1

clubmagazine

Alles over Israël

Tov

! is een uitgave van Christenen voor Israël

OktOber 2015jaargang 12 nummer

3

Sifra en David bezoeken de sjoel

Verstrooid over de hele aarde

interview

ayalla ZIOn:

“ik mis de loeiende koeien” Jehuda:

”ik kies voor nederland”

thema: joden in

nederland

2

Deze TOV! heeft een interessant thema: Joden in Nederland. Voor dit themanummer be-zochten we samen met een aantal kinderen een synagoge in Groningen, zetten we kort

en helder de geschiedenis van de Joden in Nederland op een rijtje en gaan we op bezoek bij Jehuda Evers, een Joodse jongen van 11 jaar. Om hem onder andere te vra-gen of hij zich Joods voelt of Nederlands. Of misschien wel allebei.

Jehuda bezochten we net voor Sjabbat. Op

de vrijdagmiddag werden we hartelijk welkom gehe-ten. Bij binnenkomst rook het al heerlijk want de moeder van Jehuda was bezig het Sjabbatsmaal voor te berei-den. Het was dan ook erg leuk

en gastvrij dat we bij vertrek een kersvers stukje challes (Sjabbatsbrood) meekregen. Die is inmiddels met smaak opgegeten. Zo hopen we ook dat je geniet bij het lezen van deze TOV!.

Lees smakelijk! Wendy

2

Shalom!

4 Nu in Israël Nieuws, feiten en weetjes

6 Thema Joden in Nederland

8 Interview Jehuda Evers – Dit is mijn

geboortegrond

9 Uit de Bijbel Over de mooie belofte van

God dat Hij Zijn volk thuis

zal brengen in Israël.

10 Brief uit Israel Van Ayalla Zion ontvingen

we een brief over haar

leven als kind in Nederland.

12 Cool in sjoel! Op bezoek in de synagoge

in Groningen.

14 De rabbi en de koetsier

16 Puzzel & pret

Dit vind je in

deze tOV!

jOden In

nederland

Dit is het thema

Co

nc

ep

t e

n r

ea

lisa

tie

: Bla

de

nM

ake

rs

3

Hallo, Waarom hebben veel Joodse

mannen een baard? Herman

Beste Herman, In de Bijbel staat dat je het haar bij de slapen niet rond mag afknippen. Sommige Joden leggen dit zo uit dat je ook je baard

laat staan.

3

Beste TOV!

Wat is de nieuwe Tov! mooi

geworden! Ook het verhaal

vond ik heel erg mooi.

Goed gedaan! Groetjes,

Peter

Beste Peter,

Dat is goed om te horen!

Hopelijk vind je deze TOV!

nog leuker!

Hi TOV!Ik ben deze zomer naar de tentoonstelling geweest in Nijkerk. Het ging over de Joodse feesten in de Tweede wereldoorlog. Ik kreeg ook een TOV! krantje, maar die had ik al.

SHalom, noa

SpreekbeurtOok je spreekbeurt houden over Israël? Geef het aan

ons door en je ontvangt voor alle kinderen in de klas het TOV! Clubblad!

Hoi Ik heb mijn spreekbeurt over Israël

gehouden. Ik heb ook het filmpje

van de TOV! site laten zien. Ik kreeg

een 8,5 voor mijn spreekbeurt!

loïS

Hoi Loïs, Wat een mooi cijfer!

TOV gedaan dus!

4

Joodse kalender

maandag 5 oktober Sjeminie ‘Atseret,

Slotfeest

dinsdag 6 oktoberSimchat Thora, Vreugde

der Wet

maandag 7 t/m maandag 14 december

Chanoeka, Inwijdingsfeest

nu

kinder club

in IsraëlNieuws, feiten

en weetjes

rItueel bad

In Jeruzalem is een mikwe, een Joods ritueel bad, ontdekt uit de periode van de Tweede Tempel. Het 2000 jaar oude bad werd door een gezin onder de woonkamer gevonden tijdens renovatiewerk-zaamheden.

4

Veel protest was er in Nederland tegen

de voorgestelde stedenband tussen

Amsterdam en Tel Aviv. Er wordt nu

gekeken naar een stedenband tussen

Amsterdam, Tel Aviv en de stad Ramallah.

