361

TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra
Page 2: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

iiTutu chaa cha iyo cuenda ra hahnu Jesucristo (El Nuevo

Testamento de nuestro señor Jesucristo)New Testament in Mixtec, Pinotepa Nacional (MX:mio:Mixtec,

Pinotepa Nacional)copyright © 1980 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Mixtec, Pinotepa NacionalTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mixteco, Pinotepa Nacional [mio], MexicoCopyright Information

© 1980, Wycliffe Bible Translators, Inc.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License:Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you do notchange any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, providedthat you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the

Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Mixtec, Pinotepa Nacional

© 1980, Wycliffe Bible Translators, Inc.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-30PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 28 Jul 2020 from source files dated 24 Jul 2020cfc5bef1-77e6-5d6b-81d1-81d4349b45ba

Page 3: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

Contents

TUTU MATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1TUTU MACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48TUTU LUCA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78TUTU JUAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127TUTU HECHO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162TUTU ROMANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211TUTU I CORINTIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229TUTU II CORINTIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246TUTU GALATA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257TUTU EFESIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264TUTU FILIPENSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270TUTU COLOSENSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2751 Ts. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2792 Ts. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283TUTU I TIMOTEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286TUTU II TIMOTEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292TUTU TITO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296TUTU FILEMÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299TUTU HEBREO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300TUTU SANTIAGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314TUTU I PEDRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319TUTU II PEDRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325TUTU I JUAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328TUTU II JUAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333TUTU III JUAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334TUTU JUDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335TUTU APOCALISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

iii

Page 4: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 1:1 1 TUTU MATEO 2:2

TUHUN VAHA CHA NI TAARA CHAHNU MATEOTata Cha Vachi Chinu Ra Jesucristo(Lc. 3.23‑38)

1 Tutu ya ndiso sivi ñivi cuu tata chavachi chinu ra Jesucristo tiempu chahnu.Ñivi ra chi ra David, ta ñivi ra chi raAbraham.

2Abraham cuu sutu ra Isaac, ta Isaac cancuu sutu ra Jacob. Jacob can cuu sutu raJudá chi yani ra. 3 Judá can cuu sutu raFare chi ra Zara, ta Tamar cuu sihi ra tara. Fare can cuu sutu ra Esrom, ta Esromcan cuu sutu ra Aram. 4Aram can cuu sutura Aminadab, ta Aminadab can cuu sutu raNaasón. Naasón can cuu sutu ra Salmón,5 ta Salmón can cuu sutu ra Booz, ta Rahabcuu sihi ra. Booz can cuu sutu ra Obed,ta Rut cuu sihi ra. Obed can cuu sutu raIsaí, 6 ta Isaí can cuu sutu ra David ra ndacañahan chi ñivi Israel. David can cuu ra cuusutu ra Salomón, ta sihi ra cuu ña ni cuuñasihi ra Uría.

7 Salomón can cuu sutu ra Roboam, taRoboamcan cuu sutu raAbía. Abía can cuusutu ra Asa, 8 ta Asa can cuu sutu ra Josafat.Josafat can cuu sutu ra Joram, ta Joramcan cuu sutu ra Uzía. 9 Uzía can cuu sutura Jotam, ta Jotam can cuu sutu ra Acaz.Acaz can cuu sutu ra Ezequía, 10 ta Ezequíacan cuu sutu ra Manasee. Manasee cancuu sutu ra Amón, ta Amón can cuu sutura Josía. 11 Josía can cuu sutu ra Jeconíachi yani ra quivi cha ni tiin ra iyo ñuhunBabilonia chi ñivi Israel, ta tava ndaa ra tara chi ñi nu ñuhun ñi.

12 Tacan ni queta ñivi Israel ñuhun Ba-bilonia can, ta ni chacoo sehe ra Jeconíacan, ta Salatiel cha cunani ra. Salatiel cancuu sutu ra Zorobabel, 13 ta Zorobabel cancuu sutu ra Abiud. Abiud can cuu sutu raEliaquim, ta Eliaquim can cuu sutu ra Azor.14Azor can cuu sutu ra Sadoc, ta Sadoc cancuu sutu ra Aquim. Aquim can cuu sutu raEliud, 15 ta Eliud can cuu sutu ra Eleazar.Eleazar can cuu sutu ra Matán, ta Matáncan cuu sutu ra Jacob. 16 Jacob can cuu sutura José ra cuu ii ña María sihi ra Jesucristo.

17 Cha queta uchi cumi ñivi cuu ñivira Jesuu nda quivi ni chacoo ra Abrahamnda quivi cha ni chacoo ra David tiempuchahnu, ta cha queta ndico inga uchi cumiñivi ra nda quivi ni chacoo ra David nda

quivi cuahan ñivi Israel iti ñuhun Babilo-nia suvi ni tiempu chahnu, ta nda quivi canta nda quivi cha ni cacu ra Jesuu cha quetandico tucu inga uchi cumi ñivi ra.

Tuhun yoso cuhva cha ni cacu ra Jesu-cristo

(Lc. 2.1‑7)18 Chehe cuu tuhun yoso cuhva ni cacu

ra Jesucristo. Cha iyo vaha tuhun cha cuatandaha ña María sihi ra chi ra José. Ña tacoo ña chi ra, ta nihin ña cuhva ti cha cuacoo sehe ña savaha ra Tati Ndioo. 19 Raivaha cuu ra José ra cua cuu ii ña. Chacancuu cha saxini ra ti cua saña xehe ra chi ña,vati ña cuni ra cha cua coo tu ca nuun chiña iti nuun ndihi ñivi. 20 Ni vii nanducuxini ra ñaan cha cuu cha cua savaha ra,ta ndehe ra chi iin tatun ra chahnu Ndiootichi ñumahna, ta quechaha cati ra tatunNdioo can chi ra ti:

―Yoho José, ñivi ra David chihin cun.Ña cua saxini cun, soco cua naquihin cunchi ña María ñasihi cun, vati tuvi maansehe ña tichi ña savaha ra Tati Ndioo.21 Cua cacu sehe ña, ta Jesuu cua sacunanindo chi ra, vati cua sacacu ra chi ñivi cuuñivi ra, ta cua naan cuati savaha ñi ―catira tatun Ndioo can.

22Ndihi chacan ni chacoo, vati tacan niquee tuhun cuhva ni cati tuhun ra chahnuNdioo chi ra ni cahan cuenda ra Ndioo nuni quichi quivi, vati cha cati ra ti:

23 Cua tuvi sehe iin ña yoco,ta cua queta quivi cua cacu ra.Emanuel cua cunani ra,cati ra cahan cuenda ra Ndioo can. Cunicati tuhun Emanuel can ti iyo ra Ndioochihin yo.

24 Tacan cuu, ta hora can ndoyo ra José,ta savaha ra cuhva cati tuhun tatun rachahnu Ndioo. Quihin ra chi ñasihi ra,25 soco ña ni chacoo ra chi ña nda cuanda quivi ni cacu sehe ña. Tacan cuu, tachacunani ra Jesuu.

2Quichi ndehe tahan ra ni quichi inga

ñuhun nu ni cacu ra Jesuu1 Quivi cha ni ndaca ñahan ra Herode

cacu ra Jesuu ñuun Belén cha iyo cuendañuhun Judea. Suvi ni quivi can queta rasacuaha chi ri tiñu. Inga ñuhun chiyo nucana nicandi quichi ra, ta queta ra ñuunJerusalén, 2 ta quechaha nducu tuhun ra ti:

Page 5: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 2:3 2 TUTU MATEO 2:22―¿Ndaa cuu nu ni cacu ra cuu ra cua

cundaca ñahan chi ñivi judío? Nducutuhun ndi, vati cha ni ndehe ndi cha ndaari cuu tiñu ra chiyo cana nicandi, ta vachindi, vati cuni sacahnu tahan ndi chi ra―cati ra ta ra.

3 Tuhun can chini ra Herode can, taquechaha saxini xaan ra, ta yuhvi tahanndihi ñivi iyo ñuun Jerusalén can. 4 Tacancuu, ta sacuiti ra chi ndihi ra sutu chahnuchi ndihi ra sacuaha ley chahnu cha sac-ahnuñivi can, ta quechahanducu tuhun rachi ra ta ra ndaa cuu nu cua cacu ra Cristo.5 Tacan cuu, ta cati ndico ra ta ra ti:

―Iti ñuun Belén cha iyo cuenda ñuhunJudea cua cacu ra, vati tacan ni taa ra nicahan cuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi.Cha cati ra ti:6 Ndioho ñivi ñuun Belén cha iyo cuenda

ñuhun Judea,cahnu xaan cua coo ñuun ndo,vati iin rai cahnu xaan cua quee ñuun ndo,ta cua cundaca ñahan ra chi ñivi ra Ndioo

ñivi Israel,cati ra ―cati ra sutu chahnu ta ra.

7 Tacan cuu, ta cana xehe ra Herode chira sacuaha tiñu can, ta nducu tuhun ra chira ta ra ndaa quivi ni quechaha ndehe ra tara tiñu can iti siqui andivi. 8 Tacan cuu, tacati ra ti:

―Cuahan ndo iti ñuun Belén, ta cuananducu vaha ndo chi ve luhu can. Tacancua nanihin ndo chi ve, ta sa cua quichicati ndo chihin yu, vati tacan cua cuhuntahin, ta sa cua sacahnu tahin chi ve―catira. Tacan tava tiñu ra chi ra ta ra iti ñuunBelén.

9 Chini ra ta ra cha ni cahan ra Herodecan, ta cuahan ra. Ni ndehe ndico tucura chi ri tiñu ndehe xihna ra chiyo nu niquichi ra, ta iti nuun ra ta ra cuahan ri ndacua ndani queta ri xini vehenu caa ve luhucan. 10 Ndehe ra ta ra nu chacuiñi ri, tasii xaan quechaha cuni ra. 11 Tacan cuu,ta quihvi ra ta ra tichi vehe can, ta ndehera ta ra chi maan ve luhu can chi ña Maríasihi ve. Tacan cuu, ta chahnu chiti ra, tasacahnu ra ta ra chi ve. Nuna ra ta ra chanaan ra, ta samani ra ta ra chi ve. Samanira xuhun cuaan. Samani ra cutu. Samanira suchan xico vixin chahan. Samani ra tara. 12 Tacan cuu, ta cati ra Ndioo chi ra tara chi ñumahna ti ña cua yaha ndico ra tara nuun ra Herode. Chacan cuu cha quihinra ta ra inga iti, ta cuahan ndico ra iti ñuunra.

Chinu ñivi ra Jesuu chi ra iti ñuhun Egipto13 Cha cuahan ra sacuaha chi ri tiñu, ta

cahan tucu ra tatun ra chahnu Ndioo chira José chi ñumahna, ta cati ra chi ra ti:

―Cua cuinda cun, ta cua quihun chi veluhu sehun chi sihi ve, ta cua cunu ndocuhun ndo iti ñuhun Egipto. Cua ndoo ndotican nda cua nda quivi cua cati ndiquechihun, vati cua nanducu ra Herode chi ve,vati cua cahni run chi ve ―cati ra tatunNdioo can.

14Tacan cuu, ta quihin ra José chi ve chisihi ve cha cuaa can, ta cuahan ñi iti ñuhunEgipto. 15 Ican ndoo ñi nda quivi ni chihi raHerode can. Chacan cuu cha queta tuhunra chahnu Ndioo cuhva ni cati ra cahancuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi, vaticha cati ra ti iti ñuhun Egipto cana ra chisehe ra, cati ra Ndioo ―cati racan.

Cati ra Herode ti cua cuvi ndihi ve cuati16Tacan cuu, ta nihin ra Herode cuhva ti

sandahyu ñahan ra sacuaha chi ri tiñu chira, ta xaan xaan ra cuu. Tacan cuu, ta catituhun ra ti cua cuvi ndihi ra cuati ndihliiyo ñuun Belén chi ndihi ranchu iyo yatinñuun can. Chahni ra chi ndihi ra ña taqueta uvi cuiya ra, vati cuhva can saxini raHerode cha ni cacu ra nanducu ra sacuahachi ri tiñu can. 17Tacan queta tuhun cha nicati ra Jeremía nu ni quichi quivi, vati catira ti:18 Chini ñivi ti ndahyu ñivi ñuun Ramá.Cuihya xaan cuni anima ñi,ta ndahyu chaa ñi.Cuvaa ñivi cuu ñivi ña Raquel cuenda sehe

ñi,ta ña cuni ñi cha cua cava taxin anima ñi,vati cha ni chihi ve,cati ra Jeremía can.

19 Tacan cuu, ta queta quivi chihi tahanra Herode can, ta queta ndico tucu tatunra chahnu Ndioo nu iyo ra José iti ñuhunEgipto can, ta quechaha cahan tucu ra chira José tichi ñumahna, 20 ta cati ra chi ra ti:

―Cua cuinda cun, ta cua quihun chi veluhu sehun chi sihi ve, ta cua cuhun ndicondo iti ñuhun Israel, vati cha ni chihi randucu cahni chi ve ―cati ra.

21 Chacan cuu cha ni chacuinda ra José,ta quihin ra chi ve chi sihi ve, ta quee ñicuahan ñi iti ñuhun Israel. 22Tacan cuu, tachini soho ra ti ra Arquelao cuu ra ndisotiñu ra Herode sutu ra, ta ndaca ñahanra iti ñuhun Judea can. Chacan cuu chayuhvi ra José cuhun ndico ra tican. Cahan

Page 6: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 2:23 3 TUTU MATEO 4:4ndico tucu ra Ndioo chi ra tichi ñumahna,ta cuahan ra José chi ñi iti ñuhun Galilea.23Cuahan ra tican, ta ni chacoo ra iin ñuunnani Nazaret. Chacan cuu cha queta tuhuncahan ra ni cahan cuenda ra Ndioo, vaticati ra ti ra ñuun Nazaret cua cuu ra Jesuu.

3Tichi cuhu cati tuhun ra Juaan ra sacuan-

duta(Mr. 1.1‑8; Lc. 3.1‑9, 15‑17; Jn. 1.19‑28)

1 Suvi ni tichi quivi can queta ra Juaanra sacuanduta tichi cuhu iti ñuhun Judeacan, ta cati tuhun ra tuhun vaha. 2 Cati raJuaan can chi ñivi can ti:

―Cua saña ihni ndo cuati ndacu ndo,vati yatin xaan cua cundaca ñahan ra iyoiti siqui andivi chi yo ―cati ra.

