‹LKÖ⁄RET‹M

TÜRKÇE6

Nihat ERDAL

Ö⁄RENC‹ ÇALIfiMA K‹TABI

DÖRTEL Yay›nc›l›k E¤itim Sanayi ve Ticaret Ltd. fi.U¤ur Mumcu Mah. 37. Cad. Nu.: 22 Ostim/ANKARA

tlf.: (0.312) 385 54 10 (4 hat)

Bu kitap, Millî E¤itim Bakanl›¤› Talim ve Terbiye Kurulu Baflkanl›¤›n›n14.06.2011 tarih ve 77 say›l› karar›yla 2012 - 2013 ö¤retim y›l›ndanitibaren 5 (befl) y›l süre ile ders kitab› olarak kabul edilmifltir.

Editör

Filiz fiENSES

Dil Uzman›

Osman ALACALI

Görsel Tasar›mc›

Halil fiENSES

H. Nusret TÜZÜN

Program Gelifltirme Uzman›

Sanem GEZM‹fi

Ölçme ve De¤erlendirme Uzman›

Ömer GÜLÖZ

Rehberlik / Çocuk Geliflim Uzman›

Yasemin AKYAZ BAT

Bask›

ADA Matbaac›l›k

Ankara - 2016

ISBN

978-605-9602-00-6

Mehmet Âkif Ersoy

6

‹Ç‹NDEK‹LER

1. TEMA: SEVG‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

TEMAYA HAZIRLIK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

ESK‹C‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

TÜRK‹YE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

‹NSANLAR KARDEfi‹M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

TÜRKÇE NASIL SEV‹L‹R? (D‹NLEME METN‹) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2. TEMA: ATATÜRK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

TEMAYA HAZIRLIK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

ATATÜRK’TEN SON MEKTUP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

ATATÜRK’TEN ANILAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

ATATÜRK VE TAR‹H. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

VATANDAfiLIK GÖREVLER‹ (D‹NLEME METN‹) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

SANATSAL DEVR‹MLER (D‹NLEME METN‹) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

3. TEMA: OKUMA KÜLTÜRÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

TEMAYA HAZIRLIK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

K‹TABA HÜRMET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

KÜTÜPHANELERDEN GEÇER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

EN ‹Y‹ ARKADAfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

ÖZLEM YOKUfiLARI (D‹NLEME METN‹) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

7

4. TEMA: DUYGULAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

TEMAYA HAZIRLIK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

ROBENSON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

FORSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

B‹R H‹LAL U⁄RUNA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

B‹LMECEL‹ MASAL (D‹NLEME METN‹). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

5. TEMA: M‹LLÎ KÜLTÜR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

TEMAYA HAZIRLIK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

GEL‹R NEVRUZ BAYRAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

RUMEL‹ H‹SARI’NDA B‹R SI⁄IR DER‹S‹ TOPRAK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

SAHNEDE CANLANAN OYUNCAK: KUKLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

ANADOLU’DA K‹L‹M DEMEK (D‹NLEME METN‹) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

6. TEMA: DO⁄A VE EVREN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

TEMAYA HAZIRLIK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

YER ÇEK‹MS‹Z YAfiAM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

KIRK‹K‹ND‹LER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

ÖZÜR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

DÜNYA’DAK‹ ‹KL‹MLER (D‹NLEME METN‹) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

KAYNAKÇA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

TÜRK‹YE HAR‹TASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

TÜRK DÜNYASI HAR‹TASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

8

ORGAN‹ZASYON fiEMASI

9

ESK‹C‹

TÜRK‹YE

‹NSANLAR KARDEfi‹M

TÜRKÇE NASIL SEV‹L‹R?

(D‹NLEME METN‹)

1. TEMA

SEVG‹

17

1. Etkinlik

Afla¤›daki bulmacay› çözüp flifreyi bulunuz.

2. Etkinlik

Okudu¤unuz metne yönelik afla¤›daki ifadelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yan-l›fl olanlar›n bafl›na “Y” yaz›n›z.

( ) fiiir, ülkesini seven birinin a¤z›ndan söyleniyor.

( ) fiair, ülkemizin yaylalar›ndan ve ›rmaklar›ndan söz ediyor.

( ) fiair, ülkemizin turistik yerlerini anlat›yor.

( ) fiair, ülkesini seven insanlar›n flehirde yaflad›¤›ndan söz ediyor.

( ) fiair, Türkiye için “doydu¤um yer” sözünü kullan›yor.

1. Yer kabu¤unun, toz durumuna gelmifl türlü kütle k›r›nt›lar›yla, çürümüfl organik ci-simlerden oluflan ve canl›lara yaflama ortam› sa¤layan yüzey bölümü.

2. Hece ölçüsüyle yaz›lm›fl ve halk ezgileriyle bestelenmifl manzume.

3. Bir milletin simgesi olarak kullan›lan renk ve biçimle özellefltirilmifl, genellikle dik-dörtgen biçiminde kumafl.

4. Fiziksel güç, takat.

5. Sözle anlaflan, ak›l ve düflünme yetene¤i olan en geliflmifl canl›.

6. Kalp, bir kimsenin ruhsal yönü, gönül.

7. Bir devletin egemenli¤i alt›nda bulunan topraklar›n bütünü.

1

2

3

4

5

6

7

TÜRK‹YE

19

5. Etkinlik

Afla¤›daki resimlerin sizde uyand›rd›¤› duygular› anlatan bir fliir yaz›n›z.

.............................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

10

TEMAYA HAZIRLIK

• “Sevgi” kelimesi sizde neleri ça¤r›flt›r›yor? S›n›fta beyin f›rt›-

nas› yap›n›z.

• Tan›mad›¤›n›z, bilmedi¤iniz yerlerde veya insanlar aras›nda

oldu¤unuz zaman hangi duygular› yaflars›n›z? Anlat›n›z.

• Güzel konuflmak insana neler kazand›r›r? Gözlemleriniz-

den, yaflad›klar›n›zdan örnekler vererek aç›klay›n›z.

• ‹nsanlara “Kardeflim” diye hitap eden bir kifli hangi duygu-

lar içinde olabilir? Tart›fl›n›z.

• Vatan›n›z› çok sevdi¤inizi ifade eden sloganlar üretiniz.

Bunlar› s›n›fta arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.

• Dilimizi neden çok sevmeliyiz? Araflt›r›n›z. Elde etti¤iniz so-

nuçlar› s›n›fta arkadafllar›n›za sununuz.

173

Akbafl, Ali, Masal Ça¤›, Ocak Yay›nlar›, Ankara, 1984.

Akengin, Yahya, Özlem Yokufllar›, Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 2009.

Anadolu Masallar›, Serdar Yay›nlar›, ‹stanbul, 1995.

Araz, Nezihe, Bir Zamanlar O Da Çocuktu, Ad›: Mustafa, ‹nk›lâp Kitabevi, ‹stanbul,

1999.

Âfl›k Feymani, Nevruz, Türk Dünyas› Nevruz fiiirleri Antolojisi, hzl.: Nilgün Aytuzlar, ‹s-

met Çetin, Ayfle Yavuz, M. Öcal O¤uz, Tuba Salt›k Özkan, Atatürk Kültür Merkezi Yay›nlar›,

Ankara, 2004.

Banarl›, Nihad Sami, Türkçenin S›rlar›, Kubbealt› Neflriyat›, ‹stanbul, 1982.

Besleyici, Hadi, 20 Okul Piyesi, ‹nk›lâp Kitabevi, ‹stanbul, tarihsiz.

Bilim Çocuk, Tübitak Yay›nlar›, Say›: 86, fiubat, 2005.

Birand, Hikmet, Anadolu Manzaralar›, Tübitak Yay›nlar›, Ankara, 1999.

Çocuk Gözüyle Türk Kültüründe Nevruz, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 2002.

Elçin, Prof. Dr. fiükrü, Halk Edebiyat›na Girifl, Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Yay›nlar›,

Ankara, 1986.

Ero¤lu, Necdet, Yaflayan Atatürk, Serhat Kitap Yay›n ve Da¤›t›m Tic. Afi, ‹stanbul, tarihsiz.

Ero¤lu, Prof. Dr. Hamza, Türk ‹nk›lap Tarihi, Millî E¤itim Bas›mevi, ‹stanbul, 1982.

Güzel Yaz›lar, Denemeler, Haz›rlayanlar: Prof. Dr. ‹smail Parlat›r ve di¤erleri, Türk Dil

Kurumu Yay›nlar›, Ankara, 1999.

Ilgaz, R›fat, Kitaplar›m, Çocuk fiiirleri (Haz›rlayan: Nurdan Tüzüner), Nurdan Yay›nlar›,

‹stanbul, 1993.

Kalayc›, fienol, ‹lkö¤retim Okullar›nda Atatürkçülük, Deniz Yay›nevi, ‹stanbul, 2000.

Kaplan, Mehmet, Cumhuriyet Devri Türk fiiiri, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 1990.

KAYNAKÇA

Çal›flmakitab›ndayer alanetkinlikler

Ö¤retmen k›lavuzkitab›nda yer alanve çal›flma kitab›n-da etkinlikleri veri-len dinleme metni-nin ad›

Ders kitab›ndayer alan ve ça-l›flma kitab›ndaetkinlikleri veri-len okuma me-tinlerinin ad›

Etkinliklerleilgili görseller

32

A. Afla¤›daki sorular› yukar›daki paragrafa göre cevaplay›n›z.

1. Yazar ve babas› nerede yafl›yorlarm›fl?

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

2. Yazar›n babas›n›n ruhsal durumunu aç›klay›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

3. Metinde geçen özel adlar› bulunuz. Bu adlar›n nas›l yaz›ld›klar› hakk›nda bilgi veriniz.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

4. Sizce bu metnin bafll›¤› ne olabilir?

..................................................................................................................................

5. Bu metinde vurgulanan ana fikir nedir? Yaz›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Babam, Selânik’e kadar a¤z›n› açmad›. Trenin penceresinden Makedonya toprak-lar›na, da¤lara, tafllara bakt› durdu. Mefle a¤ac›ndan yüksek aral›kl› bir koltu¤u vard›.Selânik’ten vapura binece¤imiz gün, yolculukla ilgili ifllemleri tamamlarken yorulma-s›n diye gümrü¤ün r›ht›ma inen merdivenleri önünde, koltu¤una oturtmufltuk onu.Koltu¤unda yine öyle dalg›n, tek söz etmeden bekliyordu. Vapura geçece¤imiz s›radabirden iki eliyle kavrad› r›ht›m merdivenlerinin parmakl›klar›n›. Doksan üç yafl›nday-d›. Hâlâ güçlü kuvvetliydi. Ben, Fehim Çavufl, Salih Bey ellerini çözemedik bir türlüparmakl›klardan. “Benim yerim Florina!” diyordu. “Ölülerimi kimsesiz b›rakamam! Sizgidin, bindirin beni trene, Florina’ya geri döneyim, Florina’da öleyim...”

Necati CUMALI

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME

Çal›flma kitab›-n›n tema son-lar›nda verilende¤erlendirmesorular›

Temayahaz›rl›ksorular›

Çal›flmakitab›n›nhaz›rlan-mas›ndafaydalan›-lan kay-naklar

9

ESK‹C‹

TÜRK‹YE

‹NSANLAR KARDEfi‹M

TÜRKÇE NASIL SEV‹L‹R?

(D‹NLEME METN‹)

1. TEMA

SEVG‹

10

TEMAYA HAZIRLIK

• “Sevgi” kelimesi sizde neleri ça¤r›flt›r›yor? S›n›fta beyin f›rt›nas› yap›n›z.

• Tan›mad›¤›n›z, bilmedi¤iniz yerlerde veya insanlar aras›nda oldu¤unuz zamanhangi duygular› yaflars›n›z? Anlat›n›z.

• Güzel konuflmak insana neler kazand›r›r? Gözlemlerinizden, yaflad›klar›n›z-dan örnekler vererek aç›klay›n›z.

• ‹nsanlara “Kardeflim” diye hitap eden bir kifli hangi duygular içinde olabilir?Tart›fl›n›z.

• Vatan›n›z› çok sevdi¤inizi ifade eden sloganlar üretiniz. Bunlar› s›n›fta arka-dafllar›n›zla paylafl›n›z.

• Dilimizi neden çok sevmeliyiz? Araflt›r›n›z. Elde etti¤iniz sonuçlar› s›n›fta ar-kadafllar›n›za sununuz.

11

1. Etkinlik

Afla¤›daki sorular›n alt›na tahminlerinizi yaz›n›z.

(1) Hasan ne zamana kadar, niçin susmufl olabilir?

.............................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

(2) Hasan’›n halas›, sat›c›y› niçin ça¤›rm›fl olabilir?

.............................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

(3) Hasan’la eskici aras›nda nas›l bir konuflma gerçekleflmifl olabilir?

.............................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

ESK‹C‹

12

2. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin anlamlar›n› metinde geçti¤i yere göre tahmin edip yaz›n›z.Sonra ayn› kelimelerin anlamlar›n› sözlükten bulup yaz›n›z. Yazd›klar›n›z› karfl›laflt›ra-rak aralar›nda anlam fark› olan kelimeleri belirleyiniz.

3. Etkinlik

Okudu¤unuz metne farkl› bafll›klar bulup yaz›n›z.

vapur: ........................................................................................................................

r›ht›m: ........................................................................................................................

peltek: ........................................................................................................................

iskemle: .....................................................................................................................

kabahat: .....................................................................................................................

nas›rlaflm›fl: ...............................................................................................................

Tahminlerim

vapur: ........................................................................................................................

r›ht›m: ........................................................................................................................

peltek: ........................................................................................................................

iskemle: .....................................................................................................................

kabahat: .....................................................................................................................

nas›rlaflm›fl: ...............................................................................................................

Sözlükteki anlamlar›

Eskici

...................................................................

...................................................................

Benim Bafll›klar›m

13

4. Etkinlik

Okudu¤unuz hikâyedeki olay, yer, zaman ve flah›s kadrosunu belirleyiniz.

Hikâyedeki olay nedir?

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Hikâyedeki zaman› belirleyiniz.

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Olay›n geçti¤i yer neresidir?

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Hikâyeyi be¤endiniz mi?

Be¤endim /Be¤enmedim. Çünkü ..........................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

.....................................................................................................................

.................................................................................................................

Hikâyedeki flah›s ve varl›k kadrosu-nu yaz›n›z.

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

14

5. Etkinlik

Refik Halit Karay ile ilgili olarak haz›rl›k aflamas›nda edindi¤iniz bilgileri yaz›n›z.

6. Etkinlik

Afla¤›daki fliirde anlat›lanlardan hareketle 15. sayfada bulunan noktal› yere bir hi-kâye yaz›n›z.

.................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

EL‹FKöy da¤lar›n ard›nda kald›.Bir gün ç›kt›m yel yepelek,Köy da¤lar›n ard›nda kald›.Türküleri unuttum,Gitgide ›rad› ka¤n› sesleri,Bir daha u¤ramad›m.Hâlbuki Elif’e sözüm vard›.Hiç varmad›m.K›z da¤lar›n ard›nda kald›.San›r›m;Özlemifl, özlemifl al›flm›fl Elif,Art›k çoluk çocu¤a kar›flm›fl Elif,Bilirim ard›mdan at›yorlar:“‹nsano¤lu çi¤ süt emmifl emmo¤luSözü sav› m› olur?Mümkünü yok,Dönmez art›k,Dönmez o...”

Ali AKBAfi

15

...........................................................

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

16

7. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen kök hâlindeki kelimelerin alt›n› çiziniz.

8. Etkinlik

Metinde geçen afla¤›daki kelimeleri kök ve eklerine ay›r›n›z.

Afla¤›daki cümlelerde geçen ek alm›fl kelimelerin alt›n› çiziniz.

Vapur r›ht›mdan kalk›p da Marmara’ya do¤ru uzaklaflmaya bafllay›nca yolcuyu geçir-meye gelenler, üzerlerinden a¤›r bir yük kalkm›fl gibi ferahlad›lar:

— Çocukca¤›z Arabistan’da rahat eder.

Göz alabildi¤ine uzanan bir düzlü¤e ç›km›fllard›. Ne a¤aç vard› ne dere ne ev! Yaln›zara s›ra kocaman kocaman hayvanlara rastgeliyorlard›. Çok uzun bacakl›, çok uzun boy-lu, s›rtlar› kabar›k, kambur hayvanlar trene bakm›yorlard› bile...

sat›c›

............. .............

dediler

............. .............

Türkçe

............. .............

diflsizlikten

............. .............

incecik

............. .............

‹zmit’ten

............. .............

Kök Ek

17

1. Etkinlik

Afla¤›daki bulmacay› çözüp flifreyi bulunuz.

2. Etkinlik

Okudu¤unuz metne yönelik afla¤›daki ifadelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yan-l›fl olanlar›n bafl›na “Y” yaz›n›z.

( ) fiiir, ülkesini seven birinin a¤z›ndan söyleniyor.

( ) fiair, ülkemizin yaylalar›ndan ve ›rmaklar›ndan söz ediyor.

( ) fiair, ülkemizin turistik yerlerini anlat›yor.

( ) fiair, ülkesini seven insanlar›n flehirde yaflad›¤›ndan söz ediyor.

( ) fiair, Türkiye için “doydu¤um yer” sözünü kullan›yor.

1. Yer kabu¤unun, toz durumuna gelmifl türlü kütle k›r›nt›lar›yla, çürümüfl organik ci-simlerden oluflan ve canl›lara yaflama ortam› sa¤layan yüzey bölümü.

2. Hece ölçüsüyle yaz›lm›fl ve halk ezgileriyle bestelenmifl manzume.

3. Bir milletin simgesi olarak kullan›lan renk ve biçimle özellefltirilmifl, genellikle dik-dörtgen biçiminde kumafl.

4. Fiziksel güç, takat.

5. Sözle anlaflan, ak›l ve düflünme yetene¤i olan en geliflmifl canl›.

6. Kalp, bir kimsenin ruhsal yönü, gönül.

7. Bir devletin egemenli¤i alt›nda bulunan topraklar›n bütünü.

1

2

3

4

5

6

7

TÜRK‹YE

18

3. Etkinlik

Okudu¤unuz fliir sizde hangi duygular› uyand›rd›? Yaz›n›z.

4. Etkinlik

fiiirde geçen deyimleri tespit edip afla¤›ya yaz›n›z. Sonra bu deyimleri birer cümle-de kullan›n›z.

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Deyimler

............................................................................................................

....................................................................................................................

....................................................................................................................

....................................................................................................................

....................................................................................................................

........................................................................................................

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Deyimleri cümlede kullan›yorum.

19

5. Etkinlik

Afla¤›daki resimlerin sizde uyand›rd›¤› duygular› anlatan bir fliir yaz›n›z.

.............................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

..........................................................................

20

6. EtkinlikAfla¤›daki örnekleri inceleyiniz. Büyük harflerin hangi amaçla kullan›ld›klar›n› yan-

lar›na yaz›n›z.

7. EtkinlikAfla¤›daki cümleleri inceleyiniz. Bu cümlelerde virgülün hangi amaçla kullan›ld›¤›-

n› yanlar›na yaz›n›z.

....................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

....................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

....................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

....................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

....................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

...........................................................

TÜRK‹YE’M

Mor da¤lar› set çekiyor göklere,

Isparta’m›z gül gül olmufl Türkiye’m.

Utku utku akar, ça¤lar her yerde,

Sakarya’da sel sel olmufl Türkiye’m.

(Abdülkadir Benk)

29 Ekim 2010 tarihinde CumhuriyetBayram› töreninden sonra müzeye gittik.

• Akflam, yine akflam, yine akflam,

Göllerde bu dem bir kam›fl olsam!

(Ahmet Haflim)

• Bu gece, e¤lenceleri içlerine sinmedi.

(Reflat Nuri Güntekin)

• Bu, tek gözlü, genç fakat ihtiyar görü-nen bir adamca¤›zd›r.

(Halit Ziya Uflakl›gil)

21

8. Etkinlik

a. Afla¤›daki dizelerde geçen alt› çizili kelimelerin köklerini bulup türlerini yaz›n›z.

Bazen sana lay›k evlatlar olamad›k

Seni gönülden duyamad›k,

Tafl›n› topra¤›n› iflleyemedik.

Affet bizi, affet bizi Türkiye.

b. Kökü isim ve fiil olan befler kelime yaz›n›z. Sonra bu kelimeleri ayr› ayr› cümle-lerde kullan›n›z.

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

‹sim kökleri

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Fiil kökleri

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

22

1. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin okudu¤unuz metinde geçti¤i yerden de yararlanarak anlam-lar›n› yaz›n›z.

kabiliyet...............................................................................................

.....................................................................................................

talih...............................................................................................

.....................................................................................................

vazife...............................................................................................

.....................................................................................................

›rk...............................................................................................

.....................................................................................................

vahfli...............................................................................................

.....................................................................................................

bakir...............................................................................................

.....................................................................................................

tesadüf...............................................................................................

.....................................................................................................

ücra...............................................................................................

.....................................................................................................