De Palestijnen hebben al aangegeven

niet mee te willen werken als Tel Aviv ook

mee doet. De Amsterdamse burgemeester

Van der Laan wil na de zomer Tel Aviv en

Ramallah bezoeken om te kijken of er toch

nog een stedenband komt tussen de drie

steden.

Stedenband amSterdam-

tel aVIV

Tel Aviv bij nacht

5

De voormalige SS’er Oskar

Gröning is veroordeeld tot

vier jaar gevangenisstraf. De

94-jarige Duitser is schuldig

bevonden aan hulp bij de

moord op 300.000 mensen

in het concentratiekamp

Auschwitz. Gröning, alias

‘de boekhouder

van Auschwitz’, gaf

toe dat hij wist dat

Joden werden ver-

moord.

dOOp-plaatS

Al vele jaren ruziën israël en Jordanië over de doopplaats aan de

Jordaan. Het gaat om de precieze plaats, waar volgens de christelijke overlevering Jezus door Johannes werd

gedoopt. De UneSCO zou nu de zaak hebben beslist: Jezus zou aan de Jordaanse kant van de rivier de Jordaan zijn gedoopt. Hoe ze dat zo zeker weten is niet bekend.

vier jaar cel voor oud kampbewaarder

Het archeologische park Caesarea Ma-ritima is een van de

indrukwekkendste par-ken van Israël. Je vindt er unieke bouwwerken uit verscheidene perio-

den uit de geschiedenis. Caesarea werd door ko-ning Herodes gegeven als geschenk aan keizer Caesar Augustus en is naar hem vernoemd. Herodes bouwde er

een grote haven, naast uitgaansgelegenheden (renbaan, theater), badhuizen en tem-pels. De haven werd verwoest door een tsunami.

Bekijk Caesarea

op: https://vimeo.

com/132536303

5

uitstapjeeen bijzondere plek in het

beloofde land. Deze keer:

CAeSAreA

Tel Aviv bij nacht

6

thema

Sinds de twaalfde eeuw leven er Joden in Nederland. Eerst nog

een klein groepje, maar in de loop van de eeuwen steeds

meer. Na de verschrikkingen van de Holocaust gaat het

helaas weer om een veel kleinere groep. In dit artikel kun

je lezen over de Joden in Nederland en zoemen we in op

onze hoofdstad, Amsterdam.

Ooit was Amsterdam een centrum

van het Joodse leven in Neder-

land. Ze noemden deze stad

Mokum (= de plaats) en zagen

het eigenlijk als het Jeruzalem

van het westen. Bijna de helft

van alle Nederlandse Joden heeft door de

eeuwen heen in Amsterdam gewoond.

Nog steeds kun je de invloed van het

Joodse leven herkennen aan de oude

Joodse gebouwen die er nog steeds zijn,

maar ook aan de verschillende Jiddische

(Joodse) woorden zoals bajes (huis) die

worden gebruikt.

Vóór de Tweede Wereldoorlog is 10 pro-

cent van de Amsterdammers Joods. Maar

tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de

meesten van hen vermoord. Er is een

zeer grote leegte en gemis. Toch hebben

de kinderen en de kleinkinderen van de

slachtoffers (de tweede en derde genera-

tie) weer een nieuw Joods leven geblazen

in de stad Amsterdam.

Er zijn verschillende Joodse gemeen-

schappen, van orthodox tot heel modern.

Er zijn verschillende synagogen, waarvan

de meest bekende de Portugese Synagoge

is. Verder zijn er ook Joodse restaurantjes

en een paar Joodse scholen.

Als je een keer de tijd hebt, ga dan eens

naar Amsterdam en ontdek zelf hoeveel

Joodse geschiedenis er nog is!

6

jOden Innederland

Joden In nederland

jOden In

nederland ... in 1700 Amsterdam

de grootste Joodse

gemeenschap had in

West-Europa? Er leefden

destijds 10.000 Joden in

Amsterdam.

Wist je dat...

7

In 1604 werd er officieel ingestemd met de komst

van Joden naar Nederland, met een zogenaamd

“Jodenreglement”. Als ze zich behoorlijk

gedroegen, mochten ze in vrijheid leven. Wel

was het verboden om te trouwen met christenen

of christenen te bekeren tot het Jodendom.

