TÜRK STANDARDI - epasproje.comepasproje.com/images/upload/014817.pdf · TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı ... Bu

TÜRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS 10465Kasım 1992

ICS 91.100.30

1. Baskı

BETON DENEY METOTLARI- YAPI VE YAPI BİLEŞENLERİNDE SERTLEŞMİŞ BETONDAN NUMUNE ALINMASI VE BASINÇ MUKAVEMETİNİN TAYİNİ (TAHRİBATLI METOT)

Test Method for Concrete- Obtaining Samples and Determination of Compesive Strength in Hardened Concrete in Structures and Components (Destructive Method)

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya

çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde

görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.100.30 TÜRK STANDARDI TS 10465 / KASIM 1992

İÇİNDEKİLER

0 - KONU, TARİF, KAPSAM...................................................................................... 1 0.1 - KONU.........................................................................................................................1 0.2 - TARİFLER..................................................................................................................1

0.2.1 - Sertleşmiş Beton ................................................................................................................. 1 0.2.2 - Deney Uygulanan Yer ......................................................................................................... 1 0.2.3 - Deney Numunesi ................................................................................................................. 1 0.2.4 - Ölçüm Yeri ........................................................................................................................... 1

0.3 - KAPSAM ....................................................................................................................1 0.4 - UYGULAMA ALANI ....................................................................................................1

1 - DENEY METODU ................................................................................................. 2 1.1 - PRENSİP ...................................................................................................................2 1.2 - CİHAZ VE MALZEMELER..........................................................................................2 1.3 - DENEY UYGULAMA YERİ, ÖLÇÜM YERİ VE SAYISI, ÖLÇÜM YERLERİNİN DURUMU ...........................................................................................................................3

1.3.1 - Deney Uygulama ve Ölçüm Yeri ......................................................................................... 3 1.3.2 - Ölçüm Yerlerinin Sayõsõ ....................................................................................................... 3 1.3.3 - Ölçme Yerlerinin Durumu .................................................................................................... 3

1.4 - DENEY NUMUNESİ ...................................................................................................4 1.4.1 - Deney Numunelerinin Şekil ve Boyutlarõ ............................................................................. 4 1.4.2 - Deney Numunesi Alõnmasõ .................................................................................................. 4 1.4.3 - Deney Numunesinin Durumu .............................................................................................. 5 1.4.4 - Deney Numunelerinin Hazõrlanmasõ.................................................................................... 5

1.5 - İŞLEM ........................................................................................................................6 1.6 - HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ ....................................................6 1.7 - DEĞERLENDİRME ....................................................................................................6

1.7.1 - Genel ................................................................................................................................... 6 1.7.2 - Sonuçlarõn Değerlendirilmesi............................................................................................... 6

2 - ÖLÇÜM YERLERİNE AİT TUTANAK VE DENEY RAPORU ............................... 8 2.1 - ÖLÇÜM YERLERİNE AİT TUTANAK .........................................................................8 2.2 - DENEY RAPORU.......................................................................................................9

EK - A....................................................................................................................... 11 EK - B....................................................................................................................... 14


1

BETON DENEY METOTLARI-YAPI VE YAPI BİLEŞENLERİNDE SERTLEŞMİŞ BETONDAN NUMUNE ALINMASI VE BASINÇ

MUKAVEMETİNİN TAYİNİ (Tahribatlõ Metot) 0 - KONU, TARİF, KAPSAM 0.1 - KONU Bu Standard, sertleşmiş betondan numune alõnmasõ ve alõnan numunenin basõnç mukavemeti tayinine dairdir. 0.2 - TARİFLER 0.2.1 - Sertleşmiş Beton Sertleşmiş beton, yapõ ve yapõ bileşenlerindeki beton imal yaşõ en az 28 gün olan veya sõkõştõrõldõktan sonra sertleşerek yük taşõma özeliğini kazanmõş betondur. 0.2.2 - Deney Uygulanan Yer Deney uygulanan yer, bir yapõnõn veya yapõ bileşeninin basõnç mukavemetinin tespit edileceği bölümüdür. 0.2.3 - Deney Numunesi Deney numunesi, sertleşmiş betondan õslak metodla kesilerek (gerektiğinde tesviye edilerek atõlan tabakalar da dahil) çõkarõlan silindir (karot) veya küp şeklindeki numunelerdir. 0.2.4 - Ölçüm Yeri Ölçüm yeri, deney yeri içinde numune alõnan ve numune alõnma öncesi deney çekici(vuruş deneyi) uygulanan yüzeydir. 0.3 - KAPSAM Bu standard, yapõ ve yapõ bileşenindeki sertleşmiş betondan, tahrip ederek, numune alõnmasõnõ ve alõnan numune üzerinde basõnç mukavemeti tayini deneyi yapõlmasõnõ kapsar. 0.4 - UYGULAMA ALANI Bu standard bir yapõ veya yapõ bileşeni betonuna ait kalite kontrol bazõnda taze beton deney sonuçlarõ yoksa, varolan sonuçlar yetersiz ise veya yapõdaki beton mukavemetinde bir şüphe ortaya çõkmõşsa (Mesela; gözle görülebilen önemli çatlaklar, tabii don hasarlarõ, dayanõm düşüklüğü izlenimi yaratacak boyuttaki yüzey bozukluklarõ ve herhangi bir tarhibatsõz metotla yapõlan kontrol sonuçlarõnõn beton basõnç dayanõmõna ilişkin kuşku doğurmasõ ya da herhangi bir zarar veya kõsmi yõkõlma mevcutsa) uygulanõr. Bu metot hafif beton ve taşõyõcõ hafif beton (TS 2511)1) içinde uygulanabilir. Yapõ veya yapõ bileşenlerinde sertleşmiş betonun basõnç mukavemeti tayininde; -Bu standardda verilen tahribatlõ deney metodu, veya -Tahribatlõ deney metodu ile tahribatsõz deney metodu (TS 3260) birlikte, uygulanõr. 1) Bu standard metninde atõf yapõlan standardlarõn numaralarõ, yayõm tarihleri, İngilizce ve Türkçe isimleri kapağõn arkasõnda verilmiştir.


