TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ YENİLENEBİLİR ENERJİdevreye alınan enerji tesislerine bakmak yeterli olacaktır. Yeni yatırımların %39’u rüzgar türbini, %29’u doğalgaz

Yayın Tarihi: Temmuz, 2011 MARKA Yayınları Serisi

Raporu Hazırlayan: Ertuğrul Ayrancı

TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ RAPORU

T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ YENİLENEBİLİR ENERJİ RAPORU

TEMMUZ 2011 Sayfa 2


TEMMUZ 2011 Sayfa 3

TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ RAPORU

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ ........................................................................................................................................................ 9

2. DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ ........................................................................................................... 11

3. TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ......................................................................................................... 13

3.1. TÜRKİYE’DE HİDROELEKTRİK ENERJİ ............................................................................................................. 14

3.2. TÜRKİYE’DE RÜZGAR ENERJİSİ .................................................................................................................... 16

3.3. TÜRKİYE’DE GÜNEŞ ENERJİSİ ...................................................................................................................... 18

3.4. TÜRKİYE’DE JEOTERMAL ENERJİ .................................................................................................................. 20

3.5. TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ TEŞVİKLERİ ............................................................................................... 21

4. TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ’NDE YENİLENEBİLİR ENERJİ ................................................................ 23

4.1. BÖLGEDE HİDROELEKTRİK ENERJİ ................................................................................................................ 23

4.2. BÖLGEDE RÜZGAR ENERJİSİ........................................................................................................................ 24

4.3. BÖLGEDE DALGA ENERJİSİ ......................................................................................................................... 33

4.4. BÖLGEDE GÜNEŞ ENERJİSİ ......................................................................................................................... 33

4.5. BÖLGEDE JEOTERMAL ENERJİ ..................................................................................................................... 39

4.6. BÖLGEDE BİYOGAZ ENERJİSİ ....................................................................................................................... 39

KAYNAKÇA ..................................................................................................................................................... 42


TEMMUZ 2011 Sayfa 4


TEMMUZ 2011 Sayfa 5

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. MWh Başına Elektrik Santralı Yatırım Tutarı ........................................................................... 10

Tablo 2. Ekonomik Olarak Yapılabilir Hidroelektrik Santral (HES) Projelerinin Durumu ...................... 14

Tablo 3. Hidroelektrik Santrallerin Mevcut Durumu 3 ........................................................................... 14

Tablo 4. Türkiye’de İşletmede Olan Rüzgar Enerjisi Santralleri (Mart 2001 verileri) ........................... 16

Tablo 5. İnşa Halinde Olan Rüzgar Santralleri ...................................................................................... 17

Tablo 6. Ülkemizde Yıllara Göre Kurulu Kolektör Alanları İle Üretim ve Tüketim Değerleri 12 .............. 19

Tablo 7. Türkiye’de Elektrik Üretimine Uygun Jeotermal Sahalar ......................................................... 20

Tablo 8. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Yatırımlarına Uygulanan Teşvikler .......................................... 21

Tablo 9. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Sektöründe Yerli Üretime Uygulanan Teşvikler ...................... 22

Tablo 10. Türkiye’de ve Bölgede Enerji Tüketimi Göstergeleri ............................................................ 23

Tablo 11. Bölgede Yer Alan Hidroelektrik Santraller ............................................................................ 24

Tablo 12. Bölge Rüzgar Değerleri – Toplam Alan ................................................................................. 32

Tablo 13. Bölge Rüzgar Değerleri – Toplam Kurulu Güç (MW) ............................................................ 32

Tablo 14. Kocaeli ili ve ilçeleri toplam radyasyon ve güneşlenme süresi değerleri .............................. 34

Tablo 15. Sakarya ili ve ilçeleri toplam radyasyon ve güneşlenme süresi değerleri ............................. 35

Tablo 16. Düzce İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri ............................. 36

Tablo 17. Bolu İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri ................................ 37

Tablo 18. Yalova İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri ............................. 38

Tablo 19. TR42 Doğu Marmara Bölgesi Biyogaz Potansiyeli ................................................................. 40


TEMMUZ 2011 Sayfa 6


TEMMUZ 2011 Sayfa 7

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. Enerji Üretim kaynakları ........................................................................................................... 11

Şekil 2. Dünyada, Gelişmekte Olan Ülkelerde, AB-27 Ülkelerinde ve İlk Altı Ülkede Yenilenebilir Enerji

Kapasiteleri ............................................................................................................................................ 12

Şekil 3. Türkiye’de Enerji Kaynakları ..................................................................................................... 13

Şekil 4. Türkiye’de Hidroelektrik Potansiyelin Gelişimi ........................................................................ 15

Şekil 5. EPDK’ya Başvuran HES Projelerinin Kurulu Güçlerine Göre Dağılımı ....................................... 15

Şekil 6. Global Radyasyon Dağılımı Haritası .......................................................................................... 18

Şekil 7. Güneşlenme Süresi Dağılımı Haritası 11 ..................................................................................... 18

Şekil 8. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli ........................................................................................... 19

Şekil 9. Bölge Rüzgar Enerjisi Haritası ................................................................................................... 24

Şekil 10. Kocaeli İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı .......................................................................................... 25

Şekil 11. Kocaeli İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı ................................................................................. 25

Şekil 12. Kocaeli İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar ............................................................... 26

Şekil 13. Sakarya İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı ......................................................................................... 26

Şekil 14. Sakarya İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı ................................................................................ 27

Şekil 15. Sakarya İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar .............................................................. 27

Şekil 16. Düzce İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı ............................................................................................ 28

Şekil 17. Düzce İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı ................................................................................... 28

Şekil 18. Düzce İlinde Rüzgar Santrali Kurulabilecek Alanlar ................................................................. 29

Şekil 19. Bolu İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı ............................................................................................... 29

Şekil 20. Bolu İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı ..................................................................................... 30

Şekil 21. Bolu İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar ................................................................... 30

Şekil 22. Yalova İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı ........................................................................................... 31

Şekil 23. Yalova İli Kapasite Faktörü Dağılımı ........................................................................................ 31

Şekil 24. Yalova İli Rüzgâr Santralı Kurulabilecek Alanlar ...................................................................... 32

Şekil 25. Bölge Güneş Enerjisi Haritası ................................................................................................. 33

Şekil 26. Kocaeli ili Kullanılamaz Alanlar Haritası .................................................................................. 34

Şekil 27. Sakarya İlinde Kullanılamaz Alanlar Haritası ........................................................................... 35

Şekil 28. Düzce İli Kullanılamaz Alanlar Haritası .................................................................................... 36

Şekil 29. Bolu İli Kullanılamaz Alanlar Haritası ....................................................................................... 37

Şekil 30. Yalova İli Kullanılamaz Alanlar Haritası ................................................................................... 38


TEMMUZ 2011 Sayfa 8


TEMMUZ 2011 Sayfa 9

1. GİRİŞ

18. yüzyıla kadar enerji temininde temel olarak su ve rüzgar gücünden, odun, gübre bitki artıkları

hayvan ve insan gücünden yararlanılmıştır. Sanayileşme süreci ile çok yakın bağlantılı olarak çocuk

ölümlerinde düşüş, ortalama yaşam süresinin uzaması, sağlık hizmetlerinde iyileşmeler ve buna bağlı

olarak nüfus artışı gerçekleşmiştir. Nüfus artışı, lüks yaşantı arzusu, maddi kazanç, hareketlilik ve

iletişim ile giderek artan ihtiyaçlar, enerji talebini ve bu talebi karşılamak için de yoğun çabaları

beraberinde getirmiştir. Bunun kaçınılmaz bir sonucu olarak üreticiler, en kolay elde edilebilen ve

daha ucuz kaynak arayışı içine düşmüşlerdir. Tüketiciler de, enerjiyi daha düşük fiyatlara ve daha

kolay elde etmeye yönelmişlerdir. Bu durum, ticari enerji kullanımında verimliliğin öneminin göz ardı

edilmesine ve çevre etkilerinin de azalacağı yerde çoğalmasına neden olmuştur. Bununla birlikte,

sağlam temellere dayalı teknolojik gelişme çevre etkilerini azalttığı gibi enerji temini ve kullanımında

verimliliği arttırmıştır.

Artan enerji talebi ile birlikte dünyamızın fosil yakıt bağımlılığının artarak sürmesi

beklenmektedir. Yeryüzünde mevcut kaynakların dörtte birinden fazlası, petrolün ise yarısından

fazlası uluslar arası ticarete konu olmaktadır. Dünyamızın fosil yakıt bağımlılığının, yüzyılın ortasına

kadar artarak sürmesi bekleniyor. Yeryüzündeki heterojen dağılımları nedeniyle, enerji kaynaklarının

dörtte birinden, petrolünse yarısından fazlası uluslararası ticarete konu olmuştur. Özellikle petrol

üzerindeki rekabet giderek sertleşmektedir. Bütün ülkeler, ihtiyaç duydukları enerji kaynaklarının,

makul fiyatlarla ve kesintisiz teminini bir güvenlik sorunu saymaktadır. Bu nedenle var olan enerji arz

sistemi, ulusal ve uluslararası güvenlik riskleri sunmaktadır. İhtiyaç fazlası petrolün yarıdan fazlasının

OPEC’in (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) Orta Doğu’lu üyelerinin elinde olması, Türkiye’nin de

içinde bulunduğu coğrafyayı stratejik açıdan önemli ve gergin kılmaktadır.

Enerji sektörü aynı zamanda, çevreye en fazla olumsuz etkide bulunan sektörlerden birisidir.

Fosil yakıt bağımlılığının yol açtığı emisyonlar, yerel, bölgesel ve küresel çevre sorunlarına yol

açmakta; iklim değişikliği sorununu artırmaktadır. Dolayısıyla, bu kaynakları daha temiz kullanan

teknolojileri devreye sokmak, olumsuz çevre etkilerini azaltan teknolojileri geliştirip uygulamak ve

kısmen de, bu kaynaklardan kademeli olarak uzaklaşarak, yatırım maliyeti yüksek olan yenilenebilir

enerji kaynaklarına yönelmek gerekmektedir. Bunu da daha ziyade, ekonomik gücü yeterli olan

gelişmiş ülkelerin yapabiliyor olması gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkeler için önemli bir açmazdır.

Özellikle ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkeler artan enerji taleplerini yenilenebilir enerjiden

karşılamak istemekte fakat yüksek yatırım maliyetleri nedeni ile sıkıntı yaşamaktadırlar.

Enerji arzındaki muhtemel yetersizliklerin aşılabilmesi, enerji üretiminin olumsuz çevresel

etkilerin sınırlandırılabilmesi için enerji alanındaki araştırmalara önem verilmelidir. Fakat teknolojik

araştırmaların yeni ürünler sunması ve bu ürünlerin ticarilik kazanıp piyasalara sızması zaman

almaktadır. Sektörün değişim hızının zaten düşük olması da, bu araştırmalara, daha büyük

kaynakların ayrılması suretiyle hız verilmesinin gereğine işaret ediyor.

