Türkiye’de E itim Harcamalar n Ekonomik Büyüme Üzerindeki ... · Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri ... Solow, R. (1956), “A Contribution to the Theory of Economic Growth”,

Orta Gelir Seviyesindeki Ülkelerde Kamusal Risk, Bürokratik Yap ve Fiziki Sermayenin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri

386 Maliye Dergisi, Temmuz-Aralk 2017; 173: 362-386

Romer, P.M. (1990), “Endogenous Growth and Technical Change”, Journal of Political Economy, 99, 807-27.

Rodrik, D. (1999), Where Did All the Growth Go?, NBER Working Paper, No.W6350.

Rodrik, D. (2000), Institutions For High-Quality Growth: What They Are and How To Acquire Them, NBER Working Paper, 7540.

Rodrik, D. (2003), “The Primacy of Institutions (and what this does and does not mean)”, Finance and Developments (3), 31-34.

Sass, M. (2003), “Competitiveness and Economic Policies Related to Foreign Direct Investment”, Hungary Ministry of Finance Working Paper No.3, available at: www.pm.gov.hu/ Dokumentumok/Seo/fuzetek.htm (accessed February 12, 2007)

Saint-Paul, G. (1992), “Technological Choice, Financial Markets, and Economic Development”, European Economic Review, 36(4), 763-781.

Sen, K. (2013), “The Political Dynamics of Economic Growth”, World Development, July, 41,

Shleifer, A. ve Vishny, R.W. (1993), “Corruption”, The Quarterly Journal of Economics, No.3 (Aug.), 108, 599-617.

Shleifer, A. ve Vishny, R.W. (1998), The Grabbing Hand, Government Pathologies and Their Cures, Harvard University Press.

Solow, R. (1956), “A Contribution to the Theory of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, No.1, 70, 65-94.

Temple, J. (1998). “Equipment Investment and the Solow Model” Oxford Economic Papers, 50, 39-62.

Temple, J. (1999). “New Growth Evidence” Journal of Economic Literature, 37(1), 112-156.

Uluba o lu, M.A. ve Doucouliagos, C. (2004), Institutions and Economic Growth: A Systems Approach, Melbourne: SAEF, Deakin University.

Young, A. (1995), “The Tyranny of Numbers: Confronting the Statistical Realities of the East Asian Growth Experience” Quarterly Journal of Economics, 110(3), 641-680.

Zhang, K.H.L. (2001), “Does Foreign Direct nvestment Promote Economic Growth? Evidence from East Asia and Latin America” Contemporary Economic Policy, 19, 175-85.

Wagle, U.R. (2007), “Are Economic Liberalization and Equality Compatible? Evidence from South Asia”, World Development, 35(11), 1836-1818.

Williamson, O.E. (1975), Markets and Hierarchies: Analysis and Antitrust Implications, New York: The Free Press.

Windmeijer, F. (2005), “A Finite Sample Correction for the Variance of Linear Efficient Two-Step GMM Estimators”, Journal of Econometrics, 126, 25-51.

Wooldridge, J.M. (2002), Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data, The MIT Press, Massachusetts.

A. AKINCI

Maliye Dergisi, Temmuz-Aralk 2017; 173: 387-397 387

Türkiye’de E itim Harcamalarnn Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi1

Adil AKINCI*

Öz Bu çal mann temel amacn merkezi yönetim bütçesi içerisinde en

yüksek pay alan e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kinin ortaya konulmas olu turmaktadr. Bu kapsamda çal mada zaman serisi yöntemlerinden Otoregresif Da tlm Gecikme Modeli (ARDL) testi kullanlarak Türkiye’de 2006:Q1-2017:Q2 döneminde e itim harcamalarnn ekonomik büyüme üzerindeki etkileri incelenmi tir. Analiz sonuçlarna göre incelenen dönem içerisinde e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönemde istatistiki olarak anlaml bir ili ki bulunmu tur. Ekonometrik analiz sonuçlarndan elde edilen bulgulara göre e itim harcamalarnda meydana gelecek %1’lik art n ekonomik büyüme üzerinde uzun dönemde %0,86’lk, ksa dönemde ise %0,23’lük bir art a neden olaca tespit edilmi tir.

Anahtar Kelimeler: Ekonomik Büyüme, Merkezi Yönetim Bütçesi, E itim

Harcamalar, ARDL Effect of Education Expenditures on the Economic Growth in Turkey

Abstract The main purpose of this study is to reveal the relationship between

economic growth and education expenditures, which have the highest share in the Central Government Budget. In this context, the effects of education expenditures on economic growth in the period of 2006:Q1-2017:Q2 in Turkey were examined by using the Autoregressive Distributed Lag Model

1Bu çal ma 13-15.05.2016 tarihinde Üsküp/Makedonya’da düzenlenen “International Conference on Social Science and Humanities” kongresinde özet bildiri olarak sunulmu tur. *Yrd.Doç.Dr., Krklareli Üniversitesi, UBYO, Bankaclk-Finans Bölümü, [email protected] Makalenin Gönderilme Tarihi: 27.10.2017 Kabul Tarihi: 29.12.2017

Türkiye’de E itim Harcamalarnn Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi


(ARDL) test from the time series methods. In the period analyzed according to the analysis results, a statistically significant relation was found between long term educational expenditures and economic growth. According to the findings obtained from the econometric analysis results, it is determined that the 1% increase in education expenditures will cause an increase of 0.86% in long term and 0,23% in short term on economic growth.

Keywords: Economic Growth, Central Government Budget, Educational

Expenditures, ARDL JEL Classification Codes: H0, H5, H6 Giri 1980’li yllara kadar ekonomik büyümenin dinamiklerini açklayan

Harrod-Domar büyüme modeli ve neo-klasik büyüme modeli ön plana çkmaktayd. Harrod-Domar büyüme modeline göre, ekonomik büyümenin temel belirleyici faktörü sermaye birikimidir. Neo-klasik büyüme modeline göre de ekonomik büyümenin temel belirleyici faktörü sermaye stoku ve verimliliktir. Modele göre, sermaye stokundaki de i imler yeni yatrmlara ve mevcut sermayenin azalmasna ba l olarak de i mekteyken verimlilik ise teknolojik de i imlere ba l olarak açklanm tr (Ulusoy, 2016:41).