3Chehe cuu tuhun cati tuhun ra Isaía rani cahan cuenda ra Ndioo nu quichi quivi,vati cati ra cuenda ra Juaan can ti:Cua cana chaa iin rai tichi cuhu,ta cua cati ra ticua tiso vaha ñi iti nu cua yaha ra chahnu.Tacan ni cua tiso vaha ñi tiñu, cua cati ra,cati ra Isaía can.

4Chacundichin ra Juaan can sahma ixi ricamellu, ta chacunuhni iin cinta ñiin tichira. Chachi ra tica, ta chihi ra nduxi ñuñucuhu, [vati tacan ni chacoo ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu]. 5 Tacancuu, ta cuahan ñivi ñuun Jerusalén nuuniyo ra. Cuahan ndihi ñivi ñuhun Judea chindihi ñivi iyo yatin yuta Jordán. 6 Nahmañi cuati savaha ñi, ta sacuanduta ra Juaancan chi ñi yuta Jordán can.

7Ndehe ra Juaan ti cha tuvi ra fariseo chira saduceo quichi, vati cua cuanduta tahanra ta ra, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―¡Vata xaan ndo! Yoni cati chi ndoti cua cundee cacu ndo nu cua tachi tunira Ndioo chi ñivi. 8 [Tu cha ndicha ndo,]na cua savaha ndo cuhva ndacu ñivi sañaihni ndicha cuati ndacu ñi. 9Ña cua saxinindo chi anima ndo ti cha iyo vaha ndo,vati ñivi ndo chi ra Abraham. Yuhu catichi ndo ti tu cua cuni ra Ndioo cua cuusavaha ra iin cuhva cahnu xaan. Cua cuusama ra yuu ya, ta cuu chi ñivi ra Abraham.10Cha iyo vaha tuhun cha cua tahnda ndihiyutun ña vaha chiti. Cua tahnda chi, ta cuacayu chi tichi ñuhun, [vati cuhva cua tachituni ra Ndioo chi ñivi ña vaha cuu chi].11 Sacuanduta yu chihin ndo chi nduta,vati cha ni saña ihni ndo cuati savaha ndo,soco iti chate vachi inga ra, ta iyo xaan ca

tu ndee ini chi ra. Ñahni yavi ndai cha cuacui musu ra, ta cua cuise ndichan ra. Maanra cua cuhva cha cua quichi ra Tati Ndioo,ta suvi ra cuu ra cua tachi tuni. 12 Cha iyovaha ra cha cua sandundoo ra nu cua satatira chiti trigu can. Cua canihin vaha ra chitican tichi yaca ra, ta cua cahmi ra cha ñavaha can chi ñuhunña ndahva. [Tacan catira Juaan can, vati cua quee vaha ñivi sañaihni cuati, ta cua cutuni ñivi ni vii ndacucuati.]

Cha ni chanduta ra Jesuu(Mr. 1.9‑11; Lc. 3.21‑22)

13 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu iti ñuhunGalilea, ta cuahan ra iti yuta Jordán nuuniyo ra Juaan can. Tican cuahan ra, vati cuasacuanduta ra Juaan chi ra. 14 Ña cuni raJuaan can sacuanduta ra chi ra, ta cati rachi ra ti:

―Nini ca cha cua sacuanduta cun chiyuhu, ta cha vachi cun iti nuin ―cati ra.

15 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Ña cua casi cun, vati cha vaha cuu cha

cua savaha yo cuhva cati ra iyo iti siquiandivi ―cati ra.

Tacan cuu, ta chaha ra Juaan. 16 Cha nichanduta ra Jesuu, ta sa ni quee ra tichinduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehera Jesuu cha vachi nuun ra Tati Ndioocuhva iin ri ndivi, ta quichi ra chi ra Jesuu.17Tacan cuu, ta nducahan raNdioo iti siquiandivi, ta cati ra ti:

―Sehi chi rahya. Cuni xain chi ra, ta siixaan cuni yu ndehi chi ra ―cati ra.

4Ndehe run cuihna a cua savaha ra Jesuu

iin ndavaha ni(Mr. 1.12‑13; Lc. 4.1‑13)

1Tacan cuu, ta ndaca ra Tati Ndioo chi raJesuu tichi cuhu can, vati tacan cua ndeherun cuihna a ña cua savaha ra Jesuu iinndavaha ni.

2 Chacoo ndita ra Jesuu uvi xico quivi.Tacan cuu, ta chisoco ra, 3 ta tuhva runcuihna nu iyo ra, ta quechaha cati run chira ti:

―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun, cuacati cun chi yuu ya ti cua cuu chi paan, tacua cachi cun ―cati run.

4 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cha cati tutu Ndioo ti iyo ndito ñivi,

vati chachi ñi, soco ñavi cuenda chacan niiyo ndito ñivi. Iyo ndito ñi, vati maan raNdioo cati, cati chi ―cati ra.

Page 7: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 4:5 4 TUTU MATEO 5:1

5Tacan cuu, ta quihin run cuihna chi ra,ta cuahan ra chi runñuun Jerusalén, ta tisorun chi ra nda xini ve ñuhun cahnu can,6 ta quechaha cati run chi ra ti:

―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun, cuacapa cun, vati cati tutu Ndioo ti:Cati tuhun ra Ndioo ti cua cumi ra tatun

Ndioo chi sehe ra,ta cua tindee tatun ra chihin ra,coto cua yani chaha ra chata yuu,cati chi ―cati run.

7 Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti:―Inga ndico cha cati tutu Ndioo ti ña

cua nducu ndo cuhva cha cua savaha rachahnu Ndioo iin cha ndavaha ni, cati chi―cati ra.

8 Tacan cuu, ta chandaca ndico tucurun cuihna chi ra nu iyo iin yucu sucunxaan, ta sanahan run ndihi ñuun iyo nuñuhun ñuñivi chi ra, ta taqui xaan chi, 9 taquechaha cati run chi ra ti:

―Ndihi ñuun can cua cuhve chihun, tucua cahnu chiti cun, ta cua sacahnu cunchihin yu ―cati run.

10 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi run ti:―Cuahan, yoho Satanaa, vati cha cati

tutu Ndioo ti cua sacahnu ndo chi rachahnu Ndioo. Iin tuhun ni maan ra cuasacahnu ndo, cati chi ―cati ra.

11 Tacan cuu, ta cuahan run cuihna, tatuhva ra tatun Ndioo nu iyo ra Jesuu, tatindee ra ta ra chi ra.

Quechaha cati tuhun ra Jesuu iti ñuhunGalilea

(Mr. 1.14‑15; Lc. 4.14‑15)12 Queta tuhun nuun ra Jesuu ti cha ni

tiin tiñu chi ra Juaan, ta quee ra Jesuucuahan ra iti ñuhun Galilea. 13 Tacancuu, ta quee ra ñuun Nazaret, ta cuahanra iti ñuun Capernaum, vati cua ndoo ratican. Yatin yu tañuhun nu iyo ñuhunZabulón chi ñuhun Neftalí tican ni chacoora. 14Chacan cuu cha ni quee tuhun cuhvani cati ra Isaía ra ni cahan cuenda ra Ndioonu ni quichi quivi, vati cati ra ti:15 Iti ñuhun Zabulón, iti ñuhun Neftalí

nu iyo tañuhun inga chiyo yutaJordán, iti ñuhun Galilea nu iyoñivi cuu inga tucu ñivi,

16 tican ni chacoo ñi nu naan,soco vitin cha ndehe ñi iin cha ndichin

vaha.Cha queta iin cha ndichin nu iyo ñi chi

ndavaha ni.[Tacan ni cati ra Isaía can cuenda ra Jesuu.]

17Nda ni quivi can quechaha cati tuhunra Jesuu tuhun vaha, ta cati ra ti:

―Cua saña ihni ndo cuati ndacu ndo,vati yatin xaan cua queta quivi cua cun-daca ñahan ra iyo iti siqui andivi ―cati ra.

Cana ra Jesuu chi cumi ra chahni tiaca(Mr. 1.16‑20; Lc. 5.1‑11)

18 Iin quivi chica cuu ra Jesuu yutañuhun Galilea can, ta ndehe ra uvi rai,ta mani yani ra ta ra. Iin ra nani SimónPedro, ta inga ra yani ra nani Ndree. Canira ta ra taraya ra tichi nduta can, vati rachahni tiaca cuu ra ta ra. 19 Tacan cuu, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Na coho. Cua coo ndo chihin yu, tacua savahi cha cua nanducu ndo chi ñivicuhva ni nanducundo chi ri tiaca―cati ra.

20 Tacan cuu, ta ni nacoo ra ta ra tarayara, ta cuahan ra, ta ndicu ra ta ra chira Jesuu. 21 Quee ra Jesuu cuahan ra, taquechaha ndehe ndico tucu ra inga uvi rai,ta mani yani ra ta ra. Ra Jacobo sehe raZebedeo cuu ra chi ra Juaan yani ra. Ni iyora ta ra chi Zebedeo sutu ra tichi tundoo,ta tiso vaha ra ta ra taraya ra, ta cana raJesuu chi ra ta ra. 22Tacan cuu, ta ni nacoora ta ra sutu ra tichi tundoo can, ta cuahanra ta ra. Ndicu ra ta ra chi ra Jesuu.

Chi tuvi ñivi sanahan ra Jesuu(Lc. 6.17‑19)

23Nini cahnu ñuhun Galilea can cuahanra Jesuu, ta sacuaha ra chi ñivi tichi veñuhun ñi. Cati tuhun ra tuhun vaha yosocuhva cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi, ta sanduvaha tahan ra chi ñivicuhvi―masi cuhvi ñi ndihi nuun cuehe.24Tacan cuu, ta queta tuhun ra nini cahnuñuhun Siria, ta quichi ndaca ñivi chi ndihiñivi cuhvi nu iyo ra. Ndaca ñi chi ñiviiyo tati cuihna anima. Ndaca ñi chi ñivichahni rai. Ndaca ñi chi ñivi ña cuu caca.Ndaca ñi, ta sanduvaha ra chi ñi. 25 Tuvixaan ñivi ndicu chi ra. Ndicu ñivi iyoñuhun Galilea chi ra. Ndicu ñivi iyo ñuhunDecápoli. Ndicu ñivi iyo ñuun Jerusalén.Ndicu ñivi ñuhun Judea. Ndicu ñivi quichiinga chiyo yuta Jordán. Ndicu ñi chi ra.

5Cha cati tuhun ra Jesuu chi ñivi nda siqui

yucu1Ndehe ra Jesuu ti tuvi ñivi nducuiti, ta

quee ra cuahan ra siqui yucu. Ni chacundanuun ra, ta tuhva ñivi sacuaha chi ra nu

Page 8: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 5:2 5 TUTU MATEO 5:26ndaa ra. 2Tacan cuu, ta quechaha sacuahara chi ñi.

Cuhva cua cusii ini ñivi(Lc. 6.20‑23)

Cati ra Jesuu chi ñivi can ti:3 ―Cua cusii ini ñivi cuni xaan chi ra

Ndioo, vati cua coo ñi nu cua cundacañahan ra iyo iti siqui andivi.

4 ’Cua cusii ini ñivi ndahvi cuni animacuenda cuati ñi, vati cua coo tu ndee inichi ñi.

5 ’Cua cusii ini ñivi masu ini, vati cuacoo vaha ñi chi ra Ndioo quivi cua nduchaañuhun ñuñivi ya.

6 ’Cua cusii ini ñivi cuni ndicha cha cuacoso vaha anima cuhva cuni ra Ndioo, vaticua coo cha vaha chi anima ñi.

7 ’Cua cusii ini ñivi iyo tu ndahvi ini, vaticua cundahvi ini ra Ndioo chi ñi.

8 ’Cua cusii ini ñivi cuni ndicha chi raNdioo, vati cua ndehe ñi chi ra.

9 ’Cua cusii ini ñivi sandumani chi tahanñi, vati ñivi Ndioo cua cuu ñi.

10 ’Cua cusii ini ñivi ndehe tu ndoho, vatindacu ñi cuhva cuni ra Ndioo, vati cua cooñi nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi.

11 ’Cua cusii ini ndo, tu cua cahan ñivindavaha ni chi ndo, ta cua cani ñi chi ndo,ta cua sandahyu ñahan ñi, vati cua cati ñiti ndavaha ni ndacu ndo, vati chica ndo chimain. 12 Cua cusii ini ndo, vati cua cundaxaan yahvi ndo iti siqui andivi. Ta ni cuhvachahañivi tu ndoho chi ra cahan cuenda raNdioo nu ni quichi quivi tiempu chahnu.

Cuhva cua coo ñivi chica chi ra Jesuu(Mr. 9.50; Lc. 14.34‑35)

13 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cua cuu ndo sava ni ta cua ñiin vaha.

Tu ña vaha ñiin, ta cua naan cha uhva chi,ña cua cuu ca nduvaha ndico chi. Ñahni cayavi ndaa chi. Cua savita yo chi chi, ta cuandoyo ñuhun chi.

14 ’Cua cuu ndo sava ni ta cua iin ñuhunndichin. Ña xehe iyo iin ñuun caa iin siquiyucu. 15 Tu cua taa yo ñuhun, ña cua tihiyo chi chi tichi iinmáquila, soco cua tiso yochi chi nu candileru, ta ndichin cua ndehendihi ñivi iyo tichi vehe. 16 Tacan na cuacoo vaha ndo chi ndihi ñivi, vati tacan cuandehe ñi ti cha vaha ndacu ndo, ta cuasacahnu tahan ñi chi sutu ndo iyo iti siquiandivi.