Ülkemiz de payına düşeni yapmak durumundadır. Türkiye’nin enerji alanında, tüm diğer

gelişmekte olan ülkelerinkine benzer, kısır döngüyü andıran bir konumu vardır: az enerji tüketiyor,

fakat tükettiği az enerjiyi, verimli ve temiz bir şekilde kullanamıyor. Bu tabloyu iyileştirebilmek için;

bir yandan ekonomisini hızla büyütmek, diğer yandan da büyüyen kaynaklarından ayıracağı artan

oranlardaki payları, enerji arz ve tüketim sistemini daha verimli ve temiz bir yapıya dönüştürmeye

yönelik öncelikli araştırma ihtiyaçları arasında, dikkatli saptamalarla dağıtmak zorundadır. Öte yandan


TEMMUZ 2011 Sayfa 10

Türkiye, öz kaynaklarının yetersizliği nedeniyle dışa bağımlı, dış ticaret açığının yaklaşık yarısı enerji

ithalatı oluşturmaktadır. Dolayısıyla, enerji ithalatına bağımlılığından kaynaklanan riskleri kontrol

altında tutabilmek için; rekabet şansına sahip olabileceği enerji teknolojisi alanlarını dikkatli bir

öncelikler sıralamasına tabi tutup, araştırma yoğunlaşmalarına gitmek ve enerji dünyasındaki itici

güçlerin işaret ettiği yönlerde, çağdaş ürün katkılarıyla, uluslararası enerji pazarında etkin bir yer

edinmek zorundadır1.

Ülkemiz gelişmekte olan ülkeler arasından gelişmiş ülkeler ligine yükselmeye çalışırken

sanayileşmeye tüm hızıyla devam etmektedir. Sanayileşme ciddi anlamda enerjiye gereksinim

duymaktadır. Küreselleşen dünyada sürdürülebilir büyüme için kaynakların her anlamda etkin

kullanımı önemlidir. Enerjinin fosil yakıtlar yerine yenilenebilir kaynaklardan temin edilmesi

gerekmektedir. Sürdürülebilir kalkınma için yenilenebilir kaynaklardan temin edilen enerjinin miktarı

her geçen sene artırılmalıdır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının fosil kaynaklarla yatırım tutarı

karşılaştırması Tablo 1’de verilmiştir. Tablodan görüleceği üzere yenilenebilir kaynakların ilk yatırım

maliyetleri yüksek olsa da işletim maliyetleri yok denecek kadar azdır.

Tablo 1. MWh Başına Elektrik Santralı Yatırım Tutarı 2

Yatırım Tutarı

Nükleer Enerji 2-2500000 USD

Kömür Enerji 1-1500000 USD

Doğalgaz 400-800000 USD

Rüzgar Enerjisi 1-1500000 USD

Solar Enerji 4-6000000 USD

Jeotermal Enerji 2-2500000 USD

Hidroelektrik Enerji 1-1750000 USD

1 SEDAŞ, 2011

2 Enerji Verimliliği Çalışmaları Raporu, TEVEM, 2010



2. DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ

Artan enerji ihtiyacı ve enerji maliyetleri yenilenebilir enerji teknolojilerine yönelişi beraberinde

getirmiştir. Fosil yakıtlardaki maliyet artışı, çevreye ve uzun dönemde insan sağlığına verdiği zararlar

yenilenebilir enerjinin stratejik sektörler arasına girmesini sağlamıştır. Uluslararası Enerji Ajansı’nın

öngörüsüne göre yenilenebilir enerji kaynaklarına önümüzdeki 20 yılda 10,5 trilyon ayrılması

beklenmektedir. OECD ülkeleri arasında yenilenebilir enerji kaynakları YEK (yenilenebilir enerji

kaynakları) kullanımı %25’e ulaşması öngörülmektedir. YEK konusunda yatırımların ve desteklerin

oluşmasında, karbondioksit oranlarının düşürülmesi gerekliliği, fosil yakıtlara bağımlı ülkelerde enerji

arz güvenliğinin sağlanması ve YEK’nın orta ve uzun vadede geleneksel enerjilere göre maliyet

avantajı da elde edeceği beklentileri sebep olmuştur. Avrupa Birliği (AB) komisyonu da özellikle

rüzgar, güneş, biyokütle ve hidrolik enerji gibi YEK’nın gelişmesini enerji politikalarının merkezine

yerleştirmiştir.

Şekil 1. Enerji Üretim kaynakları 3

Yenilenebilir enerji kaynaklarının daha geniş oranda kullanılmasına yükselen petrol ve doğalgaz

talebi neden olmaktadır. Hidroelektrik ve diğer yenilenebilir tüketiminde 2030 yılına kadar dünya

genelinde yıllık %3,4’lük artışlar beklenmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kurulu güçteki

oranı 2007’de %2,5 iken 2030 yılında hidrolik dışında yenilenebilir enerji kaynaklarının kurulu güçteki




oranı %8,6’ya yükseleceği öngörülmektedir. Hidroelektriğin kurulu güçteki oranının ise aynı dönemde

%16’dan %14’e gerileyeceği öngörülmektedir. Rüzgar enerjisi yenilenebilir enerji kaynaklarının

kullanımına en önemli katkıyı yapacaktır. YEK’in elektrik üretimindeki seviyesinin 2007’de %18 iken

2030 yılında %22’ye ulaşması beklenmektedir.

OECD ülkelerinde rüzgar ve biyokütle yenilenebilir kaynaklar arasında ön plana çıkmaktadır.

Güneş enerjisi ise henüz gelişmekte olan bir enerji sektörüdür.

Uluslararası Enerji Ajansı, Avrupa Birliği’nde CO2 emisyonunun azaltılması amacıyla enerji

paradigmasında değişime gidilmesi halinde enerji sektöründe önemli değişiklikler öngörmektedir.

Önümüzdeki 20 yıllık süreçte yapılacak enerji yatırımlarının %71’nin yenilenebilir enerji yatırımları

olması beklenmektedir.

AB’ye üye 27 ülke tarafından Avrupa Komisyonuna sunulan geleceğe ait tahminleri içeren

dokümanlarda, enerji tüketimlerinin en az %20'sini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlamayı

başaracaklarını beyan etmişlerdir. Bunlardan 21 üye ülke bu hedefi aşacaklarını veya ulaşacaklarını

belirtmişlerdir.

Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA Projesi): 2010 yılında yenilenebilir enerji ile ilgili

veri tabanı oluşturmayı hedefleyen bu proje önümüzdeki 10 yılı kapsamaktadır. Bilgilerin toplanması,

değerlendirilmesi ve paylaşımı hedeflenmektedir. 143 ülke IRENA statüsünü imzalamıştır.

Yenilenebilir enerjide son yıllarda yaşanan gelişmenin daha iyi anlaşılabilmesi için 2009 yılında

devreye alınan enerji tesislerine bakmak yeterli olacaktır. Yeni yatırımların %39’u rüzgar türbini,

%29’u doğalgaz üretim tesisleri, %16’sı ise güneş pili sistemleri üzerine olmuştur. Toplam

hidroelektrik yatırımları ile beraber 2009 yılında yenilenebilir enerji yatırım tutarı %61 olmuştur.

Şekil 2. Dünyada, Gelişmekte Olan Ülkelerde, AB-27 Ülkelerinde ve İlk Altı Ülkede Yenilenebilir Enerji Kapasiteleri



3. TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ

Gelişmekte olan ülkeler liginden gelişmiş ülkeler ligine yükselmek için hızla büyüyen Türkiye her

geçen gün artan enerji talebiyle baş etmek zorundadır. Fosil kaynaklara dayanan üretim hem

sürdürülebilir değildir hem de dış kaynaklara bağımlıdır.

Enerji Bakanlığı 20000 MW’lık rüzgar gücü hedeflemiştir. Jeotermal kurulu gücündeki hedef ise

600 MW’tır. 2200MW’lık kurulu rüzgar gücü kapasitesine 2 yıl içinde ulaşılması öngörülmektedir.

2009 yılı sonunda işletmede olan santrallerin 803 MW’ı rüzgar, 564 MW’ı hidroelektrik, 78 MW’ı

jeotermal ve 21 MW’ı çöp gazı ve biyogazdır. Mevcut hidroelektrik enerji potansiyelinin inşa halinde

olan santraller ile ancak %52’sini kullanabilmektedir.

Şekil 3. Türkiye’de Enerji Kaynakları 4

Türkiye’nin dış ticaret açığına bakıldığında; 2009 yılı itibarıyla ihracatın 706 milyar USD, toplam

ithalatın ise 1.083 milyar USD olduğu görülmektedir. Kömür doğalgaz ve ham petrol ithalatı 154

milyar USD olmuştur. Toplam 377 milyar USD olan dış ticaret açığının %41’i enerji ithalatından

kaynaklanmaktadır5.

Dış ticaret açığımızın çok önemli bir kısmının enerji ithalatına dayanmasının ekonomik olduğu

kadar stratejik sonuçları da vardır. Özellikle 2007 yılında yaşanan enerji darboğazında yaşananlar hala

hafızalardaki yerini korumaktadır. Kış mevsiminin ortasında kısılan vanalar bundan sonraki stratejimizi

belirlemede önemli bir uyarı olmuştur. Enerji üretiminin farklı kaynaklardan temin edilmesinin

ülkenin stratejik konumuna olan katkısı anlaşılmıştır. 2007 yılında başa baş noktasına gelen enerji arz

ve talebi küresel krizle şimdilik ertelenmiştir. Ülkemiz farklı enerji kaynaklarına hızla yatırım yapmalı

ve artan enerji talebinin karşılanabilmesi sağlanmalıdır. Bunun için en azından teknoloji olarak olmasa

da kaynak açısından dışa bağımlı olmadığımız yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapılmalıdır.

Enerji Bakanlığı’nın Stratejik Planı’na göre yenilenebilir enerji üretiminin elektrik enerjisi üretimi

içerisindeki payının 2023 yılında en az %30 seviyesine çıkarılması hedeflenmektedir. 2009 sonu

itibariyle rüzgâr kurulu gücü yaklaşık 803 MW, jeotermal kurulu gücü yaklaşık 78 MW düzeyine

4 TEİAŞ, 2011




ulaşmıştır. İnşaatı devam eden 5000 MW'lık hidroelektrik santrallerin 2013 yılı sonuna kadar

tamamlanması sağlanacaktır.

• Rüzgar enerjisi kurulu gücünün 2015 yılına kadar 10.000 MW'a çıkarılması sağlanacaktır.

• Jeotermal enerji gücünün, 2015 yılına kadar 300 MW'a çıkarılması sağlanacaktır.