1980’lerin sonunda neo-klasik büyüme modeline yönelik hem kuramsal hem de ampirik alanda ciddi ele tiriler yaplm tr. Neo-klasik büyüme modelinin uzun dönemli büyümeyi teknolojik geli melere ba lamas ancak bu teknolojik geli melerin altyapsn ve iktisadi belirleyicilerini açklamamas Romer (1986) ve Lucas’n (1988) yaptklar çal malarla içsel büyüme modelinin ortaya çkmasnda önemli rol oynam tr. çsel büyüme modeli, fiziksel sermayenin yansra be eri sermayedeki olanaklarn da büyümenin belirleyici dinamikleri arasnda oldu u üzerinde durmaktadr. Modele göre, fiziksel sermayede azalan verimler kanunu geçerliyken be eri sermayede geçerli de ildir.

çsel büyüme modelinin ana unsuru olan be eri sermayenin geli iminde en önemli faktörlerin ba nda e itim gelmektedir. E itim, i gücünün yeteneklerinin geli tirilmesini sa lamaktadr ve bu durumda bireyler daha fazla gelir elde edebilmektedir. Ayrca e itim, mevcut kaynaklarn daha verimli, etkin ve iktisadi kullanlmas için yeni yöntemlerin geli tirilmesine de çok önemli katklar sa lamaktadr. Kaynaklarn daha verimli, etkin ve iktisadi kullanlmas ise ülkelerin rakiplerine kar rekabet üstünlü ü sa layarak daha fazla zenginle mesini, zenginle me ile birlikte toplumsal hayat standardnn yükselmesi hususunda ciddi katklar sa layarak ülke ekonomilerinin geli mesini ve büyümesini temin etmektedir. Ülkelerin ekonomik olarak kalc ve sürdürülebilir ekonomik büyüme politikalar olu turabilmesi e itim imkânlarnn geli tirilmesine ba l olarak ekillenmektedir (Dornbusch vd., 2016:78-79).



(ARDL) test from the time series methods. In the period analyzed according to the analysis results, a statistically significant relation was found between long term educational expenditures and economic growth. According to the findings obtained from the econometric analysis results, it is determined that the 1% increase in education expenditures will cause an increase of 0.86% in long term and 0,23% in short term on economic growth.

Keywords: Economic Growth, Central Government Budget, Educational

Expenditures, ARDL JEL Classification Codes: H0, H5, H6 Giri 1980’li yllara kadar ekonomik büyümenin dinamiklerini açklayan

Harrod-Domar büyüme modeli ve neo-klasik büyüme modeli ön plana çkmaktayd. Harrod-Domar büyüme modeline göre, ekonomik büyümenin temel belirleyici faktörü sermaye birikimidir. Neo-klasik büyüme modeline göre de ekonomik büyümenin temel belirleyici faktörü sermaye stoku ve verimliliktir. Modele göre, sermaye stokundaki de i imler yeni yatrmlara ve mevcut sermayenin azalmasna ba l olarak de i mekteyken verimlilik ise teknolojik de i imlere ba l olarak açklanm tr (Ulusoy, 2016:41).

1980’lerin sonunda neo-klasik büyüme modeline yönelik hem kuramsal hem de ampirik alanda ciddi ele tiriler yaplm tr. Neo-klasik büyüme modelinin uzun dönemli büyümeyi teknolojik geli melere ba lamas ancak bu teknolojik geli melerin altyapsn ve iktisadi belirleyicilerini açklamamas Romer (1986) ve Lucas’n (1988) yaptklar çal malarla içsel büyüme modelinin ortaya çkmasnda önemli rol oynam tr. çsel büyüme modeli, fiziksel sermayenin yansra be eri sermayedeki olanaklarn da büyümenin belirleyici dinamikleri arasnda oldu u üzerinde durmaktadr. Modele göre, fiziksel sermayede azalan verimler kanunu geçerliyken be eri sermayede geçerli de ildir.

çsel büyüme modelinin ana unsuru olan be eri sermayenin geli iminde en önemli faktörlerin ba nda e itim gelmektedir. E itim, i gücünün yeteneklerinin geli tirilmesini sa lamaktadr ve bu durumda bireyler daha fazla gelir elde edebilmektedir. Ayrca e itim, mevcut kaynaklarn daha verimli, etkin ve iktisadi kullanlmas için yeni yöntemlerin geli tirilmesine de çok önemli katklar sa lamaktadr. Kaynaklarn daha verimli, etkin ve iktisadi kullanlmas ise ülkelerin rakiplerine kar rekabet üstünlü ü sa layarak daha fazla zenginle mesini, zenginle me ile birlikte toplumsal hayat standardnn yükselmesi hususunda ciddi katklar sa layarak ülke ekonomilerinin geli mesini ve büyümesini temin etmektedir. Ülkelerin ekonomik olarak kalc ve sürdürülebilir ekonomik büyüme politikalar olu turabilmesi e itim imkânlarnn geli tirilmesine ba l olarak ekillenmektedir (Dornbusch vd., 2016:78-79).

A. AKINCI


Çal mada, kamu mali yönetimini yeniden yaplandran 5018 sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun uygulanmaya girdi i 2006 ylndan ba lanmak üzere çeyrek veriler kullanlarak 2006:Q1-2017:Q2 döneminde, kamu e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili ki analiz edilerek kamu e itim harcamalarnn ekonomik büyüme üzerindeki etkileri ekonometrik yöntemlerden zaman serisi analizi yöntemiyle incelenmektedir. Bu amaçla öncelikle ilgili literatür taramas yaplm ve zaman serisi analizi yöntemlerinden ARDL testi yardmyla e itim harcamalarnn ekonomik büyüme üzerindeki etkileri açklanmaya çal lm tr.

1. E itim ile Ekonomik Büyüme Arasndaki li ki Ülkelerin siyasal, sosyal ve ekonomik geli mi lik seviyesini belirleyen en

önemli faktörlerin ba nda e itim gelmektedir. E itim hem bireylere sa lad özel yararlar hem de toplumsal açdan yaratm oldu u pozitif d sallklar nedeniyle ülkelerin ekonomik büyüme ve kalknma süreçlerinde önemli rol oynamaktadr (Öztürk, 2015:387).

