Upload
trinhmien
View
242
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş.
2012 YILI SEKTÖR RAPORU
MAYIS 2013
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
2
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
3
İÇİNDEKİLER
I-GİRİŞ .................................................................................................................................. 4
II- TÜRKİYEDE ELEKTRİK SEKTÖRÜNÜN TARİHSEL GELİŞİMİ ...................................... 4
III-SEKTÖR ANALİZİ ............................................................................................................8
1- DÜNYADA ELEKTRİK SEKTÖRÜ ......................................................................................................... 8
AB Elektrik Sektörü .......................................................................................................................... 8
ABD Elektrik Sektörü ....................................................................................................................... 9
2- TÜRKİYEDE ELEKTRİK SEKTÖRÜ ...................................................................................................... 10
3- TÜRKİYEDE TOPTAN SATIŞ PİYASASI ............................................................................................... 11
IV- TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASINDA TETAŞ’ın KONUMU. ...........................................13
TETAŞ’ın ENERJİ ALIM-SATIM FAALİYETLERİ ......................................................................... 21
V- ULUSLARARASI ELEKTRİK TİCARETİ .......................................................................... 24
TETAŞ’ın İTHALAT/İHRACAT VE MÜBADELE FAALİYETLERİ ...............................................25
Gürcistan-Acara Özerk Cumhuriyeti .......................................................................................... 26
Azerbaycan-Nahçivan ................................................................................................................... 26
VI- PAZAR YAPISI VE GÖSTERGELER ............................................................................... 28
VII- PAZAR EĞİLİMLERİ VE BÜYÜME POTANSİYELİ....................................................... 29
VIII- GELECEĞE YÖNELİK PLANLAR ................................................................................ 32
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
4
I- GİRİŞ
Kamu İşletmelerinin ülke kaynaklarını etkin ve verimli kullanmak suretiyle işletmecilik
faaliyetlerini yerine getirmelerini ve kendi değerlerini azami düzeye çıkartmalarını sağlayacak
strateji ve yöntemleri belirlemeyi amaçlayan “Genel Yatırım ve Finansman Kararnamesi”
çerçevesinde yayımlanan, Hazine Müsteşarlığı’nın 2013 Yılına Ait Genel Yatırım ve
Finansman Programının Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esasların Belirlenmesine Dair
Tebliğinde; “Teşebbüsler, faaliyette bulundukları sektörleri takip ederek sektör içindeki
yerlerini daha iyi analiz edebilmek ve etkin sektörel politikalar geliştirebilmek veya
geliştirilmesine yardımcı olabilmek amacıyla 2012 Yılı Sektör Raporu hazırlayacaktır”
hükmü yer almaktadır.
Bu kapsamda hazırlanan “2012 Yılı Sektör Raporu”nda, TETAŞ’ın mevcut durumu ve
geleceğini etkileyebilecek sektördeki gelişmeler analiz edilerek, elektrik enerjisi piyasasında
TETAŞ’ın konumu ortaya konulmuştur. Raporda ayrıca, sektörde yaşanan gelişmeler
incelenerek, uygulanan enerji politikaları ile dünyada ve ülkemizdeki ileriye dönük sektörel
beklentiler incelenmeye çalışılmıştır.
II- TÜRKİYE’DE ELEKTRİK SEKTÖRÜNÜN TARİHSEL GELİŞİMİ
Ülkemizde ilk hidroelektrik santralı 1902 yılında Mersin-Tarsus’ta özel bir şirket tarafından
2 kW gücünde kurulmuş, ilk termik santral (18 MW) ise 1913 yılında İstanbul-Silahtarağa’da
hizmete girmiştir.
Devletin öncülüğünde elektrik işletmeciliği ise, 1935 yılında 2805 sayılı Kanun uyarınca
Etibank'ın kurulmasıyla başlamıştır. 1948 yılından itibaren de, MTA, EİEİ, DSİ ve İller
Bankası’nın katkılarıyla inşaatı tamamlanan çok sayıda hidroelektrik ve termik santral ulusal
elektrik sistemine bağlanmıştır.
Birinci (1963-1967) ve İkinci (1968-1972) Beş Yıllık Kalkınma Planı dönemlerinde,
Türkiye’deki elektrik üretim, iletim, dağıtım ve ticaretine ilişkin faaliyetlerin entegre bir
sistem içerisinde ve bir kamu kurumu çatısı altında birleştirilmesi, Plan hedefi olarak
öngörülmüştür. Bu hedef ve strateji doğrultusunda, 1312 sayılı Kanun’la Devletin genel enerji
ve ekonomi politikasına uygun olarak, ülkenin ihtiyacı olan elektriğin üretim, iletim, dağıtım
ve ticaretini yapmak amacıyla, kamu iktisadi kuruluşu statüsünde, Türkiye Elektrik Kurumu
(TEK) kurulmuştur.
10 Eylül 1982 tarihinde yürürlüğe giren 2705 sayılı Kanunla; Belediye ve Birlik Elektrik
Tesisleri TEK’e devredilmiş, Kanun kapsamı dışında kalan İller Bankası’nın elektrik enerjisi
dalında çalışan personeli ve işleri, kuruluşlar arasında yapılan anlaşma ile 1986 yılında tüm
fonksiyonları ile TEK’e devredilerek kamu kesiminde hedeflenen bütünleşme sağlanmıştır.
Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989) ve Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-
1994), Ekonomik Önlemler Uygulama Planı ve 1995 yılı Geçiş Planı ile hükümet
programlarında TEK’in özelleştirilmesi öngörülmüştür.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
5
Kalkınma Planı ve Hükümet programlarında öngörülen hedef ve strateji bağlamında elektrik
sektöründe başlatılması gündeme getirilen özelleştirme uygulamalarına ilişkin olarak;
04.12.1984 tarih ve 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik
Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun,
28.05.1986 tarih ve 3291 sayılı KİT’lerin Özelleştirilmesi Hakkında Kanun,
22.02.1994 tarih ve 3974 sayılı TEK’in özelleştirilmesini öngören ve 3291 sayılı Kanuna
ek maddeler eklenmesine dair Kanun,
08.06.1994 tarih 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli
Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun,
24.11.1994 tarih ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun
ile bunu tadil eden 27.04.1995 tarih ve 4105 sayılı Kanun,
10.07.1997 tarih ve 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin
Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun,
03.03.2001 tarih ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu,
yürürlüğe konulmuştur.
Elektrik Enerjisi Sektörünün Serbestleşme Süreci
1984 1994 1997 2001 2003 2004 2006 2008 2011
3096 Sayılı
Kanun
3996 Sayılı
YİD Kanunu
4283 Sayılı
Yİ Kanunu
4628 Sayılı
Elektrik Piyasası
Kanunu
Mali Uzlaştırma
Tebliği
DUY
Strateji
Belgesi
DUY Nakdi
Uygulamalarının
Başlaması
TEK
TEDAŞ TEAŞ
TETAŞ
EÜAŞ
TEİAŞ
EPDK’nın
Kurulması
Piyasa Açıklık
Oranı % 29Dağıtım
Özelleştirmelerinin
Başlangıcı
Üretim
Özelleştirmelerinin
Hızlanması
Piyasa Açıklık
Oranı % 78
2012
Piyasa Açıklık
Oranı % 84
2013
6446 Sayılı
Elektrik Piyasası
Kanunu
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
6
Anayasa Mahkemesinin 10.12.1994 tarihli kararıyla TEK’in mülkiyet satışı yöntemiyle
özelleştirilmesini öngören 3974 sayılı Kanunun temel hükümleri iptal edilmiştir. Bu karar
doğrultusunda kamu elektrik işletmelerinin mülkiyet devri ile özelleştirilmesi yolu kapatılmış,
buna karşılık, 3096 ve 4046 sayılı kanunlara göre işletme hakkının devri yöntemiyle
özelleştirme yolu açılmıştır. Bu kapsamda Çayırhan Termik Santralının işletme hakkı 20
yıllığına (1-2 ünitesi 2000 yılında, 3-4 ünitesi 2001 yılında) özel sektöre devredilmiştir.
233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye dayanılarak çıkarılan 12.08.1993 tarih ve 93/4789
sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla, bir kamu iktisadi kuruluşu olan TEK, Türkiye Elektrik
Üretim İletim A.Ş (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş (TEDAŞ) unvanlı iki ayrı
İktisadi Devlet Teşekkülü olarak teşkilatlandırılmıştır. Fiili bölünme ise 1994 yılında
gerçekleşmiştir.
21.01.2000 tarih ve 4501 sayılı Kanun ile sektörde uluslararası tahkim müessesesi
düzenlenmiş, mevcut elektrik mevzuatının Avrupa Birliği (AB) müktesebatına uyumlu hale
getirilmesi ve buna göre sektörde yeniden yapılandırma çalışmaları başlatılmıştır.
2001 yılında Hükümet tarafından uygulamaya konulan “Ekonomik İstikrar ve Enflasyonla
Mücadele Programı” çerçevesinde de TEAŞ’ın özelleştirilmek üzere yeniden yapılandırılması
öngörülmüştür. Programın başlıca amacı; elektrik enerjisi sektörünün yeniden
yapılandırılması, elektrikte serbest piyasa sistemine geçilmesi, serbest rekabet ortamının
sağlanması, elektrikle ilgili üretim, iletim, toptan satış ve dağıtım için ayrı ayrı kamu şirketleri
kurulması ve son aşamada üretim ve dağıtımla ilgili kamu elektrik şirketlerinin
özelleştirilmesidir.