Türkiye’de toplam kurulu güç ise 44.767 MW’tır. Bunun 29.333 MW’ı termik, 14.553 MW’ı

hidrolik, 803 MW’ı rüzgar, 78 MW’ı jeotermal kaynaklıdır. Türkiye OECD ülkeleri ile kıyaslandığında

daha az enerji tüketmesine rağmen enerji yoğunluğu OECD ortalamasının üzerindedir. Türkiye OECD

ülkeleri içinde 1000 USD GSYH için 0,38 TEP enerji kullanımı ile rakiplerine göre enerji yoğunluğu

yüksek ülkeler içindedir. Bu da mevcut enerjinin verimli kullanılmadığını göstermektedir.

3.1. Türkiye’de Hidroelektrik Enerji

Hidroelektrik santraller günümüzde %95’e varan verimle çalışmaktadır. Fosil kaynaklar %60

verimle çalıştığı göz önüne alındığında hidroelektrik santrallerin önemi daha iyi anlaşılacaktır. Ayrıca

düşük işletme maliyetleri ve uzun işletme ömrü diğer avantajlarıdır.

Hidroelektrik santralleri çok kısa sürede elektrik üretimine başlayabilmektedir. Devreden

çıkarılışları da çok kısa sürmektedir. Ayrıca hidroelektrik santrallerin bir diğer faydası ise sulama ve

içme suyu amaçlı olarak kullanılabilmeleridir. Düzensi yağışların görüldüğü ülkemizde hidroelektrik

santraller taşkınları önlemede önemli bir rol üstlenmektedir. 2010 yılı hidroelektrik enerji

yatırımlarının özeti Tablo 2 ve Tablo 3’de verilmektedir.

Tablo 2. Ekonomik Olarak Yapılabilir Hidroelektrik Santral (HES) Projelerinin Durumu 6

Ekonomik Olarak Yapılabilir HES Projelerinin Durumu HES Sayısı

Toplam Kurulu Kapasite (MW)

Ortalama Yıllık Üretim (GWh/yıl) Oran (%)

İşletmede 172 13700 48.000 35

İnşa Halinde 148 8.600 20.000 14

İnşaatına Henüz Başlanmayan 1.418 22.700 72.000 51

Toplam Potansiyel 1.738 45.000 140.000 100

Tablo 3. Hidroelektrik Santrallerin Mevcut Durumu 3

Hidroelektrik Santraller Durumu

İşletmedeki HES’ler

DSİ tarafından işletilen 10.700 MW (57 HES)

Diğerleri tarafından işletilen 3.000 MW (115 HES)

Toplam İşletmedeki HES 13.700 MW (172 HES)

İnşa Halindeki HES’ler

DSİ tarafından inşa edilen 3.600 MW ( 23 HES)

Diğerleri tarafından inşa edilen 5.000 MW ( 125 HES)

Toplam İnşa Halindeki HES 8.600 MW (148 HES)

Gelişmekte Olan

4628 veya 3096 sayılı kanunlara göre, özel sektörce yapılacak olanlar

18.700 MW (1.401 HES)

4628 veya 5625 sayılı kanunlara göre, İkili İşbirliği projeleri 4.000 MW (17 HES)

Toplam Gelişmekte Olan HES 22.700 MW (1.418 HES)

TOPLAM POTANSİYEL 45.000 MW (1.738 HES)

Hidroelektrik santrallerine yapılan yatırımın geri ödeme süresi 4 ile 7 yıl arasında değişmektedir.

6 DSİ Genel Müdürlüğü, 2011



Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre mevcut hidroelektrik potansiyelin yaklaşık

%35’i kullanılmakta, %14’ü inşaat aşamasında, kalan %51’lik bölüm ise değerlendirilmeyi

beklemektedir.

Şekil 4. Türkiye’de Hidroelektrik Potansiyelin Gelişimi 7

4628 Sayılı Yasa ve Uygulamaları

Yönetmeliğin amacı, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümleri çerçevesinde halen piyasada

faaliyet gösteren veya gösterecek tüzel kişiler tarafından hidroelektrik enerji üretim tesisleri

kurulması ve işletilmesine ilişkin üretim, otoprodüktör, otoprodüktör grubu lisansları için DSİ ve tüzel

kişiler arasında düzenlenecek Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalanması işlemlerinde uygulanacak

usul ve esasları belirlemektir. Özel sektör tarafından inşa edilecek, işletilecek tüm HES tesisleriyle su

kullanım anlaşmaları bu yönetmeliğe göre yapılmaktadır. Bu yönetmelik çerçevesinde lisanslanmış

projelerle ilgili bilgiler Şekil 5’te verilmektedir.

Şekil 5. EPDK’ya Başvuran HES Projelerinin Kurulu Güçlerine Göre Dağılımı 8

7 Haziran 2010 tarihine dek lisans alan HES projelerine bakıldığında bu projelerin toplam 514

adet tesisin 0-50 MW arasında toplandığı görülmektedir. 50 MW’ın üstündeki 69 adet HES’in de

8.807 MW Kurulu güçle toplam kurulu güç açısından önemli bir paya sahip olduğu görülmektedir.

7 DSİ Genel Müdürlüğü, 2010

8 EPDK, 2010



3.2. Türkiye’de Rüzgar Enerjisi

Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından hazırlanan Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli Atlasına (REPA) göre

teorik rüzgâr enerjisi potansiyeli yaklaşık 48.000 MW’ tır. Elektrik alt yapısına bağlanabilir durumda

olan 10.000 MW’lık bir potansiyel halihazırda vardır. Altyapıda yapılacak güçlendirme çalışmalarının

sonucunda mevcut potansiyel 20.000 MW mertebesine ulaşacaktır. Rüzgar enerjisi yatırımında son 5

yılda önemli mesafeler alınmıştır. 2005 yılında 20 MW olan kurulu güç Mart 2011’de 1.414 MW’a

ulaşmıştır. Mevcut ve kurulacak olan yatırımların özeti Tablo 4’te verilmiştir.

Tablo 4. Türkiye’de İşletmede Olan Rüzgar Enerjisi Santralleri (Mart 2001 verileri) 9

Rüzgar

Santrali Adı Rüzgar Santrali İşletmecisi / Sahibi Kurulu Güç

(MW) Mevkii

1 CESME RES Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 1,50 İzmir‐Çeşme

2 ARES Ares Alaçatı Rüzgar Enerjisi Sant. San. ve Tic. A.Ş.

7,20 İzmir‐Çeşme

3

BORES Bores Bozcaada Rüzgar Enj. Sant. San. ve Tic. A.Ş.

10,20 Çanakkale‐Bozcaada

4 INTEPE RES Anemon Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 30,40 Çanakkale‐İntepe

5 KARAKURT RES Deniz Elektrik Üretim Ltd. Şti. 10,80 Manisa‐Akhisar

6 BURGAZ RES Doğal Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 14,90 Çanakkale‐Gelibolu

7 SAYALAR RES Doğal Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 34,20 Manisa‐Sayalar

8 CATALCA RES Ertürk Elektrik Üretim A.Ş. 60,00 İstanbul‐Çatalca

9 YUNTDAG RES İnnores Elektrik Üretim A.Ş. 42,50 İzmir‐Aliağa

10 KEMERBURGAZ RES

Lodos Elektrik Üretim A.Ş. 24,00 İstanbul‐Gaziosmanpaşa

11 MAZI‐1 Mare Manastır Rüzgar Enerjisi Santralı San. ve Tic. A.Ş.


12 SUNJUT RES Sunjüt Sun’i Jüt San. ve Tic. A.Ş 1,20 İstanbul‐Hadımköy

13 TEPERES Teperes Elektrik Üretim A.Ş. 0,85 İstanbul‐Silivri

14 BANDIRMA RES Yapısan Elektrik Üretim A.Ş. 30,00 Balıkesir‐Bandırma

15 SAMLI RES Baki Elektrik Üretim Ltd. Şti. 90,00 Balıkesir‐Şamlı

16 DATCA RES Dares Datça Rüzgar Enerji Santralı Sanayi ve Ticaret A.Ş.

29,60 Muğla‐Datça

17 SEBENOBA RES Deniz Elektrik Üretim Ltd. Şti. 30,00 Hatay‐Samandağ

18 AKBUK RES Ayen Enerji A.Ş. 31,50 Aydın‐Didim

19 CAMSEKI RES Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 20,80 Çanakkale‐Ezine

20 KELTEPE RES Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 20,70 Balıkesir‐Susurluk

21 GOKCEDAG RES Rotor Elektrik Üretim A.Ş. 135,00 Osmaniye‐Bahçe

22 DÜZOVA RES Ütopya Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. 30,00 İzmir‐Bergama

23 MAZI‐3 Mazı‐3 Rüzgar Enerjisi Santrali Elektrik Üretim A.Ş.


24 AYYILDIZ RES Akenerji Elektrik Üretim A.Ş. 15,00 Balıkesir‐Bandırma

25 BANDIRMA RES Borasco Enerji ve Kimya Sanayi ve Ticaret A.Ş.

60,00 Balıkesir‐Bandırma

26 SOMA 1 RES Soma Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 88,20 Manisa‐Soma

27 BELEN RES Belen Elektrik Üretim A.Ş. 36,00 Hatay‐Belen

28 SARIKAYA RES Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 28,80 Tekirdağ‐Şarköy

29 KOCADAG‐2 Kores Kocadağ Rüzgar Enerji Santralı 15,00 İzmir‐Urla

9 Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği, 2011



Rüzgar


(MW) Mevkii

Üretim A.Ş.

30 BANDIRMA‐3 RES

As Makinsan Temiz Enerji Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş.

24,00 Balıkesir‐Bandırma

31 MERSIN RES Akdeniz Elektrik Üretim A.Ş. 33,00 Mersin‐Mut

32 BOREAS‐1 ENEZ RES

Boreas Enerji Üretim Sistemleri A.Ş. 15,00 Edirne‐Enez

33 ALIAGA RES Bergama RES Enerji Üretim A.Ş. 90,00 İzmir‐Bergama, Aliağa

34 SENBUK RES Bakras Enerji Elektrik Üretim ve Tic. A.Ş.

15,00 Hatay‐Belen

35 ZIYARET RES Ziyaret RES Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş.

35,00 Hatay‐Samandağ

36 SOMA RES Bilgin Rüzgar Santrali Enerji Üretim A.Ş. 90,00 Manisa‐Soma

37 KUYUCAK RES Alize Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 25,60 Manisa‐Kırkağaç

38 SARES RES Garet Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. 22,50 Çanakkale‐Ezine

39 TURGUTTEPE RES

Sabaş Elektrik Üretim A.Ş. 22,00 Aydın‐Çine

40 CANAKKALE RES Enerjisa Enerji Üretim A.Ş. 29,90 Çanakkale‐Ezine

41 SUSURLUK RES Alentek Enerji A.Ş. 45,00 Balıkesir‐Susurluk

TOPLAM 1.414,55

Tablo 5. İnşa Halinde Olan Rüzgar Santralleri 10

Rüzgar


(MW) Mevkii

1 Karadağ Garet Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. 10,00 İzmir-Aliağa

2 Söke-Çatalbük ABK Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 30,00 Aydın-Söke

3

Kapıdağ Kapıdağ Rüzgar Enerjisi Santralı Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş.

