វិថីជំននឿព្រះរុទ្ធសាសនា ច ុះផ្សាយដោយ ព្រុះមហាភិរមយ

DDDCEEE

ពាក្យព្ាមដព្រៀនររស ់ព្រុះរ ទ្ធសាសនាជាដោល

ការណ៍រិតសថតិដៅព្សារត់ាមចារធ់មមជាតិដែលព្រុះ

សម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់ព្ទ្ងា់នរក្ដ ើញ មិនដមនព្រុះ

អងគព្រឌិតផ្សលិតសាងដ ើងដោយខ្លួ នឯង ឬក្៏ទ្ទ្ួល

ពាក្យដព្រៀនព្រដៅរីព្រុះអាទ្ិដទ្រណាៗដទ្ ការ

សដព្មចអន តតរធម៌គឺដោយសារដសចក្តីព្រឹងដព្រង

ររស់ខ្លួ នព្រុះអងគឯង រ គគលដែលសដព្មចធមដ៌ោយ

ខ្លួ នឯងយ៉ា ងដនុះស ទ្ធដតដៅព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ទាំងអស់

ពាក្យថា ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ ដព្រថា អនក្រក្ដ ើញ អនក្

ព្តាស់ែឹង ឬ អនក្យល់ែឹងសចាធម ៌ការដែលព្រុះរ ទ្ធ

សាសនាម្មនពាក្យដព្រៀនព្រដៅសមគួរែល់រ គគល

ព្គរ់លាំោរថ់ាន ក្់និងម្មនគ ណតម្មលែល់ជីវិតររសអ់នក្

រែិរតតដិនុះឯងដទ្ើរ មន សសជាតិទ្ទ្លួសាគ ល់ជាទ្ដូៅ

ថា ម្មនព្ទ្ឹសត ីនិង វិធីសាស្រសតសក្ល ពាក្យថា

ព្ទ្ឹសតី ានែល់ ដោលការណ៍ ពាក្យថា វិធីសាស្រសត

ានែល ់ដោលគាំរូ ឬ ដរររដរៀរ និង ពាក្យថា

សក្ល ានែល ់ ទ្ដូៅ គឺ អនក្ណា ៗក្៏ទ្ទ្ួលសាគ ល់

។

ការដែលនយិយថា ព្រុះរ ទ្ធសាសនាម្មនព្ទ្ឹសតីនិងវិធី

សាស្រសតសក្ល សាំដៅែល់ ព្រុះរ ទ្ធសាសនាម្មនពាក្យ

ដព្រៀនព្រដៅដែលម្មនដោលការណ៍និងដរររដរៀរ

ព្តូវានមន សសជាតិទ្ទ្ួលសាគ ល់ជាទ្ដូៅថា ព្តមឹព្តូវ

រិតព្ាក្ែ រដិសាធាននងិដជឿជាក្់ាន ពាក្យដព្រៀន

ព្រដៅដែលចាត់ថាជាព្ទ្ឹសតីនិងវិធីសាស្រសតសក្លម្មន

ដព្ចើនដរឿងណាស់ ែូចជា ដោលការណ៍ក្មម ដោល

ការណ៍ម្នដេត និងផ្សល ដោលការណ៍ម្នដេត រចា័យ

អាព្ស័យោន នងិោន ដក្ើតដ ើង(ឥទ្របចាយតា) ដោល

ការណ៍អរិយសចា ដោលការណ៍អភិវឌឍមន សស ៤

ព្រដភទ្ ជាដែើម ដោលការណ៍អរិយសចាចាត់ជាដោល

ការណ៍រដិសសដែលព្រក្រដោយដោល ៤ ព្រការែូច

តដៅដនុះ៖

1. ជីវិតនិងដោក្ដនុះម្មនរញ្ហា (ទ្ ក្ខ) រាល់ជីវិត

ដែលដក្ើតមក្ក្នុងដោក្ដនុះស ទ្ធដតម្មនរញ្ហា

ម្មនទាំងរញ្ហា សក្ល ែចូជា រញ្ហា ដក្ើត រញ្ហា

ចាស់ រញ្ាឈឺ រញ្ហា សាល រ់ រញ្ហា ខ្ក្ចតិត រញ្ហា

ព្ពាត់ព្ាសចាក្រ គគល សតវ ឬ វតថជុាទ្ីព្សឡាញ់

ជាដែើម និង រញ្ហា រាយរងែម្ទ្ដទ្ៀត ។

2. រាល់រញ្ហា ស ទ្ធដតម្មនមូលដេត មិនដមនដក្ើត

ដ ើងឯងដទ្(សម ទ្័យ) រញ្ហា ដែលមន សសព្រឈម

ម ខ្ែូចដពាលមក្ខាងដលើមិនដមនដក្ើតដ ើងឯងឬ

ោរ់ជួរដក្ើតដ ើងដោយោម នដេត រចា័យដនាុះដទ្

រាល់រញ្ហា ដែលដក្ើតដ ើងស ទ្ធដតម្មនមលូដេត

រ៉ា ដនតដោយសារដតដយើងដមើលមិនធលុុះឬមិនយល់

ដេត រចា័យដែលនាាំឲ្យដក្ើតរញ្ហា ដទ្ើរគិតថា

រញ្ហា ដនាុះ ៗ ដក្ើតដ ើងដោយម្ចែនយ ឬ ដោយ

ោរ់ជួន ។

3. មន សសអាចដោុះព្សាយរញ្ហា ានដោយរញ្ហា

ររស់ខ្លួ នឯង (និដរាធ) តបិតសាគ ល់មលូដេត ម្ន

រញ្ហា ររស់ខ្លួ នឯងចាស់ ការដោុះព្សាយរញ្ហា

ព្តូវរាវរក្មលូដេត ឲ្យដ ើញ ដេើយដោុះព្សាយ

ព្តង់ដេត ន ុះឯង ព្រុះរ ទ្ធសាសនារដព្ងៀនថា

មន សសម្មនសកាត ន រលឬអាំណាចអាចដោុះ

ព្សាយរញ្ហា ានដោយខ្លួ នឯងដោយមិនចាាំាច់

រឹងអាព្ស័យដខាម ច ព្ពាយ រិសាច អារ ក្អារក្ស

អនក្តា ព្រុះឥនទ ព្រុះព្រេមឬអាំណាចសក្តិសិទ្ធ

ណាៗ មក្និមមិតដទ្ ។

4. ការដោុះព្សាយរញ្ហា ព្តូវរឹងអាព្ស័យរញ្ហា

និងដសចក្តីព្រឹងដព្រង(វាយមៈ) ក្នុងការដោុះ

ព្សាយរញ្ហា ររស់ខ្លួ ន ៗ រ គគលព្តូវដព្រើរញ្ហា និង

ដសចក្តីរាយម(វីរិយៈ)ជួយដព្ជាមដព្ជងដទ្ើរ

អាចដោុះព្សាយរញ្ហា ឲ្យសដព្មចដៅាន ដពាល

គឺ ព្តូវែឹងថា អវីគឺតរួញ្ហា ម្មនមលូដេត មក្រីអវី

ម្មនផ្សលូវដោុះព្សាយានឬដទ្ ព្តូវដោុះព្សាយ

ដោយរដរៀរណា ល ុះសាគ ល់រញ្ហា តាមការរិត

ដេើយ ក្៏ដរៀរររដោុះព្សាយរញ្ហា ដនាុះដោយដស

ចក្តីព្រឹងដព្រងខ្នុះដខ្នងយ៉ា ងព្រែិតព្រជី ។

អរិយសចា ៤ ព្រការដនុះចាត់ជាព្ទ្ឹសតីនិងវិធីសាស្រសត

សក្លដែលអាចយក្ដៅដោុះព្សាយរញ្ហា ជីវិតររស់

មន សសជាតិាន ។

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាព្រកាន់យក្ដោលការណ៍ជាផ្សលូវក្ណាត

