TS EN 954-1

ICS 13.110 TRK STANDARDI TS EN 954-1/Nisan 1999

N SZ Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 954-1 (1996) standard esas alnarak, TSE

Mhendislik Hizmetleri Hazrlk Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 7 Nisan 1999 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.


NDEKLER

1 - KAPSAM VE UYGULAMA ALANI ....................................................................... 1 2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 2 3 - TARFLER............................................................................................................. 3

3.1 - KUMANDA SSTEMNN GVENLKLE LGL KISMI............................................... 3 3.2 - KATEGOR................................................................................................................ 3 3.3 - KUMANDA SSTEMNN GVENL ....................................................................... 3 3.4 - ARIZA (FAULT) ......................................................................................................... 3 3.5 - KESLME (FAILURE) ................................................................................................ 3 3.6 - KUMANDA SSTEMNN GVENLK FONKSYONLARI........................................... 3 3.7 - DEVREDEN IKARTMA ........................................................................................... 3 3.8 - ELLE YENDEN KURMA........................................................................................... 4

4 - GENEL DNCELER ........................................................................................ 4 4.1 - TASARIMDA GVENLK HEDEFLER...................................................................... 4 4.2 - TASARIM N GENEL STRATEJ............................................................................ 4 4.3 - GVENLK TEDBRLERNN TASARIMI VE SELMES N PRENSPLER.......... 5 4.4 - ERGONOMK TASARIM N PRENSPLER............................................................ 8

5 - GVENLK FONKSYONLARININ KARAKTERSTKLER ................................. 8 5.1 - GENEL...................................................................................................................... 8 5.2 - DURDURMA FONKSYONU..................................................................................... 9 5.3 - ACL DURDURMA FONKSYONU ............................................................................ 9 5.4 - ELLE TEKRAR KURMA ............................................................................................ 9 5.5 - BALATMA ve TEKRAR BALATMA ....................................................................... 9 5.6 - TEPK SRES.........................................................................................................14 5.7 - GVENLKLE LGL PARAMETRELER ..................................................................14 5.8 - DHL KUMANDA FONKSYONLARI .....................................................................14 5.9 - DEVREDEN IKARTMA ..........................................................................................14 5.10 - GVENLK FONKSYONLARININ ELLE ASKIYA ALINMASI.................................14 5.11 - G KAYNAKLARINDAK DALGALANMALAR, KAYIPLAR VE G....................14 KAYNAKLARININ YENDEN DEVREYE SOKULMASI.....................................................14

6 - KATEGORLER .................................................................................................. 15 6.1- GENEL......................................................................................................................15 6.2 - KATEGORLERN ZELLKLER .............................................................................15

6.2.1 - Kategori B .......................................................................................................................... 15 6.2.2 - Kategori 1 .......................................................................................................................... 15 6.2.3 - Kategori 2 .......................................................................................................................... 16 6.2.4 - Kategori 3 .......................................................................................................................... 17 6.2.5 - Kategori 4 .......................................................................................................................... 17

6.3 - DEK KATEGORLERE AT GVENLKLE LGL KISIMLARIN SEM VE BRLETRLMES ...........................................................................................................20

7 - ARIZA ZERNE DNCELER....................................................................... 20 7.1 - GENEL.....................................................................................................................20 7.2 - ARIZANIN HAR TUTULMASI................................................................................20

8 - GEERL KILMA................................................................................................ 21 8.1 - GENEL.....................................................................................................................21 8.2 - GEERLLK LEM PLNI .....................................................................................21 8.3 - ANALZ YAPILARAK GEERLLK ..........................................................................21 8.4 - DENEY YAPILARAK GEERLLK ..........................................................................21

8.4.1 - Belirtilmi Gvenlik Fonksiyonunun Deneyi ...................................................................... 21 8.4.2 - Belirtilmi Kategorilerin Deneyi.......................................................................................... 22 8.4.3 - Boyutlandrma ve evre Parametreleri zerinde Uygunluk Deneyi ................................. 22

8.5- GEERLLK RAPORU .............................................................................................22


9 - BAKIM................................................................................................................. 22 10 - KULLANICI N BLGLER ............................................................................. 23 EK A......................................................................................................................... 24 EK B......................................................................................................................... 26 EK C......................................................................................................................... 29 EK D......................................................................................................................... 30 EK E ......................................................................................................................... 31 EK MA..................................................................................................................... 32 EK ZA....................................................................................................................... 33


1

MAKNELERDE GVENLK - KUMANDA SSTEMLERNN GVENLKLE LGL KISIMLARI -

BLM 1: TASARIM N GENEL PRENSPLER 0 - GR Makine kumanda sisteminin baz ksmlar sk sk gvenlik fonksiyonlarn salamaya tahsis edilmitir; bu sebepten, bu ksmlara gvenlikle ilgili ksm ad verilir. Bu ksmlar yazlm ve donanm blmlerinden oluabilir ve kumanda sistemlerinin gvenlik fonksiyonlarn yerine getirir. Kumanda sisteminin ayr veya tamamlayc bir ksm olabilir. Bir kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn arza asndan performans, bu standardda be kategoriye (B,1, 2, 3, 4) ayrlmtr. Bu kategoriler referans noktalar olarak kullanlmaldr. Bu kategorilerin (bk. Madde 6.2) gvenlik kurallar bakmndan, verilen herhangi bir sralamada veya verilen herhangi bir nem sras iinde kullanlmas amalanmamtr. Bu kategoriler: malt tesislerinin en basitinden, (mesel kk mutfak aralar), en karmaklarna kadar (mesel ambaljlama, matbaa makineleri, presler) her eit makinelerin kumandalarna, Koruyucu donanmlarn kumanda sistemlerine (mesel iki el kumandas, ara kilitleme tertibatlar, elektro-duyarl koruma tertibatna (mesel fotoelektrik engeller ve basnca duyarl keeler) uygulanabilir. Kategorilerin seimi, makineye ve koruyucu tedbir olarak kullanlan kumanda vastalarnn byklne dayandrlmaldr. Bir kategorinin seilmesi ve kumanda sisteminin gvenlikle ilgili bir ksmnn tasarlanmas safhasnda tasarmc, en azndan aada verilmi gvenlikle ilgili para hakknda bilgilerin beyan edilmesine ihtiya duyar: Seilen kategori(ler), Fonksiyonel karakteristikler, Makineyi koruma tedbiri olarak oynad nemli rol, Tam olarak doru snrlar (bk. Madde 3.1), Mtala edilen gvenlikle ilgili btn arzalar, Gz nne alnmayan (arzalarn hari tutulmas ile) gvenlikle ilgili btn arzalar ve bunlarn hari tutulmalar iin kullanlan tedbirler, Gvenirlikle ilgili, evre artlar gibi parametreler, Kullanlan teknoloji(ler). Kategorilerin referans noktas olarak kullanlmas ve tasarm ilemi srasnda takip edilecek mantn beyan edilmesi, bu standardn kullanlmasnda esnekliin salanmas amacyla yaplmtr. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn herhangi bir uygulamasnn tasarm ve performansnn, mesel nc kiiler veya yetkili kurulu veya bamsz deney kurulular tarafndan, deerlendirilmesinde temel alnanlarn anlalr olmas ve net olarak verilmesi amalanmtr. 1 - KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu standard, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarmna ait prensipler konusunda rehberlik yapar ve gvenlik kurallarn kapsar. Ayrca bu ksmlara ait kategorileri tespit eder ve bu ksmlarn gvenlik fonksiyonlarnn karakteristiklerini kapsar. Ayrca, btn makinelere ve ilgili koruma tertibatlarna ait programlanabilir sistemleri kapsar. Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili btn ksmlarna, ne eit enerji (elektrik, hidrolik, pnmatik, mekanik) kullandna baklmakszn, uygulanr. Ancak zel bir durumda, hangi gvenlik fonksiyonunun ve hangi kategorinin kullanlacan belirtmez. Bu standard, kullanma gayesi meslek olsun veya meslek olmasn, btn makine uygulamalarna tatbik edilir. Ayrca, uygun olduu yerlerde, dier teknik uygulamalarda kullanlan kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarna da tatbik edilebilir.


2

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR Bu standardda tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standardlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yaplan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standardn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardn en son basks kullanlr.

EN, ISO, IEC vb. Ad TS No Ad No (ngilizce) (Trke)

EN 292-1:1991 Safety of machinery; Basic concepts; General principles for design; Part1: Basic terminology,metodology

TS EN 292-1 Makinelerde Gvenlik -Temel Kavramlar, Tasarm in Genel Prensipler - Blm 2:Temel Terimler , Metodoloji

EN 292-2:1991 /A1:1995

Safety of machinery; Basic concepts; General principles for design; Part 2: Technical principles and specifications

TS EN 292-2 Makinelerde Gvenlik -Temel Kavramlar, Tasarm in Genel Prensipler - Blm 2: Teknik Prensipler ve zellikler

EN 418 Safety of machinery- Emergency stop equipment - Functional aspects

TS EN 418 Makinelerde Gvenlik - Acil Durumlarda Durdurma Tehizat Fonksiyonel zellikler ve Tasarm Prensipler

EN 457 Safety of machinery- Auditory danger signals- General requirements, design and testing (ISO 7731:1986 modified)

TS EN 457 Makinelerde Gvenlik - Sesli Tehlike Sinyaller - Genel Kurallar Tasarm ve Deney Metotlar

EN 614-1 Safety of machinery- Ergonomic design principles- Part 1 : Terminology and general principles

EN 842 Safety of machinery- Visual danger signals- General requirements, design and testing

TS EN 842 Makinelerde Gvenlik - Grsel Tehlike Sinyalleri - Genel zellikler Tasarm ve Deney Metotlar

EN 982 Safety of machinery -Safety requirements of fluid power systems and their components - Hydraulics

EN 983 Safety of machinery -Safety requirements of fluid power systems and their components - Pneumatics

EN 999:1995 Safety of machinery- The positioning of protective equipment in respect of approach speeds of parts of the human body

EN 1037 Safety of machinery -Prevention of unexpected start up

TS EN 1037 Makinelerde Gvenlik-Beklenmeyen almaya Balamann nlenmesi

EN 1050 Safety of machinery - Principles of risk assessment

TS EN 1050 Makinelerde Gvenlik - Risk Deerlendirilmesi Prensipleri

EN 60204-1: 1992 Electrical equipment of machines - Part 1:General requirements (IEC 204-1. 1992 tadili)

TS 10316 EN 60204-1

Makinelerde Gvenlik - Makinelerin Elektrik Donanm - Blm 1 : Genel Kurallar

EN 60447.1993 Safety of machinery- Electrical equipment of machines - Part 1: General requirements (IEC 204-1 :1992 , modified)

EN 60529 Degress of protection provided by enclosures (IP code) (IEC 529:1989)

TS 3033 EN 60529

Mahfazalarn Koruma Dereceleri (IP Kodu)

EN 60721-3-0 Classifications of environmental conditions -Part 3: Classification of groups of environmental parameters and their severities -Introduction (IEC 721-3-0:1984 +A1:1987)

IEC 50(191):1990 International Electrotechnical Ek MA


3

Vocabulary, Chapter 191: Dependability and quality of service

3 - TARFLER Bu standardn amac bakmndan, TS EN 292-1 ve IEC 50(191)1)'de verilen tariflere ilve olarak aada verilen tarifler de uygulanr (bk. Ek MA).

3.1 - KUMANDA SSTEMNN GVENLKLE LGL KISMI Giri iaretlerine (sinyallerine) cevap veren ve gvenlikle ilgili k iaretini reten kumanda sistemi ksmlar veya daha alt ksmlardr. Kumanda sisteminin birletirilmi gvenlikle ilgili ksmlar, gvenlikle ilgili iaretlerin verildii noktada almaya balar, g kumanda elemanlarnn knda sona erer (ayrca bk. TS EN 292-1 :1991). Ayrca izleme (monitr) sistemlerini de kapsar.