34,85 Balıkesir-Bandırma

4 Şamlı (Extantion)

Baki Elektrik Üretim Ltd. Şti. 24,00 Balıkesir-Şamlı

5 Bozyaka Kardemir Haddecilik San. ve Tic. Ltd. Şti. 12,00 İzmir-Aliağa

6 Sarıtepe Zorlu Rüzgar Enerjisi Elektrik Üretimi AŞ. 50,00 Sarıtepe-Osmaniye

7 BANGUC RES Bangüç Bandırma Elektrik Üretim A.Ş. 15,00 Balıkesir-Bandırma

8 Sares Garet Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. 7,50 Çanakkale-Ezine

9 Dağpazarı Enerjisa Enerji Üretim A.Ş. 39,00 Mersin

10 Soma Soma Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 52,20 Soma-Manisa

11 Balıkesir Bares Elektrik Üretimi A.Ş. 142,50 Balıkesir-Kepsut

12 SAHRES Galata Wind Enerji Ltd. Şti. 93,00 Balıkesir-Bandırma

13 AYRES Ayres Ayvacık Elektrik Santrali Ltd. Şti 5,40 Çanakkale

14 AKRES Best A.Ş. 45,00 Manisa-Akhisar

15 METRİSTEPE Can Enerji 40,00 Bilecik

16 YUNTDAG RES (Extantion)

İnnores Elektrik Üretim A.Ş. 42,50 İzmir-Aliağa

17 AMASYA Alentek Enerji A.Ş. 40,00 Amasya

18 TOKAT Alentek Enerji A.Ş. 40,00 Tokat

19 SENKOY RES Eolos Rüzgar Enerjisi Uretim AS / Guris Ins. 27,00 Hatay-Şenköy

TOPLAM 749,95

10

Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği, 2011



2000 MW’lık rüzgar enerjisi yatırımı ile 26 milyon ton CO2 salınımı engellenecek ve toplam enerji

talebinin yaklaşık %25’i karşılanacaktır. Rüzgâr enerjisinin üretiminde 20.000 MW’lık hedefe

ulaşıldığında yaklaşık 240000 kişiye istihdam olanağı doğacaktır.

Elektrik yapısında yapılacak iyileştirmelerle kurulu güç artırılacak ve çevresel bir yatırım olan

rüzgar enerjisine yapılacak yatırım oranı yükselecektir Böylece çevre ve enerji denkleminde yer alan

sorunlar çevre lehine çözülmüş olacaktır.

3.3. Türkiye’de Güneş Enerjisi

Türkiye’de Güneş Enerjisi Uygulamaları

Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından hazırlanan “Global Radyasyon Dağılımı”, “Güneşlenme

Süresi Dağılımı” haritaları ile Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası verilerine göre Türkiye’nin

güneşlenme süresi ve yatay yüzeye gelen toplam radyasyon değerlerine ait tablolar aşağıda

verilmektedir.

Şekil 6. Global Radyasyon Dağılımı Haritası 11

Şekil 7. Güneşlenme Süresi Dağılımı Haritası 11

11

EİE İdaresi Genel Müdürlüğü, 2011



Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası verilerine göre Türkiye’nin güneşlenme süresi ve yatay

yüzeye gelen toplam radyasyon değerleri şekil 8’de verilmiştir. Bu değerlere göre Türkiye’de yatay

yüzeye gelen ortalama radyasyon değerleri 4,17 kWh/m2-gün iken, yıllık ortalama güneşlenme süresi

2.740 saattir.

Şekil 8. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli 12

Tablo 6. Ülkemizde Yıllara Göre Kurulu Kolektör Alanları İle Üretim ve Tüketim Değerleri 12

Yıl Kurulu Kollektör Alanı (m2) Üretim TEP) Tüketim (TEP)

2008 12.000 000 420.000 420.000

2009 12.250 000 428.750 428.750

2010 (Tahmini) 12.350 000 432.250 432.250

Türkiye’de henüz güneş pili, şebekeye bağlantılı PV sistemi ve CSP teknolojileri uygulamada

görülmemektedir.

Ülkenin yıllık toplam ışınım şiddeti 1.311kWh/m2-yıl (günlük toplam 3.6kWh/m2) olup ortalama

güneşlenme süresi 2.740 saattir. Güneş enerjisi potansiyeli ise 380 milyar kWh/yıl olarak

hesaplanmıştır. Bu potansiyel dahilinde güneş enerjisinden daha düz plakalı güneş kolektörleri

yardımıyla meskenlerde sıcak su elde edilmesinde faydalanılmaktadır. Kurulu güneş kolektörü miktarı

yaklaşık 12 milyon m2’dir. Yıllık üretim hacmi ise 750.000 m2’dir. Bu bilgiler ışığında Türkiye’de güneş

enerjisinden ısı enerjisi üretimi miktarının oldukça yüksek olduğu söylenebilir.

12




3.4. Türkiye’de Jeotermal Enerji

Jeotermal enerji yer kabuğunun derinliklerindeki ısının oluşturduğu, sıcaklığı sürekli olarak

bölgesel atmosferik yıllık ortalama sıcaklığın üzerinde olan, çevresindeki sulara göre daha fazla erimiş

madde ve gaz içerebilen, doğal olarak çıkan veya teknik yöntemlerle yeryüzüne çıkarılan su, buhar ve

gazlar ile kızgın kuru kayalardan elde edilen su, buhar ve gazlardan doğrudan, dolaylı ve entegre

kullanım ile üretilen her türlü enerji olarak tanımlanmaktadır.

Ülkemizde jeotermal sahalar büyük bir çoğunlukla orta ve düşük sıcaklıklı sahalardır ve bilinen

jeotermal kaynakların %95'i ısıtmaya uygun sıcaklıkta olup çoğunlukla Batı, Kuzeybatı ve Orta

Anadolu’da bulunmaktadır.

Tablo 7’de, jeotermal kaynağın içerdiği akışkan sıcaklığına göre sıralanmış olarak elektrik

üretimine uygun jeotermal sahalar yer almaktadır.

Tablo 7. Türkiye’de Elektrik Üretimine Uygun Jeotermal Sahalar

Sahanın Adı oC Sahanın Adı

oC

Denizli - Kızıldere 242 Kütahya – Simav 162

Aydın – Germencik – Ömerbeyli 232 İzmir – Seferihisar 153

Manisa –Alaşehir – Kurudere 184 Manisa – Salihli – Caferbey 150

Manisa – Salihli – Göbekli 182 Aydın – Yılmazköy 142

Çanakkale – Tuzla 174 İzmir – Balçova 136

Aydın – Pamukören 173 İzmir – Dikili 130

Aydın – Salavatlı 171

Konut Isıtması ve Termal Tesis Isıtması

Türkiye’nin muhtemel jeotermal ısı potansiyeli 31.500 MW olup bunun da teorik karşılığı 5

milyon konut ısıtmacılığıdır.

Jeotermal enerji ile Gönen’de (Balıkesir) 3.200, Kızılcahamam’da (Ankara) 2.500,

Narlıdere+Balçova’da (İzmir) 14.500, Sandıklı’da 2.000, Kırşehir’de 1.800, Afyon’da 4.500, Kozaklı’da

(Nevşehir) 1.000, Sarayköy’de (Denizli) 1.500, Salihli’de (Manisa) 2.500, Edremit’de (Balıkesir) 500 ve

Diyadin’de (Ağrı) 1000 konut ısıtılmaktadır.

Biokütle Enerjisi ve Biyoyakıtlar

Avrupa Birliği 2020 yılında enerji tüketiminin %20’sini yenilenebilir enerji ile karşılamayı

düşünmektedir. Üye ülkeler için %10 biyoyakıt kullanımını hedeflemektedir.

Biyoetanol sektöründe mevcut durumda 3 üretim tesisi vardır. Ülkemizdeki biyoetanol

tesislerinin en büyüğü Pankobirlik bünyesinde Konya’da kurulan ve şeker pancarından üretim yapan

84 milyon litre kapasiteli biyoetanol tesisidir. Diğer 2 tesisten biri Bursa Kemal Paşa’da kurulu 40

milyon lt kapasitesi olan mısırdan üretim yapan tesistir. 40 milyon lt kapasiteli Adana’da kurulu olan

tesiste ise buğday ve mısırdan üretim yapılmaktadır. Ayrıca Eskişehir Şeker Fabrikası Alkol Üretim

Tesisi de yakıt alkolü üretecek şekilde revize edilmiştir.

Türkiye’de kurulu biyoetanol kapasitesi yaklaşık benzin ihtiyacımızın %8’ini karşılayabilecek

kapasitede olup bu kapasite kullanılamamaktadır. Nedeni ise ÖTV muafiyetinde yaşanan sıkıntıdır.



Çünkü ÖTV muafiyeti benzinle harmanlanan biyoetanolün sadece %2’lik dilimine uygulanmakta ancak

mevzuat benzine %5 etanol karışımına izin vermektedir. Aynı sorunun benzeri biyodizel için de

geçerlidir. Yapılmış yatırımlar atıl kalmıştır. Uygulamadaki sorunlar çözülebilirse tarım, sanayi,

ulaştırma gibi farklı alanlarda katma değer oluşturacaktır.

Nüfus artışı, açlıkla mücadele tarım alanlarının planlı olarak en verimli şekilde kullanımını

gerektirmektedir. Her ne kadar bugünün teknolojisiyle üretilen biyoyakıt hammaddeleri büyük

oranda gıda ve yem niteliği taşısa da gelecek kuşak biyoyakıt üretim teknolojilerinin pazarda yer

alabilmesi için var olan biyoyakıt teknolojilerinin geliştirilmesi ve Ar-Ge çalışmalarının planlı ve titiz bir

şekilde yürütülmesi gereklidir. Bu da bu günün teknolojisinin ve gelişiminin politikalarla

desteklenmesi ile mümkündür.

Pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de doğalgaz niteliğinde biyogaz üretimi ve doğal gaz

kullanılan her alanda; elektrik üretiminin yanı sıra ısı ve ulaştırma yakıtı olarak da biyogaz kullanımı

desteklenmeli, uygulamaların yaygınlaştırılması için gerekli alt yapılar oluşturulmalı ve uygun teşvik

mekanizmaları geliştirilmelidir.