ល ពាក្យថា ផ្សលូវក្ណាត ល សាំដៅែល ់ផ្សលូវដែលព្រកាន់

យក្ដសចក្តោីម ក្ល់មម ឬ ខ្វតតព្រតិរតត ិដែលកាន់

ម្មោក៌្ណាត លតាមដោលរ ទ្ធសាស្រសត ដែលដៅថា ម

ជឈិម្មរែិរទ ានែល់ អរយិមគគម្មនអងគ ៨ ឬដៅ

ថា ម្មោ ៌៨ ព្រការ គឺ៖

1. សម្មម ទ្ិែះិ ានែល ់គាំដេើញព្តូវ ឬដសចក្តី

យល់ដ ើញព្តូវតាមសភាររិត ែូចជា យល់

ដ ើញថា ដធវើលអានលអ ដធវើអាព្ក្ក្់ានអាព្ក្ក្់

ទនដែលឲ្យដេើយម្មនផ្សល ការសដស្រ គ្ ុះដែលដធវើ

ដេើយម្មនផ្សល វិាក្ក្មមដែលដធវើលអនិងដធវើ

អាព្ក្ក្់ម្មន ដោក្ដនុះម្មន ដោក្ខាងម ខ្ម្មន

ម្មតាម្មនគ ណ រិតាម្មនគ ណ សតវផ្ស សដក្ើតម្មន

ក្នុងដោក្ដនុះម្មនសមណៈព្ពាេមណ៍ដែល

ព្រព្រឹតតលអព្តមឹព្តូវដររដធវើឲ្យជាក្់ចាស់ដោយ

រញ្ហា យង់យល់ដេើយព្រកាសដោក្ដនុះ និង

ដោក្ខាងម ខ្ម្មន ជាដែើម ។

2. សម្មម សងករបៈ ានែល់ គាំនិតព្តូវ គឺ ការគិត

ព្តឹមព្តូវ មិនគិតដោភលន់ចង់ានររស់អនក្ែម្ទ្

គិតចង់រំដោុះខ្លួ នឯងឲ្យរួចផ្ស តរីដព្គឿងអនទងចិតត

ទាំងរួង មិនគិតដរៀតដរៀនឬចងអាឃាតអនក្ែម្ទ្

ឲ្យដតត ព្ក្ហាយជាដែើម ។

3. សម្មម វាចា ានែល ់ការនយិយសតីានលអ

ព្តឹមព្តូវ គឺ ការនយិយដែលដវៀរចាក្លក្ខណៈម្ន

ការនយិយអាព្ក្ក្់ ៤ យ៉ា ង គ ឺនយិយក្ េក្

ដាក្ព្ាស់ និយយញុុះញង់រាំដរក្រាំាក្់

និយយពាក្យដព្ោតព្ោត ព្ចដឡាងខាម និយយ

រ៉ាា៉ា ច់រ៉ាដា៉ា ច ភរភាយ រ៉ា ដនតនិយយពាក្យរិត

ព្តង់ដៅព្តងម់ក្ នយិយសព្មរសព្មួលផ្សសុះផ្សា

សាមគគី និយយពាក្យស ភាររារសា នយិយ

ពាក្យដរចន៍ម្មនព្រដយជន៍គួរឲ្យដជឿសាត រ់

និយយដោយដមតាត ចិតត និយយក្នុងកាលៈដទ្សៈ

សមគួរ អនក្កាដសត អនក្ទ្សសនាវែតី អនក្ផ្សាយ

វិទ្យ-ុទ្ូរទ្សសន៍ អនក្ដព្រើដេវសរក ក្ េគក្េគលលល ស

ឬ អនក្និរនធនិយក្ ដសមរដលខា អនក្នដយាយ

ត ោការ ដមធាវីព្តវូដរៀនសូធយនិងនិយយឲ្យម្មន

ពាក្យស ភាររារសា ឲ្យម្មនភសតតុាងឲ្យម្មនការ

រិតអាចរិដសាធនិងរក្ព្រភរដែើមានទាំងដផ្សនក្

ទ្សសនវិជាា ចារ់ឬព្រវតតសិាស្រសតជាដែើម ។

4. សម្មម ក្មមនតៈ ានែល ់ការដធវើព្តូវ គឺ ការដធវើ

ព្តឹមព្តូវតាមសណាត រ់រដរៀរម្នការរស់ដៅរួមោន

ដពាលគឺ ដធវើការព្សរចារ់ មិនព្រព្រឹតតរទ្ដលមើស

ឬដវៀរចាក្ការព្រព្រឹតតអាព្ក្ក្់តាមផ្សលូវកាយ ៣

យ៉ា ង គ ឺមិនសម្មល រ់ មិនដរៀតដរៀន មនិដធវើទ្ ក្ខ

រ ក្ដមនញ ឬ មិនគាំរាមគាំដេងដគឯង មិនលចួឆក្់

រលន់ព្ទ្រយដគ មិនរំដោភព្ររនធក្ូនព្សី ឬ រតីសីអនក្

ែម្ទ្ មិន ាំឃាាំងមន សសដោយខ្ សចារ់ មិនដធវើ

ទរ ណក្មមអនក្ដទស មិនរដំោភសិទ្ធិក្ ម្មរឬស្រសតី

។

5. សម្មម អាជីវៈ ានែល ់ការចិញ្ា ឹមជីវិតព្តវូ គឺ

ការម្មនម ខ្រររចិញ្ាមឹជីវិតដែលព្តឹមព្តវូតាម

ចារ់ ែូចជា មិនរក្ស ីដាក្ព្ាស់ដគ មនិែាំដ ើង

តម្មលទ្ាំនិញឬតម្មលសាំរ ព្តយនយនតតាមអាំដរើចិតត

ដែលជាដេត ដធវើឲ្យចលនាដសែះក្ិចាវិលវល់ មិន

ឆក្់រលន់អនក្ែម្ទ្ចិញ្ា ឹមជីវតិ មិនរក្ស ីជួញែរូ

មន សស មិនព្រព្រឹតតដរសាក្មម មិនជួញែូរដព្គឿង

ដញៀនចិញ្ាមឹជីវិតជាដែើម។

6. សម្មម វាយមៈ ានែល់ ការខ្ាំដធវើអាំដរើលអព្តឹម

ព្តូវ ម្មនន័យថា ខ្ាំទ្រ់ខ្លួ នឯងមិនឲ្យដធវើអាំដរើ

អាព្ក្ក្់ដែលម្មនឱកាសអាចដធវើាន ខ្ាំដធវើអាំដរើលអ

ដែលមិនទនដ់ក្ើតដ ើងែល់ខ្លួ នឯង ខ្ាំរក្ាអាំដរើ

លអដែលដក្ើតដ ើងក្នុងខ្លួ នឲ្យែូចយ៉ា ងអាំរិលរក្ា

ភារម្ព្រែូដចាន ុះ ។

7. សម្មម សតិ ានែល ់ការរលឹក្នឹក្ភនក្ាន

ព្តឹមព្តូវ គឺ ការតាាំងសាម រតីផ្សគងរិចារណាអវី ៗ

ទាំងរួងដែលព្ាក្ែតាមសភាររិតដពាលគឺ ការ

រិចារណារាងកាយ សាំដណាយដសាយែឹង និងចិតត

វិញ្ហា ណររសខ់្លួ នឲ្យយល់ែឹងតាមសភាររិត

ម្មនន័យថា ោន ន់ដគនរធមទ៌ាំងឡាយដែលព្ាក្ែ

ម្មនដៅតាមសភាវធម៌ជាក្់ដសតង ។

8. សម្មម សម្មធ ិានែល ់ការតមកលច់ិតតឲ្យ

ខាា រ់ខ្ាួនានយ៉ា ងព្តឹមព្តវូ គឺ តាាំងចិតតម តម្មាំនឹង

អារមមណ៍ដតមយួានយ៉ា ងព្តឹមព្តូវរេូតែលដ់ក្ើត

វិតក្កៈ វិចារៈ រីតិ ស ខ្ ឯក្គគតាជាដែើម ។

សទធ ដព្រថា ជាំដនឿ សទធ ក្នុងព្រុះរ ទ្ធសាសនាចាត់ជា

ជាំដនឿដែលព្រក្រដោយរញ្ហា ឬដេត ផ្សលដែលដៅ

ថា សទធ ដែើមបីរញ្ហា ដទុះរពី្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ព្ទ្ង់

រដព្ងៀនមន សសឲ្យម្មនសទធ ក្៏ដោយ រ៉ា ដនតសទធ ដនាុះ

ដតាងដតឆលងកាតក់ារព្តិុះរុិះរិចារណាដោយរញ្ហា ឲ្យ

ានព្គរ់ព្ជុងដព្ជាយសិនសមែចូដសចក្តីដែលព្រុះ

អងគរដព្ងៀនែល់អនក្ព្សុក្កាោមៈក្នុងស តតនតរិែក្ អ

ងគតុតរនកិាយ តិក្និាត ទ្ តិយរណាា សក្ៈ មហាវគគ

កាោមសូព្ត ក្ាលទ្ ី៤១ ក្ថាខ្ណឌ ៦៧ ទ្ាំរ័រ

២១៨ ថា

1. ម្ម អន សសដវន ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះដសចក្តរីាយ

ការណ ៍។

2. ម្ម ររមបរាយ ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះទ្ាំដនៀម

ទ្ម្មល រ់។

3. ម្ម ឥតិក្រិាយ ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះពាក្យចចាម

អារា៉ាម ។

4. ម្ម រិែក្សមបទដនន ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះការ

អាងក្បួន ឬ គមពីរ ។

5. ម្ម តក្កដេត ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះតក្កវិជាា ។

6. ម្ម នយដេត ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះអន ម្មនឬ

លាំនឹក្សាម ន ។

7. ម្ម អាការររិវិតដក្កន ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះការ

ព្តិុះរិុះតាមសាថ នភារ ។

8. ម្ម ទ្ិែះិនិជានក្ខនតិយ ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះព្តូវ

នឹងព្ទ្ឹសតីដែលរិនិតយរិចយ័ដេើយ។

9. ម្ម ភរវររូតាយ ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះដ ើញ

ទ្ាំនងគួរឲ្យដជឿ។

10. ម្ម សមដណា ដនា គរូតិ ក្ ាំអាលដជឿដព្ពាុះ

យល់ថា សមណៈឬរ គគលរូរដនុះជាព្គូររស់ដយើង

។

សដងកតដ ើញថា ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ព្ទ្ង់រដព្ងៀនសទធ

ក្នុងទ្ីណា ព្ទ្ង់ក្៏ព្តាស់ែល់រញ្ហា ក្នុងទ្ដីនាុះ ដពាលគឺ

ព្ទ្ង់ដរើក្ឱកាសឲ្យអនក្សាត រ់ដព្រើរញ្ហា ររស់ខ្លួ ន

រិចារណាែាំដណើរដែើមទ្ងម្នសាសនធម៌ររស់ព្រុះអងគ

ឲ្យានេមត់ចត់ម ននឹងទ្ទ្លួយក្មក្ជាទ្ីរឹងតាមផ្សលូវ

ចិតត ចាត់ជាការឲ្យដសរីភារែល់អនក្ែម្ទ្សដព្មចចិតត

ម ននឹងទ្ទ្លួយក្មក្ជាទ្ីរឹងររស់ខ្លួ ន ែូចជា រលៈ

៥ ព្រក្រដោយសទធ វិរិយៈ សតិ សម្មធិ រញ្ហា ,

អរិយព្ទ្រយ ៧ ព្រក្រដោយសទធ សលី េិរិ ឱតតរបៈ

រេ សចាៈ រញ្ហា ជាដែើម ដ ើញថា សទធ ក្នុងព្រុះរ ទ្ធ

សាសនាព្តូវម្មនរញ្ហា ជាដព្គឿងអរសទរជាែរារ

ចាំណ ចដនុះឯងដទ្ើរដផ្សសងរីសាសនាែម្ទ្ដែល

រដព្ងៀនឲ្យម្មនសទធ ដតមា៉ាង គឺ ដរើព្រុះគមពីររដព្ងៀន

ឲ្យដជឿយ៉ា ងណា ក្៏ដតាងដតដជឿតាមដោយឥត

លក្ខខ្ណឌ ដរើមិនដជឿចាត់ទ្ ក្ថាារ ព្រុះរ ទ្ធ

សាសនាដទុះរីរដព្ងៀនដរឿងសទធ ក្៏ដោយ ក្៏មិនដមន

ដចុះដតរ គ្ រ់ឲ្យដជឿតាមដនាុះដទ្ រ៉ា ដនតឲ្យដព្រើរញ្ហា ជា

ដព្គឿងព្តិុះរិុះរិចារណាម ននឹងដជឿកាន ់។

សទធ តាមដោលរ ទ្ធសាសនាដនាុះ សាំដៅែល ់ជាំដនឿ

ដជឿជាក្់ ឬ ជាំដនឿទ្ ក្ចិតតយ៉ា ងម តម្មាំចាំដពាុះដេត តាម

ដែលខ្លួ នអាចរិចារណាយល់ដ ើញាន ដោយ

អាព្ស័យដេត ផ្សលថា ដោលដៅដែលដៅខាងម ខ្

ដនាុះអាចព្រព្រឹតតដៅឬចលូែល់ាន និងម្មនគ ណ

តម្មលគួរែលក់ារអរ់រំចដព្មើនឲ្យដក្ើតម្មននិងដធវើឲ្យជាក្់

ចាស់ដោយខ្លួ នឯង សទធ ដទ្ើរជាជដណត ើរកាាំែាំរូង

ដែលនាាំ ដៅកាន់រញ្ហា និងចាំដណុះែឹង ផ្សទុយរីសទធ

ដររព្រគលក់ាយថាវ យខ្លួ ន គឺ ព្រគលទ់្ាំន ក្ទ្ ក្ចិតតឲ្យ

ែល់អវមីួយដោយឥតវិចារណញាណ ដពាលគឺ ដោយ

ឥតគិតែងវិនដេត ផ្សល សទធ ដែលព្តមឹព្តូវចាត់ជា

ធាន ក្់ែឹក្នាាំពាាំយួរឲ្យដក្ើតរញ្ហា ភិវឌឍន៍ គឺ ការអភវិឌឍ

រញ្ហា ដចក្ជា ៤ ព្រដភទ្ គ៖ឺ

១.ជាំដនឿដជឿជាក្់ចាំដពាុះសកាត ន រលររស់មន សសដែល

អាចចលូែល់រញ្ហា ជាដព្គឿងព្តាស់ែឹងឬយល់ែឹងាន

(តថាគតដពាធិសទធ )

២. ម្មនជាំដនឿដជឿជាក្់ចាំដពាុះចារ់ក្មមផ្សល(ក្មម

សសទធ )

៣. ម្មនជាំដនឿដជឿជាក្់ចាំដពាុះផ្សលររសក់្មមឬ

វិាក្ក្មម(វិាក្សទធ )

៤.ម្មនជាំដនឿដជឿជាក្់ថា សតវដោក្ម្មនក្មមជា

ររស់ខ្លួ នឯង(ក្មមសសក្តាសទធ )

ក្មមដតងឲ្យផ្សលមិនែូចោន គឺ ក្មមខ្លុះឲ្យផ្សលទន់េន់

ក្មមខ្លុះឲ្យផ្សលក្នុងរយៈខ្ល ី និង ក្មមខ្លុះឲ្យផ្សលក្នុងរយៈ

ដវង ។ រញ្ហា ានែល ់ធមមជាតិជាដព្គឿងយង់យល់

ដេត ផ្សល រញ្ហា ដែលទ្ទ្លួានការអរ់រំដេើយម្មន

លក្ខណៈ ៣ យ៉ា ង គ ឺ

1. យង់យល់សាគ ល់ដេត ដែើមចមម្នដសចក្តី

វិនាសេិនដហាចនិងយងយ់ល់សាគ លអ់ាទ្ីនរគឺ

គ ណវិរតតិម្ន ដសចក្ត ីវិនាសដពាលគឺ ម្មនរញ្ហា

សាទ រសទង់យង់យល់ចាំណ ចខាល ាំងចាំណ ចដខ្ាយម្ន

សារដរើវតថកុ្នុងដោក្ (អាយដកាសលល)។

2. យង់យល់សាគ ល់ដេត ដែើមចមម្នដសចក្តី

ចដព្មើនដជឿនដលឿននិងគ ណជាតិ គឺ គ ណ

ព្រដយជន៍ម្នដសចក្តចីដព្មើន (អាយដកាសលល)

3. យង់យល់សាគ ល់វិធីសាស្រសតលុះរង់ដេត ដែើម

ចមម្នដសចក្តីវិនាសេិនដហាចដនាុះនិងយង់យល់

សាគ ល់វិធីសាស្រសតក្សាង ដេត ម្នដសចក្តីចដព្មើន

ដជឿនដលឿន(ឧាយដកាសលល)

ការដែលព្រុះរ ទ្ធសាសនាដលត តអភវិឌឍសទធ និងរញ្ហា

ឲ្យានព្តឹមព្តូវដនុះ គឺ ដែើមបីដរើក្ឱកាសឲ្យមន សស

ចូលរួមគិតរិចារណាយ៉ា ងលអិតលអន់សិនម ននឹងទ្ទ្លួ

យក្មក្ដជឿកាន់ក្នុងជីវិតររស់ខ្លួ ន ។

ពាក្យដព្រៀនព្រដៅររស់ព្រុះសម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់