2001 yılında yürürlüğe giren 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile; elektrik enerjisi
sektöründeki faaliyetlerin serbest piyasa koşullarında yürütülmesi amaçlanmıştır.
Buna göre, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 3. maddesine ve 20.02.2001 tarih ve
4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa dayanılarak çıkarılan ve 02.03.2001 tarihinde
yürürlüğe giren 05.02.2001 tarih ve 2001/2026 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca TEAŞ;
Türkiye Elektrik İletim A.Ş (TEİAŞ), Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ) ve Türkiye Elektrik
Ticaret ve Taahhüt A.Ş (TETAŞ) unvanlarında, anonim şirket statüsünde, üç ayrı iktisadi
devlet teşekkülü şeklinde teşkilatlandırılmıştır.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş., Ana Statüsünün 29.06.2001 tarihli Resmi Gazetede
yayımlanması ve Teşekkül Yönetim Kurulunun 01.10.2001 tarihinde teşkil edilmesiyle
faaliyete geçmiştir.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
7
KA
MU
EL
EK
TR
İK S
EK
TÖ
RÜ
NÜ
N Y
EN
İDE
N Y
AP
ILA
ND
IRIL
MA
SI
19
70
19
94
20
08
Ek
im 2
00
1
KA
MU
DA
ĞIT
IM
ŞİR
KE
TLE
Rİ
(19
)
TE
DA
Ş
TE
K
TÜ
RK
İYE
ELE
KT
RİK
KU
RU
MU
ÖZ
EL
DA
Ğ.
ŞİR
K.
(1)
KA
Y.
ve
CİV
.E
LK.
DA
Ğ.Ş
İRK
.
KA
MU
DA
ĞIT
IM
ŞİR
KE
TLE
Rİ
(20
)
KA
Y.
ve
CİV
.E
LK.
DA
Ğ.Ş
İRK
.
KA
MU
DA
ĞIT
IM
ŞİR
KE
TLE
Rİ
(16
)
ÖZ
EL
DA
Ğ.
ŞİR
K.
(5)
20
06
20
09
KA
MU
DA
ĞIT
IM
ŞİR
KE
TLE
Rİ
(10
)
ÖZ
EL
DA
Ğ.
ŞİR
K.
(11
)
20
10
EÜ
AŞ
H
ES
’le
r
PO
RT
FÖY
Ü
RE
TİM
G
RU
PLA
RI
EÜ
AŞ
’a B
AĞ
LI
OR
TA
KLI
KLA
R(T
ER
MİK
)
YE
NİD
EN
YA
PIL
AN
MA
ÖZ
ELL
EŞ
TİR
ME
KA
MU
DA
ĞIT
IM
ŞİR
KE
TLE
Rİ
(9)
ÖZ
EL
DA
Ğ.
ŞİR
K.
(12
)
EÜ
AŞ
H
ES
’le
r
EÜ
AŞ
’a B
AĞ
LI
OR
TA
KLI
KLA
R(T
ER
MİK
)Ü
RE
TİM
İLE
TİM
TİC
AR
ET
DA
ĞIT
IM
TEA
Ş
KA
MU
DA
ĞIT
IM
ŞİR
KE
TLE
Rİ
(8)
ÖZ
EL
DA
Ğ.
ŞİR
K.
(13
)
20
12
EÜ
AŞ
H
ES
’le
r
EÜ
AŞ
’a B
AĞ
LI
OR
TA
KLI
KLA
R(T
ER
MİK
)
20
11
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
8
III- SEKTÖR ANALİZİ
1) DÜNYADA ELEKTRİK SEKTÖRÜ Ekonomilerin güçlülüğü ve gelişmişliğin en önemli göstergesi olarak kabul gören elektriğin
vazgeçilmez oluşunun yanı sıra; ertelenemez ve depolanamaz özellikleri, stratejik önemini
artırmaktadır. Elektrik enerjisinin her tür sanayi sektörü için bir alt yapı girdisi niteliğinde ve
herkes için vazgeçilmez olması, elektrik sektörünün kamusal özelliği ağır basan özel önemli
sektör olarak ele alınması sonucunu doğurmuştur.
Dünyada elektrik sektörünün yapısı farklılık göstermekle birlikte, özellikle liberal ekonomiyi
benimseyen veya bu yönde değişimi hedefleyen ülkelerde, 1990’ların sonundan itibaren, diğer
sektörlere paralel olarak, hızlı bir değişim yaşanmaya başlanmıştır. Üretimden, iletime ve
dağıtıma kadar olan tedarik zincirinde nihai tüketicilerin kesintisiz, kaliteli, erişilebilir ve ucuz
elektriğe erişimleri için sektörde rekabet ortamının sağlanması ortak hedef olarak
benimsenmiştir.
Bu bölümde, gelişmiş ve büyük ekonomilerin örnekleri olarak; ülkemizin de iletim hatlarının
entegrasyonu yoluyla kısmen bağlantılı olduğu ve ileride tamamen bütünleşilmesi hedeflenen
yakın bir pazar olması açısından Avrupa Birliği ile farklı uygulamaların bir havuzu şeklinde
nitelenebilecek Amerika Birleşik Devletlerindeki elektrik sektörünün yapısı genel hatları ile
özetlenmiştir. AB’DE ELEKTRİK SEKTÖRÜ
Dünyada elektrik sektörünün serbestleştirilmesi ve rekabetçi piyasa kuralları çerçevesinde,
tekel olmayan kuruluşların rol aldığı yapılara dönüştürülmesi girişimleri, 1990’lı yılların
başında İngiltere örneği ile başlamış, 2000’li yılların başında Avrupa Birliği ülkelerinin
büyük kısmında önemli ölçüde tamamlanmıştır.
Yapısal dönüşümler, hukuksal alt yapının oluşturulması ve yatay bütünleşik yapılanmaya
dönüştürülen kurumsal yapılanmalar ile devam ederek özelleştirmelerle tamamlanmıştır.
Oluşturulan yeni yapıda; üretim, iletim, dağıtım ve perakende satış faaliyetleri birbiriyle
organik ilişkisi olmayan bağımsız kuruluşların rol aldığı alt sektörler haline gelmiştir. Bu
dönüşüme aykırı sayılabilecek özellikle üretim sektöründeki birleşme ve satın almalar ile
ortaya çıkan bazı ülkelerdeki konsolidasyon gelişmeleri ise, dikkat çekmektedir.
Avrupa Birliğinin Enerji Strateji belgesinde; Elektrik enerjisinin rekabete açık, şeffaf bir
piyasa yapısı içinde; kesintisiz, kaliteli, çevreye uyumlu ve ucuz olarak tüketicilerin
kullanımına sunulması ile tüm tüketicilerin tedarikçilerini serbestçe seçme haklarının olduğu
piyasa yapısı nihai hedef olarak yer almıştır.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
9
Bu ana hedef çerçevesinde AB üyesi birçok ülkede Piyasa Açıklık oranı %100’e ulaşmıştır.
Avrupa Birliğinin yeni enerji stratejisi 2020 yılında;
- enerjiyi verimli kullanan,
- bütünleşmiş enerji piyasası olan,
- enerjiyi tüketicisine kaliteli ve güvenli şekilde ulaştıran,
- enerji teknolojisi liderliğini geliştiren,
- birlik enerji piyasasının sınırlarını geliştiren,
bir Avrupa’nın oluşturulmasını hedeflemektedir. Üye ve aday ülkeler de elektrik sektörlerini
bu amaç doğrultusunda dönüştürmeleri için teşvik etmektedir.
Avrupa Birliğinin son dönemde enerji sektöründeki en öncelikli gündemini; üye ülkelerin
mevzuat düzenlemelerinde (teşvik, vergi, fiyat belirleme), kendi iç yapılarını, ülke içi
ihtiyaçlarını öne çıkaran, AB ölçeğinden yerele kayan uygulamalara ağırlık vermelerinin ve
kendine yeterliliği hedef seçmelerinin yaratacağı sapmanın önlenmesi oluşturmaktadır.
Bu gidişin, Kuzeybatı Avrupada önemli ölçüde geliştirilen ve ana hedef olması gerektiğine
inanılan “Birlik Çapında Enerji Piyasası” yapısının tüm coğrafyaya yayılması anlayışını
bozabileceğine inanılmaktadır. Birlik çapında (hatta birliğe komşu alanlarda) ortak kaynak ve
bağlantı alt yapılarının kullanılabileceği, arz güvenliği ve yeni teknoloji kullanımı ile tüketici
odaklı rekabet ortamını geliştirecek çözümleri ön plana alan politikaların, yerel ölçekte
farklılaşmamasına çaba gösterilmektedir.
ABD’DE ELEKTRIK SEKTÖRÜ
Amerika Birleşik Devletlerinde, 1992 yılında başlayan elektrik sektöründeki yeniden
yapılandırma çalışmaları eyaletler arasında farklı uygulama usul ve aşamalarını ortaya
çıkarmıştır. Halen 12 eyalette rekabetçi piyasa yapısı tam olarak uygulanmaktadır ve
tüketicilerin tamamı tedarikçilerini seçme hakkına sahip olma aşamasına gelmiştir. 7 eyalette
ise tüketicilerin büyüklüğüne ve iletim sistemine doğrudan bağlı olma durumuna göre
belirlenen kademeli tedarikçisini seçme hakkı uygulaması sürdürülmektedir. Diğer eyaletlerde
ise, düzenlemeye tabi elektrik sektörü uygulaması devam etmektedir.