Sanahan ra Jesuu yoso cuhva iyo leychahnu

17 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Ña cua saxini ndo ti cha vachi yu, vati

cua sanain ley cha ni tiso ra Moisee chituhun cati tuhun ra ni cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu. Ñavi cuhva canquichi yu. Quichi yu, vati cua saquetendihi chacan. 18 Cati ndicha yu ti ña cuanaan ñuhun ñuñivi chi andivi nda cua ndacua queta ndihi chacan. Chacan cuu chachito yo ti ña cua naan ni iin tuhun luhucha iyo nu tutu Ndioo. 19 Chacan cuu chatu iyo ñivi ña cua sacuinu ñi ndihi tuhunley can cha cati tuhun ra Ndioo, tu cuacati ñi ti ña nini chacan, luhu xaan ca ñicua cuu nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi. Tu iyo ñivi cua sacuinu ndihichacan, ta cua cati ñi chi ñivi tahan ñi ti nacua sacuinu tahan ñi chi chi, cahnu xaanñi cua cuu nu cua cundaca ñahan ra iyoiti siqui andivi. 20 Cati yu chihin ndo tiñavi cha vaha vaha ndacu ra sacuaha leychahnu, ta ñavi cha vaha vahandacu tahanra fariseo. Tu ña cua coo ndo chi cha vahaca, ña cua coo ndo nu cua cundaca ñahanra iyo iti siqui andivi.

Cati ra Jesuu ti ña cua quihin ñivi tisihichi ñivi tahan ñi

(Lc. 12.57‑59)21 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu queta

tuhun ti ña cua cahni ndo ñivi tahan ndo,vati tu cua cahni ndo tahan ndo, iyo chacua cutuni ndo. 22 Yuhu cati chi ndo ti tucua cuxaan ini ndo chi ñivi tahan ndo, iyocha cua cutuni ndo. Tu cua cati ndo chitahan ndo ti quiti cuhu cuu ñi, cua yahando nu ra cumi tiñu, ta cua cutuni ndo. Tucua cati ndo ti tondo xini ñivi, cua cuhunndo andaya nu cayu ñuhun.

23 ’Tu cua cundaca ndo cha cua samanindo chi ra Ndioo, ta cua queta ndo nu cuasamani ndo chi chi, ta chacuhun ini ndo ticha savaha ndo iin ndavaha ni chi tahanndo, 24cuanacoonuunndo cha cua samanindo chi ra Ndioo tican nu altar can, ta cuaquee ndo. Cuahan xihna ndo, ta na cuandumani ndico ndo chi tahan ndo, ta sacua cuu cuhun ndico ndo samani ndo chandaca ndo chi ra Ndioo.

25 ’Quii xaan na cua ndumani ndicondo chi ñivi cuni cuati chi ndo cha ña taqueta ndo nu ra cumi tiñu, coto cua cuhvacuenda ñi chi ndo chi ra cale, ta cua cuhvacuenda ra chi ndo chi ra tatun, ta cua tihira chi ndo ve caa. 26 Cati ndicha yu chihin

Page 9: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 5:27 6 TUTU MATEO 5:45ndo ti ña cua cundee quee ndo nda cua ndaquivi cua tiahvi ndo ndihi multa can.

Cati ra Jesuu ti na ña cua coo ñivi ndavahani chi tahan ñi inga chiyo

27 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu queta

tuhun ti ña cua coo ndo ndavaha ni chitahan ndo inga chiyo, 28 soco yuhu catichi ndo ti tu cua ndehe ndo chi iin ñahan,vati cuni ndo coo ndo ndavaha ni chi ña,cha ndoo chi chi anima ndo cuhva cha nisavaha ndicha ndo ndavaha ni chi ña cuuchacan.

29 ’Tu cua savaha ndo cuati cha cuendatiti nuun ndo, cua sanini ndo chi ndo, ta ñacua savaha ca ndo cuati can chi titi nuunndo, vati vaha xaan ca cua cumi ndo titinuun ndo, ta ña cua quehni cava niniiniquin cuñu ndo nu cua cutuni ndo. 30 Tucua savaha ndo cuati cha cuenda ndahacuaha ndo, cua sanini ndo chi ndo, taña cua savaha ndo cuati can chi ndahando, vati vaha xaan ca cha cua sacuendando ñaan cha cuu cha cúa savaha ndo chindaha ndo, ta ña cua ndoyo ñuhun niniiniquin cuñu ndo nu cua cutuni ndo.

Cati ra Jesuu ti na ña cua saña ra rai chiñasihi ra

(Mt. 19.9; Mr. 10.11‑12; Lc. 16.18)31 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu queta

tuhun ti tu cua saña ndo chi ñasihi ndo,na cua nducu ndo cha cua ndoyo tutu chani saña ndo chi ña, 32 soco yuhu cati chindo ti tu cua saña ndo ñasihi ndo, ta ñahnindavaha ni cha ni chacoo ña chi ra raiinga chiyo, cua savaha ndo cha ni chacooña ndavaha ni chi ra rai inga chiyo chacuenda ra Ndioo. Tu cua tandaha ndo chiiin ñahan cha ni saña inga rai, cua coo ndondavaha ni chi ña inga chiyo cha cuenda raNdioo.

Cati ra Jesuu ti ña cua sandahyu ñahanñivi

33 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cha chini tahan ndo ti tiempu chahnu

queta tuhun ti ña cua sandahyu ñahanndo, soco cuenda ra chahnu cua savahandicha ndo cuhva cha ni cati ndo. 34Yuhucati chi ndo ti ña cua xita ndo iin tuhunra Ndioo. Ña cua xita ndo tuhun iti siquiandivi, vati nu ndaa ra Ndioo cuu tican.35 Ña cua xita ndo tuhun ñuhun ñuñivi,vati nu ndaa chaha ra Ndioo cuu ñuhunñuñivi ya. Ña cua xita ndo tuhun ñuun

Jerusalén, vati ñuun ra Ndioo cahnu cuuñuun can. 36 Ta ni cuhva ña cua xita ndotuhun xini ndo, vati iin tuhun ra Ndioochaha cha nducuichin xini ndo a ndutuunxini ndo. Ña cua xita ndo tu yuhu raNdioo.37 Tu cua cati ndo ti cua savaha ndo iintiñu, cua savaha ndicha ndo cuhva catindo. Tu cua cati ndo ti ña cua savaha ndoiin tiñu, ña cua savaha ndicha ndo chi chi,ta chacan ni cua savaha ndo. Tu cua xitaca ndo tuhun, cua savaha ndo chacan, vatiñivi ndavaha ni cuu ndo.

Cati ra Jesuu ti cua savaha ñivi cha vahachi ndihi ñivi

(Lc. 6.29‑30)38 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu queta

tuhun ti tu cua tuhun iin ñivi titi nuunñivi tahan ñi, cua tuhun tahan ra cumitiñu titi nuun maan ñi cha cua cutuni ñi.Ta ni cuhva tu cua tahvi ñivi nuhun ñivitahan ñi, cua tahvi tahan nuhun ñi chacua cutuni ñi. 39 Tacan cha ni cati ñivi,soco yuhu cati chi ndo ti ña cua savahando ndavaha ni chi ñivi savaha ndavaha nichi maan ndo. Tu cua cani ñivi iin chiyonuun ndo, ña cua cani ndico ndo chi ñi,soco na cua cuhva ndo cha cua cani ñiinga chiyo nuun ndo. 40 Tu cua cuni ñivicuati chihin ndo, ta cua quenda ñi sahmando, ña cua cani tahan ndo chi ñi, socona cua cuhva tahan ndo inga sahma ndo.41Tu cua sanini ñivi cha cua cuhun ndo iinkilómetro chi ñi, ña cua cuxaan ini ndo chiñi, soco na cua cuhun ndo uvi. 42 Tu cuaqueta ñivi caya nu iyo ndo, na cua tindeendo chi ñi, ta na cua cuhva nuun ndo chiñivi tahan ndo, tu cua cuni ñi tava nuunñi.

Cua cuni mani ñivi chi ñivi cuxaan ini chiñi

(Lc. 6.27‑28, 32‑36)43 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu queta

tuhun ti cua cuni mani ndo chi ñivi tahanndo, ta cua cuxaan ini ndo chi ñivi cuxaanini chi ndo, 44 soco yuhu cati chi ndo ticua cuni mani ndo chi ñivi cuxaan ini chindo, ta cua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioocuenda ñivi chaha tu ndoho chi ndo, 45vatitacan cua savaha ndo cuhva cuni sutu ndocha iyo iti siqui andivi. Tacan cua savahando, vati chaha ra Ndioo cha vaha chindihi ñivi. Chaha ra cha ndehe ri nicandinu iyo ñivi ndacu cha ndavaha ni cuhva

Page 10: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 5:46 7 TUTU MATEO 6:18ndehe ri nu iyo ñivi ndacu cha vaha. Tani cuhva chaha ra cha cuun savi nu iyoñivi ndacu cha vaha, ta cuun tahan savi nuiyo ñivi ndacu cha ndavaha ni. 46 Tu cuacuni mani ndo mani chi ñivi cuni mani chindo, ñahni cha cua sacanaan ndo cuendara Ndioo, vati tacan ni ndacu tahan rasatiahvi cuenda ra cumi tiñu chi ndo. 47Tuini chi ñivi tahan ndo sacahnu ndo, savahando cuhva savaha ndihi ca ñivi, ta ña vahacha tacan ni, vati tacan savaha tahan ñivicuu inga tucu ñivi. 48 Na cua savaha ndocha vaha ndicha cuhva ndacu sutu ndo chaiyo iti siqui andivi, vati ndacu ra cha vaha.

6Cati ra Jesuu ti na cua savaha ñivi cha

vaha ndicha1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Na cua nducundo cuhva cha cua savaha

ndo cha vaha, soco ña cua nducu ndocuhva cha cua ndehe ñivi cuhva ni savahando. Tu cua cuni ndo cha cua ndehe ñiviyoso cuhva cua savaha ndo, ña cua cundayahvi ndo iti nuun ra sutu ndo iyo iti siquiandivi, [vati cha nihin ndo yahvi ndo chiñivi ñuñivi cha savaha ndo tacan]. 2 Tucua cuhva ndo xuhun chi ñivi ndahvi caya,ña cua sacoto ndo chi ñivi. Ña cua savahando cuhva savaha ñivi samani xuhun chiñivi tichi ve ñuhun, ta ña cua savaha ndocuhva savaha ñivi samani xuhun chi ñiviiti cahnu. Tacan savaha ñi, vati cuni ñi chacua cati ñivi ti cahnu xaan ñivi cuu ñi. Catindicha yu chihin ndo ti cha nihin ñi yahviñi. 3Tu cua samani ndo xuhun ndo, ña cuasacoto ndo ni chi iin tahan ndo. 4 Chacancuu cha cua cuhva xehe ndo, ta cua cuhvara sutu ndo yahvi ndo, vati ndehe ra chasavaha xehe ñivi.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua cahan ñivichi ra Ndioo

(Lc. 11.2‑4)5 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Hora cua cahan ndo chi ra Ndioo ña

cua savaha ndo cuhva savaha ñivi uvi yaa.Cuni xaan ñi cuindi ñi ve ñuhun, ta cunixaan ñi cuinda ñi iti cahnu, ta cahan ñi chira Ndioo, vati cuni ñi cha cua ndehe ñivicha ndacu ñi. Cati ndicha yu chihin ndo ticha nihin ñi yahvi ñi. 6Hora cua cahan ndochi ra Ndioo cua quihvi ndo tichi vehe ndo,ta cua casi ndo yu vehe, ta sa cua cahanndo chi ra cuu sutu ndo nu indi xehe ndo.

Cua ndehe maan ra cha savaha xehe ndo,ta cua cuhva ra yahvi ndo.

7 ’Hora cua cahan ndo chi ra Ndioo ñacua nducuaha tuhun cahan ndo, tu ña cuacoto ndo ñaan tuhun cuu cha cahan ndocuhva ndacu ñivi cuu inga tucu ñivi. Tacanni savaha ñican, vati saxini ñi ti cua tasohora Ndioo chi ñi, vati cuaha xaan tuhuncahan ñi. 8Ña cua savaha ndo cuhva ndacuñican, vati cha chito ra Ndioo sutu ndoñaan cha cuu cha chini ñuhun ndo, ta ñata ndaca ndo chi chi chihin ra. 9 Chacancuu cha tehen ni cua cahan ndo chi ra:Sutu ndi iyo iti siqui andivi,na cua sacahnu ndihi ñivi chihun.10 Na cua queta quivi cua cundaca ñahan

cun ihya nu ñuhun ñuñivi ya.Na cua coo chi cuhva cuni maun ihya nu

ñuhun ñuñivi ya cuhva iyo chi itisiqui andivi.

11Na cua cuhva cun cha cua cachi ndi vitintichi quivi ya.

12 Na cua sanaun cuati ndacu ndi cuhvacha ni sanaan ndi cuati savaha ñivichihin ndi.

13Na ña cua cuhva cun cha cua savaha ndicha ndavaha ni,

soco na cua sacacu cun chihin ndi nu cuandoyo ñuhun ndi,

vati maun cuu ra ndaca ñahan,ta iyo tu ndee ini chihun,ta cahnu xaan Ndioo cuu cun.Na cua cuu chi tacan ni.

14 ’[Tacan cati yu,] vati cua sanaan tahansutu ndo iyo iti siqui andivi cuati savahando, tu cua sanaan maan ndo cuati ndacuñivi chi ndo. 15 Tu ña cua sanaan ndochacan, ña cua sanaan ra sutu ndo cuatisavaha maan ndo.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua coo nditañivi

16 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Quivi cua coo ndita ndo ña cua cucui-

hya xaan cuni anima ndo cuhva savahañivi uvi yaa. Savaha ñi cha ndahvi ndehenuun ñi, vati tacan cua coto ndihi ñivi ticha iyo ndita ñi. Cati ndicha yu chihin ndoti cha nihin ñican yahvi ñi. 17Quivi cua coondita ndo [cua savaha ndo cuhva ndacundondihi ni quivi]. Cua tihi ndo aceite xinindo, ta cua nacata ndo nuun ndo, 18 vatitacan ña cua coto ñivi cha iyo ndita ndo,soco cua coto sutu ndo cha ndacu xehendo, ta cua cunda yahvi ndo chi maan ra,vati ndehe ra cha ndacu ndo.

Page 11: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 6:19 8 TUTU MATEO 7:6

Cuhva cua cunda yahvi ñivi iti siqui an-divi

(Lc. 12.33‑34)19 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñican:]’Na ña cua nducu ndo cha cua coo cha

vaha cha cua tivaha ndo nu ñuhun ñuñiviya, vati chachi ri tindacu chi chi, ta cuxinchi. Tahvi ñasuhu nu indi chi, ta quihinrun chi chi. 20Na cua tivaha ndo cha vahaiti siqui andivi, vati tican ña chachi ri tin-dacu chi chi, ta ni ña cuxin chi. Ña quihvirun ñasuhu, ta suhu run chi chi. 21 Tacancati yu, vati nu iyo chachi ndo―cuendaican saxini ndo chi anima ndo.

