Upload
ifeoma-waters
View
136
Download
6
Embed Size (px)
DESCRIPTION
TOPRAK OLUŞUMU. Kayaçlarda doğal ayrışmanın sonucu olarak toprak oluşur. Kayaçlardan toprak oluşurken 2 önemli aşama vardır 1-Toprağı meydana getirecek hammaddenin hazırlanması 2-Bu hammaddenin toprağa çevrilmesi - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
TOPRAK OLUŞUMU Kayaçlarda doğal ayrışmanın sonucu olarak
toprak oluşur. Kayaçlardan toprak oluşurken 2 önemli aşama vardır 1-Toprağı meydana getirecek hammaddenin
hazırlanması 2-Bu hammaddenin toprağa çevrilmesi
Fiziksel ve kimyasal ayrışma toprağın hammaddesini hazırlar. Biyolojik ve iklimsel etkenler ise bu hammaddenin toprağa çevrilmesini sağlar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak oluşumunu sağlayan beş ana faktör vardır. 1-Kayaç 2-İklim 3-Topoğrafya 4-Organizma 5-Zaman
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak nedir?Organik ve inorganik madde karışımıdır100% inorganikten (kum) % 100 organik
bileşime (turba) kadar değişim sunabilir İnorganik kısmı mineraldirOrganik kısmı humus olarak bilinen
çürümüş bitki ve hayvan malzemesidir
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•• Toprak Toprak yeryüzünün en üst kısmındaki bitkilerin büyüme ortamı yeryüzünün en üst kısmındaki bitkilerin büyüme ortamı olan sıkılaşmamış malzemedir. Bitki kökleri topraktan su ve olan sıkılaşmamış malzemedir. Bitki kökleri topraktan su ve besleyiciler alır. Toprak atmosfer ve ana kaya arasında bulunan besleyiciler alır. Toprak atmosfer ve ana kaya arasında bulunan ayrışmış malzemedir.ayrışmış malzemedir.
•• ToprakToprak organik ve inorganik mineral parçacıkların karışımıdır. organik ve inorganik mineral parçacıkların karışımıdır. Taneler toprak hacminin % 50’sini oluşturur. Gözeneklerde Taneler toprak hacminin % 50’sini oluşturur. Gözeneklerde bulunan hava/su toprağın kalan kısmını oluşturur.bulunan hava/su toprağın kalan kısmını oluşturur.
•• Toprak Toprak yeryüzünün en üst kısmındaki bitkilerin büyüme ortamı yeryüzünün en üst kısmındaki bitkilerin büyüme ortamı olan sıkılaşmamış malzemedir. Bitki kökleri topraktan su ve olan sıkılaşmamış malzemedir. Bitki kökleri topraktan su ve besleyiciler alır. Toprak atmosfer ve ana kaya arasında bulunan besleyiciler alır. Toprak atmosfer ve ana kaya arasında bulunan ayrışmış malzemedir.ayrışmış malzemedir.
•• ToprakToprak organik ve inorganik mineral parçacıkların karışımıdır. organik ve inorganik mineral parçacıkların karışımıdır. Taneler toprak hacminin % 50’sini oluşturur. Gözeneklerde Taneler toprak hacminin % 50’sini oluşturur. Gözeneklerde bulunan hava/su toprağın kalan kısmını oluşturur.bulunan hava/su toprağın kalan kısmını oluşturur.
Toprak karakteristikleriToprak karakteristikleriToprak karakteristikleriToprak karakteristikleri
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Tanımlama Regolit – ayrışmamış kayaçları örten kayaç ve
mineralalerden oluşan Ayrışmış-gevşek örtü. Rüzgarla-akarsular ve buzullarla taşınmış sedimentleri ve/veya yerinde oluşmuş sedimentleri kapsar
Toprak – Regolitin en üst kısmı. Kayaç parçaları, yeni
mineraller, organikler su ve havayı kapsar. Artık topraklar = Ana kayacın ayrışması sonucu yerinde
oluşan toprak. Taşınmış topraklar = aşınmış ve taşınmış (lös, rüzgar
veya ince taneli buzul çökelleri) ayrışmış malzemeler üstünde gelişen toprak
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak profili
Toprak boyunca bir dikme kesit yapıldığında birbirinden kimyasal ve fiziksel özellikleriyle ayrılan, fakat oluşum ve köken olarak birbirleriyle ilişkili az çok belirgin zonlar ayırt edilir.