3.2 - KATEGOR Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili bir blmnn arzalara direnci ve arza artlarnda mteakip davran bakmndan ve ksmlarnn yapsal tertibi ve/veya gvenirlii ile salanan snflandrmadr. 3.3 - KUMANDA SSTEMNN GVENL Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn belirtilmi kategorisine gre, verilen bir sre iin gvenlik fonksiyonlarn yerine getirebilme kabiliyetidir. 3.4 - ARIZA (FAULT) Koruyucu bakm veya dier plnl ilemler sonucunda olan veya d kaynaklarn kesilmesinden doanlar dnda, blmlerin istenilen bir fonksiyonu yerine getirememesini karakterize eden durumdur. NOT 1 - Arza, ekseriye birimin kendisinin kesilmesinin sonucudur, ancak nceden kesilme yok iken

de mevcut olabilir. NOT 2 - ngilizcedeki fault arza terimi IEC 50(191):1990'nn IEV 191-05-01'inde verilen terimin

aynsdr. Makine konusunda franszca "Deafaut" almanca da " Fehler" terimleri bu tarifin altnda "Panne" ve "Fehlzustand" terimlerinin yerine kullanlmaldr.

3.5 - KESLME (FAILURE) Bir birimin kendisinden istenilen fonksiyonlar yerine getirme kabiliyetinin sona ermesidir. NOT 1 - Kesilmeden sonra birim arzaldr. NOT 2 - Kesilme bir olaydr ve bir hl olan "arza " dan farkldr. NOT 3 - Bu kavram sadece yazlmdan ibaret olan genel birimlere yukarda akland gibi uygulanmaz. (IEC 50(191):1990' nn IEV 191-04-01). NOT 4 - Uygulamada, "kesilme" ile "arza" terimleri ekseriya e anlaml olarak kullanlmaktadr. 3.6 - KUMANDA SSTEMNN GVENLK FONKSYONLARI Bir giri iareti ile balayan ve makinenin (bir sistem olarak) emniyetli bir hale gelmesini salamak amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlaryla ilemi yaplan fonksiyondur. 3.7 - DEVREDEN IKARTMA Gvenlik fonksiyon(lar)unun kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan otomatik olarak geici bir sre iin askya alnmasdr. 1) TSE NOTU : IEC 50 (191)deki ilgili tarifler Mill Ek olarak verilmitir (Ek MA).


4

3.8 - ELLE YENDEN KURMA Bir makinenin tekrar almaya balamasndan evvel, verilen gvenlik fonksiyonlarnn elle yeniden almaya hazr hale getirilmesi amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar dhilinde yerine getirilen fonksiyondur.

4 - GENEL DNCELER

4.1 - TASARIMDA GVENLK HEDEFLER Gvenlik fonksiyonlarn temin eden kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar: Amalanan btn kullanm ve tahmin edilebilir kt kullanmas srasnda, Arza meydana geldiinde, Makinenin bir btn olarak amalanan kullanlmas srasnda tahmin edilebilir insan hatalar olduunda, TS EN 1050'de verilen prensiplerin tamam dikkate alnarak tasarmlanmal ve imal edilmelidir. 4.2 - TASARIM N GENEL STRATEJ Makinede risk deerlendirilmesinin (bk. TS EN 1050) yaplmasndan sonra, tasarmc, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili her bir ksm tarafndan yaplmas gereken yapmasna ihtiya gsteren risk azaltlmasna katkda bulunmaya gayret gstermelidir. Bu katk, kumanda altndaki makinenin batan baa btn risklerini kapsamaz (mesel, mekanik bir presin veya mtala edilen amar makinesinin btn risklerini). Ancak belirli gvenlik fonksiyonlarnn uygulanmas ile azaltlan risk ksmlarn kapsar. Bu fonksiyonlara rnek olarak, bir pres zerindeki elektro duyarl koruma tertibatlarnn kullanlmas ile balatlan durdurma fonksiyonu veya amar makinesindeki kapak kilidi gsterilebilir. Tasarmcnn ana hedefi, bir kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn TS EN 1050' de verilen risk azaltlmas hedefine ulatracak unsurlar (output) retmesini salamak olmaldr. Bu, her zaman tam olarak ulalamayacak hedeftir, bu sebeple, bu gibi durumlarda tasarmc baka gvenlik tedbirlerini almaldr. Risk azaltlmas stratejisinde takip edilecek nem sras TS EN 292-1:1991 Madde 5 'de verilmitir. Kategori ve dier zellikler, mesel ksmlarn fizik konumlar, yaltm, gvenlikle ilgili ksmlar iin tasarmc tarafndan seilenler, bu ksmlarn risk azaltlmasna yapt katkya, tasarma ve teknolojiye (bk. Madde 0) baldr. Tasarmc aada verilen hususlar beyan etmelidir: Tasarm iin referans noktas olarak hangi kategori(ler) in kullanld, Gvenlikle ilgili ksmlarn balad ve bittii tam doru noktalar, Tasarm mantn, mesel bu kategori(ler)ye erimek iin tasarm dhilinde gz nne alnan arzalar, hari tutulan arzalar. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarna bal olan risk ne kadar ok azaltlr ise, bu ksmlarn arzalara kar gstermesi gereken diren kabiliyeti de o kadar artar. Bu kabiliyet - yerine getirilmesi gereken fonksiyonun anlalmas bakmndan - gvenilir deerler kullanlarak ve arzaya direnli yap vastasyla ksmen nicelik olarak ifade edilebilir. Hem gvenirlik, hem de yap, gvenlikle ilgili ksmlarn arzaya kar diren gsterebilme kabiliyetine katkda bulunur. Arzaya kar belirlenmi diren, bileenlerin gvenlik seviyelerinin belirlenmesiyle ve/veya gvenlikle ilgili ksmlar iin yaplarn gelitirilmesi ile elde edilebilir. Gvenirliin ve yapnn bulunaca katk kullanlan teknolojiye bal olarak deiiklik gsterebilir. rnek olarak, bir teknolojide yksek gvenirli ve tek kanall gvenlikle ilgili ksmlarn, deiik bir teknolojide daha az gvenilir arzaya toleransl yap eklinde, arzaya daha ok direnli veya benzer diren gstermesi mmkndr. NOT - Gvenlikle ilgili ksmlarn arzaya kar gsterdii diren ne kadar yksek ise, gvenlikle ilgili

ksmlarn gerekli gvenlik fonksiyonlarn yerine getirememe ihtimali o kadar dktr. Gvenirlik ve gvenlik ayn anlamda deildir (bk. EK D). rnek olarak, gereinden fazla bir yapda (mesel fazla ayrntl), nispeten gvenilir olmayan bileenli bir sistemin emniyetinin, basit ancak daha gvenirli bileenlere sahip olan bir sistemin gvenliinden daha fazla olmas mmkndr. Bu kavram nemlidir, zira baz uygulamalarda gvenlik, elde edilen gvenirlie baklmakszn birinci derecede ncelik arz etmektedir (mesel, arzann sonularnn daima ciddi ve normal olarak iyileme olduu


5

durumlarda). Baz uygulamalarda ise, bir veya iki veya daha ok arzadan sonra, gereken gvenlik fonksiyonunu temin eden bir arza tespit etme dzeni (bir evrimli arza tolerans), risk deerlendirilmesine uygun olarak salanmaldr. Bu standard, gvenlikle ilgili ksmlarn yapsnn gelitirilmesiyle gvenliin stn bir ekilde elde edildii yerlerde, karmak olan yaplarn gvenirlik deerlerinin hesaplanmasn gerektirmez. Daha az karmak yaplarda, para gvenirliinin gvenlik iin nemli olduu yerlerde, gvenirlik deerlerinin hesaplanmas gvenlikle ilgili ksmlarn toplam risk azaltlmasna katkda bulunduunu gstermesi bakmndan faydal bir iarettir. Risklere kar bir kontrol sistemi, gvenlikle ilgili ksmlarnn yapsn gelitiren uygulamalar, arzadan kanmak, arzay tespit etmek veya tolere etmek imkn salayabilir. Uygun tedbirler arasnda oaltma, eitlilik, izleme (ayrca bk. TS EN 292-2 Madde 3, TS EN 292-2:1991/A1:1995 EK A ve TS EN 60204-1: 1992 Madde 9.4) saylabilir. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn arzaya kar davran aadakiler dahil bir ok parametrelerin bir fonksiyonudur : Yerine getirilen gvenlik fonksiyonu bakmndan gvenirlik, Kumanda sisteminin yaps (veya mimarisi), Gvenlikle ilgili belgelerin kalitesi, artnamelerin mkemmellii, Tasarm, imalt ve bakm, Yazlmlarn kalitesi ve doruluu, Fonksiyonel deneylerin geniletilmesi, Kumanda altndaki bir makinenin veya bir ksmnn alma karakteristikleri. Bu parametreler, ana karakter halinde gruplanabilir: Donanmn gvenirlii- arzadan kanmak iin paralarn gvenirlik seviyesi, Sistem yaps - arzadan kanmak, tolere etmek veya tespit etmek amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndaki paralarn dzenlenmesi, Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn davrann etkileyen saylamayan nitel hususlar. 4.3 - GVENLK TEDBRLERNN TASARIMI VE SELMES N PRENSPLER Bu madde, salanacak gvenlik tedbirlerin seimine ve ayrca kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarmna ait ilemleri belirler. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili olmayan ksmlar ile makinenin dier btn ksmlar arasndaki ara yzeylerin tantmnn yaplmas nemlidir. Daha sonra gvenlikle ilgili ksmlarca risk azaltlmasna yaplan katk, makinenin TS EN 1050'ye gre yaplan risk deerlendirilmesi ile belirlenir. Bir makinedeki riskin azaltlmas iin ok eitli yollar ve kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarmlanmas iin ok eitli usuller mevcut olduundan, bu ilem tekrarlanan bir ilemdir. lem srasnda herhangi bir kademede verilen karar ve/veya yaplan varsaymlar, bir nceki kademede verilmi olan karar ve/veya yaplm varsaymlar etkiliyebilir. Bu durum her bir kademede geri dnerek kontrol edilebilir. Teknik artnamelerde verilen gvenlik performansnn aynsna ulalmasn temin etmek iin geerlilik kademesinde (Kademe 4) byle bir kontrolun yaplmas esastr. Bu ilem, ekil 1de gsterilmitir. Tasarm ilemleri srasnda gz nne alnmas gereken nemli hususlar EK A 'da sorular eklinde tasarmcnn dikkatine sunulmutur. Bu sorular, gvenlikle ilgili ksmlarn tasarmnda takip edilmesi gereken felsefeyi gstermektedir. Her uygulama iin btn sorularn sorulmas gerekmeyebilir. Baz uygulamalarda ise, ilve sorular gerekebilir. Kademe 1: Tehlike analizi ve risk deerlendirmesi: TS EN 292-1 ve TS EN 1050de verilen klavuz takip edilerek, makine mrnn her safhasnda ve

almann btn motlarnda makinede mevcut olan tehlikeler tantlr.


6

TS EN 292-1 ve TS EN 1050 ye uygun olarak, bu tehlikelerden meydana gelen riskler deerlendirilir ve bu uygulama iin uygun olan risk azaltlmasna karar verilir.

Kademe 2: Risk azaltlmas iin kumanda vastalar tarafndan alnacak tedbirlere karar verilmesi: Risk azaltlmasnn salanmas amacyla, makine zerinde alnacak tasarm tedbirleri ve/veya gvenlik koruma tedbirleri hususunda karar verilir. Tasarm tedbirlerinin ve/veya gvenlik koruyucularn kumandasnda tamamlayc (entegre edilmi) olarak katkda bulunan kumanda sisteminin bu ksmlar, gvenlikle ilgili ksmlar olarak mtala edilmelidir. Kademe 3: Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarna ait zel gvenlik kurallar: Kumanda sisteminde salanacak gvenlik fonksiyonlar (bk. Madde 5 ve dier referans belgeler) belirtilir. Daha yaygn gvenlik fonksiyonlarnn kaynak referanslar listesi izelge 1'de verilmitir. zel bir gvenlik fonksiyonu seilmi ise, karakteristikleri listeye dahil edilmelidir. Gvenlikliin nasl gerekleebilecei belirtilir ve kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndaki her ksm ve ksm bileenlerine ait kategorileri seilmelidir.