ទាំងរួងចាតជ់ាពាក្យដព្រៀនព្រដៅដែើមបីឲ្យយល់ែឹង

ការរិត កាលដរើយល់ែឹងការរិតររសធ់មមជាតិ

ក្ិដលស គឺ ការមិនយលែ់ឹង(អវិជាា )នងិដសចក្តីយល់

ដ ើញខ្ ស(មិចាា ទ្ិែះិ)ក្៏មិនអាចដក្ើតដ ើងាន រ៉ា ដនតដរើ

ក្ិដលសផ្សទុុះដ ើងក្នុងចិតតសនាត នដៅដរលណា ព្រុះរ ទ្ធ

សាសនាក្៏ដរាយដវៀវដៅដៅដរលដនាុះ ។

អនក្លុះក្ិដលសដែលជាដេត ឲ្យរួចផ្ស តចាក្ទ្ ក្ខ

ទាំងរងួានរិតព្ាក្ែ គ ឺដសចក្តីយលដ់ ើញព្តូវ

(សម្មម ទ្ិែះ)ិ ដោយសភាវធម៌ ានែល ់រញ្ហា

ដចតសិក្ដែលម្មនដ ម្ ុះថា វិរសសនារញ្ហា និង

រញ្ហា ក្នុងមគគចិតត ដព្ពាុះដេត ដនាុះ ព្រុះរ ទ្ធសាសនា

កាលដរើដពាលដោយន័យដផ្សសង ៗ ម្មនន័យែូចតដៅ

ដនុះ៖

ដោយអតថន័យ ានែល ់ពាក្យដព្រៀនព្រដៅ

ររស់ព្រុះសម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់

ដោយសភាវធម៌ ានែល់ រញ្ហា ដែលព្តាស់

ែឹងអរិយសចា ៤ ឬ រញ្ហា ដែលចាក្ធ់លុុះព្រុះ

និពាវ ន

ដោយភសតតុាង ានែល ់ព្រុះម្ព្តរិែក្ គ ឺ

ព្រុះវិនយរិែក្, ព្រុះស តតនតរិែក្ និង ព្រុះ

អភិធមមរិែក្

ដោយធ រៈ ានែល ់ម ខ្្រររស់រ ទ្ធ

ររិស័ទ្ គឺ គនថធ រៈ និង វិរសសនាធ រៈ

ដោយការចលូែល ់ានែល ់ការយល់ែឹង

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាានដោយរញ្ហា ៣ ថាន ក្់ គឺ

យល់ែឹងដោយការសិក្ាររិយតតិ គឺ ព្រុះម្ព្ត

រិែក្, យល់ែឹងដោយការរែិរតតិសលី

សម្មធិ និង រញ្ហា និងយល់ែឹងដព្ពាុះាន

ចាក្់ធលុុះមគគ ផ្សល និពាវ ន ។

ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ានពាក្យដព្រៀនព្រដៅមក្រីាត ភូត

ធមមជាតិ ព្ទ្ងរ់ ក្រក្ការរិតចាក្ធមមជាតិ រេូតែល់

ព្ទ្ង់រក្ដ ើញការរិតទាំងដនាុះថា "ធម៌ទាំងឡាយដតង

េូរមក្រីដេត និងរលតដ់ៅវិញដព្ពាុះដេត ដនាុះ"

ម្មនន័យថា ធមមជាតិទាំងឡាយដក្ើតដ ើងាន ដព្ពាុះ

ម្មនដេត រចាយ័ឲ្យដក្ើតដ ើង កាលដរើអស់ដេត

រចា័យដេើយ ក្៏រលតដ់ៅវិញ ។

ធមមជាតិដែលម្មនដេត រចាយ័តាក្់ដតងដនុះ ដៅថា

សងខតធម៌ សមែចូរ ទ្ធតព្ម្មស់ក្នុងឧរាទ្សពូ្ត អងគុ

តតរនិកាយ តកិ្និាត ថា

"ម្មន លភិក្ខទុាំងឡាយ ! ដទុះរីតថាគតឧរបតតិក្ដ ើងក្៏

ដោយ មិនឧរបតតិក្ដ ើងក្ដ៏ោយ ធាត ដនាុះ គឺ ការ

សថិតដៅតាមធមមតា ែាំដណើរព្រព្រឹតតដៅតាមធមមតា ក្៏

សថិតដៅយ៉ា ងដនាុះឯង ព្រុះតថាគតព្តាស់ែឹង

សដព្មចធាត ដនាុះថា ស ខ្ រទាំងរួងមិនដទ្ៀង

ម្មន លភិក្ខុទាំងឡាយ ! ដទុះរីតថាគតឧរបតតិក្ដ ើងក្៏

ដោយ មិនឧរបតតិក្ដ ើងក្ដ៏ោយ ធាត ដនាុះ គឺ ការ

សថិតដៅតាមធមមតា ែាំដណើរព្រព្រឹតតដៅតាមធមមតា ក្៏

សថិតដៅយ៉ា ងដនាុះឯង ព្រុះតថាគតព្តាស់ែឹង

សដព្មចធាត ដនាុះថា ស ខ្ រទាំងរួងជាទ្ ក្ខ

ម្មន លភិក្ខុទាំងឡាយ ! ដទុះរីតថាគតឧរបតតិក្ដ ើងក្៏

ដោយ មិនឧរបតតិក្ដ ើងក្ដ៏ោយ ធាត ដនាុះ គឺ ការ

សថិតដៅតាមធមមតា ែាំដណើរព្រព្រឹតតដៅតាមធមមតា ក្៏

សថិតដៅយ៉ា ងដនាុះឯង ព្រុះតថាគតព្តាស់ែឹង

សដព្មចធាត ដនាុះថា ធម៌ទាំងរូងជាអនតាត ដេើយ

ដទ្ើរព្ារ់ សដមតង រញ្ាតត ដតងតាាំង រដងាើររ ា្ ញ

ដចក្ចាយ ដធវើឲ្យព្សួលយល់ថា ធម៌ទាំងរួងជាអនតាត "

ដព្ពាុះដេត ដនាុះ ពាក្យដព្រៀនព្រដៅររស់ព្រុះ

សម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់ដទ្ើរានមក្រីការព្តាស់ែឹងធមម

ជាតិតាមសភាររិត មិនដមនានមក្ដោយការនឹក្

គិត គិតសាម នដោយខ្លួ នឯង ោម នព្រុះអាទ្ិដទ្រណា

រ គ្ រ់រញ្ហា ឲ្យព្តាស់ែឹង ឬក្៏ោម នព្រេមលិខិ្ត

ព្រកាសតិណាៗទាំងអស់ ។

ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់រដព្ងៀនឲ្យសាគ លក់ាររិតររស់ធមម

ជាតិព្រមទាំងដេត រចា័យដែលតាក្់ដតងឲ្យដក្ើតដ ើង

និងរលតដ់ៅ ដទ្ើរកាល យជាពាក្យដព្រៀនព្រដៅដែល

រញ្ាវនតទាំងឡាយគរបីសិក្ាដឈវងយល់ាន ។

មន សសរាល់ជ័រជាតិរាល់ភាសាអាចសិក្ាដឈវងយល់

និងរិដសាធពាក្យដព្រៀនព្រដៅដែលជាសចាធមដ៌នាុះ

ាន ព្រុះរ ទ្ធសាសនាមិនេួងហាមនិងរងខិតរងខាំ

រ គគលណាឲ្យដជឿកានដ់ទ្ ែចូជា រដព្ងៀនថា ធាត ែី

ម្មនលក្ខណៈរឹងឬទ្ន់ រិដសាធែឹងានដោយកាយ

សមផសស ធាត ដភលើង ម្មនលក្ខណៈដតត ឬ ព្តជាក្់

រិដសាធែឹងានដោយកាយសមផសស ចតិត ជាធមមជាតិ

ែឹងចាស់នវូអារមមណ៍ ែចូជា ដ ើញររូ ឮសដមលង ធ ាំ

ក្លិន ែឹងរស ែឹងរាំនាល់ ែងឹនឹក្គិត

ដសចក្តដីោភ គឺ តដព្មក្ដព្តក្អរដញៀនញា៉ា មក្នុង

អារមមណ៍ ក្ាំេឹង គឺ ដសចក្តីមិនដរញចតិតក្នុងអារមមណ៍

ឬ ដសចក្តីព្រទ្ូសតរា៉ាយអារមមណ៍ ដមតាត គឺ ដសចក្តរី៉ាង

ព្ាថាន ឲ្យសតវទាំងរួងម្មនដសចក្តីស ខ្ ក្រ ណា គឺ ទ្ឹក្

ចិតតជួយដព្ាសសតវឲ្យរួចផ្ស តចាក្ទ្ ក្ខ ដព្ពាុះដេត ដនុះ

ពាក្យដព្រៀនព្រដៅររស់ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ដទ្ើររដព្ងៀន

ឲ្យសាគ ល់ការរិតររស់ធមមជាតិដែលអនក្ណា ៗក្៏អាច

រិដសាធាន ចាត់ជាពាក្យដព្រៀនព្រដៅទ្ដូៅែល់

មន សសរាល់ជ័រជាតិ រាលភ់ាសា មិនចាំដពាុះដតជាពាក្យ

ដព្រៀនព្រដៅសព្ម្មរ់ មន សសជាតិរ៉ា ដណាា ុះដទ្ សូមបី

ដតដទ្វតា ម្មរ ព្រេម រញ្ាវនតទាំងឡាយក្៏អាចសិក្ា

ដឈវងយលា់ន ដេត ដនាុះានជាព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់

ាននាម្មភដិធយយថា "សតាថ ដទ្វមន សានាំ រ ដទធ

ភគវា" ចាត់ជាព្រុះររមសាសាត ឯក្ររស់ដោក្ គឺ

ររស់មន សស ដទ្ពាត ម្មរ ព្រេមដែលម្មនរញ្ហា ទ្ូទាំង

ម ឺនដោក្ធាត ។

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដក្ើតដ ើងានែូចដមតច?

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដក្ើតដ ើងក្នុងដោក្ានដោយរ ទ្ធ

គ ណ ៣ ព្រការ គឺ

1. ព្រុះរញ្ហា គ ណ

2. ព្រុះមហាក្រ ណាគ ណ

3. ព្រុះវិស ទ្ធ ិគ ណ

រណាត រ ទ្ធគ ណទាំង ៣ ព្រការដនាុះ

1) ព្រុះរញ្ហា គ ណព្រក្រដោយរញ្ហា ដែលម្មន

ចាំដពាុះដតព្រុះសម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់ ៣ ព្រការ គ ឺ

1. សរវញ្ាតុតញាណ ានែល ់រញ្ហា ដែល

យង់យល់ែល់ធមទ៌ាំងរងួដែលោម នអវរីារាាំង

ាន

2. អាសយន សសយញាណ ានែល ់រញ្ហា ដែល

សាគ ល់អន សយ័ក្ិដលសនងិសាគ ល់អធាព្ស័យ

ររស់ដវដនយយសតវដែលធាល រ់អរ់រំរនទុាំនសិស័

យមក្ក្នុងអតីតកាល

3. ឥស្រនទិយរដរាររិយតិញាណ ានែល ់រញ្ហា

ដែលសាគ លក់ារអរ់រំចដព្មើនភាវនាររសដ់វដនយយ

សតវថាឥស្រនទីយ៍ចាស់កាល ឬ ទ្ន់ខ្ា ីយ៉ា ងណា

រញ្ហា ទាំងដនុះម្មនានចាំដពាុះដតព្រុះសម្មម សមពុទ្ធ

ជាម្មា ស់រ៉ា ដណាា ុះ ដោយអាព្ស័យរញ្ហា ទាំងដនុះ ព្រុះ

សម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់ដទ្ើរព្ទ្ង់ ព្តាចច់រព្រកាសព្រុះ