...De Sefardische Joden

een groot aandeel hadden in de Gouden Eeuw?

En wist je dat... in de 17e eeuw veel Joden uit Oost-Europese landen

naar Nederland kwamen? Zij worden de Asjkenazische Joden ge-

noemd. Ze komen uit landen als Duitsland, Polen en Rusland.

...Je de Asjkenazische Joden

nog steeds kunt herkennen aan

hun achternaam? Zoals De

Hond, Appel en Schaap.

Schuld van de pestTijdens de pestepidemie die plaatsvond in de 14e eeuw, werden Joden ervan be-schuldigd dit te hebben veroorzaakt. Dit werd gedacht omdat Joden veel minder vaak slachtoffer werden van deze ziekte. Pas later wist men dat er veel minder Joden stierven aan de pest omdat zij zich hielden aan de reinigingswet-ten. Toch zijn er destijds tiendui-zenden Joden vermoord.

• Er in mei 1940 naar schatting

140.000 Joden in Nederland

woonden? Tijdens de Holocaust

zijn er ongeveer 101.800

vermoord.

• De Franse koning Lodewijk Napoleon eiste dat Joden een achternaam zouden aannemen waarbij het gebruik van steden of namen

uit het Beloofde Land verboden

werden.

• Er in het jaar 2000 onge-

veer 45.000 Joden in Ne-

derland woonden.

• Er nu Joden uit Nederland

weggaan omdat er steeds meer antisemitisme

is en ze zich hier niet meer veilig

voelen?

7

De oudste gegevens van

Joden in Nederland uit Den

Bosch komen? Daar ging

in 1164 een groep

Joden wonen.

Er gingen pas na de middel-

eeuwen grote groepen Joden in

Nederland wonen. De eerste grote

groep kwam uit Spanje en Portugal,

we noemen hen de Sefardische

Joden. Deze Joden waren op de

vlucht voor de Inquisitie; ze

moesten zich bekeren tot

het christendom of

vertrekken.

1164

op de vlucht

Verboden te trouwen

Wist je dat...

Veel Joden naar nederland

Wist je dat...

Dit ‘pestmeestermasker’

moest beschermen tegen de pest

Wist je dat je nog steeds Sefardische

Joden kunt herkennen aan hun achternaam?

Zoals Pereira, del Castilho of Vas Dias.

achter-namen

8

Hoi Jehuda, voel jij je eigen-

lijk Joods of nederlands?

“Eigenlijk allebei. Ik voel me Neder-

lands omdat ik er ben geboren en er

woon. Hier groei ik op. En; ik hou van

kaas. En ik voel me Joods omdat ik

vooral Joodse vrienden heb en omdat ik op-

groei met de Thora en Joodse les krijg.”

Zit je op een gewone nederlandse school?

“Nee, ik zit op het Cheider. Dat is een Joodse

school in Amsterdam. Elke ochtend sta ik rond

half zes op om op tijd op school te kunnen zijn.

Ik rijd met mijn vader mee, want hij werkt in

Amsterdam. Om half zeven ’s avonds ongeveer

ben ik weer thuis.”

veel tijd om met vriendjes in Amersfoort te

spelen is er dan niet ...

“Dat klopt. In het weekend kan ik hier soms

in de buurt voetballen, maar doordeweeks ben

ik vooral met school bezig. Maar op

school speel ik wel met mijn school-

vrienden.”

Heb je ook niet-Joodse vrienden?

“Ik heb niet zoveel niet-Joodse vrienden,

omdat een groot deel van mijn leven zich op

het Cheider afspeelt. Maar wel een aantal,

met wie ik dus voetbal hier in de buurt.”

Kun je ook gaan eten bij niet-Joodse kinde-

ren? “Nee, dat kan niet, want ik mag alleen koo-

sjer (eten volgens de Joodse spijswetten)

eten en als ik bij niet-Joodse mensen ben is

dat niet mogelijk. Zij mogen wel bij mij thuis

eten.”

Je draagt een keppel en mensen kunnen goed

zien dat je Joods bent. voel je je altijd veilig?

“Nee, niet altijd, soms word ik uitgeschol-

den. Bijvoorbeeld toen ik een keer naar de

jong&jOods

“Ik kIeS VOOr

Hoe is het eigenlijk om jong en Joods te zijn in Nederland? En voel je je dan Joods of Nederlands of

misschien allebei? We vragen het Jehuda evers (11 jaar) bij hem thuis in Amersfoort.