7

Makinede tehlike analizleri (TS EN 292-1 ve TS EN 1050) Makinede risk deerlendirmesi (TS EN 292-1 ve TS EN 1050) Kademe 1 Risk azaltma iin alnacak tedbirlere karar verilmesi (TS EN 292-1:1991 Madde 5) Tasarm ile (TS EN 292-2:1991 Madde 3)

Koruyucularla (TS EN 292-2:1991 Madde 4)

Dier tedbirler (bu standardda gz nne alnma-mtr)

Kumanda sistemleri (EN 292-2: 1991 Madde 3.7)

Koruma tertibatlar (kumanda sistemlerinin) (EN 292-2 : 1991 Madde 4.2.3)

Dier tedbirler (bu standardda gz nne alnma-mtr

kumanda vastalar ile Kademe 2 Gvenlik kurallar belirlenir (aadaki hususlar bakmndan) Gvenlik fonksiyonlarnn karakteristikleri (Madde 5) ve Gvenlik fonksiyonlarnn gerekletirilmesi (Madde 4.2) ve Kategori(leri)nin seilmesi (Madde 6) Kademe 3

Bir kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarm (Madde 4 ve Madde 6)

Dorulama

Kademe 4

Elde edilen fonksiyonlar ve kategoriler geerli klnr (Madde 8)


8

EKL 1- Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarmlanmas iin tekrarlanan ilem Kademe 4 : Tasarm Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar Kademe 3'de gelitirilmi zelliklere ve Madde 4.2 'de tasarm iin verilen genel stratejiye gre tasarmlanr. Elde edilen kategori(ler) iin mantk esaslar salayan, tasarma dahil edilmi zellikler liste halinde verilir. Belirlenmi kategori ve fonksiyonlar bakmndan, bir nceki kademede verilen kurallarn gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan yerine getirildii, tasarmn her kademesinde dorulanr. Kademe 5 - Geerlilik Tasarmda eriilen gvenlik fonksiyonlarnn ve kategorilerinin Kademe 3'de belirtilenlere gre geerililii salanr. Gerekirse tekrar tasarmlanr (bk. Madde 8). Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar, tasarmnda programlanabilir elektronik devreler kullanldnda, dier ayrntl ilemler gerekir (bk. Madde 8.4.2). Bu ilemler henz inceleme safhasndadr (ayrca bk. EK E). NOT 1 - Programlanabilir elektronik donanmn tek bir kanalnn doru almas zerine dayanan

kumanda sistemlerinin kt almasndan dolay nemli bir tehlike meydana geldiinde, durumdaki belirsizliin derecesinin tayin edilmesinin zor olduu halen kabul edilmektedir. Bu durumun zlecei zamana kadar, bu gibi tek kanall tertibatlarn doru almasna gvenilmesi tavsiye edilmez (EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 12.3.5 e gre).

NOT 2 - Btn kumanda sistemi ile makinenin bir paras olarak kumanda sisteminin gvenlikle ilgili

ksmlarnn geerliliini salamak da gerekir. Bu gibi geerlilie ait kurallar, bu standardn kapsamna girmemektedir, ancak makine tasarmcs tarafndan veya uygun bir C tipi standard ile belirtilmelidir.

4.4 - ERGONOMK TASARIM N PRENSPLER Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar ile kiiler arasndaki ara yzeyler, makinenin amaland btn kullanmlar ve nceden tahmin edilebilir yanl kullanm srasnda hi bir kimsenin tehlikeye dmeyecei ekilde tasarmlanmal ve tesis edilmelidir (ayrca bk. TS EN 292-2, EN 614-1, EN 894-1, EN 894-2 EN 894-3 (TS ), EN 1005-3, EN 60204-1;1992 (TS 10316) Madde 10 ve EN 60447:1993 Madde 2). Ergonomik prensipler gvenlikle ilgili ksmlar dahil, makine ve kumanda sisteminin kolay kullanlmasn ve operatrn tehlikeli faaliyetlere giriimini nlemek amacyla amacyla kullanlmaldr. TS EN 292-2 : 1991 Madde 3.6'da verilen ergonomik prensipleri yerine getirmek iin gvenlik kurallar uygulanmaldr. 5 - GVENLK FONKSYONLARININ KARAKTERSTKLER 5.1 - GENEL Bu madde, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan salanabilecek tipik gvenlik fonksiyonlarnn (EN 292-1:1991 Madde 3.13) bir listesini vermektedir. Tasarmc (veya C tipi standard hazrlayan) belirli uygulamalar iin kumanda sisteminin gvenliinin gerektirdii tedbirleri yerine getirmek amacyla gereken gvenlik fonksiyonlarn bu listeden alarak dahil etmelidir. izelge 1, tipik gvenlik fonksiyonlarn ve bunlara ait baz karakteristikleri verir. Atf yaplan standardlar maddesinde (Madde 2) akca verilen referanslarla ilgili ayrntlar da belirtir. Her gvenlik fonksiyonu iin bu standardlarn ilgili ksmlarnda atf yaplmtr (ayrca bk. Madde 2). Tasarmc (veya C tipi standard hazrlayan) bu standardlardaki btn kurallarn, seilen gvenlik fonksiyonlarn tatmin etmesini salamaldr. Baz karakteristikler iin ilve edilmi ayrntl kurallar bu maddede verilmi olup, bunlar da dahil edilmelidir. Gerektiinde, karakteristikler, deiik enerji kaynakl kullanmalar iin uyarlanabilir.


9

5.2 - DURDURMA FONKSYONU izelge 1'de verilen atf yaplan kurallarna ilveten aada verilenler de uygulanmaldr: Bir koruma tertibat tarafndan balatlan durdurma fonksiyonu, gereken tahrik yaplr yaplmaz, makineyi emniyetli duruma almaldr. Byle bir durdurma iletme amal bir durdurmaya gre ncelik arzetmelidir. Bir grup makinenin koordineli olarak beraber alt durumlarda, bu gibi durdurma artlarnn mevcut olduu dier makinelere ve/veya denetleyici kumandaya iaret vermek iin gerekli tedbir alnmaldr. NOT - Byle bir durdurma, alma problemlerine ve tekrar altrma glklerine yol aabilir (mesel,

ark kaynanda olduu gibi). Baz uygulamalarda, gvenlik fonksiyonlarnn devreden kartlmasna olan ihtiyac azaltmak amacyla, bu fonksiyonun iletme amal durdurma ile birletirilmesi mmkndr.

5.3 - ACL DURDURMA FONKSYONU izelge 1'de verilen atf kurallarna ilveten, aada verilenler de uygulanmaldr: Bir grup makinenin koordineli olarak beraber alt durumlarda, gvenlikle ilgili ksmlar, acil durdurma iaretini sistemin btn ksmlarna iletecek tertibata sahip olmaldr. Koordineli olan sistem blmlerinin akca ayrld (mesel koruyucular ile veya fizik konumu itibariyle) durumlarda, acil durdurmann, risk deerlendirilmesi ile belirtilen blmler dnda, btn sisteme uygulanmasna her zaman gerek yoktur. Bir blmde acil durdurma faaliyete getikten sonra, bu blm ile dier blmler arasndaki ara yzeylerde herhangi bir tehlike mevcut olmamaldr. 5.4 - ELLE TEKRAR KURMA izelge 1'de verilen atf kurallarna ilveten aada verilenler de uygulanmaldr: Bir koruyucu tertibat tarafndan balatlan bir durdurma komutundan sonra, elle tekrar kurma tertibat tahrik edilip, tekrar almaya balamak iin emniyet artlar mevcut oluncaya kadar, durdurma devam etmelidir. Koruyucu tertibatn tekrar kurularak gvenlik fonksiyonunun yeniden tesisi ile durdurma komutu iptal edilir. Durdurma komutunun bu ekilde iptal edilmesi; yaplan risk deerlendirilmesinde belirtilmi ise, elle, ayr olarak ve kasten (elle tekrar kurma) yaplan bir faaliyet ile gereklemelidir. Elle tekrar kurma fonksiyonu; Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar dahilinde bulunan, ayr ve elle iletilen bir tertibat

yardmyla yaplmaldr, Sadece btn gvenlik fonksiyonlar ve koruma tertibatlarnn alr durumda ise, elde edilmelidir.

Bu mmkn olmuyor ise tekrar kurma yaplmamaldr, Kendisinin almas, hi bir hareketi veya tehlikeli bir durumu balatmamaldr, Ancak kastl bir faaliyet ile yaplmaldr, Kumanda sistemi, ayr bir balatma komutunu kabul etmek zere hazrlamaldr, Yalnzca tahrik tertibatnn KAPALI (OFF) konumundan serbest braklacak ekilde tahrik edilmesi

ile kabul etmelidir. Elle tekrar kurma ile salanan gvenlikle ilgili ksmlarn kategorisi elle tekrar kurmann dahil edilmesi sonucunda ilgili gvenlik fonksiyonunun gerekli gvenlii azaltmayaca ekilde seilmelidir. Tekrar kurma tahrik edicisi, tehlike blgesi iinde hi bir personelin olmadnn kontrolunun kolayca yaplabilecei emin bir konuma ve tehlike blgesi dna yerletirilmelidir. 5.5 - BALATMA ve TEKRAR BALATMA izelge 1'de verilen atf kurallarna ilveten aada verilenler de uygulanmaldr:


10

Tekrar balatma sadece , tehlikeli bir durumun olamayaca hallerde otomatik olarak yaplmaldr. zellikle kumanda koruyucularna ait hususlar iin TS EN 292-2 :1991 Madde 4.22.5'e baknz. Balatma ve tekrar balatmaya ait kurallar, uzaktan kumanda edilen makinelere de uygulanmaldr.


11

ZELGE 1 - Gvenlik Fonksiyonlarnn Karakteristikleri in Kurallar Veren Baz Standardlarn Atf Listesi Kurallar Gvenlik

TS EN 954-1 : 1996

TS EN 292

TS EN 292- 2: 1991

Dier standardlar

lve bilgiler1)

fonksiyonu Blm 1: 1991

Blm 2: 1991

/A1 : 1995 EK A

Tarifler 3 3 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 3

EN TS 60335-1:1994 Madde 2

Tasarm prensipleri 4.2 3 1.2.1 1.2.2 1.2.7 1.5.4

EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.4

EN TS 60335-1:1994 Madde 22, EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6, Madde 7 prEN 1921:1995 Madde 5

Ergonomik prensipler 4.4 4.9 3.6 3.7.8a

1.2.2 Para 1

EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 10

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.2 prEN 1921:1995 Madde 4.6

Durdurma fonksiyonu 5.2 3.7.1 3.7.8b

1.2.4 1.3.5

EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.2.2

EN TS 60335-1:1994 Madde 7.12 prEN 1921:1995 Madde 5.11

Acil durdurma fonksiyonu

5.3 6.1.1 1.2.4 TS EN 418 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.2.5.4

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.4.2, Madde 7.2.5 EN 1921:1995 Madde 5.11.2

Elle tekrar kurma 5.4 1.2.4 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.2.5.3, 9.2.5.4

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.4.2, Madde 6.4.3, Madde 7.6 EN 1921:1995 Madde 6.4.3

altrma ve tekrar altrma

5.5 3.7.1 3.7.2

1.2.3 1.3.5

EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.2.1, 9.2.5.1, 9.2.5.2, 9.2.6

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.10, Madde 7.2.5, Madde 7.3.1, Madde 9.3.4

Cevap verme sresi 5.6 prEN 999:1995 Madde 3.2, A.3, A.4

Gvenlikle ilgili parametreler

5.7 3.7.9e EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 7.1, 9.3.2, 9.3.4

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 4.2 EN TS 60335-1:1994 Madde 11.8

Lokal kumanda fonksiyonu

5..8 3.7.9 3.7.10

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 3.2.9, Madde 7.2.6, prEN 1921:1995 Madde 3.13, Madde 4.5, Madde 5.9, Madde 6.2

1) Bu stunda yaplan atflar, sadece tasarmcya yardmc olmak iin verilmi olup, bu standardn bir paras deildir.