ធម៌ដព្ាសសតវដោក្ទាំងឡាយឲ្យរួចផ្ស តចាក្ទ្ ក្ខ

រ ទ្ធររិស័ទ្ស ទ្ធដតជាំពាក្់រាំណ លព្រុះរញ្ហា គ ណ

ររស់ព្រុះអងគ ការរូជាព្រុះរញ្ហា គ ណដោយការ

រែិរតតិតាមសាសនាធមច៌ាត់ជាវិធីែងឹគ ណដែល

ព្រុះអងគព្ទ្ង់សរដសើរ ។

2) ព្រុះមហាក្រ ណាគ ណ ានែល ់គ ណ គឺ

ការ ញ្ាចិតតការអាណិតអាសរូដវដនយយសតវដោយ

ឥតព្រាំដែនររស់ព្រុះសម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់ មិន

ក្ាំណត់រ គគល មិនក្ាំណត់ភមូិភាគ និង មនិ

ក្ាំណត់ទ្ីក្ដនលង ព្រសិនដរើព្រុះអងគអាចដព្ាស

ឲ្យសដព្មចមគគផ្សលាន ព្រុះអងគក្៏ព្ទ្ង់ដព្ាស

ដទុះរលីាំាក្លាំរិនយ៉ា ងណាក្៏ដោយ តាាំងរីព្ោ

ែាំរងូដែលព្រុះអងគព្តាស់ែងឹអន តតរសម្មម សដម្មព ធិ

ញាណមក្ ព្រុះអងគព្ទ្ង់ដព្ាសរញ្ាវគគយ៍ីដោយ

ធមមចក្ករបវតតនសូព្តដែលចាត់ជារ ទ្ធក្ិចាែាំរូង

និងព្ទ្ង់ព្រកាសសាសនធម៌រេូត ៤៥ ឆ្ន ាំ សូមបី

ព្ទ្ង់ដេៀរនឹងចូលររិពាវ នក្៏ព្ទ្ង់ដព្ាសព្រទន

ដទ្សនាែលស់ ភទ្ទររិពាវ ជក្ឲ្យសដព្មចជាព្រុះ

អរេនតអងគច ងដព្កាយ ដនុះចាត់ជាព្រុះមហា

ក្រ ណាគ ណដែលព្ទ្ង់ដលត តដព្សាចព្សង់សតវ

ដោក្ឲ្យរចួផ្ស តចាក្វែតភ័យ ដព្ពាុះព្រុះអងគព្ទ្ង់

ញាណថា សតវដោក្ទាំងឡាយក្ាំរ ងព្តូវជារ់ ាំ

ឃាាំងក្នុងវែតសងារអស់កាលជាយូរអដងវងសឹងរក្

ចារ់ច ងព្រយ ងដែើមមិនាន ។

3) ព្រុះវិស ទ្ធ ិគ ណ ានែល ់គ ណ គឺ ដសចក្តី

ររិស ទ្ធ ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដក្ើតដ ើងក្នុងដោក្

ដោយសារព្រុះវិស ទ្ធ ិគ ណដនុះឯង ព្រុះ

សម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់ព្ទ្ង់ព្រកាសសាសនធម៌

ដោយរ ាំរ៉ាងព្ាថាន អាមិសរូជាណាៗដ ើយ ព្ទ្ង់

ដព្ាសសតវដោក្ដោយមនិដរីសដអើងវណាៈ

ដទុះជាអនក្ព្ក្ ឬ អនក្ម្មន អនក្ធាំ ឬ អនក្តូចយ៉ា ង

ណាក្៏ដោយ កាលដរើព្ទ្ងញ់ាណែឹងថាព្តូវ

ដព្ាស ព្ទ្ង់ក៏្ដព្ាស មិនដមនដព្ាសដព្ពាុះព្តូវ

ការោភ សកាក រៈ សរដសើរ ស ខ្ដនាុះដទ្ ដព្ពាុះ

ព្រុះអងគសាអ តររិស ទ្ធចាក្ក្ដិលសទាំងរងួដេើយ

ដព្ពាុះដេត ដនាុះ ពាក្យដព្រៀនព្រដៅររស់ព្រុះអងគ

ដទ្ើរម្មនរសជាតិដតមួយ គឺ វិម តតរិស ដែលជាក្ចិា

ដែលព្តូវដធវើឲ្យសតវដោក្េមត់េមងចាក្ក្ិដលស

។

ដព្ពាុះដេត ដនាុះ រ ទ្ធររិសទ័្ដែលព្រព្រឹតតរែិរតតិតាម

សាសនធម៌ររស់ព្រុះអងគដទ្ើរអាចចលូែលដ់សចក្តី

ររិស ទ្ធេមតេមងចាក្ក្ិដលសែចូយ៉ា ងព្រុះអងគាន ។

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដក្ើតដ ើងានដោយព្រុះរញ្ហា គ ណ

ែូចដរៀររារ់មក្ខាងដលើ ចាំដណក្ឯដេត ឆ្ា យដែល

ញុាាំងឲ្យព្រុះរ ទ្ធសាសនាដក្ើតដ ើងដនាុះ អាចនយិយ

ានថា ដព្ពាុះក្ិដលសជាដែើមដេត ដទ្ើរនាាំឲ្យដក្ើត

សាសនាម្មនអវិជាា និងតណាា ជាឫសដក្វ ។

ដោយអាំណាចររស់អវិជាា គឺ ការមិនយល់ែឹងក្នងុការ

អដនាទ លសាល រ់ដក្ើតររស់សតវដោក្ដែលជាដសចក្តី

សងស័យររស់ព្រុះសម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់មក្រីម នថា

ដេត អវីានជាសតវដោក្ព្តូវដក្ើត ចាស់ ឈឺ សាល រ់?

ល ុះសាល រ់ដេើយ ដេត ែូចដមតចានជាព្តវូដក្ើតដទ្ៀត?

ព្រុះអងគចាំណាយដរលក្នុងការព្សាវព្ជាវការរិតទាំង

ដនុះដោយព្ទ្ង់សាងរញ្ហា ារមីែល់ដៅ ៤ អសដងខយយ

ម្ព្ក្ដលងដោយដសនមហាក្របសមែចូរ ទ្ធតព្ម្មស់

ដែលព្ទ្ង់ព្តាស់ឧទនែាំរងូថា ៖

"អដនក្ជាតិសាំសារំ សនាធ វិសស ាំ អនិរពិសាំ

គេការក្ាំ គដវសដនាត ទ្ កាខ ជាតិ រ នរបុនាំ

គេការក្ ទ្ដិោះ សិ រ ន ដគេាំ ន កាេសិ

សពាព ដត លស កា ភោគ គេក្ូែាំ វិសងខតាំ

វិស ខ្ រគតាំ ចតិតាំ តណាា ខ្យមជឈោ

ដយើងដសវងរក្ជាងសង់ផ្សទុះ ដៅដរលរក្មនិដ ើញ ក្៏

ព្តាច់រងគតដ់ៅរេូតសងារវែតម្មនជាតិជាអដនក្ ការ

ដក្ើតដរឿយ ៗជាទ្ ក្ខ ដនជាងសង់ផ្សទុះ ! ដយើងរក្ដ ើញ

អនក្ដេើយ អនក្នឹងសង់ផ្សទុះដទ្ៀតមិនានដទ្ ដយើងកាច់

រាំាក្់ឆអឹងជាំនរីទាំងអស់ររស់អនក្ដចាលដេើយ ដយើង

រ ុះដរីែាំរូលផ្សទុះររស់អនក្ដចាលដេើយ ចិតតររស់ដយើង

ចូលែល់ធម៌ដែលព្ាសចាក្ដព្គឿងតាក្់ដតងដេើយ

ដព្ពាុះដយើងចូលែល់ធម៌ដែលជាទ្ីអសដ់ៅម្នតណាា "

។

ដតើព្រុះរ ទ្ធសាសនាសថិតដៅជាយូរអដងវងានដព្ពាុះ

ដេត ែូចដមតច?

ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ព្ទ្ង់ដផ្សញើព្រុះសាសនាទ្ ក្នឹងរ ទ្ធ

ររិស័ទ្ គឺ អនក្សាគ ល់យលដ់េត ផ្សលក្នងុរ ទ្ធតព្ម្មស់

ដែលព្តឹមព្តវូ មិនានដផ្សញើទ្ ក្នឹងមហាក្សព្ត ឥសសរ

ជន ឬ មហាដសែះីណា ៗដទ្ រ៉ា ដនតព្រុះអងគដផ្សញើទ្ ក្នឹង

រញ្ាវនតអនក្ម្មនរញ្ហា អាចយល់ព្ជួតព្ជារដេត ផ្សល

ក្នុងព្រុះសាសនាាន ដេត ដនាុះ ការដែរក្ាព្រុះរ ទ្ធ

សាសនាឲ្យសថិតដសថរយរូអដងវងានព្តូវម្មនរញ្ហា ជា

អាទ្ិភារ សាគ ល់ដេត ផ្សល ក្នុងពាក្យដព្រៀនព្រដៅ

ដែលព្តឹមព្តវូ ដែរក្ាទ្ ក្ព្តឹមដតសទធ ព្ការសាំរុះ

រូជាព្រុះរ ទ្ធសាសនាដោយការសូធយមនត ថាវ យរងគាំ

ព្រុះ ឬ រិធីក្មមដផ្សសង ៗ មនិានដ ើយ ដព្ពាុះព្រុះរ ទ្ធ

សាសនាដក្ើតដ ើងដោយរញ្ហា ដែលព្រក្រដោយ

ដេត ផ្សលររស់ព្រុះសម្មម សមពុទ្ធជាម្មា ស់ និងព្រកាស

ជាពាក្យព្ាមដព្រៀនរដព្ងៀនឲ្យរ ទ្ធររិស័ទ្ព្រព្រឹតត

រែិរតតិតាម ដព្ពាុះដេត ដនាុះ កាតរវក្ចិាររស់ដយើងជា

រ ទ្ធររិស័ទ្ព្តវូសិក្ាររិយតតិនិងរែិរតតតិាមពាក្យ

ព្ាមដព្រៀនររស់ព្រុះអងគ ។

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាសថិតដៅជាយូរអដងវងានដោយការ

ដែលរ ទ្ធររសិ័ទ្ជួយោន រាំដរញធ រៈម ខ្្រក្នុងព្រុះរ ទ្ធ

សាសនា ២ ព្រការ គឺ៖

1) គនថធ រៈ ានែល ់ការសិក្ាដរៀនសធូយព្រុះ

សទ្ធមមឲ្យយល់ព្ជួតព្ជារ

2) វិរសសនាធ រៈ ានែល ់ការរែិរតតិតាមដសច

ក្តីយល់ែឹងដែលទ្ទ្លួានការសិក្ាមក្យ៉ា ង

ព្តឹមព្តូវរេូតែលច់លូែលដ់េត ផ្សលតាម

សភាររិតររស់ធមមជាត ិ

ដព្ពាុះដេត ដនាុះ រញ្ហា ររស់រ ទ្ធររិស័ទ្រ៉ា ដណាា ុះដទ្ើរ

អាចជួយដែរក្ាព្រុះរ ទ្ធសាសនាឲ្យតាាំងដៅំិតដែរ

ដចរកាលាន ការដែលនឹងញុាាំងរញ្ហា ឲ្យដក្ើតដ ើង

ានដព្ពាុះរ ទ្ធររិស័ទ្រាំដរញធ រៈ ២ ព្រការែូចដពាល

ខាងដលើន ុះឯង ។

ដតើព្រុះរ ទ្ធសាសនាដរាយដរៀវដៅដព្ពាុះដេត ែូចដមតច?

ព្រុះសទ្ធមមដែលជាពាក្យដព្រៀនព្រដៅររស់ព្រុះរ ទ្ធជា

ម្មា ស់ដទុះរលីអព្រម្រដឆនើមម្ឆនយ៉ា ងណាក្ដ៏ោយ ក្៏មិន

អាចដគចផ្ស តរីែាំដណើរព្រព្រឹតតដៅតាមចារ់ធមមជាតិ

ានដទ្ សមែូចរ ទ្ធតព្ម្មស់ថា៖

"សដរវ ស ខ្ រា អនិចាា សដរវ ស ខ្ រា ទ្ កាខ សដរវ ធម្មម

អនតាត ស ខ្ រព្គរ់យ៉ា ងមិនដទ្ៀង ស ខ្ រព្គរ់យ៉ា ងជា

ទ្ ក្ខ ធមទ៌ាំងរួងជាអនតាត " ទ្ ក្ជាមលឹងក្ដ៏ោយ រ ទ្ធ

សាសនិក្ជនដែលម្មនដសចក្តីព្សឡាញរ់ារ់អានព្រុះ

រ ទ្ធសាសនា ក្៏ដៅតសកូជដជក្វីដវក្ថា "ព្រុះរ ទ្ធ

សាសនាោម ន ម្ែាណាដរាយដរៀវានដទ្ ចិតតររស់

មន សសដែលកាន់ព្រុះរ ទ្ធសាសនាេនឹងឯងដែល

ដរាយដរៀវដៅ រ៉ា ដនតព្រុះរ ទ្ធសាសនាមិនានដរាយដរៀវ

ដៅតាមចិតតររស់មន សសដនាុះដទ្"

រូរណភារររស់ព្រុះរ ទ្ធសាសនានឹងសថិតដសថរដៅាន

ព្តូវព្រក្រដោយរញ្ហា ដែលចូលែល់ព្រុះរ ទ្ធសាសនា

៣ ព្រការ គឺ រញ្ហា ថាន ក្់ររយិតតិ រញ្ហា ថាន ក្់រែិរតត ិនិង

រញ្ហា ថាន ក្់រែដិវធ រណាត រញ្ហា ទាំង ៣ ព្រការដនុះមិន

អាចខ្វុះខាតរញ្ហា ថាន ក្ណ់ាមួយានដទ្ ដព្ពាុះរញ្ហា

ទាំង ៣ ព្រការជារចា័យអាព្ស័យោន ដៅវិញដៅមក្ ។

ដរើខ្វុះររិយតត ិគឺ ការសិក្ាដរៀនសូធយព្រុះធមមវិន័យ

និងខ្វុះរែិរតតិ គឺ ការរែរិតតិព្រុះធមមវនិ័យដេើយ រែិ

ដវធ គឺ ផ្សលដែលដក្ើតដចញរីការរែិរតតិព្តូវនឹងរ ាំ

អាចដក្ើតដ ើងានដ ើយ ឬម្មនដតរែិរតតិដោយខ្វុះ

ររិយតតិក្៏មិនាន រែដិវធ គឺ ផ្សលរីការរែិរតតិព្តវូក្៏

មិនអាចដក្ើតដ ើងានដែរ ។

ការខ្វុះររិយតតិនិងរែិរតតដិទ្ើរជាដេត ដរាយដរៀវដៅម្ន

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដែលដក្ើតព្ាក្ែដ ើងានជាធមមតា

កាលដរើរ ទ្ធសាសនិក្ជនដាុះរង់ដចាលធ រៈទាំង ២

ព្រការររស់ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដចាល ។

ដេត ផ្សលដែលព្រុះរ ទ្ធសាសនានឹងដរាយដវៀវដៅដនាុះ

ដទ្ើរអាចព្រព្រឹតតដៅាន ដព្ពាុះដេត អវី? ដព្ពាុះរ ទ្ធ

ររិស័ទ្លុះរង់កាតរវក្ចិាទាំង ២ ព្រការ គឺ គនថធ រៈ

និង វិរសសនាធ រៈដនាុះដចាល ។

ព្រុះរ ទ្ធសាសនានឹងសថិតដសថរដៅានដោយដសចក្តី

យល់ដ ើញព្តូវក្នុងដេត ផ្សលតាមពាក្យដព្រៀនព្រដៅ

ររស់ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ ដសចក្តីដរាយដរៀវដៅម្នព្រុះរ ទ្ធ