Bireylerin refah ve gelir seviyesinin yükselmesinde, e itim sayesinde kazanlm olan bilgi, beceri ve yeteneklerin ciddi katks bulunmaktadr. Bireyler e itim sayesinde eme inin parasal de erini arttrmaktadr (Mutluer vd., 2013:98). Nitelikleri artan bireyler, potansiyel i gücünü olu turmalar nedeniyle i gücünün kalite düzeyini arttrarak, verimlili i ve yaratcl da harekete geçirerek ulusal gelir düzeyini artrmakta, yaratlan gelir daha adil payla lr hale gelmektedir. Ayrca bireylerin e itim seviyesinin yükselmesi bilimsel ve teknolojik yeniliklere de hz kazandrmaktadr (Gürak, 2016:31). E itim toplumdaki bireylerin beceri düzeylerini geli tirdi i için be eri sermaye birikimini artrmaktadr. Be eri sermaye birikiminin artmas, fiziksel sermaye birikimine tamamlayclk sa layarak ekonomik büyümenin sa lanmasnda önemli bir etki yaratmaktadr (Tuncer ve Yüksel, 2011:270).

E itim düzeyi artan toplumlarda yönetim daha demokratik bir nitelik kazanmakta, ekonomik ve siyasal istikrar sa lamak kolayla makta ve suç i leme oranlar azalmaktadr. E itimin yaratt pozitif d sallklar da göz önüne alnd nda, e itime yaplan harcamalarn uzun dönemde bir yatrm harcamas olarak yaratt artan getiri nedeniyle ekonomik büyüme ve kalknmay hzlandrmaktadr (Öztürk, 2015:387).

E itimin sosyal yapya ve be eri sermayeye sa lad önemli katklar ve bu katklarn ekonomik büyümeye do rudan etkide bulunmas nedeniyle elde edilecek faydalar göz önünde bulundurularak e itim hizmetinin sunumu ve bu alanda yaplacak harcamalarn kamu tarafndan üstlenilmesi zorunluluk haline gelmi ve ki isel tercihlere braklmam tr (Feyzio lu Akkoyunlu, 2005:107). Bu nedenle kamunun e itime yapt harcamalar sürekli art göstermektedir. Türkiye’de e itim harcamalarnn geli imine bakld nda Tablo 1’de yer alan e itim harcamalarnn gayrisafi yurtiçi hasla ve merkezi yönetim bütçesi içerisindeki oranlar incelendi inde, 2006 ylnda %2,8 olan e itim harcamalarnn gayrisafi yurtiçi haslaya oran 2016



ylnda %4’e yükselmi tir. 2006 ylnda %12,5 olan e itim harcamalarnn merkezi yönetim bütçesi içerisindeki oran 2016 ylnda %17,8’e yükselmi tir. Tablo 1’de yer alan verilerden de anla ld üzere 2006-2016 yllar arasnda Türkiye’de e itim harcamalar için ayrlan kaynaklarda ciddi bir art oldu u görülmektedir.

Tablo 1: E itim Harcamalarnn Oranlar (%)

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

E itim Harcamalarnn GSYH’ye Oran

2,8 2,9 3,1 3,6 3,6 3,5 3,6 3,6 3,7 3,7 4,0

E itim Harcamalarnn Bütçe çerisindeki Oran

12,5 12,6 13,4 13,3 14,1 15,4 15,7 15,9 16,9 17,2 17,8

Kaynak: BÜMKO, 2017. Kamunun e itim harcamalarn arttrmasnn nedenlerinden biri de

bireylerin ayn gelir düzeyinde olmamalardr. Bireyler arasnda frsat e itli ini sa layabilmek amacyla kamu e itim harcamalarn artrmaktadr.

2. lgili Literatür Do rul (2009), 1990-2001 döneminde panel veri analizi yöntemiyle

Türkiye’de il baznda verileri kullanarak Marmara ve Güneydo u Anadolu bölgeleri ile Türkiye genelinde e itim harcamalar ve ki i ba na dü en GSY H arasndaki ili kiyi incelemi tir. Çal mada olu turulan her üç modelde de e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda istatistiki olarak pozitif ve anlaml sonuçlar elde edilmi tir. E itim harcamalarndaki %1’lik bir art n ki i ba na dü en GSY H’yi Türkiye genelinde %0,52, Marmara bölgesinde %0,50, Güneydo u Anadolu bölgesinde ise %0,35 artrd tespit edilmi tir.

Af ar (2009), 1963-2005 döneminde Johansen e bütünle me yöntemi ve Granger nedensellik testini kullanarak Türkiye’de e itim yatrmlar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi tir. Çal mada e itim yatrmlar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönem ili kisi bulunamam , nedenselli in yönünün ise e itim yatrmlarndan ekonomik büyümeye do ru oldu u tespit edilmi tir.

Mukit (2012), 1995-2009 döneminde en küçük kareler yöntemini kullanarak regresyon modeli kurmu ve ardndan da Johansen e bütünle me yöntemini kullanarak Banglade ’de kamu e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi tir. Çal mada e itim harcamalarnda yaplacak %1’lik art n ekonomik büyüme üzerinde uzun dönemde %0,34’lük bir art meydana getirdi i test sonuçlarndan tespit edilmi tir.

Eriçok ve Ylanc (2013), 1968-2005 döneminde ARDL yöntemini kullanarak Türkiye’de e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada e itim harcamalar ile ekonomik büyüme



ylnda %4’e yükselmi tir. 2006 ylnda %12,5 olan e itim harcamalarnn merkezi yönetim bütçesi içerisindeki oran 2016 ylnda %17,8’e yükselmi tir. Tablo 1’de yer alan verilerden de anla ld üzere 2006-2016 yllar arasnda Türkiye’de e itim harcamalar için ayrlan kaynaklarda ciddi bir art oldu u görülmektedir.

Tablo 1: E itim Harcamalarnn Oranlar (%)

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

E itim Harcamalarnn GSYH’ye Oran

2,8 2,9 3,1 3,6 3,6 3,5 3,6 3,6 3,7 3,7 4,0

E itim Harcamalarnn Bütçe çerisindeki Oran

12,5 12,6 13,4 13,3 14,1 15,4 15,7 15,9 16,9 17,2 17,8

Kaynak: BÜMKO, 2017. Kamunun e itim harcamalarn arttrmasnn nedenlerinden biri de

bireylerin ayn gelir düzeyinde olmamalardr. Bireyler arasnda frsat e itli ini sa layabilmek amacyla kamu e itim harcamalarn artrmaktadr.