12

ZELGE 1 - Devam Kurallar Gvenlik

EN 954-1: 1996

EN 292

EN 292- 2: 1991

Dier standardlar

lve bilgiler1)

fonksiyonu Blm 1:1991

Blm 2:1991

/A1 : 1995 EK A

Gvenlik fonksiyonlarnn sessizlii

5.9

Gvenlik fonksiyonlarnn elle askya alnmas

5.10 3.7.10 4.1.4

1.2.5 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.2.4

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.10 prEN 1921:1995 Madde 5.8

G kaynann dalgalanmas, kayb ve tekrar devreye girmesi

5.11 3.7.8e 1.2.6 1.5.3

EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 4.3, Madde 7.1, Madde 7.5

Programlanabilir elektronik sistemler

3.7.7 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 1.2.3

IEC 1508 2)

Beklenmeyen almaya balama

3.7.2 1.2.3 1.2.6 1.2.7

TS EN 1037 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 5.4

Gstergeler ve alrmlar

3.6.7 5.3

1.2.2 Para 4, 6 1.7.0 1.7.1

EN 457, EN 842 ,EN 981 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 10.4, Madde 11.3

pr EN 1921 Madde 5.6

Yakalanm personelin kama ve kurtulmas

6.1.2 1.2.2 Para 5, 6

Elektrik donanm 3.9 1.5.1 1.5.7

EN 60204-1:1992 (TS 10316)

Elektrik beslemesi 1.5.1 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 4.3

1) Bu stunda yaplan atflar, sadece tasarmcya yardmc olmak iin verilmi olup, bu standardn bir paras deildir. 2) Bu standard halen hazrlanmaktadr.


13

ZELGE 1-Devam Kurallar Gvenlik

EN 954-1: 1996

EN 292

EN 292- 2: 1991

Dier standardlar

lve bilgiler1)

fonksiyonu Blm 1:1991

Blm 2:1991

/A1 : 1995 EK A

Dier beslemeler 1.5.3 EN 982:1992 Madde 5.1.4 EN 983:1992 Madde 5.1.4

Kapaklar ve mahfazalar

EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 13.4 EN 60529

Pnmatik ve hidrolik donanm

3.8 1.5.3 EN 982 EN 983

Ayrma ve enerjinin sndrlmesi

6.2.2 1.6.3 TS EN 1037 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 5.3, Madde 6.3.1

Fizik evre ve iletme artlar

3.7.11 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 4.4

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.9 prEN 1921:1995 Madde 4.3, 4.5

Kumanda motlar ve mot seimi

3.7.9 3.7.10

1.2.5 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.2.3

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.10

Ara yzeyler/ balantlar

1.5.4 1.6.1 Para 3

EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.1.4, Madde 11, Madde 15.4

Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili deiik ksmlarnn birbirleriyle ilikisi

3.7.8e EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 9.3.4

nsan-makine ara yzeyi

3.6.6 3.6.7

1.2.2 EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 10 EN 60447

1) Bu stunda yaplan atflar, sadece tasarmcya yardmc olmak iin verilmi olup, bu standardn bir paras deildir.


14

5.6 - TEPK SRES izelge 1'de verilen atf kurallara ilveten aada verilenler de uygulanmaldr. Tasarmc veya tedariki, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnda yaplan risk deerlendirme raporunda isteniyor ise, tepki sresini beyan etmelidir (ayrca bk. Madde 10). NOT - Kumanda sisteminin tepki sresi, makinenin toplam tepki sresinin bir ksmdr. Makinenin

gereken toplam tepki sresi, gvenlikle ilgili ksmlarn tasarmn etkileyebilir (mesel bir frenleme tertibatnn kullanlmasna ihtiya varsa).

5.7 - GVENLKLE LGL PARAMETRELER izelge 1'de verilen atf kurallara ilveten aada verilenler de uygulanmaldr. Gvenlikle ilgili (mesel konum, hz, scaklk, basn gibi) parametreler nceden tayin edilen snr ayarlarndan saptnda, kumanda sistemi, durdurmann tahrik edilmesi, ikaz iaretleri ve alarm gibi uygun tedbirleri balatmaldr. Programlanabilir elektronik sistemlerin iine gvenlikle ilgili verilerin elle girilmesi esnasnda meydana gelen hatalar tehlikeli bir durumunun ortaya kmasna sebep oluyor ise, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar dahilinde bu verilerin kontrol edilecei snr deerlerin kontrolu, format ve/veya mantki giri deerlerinin kullanlmas gibi bir sistem kurulmaldr. 5.8 - DHL KUMANDA FONKSYONLARI Bir makinenin (mesel tanabilir bir kumanda tertibat yardmyla) dahili olarak kumanda edildii durumlarda, izelge 1'de verilen atf kurallara ilaveten aada verilen kurallar da uygulanmaldr. Dahili kumandann seilmesi iin vastalar tehlikeli blgenin dna yerletirilmelidir, Tehlikeli artlarn dahili kumanda blgesinin dndan balatlmas mmkn olmamaldr, Dahili ve harici (mesel uzaktan) kumanda arasnda yaplan anahtarlama tehlikeli bir durum meydana getirmemelidir. 5.9 - DEVREDEN IKARTMA Devreden kartma herhangi bir kiinin tehlikeli duruma dmesine sebep olmamaldr. Devreden kartma esnasnda, gvenlik artlar dier vastalar tarafndan temin edilmelidir. Devreden kartma sonunda kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn gvenlik fonksiyonlar tekrar eski haline getirilmi olmaldr. Devreden kartma fonksiyonlarn salayan gvenlikle ilgili ksmlarn kategorisi, devreden kartma fonksiyonunun dahil edilmesinin, gvenlik fonksiyonunun gereken gvenliini azaltmamasn salayacak ekilde, seilmelidir. NOT - Baz uygulamalarda devreden kartma ileminin bir sinyal ile gsterilmesi gerekebilir. 5.10 - GVENLK FONKSYONLARININ ELLE ASKIYA ALINMASI Gvenlik fonksiyonlarnn (mesel kurma, ayarlama, bakm, onarm gibi) elle askya alnmas gerekiyor ise, izelge 1'de verilen atf kurallara ilveten aada verilenler kurallar da uygulanmaldr: zin verilmeyen alma modlarnda askya alnma ileminin yaplmasn nlemek amacyla, etkili ve

emin vastalar salanmaldr, Normal almalara devam edilmeden evvel, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn

gvenlik fonksiyonlar eski haline getirilmelidir, Elle askya almay gerekletiren kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn seiminde, TS

EN 1050'de verilen risk deerlendirilmesi prensipleri dikkate alnmaldr. NOT - Baz uygulamalarda el ile yaplan askya alma ileminin bir iaret ile gsterilmesi gerekebilir. 5.11 - G KAYNAKLARINDAK DALGALANMALAR, KAYIPLAR VE G KAYNAKLARININ YENDEN DEVREYE SOKULMASI izelge 1'de verilen atf kurallara ilveten aada verilenler de uygulanmaldr.


15

Enerji seviyesinin tasarmlanm alma aralnn dnda dalgaland ve enerjinin kesildii durumlarda, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar makinenin teki ksmlarnn emniyetli artlarda olmasn devam ettirecek k iaretlerini vermeye veya balatmaya devam etmelidir. 6 - KATEGORLER 6.1- GENEL Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar, Madde 6.2' de verilmi bulunan 5 kategoriden birinde veya bir kanda belirtilen kurallara uygun olmaldr. Bu kategorilerin gvenlik kurallar bakmndan verilen herhangi bir sralamada veya verilen herhangi bir nem srasnda kullanlmas amalanmamtr. Bu kategoriler, Madde 4.2'de tarif edilen stratejiye dayanan arzalara diren gsterme bakmndan, bir kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndan beklenen gerekli davranlar belirtir. Kategori B temel kategoridir. Bir arzann ortaya kmas gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir. Kategori 1de arzaya kar ykseltilmi diren, bileenlerin seilmesi ve uygulanmas ile etkili bir ekilde salanr. Kategori 2'de, Kategori 3'de ve Kategori 4de belirlenmi gvenlik fonksiyonu bakmndan ykseltilmi performans, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn yapsnn gelitirilmesi ile etkin bir ekilde salanabilir. Kategori 2'de bu durum, belirlenmi gvenlik foksiyonunun yerine getirilip getirilmediinin periyodik olarak kontrol edilmesi ile salanabilir. Kategori 3 ve Kategori 4'de ise bu durum, bir tek arzann gvenlik fonksiyonlarnda kayba yol amamasnn salanmas ile elde edilebilir. Kategori 4'de ve makul ekilde uygulanabilir olduu her zaman Kategori 3'de bu gibi arzalar tetkik edilmelidir. Kategori 4'de arzalarn birikimine diren belirtilmelidir. Arzalara kar gsterilen diren davrannn, kategoriler arasnda dorudan karlatrlmas, ancak bir defada bir tek parametrenin deitirilmesi halinde yaplabilir. Daha yksek numaral kategoriler (mesel benzer teknolojilerin kullanlmas, mukayese edilebilir gvenirli bileenleri, benzeri bakm rejimleri ve kyaslanabilir uygulamalar gibi), mukayese edilebilen hallerde arzalara kar daha yksek diren salayan kategoriler olarak yorumlanabilir. izelge 2, arzalarda, kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn kategorileri, kurallar ve sistemin davranlar hakknda ksa bir aklama verilmitir. Baz bileenlerde arzalarn sebepleri gz nne alndnda, belirli arzalarn hari tutulmas mmkndr (bk. Madde 7). 6.2 - KATEGORLERN ZELLKLER 6.2.1 - Kategori B Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, en azndan, zel uygulamalar iin, aada verilenlere dayanabilecek ekilde temel gvenlik prensipleri kullanlarak, tasarmlanmal, yaplmal, seilmeli, toplnmal ve birletirilmelidir: Beklenen iletme zorlamalar (mesel frenleme kapasitesi ve frekans bakmndan gvenirlik), lenen malzemenin tesiri (mesel amar makinelerinde deterjanlar), Dier ilgili d tesirler (mekanik titreim, harici alanlar, g beslemesinin kesilmesi veya bozulmas). NOT 1 - Kategori B'ye uyan ksmlara zel gvenlik tedbirleri uygulanmaz. NOT 2 - Bir arzann meydana gelmesi gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir. TS EN 292-

2:1991 /A1:1995: EK A'da verilen kurallarn yerine getirilmesi gayesiyle, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan salanmayan ilave tedbirler gerekli olabilir.

6.2.2 - Kategori 1 Kategori Be ait olan kurallarla, bu maddede verilen kurallar uygulanr.


16

Kategori 1e ait kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, iyi denemi bileenler ve iyi denenmi gvenlik prensipleri kullanlarak tasarmlanmal ve imal edilmelidir. Gvenlikle ilgili uygulamalar iin iyi denenmi bir bileen, aada verilen zelliklere sahip olan bileendir: Gemite benzer uygulamalarda yaygn olarak kullanlm ve baarl sonular alnm, veya Gvenlikle ilgili uygulamalar iin gvenirliini ve uygunluunu gsteren prensipler kullanlmak suretiyle yaplm ve dorulanm. Baz iyi denenmi bileenlerde arza skl ok dk olduundan, belirli arzalar hari tutulabilir. Belirli bir bileenin iyi denenmi olarak kabul edilmesi hususunda karar verilmesi, uygulamaya baldr. NOT 1 - Bir tek elektronik bileenin tek bana kullanld seviyede, Kategori 1'in gerekletirilmesi

normal olarak mmkn deildir. yi denenmi gvenlik prensipleri, misl olarak; Belirli arzalardan kanmak (mesel ayrma ile ksa devreden kanlmas), Arzann ortaya kma ihtimalini azaltmak (mesel bileenin ar olarak boyutlandrlmas veya

dk vasflandrlmas), Arza modunun ynlendirilmesinin yaplmas (mesel bir arza olmas durumunda g beslemesinin kesilmesinin hayat olduu durumlarda bir ak devre salanarak), rzay ok nceden tespit etmek, Bir arzann douraca sonular nlemek (mesel donanmn topraklanmas). Yeni gelitirilmi bileenler ve gvenlik prensipleri, yukarda belirtilen artlar salyorsa, iyi denemie edeer saylabilir. NOT 2 - Kategori 1'de kesilmenin ortaya kma ihtimali, Kategori B'den daha azdr. Sonu olarak

gvenlik fonksiyonlarnn kaybolma ihtimali daha az olur. NOT 3 - Bir arzann meydana gelmesi gvenlik fonksiyonlarn kaybna yol aabilir. TS EN 292-2:1991

/A1:1995: EK A'da verilen kurallarn yerine getirilmesi gayesiyle, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan salanmayan ilve tedbirler gerekli olabilir.