សាសនាសថិតដៅព្តងក់ារដរាយដរៀវចាក្ដសចក្តីយល់

ដ ើញព្តូវក្នុងដេត ផ្សលររស់ធមមជាតិ ពាក្យដព្រៀន

ព្រដៅររស់ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ដចញមក្រីដេត ផ្សល

ររស់ធមមជាត ិ ជាពាក្យដព្រៀនព្រដៅដែលសមព្សរ

នឹងធមមជាតិ មិនដមនព្រុះអងគម្ចនព្រឌតិដ ើងដោយខ្លួ ន

ឯងដទ្ ដេត ដនាុះ ពាក្យដព្រៀនព្រដៅររស់ព្រុះអងគ

ដទ្ើរព្រក្រដោយដេត ផ្សលតាមសភាររិតដែលដយើង

អាចរិដសាធាន ។

ការមិនយលព់ាក្យដព្រៀនព្រដៅររស់ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់

ដសមើនឹងការមិនយល់ដេត ផ្សលតាមសភាររិតររស់

ធមមជាតិ ដធវើឲ្យយល់ឃាវ ងចាក្ធមមជាតិ ដែលដៅថា

យល់ដ ើញខ្ ស មិនដមនយល់ដ ើញខ្ សរីទ្សសនៈ

ដយរលរ់រស់ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ ឬ ររស់អនក្ណាៗទាំង

អស់ រ៉ា ដនតយល់ដ ើញខ្ សចាក្សភាររិតររស់ធមម

ជាតិេនឹងឯង ។

ដសចក្តីយលដ់ ើញខ្ សដនុះជាធមមជាតិររស់ដចតសិក្

ធម៌មួយដែលម្មនដ ម្ ុះថា មិចាា ទ្ិែះ ិដរើដក្ើតនឹងចិតត

ក្នុង ខ្ណៈណា ក្៏ដធវើឲ្យដក្ើតដសចក្តីយល់ដ ើញ

ខ្ សចាក្ធមមជាតិក្នុងខ្ណៈដនាុះ ។

ដព្ពាុះដេត ដនាុះ មិចាា ទ្ិែះដិនុះឯងចាត់ជាសព្តូវ

សាំខាន់ក្នុងព្រុះរ ទ្ធសាសនា ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ព្ទ្ង់

រដព្ងៀនរ ទ្ធររិស័ទ្ឲ្យដមើលដ ើញសព្តូវ គឺ មិចាា ទ្ិែះិ

ដនុះ ថា៖

1. អនក្យល់ដ ើញខ្ សដតងព្រកានម់្មាំក្នុងសភារ

ដែលមិនដមនជាការរិតជាលក្ខណៈ

2. អនក្យល់ដ ើញខ្ សដតងព្រកាន់យក្សភារ

ដែលខ្ សឆគងចាក្ការរិតជាក្ិចា

3. អនក្យល់ដ ើញខ្ សដតងព្រកាន់យក្ដសចក្តី

យល់ដ ើញខ្ សជាផ្សល

4. អនក្យល់ដ ើញខ្ សដតងមិនចង់ជួរចងដ់ ើញ

ព្រុះអរិយរ គគលទាំងឡាយជាដេត ជិត ។

ដសចក្តីយលដ់ ើញខ្ សដនុះដរើដក្ើតដ ើងែល់អនក្កាន់

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដព្ចើនរ៉ា នណា ព្រុះរ ទ្ធសាសនាក្៏

ដរាយដវៀវដៅដព្ចើនរ៉ា ន ដណាុះ ដលើសរីដនុះដទ្ៀត ក្នុង

យ គសម័យរចាុរបនន រ ទ្ធររសិ័ទ្មិនចារអ់ារមមណ៍ក្នុង

ការសិក្ាររយិតតិ និងរែរិតតិដព្ចើនដ ើង មិចាា ទ្ិែះកិ្៏

ចូលដៅព្គរសងកត់ចិតតររស់រ ទ្ធររិស័ទ្ដព្ចើនដ ើង ។

កាលដរើមិចាា ទ្ិែះិដក្ើតដ ើងដព្ចើន មិចាា ទ្ែិះិក្៏ចលូដៅ

រាំលល ញសម្មម ទ្ិែះិឲ្យរ ុះដរាយដចញរីក្នុងចតិតររស់រ គគល

ដព្ពាុះតាមធមមតា មិចាា ទ្ិែះមិិនអាចដក្ើតព្រមនឹងសម្មម

ទ្ិែះិានដទ្ គួរនាែូចារនងិរ ណយមិនអាចដក្ើតដ ើង

ព្រមោន ានដទ្ ។

ដព្ពាុះដេត ដនាុះ ការដែលព្រុះរ ទ្ធសាសនាដរាយដវៀ

វដៅ គឺ ដរាយដរៀវដៅព្តងដ់សចក្តីយល់ដ ើញខ្ ស

ររស់រ គគលដែលជារ ទ្ធររសិ័ទ្ ដោយសភាវធម៌ាន

ែល ់ទ្ិែះដិចតសិក្ េនឹងឯង ។

ដព្តរមីិចាា ទ្ែិះិជាសព្តូវរាំលល ញព្រុះរ ទ្ធសាសនាដេើយ

ការដាុះរង់ដចាលធ រៈក្នុងព្រុះសាសនាទាំង ២

ព្រការ គឺ គនថធ រៈ និង វិរសសនាធ រៈររស់រ ទ្ធររិស័ទ្

ក្៏ជាដេត ដធវើឲ្យព្រុះរ ទ្ធសាសនាដរាយដវៀវដែរ ដរើព្តូវ

ការដែរក្ាព្រុះរ ទ្ធសាសនាឲ្យសថិតដសថរយរូ អដងវង

រ ទ្ធររិស័ទ្ព្តូវជយួដព្ជាមដព្ជងឲ្យម្មនការសិក្ាធ រៈ

ទាំង ២ គឺ គនថធ រៈ និង វិរសសនាធ រៈឲ្យានដព្ចើន

ដ ើង ។

សរ រដសចក្តថីា ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដរាយដរៀវដៅដព្ពាុះ

ដសចក្តីយលដ់ ើញខ្ សនិងក្ិដលសតណាា ររស់រ ទ្ធ

ររិស័ទ្ដែលដាុះរង់ដចាលធ រៈក្នុងព្រុះសាសនាទាំង

២ ព្រការដៅព្ាររធោភ យស សរដសើរ ស ខ្ខាល ាំង

ជាង ។

ដតើព្រុះរ ទ្ធសាសនាអនតរធានដៅែចូដមតច?

ការដែលព្រុះរ ទ្ធសាសនាអនតរធានដៅ គឺ អនតរធាន

ដចញរីច ងដៅរក្ដែើម ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ព្ទ្ង់សដមតង

អនតរធានម្នព្រុះរ ទ្ធសាសនាទ្ ក្ ៥ ព្រការ គឺ

1. អធិគមអនតរធាន ឬ រែិដវធអនតរធាន ាន

ែល ់ការាតរ់ង់ដៅម្នការសដព្មច

2. រែិរតតិអនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅ

ម្នការរែិរតត ិ

3. ររិយតតិអនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅ

ម្នររិយតតិ

4. លិងគអនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅម្ន

ដភទ្

5. ធាត អនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅម្ន

ធាត

អនតរធាន ដព្រថា ការាត់រង់ ឬ ការវិនាសដៅ

(អែះក្ថា អងគតុតរនិកាយ ឯក្និាត ឯក្ធម្មម ទ្ិាលី)

1) អធិគមអនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅ

ម្នការសដព្មច, មគគ ៤ ផ្សល ៤ រែិសមភិទ ៤

វិជាា អភិញ្ហា ៦ ដ ម្ ុះថា អធិគម ។

អធិគមដនាុះដៅដរលាតរ់ង់ដតងាតរ់ង់ដៅចារ់

តាាំងរីរែិសមភិទជាដែើមដៅ ដមនរិត ចារ់តាាំងរី

ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ររិនិពាវ នដៅាន ១០០០ ឆ្ន ាំ ភិក្ខុ