Cuhva iyo titi nuun ñivi(Lc. 11.34‑36)

22 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Titi nuun yo cuu sava ni ta cua iin

ñuhun ndichin. Tu vaha iyo titi nuun yo,ndichin vaha cua ndehe yo, [ta iyo chachini tuni chi yo]. 23 Tu ña vaha titi nuunyo, ña ndichin vaha ndehe yo, [ta ñahnicha chini tuni iyo chi yo]. Tu ñahni chachini tuni chi ndo cha cuenda ra Ndioo,cha ndoyo ñuhun cuii ndo.

Ña cuu satiñu ñivi chi uvi ra cuu chitohoñi

(Lc. 16.13)24 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Ña cuu satiñu ndo chi uvi ra cuu chi-

toho ndo. Tu cua nducu ndo cuhva, cuacuni mani ndo chi iin ra, ta cua cuxaan inindo chi inga ra. Chacan cuu cha cati yu tiña cua cuu satiñu ndo chi ra Ndioo, tu cuananducu xaan ndo cha cua cuu chi maanndo.

Cumi ra Ndioo chi ñivi ra(Lc. 12.22‑31)

25 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Chacan cuu cha cati yu chihin ndo ti

ña cua tichaha ndo yoso cuhva cua coondo. Ña cua saxini ndo ñaan cha cuu chacua cachi ndo ta ñaan cha cuu cha cuacoho ndo. Ña cua saxini ndo ñaan chacuu cha cua cunami ndo cha cua cundichinndo. Cha chaha ra Ndioo cha iyo nditoyo, ta chaha ra cha iyo vaha iquin cuñuyo. Chacan cuu cha chito yo ti cua cuhvara cha cua cachi yo cha cua cunami yo.26 Cua saha ndo cuenda yoso cuhva iyo risaa. Ña tuhva ri tachi tata. Ña tuhva ricahnu itu. Ña tuhva ri canihin vaha chitichi. Ña tuhva ri, soco chaha ra sutu ndoiyo iti siqui andivi cha cua cuni ñuhun ri, tacahnu ca maan ndo chi rican. 27 Yoni ndo

cua cuu sandusucun ndo suvi ni chi maanndo―masi saxini xaan ndo.

28 ’Ña cua saxini xaan ndo yoso cuhvacua cunami ndo. Cua ndehe ndo yosocuhva iyo ita cha iyo tichi cuhu. Ña satiñuchi, ta ni ña tavi chi yuhva. 29 Yuhu catichi ndo ti vasi taqui suhva ni chacundichinra Salomón, soco ña taqui ra cuhva taquindicha maan ita can. 30 Vaha xaan cacua cuhva ra Ndioo cha cua cundichin ndocha cua cunami ndo, vati tacan cumi rachi ita can, ta vitin iyo chi, ta yutaan chandoyo ñuhun chi. Ñahni cha chinu inindo chi ra cha vaha. 31 Ña cua saxini ndoñaan cua cachi ndo ñaan cua coho ndoñaan cua cundichin ndo ñaan cua cunamindo. 32 Ndihi chacan cuni ndihi ca ñivi.Chito ra sutu ndo iyo iti siqui andivi ticha chini ñuhun tahan ndo ndihi chacan.33Na cua nducu xihna ndo cha cua savahando cuhva cuni ra Ndioo nu cua cundacañahan ra, ta na cua nducu xihna ndo chacua coso vaha anima ndo cuhva cuni ra.Tacan, ta sa cua nihin tahan ndo ndihichacan. 34 Chacan cuu cha ña cua saxinindo cuenda yutaan, vati yutaan iyo ingacha cua saxini ndico tucu ndo. Iyo ñaancha cua saxini ndo iin iin quivi. [Tu tacanni cua savaha ndo, ña cua yaha cuhva chacua saxini ndo iin quivi inga quivi.]

7Ña cua cati ñivi ti ña vaha ñivi tahan ñi(Lc. 6.37‑38, 41‑42)

1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Ña cua cati ndo ti ña vaha ñivi tahan

ndo, vati tacan ni ña cua cati ra Ndioo tiña vaha maan ndo, 2 vati cuhva cua catindo cuenda ñivi―cuhva can cua cati raNdioo cuenda maan ndo. Cua savaha rachihin ndo cuhva cua savahamaan ndo chiñivi tahan ndo. 3 Saxini ndo ti ndavahani ndacu ñivi tahan ndo, ta ña saha ndocuenda ti cahnu xaan ca ndavaha ni ndacumaan ndo. 4 Cati ndo chi tahan ndo tiña vaha ndacu ñi. Tacan ni savaha ndo,ta cahnu xaan ca ndavaha ni ndacu maanndo. 5 Ñivi uvi yaa cuu ndo. Cua cosovaha xihna maan ndo, ta sa cua cuu tindeetahan ndo chi ñivi tahan ndo.

6 ’Ña cua cuhva ndo cha vaha chi runina xaan, coto cua cuico coo ri ina can, tacua tiin ri chihin ndo, ta ni ña cua cuhvando cha ndaa yahvi chi run quini, cotocua cuañu ri chi chi, ta cua ndoyo ñuhunchi. [Tacan ni ña cua cati tuhun ndo tuhun

Page 12: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 7:7 9 TUTU MATEO 8:2Ndioo chi ñivi ña cua tasoho, coto ña cuaquihin cuenda ñi chi chi.]

Na cua ndaca ñivi chi ra Ndioo(Lc. 11.9‑13; 6.31)

7 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Na cua ndaca ndo cha chini ñuhun ndo

chi ra Ndioo, ta cua cuhva ra chi chi chimaan ndo, 8 vati cua cuhva ra Ndioo chindihi ñivi chica chi ra.

9 ’Tu cua ndaca sehe ndo paan, yoni cuacuhva iin yuu chi ra. 10 Tu cua ndaca ratiaca, ña cua cuhva ndo iin coo chi ra.11 Chito maan ndo yoso cua samani ndocha vaha chi sehe ndo, ta ñivi ñuñivi cuundo. Chacan cuu cha chito vaha xaan cara sutu ndo iyo iti siqui andivi yoso cuasamani ra cha vaha chi ñivi ndaca chi ra.

12 ’Chacan cuu cha na cua savaha maanndo cha vaha chi ñivi cuhva cuni ndo chacua savaha ñi chihin ndo, vati chacan cuutuhun iyo tutu Ndioo cuhva cha ni catira tiso ley chahnu cuhva cha ni cati ra nicahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu.

Cuhva cua quihvi ñivi nu cua cundacañahan ra Ndioo

(Lc. 13.24)13 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Na cua yaha ndo nu tuu, ta cua quihvi

ndo nu cua cundaca ñahan ra Ndioo, vatiquihin xaan nu cua yaha ñivi, ta cua quetañi nu cua ndoyo ñuhunñi, ta tuvi xaan ñiviyaha ican. 14Chi tu ndoho cua yaha ñivi nutuu, ta cua coo ndito ñi chi ra Ndioo. Ñatuvi ñi cuu ñi cundee quihvi iti can.

Cua queta ñivi cua sandahyu ñahan(Lc. 6.43‑44)

15 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cua saha ndo cuenda yoso cuhva iyo

ñivi sandahyu ñahan cuenda ra Ndioo.Queta ñi nu iyo ndo, ta vii xaan cahan ñi,soco xaan xaan ñi cuu. 16 Cua nacoto ndochihin ñi, vati cua ndehe ndo yoso cuhvandacu ñi. Ña nihin yo ticuayu nu yutuniñu acuxa, ta ni ñanihin yo ticavanuyutuntiyata. 17 Tu iyo iin yutun vaha, vaha xaanchiti cana nuun chi, soco tu ña vaha iyo iinyutun, ña vaha chiti cana nuun chi. 18 Ñacuu cana chiti ña vaha nuun yutun vaha.Ta ni cuhva ña cuu cana chiti vaha nuunyutun ña vaha. 19Tuña cua cana chiti vahanuun yutun, cua tahnda chi, ta cua cayuchi nu ñuhun. 20 Chacan cuu cha cua cotondo yoo ñivi cuu ñi, tu cha cua ndehe ndoyoso cuhva ndacu ñi.

Ña cua quihvi ndihi ñivi nu cua cundacañahan ra Ndioo

(Lc. 13.25‑27)21 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Ñavi ndihi ñivi cati ti cha sacahnu

ndicha ñi chihin yu cuu ñi cua cundeequihvi nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi, soco ñivi ndacu cuhva cunira suti cha iyo iti siqui andivi―ñican cuuñi cua cundee quihvi. 22 Cua queta quivican, ta sa cua cati ñivi chihin yu ti: “Yohora chahnu, cha cuenda sivi cun cahan ndicuenda ra Ndioo. Cha cuenda sivi cun tavandaa ndi chi run tati cuihna. Cha cuendasivi cun savaha ndi cuhva cahnu xaan,”cua cati ñi. 23 Tacan, ta sa cua cati mainchi ñi ti: “Ña nacote chihin ndo. Cua queendaa ndo iti nuin, vati mani cha ndavahani savaha ndo,” cua cati yu.

Cuhva cha cua saxini vaha ñivi(Lc. 6.47‑49; Mr. 1.22)

24 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Tu cua tasoho ndo tuhun cati tuhin

chi ndo ihya, ta cua savaha ndo chi chi,cua cuu ndo sava ni ta cua iin rai saxinivaha. Quihin ra yuu cha cuu chaha vehera, ta chaqui ndaa ra vehe ra nuun yuucan. 25Nihin xaan cuun savi, ta nihin xaanyaha yuta, ta nihin caa tati, ta yani chichata vehe can, soco ña nduva chi, vati yuucuu chaha chi. 26 Tu cua cuni ndo tuhuncati yu ihya, ta ña cua savaha ndo chi chi,cua cuu ndo sava ni ta cua iin rai tondoxini. Chaqui ndaa ra vehe ra nu ñuhun ni.27 Cuun savi, ta yaha yuta, ta caa tati, tayani chi chata vehe can, ta nduva chi, tandoyo ñuhun cuii chi.

28 Tacan ni sandihi ra Jesuu tuhun catituhun ra chi ñivi can, ta iyo xaan cunindihi ñivi can chini ñi tuhun cha sacuahara chi ñi, 29 vati sacuaha ra chi ñi cuhvani chito ra ñaan tuhun sacuaha ra, ta ñavitacan sacuaha ra chito ley chahnu chi ñi.

8Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra cuehe tahyu(Mr. 1.40‑45; Lc. 5.12‑16)

1Tacan cuu, ta nuun ra Jesuu siqui yucucan, ta ndicu ñivi can chi ra. Tuvi xaanñivi cuu ñi ndicu chi ra. 2 Tacan cuu, taqueta iin ra cuehe tahyu. Tuhva ra nuuniyo ra Jesuu, ta chahnu chiti ra iti nuun ra,ta quechaha cati ra chi ra ti:

Page 13: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 8:3 10 TUTU MATEO 8:25―Yoho ra chahnu, tu cuni cun, cua cuu

sanduvahun chihin yu ―cati ra ndahvican.

3 Tacan cuu, ta sacaa ra Jesuu ndaha ra,ta sayani ndaha ra chi ra, ta cati ra ti:

―Cuni yu. Na nduvahun―cati ra.Ta hora can naan cuehe can chi ra, 4 ta

cati tucu ra Jesuu chi ra ti:―Ña cua cahun ni chi iin ñivi, soco

cuahan. Cua sanahun chihun chi ra sutu,ta cua cundaca cun cha cua samani cunchi ra Ndioo cuhva ni cati tuhun ra Moiseetiempu chahnu. Chacan cuu cha cua cotoñivi ti cha ni nduvahun―cati ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi sehe iin ra san-daru

(Lc. 7.1‑10)5Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti ñuun

Capernaum. Cua quihvi ra tichi ñuun can,ta tuhva iin ra cuu sandaru cuenda ñuunRoma, ta quechaha cahan ndahvi ra chi raJesuu. 6 Cati ra ti:

―Ra chahnu, caa sehi tichi vehi, vatinduñiin ra. Nihin xaan iyo tu ndoho chira ―cati ra.

7 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cua cu ndehi chi ra, vati cua sandu-

vahi chi ra ―cati ra.8 Ta cati ndico ra sandaru can ti:―Ñahni yavi ndai cha cua yahun tichi

vehi, ra chahnu. Na cua cahun tuhun ni,ta cua nduvaha sehi. 9 Chite ti cua cuusavahun chacan, vati iyo ra ndaca ñahanchihin yu, ta ndaca ñahan tahin chi ingara. Chi racan cati yu ti cua cuhun ra, tacuahan ra. Chi inga ra cati yu ti cua quichira, ta vachi ra. Chi musu yu cati yu yosocua savaha ra, ta savaha ra chi chi ―catira chi ra Jesuu.

10Chini ra Jesuu tuhun can, ta quechahanduiyo cuni ra, ta cati ra chi ñivi ndicu chira ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti ña tuhvamain ndehi ni chi iin ñivi ñuhun Israelchinu ini cuhva chinu ini rahya. 11 Catiyu ti nini cahnu nu ñuhun ñuñivi cuaquichi tuvi ñivi, ta cua coo tahan ñi chi raAbraham chi ra Isaac chi ra Jacob nu cuacundacañahan raNdioo, 12 ta iyoñivi judíocua tava ndaa ra nu naan nu cua ndehe ñitu ndoho, ta cua ndahyu chaa ñi ―cati ra.

13 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rasandaru can ti:

―Cuahan. Na cua cuu chi cuhva chinuini cun ―cati ra.

Ta ni nduvaha sehe ra hora can.Sanduvaha ra Jesuu chi chiso ra Pedro(Mr. 1.29‑31; Lc. 4.38‑39)

14Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti vehera Pedro. Quihvi ra, ta ndehe ra ti cha nicaa chiso ra Pedro, vati iyo cahni chi ña.15 Taa ra ndaha ra chi ña, ta ndico cahnichi ña. Tacan cuu, ta ndoyo ña, ta chahaña cha cachi ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi tuvi ñivi cuhvi(Mr. 1.32‑34; Lc. 4.40‑41)

16 Cha cua cuaa quivi can, ta cha quichindaca ñi chi tuvi xaan ñivi ñuhun taticuihna anima tican nu iyo ra Jesuu, ta sacahan ni ra tuhun, ta tava ndaa ra chi runtati cuihna can anima ñi, ta sanduvahatahan ra chi ndihi ñivi cuhvi. 17 Chacancuu cha ni queta tuhun cha ni cati ra Isaíara cahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu,vati cati ra ti sanaan ra tu ndoho tahan yo,ta sanduvaha ra ndihi cuehe cuhvi yo, catira cuenda ra Jesuu tiempu can.