6.2.3 - Kategori 2 Kategori B ye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik prensipleri ve bu maddede verilen kurallar uygulanmaldr. Kategori 2'ye ait kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar, fonksiyon(lar)un makinenin kumanda sistemi tarafndan uygun aralklarla kontrol edilecei ekilde tasarmlanmaldr. Gvenlik fonksiyonlarnn kontrolu aada verildii ekilde yaplmaldr: Makinenin almaya balamas esnasnda ve herhangi bir tehlikeli durumun balamasndan nce, ve Risk deerlendirilmesi ve benzeri ilemler gerekli olduunu gsteriyor ise, iletme esnasnda periyodik olarak. Bu kontrolun balamas otomatik veya elle yaplabilir. Gvenlik fonksiyon(lar)unun kontrolu ya; Hi bir arzann olmad tespit edilmi ise almaya izin verir, veya Bir arza tespit edilmi ise, uygun kumanda hareketini balatan bir k retir. Mmkn olduu her zaman bu k gvenli bir durumu balatmaldr. Gvenli bir durumun balamas mmkn deil ise (mesel son anahtarlama tertibatnn kontaklarnn kaynamas), bu kt bir tehlike olduu hakknda bir ikaz vermelidir. Bu kontrol, tehlikeli bir durumunun meydana gelmesine yol amamaldr. Donanmlarn kontrol edilmesi, gvenlik fonksiyonlarn salayan gvenlikle ilgili ksmlarla birlikte veya bunlardan ayr olabilir. Bir arzann tespitinden sonra, arza giderilinceye kadar makinenin gvenli hli devam etmelidir.


17

NOT 1 - Baz durumlarda, gvenlik fonksiyonlarnn btn bileenlere (mesel basn anahtar veya

scaklk alglaycs) uygulanamamas sebebiyle, Kategori 2'nin tatbiki mmkn olmaz. NOT 2 - Genel olarak, Kategori 2, elektronik tekniklerin (mesel koruyucu tertibatlarda ve belirli

kumanda sistemlerinde) uygulanmas ile gerekletirilebilir. NOT 3 - Kategori 2'deki sistem davran, aadaki hususlar ortaya karr; Bir arzann meydana gelii, kontrollar arasnda gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir, Gvenlik fonksiyonunun kayb, kontrol yaplarak tespit edilir. 6.2.4 - Kategori 3 Kategori B ye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik prensipleri ve bu maddede verilen kurallar uygulanmaldr. Kategori 3'e ait kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, bu ksmlardaki "tek arzann" gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca ekilde tasarmlanmaldr. Ortak moddaki arza, bu gibi arzalarn meydana gelme ihtimalinin nemli olduu zamanlarda dikkate alnmaldr. Makul olarak uygulanabilir olduu her durumda, tek arza gvenlik fonksiyonu zerinde talep edildiinde veya bundan sonraki talepten nce tespit edilmi olmaldr. NOT 1 - Tek bir arzann tespiti ile ilgili bu kural, btn arzalarn tespit edildii mansna gelmez.

Netice olarak, tespit edilmemi arzalarn birikmesi istenmeyen ktlara (output) ve makinede tehlikeli bir duruma yol aabilir. Arzalarn tespitine ait uygun tedbirler, rle kontaklarnn balanm hareketi, gereksiz elektrik ktlarnn izlenmesidir.

NOT 2 - Gerekli olur ise, teknoloji ve uygulama sebebiyle, C tipi standard hazrlayclar, arzalarnn

tespiti hakknda daha ok ayrnt vermelidir. NOT 3 - Kategori 2'deki sistem davran aadaki hususlar ortaya karr: Tek arza meydana geldiinde, gvenlik fonksiyonlar daima fal olmaldr, Btn arzalar deilse bile, bazlar tespit edilmeli, Tespit edilmemi arzalarn birikimi, istenmeyen gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir. NOT 4 - "Makul olarak uygulanabilir olduu her durumda" teriminin manas, arzann tespit edilmesi

iin gereken tedbirlerin ve gerekleme boyutunun bir arzann sonucuna ve uygulama iinde bu kesilmenin meydana gelme ihtimaline baldr. Kullanlan teknoloji, arzann tespitinin gerekleme imkann etkileyecektir.

6.2.5 - Kategori 4 Kategori B'ye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik prensipleri ve bu maddede verilen kurallar uygulanmaldr. Kategori 4'ye ait kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar; Bu ksmlardaki tek arzann gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca, Tek arzann gvenlik fonksiyonu zerinde talep edildiinde veya bir sonraki talepten nce (mesel acil olarak, anahtar aldnda, makine iletme evriminin sonunda) tespit edilmelidir. Bunun tespit edilmesi mmkn deil ise, arzalarn birikimi gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amamaldr. Baz arzalarn tespiti imknsz ise, arza meydana geldikten sonra, en azndan mteakip kontrol srasnda, teknolojik veya devre mhendislii sebebiyle, daha ileride arzalarn olaca kabul edilmelidir. Bu durumda, arzalarn birikimi, gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amamaldr. Daha ileride arzalarn meydana gelme ihtimalinin olduka dk olduu kabul edilir ise, arzalarn gzden geirilmesi sona erdirilebilir. Bu halde, gz nne alnmas gereken birletirilmi arzalarn says, teknolojiye, yapya ve uygulamaya baldr, ancak bu say tespit kriterlerinin salanmasna yeterli olmaldr.


18

NOT 1 - Uygulamada, gz nne alnmas gereken arzalarn says olduka deiiklik gsterebilir, mesel karmak mikro ilemci devrelerinde ok sayda arza olabilir, ancak bir elektro-hidrolik devresinde adet (hatta iki) arzann gz nne alnmas yeterli olur.

Bu arzann gzden geirilmesi aadaki hllerde, birlemi iki arza ile snrlanabilir: Paralarn arza skl dk ve Birlemi arza bir birinden geni lde bamsz ve Gvenlik fonksiyonlarnn kesilmesi ancak, belirli bir srada ortaya ktnda. Daha ileride bir arza, tek arzann sonucu olarak olumu ise, ilk ve mteakip btn arzalar bir tek arza olarak kabul edilmelidir. Ortak mot arzalar dikkate alnmaldr (mesel bu gibi arzalarn tannmas amacyla yaplan zel ilemler ve eitlilik kullanlmas).


19

ZELGE 2 - Kategori kurallarnn zeti (bu kurallarn tamam iin Madde 6'ya baknz) Kategori

Kurallarn zeti Sistemin Davran1)

Gvenlii salamak iin prensipler

B (bk. Madde 6.2.1)

Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, ve/veya onlarn koruyucu donanmlar, bileenleri, beklenilen etkilere dayanabilecek ekilde, ilgili standardlara uygun olarak tasarmlanmal, yaplmal, seilmeli, toplanmal ve birletirilmelidir.

Bir arzann meydana gelmesi gvenlik fonksiyonlarn kaybna yol aabilir.

ounlukla bileenlerin seilmesiyle

1 (bk. Madde 6.2.2)

Kategori Bye ait kurallar uygulanr. yi denemi bileenler ve iyi denenmi gvenlik prensipleri kullanlmaldr.

Bir arzann meydana gelmesi, gvenlik fonksiyonlarn kaybna sebep olabilir, ancak meydana gelme ihtimali Kategori B'den daha azdr.

karakterize edilir.

2 (bk. Madde 6.2.3)

Kategori B' ye ait kurallar ve iyi denenmi gvenlik prensipleri uygulanmaldr. Gvenlik fonksiyon(lar)u makinenin kumanda sistemi tarafndan uygun aralklarla kontrol edilmelidir.

Kontrollar arasnda bir arzann meydana gelmesi gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir. Gvenlik fonksiyonlarnn kayb kontrol ile tespit edilir.

3 (bk. Madde 6.2.4)

Kategori Bye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik prensipleri uygulanmaldr. Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar; Bu ksmlardaki tek arzann gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca, ve Makul olarak uygulanabilir olduu her durumda, tek arzann tespit edilecei ekilde tasarmlanmaldr.

Tek arza meydana geldiinde, gvenlik fonksiyonlar daima yerine getirilir, Btn arzalar deilse bile, bazlar tespit edilir, Tespit edilmemi arzalarn birikimi gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir.

ounlukla yapyla karakterize edilir.

4 (bk. Madde 6.2.5)

Kategori Bye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik prensipleri uygulanmaldr. Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar; Bu ksmlardaki bir tek arzann gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca , Tek bir arzann gvenlik fonksiyonunun talebinde veya bir sonraki talepten nce tespit edilmelidir. Bunun tespit edilmesi mmkn deil ise, arzalarn birikmesi gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca, ekilde tasarmlanmaldr.

Arzalar meydana geldiinde, gvenlik fonksiyonlar daima yerine getirilir, Gvenlik fonksiyonlarnn kaybn nleme amacyla arzalar zamannda tespit edilir.

1) Bu kategorilerin gvenlik kurallar bakmndan verilen herhangi bir sralamada veya verilen herhangi bir nem srasnda kullanlmas amalanmamtr.

2) Risk deerlendirilmesi, arzalardan kaynaklanan gvenlik fonksiyonlarnn toplam veya ksm kayplarnn kabul edilir olup olmadn gsterir.

NOT 2 - Karmak devre yaplar olmas durumunda, (mesel mikro ilemciler, btn gereksiz

uygulamalar, arzalarn gzden geirilmesi genellikle yapsal seviyede yrtlr, bir baka deyile montaj gruplarn temel alarak).

NOT 3 - Kategori 4'deki sistem davran aadaki hususlar ortaya karr: Arzalar meydana geldiinde, gvenlik fonksiyonlar daima fal olmaldr, Gvenlik fonksiyonlarnn kaybn nleme amacyla, arzalar zamannda tespit edilmelidir.