Jehuda:

8

synagoge liep en er mensen allerlei dingen, die ik niet zal herhalen, tegen mij riepen.”

Ben je dan ook bang, of geneigd toch je keppel bijvoorbeeld af te doen zodat ze niet zien dat je Joods bent? “Soms ben ik wel bang. Maar ik zal niet mijn keppel af doen. Ik ben er trots op om Joods te zijn. Ik draag gewoon mijn keppel en dat zal ik blijven doen.”

tot slot: wil je later in israël of in nederland wonen? “Ik kies voor Nederland, ook al is Israël warm en kun je er lekker naar zee, toch zie ik Neder-land als mijn thuisland. Nederland is klein en overzichtelijk en je kunt hier lekker fietsen. Dit is mijn geboorteland.”

Misschien heb je de

zomertentoonstelling

Vreugde in verdrukking

in Nijkerk bezocht. Dan

herken je Jehuda mis-

schien uit een van

de filmpjes.

nederland”

jOden In

nederland

9

Als je aan verstrooid denkt, dan denk je al snel aan iemand die een beetje afwezig doet. Of misschien wel aan een

strooidoosje met hagelslag of aan het strooien van snoepjes. De Bijbel spreekt op veel plaatsen over het verstrooien van

Gods volk onder de volken van de aarde.

‘Hoor het Woord van de

HEERE, heidenvolken,

verkondig het in de

kustlanden van ver weg en zeg:

Hij die Israël verstrooid heeft , zal

het weer bijeenbrengen en het

hoedden zoals een herder zijn

kudden hoedt.’

jeremia 31:10

De Heere God waarschuwt

Zijn volk Israël heel vaak in

de Bijbel. Ze moet alleen Hem

dienen wanneer ze gaan

wonen in het Land dat God hen

zal geven. De Heere God zegt

zelfs dat als Gods volk Hem

niet gehoorzaamt, Hij hen zal

verstrooien onder de volken en

dat het Land zal veranderen in

een woestenij. Maar Hij voegt

er ook aan toe dat Hij hen

weer terug zal brengen uit alle

hoeken van de aarde. Omdat

Hij hen liefheeft met eeuwige

Liefde. En omdat de Heere God,

Zijn Volk en het Land bij elkaar

horen. Gods volk mag wonen

in Gods Land. Dat heeft Hij

aan Abraham en zijn kinderen

beloofd. En wat de Heere God

belooft dat zal Hij ook doen.

Verstrooid over de hele aarde

9

Het volk Israël is ook verstrooid. Niet als een verstrooide professor, maar als een leeg gestrooid doosje hagelslag dat zich verdeelt over een tafelblad of zoals zout wordt gestrooid over het eten. Zo is het Joodse volk verstrooid over de aarde na de verwoesting van Jeruzalem door de Romeinen in het jaar 70. Bijna alle Joden werden door de Romeinen het land uitgezet of vermoord.

We weten dat de Heere Jezus wist dat dat zou gaan gebeuren. Hij vertelde zelfs dat er geen steen op de andere gelaten zal worden en Hij huilt om Jeruzalem omdat het zal worden verwoest. (Marc. 13 en Luc.19)

VlucHtenHet Joodse volk vlucht naar andere landen maar ook

daar zijn ze vaak niet welkom. Ze zijn verbannen uit

hun eigen land en zwerven over de aarde van land naar

land. Daarom spreekt Gods volk ook niet alleen over de

verstrooiing (diaspora) maar ook over de ballingschap.

Deze ballingschap duurde bijna 2000 jaar en in die periode

kwamen er ook kinderen van Israël terecht in ons land.

God zal hen terugbrengen

uit de bijbel

jOden In

nederland Als een doosje hagelslag

10

briefuit israel

Anders dan anderen

10

“In mijn meisjesjaren woonden in Eibergen slechts twee Joodse weduwes, mijn ouders, mijn (jongere) zusje, mijn oom, tante en drie nichtjes. De anderen waren in de oorlog omgebracht of

woonden elders in Nederland.”