2. lgili Literatür Do rul (2009), 1990-2001 döneminde panel veri analizi yöntemiyle

Türkiye’de il baznda verileri kullanarak Marmara ve Güneydo u Anadolu bölgeleri ile Türkiye genelinde e itim harcamalar ve ki i ba na dü en GSY H arasndaki ili kiyi incelemi tir. Çal mada olu turulan her üç modelde de e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda istatistiki olarak pozitif ve anlaml sonuçlar elde edilmi tir. E itim harcamalarndaki %1’lik bir art n ki i ba na dü en GSY H’yi Türkiye genelinde %0,52, Marmara bölgesinde %0,50, Güneydo u Anadolu bölgesinde ise %0,35 artrd tespit edilmi tir.

Af ar (2009), 1963-2005 döneminde Johansen e bütünle me yöntemi ve Granger nedensellik testini kullanarak Türkiye’de e itim yatrmlar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi tir. Çal mada e itim yatrmlar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönem ili kisi bulunamam , nedenselli in yönünün ise e itim yatrmlarndan ekonomik büyümeye do ru oldu u tespit edilmi tir.

Mukit (2012), 1995-2009 döneminde en küçük kareler yöntemini kullanarak regresyon modeli kurmu ve ardndan da Johansen e bütünle me yöntemini kullanarak Banglade ’de kamu e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi tir. Çal mada e itim harcamalarnda yaplacak %1’lik art n ekonomik büyüme üzerinde uzun dönemde %0,34’lük bir art meydana getirdi i test sonuçlarndan tespit edilmi tir.

Eriçok ve Ylanc (2013), 1968-2005 döneminde ARDL yöntemini kullanarak Türkiye’de e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada e itim harcamalar ile ekonomik büyüme

A. AKINCI


arasnda ksa dönemli bir ili ki tespit edilmi tir. Çal maya göre, e itim harcamalarnda meydana gelecek %100’lük bir art ekonomik büyüme üzerinde %3,89’luk bir art yaratacaktr.

Akçac (2013), 1998:Q1-2012:Q3 döneminde Toda-Yomamoto nedensellik yöntemini kullanarak Türkiye’de e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi tir. Çal mada e itim harcamalarndan ekonomik büyümeye do ru tek yönlü bir nedensellik ili kisinin oldu u tespit edilmi tir.

Idrees ve Siddiqi (2013), 1990-2006 döneminde G-7 ülkeleri ile geli mekte olan 7 ülkeyi (Pakistan, Hindistan, Çin, Türkiye, Polonya, Rusya ve Güney Afrika) baz alarak yaptklar çal mada panel e bütünle me yöntemini kullanarak kamu e itim harcamalarnn ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini incelemi lerdir. Çal mada kamu e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönemli bir ili kinin oldu u tespit edilmi tir. Ayrca, kamu e itim harcamalarnda yaplacak 1 dolarlk art n geli mi ülkelerin milli haslasnda 21,85 dolar, geli mekte olan ülkelerin milli haslasnda ise 27,29 dolarlk bir art a neden olaca belirlenmi tir.

Mercan (2013), 1980:Q1-2012:Q4 döneminde ARDL yöntemini kullanarak Türkiye’de kamu e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi tir. Çal mada e itim harcamalarnn ekonomik büyüme üzerinde pozitif bir etkiye sahip oldu u tespit edilmi tir.

Kran (2014), 1970-2009 döneminde e bütünle me analizi yöntemini kullanarak 18 Latin Amerika ülkesinde e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi tir. 11 ülkede e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönem ili ki oldu u, 7 ülkede ise uzun dönem ili ki olmad tespit edilmi tir.

Selim vd. (2014), 2000-2011 döneminde Türkiye’nin de içinde bulundu u G-20 ülkelerini baz alarak yapt çal mada panel e bütünle me yöntemini kullanarak e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda istikrarl bir ili ki oldu u tespit edilmi tir.

Kzlkaya ve Koçak (2014), 1990-2009 döneminde Türkiye’nin de içinde bulundu u seçilmi 11 OECD ülkesini baz alarak yapt çal mada panel e bütünle me yöntemini kullanarak e itim harcamalarnn ve sabit sermaye yatrmlarnn ekonomik büyüme ile olan ili kisini analiz etmi lerdir. Çal mada her iki de i kenle ekonomik büyüme arasnda pozitif bir ili ki tespit edilmi tir.

Pamuk ve Bekta (2014), 1998:Q1-2013:Q2 döneminde ARDL yöntemini kullanarak Türkiye’de e itim harcamalarnn ekonomik büyüme üzerindeki rolünü incelemi lerdir. Çal mada, e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönemli bir ili ki olmad , Granger nedensellik testi sonuçlarna göre ekonomik büyümeden e itim harcamalarna do ru tek yönlü bir nedensellik oldu u tespit edilmi tir.



Mallick ve Dash (2015), 1951-2012 döneminde VAR modelini kullanarak Hindistan’da e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada, e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönemli, nedensellik testi sonuçlarna göre e itim harcamalarndan ekonomik büyümeye do ru tek yönlü bir ili ki oldu u tespit edilmi tir.

Mariana (2015), 1980-2013 döneminde Johansen e bütünle me analizi yöntemini kullanarak Romanya’da e itim harcamalar, yüksekö retim ö renci says ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada incelenen üç de i ken arasnda uzun dönem ili kisi bulunamam tr.

Uçan ve Ye ilyurt (2016), 2006:Q1-2015:Q4 döneminde Johansen e bütünle me analizi yöntemini kullanarak Türkiye’de e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada, e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönemli bir ili ki oldu u, nedensellik testi sonuçlarna göre bu ili kinin çift yönlü oldu u tespit edilmi tir.