‹NSANLAR KARDEfi‹M

23

2. Etkinlik

Metnin anahtar kelimelerini bulup yaz›n›z. Buldu¤unuz anahtar kelimelerle metniniçeri¤ine yönelik cümleler oluflturunuz.

Anahtar kelimeler

Cümleler

..................................

..................................

..................................

..................................

..................................

..................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

3. Etkinlik

Okudu¤unuz metnin içeri¤inden yararlanarak “insan” kelimesinin sizde uyand›rd›-¤› ça¤r›fl›mlar› yaz›n›z.

‹NSAN

....................

....................

....................

....................

....................

....................

24

4. Etkinlik

“‹nsanlar aras›ndaki kardefllik duygusu nas›l gelifltirilir?” konusuyla ilgili düflünce-lerinizi deneme biçiminde yaz›n›z.

......................................................................

...................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

25

5. Etkinlik

Afla¤›da ünsüz yumuflamas›na, ünsüz benzeflmesine ve ünlü düflmesine örnek keli-meler verilmifltir. Bu kelimeleri ve kendinizin yazaca¤› örnekleri birer cümle içindekullan›n›z.

6. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin köklerini ve köklerinin türlerini yanlar›na yaz›n›z.

Kelimeler Kelimelerin kökleri Köklerin türleri

dünyada ....................... .......................

inan›yorum ....................... .......................

kardeflim ....................... .......................

mutluluk ....................... .......................

yiyip ....................... .......................

uçaklar›m›za ....................... .......................

ileri ....................... .......................

Ünsüz yumuflamas›

yüre¤i .................................................................................................................

.......... .................................................................................................................

.......... .................................................................................................................

Ünsüz benzeflmesi

insanl›ktan .........................................................................................................

................. .........................................................................................................

................. .........................................................................................................

Ünlü düflmesi

gönlüm ...............................................................................................................

............ ...............................................................................................................

............ ...............................................................................................................

26

7. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin köklerinin türlerini belirleyiniz. Bu kelimeleri, kökün özel-li¤ine uygun olarak cümlelerde kullan›n›z.

Kelimeler Kök türü Kelimeleri cümlede kullanal›m

tatmam›flt›r..................

..................

...................................................

.........................................................

.........................................................

bulacakt›k..................

..................

paylaflt›klar›..................

..................

güven..................

..................

gül..................

..................

dald›k..................

..................

...................................................

.........................................................

.........................................................

...................................................

.........................................................

.........................................................

...................................................

.........................................................

.........................................................

...................................................

.........................................................

.........................................................

...................................................

.........................................................

.........................................................

27

1. Etkinlik

Dinledi¤iniz metinden belirledi¤iniz anahtar kelimeleri yaz›n›z. Bu kelimeleri dekullanarak metnin içeri¤ini özetleyen cümleler kurunuz.

2. Etkinlik

Dinledi¤iniz metinden al›nan afla¤›daki kelimelerin efl veya z›t anlaml›lar› kar›fl›kolarak verilmifltir. Anlam iliflkisi kurdu¤unuz kelimeleri yanlar›na yaz›n›z.

Kelimeler Efl anlaml›lar› Karfl›t anlaml›lar›

vatan ......................... ..............................

düflman ......................... ..............................

sevmek ......................... ..............................

dil ......................... ..............................

büyük ......................... ..............................

hat›ra ......................... ..............................

önce ......................... ..............................

zarafet ......................... ..............................

Anahtar kelimeler

Anahtar kelimelerle kurdu¤um cümleler

TÜRKÇE NASIL SEV‹L‹R? (D‹NLEME METN‹)

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

sonra

kocaman

lisan

nefret etmek

dost

küçük

yurt

incelik

an›

28

3. Etkinlik

Dinledi¤iniz metnin içeri¤ine yönelik sorular haz›rlay›n›z. Bu sorular› s›n›fta arka-dafllar›n›za sorunuz.

Soru: ..................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

Soru: ..................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

Soru: ..................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

Soru: ..................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

Soru: ..................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

Soru: ..................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

29

4. Etkinlik

Uzun süre hangi konuflmac›y› dinleyebilirsiniz? Niçin? ‹flaretleyiniz.

5. Etkinlik

Afla¤›daki formu doldurarak konuflman›z› de¤erlendiriniz.

Ölçütler Evet K›smen Hay›r

‹flitilebilir bir sesle konufltum.

Tekrara düflmedim.

Kelimeleri do¤ru telaffuz ettim.

Dinleyicilerle göz temas› kurdum.

Konuflmaya uygun ifadelerle bafllad›m.

Konuflmay› uygun ifadelerle bitirdim.

Ne diyordum?Tatl› dil...

Tatl› dilin her ka-p›y› açaca¤›n› siz debiliyorsunuz.

Dostlar,Tatl› dil deyip geçme-

yin. Bizi biz yapan...

30

6. Etkinlik

Afla¤›daki kavramlar› kullanarak sohbet türünde bir yaz› yaz›n›z.

dil - bal - konuflmak - anlaflmak - güler yüz - sevilmek - toplum - insan

............................................................

...........................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

31

7. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde soru eki do¤ru yaz›lm›flt›r? ‹flaretleyiniz.

• Ama tatl› dil öyle miya?

• Hep bizemi yükleniyorlar?

• Bu, biraz önce gördü¤üm araba de¤il midir?

• Defterimimi istiyor Hasan?

8. Etkinlik

Afla¤›daki paragrafta geçen alt› çizili kelimelerin köklerini bulup türlerini yaz›n›z.

Tatl› dilin mucizesi iflte budur. Konuflmay›, sözün s›ras›n› getirmeyi de bir hüner saymal›.Tatl› konuflmalar›yla tan›nm›fl insanlar vard›r. Onlar› dinlemek bafll› bafl›na bir zevktir. Okadar ki bu türlü insanlarla konuflmaya gittiniz mi söz yavafl yavafl güzel konuflan›n, tatl›dillinin a¤z›nda kal›r. O söyler, siz dinlersiniz. Saatlerce hiçbir fley söylemezsiniz bile o tatl›sözlerle siz konuflmufl gibi olursunuz. Hani baz› insanlar için “A¤z›ndan bal ak›yor.” derlerya, iflte bu a¤›zdan akan bal, tatl› dilin bal›d›r.

b. Soru eki “mi”nin do¤ru kullan›ld›¤› cümleler yaz›n›z.

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

32

A. Afla¤›daki sorular› yukar›daki paragrafa göre cevaplay›n›z.

1. Yazar ve babas› nerede yafl›yorlarm›fl?

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

2. Yazar›n babas›n›n ruhsal durumunu aç›klay›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

3. Metinde geçen özel adlar› bulunuz. Bu adlar›n nas›l yaz›ld›klar› hakk›nda bilgi veriniz.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

4. Sizce bu metnin bafll›¤› ne olabilir?

..................................................................................................................................

5. Bu metinde vurgulanan ana fikir nedir? Yaz›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Babam, Selânik’e kadar a¤z›n› açmad›. Trenin penceresinden Makedonya toprak-lar›na, da¤lara, tafllara bakt› durdu. Mefle a¤ac›ndan yüksek aral›kl› bir koltu¤u vard›.Selânik’ten vapura binece¤imiz gün, yolculukla ilgili ifllemleri tamamlarken yorulma-s›n diye gümrü¤ün r›ht›ma inen merdivenleri önünde, koltu¤una oturtmufltuk onu.Koltu¤unda yine öyle dalg›n, tek söz etmeden bekliyordu. Vapura geçece¤imiz s›radabirden iki eliyle kavrad› r›ht›m merdivenlerinin parmakl›klar›n›. Doksan üç yafl›nday-d›. Hâlâ güçlü kuvvetliydi. Ben, Fehim Çavufl, Salih Bey ellerini çözemedik bir türlüparmakl›klardan. “Benim yerim Florina!” diyordu. “Ölülerimi kimsesiz b›rakamam! Sizgidin, bindirin beni trene, Florina’ya geri döneyim, Florina’da öleyim...”

Necati CUMALI

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME

33

Ç. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz.

1. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde özel ad yanl›fl yaz›lm›flt›r?

A) Süleyman Bey bugün derse gelmedi.

B) Okulumuz Bat›kent’in en büyük okuludur.

C) Mehmet, arkadafl› sevgiyi bir saat beklemifl.

D) Hasan günlerce kimseyle konuflmam›flt›r.

2. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde soru eki farkl› bir anlamda kullan›lm›flt›r?

A) Bugünkü ödevlerini yapt›n m›?

B) Güzel mi güzel bir evleri var.

C) Çiviler a¤z›na batmaz m› senin?

D) Gidiyor musun?

3. “Senin ba¤r›nda dinecek a¤r›lar›m

Kemiklerim senin koynunda çözülecek.”

Yukar›daki dizelerde afla¤›daki ses olaylar›ndan hangisi vard›r?

A) Ünlü türemesi

B) Ünsüz yumuflamas›

C) Ünlü düflmesi

D) Ünsüz benzeflmesi

B. Afla¤›daki cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yanl›fl olanlar›n bafl›na “Y”harfi yaz›n›z.

...... 1. “Eskici” Refik Halit Karay’›n dil ve vatan sevgisini anlatan hikâyesidir.

...... 2. Bir kelimenin anlaml› en küçük k›sm›na harf denir.

...... 3. Türkçede kelime kökleri ikiye ayr›l›r.

...... 4. “Sevgi” kelimesinin kökü isim köküdür.

...... 5. “‹ki saat sonra okulun önünde bulufltuk.” cümlesindeki “bulufltuk” kelimesininkökü fiil köküdür.

C. Afla¤›daki ses olaylar›n› uygun örneklerle efllefltiriniz.

Ses olaylar› Örnekler

1. Ünsüz benzeflmesi ( ) gönlü

2. Ünsüz yumuflamas› ( ) ( ) kayboldu

3. Ünlü düflmesi ( ) kofltu

4. Ünlü daralmas› ( ) yüre¤i

( ) diyor

( ) burnu

( ) atk›

( ) rengi

34

4. “Ben, dünyada yaflayan her bir insan›n kardeflim oldu¤una inan›yorum.” cümlesinde-ki kelimelerle ilgili bilgi yanl›fl› hangi seçenekte verilmifltir?

A) “Dünyada” kelimesi fiil köklüdür.

B) “Oldu¤una” kelimesi fiil köklüdür.

C) “‹nsan” kelimesi isim köklüdür.

D) “Kardeflim” kelimesi isim köklüdür.

5. Afla¤›daki efllefltirmelerden hangisi yanl›flt›r?

A) Boya ortak kök

B) Haber isim kökü

C) Söyle fiil kökü

D) Çal›fl isim kökü

6. Özel ad›n yaz›m›yla ilgili afla¤›daki kurallardan hangisi do¤rudur?

A) Özel ada eklenen yap›m ekleri kesme iflaretiyle ayr›l›r.

B) Özel adlar cümle içinde küçük yaz›l›r.

C) Özel adlara gelen çekim ekleri kesme iflaretiyle ayr›l›r.

D) Özel adlara getirilen çokluk ekleri kesme iflaretiyle ayr›l›r.

7. “Bugün aç›z yine evlatlar›m, diyordu peder.” dizesini söyleyen biri için afla¤›dakiler-den hangisi söylenemez?

A) K›zg›n B) Kayg›l› C) Sorumlu D) Sevecen

8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir yaz›m yanl›fl› yap›lm›flt›r?

A) Bu akflam Ahmet Bey ve efli bize gelecek.

B) Türk Dil Kurumundan sözlük ald›m.

C) P›nar Kitap okumay› çok seviyor.

D) Melih okula yürüyerek gidiyor.

9. Afla¤›daki kelimelerden hangisinin kökü farkl› türdedir?

A) Türkçe B) Sözlük C) Kelime D) Okul

10. “Tatl› dil y›lan› deli¤inden ç›kar›r.” atasözündeki hangi kelime fiil köklüdür?

A) Tatl› B) Ç›kar›r C) Dil D) Y›lan›

35

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

ATATÜRK’TEN SON MEKTUP

ATATÜRK’TEN ANILAR

ATATÜRK VE TAR‹H

VATANDAfiLIK GÖREVLER‹ (D‹NLEME METN‹)

SANATSAL DEVR‹MLER(D‹NLEME METN‹)

2. TEMA

ATATÜRK

36

TEMAYA HAZIRLIK

• Atatürk’ün hayat›yla ilgili neler biliyorsunuz? Bildiklerinizi maddeler hâlindesöyleyiniz.

• Atatürk’le ilgili an›lar› araflt›r›n›z. Bulabildi¤iniz bir an›y› s›n›fta anlat›n›z.

• Atatürk’ün kiflilik özellikleriyle ilgili bir araflt›rma yap›n›z. Araflt›rma sonuçlar›-n›z› s›n›fta arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.

• Atatürk’ün tarih, müzik ve halk bilimiyle ilgili fikirlerini araflt›r›n›z. Edindi¤i-niz bilgileri s›n›fa sununuz.

• Vatandafll›k görevleri sözünden ne anl›yorsunuz? Bu görevlerin hangileri cum-huriyet yönetimiyle yeniden düzenlenmifltir? Araflt›r›n›z. Elde etti¤iniz sonuçla-r› s›n›fta arkadafllar›n›za anlat›n›z.

37

1. Etkinlik

Afla¤›daki kelimeleri anlamlar›yla efllefltiriniz.

2. Etkinlik

Metinden al›nan afla¤›daki kelimelerin efl anlaml›lar›n› veya z›t anlaml›lar›n› cüm-lelerde kullan›n›z.

Efl anlaml›s› Kelimeler Z›t anlaml›s›

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

............................................... .........................................................

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

2

1

özlem Anlama, kavrama yetene¤i olan, zekâs› olan.

3 çabaBir kimsenin bir fleyi anlama veya yapabilme ni-

teli¤i, kabiliyet.

4 yetenek Etkisi, önemi büyük olan, forslu.

5

6 güçlüBir kimseyi veya bir fleyi görme, kavuflma iste¤i,

hasret.

amaç

genç

savafl

gizli

hürriyet

zeki ‹rade ve yarg›lar› aflan güçlü bir coflku, ihtiras.

Herhangi bir ifli yapmak için ortaya konan güç.tutku

38

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

3. Etkinlik

Atatürk’ün ak›l, bilim, e¤itim-ö¤retim ve dil ile ilgili söyledi¤i sözlerden bildikleriniziyaz›n›z.

39

4. Etkinlik

Atatürk’ün çocukluk dönemini yaflad›¤› bölgedeki sosyal ve kültürel ortam› anlatanbir yaz› yaz›n›z. Yaz›n›za dikkat çekici bir bafll›k koyunuz.

...................................................................

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

40

5. Etkinlik

a. Afla¤›daki metinde geçen “de” ve “ki”lerin yaz›mlar›n› inceleyiniz. Bunlar›n han-gi görevde kullan›ld›klar›n› yaz›n›z.

b. Afla¤›daki metinde “de” ve “ki”lerin kullan›m›yla ilgili yanl›fllar› tespit edip do¤-rular›n› yaz›n›z.

Dedem de develer de güldüler.

“Ama” dedi, dedem. “Her yerde ayr› yaz›lmaz ki bütün “de”ler ve “ki”ler. Hani biti-flik yaz›lanlar neredeler?”

Gülmekten kat›ld›lar develer. Dediler: “Bir tanesi senin sorunun içinde de var.Evet her yerde ayr› yaz›lmaz “de”ler ve “ki”ler.”

K›zd›m develere dedim ki: “Sevgili develer, bu kural› dedem de bilir. Zaten yaz›mk›lavuzu da hep dedemde durur.”

Fatih ERDO⁄AN

............................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

‹yi hoflda buna bu hikâyeyi kim anlatt›ki? Kim bilir? Ben dedeme anlatt›m. Dedemkimseyi bulamad›¤› için oturma odas›na anlatt›. O da dilsizdi. Ne yaps›n, oda kendi-ne saklad›. Bir gün s›valar döküldüde hikâye ortaya ç›kt›. Ama biraz hasar görmüfltütabii. Bitiflik yaz›lmas› gereken bir de ve bir ki ayr›lm›fl, ayr› olmas› gereken bir de ilebirki de bitiflmiflti. Dedem dediki: “Bunlar› olsa olsa bunu okuyanlar düzeltirler.”

Fatih ERDO⁄AN

............................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

41

6. Etkinlik

a. Afla¤›daki kelimeleri kök ve eklerine ay›r›n›z. Eklerin türlerini yaz›n›z.

b. Afla¤›daki kelime köklerine uygun yap›m ve çekim ekleri getirerek yaz›n›z.

Kök kelimeler Ekler Yeni kelimeler

baba .................. .........................

Kemal .................. .........................

bak .................. .........................

asker .................. .........................

rütbe .................. .........................

ol .................. .........................

Kelimeler Kökleri Ekleri Ekin türü

sa¤l›kl›

geldiler

görmezsem

habersiz

kifliden

olgunluk

annesinin

.............

.............

.............

.............

.............

.............

.............

.............

.............

.............

.............

.............

.............

.............

...................

...................

...................

...................

...................

...................

...................

42

1. Etkinlik

Okudu¤unuz fliirle ilgili sorular yaz›n›z ve bu sorular› cevaplay›n›z.

2. Etkinlik

Afla¤›daki bulmacay› fliirden yararlanarak çözünüz.

ATATÜRK’TEN SON MEKTUP

Soru .................................................

................................................................

................................................................

Cevap ...............................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru .................................................

................................................................

................................................................

Cevap ...............................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru .................................................

................................................................

................................................................

Cevap ...............................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru .................................................

................................................................

................................................................

Cevap ...............................................

................................................................

................................................................

................................................................

1. “Yeni” kelimesinin z›t anlaml›s›.Vücuttaki siyah leke anlam›na gelen eflsesli kelime.

2. “Zafer” kelimesinin efl anlaml›s›.“Söyle–” kelimesinin efl anlaml›s›.

3. “Ça¤dafl” kelimesinin efl anlaml›s›.

4. “Yak›n” kelimesinin z›t anlaml›s›.“Sene” kelimesinin efl anlaml›s›.

5. “Hat›ra” kelimesinin efl anlaml›s›.“Millet” kelimesinin efl anlaml›s›.

6. “Ba¤›ms›zl›k” kelimesinin efl an-laml›s›.

7. “‹deal” kelimesinin efl anlaml›s›.“‹sim” kelimesinin efl anlaml›s›.

1

2

3

4

5

6

7

43

3. Etkinlik

Atatürk’ün afla¤›daki sözünü aç›klayan bir yaz› yaz›n›z.

‹lim ve fen nerede ise oradan alaca¤›z ve milletin her ferdi-nin kafas›na koyaca¤›z.

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

..................................

................................................................................................

......................................................................................................

......................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

44

4. Etkinlik

a. Afla¤›daki örnekler üzerinde noktan›n kullan›ld›¤› yerleri yazarak gösteriniz.

5. Etkinlik

Afla¤›daki dizelerde geçen alt› çizili kelimelerin ald›klar› ekleri, türlerine göre ay›r›n›z.

• Karfl›daki binan›n 3 kat›nda oturuyoruz

• Atatürk, 19 05 1881 tarihinde do¤du¤unu söylüyor

• Bugün okuldan 14 45’te ç›kaca¤›z Arkadafl›mla bizim evde 16 30’da buluflaca¤›z

b. Say›lardan sonra s›ra bildirmek ve tarihlerin yaz›m›nda gün, ay ve y›l› gösterensay›lar› birbirinden ay›rmak için noktan›n kullan›ld›¤› örnek cümleler yaz›n›z.

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

Bilim a¤arts›n saçlar›n›z› ... Kitaplar ...

Ancak böyle ayd›nlan›r o sonsuz karanl›klar...

45

6. Etkinlik

a. Afla¤›daki kelimelerde geçen alt› çizili yap›m eklerinin türlerini yaz›n›z.

tuzluk ......................... gezinmek .........................

sevgi ......................... haberleflmek .........................

evli ......................... gören .........................

Türkçe ......................... yolsuz .........................

bafllamak ......................... morarmak .........................

b. Afla¤›daki köklere uygun yap›m ekleri getirerek yeni kelimeler türetiniz.

bak ..................................................

sil ..................................................

mavi ..................................................

et ..................................................

meyve ..................................................

ifl ..................................................

giy ..................................................

aç ..................................................

c. Afla¤›daki yap›m ekleriyle ikifler kelime türetiniz.

-gin ..................................................

-ci ..................................................

-lik ..................................................

-siz ..................................................

-gi ..................................................

-d›r ..................................................

-el ..................................................

46

1. Etkinlik

Afla¤›daki sorular›n alt›na tahminlerinizi yaz›n›z.

2. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin anlamlar›n› metinde geçti¤i yerden yararlanarak tahmin edipyaz›n›z. Sonra ayn› kelimelerin anlamlar›n› sözlükten bulunuz. Tahminlerinizle sözlükanlamlar›n› karfl›laflt›r›n›z.

ATATÜRK’TEN ANILAR

(1) Atatürk, askerlere ne söylemifl olabilir? Niçin?