Bu değişik bölümlerin oluşturduğu topluluğa toprak profili denir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012Toprak profili
Ana toprak horizonlarını ayırmak için kullanılan kriterler
ORGANİK BİLEŞİM [BİTKİ MİKTAR VE TİPİ, KORUNMASI]
CHELATION
SU ABSORBSİYONU
KARBONİK ASİT
RENK
TOPRAK DOKUSU
TOPRAK YAPISI
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprakla regolitin farkı:
1. Toprakta daha fazla kimyasal
ayrışma.
2. Toprak, toprak horizonu olarak
adlandırılan tabakalı bir yapıya
sahiptir
3. Toprak bitkiler için gerekli nem ve
besleyicileri tutar.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak Horizonları
O horizonuA horizonu
B horizonu
C horizonu(ayrışmışAnakayaç)
Anakayaç
Humusça zengin
O horizonu
A horizonu
B horizonu
C horizonu(ayrışmışAnakayaç)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012Standart toprak profili Standart toprak profili ((A.B.D. Tarım bakanlığıA.B.D. Tarım bakanlığı))Standart toprak profili Standart toprak profili ((A.B.D. Tarım bakanlığıA.B.D. Tarım bakanlığı))
Yıkanmazonu
BirikmeZonu
O horizonu
A1
A12
E
B1
B2
B3
Humusça zengin üst toprak zonu
İnce taneli humus
Açık renkli mineral parçacıkları
Kooloid birikimi
Yarı toprağa geçiş
Yarı toprak; genellikle sedimentler, fakatMineraller anakayaçtan ayrışmış olabilir
Anakaya
C
R
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012O1
O2
A1
A2
A3
B1
B2
O2
B3
C
R
Gözle tanınabilir bitki örtüsünün orijinal şekli (yapraklar)
Kısmen çürümüş ve gözle tanaınmayan organik malzeme
Koyu renkli, organik madde kapsamı yüksek ve anorganik maddelerleKarışmış
Açık renkli yıkanmış Fe, Al ve kil kaybı fazla
B horizonuna geçiş B den ziyade A’ya benzer
B horizonuna geçiş A’dan Ziyade B’ye benzer
Kil, Fe ve Al, Humus veya bunların kombinasyonu ile zengin zon
C zonuna geçiş
Ayrışmaya uğramış, sıkılaşmamış ve toprağın hamaddesi(Anakayacın ayrışmış zonu
Ana kayaç
Asıl
topr
ak (s
olum
)
Birik
me
zonu
Yıka
nma
zonu
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
E
TOPRAK PROFİLİ
Horizonlar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
O horizonu: Birkaç cm kalınlığındadır Organik madde egemendir. Bazı O seviyeleri bozulmamış veya
kısmen bozulmuş bitki ve hayvan kalıntıları içerir. Mineral veya organik toprağın en üstünde bulunur
O Horizonu (humus)
A Horizonu (üst toprak)
E Horizonu (yıkanma zonu )
B Horizonu (yarı toprak)
C Horizonu (regolit)
R Horizonu (anakaya)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
A horizonu: Yüzeyde veya O horizonunun
altında bulunan mineral horizonudur.
