2018 yılı son çeyreğinde sert şekilde daralan Türkiye ekonomisi,
YEP ve piyasa bek-
lentilerinin altında kalarak yıl genelinde %2,6 büyüdü ve 2009
yılından bu yana en
düşük büyüme performansını gösterdi. Yılın özellikle ikinci
yarısında TL'de yaşanan
değer kaybı, para politikası ve finansal koşullardaki sıkılaşma
ile iç talepteki sert yavaş-
lamanın etkisi ikinci yarıda daralma olarak resmi verilere
yansıdı. Tüketim frene basar-
ken yatırımlardaki düşüşler ve stokların erimesi büyümeyi
sınırladı, hemen hemen tüm
yükü ihracat çekti. Mevsim etkilerinden arındırıldığında, üçüncü
çeyrekte çeyreklik
bazda küçülen iktisadi aktivite son çeyrekte de %2,4 daraldı ve
ekonomi ’teknik anlam-
da’ resesyona girmiş oldu. Krediler ana trendinin haftalık
olarak sınırlı yükselişler kay-
detmeye başlaması ve anket bazlı veri akışında görece daha
ılımlı sinyaller gelmesiyle
ekonomide dibin görülmüş olduğunu düşünüyoruz. Öte yandan 2019
yılı ilk yarısında
daralmanın devam etmesini, yılın ikinci yarısında ise
aktivitenin ivme kazanarak seneyi
yıllık bazda %0,8’lik sınırlı ancak pozitif bir büyüme ile
tamamlayacağını öngörmekteyiz.
Tahminimiz üzerinde temel riskler Euro Bölgesi başta olmak üzere
dış ticaret pazarla-
rında aktivitenin yavaşlıyor olması sebebiyle aşağı
yönlüdür.
Gayrisafi Yurt içi Hasıla 2018 yılının son çeyreğinde bir önceki
yılın aynı çeyreğine
göre %3,0 daraldı. İç talebe ilişkin tüm ana kalemler gerileme
kaydederken kamu
harcamaları ekonomiye katkı sağlamaya çalıştı, YEP’teki harcama
hedefi aşıldı ancak
büyümeye katkı sınırlı kaldı. Dengelenme hareketi içerisindeki
ekonomide daha sert bir
daralmayı dış talep koşulları önledi. Özel tüketim ve yatırım
harcamaları yıllık bazda,
sırasıyla, %9 ve %13 gerilerken bu iki kalem toplamda büyümeden
9,3 yüzde puan
eksiltmiş oldu. Tasarruf eğiliminin arttığı, kaldıracın
zayıfladığı bir ortamda harcamala-
rın ötelendiğini gözlemliyoruz. Devam eden vergi teşviklerine
rağmen dayanıklı ve yarı
dayanıklı tüketim malı harcamalarında üçüncü çeyrekte kaydedilen
daralma son çey-
rekte hızlandı. Hizmet fiyatlarındaki katılık sebebiyle bir
parça sürpriz yaratan alt ka-
lemde, hizmet harcamalarında %6’lık daralma görüldü. Yatırımlar
tarafındaki zayıflığa
%26 daralan makine-teçhizat damga vururken, inşaat yatırımları
ise %6 küçüldü. Ara
malları ve yatırım malları imalat/ithalat rakamlarında ilk
çeyrekte devam eden sert
daralma sebebiyle sabit sermaye yatırımlarının 2019 yılında
büyümeye katkı vermesini
beklemiyoruz. Büyümeye temel katkı ise %11 büyüyen ihracattan
geldi. İthalattaki sert
düşüşle birlikte net ihracat ana kalemi büyümeye 8,4 yüzde puan
destek verdi. 2019
yılında turizmin de artan katkısıyla net ihracat büyümenin temel
belirleyicisi olmaya
devam edecektir.
Üretim yönünden bakıldığında, 2018 son çeyreğinde, tüm ana
sektör gruplarında
daralma gerçekleşti. Sanayide katma değer %6,4; inşaatta ise
%8,7 daralırken, tarım
sektörü %0,5; geniş kapsamlı hizmet sektörleri ise %0,7 daraldı.
Hizmet grupları içeri-
sinde sadece ‘kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal
hizmet faaliyetleri’ grubu
ile ‘gayrimenkul’ ve ‘bilgi / iletişim’ hizmetleri artı katma
değer yaratabildi.