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

gülle: ...........................................................................................................................

tereddüt: ......................................................................................................................

emel: ............................................................................................................................

umac›: .........................................................................................................................

iliflmek: ........................................................................................................................

Tahminlerim

Sözlük anlamlar›

gülle: ...........................................................................................................................

tereddüt: ......................................................................................................................

emel: ............................................................................................................................

umac›: .........................................................................................................................

iliflmek: ........................................................................................................................

(2) Atatürk, ö¤retmenin sözünü keserek ona ne söylemifl olabilir? Niçin?

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

47

3. Etkinlik

Atatürk’ün e¤itimle ilgili bir an›s›n› kendi cümlelerinizle yaz›n›z.

4. Etkinlik

Afla¤›daki formu 3. etkinlikte yazd›¤›n›z an›ya göre iflaretleyiniz. “Hay›r” sütunu-nu iflaretledi¤iniz ölçütler yönünden yaz›y› tekrar inceleyiniz.

Ölçütler Evet Hay›r

Yazd›klar›m biçim ve içerik yönünden an› türüne uygundur.

Yazd›klar›m okuyucunun anlayaca¤› yal›nl›ktad›r.

Yazd›klar›m yaz›m ve noktalama kurallar›na uygundur.

Yazd›klar›m yaflananlarla ilgili belge niteli¤i tafl›maktad›r.

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

48

5. Etkinlik

Afla¤›daki örneklerde k›sa çizginin hangi amaçlarla kullan›ld›¤›n› aç›klay›n›z.

6. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimeleri, ekleri yönünden inceleyiniz. Han-gi tür yap›m eki alm›flt›r? Altlar›na yaz›n›z.

• Ö¤retmen flafl›rm›fl, s›k›lm›fl bir durumda flöyle cevap verir.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

• Düflman ölüm saç›yor, geçilmez.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

• ‹leri f›rlad›. ...............................................................................................................

• Uygarl›k yolunda baflar›l› olmak istiyorsak yeniliklerin peflinden koflmal›y›z.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

• Atatürk, zerre kadar korku ve tereddüt göstermeden kararlar ald›. Bu karar-

lar› uygulamay› biz gençlere b›rakt›.

..............................................................................................................................

• Oku -, yaz -, gel -, git -, gör - üfl -, çal›fl - fiilleri s›k kullan›lan kelimelerdir.

..............................................................................................................................

• - lik, - ci, - siz, - çe, - li ekleri isimden isim yapan yap›m ekleridir.

..............................................................................................................................

49

7. Etkinlik

Afla¤›daki fliirin dizelerinde baz› kelimeler eksik yaz›lm›flt›r. Noktal› yerlere uygunyap›m eklerini yazarak kelimeleri tamamlay›n›z.

8. Etkinlik

Afla¤›daki yap›m ekleriyle yeni kelimeler oluflturunuz.

Dök........ür gözyafl› hâlinde sol........ yapraklar,

Matemin gez........ bafllarda say........maz aklar.

Yafllar›n çiz........ yüzlerde ço¤a........m›fl k›r›fl........ ,

Kal........m›fl sis........ ufuklar gibi gözlerde ›fl›........ .

Faruk Nafiz ÇAMLIBEL

................

................

................

................................

..............

- lik................

................

................

................................

..............

- il

................

................

................

................................

..............

- siz................

................

................

................................

..............

- me

................

................

................

................................

..............

- la................

................

................

................................

..............

- gi

50

1. Etkinlik

“Atatürk ve Tarih” adl› metinden yararlanarak afla¤›daki sebep - sonuç iliflkisi olufl-turan cümleleri tamamlay›n›z.

2. Etkinlik

Afla¤›daki kelime, kelime grubu ve deyimlerle cümleler kurunuz.

Kelime ve deyimler Cümlede kullan›yorum

göze çarpmak ..................................................................................................

ink›lap ..................................................................................................

millî tarih ..................................................................................................

Türk yurdu ..................................................................................................

eline düflmek ..................................................................................................

belge ..................................................................................................

Anadolu ..................................................................................................

ülke ..................................................................................................

ATATÜRK VE TAR‹H

Atatürk, Anadolu’nun Türkyurdu oldu¤una inan›yordu.

Sebep

Çünkü ..............................

................................................

................................................

Sonuç

.........................................

................................................

................................................

Sebep

Atatürk, 16 Mart 1923’teAdana’da bir konuflma yapm›fl.

Sonuç

51

3. Etkinlik

Afla¤›daki kelimeleri anlam iliflkilerine göre efllefltiriniz.

1. sütun 2. sütun Anlam iliflkileri

millet zay›f

delil sonra

bin ulus Efl anlaml›

önce yüzy›l

hat›rlatmak kaynak Karfl›t (z›t) anlaml›

kaynak bin

as›r erek Efl sesli

el an›msatmak

amaç kan›t

güçlü el

4. EtkinlikAfla¤›daki metni içeri¤ine uygun olarak tamamlayan bir yaz› yaz›n›z.

..........................................

Atatürk, Türk tarihiyle her zaman gurur duymufl ve Türk halk›n›n da geçmifliyle

her zaman gurur duymas›n› istemifltir. Çünkü Türkler tarih boyunca önemli devletler

kurmufllar ve uygarl›¤›n bugüne gelmesinde önemli görevler üstlenmifllerdir. Göktürk-

ler, Selçuklular ve Osmanl› Devleti, Türklerin kurdu¤u devletlerden birkaç›d›r.

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

52

5. Etkinlik

Atatürk’ün millî tarihimize verdi¤i önemi anlatan özdeyifllerinden bulduklar›n›z›yaz›n›z.

6. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerin uygun yerlerine t›rnak iflareti koyunuz.

• Gazeteler dün, Ekmek Yine Zamland› haberiyle ç›kt›.

• Benim en sevdi¤im ders Türkçedir.

• Atatürk, Anadolu için öz Türk memleketidir. demifl.

• Reflat Nuri Güntekin as›l ününü Çal›kuflu adl› roman› ile sa¤lam›flt›r.

b. Özellikle vurgulamak istedi¤iniz sözleri t›rnak içine ald›¤›n›z cümleler yaz›n›z.

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

53

7. Etkinlik

a. Afla¤›daki kelimeleri birlefltirerek s›fat tamlamalar› oluflturunuz.

S›fat ‹sim S›fat tamlamalar›

solgun ekmek ..................................................................

yar›m yüz ..................................................................

iki gömlek ..................................................................

mavi ö¤renci ..................................................................

hangi araba ..................................................................

h›zl› okul ..................................................................

uzun adam ..................................................................

güçlü yol ..................................................................

b. Afla¤›daki cümlelerde geçen s›fat tamlamalar›n›n alt›n› çiziniz.

• Ayfle beyaz gömlek giymifl.

• Küçük kardeflimi parka götürece¤im.

• Bu evde mi, flu evde mi oturuyorsun?

• Bakkaldan üç ekmek, befl yumurta, yar›m kilogram fleker ald›.

• Türk milleti bin y›ldan fazla bir zamand›r bu topraklarda yaflama hakk›na sahiptir.

c. Afla¤›daki cümlelerin noktal› yerlerine uygun kelimeler yazarak s›fat tamlamala-r› oluflturunuz.

• Kap› önünde durmufl ................. adama bak›yorduk.

• .......... gün sonra tatil bafll›yor.

• Hepimize ancak ................. lokma düfltü.

• ................. hareketleri ....................... tav›rlar›yla dikkatimizi çekmiflti.

• Adresi ................. kifliye sordular.

• .......... y›l ............... havalar herkesi bunaltt›.

54

1. Etkinlik

Dinledi¤iniz “Vatandafll›k Görevleri” adl› metinle ilgili olarak verilenlerden hangi-sinin ana fikir, hangilerinin yard›mc› fikir oldu¤unu altlar›na yaz›n›z.

2. Etkinlik

Dinledi¤iniz metni oluflturan anahtar kelimeleri yaz›n›z.

VATANDAfiLIK GÖREVLER‹ (D‹NLEME METN‹)

Her vatandafl›n seçme ve seçil-me hakk› vard›r.

Her vatandafl›n, yaflad›¤› top-lum içinde yerine getirece¤i so-rumluluklar› ve kullanabilece¤ihaklar› vard›r.

Kanunlar karfl›s›nda herkeseflit haklara sahiptir.

Herkes geliri oran›nda ver-gi verir.

.......................................... ..........................................

.......................................... ..........................................

..........................................

..........................................

.....................

................... .................

................. .................

55

3. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerden ayn› kavram alan›na girenleri gruplayarak bir araya topla-y›n›z.

4. Etkinlik

Konuflma etkinli¤i ile ilgili performans›n›z› formdaki ölçütler aç›s›ndan de¤erlendi-riniz.

görev

vazife

hak

insan

flah›s

sorumluluk

bireyvatandafl yurttafl

kifli

yükümlülük

Ölçütler Evet Hay›r K›smen

Konuflmam› bütünlük ve tutarl›l›k içinde sürdürdüm.

Konuflurken nefesimi ayarlad›m.

Kelimeleri do¤ru telaffuz ettim.

Dinleyicilerle göz temas› kurdum.

Konuflurken gereksiz ses ç›karmaktan kaç›nd›m.

‹flitilebilir bir sesle konufltum.

Tekrara düflmeden konufltum.

Konuflmamda sebep - sonuç iliflkisini kurdum.

Konuflmamda nezaket kurallar›na uydum.

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

56

5. Etkinlik

Afla¤›daki noktal› yerleri cümlelerin anlam›na uygun olarak tamamlay›n›z.

• Toplum içinde yaflayan bir kimsenin vicdan›na ve kanunlara göre yapmak zorun-

da oldu¤u ifllere ........................ denir.

• Seçim yolu ile vatandafl memleket .............................. kat›l›r.

• ‹yi bir vatandafl .................. borcunu vaktinde öder.

• 20 yafl›na giren bütün genç erkekler .................... giderler.

• Yurdumuzda kanun yapma, de¤ifltirme ve kald›rma yetkisi .....................’dedir.

6. Etkinlik

Afla¤›daki yaz›m yanl›fllar›n› düzeltiniz.

• TBMM.nin önünden geçtik.

.................................................................................................................................

• Ö¤retmenler, MEB’nin düzenledi¤i konferansa kat›ld›lar.

.................................................................................................................................

• Bir kg’si 1 TL.ye sat›lan elmadan otuz kg’dan fazla ald›.

.................................................................................................................................

• O¤uz, trt’nin düzenledi¤i flenlikte görev ald›.

.................................................................................................................................

• Atatürk, 1932 y›l›nda TDK.yi kurdu.

.................................................................................................................................

• Bir m. 100 cm.dir.

.................................................................................................................................

57

7. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerde iyelik eki alm›fl kelimelerin alt›n› çiziniz.

• Atatürk yurdumuz için durmadan çal›flt›.

• Okulumuz nas›l da kalabal›klaflm›flt›.

• Büyük halam beni çok severdi.

• Milletvekili seçimlerinde hepimiz seçime kat›larak memleket idaresindeki sorumlulu-¤umuzu yerine getirmeliyiz.

• Çantan yere düflmüfl.

• Annem bana her zaman “Sen çok ak›ll›s›n, yavrum.” der.

b. Afla¤›daki kelimelere iyelik ekleri getirerek bu kelimeleri birer cümlede kullan›n›z.

‹yelik eki Kelimelerin cümlede kullan›m›

• görev ................. .................................................................

.................................................................

• vergi ................. .................................................................

.................................................................

• askerlik ................. .................................................................

.................................................................

• insan ................. .................................................................

.................................................................

• millet ................. .................................................................

.................................................................

• devlet ................. .................................................................

.................................................................

• birey ................. .................................................................

.................................................................

• hak ................. .................................................................

.................................................................

• Türk ................. .................................................................

.................................................................

• vatandafl ................. .................................................................

.................................................................

58

1. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde anlat›lmak istenen örtülü anlamlar› aç›klay›n›z.

2. Etkinlik

Afla¤›daki bulmacada geçen kelimelerin efl, yak›n ya da z›t anlaml›s›n› yandaki ke-limelerden bulup efllefltiriniz.

SANATSAL DEVR‹MLER (D‹NLEME METN‹)

• Baflkent Ankara bir “güzel sanatlar merkezi” olarak ülkeye ›fl›k saç›yordu.

...............................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

• Bütün bu kültür ve sanat patlamalar›n›n merkezinde hem de tek bafl›na Musta-fa Kemal vard›.

...............................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

T ‹ Y A T R O

Ç A ⁄ D A fi

B A T I Ö N

T O P L U M

G E N Ç L E R

D Ü Z E Y

Ç O K V A R

‹ L E R ‹

1

2

3

4

5

6

7

8

Do¤u

Seviye

Yafll›lar

Piyes

Fazla

Yok

Uygar Cemiyet

Geri

Az

Arka

59

3. Etkinlik

Dinledi¤iniz metne farkl› bir bafll›k yazman›z istenseydi hangi bafll›¤› yazard›n›z?

4. Etkinlik

Dinledi¤iniz metne yönelik üç soru haz›rlay›n›z.

5. Etkinlik

Metnin içeri¤ine yönelik afla¤›daki cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yanl›flolanlar›n bafl›na “Y” yaz›n›z.

....... Mustafa Kemal, hafif Bat› müzi¤ini çok seviyordu.

....... Yetenekli gençler Avrupa ülkelerine e¤itim için gönderildi.

....... Atatürk, yaflad›¤› dönemde tiyatroya çok önem vermiflti.

....... Atatürk döneminde ‹stanbul güzel sanatlar merkezi hâline getirilmifltir.

....... Atatürk, konserlere giderek sanatç›lar› desteklemifltir.

....... Cumhuriyet Dönemindeki kültür ve sanat hareketlerinin merkezinde sadece

Mustafa Kemal vard›r.

Sanatsal Devrimler

Metnin bafll›¤›

................................................................

Benim bafll›¤›m

1. soru: .......................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

2. soru: .......................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

3. soru: .......................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

60

6. Etkinlik

Atatürk’ün afla¤›daki sözünü aç›klayan bir yaz› yaz›n›z.

Konu: “Sanats›z kalan bir milletin hayat damarlar›ndan biri kopmufl demektir.”

(M. Kemal ATATÜRK)

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

61

7. Etkinlik

• Örnekleri inceleyiniz.

• Afla¤›da kök hâlinde verilen kelimelere yap›m ekleri getirerek gövde biçiminde

kelimeler oluflturunuz.

kap› ......................................................................................................

kitap ......................................................................................................

Atatürk ......................................................................................................

çal›fl- ......................................................................................................

gez- ......................................................................................................

ev ......................................................................................................

• Afla¤›daki noktal› yerleri uygun yap›m ekleriyle tamamlay›n›z.

• Elindeki k›r........ saz m› bu sesi ç›kar›yor?

• K›fl gel......... yeniden kal›n giy........lere bürü........dük.

• Sen de elindekileri dikkat........ce rafa diz.

• Uyan›n Samsun........lar, uyu.............. öl...........e efl.

• Çocuk........... günlerine dön..........nin mutlu............unu yaflad›.

• Yaz......n›n son böl...........ünde bu mu anla........›yor.

• Emek....... ye............. olmaz.

göz - lük gözlük - çü gözlükçü - lük‹simkökü

Yap›meki

Yap›meki

Yap›meki

Gövde Gövde

fleker - ci flekerci - likKök Yap›m

ekiYap›m

ekiGövde

62

A. 1, 2, 3, 4 ve 5. sorular› yukar›daki metne göre cevaplay›n›z.

1. Atatürk; kime, niçin sesleniyor?

..................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

2. Metinden Atatürk’ün kiflili¤i ve özellikleriyle ilgili neler ç›kar›labilir? Yaz›n›z.

..................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

3. Atatürk’ün Türk milletinde gördü¤ü temel özellikler nelerdir?

..................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

4. Metnin ana fikri ne olabilir? Yaz›n›z.

..................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

Türk milleti!On befl y›ldan beri giriflti¤imiz ifllerde muvaffakiyet vadeden çok sözlerimi iflittin.

Bahtiyar›m ki bu sözlerimin hiçbirinde milletimin hakk›mdaki itimad›n› sarsacak birisabetsizli¤e u¤ramad›m.

Bugün ayn› inan ve katiyetle söylüyorum ki millî ülküye tam bir bütünlükle yürü-mekte olan Türk milletinin büyük millet oldu¤unu bütün medeni âlem, az zamanda,bir kere daha tan›yacakt›r.

Mustafa Kemal ATATÜRK

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME

63

......................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

5. Metinde geçen afla¤›daki kelimelerin efl anlaml›lar›n› karfl›lar›na yaz›n›z.

millet ..................................... millî ...............................

y›l .......................................... ülkü ..............................

muvaffakiyet .......................... medeni ..........................

katiyet ................................... âlem ..............................

6. Afla¤›daki cümleleri yaz›m yanl›fllar› ve noktalama iflaretleri yönünden yeniden düzen-leyiniz.

Bir gün ingiltere elçisi, ankara pazar›nda sebze satan köylülere tercuman arac›l›-¤›yla:

Mustafa kemale neden bu kadar ba¤l›s›n›z sözünden ç›km›yorsunuz diye sordu.

Genç bir çiftçi duraksamadan:

Çünkü o bizi bizden iyi tan›yor ve bize gerekli olan› hepimizden iyi anl›yor dedi.

Benoist Mechin

(Benoist Mefl›n)

64

B. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz.

1. Afla¤›daki atasözlerinden hangisi hem gerçek hem de mecaz anlam›yla kullan›labilir?

A) Bugünün iflini yar›na b›rakma.

B) Dost, dostun ay›b›n› yüzüne söyler.

C) Dost ile ye iç, al›flverifl etme.

D) Mum dibine ›fl›k vermez.

2. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde deyim vard›r?

A) ‹ki gün önce geldi¤ini söyledi.

B) Ö¤retmenimin gönlünü ald›m.

C) Atatürk, “Köylü milletin efendisidir.” diyor.

D) Atatürk, çocuklar› çok seviyordu.

3. Afla¤›daki kelime çiftlerinden hangisi anlam iliflkisi bak›m›ndan di¤erlerindenfarkl›d›r?

A) Gece- gündüz

B) Yarar - fayda

C) Düflünce - fikir

D) Elem - keder

4. Afla¤›daki kelimelerden hangisi hem yap›m eki hem de çekim eki alm›flt›r?

A) Da¤da B) Sözlük C) Ö¤renciler D) Örtü

5. “‹çimiz çirkinse s›rmalar giyinsek süslenemeyiz.” cümlesinden ç›kar›lacak en do¤ruyarg› afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Yüzü çirkin olan›n huyu da çirkin olur.

B) Süslü giysiler çirkinleri bile güzellefltirir.

C) Vücudumuzun kusurlar›n› elbise ile gizleyebiliriz.

D) Kifli ancak kalbiyle güzel olabilir.

65

6. “Endiflelerimi geride b›rakarak s›n›ftan s›n›fa koflar dururdum.” cümlesinde kaç tanefiil köklü kelime vard›r?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

7. Eklendi¤i kelimenin anlam›n› de¤ifltirmeyen ancak kendi görevini o kelimeye yükleyeneklere çekim eki denir.

Afla¤›daki kelimelerden hangisi çekim eki almam›flt›r?

A) Rüyalar› B) Günler

C) Yoksul D) Eve

8. Köklere yap›m eklerinin getirilmesiyle ortaya ç›kan kelimeye gövde denir.

Afla¤›daki kelimelerden hangisi gövde durumunda de¤ildir?

A) S›n›f›n B) Bezginlik

C) Sevimli D) Güçsüz

9. Afla¤›daki kelimelerden hangisi yap›m eki almam›flt›r?

A) Üzüntü B) Hastal›k

C) Ö¤retmen D) Seneler

10. Afla¤›daki kelimelerden hangisi birden fazla yap›m eki alm›flt›r?

A) Güçsüzdü B) Umudunu

C) Sorumlulu¤unu D) K›r›c›

11. Afla¤›daki ifadelerin hangisinde sebep-sonuç iliflkisi vard›r?

A) Atatürk, cumhuriyeti ilan etmek için Kurtulufl Savafl›’n› bafllatm›flt›r.

B) Atatürk, Türk milletine güvendi¤i için birçok olumsuzlu¤a gö¤üs germifltir.

C) Atatürk, yaflad›klar›n› anlatmak için “Nutuk” adl› kitab› yazm›flt›r.

D) Atatürk iyi bir komutan ve lider oldu¤u için Kurtulufl Savafl›’n› kazanm›flt›r.

66

K‹TABA HÜRMET

KÜTÜPHANELERDEN GEÇER

EN ‹Y‹ ARKADAfi

ÖZLEM YOKUfiLARI (D‹NLEME METN‹)

3. TEMA

OKUMA KÜLTÜRÜ

67

TEMAYA HAZIRLIK

• Kitap okuyor musunuz? Hangi türde kitaplar okumay› seviyorsunuz? Niçin?