Organik madde ve mineral karışımından oluşur
Yıkanma zonudur
O Horizonu (humus)
A Horizonu (üst toprak)
E Horizonu (yıkanma zonu )
B Horizonu (yarı toprak)
C Horizonu (regolit)
R Horizonu (anakaya)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
E zonu- Şiddetli bir şekilde yıkanmış ve filter edilmiş zon. Yaprağını dökmeyen ormanlar üzerindeki asidik topraklarda
bulunur Beyaz renklidir
O Horizonu (humus)
A Horizonu (üst toprak)
E Horizonu (yıkanma zonu )
B Horizonu (yarı toprak)
C Horizonu (regolit)
R Horizonu (anakaya)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
B horizonu: A horizonundan yıkanan materyalin
biriktiği zondur Aşağıdaki özelliklerden birinin veya bir
çoğunun egemen olduğu horizondur Kil, demir, alüminyum, karbonat, jips veya
humusun konsantre olduğu zon Oksid ve killerin yalnız veya karışmış
şekilde artık birikimi Oksit boyamaları bu horizona daha koyu ve
daha kırmızı bir renk verir Eriyebilen mineraller düzensis kütleler
şeklinde birikir
O Horizonu (humus)
A Horizonu (üst toprak)
E Horizonu (yıkanma zonu )
B Horizonu (yarı toprak)
C Horizonu (regolit)
R Horizonu (anakaya)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
K horizonu: Yarı kurk (çölsel) bölgelerde bulunan
karbonat nodül veya seviyeleridir
O Horizonu (humus)
A Horizonu (üst toprak)
E Horizonu (yıkanma zonu )
B Horizonu (yarı toprak)
C Horizonu (regolit)
R Horizonu (anakaya)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
C horizonu: Toprak oluşturan süreçlerle
çok az değişmiş zondur. Toprağın hammadesidir Ana kayacın ayrıştığı zon. O Horizonu (humus)
A Horizonu (üst toprak)
E Horizonu (yıkanma zonu )
B Horizonu (yarı toprak)
C Horizonu (regolit)
R Horizonu (anakaya)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
R Horizonu: Granit, kireçtaşı, bazalt ve
kumtaşı vb. gibi sert-ayrışmamış ana kayaç
Ana kayçataki küçük çatlak ve boşluklar kısmen veya tamamen toprakla doldurulmuştur.
O Horizonu (humus)
A Horizonu (üst toprak)
E Horizonu (yıkanma zonu )
B Horizonu (yarı toprak)
C Horizonu (regolit)
R Horizonu (anakaya)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
İklime bağlı 3 ana toprak grubu
Pedalfer – Humid rejimlerinde gelişir ( Al ve Fe demirce zengin olduğundanbu adı alır). Kil ve demiroksitler B horizonunda birikir. Eriyebilen mineraller koyu renkli A horizonundan yıkanmıştır. A horizonu organik madde açısından zengindir.
Pedocal – Arid ve yarı-arid bölgelerde gelişir. Ca açısından zengin olduğundan bu adı alır.Kimyasal ayrışma daha az etkin olduğundan A zonu açık renklidir.B horizonunda suyun buharlaşmasına bağlı olarak kaliş çökelimivardır
Laterit – Tropik bölgelerde gelişir. Kimyasal ayrışma çok etkendir.Eriyebilen minerallerin yıkanması tamdır. Kırmızı topraklar10 larca m. Derinliğe kadar uzanır.Genellikle Al-Hydroksit, Fe-Oksid ve Kil mineralleri (Kuvars genellikle yıkanmıştır); Bol miktarda bitki örtüsü. Çok verimli değil fertile - humus az, besleyiciler hızla tüketilir (Boksit-Al-cevheri)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Pedalfer
PEDALFER
Sıcak iklim
Humus ve yıkanmış toprak(kuvars ve kil minerallaeriMeccut)
Bazı demir ve Alüminyum Oksitler birikmiş: BütünEriyebilir mineraller (karbonat gibi) yıkanmıştır
Garanit anakaya
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Pedokal
Kuru iklim
PEDOKAL
Humus ve yıkanmışToprak
Kalsiyum karbonatPellet ve nodüllerininÇökelimi
Kumtaşı, şeyl veKireçtaşıAna kayacı
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Laterit