20

6.3 - DEK KATEGORLERE AT GVENLKLE LGL KISIMLARIN SEM VE BRLETRLMES Gvenlik fonksiyonlar (bk. Madde 3.6 ve Madde 5) Madde 4.3'de (ekil 1 Kademe 3) tanmlanan ilemler yaplarak belirlenir. Madde 6.2'ye gre kategoriler kumanda sisteminin gvenlikle ilgili btn ksmlar iin seilmelidir. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarm ve seimi Madde 4 ve Madde 5'e gre yaplmaldr. Bir tek gvenlik fonksiyonu bir veya daha ok gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan ileme tbi tutulabilir. Benzer olarak, muhtelif gvenlik fonksiyonlar bir veya birden ok gvenlik fonksiyonlar tarafndan ileme tbi tutulabilir. Uygulamada risk azaltlmasnn salanmas amacyla, bir veya birden ok gvenlik fonksiyonlarnn yerine getirilmesi gerekebilir. Bir gvenlik fonksiyonunun gvenlikle ilgili (mesel alglayclar, kumanda birimi, g kumanda elemanlar gibi) bir ka ksm tarafndan gerekletirildii durumlarda, bu ksmlar bir kategoriye ve/veya birletirilmi farkl deiik kategorilere ait olabiliir. Ayn veya farkl kategorilere ait gvenlikle ilgili ksmlarn, bir gvenlik fonksiyonunu if etmek amacyla bir bileim halinde kullanlmas durumunda, bu bileimin bir analizi, Madde 4.3 kademe 5' de istenen toplam geerlilie dahil edilmelidir. Bu analiz, kullanlan gvenlikle ilgili ksmlarn tamamnn veya bir ksmn kategorilerinin biliniyor olmas durumunda, daha da basit olur. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili belirli bir ksmnn kategorisinin seilmesi, esas olarak aada verilenlere baldr; Gvenlik fonksiyonuna ksmn katkda bulunduu risk azaltmas, Bu ksmdaki arzalarn meydana gelme ihtimali, Bu ksmdaki arzalarda artan risk, Bu ksmdaki arzalardan kanlma imknlar, Kullanlan teknoloji. Kategorilerin seilmesi iin ilve bilgiler EK B'de verilmitir. 7 - ARIZA ZERNE DNCELER 7.1 - GENEL stenen kategoriye uygun olarak, gvenlikle ilgili ksmlar, arzalara kar diren gsterme kabiliyetine gre seilmelidir (bk. Madde 4.2). Bunlarn arzalara kar diren gsterme kabiliyetlerinin deerlendirilmesi amacyla muhtelif arza modlar mtala edilmelidir. Baz belirli arzalar hari tutulabilir (bk. Madde 7.2). EK C 'de deiik teknolojilerde olan baz nemli arzalar ve kesilmeler verilmitir. Bu listeler ve bunlarn geerli klma metodlar bu standardn ikinci blmnde (EN 954-2) verilmitir. EK C ve Blm 2'de verilen arzalara ait liste yaplacak ilavelere kapal deildir; gerektiinde baka arzalar mtala edilip listeye eklenebilir. Bu gibi durumlarda geerli klma metodlar ak ve detayl olarak verilmelidir. Genel olarak, aada verilen arza durum kriterleri nazar dikkate alnmaldr: Bir arzann sonucu olarak daha ilerideki bileenler bozulursa, ilk arza ve btn bu arza, tek arzalar olarak mtala edilmelidir, Ortak moddaki arzalar tek arza olarak kabul edilir, Birbirinden bamsz iki arzann ayn anda ortaya kmas dikkate alnmaz. Ayrntl bilgiler ayrca EN 982, EN 983 ve prEN 50100-1 'de verilmitir. 7.2 - ARIZANIN HAR TUTULMASI Belirli arzalarn hari tutulabileceini farz etmeksizin kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn deerlendirilmesi uygun deildir. Hari tutulacak arzalar, gvenlik iin gereken teknik kurallar ile teorik olarak meydana gelme ihtimali arasnda yaplm bir uzlama sonucuna dayanr. Bu husus, gvenlikle ilgili ksmlardaki bileenlerin tasarm, boyutlandrlmas, tesis edilmesi ve tertibinden etkilenir. Tasarmc hari tutulan btn arzalar beyan etmeli, doruluunu ispat etmeli ve liste halinde vermelidir. Arzalarn hari tutulmas aada verilen temellere dayanabilir :


21

Belirli bir arzann meydana gelme ihtimalinin olmamas, Mtala edilen uygulamadan bamsz olarak yaplabilen, genel olarak kabul edilmi teknik tecrbe, Mtala edilen uygulamalardan ve mtala edilen zel risklerden elde edilen teknik kurallar. 8 - GEERL KILMA 8.1 - GENEL Bu madde Madde 4.3 Kademe 5deki kurallar aklar. Geerliliin amac, kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn zelliklerinin makinenin artnamesindeki btn gvenlik kurallarna uygunluk seviyesinin tayin edilmesidir. Geerlilik, plnlarna (bk. Madde 8.2) uygun olarak, deneylerin yrtlmesi ve analizlerin uygulanmasndan ibarettir. Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarm geerli klnmaldr. Geerlilik ilemi, gvenlikle ilgili her bir ksmn; Belirlenmi kategorideki btn kurallar, Bu ksmlarn, tasarm mant iinde balatld gibi, belirlenmi gvenlik karakteristiini saladn gstermelidir. Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn geerlilik ilemi, aada verilen hususlardan meydana gelmelidir; Geerlilik ileminin stratejisinin seilmesi (geerlilik pln), Geerlilik ilemlerinin idare edilmesi ve yrtlmesi (deney kurallar, deney ilemleri, analiz ilemleri), Dokmanlar (btn geerlilik ilemlerinin ve kararlarn denetlenebilir raporlar). NOT - Geerlilik ilemleri hakknda bir rehber IEC 1508'de verilmitir. 8.2 - GEERLLK LEM PLNI Geerlilik pln, ilemdeki btn safhalarda yrtlecek kurallar tanmlamaldr. Pln, kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarm ile e zamanl olarak gelitirilmeli veya ilgili C tipi bir standard ile de belirtilebilir. Plnda aada verilenler btn kurallara ait aklama yer almaldr; Analiz yaplarak geerlilik, Aada verilenleri de kapsayan deneyler yaplarak geerlilik;

a) Belirtilmi gvenlik fonksiyonlarnn deneyi, b) Belirtilmi kategorilerin deneyi, c) Boyutlandrma ve evre parametrelerine uygunluk deneyi.

8.3 - ANALZ YAPILARAK GEERLLK Genel olarak elde edilen risk azaltmasnn geerlilii iin analiz yaplmas gereklidir. Analiz aletlerine; Arza durum listesi (bk. Madde 7), Arza aac analizi, Arza durum modu ve Etki analizi, Kritik analiz, Sistematik analiz iin kontrol listesi dahildir. 8.4 - DENEY YAPILARAK GEERLLK 8.4.1 - Belirtilmi Gvenlik Fonksiyonunun Deneyi nemli kademelerden birisi, gvenlik fonksiyonlarnn (kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn) belirtilmi karakteristiklerine tam uyumu iin denenmesidir. Makinenin, zellikleri ele alndnda ve gelitirilme safhasnda, hatalarn ve zellikle ihmallerin kontrol edilmesi nemlidir. Gvenlik fonksiyonlarnn denemesinin amac, gvenlikle ilgili k sinyallerinin doru ve giri sinyallerine mantken bal olduunun tahkik edilmesidir. Bu deneyler sistemin geerli klnmas iin, risk deerlendirilmesinin gerektirdii gibi, statik ve dinamik simulasyonun btn normal ve nceden tahmin edilebilir anormal artlarn da kapsamaldr.


22

8.4.2 - Belirtilmi Kategorilerin Deneyi Kategoriler, bir arzadaki davranlara dayanr. Bahsedilen deneyler bu kuraln yerine getirildiini gstermelidir. Deney ilemleri iki kritere dayanarak seilmelidir; birincisi kumanda sisteminin teknolojisi, ikincisi kumanda sisteminin karmakl. Prensip olarak aadaki metotlar uygulanabilir; Devre diyagramlar zerindeki teorik bir kontrol ve davran analizi, Teorik bir kontrol ve analiz srasnda belirlenen davranlarn orijinal devre zerinde pratik deneyleri

ve gerek bileenler, bilhassa pheli olan sahalar, zerinde arza durum benzeimi (simlasyon), Kumanda sistem davrannn benzeimi (mesel yazlm ve/veya donanm modlar vastasyla). Baz uygulamalarda kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar karmak olarak birbirleriyle balandnda, ekseriya gvenlikle ilgili balanm ksmlar birka fonksiyonel gruplara blmek ve arza benzeim deneyleri iin mnhasran ara yzeylere balamak gerekli olabilir. Programlanabilir elektronik sistemlerin deerlendirilmesi iin bir rehber EK F 'de verilmitir. 8.4.3 - Boyutlandrma ve evre Parametreleri zerinde Uygunluk Deneyi Bu deneyler btn belirlenen alma modlar ve btn belirli evre artlar esnasnda, belirtilen tasarm performans seviyesinin salandn gstermelidir. Bu deneyler, mesel beklenen mekanik yap, elektrik beyan deerleri, gerilim, scaklk, nem, titreim, ok, elektromanyetik uyumluluk iin deneyler, ilenen malzemenin tesiri gibi deneyleri kapsamaldr. Bu deneylerde konu ile ilgili standardlar dikkate alnmaldr, mesel EN 60204-1(TS 10316), EN 60529, EN 60721-1, EN 6100-4-1, IEC 68. 8.5- GEERLLK RAPORU Geerlilik ilemlerinin sonucunda, bir gvenlik geerlilik raporu hazrlanmal, bu raporda zellikle deney sonular dahil, yaplan btn deneyler ve analizler zet olarak gsterilmelidir. Bu rapor da zellikle aadaki hususlar belirtilmelidir; Deneye tbi tutulan btn kalemler, Deneyden sorumlu personel, Deney donanm (kalibrasyon detaylar dahil) ve benzeim aletleri, Yaplan analiz ve deneyler, Karlalan problemleri ve bu problemlerin nasl zldkleri, Sonular. Btn sonular belgelendirilmeli ve teftie uygun bir ekilde saklanmaldr. NOT - Madde 8.5 e uyumlu olunmas, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar bakmndan

dosyann teknik yapsnn tamamlanmasnda imaltya yardmc olacaktr. 9 - BAKIM Koruyucu veya dzeltici bakm belirlenmi gvenlik seviyesini idame ettirmek amacyla genellikle gereklidir. Tasarm performansndan zamanla olan sapmalar; gvenliin tahribine yol aabilir, hatta tehlikeli hadiselere sebep olabilir. Bu gibi sapmalar tespit etmek iin elle periyodik muayeneler de gerekli olabilir. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn bakmnn yaplabilmesi iin alnacak tedbirler TS EN 292-2 Madde 6.2.1 ve TS EN 292-2:1991/A1:1995 EK Ada Madde 1.6' da verilen prensipler takip edilmelidir. Bakm ile ilgili btn bilgiler TS EN 292-2:1991 Madde 5.5.1'e uygun olmaldr.


23

10 - KULLANICI N BLGLER TS EN 292-2 :1991 Madde 5deki prensipler ve dier ilgili belgeler (mesel EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 18 ve Madde 19) uygulanmaldr. Bilhassa kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn emniyetli olarak kullanlmasnda nemli olan bilgiler kullancya verilmelidir. Bu bilgiler aadakileri kapsar, ancak bunlarla snrl deildir; Seilen kategori(ler)e ait gvenlikle ilgili ksmlarn snrlar ve hari tutulan arzalar. NOT - Seilen kategori ve gvenlik performansnn idamesinde arzann hari tutulmasnn esas

olduu durumlarda, bu arzann hari tutulduunun srekli olarak teyidinin yaplmasnn salanmas amacyla, uygun bilgilere (mesel tadilt, bakm ve onarm iin bilgi gibi) ihtiya vardr.

Gvenlik fonksiyonlarnn belirlenmi performansndan olan sapmalarn etkileri, Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar ve koruyucu tertibatlara olan ara yzeylerin ak tarifleri, Cevap verme sresi, letme snrlar (evre artlar dahil), Gstergeler ve alrmlar, Gvenlik fonksiyonlarnn devreden kartlmas ve askya alnmas, Kumanda modlar, Bakm (bk. Madde 9), Bakm kontrol listeleri, teki paralara ulaabilme ve deitirilebilme kolayl, Kolay ve emniyetli arza bulma vastalar. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar ile ilgili kategoriler hakknda bilgiler, aada verildii ekilde atf yaplarak belirtilmelidir; TS EN 954 Kategori B, TS EN 954 Kategori 1, TS EN 954 Kategori 2, TS EN 954 Kategori 3, TS EN 954 Kategori 4.