• Sizce kitap okuyan insanlarla okumayan insanlar aras›nda ne gibi farkl›l›k-lar olabilir? Araflt›r›p ö¤reniniz.

• Kütüphanelerin kurulufl amac› nedir? Kütüphanelerden kimler, nas›l yarar-lanabilir? Araflt›r›p aç›klay›n›z.

• Günlük gazetelerin yararlar› nelerdir? Tart›fl›n›z.

• Bilgiye hangi yollardan ulafl›l›r? Siz bunlar›n en çok hangilerini kullan›yor-sunuz?

68

1. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin sizde ça¤r›flt›rd›klar›n› yaz›n›z.

2. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin anlamlar›n› bulup yaz›n›z. Ayn› kelimeleri birer cümlede kul-lan›n›z.

Kelimeler Sözlük anlamlar›

mucize: ..............................................................................................................

emin: ..............................................................................................................

ciddi: ..............................................................................................................

roman: ..............................................................................................................

alakadar: ..............................................................................................................

maksat: ..............................................................................................................

Kelimeleri cümlede kullan›yorum

K‹TABA HÜRMET

...................... ......................

...................... ......................

okumak

...................... ......................

...................... ......................

yazmak

...........................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

69

3. Etkinlik

Afla¤›da verilen kelimelerin efl sesli, efl anlaml› veya z›t anlaml›s›n› bulmacaya yer-lefltiriniz.

4. Etkinlik

Okudu¤unuz yaz›n›n ana düflüncesini belirleyip yaz›n›z.

5. Etkinlik

Okudu¤unuz “Kitaba Hürmet” adl› metnin içeri¤ine yönelik üç soru yaz›n›z.

Soldan sa¤a

Efl anlaml›lar

1. Muharrir

3. Seneler

Z›t anlaml›

5. K›sa

Efl sesliler

2. Al›n

7. Kurum

7. Ek

Yukar›dan afla¤›ya

Efl anlaml›lar

1. Eser

3. Ifl›k

4. Hat›ra

5. Gerekli

8. Sual

Efl sesliler

2. Al

6. El

1

1 2 3 4 5 6 7 8

2

3

4

5

6

7

Bana göre bu metinde ...........................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

......................................................... ana fikir olarak ifllenmifltir.

Soru: ..........................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Soru: ..........................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Soru: ..........................................................................................................................

..........................................................................................................................................

70

6. Etkinlik

Siz olsayd›n›z okudu¤unuz metne hangi bafll›klar› koyard›n›z?

7. Etkinlik

Okudu¤unuz “Kitaba Hürmet” adl› metnin içerik, dil ve anlat›m ile ilgili olarak öneç›kan özelliklerini de¤erlendiriniz.

8. Etkinlik

Yazar Nurullah Ataç hakk›nda ö¤rendiklerinizi yaz›n›z.

K‹TABA HÜRMET

Metnin bafll›¤›

Benim bafll›klar›m

Ölçütler Evet Hay›r K›smen

Uzun cümleler kurulmufltur.

K›sa cümleler kurulmufltur.

Soru sorma tekni¤inden yararlan›lm›flt›r.

Standart Türkçe ile ak›c› biçimde yaz›lm›flt›r.

Mecazlara yer verilmemifl, gerçekçi bir anlat›m yolu

izlenmifltir.

Herkesi ilgilendiren bir konu ifllenmifltir.

.................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

71

9. Etkinlik

Okudu¤unuz “Kitaba Hürmet” adl› denemeyi kendi ifadelerinizle yeniden kurgula-y›p yaz›n›z.

.................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

72

10. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde çekim eki alm›fl kelimelerin alt›n› çiziniz.

• Dünyada kitaptan güzel ne var ki?

• Onlar da sizin dostunuz olacak.

• Be¤endi¤iniz roman›n flah›slar› ile tan›flmak yüz elli kurufl mu eder?

• Birtak›m resimler gördünüz, yaz›lar okudunuz.

• Çünkü yazar sizi güldürmek istedi¤i zaman bile size hizmet etmek ister.

• Okuyun, ne bulursan›z okuyun!

11. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde çekim eki alm›fl kelimeleri bulup çekim eklerini gösteriniz.

• Az okuyanlardan m›s›n›z? ...................................................................................

..................................................................................................................................

• Ömrümde kaç kitap okudum bilmiyorum. ...........................................................

..................................................................................................................................

• Tatilde okumak için kitaplar alm›fl. .....................................................................

..................................................................................................................................

• Sizi bir kitap dostu olmaya davet ediyorum. .........................................................

..................................................................................................................................

• Ald›¤› on kitaptan yaln›z bir tanesi iyi olan adam bahtiyard›r. ..............................

..................................................................................................................................

• Size not al›n, kitaplar›n alt›n› çizin demiyorum; onu ben de sevmem. ...................

..................................................................................................................................

73

1. Etkinlik

Okudu¤unuz “Kütüphanelerden Geçer” adl› metni dil ve anlat›m ile içerik yönün-den de¤erlendiriniz.

2. Etkinlik

“Kütüphanelerden Geçer” adl› fliir sizde hangi duygular› uyand›rd›? Yaz›n›z.

KÜTÜPHANELERDEN GEÇER

Dil ve anlat›m yönünden: ..........................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

‹çerik yönünden: .......................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Bu fliir bende ............................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

.............................................................................. uyand›rd›.

3. Etkinlik

Metindeki anahtar kelimeleri bulup yaz›n›z.

.....................................................................

.....................................................................

74

4. Etkinlik

“Kütüphane” kelimesinin kavram alan›na giren kelimeleri yaz›n›z.

5. Etkinlik

“Kitap en iyi dosttur.” ana duygusunu iflleyen bir fliir yaz›n›z.

Ayn› kavram alan›na giren bu kelimeleri birer cümlede kullan›n›z.

Kütüphane

.....................

.....................

.....................

.....................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

75

6. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin eklerini çeflitlerine ay›r›p örnekteki gibi altlar›na yaz›n›z.

7. Etkinlik

Afla¤›daki fliirde geçen gövde hâlindeki kelimeleri bulup altlar›n› çiziniz.

• kalk›nmas› kalk - ›n - ma - s›

• uygarl›¤›n ..............................................................................

• kütüphanelerden ..............................................................................

• bitkilerin ..............................................................................

• girifliminde ..............................................................................

• gelifliminde ..............................................................................

• verim ..............................................................................

• yazarlar›n ..............................................................................

Fiil kökü

Fiildenfiil yapan

ek

Fiildenisim

yapan ek

Çekim eki(‹yelikeki)

K‹TAPLARIM

Üç odal› ev kiralad›¤›m gün

Kurtulacak kitaplar›m,

Merdiven alt›ndaki fleker sand›¤›ndan,

Belki gün geçtikçe

Bir kitapl›¤›m olacak,

Taban›nda hal› döfleli.

Benden söz aç›ld› m›,

Önce kitaplar›m›n say›s› söylenecek,

Sonra baremdeki derecem.

Bense her fleyden uzak

Kitaplar›m›n aras›nda kendimi unutaca¤›m.

R›fat ILGAZ

76

1. Etkinlik

Afla¤›daki kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› metinden yararlanarak yaz›n›z.

2. Etkinlik

Afla¤›daki sorular› metne göre cevaplay›n›z.

EN ‹Y‹ ARKADAfi

muhaf›z: ........................................................................................................................

garip yarat›k: ..................................................................................................................

tavsiye: ..........................................................................................................................

gezip tozmak: .................................................................................................................

mizaç: ............................................................................................................................

Metindeki olay nerede yaflan›yor?

......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Metindeki olay hangi zaman dilimin-de gerçeklefliyor? Yaz›n›z.

......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Metinde geçen olay nedir?

......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Metindeki kifliler kimlerdir? Özellik-lerini yaz›n›z.

......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

77

3. Etkinlik

Okudu¤unuz metinden kiflilefltirmelerin ve benzetmelerin yap›ld›¤› cümleleri bulupyaz›n›z.

4. Etkinlik

“En ‹yi Arkadafl” adl› metindeki Dede’nin konuflmalar›ndan öznel ve nesnel yarg›-lar bulup yaz›n›z.

Kiflilefltirme

..........................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Benzetme

..........................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

..........................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

..........................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Öznel yarg›lar Nesnel yarg›lar

78

5. Etkinlik

Okudu¤unuz “En ‹yi Arkadafl” adl› metnin içeri¤ine yönelik sorular haz›rlay›n›z.

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

79

6. Etkinlik

Okudu¤unuz “En ‹yi Arkadafl” adl› metni kendi cümlelerinizle özetleyiniz.

........................................

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

80

7. Etkinlik

Afla¤›daki metinde yay ayrac› ve iki noktay› uygun yerlerde kullanarak metni nok-talama yönünden tamamlay›n›z.

8. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerden efllefltirme yoluyla yeni kelimeler elde ediniz.

AYfiEGÜL ‹htiyar›n yan›na iyice sokularak Dedeci¤im!

DEDE Bafl›n› okumakta oldu¤u kitaptan kald›rarak Ne var gene yavrum! Ki-

tab›m› rahat rahat okuyamayacak m›y›m?

AYfiEGÜL Annem, babam yeme¤e bekliyorlar sizi.

DEDE Can› s›k›lm›fl gibi Yemek, yemek, yemek baflka fleyler düflündükleri

yok flu insanlar›n...

Hadi BESLEY‹C‹

Ayfle

gece

öz

kapt› kentGül

eli

yol

sayarya¤›

deyifl

kaçt›

kaç

sözü

kondu

atabilgi

bat›

biruzun

han›m

zeytin

..............................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

81

9. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerde geçen birleflik kelimelerin altlar›n› çiziniz.

• Beypazar› tarihî evlerini görmek için cumartesi günü oraya gezi düzenledik.

• Yaz tatilinde sivrisinek sald›r›s›na u¤rayan Gökçeada’daki turistler periflan oldu.

• Bat›kent’ten K›z›lay’a her befl dakikada bir metro hareket ediyor.

b. Afla¤›ya içinde birleflik kelimeler bulunan üç cümle yaz›n›z.

c. Afla¤›daki birleflik kelimeleri oluflturan kelimelerin önce tek bafl›na anlam›n›sonra birleflik kelime olarak ifade etti¤i anlam› yaz›n›z.

aç›k: ..............................................................

göz: ...............................................................

deve: ..............................................................

taban: .............................................................

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

aç›kgöz: ..........................

..............................................

..............................................

devetaban›: .....................

..............................................

..............................................

82

1. Etkinlik

Afla¤›ya, dinledi¤iniz metinde geçen anlam›n› bilmedi¤iniz kelimeleri listeleyiniz.Sonra sözlükten anlamlar›n› bulup yaz›n›z.

2. Etkinlik

Dinledi¤iniz metnin içeri¤ine yönelik dört soru haz›rlay›n›z.

ÖZLEM YOKUfiLARI (D‹NLEME METN‹)

Kelimeler

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

Sözlük anlamlar›

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

Soru: .............................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Soru: .............................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Soru: .............................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Soru: .............................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

83

3. Etkinlik

Dinledi¤iniz hikâyedeki olay, yer, zaman, flah›s ve varl›k kadrosunun özelliklerinibelirleyiniz.

4. Etkinlik

Dinledi¤iniz metne bafll›k bulman›z istenseydi ne yazard›n›z?

Hikâyedeki olay nedir? Özetleyiniz.

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Hikâyedeki kiflilerin özelliklerini ya-z›n›z.

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Hikâyenin olay›n›n geçti¤i yerleri

yaz›n›z.

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Hikayedeki varl›klar›n adlar›n› yaz›n›z. ....................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Hikâyenin zaman›n› belirleyiniz.

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Hikâyenin ad›

................................

Metnin bafll›¤›

Özlem Yokufllar›

Benim bafll›¤›m

.............................

84

5. Etkinlik

Afla¤›daki metni tamamlayan bir hikâye yaz›n›z. Hikâyenize uygun bir bafll›k koy-may› unutmay›n›z.

..............................................

Hava çok s›cakt›. Can›m s›k›l›yordu. ‹flsiz güçsüz oturmak, yaflamaya çal›flmak

zoruma gidiyordu. Ben böyle düflünürken birden ac› bir fren sesi ile bir araba evi-

mizin önünde durdu. Benim kafamda kurmaya bafllad›¤›m hayaller de o anda yok

oldu. Gerçek hayat›m bundan sonra bafllad›.

Arabadan inen adam, Mustafaaa!.. Mustafaaa, diye bana sesleniyordu. ...........

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

85

6. EtkinlikAfla¤›daki cümlelerde üç noktan›n hangi amaçlarla kullan›ld›¤›n› yanlar›na yaz›n›z.• Sana u¤urlar olsun... Ayr›l›yor yolumuz! ...........................................................

..................................................................................................................................• Gölgeler yaklaflt›lar. Bir adam kal›nca onu k›yafetinden tan›d›lar:

— Koca Ali... Koca Ali, be!.. .................................................................................................................................................................................................................

• “Canan! Gel... Kofl, bak!.. ....................................................................................................................................................................................................................

• — Sen misin, Ali Usta?— Benim...— Ne ar›yorsun bu vakit buralarda?— Hiç... ..............................................................................................................................................................................................................................................

7. Etkinlik

Afla¤›daki metinde geçen alt› çizili kelimelerin köklerini ve eklerini ay›rarak ekle-rin türlerini yaz›n›z.

Avrupa’n›n kuzey ülkelerine yap›lan bir geziye kat›lm›flt›k. Bu gezinin üç dört günü deDanimarka’da geçecekti. Böyle uygar bir ülkenin okullar›n›, e¤itim kurumlar›n› gezmek,görmek istedik. Çocuk yuvalar›ndan liselere var›ncaya de¤in gerçekten iyi düflünülmüfl,iyi oluflturulmufl örnekler izledik. Sonunda bir huzurevine götürdüler bizi. Genifl biralana yay›lm›fl sade bir binan›n bahçesinden içeri girdik.

Kap›da kocaman bir yaz› karfl›lad› bizi: “Senin Evin.” ‹tici, ürkütücü de¤il, s›cak birsesleniflti bu. Girdik ve gezmeye bafllad›k.

Güneflli havada huzurevinde oturup kalan yafll›ya pek rastlamad›k.

Çocukluk dönemleri için Bat›’ya özenilebilir... Bizim ülkemizde yafllananlara daBat›l›lar özeniyor.

Suna TANALTAY

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

86

8. Etkinlik

Afla¤›daki metinden basit, türemifl ve birleflik kelimeler bulup alt›n› çiziniz. Bu ke-limelerin üçer tanesini cümlede kullan›n›z.

Elektroni¤in Getirdikleri

Geçen yüzy›l›n sonlar›na do¤ru ‹stanbul’da ç›kan K›rkambar dergisinde gelece¤e ilifl-kin tahminler flöyle s›ralanm›fl: “Bir gün sabah kahvalt›s› yapt›ktan sonra ‹stanbul’danayr›lan bir yolcu, ö¤le yeme¤ini Roma’da, akflam yeme¤ini Paris’te yiyebilecek; isterse ge-ceyi de Londra’da geçirebilecekmifl. Uzaktaki insanlar hem birbiriyle konuflacak hem debirbirlerini görebilecekmifl.

Nüvit OSMAY

Basit kelimeler

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Türemifl kelimeler

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Birleflik kelimeler

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

87

A. Afla¤›daki sorular› yukar›daki fliire göre cevaplay›n›z.

1. fiiirde kitap nelere benzetilmifltir?

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

2. “Bilimle beslenmeyen inan›fllar pas tutar.” dizesinin ça¤r›flt›rd›¤› atasözü ve özdeyiflleryaz›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

3. fiiirde savunulan ana duyguyu belirleyip yaz›n›z.

..................................................................................................................................

KÜTÜPHANE

Kitaplar gelece¤in ›fl›kl› bir yoludur.

Kitaplar yükseliflin kanad›d›r, koludur.

Evrenden habersizdir kitaps›z kalan insan.

Çok okuyan çok bilir, yar›n› parlak olur,

Okuyan›n yar›n› aln› gibi ak olur.

Çölde kalan yolcular bulutlara tafl tutar,

Bilimle beslenmeyen inan›fllar pas tutar,

Yavrusu okumayan uluslar yas tutar.

Çok okuyan çok bilir, yar›n› parlak olur,

Okuyan›n yar›n› aln› gibi ak olur.

Hasan TURAN

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME

88

B. Afla¤›daki efllefltirmeleri numaraland›rarak yap›n›z.

C. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz.

1. “Çok okuyan çok bilir, yar›n› parlak olur.” dizesiyle ilgili afla¤›dakilerden hangisi yan-l›flt›r?

A) Befl tane basit kelime vard›r.

B) ‹ki tane türemifl kelime vard›r.

C) ‹ki tane kök hâlinde kelime vard›r.

D) Dört tane çekim eki alm›fl kelime vard›r.

2. Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimelerden hangisi gövde biçimindedir?

A) Uzun sözün k›sas› bu,

B) Ö¤ütlerim de¤il kuru,

C) Bofl de¤irmen, kitaps›z ev

D) Kitab› sev, kitab› sev

3. “Ben, kültürlü bir çevrede yetifltim.” diyen biri için afla¤›dakilerden hangisi söylene-mez?

A) Ailesi okumay› seviyor.

B) Yaflad›¤› yerde okumam›fl kimse yok.

C) Düzenli okuma al›flkanl›¤› olan insanlarla yaflam›fl.

D) Okuyan insan kazan›r.

1 Kitap

2 ‹nsan

3 Okumak

4 -ler/-lar

5 -çe, -lik, -ifl

6 Ö¤renci

Çekim eki

Basit kelime

Kök hâlinde

Gövde

Yap›m eki

Türemifl kelime

‹sim kökü

89

4. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde “kitap” bir baflka varl›¤a benzetilmemifltir?A) En güzel sevgi, kitap sevgisidir.B) Kitap kadar güzel dost yok.C) Kitaplar hiç aldatmayan arkadafllard›r.D) Çok okuyanlar her zaman kitap gibi konuflurlar.

5. Afla¤›dakilerden hangisinde k›sa çizgi ile ilgili bir bilgi yanl›fl› vard›r?A) Dil bilgisinde ekleri ay›rmak için konur.B) ‹kilemelerin aras›na konur.C) Fiil kök ve gövdelerini göstermek için konur.D) Ekler tek bafl›na yaz›ld›¤›nda bafl›na konur.

6. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir noktalama yanl›fl› yap›lm›flt›r?A) Babam kitap okumay› çok sever.B) Bu akflam Melih’ler bize gelecek.C) Ahmet: Geliyorum, dedi.D) Burak: (sinirli sinirli) Daha ne zaman geleceksin?

7. “‹yi bir konuflmac›y›m.” diyen biri afla¤›dakilerden hangisini yapmaz?A) Konuflmas›na uygun ifadelerle bafllar.B) Standart Türkçe ile konuflur.C) Dinleyicilerle göz temas› kurar.D) Konuflurken gereksiz sesler ç›kar›r.

8. Afla¤›daki seçeneklerin hangisinde geçen alt› çizili kelimelerde farkl› bir anlam iliflki-si vard›r?

A) A¤abeyim güçlü kuvvetli bir adam oldu.B) Düzenlenen hikâye yar›flmas›na son öykü kitab›yla kat›ld›.C) Do¤ru yanl›fl demeden her fleyi söylüyor.D) Hat›ra defterindeki an›s›n› okudum, çok etkilendim.

9. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde hem yap›m eki hem de çekim eki alm›fl bir kelimevard›r?

A) Gerçek bilgi kaynaklar›m›z kütüphanelerimizdir.B) Kitapl›klar, akl›n tedavi yerleridir.C) Kütüphaneler kültür evleridir.D) Her sabah bir saat yürüyüfl yap›yorum.

10. “‹nsanlar; kütüphaneye okumak, dinlemek, araflt›rma yapmak, dan›flmak, bakmak veö¤renmek için giderler.”

Yukar›daki cümlenin ifadesinde hangi duyu organ›m›zdan yararlan›lmam›flt›r?A) Koklama B) ‹flitme C) Görme D) Dokunma

90

ROBENSON

FORSA

B‹R H‹LAL U⁄RUNA

B‹LMECEL‹ MASAL(D‹NLEME METN‹)

4. TEMA

DUYGULAR

91

TEMAYA HAZIRLIK

• Duygular›yla m›, ak›llar›yla m› hareket eden insanlar daha baflar›l› olur? Ni-

çin? Tart›fl›n›z.

• ‹nsan› hayata ba¤layan unsurlar nelerdir? Araflt›r›n›z.

• Hayal kurmak insana ne tür faydalar sa¤lar? Beyin f›rt›nas› yap›n›z.

• ‹stiklâl Marfl›’m›z› söylerken ve dinlerken neler hissediyorsunuz? Aç›klay›n›z.

• Gelecekte olmas›n› istediklerinizi s›n›fta canland›r›n›z. Bu etkinli¤i gerçeklefl-

tiren arkadafllar›n›z›n davran›fllar›n› yorumlay›n›z.