A horizonA horizonuu
C horizonC horizonuu
Yağışlı iklim
LATERİT
Humus yok veya çok ince
Kalın erime özelliği olmayanFe Ve Al Oksitler,genellikleKuvars
Demirce zengin kilVe alüminyum oksitler
İnce ağartılmış zon
Koyu renkl magmatikKayaç
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak horizonlarının farklılaşması Toprak horizonlarının farklılaşmasında 4 süreç vardır: 1-Toprağa eklenmeler
Yağış, yoğunlaşma veya akış şeklindeki su Atmosferden O2 ve CO2 Atmosfer ve yağışlardan N, Cl, ve S Biyolojik etkinliklerden organik malzeme Sedimentlerden malzeme Güneş enerjisi
2-Topraktan eksilmeler Buharlaşma-terleme sonucu su kaybı Denitrifikasyon sonucu N azot kaybı Organik maddenini oksidasyonu sonucu CO2 şeklinde C kaybı Erozyonla toprak kaybı Radyasyonla enerji kaybı Süspansiyon veya erimelerden su ve mineral kaybı
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
3-Yerdeğiştirme Sularla kil, organik madde, fe oksit ve diğer kimyasallar Bitkiler tarafından besleyicilerin sirkülasyonu Sudaki eriyebilir tuzlar Hayvanlar tarafından toprak
4-Dönüşüm Organik materyalin dekompozisyonu Ayrışmayla tane boyunun küçülmesi Birincil ve ikincil minerallerin transformasyonu Kil ve organik madde reaksiyonları
Toprak horizonlarının farklılaşması
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
2) Ana kaya- Ayrışmış malzemenin karakterini belirler
3) Organik etkinlik – Organizmalar, toprakta yaşar, beslenir
toprağı karıştırır ve toprakta ölür. Ayrıca organikasitler ayrışma ve toprak
oluşumna yardımcı olur.
4) Rölyef ve yamaç eğimi – İklim yüksekliğe bağlı olarak değişir
Yamaç açısı toprak gelişimini etkiler. Yamaç
Yüzünün yönelimi de şartları etkiler (mikro-iklim)
5) Zaman – Minerla ve besinler zaman içinde tüketilir.İyi topraklar taşkınlarla yıllık olarak
taşınır.Toprak oluşum hızı 2.5 cm/100 yıl
Toprak oluşumunu etkileyen diğer faktörlerToprak oluşumunu etkileyen diğer faktörler
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
İklim yağış ve sıcaklık
Topoğrafya(yükseklik ve rölyef)
Mekanikerozyon
Kimyasal ayrışma
Kimyasal ayrışma ufalanmayaı kolaylaştırır
Donma ve rim
e
Parçalanmayı sağlar
Erozyon
topoğrafyayı
alçaltır
Yü
ksek
rölyef fiziksel
erozyonu
arttırır
Fiziksel erozyon kimyasal ayrışma için yeni yüzeyler oluşturur
Ara
tan
sıc
aklı
k v
e ya
ğış
kim
yasa
l ayr
ışm
ayı a
rttı
rır
Binlerce yıl
Yükseklik yağış ve sıcaklığı etkiler
Zaman süreçlerin genişliğini etkiler
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak sınıflaması
A.B.D.
Bileşmiş milletler Gıda ve Tarım organizasyonu (FAO)
Avustralya
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Yrd.Doç.Dr.Yaşar EREN
•• Amerikada 12 toprak çeşidi kabul edilir. Bunlar sırasıylaAmerikada 12 toprak çeşidi kabul edilir. Bunlar sırasıyla Alfisols (Alfisols (yüksek besinliyüksek besinli), Andisols (), Andisols (volkanik toprakvolkanik toprak), Aridisols (), Aridisols (çöl toprağıçöl toprağı),), Entisols (Entisols (yeni toprakyeni toprak), Gelisols (tundra ), Gelisols (tundra toprağıtoprağı), Histosols (organic ), Histosols (organic topraktoprak), ), Inceptisols (Inceptisols (genç toprakgenç toprak), Mollisols (), Mollisols (çayır/kır toprağıçayır/kır toprağı), Oxisols (tropi), Oxisols (tropikkal al topraktoprak),),Spodosols (Spodosols (Orman toprağıOrman toprağı), Ultisols (), Ultisols (düşük-besleyicili toprakdüşük-besleyicili toprak), ), veve Verticols (Verticols (şişen-kil toprağışişen-kil toprağı). ).