2

1 - DENEY METODU 1.1 - PRENSİP Betonun iç bünyesindeki gerçek mukavemetinin tespiti sertleşmiş betondan alõnan karot numunelerinin basõnç deneyi ile mümkündür. Sertleşmiş beton basõnç mukavemeti tayininde, mecbur kalõnmadõkça tahribatlõ deney metodu ile tahribatsõz deney metodu birlikte uygulanmalõdõr. Sertleşmiş betondan deney numunesi (karot) alõnmadan önce numuneye ait ölçüm yerinde beton test çekici ile yüzey sertliği deneyleri yapõlarak (Rm) geri tepme değerleri, bilyalõ test çekici ile de vuruş bilyesinin beton yüzeyinde bõrakmõş olduğu iz çapõ (dm) tespit edilir. Her iki yüzey sertliği deney metodu betonun elastikiyetinin tespitine dayanan ve betonun birkaç milimetre derinliğindeki yüzeyi test ettiğinden sadece betonun üst yüzeyine yakõn tabakalarõnõn basõnç mukavemeti hakkõnda bilgi verir. Yüzey sertliği deney sonuçlarõ, kalõp vibrasyon karbonatlaşmõş yüzey, agrega tanecikleri, teçhizat ve onarõm gibi betonun yüzeysel özelliklerinden oldukça etkilenir. Özellikle yangõn, don ve kimyevi etkiler vasõtasõyla tahribata uğramõş beton yüzeyinde yüzey sertliği deneyleri kullanõşlõ değildir. Betondan kesilen bir numune üzerinde yapõlan basõnç mukavemeti deneyi gibi ek bir bilgi olmadan yalnõz yüzey sertliği deney sonucunun vereceği bilgi beton mukavemetinin belirlenmesi için yeterli değildir. Yukarõda belirtilen nedenlerden dolayõ bir yapõ veya yapõ bileşenleri üzerinde basõnç mukavemeti değerlendirilmesi yapõlõrken, yüzey sertliği deney cihazlarõ üzerinde (Rm, dm) değerlerine karşõlõk verilen grafik değerleriyle yapõya ait gerçek mukavemet değerleri arasõnda önemli farklõlõklar bulunduğundan; - yapõnõn yapõmõ sõrasõnda alõnan 7 ve 28 günlük taze beton numunelerinin basõnç mukavemet

deneyinden önce yüzey sertlik deneyi yapõlarak betona ait kalibrasyon eğrisi çõkarõlmalõ ve yapõ betonu denetlenirken bu grafik kullanõlmalõ,

- veya karot alõnan ölçüm yerlerindeki test çekici okumalarõ ile karot basõnç mukavemeti değerleri eşlendirilerek bir grafiğe taşõnmalõ ve bu test çekici değerlerine (Rm) karşõlõk verilen karot mukavemet değerleri vasõtasõyla karot alõnmayan ama beton test çekici okuma değerleri bulunan yapõ bileşenlerine ait gerçeğe yakõn mukavemet değerleri bulunur (Ek-B-Şekil-B1). Böyle bir uygulama ile, sertleşmiş betondan daha az numune alõnarak daha çok sayõda yapõ bileşenini test etmek mümkündür. Korelasyon doğrusuna ait değerlendirme Ek-1'de verilmiştir.

1.2 - CİHAZ VE MALZEMELER 1.2.1 - Karot Alõcõ; komple takõm 1.2.2 - Karot Bõçağõ; 50 mm-150 mm iç çaplõ ve bu bõçaklara uygun bileziği olan 1.2.3 - Darbeli Delme Matkabõ; 20 mm çaplõ taş delici uçlu 1.2.4 - Pirinç Dübel veya benzeri Çelik Dübel 1.2.5 - Makina Somunu 1.2.6 - Su Hortumu; 12,7 mm çapõnda veya su tankõ 1.2.7 - Kablo Uzatma; makaralõ 1.2.8 - Pens, karot çõkartõcõ 1.2.9 - Demir Ölçer; teçhizatõn yerini, yönünü ve beton et kalõnlõğõnõ belirleyen 1.2.10 - Vakum Plakasõ 1.2.11 - Vakum Pompasõ; karot makinasõnõn yapõ bileşenine tespiti için 1.2.12 - Çeşitli Avadanlõklar; makinayõ sabitleştiren 1.2.13 - Taşkesme Cihazõ


3

1.2.14 - Basõnç Presi 1.2.15 - Numune Başlõklama Cihazõ 1.2.16 - Beton Deney Çekici 1.3 - DENEY UYGULAMA YERİ, ÖLÇÜM YERİ VE SAYISI, ÖLÇÜM YERLERİNİN DURUMU 1.3.1 - Deney Uygulama ve Ölçüm Yeri Deney uygulama ve ölçüm yeri, Madde 0.2.2'de ve 0.2.4'de tarif edildiği şekilde belirlenir. 1.3.2 - Ölçüm Yerlerinin Sayõsõ Ölçüm yerlerinin sayõsõ (n), TS 500'de öngörülen şekilde, nitelik kontrolü için gerekli olan deney numunesi sayõsõna (N) bağlõdõr. (N) sayõsõ, her 50m3 lük beton imalatõndan alõnmasõ gereken numune sayõsõ olup en az 3 adettir. Bir yapõnõn 50 m3 den daha az beton ihtiva eden her katõ için ise (N) sayõsõ yine en az 3 adettir. Bu sayõ (N), BS 25'den daha yüksek mukavemetli betonlar için iki katõna (6 adet) çõkarõlmalõdõr. Beton imalatõ miktarõna göre tespit edilen ölçüm yerlerinin sayõsõ (n), alõnan karot numunesi çapõna veya küp şeklindeki numunenin kenar uzunluğu ile sertleşmiş betonda kullanõlan agreganõn maksimum dane çapõ büyüklüğü ilişkisi ile karakteristik beton dayanõm sõnõfõna bağlõ olarak aşağõdaki Çizelge-1'de belirtilen şekilde artõrõlõr. ÇİZELGE 1 - Sertleşmiş Betondaki Ölçüm Yeri Sayõsõ (n)