92

1. EtkinlikAfla¤›ya “Robenson” adl› fliirin anahtar kelimelerini yaz›n›z. Bu kelimelerden iki ta-

nesinin sizde uyand›rd›¤› duygular› belirleyiniz.

2. Etkinlik

Ayn› kavram alan›na giren afla¤›daki kelimelerin ortak ve farkl› yönlerini belirleye-rek kelimeleri tan›mlay›n›z.

ada, gemi, kaptan, yelken, deniz, yolculuk

Ortak yönleri

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

Farkl› yönleri

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

Kelimelerin anlamlar›

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

ROBENSON

Anahtar kelimeler

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

Kelimelerin uyand›rd›¤› duygular

........................... :

........................................

........................................

........................................

........................... :

........................................

........................................

........................................

93

4. Etkinlik

Okudu¤unuz metne farkl› bafll›klar bulman›z istenseydi hangi bafll›klar› yazard›n›z?

5. Etkinlik

Cahit S›tk› Taranc›’y› tan›tan bir yaz› yaz›n›z.

Metin bafll›¤› Benim bafll›klar›m

............................................

............................................

..........................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

3. Etkinlik

Okudu¤unuz fliir sizde hangi duygular› uyand›rd›? Yaz›n›z.

Bu fliir, ....................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

................................................................................. uyand›rd›.

Robenson

94

6. Etkinlik

Afla¤›ya akrostifl oluflturacak biçimde bir fliir yaz›n›z.

7. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimelerin yap› yönünden türlerini altlar›nayaz›n›z.

• Yana yatm›fl bir gemi kaybetti¤i âlemi deryalarda ar›yor.

..................................................................................................................................

• “Yolculuk!” derken adam›zday›z.

..................................................................................................................................

• Azg›n, sonsuz bir deniz bofllukta çalkan›yor.

..................................................................................................................................

• Tan›tas›n beni bal›klara.

..................................................................................................................................

• Annesi ile güzel bir evde oturuyor Hasan.

..................................................................................................................................

• Al›p götürsen beni oraya.

..................................................................................................................................

D ........................................................................................................................

U ........................................................................................................................

Y ........................................................................................................................

G ........................................................................................................................

U ........................................................................................................................

L ........................................................................................................................

A ........................................................................................................................

R ........................................................................................................................

95

8. Etkinlik

Afla¤›daki fliirde geçen basit, türemifl ve birleflik kelimelerin altlar›n› çiziniz. Yantarafa bu kelimelerin yap› yönünden türlerini yaz›n›z.

9. Etkinlik

‹çinde basit, türemifl ve birleflik kelimelerin bulundu¤u cümleler yaz›n›z. Yazd›¤›-n›z cümlelerdeki kelimeleri yap› yönünden belirleyiniz.

YEN‹ GELEN GÜNE TÜRKÜ

Merhaba yeni gelen gün.

Gökyüzünde belirsin ayd›nl›k.

Denizde çivit mavisi

Merhaba, yaflama gücüm!

Hadi bakal›m baflla ifline

‹lk vapuru, ilk treni

‹lk uça¤› kald›r,

Dünyam›z›n çark› dönsün.

fiu çarpan yüre¤imizin

Umudunun sende oldu¤unu bil.

Bil de ona göre davran.

Getirece¤in mutlulu¤u getir.

Sabahattin Kudret AKSAL

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

96

1. EtkinlikAfla¤›daki bulmacada gizli olan anahtar kelimeleri bulunuz. Sözlük anlamlar›n› yan

tarafa yaz›n›z. Anlam›n› bilmedikleriniz için sözlükten yararlan›n›z. Bu kelimelerdeniki tanesini cümle içinde kullan›n›z.

2. Etkinlik

a. Afla¤›da, harfleri kar›fl›k olarak verilen kelimeleri düzenleyerek deyimleri bulunuz.

FORSA

A G E S V A P D Ö ‹

Ü F V C ‹ F Ç O Z Z

B Y fi P ‹ ‹ ⁄ N D ‹

D fi K K A F T A N Y

Z I O T K S L N D A

F O R S A fi D M P D

V R S M R H I A N E

fi K A D I R G A K Z

I ‹ N ⁄ Ç B U Ü F H

Sözlük Anlamlar›

1. ............................................................

.......................................................................

2. ............................................................

.......................................................................

3. ............................................................

.......................................................................

4. ............................................................

.......................................................................

5. ............................................................

.......................................................................

6. ............................................................

.......................................................................

7. ............................................................

.......................................................................

Cümlelerim

1. ..............................................................................................................................

2. ..............................................................................................................................

R‹DEM

1.

KAMAT

APUP

2.

NEKLEY GEMLEK

L‹RNEN‹D‹Z

3.

A⁄IB ÖLÜZÇEMK

HUZRU METKE

4.

97

b. Düzenledi¤iniz deyimleri cümle içinde kullan›n›z.

............................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Kara Memifl’in yerinde olsayd›m ..................................................................

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

.................................................................................................. davran›rd›m.

Yazar›n yerinde olsayd›m hikâyeyi ...............................................................

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

.................................................................................................. bitirirdim.

3. Etkinlik

Afla¤›daki resimlere bakarak Kara Memifl’in hangi duygular› yaflad›¤›n› altlar›nayaz›n›z.

4. Etkinlik

Kara Memifl’in yerinde siz olsayd›n›z nas›l davran›rd›n›z? Yazar›n yerinde olsayd›-n›z hikâyeyi nas›l bitirirdiniz?

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

98

6. Etkinlik

Okudu¤unuz hikâyedeki olay›n plan›n› (girifl, geliflme ve sonuç bölümlerini) birercümleyle belirtiniz.

Hikâyenin girifl bölümünde .......................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Geliflme bölümünde .....................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Sonuç bölümünde ......................................................................................................

........................................................................................................................................

5. Etkinlik

Okudu¤unuz hikâyenin haritas›n› ç›kar›n›z.

Hikâyedeki olay nedir?

......................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

Hikâyenin kiflilerini belirleyiniz.

......................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

Hikâyedeki mekânlar› belirleyiniz.

......................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

Hikâyenin zaman›n› yaz›n›z.

......................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

99

7. Etkinlik

Ömer Seyfettin’in hayat› ve eserleri hakk›nda bildiklerinizi yaz›n›z.

....................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

100

8. Etkinlik

Hayalinizde canland›rd›¤›n›z bir olay› yer, zaman ve kifli unsurlar›n› kullanarak hi-kâye biçiminde yaz›n›z.

...........................................................................

...................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

101

10. Etkinlik

Afla¤›daki cümleleri olay›n ak›fl›na ve mant›k s›ras›na göre yeniden düzenleyerekbir paragraf oluflturunuz.

• Kara Memifl’i k›rk y›l sonra tan›mad›¤› o¤lu Turgut kurtar›r.

• Kara Memifl baflar›l›, ünlü bir Türk denizcisidir.

• Malta korsanlar›na esir düflen Kara Memifl, yirmi y›l rutubetli korsan gemilerinde kü-rek çekmifltir.

• On y›l bir çiftçinin yan›nda kar›n toklu¤una çal›flm›fl.

• On y›l kimsesiz, yaln›z Türk gemilerinin gelip kendisini kurtarmalar›n› hayal etmifltir.

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

9. Etkinlik

8. etkinlikte yazd›¤›n›z hikâyeyi destekleyen görseller çiziniz.

102

11. Etkinlik

Okudu¤umuz hikâyenin kahraman› Kara Memifl’in yerine kendinizi koyarak onuniçinde bulundu¤u durumu anlatan bir mektup yaz›n›z.

..../..../........

.................................................,

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Adres ‹sim

103

13. Etkinlika. Afla¤›daki metinde geçen isimlerin altlar›n› çiziniz.

Duvar›n dibindeki tafl y›¤›nlar›n›n üzerine çöktü. Bafl›n› ellerinin aras›na ald›, s›r-t›nda y›rt›k bir çuval vard›, ç›plak ayaklar› topraktan yo¤rulmufltu sanki. Zay›f kollar›,kirli tunç rengindeydi. Bafl›n› tekrar kald›rd›. Gökle denizin birleflti¤i dumandan çizgi-ye dikkatle bakt›.

...Kulübe duvar›n›n dibine uzand›. Yavafl yavafl gözlerini kapad›. ‹lkbahar, bir ümit

tufan› olmufl, her taraf› ayd›nlat›yordu. Mart›lar›n tatl› 盤l›klar›n› dinleye dinleye uyku-ya dald›.

12. Etkinlik

Afla¤›daki metinde verilen yay ayraçlar›n içine uygun noktalama iflaretlerini yaz›-n›z. Yanl›fl yaz›lm›fl kelimelerin alt›n› çiziniz.

( ) Sen kara memifl misin ( )

( ) Evet ( )

( ) H›z›r aleyhisselam ( )›n geçti¤i yerlerden geçen sen misin ( )

( ) Evet ( ) benim ( )

( ) Do¤ru mu söylüyorsun ( )

( ) Niçin yalan söyliyece¤im ( )

( ) Aç bak›y›m sa¤ kolunu ( )

‹htiyar ( ) kaftan›n›n alt›ndan kolunu ç›kard› ( ) s›vad› ( ) Bey( )e uzatt› ( )

b. Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimelerin ne tür isim olduklar›n› yaz›-n›z.

• Yafll› adam sevincinden bay›lm›flt›. ................................................................

................................................................................................................................

• Ben Türk’üm o¤ullar, ben Türk’üm. .............................................................

................................................................................................................................

• Kenara ç›kan bölükler, ellerinde al bayraklar, kaleye do¤ru ilerliyorlard›. ......

................................................................................................................................

• Yafll› esir rüyas›nda, a¤›r bir Türk donanmas›n›n limana girdi¤ini görüyordu.

.......................................................................................................................

.......................................................................................................................

104

1. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin hangi alana ait terimler oldu¤unu yaz›n›z.

2. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimeleri efl sesli olacak flekilde cümlelerdekullan›n›z.

• Çay suyu koyay›m.

..............................................................................................................................

• Ben sizlerin önce insan olman›z› sonra ö¤retmen olman›z› isterim.

..............................................................................................................................

• Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

..............................................................................................................................

• Korkma, sönmez bu flafaklarda yüzen al sancak.

..............................................................................................................................

B‹R H‹LAL U⁄RUNA

• Mikrop kültürleri üzerine yapt›¤› çal›flmalar› çok be¤endim.

.........................................................................................................................

• Çok de¤il, gidifl dönüfl yaln›z otuz dört kilometre.

.........................................................................................................................

• Gençlik y›llar›mda çok gazel yazd›m.

.........................................................................................................................

• fiimflekler mürekkep olsa y›ld›r›m kalem belki ancak o zaman yaz›labilir bu fliir.

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

• 12 Martta yap›lacak müzakere sonucu resmen marfl olarak kabul edilecek.

.........................................................................................................................

105

3. Etkinlik

Metinden öznel ve nesnel yarg›lar bulup yaz›n›z.

4. Etkinlik

Okudu¤unuz “Bir Hilal U¤runa” adl› metnin içeri¤ine yönelik sorular haz›rlay›n›z.

Öznel Yarg›lar

......................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

Nesnel Yarg›lar

......................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

Soru: ...............................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

Soru: ...............................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

Soru: ...............................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

Soru: ...............................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

106

5. Etkinlik

“Bir Hilal U¤runa” adl› metni afla¤›daki ölçütlere göre de¤erlendiriniz.

6. Etkinlik

Afla¤›daki resimleri inceleyiniz. Resimlerin ifade etti¤i duygular› birer kelime ola-rak altlar›na yaz›n›z. Sonra bu duygularla ilgili düflüncelerinizi sözlü olarak aç›klay›n›z.

Ölçütler Evet Hay›r K›smen

Metnin dili sade ve anlafl›l›r m›?

Anlat›mda zaman zaman mecazlara yer verilmifl mi?

Kahramanlar karakter özelliklerine görekonuflturulmufl mu?

Cümleler konuflma dilinin özelliklerine uygunverilmifl mi?

Metinde ele al›nan konu bir bütünlük içindeifllenmifl mi?

........................................ ........................................

........................................

107

7. Etkinlik

a. Afla¤›ya, resimde gördüklerinizden yararlanarak k›sa bir diyalog yaz›n›z.

b. Yazd›¤›n›z diyalogda hangi yaz›m kurallar›na ve noktalama iflaretlerine niçin yerverdiniz? Aç›klay›n›z.

.........................................................................

.........................................................................

.........................................................................

.........................................................................

.........................................................................

.........................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

108

8. Etkinlik

Afla¤›daki tabloda yer alan isimlerin özelliklerini örnekteki gibi iflaretleyiniz.

Kelimeler Özel Cins Tekil Ço¤ul Topluluk Soyut Somut

Meclis X X X

ö¤renciler

sepet

rüya

Âkif

cesaret

fliirler

üniversite

ordu

masalar

Burak

Arapça

hürriyet

s›n›f

kol

sandalye

zaman

Ankara

demet

dersler

a¤›z

109

9. Etkinlika. Afla¤›daki resimleri ve örne¤i inceleyiniz. Resimlerde gördü¤ünüz varl›klar›n

isimlerini özelliklerine uygun biçimde örnekteki gibi cümlelerde kullanarak noktal›yerlere yaz›n›z.

b. Afla¤›daki resimlerde görülen varl›klar›n isimlerini altlar›na yaz›n›z. Bu isimleraras›nda nas›l bir anlam iliflkisi oldu¤unu belirtiniz.

Sevimli, küçük bir

kedim var.

.............................................

.......................................................................................................................................

.............................................

.......................................................................................................................................

.............................................

.............................................

.............................................

.......................................................................................................................................

.............................................

.............................................

.................

..............................................

..............................................

..............................................

..............................................

........................................................................................

110

1. Etkinlik

Dinledi¤iniz “Bilmeceli Masal” adl› metindeki olay, yer, zaman ve flah›s kadrosunubelirleyiniz.

2. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimelerin efl anlaml›lar›n› birer cümledekullan›n›z.

• Oras› en az›ndan bir y›ll›k yol!..

..............................................................................................................................

• Bir gün tepelerden yel gibi, derelerden sel gibi üç atl› gelmifl.

..............................................................................................................................

• Yi¤it analar›na olmad›k koflullar koflmufl.

..............................................................................................................................

B‹LMECEL‹ MASAL (D‹NLEME METN‹)

Metindeki olay nedir?

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Metindeki flah›s kadrosunu belirleyiniz

ve bu kahramanlar›n özelliklerini yaz›n›z.

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Metindeki olay›n nerede geçti¤ini aç›k-

lay›n›z.

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Metindeki olay›n geçti¤i zaman› belirle-

yiniz.

............................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

111

3. Etkinlik

Afla¤›daki ifadelerden hangilerinin öznel, hangilerinin nesnel oldu¤unu yanlar›nayaz›n›z.

4. Etkinlik

Dinledi¤iniz metne yönelik iki soru haz›rlay›n›z.

5. Etkinlik

Afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

a. Dinledi¤iniz metnin konusu nedir?

..................................................................................................................................

b. Dinledi¤iniz metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?

..................................................................................................................................

c. Siz olsayd›n›z bu metne nas›l bir bafll›k koyard›n›z?

..................................................................................................................................

Türk masallar› genellikle bir tekerle-meyle bafllar.

..................................

Her çocuk kesinlikle masal dinlemeyisever.

..................................

Masallarda gerçekte yaflanabilecek olay-lar›n yan› s›ra olaganüstülüklere de yer ve-rilir.

..................................

Masallarda yer ve zaman belirsizdir. ..................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

112

6. Etkinlik

Afla¤›daki tekerleme, bilmece ve say›flmacalar›n eksik b›rak›lan bölümlerini ta-mamlay›n›z.

Bir varm›fl, bir .................... . Allah’›n ............. çokmufl. Zaman zaman içinde,

................... saman ............. , cinler ............. oynarken eski ..................... içinde,

varl›kl› bir ..................... ................. bir k›z› varm›fl.

Az gittik, uz ............... . Dere ........... düz gittik. Alt› ......... bir de ............ git-

tik. Döndük, bakt›k ......... bir arpa ............. yol gitmifliz.

Evvel zaman içinde kalbur saman içinde, develer .......................... iken pireler

................... iken ben anam›n ....................... t›ng›r ........................ sallar iken anam

düfltü eflikten, babam düfltü .........................

• Ben giderim o .............

Yan›mda .................. eder

CCeevvaapp:: ..................

• Uzaktan bakt›m bir kara tafl

Yan›na vard›m ............ ayak

........ bafl.

CCeevvaapp:: ..................................

LLEEYYLLEEKK

Leylek ................ havada

Yumurtas› ....................

Haydi verin, et ...............

....... yemezse ....... yesin

TTAAVVfifiAANN

Uçan kuflla yar›fl›r

Bazen akl› kar›fl›r

Da¤dan .................... iner

Çal› dibine ..............

Bizim minik ....................

Yaman m› ....................

113

7. Etkinlik

Hayalinizde canland›rd›¤›n›z bir olay› masal biçiminde yaz›n›z.

..................................

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

8. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen say›lar›n yaz›m›yla ilgili kurallar› yanlar›na yaz›n›z.

• Bir varm›fl, bir yokmufl. ..........................................................................

..........................................................................................................................

• Kardeflim Ahmet Melih 04.03.1998 tarihinde do¤du. ..............................

..........................................................................................................................

• ‹kincisi baflka bir köyde kambur bir aynac›ya rastlam›fl. .......................

..........................................................................................................................

• Üç y›l dedi¤in de ne ki ...........................................................................

..........................................................................................................................

• Aradan ben deyim otuz befl, sen de k›rk befl y›l geçmifl. ........................

..........................................................................................................................

114

10. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerin noktal› yerlerine yap›m veya çekim eklerinden uygun olanla-r› getirerek ismin cümledeki ifllevini tamamlay›n›z.

9. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerde ismin yerini tutan kelimelerin (zamirlerin) alt›n› çizerekbelirtiniz.

• Onlar bende kalsa daha iyi olur.

• Öteki bundan daha sa¤lam galiba.

• Onu anlatmaya diller yeter mi acaba? Ben diyeyim ay, sen diyesin gün parças›.

• Kendisine bir hal› seccade dokumufl.

• Telli Senem’in hasta oldu¤unu hangisi bilmifl?

• Telli Senem’i herkes istemifl ama babas› onu kimseye vermemifl.

b. Afla¤›ya içinde zamirler bulunan cümleler kurup yaz›n›z. Zamirlerin hangi isminyerini tuttu¤unu belirtiniz.

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

• Yi¤it........im, gidin da¤...... , çöl........ afl›n.

• Ayna..... yi¤it koynun......... ayna......n.... ç›karm›fl bakm›fl.

• Araba...... yaz......... ev........ ön............... durdu.

• Misafir........ otel........ kalmaya karar verdiler.

• Yi¤it........ birbir..........in.... yol............... burada ayr›l›yor, dedi.

• K›z....... baba...... yi¤itler...... yol........... yolun....... ev....... evin....... gitsin, dedi.

115

11. Etkinlik

Afla¤›daki cümleleri resimlerdeki anlama uygun biçimde tamamlay›n›z.

Cümlelerin noktal› yerlerine yazd›¤›n›z kelimelere hangi ekleri getirdiniz? Bu ek-lerin belirtti¤i durumu afla¤›ya yaz›n›z.

P›nar ............................ izliyor. P›nar ............................... açt›.

21

P›nar .............................. bakm›yor. P›nar .................................... ç›kt›.

P›nar derslerini ............................... takip ediyor.

1. ...............................................................................................................................

2. ...............................................................................................................................

3. ...............................................................................................................................

4. ...............................................................................................................................

5. ...............................................................................................................................

3 4

5

116

A. Afla¤›daki sorular› yukar›daki fliire göre cevaplay›n›z.

1. Sizce flair nas›l bir duygu içindedir? Yaz›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

2. fiair üçüncü dörtlükte “umut”u neye benzetiyor? Niçin?

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

UMUTLA

Tutuflmufluz biz el ele,

Cofluyorum umut ile.

Mutlulu¤a güle güle

Kofluyorum umut ile.

Umutla savar darl›¤›,

Arar bulurum varl›¤›,

Önümdeki her zorlu¤u,

Afl›yorum umut ile.

Benzer temelin tafl›na,

Bina kurdurdu bafl›ma,

Sonra baflka ifl pefline,

Kofluyorum umut ile.

Ç›kmaza düfltü¤üm yerde,

Soruyorum umut nerede?

Kapkaranl›k gecelerde,

Ifl›yorum umut ile.

‹brahim PATAZ

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME

117

3. fiiiri, dil ve içerik yönünden de¤erlendirdi¤inizde neler söyleyebilirsiniz? Yaz›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

4. fiiirde verilmek istenen ana duygu nedir? Yaz›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

5. fiiirde geçen hangi kelimeler isimdir? Yaz›n›z. Bu kelimelerin hangi hâl eklerini ald›-¤›n› belirtiniz.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

B. Afla¤›daki cümlelerin baz› yerlerinde noktalama iflaretleri yanl›fl kullan›lm›flt›r.Noktalama iflaretleri do¤ru kullan›lan cümlelerin bafl›na “D”, yanl›fl kullan›lanlar›n ba-fl›na “Y” yaz›n›z.