24

EK A (Bilgi iin)

TASARIM LEM N SORGULAMA

Bu ekde, tasarm ilemi (bk. Madde 4.3) esnasnda dikkate alnmas gereken baz nemli hususlar liste halinde verilmitir. A.1 - Arza meydana geldiinde, kumanda sistem(ler)inin gvenlikle ilgili ksmlarn yapmas gereken reaksiyon nedir ? a) zel bir faaliyet gerekmez, b) Belirli bir zaman iinde emniyet reaksiyonunun yaplmas gereklidir, c) Derhal emniyet reaksiyonunun yaplmas gerekir. A.2 - Arzann, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili hangi ksmnda (ksmlarnda) olduu farz edilmektedir ? a) Sadece belirli ksmlarda (tecrbeye dayanlarak bulunan) arza nispeten sk olarak meydana gelir (mesel evre alglayclarnda ve kablolarda), b) Yardmc ksmlarnda, c) Gvenlikle ilgili btn ksmlarda. A.3 - Rastgele ve sistematik arzalar gz nne alnd m? A.4 - Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndaki bileenleri iinde hangi arzann olduu farz edilmeli ? a) Sadece iyi denenmi olmayan bileenlerdeki arzalar. NOT - yi denenmi terimi gvenirlik bakmndan deil, gvenlik bakmndandr (bk. Madde 6.2.2). a) Btn bileenlerdeki arzalar. A.5 - Arzann tespitine ait kurallar bakmndan referans kategorisi doru seildi mi ? a) Arzann tespiti iin normal kurallar. NOT - Bu nispeten basit metotlarla tespit edilebilen btn arzalarn tespit edilmesinin gerektii

anlamndadr. a) Arzann tespiti iin daha sk kurallar gerekir, NOT - Bu, tespit edilecek arzalarn en ounun tespit edilmesi amacyla, kullanlmas gereken

teknikler anlamndadr. Bu husus uygulanabilir deilse, arzalarn bileimleri ele alnmaldr (bk. Madde 6.2.5, arzalarn birikimi).

A.6 - Bir arza tespit edildiinde kumanda sisteminin bir sonraki faaliyeti ne olmaldr ? a) Makine, risk deerlendirilmesi yaplmas suretiyle nceden belirlenmi, emin durumuna gelmeli, b) Makinenin daha da almasna, arza dzeltilinceye kadar izin verilmeli, c) Arzann (arzalarn) gsterilmesi yeterlidir (mesel grnt ekranlarnda (VDU) ikaz iareti olarak). A.7 - Bakm kurallarna uyulmas iin neler yaplmaldr ? a) Tasarm zelliklerinden sapmalarn tesirleri hakknda bilgilerin salanmas, b) Bakm ihtiyacnn otomatik olarak ifade edilmesi, c) Bakm sklnn ayarlanmas, d) Bileenlerin mrlerinin tayin edilmesi, e) Bakm noktalarnn ve tehis imknlarnn salanmas,


25

f) Bakm esnasnda gvenliin temini iin zel tedbirlerin alnmas. A.8 - Hatann tespiti iin hangi metot kullanlmal ? a) Arzann, uygun olduu kadaryla, otomatik olarak tespiti, b) Arzann elle tespiti (mesel periyodik muayene), c) Birden daha ok metot. A.9 - Risk azaltlmas baarld m ? a) Risk azaltlmas, deiik risk azaltma tedbirleri birletirilerek daha kolayca elde edilebilir mi? b) Aada zellikleri verilen tedbirlerin alnp alnmadnn kontrol edilmesi; Makinenin fonksiyonun yerine getirebilme kabiliyetini azaltmayan, Yeni, beklenmeyen tehlike veya problemleri meydana getirmeyen. c) Bu zmler, btn iletme artlarnda ve btn ilemler iin geerli mi? d) Bu zmler birbirleriyle uyumlu mu? e) Gvenlik zellikleri doru mu? A.10 - Ergonomik prensipler dikkate alnd m? a) Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn (koruyucu tertibatlar dahil) kullanlmas kolay m? b) Kumanda sistemine kolay ve emniyetli ekilde ulamak mmkn m? c) kaz iaretlerine nem (mesel klandrlm) verilmi mi? A.11 - Gvenlik, gvenirlik, mevcudiyet ve ergonomi arasndaki ilikiler, sistemin mr boyunca gvenlik tedbirlerinin srdrlmesini salayacak ve kiileri gvenlik fonksiyonlarn devreden kartmaya tahrik etmeyecek ekilde optimize edildi mi?


26

EK B (Bilgi iin)

KATEGORLERN SELMES N REHBER

B.1 - Genel Bu ek, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili muhtelif ksmlarnn tasarm iin referans noktalar olarak, uygun kategorilerinin seilmesi amacyla, EN 1050'de (bilhassa risk elemanlarnn basitletirilmesi EN 1050 Madde 7.1) verilen prensipleri temel alan basitletirilmi bir metodu tarif eder. Ek olarak verilen bu rehber, EN 1050'de verilen risk deerlendirilmesine ait bir ksm olarak mtala edilmeli, onun yerine ikme edilmemelidir. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn Madde 4'de gre tasarm ve kategorilerin seilmesi, EN 1050'da verilen prensipleri kullanan risk deerlendirilmesini esas almas ve makinenin toplam risk deerlendirilmesinin bir ksm olmas ok nemlidir. Riskin nicelik olarak ifade edilmesi genellikle ok zor veya imknsz olup, bu metot, sadece kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn risk azaltlmasna yapt katk ile ilgilidir. Bu metot, sadece risk azaltmas hususunda tahmin yapar, tasarmc ve standard hazrlaycsna bir arzadaki davrann esas alan kategorilerin seilmesi hususunda rehberlik yapar. Bununla birlikte, bu sadece bir husustur, dier tesirler de yeterli gvenlie ulaldnn deerlendirilme yaplmasna katkda bulunur. Bu hususlar, mesel paralarn gvenlii, kullanlan teknoloji, belirli uygulamalar vb. kapsar ve beklenen kategorinin seilmesinde yaplan bir sapmay gsterebilir. Bu metot aada aklanmtr: Yaralanmann arln (S ile iaret edilmitir) tahmin etmek nispeten kolaydr (mesel yrtlma, bir uzvun kesilmesi, lmle sonulanan yaralanma). Meydana geli skln ifade etmek iin, yardmc parametrelerin kullanlmas tahminleri iyiletirebilir. Bu parametreler: Tehlikeye maruz kalma sresi ve skl (F), Tehlikeden kanabilme imkn (P), dr. Tecrbeler, riskin dkten yksee kadar derecelendirilmesi amacyla, bu parametrelerin ekil B.1'de gsterildii gibi birletirilebileceini gstermektedir. Bu ilemin, sadece bir risk tahminini veren nicel bir ilem olduu vurgulanr. ekil B.1'de tercih edilen kategoriler byk dolu daire ile gsterilmektedir. Baz uygulamalarda tasarmc veya C tipi standard hazrlaycs kk daire veya byk bo daire ile gsterilen baka bir kategori seebilir. Tercih edilen kategorilerden baka kategoriler kullanlabilir (bk. Madde 6.3), ancak arzada amalanan sistem davran srdrlmelidir. Sapma sebepleri verilmelidir. Tercih edilen kategoriden baka bir kategorinin seilme sebebi, deiik teknolojilerin kullanlmas olabilir (mesel iyi denenmi hidrolik veya elektro-mekanik bileenlerin (Kategori 1) elektronik ve elektrik sistemleri (Kategori 3 veya Kategori 4 ile birleimi)). ekil B.1'de kk daire ile gsterilen kategorilerin seildii durumlarda, aada verilen ilve tedbirlerin alnmas gerekebilir. Mesel; Boyutlarn almasna veya arzalarn hari tutulmasna yol aan tekniklerin kullanlmas, Dinamik izlemenin kullanlmas gibi. rnek olarak, parametre S1 ile yaplan risk tahmini (bk. Madde B.2.1) kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn kategorisini Kategori 1 olarak verir. Baz uygulamalarda tasarmc veya C tipi standard hazrlaycs, dier koruyucu tedbirleri uygulayarak, Kategori B'yi seebilir.


27

B.2 - Risk deerlendirilmesi amacyla Parametre S, Parametre F ve Parametre P'nin seilmesi iin rehber B.2.1 - Yaralanmann arl S1 veS2 Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndaki arzalarn(nn) yol at riskin tahminin edilmesinde, sadece hafif yaralanmalar (normal olarak iyileebilir) ve ciddi yaralanmalar (normal olarak iyilemeyen, lmle sonulanan) gz nne alnr. Bir karara varlabilmesi amacyla, S1 ve S2'nin tespit edilmesinde, genel kaza sonular ve normal iyileme sonular hesaba katlmaldr. Mesel, komplikasyonlu olmayan rk ve/veya yrtlma, paralanma S1 olarak snflandrlabilir; halbuki bir organn kesilmesi veya lm S2 olarak snflandrlr. B.2.2 - Tehlikeye maruz kalma sresi ve skl F1 ve F2 Parametre F1 veya Parametre F2'nin seilmesi gerektiinde, genel geerli zaman sresi belirlenemez. Bununla birlikte, pheli durumlarda aada verilen aklayc notlar ve rnekler, doru karar verme imknn salayabilir. Bir personel sk sk veya srekli olarak tehlikeye maruz kalyorsa, F2 seilmelidir. Bu durum, ayn kii veya deiik kiilerin tehlikeye (mesel asansrlerin kullanlmas gibi) pe pee maruz kalmalar ile alkaszdr. Tehlikeye maruz kalma sresi, donanmn toplam kullanma sresi ile ilgili olarak grlen ortalama bir deer esas alnarak deerlendirilmelidir. rnek olarak, evrim esnasnda i parasn almak ve yerletirmek amacyla makinenin dzenli olarak kesici takmlar arasna erimek gerekiyor ise, F2 seilmelidir. Eriilmesi zaman zaman gerekli ise, F1 seilmelidir. B.2.3 - Tehlikeden kanma ihtimali P Bir tehlikenin ortaya kmas durumunda, bu tehlikenin tehis edilebilmesi ve bir kazaya sebep olmadan evvel bu tehlikeden kanlp kanlamayacann bilinmesi nemlidir. rnek olarak, tehlikenin fizik karakteristii yardmyla dorudan tannp tannmayaca veya sadece teknik aralar (mesel indikatrler) kullanlarak tehis edilip edilemeyecei nemli bir noktadr. P parametrelerinin seimini etkileyen dier nemli grlere, aada verilenler dahildir: Denetleyici ile veya denetleyici olmakszn alma, Uzman veya meslekten olmayanlarn almas, Tehlikenin ortaya kma hz, mesel yavaa veya hzlca, Tehlikeden kanma imkn, mesel nc bir tarafn mdahalesi ile veya kamak suretiyle, lem ile ilgili gvenli uygulama tecrbeleri. Tehlikeli bir vaziyet ortaya ktnda, bir kazann olmasndan kanma veya onun tesirinin nemli miktarda azaltlma ans gerekten varsa, P1 seilmelidir. Tehlikeden kanma ansnn hemen hemen olmad durumda ise, P2 seilmelidir.


28

Kategori B 1 2 3 4

Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili

ksmlarnn riskinin tahmin edilmesi iin

balang noktas (bk. Madde 4.3

kademe 3)

S Yaralanma iddeti;

S 1 Hafif yaralanma, S 2 Bir veya birka kiinin ciddi, iyileemez biimde yaralanmas veya birisinin lm.

F Tehlikeye maruz kalma skl ve/veya sresi;

F 1 Nadirenden olduka sk ve/veya ksa sreli maruz kalma, F 2 Sk skdan srekli ve/veya uzun sreli maruz kalma.

P tehlikeden kanma ihtimali;

P 1 Belirli artlar altnda mmkn, P 2 Nadiren mmkn.

