Upload
eefje-blankevoort
View
220
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
'Ik kan de Russen alleen maar wantrouwen'
Citation preview
Elke dag zit Khava Gaisanova in Tsjer-
men naast een koelkast die met een
lang snoer verbonden is met haar huis.
Van daaruit verkoopt ze limonade en water
aan voorbijgangers. ‘Mijn man is verdwenen.
Waarschijnlijk ontvoerd door de politie’‚ zegt
ze in 2011 tegen journalist Arnold van Brug-
gen en fotograaf Rob Hornstra‚ als ze stoppen
om water te kopen.
De twee zijn op pad in de Noord-Kaukasus‚
voor een journalistiek project. Daarmee be-
gonnen ze na het besluit de Olympische Win-
terspelen van 2014 toe te wijzen aan Sotsji‚ de
Russische badplaats aan de voet van de Kau-
kasus. Hun drijfveer is verbazing over de keu-
ze voor deze plaats‚ aan de rand van een van
de gevaarlijkste gebieden op aarde. Opstand
en terreur‚ door rebellen en de Russische ge-
heime politie‚ eisen er nog dagelijks levens.
Gaisanova vertelt de twee haar levens-
verhaal. Het werd de ruggengraat van het
boek De geheime geschiedenis van Khava
Gaisanova & de Noord-Kaukasus dat eind
januari is verschenen. Gaisanova is een
Ingoesjeetse die woont in Noord-Ossetië.
Maar ze had ook in een van de andere Kau-
kasische deelrepublieken kunnen wonen.
Want talloze in deze bergen gewortelde fa-
milies kennen een vergelijkbaar verhaal.
De grootouders van Gaisanova kregen in
1944 twee uur om hun spullen te pakken.
Daarop vertrokken ze met hun kinderen in
overvolle‚ steenkoude treinen naar Kazach-
stan‚ samen met een half miljoen andere
Tsjetsjenen en Ingoesjeten. Onderweg en na
aankomst stierf zo’n twintig procent van hen
van honger en uitputting.
Stalin beval tot de massale deportaties‚
wordt gezegd‚ uit angst voor collaboratie
door die volkeren met de Duitsers. Moskou
heeft de regio altijd met wantrouwen beke-
ken‚ zeker sinds de grote Kaukasische oorlog
(1816-1859). De Russen vochten daarin met de
welhaast onverslaanbare bergbewoners‚ die
streden onder leiders als imam Sjamil‚ die
25 jaar uit handen van de Russen kon blijven.
In zijn geboortestad Gimry en in Goenib‚
waar hij uiteindelijk werd verslagen‚ wordt
imam Sjamil nog altijd vereerd.
Sotsji
Vladikavkaz
Grozny
Beslan
Gimry
Tsjermen
Z w a r t e Z e e
Ka
spisc
he
Ze
eNoord-Ossetië
Karatsjaj-Tserkessië
Kabardië-Balkarië
Dagestan
Tsjetsjenië
Ingoesjetië
Adygië
G E O R G I Ë
R U S L A N D
100 km
Noord-Kaukasus
Het Russische Sotsji‚ waar volgend jaar de Olympische Winterspelen plaats-hebben‚ ligt in een van de gevaarlijkste regio’s ter wereld. Arnold van Bruggen en Rob Hornstra maakten er een uniek document over.
Tekst: Marnix de BruyneFotografie: Rob Hornstra
20 | Wordt Vervolgd | nr. 2 - februari ’13 | De Noord-Kaukasus De Noord-Kaukasus | Wordt Vervolgd | nr. 2 - februari ’13 | 21
‘Ik kan de Russen alleen maar wantrouwen’
© B
lok
pla
n
Lees verder op pagina 25.
22 | Wordt Vervolgd | nr. 2 - februari ’13 | De Noord-Kaukasus
Foto vorige pagina: Khava Gaisanova in haar woning in Tsjermen. Foto deze
pagina: portret van Gaisanova’s verdwenen echtgenoot Moechazjir, op een
stoel in haar ‘zomerkeuken’.