...... 1. Ne var, bana ne oldu,

Odama nas›l doldu,

Birdenbire bu meltem?

......2. Çünkü o, H›z›r Aleyhisselam’›n gitti¤i diyarlar› dolaflt›?

......3. — Dur, diye ba¤›rd›lar.

‹htiyar durmad›, o da ba¤›rd›:

— Ben Türk’üm, o¤ullar, ben Türk’üm!

...... 4. Kara Memifl: kafas›n› kald›rd›; gö¤sünü kabartt›! sanki gençleflmifl bir kaplangibiydi.

...... 5. (büyük bir hayretle) Yürüyor musun? Kaç kilometre Fatih - Bak›rköy aras›?

...... 6. Burada, Edebiyat Fakültesinde, nas›l bir ö¤retim metodu tatbik edeceksiniz?

118

C. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz.

“Arkadafllar, muhterem müdürümüz beni sizlere takdim ederken hakk›mda pek iltifatl›sözler söyledi, oldu¤undan fazla gösterdi. Önce flunu bilmenizi isterim ki ne buras› sahici birüniversitedir ne sizler birer üniversite talebesisiniz ne de ben bir üniversite profesörüyüm.”

1. Yukar›daki sözleri söyleyen biri için afla¤›dakilerden hangisi söylenemez?

A) Gururlu

B) Alçak gönüllü

C) Gösterifli sevmeyen

D) Gerçekleri savunan

2. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde özel isme yer verilmemifltir?

A) Sizlere Mehmet Âkif Bey’i takdim ederim.

B) Teflekkür ederim Reflat Nuri Bey.

C) Do¤acakt›r sana vadetti¤i günler Hakk’›n.

D) Köyümüzde ölüm, yang›n, talan kol geziyor.

3. Afla¤›daki cümlelerin hangisindeki tür ismi özel isim olarak kullan›lm›flt›r?

A) Menekfle en sevdi¤im çiçektir.

B) Gül, bugün okula gelmedi.

C) Kiraz a¤ac›n›n dal› k›r›lm›fl.

D) Lale almak için çiçekçiye gitti.

4. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde çokluk eki almad›¤› hâlde bir çoklu¤u anlatan isimvard›r?

A) Kitap düflünceleri olgunlaflt›r›r.

B) Hayal olmadan gerçek olmaz.

C) Tabur karanl›kta ant içti.

D) Bahçedeki a¤açlar büyümüfl.

5. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir noktalama yanl›fl› vard›r?

A) Bu saatten sonra nas›l gideceksin Fatihe.

B) Okul da¤›lal› iki saat oldu.

C) Bey, ihtiyar›n ellerine sar›ld›.

D) Annesi ona, “kekli¤im” diye hitap ediyordu.

119

GEL‹R NEVRUZ BAYRAMI

RUMEL‹ H‹SARI’NDA B‹R SI⁄IR

DER‹S‹ TOPRAK

SAHNEDE CANLANAN OYUNCAK: KUKLA

ANADOLU’DA K‹L‹M DEMEK(D‹NLEME METN‹)

5. TEMA

M‹LLÎ KÜLTÜR

120

TEMAYA HAZIRLIK

• “Millî kültür” sözünden ne anl›yorsunuz? Düflündüklerinizi söyleyiniz.

• Türk büyüklerinden kimleri biliyorsunuz? Adlar›n› söyleyiniz.

• Seyirlik oyunlar›m›z›n adlar›n› araflt›r›p ö¤reniniz.

• Yaflat›lmaya çal›fl›lan geleneksel Türk el sanatlar› hakk›nda bir araflt›rma ya-

p›n›z.

• Ülkemizde kutlanan dinî ve millî bayramlar›m›z›n adlar›n› söyleyiniz.

121

1. Etkinlik

Ayn› kavram alan›na giren afla¤›daki kelimelerin anlam farkl›l›klar›n› belirleyiniz.Bu kelimeleri ve kelime grubunu birer cümlede kullan›n›z.

Kelimelerin ve kelime grubunun anlamlar›

Kelimeleri ve kelime grubunu cümlelerde kullan›n›z.

GEL‹R NEVRUZ BAYRAMI

Bayram, nevruz, ramazan, kurban, flölen, tören, mutlu gün, kutlama

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

122

2. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin ça¤r›flt›rd›¤› anlamlar› listeleyiniz.

3. Etkinlik

Afla¤›daki dizelerde anlat›lmak istenen örtülü anlamlar› aç›klay›n›z.

.............

............. .............

.............

..........................

Nevruz

.............

............. .............

.............

.............

.............

Bayram

Tüm gönüller Yunus sevgisiyle dolunca

...............................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Gökyüzünde güvercinler uçunca

...............................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Yoksul zengin, güçlü güçsüz ayn› dü¤ünde buluflunca

...............................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

123

4. Etkinlik

Metinde geçen sanatl› söyleyiflleri bulup yaz›n›z. Hangi söz sanat›ndan yararlan›l-d›¤›n› belirtiniz.

5. Etkinlik

Afla¤›daki fliirden yararlanarak bir haber yaz›s› yaz›n›z.

NEVRUZ

Altaylar’dan, Viyana’ya

Nevruz, Türk’ün bayram›d›r.

‹lan ediyorum cihana,

Nevruz, Türk’ün bayram›d›r.

Türk, cefaya katlanacak,

Muhabbetle tatlanacak,

‹lelebet kutlanacak,

Nevruz, Türk’ün bayram›d›r.

Tarihten al haberi,

Türk isen gel, kaç geri,

Ta Satuk Bu¤ra’dan beri,

Nevruz, Türk’ün bayram›d›r.

Türk olan als›n nasibi,

O, bu yurdun öz sahibi,

Sinsin gibi, cirit gibi

Nevruz, Türk’ün bayram›d›r.

Körükle atefl yakal›,

Bak›rda do¤a y›kal›,

Ergenekon’dan ç›kal›,

Nevruz, Türk’ün bayram›d›r.

Âfl›k FEYMAN‹

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

124

Haber yaz›s› yaz›yorum.

.................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

125

6. Etkinlik

Afla¤›daki metinde yap›lan yaz›m ve noktalama yanl›fllar›n›n alt›n› çiziniz. Do¤ru-sunu yaz›n›z.

KURBANLAR

Bu sene yirmibefl y›l önce babamla beraber ölen evimizin adetlerinden birini diriltmekistedim: Kurban kesmek!

‹lk zorluk kurban almakla bafllad›. ‹stanbulun bir kaç Meydan›nda, yar› flaflk›n, yar›ukala, saatlerce dolaflt›ktan sonra flunu anlad›m: Sürüden bir koyun seçebilmek için ba-bam›n al›flk›n elleri laz›mm›fl?

Çaresiz ifli ihtiyar bir aile dostuna b›rakt›m.

Akflam üstü, yüzüme flair gözlerle bakan bir koyun ç›ka geldi. Fakat, yirmi befl y›l ön-ceki gibi bir hamal s›rt›nda nazl›, nazl› bakarak de¤il... bir otomobil içinde flaflk›n, flaflk›nsars›larak... Ve beylerbeyi’ndek dede yadigar› evimizede de¤il: Niflantafl›’ndaki apartmana!

Yusuf Ziya ORTAÇ

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

126

7. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerde geçen iyelik eklerini bulup altlar›n› çiziniz.

• Belediye baflkan›m›z yollar›m›z› asfalt yapt›rd›.

• Nevruz Bayram›’n›z kutlu olsun.

• Annem ve babam yak›n akrabalar› ziyarete gitti.

• O¤uz ödevini özenle haz›rlad›.

• Buras› babaannemin evidir.

• Bu kitap Ahmet’in de¤il mi?

b. Afla¤›daki cümlelerin noktal› yerlerini uygun iyelik ekleriyle tamamlay›n›z.

• Onun yaz›............n› be¤endim.

• Müdür............ ö¤rencilere hitaben bir konuflma yapt›.

• Ev............ okula ne kadar uzakl›ktad›r?

• Baflar›............ baflar›............ olsun.

• Çocuk............ okulun bahçe............nden ç›karamad›k.

• Arkadafllar............ bugün siz............ okula gelecek.

c. ‹yelik eklerinin kullan›ld›¤› kelimelerle cümleler kurunuz.

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

127

8. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen isim tamlamalar›n›n alt›n› çiziniz.

• Akflama kadar okul bahçesinde dolaflt›k.

• Ders kitab›n› kaybetmifl.

• Yaz mevsiminin sonuna geldik.

• Türkçe sorular›n› çözerken zorlan›yorum.

• Bayram eden Çinliler, kayan›n çevresine odun y›¤›p büyük bir atefl yakt›lar.

• Mimarlar›n› toplayarak hisar›n plan›n› haz›rlatt›.

• Melih’in arkadafl› yaz tatilini Bodrum’da geçirmifl.

9. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen tamlamalar›n unsurlar›n› gösteriniz. Bu tamlamalar›ntürlerini altlar›na yaz›n›z.

• Sözün k›sas› Türkiye’miz bir turist cennetidir.

...............................................................................................................................

• Atatürk’ün annesinin mezar›n› ziyaret ettik.

...............................................................................................................................

• Emre’nin ceketinin dü¤mesi okulda kopmufl.

...............................................................................................................................

• Yeni yap›lan yar›fl pisti buras›ym›fl.

...............................................................................................................................

• Anadolu’nun kalbi Ankara Ovas›’nda at›yor.

...............................................................................................................................

128

1. Etkinlik

Afla¤›daki sorularla ilgili tahminlerinizi yaz›n›z.

2. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin anlamlar›n› ö¤renip yaz›n›z.

semiz: ...........................................................................................................................

hisar: ............................................................................................................................

arazi: ............................................................................................................................

s›r›m: ............................................................................................................................

elçi: ...............................................................................................................................

saha: .............................................................................................................................

burç: .............................................................................................................................

RUMEL‹ H‹SARI’NDA B‹R SI⁄IR DER‹S‹ TOPRAK

(1) Fatih, Bizans ‹mparatoruna nas›l bir cevap vermifl olabilir?

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

(2) Fatih gelen elçilere ne söylemifl olabilir?

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

(3) Fatih’in bu davran›fllar› karfl›s›nda elçiler ve Kostantin ne yapm›fl olabilir?

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

129

3. Etkinlik

Afla¤›da kar›fl›k olarak verilen kelimeleri kullanarak deyimler oluflturup yaz›n›z.

• Bu deyimleri birer cümlede kullan›n›z.

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Kelimeler

rüyalar

ifline

koymak korkulu

olmamak

elinde

etmek

görmek

inflagelmek

bozmak

kafas›na

dostlu¤u

Deyimler

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

130

5. EtkinlikOkudu¤unuz metne yönelik farkl› bafll›klar yaz›n›z.

6. Etkinlik“Rumeli Hisar›’nda Bir S›¤›r Derisi Toprak” adl› metindeki sorunu belirleyiniz. Be-

lirledi¤iniz soruna farkl› çözümler üretiniz.

Sorun: ...........................................................................................................................

.............................................................................................................................................

Ben olsam ......................................................................................................................

.............................................................................................................................................

................................................................................................... çözerdim.

4. EtkinlikAfla¤›da, okudu¤unuz metinle ilgili verilen cümleleri mant›k ak›fl›na uygun olarak

s›ralay›p metnin özetine ulafl›n›z.• Elçiler ve Kostantin çaresiz kabul eder.• Fatih, Rumeli Hisar›’n› yapmak için yer tespit eder.• Fatih, ince ve k›vrak zekâs›n› kullanarak, kelime oyunlar› yaparak bir s›¤›r derisi ka-

dar yeri bir hisar yapacak büyüklü¤e ç›karm›flt›r.• Konstantin, av köflkü için bir s›¤›r derisi büyüklü¤ünde yer verece¤ini söyler.• Sonra Bizans ‹mparatoru Konstantin’den av köflkü yapmak için Bo¤az’›n Avrupa ya-

kas›ndan yer ister.• Konstantin elçilerini göndererek al›nan yerin bir s›¤›r derisi kadar olmad›¤›n› söyler.• Fatih, s›¤›r derisinden ç›kar›lan s›r›m› gösterir.

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Benim bafll›klar›m................................

..............................................

..............................................

131

7. Etkinlik

Fatih Sultan Mehmet’in hayat› ve kiflilik özelliklerini anlatan bir yaz› yaz›n›z.

8. Etkinlik

Okudu¤unuz metinden, içinde birleflik kelime ve özel ad geçen örnek cümleler bu-lup yaz›n›z. Birleflik kelime ve özel adlar›n nas›l yaz›ld›klar›n› aç›klay›n›z.

................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

132

10. Etkinlik

Afla¤›daki sütunlarda kelimeler verilmifltir. Bu kelimeleri kullanarak isim tamlama-lar› oluflturunuz. Kurulufl biçimine göre tamlamalar›n türlerini yaz›n›z.

9. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen iyelik eklerini tespit ediniz. Bu eklerin kelimeye kat-t›¤› anlamlar› yaz›n›z.

• Kendime yeni bir elbise ald›m.

................................................................................................................................

• Kurflun kalemim s›ran›n alt›na düfltü.

................................................................................................................................

• Evim eviniz, kap›m kap›n›z, yolum yolunuzdur.

................................................................................................................................

• Day›n seni soruyordu.

................................................................................................................................

• Mimarlar›n› toplayarak onlara hisar›n plan›n› haz›rlatt›.

................................................................................................................................

Hisar

Bizans

av

elçiler

dostluk

s›¤›r

Fatih

toprak

deri

karfl›

adam

göz

imparator

sahip

köflk

de¤er

askerler

Kelime Kelime Tamlaman›n türüOluflturulan tamlama

133

1. Etkinlik

Metinde alt›n› çizdi¤iniz bölümleri tekrar okuyarak metni, kendi cümlelerinizlekronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetleyiniz.

2. Etkinlik

Afla¤›daki kelimelerin sizde ça¤r›flt›rd›¤› anlamlar› yaz›n›z.

SAHNEDE CANLANAN OYUNCAK: KUKLA

....................... .......................

....................... .......................

Kukla Karagöz

....................... .......................

....................... .......................

................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

134

3. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimelerin anlam iliflkilerini (temel, mecaz,terim, deyim anlam) belirleyiniz.

• Hayat› boyunca onun bunun kuklas› olmaktan kurtulamad›.

.................................................................................................................................

• Geleneksel seyirlik oyunlardan biri de kuklalard›r.

.................................................................................................................................

• Sirkteki küçük k›z ipin ucunda kukla gibi dönüyordu.

.................................................................................................................................

• Kuklalar, genellikle tahta, bez, son y›llarda da plastik gibi malzemelerden yap›l›r.

.................................................................................................................................

4. Etkinlik

Afla¤›daki sebep ve sonuç cümlelerini metnin içeri¤ini düflünerek tamamlay›n›z.

.......................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Sebep

Çünkü .............................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

Türklerde çok eskiden beri kukla-lar›n var oldu¤unu biliyoruz.

Sonuç

El kuklalar›n› oynatmak basittir.

135

5. Etkinlik

Okudu¤unuz metnin ana fikrini ve yard›mc› fikirlerini yaz›n›z.

6. Etkinlik

Okudu¤unuz “Sahnede Canlanan Oyuncak: Kukla” adl› metne yönelik dört soru ha-z›rlay›n›z.

Yard›mc› fikirler

•

•

•

•

•

Ana fikir

Soru: ...................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

Soru: ...................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

Soru: ...................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

Soru: ...................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

136

7. Etkinlik

Geleneksel sahne oyunlar›m›z nelerdir? Bu oyunlar›n özelliklerini aç›klayan bir ya-z› yaz›n›z. Yaz›lar›n›zda araflt›rmalarda elde etti¤iniz notlar› kullan›n›z. Sa¤ üst ve solalt köfledeki bofl yerlere yaz›n›zla ilgili görseller yap›flt›rabilirsiniz.

.....................................................

......................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

137

8. Etkinlik

Tiyatronun yararlar› ile ilgili k›sa, etkili cümleler (sloganlar) yaz›n›z. Cümlelerini-ze uygun görseller yap›n›z.

9. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde t›rnak ve kesme iflaretinin hangi amaçla kullan›ld›klar›n›yanlar›na yaz›n›z.

• Türkiye A Millî Futbol Tak›m› ‹mparator Fatih Terim’in zaman›nda en baflar›l› döne-mini yaflad›. ................................................................................................................

• Babam bugün TDK’nin yeni Yaz›m K›lavuzu’nu ald›. ........................................

.............................................................................................................................................

• Halk masallar›m›zda “Kelo¤lan”, gölge tiyatromuzda “Karagöz”, orta oyununda “Pifle-kâr” neyse geleneksel kukla tiyatromuzda da “‹bifl” odur. .............................................

.............................................................................................................................................

• Atatürk, 19 May›s 1919’da Samsun’a ç›kt›. ......................................................

.............................................................................................................................................

138

10. Etkinlik

Afla¤›daki metinde, zamir olan kelime ve eklerin alt›n› çiziniz.

11. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen zamirlerin hangi kelimelerin yerine kullan›labilece¤iniörnekteki gibi cümleler kurarak altlar›na yaz›n›z.

• Arkadafl›n seni soruyor.

..................................................................................................................................

• Baz›lar› bugün birinci derse girmedi.

..................................................................................................................................

• Bunlar› bana m› ald›n›z?

..................................................................................................................................

• Okula kendisi gitmifl.

..................................................................................................................................

• Ö¤retmenimiz bugün onlar› s›nav yapt›.

..................................................................................................................................

OKUMA ZEVK‹

Benim, her ça¤da, her memlekette tatl› dilli, sevimli dostla-r›m var. Bunlar, kimi edebiyatta kimi fende kimi felsefede yük-selmifl kimselerdir. ‹stedi¤im dakika kendilerini ziyaret edebili-rim. Her an benim emrim alt›ndad›rlar. Baz› zamanlar onlarlabirlikte yolculuk ederim. Beni hiç s›kmazlar. Bir fley soracak ol-sam hemen cevap verirler. Baz›lar›ndan yaflaman›n baz›lar›n-dan mutlu olman›n baz›lar›ndan da para kazanman›n yollar›n›ö¤renirim. Baz›lar› beni kahkahalarla güldürürler, baz›lar› daderin derin düflündürürler. Onlar›n gösterdikleri çarelerle, ha-yat›n her türlü beklenmedik zorluklar›n› yenebilirim. Sa¤lad›klar› bütün bu faydalarakarfl›l›k, benden istedikleri fley hemen hemen hiçtir: Evimin bir köflesinde küçücük birdolap yahut temiz bir raf!

Selim S›rr› TARCAN

Arkadafl› Ahmet’i soruyor.

139

1. Etkinlik

Dinledi¤iniz metnin konusu nedir? Yaz›n›z.

2. Etkinlik

Dinledi¤iniz metnin anahtar kelimelerini tespit ederek yaz›n›z.

ANADOLU’DA K‹L‹M DEMEK (D‹NLEME METN‹)

Bu metinde .......................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

.............................................................................. konu ediliyor.

kilim: ........................................................................................................................

.........................................................................................................................................

hal›: ...........................................................................................................................

.........................................................................................................................................

çad›r: .........................................................................................................................

.........................................................................................................................................

çuval: ........................................................................................................................

.........................................................................................................................................

heybe: .......................................................................................................................

.........................................................................................................................................

çorap: ........................................................................................................................

.........................................................................................................................................

..............................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

3. Etkinlik

Afla¤›da “dokumac›l›k” alan›yla ilgili kelimeler verilmifltir. Bu kelimelerin ortak vebirbirinden farkl› yönlerini belirleyerek kelimeleri tan›mlay›n›z.

140

4. Etkinlik

Afla¤›daki ifadelerin hangisi öznel, hangisi nesnel yarg›l›d›r? Yanlar›na yaz›n›z.

• Anadolu kilimlerinde çizgiler sert, renkler h›rç›nd›r. .........................................

• Kufl, horoz resimleri eski Türk totemlerinin izlerini tafl›r.

.........................................

• Eskiden dokumac›l›k Anadolu’da yayg›n bir sanatt›. .........................................

• Kilimlerin dilinden anlayanlar, onu kitap gibi okur. .........................................

5. Etkinlik

Dinledi¤iniz metne farkl› bir bafll›k da siz yaz›n›z.

6. Etkinlik

Dinledi¤iniz metnin içeri¤ine yönelik sorular oluflturunuz.

Benim bafll›¤›m

..................................................................

Soru: ............................................................................................................................

............................................................................................................................

Soru: ............................................................................................................................

............................................................................................................................

Soru: ............................................................................................................................

............................................................................................................................

Soru: ............................................................................................................................

............................................................................................................................

141

...............................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

...............................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

.....................................................................................................

7. Etkinlik

Afla¤›daki renkler sizde hangi ça¤r›fl›mlar› ve duygular› uyand›r›yor? Duygular›n›z›aç›klayan birer paragraf yaz›n›z.