Eyaletlerin bazılarında iletim hatlarının tesis ve işletilmesi, üretimden ve ticaretten ayrı olarak
bağımsız sistem işletmecileri tarafından yönetilmekte, bazılarında ise üretimden, iletim ve
dağıtıma kadar olan aşamalarda tekelleşmiş büyük şirketler faaliyet göstermektedir.
Elektriğin toptan satışının ayrı bir faaliyet konusu olması zorunlu değil, bazı uygulamalarda
“tedarikçi” tanımlaması altında, üretimden nihai tüketicilere kadar uzanan bütünleşik yapının
da varlığı söz konusu olabilmektedir.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
10
2) TÜRKIYE’DE ELEKTRIK SEKTÖRÜ 2001 yılında yürürlüğe giren 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile; elektrik enerjisi
sektöründeki faaliyetlerin düzenli, hızlı ve etkin bir biçimde yürütülmesini sağlamak üzere,
sosyoekonomik gelişmenin temel girdilerinden biri olan elektrik enerjisinin üretimi, iletimi,
dağıtımı ile tüketicilere yeterli, kaliteli, sürekli ve düşük maliyetli olarak sunulmasına yönelik
düzenleme ile, özel sektör yatırımcılarının ağırlıklı olduğu yeni bir piyasa yapısı dahilinde
gerçekleştirilebilmesi için, gerekli alt yapının hazırlanması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda oluşturulacak olan yeni piyasa yapısında, serbest rekabetin
gelişmesinin sağlanması ve fiyatların gerçek maliyetleri yansıtması öngörülmüş, kamu tüzel
kişilerinin de gerçek maliyetler üzerinden çalışmasının temin edilmesi ile yeni, ucuz ve
verimli yatırımların teşvik edilmesi hedeflenmiştir.
4628 sayılı Kanun uyarınca öngörülen yeni piyasa yapısı, pazar için rekabet yapısından pazar
içi rekabete doğru yeniden yapılanmayı tanımlamaktadır. Pazar içi rekabet ortamının
yaratılabilmesi için yeterli miktarda özel yatırımcının devlet garantileri olmaksızın piyasaya
girmesinin sağlanması öngörülmüştür.
Elektrik enerjisi sektöründe kamunun tek alıcı olduğu, piyasa risklerinin hemen hemen
tümüyle devlet tarafından üstlenildiği ve bu çerçevede uzun süreli alım garantilerinin ve
ödemelere ilişkin Hazine garantilerinin söz konusu olduğu yapının değiştirilmesine imkan
verilmesi amaçlanmıştır.
Türkiye elektrik sektöründe izlenen politikalar genel olarak üç ana dönem halinde
özetlenebilir:
1. Dönem (1923 – 1984) : Elektrik ulusal ekonomi ve güvenliğimiz açısından çok önemlidir.
Bu nedenle, üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti birer kamu hizmetidir. Dolayısıyla, doğrudan
devlet eliyle yapılır.
2. Dönem (1984 – 2001) : Elektriğin üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti esas olarak kamu
hizmetidir. Dolayısıyla, Devlet bu işleri ya doğrudan kendisi yapar ya da sözleşmesel bazda
özel sektör eliyle yaptırır.
3. Dönem (2001- Bugün) : Elektrik de bir ticari metadır. Bu itibarla, üretimi ve ticareti serbest
rekabet ortamında yapılmalıdır. Ancak, önemli bir meta olduğu için, üretim, iletim, dağıtım
ve ticareti bağımsız bir otoritece denetlenmelidir.
4628 sayılı Kanun ile oluşturulan son dönem elektrik piyasası, 2013 yılında yürürlüğe giren
6446 sayılı Kanun kapsamında kurulması öngörülen Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi
(EPİAŞ) ile elektrik ticaretinin mali piyasa (borsa) yapısına kavuşması hedeflenmiştir.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
11
3) TÜRKİYE TOPTAN SATIŞ PİYASASI 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında yayımlanan Elektrik Piyasası Lisans
Yönetmeliği uyarınca sektörde faaliyet göstermek üzere EPDK tarafından 158 tüzel kişiliğe
toptan satış lisansı verilmiştir. Piyasada kamu adına toptan satış lisansına sahip tek şirket
olarak faaliyet gösteren TETAŞ, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği ve lisansında
yer almak kaydıyla Hükümetler arası anlaşmalar çerçevesinde ithalat ve/veya ihracat
yapmaktadır. Toptan satış lisansı alan özel şirketlerden birine ihracat, ikisine ise ithalat izni
EPDK tarafından verilmiştir.
Lisanslama işlemlerinin başladığı 2003 yılından 2009 yılı sonuna kadar 41 olan lisanslı
Toptan Satış Şirketi sayısı, Serbest Tüketici Limitinin hızlı bir şekilde aşağı çekilmesi sonucu,
piyasada beklenenin üzerinde bir artış göstermiş ve lisanslı Toptan Satış Şirketi sayısı, 2010
yılı sonunda 89’a, 2012 yılı sonunda 157’ye ulaşmıştır.
2011 yılında 30.000 kWh/yıl olan serbest tüketici limiti, 2012 yılında 25.000 kWh/yıl’a
indirilmiştir.
Türkiye’de daha önce Otoprodüktör veya Otoprodüktör Grubu olarak faaliyet göstermekte
olan şirketlerden önemli bir kısmı, 4628 sayılı Kanun ile oluşturulan yeni elektrik piyasası
yapısında Üretim ve/veya Toptan Satış Lisansı almıştır.
Mart 2013’te yürürlüğe giren 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu ile yeniden
düzenlenen elektrik piyasasında toptan ve perakende satış faaliyetlerinin, Tedarik Şirketleri
tarafından yürütülmesi öngörülmüştür. Elektrik piyasasında yeni otoprodüktör lisansı
verilmemesi ve Otoprodüktör Lisansı ile faaliyet gösteren mevcut şirketlere ise, Üretim
Şirketi Lisansı verilmesi kararlaştırılmıştır.
Ayrıca, dağıtım şirketleri tarafından yürütülmekte olan perakende satış faaliyetlerinin, görevli
tedarik şirketleri tarafından yerine getirileceği hükme bağlanmıştır.
Yeni dönemde Dağıtım şirketlerinin, asli görev olarak bölgesindeki dağıtım sistemini
işletmesi, gerektiğinde yenileme ve idame yatırımlarını yapması öngörülmüştür. Söz konusu
şirketlerin satın alacağı elektrik enerjisi, genel aydınlatma ve dağıtım sistemi kayıplarını
karşılayacak miktarla sınırlandırılmıştır.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
12
SERBEST TÜKETİCİ LİMİTİ VE PİYASA AÇIKLIK ORANININ GELİŞİMİ
Kaynak:EPDK
Ayrıca, ülkemiz ekonomisinin dinamik yapısına bağlı olarak, dünya ölçeğinde son yıllarda
yaşanan durağanlığa rağmen olumlu gelişmeler yaşanacağı ve elektrik piyasasındaki
hareketliliğin, toptan satış piyasasında da gelişerek devam edeceği değerlendirilmektedir.
2012 yılında % 84 seviyesinde bulunan piyasa açıklık oranına karşılık, bu hakkını kullanan
serbest tüketici sayısı, bu oranın çok altında kalmıştır. 2009 yılında YPK kararı ile yürürlüğe
konulan Elektrik Piyasası Arz Güvenliği Strateji Belgesinde piyasa açıklık oranının kademeli
olarak artırılacağı ve tüm tüketicilerin 2015 yılına kadar Serbest Tüketici statüsü kazanacağı
öngörülmüştür.
Bu gelişim, elektrik sektöründeki reform sürecinin en önemli unsurlarından biri olan
özelleştirmenin dağıtım bölgeleri ve üretim tesislerinde de gerçekleştirilmesi halinde daha da
artarak devam edecektir.
9.000
7.800 7.700
6.000
3.000
1.200
480 100 30 25 5
23,00 28,00
30,00 32,00
39,00 41,00
49,00
63,00
75,00 78,00
84,00
0,00
10,00
20,00
30,00
40,00
50,00
60,00
70,00
80,00
90,00
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
10.000
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
PİY
ASA
AÇ
IKLI
K O
RA
NI
(%)
SER
BES
T TÜ
KET
İCİ
LİM
İTİ
(MW
h)
YILLAR SERBEST TÜKETİCİ LİMİTİ (MWh) PİYASA AÇIKLIK ORANI (%)
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
13
IV- TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ PİYASASINDA TETAŞ’IN KONUMU Elektrik sektörünün serbestleştirilmesi sürecinde; ilk elektrik toptan satış şirketi olarak
kurulmuş olan TETAŞ’ın temel görevi; Kamu tarafından imzalanmış mevcut sözleşmelerden,
Yap-İşlet ve Yap-İşlet-Devret modeli ile tesis edilmiş bulunan santrallar ile İşletme Hakkı
Devri yoluyla özel sektöre devredilmiş olan santrallara verilen 15-20 yıl gibi uzun süreli
enerji alım taahhütlerini üstlenmek ve aldığı enerjiyi dağıtım şirketleri ile diğer müşterilerine
satmak suretiyle serbest piyasa ortamına yumuşak bir geçişin sağlanmasını temin etmektir.