“Mijn ouders hadden een be-

kende kledingzaak. Daarom

moesten zowel mijn zusje,

mijn drie nichtjes en ik er

altijd heel netjes uitzien om

maar zoveel mogelijk recla-

me te maken voor de zaak.

Met zes jaar gingen mijn

nichtjes en ik naar de Open-

bare School in Eibergen. In

de winter moesten we soms

eerder naar huis omdat de

Sjabbat vroeg begon en dan

zei de leraar wel eens tegen

mij "Jodenkinderen kunnen

gaan". Ik was nooit boos over

die uitdrukking want mijn

vader zei altijd "daar sta je

boven hoor"...maar ik vond

het wel erg jammer

omdat het dan net

voorleeskwartier

was en ik dan de

aflevering van Krui-

meltje miste.

Ik had hele lieve en

leuke vriendinnen die ik nog

allemaal van naam en ge-

zicht herinner, maar waar ik

sinds ik Eibergen in 1967 heb

verlaten geen contact meer

mee heb.”

“Ook al deden we (ik spreek nu over mijn

hele familie) met alles in het dorp mee, we

voelden ons toch door onze Joodse opvoe-

ding anders. We aten bijvoorbeeld niet bij

anderen (alleen groente en melkproduc-

ten), we gingen op vrijdagavond en za-

terdag nooit naar verjaardagspartijtjes en

ik ging nooit uit met niet-Joodse jongens.

Onze Joodse feestdagen hielden we zoveel

mogelijk in acht. Meestal ging ik op Sjabbat

daar naar ‘sjoel’ (=synagoge). Mijn ouders

en ook mijn tante en oom zorgden ervoor

dat we iedere week (op zondag) Joods on-

derwijs kregen. Onze leraar kwam speciaal

voor ons uit Amsterdam. Hij was een ultra-

orthodoxe Jood, die altijd met zijn twee

volle tassen, zijn zwarte lange jas en met

zijn lange baard veel opzien baarde als hij

door de straten van Eibergen liep.

Zijn naam was Meneer Noot en mijn vader

maakte altijd de opmerking: Noot leert

bidden!”

“We moesten er altijd heel netjes uitzien”

“Hallo ik ben Ayalla Zion. Ik ben geboren in Eibergen een klein dorp in de Achterhoek. In deze brief vertel ik jullie iets over mij leven.”

terug naar Het belOOfde land

jOden In

nederland

11

11

“Mijn grote ommekeer kwam

toen in 1959 de Joodse Jeugdver-

eniging Bne Akiva in Winterswijk

kwam. Mijn ouders stuurden mij

er heen omdat er in de Achter-

hoek toch al zo weinig Joods

leven was. Daar leerde ik men-

sen die in Israël woonden ken-

nen. Dat vond ik heel interessant

en ik kreeg ook het verlangen

om in Israël te gaan wonen. In

1967 heb ik die stap genomen en

sindsdien woon ik hier.”

“Ik heb hele fijne herinneringen aan Eibergen waar we als Joodse familie zeer werden gerespecteerd. Bij onze onderduikfamilies en de mensen uit het verzet kwamen we heel vaak. Ook nu nog hebben mijn zus en ik nauwe banden met de kinderen en kleinkinderen van deze helden die deel uitmaakten van de Gereformeerde Kerk en die alles op alles hebben gezet om de Joden te redden. Maar ik ben nu thuis (in Israël) en kan dansen bij de Westelijke

Muur met al die andere Joden die thuiskomen en we wachten geduldig tot alle volkeren zich bij ons aansluiten!

Misschien zie ik je daar wel!”

Ayalla Zion

ommEKEEr

naar Israël

dansen bij de muur

Loeiende koeien“Ik mis Nederland wel. Vooral

al die gezellig loeiende koeien

in de groene weilanden. Of

de Vierdaagse lopen langs de

prachtige boerderijen zoals 't

Vunderink en het Reirinck.

Ook mis ik het schaatsen op

de Ballastput en dan met

halfbevroren vingers (als je

geen Grolse wanten aan-

had) de lintjes van je Friese

doorlopers los proberen te

krijgen...en daarna lekkere

warme chocolademelk . De

intocht van Sinterklaas is

hier natuurlijk ook niet. Maar

het allermeeste mis ik de

muziekkorpsen Euphonia

en Excelsior....waar ik uren

achteraan kon lopen.”