1.4%
3.2%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
20
15Ç
1
20
15Ç
2
20
15Ç
3
20
15Ç
4
20
16Ç
1
20
16Ç
2
20
16Ç
3
20
16Ç
4
20
17Ç
1
20
17Ç
2
20
17Ç
3
20
17Ç
4
20
18Ç
1
20
18Ç
2
20
18Ç
3
20
18Ç
4
20
19Ç
1
20
19Ç
2
20
19Ç
3
20
19Ç
4
GSYH Büyüme Hızı
Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım Büyüme
TSKB
tahminidir
-12%
-8%
-4%
0%
4%
8%
12%
16%2
013
Ç1
20
13 Ç
22
013
Ç3
20
13 Ç
42
013
20
14 Ç
12
014
Ç2
20
14 Ç
32
014
Ç4
20
142
015
Ç1
20
15 Ç
22
015
Ç3
20
15 Ç
42
015
20
16 Ç
12
016
Ç2
20
16 Ç
32
016
Ç4
20
162
017
Ç1
20
17 Ç
22
017
Ç3
20
17 Ç
42
017
20
18 Ç
12
018
Ç2
20
18 Ç
32
018
Ç4
20
18
Yıllık Bazda Büyümeye KatkıTalep Yönlü
Sabit Sermaye Oluşumu (Net) Mal ve Hizmet İhracatıStok
Değişimleri Kamu TüketimiÖzel Tüketim Büyüme
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
20
13 Ç
12
013
Ç2
20
13 Ç
32
013
Ç4
20
132
014
Ç1
20
14 Ç
22
014
Ç3
20
14 Ç
42
014
20
15 Ç
12
015
Ç2
20
15 Ç
32
015
Ç4
20
152
016
Ç1
20
16 Ç
22
016
Ç3
20
16 Ç
42
016
20
17 Ç
12
017
Ç2
20
17 Ç
32
017
Ç4
20
172
018
Ç1
20
18 Ç
22
018
Ç3
20
18 Ç
42
018
Yıllık Bazda Büyümeye Katkı Arz Yönlü
Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım GSYH
-3.0%
-2.4%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20
07Ç
1
20
07Ç
3
20
08Ç
1
20
08Ç
3
20
09Ç
1
20
09Ç
3
20
10Ç
1
20
10Ç
3
20
11Ç
1
20
11Ç
3
20
12Ç
1
20
12Ç
3
20
13Ç
1
20
13Ç
3
20
14Ç
1
20
14Ç
3
20
15Ç
1
20
15Ç
3
20
16Ç
1
20
16Ç
3
20
17Ç
1
20
17Ç
3
20
18Ç
1
20
18Ç
3
GSYH Büyüme Hızı
YoY m.e.a., QoQ
Kaynak: TÜİK, TSKB Ekonomik Araştırmalar
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
20
10Ç
1
20
10Ç
3
20
11Ç
1
20
11Ç
3
20
12Ç
1
20
12Ç
3
20
13Ç
1
20
13Ç
3
20
14Ç
1
20
14Ç
3
20
15Ç
1
20
15Ç
3
20
16Ç
1
20
16Ç
3
20
17Ç
1
20
17Ç
3
20
18Ç
1
20
18Ç
3
Özel Tüketim Büyümesi ve Bileşenleriyıllık yüzde değişim ve
katkı yüzde puanları
Hizmetler Dayanıksız Mallar Yarı Dayanıklı Mallar Dayanıklı
Mallar
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
20
10Ç
1
20
10Ç
3
20
11Ç
1
20
11Ç
3
20
12Ç
1
20
12Ç
3
20
13Ç
1
20
13Ç
3
20
14Ç
1
20
14Ç
3
20
15Ç
1
20
15Ç
3
20
16Ç
1
20
16Ç
3
20
17Ç
1
20
17Ç
3
20
18Ç
1
20
18Ç
3
Yatırım Büyümesi ve Bileşenleriyıllık yüzde değişim ve katkı
yüzde puanları
Diğer Makine/Teçhizat İnşaat
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
19
99Ç
1
20
00Ç
1
20
01Ç
1
20
02Ç
1
20
03Ç
1
20
04Ç
1
20
05Ç
1
20
06Ç
1
20
07Ç
1
20
08Ç
1
20