Cuhva cua cuhun ñivi chi ra Jesuu icaa ni(Lc. 9.57‑62)

18 Ndehe ra Jesuu cha cuahan ndutuviñivi nu iyo ra, ta cati ra chi ñivi sacuahachi ra ti na cua cuhun ñi inga chiyo ndutacan. 19 Tacan cuu, ta tuhva iin ra sacuahaley chahnu can nu iyo ra, ta quechaha catira chi ra Jesuu ti:

―Yoho maestru, na cua cuhun tahinchihun ndaa iti cua cuhun cun―cati ra.

20 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Iyo nu quixi ri ñucuii, ta iyo taca ri

saa, soco yuhu ra cuu sehe ñivi―ña tañahni nu cua cave cusi ―cati ra Jesuu.

21 Ta cati inga ñivi sacuaha chi ra ti:―Ra chahnu, cuhva cha cua cuhun xi-

hne, ta cua cuchi yu chi suti ―cati ñi.22 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Na cua cuhun cun chi main icaa ni, ta

cuhva cun cha cua cuchi ñivi ña chinu inichi ndii can ―cati ra Jesuu.

Cati ra Jesuu ti cua cava taxin tati chinduta tañuhun

(Mr. 4.35‑41; Lc. 8.22‑25)23 Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuu tichi

iin tundoo, ta quihvi tahan ñivi sacuahachi ra, [ta cuahan ñi]. 24 Tacan cuu, taquechaha iyo tati xaan nu tañuhun can.Chacan cuu cha cahnu xaan tahnu ndutanu tundoo can, ta quihvi chi tichi tundoo,ta ni quixi ra Jesuu. 25 Tacan cuu, ta tuhva

Page 14: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 8:26 11 TUTU MATEO 9:11ñi nu caa ra, ta quechaha sandoyo ñi chi ra,ta cati ñi ti:

―Ra chahnu, sacacu chi ndi, coto cuandoyo ñuhun ndi ―cati ñi.

26 Ta cati ndico ra chi ñi ti:―¿Ñacu yuhvi xaan ndo? Ña chinu ini

ndo chi ra Ndioo ―cati ra.Tacan cuu, ta chacuinda ra, ta cati ra ti

cua cutaxin tati can chi nduta can. Tacancuu, ta taxin taxin cuu. 27 Iyo xaan iyoxaan quechaha cuni ñivi can, ta quechahacati ñi ti:

―Cahnu xaan rai cuu ra, vati tasoho tatichi nduta tañuhun cha cahan ra ―cati ñi.

Chacoo tati cuihna anima uvi ra ñuhunGadara

(Mr. 5.1‑20; Lc. 8.26‑39)28 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu inga

chiyo tañuhun can nu iyo ñuhun Gadara,ta nitahan uvi rai chi ra. Cha iyo taticuihna anima ra ta ra, ta sa quichi ra ta raiti camasandu. Xaan xaan ra cuu. Chacancuu cha yoni cuu yaha iti can. 29Tacan cuu,ta quechaha cana chaa ra ta ra, ta cati ra tara ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun chi ndi,ta yoho ra cuu sehe Ndioo? Cha vachi cunihya, vati cua cuhva cun tu ndoho chi ndi,ta ña ta queta quivi cua tachi tuni ra Ndioochi ndi ―cati ra ta ra chi ra Jesuu.

30Cani vihi cha iyo suhva ri quini. Chicacuu ri. Chachi ri. 31Tacan, ta cahan ndahvirun tati cuihna can chi ra Jesuu, ta cati runti:

―Tu cua tava ndaun chi ndi, cuhva cuncha cua quihvi ndi tichi maan run quinican ―cati run.

32 Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti:―Cuahan ndo―cati ra.Tacan cuu, ta quee run cuahan run, ta

quihvi run tichi maan ri quini can, ta jihnaquechaha ca chinundihi ri tichi xahva can,ta quehni ri tichi nduta tañuhun can, tachihi ri.

33 Tacan cuu, ta chinu ra sacuenda chiri quini can. Cuahan ra iti ñuun, ta chahara cuenda ndihi cha ni chacoo. Chahara cuenda cha ni tahan ra ni chacoo taticuihna anima. 34 Tacan cuu, ta quee ndihiñivi ñuun can nu vachi ra Jesuu. Ndehe ñichi ra, ta quechaha cahan ndahvi xaan ñichi ra ti na ña cua quihvi ra ñuun ñi, [sococua cuhun ra inga chiyo].

9Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra nduñiin

chaha(Mr. 2.1‑12; Lc. 5.17‑26)

1 Tacan cuu, ta quihvi ndico ra Jesuutichi tundoo, ta cuahan ndico ra inga chiyotañuhun can, ta queta ra ñuun Capernaumcha cuu ñuun ra. 2 Tacan cuu, ta quichindaca ñivi chihin iin ra nduñiin chaha nuiyo ra. Yuvi nu caa ra ndahvi can chiso ñinu iyo ra Jesuu. Ndehe ra Jesuu ti chinu iniñi chi ra, ta quechaha cati ra chi ra nduñiincan ti:

―Na cua cusii ini cun, yoho yani xaa.Cha ni naan cuati iyo chihun―cati ra.

3 Tacan cuu, ta quechaha saxini rasacuaha ley chahnu ta ra chi anima ra tisavaha rahya ndavaha ni cha cuenda raNdioo, saxini ra ta ra. 4 Tacan, ta chito raJesuu yoso cuhva saxini ra ta ra. Chacancuu cha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña vaha cha saxini ndo ndavaha ni chianima ndo. 5 Ña ii xaan cha cua cati yoti cha ni naan cuati cha iyo chihin ra. Iica cua cati yo ti cua cuinda ra, ta cua cacara. 6 Cua sanahin chi ndo. Chacan cuu chacua coto ndo ti iyo tu ndee ini chi ra cuusehe ñivi, ta cuu sanaan ra cuati iyo chiñivi ñuñivi ―cati ra Jesuu chi ra ta ra.

Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra nduñiincan ti:

―Cuinda, ta canihin cun yuvi cun, tacuahan iti vehun―cati ra.

7 Tacan cuu, ta ni chacuinda ra, ta cua-han ra iti vehe ra. 8 Ndehe ndihi ñivican cha ni savaha ra Jesuu, ta quechahacuyuhvi ñi. Sacahnu ñi chi ra Ndioo, vatichaha ra tu ndee ini can chi iin ñivi ñuñivi.

Cana ra Jesuu chi ra Mateo(Mr. 2.13‑17; Lc. 5.27‑32)

9 Tacan cuu, ta yaha ra Jesuu tican, tandehe ra iin rai, ta ndaa ra nu satiahvi rachi ñivi. Mateo nani ra, ta quechaha catira Jesuu chi ra Mateo can ti:

―Na coho.Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Mateo

can, ta cuahan ra chi ra Jesuu.10 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu vehe ra

Mateo. Nducuiti tuvi ra satiahvi chi ra ñasacahnu ley chahnu cha ni tiso ra Moisee.Ndaa ra Jesuu yumesa chi ñivi sacuaha chira, ta ndaa tahan ra ta ra chi ra. 11 Ndehera fariseo ta ra ti chachi ra Jesuu chi racanta ra icaa ni, ta quechaha nducu tuhun rata ra chi ñi sacuaha chi ra ti:

Page 15: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 9:12 12 TUTU MATEO 9:33―¿Ñacu chachi ra cuu maestru ndo chi

ra satiahvi chi ra ña sacahnu ley Moiseeicaa ni? ―cati ra ta ra.

12Ta chini ra Jesuu cha cahan ra ta ra, tacati ndico ra ti:

―Ña chini ñuhun ñivi ña cuhvi chi rasanduvaha chi ñi, soco ñivi cuhvi cuu ñichini ñuhun chi ra. 13Na cua cutuhva ndoñaan cha cuu tuhunya, vati cati tutuNdiooti cuni ra Ndioo cha cua cundahvi ini ndochi ñivi tahan ndo. Ña cuni ra cha cuasamani ni ndo cha chahmi ndo chihin ra.[Tacan cati yu,] vati ñavi cha cuenda ñiviiyo vaha quichi yu. Quichi yu cha cuendañivi iyo cuati ―cati ra Jesuu.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua coo nditañivi

(Mr. 2.18‑22; Lc. 5.33‑39)14Tacan cuu, ta quichi ra sacuaha chi ra

Juaan, ta quechaha nducu tuhun ra ta rachi ra Jesuu ti:

―¿Ñacu chacoo ndita maan ndi chi rafariseo, ta ña tuhva ñivi sacuaha chihuncoo ndita ñi? ―cati ra ta ra.

15 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ña cuu coo tu cuihya ini chi amigu ra

cua tandaha quivi iyo ra chi ñi icaa ni, sococua queta quivi cua cuhun ra, ta quivi cansa cua coo ndita ñi.

16 ’Yoni cua nataa sahma chaa chi sahmachahnu, tu ña ta nandii sahma chaa can,vati cua nacaa ndico chi nu nataa chi, tavihi ca cua ndoo chi cha lahnda ca chi.17Ta ni cuhva yoni cua tihi nduta chiti uvachaa tichi iti ñiin chahnu. Tu tacan cuasavaha ñivi, cua ndata maan iti can, ta cuacati nduta can, ta cua ndoyo ñuhun iti ñiincan. Tichi iti ñiin chaa cua tihi ñi ndutachiti uva chaa, ta nduvi chi cua ndoo vaha.[Tacan cati ra Jesuu, vati cua coto ñivi tituhun chaa yoso cuhva cua sacahnu ñi chira Ndioo cati tuhun ra.]

Nduvaha sehe ra Jairo chi ñahan tiin yusahma ra Jesuu

(Mr. 5.21‑43; Lc. 8.40‑56)18 Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can, ta

quihvi iin ra ndiso tiñu. Tuhva ra nu ndaara Jesuu, ta chahnu chiti ra iti nuun raJesuu, ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Cha ni chihi ña luhu sehi, soco cua-han, ta taun ndahun xini ña, ta cua coondito ndico ña ―cati ra chi ra Jesuu.

19 Tacan cuu, ta chacuinda ra Jesuu, taquee ra cua ndicu ra chi ra, ta cuahantahan ñi sacuaha chi ra. 20 Tacan cuu,

ta cuahan tahan iin ñahan. Cha quetauchi uvi cuiya cha iyo xaan niñi ña chi ña.Tuhva ña iti chata ra, ta sayani ndaha ñayu sahma ra. 21 Tacan ni savaha ña, vatisaxini ña chi anima ña ti tu cua sayanindaha ña―masi sahma ra, cua nduvahaña, saxini ña. 22 Tacan cuu, ta chico coo raJesuu, ta ni ndehe ra chi ña, ta quechahacati ra chi ña ti:

―Yoho sihi, na cua cusii ini cun. Chani nduvahun, vati chinu ini cun chihin yu―cati ra.

Ta suvi ni hora can ni nduvaha ña ñahancan.

23 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu vehe randiso tiñu can, ta quihvi ra. Ndehe ra chira tivi yaa ndii, ta ndehe ra ti cuvaa ndihiñivi can, 24 ta quechaha cati ra ti:

―Cua quee ndo, vati ña chihi ña luhuya. Quixi ni ña ―cati ra chi ñi.

Tacan, ta chacu nahan ñi cha cahan ra.25 Tava ndaa ra chi ndihi ñican, ta quihvira nu caa ña luhu can, ta tiin ra ndaha ña,ta ndoyo ña. 26 Queta tuhun can niniinñuhun can.

Sanduvaha ra Jesuu chi uvi ra cuaa27 Cha cua quee ra Jesuu tican, ta

quechaha ndicu uvi ra cuaa chi ra. Canachaa ra ta ra, ta cati ra ta ra chi ra Jesuu ti:

―Na cua cundahvi ini cun chihin ndi,yoho ra cuu ñivi ra David ―cati ra ta ra.

28 Quihvi ra Jesuu tichi vehe, ta tuhvara cuaa can iti nuun ra Jesuu, ta quechahanducu tuhun ra chi ra ta ra ti:

―¿Atu chinu ini ndo ti cha cuu savahicuhva cuni ndo? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Chinu ini ndi, ra chahnu.29 Tacan cuu, ta taa ra Jesuu ndaha ra

nuun ra ta ra, ta cati ra chi ra ta ra ti:―Na cua cuu chi cuhva ni chinu ini ndo.30Tacan cuu, ta ndundichin vaha ndehe

ra ta ra, ta cati tuhun xaan ra Jesuu chi rata ra ti:

―Ña cua cahan ndo ni chi iin ñivi.31Tacan cuu, ta quee ra ta ra cuahan ra,

soco cati tuhun xaan ra ta ra nini cahnuñuhun can yoso cuhva ni savaha ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra ñihin32 Tacan cuu, ta quee ñi ta ñi cuahan

ñi, ta quichi ndaca ñivi chi iin ra ñihin nuiyo ra Jesuu, ta iyo tati cuihna anima randahvi can. 33Tava ndaa ra Jesuu chimaanrun tati cuihna can, ta nducahan ra ndahvi

Page 16: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 9:34 13 TUTU MATEO 10:20can. Iyo cuni ndihi ñivi can, ta quechahacati ñi ti:

―Ña ta ñahni ñivi Israel ndehe cuhvasavaha rahya [nu ni quichi quivi]―cati ñi.

34 Ta ra fariseo ta ra cati ti:―Cha cuenda run ndaca ñahan chi run

tati cuihna tava ndaa ra chi run ―cati rata ra.

Cundahvi ini ra Jesuu chi ñivi35 Tacan cuu, ta chica cuu ra Jesuu.