Ölçüm Yeri Sayõsõ (n) (En az)

Alõnan Karot Çapõ veya Küpün Kenar Uzunluğu (d)

Agregaya Ait Maksimum Tane Çapõ

D(max)

Normal Beton BS 14, BS 16, BS 20, BS 25

Yüksek Dayanõmlõ Beton BS 30 ve

daha yüksek dayanõmlõ betonlar

d ≥ 100 mm d < 100 mm d < 100 mm

> 32 mm ≤16 mm >16 mm

n ≥, 3 (n > N) n ≥ 6 n ≥ 6 (n > 2N) n ≥12 n ≥, 9 (n > 3N) n ≥18

Tahrip etmeden uygulanan geri tepmeli beton test çekici deneyindeki deney numunesi sayõsõ

n ≥ 3.N olmalõdõr. 1.3.3 - Ölçme Yerlerinin Durumu Ölçüm yerleri, denenen betonu karakterize etsin diye deney yerine eşit bir şekilde dağõtõlmalõdõr. Bununla birlikte ölçüm yerlerinin seçiminde, bir yapõ bileşenindeki beton basõnç mukavemetinin betonlama doğrultusunda yukarõdan aşağõya doğru artabileceği gözönüne alõnmalõdõr. Beton kõvamõ, sõkõştõrma metodu ve zamanõ, agrega maksimum dane boyutu ile donatõ sõklõğõ ilişkilerine bağlõ olarak özellikle ince ve sõk teçhizatlõ kolonlarõn alt ve üst kõsõmlarõndaki beton mukavemetinde farklõlõklar oluşabilir. Bu nedenle kolonlardaki ölçme ve karot alma yerleri belirlenirken bu durum gözönünde bulundurulmalõdõr. Beton karot numuneleri alõnõrken, mümkün olduğunca bileşenlerin taşõma gücünü etkilemeyecek yerler seçilmeli ve teçhizatlar kesilmemelidir. Bunun için teçhizatõn yeri ve özelliklerini belirleyen tarayõcõ araçlar kullanõlarak teçhizatõn daha az ve seyrek olduğu yerler seçilmelidir. Karot alõmõ sõrasõnda, karotta hasar oluşturmamak ve sonuçlarõn güvenirliğini artõrmak için, hõzlandõrõlmõş kür ya da buhar kürü uygulanmamõş normal kurlu betonlardan 14 günden önce karot alõnmamasõna dikkat edilmelidir.


4

Numunelerin alõnmasõnda yapõ bileşeninin kenar bölgelerinde yapõ tahribatlarõ meydana gelmemesine dikkat edilmelidir. Bu nedenle numuneler kesilirken yapõ elemanõ kenar kõsmõndan en az en büyük dane çapõnõn iki misli uzaklõktaki bir yerden sulu kesme sistemiyle alõnmalõdõr. Sertleşmiş betondan numune almadan önce uygulanan vuruş deneyi (geri tepmeli beton test çekici deneyi) 120 mm den daha ince yapõ bileşenlerinde küçük konsol ve kolonlarda titreşimden dolayõ ölçüm sonuçlarõnõ olumsuz yönde değiştirebilir. Bu tür narin yapõlõ betonlarda vuruş deneyleri desteğe, köşelere yakõn yerlere uygulanmalõdõr. 1.4 - DENEY NUMUNESİ 1.4.1 - Deney Numunelerinin Şekil ve Boyutlarõ Basõnç mukavemeti deneyi uygulanacak deney numuneleri silindir veya küp şeklinde olmalõdõr. Yapõ ve yapõ bileşeninden basõnç mukavemetine tabi tutulmak üzere çõkarõlan, kesme ve başlõk yapma gibi gerekli düzeltme işlemi yapõldõktan sonraki deney numunesinin yüksekliği, silindir şeklindeki numunelerde (karotta) çapõna (h=d), küp şeklindeki numunelerde ise kenar uzunluğuna eşit olmalõdõr. Karot numunesinin çapõ betonda kullanõlan iri agrega maksimum tane çapõnõn en az 3 misli büyüklükte olmalõdõr. Basõnç yüzeyleri, düz ve paralel olmalõ, deney uygulama eksenine göre dik açõlõ (90° ± 0,5°) olmalõdõr. Karot numunelerinin çaplarõ 100-150 mm olmalõdõr. Özel durumlarda mesela; narin yapõ bileşenlerinde veya teçhizatõn fazla olduğu yapõ ve yapõ bileşenlerinde daha küçük çaplõ karotlar alõnabilir. Ancak en küçük çap 50 mm olmalõdõr. Kesilerek alõnan küp numunelerinin kenar uzunluğu 100 mm den az olmamalõdõr. 1.4.2 - Deney Numunesi Alõnmasõ Sertleşmiş betondan denenmek üzere beton numunesi alõnmadan önce işaretlenen ölçüm yerleri teçhizat tarayõcõ ile taranõr. Teçhizatõn en az bulunduğu nokta seçilip deney çekici uygulanõr (TS 3260). İşaretlenip karot alõmõ kararlaştõrõlmõş olan ölçüm yerleri numaralandõrõlõr ve yapõ bileşeninin adõ, betonun yaşõ karotlarõn betonlama doğrultusunda ya da bu doğrultuya dik doğrultuda (yatay veya düşey) alõndõklarõ ve yapõ bileşeninin boyutlarõ ile karot alma doğrultusuna paralel boyutu tespit edilir. Delici karot bõçaklarõnõn çapõ, donatõ aralõğõ ve yapõ bileşeni boyutlarõ Çizelge-2'ye göre seçilir. ÇİZELGE 2 - En büyük Agrega Tane Büyüklüğüne Karşõlõk Gelen Delici Karot Bõçağõ İç Çapõ Boyutlarõ