3.5. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri

2010 yılının sonunda yasalaşan yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı

kullanımına ilişkin kanunda değişiklik yapılmasına dair kanun ile yenilenebilir enerji yatırımlarına

önemli teşvikler getirilmiştir. Bu fiyatlar 31 Aralık 2015 tarihine kadar işletmeye giren yenilenebilir

enerji yatırımları için 10 yıl süre ile uygulanacaktır. 31 Aralık’tan sonra ise fiyatlar bu fiyatları

geçmeyecek şekilde Bakanlar Kurulu’nca yeniden belirlenecektir.

Tablo 8. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Yatırımlarına Uygulanan Teşvikler

I Sayılı Cetvel Yenilenebilir Enerji Kaynağına Dayalı

Üretim Tesis Tipi Uygulanacak Fiyatlar

(ABD Doları cent/kWh)

a. Hidroelektrik üretim tesisi 7,3

b. Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi 7,3

c. Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi 10,5

d. Biyokütleye dayalı üretim tesisi (çöp gazı dahil) 13,3

e. Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi 13,3

Tablo 8’den de görülebileceği gibi en yüksek teşvik güneş enerjisi ve biyokütleye dayalı üretime

verilmiştir. Teşvik sıralamasında jeotermal enerji ikinci sırada hidroelektrik ve rüzgar enerjisi ise

yenilenebilir enerji kaynakları arasında en az teşvik alan enerji türleridir. Alınacak bu teşvikleri yerli

üretime önem vererek Tablo 9’da da görülebileceği gibi mümkündür.



Tablo 9. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Sektöründe Yerli Üretime Uygulanan Teşvikler

II Sayılı Cetvel

Tesis Tipi Yurt İçinde Gerçekleşen İmalat Yerli Katkı İlavesi

(ABD Doları cent/kWh)

a. Hidroelektrik üretim tesisi

1- Türbin 1,3

2- Jeneratör ve güç elektroniği 1,0

b. Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi

1- Kanat 0,8


3- Türbin kulesi 0,6

4- Rotor ve nasel gruplarındaki mekanik aksamın tamamı (Kanat grubu ile jeneratör ve güç elektroniği için yapılan ödemeler hariç.)

1,3

c. Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi

1- PV panel entegrasyonu ve güneş yapısal mekaniği imalatı

0,8

2- PV modülleri 1,3

3- PV modülünü oluşturan hücreler 3,5

4- İnvertör 0,6

5- PV modülü üzerine güneş ışınını odaklayan malzeme

0,5

d. Biokütleye dayalı üretim tesisi (çöp gazı dahil)

1- Radyasyon toplama tüpü 2,4

2- Yansıtıcı yüzey levhası 0,6

3- Güneş takip sistemi 0,6

4- Isı enerjisi depolama sisteminin mekanik aksamı 1,3

5- Kulede güneş ışınını toplayarak buhar üretim sisteminin mekanik aksamı

2,4

6- Stirling motoru 1,3

7- Panel entegrasyonu ve güneş paneli yapısal mekaniği

0,6

e. Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi

1- Akışkan yataklı buhar kazanı 0,8

2- Sıvı veya gaz yakıtlı buhar kazanı 0,4

3- Gazlaştırma ve gaz temizleme grubu 0,6

4- Buhar veya gaz türbini 2,0

5- İçten yanmalı motor veya stirling motoru 0,9


7- Kojenerasyon sistemi 0,4

f. Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi

1- Buhar veya gaz türbini 1,3


3- Buhar enjektörü veya vakum kompresörü 0,7



4. TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ’NDE YENİLENEBİLİR ENERJİ

Bölgede sanayi kuruluşlarının sayısının fazla olmasının bir sonucu olarak, bölge toplam elektrik

tüketimi Türkiye toplam elektrik tüketimi içerisinde %7,3’lük bir oranla büyük bir paya sahiptir. Bölge

kişi başına toplam elektrik tüketiminde Düzey-2 bölgeleri arasında 2. sırada yer alırken, Kocaeli iller

sıralamasında 1., Yalova ise 8. sırada yer almaktadır. Bölgede elektrik tüketiminin %71’i sanayi

sektöründe, %12’si konutlarda, %9’u ise ticarethanelerde gerçekleşmektedir.

Tablo 10. Türkiye’de ve Bölgede Enerji Tüketimi Göstergeleri 13

Türkiye TR 42 Kocaeli Sakarya Düzce Bolu Yalova

Toplam Elektrik

Tüketimi (MWh) 193.322.600 14.101.641 9.950.360 2.003.112 705.495 778.295 664.379

Türkiye Elektrik

Tüketimine Oranı - % 7,3 % 5,1 % 1 % 0,4 % 0,4 % 0,4

Kişi Başına Toplam

Elektrik Tüketimi

(kWh)

2.664 4.416 6.536 2.325 2.105 2.866 3.280

Kişi Başına Elektrik

Tüketimi Sırası - 2. Bölge 1. İl 24.İl 34. İl 13. İl 8. İl

Dünya nüfusunun artması ve teknolojinin gelişmesiyle beraber enerji tüketimi artmaktadır.

Dünya enerji ihtiyacı 2003’te 10,6 milyar TEP civarında iken bu değer 2010’da 12,4 milyar, 2020’de ise

15,4 milyar TEP olacağı beklenmektedir. 2003 yılı verilerinde fosil kaynaklı enerji üretimi toplam

üretimin %86’sıdır. Fosil kaynaklardan petrol 41, doğalgaz 62, kömür ise 230 yıl sonra tükenecektir.

Yakın gelecekte tükenecek fosil kaynaklarının verimli kullanılması gerekmekte, aynı zamanda

yenilenebilir enerji kaynaklarının daha etkin ve yaygın kullanılması sağlanmalıdır.

4.1. Bölgede Hidroelektrik Enerji

Hidroelektrik santraller su gücünden faydalanarak elektrik üreten santrallerdir. Devreye alınış ve

çıkarılışları çok kolay ve hızlı olduğundan su rejimine bağlı olarak enerji gereksiniminin yoğun olduğu

saatlerde çalıştırılarak, enerjiye daha az gereksinim olduğu zamanlarda devre dışı bırakılabilirler.

Bölgede bulunan Sakarya havzasında Elektrik İşleri Etüt İdaresi’nin yapmış olduğu etüt

çalışmalarında önemli potansiyel tespit edilmiştir. Bölgede yer alan inşa halinde ve işletmede olan

santrallerin kapasiteleri Tablo 11’de verilmiştir. Aşağıdaki tabloda toplam kısmında görülen 210,5

MW değeri inşaat ve işletmede olan lisans almış santrallerin toplam kapasitesidir. Mevcut ve inşa

halinde olan santrallerde doğal dengenin korunmasına özen gösterilmesi yerinde olacaktır.

13

TEİAŞ,2010



Tablo 11. Bölgede Yer Alan Hidroelektrik Santraller 14

İl Firma Adı Gücü Durumu

Kocaeli Kızkale Elektrik 0,4 MW İşletmede

Sakarya

Karel Elektrik 9,3 MW İşletmede

Elen Enerji 30,5 MW İnşa Halinde

Taşyatak Enerji 11,04 MW İnşa Halinde

Düzce Enerji Birliği 5,34 MW İnşa Halinde

Aksa Enerji 26,4 MW İnşa Halinde

Adasu Enerji 9,6 MW İnşa Halinde

Düzce

Timse Elektrik 3,64 MW İnşa Halinde

Düzce Enerji Birliği 4,67 MW İnşa Halinde

Nuryol Enerji 7,23 MW İşletmede

Düzce Enerji Birliği 5,34 MW İşletmede

AKSU HES 55,2 MW İnşa Halinde

Aycan Enerji 9,7 MW İnşa Halinde

Bolu

Bolsu Enerji 2,15 MW İnşa Halinde

Özgür Elektrik 8,68 MW İşletmede

Bolsu Enerji 3,4 MW İnşa Halinde

Elite Elektrik 14,65 MW İnşa Halinde

İkiler Enerji 3,3 MW İnşa Halinde

Toplam 210,5 MW

4.2. Bölgede Rüzgar Enerjisi

Rüzgâr enerjisi, rüzgârı oluşturan hava akımının sahip olduğu kinetik enerjisidir. Bunun bir kısmı,

mekanik veya elektrik enerjisine dönüştürülebilmektedir. Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından il

bazında rüzgâr türbini kurulabilecek alanlar incelenmiş, il bazında potansiyeller gösterilmiştir. Buna

göre bölgede 727 MW potansiyel tespit edilmiş olup, Yalova ili 533 MW’lık potansiyeli ile ön plana

çıkmaktadır. Şu anda Yalova’da 54 MW’lık bir rüzgâr enerji santrali inşaat aşamasındadır. Ekonomik

rüzgâr enerjisi santrali yatırımı için rüzgar hızının en az 7m/s ve üzerinde olması ve kapasite

faktörünün %30 ve üzerinde olması gerekmektedir.

Şekil 9. Bölge Rüzgar Enerjisi Haritası 15

14

EPDK ve TEİAS, 2011 15




Şekil 10. Kocaeli İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı

Kocaeli ilinde 7m/s rüzgar hızı ve %30 kapasite faktörü baz alındığında Gebze, Körfez ve

Karamürsel ilçelerinin rüzgar enerjisi yatırımları açısından kullanılabileceği söylenebilir. Rüzgar

yatırımları için arazi bedellerinin de dikkate alınması gerekmektedir.

Şekil 11. Kocaeli İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı



Şekil 12. Kocaeli İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar

Kocaeli ili için rüzgâr santrali kurulabilecek alanlar haritada gösterilmektedir. Gri renkli alanlara

rüzgâr santrali kurulamayacaktır. Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından hazırlanan rüzgar enerjisi

atlasına göre Kocaeli’nde toplam 15,57 km2 alanda 77,84 MW’lık rüzgar enerjisi santrali yatırımı

yapılabileceği belirtilmiştir.

Şekil 13. Sakarya İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı



Sakarya ilinde 7m/s rüzgar hızı ve %30 kapasite faktörünün üzerinde değerlerin yer aldığı yerler

Pamukova, Kaynarca ve Ferizli ilçeleridir. Bu ilçelerde yatırım kararlarında bağlantı hatlarının uzaklığı

arazi maliyeti, çevresel unsurlar göz önüne alınmalıdır.

Şekil 14. Sakarya İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı

Gri renkli alanlara rüzgar santralı kurulamayacağı kabul edilmektedir. Sakarya ilinde Elektrik İşleri

Etüt İdaresi tarafından yapılan çalışmalarda toplam 0.4 km2 alanda 2 MW’lık rüzgar enerjisi santralı

kurulabileceği tespit edilmiştir.

Şekil 15. Sakarya İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar



Şekil 16. Düzce İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı

Düzce ilinde Elektrik İşleri Etüt idaresi tarafından yapılan çalışmada rüzgâr enerjisi yatırımı

yapılabilecek herhangi bir yer bulunamamıştır. Bölge illeri arasında rüzgâr enerjisi açısından en fakir il

Düzce ilidir.