Teşekkülümüz 2001 yılında yayımlanan 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu uyarınca yeni
elektrik piyasasında kamu adına ticaret ve toptan satış faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu
doğrultuda TETAŞ, Kamu tarafından imzalanmış uzun dönemli sözleşmelerden kaynaklanan
mevcut enerji alım ve satım yükümlülüklerini üstlenmiştir.
TETAŞ, piyasada makul bir fiyattan elektriğin toptan satışını yapabilmek için özel sektör
santrallarından yüksek maliyetli alım yükümlülüklerini karşılamaya (fiyat ve miktar olarak)
yeterli olacak şekilde kamu üretim tesislerinden de (EÜAŞ ve Bağlı Ortaklıkları) elektrik
enerjisi satın almaktadır. Ayrıca, Yasal düzenlemelerle kendisine verilen görevler
çerçevesinde Kamunun yeni yükümlülüklerini üstlenerek yeni enerji alış ve satış anlaşmaları
yapabilmektedir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın ilgili kuruluşu olarak 50 Milyon TL sermaye ile
kurulan TETAŞ’ın sermayesi 2004 yılında 179 Milyon TL’ye yükseltilmiştir.
Teşekkülün merkezi Ankara olup, taşra teşkilatı bulunmamaktadır.
Mülga TEAŞ’ın iştirakleri ve bağlı ortaklıkları, yeni kurulmuş olan teşekküllerle faaliyet
konuları esas alınmak kaydıyla ilişkilendirilmiş ve AKTAŞ Elektrik Ticaret A.Ş. ile Kayseri
ve Civarı Elektrik T.A.Ş. TETAŞ’ın iştiraki olmuştur. Özelleştirme Yüksek Kurulunun
03.12.2009 tarihli 2009/67 sayılı kararı ile Kayseri ve Civarı Elektrik T.A.Ş.'deki TETAŞ’a
ait hisseler özelleştirme kapsam ve programına alınmış, Mart 2010 itibariyle TETAŞ hisseleri
Özelleştirme İdaresi Başkanlığına devredilmiştir. Teşekkülümüzün, Tüzel kişiliği halen
devam eden ancak herhangi bir faaliyeti bulunmayan Aktaş Elektrik Ticaret A.Ş’de %15
oranında hissesi bulunmaktadır.
TETAŞ’a Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun 13.03.2003 tarihli kararı ile 7 yıl süreyle
Toptan Satış Lisansı verilmiştir. 2006 ve 2009 yıllarında iki kez uzatılan ve 31.12.2012
tarihinde sona erecek olan Toptan Satış Lisansının süresi, TETAŞ’ın üstlendiği
yükümlülüklerin devam edeceği EPDK tarafından dikkate alınarak 21.06.2012 tarih ve
3887/15 sayılı Kurul Kararı ile 31.12.2019 tarihine kadar uzatılmıştır.
TETAŞ’ın toptan satış tarifesi, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve Hazine
Müsteşarlığının “Maliyet Bazlı Fiyatlandırma Mekanizmasının Uygulanmasına Yönelik Usul
ve Esaslar” Genelgesi doğrultusunda; satın alınacak enerji maliyeti, işletme giderleri ve
Hazine’nin öngördüğü döviz kurları ile mali hedefler göz önünde bulundurularak
belirlenmekte ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun onayını müteakip uygulamaya
konulmaktadır.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
14
TETAŞ 2012 yılında;
enerji satın almış,
enerji satmıştır.
Elektrik Toptan Satış Şirketi olarak kurulan TETAŞ’a, Kanunda tarif edilen standart bir
toptan satış şirketinden farklı olarak, 4628 sayılı Kanun (değişiklikleri dahil) ve ilgili
yönetmeliklerle elektrik enerjisi sektörünün yeniden yapılanması kapsamında ulaşılan
aşamalara göre ihtiyaç duyulan görevler ve sorumluluklar verilmiştir.
Elektrik Üretim A.Ş’ye ait Santrallardan,
TEAŞ ve TEDAŞ’dan sözleşmelerini devraldığı Yap-İşlet, Yap-İşlet-
Devret ve İşletme Hakkı Devri Modelleri ile işletilen santrallardan,
İthalat/Mübadele Anlaşmaları kapsamında diğer ülkelerden
PMUM (Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi) tarafından işletilen Dengeleme
Piyasasından
Elektrik Dağıtım Şirketlerine,
İletim Sistemine doğrudan bağlı toplam 52 adet müşterisine,
İhracat/Mübadele Anlaşmaları kapsamında diğer ülkelere,
PMUM (Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi) tarafından işletilen Dengeleme Piyasasına
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
15
Başlangıçta TEDAŞ’ın tüm elektrik ihtiyacının TETAŞ tarafından karşılanacağı ve
EÜAŞ’ın ilk beş yıl boyunca ürettiği elektriğin tamamını TETAŞ’a satacağı Kanun
hükmüne bağlanmışken, Geçiş Döneminin devamında EÜAŞ’ın TEDAŞ ve bağlı
ortaklıkları olan Dağıtım Şirketleri ile özel sektör toptan satış şirketlerine elektrik
satabilmesi imkanı verilmiştir. 2006 yılı ortasına kadar enterkonnekte sisteme verilen ve
alınan elektriğin muhatabı TETAŞ olmuş ve bir tür havuz görevi yürütmüştür.
Özel sektör toptan satış şirketlerinin aksine, TETAŞ’ın Toptan Satış Tarifesinin, Geçiş
Dönemi süresince EPDK’nın düzenlemesine tabi olması ve eşit taraflar arasında ayrım
gözetilmeksizin uygulanacağı ve toptan satış tarifesinin hiçbir şekilde ve hiçbir yolla
subvanse edilemeyeceği, kararlaştırılmıştır.
TETAŞ, enerji alış portföyündeki elektriğin bedeli olan maliyetleri ve dahili giderlerini
karşılayacak “Gelir Gereksinimi”ni sağlamak üzere 14.02.2008 tarih ve 2008/T-5 sayılı
YPK kararı ile yürürlüğe konulan “Enerji KİT'lerinin Uygulayacağı Maliyet Bazlı
Fiyatlandırma Mekanizmasının Usul ve Esasları” uyarınca belirlenen tarifeyi EPDK
onayını müteakip uygulamaktadır.
Hükümetlerarası anlaşmalar kapsamında yapılacak elektrik ithalat ve ihracatı
anlaşmalarına TETAŞ’ın taraf olacağı hükme bağlanmıştır.
TETAŞ, belirli bir dönem boyunca, ulusal tarife uygulamasına bağlı olarak dağıtım
bölgeleri arası gelir farklılıklarını ortadan kaldırmak amacıyla, 5496 sayılı Kanun’un 6.
maddesi ile 4628 sayılı Kanuna eklenen Geçici 9. madde ve EPDK tarafından çıkarılan
tebliğ gereğince oluşturulan Fiyat Eşitleme Mekanizmasını 01 Ocak 2007 tarihinden
2012 yılı sonuna kadar sürdürmüştür.
Fiyat Eşitleme Mekanizmasının uygulanmasının, 31.01.2013 tarih ve 6408 sayılı Kanun
ile 31 Aralık 2015 tarihine kadar sürdürülmesi kararlaştırılmıştır.
Toptan satış lisansı kapsamında piyasada yürütülebilecek faaliyetler başlığı altında
Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 26. maddesi’nde; özel sektör Toptan Satış
Şirketleri için öngörülen “…..şirketinin iştirakleriyle birlikte piyasada sahip olacağı
toplam pay…” ile ilgili kısıtlamanın dışında tutulmuştur. Bu husus, TETAŞ’a kamu
şirketi olarak piyasadaki kamu payını geçiş dönemi boyunca giderek azaltacağı şeklinde
bir misyon olarak verilmiştir.
Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 29. maddesinde TETAŞ’ın toptan satış
lisansında yer alacak hükümler ise aşağıdaki şekilde yer almıştır:
(1) TETAŞ’ın toptan satış lisansında, 28. madde hükümleri ve bu Yönetmelikte yer alan
ortak hükümlerin yanı sıra, aşağıdaki genel hükümler yer alır:
a) Kanunda öngörülen şekilde enerji alım ve enerji satış anlaşmalarının
imzalanabileceği ve devralınan ve/veya imzalanan anlaşmaların yürütülerek sona
erdirileceği,
b) Dağıtım şirketlerine karşı üstlenilen enerji satış taahhütlerini karşılamak üzere, bir
yılı aşmamak ve Kurul tarafından onaylanmak kaydıyla enerji alım anlaşmaları
imzalanabileceği,
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
16
c) Üstlenilen enerji ve/veya kapasite alımları çerçevesinde piyasada yer alan gerçek ve
tüzel kişilere enerji ve/veya kapasite satışı yapılabileceği,
d) Satın alınan elektrik enerjisinin ortalama maliyetini ve üstlenilmiş olan diğer
yükümlülükleri yansıtan ve düzenlemeye tabi olan bir toptan satış tarifesinin
hazırlanacağı, Kurul onayını müteakip eşit taraflar arasında ayrım gözetilmeksizin
uygulanacağı, toptan satış tarifesinin hiçbir şekilde ve hiçbir yolla subvanse
edilemeyeceği,
e) EÜAŞ ve/veya bağlı ortaklıkları ve üretim lisansı sahibi tüzel kişiler ile yapılan
anlaşmalar kapsamında Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezine verilebilecek tekliflerin,
Kurul tarafından belirlenecek bir süre boyunca düzenlemeye tabi olacağı,
f) Kanunun geçici 6. maddesi kapsamında Kurul tarafından yapılacak düzenleme
çerçevesinde, üretimleri ve/veya kapasiteleri TETAŞ’a tahsis edilmiş olan EÜAŞ ve/veya
bağlı ortaklıklarına ait üretim tesislerinin kapasitelerinin TETAŞ tarafından lisans
sahibi diğer tüzel kişilere tahsis edilebileceği,
g) İlgili mevzuat çerçevesinde Kurul tarafından lisansına derç edilmiş bulunan TETAŞ’a
özgü diğer hükümlere uyulacağı,
hükme bağlanmıştır.