De Noord-Kaukasus | Wordt Vervolgd | nr. 2 - februari ’13 | 23
Boven: de ‘poort van Sjamil’ in
Goenib, waar de legendarische
imam Sjamil en zijn mannen in
1859 werden verslagen en nog
altijd worden vereerd.
Rechts: oude foto’s uit het album
van Khava Gaisanova, met links-
boven Gaisanova als lerares op
schoolreis naar de badplaats
Sotsji, in 2014 gaststad van de
Olympische Winterspelen; rechts-
boven Gaisanova en haar echt-
genoot na terugkeer in Noord-
Ossetië; onder beelden van haar
familie uit de tijd dat ze nog in
Kazachstan woonde.
24 | Wordt Vervolgd | nr. 2 - februari ’13 | De Noord-Kaukasus De Noord-Kaukasus | Wordt Vervolgd | nr. 2 - februari ’13 | 25
Vervolg pagina 20.
In Kazachstan werden de nieuwkomers niet
als slachtoffer gezien‚ maar als indringers. Ze
werden tewerkgesteld op kolchozen en sov-
chozen‚ collectieve boerderijen‚ en mochten
geen stap verzetten zonder toestemming van
de politie. Na de dood van Stalin in 1956
mochten ze terugkeren naar hun bergdorpen‚
wat ze eerst mondjesmaat deden. Hun huizen
waren inmiddels bewoond door anderen.
Khava Gaisanova‚ die in Kazachstan was ge-
boren‚ kwam in 1975 naar Tsjermen‚ haar
broers bleven in Kazachstan. Gaisanova was
in 2007 bij de begrafenis van een van hen in
Kazachstan‚ toen haar man verdween.
Noord-Ossetië trilde destijds nog na van het
gijzeldrama in Beslan van 2004. Bij een bevrij-
dingsactie door het Russische leger kwamen
daar 331 schoolkinderen en docenten om‚ van
de ruim elfhonderd die gegijzeld waren door
vooral uit Ingoesjetië afkomstige rebellen.
Alle Ingoesjeten waren sindsdien verdacht. In
de drie jaar erna verdwenen twintig bewo-
ners van Tsjermen. ‘Gewoon opgepakt en op-
gelost in het niets’‚ vertelt Gaisanova. ‘Nooit
meer iets van gehoord‚ niet in gevangenissen
en niet in rechtszalen.’
Haar man Moechazjir wacht eenzelfde lot.
Met een buurman had hij boodschappen ge-
daan in Vladikavkaz‚ waarna hij verdween.
Zijn auto‚ met een Ingoesjeets nummerbord‚
wordt uiteindelijk teruggevonden in het
straatje bij het hoofdbureau van politie. Er
zijn geen sporen van geweld‚ alle documenten
zijn er nog. Behalve het rijbewijs. Vandaar dat
Gaisanova de politie verdenkt‚ die bij een aan-
houding altijd eerst een rijbewijs vraagt.
Vladikavkaz in Noord-Ossetië, waar Gaisanova’s echtgenoot Moechazjir
‘verdween’. In 1999, 2008 en 2010 werden op de centrale markt aanslagen
gepleegd, waarbij bijna honderd doden en honderden gewonden vielen.
De enige zoon van Gaisanova, Moesa, met zijn zoon; polaroid van Gaisanova
met haar man Moechazjir, haar schoondochter en een kennis in haar tuin.
Haar naspeuringen leiden tot niets. ‘Niemand
weet wat er gebeurd is’‚ zegt ze uiteindelijk.
‘Ik kan de Russen alleen maar wantrouwen.’
Van Bruggen schreef in de Noord-Kaukasus
zeventien notitieblokjes vol met verhalen
over lang vervlogen veldslagen‚ de terreur
onder Stalin‚ de deportaties‚ en de strijd in
Tsjetsjenië. De weerslag ervan heeft‚ met de
vele indringende foto’s van Hornstra‚ een in-
trigerend‚ waardevol tijdsdocument opgele-
verd dat je niet snel weglegt.
Reageren? [email protected]
De geheime geschiedenis van Khava
Gaisanova & de Noord-Kaukasus
Arnold van Bruggen en Rob Hornstra
Uitgeverij Pegasus‚ 352 pagina’s