3. Veri, Yöntem ve Ekonometrik Bulgular Çal mann veri seti 2006:Q1-2017:Q2 dönemini kapsamaktadr.

Çal mada gayrisafi yurtiçi hasla (GSY H) ba ml de i ken, merkezi yönetim bütçesi e itim harcamalar (eh) ise ba msz de i ken olarak kullanlm tr. Gayrisafi yurtiçi hasla de i kenine ait seri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas elektronik veri da tm sisteminden elde edilmi tir. Merkezi yönetim bütçesi e itim harcamalar ise Muhasebat Genel Müdürlü ü internet sayfasnda yer alan aylk bütçe istatistiklerinden derlenmi tir. De i kenlere ait serilerin üçer aylk olmas nedeniyle ta dklar mevsimsellik Tramo-Seat yöntemi ile arndrlm ve do al logaritmalar alnm tr. Çal mada zaman serisi analizi yöntemlerinden ARDL e bütünle me analizi (snr testi) kullanlm tr.

3.1. Birim Kök Testi Birim kök testi ile de i kenlere ait serilerin dura anlk snamalar

yaplm tr. Serilerin birim kök içermesi ya da ayn düzeyde dura an olmamalar yaplacak analizleri etkiledi i için serilere ilk olarak birim kök testi analizi yaplmaktadr. Bu kapsamda birim kök testlerinden Augmented Dickey-Fuller (ADF) testi ve Phillips-Peron (PP) testinden yararlanlm tr. Birim kök test sonuçlar Tablo 1’de verilmi tir.

Tablo 2: Birim Kök Test Sonuçlar

De i ken ADF PP Sabitli-Trendli Sabitli Sabitli-Trendli Sabitli

gsyih -2,1088 0,1645 -2,1088 0,2383 gsyih -7,1638* -7,1501* -7,2637* -7,1802*

eh -6,1117* -1,4261 -7,1501* -2,4017* eh -7,8777* -7,7520* -10,9883* -9,8769*



Mallick ve Dash (2015), 1951-2012 döneminde VAR modelini kullanarak Hindistan’da e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada, e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönemli, nedensellik testi sonuçlarna göre e itim harcamalarndan ekonomik büyümeye do ru tek yönlü bir ili ki oldu u tespit edilmi tir.

Mariana (2015), 1980-2013 döneminde Johansen e bütünle me analizi yöntemini kullanarak Romanya’da e itim harcamalar, yüksekö retim ö renci says ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada incelenen üç de i ken arasnda uzun dönem ili kisi bulunamam tr.

Uçan ve Ye ilyurt (2016), 2006:Q1-2015:Q4 döneminde Johansen e bütünle me analizi yöntemini kullanarak Türkiye’de e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasndaki ili kiyi incelemi lerdir. Çal mada, e itim harcamalar ile ekonomik büyüme arasnda uzun dönemli bir ili ki oldu u, nedensellik testi sonuçlarna göre bu ili kinin çift yönlü oldu u tespit edilmi tir.

3. Veri, Yöntem ve Ekonometrik Bulgular Çal mann veri seti 2006:Q1-2017:Q2 dönemini kapsamaktadr.

Çal mada gayrisafi yurtiçi hasla (GSY H) ba ml de i ken, merkezi yönetim bütçesi e itim harcamalar (eh) ise ba msz de i ken olarak kullanlm tr. Gayrisafi yurtiçi hasla de i kenine ait seri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas elektronik veri da tm sisteminden elde edilmi tir. Merkezi yönetim bütçesi e itim harcamalar ise Muhasebat Genel Müdürlü ü internet sayfasnda yer alan aylk bütçe istatistiklerinden derlenmi tir. De i kenlere ait serilerin üçer aylk olmas nedeniyle ta dklar mevsimsellik Tramo-Seat yöntemi ile arndrlm ve do al logaritmalar alnm tr. Çal mada zaman serisi analizi yöntemlerinden ARDL e bütünle me analizi (snr testi) kullanlm tr.

3.1. Birim Kök Testi Birim kök testi ile de i kenlere ait serilerin dura anlk snamalar

yaplm tr. Serilerin birim kök içermesi ya da ayn düzeyde dura an olmamalar yaplacak analizleri etkiledi i için serilere ilk olarak birim kök testi analizi yaplmaktadr. Bu kapsamda birim kök testlerinden Augmented Dickey-Fuller (ADF) testi ve Phillips-Peron (PP) testinden yararlanlm tr. Birim kök test sonuçlar Tablo 1’de verilmi tir.

Tablo 2: Birim Kök Test Sonuçlar


gsyih -2,1088 0,1645 -2,1088 0,2383 gsyih -7,1638* -7,1501* -7,2637* -7,1802*

eh -6,1117* -1,4261 -7,1501* -2,4017* eh -7,8777* -7,7520* -10,9883* -9,8769*

A. AKINCI



Kritik De erler

%1 %5 %10

-4,1756-3,5130-3,1868

-3,5847 -2,9281 -2,6022

-4,1756-3,5130-3,1868

-3,5847-2,9281-2,6022

Not: *i areti %5 düzeyinde de i kenin dura an oldu unu ifade etmektedir. i areti ise fark alma operatörünü, yani birinci fark de erlerini ifade etmektedir.

Tablo 1’de yer alan birim kök testi sonuçlarna göre “gsyih” serisinin

ADF ve PP birim kök testine göre %5 anlamllk düzeyinde dura an olmad , birinci fark alnd nda %5 anlamllk düzeyinde dura an “I(1)” oldu u görülmektedir. “eh” serisinin ise ADF ve PP birim kök testine göre %5 anlamllk düzeyinde dura an “I(0)” oldu u görülmektedir.

3.2. ARDL Analizi ARDL testinin uygulanmasnda en önemli a ama uygun gecikme

uzunlu unun belirlenmesidir. Bu amaçla üç aylk veri kullanlmas nedeniyle 4 gecikme uzunlu una kadar modeller tahmin edilerek bilgi kriterleri hesaplanm ve her a amada otokorelasyonun varl incelenmi tir. Tablo 2’de yer alan sonuçlara göre AIC, SC ve HQ kriterlerine göre gecikme uzunlu unun minimum oldu u ve otokorelasyonun bulunmad 1’inci gecikme uzunlu u en uygun gecikme uzunlu u olarak belirlenmi tir.