09Ç
1
20
10Ç
1
20
11Ç
1
20
12Ç
1
20
13Ç
1
20
14Ç
1
20
15Ç
1
20
16Ç
1
20
17Ç
1
20
18Ç
1
Sektörel Büyüme Oranları yıllık %
Tarım Sanayi Hizmetler İnşaat
Büyümeye Katkı (yüzde puan)
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
19
99Ç
1
20
00Ç
1
20
01Ç
1
20
02Ç
1
20
03Ç
1
20
04Ç
1
20
05Ç
1
20
06Ç
1
20
07Ç
1
20
08Ç
1
20
09Ç
1
20
10Ç
1
20
11Ç
1
20
12Ç
1
20
13Ç
1
20
14Ç
1
20
15Ç
1
20
16Ç
1
20
17Ç
1
20
18Ç
1
Tüketim Büyümesiyıllık % değişim
Özel Tüketim Kamu Tüketimi
-50%
-40%
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
19
99Ç
1
20
00Ç
1
20
01Ç
1
20
02Ç
1
20
03Ç
1
20
04Ç
1
20
05Ç
1
20
06Ç
1
20
07Ç
1
20
08Ç
1
20
09Ç
1
20
10Ç
1
20
11Ç
1
20
12Ç
1
20
13Ç
1
20
14Ç
1
20
15Ç
1
20
16Ç
1
20
17Ç
1
20
18Ç
1
Toplam Yatırım Büyümesiyıllık % değişim
Kaynak: TÜİK, TSKB Ekonomik Araştırmalar
-3.0%
-15%
-12%
-9%
-6%
-3%
0%
3%
6%
9%
12%
15%
30
35
40
45
50
55
60
65
70
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
2018
İmalat Sanayi Toplam PMI ve Büyüme
PMI (arındırılmamış)
Büyüme (sağ eksen)
TALEP YÖNLÜ 2017 Ç1 2017 Ç2 2017 Ç3 2017 Ç4 2017 2018 Ç1 2018 Ç2
2018 Ç3 2018 Ç4 2018
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 5.3% 5.3% 11.5% 7.3% 7.4% 7.4% 5.3%
1.8% -3.0% 2.6%
Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi 2.8% 1.9% 6.1% 3.8% 3.7% 5.5%
3.5% 0.5% -5.4% 0.7%
Devletin Nihai Tüketim Harcamaları 1.2% -0.3% 0.9% 0.9% 0.7%
0.5% 1.0% 0.4% 0.1% 0.5%
Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu 1.1% 2.3% 3.7% 2.0% 2.3% 2.5%
1.5% -1.4% -3.8% -0.5%
Stok Değişmeleri -2.0% -0.5% 0.4% 3.8% 0.6% 2.3% -1.6% -4.4%
-2.2% -1.7%
Mal ve Hizmet İhracatı 2.3% 2.4% 3.6% 1.9% 2.5% 0.2% 0.9% 2.9%
2.2% 1.7%
(Eksi) Mal ve Hizmet İthalatı 0.2% 0.5% 3.3% 5.1% 2.4% 3.6% 0.0%
-3.8% -6.2% -1.9%
(Net) Mal ve Hizmet İhracatı 2.1% 1.8% 0.3% -3.2% 0.1% -3.5%
0.9% 6.7% 8.4% 3.6%
ARZ YÖNLÜ 2017 Ç1 2017 Ç2 2017 Ç3 2017 Ç4 2017 2018 Ç1 2018 Ç2
2018 Ç3 2018 Ç4 2018
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 5.3% 5.3% 11.5% 7.3% 7.4% 7.4% 5.3%
1.8% -3.0% 2.6%
Tarım 0.1% 0.3% 0.5% 0.3% 0.3% 0.2% 0.0% 0.2% 0.0% 0.1%
Sanayi 1.3% 1.2% 2.7% 1.9% 1.8% 1.7% 0.8% 0.0% -1.3% 0.2%
İnşaat 0.3% 0.4% 1.4% 0.5% 0.7% 0.5% 0.1% -0.4% -0.6% -0.1%
Hizmetler 3.1% 3.0% 6.1% 4.2% 4.1% 4.3% 4.0% 2.3% -0.4% 2.4%
Vergi - Sübvansiyon 0.1% 0.4% 1.1% 0.4% 0.5% 0.7% 0.5% 0.0%
-1.0% 0.0%
Kaynak: TUİK, TSKB Ekonomik Araştırmalar