Şekil 17. Düzce İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı



Düzce ilinde Elektrik işleri Etüd İdaresi tarafından tespit edilmiş rüzgar santralı alanı yoktur.

Şekil 18. Düzce İlinde Rüzgar Santrali Kurulabilecek Alanlar

Bolu ilinde 7m/s rüzgar hızı ve %30 kapasite faktörünün üzerinde değerlerin yer aldığı yerler Bolu

ilinin güneyinde yer alan Seben, Kıbrısçık, Mudurnu ilçeleridir. Bu ilçelerde yatırım kararlarında

bağlantı hatlarının uzaklığı, arazi maliyeti, çevresel unsurlar, orman vasfı göz önüne alınmalıdır.

Şekil 19. Bolu İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı



Şekil 20. Bolu İlinde Kapasite Faktörü Dağılımı

Gri renkli alanlara rüzgar enerjisi santralı kurulamayacağı kabul edilmektedir. Bolu ilinde Elektrik

İşleri Etüt İdaresi tarafından yapılan çalışmalarda toplam 23,42 km2 alanda 117,12 MW’lık rüzgar

enerjisi santralı kurulabileceği tespit edilmiştir.

Şekil 21. Bolu İlinde Rüzgar Santralı Kurulabilecek Alanlar



Şekil 22. Yalova İlinde Rüzgar Hızı Dağılımı

Yalova ilinde 7m/s rüzgar hızı ve %30 kapasite faktörünün üzerinde değerlerin yer aldığı bölge

Armutlu Çınarcık ve Termal arasında kalan alanı içine almaktadır. Bu bölgede yatırım kararlarında

bağlantı hatlarının uzaklığı, arazi maliyeti, çevresel unsurlar, orman vasfı göz önüne alınmalıdır.

Şekil 23. Yalova İli Kapasite Faktörü Dağılımı

Gri renkli alanlara rüzgâr enerjisi santrali kurulamayacağı kabul edilmektedir. Yalova ilinde

Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından yapılan çalışmalarda toplam 106,62 km2 alanda 533,12 MW’lık

rüzgar enerjisi santralı kurulabileceği tespit edilmiştir. Bölge illeri arasında en yüksek rüzgar enerjisi

santralı yatırım potansiyeli içeren il Yalova’dır.



Şekil 24. Yalova İli Rüzgâr Santralı Kurulabilecek Alanlar

Aşağıdaki tablolarda bölge illerindeki rüzgar enerjisi değerlerinin toplam alan ve toplam kurulu

güç açısından özeti yer almaktadır. Bolu ve Yalova illerinin diğer illere nazaran ön plana çıktığı

söylenebilir.

Tablo 12. Bölge Rüzgar Değerleri – Toplam Alan

50m’de rüzgar gücü (W/m

2)

50 m’de rüzgar hızı (m/sn) Kocaeli Sakarya Düzce Bolu Yalova

300-400 6.8-7.5 15.57 0.4 0 23.42 77.36

400-500 7.5-8.1 0 0 0 0 29.20

500-600 8.1-8.6 0 0 0 0 0.06

600-800 8.6-9.5 0 0 0 0 0

>800 >9.5 0 0 0 0

Toplam 15.57 0.4 0 23.42 106.62

Tablo 13. Bölge Rüzgar Değerleri – Toplam Kurulu Güç (MW)

50m’de rüzgar gücü (W/m

2)

50 m’de rüzgar hızı (m/sn) Kocaeli Sakarya Düzce Bolu Yalova

300-400 6.8-7.5 77.84 2 0 117.12 386.86

400-500 7.5-8.1 0 0 0 0 146

500-600 8.1-8.6 0 0 0 0 0.32

600-800 8.6-9.5 0 0 0 0 0

>800 >9.5 0 0 0 0 0

Toplam 77.84 2 0 117.12 533.12



4.3. Bölgede Dalga Enerjisi

Bölge için bir diğer yenilenebilir enerji kaynağı da dalga enerjisi olabilir. Bölgede denize kıyısı

olan alanlarda dalga enerjisi potansiyeli çalışmasının yapılması ve bu potansiyelin değerlendirilmesi

yerinde olacaktır.

4.4. Bölgede Güneş Enerjisi

Dünyanın en önemli enerji kaynağı olan güneş, yeryüzündeki fiziksel oluşumları etkileyen başlıca

enerji kaynağıdır. Güneş kaynaklı enerji, dönüşerek farklı enerji türleri içerisinde kullanılmaktadır.

Türkiye’de gerçekleşen ortalama 1.311 KWh/m2-yıl’lık güneş enerjisi oldukça önemli bir potansiyel

olup, Doğu Marmara TR42 Bölgesi’ndeki 1.168 KWh/m2-yıl olan güneş enerjisi, ülke ortalamasının

altında olsa da Avrupa ile karşılaştırıldığında yüksek bir orandır. Sakarya Üniversitesi bünyesinde

yapılan güneş enerjisine yönelik çalışmalar, bu noktada önemli bir potansiyel olarak

düşünülebilecektir. Bu alana yönelik tanıtım ve yatırımların yapılması önemlidir. Aşağıdaki tablolarda

Doğu Marmara TR42 Bölgesi’ndeki tüm il ve ilçelerin güneş enerjisi potansiyelleri verilmiştir.

Şekil 25. Bölge Güneş Enerjisi Haritası 16

16

http://gepa.eie.gov.tr/, 2010



Şekil 26. Kocaeli ili Kullanılamaz Alanlar Haritası

Kocaeli ilinde güneş enerjisinden yararlanılamayacak bölgeler haritada boyalı olmayan

bölgelerdir. Toplam radyasyon ve güneşlenme sürelerine bakıldığında ilçeler arasında önemli bir fark

yoktur.

Tablo 14. Kocaeli ili ve ilçeleri toplam radyasyon ve güneşlenme süresi değerleri

AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Kocaeli A 1,42 2,27 3,2 4,38 5,59 5,98 5,8 5,23 4,14 2,82 1,68 1,21

B 3,29 4,17 5,2 6,55 8,56 9,79 10,44 9,59 7,96 5,4 3,95 3,06

Derince A 1,47 2,36 3,21 4,4 5,6 5,99 5,82 5,24 4,16 2,8 1,7 1,2

B 3,3 4,19 5,21 6,58 8,58 9,78 10,44 9,59 7,96 5,4 3,97 3,09

Gebze A 1,43 2,33 3,19 4,39 5,6 5,99 5,8 5,23 4,15 2,8 1,69 1,2

B 3,3 4,2 5,28 6,67 8,64 9,88 10,52 9,63 7,94 5,36 3,95 3,08

Gölcük A 1,42 2,18 3,23 4,43 5,63 6,05 5,85 5,27 4,17 2,89 1,7 1,22

B 3,28 4,15 5,17 6,54 8,64 9,76 10,39 9,57 8 5,43 4 3,04

Kandıra A 1,38 2,21 3,15 4,3 5,54 5,91 5,74 5,17 4,06 2,77 1,62 1,2

B 3,3 4,15 5,2 6,51 8,48 9,81 10,49 9,61 7,89 5,36 3,87 3,05

Karamürsel A 1,42 2,24 3,25 4,45 5,62 6,05 5,83 5,29 4,2 2,9 1,7 1,22

B 3,29 4,18 5,22 6,64 8,52 9,8 10,3 9,5 8,03 5,41 4,05 3,09

Körfez A 1,46 2,36 3,2 4,39 5,61 5,99 5,83 5,25 4,16 2,8 1,69 1,2

B 3,3 4,18 5,23 6,6 8,59 9,8 10,4 9,59 7,93 5,37 3,95 3,07

Merkez A 1,43 2,28 3,22 4,41 5,61 6,01 5,82 5,25 4,17 2,84 1,7 1,21

B 3,28 4,17 5,15 6,46 8,56 9,74 10,4 9,57 8 5,45 3,99 3,06

A: Toplam radyasyon (kWh/m2-gün)

B: Güneşlenme süresi (saat)



Şekil 27. Sakarya İlinde Kullanılamaz Alanlar Haritası

Sakarya ilinde güneş enerjisinden yararlanılamayacak alanlar haritada boyalı olmayan alanlardır.

İlçeler arasında toplam radyosyon ve güneşlenme sürelerinde önemli bir değişiklik yoktur.

Tablo 15. Sakarya ili ve ilçeleri toplam radyasyon ve güneşlenme süresi değerleri

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Sakarya A 1,42 2,29 3,28 4,41 5,64 6,01 5,84 5,27 4,19 2,86 1,69 1,23

B 3,2 4,23 5,01 6,33 8,39 9,72 10,35 9,56 8,01 5,53 4,05 3,09

Akyazı A 1,43 2,32 3,35 4,46 5,71 6,07 5,94 5,32 4,27 2,89 1,71 1,24

B 3,1 4,25 4,87 6,28 8,48 9,72 10,39 9,62 8,07 5,6 4,1 3,06

Ferizli A 1,4 2,23 3,19 4,3 5,54 5,9 5,73 5,19 4,08 2,8 1,6 1,2

B 3,2 4,2 5,19 6,42 8,42 9,8 10,49 9,6 7,95 5,49 3,97 3,1

Hendek A 1,41 2,28 3,28 4,39 5,62 5,98 5,84 5,26 4,19 2,85 1,69 1,22

B 3,14 4,23 5,02 6,32 8,4 9,71 10,39 9,61 8 5,54 4,04 3,05

Karapürçek A 1,43 2,19 3,31 4,44 5,67 6,05 5,89 5,29 4,22 2,9 1,7 1,22

B 3,12 4,21 4,86 6,25 8,51 9,72 10,38 9,59 8,04 5,56 4,07 3,03

Karasu A 1,36 2,19 3,19 4,29 5,54 5,91 5,74 5,16 4,06 2,8 1,6 1,2

B 3,2 4,2 5,17 6,41 8,38 9,79 10,48 9,63 7,91 5,49 3,94 3,08

Kaynarca A 1,37 2,21 3,17 4,3 5,53 5,9 5,72 5,16 4,05 2,79 1,6 1,2

B 3,28 4,2 5,21 6,49 8,44 9,8 10,5 9,62 7,91 5,41 3,92 3,09

Kocaali A 1,33 2,19 3,22 4,32 5,59 5,94 5,8 5,19 4,09 2,8 1,61 1,21

B 3,18 4,19 5,13 6,32 8,3 9,76 10,44 9,64 7,9 5,5 3,96 3,04

Merkez A 1,41 2,25 3,23 4,38 5,58 5,96 5,78 5,24 4,15 2,83 1,7 1,2

B 3,24 4,23 5,11 6,4 8,51 9,78 10,42 9,6 8,04 5,52 4,04 3,1

Sapanca A 1,43 2,18 3,25 4,42 5,64 6,04 5,86 5,27 4,19 2,9 1,7 1,22

B 3,21 4,15 5,03 6,32 8,41 9,71 10,27 9,49 8,02 5,45 4,01 3,03

Söğütlü A 1,4 2,29 3,2 4,31 5,56 5,9 5,75 5,23 4,1 2,8 1,65 1,2

B 3,22 4,24 5,14 6,4 8,46 9,78 10,45 9,6 7,99 5,5 4 3,1

A: Toplam radyasyon (kWh/ m2-gün)




Şekil 28. Düzce İli Kullanılamaz Alanlar Haritası

Gri renkli alanlar Düzce ili haritasında güneş enerjisinden yararlanılamayacak alanları

göstermektedir. İlçeler arasında radyasyon ve güneşlenme değerleri bakımından kayda değer bir fark

görülmemektedir.