142

8. Etkinlik

Afla¤›daki metni, yay ayraçlar›n içlerine uygun noktalama iflaretlerini yazarak ta-mamlay›n›z. Bu iflaretlerin hangi amaçla kullan›ld›klar›n› belirtiniz.

Beyim ( )

K›z›n babas› olan adam› getirdik. Bey ( ) buraya getirin ( ) der.

— Senin bir k›z›n var öyle mi ( ) der. Adam:

— Evet ( ) bir k›z›m var ( ) cevab›n› verir. Bey:

— Anlad›¤›ma göre sen k›z›n› istemedi¤i birisiyle evlendirmek istiyorsun. K›z›n gönlübaflkas›nda...

Adam önce flafl›r›r ( ) Bey bunlar› nereden biliyor ( ) diye... Sonra dili çözülür:

— Do¤rudur ( ) Bey’im. Ben ( ) fakir bir adam›m.

9. Etkinlik

Afla¤›daki cümleleri inceleyiniz. Cümlelerdeki alt› çizili kelime veya kelime grupla-r›n›n yerine hangi zamirler getirilebilir? Cümlelerin noktal› yerine yaz›n›z.

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

K›z, dokudu¤u kilimi yola sermifl.

K›z, ....................... yola sermifl?

Bey, k›z›n evlenece¤ini nereden biliyor?

Bey, ....................... nereden biliyor?

Delikanl› kilimlerde sevgilisinin ha-

yalini görür.

...... kilimlerde sevgilisinin hayalini

görür.

Genç k›zlardan Ayfle, Fatma, Elif

renkleri uyumlu kullanm›fllar.

Genç k›zlardan ....................... renk-

leri uyumlu kullanm›fllar.

143

10. Etkinlik

Afla¤›daki resimlerin özelliklerini anlatan cümleler yaz›n›z. Cümlelerdeki s›fatlar›nalt›n› çiziniz. Bu s›fatlar, kendinden sonra gelen isimleri hangi yönden belirtip niteli-yor? Yaz›n›z.

• ..............................................................

..............................................................

• ..............................................................

..............................................................

• ..............................................................

..............................................................

• ..............................................................

..............................................................

• ................... kelimesi ...................

kelimesinin ................... belirtiyor.

• ................... kelimesi ...................

kelimesinin ................... belirtiyor.

• ................... kelimesi ...................

kelimesinin ................... belirtiyor.

• ................... kelimesi ...................

kelimesinin ................... belirtiyor.

144

11. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerde geçen s›fatlar›n alt›n› çiziniz. Bu s›fatlar› kullanarak birercümle de siz kurunuz.

• Bütün gün orada bekledim.

................................................................................................................................

• Sar› saçl› k›z koflarak d›flar› ç›kt›.

................................................................................................................................

• Aç›k pencereden güzel kokular geliyordu.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

• Bir fincan kahvenin k›rk y›l hat›r› vard›r.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

b. Afla¤›daki kelimeleri s›fat olarak cümlelerde kullan›n›z.

sevimli ...........................................................................................................

kaç›nc› ...........................................................................................................

yeflil ...............................................................................................................

sekiz ..............................................................................................................

hangi .............................................................................................................

baz› ................................................................................................................

12. Etkinlik

Afla¤›daki tamlamalar›n türlerini iflaretleyiniz.

Tamlamalar S›fat tamlamalar› ‹sim tamlamalar›

sert iklim

renk sofras›

k›z›n babas›

bir gün

kilimin boyas›

tüm insanlar

o delikanl›

fakir adam

bayram flenli¤i

145

A. 1, 2, 3 ve 4. sorular› yukar›daki metne göre cevaplay›n›z.

1. Lokman Hekim hangi özellikleriyle ad›n› duyurmufltur?

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

2. Lokman Hekim’in kara kapl› kitab›nda neler yaz›l›ym›fl?

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

3. Metinde hangi söz sanatlar›na yer verilmifltir? Örnekleyiniz.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

4. Metin hangi tür yaz›dan al›nm›flt›r? Metinden ipuçlar› göstererek türünü belirleyiniz.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

LOKMAN HEK‹M

Lokman Hekim ismini bilmeyen var m›? Bu da ça¤dan ça¤a, dilden dile söylenipgelmifltir. “Tanr› dert verip derman aratmas›n.” derler ya, bu sözün asl›, “Tanr› dert ve-rip Lokman aratmas›n.” imifl bir zamanlar.

Derler ki Lokman Hekim, doktorlar›n piriymifl. Dünyada ne bilgi varsa bilir, bütünotlar›n, çiçeklerin, a¤açlar›n dilinden anlarm›fl. Kara kapl› bir kitab› varm›fl ki içindeher ifle çare, her derde deva yaz›l›ym›fl. Lokman Hekim, neyi bilmek dilerse ona bakar-m›fl. fiöyle da¤lara, k›rlara ç›ksa her bir ot, her bir çiçek, her bir a¤aç dile gelir; hangihastal›¤a iyi gelece¤ini, hangi derde deva olaca¤›n› söylermifl Lokman’a: “Kopar beni,kaynat, içir insanlara, öksürü¤ü fl›p diye keserim.”, “Yapraklar›m bo¤az a¤r›s›na iyi ge-lir.”, “fiurubum ifltah açar.” Böyle dermifl bitkiler o da onlar› al›r, elleri ile ilaç yapar,insanlar› iyilefltirirmifl.

Ali PÜSKÜLLÜO⁄LU

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME

146

B. Afla¤›daki ifadelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yanl›fl olanlar›n bafl›na “Y” yaz›-n›z.

...... 1. Kukla geleneksel seyirlik oyunlar›m›zdan biri de¤ildir.

...... 2. Bak›r ifllemecili¤i, kilim, hal› dokumac›l›¤› geleneksel zanaatlar›m›zdand›r.

...... 3. Özel adlara getirilen durum ve iyelik ekleri kesme iflareti ile ayr›lmaz.

...... 4. Zamirler, isimlerin yerine kullan›lan kelimelerdir.

...... 5. “Tüm gönüller Yunus sevgisiyle dolunca.” dizesinde hem isim hem de s›fat

tamlamas› vard›r.

C. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz.

1. Afla¤›daki özel isimlerden hangisinin yaz›m› yanl›flt›r?

A) Adanal›lar yaz›n yaylaya ç›kar. B) Türkiye’nin her yeri cennet gibidir.

C) Esra’lar bugün bize gelecek. D) Melihgil dün sinemaya gitti.

2. Burak, masada duran kitab› kardefline verdi.” cümlesinde ismin hâl eklerinden han-gisi kullan›lmam›flt›r?

A) Ayr›lma hâl eki B) Yönelme hâl eki

C) Bulunma hâl eki D) Belirtme hâl eki

3. “Televizyonun fiflini prizden ç›karmay› unutma.” cümlesinde ne tür bir isim tamlama-s› vard›r?

A) Tak›s›z isim tamlamas› B) Belirtili isim tamlamas›

C) Belirtisiz isim tamlamas› D) Zincirleme isim tamlamas›

5. Afla¤›daki noktalama iflaretleri ile bu iflaretleri karfl›layan uygun aç›klamalar› efllefltiriniz.

Özel olarak belirtilmekistenen sözler için kullan›l›-r›m.

S›ral› cümleleri birbirineba¤lar›m.

Biten cümlelerin sonun-da bulunurum.

Konuflan kiflinin ad›n›nsonunda bulunurum.

Soru anlam› tafl›yancümlelerin sonunda bulunu-rum.

Cümledeki efl de¤er öge-leri s›ralar›m.

“: ,.?”

147

4. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde alt› çizili kelime, mecaz anlamda kullan›lm›flt›r?A) Bu olay tarihin karanl›klar›na gömüldü.B) ‹stedi¤i cevab› al›nca arkas›na döndü.C) Ders verirken gözlerim yavaflça ona dönüyordu.D) Sinan, yap› kalfas›n› ça¤›rd›.

5. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir deyim vard›r?A) Gölgeli yoldan eve do¤ru kofltum.B) Bu ani karar, neredeyse ev sahibinin yüre¤ine inecekti.C) Çocuk çok korkmufl olmal› ki yan›ma geldi.D) Ankaral› bir dostum bana çevreyi tan›t›yordu.

6. Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimelerden hangisi s›fat de¤ildir?A) Tören komutan›, kabararak bir öneride bulundu.B) Genifl omuzlu orta boylu bir adamd›.C) Kalabal›k, salona ›ss›z bir yer gibi bak›yordu.D) Genç ö¤retmenin iyi niyeti beni çok etkilemiflti.

7. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde zamir yoktur?A) Baz› olaylar› ben de duymufltum.B) Kendime yeni bir elbise ald›m.C) Her sabah okula gidiyorum.D) Baz›lar› törene geç kalm›flt›.

8. “‹yi adam, ifl bafl›nda kendini gösterir.” cümlesindeki tamlamalar›n benzeri afla¤›da-kilerin hangisinde vard›r?

A) Beyaz bir k⤛da bir fleyler karalad›.B) Bu hediyeyi size ben ald›m.C) Geçen yaz yaflad›klar›n› yazmaya karar vermifllerdi.D) Dü¤ünde küçük çocuklara meyve suyu da¤›t›ld›.

9. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde alt› çizili kelime terim anlam›yla kullan›lmam›flt›r?A) Bu üçgenin aç›lar›n› bulunuz.B) Mecliste yeni bir komisyon kuruldu.C) Bu cümlede nesne kullan›lmam›flt›r.D) Maçta penalt› at›fl›n› Arda kulland›.

10. Afla¤›daki cümlelerin hangisinden virgül kald›r›l›rsa cümlenin anlam›nda bir de¤iflik-lik olur?

A) Hal›y› omuzuna al›r, sokak sokak dolafl›rs›n.B) Haber, çabucak köyün içine yay›ld›.C) Zavall›, kargan›n oyununa geldi.D) Ertesi gün, baflkomutan ve komutanlar›n ‹zmir’e gelece¤ini ö¤rendik.

148

YER ÇEK‹MS‹Z YAfiAM

KIRK‹K‹ND‹LER

ÖZÜR

DÜNYA’DAK‹ ‹KL‹MLER (D‹NLEME METN‹)

6. TEMA

DO⁄A VE EVREN

149

TEMAYA HAZIRLIK

• Yüksekten b›rak›lan her cisim yer çekiminin etkisiyle afla¤›ya do¤ru hareket

eder. Yer çekimi olmasayd› dünya nas›l olurdu? Düflüncelerinizi aç›klay›n›z.

• Ya¤murun çok ya¤d›¤› bölgelerin özellikleri nelerdir? Araflt›r›n›z.

• Do¤an›n ve çevrenin korunmas› için neler yap›l›yor? Fert olarak bizler neler

yapabiliriz? Beyin f›rt›nas› yap›n›z.

• Dünyan›n ve ülkemizin en büyük do¤al sorunlar› nelerdir? Maddeler hâlinde

s›ralay›n›z.

• Nas›l bir çevrede yaflamak istersiniz? Niçin?

• ‹nternet’ten dünya ve çevre örgütlerinin faaliyetlerini takip ediniz.

150

1. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› tah-min edip yaz›n›z. Sonra bu kelime ve kelime gruplar›n› cümlelerde kullan›n›z.

• Astronotlar›n boylar› uzayda birkaç santimetre uzar.

• Süt, havada küre biçiminde da¤›lmadan durabilir.

YER ÇEK‹MS‹Z YAfiAM

......................................

............................................

............................................

......................................

............................................

............................................

Tahminim Cümlede kullanal›m

......................................

............................................

............................................

......................................

............................................

............................................

Tahminim Cümlede kullanal›m

......................................

............................................

............................................

......................................

............................................

............................................

Tahminim Cümlede kullanal›m

......................................

............................................

............................................

......................................

............................................

............................................

......................................

............................................

............................................

......................................

............................................

............................................

......................................

............................................

............................................

......................................

............................................

............................................

Tahminim Cümlede kullanal›m

astronot

küre

• Havada duran bir süt topuna pipet dald›r›p onu içebilirsiniz.

pipet

• Kaslar›m›z ve kemiklerimiz, ayakta durdu¤umuzda, yürüdü¤ümüzde ya da baflkafiziksel hareketleri yaparken yer çekimine karfl› koyabilecek kadar güçlüdür.

kas

yerçekimi

fizikselhareket

151

2. Etkinlik

Okudu¤unuz “Yer Çekimsiz Yaflam” adl› metindeki yard›mc› fikirleri ve ana fikribelirleyip yaz›n›z.

3. Etkinlik

Okudu¤unuz metnin içeri¤ine yönelik iki soru yaz›n›z ve bu sorular› cevaplay›n›z.

4. EtkinlikAfla¤›daki cümlelerde ifade edilen yarg›lardan hangileri öznel, hangileri nesneldir?

Yanlar›na yaz›n›z.• ‹nsanl› uzay uçufllar› 1960’l› y›llarda bafllad›. ......................................................• Uzayda a¤›rl›ks›z ortamda dik durmak çok kolayd›r. ...........................................• Otomobilde ya da teknede az›c›k salland›¤›m›zda bile bafl›m›z döner. ....................• Astronotlar›n boylar› uzayda birkaç santimetre uzar. ..........................................• ‹nsan bedeni yer çekimine uyum sa¤lam›flt›r. .....................................................

Yard›mc› fikirler

Ana fikir

..........................

................................

................................

.................................

........................................

........................................

......................................

............................................

............................................

..............................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Soru: .................................................

................................................................

................................................................

................................................................

Cevap: ...............................................

................................................................

................................................................

................................................................

Cevap: ...............................................

................................................................

................................................................

................................................................

152

5. Etkinlik

Afla¤›daki metinde anlat›lanlar› okuyunuz. Sizde uyand›rd›¤› duygu, düflünce ve ha-yalleri anlatan bir fliir yaz›n›z. fiiirinizi baflka bir k⤛da aktararak arfliv oluflturunuz.

BALON

Balon, ilk hamlede dikine 1500 ayak yükse¤e ç›kt›. Hava aç›kt›. Bu yükseklikte belirengüçlü bir ak›m, balonu güneybat›ya do¤ru h›zla sürüklemeye bafllad›. Sepetteki üç arkadafl,afla¤›da h›zla de¤iflen görüntüyü hayretler içinde izliyorlard›. Ada, t›pk› yer küre modelinde-ki gibi aç›kça ve bütünüyle görülüyordu. Tarlalar renk renk uzan›yordu. A¤aç kümeleri, or-manlar, ç›plak yerler ayr› ayr› görülüyordu.

Jules VERNE (Jül VERN)

..................................

..................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

153

6. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen edatlar›n alt›n› çiziniz. Bu edatlar›n cümleye katt›¤›anlam› yanlar›na yaz›n›z.

• Senin kadar h›zl› koflaca¤›m› sanm›yorum. (...............................)

• Oyunu seyretmek için geldim. (.............................)

• Sabaha karfl› ya¤mur ya¤d›. (.................................)

• Tuz bas›lm›fl yara gibi s›zl›yor. (...........................................)

• Karda oynad›¤›m için ayaklar›m üflümüfltü. (..............................)

• Kaslar›m›z ve kemiklerimiz bizi dik tutabilmek için yer çekiminden yararlan›r.

(.............................)

• Bu, Süpermen gibi oradan oraya uçmaya benzemiyor. (...........................................)

• Eflyalar› bu arabayla m› tafl›d›? (.............................)

• Ahmet elinde bir kutu kitapla geliyor. (...........................................)

7. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde bofl b›rak›lan yerleri uygun edatlarla tamamlay›n›z.

• Bu yemek...... hiç aram yoktur.

• Onun ............ bir arkadafl›m olsun isterdim.

• Bu davran›fl›n ............ sana k›r›lm›fl.

• Sabahlara .................... ders çal›fl›yor.

• Day›m› y›llardan ............. hiç görmemifltim.

• Bakkaldan tafl .............. bir ekmek alm›fl.

• Ülkemiz cennet ................ güzel bir yerdir.

• Yol kapand›¤›ndan ....................... gelememifltir.

• Bisiklet ........... dolaflmaya ç›kt›.

• Size .............. hava hofl.

• Astronotlar, kaslar›n›n fazla zay›flamamas› ............... her gün egzersiz yaparlar.

154

1. Etkinlik

Metinde anlat›lanlar› kendi cümlelerinizle kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içindeözetleyen bir paragraf yaz›n›z.

2. Etkinlik

Metinde geçen anlam›n› bilmedi¤iniz kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› söz-lükten bulup yaz›n›z.

KIRK‹K‹ND‹LER

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Kelime ve kelime gruplar› Sözlük anlamlar›

155

3. EtkinlikMetinde geçen varl›k ve kavram isimlerini uygun bafll›klar alt›nda gruplay›n›z.

4. Etkinlik

Afla¤›daki kelimeleri efl anlaml›lar› ve z›t anlaml›lar›yla efllefltiriniz.

Efl anlaml›lar

güz do¤a

kara tür

hâl yap›t

eser durum

cins sonbahar

tabiat siyah

Z›t anlaml›lar

güzel ufak

kara so¤uk

yüksek büyük

iri çirkin

küçük ak

s›cak alçak

temiz kirli

A¤aç isimleri

..............................................

....................................................

....................................................

Hayvan isimleri

..............................................

....................................................

....................................................

Yer isimleri

..............................................

....................................................

....................................................

Da¤ isimleri

..............................................

....................................................

....................................................

Çiçek isimleri

..............................................

....................................................

....................................................

156

5. Etkinlik

Afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

• Yazar, ya¤murun ya¤›fl›n› nelere benzetiyor?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

• Ya¤mur damlalar›n›n yere düflerken oluflturdu¤u flekilleri nelere benzetiyor?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

• Metinden mecaz anlaml› kelimelerin oldu¤u cümleler bulup yaz›n›z.

Ö¤leden sonra otobüse atlad›m. (Binmek anlam›nda kullan›lm›fl.)

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

6. Etkinlik

Okudu¤unuz metinden al›nan cümlelerde do¤rudan söylenmeyen ancak cümlelerinanlam›ndan, yazar›n duygular›yla ilgili ç›kar›labilecek yarg›lar› aç›klay›n›z.

mecazanlamda

• Çelengin alt›na s›¤›nd›¤›m zaman art›k ya¤mur âdeta ak›yordu.

.................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

• Yamac›n ete¤ine var›rken iri, kocaman bir damla aln›m› ›slatt›. Aman ne hofltu bu.

.................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

157

7. Etkinlik

Okudu¤unuz metne bir bafll›k yazman›z istenseydi ne yazard›n›z?

8. Etkinlik

Gezip gördü¤ünüz bir yer hakk›ndaki duygu ve düflüncelerinizi yaz›n›z.

..................................................................................................................................

...........................................

...............................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

158

9. Etkinlik

Afla¤›daki hikâyede geçen yay ayraçlar›n içine uygun noktalama iflaretlerini yaz›n›z.

10. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde ba¤laç veya ünlem olarak kullan›lan kelimelerin alt›n› çiziniz.

• Bravo, s›n›f› geçmiflsin!

• Buraya gelmifl de bize u¤ramam›fl.

• Beni k›rd›n oysa seni en iyi arkadafl›m bilirdim.

• Bakt› ki olmayacak vazgeçti.

• Hiflt! Bana baksana sen.

• Pek h›zl› koflam›yor ama iyi yürüyor.

• Oh be, bu ifl de bitti!

• Bugün çok nefleli çünkü annesi geliyor.

11. Etkinlik

Afla¤›daki edat, ba¤laç ve ünlemleri türlerine uygun birer cümlede kullan›n›z.

gibi ................................................................................................

ve ................................................................................................

oh! ................................................................................................

için ................................................................................................

fakat ................................................................................................

da ................................................................................................

hey! ................................................................................................

kadar ................................................................................................

ile ................................................................................................

ile ................................................................................................

vah vah! ................................................................................................

ayy! ................................................................................................

AYfiE GÜL( ) K›z›m o bafl›na takt›¤›n k›rm›z› çiçe¤in ad›n› bilir misin ( )( ) Bilirim ( ) Kadife ( )( ) Bu su kenar›nda açan çiçekler ( )( ) ‹nci çiçe¤i ( )( ) Ya senin ad›n nedir ( )Utand› ( ) k›saca ( ) usulca ( )( ) Ayfle Gül ( ) dedi ( )Burada yemifller ( ) çiçekler ( ) a¤açlar ( ) isimler ( ) hepsi ( ) her fley güzel ( ) terte-

miz ve güzel ( ) Ya Ayfle Gül ( ) Hepsinden daha güzel ( )Refik Halit KARAY

159

1. Etkinlik

Metinden tespit etti¤iniz anahtar kelimeleri kullanarak bir paragraf oluflturunuz.

2. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen alt› çizili kelimelerin hangi anlamda (gerçek, mecaz,terim, efl, z›t, sestefl) kullan›ld›¤›n› alt›na yaz›n›z.

ÖZÜR

Anahtar kelimelerim

..............................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

Paragraf oluflturuyorum

..............................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

• Hava çok so¤uktu, hepimiz titriyorduk.