មិនអាចញុាាំងរែិសមភទិឲ្យដក្ើតដ ើងានដទ្ តរី

ដនាុះ ក្៏អភញិ្ហា ៦ កាលដរើមិនអាចដធវើអភិញ្ហា ៦ ឲ្យ

ដក្ើតដ ើងាន ដតងដធវើវិជាា ៣ ឲ្យដក្ើតដ ើងាន

ល ុះចាំដណរកាលតមក្ ដៅដរលមិនអាចដធវើ វិជាា ៣

ឲ្យដក្ើតដ ើងាន ក្៏ានព្តឹមដតជាព្រុះអរេនតស ក្ខ

វិរសសក្ៈ ដោយឧាយដនុះឯង ក្៏ជាព្រុះអនាោមី

ព្រុះសក្ទោមី និង ព្រុះដសាតារ័ន ។

កាលដរើព្រុះអរិយរ គគលទាំងដនាុះដៅម្មនជីវិតរស ់

អធិគម ដ ម្ ុះថា ដៅមិនទន់ាត់រង ់អធិគម

ដ ម្ ុះថា ាត់រង់ដៅ ដព្ពាុះការអសដ់ៅម្នជីវិត

ររស់ព្រុះអរយិរ គគលថាន ក្់ដសាតារ័នទររាំផ្ស ត

ដនុះដ ម្ ុះថា ការាត់រងដ់ៅម្នអធិគម ។

2) រែិរតតិអនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅ

ម្នការរែិរតត ិភិក្ខុមិនអាចញុាាំង្ន វរិសសនា

មគគ និង ផ្សលឲ្យដក្ើតដ ើងានដទ្ ានព្តឹមដត

រក្ាចាត ារសិ ទ្ធសីល ដ ម្ ុះថា ការាត់រង់ដៅ

ម្នខ្រែិរតតិ ។

ល ុះយ គសម័យក្នលងដៅ ភិក្ខុទាំងឡាយគិតថា

ដយើងនឹងរក្ាសីលឲ្យរររិូរ និងព្រក្ររាយម

ដរឿយ ៗរ៉ា ដនតដយើងមិនអាចសដព្មចមគគឬផ្សលាន

ដទ្ ឥ ូវដនុះ កាលដរើមិនម្មនការចាក្ធ់លុុះអរិយធម៌

ដទ្ើររញួរាចិតត ព្ជរ់ព្ជុលដោយក្មាិលខ្ាិលព្ចអសូ

មិនោស់ដតឿនោន ដៅវិញដៅមក្ មិនរដងគៀសោន ក្នុង

ដធវើអាំដរើអាព្ក្ក្់ ចារ់តាាំងរដីរលដនាុះមក្ ក្៏នាាំោន

ជាន់ឈល ីសិកាខ រទ្តូចតាច ល ុះយ គសម័យក្នលងដៅ

ក្៏ព្តូវអារតតាិចិតតិយៈ ែ លលចា័យរនាទ រ់រីដនាុះក្៏ព្តូវ

គរ ការតត ិ។

អារតតិារាជិក្រ៉ា ដណាា ុះំិតដៅ កាលដរើភិក្ខុ ១០០

រូរខ្លុះ ១០០០ ររូខ្លុះដែលរក្ាអារតតាិរាជិក្ដៅ

ម្មនជីវិតរស ់ការរែិរតត ិដ ម្ ុះថា ដៅមិនទន់

ាត់រង់ ការរែិរតត ិដ ម្ ុះថា ាត់រង់ដៅដព្ពាុះ

ភិក្ខុររូច ងដព្កាយទ្ម្មល យសីលឬអស់ជីវិតដៅ ដនុះ

ដ ម្ ុះថា ការាត់រង់ដៅម្នការរែិរតត ិ។

3) ររិយតតិអនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅ

ម្នររិយតតិ រទ្ថា ររិយតតិ ានែល ់ាលីព្រម

ទាំងអែះក្ថាក្នុងរ ទ្ធវចនៈ គឺ ព្រុះម្ព្តរិែក្

ាលីដនាុះតាាំងដៅានែរារណា ររិយតតិ ដ ម្ ុះ

ថា សថិតដៅររិរូរែរារដនាុះ ល ុះយ គសម័យ

ក្នលងដៅ ព្រុះរាជា និង ព្រុះយ វរាជក្នុងក្លិយ គ

មិនតាាំងដៅក្នងុធម៌ កាលដរើព្រុះរាជានងិព្រុះយ វ

រាជទាំងដនាុះមិនតាាំងដៅក្នងុធម៌ រាជាម្មតយជា

ដែើម ក្៏មិនតាាំងដៅក្នុងធម៌ តរីដនាុះ អនក្ព្ក្ុងនិង

អនក្ជនរទ្ក្៏មិនតាាំងដៅក្នងុធម៌ ដភលៀងដតងរងអុរ

ច ុះមិនព្តូវតាមរែូវកាល ដព្ពាុះមន សសទាំងដនាុះ

មិនតាាំងដៅក្នងុធម៌ សនទូងដតងមិនលូតោស ់

កាលដរើសនទូងទាំងដនាុះដតងមិនលូតោស់

ទយក្អនក្ព្រដគនរចា័យក្៏មិនអាចព្រដគនរចា័យ

ែល់ភិក្ខុសងឃាន ភិក្ខទុាំងឡាយលាំាក្ដោយ

រចា័យ មិនអាចសដស្រ គ្ ុះរួក្អដនតវាសិក្ាន ។

ល ុះយ គសម័យក្នលងដៅ ររិយតតិដតងាត់រង់ដៅ

ភិក្ខុទាំងឡាយមិនអាចចាាំអតថាន ចាាំានចាំដពាុះដត

ព្រុះាលីរ៉ា ដណាា ុះ (ចាាំម្មត់ដតាលី មនិយល់ដសច

ក្តី) តរីដនាុះ ល ុះយ គសម័យក្នលងដៅ ភិក្ខុមិនអាច

ចាាំាលីអវីានទាំងអស់ ព្រុះអភិធមមដតងាត់ រង់

ម ន ដៅដរលាត់រង់ ដតងាត់រង់តាាំងរីច ងមក្

ដមនរិត រោះ នមហារក្រណ៍ដតងាត់រង់ម ន ដៅ

ដរលរោះ នមហារក្រណ ៍ាត់រង់ យមក្ ក្ថាវតថ ុ

រ គគលរបញ្ាតត ិធាត ក្ថា ធមមសងគណីក្ា៏ត់រង់ ដៅ

ដរលអភធិមមាត់រង់ដៅយ៉ា ងដនុះ ស តតនតរិែក្ក្៏

ាត់រង់ចាររី់ច ងមក្ អងគតុតរនកិាយាត់រង់ម ន

ដៅដរលអងគតុតរនិកាយាត់រង់ ឯកាទ្សក្និាត

ាត់រង់ម ន រនាទ រ់រីដនាុះ ទ្សក្និាត ។ល។ តរី

ដនាុះឯក្និាត ដៅដរលអងគតុតរនកិាយាត់រង់ដៅ

យ៉ា ងដនុះ សាំយ តតនិកាយក្៏ាត់រង់ចាររ់ីច ងមក្

ដមនរិត មហាវគគាត់រង់ម ន រនាទ រ់រីដនាុះ ស

ឡាយតនវគគ ខ្នធក្វគគ និទនវគគ សោែវគគ ដៅ

ដរលសាំយ តតនិកាយាត់រង់ដៅយ៉ា ងដនុះ មជឈិម

និកាយដតងាត់រង់ចាររ់ីច ងមក្

ដមនរិត ឧរររិណាា សក្ាត់រង់ម ន រនាទ រ់រីដនាុះ

មជឈិមរណាា សក្ តរីដនាុះមូលរណាា សក្ ដៅ

ដរលមជឈមិនកិាយាត់រងដ់ៅយ៉ា ងដនុះ ទ្ី

និកាយដតងាត់រង់តាាំងរីច ងមក្

ដមនរិត ាែយិវគគដតងាត់រង់ម ន រនាទ រ់រីដនាុះ

មហាវគគ រនាទ រ់រីដនាុះសលីក្ខនធវគគ ដៅដរលទ្ី

និកាយាត់រង់ដៅយ៉ា ងដនុះ ព្រុះស តតនតរិែក្

ដ ម្ ុះថា ដតងាត់រង់ដៅ ព្ទ្ព្ទ្ង់ានចាំដពាុះដត

ជាតក្និងវិនយរិែក្រ៉ា ដណាា ុះ ភិក្ខុជាលជាីរ៉ា ដណាា ុះ

ដែលព្ទ្ព្ទ្ង់ព្រុះវិនយរិែក្ ចាំដណក្ឯភិក្ខុដែល

ចង់ានោភគិតថា សូមបីដរើនិយយដតព្រុះសូព្តក្៏

ោម នអនក្ណាក្ាំណត់ែឹងាន ដទ្ើរព្ទ្ព្ទ្ង់ទ្ ក្ចាំដពាុះ

ដតជាតក្រ៉ា ដណាា ុះ ល ុះយ គសម័យក្នលងផ្ស តដៅ សូ

មបីដតជាតក្ក្៏មិនអាចនឹងព្ទ្ព្ទ្ង់ាន ។

ព្ោដនាុះ រណាត ជាតក្ទាំងដនាុះ ដវសសនតរជាតក្ដតង

ាត់រង់ម ន រនាទ រ់រីដនាុះ រ ណាក្ជាតក្ មហា

នារទ្ជាតក្ាត់រង់ដៅដោយព្ចាស់លាំោរ់ ដៅទ្ី

រាំផ្ស ត អរណាក្ជាតក្ក្៏ាត់រង់ដៅ ដៅដរលជាតក្

ាត់រង់ដៅយ៉ា ងដនុះ ភិក្ខទុាំងឡាយព្ទ្ព្ទ្ង់ាន

ចាំដពាុះដតព្រុះវិនយរិែក្រ៉ា ដណាា ុះ ដៅដរលយ គ

សម័យក្នលងផ្ស តដៅ ក្៏មិនអាចព្ទ្ព្ទ្ងា់នសូមបីដត

ព្រុះវិនយរិែក្ រនាទ រ់រីដនាុះក្៏ាត់រងត់ាាំងរីច ង

មក្ គមពីរររវិារាត់រង់ម ន រនាទ រ់រីដនាុះខ្នធក្ៈ

ភិក្ខុណីវិភងគក្ា៏ត់រង់ដៅ រនាទ រ់រីដនាុះក្៏ព្ទ្ព្ទ្ង់

ានចាំដពាុះដតឧដាសែក្ខនធក្ៈរ៉ា ដណាា ុះតាមលាំោរ ់

សូមបីក្នុងកាលដនាុះ ររយិតតិក្៏ដ ម្ ុះថា ដៅមិនទន់

ាត់រង់ ក្ោ៏ថា ៤ រទ្ដៅវិលវល់ក្នុងជាំន ាំមន សស

ែរារណា ររយិតតិក្៏ដ ម្ ុះថា ដៅមិនទន់ាត់រង់

ែរារដនាុះ ។

ដៅដរលណា ព្រុះរាជាអនក្ម្មនសទធ ព្ជុះថាល ព្ទ្ង់

ដព្ាសព្រុះរាជទនឲ្យព្ចក្ដសាងព្ទ្រយ ១ ដសន

ក្នុងព្រអរ់ម្មសតមកលដ់ៅដលើក្ែាំរី ដេើយឲ្យទ្ូងសគរ

ព្រកាសក្នុងព្រុះនគរថា អនក្ដែលដចុះោថា ៤ រទ្

ដែលព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ព្តាស់ ចូរកាន់យក្ព្ទ្រយ ១

ដសនដនុះដៅ ក៏្ដៅរក្មិនានរ គគលដែលទ្ទ្លួ

យក្ដៅ សូមបីដោយការដែើរវាយសគរព្រកាសមួយ

ែង ដតងម្មនអនក្ានឮខ្លុះ មិនឮខ្លុះ ដទ្ើរឲ្យដែើរ

វាយសគរដៅរេូតែល ់៣ ែង ក្៏ដៅរក្មិនាន

រ គគលដែលទ្ទ្ួលយក្ដៅ រាជរ រសទាំងឡាយដទ្ើរ

ជញ្ាូន ដសាងព្ទ្រយ ១ ដសនដនាុះព្ត រ់ចលូរាជ

ព្តក្ូលវិញ ក្នងុកាលដនាុះ ររិយតតិ ដ ម្ ុះថា

ាត់រង់ដៅ ដនុះ ដ ម្ ុះថា ការាត់រង ់ដៅម្ន

ររិយតតិ ។

4) លិងគអនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅម្ន

ដភទ្ររវជិត ល ុះយ គសម័យក្នលងដៅ ការទ្ទ្លួ

ចីវរ ការទ្ទ្លួាព្ត ការសងខុញ ការោត ការ

សមលឹងដមើល ការដមៀងដមើលមិនជាទ្នីាាំមក្នូវដស

ចក្តីព្ជុះថាល ភកិ្ខុទាំងឡាយែកល់ាព្តដៅច ងម្ែ

កាន់ដែើរដៅែចូសមណនិព្គនថកាន់ាព្តដឃាល ក្

ដែើរដៅែដូចាន ុះ សូមបីដោយអាការយ៉ា ងដនុះ ដភទ្

ររវជិត ដ ម្ ុះថា ដៅមិនទន់ាត់រង ់។

ល ុះយ គសម័យក្នលងដៅ ភិក្ខុយក្ាព្តច ុះរីច ងម្ែ

ដេើយយួរដោយម្ែឬដោយសដព្ងក្ដែើរដៅ សូមបី

ចីវរក្ម៏ិនព្ជលក្់ឲ្យព្តឹមព្តូវ ដធវើឲ្យម្មនរណ៌

ព្ក្េមដព្រើព្ាស់ កាលដរើយ គសម័យក្នលងដៅ ការ

ព្ជលក្់ចីររក្ត ីការកាត់ជាយសាំរត់ក្តី ការដចាុះក្ណឌុ ាំ

ក្តី ដតងមិនម្មន ដធវើដតដព្គឿងសម្មគ លដ់េើយដព្រើ

ព្ាស់ តមក្ក្៏ដលងដធវើក្ណឌុ ាំ ដលងដធវើដព្គឿងសម្មគ ល ់

តមក្ មិនដធវើទាំង ២ កាតជ់ាយសាំរត់ដែើរដៅែូច

រួក្ររិពាវ ជក្ ល ុះយ គសម័យក្នលងដៅ ក្៏គិតថា

រួក្ដយើងនឹងព្តូវការអវីដោយទ្ដងវើដររដនុះ ដទ្ើរចង

សាំរត់កាសាវរស្រសតចដព្មៀក្តូច ៗ ជារ់នងឹម្ែឬ

ជារ់នឹងក្ឬ ក្ួចទ្ ក្ព្តងស់ក្់ ដធវើការ្រចិញ្ា ឹម

ភរយិ ដែើរដៅភារួរាស់ចញិ្ា ឹមជីវិត ។

ក្នុងកាលដនាុះ រ គគលកាលឲ្យទ្ក្ខិណាដតងឲ្យែល់

ជនទាំងដនាុះឧទ្ទិសសងឃ ព្រុះម្មនព្រុះភាគជាម្មា ស់

ព្ទ្ង់សាំដៅយក្ដសចក្តដីនុះដទ្ើរ ព្តាសថ់ា "ម្មន ល

អាននទ ! ក្នុងអនាគតកាល នឹងម្មនដោព្តភូរ គគល

ដែលម្មនសាំរត់កាសាវរស្រសតរង់ក្ ជាអនក្

ព្ទ្ុសតសីល ជាអនក្ម្មនេីនធម៌ ជនទាំងឡាយឲ្យ

ទនក្នុងរ គគលព្ទ្ុសតសលី អនក្ម្មនេីនធម៌ទាំង

ដនាុះឧទ្ទិសសងឃ ក្នុងកាលដនាុះ តថាគតដពាលថា

ទ្ក្ខិណាដែលរូជាដេើយក្នុងសងឃម្មនផ្សលរារ់រ ាំ

ានព្រម្មណរ ាំព្តូវ"

រនាទ រ់រីដនាុះ ល ុះយ គសមយ័ក្នលងេួសដៅ ជន

ទាំងដនាុះគិតថា ធមដ៌នុះ ដ ម្ ុះថាជាដព្គឿងយតឺ

យូរ រួក្ដយើងនឹងព្តូវការអវីដោយធម៌ជាដព្គឿងយឺត

យូរដនុះ ដទ្ើរដាុះចដព្មៀក្សាំរត់ដចាលដៅក្នុងម្ព្រ

ក្នុងកាលដនុះ ដភទ្ររវជិត ដ ម្ ុះថា ាតរ់ង់ដៅ ។

ម្មនដសចក្តតីាំណាលថា ការព្គងសាំរត់សដែើរដៅជា

ទ្ាំដនៀមររសរ់ គគលទាំងដនាុះមក្តាាំងសម័យម្នព្រុះ

ក្សសរទ្សរល ដនុះដ ម្ ុះថា ការាតរ់ង់ដៅម្ន

ដភទ្ររវជិត ។

5) ធាត អនតរធាន ានែល់ ការាត់រង់ដៅម្ន

ព្រុះសារីរិក្ធាត ដ ម្ ុះថា ធាត អនតរធានរណឌ ិត

គរបីព្ជារែូចតដៅដនុះ ររិនិពាវ នម្មន ៣ យ៉ា ង

គឺ៖

1) ក្ិដលសររិពាវ ន ានែល់ ការររិនិពាវ ន

ម្នក្ិដលស

2) ខ្នធររិនិពាវ ន ានែល ់ការររិពាវ នម្ន

ខ្នធ

3) ធាត ររិនិពាវ ន ានែល់ ការររិនិពាវ នម្ន

ព្រុះធាត

រណាត ររិនិពាវ នទាំង ៣ យ៉ា ងដនាុះ ក្ដិលសររិនិពាវ ន

ានម្មនដេើយព្តង់ដពាធិរ័លល័ងក ខ្នធររនិិពាវ នាន

ម្មនដេើយក្នុងព្ក្ុងក្ សិនារា ធាត ររិនពិាវ ននឹងម្មន

ក្នុងអនាគត ដតើនឹងម្មនែូចដមតច?