En Büyük Agrega Tane Büyüklüğü (mm)

Delici Karot Bõçağõ İç Çapõ(mm)

63 32 16 8

150 100* 50 50

* Özel durumlarda, mesela ince yapõ elemanlarõnda veya sõk teçhizatlõ yapõ bileşenlerinde iç çapõ 50 mm olan küçük karot bõçaklarõ da kullanõlabilir. Delici karot bõçağõ iç çapõ, yapõ bileşeninin kalõnlõğõndan fazla olmamalõdõr. - Karot numune yüzeyleri düzgün olmalõdõr. Bunun için karot alma cihazõ mümkün olduğunca

oynamayacak şekilde yan duvarlara veya tavana çeşitli avadanlõklarla, vakum veya pirinç dübel ile sabitleştirilir. Karot alõcõ cihazõn oturma yüzeyi eğri ise ayak vidalarõ vasõtasõyla dengelenir.

- Karot alõcõ cihazõn elektrik ve suyu bağlanõr. - Döşemeden bir karot alõnacaksa, dökülecek parçalarõn ve karotun bir toplayõcõ plaka vasõtasõ ile

düşmeleri önlenir. Ayrõca su dökülmesine karşõ toplayõcõ bir kap kullanõlõr. - Cihaz çalõştõrõlõr su açõlõr ve delici uç (bõçak) yavaş yavaş betona sokulur. Karot numuneleri õslak

delme metodu ile alõnmalõdõr. - Delici uç betona gerekli devir düşmeyecek şekilde bastõrõlõr. Bu durum ampermetre göstergesi

uygun sõnõrlar arasõnda tutularak sağlanõr. - Su şiddeti betonu kesme anõnda ortaya çõkan parçalarõ çabuk temizleyecek şekilde ayarlanõr. - Karot bõçağõnõn betona ne kadar girdiğini tespit etmek için önce karot bõçağõ boyu ölçülür. Bõçak

beton içinden çõkarõlmadan kesilen derinlik dõşõnda kalan bõçak boyu toplam bõçak boyundan çõkarõlarak kesilen karot boyu yaklaşõk olarak belirlenir.


5

Karot numunesi yeterli boyda kesildikten sonra kesilen karota ince bir keski sokularak kõrõlõr ve bir pens vasõtasõyla alõnõr.

- Karotlara ölçüm yerlerini belirten kalõcõ işaretler verilir. - Ayrõca karotun cinsi, yapõsõ ve hasarlarõ kaydedilir (kõlcal çatlaklar vb.) Deney numunesi alõndõktan

sonra yapõ bileşeninde meydana gelen boşluk, düşük slamplõ yüksek dozlu bir harç ile veya rötre yapmayan hazõr paket harçlarõn sõkõştõrõlmasõ suretiyle doldurularak kapatõlmalõdõr.

Şayet, deney numunesinin herhangi bir beton yapõ bileşeninden (kolon, kiriş, döşeme vb.) kopmuş olan beton yõkõntõsõndan alõnmasõ gerekiyorsa, yõkõntõ beton kütlesinin sabit tutularak karot numunesi alõnmasõnõn güçlüğü nedeniyle taş kesme bõçağõ ile Madde 1.4.4.1'de belirtilen hassasiyetle 100 x 100 x 100 mm veya 150 x 150 x 150 mm boyutlarõnda küp numuneleri kesilir. Küp numuneleri, kesmeden dolayõ herhangi bir hasara uğramamõşsa, kür ve bakõmõ sonunda başlõklamaya gerek duyulmadan basõnç mukavemeti deneyine alõnõr. Hasarlõ numuneler için Madde 1.4.4.3'de belirtilen işlem uygulanõr. 1.4.3 - Deney Numunesinin Durumu Deney numunelerinin içinde, basõnç doğrultusunda teçhizat çubuğu bulunmamalõdõr. Basõnç yükü doğrultusuna dik veya eğri teçhizat genellikle basõnç mukavemetini azaltõcõ etki yapar. Bu sebeple deney numunesinin toplam hacmindeki teçhizat oranõ % 5'den daha büyük olduğunda veya deney numunesinin 1/3 yüksekliğinde bulunan demir teçhizatõ hacmi toplam numune hacminin % l'den daha büyük olmasõ halinde deney numunesi deney sonuçlarõnõn değerlendirilmesinde dikkate alõnmaz. Karot deney numunesindeki teçhizat hacmi, basõnç mukavemet deneyinden sonra tartõlarak hesaplanõr. Teçhizat hacmi (V), aşağõdaki formül yardõmõyla bulunur.

dGVρ

=

Burada; ρd = Teçhizat özgül kütlesi 7,85 g/cm3 V = Teçhizat (yapõ çeliği) hacmi (cm3) G = Teçhizat kütlesi (g) dõr. 1.4.4 - Deney Numunelerinin Hazõrlanmasõ 1.4.4.1 - Deney Numunelerinin Kesilmesi Yapõ bileşenlerinden karot bõçağõ vasõtasõyla alõnan deney numunelerinin sõvalõ veya karbonatlaşmõş yüzeyleri ile yapõ bileşeninden koparõlmõş düzgün olmayan yüzeyi laboratuvarlarda õslak metotla numuneye zarar vermeden yüksekliği çapõna eşit olacak şekilde (h=d) taş kesme bõçağõ ile traşlanõr. Numunenin düzeltilmesinden sonraki yüksekliği karot çapõndan en fazla ± % 10 kadar sapabilir. Numuneler üzerindeki işaretlemenin silinmemesine dikkat edilmeli çap ve yükseklik hassas bir şekilde ölçülüp kaydedilmelidir. Deney numunesinin basõnç presinde yük uygulanacak yüzeyleri birbirine paralel olmalõ ve bu yüzeylerin düzlemden sapmasõ en fazla 0,1 mm olmalõdõr (Şekil-1). 1.4.4.2 - Numunelerin Kürü ve Bakõmõ Laboratuvarda hazõrlanan deney numuneleri deney anõna kadar yaklaşõk 23°C ± 2°C sõcaklõkta ve doygun rutubetli kür odasõnda saklanmalõdõr (TS 3114) Deney numuneleri deney esnasõnda hava kurusu halde olmalõdõr. Şayet deney numunesinin alõndõğõ yapõ veya yapõ bileşeni hizmet şartlarõnda sürekli olarak su ile temasta ise deney numunelerinin kürü su içinde yapõlmalõdõr. 1.4.4.3 - Başlõklama Deney numuneleri Madde 1.4.3'deki incelemelerden geçirilmeli, deney şartlarõna uygun olmayan numuneler deneye alõnmamalõdõr. Deney numunelerinin düzlemden sapmasõ, 0,1 mm'yi aşmasõ halinde eksenel sapmalarõ gidermek ve basõnç yükünün homojen bir dağõlõmõnõ sağlamak amacõyla başlõklama cihazõnda % 70 kükürt ve % 30 grafitten meydana gelen başlõk yapõlmalõdõr. Deney numunesinin alt ve üst yüzeylerine ayrõ ayrõ yapõlan başlõk maksimum 5 mm kalõnlõğõnda olmalõ ve


