Traumi na zabite

Definicija: traumite nastanuvaat pod dejstvo na odredena sila na zabite Vidovi na dejstvuvanje na sila:- direktno (direktno povreduvanje so nekoj predmet na zabite i tkivata)

- indirektno (koga zabite od dolnata vilica pod dejstvo na direktna sila udiraat vo gornite zabi nanesuvajki indirekten udar koj moze da predizvika frakturi so razlicni frakturni linii na bilo koi zabi vo maksilata).

Traumatskite povredi na zabite mozat da se podelat na:

• luksacii koga doaga do nasilna promena na polozbata na zabot

• frakturi koga nastanuva skrsenica na zabot ili na poedini negovi delovi.

Kontuzija e povreda na potpornoto tkivo no bez zaguba ili dislokacija na zabot. Postoi povreda na periodontalniot ligament koja pedizvikuva inflamatoren edem sto moze da go elevira zabot do toj stepen da moze da ja poprecuva mastikacijata.

Klinicki, zasegnatiot zab e cuvstvitelen na vertiklna i horizontalna perkusija, i pri zagrizuvanje, sto gi tera pacientite instiktivno da go stedat zabot pri mastikacija i zagrizuvanje.

Na rtg snimka: prosiruvanje na spacium periodontale koe moze da bide ograniceno samo na apikalniot del. Nekolku godini po traumata moze da se zabelezi namaluvanje na volumenot na komorata na pulpata i na korenskite kanali kako rezultat na nekroza na pulpata so razvoj na periapikalna lezija. Kaj zabi vo razvoj, moze da se zabelezi redukcija na volumenot na pulpata sto upatuva na nekroza na pulpinoto tkivo.

Poradi toa sto ne postoi dislokacija na zabot terapijskata postapka e ednostavna i se sostoi vo eventualno sostruzuvanje na zabot antagonist, cesti testovi na vitelitet i rtg snimki.

Dentalna kontuzija so apikalno prosiruvanje na spacium periodontale kaj lateralen icentralen inciziv

Dentalna kontuzija so obliteracija na komorata na pulpata i eksterna resorpcija na korenot.

Luksacija na zabot e dislokacija na artikulacijata na zabot. Izluksiranite zabi se abnormalno mobilni i izmesteni vo alveolata.

Traumatskite sili, vo zavisnost od nivniot intenzitet i lokalizacija mozat da predizvikaat:

• intruzivni luksacii (nabivanje na zabot vo alveolarnata koska)

• ekstruzivni luksacii (parcijalno izbivanje na zabot od alveolarnata caska)

• lateralni izmestuvanja

Luksacionite povredi se najcesti kaj:• incizivite i kaj mlecnite i kaj trajnite zabi.

Klinicki: zabite se naogaat na svoeto mesto vo alveolarniot greben, no so zgolemena mobilnost.

Krvarenje od gingivalniot sulkus

rezultat na povreda na periodontalniot ligament

Zabite se cuvstvitelni

horizontalna i vertikalna perkusija.

Koronkite izgledaat kako da se skrateni ili sosema intrudirani (kaj mlecnite zabi).

Pri testiranje na vitalitetot na pulpata, pragot na nadrazlivost moze da bide zgolemen ili namalen, osobeno vednas po traumata, no normalnata sosotojba moze da se vrati po izvesno vreme, duri i po nekolku nedeli.

Inferiornata polozba na koronkata na intrudiran zab e lesno vidliva

na rtg snimka. Moze da se prepoznae i preku: • pojava na totalna ili parcijalna obliteracija na peridontalniot prostor. • so lateralna proekcija moze da se vidi pravecot na dislokacijata i odnosot so vestibularnata koska i zabite vo razvoj, ako stanuva zbor za trauma na mlecni zabi. •minimalnoto vtisnuvanje na zabite tesko se dijagnosticira i zabelezuva na rtg snimka.• silno izluksirani zabi se poznavaat po zgolemenata sirina na spacium periodontale.• lateralno izluksirani zabi ke pokazat prosiruvanje na periodontalniot ligament okolu korenot.

Intruzija na centralen inciziv

Dg: klinicka- vklesten zab vo alveolataRTG: nedostatok na periodontalen prostor

Intrudirani centralni incizivi: obliteracija na apikalna lamina dura i frakturi na incizalnite rabovi

Ekstruzija

Dg klinicki + RTG Proverka na alveolata

Ekstrudirani incizivi: periapikalna radiolucentnost

Avulzija e termin koj se koristi da se oznaci celosno izbivanje na zabot od alveolata. Najcesto se slucuva kaj centralnite incizivi vo gornata vilica.Klinicki: • Avuldiraniot zab nedostasuva vo nizot, a sostojbata na alveolata ke zavisi od vremenskiot period koga nastanala traumata i pregledot. • Ovoj tip na trumi najcesto se slucuvaat na vozrast koga centralniot inciziv se uste ne e celosno razvien i eruptiran, a periodontalniot ligament e seuste nezrel. • Obicno nedostasuva samo eden zab, a se zabelezuvaat i povredi na mekite tkiva i alveolarniot zid.