Tablo 16. Düzce İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

DÜZCE A 1.38 2.30 3.31 4.39 5.68 6.00 5.91 5.28 4.20 2.86 1.67 1.23

B 3.17 4.25 5.20 6.37 8.21 9.71 10.40 9.67 7.96 5.60 4.03 3.04

AKÇAKOCA A 1.38 2.11 3.22 4.30 5.58 5.92 5.78 5.19 4.08 2.80 1.60 1.20

B 3.18 4.20 5.22 6.29 8.11 9.76 10.41 9.69 7.94 5.55 3.96 3.02

CUMAYERİ A 1.32 2.27 3.25 4.33 5.54 5.91 5.76 5.22 4.12 2.80 1.61 1.21

B 3.14 4.17 5.05 6.20 8.12 9.61 10.25 9.56 7.83 5.48 3.97 3.04

ÇİLİMLİ A 1.35 2.42 3.31 4.39 5.63 5.93 5.90 5.26 4.21 2.84 1.63 1.20

B 3.20 4.28 5.15 6.27 8.19 9.70 10.35 9.67 7.97 5.61 4.06 3.10

GÖLYAKA A 1.29 2.31 3.34 4.44 5.74 6.07 6.00 5.31 4.25 2.90 1.69 1.24

B 3.06 4.21 5.01 6.30 8.35 9.70 10.37 9.61 8.01 5.56 4.04 2.98

GÜMÜŞOVA A 1.33 2.28 3.28 4.37 5.62 5.95 5.83 5.25 4.17 2.84 1.65 1.22

B 3.16 4.25 5.08 6.29 8.31 9.69 10.38 9.61 7.97 5.56 4.03 3.07

KAYNAŞLI A 1.39 2.42 3.39 4.46 5.81 6.11 6.07 5.36 4.32 2.90 1.70 1.27

B 3.16 4.30 5.19 6.41 8.31 9.72 10.41 9.68 8.03 5.68 4.10 3.05

MERKEZ A 1.34 2.33 3.32 4.41 5.67 6.00 5.91 5.29 4.23 2.88 1.67 1.23

B 3.15 4.26 5.16 6.34 8.25 9.72 10.38 9.65 7.98 5.63 4.07 3.05

YIĞILCA A 1.48 2.42 3.35 4.40 5.75 6.04 6.02 5.32 4.26 2.86 1.69 1.25

B 3.21 4.27 5.31 6.49 8.15 9.70 10.42 9.68 7.92 5.58 4.03 3.05

A: Toplam radyasyon (kWh/ m2-gün) B: Güneşlenme süresi (saat)



Şekil 29. Bolu İli Kullanılamaz Alanlar Haritası

Bolu ilinde güneş enerjisinden yararlanılamayacak alanlar haritada gri renkli bölümlerdir. İlçeler

arasında radyasyon değerleri ve güneşlenme süreleri açısından önemli bir fark tespit edilememiştir.

Tablo 17. Bolu İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Bolu A 1,55 2,62 3,5 4,56 5,94 6,21 6,23 5,46 4,46 2,96 1,77 1,31

B 3,28 4,41 5,19 6,53 8,31 9,73 10,44 9,74 8,15 5,78 4,26 3,12

Dörtdivan A 1,61 2,74 4,24 4,61 6,08 6,3 6,4 5,54 4,55 2,99 1,8 1,32

B 3,48 4,49 5,48 6,71 8,32 9,76 10,54 9,84 8,19 5,87 4,31 3,17

Gerede A 1,49 2,77 3,56 4,59 6,05 6,28 6,38 5,53 4,55 2,95 1,8 1,33

B 3,57 4,55 5,66 6,81 8,26 9,76 10,56 9,87 8,17 5,88 4,34 3,18

Göynük A 1,52 2,55 3,5 4,61 5,89 6,22 6,15 5,44 4,44 2,99 1,8 1,31

B 3,07 4,41 4,51 6,2 8,54 9,76 10,42 9,72 8,31 5,81 4,33 3,19

Kıbrıscık A 1,63 2,8 3,6 4,64 6,06 6,3 6,4 5,57 4,58 3,02 1,81 1,37

B 3,42 4,52 5,48 6,65 8,36 9,75 10,5 9,86 8,27 5,94 4,36 3,18

Mengen A 1,51 2,44 3,41 4,43 5,8 6,09 6,09 5,37 4,32 2,9 1,71 1,27

B 3,36 4,35 5,34 6,65 8,12 9,69 10,46 9,74 7,95 5,63 4,16 3,04

Merkez A 1,55 2,61 3,48 4,53 5,94 6,2 6,25 5,44 4,43 2,93 1,74 1,3

B 3,29 4,4 5,32 6,57 8,28 9,73 10,47 9,76 8,09 5,77 4,21 3,11

Mudurnu A 2,03 2,58 3,49 4,57 5,89 6,19 6,18 5,44 4,43 2,96 1,77 1,31

B 3,08 4,29 4,96 6,37 8,27 9,69 10,23 9,54 8,09 5,65 4,2 3,04

Seben A 1,63 2,64 3,55 4,6 5,94 6,22 6,22 5,5 4,5 3,01 1,8 1,34

B 1,55 2,62 3,5 4,56 5,94 6,21 6,23 5,46 4,46 2,96 1,77 1,31





Şekil 30. Yalova İli Kullanılamaz Alanlar Haritası

Yalova ilinde kullanılamayacak alanlar gri renkli olarak gösterilmiştir. İlçeler arasında radyasyon

değerleri ve güneşlenme süreleri açısından bir fark yoktur.

Tablo 18. Yalova İli ve İlçeleri Toplam Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Değerleri

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Yalova A 1,4 2,23 3,24 4,44 5,63 6,05 5,82 5,3 4,2 2,9 1,7 1,22

B 3,27 4,25 5,41 6,84 8,78 9,96 10,7 9,75 8,15 5,53 4,05 3,04

Altınova A 1,4 2,21 3,21 4,43 5,61 6,03 5,79 5,28 4,18 2,89 1,7 1,2

B 3,28 4,2 5,29 6,7 8,64 9,87 10,44 9,57 8,08 5,44 4,04 3,09

Armutlu A 1,41 2,39 3,29 4,49 5,69 6,1 5,9 5,34 4,26 2,9 1,71 1,27

B 3,39 4,34 5,54 6,96 8,86 10,04 10,87 9,89 8,23 5,62 4,11 3,13

Çınarcık A 1,36 2,16 3,23 4,44 5,64 6,06 5,83 5,3 4,18 2,9 1,7 1,2

B 3,19 4,24 5,46 6,91 8,87 10,13 11,03 9,92 8,28 5,61 3,99 2,96

Çiftlikköy A 1,4 2,22 3,21 4,42 5,62 6,03 5,82 5,29 4,19 2,9 1,7 1,21

B 3,27 4,24 5,35 6,77 8,74 9,88 10,5 9,63 8,09 5,47 4,06 3,07

Merkez A 1,41 2,21 3,23 4,44 5,62 6,05 5,82 5,31 4,2 2,9 1,7 1,21

B 3,21 4,23 5,37 6,79 8,75 9,9 10,56 9,68 8,08 5,49 4,04 3,01

Termal A 1,4 2,2 3,23 4,45 5,63 6,05 5,83 5,3 4,21 2,9 1,7 1,21

B 3,19 4,24 5,41 6,85 8,79 9,94 10,74 9,78 8,12 5,53 4,02 2,97





4.5 Bölgede Jeotermal Enerji

Yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde sıcaklığı sürekli 200oC’den fazla olan ve erimiş mineral,

tuzlar ve gazlar içeren sıcak su ya da buhar, jeotermal kaynak, bunlardan üretilen enerji ise jeotermal

enerji olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’nin teorik jeotermal enerji potansiyeli 31.500 MW ile

Dünya’da 7. sıradadır. Bugün ülkemizin jeotermal enerjiyi doğrudan kullanım kapasitesi 1229

MW’dur. Doğrudan kullanım açısından dünyada 5. sıradadır. Türkiye’nin toplam 1229 MW’lık

doğrudan kullanımının 696 MW’lık kısmı 12 değişik ilde konut ısıtmacılığında (102.000 konut

eşdeğeri), 131 MW’lık kısmı 635.000 m2 sera ısıtmasında, 402 MW’lık kısmından ise 215 adet termal

tesiste yararlanılmaktadır. Doğu Marmara TR42 Bölgesi’nde Bolu ilinde jeortermal kaynakların

bulunduğu alanlar Sarıot, Karacasu, Kesenözü Aktaş, Mudurnu, Göynük, Dereköy, Salur, Akkaya ve

Seben’dir. Düzce ilinde Efteni ve Berdin jeotermal alanlardır. Sakarya ilinde Kuzuluk, Taraklı ve Geyve

bölgelerinde jeotermal kaynaklar bulunmaktadır. Kocaeli’de Yeniköy ve Bahçecik alanında jeotermal

kaynak tespit edilmiştir. Yalova’da ise Termal ve Armutlu’da jeotermal kaynak vardır. Maliyeti ve sera

gazı salınımı düşük olan bu enerji türü, potansiyelinin yüksekliği de göz önünde bulundurularak

yatırım yapılması gereken bir alandır. Bölgede jeotermal kaynakların ısıtma amaçlı kullanılması

gerekmektedir. Bu kapsamda yapılacak projelerin ve araştırma geliştirme faaliyetlerin desteklenmesi,

sektörün önemi düşünüldüğünde gelişmesinde yararlı olacak faaliyetler olarak ifade edilebilir 17.

4.5. Bölgede Biyogaz Enerjisi

Yenilenebilir enerji kaynaklarından bir tanesi de biyogazdır. Biyogazın gaz motorlarında

kullanılarak bu şekilde elektrik enerjisi üretilmesi, bu teknolojinin kullanımını artırmıştır. Biyogaz

teknolojisinin yaygın olduğu ülkelerde her türlü organik atık bu tesislerde işlenerek hem enerji elde

edilmekte, hem çevreye zarar verebilecek atıklar sterilize edilerek toprak ve su kirlenmesinin

engellenmesi yoluyla doğal dengeler korunmakta, hem de tesislerde ortaya çıkan atık, bitkisel

üretimde gübre olarak değerlendirilmektedir. Türkiye koşullarına ait bir tesis modeli geliştirilmediği

ve biyogaza gereken önem verilmediği için Türkiye bu alternatif enerji kaynağının faydalarından

mahrum kalmaktadır.