គឺ ព្ោដនាុះ ធាត ទាំងឡាយដែលមិនានទ្ទ្ួលសកាក

រៈនិងសម្មម នៈក្នុងក្ដនលងដនាុះ ៗក្៏ដៅកានក់្ដនលងដែល

ម្មនសកាក រៈនងិសម្មម នៈ ដោយក្ម្មល ាំងអធិោះ នររស់

ព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ទាំងឡាយ ល ុះយ គសម័យក្នលងដៅ

សកាក រៈនិងសម្មម នៈក្៏មិនម្មនក្នុងក្ដនលងទាំងរួង ដៅ

ដរលដែលព្រុះសាសនាដរាយដវៀវ ព្រុះធាត ទាំងឡាយ

ក្នុងតាមពរណឌ ទិ្វ ីរដនុះនឹងព្រជ ាំោន ដេើយដៅកាន់មហា

ដចតីយ៍ ដចញរីមហាដចតយ៍ីដៅកានន់ាគដចតីយ៍

រនាទ រ់រីដនាុះ នឹងដៅកាន់ដពាធិរ័លលង័ក ព្រុះធាត

ទាំងឡាយរីនាគរិភរខ្លុះ រីដទ្វដោក្ខ្លុះ រីព្រេម

ដោក្ខ្លុះនឹងដៅកាន់ដពាធរិ័លល័ងកដតមួយ ព្រុះធាត សូ

មបីម្មនខាន តរ៉ា នព្ោរ់ម្សពនងឹរ ាំាត់រង់ក្នងុចដនាល ុះ

ដ ើយ ព្រុះធាត ទាំងអសន់ឹងព្រជ ាំោន ឯមហាដពាធិ

មណឌ លដេើយរួមជាព្រុះរ ទ្ធរូរដ ើង សដមតងរ ទ្ធសរីរៈ

ព្រថារ់គង់ផ្សគត់ព្រុះដភននព្តង់ដពាធិមណឌ ល ។

មហារ រិសលក្ខណៈ ៣២ ព្រការ អន រយញ្ានៈ ៨០

រសមីម្មនព្រម្មណ ១ រាមទាំងអស់ព្គររ់រិរូរ ។

រនាទ រ់រីដនាុះ នឹងដធវើាែហិារយសដមតងែូចម្ែាសដមតង

យមក្ាែិហារយ ក្នុងកាលដនាុះ ដ ម្ ុះថា សតវជា

មន សសមិនម្មនដៅក្នុងទ្ដីនាុះដទ្ ក្ដ៏ទ្វតាក្នុងម ឺនចព្ក្

វា ព្រជ ាំោន ទាំងអស់ នាាំោន យាំខ្សឹក្ខ្សួលថា ម្ែាដនុះ

ព្រុះទ្សរលនឹងររិនិពាវ ន ចារ់រីដរលដនុះតដៅ នឹង

ម្មនដតរមាឹតអនធការ ។

លាំោរ់ដនាុះ ដតដជាធាត ដឆុះដព្ទលដ ើងរីព្រុះសរីរ

ធាត ដធវើឲ្យព្រុះសរីរៈដនាុះែល់នូវភាវៈរក្រញ្ាតតោិម ន

អណាត តដភលើងដែលដឆុះដព្ទលដចញរីព្រុះសរីរធាត

រួយដ ើងែរារែល់ព្រេមដោក្ ដៅដរលព្រុះធាត សូ

មបីរ៉ា នព្ោរ់ម្សពដៅម្មន ក្ន៏ឹងម្មនអណាត តដភលើង ១

រ៉ា ដណាា ុះ កាលដរើព្រុះធាត អស់រលងីដៅ អណាត តដភលើង

ក្៏នឹងរលតា់ត់ដៅដែរ ។

ព្រុះធាត ទាំងឡាយសដមតងអាន ភារធាំយ៉ា ងដនុះដេើយ

ក្៏ាត់រង់ដៅ ក្នុងកាលដនាុះ រួក្ដទ្ពាត ដធវើសកាក រៈ

ដោយដព្គឿងព្ក្អូរ លក និង តស្រនតីទ្ិរវជាដែើមែចូយ៉ា ង

ម្ែាដែលព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ទាំងឡាយររនិិពាវ នដែរ ដធវើ

រទ្ក្សិណ ៣ ែង ថាវ យរងគាំដេើយព្ការទ្លូថា

ររិព្តព្រុះម្មនព្រុះភាគជាម្មា ស់ ! រួក្ខ្ញុ ាំព្រុះអងគនឹង

ានដ ើញព្រុះរ ទ្ធជាម្មា ស់ដែលព្ទ្ង់ឧរបតតិក្ដ ើងក្នុង

អនាគត ែូដចនុះដេើយក្៏វិលព្ត រ់ដៅកាន់លាំដៅររស់

ខ្លួ នៗវិញ ។

ដនុះដ ម្ ុះថា ធាត អនតរធាន គឺ ការាតរ់ង់ដៅម្នព្រុះ

សារីរិក្ធាត ។

ដមនរិត ដៅដរលព្រុះររយិតតិាត់រង់ដៅ ការរែិរតតិ

ក្៏ាត់រង់ដៅដែរ ដៅដរលររិយតតិសថិតដៅ ការ

រែិរតតិក្៏សថិតដៅដែរ ដព្ពាុះដេត ដនាុះ ក្នុងយ គ

សម័យដែលម្មនមេនតភ័យម្នព្រុះាទ្ចណាឌ លតសិស

ក្នុងទ្វីរដនុះ សក្កដទ្វរាជនមិិមតក្បូនធាំដេើយព្ារ់ែល់

ភិក្ខុទាំងឡាយថា មេនតភ័យនឹងម្មន ដភលៀងនឹងមិន

រងអុរច ុះព្តូវតាមរែវូកាល ភិក្ខុទាំងឡាយនាាំោន លាំាក្

ដោយរចា័យ ៤ នឹងមិនអាចព្ទ្ព្ទ្ង់ររយិតតិានដទ្ គួរ

ដតព្រុះគ ណម្មា ស់ទាំងឡាយនិមនតដៅកាន់ព្ចាាំងនាយ

រក្ាជីវិតច ុះ សមូនិមនតដ ើងក្បូនដនុះដៅច ុះ អាសនៈ

ដលើក្បួនដនុះមិនព្គរ់ព្ោនែ់ល់ភិក្ខុទាំងឡាយណា ភកិ្ខុ

ទាំងឡាយដនាុះចូរចារ់ដតាងក្ាំណាត់ដឈើនិមនតដៅច ុះ

ដព្ោុះថាន ក្់នឹងមិនម្មនែលភ់ិក្ខុទាំងរួង ក្នុងកាលដនាុះ

ភិក្ខុ ៦០ រូរាននិមនតដៅែល់ព្ចាាំងសម ព្ទ្ានដធវើ

ក្តិកាោន ថា មិនម្មនក្ិចាដែលរួក្ដយើងព្តូវដៅក្នងុទ្ី

ដនាុះដទ្ រួក្ដយើងនឹងដៅក្នងុទ្ីដនុះឯង នងឹរក្ាព្រុះ

ម្ព្តរិែក្ ែដូចនុះដេើយដទ្ើរវិលព្ត រ់រកី្ដនលងដនាុះ

ដៅទ្ក្ខិណមលយជនរទ្ចិញ្ា ឹមជីវិតដោយឫសដឈើ

និងសលឹក្ដឈើ ដៅដរលរាងកាយដៅព្រព្រឹតតដៅាន ក្៏

នាាំោន អងគយុសាវ ធាយ ដៅដរលរាងកាយមិនអាច

ព្រព្រឹតតដៅាន ក្៏រូនែីខ្ាច់ដ ើងរ័ទ្ធជ ាំវញិសីសៈ

ព្តង់ក្ដនលងដតមួយរិចារណាព្រុះររិយតតិ ដោយលាំ

អានដនុះ ភិក្ខទុាំងឡាយព្ទ្ព្ទ្ង់ព្រុះម្ព្តរិែក្ព្រមទាំង

អែះក្ថាឲ្យរររិូរានរេូតែល ់១២ ឆ្ន ាំ ។

ដៅដរលមេនតភ័យ(សស្រ គ្ មស ីវិល)សារ់ដេើយ ភិក្ខុ

៧០០ ររូរ ាំានដធវើសូមបីអក្សរ ១ តួ សូមបរីយញ្ានៈ ១

តួក្នុងព្រុះម្ព្តរិែក្ព្រមទាំងអែះក្ថារីទ្កី្ដនលងដែល

ខ្លួ នដៅដេើយឲ្យាត់រង់ដ ើយ មក្ែល់ដកាុះដនុះឯង

ចូលដៅកានម់ណឌ ោរាមក្នុងក្លលោមជនរទ្ ។ ភកិ្ខុ

៦០ រូរដែលដៅសល់ក្នងុដកាុះដនុះ ានឮែាំណឹងការ

និមនតមក្ម្នព្រុះដែរៈទាំងឡាយ គិតថានឹងជួរព្រុះដែ

រៈទាំងឡាយ ដទ្ើរនិមនតដៅដផ្សទៀងលទ ត់ព្រុះម្ព្តរិែក្

ជាមួយនឹងព្រុះដែរៈទាំងដនាុះ រក្មិនដ ើញសូមបីអក្សរ

១ តួ សូមបីរយញ្ានៈ ១ តួ ដ ម្ ុះថា មិនព្តូវោន ដ ើយ

គឺ ព្តូវោន ព្គរត់ួអក្សរ ។

ព្រុះដែរៈទាំងឡាយញុាាំងការសនទនាឲ្យដក្ើតដ ើងក្នុងទ្ី

ដនាុះថាដតើររយិតតិជាឫសគល់ម្នព្រុះសាសនាឬ

រែិរតតិជាឫសគល?់ ព្រុះដែរៈដែលសម្មទនសាំរត់

រងសុក្លូជាវតតដពាលថា ការរែិរតតិជាឫសគល់ម្ន

ព្រុះសាសនា ចាំដណក្ឯព្រុះធមមក្ែិក្ទាំងឡាយដពាល

ថា ព្រុះររិយតតិជាឫសគលម់្នព្រុះសាសនា ។

លាំោរ់ដនាុះ ព្រុះដែរៈទាំងដនាុះដពាលថា រួក្ដយើង

នឹងមិនដជឿតាមពាក្យររស់ដោក្ទាំងរីរខាងដនាុះដទ្

សមូរកួ្ដោក្អាងព្រុះសពូ្តដែលព្រុះជិនព្សីព្ទ្ង់

ភាសិតទ្ ក្មក្ ព្រុះដែរៈទាំង ២ រួក្ដនាុះដពាលថា

ការនាាំយក្ព្រុះសូព្តមក្អាងមិនធាន់ដ ើយ ។

ព្រុះដែរៈដែលសម្មទនសាំរត់រងសុក្ូលជាវតតដទ្ើរ

អាងព្រុះសូព្តថា៖

"ម្មន លស ភទ្ទ ! ក្៏ភិក្ខុទាំងឡាយក្នុងព្រុះសាសនាដនុះ

គរបីរស់ដៅដោយព្រម្រ រិភរដោក្មិនគរបីទ្ាំដនរ

ចាក្អរេនតទាំងឡាយ

ម្មន លមហាររិព្ត ! ព្រុះសាសនាររស់ព្រុះសាសាត

ម្មនការរែរិតតិជាឫសគល ់ម្មនការរែរិតតិជាខ្ល ឹម

សារ កាលដរើសថិតដៅក្នុងការរែិរតត ិក្ដ៏ ម្ ុះថា តាាំង

ដៅាន"