Tablo 3: Gecikme Uzunlu unun Tespiti Gecikme

Says AIC SC HQ LM-1 (Prob)

LM-4 (Prob)

1 -4,2366 -4,0760 -4,1767 0,7133 0,8983 2 -4,2062 -3,9629 -4,1160 0,4868 0,9212 3 -4,1173 -3,7896 -3,9964 0,0866 0,0974 4 -4,1291 -3,7154 -3,9774 0,0569 0,3473

Uygun gecikme uzunlu unun belirlenmesinin ardndan uzun dönem

e bütünle me ili kisi incelenmektedir. Uzun dönem e bütünle me ili kisinin belirlenebilmesi amacyla snr testi ile F istatisti i hesaplanmaktadr. Bulunan F istatisti i Pesaran’n kritik de erleriyle kar la trlarak uzun dönem ili kinin varl hakknda karar verilmektedir.

Tablo 4: Snr Testi Sonuçlar

Ba ml De i ken gsyih Ba msz De i ken eh

F istatisti i 5,99 Kritik De erler (k=1)

Alt De er Üst De er %5 3,62 4,16



Hesaplanan F istatisti inin %5 anlamllk düzeyinde Pesaran’n üst kritik de erinden büyük olmas dolaysyla “gsyih” ve “eh” de i kenleri arasnda uzun dönem ili kisi oldu u sonucuna ula lm tr. De i kenler arasnda e bütünle me ili kisi tespit edildi inden uzun ve ksa dönem ili kileri belirleyebilmek için bu a amada ARDL modeli kurulmaktadr.

De i kenler arasndaki uzun dönem ili kisinin incelenmesi için ARDL modeli kurularak uzun ve ksa dönem ili kileri belirlenmektedir. Uzun dönemli ili kiyi ara trmak üzere kullanlacak model ARDL (1,0) e itli idir. Modelde sadece uzun dönem katsaylarna yer verilmekte ve katsaylarn anlamll incelenmektedir. Modelden elde edilen sonuçlar Tablo 4’de sunulmaktadr.

Tablo 5: ARDL (9,0) Modeli Uzun Dönem Katsaylar

De i kenler Katsay t-istatisti i Prob eh 0,8684 11,0075 0,0000 c 6,0427 4,9043 0,0000

ARDL uzun dönem sonuçlar incelendi inde, “eh” de i keninde

yaplacak %1’lik art “GSY H” üzerinde %0,86’lk bir art a neden olmaktadr ve bu sonuç istatistiki olarak %5 anlamllk düzeyinde anlamldr.

Uzun dönemli ili kinin ortaya konulmasnn ardndan ARDL (1,0) modeline dayal hata düzeltme modeli “hdt(-1)” kurularak ksa dönemli ili kiler incelenir. Hata düzeltme modeli sonuçlar Tablo 5’de sunulmu tur.

Tablo 6: ARDL (9,0) Modeline Dayal Hata Düzeltme Modeli

De i kenler Katsay t-istatisti i Prob eh 0,2363 2,3068 0,0261

hdt(-1) -0,0937 -4,3265 0,0001 Hata düzeltme modeli sonuçlarna göre ksa dönem hata terimi

katsaysnn (-0,0937) -1 ile 0 arasnda olmas ve istatistiki olarak anlaml olmas (prob:0,0000) hata düzeltme modelinin çal t n göstermektedir. Bu parametre, de i kenleri uzun dönem denge de erine yaknla maya zorlamaktadr. Hata terimi parametresinin anlaml olmas dolaysyla de i kenler arasnda bir nedensellik söz konusudur.

3.3. Ampirik Bulgularn De erlendirilmesi Gayrisafi yurtiçi hasla ile merkezi yönetim bütçesi e itim harcamalar

arasndaki ili kinin incelendi i ARDL modeli sonuçlarna göre, hesaplanan F-istatisti inin Pesaran’n kritik üst de erinden büyük olmas ile de i kenler arasnda uzun dönem ili kinin varl tespit edilmi tir. Uzun dönem katsaylar incelendi inde, e itim harcamalarnda meydana gelecek %1’lik art n uzun dönemde gayrisafi yurtiçi hasla üzerinde %0,86’lk art a neden olaca belirlenmi ve bu durumun istatistiki olarak %5 anlamllk düzeyinde anlaml oldu u tespit edilmi tir.



Hesaplanan F istatisti inin %5 anlamllk düzeyinde Pesaran’n üst kritik de erinden büyük olmas dolaysyla “gsyih” ve “eh” de i kenleri arasnda uzun dönem ili kisi oldu u sonucuna ula lm tr. De i kenler arasnda e bütünle me ili kisi tespit edildi inden uzun ve ksa dönem ili kileri belirleyebilmek için bu a amada ARDL modeli kurulmaktadr.

De i kenler arasndaki uzun dönem ili kisinin incelenmesi için ARDL modeli kurularak uzun ve ksa dönem ili kileri belirlenmektedir. Uzun dönemli ili kiyi ara trmak üzere kullanlacak model ARDL (1,0) e itli idir. Modelde sadece uzun dönem katsaylarna yer verilmekte ve katsaylarn anlamll incelenmektedir. Modelden elde edilen sonuçlar Tablo 4’de sunulmaktadr.

Tablo 5: ARDL (9,0) Modeli Uzun Dönem Katsaylar

De i kenler Katsay t-istatisti i Prob eh 0,8684 11,0075 0,0000 c 6,0427 4,9043 0,0000

ARDL uzun dönem sonuçlar incelendi inde, “eh” de i keninde

yaplacak %1’lik art “GSY H” üzerinde %0,86’lk bir art a neden olmaktadr ve bu sonuç istatistiki olarak %5 anlamllk düzeyinde anlamldr.

Uzun dönemli ili kinin ortaya konulmasnn ardndan ARDL (1,0) modeline dayal hata düzeltme modeli “hdt(-1)” kurularak ksa dönemli ili kiler incelenir. Hata düzeltme modeli sonuçlar Tablo 5’de sunulmu tur.

Tablo 6: ARDL (9,0) Modeline Dayal Hata Düzeltme Modeli

De i kenler Katsay t-istatisti i Prob eh 0,2363 2,3068 0,0261

hdt(-1) -0,0937 -4,3265 0,0001 Hata düzeltme modeli sonuçlarna göre ksa dönem hata terimi

katsaysnn (-0,0937) -1 ile 0 arasnda olmas ve istatistiki olarak anlaml olmas (prob:0,0000) hata düzeltme modelinin çal t n göstermektedir. Bu parametre, de i kenleri uzun dönem denge de erine yaknla maya zorlamaktadr. Hata terimi parametresinin anlaml olmas dolaysyla de i kenler arasnda bir nedensellik söz konusudur.