6

bütün numune yüzeyini kaplamalõdõr (TS 3068). Deney numuneleri (silindir ve küp) yapõ bileşeni veya beton kütlesinden alõnõrken kesmeden dolayõ hasara uğramasõ durumunda, hasara uğramõş kõsõmlar çimento harcõyla sõvanarak onarõlõr. Numuneler en az 24 saat sonra deneye tabi tutulmalõdõr. 1.5 - İŞLEM Deney numuneleri kür odasõndan çõkarõldõktan sonra deney şartlarõ ortamõnda hava kurusu hale gelene kadar bekletilir. Başlõklama öncesi tartõlarak yaklaşõk birim kütleleri bulunur. Deney numuneleri TS 3114'e uygun olarak basõnç mukavemeti deneyine tabi tutulur. 1.6 - HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ Basõnç deneyi sonucu bulunan yük, deney yüküne dik olan deney numunesi kesit alanõna bölünerek basõnç mukavemeti bulunur.

2/, mmNAPff küpsil =

Burada;

silf veya küpf : Beton deney numunesine ait basõnç mukavemeti N/mm2, P: Kõrõlma yükü N A: Deney yüküne dik deney numunesi kesit ortalama alanõ mm2 dõr. 1.7 - DEĞERLENDİRME 1.7.1 - Genel Bu standarda göre karotlara ait bulunan basõnç mukavemeti sonuçlarõ denenen betonun sadece içinde bulunmuş olduğu deney yaşõ için geçerlidir. Diğer bir yaşa dönüşüm genellikle mümkün değildir. Madde 1.4 'e uygun şekil ve boyuttaki 100 mm ve 150 mm çapõnda veya kenar uzunluğundaki deney numunelerine ait basõnç mukavemeti değerleri kenar uzunluğu 200 mm olan Standard küp basõnç mukavemeti değerlerine eşit kabul edilebilir. Karot yüksekliğinin çapõna eşit olmasõ durumunda; Karot çapõ (d) = 100 mm veya 150 mm ise küpf 200 = silf 100 veya silf 150'dir.

Karot çapõ 50 mm olan bir numune için 0,9 silf 50 = küpf 200 eşitliği geçerlidir. Burada;

küpf 200 = kenar uzunluğu 200 mm'lik küp basõnç mukavemeti

silf 100 = çapõ 100 mm olan silindir basõnç mukavemeti

silf 150 = çapõ 150 mm olan silindir basõnç mukavemeti 1.7.2 - Sonuçlarõn Değerlendirilmesi Beton 28. ve 90. günler arasõnda denenmelidir. Ancak hukuki bir ihtilaf doğmasõ halinde 90 günden daha yaşlõ betonlardan da karot alõnabilir. Tahribatlõ deney sonucunda bulunan karot basõnç mukavemetine ait en küçük tek değer ile ortalama değerler, Çizelge-3 deki eşdeğer küp mukavemeti ile seri mukavemetinin en az % 85 'ni sağlamalõdõr. Vuruş deneyi mukavemet değerleri ile betondan kesilerek çõkarõlan karot numunelerine ait basõnç dayanõm değerleri arasõnda çeşitli farklõlõklar ortaya çõktõğõnda karot numunelerine ait dayanõm değerleri dikkate alõnmalõdõr (Madde 1.1). Yapõ boyutlarõnõn numune boylarõna göre farklõ ve betondaki sõcaklõk değişiminin de numunelerinkinden başka türlü olmasõ sebebiyle, yapõda numunelere göre farklõ sertleşme durumlarõ meydana gelebileceği gözönüne alõnmalõ ve numunelerden elde edilen neticelerin değerlendirilmesinde bu hususa dikkat edilmelidir.


7

Elde edilen sonuçlarõn değerlendirilmesinde aşağõda belirtilen iki metot kullanõlõr. - İstatistiki olmayan metot - İstatistiki olan metot ÇİZELGE 3 - Beton Sõnõflarõ ve Mukavemetleri

Beton Sõnõfõ

Silindir Basõnç Mukavemeti

N/mm2

EK Eş Değer Küp Basõnç Mukavemeti

N/mm2

fSK ≥ fEK+3 N/mm2 Seri Mukavemeti Her Seri

Küpün Ortalama Mukavemetinin En Düşük

Değeri N/mm2

BS 14 BS 16 BS 20 BS 25

14 16 20 25

16 20 25 30

19 23 28 33

BS 30 BS 35 BS 40 BS 45 BS 50

30 35 40 45 50

35 40 45 50 55

38 43 48 53 58

1.7.2.1 - İstatistik! Olmayan Değerlendirme Bir yapõ veya yapõ bileşeninden alõnan, Madde 1.4'e uygun şekil ve boyuttaki 100 mm ve 150 mm çapõndaki veya kenar uzunluğundaki deney numuneleri için bulunan basõnç mukavemet değerleri Madde 1.7.1'e göre kenar uzunluğu 200 mm olan Standard küp basõnç mukavemet değerlerine eşit kabul edilir. Bu şekilde bulunan küpf 200 değerlerinin, aşağõdaki (a) ve (b) şartlarõnõ aynõ anda sağlamasõ gerekir.