...................................................................................................................................

• Delikanl›, so¤uk bir sesle “tamam” dedi.

...................................................................................................................................

• Doktor a¤›r ifllerde çal›flmas›n› yasaklam›flt›.

...................................................................................................................................

• Elinde a¤›r bir çanta tafl›yordu.

...................................................................................................................................

• “fiimdi Ay’da ayak izleri var mikroplu.”

...................................................................................................................................

• Güzelim çehresi soldukça soluyor.

...................................................................................................................................

160

3. Etkinlik

Metinden al›nan afla¤›daki kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› geçti¤i cümledenyararlanarak tahmin ediniz. Tahminlerinizi kontrol etmek amac›yla sözlükten yararlan›n›z.

4. Etkinlik

Ö¤retmeninizin gösterdi¤i resim ve foto¤raflar›n sizde uyand›rd›¤› duygular› anla-tan bir yaz› yaz›n›z.

...................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

kirletmek: ...................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

zehirli at›k: .................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

niyet: ...........................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

mikroplu: ....................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

ayak izi: ......................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

özür dilemek: .............................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

161

5. Etkinlik

Afla¤›daki örne¤i inceleyerek yaflad›¤›n›z yerde gözlemledi¤iniz bir çevre sorunu ileilgili dilekçe yaz›n›z.

................... Belediyesi

Fen ‹flleri Müdürlü¤üne

.................

Belediyenize ba¤l› Atatürk Mahallesi 241. Sokak’ta ikâmet etmekteyim. Soka-¤›m›zdaki çöpler bir haftad›r al›nm›yor. Bu yüzden ciddi bir sa¤l›k ve çevre kirlili-¤i sorunu yafl›yoruz. Duruma acil çözüm bulunmas›n› arz ederim.

Adres Tarih

‹sim

‹mza

...............................................................................

............................

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

................... .....................

.....................

.....................

162

6. Etkinlik

Afla¤›daki ifadeler üzerinde e¤ik çizgi (/)nin kullan›laca¤› yerleri gösteriniz.

7. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerin noktal› yerlerine uygun s›fatlar yazarak cümleleri tamamlay›-n›z.

• Onlar bize ............ akflam gelecekler.

• ........................ ö¤renci s›n›f›n› geçer.

• D›flar›da çok .............. rüzgâr esiyor.

• ................ atlar kiflnedi, ................... k›rbaç flaklad›.

............ dakika araba yerinde duraklad›.

• Ben ............ y›l ........................ s›n›fta okuyaca¤›m.

• ................ çiftçinin tarlas›na tepelerden, k›rlardan, ...................... seller,

................... sular ak›yor.

• O ......................... ovac›klar ................ bir renk ba¤l›yor.

• .................... bal›k .................... bal›¤› yutar.

• Önce topra¤› kirlettik; Ne geçtiyse att›k üzerinize K›yd›k can›m a¤açlar›na, çiçekle-rine, Çöpten görünmez oldu bahar›n güzel yüzü Topraktan özür dileriz...

• Ergazi Mah. Star Sitesi Nu.: 26 Üsküdar ‹STANBUL

• Kardeflim 04 03 1998’de Ankara’da do¤du.

• Özel adlara eklenen çokluk eki -ler -lar kesmeyle ayr›lmaz.

163

8. Etkinlik

Afla¤›daki metinde geçen tamlamalar› bulup alt›n› çiziniz. Türlerini belirtiniz. Butamlamalar› birer cümlede de siz kullan›n›z.

Tamlamalar› cümlede kullan›yorum.

KÜÇÜK AL‹

Küçük Ali, yorgun uykusundan uyan›nca hemen kalkt›. Gece yata¤›, tozlu fundal›k-

lardan h›zla ç›kt›. Il›k, parlak günefl her taraf› ›s›t›yordu. Bulutsuz hava bembeyazd›. Ça-

l›lar›n üstünde kufllar c›v›ldaflarak afla¤› yukar› uçufluyorlard›. Kalkt›. Bir av ar›yormufl

gibi tereddütlü ad›mlarla bodur bö¤ürtlen dallar›n› h›fl›rdata h›fl›rdata floseye indi. Nere-

ye nas›l gidece¤ini bilemiyordu. Birileri, bir geri bakt›. Her taraf tenha idi. Bodur bö¤ürt-

len a¤ac›n›n dibine oturarak biraz dinlendi.

Ömer SEYFETT‹N

.................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

164

1. EtkinlikAfla¤›daki kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar› kar›fl›k olarak verilmifltir. Kelime ve

kelime gruplar› ile anlamlar›n› efllefltiriniz.

DÜNYA’DAK‹ ‹KL‹MLER (D‹NLEME METN‹)

• iklim

• Ekvator

• karasal iklim

• tropikal bölge

• atmosfer

• yal›t›m

• Yer yuvarla¤›n›n eksenine dik olarak geçti¤i ve yer yuvar›n›iki eflit parçaya böldü¤ü varsay›lan en büyük çember.

• Yeri veya herhangi bir gök cismini saran gaz tabakas›, gazyuvar›.

• Yazlar›n s›cak ve kurak, k›fllar›n so¤uk ve kar ya¤›fll›geçti¤i, günlük ve mevsimlik s›cakl›k farklar›n›n belirginoldu¤u iklim.

• Elektrik, ses ve ›s› ak›m›n› engelleme, izolasyon.

• Yeryüzünün herhangi bir yerinde hava olaylar›na ba¤l›olarak gerçekleflen etkilerin uzun y›llar›n ortalamas›nadayanan durumu.

• ‹ki tropika aras›nda bulunan s›cak kuflak.

2. Etkinlik

Dinledi¤iniz metnin içeri¤ine yönelik afla¤›daki bilgi ve aç›klamalardan do¤ru olan-lara D, yanl›fl olanlara Y yaz›n›z.

(...) Bir bölgenin iklimi, o bölgedeki genel hava durumunun uzun y›llar boyunca de¤iflme-yen ortalamas›d›r.

(...) Farkl› iklimler, bir bölgenin bitki örtüsünü ve bölgede yaflayan hayvanlar› etkilemez.

(...) Dünya’daki iklim tipleri, genel olarak enlem ve s›cakl›¤a göre s›n›fland›r›l›r.

(...) Ya¤mur ormanlar› Ekvator’a uzak bölgelerde bulunur.

(...) Canl› türleri aç›s›ndan en zengin yerler s›cak ve ya¤›fll› tropikal bölgelerdir.

(...) ‹nsanlar her tür iklim bölgelerinde yaflarlar.

(...) Çöller, her zaman en çok ya¤›fl alan yerlerdir.

(...) Binalar, iklim koflullar›na göre tasarlan›r.

(...) Deniz k›y›lar›nda karasal iklim görülür.

(...) ‹nsanlar ço¤unlukla yaflam biçimlerini iklim koflullar›na uydurmufllard›r.

165

3. Etkinlik

• Dinledi¤iniz metnin konusunu yaz›n›z.

4. Etkinlik

Çevre sorunlar›n› ortadan kald›rmaya yönelik afla¤›daki sloganlar› inceleyiniz. Seç-ti¤iniz bir slogan› görsel ile destekleyiniz.

• Dinledi¤iniz metnin ana fikri nedir? Yaz›n›z.

Bu metinde ................................................................................................................

................................................................................. konu ediliyor.

.................................................................................................................................

........................................................................................................................................

K‹RL‹ SUDA HAYAT OLMAZ. TEM‹Z ÇEVRE ‹Ç‹N EL ELE.

DO⁄ANIN P‹L‹ B‹TMES‹N.SOLUYACAK OKS‹JEN BULAB‹LMEK ‹Ç‹N

B‹R A⁄AÇ D‹K‹N‹Z.

166

5. Etkinlik

‹klim de¤iflikliklerinin neden oldu¤u, yaflad›¤›n›z bir durumu an› biçiminde yaz›n›z.

........................................................................................

.................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

167

6. Etkinlik

Afla¤›daki metni noktalama iflaretlerinin kullan›m› ve yaz›m kurallar› yönünden in-celeyiniz. Tespit etti¤iniz özellikleri afla¤›ya yaz›n›z.

7. Etkinlik

Afla¤›daki cümlelerde geçen noktal› virgülün kullan›m amac›n› belirleyiniz. ‹çindenoktal› virgülün geçti¤i bir örnek de siz yaz›n›z.

Do¤al dengenin korunmas›, yaln›z bizim yurdumuz için de¤il, tüm dünya için önem-

lidir. Bu konunun fark›na varan dünya ülkeleri çal›flmalara bafllam›fllar ve 1972 y›l›n-

da, ‹sveç’in Stokholm (Stokholm) flehrinde, “Birleflmifl Milletler Çevre Konferans›”n› dü-

zenlemifllerdir. Konferansta çevre kirlili¤i konusu ele al›narak çözüm yollar› üzerinde

durulmufltur. Tüm dünyay› bu konuda bilinçlendirmek amac›yla 5 Haziran günü, “Dün-

ya Çevre Günü” olarak ilan edilmifltir.

...............................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

• Pazardan meyve olarak kiraz, üzüm, fleftali; sebze olarak ›spanak, biber, kabak al-d›m.

• Erkek çocuklara Do¤an, Tu¤rul, Aslan; k›z çocuklara ise Oya, Aysel, P›nar adlar› ve-rilmifl.

....................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

168

8. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerin bofl b›rak›lan yerlerini uygun edat, ba¤laç veya ünlem tü-ründeki kelimelerle tamamlay›n›z. Tamamlad›¤›n›z kelimenin türünü yan›na yaz›n›z.

• Beni onun ........... ayn› kefeye koymay›n. .................

• Ali ................ ben, bu konuda anlaflam›yoruz. .................

• Sizi görmek ................ geldim. .................

• ................ ne s›k›c› bir gün! .................

• Hem okudum ...................... yazd›m. .................

• ............................ , buraya gelin! .................

• Sizin ...... pikni¤e gelirim .............. bir flart›m var .......................................

• ................ , arabay› kaç›rd›k! ...............

b. Afla¤›daki kelimeleri türlerine ve ifllevlerine uygun olarak cümlelerde kullan›n›z.

fakat .....................................................................................

kadar ....................................................................................

hey ........................................................................................

gibi ........................................................................................

oysa .......................................................................................

bu nedenle .............................................................................

yaln›z .....................................................................................

vah .........................................................................................

hâlbuki ...................................................................................

169

9. Etkinlik

a. Afla¤›daki cümlelerde alt› çizili kelimelerin, bulunduklar› cümlede hangi türdekullan›ld›klar›n› yanlar›na yaz›n›z.

• fiu adamlar çevrenin güzellefltirilmesi için mücadele ediyorlar. .........................

..................................................................................................................................

• Susay›nca flundan için. ...................................................................................

• Doktor hastalar› muayene etti. ........................................................................

• Hasta çocuk doktora muayene olmad›. ............................................................

• Kavunla karpuz yaz meyvesidir. ......................................................................

• Dedem, çocuklarla oyun oynamay› sever. .........................................................

• Hangi okula gidiyorsun? ..................................................................................

• Hangisini be¤endiniz? ......................................................................................

• O resmi ben yapt›m. ........................................................................................

• O, bizi hiç yaln›z b›rakmad›. ............................................................................

b. Afla¤›daki kelimeleri belirtilen türde cümlelerde kullan›n›z.

S›fat olarak

baz›lar› .................................................................................

bunu ....................................................................................

birkaç› ....................................................................................

hangisi ....................................................................................

Zamir olarak

flu ........................................................................................

hangi ...................................................................................

tüm .....................................................................................

birçok ...................................................................................

170

A. Afla¤›daki sorular› yukar›daki metne göre cevaplay›n›z.

1. Yazar, a¤aca verilen de¤erin artt›¤›n› hangi örneklerle aç›kl›yor?

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

2. A¤aç sevgisinin modern a¤aç bilgisiyle ›fl›klanmas› ne demektir? Belirtiniz.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

3. Yukar›daki metnin ana fikrini yaz›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

4. Metne bir bafll›k yazman›z istenseydi hangi bafll›¤› yazard›n›z?

..................................................................................................................................

5. “A¤aç sevgisi” ne tür bir tamlamad›r? Aç›klay›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

A¤aca verilen k›ymet bugün daha da artm›flt›r. ‹zinsiz a¤aç kesmek yasakt›r. Buhususta verilen cezalar, baz› memleketlerde pek a¤›rd›r, ölüm cezas› bile verilmifltir.Bizim memleketimize gelince halk›m›z›n gönlünde köklü bir a¤aç sevgisi vard›r. Onunbu sevgisi, modern a¤aç bilgisi ile ›fl›klan›rsa yurdumuz az zamanda yemyeflil bir cen-net olur.

TEMA SONU ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME

171

6. Metinden, efl anlaml›s› ve z›t anlaml›s› olan kelimeler bulup yaz›n›z.

7. “Onun bu sevgisi modern a¤aç bilgisi ile ›fl›klan›rsa yurdumuz az zamanda yemyeflilbir cennet olur.” cümlesinde geçen alt› çizili kelimelerin türlerini s›ras›yla yaz›n›z.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

8. A¤açla ilgili bildi¤iniz deyim ve atasözlerini yaz›n›z.

Atasözleri Deyimler

..........................................

................................................

................................................

................................................

..........................................

................................................

................................................

................................................

..........................................

................................................

................................................

................................................

..........................................

................................................

................................................

................................................

Efl anlaml› kelimeler

............... ...............

............... ...............

............... ...............

............... ...............

Z›t anlaml› kelimeler

............... ...............

............... ...............

............... ...............

............... ...............

172

B. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevab›n› bulup iflaretleyiniz.

1 ve 2. sorular› yukar›daki metne göre cevaplay›n›z.1. Afla¤›dakilerden hangisi, yukar›daki metinden ç›kar›lamaz?

A) A¤aç sevgisini içlerinde duymalar› B) A¤açtan birçok eflya üretiliyor olmas›C) A¤ac›, her yerde aray›p yetifltirmeleri D) A¤ac›, verimli bir arkadafl saymalar›

2. Yukar›daki metnin ana fikri afla¤›dakilerden hangisidir?A) A¤aç, tabiat›n bir harikas›d›r.B) A¤aç, bize dedelerimizin arma¤an›d›r.C) A¤aç sevgisi hayat›m›zda önemli bir yere sahiptir.D) A¤ac› her yerde dikip yetifltirmeliyiz.

3. “‹le” kelimesi afla¤›dakilerin hangisinde edatt›r?A) A¤açlar meyveyle doldu. B) Pazardan çilekle elma ald›m.C) Kalemle defter getirsin. D) Ali’yle Veli top oynuyor.

4. Afla¤›daki s›fatlar›n hangisi d›fl görünüfle iliflkindir?A) S›k›lgan B) ‹yi huylu C) Gözüpek D) Güler yüzlü

5. “Ah evlad›m, bunu niçin daha önce ak›l edemedim?” cümlesinde afla¤›daki kelime tür-lerinden hangisi yoktur?

A) ‹sim B) S›fat C) Zamir D) Edat

6. ( ) Memleketimizde birçok yerin ad› a¤açtan al›nm›flt›r ( ) Çaml›bel ( ) Kirazl›yayla ( )K›rka¤aç ( ) ( )

Yukar›daki cümlede yay ayraç içlerine s›ras›yla hangi noktalama iflaretleri konmal›d›r?A) (—), (.), (,), (,), (.), (”) B) (“), (.), (,), (;), (.), (”)C) (—), (.), (,), (;), (.), (”) D) (“), (:), (,), (,), (...), (”)

7. Afla¤›daki cümlelerde alt› çizili kelimelerden hangisi mecaz anlamda kullan›lmam›flt›r?A) Uça¤›n kanad›nda çatlak oluflmufl.B) Can ç›kmay›nca huy ç›kmaz.C) Yüzünde derin çizgileri olan bir adam geldi.D) Çocuk, aile hayat›na renk katar.

8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde flaflma belirten bir ünlem kullan›lm›flt›r?A) Eyvah! Korktu¤umuz bafl›m›za geldi.B) Ooo! Gözlerime inanam›yorum.C) Allah’›m! Ne güzel bir manzara!D) Aman, koluna dikkat edin lütfen!

Dedelerimiz, ömürleri boyunca verimli arkadafllar sayd›klar› a¤ac› her yerde aray›pyetifltirmifl, ona gönüllerinin en derin sevgisini, sayg›s›n› arma¤an etmifllerdir. A¤açlar›-m›z, halk›m›z›n duyufluna, düflüncesine girmifl, sinmifltir. A¤aç, yaln›z bir tabiat sevgisiolmaktan çok uzakt›r. Onlarda bizi, bizde onlar› görmemek elden gelmez.

173

Akbafl, Ali, Masal Ça¤›, Ocak Yay›nlar›, Ankara, 1984.

Akengin, Yahya, Özlem Yokufllar›, Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 2009.

Anadolu Masallar›, Serdar Yay›nlar›, ‹stanbul, 1995.

Araz, Nezihe, Bir Zamanlar O Da Çocuktu, Ad›: Mustafa, ‹nk›lâp Kitabevi, ‹stanbul,

1999.

Âfl›k Feymani, Nevruz, Türk Dünyas› Nevruz fiiirleri Antolojisi, hzl.: Nilgün Aytuzlar, ‹s-

met Çetin, Ayfle Yavuz, M. Öcal O¤uz, Tuba Salt›k Özkan, Atatürk Kültür Merkezi Yay›nlar›,

Ankara, 2004.

Banarl›, Nihad Sami, Türkçenin S›rlar›, Kubbealt› Neflriyat›, ‹stanbul, 1982.

Besleyici, Hadi, 20 Okul Piyesi, ‹nk›lâp Kitabevi, ‹stanbul, tarihsiz.

Bilim Çocuk, Tübitak Yay›nlar›, Say›: 86, fiubat, 2005.

Birand, Hikmet, Anadolu Manzaralar›, Tübitak Yay›nlar›, Ankara, 1999.

Çocuk Gözüyle Türk Kültüründe Nevruz, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 2002.

Elçin, Prof. Dr. fiükrü, Halk Edebiyat›na Girifl, Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Yay›nlar›,

Ankara, 1986.

Ero¤lu, Necdet, Yaflayan Atatürk, Serhat Kitap Yay›n ve Da¤›t›m Tic. Afi, ‹stanbul, tarihsiz.

Ero¤lu, Prof. Dr. Hamza, Türk ‹nk›lap Tarihi, Millî E¤itim Bas›mevi, ‹stanbul, 1982.

Güzel Yaz›lar, Denemeler, Haz›rlayanlar: Prof. Dr. ‹smail Parlat›r ve di¤erleri, Türk Dil

Kurumu Yay›nlar›, Ankara, 1999.

Ilgaz, R›fat, Kitaplar›m, Çocuk fiiirleri (Haz›rlayan: Nurdan Tüzüner), Nurdan Yay›nlar›,

‹stanbul, 1993.

Kalayc›, fienol, ‹lkö¤retim Okullar›nda Atatürkçülük, Deniz Yay›nevi, ‹stanbul, 2000.

Kaplan, Mehmet, Cumhuriyet Devri Türk fiiiri, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 1990.

KAYNAKÇA

174

Karaalio¤lu, Seyit Kemal, Sözlü - Yaz›l› Kompozisyon Konuflmak ve Yazmak Sanat›,

‹nk›lap ve Aka Kitabevi, ‹stanbul, 1976.

Karay, Refik Halit, Gurbet Hikâyeleri ve Yer Alt›nda Dünya Var, ‹nk›lâp Kitabevi, 15.

bask›, ‹stanbul, tarihsiz.

Mumcu, Prof. Dr. Ahmet ve di¤erleri, Atatürk ‹lkeleri ve ‹nk›lap Tarihi, Yüksek Ö¤retim

Kurulu Yay›nlar›, Ankara, 1995.

Önder, Mehmet, Ald› Sözü Anadolu, Ekonomik ve Sosyal Yay›nlar, Ankara, 1976.

Özek, Y›lmaz, Belirli Günler ve Haftalar, Ofset Matbaac›l›k D›fl Ticaret Limited fiirketi,

Ankara, 2000.

Pataz, ‹brahim, Umutla, Çocuklar ‹çin fiiir Dünyas› (Haz›rlayan: A. Ferhan O¤uzkan),

Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 1995.

Rado, fievket, Eflref Saat, Evrim Matbaac›l›k Ltd. fi, ‹stanbul, 1979.

Sergen, Semih, Bir Hilal U¤runa, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 1981.

Seyfettin, Ömer, Yaln›z Efe, Mors Yay›nevi, Ankara, 2006.

Tarcan, Selim S›rr›, Radyo Konferanslar›m, Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi, ‹stanbul,

1935.

Watt, Fiona – Francis Wilson, Hava ve ‹klim, TÜB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar›, Ankara,

2002.

Ya¤c›o¤lu, Halim, Atatürk’ten Son Mektup, Belirli Günler ve Haftalar, hzl.: Necla Coflkun,

Turan Karakafl, Memduh Y›ld›z, Tüze Yay›nc›l›k, Ankara, 1999.

175

176