Rtg snimkata ke pokaze prazna alveola na mestoto na avulzijata. Ako traumata nastanala kratko vreme pred pravenjeto na rtg snimkata, lamina dura ke bide vidliva na snimkata. Popolnuvanjeto na alveolata so nova koska nastanuva po nekolku meseci pa duri godini

Dg : klinicki -celosno izbien zab od alveolata RTG : kontrola na alveolata - moze da ima frakturi

Koskena formacija na alveola vo zazdravuvanje po avulzija na zab

Vo zavisnost od polozbata frakturite mozat da se podelat na:

Frakturi na koronkata:

- puknatini (infrakcii) na emajlot- I klasa frakturi na emajl - II klasa frakturi na emajl i

dentin - III klasa frakturi na emajl,

dentini eksponirana pulpa

Dg klinicka i rentgenoloska

Frakturi na korenite:

- frakturi na cementot

- frakturi na dentinot so povreda na pulpa

Dg isklucivo rentgenoloski

Infrakcii – (puknatini) se povredi samo na emajlot bez zaguba na supstanca. Cesto pominuvaat nezabelezano zatoa sto ne se sekogas vidlivi pri obicna inspekcija. Pri osvetluvanje na zabot so indirektno svetlo, puknatinite se lesno i jasno vidlivi.

Postoenjeto na infrakcii vo emajlot

moznost za postoenje na drugi povredi koi iziskuvaat tretman.

Frakturi na zabite – najcesto involviraat zabi vo frontalnata regija i se delat vo tri grupi:

• frakturi od I klasa – fraktura vo nivo na emajlot. Nedostasuva mezijalniot ili distalniot agol od centralniot inciziv. • frakturi od II klasa – fraktura vo nivo na dentin i emajl so zacuvan integritet na pulpata. Pocesto se javuvaat kaj trajnata denticija, klinicki lesno se zabelezuva razlikata na bojata na dentinot od bojata na emajlot i eksponiraniot dentin e cuvstvitelen na hemiski, termicki i mehanicki drazbi. Ako frakturata gi opfaka podlabokite sloevi na dentinot, moze da se zabelezi rozevo prosvetluvanje na pulpata pod tenkiot sloj na dentin.

• frakturi od III klasa – dlaboki frakturi, gi opfakaat emajlot i dentinot, i pulpata e eksponirana. Klinicki, nedostasuva pogolem del od koronkata na zabot, eksponirana pulpa, se zabelezuva kravarenje i taa e osetliva na site vidovi na drazbi. Ako od traumata pominal izvesen vremenski period, togas doaga do proliferacija na pulpalno tkivo od komorata na pulpata.

Na rtg snimka moze da se zabelezi goleminata i dlabocinata na frakturata kako i odnosot na komorata na pulpata so povredata, no i stepenot na razvoj na korenite na zabot. So pomos na rtg snimkata ke se kompletiraat podatocite od klinickiot pregled vo smisol na eventualno postoenje na frakturi na korenot, luksacioni povredi i sostojba na apeksot. Dokolku traumata nastanala vo tekot na razvojot na korenot na zabot, so rtg snimka moze da se sledi ponatamosnoto zavrsuvanje na rastot na korenot i zatvoranje na apeksot.

Fraktura na centralen inciziv vo maksila vo nivo na emajl i dentin

Fraktura II klasa so nezavrsen rast na koren

Fraktura I klasa, dolen centralen inciziv. Lesno prosirena periodontalna membrana na centralen i lateralen desen inciziv- luksacija

Fraktura III klasa, eksponirana pulpa, nezavrsen rast na koren

Frakturi na korenot na zabot:

• Se javuvaat pocesto kaj trajnata otkolku kaj mlecnata denticija • Razlikuvame poprecni i longitudinalni frakturi, koi mozat da bidat necelosni (samo na cementot) i celosni (fraktura na cementot i pulpata). • Frakturata na korenot moze da bide vo apikalnata, vo srednata ili gingivalnata tretina na korenot, dokolku stanuva zbor za poprecni frakturi. • Fragmentite mozat da bidat dislocirani ili ne dislocirani kaj bilo koj vid na fraktura na korenot.

• Frakturite na korenite najcesto se srekavaat kaj maksilarnite incizivi.

Sigurna Dg na frakturite na korenite na zabite moze da se

napravi samo so pomos na rtg snimka. • Frakturnite linii mozat da se pojavat vo koe bilo nivo od korenot ili da se javat kaj bilo koj koren kaj poveke korenite zabi i imaat forma na ostra radilucentna linija pomegu fragmentite.

• Nefragmentiranite frakturi potesko se zabelezuvaat na rtg snimka. • Frakturite se obicno transverzalni i kosi davajki elipsividna forma na edna fraktura. Na rtg snimka moze da se dobie vpecatok deka stanuva zbor za multipla fraktura.

• Fragmentite na frakturite na korenite imaat tendencija so vreme da se dislociraat kako rezultata na hemoragija, edem, infiltracija na granulaciono tkivo. Taka, na trg snimka stanuvaat zabelezlivi onie frakturi koi vednas po traumata ne bile dijagnosticirani.

Transverzalna fraktura na koren na centralen inciziv

IV klasa- fraktura na koren

Fraktura na koren na centralen inciziv vo srednata tretina na korenot. Sostojba: po povredata, 1 godina pokasno i 1,5 godina pokasno

RTG dijagnosticiranjeto e osobeno vidlivo kako svetla linija vo razlicna polozba ako ima dislokacija na fragmentite