a) Ortalama küpf200

≥ 0,85 fSK

b) En Küçük Tek Değer ( küpf200

≥ 0,85 fEK Burada; fEK = Betonun eşdeğer küp mukavemeti

(Örneğin BS14 için fEK = 16N/mm2 -Çizelge-3) fSK = Betonun seri mukavemeti

(Örneğin BS14 için fSK = 19 N/mm2 -Çizelge-3) dir. 1.7.2.2 - İstatistiki Değerlendirme Bir yapõ veya yapõ bileşeninde istatistik! bir değerlendirme yapõlabilmesi için (n ≥ 12) adet karot numunesine ait basõnç mukavemet değeri veya (n ≥ 35) adet vuruş deneyi sonucu olmalõdõr. n = alõnan numune sayõsõ karot mukavemet değerlerinden ( silf ) küp basõnç mukavemet değerlerine ( küpf

200) dönüşüm

değerleri Madde 1.7'de verilmiştir. Yapõlan istatistik! değerlendirme sonucu; z = küpf

200- ks.s ≥ 0,85.fEK

eşitliğini sağlamalõdõr. Burada; z = deney büyüklüğü N/mm2

küpf200

=Ortalama küp basõnç dayanõm değeri

s = küpf200

değerlerinin standard sapmasõ s > 3 N/mm2 dir.


8

( )1

2002

−−

= ∑n

ffS küpküp

formülü ile hesaplanõr. Burada; n = Deney sonucu elde edilen numune ve/veya ölçme yeri sayõsõdõr. Rastgele alõnan numune sõnõrõ n ≥ 12 (karotta) Rastgele alõnan numune sõnõrõ n ≥ 35 (vuruş deneyinde) ks =Rastgele alõnan minimum numune sayõsõna karşõlõk Çizelge-4'de verilen uygun kabul faktörleri. ÇİZELGE 4 - İstatistik Değerlendirmede Kullanõlan Kabul Faktörleri (ks)

Numune Sayõsõ (n)

Kabul Faktörleri (ks)

12 15 20 25 30

≥ 35

1,95 1,88 1,84 1,75 1,70 1.64

En küçük tek değer =11,5 N/mm2 Ortalama değer küpf200

=21,9 N/mm2

Standard sapma (s)=4,5 N/mm2 ≥ 3,0 N/mm2 Bulunan değerler; _ Deney büyüklüğü (z)= küpf

200- ks. S ≥ 0,85 fEK

formülünü doğrulamalõdõr (Madde 1.7.2.2) alõnan numune sayõsõ n=15 ks = 1,88 (Çizelge-4'den)

S = 4,5 ( )

1200

2

200

−−

= ∑n

ffS küpküp

olmasõ sebebiyle z = 21,9-1,88.4,5=13,44 N/mm2 BS 16 sõnõfõ için; f EK =20 N/mm2 (Çizelge-3) bulunmasõ gereken ortalama basõnç mukavemeti, 0,85.fEK = 0,85.20 = 17 N/mm2'dir. Deney sonucu bulunan değer, (Z=13,44 N/mm2) bulunmasõ gereken değerden (17 N/mm2) küçük olmasõ sebebiyle denenen beton BS 16 sõnõfõna uygun değildir. Bulunan beton kalitesi bir alt beton sõnõfõ olan BS 14 olarak kabul edilir. 2 - ÖLÇÜM YERLERİNE AİT TUTANAK VE DENEY RAPORU 2.1 - ÖLÇÜM YERLERİNE AİT TUTANAK Ölçüm yeri tutanağõ aşağõdaki verileri ihtiva etmelidir. -Proje adõ -Yapõ yeri -Yapõ bileşeni -Ölçüm yerlerinin işaretlenmesi Karot numunelerinde, -Beton proje değeri (kalitesi), -Alõnma tarihi, -Betonun yaşõ, -Karot alma cihazõ,


9

-Numunelerin ölçüm değerleri, -Numunelerin işaretlenmesi -Karotlarõn yatay doğrultuda mõ, düşey doğrultuda mõ alõndõğõ, Vuruş deneylerinde ise, - Vuruş deneyinin tarihi, - Vuruş deneyi cihazõ, - Ölçüm yerlerinin durumu, - Her bir ölçüm yerine ait R geri tepme ve diz çapõ (bilyalõ test çekici kullanõldõğõnda) değerleri, Ölçüm yerlerine ait tutanak en az 5 yõl deney yapõlan yerde saklanmalõdõr. 2.2 - DENEY RAPORU Yapõ ve yapõ bileşenlerindeki sertleşmiş betondan alõnan numuneler ile yapõlan basõnç mukavemeti deneyine ilişkin her raporun hazõrlanmasõnda bu standard esas alõnmalõ ve rapor en az aşağõdaki verileri ihtiva etmelidir: - Ölçüm yerlerinin durumu, - Ölçüm yerlerinin işaretlenmesi, Deney yerine ait bilgiler. Tahribatlõ deney metodunda, -Duruma göre teçhizatõnõn yeri ve hacimsel olarak oranõ, Tahribatsõz deney metodunda, - Geri tepmeli veya bilyalõ test çekiçlerine ait deney sonuçlarõ ve olmasõ gereken değerler, - Vuruş açõsõ, - Ölçüm yeri değerleri Rm duruma göre dm, - Deney raporu değerleri mR duruma göre md , - Deneyin yapõldõğõ laboratuvarõn adõ, deneyi yapanõn ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlarõ,

görev ve meslekleri, - Deney tarihi, - Deneyde uygulanan standardlarõn numaralarõ, - Deney sonuçlarõnõ değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarõnõ gidermek üzere alõnan tedbirler, - Uygulanan deney metotlarõnda belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat deneyde yer almõş olan