Cuahan ra ndihi ñuun can, ta sacuaha rachi ñivi tichi ve ñuhun ñi, ta cati tuhun ratuhun vaha yoso cuhva cua cundaca ñahanra Ndioo, ta sanduvaha ra chi ñivi cuhvichi ndihi nuun cuehe can. 36Ndehe ra chiñivi iyo ican, ta cundahvi xaan ini ra chi ñi,vati iyo xaan ñi chi tu ndoho, ta ña chitoñi ñaan cha cua savaha ñi. Cha cuu ñi savani ta cua ri mbee, ta yoni ra sacuenda chiri. 37 Tacan, ta quechaha cati ra chi ñivisacuaha chi ra ti:

―Cuaha xaan tiñu iyo, soco ña quetañivi cua satiñu. 38 Cua cahan ndahvi ndochi ra chahnu ti na cua tava tiñu ra chiñivi cua satiñu, ta cua cundee queta tiñura ―cati ra Jesuu.

10Cana ra Jesuu chi uchi uvi ra cuu tatun ra(Mr. 3.13‑19; Lc. 6.12‑16)

1Cana ra Jesuu chi uchi uvi ra cuu tatunra, ta chaha ra ndatu cha cua tava ndaa rata ra chi run tati cuihna, ta cua sanduvahara ta ra chi ñivi cuhvi chi ndihi nuuncuehe.

2 Ta ra cuu tatun ra Jesuu cuu rahyata ra. Xihna cuu ra Simón Pedro chi raNdree yani ra, ta ra Jacobo sehe Zebedeochi Juaan yani ra, 3 ta ra Felipe chi raBartolomé, ta ra Tuma chi ra Mateo rasatiahvi, ta ra Jacobo sehe Alfeo chi raTadeo, 4 ta ra Simón ra cuni cuati chi ñiviñuun Roma chi ra Juda Iscariote ra ni xicotuhun chi ra Jesuu.

Tava tiñu ra Jesuu chi ra cuu tatun ra(Mr. 6.7‑13; Lc. 9.1‑6)

5 Tava tiñu Jesuu chi tatun ra, ta catituhun ra chi ra ta ra ti:

―Ña cua cuhunndonu iyo ñivi cuu ingatucu ñivi, ta ni ña cua cuhun ndo nu iyoñivi Samaria. 6 Cuahan ndo iti nu iyo ñiviIsrael, vati cuu ñi sava ni ta cua ri mbeendoyo ñuhun, [vati ña chito ñi ndaa iticuahan ñi]. 7 Cuahan ndo, ta cati tuhunndo ti yatin xaan cua cundaca ñahan ra

iyo iti siqui andivi. 8 Cua sanduvaha ndochi ñivi cuhvi, ta cua sanandoto ndico ndochi ñivi ndii. Cua sanduvaha ndo chi ñivicuhvi cuehe tahyu, ta cua tava ndaa ndochi run tati cuihna. Cha nihin ndo ndatu,ta ñahni cha tiahvi ndo. Cua tindeendo chiñivi, ta ña cua tiahvi ñi chihin ndo.

9 ’Ña cua cuiso ndo xuhun, 10 ta ni ña cuacuisondoyunu. Ña cua cundichin totondouvi coton, ta ni ña cua cuiso ndo uvi parendichan ni uvi garote. Iyo cha cua cuhvañivi cha cua cachi ndo.

11 ’Ta ndihi ñuun nu cua quihvi ndo cuanducu ndo ndaa ñivi cuu ñivi vaha ndicha.Chi ñican cua ndoo ndo nda cua nda cuaqueta quivi cua quee iti tucu ndo. 12 Cuaquihvi ndo vehe, ta cua sacahnu ndo chiñivi vehe can, ti na cua coo vii ñi. 13 Tuña cua quihin cuenda ñivi can chihin ndo,ña cua coo vii ñi. 14 Tu ña cua quihincuenda ñivi chi ndo, ta ni ña cua tasohoñi tuhun cahan ndo, cua quee ndo vehecan, cua quee ndo ñuun can, ta cua naquisindo yaca ñuhun iñi chaha ndo, [vati tacancua coto ñi ti cua cutuni ñi]. 15Cati ndichayu chihin ndo ti xaan xaan cua cutuni ñiviSodoma chi ñivi Gomorra quivi cua tachituni ra Ndioo chi ñivi, soco xaan ca cuacutuni ñivi ña cua quihin cuenda chihinndo.

Cua ndehe tatun ra Jesuu tu ndoho16 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra tatun ra:]’Tava tiñu yu chihinndo, ta cuundo sava

ta cua ri mbee nu iyo ri ñucuii, [vati cuacuni sandoyo ñuhun ñivi chi ndo]. Na cuacoo cha chini tuni chi ndo. Na cua coomasu ini ndo. 17 Na cua saha ndo cuendayoso cuhva iyo ñivi, vati cua tiin ñi chihinndo, ta cua cundaca ñi chihin ndo nu racumi tiñu, ta cua cani ñi chihin ndo chigarote ve ñuhun ñi. 18 Cua cundaca ñichihin ndo nu ra cumi tiñu cahnu, vatichica ndo chihin yu. Chacan cuu cha cuacuhva ndo cuenda yoso cuhva iyo ra Ndiooiti nuun ra ndaca ñahan chi ñivi judío,ta cua cuhva tahan ndo cuenda iti nuunra ndaca ñahan chi ñivi cuu inga tucuñivi. 19Hora cua tiin ñi chihin ndo ña cuatichaha ni ndo. Ña cua saxini ndo yosocuhva cua cati ndico ndo, vati cua cuhvara Ndioo cha chini tuni chi ndo hora can,ta cua coto ndo ñaan cha cuu cha cua catindico ndo. 20 Ñavi maan ndo cua cahan,soco ra cuu Tati Ndioo sutu ndo cuu ra cuacuhva cha chini tuni chi ndo.

Page 17: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 10:21 14 TUTU MATEO 11:221 ’Cua tiin iin rai chi yani ra, ta cua

cundaca ra chi ra nu ra cumi tiñu, vaticua cuvi yani ra. Ta ni cuhva cua savahainga rai chi sehe ra, ta inga ñivi cua savahatacan chi sutu ñi chi sihi ñi, ta cua cuviñi cua savaha ñi. 22 Cua cuxaan ini ndihiñivi chi ndo, vati iyo ndo cuenda yu. Tucua cundee ini ndo tu ndoho nda cua ndaquivi cua yaha chi, cua cacu ndo. 23 Tucua cuhva ñivi tu ndoho chi ndo iin ñuun,cua cunu ndo, ta cua queta ndo inga ñuun.Cati ndicha yu chihin ndo ti ña cua cuyatinyaha ndo ndihi ñuun Israel, ta cua quichira cuu sehe ñivi.

24 ’Cahnu ca cuu ra maestru, ta ñavi casa ñivi sacuaha chi ra. Ta ni cuhva cahnuca cuu ra chitoho, ta ñavi ca sa musu ra.25 Vaha tu cua coo ñivi sacuaha cuhva iyomaestru ñi. Ta ni cuhva vaha tu cua coora musu cuhva iyo chitoho ra. Cha catiñivi ti run cuihna run Beelzebú cuu yuhu.Chacan cuu cha xaan ca cua cahan ñi chimaan ndo.

Ña cua cuyuhvi tatun Jesuu chi ñivi(Lc. 12.2‑9)

26 [Ni vii cahan ra Jesuu chi tatun ra:]’Ña cua cuyuhvi ndo chi ñivi, vati ndihi

cha cua savahaxeheñivi cua coto raNdioo.27Cua cati tuhun ndo ndihi cha cua cati yuchihin ndo cha mani maan ndo. 28Ña cuacuyuhvi ndo chi ñivi cuni cahni chi ndo,soco ña cuu sandoyo ñuhun ñi chi ndo chira Ndioo. Cua cuyuhvi ndo chi ra Ndioo,vati maan ra cuu ra cuu tava ndaa chi ndo,ta cua ndoyo ñuhun ndo nu cua cutuniñivi.

29 ’Xico ñivi uvi ri saa cuati cha iin pesu,ta ña cua cuvi ri tu ña chaha ra Ndioo sutundo, 30 ta chito tahan ra yoso tahan ixi xinindo iyo. 31Chacan cuu cha ña cua cuyuhvindo. Iyo ca yavi ndaa maan ndo, ta ñavi casa ri saa can―masi cuaha ri cuu ri.

Cuhva cua coo ñivi cuenda ra Jesuu(Lc. 12.8‑9)

32 [Ni vii cahan ra Jesuu chi tatun ra:]’Ndihi ñivi cua cati chi ñivi tahan ñi ti

chi yuhu iyo ñi―suvi ni cha cuenda maanñi cua cati yu chi ra suti cha iyo iti siquiandivi ti chi main iyo tahan ñican. 33 Tucua cati ñivi chi tahan ñi ti ña nacoto ñichihin yu, ta ni cuhvi cua cati tahin nu sutiti ña nacote chihin ñi.

Ña cua nduinuun ñivi cuenda ra Jesuu(Lc. 12.51‑53; 14.26‑27)

34 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra tatun ra:]

’Ña cua saxini ndo ti vachi yu, vati cuacoo vii ñivi chi tahan ñi nu ñuhun ñuñiviya. Ñavi tacan vachi yu. Vachi yu, vaticua cani tahan ñivi chi tahan ñi. 35 Cuandusaca cuni ñivi cuenda yu, vati cua canitahan iin rai chi sutu ra. Cua cani tahaniin ñahan chi sihi ña, ta cua cani tahan iinña chanu chi chiso ña, 36 ta ñivi iyo vehe ñicua cani tahan suvi ni chi maan ñi.

37 ’Tu cua cuni ca ñivi chi sutu ñi chi sihiñi, ta ñavi ca sa yuhu, ñahni yavi ndaa chaiyo ñi chihin yu. Tu cua cuni ca ñi chi seheñi, ta ñavi ca sa yuhu, ñahni yavi ndaa chaiyo ñi chihin yu. 38 Tu ña iyo ini ñivi chacua ndehe ñi tu ndoho cuenda yu―masicua cuvi ñi cuenda yu, tu ña cua coo inuunñi chihin yu, ñahni yavi ndaa cha iyo ñichihin yu. 39 Tu cua nducu ñivi cuhvacha cua cacu ñi nu cua ndehe ñi tu ndohocuenda yu, cua ndoyo ñuhun ndicha ñicuenda yu, soco tu cua cuvi ñi cuenda yu,cua coo ndito ndico ñi chihin yu.

Cha cua sacanaan ñivi iti nuun ra Ndioo(Mr. 9.41)

40 [Ni vii cahan ra Jesuu chi tatun ra:]’Tu cua quihin cuenda ñivi chihin ndo,

cua quihin cuenda ñi chi yuhu, ta tu cuaquihin cuenda ñi chi yuhu, cua quihincuenda tahan ñi chi ra tava tiñu chihinyu. 41 Tu cua quihin cuenda ñivi chi iinra cahan cuenda ra Ndioo, vati cahan racuenda ra Ndioo, cua cunda yahvi ñi chira Ndioo can cuhva iyo yahvi ra cahancuenda ra Ndioo. Tu cua quihin cuendañivi chi iin ñivi vaha ndicha, vati ñivi vahandicha cuu ñi, cua cunda tahan yahvi ñichi ra Ndioo cuhva cha ndaa yahvi chi ñivivaha can chi ra. 42 Tu cua tindee ñivichi iin ndo―masi ra luhu cuii cuu ndo, tacua cuhva ñi nduta coho ndo, vati iyo ndochihin yu, cati ndicha yu chi ndo ti cuacunda yahvi ndicha ñi chi ra Ndioo.

11Queta tatun ra Juaan iti nuun ra Jesuu(Lc. 7.18‑35)

1 Tacan, ta ndihi cati tuhun ra Jesuuchi ra cuu tatun ra, ta sa quee ra tican,ta cuahan ra, vati cua cati tuhun ra ndihiñuun iyo ican, ta cua sacuaha ra chi ñivican.

2Tacan cuu, ta chini ra Juaan tuhunyosocuhva cha ni savaha ra Jesuu―masi indi raJuaan can ve caa, soco tava tiñu ra tatun ra

Page 18: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 11:3 15 TUTU MATEO 11:25nu iyo ra Jesuu, 3 ta nducu tuhun ra ta rachi ra ti:

―¿Atu maun cuu ra iyo cha cua quichicuenda ra Ndioo a cua cuatu nuun ca ndichi inga ra? ―cati ra.

4 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cuahan ndo, ta cati ndico ndo ñaan

cha cuu cha ni chini soho ndo ñaan chacuu cha ni ndehe ndo. 5 Cua cati ndo chira Juaan ti ndichin vaha ndehe ñivi cuaa,ta chica cuu ñivi cojo. Nduvaha ñivi cuhvicuehe tahyu, ta chini ñivi soho. Nandotondico ñivi ndii, ta chini soho ñivi ndahvituhun vaha, cua cati ndo. 6 Cua cusii iniñivi, tu ña cua saxini ñi ndavaha ni cuendayu, ta cua ndoyo ñuhun ñi ―cati ra chi ratatun ra Juaan.

7Tacan cuu, ta cuahan ra tatun ra Juaancan, ta quechaha cati ra Jesuu chi ndihiñivi can cuenda ra Juaan ti:

―Chahan ndo tichi cuhu, soco ñavi vaticuni ndo ndehe ndo nu tuñu maan tuyoocan, [soco cuni ndo ndehe ndo chi iinrai ndicha]. 8 Chahan ndo tican, socoñavi vati cuni ndo ndehe ndo chi iin randichin sahma yaxin sahma vaha, vatiiyo ñivi ndichin tacan tichi ñuun nu iyovehe ra rey, [soco cuni ndo ndehe ndo chiiin rai ndichin cuhva ni chacundichin racahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu].9 Chahan ndo tican, vati cuni ndehe ndochi iin ra cahan cuenda ra Ndioo. 10 Catiyu chihin ndo ti ni ndehe ndo chi iin racahan ndicha cuenda ra Ndioo. Cati tutuNdioo cuenda ra Juaan can ti cua tava tiñura Ndioo iin tatun ra, ta cua cuhun ra itinuun inga ra, ta cua tiso vaha ra tatun cantiñu iti nu cua yaha racan, cati chi. 11 Catindicha yu chihin ndo ti cahnu xaan raicuu ra Juaan ra sacuanduta can, soco ñivicuu ñivi cua coo nu cua cundaca ñahanra Ndioo―masi ñivi ndahvi ndicha cuu ñi,soco cahnu ca cua cuu ñivi can, ta ñavi casa ra Juaan can.