Kategori seilmesi; Kategori B, Kategori 1 - Kategori 4 Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar iin kategoriler

Referans noktas olarak tercih edilen kategoriler (bk Madde 4.2).

lve tedbirlerin alnmasn gerektiren seilmesi mmkn kategoriler (bk Madde B.1).

lgili riskin boyutlandrlmasn aan tedbirler. EKL B.1 - Kategorilerin seim imknlar


29

EK C (Bilgi in)

ETL TEKNOLOJLERDEK NEML BAZI ARIZALAR VE KESLMELER

C.1 - Elektrik ve elektronik paralar Gz nne alnacak baz kesilmeler ve arzalar unlardr: Ksa devre veya ak devre, mesel topraklama hatalar (mesel koruyucu iletkene veya iletken

paraya ksa devre ) her hangi bir iletkenin ak devresi, Bir tek parada meydana gelen ksa devre veya ak devre, mesel konum anahtarlarnda

kumanda ve ayar donanmnda, kumanda tahrik edicilerinde, rlelerde, Elektro-manyetik paralarn kendiliinden dmesi veya kalkmas, mesel kontaktrler, rleler,

selenoitler, Motorlarn almamas veya durmamas, mesel servomotorlar, Sabitleyici paralarn gevemesi veya yerinden oynamas sebebiyle hareketli paralarn mekanik

olarak bloklanmas, mesel konum anahtarlar, Analog paralarn tolerans deerleri boyunca kaymalar, mesel direnler, kondansatrler,

kapasitrler, transistrler, Entegre paralardaki (kararl olmayan) k iaretlerinin salnm, Karmak tmleik paralardaki tam veya ksm fonksiyonlarn kayb (en kt davran durumu),

mesel mikro ilemciler, programlanabilir elektronik sistemler, zel tmleik devrelerin uygulanmas.

C.2 - Hidrolik ve pnmatik paralar Gz nne alnacak baz arzalar ve arzalar unlardr: Hareketli parann devreyi amamas/kapamamas veya tam olmayan amas/kapamas, mesel

bir valf pistonunun skmas, Hareketli parann orijinal kumanda konumundan kaymas, mesel yn valflerinde, Sznt veya sznt ak hacminde deime, mesel yn valflerinde, Servo valf ve oransal valflerde kararsz kumanda karakteristikleri, Hatlarn patlamas veya basn kayplar, mesel hortumlarn ve hortum balantlarnda, Szge paralarnn tkanmas, (zelilikle kat maddelerin sebep olduu), Normal olmayan basn ve/veya hacim, mesel hidrolik pompalar, hidrolik motorlar, silindirler, Sezicilerdeki giri veya k iaret karakteristiklerinin arzas veya normal olmayan deiimi, mesel basn anahtarlar. C.3 - Mekanik paralar Gz nne alnacak baz kesilmeler ve arzalar unlardr: Yay krlmas, Hareketli bileenlerin kzann skmas veya przlenmesi, Balantlarn gevemesi, mesel titreim sebebiyle, Anma, mesel bilyalar, mandallar (kilit), makaralar, Paralarn yanl hizalanmas, ayarlanmas, evre etkileri, mesel korozyon, scaklk.


30

EK D (Bilgi iin)

GVENLK , GVENRLK VE HAZIR BULUNABLRLK ARASINDAK LK

Bir elemann gvenlii, gvenirlii ve hazr bulunabilirlii kavramlar aada verildii ekilde tarif edilebilir: Bir makinenin gvenlii, bir makinenin, yaralanmaya sebep ve sala zararl olmakszn, talimat el kitabnda ifade edilmi (ve baz durumlarda el kitabnda belirtilmi bir sre ierisinde) amalanan kullanma artlarna gre tanmas, yerletirilmesi, ayarlanmas, devam ettirilmesi, sklme ve atk hale getirilmesi gibi fonksiyonlarn yerine getirme kabiliyetidir (TS EN 292-2:1991 Madde 3.4'e gre). Gvenirlik, bir makine veya elemann veya donanmn belirli artlar altnda ve verilen bir zaman sresi ierisinde arzalanmakszn istenen bir fonksiyonu yerine getirebilme kabiliyetidir (TS EN 292-2 : 1991 Madde 3.2'e gre). Hazr bulunabilirlik , gereken haric kaynaklarn salandn farz ederek verilen bir an veya bir zaman aralndaki artlar altnda, bir elemannn gereken bir fonksiyonunu yerine getirecek durumda bulunma kabiliyetidir (IEC 50(191):1990'a gre). Gvenlik, olmas mmkn kazalarn (yaralanma veya sala zararl olma) sebeplerine ve sonularna bakar. Gvenlik kurallar kazaya yol amayan bir sistemin yaplmas ile ilgilidir. Gvenlik kurallar bir kazaya yol aacak olay(lar)n olduu durumlarda, sistemin tehlikeli veya emniyetsiz bir duruma gelmemesini salar. Gvenlik kurallar, ortamda nceden tahmin edilemeyen olayn emniyetsiz bir duruma yol amas halinde, nelerin yaplacan belirtmelidir. Gvenlik kurallar ihll edilmedii srece, sistemin amaland hizmeti verip vermemesi gvenlik asndan nemli deildir. Dier bir deyile, sistem yksek derecede gvenilir, ancak emniyetsiz olabilir. Mesel, yazlmn dzenli olarak doruland ancak, gvenlik ile ilgili bir durumun uygun ekilde belirtilmedii bir sistem. Hazr bulunabilirlik, gvenlii etkiler. Bir sistemin hazr bulunabilirlii, gvenlikle ilgili olan gvenirliliin salandn im eder, aksi takdirde gvenlik tertibatlar devreden kartlabilir. Tasarmc, her uygulama iin, riskin azaltlmasn salamak amacyla, hazr bulunabilirlik, gvenirlik ve gvenlik arasndaki iliki hususunda bir karar vermekle sorumludur.


31

EK E (Bilgi iin)

BBLYOGRAFYA

Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar hakknda ilve bilgiler sunan yayn ve standardlarn bir listesi aada verilmitir. E.1 - Programlanabilir elektronik sistemler hakkndaki yaynlar EN 60100-4-1 Elektromanyetik uyumluluk (EMC) - Blm 4: Deney ve lme teknikleri - Kesim 1: baklk deneylerinin gzden geirilmesi -Temel EMC yayn (IEC 100-4.1:1992), prEN 50100-1 -Makinelerde gvenlik- Elektro hassas koruyucu donanm - Blm 1 Genel kurallar ve deneyler IEC 1508 Fonksiyonel gvenlik - Bilgisayar sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar DIN V VDE 0801 Gvenlikle ilgili bilgisayar sistemlerindeki bilgisayar prensipleri Haz 1980, HSE klavuzu - Gvenlikle ilgili uygulamalarda programlanabilir elektronik sistemler Blm 1 (ISBN 0 11 883906 6) ve Blm 2 (ISBN 0 11 883906 3) Mikro ilemcili kumanda sistemlerinde personel gvenlii (CECR -184 Elektronikcentralen , Danimarka). E.2 - Dier yaynlar EN 775 :1992 +AC :1993 Sanayide kullanlan idare edilebilir robotlar -Gvenlik (ISO 10218 :1992 tadili)

(AC:1993 dahil) EN 894-1 Makinelerde Gvenlik - Gstergelerin ve Kumanda Tahrikilerinin Tasarm in

Ergonomik Kurallar - Blm 1 : nsan ile Gstergeler ve Kumanda Tahrikileri Arasndaki Etkileim

EN 894-2 Makinelerde Gvenlik - Gstergelerin ve Kumanda Tahrikilerinin Tasarm in Ergonomik Kurallar - Blm 2 : Gstergeler

prEN 894-3 Makinelerde Gvenlik - Gstergelerin ve Kumanda Tahrikilerinin Tasarm in Ergonomik Kurallar - Blm 3 Kumanda Tahrikileri

prEN 1005-3 Makinelerde Gvenlik- nsann Fiziki Performans - Blm 3 - Makinenin altrlmas in Tavsiye Edilen Kuvvet Snrlar

prEN 1921:1995 Sanayi Otomasyon Sistemleri- Entegre malat Sistemleri- Temel Kurallar (ISO 11161:1994 Tadili)

EN 60335-1:1994 Ev ve Benzeri yerlerde Kullanlan Elektrikli Cihazlar Gvenlii- Blm 1: Genel Kurallar (IEC 335-1:1991 Tadili)

IEC 68 Temel evresel Deney kurallar


32

EK MA

(Bilgi in) 1 - TARFLER 1.1 - KUMANDA SSTEMNN GVENLKLE LGL KISMI Giri iaretlerine (sinyallerine) cevap veren ve gvenlikle ilgili k sinyalini reten kumanda sistemi ksmlar veya daha alt ksmlardr. Kumanda sisteminin birletirilmi gvenlikle ilgili ksmlar, gvenlikle ilgili sinyallerin verildii noktada almaya balar, g kumanda elemanlarnn knda sona erer. Ayrca izleme (monitr) sistemlerini de kapsar. 1.2 - KATEGOR Kumanda sisteminin gvenilkle ilgili bir blmnn arzalara direnci ve arza artlarnda mteakip davran bakmndan ve ksmlarnn yapsal tertibi ve/veya gvenirlii ile salanan snflandrmadr. 1.3 - KUMANDA SSTEMNN GVENL Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn belirtilmi kategorisine gre, verilen bir sre iin gvenlik fonksiyonlarn yerine getirebilme kabiliyetidir. 1.4 - ARIZA (FAULT) Koruyucu bakm veya dier plnl ilemler sonucunda olan veya d kaynaklarn kesilmesinden doanlar dnda, blmlerin istenilen bir fonksiyonu yerine geirememesi ile karakterize edilen durumdur. NOT 1 - Arza ekseriye birimin kendisinin arza yapmasnn sonucudur, ancak nceden arza yok iken

de mevcut olabilir. NOT 2 - ngilzcedeki fault arza terimi IEC 50 (191). 1990nn IEV 191-05-01sinde verilen terimin

aynsdr. Makine konusunda franszca Deafaut, Almanca da Fehler terimlerin bu tarifin altnda Panne ve Fehlzustand terimlerinin yerine kullanlmaldr.

1.5 - KESLME (FAILURE) Bir birimin kendisinden istenilen fonksiyonlar yerine geirme kabiliyetinin sona ermesidir. NOT 1 - Kesilmeden sonra birim arzaldr. NOT 2 - Kesilme bir olaydr ve bir hal olan arza dan farkldr. NOT 3 - Bu kavram sadece yazlmdan ibaret olan genel birimlere yukarda akland gibi

uygulanmaz (IEC 50 (1991):1990nn IEC 191-04-01). NOT 4 - Uygulamada, kesilme ile arza terimleri ekseriya e anlaml olarak kullanlmaktadr. 1.6 - KUMANDA SSTEMNN GVENLK FONKSYONLARI Bir giri sinayi ile balayan ve makinenin (bir sistem olarak) emniyetli bir hale gelmesini salamak amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlaryla ilemi yaplan fonksiyondur. 1.7 - DEVREDEN IKARTMA Gvenlik fonksiyon(lar)un kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan otomatik olarak geici bir sre iin askya alnmasdr. 1.8 - ELLE YENDEN KURMA Bir makinenin tekrar almaya balamasndan evvel, verilen gvenlik fonksiyonlarnn elle yeniden almaya hazr hale getirilmesi amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar dahilinde yerine getirilen fonksiyondur.


33

EK ZA

(Bilgi iin)

BU STANDARD LE AB MAKNE DREKTF ARASINDAK LK Bu standardn maddeleri, temel kurallara veya AB Direktiflerinin dier maddelerine gnderme yapar. Bu standard Avrupa Komisyonun ve EFTA 'nn CEN'e verdii grev ile hazrlanmtr ve aada verilen AB direktiflerini destekler: ye lkelerinin makine ile ilgili kanunlarnn yaklam hakknda 14 Haziran 1989 tarihli konsey direktifi (89/392/EEC) ye lkelerinin makine ile ilgili kanunlarnn yaklam hakknda 20 Haziran 1991 tarihli konsey direktifi (91/368/EEC) ye lkelerinin makine ile ilgili kanunlarnn yaklam hakknda 14 Haziran 1993 tarihli konsey direktifi (93/44/EEC) KAZ: Dier kurallar ve AB direktifleri bu standardn kapsamna giren mamllere uygulanabilir. Bu standardn maddeleri Makine Direktiflerine ait kurallar muhtemelen karlamaktadr. Bu standarda uyulmas, ilgili Direktiflerdeki ve beraberindeki EFTA ynetmenliklerde verilen zel temel kurallara uygunluun salanmas iin bir vastadr.

Documents

TS EN 954-1