işlemler, - Rapor tarih ve numarasõ

YARARLANILAN KAYNAKLAR

DIN 1048 Teil 1,2,4,5 June 1991 Baustoff Prüfungen


10

Küp Numunesi Silindir Numunesi

ŞEKİL 1 - Basõnç Yüzeylerinin Düzlemden Sapmasõ


11

EK - A DEĞERLENDİRME ÖRNEĞİ

A.1 - İstatistik! Olmayan Değerlendirme Yapõ bileşeni adõ: Çatõ katõ teçhizatlõ beton döşeme Ölçüm yerlerinin işaretleri ve durumu: Şekil-A.1 ve Şekil-A.2'de verilmiştir. Numune alma cihazõ: Karot bõçağõ tespit edilmiş karot alma cihazõ Karot numunesinin işaret ve boyutlarõ ile teçhizat oranõ Çizelge-A.1'de verilmiştir. Yapõlõş sebeplerinden dolayõ sadece 8 adet karot alõndõ. Alõnan numune adedi 12 adetten daha az olduğu için hesaplamada istatistik! olmayan değerlendirme esas alõndõ. Beton döşemenin örtü kalõnlõğõnõn yaklaşõk yarõsõna kadar delindi. Karot numunelerine ait basõnç mukavemeti sonuçlarõ Çizelge-A.2'de verilmiştir. ÇİZELGE A1 - Karot Numunelerinin İşaret ve Boyutlarõ

Kesilen Boşluklu Bloka (Asmolen)Ait

Kesilen Teçhizat Çubuğu Karot Numarasõ

No.

Boyutlar a(mm)

h' (mm)

Karot Çapõ d (mm)

Karot Yüksekliği

h (mm)

Sayõsõ

Yüksekliği (mm)

Çapõ (mm)

1a 1b

30 15

50 20

98,6 97,9

102 92

0 1

- 60

6,5

2a 2b

10 5

30 30

98,3 98,4

106 92

0 1

- 75

6,5

3a 25 60 98,5 105 2 10 6,5 3b

20

60

98,1

108

2 1

90 35

12 6,5

4a 20 35 98,4 108 1 70 6,5 4b 0 0 98,5 108 1 70 6,5

ÇİZELGE A.2 - Karotlara Ait Basõnç Mukavemeti Sonuçlarõ

Karot Numarasõ

No.

Ortalama Karot Çapõ

d (mm)

Basõnç Yüzeyi

A (mm2)

Başlõklama Sonrasõ

Yükseklik (mm)

Basõnç Yükü

P kN

Basõnç Mukavemeti

silf = küpf200

=F/A N/mm2

1a 1b

98,6 97,9

7636 7528

110,5 97,2

143 214

19 28

2a 2b

98,3 98,4

7589 7605

111,6 98.9

211 180

28 24

3a 3b

98,5 98,1

7620 7558

117,1 115.8

174 191

23 25

4a 4b

98,4 98,5

7605 7620

114,9 115,0

155 164

20 22


12

A.1.1 - Deney Sonuçlarõnõn Değerlendirilmesi Çõkarõlan karot numunelerinin çapõ 100 mm'dir. Madde 1.7.1'de belirtildiği gibi h=d=100 mm veya 150

mm ise karot basõnç dayanõmõ f(sil)100 küp eşdeğer basõnç dayanõmõ, ( küpf200

) olarak kabul edilir. Yukarõdaki örnekte; Beton Mukavemeti Sõnõfõ : BS 14 BS 14 için Eşdeğer Küp Mukavemeti : fEK = 16 N/mm2

Seri Mukavemet Değeri : küpf = 19 N/mm2 (Çizelge-3)

Madde 1.7.2.1'e göre İstatistiki olmayan değerlendirme için deney sonucu bulunan silf 100 değerleri

( silf 100 = küpf200

) eşitliğinden elde edilen fküp2oo basõnç mukavemeti değerlerine dönüşür. küpf200

basõnç mukavemeti değerleri en az aşağõdaki (a) ve (b) şartlarõnõ sağlamasõ gerekir. a) Ortalama küpf

200 ≥ 0,85.fSK; küpf

200 ≥ 16,15 N/mm2 (0,85.19)

b) En Küçük Tek Değer küpf200

≥ 0,85 fEK; küpf200

≥ 13,6 N/mm2 (0,85.16) Deney sonucu bulunan; Ortalama küpf 200 = 24 N/mm2 > 16,15 N/mm2 (a)

En küçük tek değer küpf 200 = 19 N/mm2 > 13,6 N/mm2 (b) olup BS 14 için (a) ve (b) şartlarõnõ sağladõğõndan denenen betonun BS 14 sõnõfõna uygun olduğu anlaşõlõr. A.2 - İstatistiki Değerlendirme Beton sõnõfõ BS16 olan bir yapõdan yapõ şartlarõna uygun olarak d=100 mm ve d=50 mm çapõnda 15 adet karot numunesi alõnmõş olsun. Numune sayõsõ n>12 olmasõ sebebiyle betonun değerlendirilmesinde İstatistiki değerlendirme metodu kullanõlabilir. Basõnç mukavemet değerleri ve dönüşümü Madde 1.7.1'e göre yapõlmõş olup Çizelge-A.3'de verilmiştir. ÇİZELGE A.3 - Basõnç Mukavemet Değerleri ve Dönüşüm Sonuçlarõ

Ölçüm Yeri No.