2013 yılında yürürlüğe giren 6446 sayılı Kanun kapsamında Tedarik Şirketi Lisansı ile
görev yapacak olan TETAŞ, konuya ilişkin düzenlenecek ikincil mevzuat ile
değişecek/verilecek görev ve yetkileri ile sektörde faaliyetlerini sürdürecektir.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
17
EÜ
AŞ
HE
S
-G
eb
ze D
oğ
alg
az
-A
da
pa
zarı
Do
ğa
lga
z-
İzm
ir D
oğ
alg
az
-A
nk
ara
Do
ğa
lga
z-
İsk
en
de
run
İth
al
Kö
mü
r S
an
tra
lı
-T
rak
ya
DG
KÇ
S.
-U
nı-
Ma
r D
GK
Ç S
.-
Ese
ny
urt
DG
KÇ
S.
-O
va
DG
KÇ
S.
-B
ire
cik
HE
S-
Ya
mu
la H
ES
-Ç
am
lıca
-1 H
ES
-A
hik
öy
-I H
ES
-A
hik
öy
-II
HE
S-
Ak
su-Ç
ay
kö
yH
ES
-Ç
al
HE
S-
Din
ar-
II H
ES
-F
eth
iye
HE
S-
Gir
lev
ik-I
I H
ES
-Me
rca
n H
ES
-G
ön
en
HE
S-
Su
çatı
HE
S-
Sü
tçü
ler
HE
S-
To
hm
a-M
ed
ik H
ES
-G
azi
ler
HE
S-
Ala
çatı
RE
S-
Bo
zca
ad
a R
ES
YA
P İ
ŞLE
T D
EV
RE
T S
AN
TR
ALL
AR
I
YA
P İ
ŞLE
T S
AN
TR
ALL
AR
I
İHD
SA
NT
RA
LLA
RI
-Ç
ay
ırh
an
TS
-H
aza
r-I-
II
PM
UM
İTH
ALA
T/M
ÜB
AD
ELE
Gü
rcis
tan
-Aca
ra
Aze
rba
yca
n-N
ah
çiv
an
% 2
3,9
% 5
0
% 1
6,5
% 4
,4
% 4
,7
% 0
,4
KA
MU
DA
ĞIT
IM
ŞİR
KE
TLE
Rİ
% 5
3
ÖZ
EL
DA
ĞIT
IM
ŞİR
KE
TLE
Rİ
% 4
2,3
-B
OĞ
AZ
İÇİ
ED
AŞ
-D
İCLE
ED
AŞ
-V
AN
ED
AŞ
-A
KD
EN
İZ E
DA
Ş-
İST
. A
ND
. Y
AK
S.
ED
AŞ
-A
RA
S E
DA
Ş-
TO
RO
SLA
R E
DA
Ş-
GE
DİZ
ED
AŞ
-K
AY
SE
Rİ
ve
CİV
. E
LEK
. T
.A.Ş
.-
ME
RA
M E
DA
Ş-
BA
ŞK
EN
T E
DA
Ş-
AY
DE
M-
SA
KA
RY
A E
DA
Ş-
OS
MA
NG
AZ
İ E
DA
Ş-
ÇO
RU
H E
DA
Ş-
ÇA
MLI
BE
L E
DA
Ş-
ULU
DA
Ğ E
DA
Ş-
YE
ŞİL
IRM
AK
ED
AŞ
-F
IRA
T E
DA
Ş-A
KE
DA
Ş-T
RA
KY
A E
DA
Ş
TC
DD
(33
)
SA
NA
Yİ M
ÜŞ
TE
RİS
İ (8
)
İÇ İH
TİY
AÇ
(1
1)
Gü
rcis
tan
-Aca
ra
Aze
rba
yca
n-N
ah
çiv
an
DİR
EK
T
MÜ
ŞT
ER
İLE
R
% 2
,4
PM
UM
% 2
,2
İHR
/MÜ
B.
% 0
,1
20
12
Yıl
ı T
ük
eti
m
Tü
rkiy
e: 2
42
Mil
ya
r k
Wh
TE
TA
Ş S
AT
IŞ:
82
Mil
ya
r k
Wh
TE
TA
Ş’ı
n P
ay
ı: %
34
EN
ER
Jİ A
LIŞ
EN
ER
Jİ S
AT
IŞ PM
UM
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
18
Elektrik Piyasasının oluşumu ve rekabet ortamına yumuşak bir geçişin sağlanması misyonunu
üstlenen ve ilk yıllarda ülke elektrik ticaretinin yüzde 80-85’ini kontrol eden TETAŞ’ın,
1 Ağustos 2006 tarihinden sonra alım/satım portföy yapısının değişmesi sonucu, piyasadaki
payı, 2012 yılı verilerine göre, yüzde 34 olmuştur.
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ku
rulu
Gü
ç (M
W)
TÜRKİYE 31.846 35.587 36.824 38.820 40.502 40.836 41.817 44.761 49.524 52.911 57.058
TETAŞ Portföyü (Yİ+YİD+İHD+EÜAŞ)
12.255 14.985 15.755 15.855 15.855 15.855 15.855 15.846 15.838 15.838 15.817
TETAŞ’ın Payı (%) 38,48 42,11 42,78 40,84 39,15 38,83 37,92 35,40 31,98 29,93 27,72
Üre
tim
(TW
h) TÜRKİYE 129 141 151 162 176 192 198 195 211 229 239
TETAŞ (Alınan Enerji) 106 113 121 129 122 89 87 84 87 82 84
TETAŞ'ın Payı (%) 82,09 80,50 80,09 79,58 69,33 46,52 43,82 43,35 41,21 35,87 35,15
Tüke
tim
(TW
h) TÜRKİYE 133 141 150 161 175 190 198 194 210 230 242
TETAŞ (Satılan Enerji) 102 109 117 125 119 87 85 83 85 81 82
TETAŞ'ın Payı (%) 76,94 77,48 77,87 78,00 67,92 45,97 43,08 42,78 40,52 35,06 33,88
İth
alat
(G
Wh
) TÜRKİYE 3.588 1.158 464 636 573 864 789 812 1.144 4.556 4.363
TETAŞ 3.588 1.158 464 636 573 864 789 812 932 415 317
TETAŞ'ın Payı (%) 100 100 100 100 100 100 100 100 81,45 9,11 7,26
İhra
cat
(GW
h) TÜRKİYE 435 588 1.144 1.798 2.236 2.422 1.122 1.546 1.918 3.645 1.489
TETAŞ 435 401,5 378,7 403,4 325,7 14,9 31,6 330,71 627,10 19,425 12,876
TETAŞ'ın Payı (%) 100,00 68,40 33,10 22,44 14,57 0,62 2,82 21,39 32,70 0,53 0,86
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
19
0
50
100
150
200
250
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
12
7
13
3
14
1
15
0
16
1 17
5
19
0
19
8
19
4
21
1 8
2
24
2
26
10
2
10
9
11
7
12
5
11
9
87
85
83
85
81
82
Miktar TWh
TÜRKİYE ELEKTRİK TÜKETİMİNDE TETAŞ'IN PAYI
TÜRKİYE Tüketim TETAŞ Satılan Enerji
TETAŞ 82 Milyar kWh
% 34 Diğer Kaynaklar 160 Milyar kWh
% 66
TETAŞ'IN TÜRKİYE ELEKTRİK TÜKETİMİNİ KARŞILAMADAKİ PAYI (2012)
Türkiye Toplam Tüketimi: 242 Milyar kWh
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
20
TÜRKİYE VE TETAŞ PORTFÖYÜ KURULU GÜCÜ
Not: TETAŞ kurulu gücüne EÜAŞ’tan alınan 7000 MW dahildir.