12 ’Nda ni quivi quechaha cati tuhun raJuaan ta nda cua nda vitin nducu xaanñivi cuhva cha cua coo ñi nu cua cundacañahan ra iyo iti siqui andivi, ta nihin xaannducu ñi cuhva. 13 Cha cati ra ni cahancuenda ra Ndioo tichi tutu ni taa ra tiempuchahnu, ta cha cati ra Moisee tichi tutu leyni taa ra ti cua quichi iin rai, ta ra Juaan cuura. 14Tu cua cuni ndo cuinu ini ndo tuhuncan, cua coto ndo ti maan ra Juaan can cuucuhva ra Elía ra ni cua quichi cuhva ni taa

ra ta ra. 15 Na cua taa vaha ndo soho ndotuhun can.

16 ’Ñivi iyo vitin tichi quivi ya cuu savani ta cua ñi cuati siqui nuyahvi, [ta ñanduinuunñi ta ñi nu siqui ñi]. Cana chaañichi tahan ñi, 17 ta cati ñi chi tahan ñi ti tiviñi yaa, ta ña chita chaha tahan ñi. Chitañi yaa ndii, ta ña cuvaa tahan ñi, cati ñi.18 [Tacan cati yu,] vati quichi ra Juaan, tachacoo ica xaan ra, vati ña tuhva ra cachi.Ña tuhva ra coho, ta cati maan ñivi ti chaiyo iin tati cuihna chi ra. 19 Tacan cuu, taquichi tahan yu ra cuu sehe ñivi, ta iyo yucuhva iyo maan ñivi can, soco cati ñi tiyaha cuhva cha chachi yu, ta yaha cuhvacha chihi yu. Amigu yu chi ñivi ndacundavaha ni chi ra satiahvi, cati ñi. [Yuhucati ti] tu cua savaha ñivi cha nditi vahacuhva cuni ra Ndioo, cua savaha ñi iin chavaha ndicha, [cuhva savaha maan ra Juaancuhva savaha yu ra cuu sehe ñivi]―cati raJesuu chi ñivi can.

Nduxaan ra Jesuu chi ñivi ña tasoho(Lc. 10.13‑15)

20 Tacan cuu, ta quechaha ra Jesuunduxaan ra chi ñivi ndihi ñuun nu nisavaha ra cha cahnu ndicha, vati ña sañaihni ñi cuati ndacu ñi. 21 Cati ra chi ñi ti:

―Ndioho ñivi ñuun Corazín, ndiohoñivi ñuun Betsaida, cua ndehe ndo tundoho, vati tu cha ndehe tahan ñivi ñuunTiro chi ñivi ñuun Sidón cuhva cahnucuhva cha ni ndehe maan ndo, yatin xaancua coo cuihya anima ñi, ta sa cua sañaihni ñi cuati savaha ñi. 22 Chacan cuu chacati yu chihin ndo ti xaan cua ndehe ñiviñuun can tu ndoho quivi cua cutuni ñiviiti nuun ra Ndioo, soco xaan ca cua cootu ndoho chi maan ndo. 23 Ta ndioho ñiviñuun Capernaum, ña cua coo cha vaha chindo iti siqui andivi, soco cua coondo iti an-daya. Tu cha ni ndehe ñivi ñuun Sodomacuhva cahnu ndicha cuhva ni ndehe maanndo, ni vii iyo ñuun can nda cua nda vitin,[vati cua saña ihni ñi cuati ni savaha ñi].24 Chacan cuu cha cati yu chihin ndo tixaan cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi ñuuncan quivi cua cutuni ñivi, soco xaan ca cuacutuni ñivi ñuun ya ―cati ra Jesuu.

Cati ra Jesuu ti na cua coo vii anima ñivi(Lc. 10.21‑22)

25 Suvi ni hora can cati ra Jesuu chi sutura ti:

―Tata, yoho ndaca ñahan iti siqui an-divi ta nu ñuhun ñuñivi ya. Sacahnu yu

Page 19: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 11:26 16 TUTU MATEO 12:19chihun, vati ña chaha maun cha chini tunichi ñivi nditi vaha xini, ta cutuni ini ñi chandacu i, soco cha chahun cha cua cutuniini ñivi ndahvi. 26 Tata, cuhva cha cunimaun cuu chacan ―cati ra Jesuu chi sutura.

27 [Tacan, ta sa cati ra chi ñivi can ti:]―Chaha ra suti ndihi cha ndacu i. Yoni

ñivi chito yoso cuhva iyo ra cuu seheNdioo. Iin tuhun ni ra Ndioo chito, ta yoniñivi chito yoso cuhva iyo ra cuu sutu ra. Iintuhun ni ra cuu sehe ra chito, ta iyo ñivicuni sacoto ra cuu sehe ra. Ñican ni chitotahan yoso cuhva iyo ra. 28 Nahan ndo,ndihi ndo cha chitatun, ndihi ndo ndisocha vee, ta yuhu cua cuhve cha cua coo viianima ndo. 29Na cua cuiso ndo cuhva catiyu. Na cua savaha ndo cuhva cati yu, vatiña rai cuni yu, ta ña xaan cuni yu ndehichihin ndo. Tacan, ta cua coo vii animando, 30 vati ña vee cha cua tise chi ndo, tavii ni cua savaha ndo cha cati yu ―cati raJesuu chi ñivi can.

12Yucu ra tatun Jesuu chiti trigu iin quivi

sábadu(Mr. 2.23‑28; Lc. 6.1‑5)

1Suvi ni quivi can cuahan ra Jesuu, ta iinquivi sábadu [quivi ndaa tatun ñivi judíocuu chi], ta yaha ra chiqui. Cuahan tahantatun ra, ta chisoco ra ta ra, ta quechahayucu ra ta ra chiti trigu can, ta chachi rata ra. 2Ndehe ra fariseo ta ra, ta quechahacati ra ta ra chi ra Jesuu ti:

―¡Jihna! cha ndacu tatun cun, ta ñachaha ley chahnu cha ndacu ra tacan quivisábadu ―cati ra ta ra.

3 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Vasi ña ta sacuaha ndo tutu Ndioo.

Vasi ña chito ndo ñaan cha ni savaha raDavid quivi chisoco ra chi ra chica chi ra.4Quihvi ra David can veheNdioo, ta chachira paan cuecu iti nuun ra Ndioo, ta ñahnindatu cha cua cachi ra chacan, ta ñahnindatu chi ra chica chi ra, soco chachi tahanra. Iin tuhun ni ra cuu sutu ta ra―chiracan iyo ndatu. 5 Vasi ña ta sacuaha ndotutu ley chahnu. Suvi ni quivi sábadu iyora sutu ta ra ve ñuhun. Savaha ra cha cuutiñu ra, ta ñahni ndatu iyo cha savaha ratacan, soco ña tiso ndo cuati ra. 6 Cati yuchihin ndo ti cahnu cuu ve ñuhun, sococahnu xaan ca cuu cha ndacu ra Ndioovitin. 7 Ña chito ndo ñaan cha cuu tuhunNdioo nu cati ra ti cuni ra cha cua coo tu

ndahvi ini chi ñivi. Ña cuni ra cha cuasamani ñi chihin ra, cati ra. Tu chito ndochacan, ña cua cati ndo ti ña vaha savahañivi ñahni cuati iyo. 8 Tacan cati yu, vatiyuhu ra cuu sehe ñivi cuu ra cati ñaancha cuu cha cua savaha ñivi quivi sábadu―cati ra Jesuu chi ra fariseo ta ra.

Queta iin ra nduxii ndaha nuun ra Jesuu(Mr. 3.1‑6; Lc. 6.6‑11)

9 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu tican.Cuahan ra, ta quihvi ra ve ñuhun ñivi judíocan. 10 Ican iyo iin ra nduxii ndaha, taquechaha nducu tuhun ra fariseo ta ra chira Jesuu ti:

―¿Atu chaha ley chahnu cha sandu-vaha ñivi quivi sábadu? ―cati ra ta ra, vaticuni ra ta ra tiso ra cuati ra Jesuu.

11 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Tu iyo iin ri mbee chihin ndo, ta cua

quehni ri tichi xahva―masi quivi sábaducuu chi, soco ndihi ndo cua tiin ndo chi ri,ta cua tava ndo chi ri nu quehni ri. 12 Iyoyavi ndaa ri mbee, soco iyo ca yavi ndaañivi. Chacan cuu cha chaha ley cha cuasavaha yo cha vaha quivi sábadu―cati ra.

13Tacan cuu, ta cati ra chi ra ndahvi canti:

―Sacaun ndahun.Tacan, ta sacaa ra ndaha ra. Nduvaha

chi, ta vaha ndoo chi cuhva iyo tahan chi.14Quee ra fariseo ta ra cuahan ra, ta nducura ta ra cuhva, vati cuni ra ta ra cahni rachi ra Jesuu.

Tuhun cati tuhun ra ni cahan cuenda raNdioo cha cua tahan ra Jesuu

15 Chito ra Jesuu yoso cuhva saxini rafariseo ta ra, ta quee ra cuahan ra. Tacancuu, ta ndicu ñivi chi ra. Tuvi ñivi ndicuchi ra, ta sanduvaha ra chi ndihi ñi, 16 tacati tuhun xaan ra chi ñi ti na ña cua cati ñiyoo rai cuu ra. 17 Tacan, ta ni queta tuhuncha ni taa ra Isaía ra ni cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu, vati cati ra Ndioocuenda ra Jesuu ti:18Rahya cuu musu yu.Suvi ra cuu ra cha ni nacachi yu.Cuni mani yu chihin ra,ta cusii ini yu cha ndacu ra.Cati yu ti cua coo ra Tati Ndioo chi ra,ta cua cati ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi

yoso cuhva cua coso vaha animañivi.

19Ña cua cahan yuhu ra chi ñivi,ta ni ña cua cuvaa ra.Ña cua cana chaa ra iti.

Page 20: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 12:20 17 TUTU MATEO 12:4120Ña cua tava ndaa ra chi ñivi ndahvi,soco cua tindee ra chi ñi.21 Tacan cua savaha ra nda cua nda quivi

cua cundee coso vaha anima ñivicuu inga tucu ñivi,

cati ra Ndioo, ni taa ra Isaía can cuenda raJesuu.

Cati ra fariseo ti iyo run tati cuihna chi raJesuu

(Mr. 3.19‑30; Lc. 11.14‑23; 12.10)22Tacan cuu, ta quichi ndaca ñivi chi iin

ra cha iyo tati cuihna anima nu ra Jesuu.Cuaa ra ndahvi can, ta ñihin ra. Tacan cuu,ta sanduvaha ra Jesuu chi ra. Chacan cuucha nducahan ra ñihin can, ta ndundichinvaha ndehe ra. 23 Iyo xaan quechaha cunindihi ñivi can, ta cati ñi ti:

―Vasi ra ni tava tiñu raNdioo cuu rahya―cati ñi.

24Chini ra fariseo ta ra tuhun can, ta catindico ra ta ra ti:

―Tava ndaa ra chi run tati cuihna, socotindee run Beelzebú chi ra, ta rucan cuurun ndaca ñahan chi ndihi run tati cuihna―cati ra fariseo can.

25 Chito ra Jesuu cuhva ni saxini rafariseo can, ta quechaha cati ra chi ra tara ti:

―Tu cua cani tahan ñivi iin ñuun chitahan ñi, cua ndoyo ñuhun ñuun can. Tucua cani tahan ñivi iyo iin vehe chi tahanñi, cua ndoyo ñuhun tahan ñican. 26 Tucua tava ndaa ñivi run Satanaa suvi ni chimaan run, ña inuun iyo ñivi run suvi nichi maan run. Chacan cuu cha ña cuandunahan run chi tahan run. 27 Cati ndoti tava ndai chi run tati cuihna can, vatichaha run Beelzebú tu ndee ini chihin yu.Tu chacan cuu chi, ¿yoso nihin ñivi maanndo tu ndee ini, ta tava ndaa maan ñi chirun? Chacan cuu cha sanahan suvi ni ñivindo ti cha ña vaha cuhva ni saxini maanndo. 28Ñavi cuhva can cuu chi, vati chahara Tati Ndioo tu ndee ini chihin yu, ta tavandai chi run tati cuihna. Chacan cuu chani queta quivi cha ndaca ñahan ra Ndioonu iyo ndo.

29 ’Ña cua cuu quihvi ñivi tichi vehe iinra iyo xaan tu ndee ini, ta cua quihin ñindatiñu ra, tu ña cua cuhni xihna ñi chihinra. Tacan, ta sa cua suhu ñi ndihi cuiindatiñu ra. [Tacan ni cha savahi chi runSatanaa.]

30 ’Tu ña cua coo ndo chihin yu, cua cunicani tahan ndo chihin yu. Tu ña cua tindee

ndo chihin yu, cua tava ndaa ndo chihinyu.

31 ’Chacan cuu cha cati yu chihin ndo tindihi ca cuati ndacu ñivi ñuñivi cua cuucucahnu ini ra Ndioo, soco tu cua cati ñivicuhva cati ndo ti ña ndicha ra Tati Ndioo,ña cua cucahnu ini ra Ndioo chacan. 32 Tucua cati ñivi ti ña vaha ra cuu sehe ñivi,cua cuu cucahnu ini ra Ndioo, soco tu cuacati ñivi cuhva cati ndo ti ña vaha ra TatiNdioo, ña cua cucahnu ini ra Ndioo chacanvitin tichi quivi ya, ta ni ña cua cucahnu inira nda cua nda quivi iti nuun ca.

Cuhva iyo yutun vaha(Lc. 6.43‑45)

33 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra fariseocan:]

’[Cua cati yu iin cuhva.] Tu iyo iinyutun vaha, cua quee vaha chiti chi. Tuña vaha iyo yutun can, ña cua quee vahachiti chi. Chito yo ñaan cuhva iyo yutun,vati ndehe yo yoso cuhva iyo chiti chi.34Ñivi ndavaha ni cuu ndo. Ña cuu cahanndo cha vaha, vati iyo xaan ndo chi chandavaha ni, vati cahan ñivi cuhva saxiniñi chi anima ñi. 35 Mani cha vaha cahanñivi saxini cha vaha chi anima ñi, ta manindavaha ni cahan ñivi saxini cha ndavahani chi anima ñi. 36 Cati yu chihin ndo titu cua cahan ñivi tuhun ndavaha ni, cuacuhva ñi cuenda ñacu cahan ñi tacan quivicua cutuni ñivi, 37 vati cua quee vaha ndocuhvani cahanndo a cua cutuni ndo cuhvani cahan ndo ―cati ra Jesuu chi ra fariseota ra.