Gezelligheid met vrienden

tussen de korenschoven

Wat IK mIs van nEDErlanD

Avondvierdaagse

12

de tOV-club

Op pad

Sifra en David brachten voor de TOV! Club een bezoek aan de synagoge in Groningen. In de synagoge komen Joden samen om te

leren maar ook om uit de Thora te lezen, te zingen en te bidden. Op dit moment is er een

tentoonstelling: Cool in Sjoel*.

cOOl InSjOel

cool InsJoel

Sifra: “Toen we bijna bij de synagoge waren, kon je

de twee ronde koepels al zien. Eenmaal bij de syna-

goge, zag je de heel mooie ingang, met daarboven

een raam met een Davidster erin. Binnen werd je

tegemoet gekomen door het zachte maar sfeervolle

geluid van Hebreeuwse muziek.”

Heel mooie ingang

Met David en Sifra

12

1313

Synagoge als woonruimte en wasserij

David: “De synagoge leek wel een beetje op een grote kerk,

het was heel erg ruim.”

Sifra: “We zijn eerst met iemand van het personeel meegelopen en die liet ons het mikwe zien. Een mikwe is een ritueel bad die mannen en vrouwen nemen voor bepaalde gelegenheden. Het mikwe wat we hebben bekeken was voor vrou-wen en is vorig jaar gevonden.”

ritueel bad

Zeker een aanrader

Sifra: “Je zag wat over de Sjabbatmaaltijd, je zag

een koosjere keuken en er waren ook veel dingen

te zien over de Joodse feesten.

Zoals een Joodse bruiloft, waar je eventueel

bruidskleren aan kunt trekken, kan ‘trouwen’ en

een glas kapot trapt, waarna je volgens de Joodse

traditie altijd ‘Mazzeltov!’ roept.”

Sifra: “Na de oorlog waren er niet veel

Joodse mensen meer dus er was niet genoeg

geld om het goed te onderhouden. Dus werd

een gedeelte van de synagoge verhuurd

aan studenten als woonruimte en één als

een wasserij en de mikwes of andere kamers

werden dichtgegooid of gesloopt. Nu er weer

genoeg geld is, zijn ze bezig om de kamers te

herstellen en uit te graven.”

David: “Het is heel interessant en zeker een aanrader als je meer over het Joodse geloof wil weten! In de synagoge van Groningen kun je op woensdagmiddag bij-voorbeeld naar de tentoonstel-ling Cool in Sjoel. Op de website van de synagoge (www.synago-gegroningen.nl) kun je de ope-ningstijden vinden.”

je naam In Het

HebreeuWS

David: “We hebben samen met

een gids de Cool in Sjoel route

gedaan waarbij je van alles

kunt leren en doen. Zo kun je

je naam in het Hebreeuws

leren schrijven.”

een Joodse bruiloft

* Sjoel is een ander

woord voor synagoge.

14

Lang geleden leefde er een

beroemde rabbi in Polen. Hij

stond in het hele land be-kend om zijn kennis van de

Thora en zijn enorme wijs-heid. Het hele jaar trok deze

rabbi met zijn koets en koetsier door

het land om overal Joden met raad bij

te staan. Veel Joodse gemeenschap-

pen waren namelijk te klein of te arm

om zelf een rabbi in dienst te hebben.

Zij waren aangewezen op de rondrei-

zende rabbi.

Steeds als de wijze rabbi een dorpje

naderde, stonden de Joden hem al

op te wachten. Met veel eerbetoon

werd de rabbijn vervolgens naar de

plaatselijke synagoge gebracht waar

de mensen de rabbi allerlei vragen

konden stellen over de Thora.

De koetsier van de rabbi zag dit iedere

keer gebeuren en hij droomde er van

dat hij op een dag ook met zoveel eer

zou worden behandeld. Op een dag

stapte hij naar de rabbi. Rabbi, zei hij,

de rabbI

verhaal

en de

koetsIer

14

15

elke keer als u een dorp bezoekt wordt u met zoveel eer ontvangen, maar mij ziet niemand staan. Het lijkt me zo bijzonder om ook een keer als een rabbijn behandeld te worden. Mag ik alstublieft een keer uw plaats innemen? De rabbi vond dit niet bepaald een goed idee. Wat als de mensen de koetsier allemaal moeilijke vragen zou-den stellen? Dan zouden ze ontdekken dat ze voor de gek waren gehouden. Maar de koetsier bleef aandringen en toen de rabbi het verlangen in de ogen van de koetsier zag, gaf hij toe. Ze verwisselden van kle-ren en de rabbi nam plaats op de bok van de koets terwijl de koetsier, nu gekleed als rabbijn, in de koets stapte.