0
10
20
30
40
50
60
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
31
,84
6
35
,58
7
36
,82
4
38
,82
0
40
,50
2
40
,83
6
41
,81
7
44
,76
1
49
,52
4
52
,91
1
57
,05
8
12
,25
5
14
,98
5
15
,75
5
15
,85
5
15
,85
5
15
,85
5
15
,85
5
15
,84
6
15
,83
8
15
,83
8
15
,81
7
Miktar MW
TÜRKİYE KURULU GÜCÜ TETAŞ POTFÖYÜ KURULU GÜCÜ
TÜRKİYE KURULU GÜCÜ 72%
TETAŞ PORTFÖYÜ KURULU GÜCÜ
28%
TETAŞ PORTFÖYÜNÜN TÜRKİYE KURULU GÜCÜNDEKİ PAYI
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
21
TETAŞ’IN ENERJİ ALIM-SATIM FAALİYETLERİ
1 Ekim 2001 tarihinde faaliyetine başlayan TETAŞ’ın yıllar itibariyle alıp sattığı enerji
miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
2001-2012 Enerji Alış-Satış Miktarlarının Yıllara Göre Dağılımı
DÖNEM
ALINAN ENERJİ SATILAN ENERJİ
MİKTAR TWh
TUTAR ORTALAMA
TARİFE MİKTAR
TWh
TUTAR ORTALAMA
TARİFE
MilyonTL Milyon $ Krş/kWh c/kWh Milyon TL Milyon $ Krş/kWh c/kWh
2001* 26,79 1.695,40 1.166,30 6,33 4,35 25,71 1.176,10 1.221,80 4,57 4,74
2002 106,23 7.245,10 4.753,10 6,82 4,47 101,99 8.112,80 5.322,30 7,95 5,22
2003 113,17 8.398,60 5.613,90 7,42 4,96 109,37 8.857,80 5.920,90 8,10 5,41
2004 120,69 9.365,10 6.597,40 7,76 5,47 116,82 9.566,10 6.739,00 8,19 5,77
2005 128,89 10.002,86 7.398,56 7,76 5,74 125,42 10.076,70 7.453,18 8,03 5,94
2006 122,22 10.957,40 7.355,73 8,97 6,02 118,61 10.726,30 7.445,20 9,04 6,3
2007 89,11 7.433,21 5.720,93 8,34 6,42 87,35 7.996,90 6.194,78 9,16 7,05
2008 86,95 10.014,68 7.721,17 11,52 8,88 85,34 9.448,00 7.279,32 11,07 8,53
2009 84,15 9.287,55 5.962,88 11,04 7,09 83,03 11.052,40 7.099,07 13,31 8,55
2010 87,03 11.135,21 7.354,83 12,79 8,59 85,26 12.512,82 8.264,74 14,68 9,69
2011 82,28 11.583,25 6.845,09 14,13 8,35 80.75 11.187,02 6.610,93 13,85 8,19
2012 83,56 14.342,27 7.988,34 17,22 9,59 82,21 15.455,69 8.608,49 18,80 10,47
* 2001 değerleri son 3 aylık dönemi kapsamaktadır.
0
20
40
60
80
100
120
140
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
26
,79
10
6,2
3
11
3,1
7
12
0,6
9
12
8,8
9
12
2,2
2
89
,11
86
,95
84
,15
87
,03
82
,28
83
,56
25
,71
10
1,9
9
10
9,3
7
11
6,8
2
12
5,4
2
11
8,6
1
87
,35
85
,34
83
,03
85
,26
80
,75
82
,21
Miktar TWh
2001-2012 YILLARI TETAŞ TARAFINDAN ALINAN- SATILAN ENERJİ
ALINAN ENERJİ SATILAN ENERJİ
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
22
2012 Yılında TETAŞ Tarafından Alınan Enerjinin Dağılımı
2012 YILINDA ENERJİ ALIMI YAPILAN KAYNAKLAR
KAYNAK
2012
ALINAN ENERJİ (kWh)
Toplam Enerji İçindeki Payı
(%)
EÜAŞ 20.000.187.800 24
YAP-İŞLET SANTRALLARI (Yİ) 41.811.003.439 50
YİD TERMİK GRUBU 10.188.134.464 12,19
YİD HİDROLİK GRUBU 3.570.492.355 4,27
YİD RÜZGAR GRUBU 47.748.927 0,1
YAP-İŞLET-DEVRET SANTRALLARI TOPLAMI 13.806.375.746 16,6
İŞLETME HAKKI DEVİR SANTRALLARI (İHD) 3.687.056.910 4,4
PİYASA MALİ UZLAŞTIRMA (PMUM) 3.935.745.438 4,7
GÜRCİSTAN-ACARA (Mübadele) 39.506.107 0,04
AZERBAYCAN-NAHCIVAN (Mübadele) 277.434.930 0,34
İTHALAT/MÜBADELE TOPLAM 316.941.037 0,3
TOPLAM 83.557.310.370 100,00
EÜAŞ %24
Yap İşlet Santralları
%50
Yap İşlet Devret Santralları
%16,6
İşletme Hakkı Devir Santralları
%4,4
PMUM %4,7
İthalat/Mübadele %0,3
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
23
2012 Yılında TETAŞ Tarafından Satılan Enerjinin Dağılımı
2012 YILINDA ENERJİ SATIŞI YAPILAN MÜŞTERİLER
MÜŞTERİLER
2012
SATILAN ENERJİ (kWh)
Top.Payı (%)
KAMU DAĞITIM ŞİRKETLERİ 43.602.789.000 53
ÖZEL DAĞITIM ŞİRKETLERİ 34.843.123.000 42,3
TCDD (33) 231.438.866 0,28
SANAYİ MÜŞTERİLERİ (8 ) 1.721.726.000 2,09
İÇ İHTİYAÇ MÜŞTERİSİ (11) 25.890.000 0,03
DİREKT MÜŞTERİLER TOPLAMI 1.979.054.866 2,4
PİYASA MALİ UZLAŞTIRMA (PMUM) 1.775.907.971 2,2
AZERBAYCAN-NAHCIVAN (Mübadele) 12.876.489 0,1
TOPLAM 82.213.751.326 100,00
Kamu Dağıtım Şirketleri
%53
Özel Dağıtım Şirketleri
%42,3
Direkt Müşteriler
%2,4
PMUM %2,2 İthalat/Mübadele
%0,1
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
24
V- ULUSLARARASI ELEKTRİK TİCARETİ
Enterkonneksiyon hatları, serbest piyasa modelinin yaygınlaşması ile uluslararası ticareti
özendirerek bölgesel ve kıtasal pazarların oluşturulması amacıyla kullanılmaya başlanmıştır.
Böylece, Elektrik sisteminin kapasite ve yedek paylaşımı ile daha ekonomik, kaliteli ve
güvenilir işletilmesi sağlanmaktadır.
Ülkemizde uluslararası elektrik ticareti ile ilgili olarak, 4628 sayılı Kanun çerçevesinde
oluşturulan enerji piyasası Mevzuatında;
Uluslararası enterkonneksiyon şartını sağlayan ülkelere veya ülkelerden elektrik ihracatı
veya ithalatının; Kanun, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği, Lisans
Yönetmeliği, Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği, Elektrik Piyasası Dağıtım
Yönetmeliği ve ilgili diğer ikincil mevzuat hükümlerine uygun olarak sadece TETAŞ,
özel sektör toptan satış şirketleri, perakende satış şirketleri ve perakende satış lisansı
sahibi dağıtım şirketleri tarafından yürütülebileceği,
İthalat ve/veya ihracat faaliyetine Kurul onayı ile izin verilmeden önce, EPDK, Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanlığının onayı ile TEİAŞ ve/veya ilgili dağıtım şirketinin teknik
konulara ilişkin görüşünün alınması gerektiği,
Sınır ötesi ticaret ve kısıt yönetimine ilişkin olarak, “Enterkonneksiyon Hatlarının
Kapasite Tahsisine Yönelik Usul ve Esaslar” Kurul tarafından onaylanmış olup, aynı
enterkonneksiyon hattını kullanmak üzere başvuruda bulunan birden fazla tüzel kişinin
olması halinde, TEİAŞ tarafından, lisans sahibi tüzel kişilerin ihaleye katılmaları ve kısıt
yönetim bedeli için teklif vermeleri isteneceği ve kapasitenin, lisans sahibi tüzel kişilerin
verdiği teklifler bazında tahsis edileceği,
Enterkonneksiyon hatlarını kullanan lisans sahibi tüzel kişilerin, kısıt yönetim bedeline
ilaveten, Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği ve ilgili tebliğlerde belirlenen usul ve
esaslara uygun olarak, TEİAŞ ve/veya ilgili dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilere, ithalat
ve/veya ihracat faaliyeti çerçevesinde sistem kullanımına yönelik ödeme yapmalarının
zorunlu olduğu,
Enterkonneksiyon hattını kullanmak isteyen, sadece bir lisans sahibi olması halinde, ihale
yapılmayacağı ve ilgili hattın kapasitesinin söz konusu lisans sahibi tüzel kişiye tahsis
edileceği ve bu durumda, ilgili lisans sahibi tüzel kişinin kısıt yönetim bedeli de
ödemeyeceği,
hususları düzenlenmiştir.
Sektörde faaliyet göstermek üzere 2013 yılı Mayıs ayı sonu itibariyle lisans almış olan 158
Toptan Satış Şirketinden, TETAŞ dışında bir şirkete elektrik enerjisi ihracatı, iki şirkete ise
ithalat izni verilmiş ve bu husus EPDK tarafından lisanslarına derç edilmiştir.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
25
Yakın zamana kadar, Türkiye ile komşu ülkeler arasındaki enerji alışverişi, ülkeler arasındaki
enerji iletim hattı bağlantılarındaki kapasiteler, söz konusu ülkelerin enerji altyapı imkanları
çerçevesinde enterkonneksiyon hattı üzerinden izole bölge besleme yöntemi ile yapılmıştır.