ចាំដណក្ខាងព្រុះធមមក្ែិក្ានសាត រ់ព្រុះសពូ្តដនាុះ

ដេើយ ដែើមបអីុះអាងវាទ្ៈររស់ខ្លួ នដទ្ើរអាងព្រុះសូព្ត

ដនុះថា

"ព្រុះសូព្តសថិតដៅែរារណា ព្រុះវិនយ័ក្៏រ ងដរឿងដៅ

ានែរារដនាុះ ភិក្ខុទាំងឡាយដតងដ ើញរនលឺែូចព្រុះ

ស រិយរុះដ ើងែរារដនាុះ ដៅដរលព្រុះសូព្តមិនម្មន

សូមបីដតព្រុះវិន័យក្៏ាត់រង់ដៅដែរ ក្នុងដោក្នងឹ

ម្មនដតងងឹត អនធការែចូព្រុះស រិយអសតងគតដៅ

ែូដចាន ុះ ដៅដរលភិក្ខដុៅរក្ាព្រុះសូព្តាន ក្៏ដ ម្ ុះ

ថា ដៅរក្ាការរែិរតតាិនផ្សង អនក្ព្ាជញដែលសថិត

ដៅក្នុងការរែិរតតិដតងរ ាំឃាវ ងដលអៀងចាក្ធម៌ជាដែន

ដក្សមក្ានតចាក្ដយគៈដ ើយ"

ដៅដរលព្រុះធមមក្ែិក្នាាំយក្ព្រុះសពូ្តដនុះមក្អាង

ព្រុះដែរៈដែលសម្មទនសាំរត់រងសុក្ូលជាវតត

ទាំងឡាយក្៏ដៅដសាៀមជាត ណា ីភារ ពាក្យដរចន៍ររស់

ព្រុះធមមក្ែិក្ដនាុះឯងអាចដជឿជាក្់ាន ម្មនឧរម្ម

ថា ក្នុងចាំដណាមដោដ ម្ ល ១០០ ក្ាល ឬ ១០០០

ក្ាល កាលដរើមិនម្មនដមដោរក្ាដសព្សឡាយ ដស

ព្សឡាយដតងតភាា រ់ោន មិនាន យ៉ា ងណាមិញ កាល

ដរើម្មនភកិ្ខុតាាំងដផ្សតើមវិរសសនាែល់ដៅ ១០០ ឬ

១០០០ រូរក្៏ដោយរ៉ា ដនតររិយតតិមិនម្មន ដ ម្ ុះថា

ការចាក្ធ់លុុះអរិយមគគក្៏មិនម្មនយ៉ា ងដនាុះដែរ ។

មា៉ាងដទ្ៀត កាលដរើដគចារឹក្អក្សរទ្ ក្ដលើខ្នងសោិ

ដែើមបីសម្មគ លឲ់្យែឹងថាក្ាំណរ់ព្ទ្រយ អក្សរសថិតដៅ

ែរារណា ក្ាំណរ់ព្ទ្រយទាំងឡាយដ ម្ ុះថាដៅមិន

ទន់ាត់រងដ់ៅែរារដនាុះ យ៉ា ងណាមិញ ដៅដរល

ព្រុះររិយតតិសថិតដៅ ព្រុះសាសនាក្៏ដ ម្ ុះថា ដៅមិន

ទន់ាត់រងដ់ៅយ៉ា ងដនាុះដែរ ។

ម នយ គសម័យរ ទ្ធកាល ក្នុងព្រដទ្សឥណាឌ ម្មន

សាសនាព្ពាេមណ៍ជាសាសនាធាំដែលម្មនជាំដនឿថា

ម្មនព្រុះអាទ្ិដទ្រ ៣ អងគ គឺ ព្រុះព្រេម ដែលជាអនក្

រដងកើតដផ្សនែ ីព្រុះឥសរូ ឬ ព្រុះសិវៈជាអនក្រាំលល ញ

ដផ្សនែី និង ព្រុះវិស ា ុឬ ព្រុះនារាយណ៍ជាអនក្រក្ា

ការពារដផ្សនែ ី។

សាសនាព្ពាេមណ៍ឬដៅមា៉ាងដទ្ៀតថា េិណឌូ ដនុះ

ចាត់ទ្ ក្ថាជាសាសនាែាំរងូររស់រិភរដោក្ ដក្ើត

ដ ើងព្រម្មណជា ៥០០០ ឆ្ន ាំក្នលងមក្ដេើយ ដោយ

មិនព្ាក្ែថារ គគលណាជាសាថ រនិក្សាសនាដនុះដទ្

រ៉ា ដនតដជឿថា ព្រដេលជាម្មនដែើមក្ាំដណើតមក្រីរួក្អរិ

យ័នដែលដធវើសស្រ គ្ មឈនុះរួក្មិលក្ខៈដែលជាជនជាតិ

ដែើមកាលរីព្រម្មណ ៣០០០ ឆ្ន ាំក្នលងមក្ដេើយ ។

សាសនាព្ពាេមណ៍ម្មនឥទ្ធិរលចាំដពាុះសងគមនិងវរប

ធម៌ដខ្ម រយ៉ា ងដព្ចើន ជារិដសស ជាំដនឿអាំររីិធីក្មមនិង

ព្រម្រណីដផ្សសង ៗ ររស់ដខ្ម រ ែចូជា រិធីដសនដព្រន

រិធីរងវិលររលិក្នុងមងគលការ រិធីដព្សាចទ្ឹក្ រិធី

ព្ចត់ព្រុះនងគ័ល រិធីតាាំងរានព្រុះភូមិ ដមើលជតា ដលើក្

រាសី ចារយ័នត រញ្ាុុះយ័នត អារ ក្អារក្ស ជាំនាងផ្សទុះជា

ដែើម ស ទ្ធដតានទ្ទ្ួលឥទ្ធិរលរីសាសនាព្ពាេមណ៍

ទាំងអស់ ។

សរវម្ែាដនុះដទុះរីព្រដទ្សក្មពុជាម្មនអនក្ដោររកាន់

ព្រុះរ ទ្ធសាសនាតាមសថិតថិាព្រម្មណជា ៩៥ % ក្៏

ដោយ រ៉ា ដនតសឹងដត ៩០ % ដៅមិនទន់យល់ព្ជួត

ព្ជារែល់ខ្ល ឹមសារររស់ព្រុះរ ទ្ធសាសនាដទ្ ដព្ពាុះដៅ

ជារ់ចាំពាក្់នងឹលទ្ធិជាំដនឿដផ្សសង ៗដែលេូរចូលមក្

ទាំងម្មនព្សារ់ែចូជា ាែហិារយ ព្រេមលិខិ្ត ដហារា

សាស្រសត ការរងួសួង ឬ ការដសាត ុះផ្សលុាំ ឬ ដជឿដលើអាំណាច

ឥទ្ធិរលររសព់្រុះអាទ្ិដទ្រដែលដជឿថាអាចជួយោង

ារររស់ខ្លួ នានជាដែើម ។

ររក្គាំដេើញយ៉ា ងធាំដធងររស់មន សសជាតិស ទ្ធដតដក្ើត

ដចញរកីារសដងកតរិនិតយដ ើញអនិចាភារ គឺ ែាំដណើរ

មិនដទ្ៀងទត ់ឬ ែាំដណើរដព្រព្រួលដែលព្ជក្ដព្ជៀត

ក្នុងអវី ៗទាំងរួង ឬ ក្នុងាត ភូតដែលដក្ើតដ ើងក្នុង

ដោក្ន ុះឯង ។

រ គគលណាដែលអាចសដងកតរិនិតយដ ើញសចាភារ

ទាំងដនុះាន នឹងានជួរព្រទ្ុះអាែ៌ក្ាំាាំងររស់ធមម

ជាតិ ែូចជា នូតន់(Newton) ានសដងកតរិនិតយ

ដ ើញអនិចាភារម្នដលបឿន អាញសាត ញានសដងកត

រិនិតយដ ើញអនិចាភារម្នដវោ ឆ្លោវិនាន

សដងកតរិនិតយដ ើញអនិចាភារម្នធាត រូជ(Gene)

Maxwellានសដងកតរិនតិយដ ើញអសមភារម្នវាល

អគគិសនី ឬ វាលដមដែក្ ។ល។

រ៉ា ដនតដរឿងសាំខាន់រាំផ្ស តដែលដធវើឲ្យសិទ្ធត ថក្ ម្មរកាល យជា

សាសាត ឯក្ររស់រិភរដោក្ គឺ ព្រុះអងគជារ គគលម្មន ក្់

គត់ក្នុងយ គសម័យដនាុះដែលសដងកតរនិិតយដ ើញ

អនិចាភារម្នជីវិតដេើយានែឹក្នាាំខ្លួ នឯងឲ្យដចញ

ផ្ស តរីអនិចាភារដនាុះានយ៉ា ងដជាគជ័យ ។

ដទុះរីដរើព្រុះរាជរិតាស ដទធ ទ្នរាយមក្ម្មា ត់រាំាត់

ភារព្ទ្ុឌដព្ទមម្នសារដរើវតថឲុ្យដចញរីព្ក្ដសព្រុះ

ដនព្តររស់សទិ្ធត ថក្ ម្មរតាាំងរីក្ ម្មរភារ ដទុះជា

លក ដឈើ ដផ្សលដឈើ ឬ អាហារក្៏ព្តូវានក្ម្មា ត់រាំាត់

ដចញរីវាាំងម នដរលសវិតព្សដពានឬសអយុរលួយ ឬថា

ជនរិការ មន សសឈឺ មន សសជរាក្៏ោម នឱកាស្ន

ដជើងចលូក្នុងររិដវណម្នរាជវាាំងក្៏ដោយ ជួសនឹងាន

ដសចក្តីស ខ្ែ មរមនា ព្រុះអងគក្៏ដៅដតសដងកតរិនិតយ

ដ ើញសចាភារម្នជីវិត ដពាលគឺ ព្រុះអងគសដងកតរិនិ

តយដ ើញថា ជីវិតដនុះមិនដទ្ៀង ម្មនែាំដណើរដព្រព្រួល

ដៅព្គរ់ដរលដវោ ។

ការសដងកតរិនិតយដ ើញសចាភារម្នជីវិតដនុះឯង

សិទ្ធត ថក្ ម្មរដទ្ើរព្ទ្ង់ម្មនព្រុះតព្មិុះថា សតវដោក្

ដតងែល់នវូដសចក្តីដតាក្យ៉ា ក្លាំាក្ ដក្ើត ចាស់ ឈឺ

សាល រ់ និង ដក្ើតដទ្ៀតជាដរឿយ ៗ កាលដរើសតវដោក្

មិនដសវងរក្ឲ្យដ ើញឧាយជាដព្គឿងដចញចាក្ ទ្ ក្ខ

គឺ ជរា និង មរណៈដនុះដទ្ សតវដោក្ម ខ្ជាអដនាទ ល

វិលវល់ដៅក្នងុរងវង់ម្នជាត ិជរា មរណៈដនុះជាដរៀង

រេូត ។

ព្រុះអងគព្ទ្ង់ដជឿជាក្់ថា ដៅដរលម្មនងងឹត ក្៏ព្តូវដត

ម្មនភលឺ ម្មនដតត ក្៏ម្មនព្តជាក្់ ម្មនទ្ ក្ខក្៏គរួដតម្មនផ្សលូវ

ដចញចាក្ទ្ ក្ខដនាុះដែរ ដទ្ើរព្ទ្ង់សដព្មចព្រុះទ្័យ

ដភៀសព្រុះកាយដចញរីព្រុះរាជវាាំងែ៏សតកុ្សតមភដៅ

ដែើមបីដសវងរក្ចដមលើយររសជី់វិតសតវដោក្ ។

ការដែលព្រុះអងគហាក នលុះរង់អវី ៗព្គរ់យ៉ា ងដែើមបី

ដសវងរក្ចដមលើយឲ្យែល់ជីវិតសតវដោក្ដនាុះ គឺ ដក្ើត

ដចញរកីារដែលព្រុះអងគដចុះគិត(ចិនតមយរញ្ហា ) គឺ

ម្មនរញ្ហា យល់ចាសែ់លស់ចាភារម្នអវ ីៗទាំងរួង

ដេើយដធវើការសដព្មចចិតតយ៉ា ងម ឺងម្ម៉ា តក់្នុងការដសវងរក្

ចដមលើយដនាុះ ។...

ច ុះផ្សាយដោយ ព្រុះមហាភិរមយ ដៅក្នុងដគេទ្ាំរ័រ

http://www.khmerbuddhism.ca

ែក្ព្សង់ដោយ៥០០០ឆ្ន ាំ

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>