3.3. Ampirik Bulgularn De erlendirilmesi Gayrisafi yurtiçi hasla ile merkezi yönetim bütçesi e itim harcamalar

arasndaki ili kinin incelendi i ARDL modeli sonuçlarna göre, hesaplanan F-istatisti inin Pesaran’n kritik üst de erinden büyük olmas ile de i kenler arasnda uzun dönem ili kinin varl tespit edilmi tir. Uzun dönem katsaylar incelendi inde, e itim harcamalarnda meydana gelecek %1’lik art n uzun dönemde gayrisafi yurtiçi hasla üzerinde %0,86’lk art a neden olaca belirlenmi ve bu durumun istatistiki olarak %5 anlamllk düzeyinde anlaml oldu u tespit edilmi tir.

A. AKINCI


Uzun dönem ili kinin belirlenmesinden sonra kurulan hata düzeltme modeli ile ksa dönem katsaylar ortaya konulmu tur. Hata düzeltme modeli sonuçlarnda elde edilen hata düzeltme teriminin 0 ile -1 arasnda yer almas ve istatistiki olarak %5 anlamllk düzeyinde anlaml olmas kurulan modelin geçerlili ini, hata düzeltme terimi katsays ise uzun dönem dengesinden meydana gelecek sapmalarn %9’unun her çeyrek dönem düzeltildi ini göstermektedir. Ayrca ksa dönemde e itim harcamalarnda meydana gelecek %1’lik art n gayrisafi yurtiçi hasla üzerinde %0,23 art a neden olaca belirlenmi ve bu durumun istatistiki olarak %5 düzeyinde anlaml oldu u tespit edilmi tir.

Sonuç Ekonometrik analizden elde edilen bulgular göz önüne alnd nda

kamunun e itim alannda yapaca harcamalar ekonomik büyümeyi hem ksa dönemde hem de uzun dönemde artrmaktadr. Ekonomik büyümenin sa lanmas gerek toplumun gerekse bireylerin refah ve ya am kalitesinin yükselece ini göstermektedir. E itime önem verip, kamu kaynaklarn e itim için harcayan toplumlarn, e itime önem vermeyen toplumlardan daha fazla refaha ve daha iyi bir ya am kalitesine sahip olacaklar bilinmektedir.

E itim toplumlarn ilerlemesi ve geli mesindeki en önemli faktörlerden birisidir. E itim harcamalarna aktarlan kaynaklarn oran, ülkelerin ekonomik büyümelerini sa lamada hem ksa vadede hem de uzun vadede belirleyici bir rol oynamaktadr. E itim harcamalar ksa vadede çarpan etkisiyle ekonomik büyüme üzerinde etkili olurken uzun vadede ise be eri sermayenin geli mesi ve be eri sermayenin geli imine ba l olarak teknoloji üretebilen topluma dönü mesi, sürdürülebilir ve kurumsal bir ekonomik büyümenin sa lanmas hususunda önemli bir rol oynamaktadr. Ekonomik büyüme hedefini gerçekle tiren ülkeler, e itim harcamalarna aktarlan kaynaklarn orann da daha rahat arttrabileceklerdir.

E itimin bir di er önemli boyutu ise, toplumda ya ayan insanlarn refahn do rudan etkilemesidir. E itim sayesinde toplumda ya ayan bireyler ya daha nitelikli i lere ya da e itim sayesinde kazandklar özelliklerle daha iyi ücret imkânlarna sahip olabilmektedir. Bu açdan de erlendirildi inde, toplumun refah seviyesinin yükselmesinde e itimin ve dolaysyla e itim harcamalarnn çok önemli rolü vardr. Ekonomik büyümenin sürdürülebilir hale gelmesini ve toplumsal refahn artrlmasn isteyen ülkelerin e itim harcamalarna büyük önem vermeleri gerekmektedir. Türkiye’de e itim harcamalarnn hem bütçe içerisindeki orannn hem de gayrisafi milli haslaya orannn artmas e itime verilen önemi göstermektedir. Türkiye geli mekte olan bir ülke oldu undan e itime verilen önem daha da öncelik kazanmakta olup, politika yapclarn e itim hizmetlerine yönelik harcamalar niceliksel olarak geli tirmeleri yannda niteli inin geli imini de dikkate almalar gereklili i bir politika önerisi olarak ifade edilebilir. Ayrca,



gelir da lm adaleti, frsat e itli i ve sosyal adalet göstergelerine de olumlu katklar sa lamas göz önüne alnd nda e itim harcamalar toplumun sosyal geli imi açsndan da büyük önem arz etmektedir. Türkiye’nin ekonomik büyüme ve kalknmasn sa layarak geli mekte olan ülkeler kategorisinden geli mi ülkeler kategorisine geçebilmesi için e itim harcamalarnn ve e itim hizmetinin kalitesini arttrmas büyük önem ta maktadr.

Kaynakça

Af ar, M. (2009), “Türkiye’de E itim Yatrmlar ve Ekonomik Büyüme li kisi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/1, 85-98.

Akçac, T. (2013), “E itim Harcamalarnn ktisadi Büyümeye Etkisi”, Kafkas Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4/5, 65-79.

BÜMKO (2017), Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri (2006-2016), Fonksiyonel Snflandrmaya Göre Giderler 2006-2016, http://www.bumko.gov.tr/TR,165/merkezi-yonetim-butce-giderleri-2006-2016.html (Eri im Tarihi: 27.12.2017)

Do rul, A.N. (2009), “Ekonomik Büyümede E itim Harcamalarnn Etkisi: Panel Veri Analizi”, Dumlupnar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 175-184.

Dornbusch, R., Fischer, S. ve Startz, R. (2016), Makro ktisat, 1. Bask, Literatür Yaynclk, Çev: S. AK, stanbul.

Eriçok, R.E. ve Ylanc, V. (2013), “E itim Harcamalar ve Ekonomik Büyüme li kisi: Snr Testi Yakla m”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 8/1, 87-101.