Karot Çapõ d (mm)

Karota Ait Basõnç Mukavemeti

(N/mm2)

Küp Basõnç Mukavemeti (fküp200) (N/mm2)

1 2 3

50 50 50

27,4 28,4 29.0

24,7 25,6 26.1

4 5 6

50 50 50

19,8 26,1 17.6

17,8 23,5 15.8

7 8 9

50 50 100

23,7 20,3 11,5

21,3 18,3 11.5

10 11 12

100 100 100

22,5 25,4 27.2

22,5 25,4 27.2

13 14 15

100 100 100

25,9 23,4 19.3

25,9 23,4 19.3


13

ŞEKİL A1 - Çatõ Katõ Döşemesindeki Ölçüm Yerlerinin Durumu

ŞEKİL A2 - Betonarme Döşemeden Alõnan Karot Numunesinin Durumu


14

EK - B YAPI VEYA YAPI BİLEŞENİ BETONUNA AİT KORELASYON DOĞRUSUNUN ÇIKARILMASI

Herhangi bir yapõ veya yapõ bileşeni üzerinde 6 adet düşük ve yüksek mukavemet verebilecek değişik karakterlerde Madde 1.1'e uygun şekilde çapõ, d = 100 mm olan karot numuneleri alõnmõş olsun (Karot numuneleri alõnmadan önce karot alõnan yerlerde test çekici deneyi yapõldõ). Deney yapõlan ölçüm yerleri sayõsõnõn yeterliliği Çizelge-1 ile doğrulanmalõdõr. Alõnan karot numuneleri bir basõnç presinde kuvvet uygulanarak kõrõlõr. Silindirik karot numunelerine ait basõnç mukavemeti değerleri Madde 1.7'ye göre küp basõnç mukavemetine dönüştürülür (Çizelge-B.1) Karot numunesi alõnmasõ tahribatlõ bir metot olarak düşürüldüğünde referans korelasyon doğrusunun belirlenmesinde karot numunesi yerine taze beton numunelerine ait sõnõr değerleri kullanõlõr. Bu yönteme göre, beton üretimi aşamasõnda taze beton numunesi olarak alõnõp 7. ve 28. gün sonunda basõnç mukavemeti tespit edilmesi istenen beton silindir veya küp numuneleri üzerinde dayanõm deneyi öncesinde beton test çekici ile ortalama R geri tepme değerleri bulunur, ve beton numuneleri mukavemetleri tespit edilmek üzere kõrõlõr. Bulunan mukavemet değerlerine karşõlõk ortalama R geri tepme değerleri, Şekil-B.1'deki gibi grafike edilerek sözkonusu betonun denenmemiş diğer yapõ bileşenleri hakkõnda bilgi sahibi olmak üzere kullanõlabilecek referans korelasyon doğrusunu verir. ÇİZELGE B.1 - Ölçüm Sonuçlarõnõn Değerlendirme Örneği

Ölçüm Yeri No.

Deney Numunelerine Ait Silindir Basõnç

Mukavemeti silf 100 N/mm2

Eşdeğer Küp Mukavemeti

küpf200

N/mm2

Test Çekicine Ait (Rm) Geri Tepme

Değerleri

Ölçüm Yerlerine Ait Mukavemet Değerleri

1 2 3 4 5 6

25,0 28,0 26,7 35,9 29,4 35.5

25,0 28,0 26,7 35,9 29,4 35.5

27,5 29,3 32,5 32,8 34,6 35.0

Böylece eşdeğer küp mukavemet değerleri test çekici geri tepme değer çiftlerine ( küpf200

/ Rm) karşõlõk

gelecek şekilde, ( küpf200

) ordinatta, (Rm) apsiste olmak üzere bir grafiğe taşõnõr.

Eğimi küpf200

: Rm = 2:1olan referans korelasyon doğrusu elde edilir (Şekil-B.1)


15

ŞEKİL B.1 - Referans Korelasyon Doğrusunun Gösterilmesi


16

Referans doğrusu, f küp200

: Rm = 2:1eğimi ile aynõ doğrultuda (Rm/ küpf200

) = (35/35,5) değer çiftleri vasõtasõyla seyreder. Referans doğrunun altõnda yer alan (32,5/26,7) ve (34,6/29,4) değer çiftleri uygun olmayan üçüncü değer çiftlerini oluşturur. Diğer işaretlenmiş dört noktadan geri kalan 35/35,5 çifti en uygun olmayan değer çiftini oluşturur. Bu nokta yardõmõyla referans doğrusu apsis ve ordinat şartlarõna uygun hareket eder. Aşağõdaki eşitlikler yardõmõyla bulunan referans doğrusuna ait formül:

küpf200

=2 (Rm-35)+35,5 bulunur. Bu formül yardõmõyla her Rm değerine karşõlõk gelen

küpf200

mukavemet değerleri (Şekil-B.1) bulunur.

( ) 200200ˆˆ2 püfkmRRmfküp +−=

( ) 200200

ˆˆ2 püfkmddmfküp +−= Burada;

=200ˆ;ˆ püfkmR = Beton test çekici için en büyük Rm değerine (Rm) karşõlõk küp mukavemeti

(fküp 200) =200

ˆ;ˆ püfkmd Bilyalõ test çekici için en büyük dm değerine (dm) karşõlõk küp mukavemeti (fküp 200) Referans doğrusu, yapõ ve yapõ bileşenlerinin deneyi çerçevesinde betonun basõnç mukavemetinin tayini için yanlõz referans doğrusundan elde edilmiş minimum ve maksimum basõnç mukavemetleri arasõndaki geri tepme değerleri için kullanõlmalõdõr. Yani bu doğru, minimum Rm = 27 ile maksimum Rm=35 değerleri arasõnda kullanõlmalõdõr . Bazõ gerekçeli durumlarda bu sõnõrlama aşõlabilir. Sözkonusu referans doğrusu sadece karõşõm oranlarõ, işlenebilirliği ve bakõmõ (kürü) aynõ olan betonlar için geçerli olabilir. Referans doğru yardõmõyla karot basõnç mukavemeti ile beton test çekici değerleri eşlendirilerek yapõ veya yapõ bileşenini tahrip etmesinden dolayõ karot alõnamayan deney yerlerine uygulanan test çekici geri tepme değerleri Şekil-B.1 yardõmõyla mukavemet değerlerine dönüştürülebilirler.

Documents

TÜRK STANDARDI - epasproje.comepasproje.com/images/upload/014817.pdf · TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı ... Bu