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ayrışma derecesi ve B horizonunun gelişimi
Çok az Hafif Orta Çok aşırı
Entisol Aridisol
Inceptisol Alfisol
Spodosol Ultisols
Mollisol Oxisol
Özel bileşenlerle tanımlanan toparklar
Andisol Volkanik kül
Histosol Turba, organik madde
Vertisol Kendiliğinden karışan killi topraklar
Gelisol Kutup bölgelerindeki topraklar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012ABD’deki topraklar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
EntisolÇok kötü gelişmiştir
A
C
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Entisol
Pedojenik horizonlar ya çok belirsizdir veya hiç yoktur.Birçoğu kumludur
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
PedalferAlfisol – E ve B horizonlarını kapsar. Çok
ayrışmamıştır. Yüksek alkaliniteye sahiptir
Ultisol – Şiddetli bir şekilde ayrışmıştır. Demir, kil ve alüminyumun biriktiğiKalın B horizonu vardır.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Alfisol
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Alfisol
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
AlfisolOrta derecede ayrışmış orman toprağı
Ilıman-sıcak ormanlarKilce zengin B horizonuOldukça verimli
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ultisol
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ultisol Oldukça ayrışmış orman
toprakları Yarıtropikal ormanlar Ortaderecede yüksek
yağış
Killer B horizonunda yoğunlaşmıştır
Al ve Fe A horizonunda olduğu için kırmızı renklidir
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ultisol
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
UltisolUltisollar önemli miktarda yerdeğiştirmiş kil horizonu içerir
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
PedokalKalsik horizonlar içeren topraktır
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Oksisol (Laterit)
Şiddetli bir şekilde ayrışmış ve mineral bölümünde sadece kaolinit, kil ve demir oksitlerin bulunduğu topraktır
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Oksisol Tropikal topraklar
Sıcak-ılıman alanlar, yoğunyağış ve yıkanma
Laterit olarak ta adlandırılır. Al ve Fe birikimi
Boksit yaygın
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
OksisolTropik ve yarı tropik bölgelerin toprağıdır. Kuvars, kaolin, serbest oksit ve organik maddenin karışımıdır. Bir çok bölümü belirgin bir horizon gösteren yapıya sahip değildir. Derinlikle özelliğin değişimi o kadar derecelidir ki horizon sınırları genellikle gelişi güzeldir.
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Organik madde
Molllisol – Otlak alanlarında gelişen toprak
Spodosol – yerdeğiştirmiş organik madde
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
MollisolMollisol koyu renkli bir yüzey horizonuna sahiptir.
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
SpodosolSpodosolAlüminyum ve organik maddenin amorf karışımıdır. Demir bulunur veya bulunmaz
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012Spodosol
Kuzey konifer orman toprağı Soğuk humid iklim
‘B’ horizonu Fe ve Al’ca zengin
Oldukça yıkanmış A horizonunda kil ve organik
madde çok az Oldukça asidik
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
(Spodosol)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Vertisol
Düşey olarak çatlayabilen ve genişleyebilen killi (smektit) topraklar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
VertisolVertisollar kuruduğunda çatlar, ıslandığına şişer
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Andosol
Volkanik anakaya üzerinde oluşan topraklar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Histosols
Histosollar egemen olarak organiktir. Donma zonu içermeyen egemen olarak organik madde içeren topraklara denir
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
InceptisolIlıman (humid) ve yarı ılıman bölgelerin toprağıdır. Kil ve amorf organik karbon ve alüminyum karışımından oluşan birikme zonuna sahip değillerdir
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Aridosol
Mezofitik organizmaların yaşayamayacağı şekilde çok kurak olan toparaklardır.
Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012Aridisol
Çöl toprağı Sıcak-kurak alanlar
Humus yok Genellikle sığ Tuzluluk ana problem Sık olmayan yıkanma karbonat ve
alüminyum biriktirir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012Aridisol, Kuveyt
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Gelişme derecesi
Entisol ->Mollisol->Spodosol->Alfisol->Ultisol->Oxisol
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak özellikleri
Renk doku yapı pH, Eh Katyon değişim kapasitesi (c.e.c.) Nem kapsamı
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
TOPRAK ÖZELLİKLERİ Renk: -Kimyasal bileşim açısından fikir verir.
Renk indeksleri kullanılır (örn:Munsell Soil Color Chart)
Doku: - Kum, silt ve kil boyutundaki tanelere bağlıdır.
Su geçirme ve bulundurma açısından önemlidir.
Yapı: - Doğal olarak ayrıldıklarında toprak taneciklerinin büyüklüğünü tanımlar
Sıkılık: - Taneciklerin kohezyonunu ve çimento tipini tanımlar
Islak toprak nemli toprak Kuru toprak
Porozite: - Suyu bulundurma kapasitesi-boşluk hacmi ve bağlantılarına bağlıdır.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
RENKOrganik madde konsantrasyonu,
mineral bileşimi ve nemlilik şartlarını yansıtabilir
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Renk tonu
Açıklık/koyuluk
berraklık
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012Toprak dokusu üçgeni
Kil Kum
silt
Kil y
üzde
si
Silt yüzdesi
Kum yüzdesi
Kil
Kumlukil
Killi çamur
SiltlliKil
Kumlu Kil çamur
Çamur
Silt çamuru
silt
Kumlu çamur
Kum ÇamurluKu
Siltli KilÇamuru
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak yapısı
KüreselA horizonunun karkateristiğiGeniş ve hızlı değişimlereuğrar
Tanesel(gözenekli)
Kırımtılı(çok gözenekli)
Levha şekilliB horizonunda yaygın.Profilin herhangibirYerinde görülebilirGenellikle ana kayadanArtıktır veya sıkışmaİle oluşmuştur
Blok şekilliB horizonunda yaygındırGenellikle humid bölgelerde.A horizonunda da olabilir
Köşelibloksu
Yarı köşeli-bloksu
Prizma şekilliGenellikle B horizonunda,Kurak ve yarı kurak bölgeTopraklarında yaygındır
KolonsuÜst kesimiyuvarlak
PrizmatikDüz üst kesim
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Kırıntılı veyaTanesel
Levhamsı-pulsu
Blok şekilli
Prizmatik veyaKolonsu
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak pH ve katyon d.k.
Katyon değişim k.
Bazalt montmorillonit Kaolinit Boksit
Filtrelenme artışı
k.d.
k
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak nemliliğiHacimsel su kapsamı, ( – Topraktaki
su hacminin(Vw) toplam toprak hacmine (Vt) olan oranı
= Vw/Vt
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Mineral topraklar< 25% OM
Organic topraklar(>25% OM)
B zayıfVeya yok
Bbelirgin
VolkanikAna madde
Şiddetli yıkanmış
ANDISOL
OKSISOL
HISTOSOL
A C üstünde
A zayıfB üstün.