Feyzio lu Akkoyunlu, P. (2005), E itim ve Ekonomi, Filiz Kitabevi, stanbul,

Gürak, H. (2016), Ekonomik Büyüme ve Kalknma, 1.Bask, Nobel Yaynclk, Yayn No: 1543, Ankara.

Idrees, A.S. ve Siddiqi, M.W. (2013), “Does Public Education Expenditure Cause Economic Growth? Comparison of Developed and Developing Countries”, Pakistan Journal of Commerce and Social Science, 7(1), 174-183.

Kran, B. (2014), “Testing The Impact of Educational Expenditures On Economic Growth: New Evidence From Latin American Countries”, Quality&Quantity, 48(3), 1181-1190.

Kzlkaya, O. ve Koçak, E. (2014), “Kamu E itim Harcamalar ve Ekonomik Büyüme li kisi: Seçilmi OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Veri Analizi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 6/1, 17-32.

Lucas, R.E. (1988), “On the Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economics, 22, 3-42.

Mallick, L. ve Dash, D.P. (2015), “Does Expenditure on Education Affect Economic Growth in India? Evidence from Cointegration and Granger



gelir da lm adaleti, frsat e itli i ve sosyal adalet göstergelerine de olumlu katklar sa lamas göz önüne alnd nda e itim harcamalar toplumun sosyal geli imi açsndan da büyük önem arz etmektedir. Türkiye’nin ekonomik büyüme ve kalknmasn sa layarak geli mekte olan ülkeler kategorisinden geli mi ülkeler kategorisine geçebilmesi için e itim harcamalarnn ve e itim hizmetinin kalitesini arttrmas büyük önem ta maktadr.

Kaynakça

Af ar, M. (2009), “Türkiye’de E itim Yatrmlar ve Ekonomik Büyüme li kisi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/1, 85-98.

Akçac, T. (2013), “E itim Harcamalarnn ktisadi Büyümeye Etkisi”, Kafkas Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4/5, 65-79.

BÜMKO (2017), Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri (2006-2016), Fonksiyonel Snflandrmaya Göre Giderler 2006-2016, http://www.bumko.gov.tr/TR,165/merkezi-yonetim-butce-giderleri-2006-2016.html (Eri im Tarihi: 27.12.2017)

Do rul, A.N. (2009), “Ekonomik Büyümede E itim Harcamalarnn Etkisi: Panel Veri Analizi”, Dumlupnar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 175-184.

Dornbusch, R., Fischer, S. ve Startz, R. (2016), Makro ktisat, 1. Bask, Literatür Yaynclk, Çev: S. AK, stanbul.

Eriçok, R.E. ve Ylanc, V. (2013), “E itim Harcamalar ve Ekonomik Büyüme li kisi: Snr Testi Yakla m”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 8/1, 87-101.

Feyzio lu Akkoyunlu, P. (2005), E itim ve Ekonomi, Filiz Kitabevi, stanbul,

Gürak, H. (2016), Ekonomik Büyüme ve Kalknma, 1.Bask, Nobel Yaynclk, Yayn No: 1543, Ankara.

Idrees, A.S. ve Siddiqi, M.W. (2013), “Does Public Education Expenditure Cause Economic Growth? Comparison of Developed and Developing Countries”, Pakistan Journal of Commerce and Social Science, 7(1), 174-183.

Kran, B. (2014), “Testing The Impact of Educational Expenditures On Economic Growth: New Evidence From Latin American Countries”, Quality&Quantity, 48(3), 1181-1190.

Kzlkaya, O. ve Koçak, E. (2014), “Kamu E itim Harcamalar ve Ekonomik Büyüme li kisi: Seçilmi OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Veri Analizi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 6/1, 17-32.

Lucas, R.E. (1988), “On the Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economics, 22, 3-42.

Mallick, L. ve Dash, D.P. (2015), “Does Expenditure on Education Affect Economic Growth in India? Evidence from Cointegration and Granger

A. AKINCI


Causality Analysis”, Theoretical and Applied Economics, 22/4(605), 63-74.

Mariana, D.R. (2015), “Education As a Determinant of the Economic Growth: The Case of Romania”, Procedia-Social and Behavioral Science, 197, 404-412.

Mercan, M. (2013), “The Relationship Between Education Expenditure and Economic Growth in Turkey: Bounds Testing Approach”, European Academic Research, 1/6, 1155-1172.

Mukit, D.M. (2012), “Public Expenditure on Education and Economic Growth: The Case of Bangladesh”, International Journal of Applied Research in Business, Administration&Economics, No:2, 1(4), 10-18.

Mutluer, M.K, Öner, E. ve Kesik, A. (2013), Teoride ve Uygulamada Kamu Maliyesi, 3. Bask, stanbul Bilgi Üniversitesi Yaynlar, stanbul.

Öztürk, N. (2015), Maliye Politikas, 3.Bask, Ekin Basn Yayn Da tm, Bursa.

Pamuk, M. ve Bekta , H. (2014), “Türkiye’de E itim Harcamalar ve Ekonomik Büyüme Arasndaki li ki: ARDL Snr Testi Yakla m”, Siyaset Ekonomi ve Yönetim Ara trmalar Dergisi, 2/2(2), 77-90.

Pesaran, M.H., Shin, Y. ve Smith, R.J. (2001), “Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships”, Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326.

Romer, P. (1986), “Increasing Returns and Long-Run Growth”, Journal of Political Economy, 94/5, 1002-1037.

Selim, S., Purta , Y. ve Uysal, D. (2014), “G-20 Ülkelerinde E itim Harcamalarnn Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1/2, 93-102.

Tuncer, . ve Yüksel, C. (2011), Kamu Ekonomisi, Ed: A. Kökocak, Ekin Basn Yayn Da tm, Bursa.

Uçan, O. ve Ye ilyurt, D. (2016), “Türkiye’de E itim Harcamalar ve Büyüme li kisi”, Ni de Üniversitesi BF Dergisi, 9(2), 179-185

Ulusoy, A. (2016), Maliye Politikas, 1. Bask, Umuttepe Yaynlar, Yayn No:161, letme-Ekonomi Dizisi:64, Kocaeli.

Documents

Türkiye’de E itim Harcamalar n Ekonomik Büyüme Üzerindeki ... · Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri ... Solow, R. (1956), “A Contribution to the Theory of Economic Growth”,