Ülkemizin elektrik enerjisi alt yapısının geliştirilmesi ve Avrupa bölgesi enterkonnekte
sistemi ile uyumlu hale getirilmesi çalışmaları kapsamında; Türkiye elektrik sisteminin
ENTSO-E Avrupa Kıtası Senkron Bölgesi şebekesine bağlantısı Eylül 2010’da TEİAŞ
tarafından gerçekleştirilmiş ve deneme işletmesi çalışmalarına 2011 yılında başlanmıştır.
ENTSO-E bağlantısı, Türkiye elektrik sistemi ile Avrupa Kıtası Senkron Bölgesi arasında
ticari elektrik alışverişini sağlayacak olup, ilk aşamada Yunanistan ve Bulgaristan ile sınırlı
miktarda kapasite tahsisi uygulamasına başlanmıştır.
TETAŞ’IN İTHALAT/İHRACAT VE MÜBADELE FAALİYETLERİ
Teşekkülümüzce, Bakanlığımız politikalarına paralel olarak, komşu ülkelerle ülkemiz
arasındaki enerji iletim hattı bağlantılarındaki kapasiteler, söz konusu ülkelerin enerji alt
yapıları, arz-talep durumları ve ithalat-ihracat imkanları izlenerek, ülkelerarası ilişkiler canlı
tutulmuştur.
4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve bu yöndeki diğer Mevzuat çerçevesinde,
Teşekkülümüzce elektrik enerjisi ithalat, ihracat ve mübadelesi yapılmaktadır.
Bu güne kadar,
Türkmenistan Bulgaristan
Nahçivan Özerk Cumhuriyeti
Gürcistan Acara Özerk Cumhuriyeti
Yunanistan İran
Rusya Suriye
ile elektrik enerjisi ithalatı, ihracatı ve mübadelesi yapılmıştır.
2012 yılında
Gürcistan
Nahcivan
ile enerji mübadelesi yapılmaktadır.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
26
2012 yılında bölge ülkeleri ile yapılan enerji alışverişine ilişkin bilgiler aşağıda özetlenmiştir.
Gürcistan- Acara Özerk Cumhuriyeti
Gürcistan’ın Acara Özerk Cumhuriyeti’nde yılın belirli dönemlerinde enerji sıkıntısı
yaşanması, su gelirlerinin fazla olduğu dönemlerde ise enerji fazlası olması nedeniyle enerji
konusunda bölgesel işbirliği yapılması amacıyla Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı ile Gürcistan Enerji Bakanlığı arasında Milletlerarası Anlaşma olarak 26
Eylül 2006 tarihinde imzalanan Elektrik Enerjisi Alış-Verişi Hakkında Protokol doğrultusunda
Teşekkülümüz ile Adjarian Energy Company LLC (JSC Energo-Pro Georgia) arasında
30.10.2006 tarihli “Mübadele Kapsamında Elektrik Enerjisi Alış-Veriş Anlaşması”
imzalanmıştır.
Milletlerarası Anlaşmada değişiklik yapan ve anlaşmanın süresini 2 yıl uzatan 1 No’lu
Protokol’ün 13.12.2010 tarihinde imzalanmasını takiben, TETAŞ ile JSC Energy-Pro Georgia
arasındaki “Elektrik Enerjisi Alış-Veriş Anlaşması” 28.01.2011 tarihinde yenilenmiştir. Bu
Anlaşma kapsamında Gürcistan’dan 2012 yılında 39.506.107 kWh elektrik enerjisi alımı
yapılmıştır.
Azerbaycan-Nahcivan
Türkiye ile Azerbaycan arasında imzalanan enerji mübadelesi protokolleri çerçevesinde, 2012
yılında Azerbaycan’ın Nahçivan Özerk Cumhuriyeti’ne 12.875.860 kWh enerji verilmiş ve
277.434.930 kWh elektrik enerjisi alımı yapılmıştır.
2002-2012 YILLARI İTHALAT VE İHRACAT FAALİYETLERİMİZ
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
3.588
1.159 463
636 575
864 790 814 932
415 317 435 402
379
413 564
1.215
152 331
627
19 13
İTHALAT İHRACAT
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
27
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
28
VI- PAZAR YAPISI VE GÖSTERGELERİ 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun temel hedefi; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli,
düşük maliyetli ve çevreye uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulmasıdır. Bunun
için de, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek mali açıdan
güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik piyasasının oluşması için gereken yasal ve idari
düzenlemeler gerçekleştirilmektedir.
Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinin 1 Ağustos 2006 tarihinde nakdi
olarak uygulanmaya başlanılmasıyla, arz güvenliğine yönelik piyasa eksenli çözümler
üretilmesi hedeflenmiştir. Piyasanın enerji ihtiyacının yada fazlalığının göstergesi, dengeleme
piyasasında oluşan sistem dengesizlik fiyatlarının yüksekliği yada düşüklüğü ile doğru
orantılıdır. Kısaca sistem dengesizlik fiyatları üretim tesisi yatırımcısının yatırımını
gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceğine karar vermesinde önemli bir etkendir. Söz konusu
fiyatlar, aynı zamanda, piyasa katılımcıları arasında imzalanan ikili anlaşmalar için de
referans olarak kullanılmaktadır.
Serbest/rekabetçi piyasanın tam olarak amacına ulaşabilmesi ve uzun vadeli arz güvenliğinin
ülkemizde tesis edilebilmesi için, şeffaf spot fiyatların ve likid forward piyasaların
oluşturulması gerekmektedir.
14.04.2009 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma
Yönetmeliği ile saatlik uzlaştırmaya dayalı Gün Öncesi Planlama ve Dengeleme Güç Piyasası
yapısı uygulamasına, birinci aşamada sanal olarak, 1 Aralık 2009 tarihinden itibaren de nakdi
uygulamaya geçilmiştir.
Gün Öncesi Piyasasında uzun ve orta dönemli ikili anlaşmalar dışında da enerji ticareti
yapılması amaçlanmıştır. Böylece dengeleme-uzlaştırma sadece mevcut anlaşmalardan
farkların dengelenmesi ve uzlaştırılmasına münhasır olacak, piyasa katılımcıları gün öncesi
piyasasından bir gün sonrası dahil olmak üzere kısa ve orta vadeli spot alım-satım işlemleri
yapabileceklerdir.
Dağıtım Şirketlerince yürütülen dağıtım ve perakende satış faaliyetlerinin ayrı tüzel kişilikler
altında yürütülmesini sağlamak amacıyla alınan “Dağıtım ve Perakende Satış Faaliyetlerinin
Hukuki Ayrıştırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar” hakkındaki Kurul Kararı 27.09.2012 tarihli
Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Piyasada ayrı tüzel kişilikler olarak faaliyet gösterecek olan Dağıtım ve Perakende Satış
şirketleri ile TETAŞ arasında 01.01.2013 tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde enerji satış
sözleşmeleri, 2012 yılı sonunda yapılmıştır.
Yeni piyasa yapısında tüm tüketicilerin tedarikçilerini seçme serbestisine sahip olmaları
hedefi doğrultusunda 2005 yılından itibaren sürekli düşürülen Serbest Tüketici Limiti; 2011
yılı başında 30.000 kWh’a, 2012 yılı başında ise, 25.000 kWh’a düşürülmüş, piyasa açıklık
oranı yaklaşık %84 olarak gerçekleşmiştir.
2009 yılında yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Arz Güvenliği Strateji Belgesinde 2015 yılı
sonunda sıfıra düşürülmesi hedeflenen Serbest Tüketici Limiti, 2013 yılı başında, 5.000 kWh
olarak belirlenmiştir.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
29
Pazar yapısındaki değişim hedeflerini ve gelişmelerin planlı şekilde ilerlemesini sağlamak
amacıyla 2004 yılında yürürlüğe konulan “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme
Strateji Belgesi”nde yer alan TEDAŞ bünyesindeki Dağıtım Şirketlerinin özelleştirilmesi
çalışmalarına 2006 yılında başlanmış; 2012 yılı sonu itibariyle 21 bölgeden 13’ünün işletmesi
özel sektöre devredilmiştir.
Aynı belgede yer alan EÜAŞ bünyesindeki üretim tesislerinin özelleştirmesi ise, birkaç küçük
HES dışında gerçekleşememiştir. 2013 yılı içinde bu çalışmaların hızlandırılması ve önemli
sayıda ve güçte EÜAŞ santralının özelleştirilmesi hedeflenmektedir.
Mart 2013’te yürürlüğe giren 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu, elektrik sektöründeki
ticaretin borsa ortamında yürütülmesinin, sektöre yatırımları/arz güvenliğini destekleyecek
sermaye aktarımına imkan sağlayacak düzenlemelerin yapılmasını öngörmektedir. Bu
kapsamda, organize toptan elektrik piyasasının işletimini üstlenmek üzere sermayesinin
büyük bir kısmı özel sektöre ait olacak şekilde Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi
(EPİAŞ) kurulacaktır.
VII- PAZAR EĞİLİMLERİ VE BÜYÜME POTANSİYELİ
4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde arz güvenliğine yönelik, piyasa eksenli
çözümler üretilmesi amacıyla oluşturulan bu piyasanın tam manasıyla amacına ulaşabilmesi
bir başka deyişle uzun vadeli arz güvenliğinin ülkemizde tesis edilebilmesi için mevcut
piyasada talep tarafının katılımının sağlanması gerekmektedir.