Türkiye’de yıllık olarak yaklaşık 65 Mton tarımsal atık ve 160 Mton hayvansal atık oluşmaktadır.

Bu atıkların kullanılamayan kısmı yakılarak veya çürütülerek bertaraf edilmektedir. TÜBİTAK

desteğiyle İZAYDAŞ tarafından yapılan biyogaz tesisinin bu soruna çözüm teşkil etmesi

beklenmektedir. Tesiste Kocaeli bölgesinin en önemli sorunu olan tavuk atıklarının maksimum

kullanımı hedeflenmektedir.

TÜBİTAK Kamu Araştırma ve Geliştirme Projeleri kapsamında desteklenen ve Kocaeli Büyükşehir

Belediyesi’ni müşteri kurum olarak yer aldığı “Bitkisel ve Hayvansal Atıklardan Biogaz Eldesi ve

Entegre Enerji Üretim Sistemlerinde Kullanımı” projesi kapsamında yapılan biyogaz tesisi bu soruna

çözüm getirecektir. Tesiste; Kocaeli bölgesinde yer alan tavuk üretim çiftliklerinden kaynaklanan

altlıkların işlenerek biyogaz ve toprak iyileştirici üretimi gerçekleştirilecek, böylece söz konusu

atıklardan kaynaklanan çevresel problemlerin faydalı ve çevreci bir yaklaşımla bertaraf edilmesi

sağlanacaktır. Ayrıca bu tesis Türkiye’de biyogaz üretimine yönelik başarılı bir örnek olması sebebi ile

diğer bölgelerde yer alan belediyelerin bu yönde yatırım yapmalarının önünü açacaktır.

17

Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2001



Türkiye’de hayvansal kaynaklı atıkların illere göre dağılımı incelendiğinde iki milyon ton ve üzeri

atık bulunduran iller sıralamasında Bolu ilk sıradadır. Türkiye’de hayvansal kaynaklı atıkların illere

göre dağılımı incelendiğinde 45 bin ton TEP ve üzeri enerji potansiyeline sahip iller arasında Bolu ve

Kocaeli yer almaktadır.

Tablo 19. TR42 Doğu Marmara Bölgesi Biyogaz Potansiyeli

İl/İlçe

Küçükbaş Atığından Üretilecek Biyogaz

Miktarı (m3/yıl)

Büyükbaş Atığından Üretilecek Biyogaz

Miktarı (m3/yıl)

Kanatlı Atığından Üretilecek Biyogaz

Miktarı (m3/yıl) Toplam Biyogaz Miktarı (m3/Yıl)

KO

CA

ELİ

Merkez 267.083 5.092.827 13.809.357 19.169.267

Gebze 1.034.595 1.670.164 4.617.109 7.321.868

Gölcük 12.980 649.173 320.450 982.602

Kandıra 303.812 5.367.062 21.281.254 26.952.128

Karamürsel 243.523 813.513 83.599 1.140.635

Körfez 171.223 1.602.474 2.550.338 4.324.035

Derince 56.284 1.594.320 1.668.326 3.318.930

SAK

AR

YA

Merkez 86.841 9.244.448 2.251.920 11.583.209

Ferizli 38.416 1.629.680 7.455.664 9.123.759

Söğütlü 67.960 2.260.837 1.014.684 3.343.481

Akyazı 89.139 4.369.166 2.782.760 7.241.065

Gevye 670.170 3.174.029 1.918.342 5.762.541

Hendek 108.165 2.750.999 2.625.914 5.485.078

Karapürçek 46.574 826.940 507.380 1.380.895

Karasu 41.907 3.804.036 1.453.448 5.299.391

Kaynarca 37.106 4.369.234 5.347.892 9.754.232

Kocaali 13.096 1.245.278 476.068 1.734.442

Pamukova 175.816 775.956 673.608 1.625.380

Sapanca 8.731 361.968 434.397 805.095

Taraklı 194.577 1.683.568 1.581.947 3.460.092

DÜ

ZCE

Merkez 116.241 5.308.118 13.678.727 19.103.086

Akçakoca 18.335 763.565 3.315.475 4.097.375

Cumayeri 5.588 549.186 257.057 811.831

Çilimli 3.056 796.272 270.363 1.069.690

Gölkaya 108.902 895.097 247.555 1.251.554

Gümüşova 20.299 736.268 265.200 1.021.767

Kaynaşlı 71.891 788.619 399.126 1.259.636

Yığılca 79.014 1.508.136 1.227.864 2.815.013

BO

LU

Merkez 426.724 8.490.927 9.987.366 18.905.017

Dörtdivan 183.347 1.569.608 4.264.509 6.017.463

Gerede 77.922 5.615.582 468.244 6.161.748

Göynük 371.509 4.196.478 24.723.926 29.291.913

Kıbrıscık 355.805 811.167 2.652.000 3.818.972

Mengen 59.216 2.109.217 210.234 2.378.667

Mudurnu 532.429 7.771.467 1.699.946 10.003.842

Seben 909.576 2.120.446 210.085 3.240.107

Yeniçağ 6.548 472.602 267.821 746.971

YA

LOV

A

Merkez 83.456 748.932 26.991 859.379

Altınova 80.177 345.341 208.780 634.298

Armutlu 69.292 122.421 2.911 194.624

Çınarcık 29.903 333.668 50.076 413.647

Çiftlikköy 152.892 624.632 9.015 786.539

Termal 59.369 163.816 2.743 225.928



Bölge illerinde önemli bir sorun olan hayvansal atıklardan biyogaz üretiminden dört farklı gelir

elde edilebilmesi mümkündür. Bu gelirler; üretilen elektrikten, organik gübre satışından, elektrik

üretimi esnasında ortaya çıkan ısının değerlendirilmesinden ve karbon piyasasından elde edilen

gelirdir. Doğu Marmara Bölgesi illerinin Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından yapılan çalışma

sonuçlarına göre potansiyeli yukarıdaki tabloda yer almaktadır.

Kompostlaştırma

Kocaeli ve Bolu için problem olan hayvansal atıklar için kompostlaştırma metodu da alternatifler

arasında yer almaktadır. Araştırmalar kompostun bitkileri hastalıklardan ve zararlı böceklerden

koruduğunu kanıtlamıştır. Kompost, bitkiler için gerekli su ve havanın toprak tarafından

tutulabilirliğini arttırmaktadır. Ayrıca kompost kullanılarak iyileştirilmiş topraklar baharda daha hızlı

ısınarak bitkinin büyüme mevsimini uzatır. Çözünebilir kimyasal gübrelerin aksine kompost, içerdiği

besin maddelerini bitkiye ihtiyaç duyduğu şekilde yavaşça verir.

Kompost toprağı iyileştirmekle beraber gübre yerine kullanılmasıyla önemli bir rol oynar. Gübre

torbalarının üzerindeki besin maddesi değerleri bitkiler için gerekli olan çözünebilir azot (N), fosfor (P)

ve potasyum (K) miktarını gösterir. Gübre olarak satılan kompost paketlerinde ise bu değerler

oldukça düşüktür. Ancak kompost bitki ihtiyaç duyduğunda mikroorganizmalar tarafından açığa

çıkarılacak besin maddelerini de içerir. Besin maddelerinin bu şekilde zamanla ortaya çıkmasının

büyük avantajları vardır. Çünkü kolay çözünebilen gübreler toprak profili boyunca aşağıya veya yüzey

akışı ile eğim boyunca taşınarak topraktan yıkanabilir ve sonuçta yer altı yüzey suları için tehdit

oluşturabilir. Kompostun bünyesindeki besin maddeleri ise bitkiler tarafından oluştukları yerde

kullanılır ve yıkanma kayıpları minimize edilir. Tarımsal üretim amaçlı kimyasal gübre

uygulamalarında, bitkilerin gerçekte ihtiyaç duyduğu miktarlardan çok daha fazla mineral madde

uygulanmaktadır. Bu durum bitkilerin gereğinden fazla besin tüketmesine neden olmakla birlikte fazla

azot beslenmesinde olduğu gibi hastalık ve zararlılara davetiye çıkartmaktadır. Kompostun içindeki

ayrışmış organik madde mineral besin maddeleri ile organik şelatlar oluşturarak besin maddelerinin

topraktan kolayca yıkanmadan uzun süre tutulabilmesini, bitki ve toprakta faaliyet gösteren

organizmaların besin elementlerinden daha etkin şekilde faydalanmasını sağlar. Tüm bu önemli

özelliklerinin yanı sıra kompostlaştırma ile önemli bir çevre sorunu da bertaraf edilmiş olacaktır. Aynı

zamanda verimli tarım arazileri için kompost gübre temini de gerçekleştirilecektir 18.

18

Öztürk ve Diğerleri, 2010



KAYNAKÇA

- EİE İdaresi Genel Müdürlüğü, Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası,

http://www.eie.gov.tr/duyurular/YEK/YEKrepa/REPA-duyuru_01.html

- EİE İdaresi Genel Müdürlüğü, Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası,

http://www.eie.gov.tr/duyurular/YEK/gepa/GEPA-duyuru_01.html

- Enerji Raporu,2010 Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi

- Enerji verimliliği çalışmaları raporu, Temmuz 2010, TEVEM (Türkiye enerji Verimliliği Meclisi

Üyeleri)

- Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2001

- Öztürk İ,Demir, İ, Altınbaş M, Arıkan O, Çiftçi T, Çakmak İ, Öztürk L, Yıldız Ş, Kiriş A (2010)

Kompost El Kitabı

- www.dsi.gov.tr, erişim tarihi: 29.06.2011

- www.eie.gov.tr, erişim tarihi: 29.06.2011

- www.tureb.com.tr, erişim tarihi: 29.06.2011

- http://www.sedas.com/, erişim tarihi: 29.06.2011

- http://www.teias.gov.tr/, erişim tarihi: 29.06.2011

- http://www.epdk.gov.tr/, erişim tarihi: 29.06.2011

- Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda

Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

http://www.eie.gov.tr/duyurular/YEK/YEKrepa/REPA-duyuru_01.html

http://www.eie.gov.tr/duyurular/YEK/gepa/GEPA-duyuru_01.html

http://www.dsi.gov.tr/

http://www.eie.gov.tr/

http://www.tureb.com.tr/

http://www.sedas.com/

http://www.teias.gov.tr/

http://www.epdk.gov.tr/

Documents

TR42 DOĞU MARMARA BÖLGESİ YENİLENEBİLİR ENERJİdevreye alınan enerji tesislerine bakmak yeterli olacaktır. Yeni yatırımların %39’u rüzgar türbini, %29’u doğalgaz