Şişen kil egemendeğil
Şişen kilegemen
B OM kapsar SPODOSOL
B kilkapsar
Kalın, yumuşak siyah A, verimli --- MOLLISOL
inceA
Verimli C -------- ALFISOL
Verimsiz C ------ ULTISOL
ENTISOL
VERTISOL
Genellikle nemli
Genellikle kuru
Has permafrost
INSEPTISOL
ARIDISOL
GELISOL
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak oluşumupodzollaşma – Fe ve/veya Al’un A
horizonundan taşınarak B horizonunda birikmesine podzollaşma denir. Ayrıca kil ve organik maddeler de yer değiştirir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Podzollaşma
Humid iklim bölgelerinde gelişir (>70cm yıllık yağış)
Spodosol, Alfisol ve Ultisollar podzollaşmadan etkilenir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak oluşumu
Kalsifikasyon –Kalsiyum karbonatın A Horizonundan kaldırılarak B horizonunda birikmesine denir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
kalsifikasyonYarı-humit ve kurak bölgelerde
gelişir (yıllık yağış <56cm)Mollisol ve Aridosollar etkilenir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak rejimiLateritleşme—Şiddetli yıkama sonucu
silisyumun ortamdan kaldırılması sonucu gelişir. Toprakta Fe ve Al oksit egemendir
Oksisol üretirTropik bölgelerde çok yaygındır, başka
yerlerde de gelişebilir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Paleosol,(eskitoprak)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak kaybı
Tarım-kesme vb gibi olaylar sonucu bitki örtüsünün ortadan kaldırılması Doğal bitki örtüsü kuarklığa karşı dirençlidir. Doğal veya tarımsal örtü toprağı
yerinde tutarak erozyonu engeller Aşırı sıyırma
Toprağı tutan Doğal ve tarımsal bitki örtüsünün kaldırılması Aşırı ekim
Besleyicileri azaltarak, bitki örtüsünün büyümesini engeller. Sulama
Tuzlanmaya yol açarak, bitki örtüsünün gelişimini engeller. Şehirleşme
İnşaat etkinlikleri önemli dercede toprak kabına yol açar İnşaat sonucu toprak yapısı bozulur. Tekrar yerine konduğunda aynı
dayanımlılığa sahip olmayabilir. Yeni materyal eklendiğinden toprak yapısı bozulabilir. Yeraltısuyunun drenajı ve çekimi toprak özelliklerini değiştirir. Toprak kirliliğine yol açar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak kaybı Kirlenme
Pestisitler, asidifikasyon, tuzlanma su dolması Uygun olmayan tarımsal faaliyetler,
Toprak erozyonunu engelleyen toprak koruma tekniklerini kullanmamak konturlama, Şerit şeklinde kesmek, Rüzgar kesiciler, Ürün değişimi, Damalama metoduyla sulama, Teraslama vb.;
Madencilik Büyük miktarlardaki toprağı kaldırarak/yerdeğiştirerek erozyonu kolaylaştırır. Kirlenmeye yol açar
Yol dışı araçlar – dağ bisikletlei Şiddetli toprak bozulması Gezi yarıkları toprak erozyonuna yol açabilir Bitki örtüsünü kaldırır Toprağı sıkılaştır-yüzeysel akışı arttırır
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak kaybı Yukarıdaki mekanizmalarla toprak kaybı
gerçekleştiğinde, su ve rüzgarın normal etkisiyle erozyon daha da kolaylaşır. Geçmiş 20 yılda, Dünyada işlenebilir toprakların %11’i insan
etkisiyle toprak kaybı sonucu yok olmuştur Üst toprak kaybı dünyadaki 5 ana çevre probleminden biridir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012Toprak tuzlanması
Tuzlu yeraltısuyu tablası
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Kötü tarımsal faaliyetler
Küçük dere ve ardından toprak erozyonu
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Çevreden toprakla doldurulmuş Yolkenarı hendeği
Kötü tarımsal faaliyetler
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Orman kesimi ve toprak erozyonu
Guatemala
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Uygun tarımsal faaliyetler
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Teras çiftçiliğiUygun tarımsal faaliyetler
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak erozyonu Çamurlu akıntılar
toprak kaybının işaretidir
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Toprak kaybı
İnşaat faaliyetleri
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Damlama sulaması
Uygun tarımsal faaliyetler
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Yol dışı araç kullanımı
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--TOPRAK OLUŞUMUTOPRAK OLUŞUMUProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012Taşma ve yağmurlama sulaması
Toprak erozyonu Buharlaşma sonucu
su kaybı