TEİAŞ tarafından 2012-2021 dönemi için hazırlanan kapasite projeksiyonuna göre, ülkemizde
elektrik enerjisi talebinde yılda yaklaşık %7,5 artış (düşük senaryoda 6,5) öngörülmekte ve
talebin önümüzdeki 10 yılda %75-93 artması öngörülmektedir. Ülkemizdeki piyasanın
büyüme potansiyeline sahip olduğu ve yukarıda ifade edilen bir pazar yapısının oluşturulması
ile de yatırımcının tercihinin ülkemiz yönünde olacağı düşünülmektedir. TETAŞ bu pazarda
taahhütlerini mevcut ve değişecek mevzuat çerçevesinde yerine getirmeye devam edecektir.
2012 yılı, elektrik dağıtımındaki özelleştirmeler ve üretim yatırımlarındaki artışlar ile sektör
yapısının önemli ölçüde değiştiği, nihai Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ile
düzenlenmiş olan Gün Öncesi Planlama ve Dengeleme Güç Piyasasının devreye girmesi ile
de elektrik ticaretinin daha rekabetçi bir seviyeye geldiği, kamu payının azaldığı bir dönem
olmuştur.
2012 yılı sonu itibariyle Toplam 21 Dağıtım Şirketinin 13’ü özel sektör, 8’i kamu şirketleri
tarafından işletilmektedir. Sisteme yeni katılan üretim tesisleri ile 2012 yıl sonu verilerine
göre, ülke kurulu gücünde %7,9 oranında artış meydana gelmiştir. Türkiye toplam üretiminin
%38’i kamu şirketleri, %62’si ise özel sektör tarafından işletilen santralarda
gerçekleştirilmiştir.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
30
Dünyada ve ülkemizde yaşanan ekonomik ve politik gelişmelerle doğrudan etkileşim içinde
olan Türkiye elektrik piyasası; 2008 yılının son çeyreğinde daralan, ancak 2010 yılı ile
toparlanmaya başlayan ve 2012 yılında da devam eden talep artışının gerektirdiği yatırım
ihtiyacı ve bu ihtiyaçlar çerçevesinde geliştirilmekte olan mevzuat altyapısı, gelişen ticaret
ortamı ve ihtiyaç duyulan yeni insan kaynağı profili ile son derece dinamik bir süreçten
geçmektedir.
Global krizin ülkedeki etkilerinin görülmeye başladığı 2008 yılı son çeyreğinden itibaren
başlayan ve 2009 yılında %2 azalış olarak gerçekleşen elektrik tüketimindeki duraksama ve
azalış eğilimi, 2010 yılı ile toparlanma trendine girmiş ve bir önceki yıla göre % 8,5 artış
olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında tüketimdeki artış devam etmiş ve bir önceki yıla göre
% 5,2 artış ile 242 GWh olarak gerçekleşmiştir.
2001 2012 2001 / 2012
* 2012 Yılı sonu itibariyle toplam 21 Dağıtım Şirketinin 13’ü özel şirketler tarafından işletilmektedir.
ÜRETİM İLETİM TOPTAN SATIŞ DAĞITIM
TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ SEKTÖRÜNDE ÖZEL SEKTÖR-KAMU PAYLARININ GELİŞİMİ
ÖZEL
%30
KAMU
%70
ÖZEL
%62
KAMU
%38
KAMU
%100
KAMU
%100
2001 2012
ÖZEL
%66
KAMU
%34
ÖZEL%5
KAMU
%95
ÖZEL*
%62
KAMU
%38
2001 2012
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
31
2001-2012 YILLARI ELEKTRİK ÜRETİM/TÜKETİM VE KURULU GÜÇ DEĞERLERİ
YILLAR TÜRKİYE ÜRETİM (GWh)
DIŞ ALIM
(GWh)
DIŞ SATIM (GWh)
TÜRKİYE TÜKETİM
(GWh)
TÜRKİYE KURULU
GÜÇ (MW)
2001 122.725 4.579 433 126.871 28.332
2002 129.400 3.588 435 132.553 31.846
2003 140.581 1.158 588 141.151 35.587
2004 150.698 464 1.144 150.018 36.824
2005 161.956 636 1.798 160.794 38.820
2006 176.300 573 2.236 174.637 40.565
2007 191.558 864 2.422 190.000 40.836
2008 198.418 789 1.122 198.085 41.817
2009 194.813 812 1.546 194.079 44.761
2010 211.208 1.144 1.918 210.434 49.524
2011 228.406 4.556 3.645 230.306 52.911
2012 243.209 4.363 1.489 241.947 57.058
0
50
100
150
200
250
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
13
3
14
1
15
0
16
1
17
5
19
0
19
8
19
4 21
0 23
0
24
2
Miktar TWh
2002-2012 YILLARI TÜRKİYE TÜKETİMİ
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
32
VIII- GELECEĞE YÖNELİK PLANLAR TETAŞ, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı koordinasyonunda gerçekleştirilen ve parçası
olduğu reform çalışmaları kapsamında operasyonel ve organizasyonel bir dönüşüm geçirmiş,
bu çerçevede almış olduğu Danışmanlık Hizmeti neticesinde, Elektrik Piyasası Dengeleme ve
Uzlaştırma Yönetmeliğinin nakdi uygulamasına yönelik Geçiş Dönemi Sözleşmeleri’ni
hazırlamış ve;
Bu sözleşmelerin miktar ve fiyat parametrelerini hesaplamak,
Gün Öncesi Piyasa, Gerçek Zamanlı Dengeleme Piyasası ve İkili Anlaşmalar Piyasasında
elektrik alımı ve satımı yapabilmek,
Dengeleme Birimlerinin Günlük ve saatlik Üretim Programları ile Yük Alma ve Yük atma
Teklif Fiyatlarını verebilmek,
için gerekli olan bilişim alt yapısını kurmuştur.
Bu yapılanma çalışmaları sonucunda TETAŞ, 01 Ağustos 2006’da başlayan yeni elektrik
piyasasında yerini almış ve kamu tarafından imzalanmış uzun dönemli enerji alım anlaşmaları
ile Bakanlık politikaları çerçevesinde verilen görevler kapsamında satın aldığı enerjiyi, enerji
satış portföyünü oluşturan taraflar arasında ayrım gözetmeksizin satarak, ülke ekonomisinin
işleyebilmesi için temel girdi olan elektrik enerjisinin kesintisiz ve sürekli temininde önemli
bir rol üstlenmiştir.
Elektrik Piyasasının oluşumu ve rekabet ortamına yumuşak bir geçişin sağlanmasını temin
etmek bağlamında; ilk yıllarda (2001-2006) ülke elektrik ticaretinin % 85’ini kontrol eder
konumda olan TETAŞ’ın, 1 Ağustos 2006 tarihinden sonra Geçiş Dönemi Sözleşmelerinin
(GDS) yürürlüğe girmesiyle birlikte alım/satım portföy yapısı ve Türkiye elektrik
piyasasındaki payı 2012 yılı verilerine göre % 34 olmuştur.
4628 sayılı Kanun ile oluşturulan yapıda TETAŞ’ın, üstlendiği görevler kapsamında ülke
enerji ticaretindeki rolünü giderek azaltması öngörülmüştür. Öte yandan sektördeki orta-uzun
dönemde arz güvenliğinin sağlanması ve yeni yatırımların teşviki ile teknoloji transferi
gerçekleştirilmesi amacıyla Milletlerarası Anlaşma kapsamında tesis edilmek üzere Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanlığı koordinasyonunda çalışmalarına devam edilmekte olan Nükleer
Güç Santrallarında üretilecek elektriğin yarısının TETAŞ tarafından satın alınması
öngörülmektedir.
Ayrıca, ülke elektrik arz-talep dengesi çerçevesinde, Hükümetlerarası anlaşmalara bağlı
olarak ilgili ülke elektrik kuruluşları ile TETAŞ arasında imzalanan ve imzalanacak ithalat-
ihracat anlaşmaları kapsamında, ülkelerarası enerji alışverişi görevini de sürdürecektir.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. 2012
33
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ), sürdürülebilir dengenin bir
unsuru olarak piyasa yapısının tam ortasında yer almıştır. TETAŞ tarifesi, hem tüketiciye
ucuz enerji sağlama amacına hizmet etmek, hem de yeni üretim tesisi yatırımlarının
gerçekleşmesine ve piyasanın gelişmesine olumlu katkı sağlayacak şekilde gerçekçi olarak
belirlenmek durumundadır. Bu nedenle, 4628 ve 6446 sayılı Kanunlarda TETAŞ tarifesinin
belirlenmesinde, alım yükümlülüklerini tam olarak karşılayabilmesi, bu yükümlülüklerden
kaynaklanan herhangi bir mali yükün ortaya çıkmaması ve enerji piyasasında faaliyet
gösteren diğer kamu iktisadi teşebbüslerinin mali yapılarını olumsuz etkilememesinin esas
alınacağı hususuna yer verilmiştir.
6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu ile başlayacak dönemde TETAŞ tedarik lisansı
sahibi olarak piyasada mevzuat ile kendisine verilen görevleri yerine getirmeye devam
edecektir.