Toen ze bij het eerstvolgende dorpje aan-kwamen werd de ’rabbi’ zoals gewoonlijk met veel eer ontvangen. Ze hielpen hem met het uitstappen uit de koets en daarna werd hij naar een kleine synagoge ge-bracht. Daar zat al een grote groep men-sen geduldig op hem te wachten.

De ‘koetsier’ nam achterin plaats en hoop-te op een goede afloop. De koetsier van de rabbi werd naar voren gebracht en daar ging hij zitten. Klaar voor de eerste vraag. Maar gelijk de eerste vraag die werd ge-steld, was zo moeilijk dat de rabbi zeker wist dat zijn koetsier het antwoord niet

zou kunnen weten. De vraag was ge-steld door een jonge student en ging over een heel moeilijk gedeelte uit de Thora. Het zweet stroomde over het gezicht van de rabbi terwijl hij zijn koetsier ernstig zag nadenken.

Plotseling stond de koetsier op en riep tegen de student die de vraag had gesteld: Wat is dat voor een domme vraag!’ Daar weet zelfs mijn koetsier het antwoord op! En hij riep zijn ‘koetsier’ naar voren om het antwoord te geven.

15

Het zweet stroomde over het gezicht van de rabbi terwijl hij zijn koetsier ernstig zag nadenken

1. Hoe heet de school van Jehuda

Evers?2. Welke stad wil graag een

stedenband met Amsterdam?

3. In welke rivier werd de Heere

Jezus gedoopt?

4. Hoe noemden Joden de stad

Amsterdam?5. Hoe heet de verstrooiing van de

Joden met een moeilijk woord?

6. Een ritueel Joods bad

7. Waarvoor waren de Joden uit

Spanje en Portugal op de vlucht?

8. Wie verwoestten de tempel in

het jaar 70?

Alle antwoorden staan in

deze TOV!. Wanneer je de

antwoorden goed hebt

ingevuld, staat er in de gekleurde

rij de naam van een beroemd

gebouw dat is gebouwd door

Herodes. Stuur je antwoord in

voor 1 december 2015 en maak

kans op een leuke prijs! Je kunt je

antwoord opsturen of mailen naar:

info@tovclub.nl (graag je leeftijd

en adres vermelden).

puzzel& pret

Joodse Humor!Kleine arik komt hijgend de kamer binnen:

Papa, op straat loopt een arme man te

roepen. Ik wil graag een goede daad doen

door die man te helpen. Mag ik hem een

euro geven?

Papa: Natuurlijk mag jij dat, lieve jongen.

Hier is een euro, ga maar gauw..

Na zo`n 20 minuten komt Arik terug.

Papa: ik ben trots op jou, Arik. Je hebt een

goed hartje. Je zult, met Gods hulp, een

uitstekende Joodse man worden. Maar wat

riep die man precies?

David: ‘Hij riep: Heerlijke ijsjes, een euro

per stuk!

Word lid van de TOV! Club! Ben jij al lid van de TOV! Club? Nee? Ga dan snel naar www.tovclub.nl en meld je aan! Je krijgt dan vier keer per jaar dit leuke blad boordevol met weetjes en nieuwtjes uit Israël bij jou in de brievenbus. Doen dus!

2

3

4

5

6

7

8

1

1

CLUBMAGAZINE

Alles over Israël

Tov! is u

itgave van Christenen voor Israël

Pret met

POERIM Zelf matses bakken In Israël rijdt nu ook op Sjabbat een bus

JUNI 2015JAARGANG 12 NUMMER

2

Thema: feest

POERIMPOERIM

evan

Christenen

MAAK JE EIGEN

DreidelEN SPEEL EEN ECHT

JOODS SPEL!

TOV_juni 2015.indd 1

26-05-15 16:47

16

De Jordaan in Galilea