Cuni ndehe ñivi iin cuhva cahnu(Mr. 8.12; Lc. 11.29‑32)

38Tacan cuu, ta ra fariseo chi ra sacuahaley chahnu quechaha ndatuhun ra chi raJesuu, ta cati ra ta ra chi ra ti:

―Yoho maestru, cuni ndehe ndi iincuhva cahnu xaan cha cua savahun ―catira ta ra.

39 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ñivi ndacu ndavaha ni, ñivi ña chinu

ini chi ra Ndioo―ñican cuu ñi cuni ndeheiin cuhva cha cua savaha ra Ndioo, socoña cua savaha ra inga cuhva. Iin tuhunni cuhva ni savaha ra Ndioo cuhva cha nitahan ra Jonaa ra ni cahan cuenda raNdiootiempu chahnu. 40 Cuhva cha ni chacoo ratichi ri tiaca cahnu can uni quivi―cuhvacan cua coo ra cuu sehe ñivi, vati uniquivi cua coo ra tañu ñivi ndii. 41 Cuacati ra rai ni chacoo ñuun Nínive ti iyo

Page 21: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 12:42 18 TUTU MATEO 13:14cuati chi ñivi iyo vitin, ta cua tachi tunira chi ñi quivi cua cutuni ñivi. Tacancua savaha ra, vati ni tasoho ra cha catituhun ra Jonaa, ta saña ihni ra ta ra cuatisavaha ra. Vasi cahnuxaan rai cuu ra Jonaacan, soco cahnu ca cuu ra iyo vitin. 42 Tani cuhva cua cati ña ni chandaca ñahanñuhun iyo iti xuu ti iyo cuati chi ñivi iyovitin, ta cua tachi tuni ña chi ñi. Tacan cuasavaha ña, vati cani xaan chahan ña, vaticuni ña tasoho ña tuhun nditi cha cahanra Salomón tiempu chahnu. [Ndicha ti]cahnu xaan rai cuu ra Salomón can, sococahnu ca cuu ra iyo vitin.

Cuhva cua savaha run tati cuihna horacua quichi ndico run

(Lc. 11.24‑26)43 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra fariseo chi

ra sacuaha ley chahnu:]’Ta run tati cuihna can―tu cua quee

ndaa run tichi anima ñivi, cua cuhunrun. Cua caca cuu run tichi cuhu nuñahni nduta, ta cua nanducu run cha cuacoo vaha run, soco ña cua nanihin run.44 Tacan cuu, ta cua quechaha saxini runchi anima run ti cua cuhun ndico run nu niquee run, cua saxini run. Cua cuhun ndicorun, ta cua ndehe run ti cha iyo vaha chacua quihvi ndico run tichi anima ñivi can.45Chacan cuu cha cua quee run cuhun run,ta cua quihin run inga ucha tati cuihna.Xaan ca rucan ta run, ta cua quihvi run tarun tichi anima ñi, ta ndahvi ca cha cuandoo ndico ñican, ta ñavi ca cha xihna nuni quichi quivi. Tacan ndahvi ca cua ndootahan ñivi iyo vitin, vati ndavaha ni ndacuñi.

Queta sihi ra Jesuu chi yani ra(Mr. 3.31‑35; Lc. 8.19‑21)

46 Ni vii cahan ra Jesuu chi ndihi ñivican, ta sa ni queta sihi ra chi yani ra nu iyora, ta ni chacuinda ñi iti chata, ta cuni ñicahan ñi chi ra. 47 Tacan cuu, ta quechahacati iin ñivi chi ra ti:

―Inda sihun chi yani cun nuquehe, tacuni ñi cahan ñi chihun―cati ñi.

48 Ta nducu tuhun ndico ra chi ñican ti:―¿Yoo cuu sihi yu? ¿Yoo cuu yani yu?

―cati ra.49 Tacan cuu, ta sanahan ndaha ra nu

ndaa ñivi sacuaha chi ra, ta quechaha catira ti:

―Ihya iyo sihi yu chi yani yu. 50 [Tacancati yu,] vati tu cua savaha ñivi cuhva cunira suti iyo iti siqui andivi, ñican cuu sava

ni ta cua yani yu chi cuhva yu chi sihi yu―cati ra.

13Chaha ra Jesuu cuenda yoso cuhva iyo ra

chata cuati chiti(Mr. 4.1‑9; Lc. 8.4‑8)

1 Quivi can quee ra Jesuu tichi vehe nuchacoo ra, ta cuahan ra. Yu tañuhun quetara, ta ni chacunda ra. 2 Tuvi xaan ñivi cuuñi nducuiti nu ndaa ra. Chacan cuu chaquihvi ra tichi tundoo, ta chacunda ndicora, ta chacuinda ndihi ñivi can yu tañuhuncan. 3 Cuaha xaan cahan ra Jesuu chi ñi.Chi cuhva cahan ra, ta quechaha cati ra ti:

―Cha iyo iin rai, ta quee ra cuahan ra,vati cua cata cuati ra chiti. 4 Chata cuatira chiti can, ta quehni suhva chi nu iti, taquichi ri saa, ta chachi ri chi chi. 5 Ingasuhva chi quehni nu iyo xaan yuu, ta ñahniñuhun cha vaha. Yatin xaan cana chi, vatiña cocon vaha iyo ñuhun can, 6 ta cananicandi, ta quechaha xii chi, ta neti chi,vati ñahni yoho chi cha vaha. 7 Ta ingasuhva chi quehni nu iyo iñu, ta cana tahanmaan iñu can, ta chasi iñu can nuun chi.8 Inga suhva chiti can quehni nu ñuhunvaha, ta cuaha xaan chiti chi chacoo ndico.Iyo chi chaha iin ciendu chiti chi. Iyo ingachi chaha uni xico chiti chi, ta iyo inga chichaha oco uchi chiti chi. 9Na cua taa vahando soho ndo―cati ra Jesuu chi ñi.

Chaha ra Jesuu cuenda ñacu cahan ra chicuhva

(Mr. 4.10‑12; Lc. 8.9‑10)10 Tacan cuu, ta tuhva ñi sacuaha chi ra

Jesuu nu iyo ra, ta quechaha nducu tuhunñi chi ra ti:

―¿Ñacu chi cuhva ni cahun chi ñivi?―cati ñi.

11 Ta cati ndico ra ti:―Chaha raNdioo cha cua cutuni ini ndo

tuhun yoso cuhva cua cundaca ñahan raiyo iti siqui andivi, soco ña chaha ra chacua cutuni ini ñican. 12 Tu cutuni ini ñivivitin―masi suhva, cua cuhva ra Ndioo chacua cutuni ca ini ñi, ta cua cutuni vaha iniñi nu cuahan quivi. Tu ña nituni ini ñi[yoso cuhva iyo ra Ndioo], cua naan chachini tuni cha iyo chi ñi. 13 Chacan cuucha cahin chi ñi chi cuhva, vati ña cuniñi coto ñi, ta ni ña cuni ñi cutuni ini ñi.14Maan ñi saqueta tuhun cha ni cahan raIsaía cuenda ra Ndioo tiempu chahnu, vaticati ra cuenda ñican ti:

Page 22: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 13:15 19 TUTU MATEO 13:33Cua cuni soho ndo tuhun,soco ña cua cutuni ini ndo chi chi,15 vati ndava xaan iyo ini ñivi ya,ta ña taa vaha ñi soho ñi.Xaan cuni ñi chini ñi tuhun can,coto cua cutuni ini ñi,ta cua saña ñi cuhva ndacu ñi,ta cua nduvaha anima ñi,cati ra Isaía can.

16 ’Cusii ini ndo, vati cha ni ndehe ndo,ta cha ni chini soho ndo. 17 Cati ndichayu chihin ndo ti nu ni quichi quivi tuvixaan ra ni cahan cuenda ra Ndioo, ta tuvixaanñivi savaha cuhva cati raNdioo―tuviñican cuni xaan ñi ndehe ñi cuhva ndehemaan ndo, soco ña ni ndehe ñi. Cuni xaanñi cuni soho ñi cuhva chini soho ndo, socoña ni chini soho ñi.

Chaha ra Jesuu cuenda ñaan tuhun cuutuhun chata cuati ra chiti can

(Mr. 4.13‑20; Lc. 8.11‑15)18 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi sacuaha

chi ra:]’Cha ni chini sohondo tuhun yoso cuhva

iyo ra chata cuati chiti. 19 Tu cua cunisoho ñivi tuhun yoso cuhva cua cundacañahan ra iyo iti siqui, ta ña cua cutuni iniñi tuhun can, cua quichi run cuihna, ta cuasanaan run cha chini soho ñivi can. Ñicancuu sava ta cua chiti can cha quehni nu iti.20 Iyo inga ñivi chini soho tuhun can, taquii xaan cusii ini ñi chini ñi chi chi. Ñicancuu sava ta cua chiti quehni nu iyo yuucan, 21 ta ñahni yoho chi cha vaha. Suhvaquivi ni ndunahan ñi, ta quechaha ndeheñi tu ndoho. Quechaha cuni cani tahanñivi chi ñi, vati chinu ini ñi tuhun can, taquii xaan ndoyo ñuhun ñi. 22 Iyo tahaninga ñivi tasoho tuhun can, soco saxiniñi yoso cuhva iyo ñivi ñuñivi, ta cuni ñicha cua coo tahan xuhun ñi. Tacan, ta ñacuni ca ñi cuni soho ñi tuhun can, ta ñahnicha cuu sava ta cua chiti can cua coo chiñi. Ñican cuu sava ta cua chiti ni quehninu iyo iñu can. 23 Ta ñivi tasoho tuhuncan, ta cutuni ini ñi chi chi, ta savaha ñicha vaha―ñican cuu sava ta cua chiti niquehni ñuhun vaha, ta cana chiti chi. Iyochi chaha ciendu chiti chi, ta iyo chi chahauni xico chiti chi, ta iyo chi chaha oco uchichiti chi ―cati ra Jesuu chi ñi.

Cahan ra Jesuu cuhva cuenda cuhu ñavaha

24 Cahan ndico ra Jesuu inga cuhva chiñi, ta quechaha cati ra ti:

―Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi cuu sava ni ta cua iin rai, ta tachira chiti vaha chiqui ra. 25 Tacan cuu, tahora ni quixi ñivi quichi iin ra cuxaan inichi ra, ta tachi tahan run chiti cuhu ñavaha nu tachi ra chiti trigu can, ta cuahanndico run. 26Cana itu can, ta quee chiti chi,ta sa cana tahan maan cuhu ña vaha can.27 Tacan cuu, ta cuahan ra musu can, taquechaha nducu tuhun ra ta ra chi chitohora ti: “Ra chahnu, ¿atu ña tachi cun chitivaha chiqui cun? ¿Ñacu cana xaan cuhuña vaha?” cati ra ta ra, 28 ta cati ndicora chi ra ta ra ti: “Cuxaan ini ñivi chihinyu, ta savaha ñi chacan,” cati ra. Nducutuhun ndico musu ra chi ra ti: “¿Atu cunicun cha cua cuhun ndi, ta cua tuhun ndicuhu can?” 29 Ta cati ndico ra chi ra ta rati: “Ña cua savaha ndo chacan, coto cuatuhun tahan ndo cha vaha chi cha ña vaha.30 Saña ndo. Na cua cuahnu nduvi chi icaani nda cua nda quivi cua canihin yo chi chi.Quivi can cua cati yu chi ra cua canihin chichi ti cahnda xihna ra cuhu can, ta cuhnira chi chi, ta cahmi ra chi chi. Tacan, ta sacua canihin vaha ra chiti can, ta cua tivahara chi chi tichi yaca yu,” cua cati yu, cati ra―cati ra Jesuu chi ñi.

Cahan ra Jesuu cuhva chiti motasa(Mr. 4.30‑32; Lc. 13.18‑19)

31 Inga cuhva cahan ndico ra Jesuu chiñivi can. Cati ra ti:

―Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi cuu sava ni ta cua iin chiti motasa.Quihin iin rai chiti can, ta tachi ra chi chichiqui ra. 32 Cuati xaan chiti can, socochahnu chi, ta cahnu xaan yutun cuu chi.Chacan cuu cha quichi ri saa, ta savaha ritaca ri soco chi. Tacan cati ra Jesuu, [vaticua ndutuvi ñivi quihvi cuenda ra Ndioo].

Cahan ra Jesuu cuhva levadura(Lc. 13.20‑21)

33 Inga ndico cuhva cahan ra Jesuu chiñican. Cati ra ti:

―Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi cuu sava ta cua iin nduta cha sanan-daa yuti paan cha quihin iin ñahan. Tihi ñachi chi tichi uni cuhva yuti paan, ta chinuxico chi niniin yuti paan can. Tacan catira Jesuu, [vati cua coto ñivi yoso cuhvacua cundaca ñahan raNdioo nini cahnu nuñuhun ñuñivi].

Mani chi cuhva cahan ra Jesuu chi ñivi(Mr. 4.33‑34)

Page 23: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 13:34 20 TUTU MATEO 13:5634 Ndihi cuhva can cahan ra Jesuu chi

ñivi can. 35 Chacan cuu cha ni quetatuhun cuhva ni cati ra cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu, vati cati ra cuendara Jesuu ti:Chi cuhva ni cua cahan ra.Cua cuhva ra cuenda ndihi tuhun cha indi

xehe nda ni xihna cuii quivi ni tisora Ndioo ñuhun ñuñivi ya,

cati ra ni cahan cuenda ra Ndioo.Chaha ra Jesuu cuenda ñaan tuhun cuu

tuhun ni chacoo cuhu ña vaha chi trigu can36 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu nu iyo

ñivi can, ta cuahan ra. Queta ra vehe, taqueta tahan ra sacuaha chi ra nu iyo ra, taquechaha cati ra ta ra ti:

―Na cua cuhva cun cuenda chi ndi ñaantuhun cuu tuhun cha iyo cuhu ña vaha chichiti trigu can icaa ni ―cati ra ta ra.

37 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ra cuu sehe ñivi cuu ra tachi chiti

vaha, 38 ta chiqui ra cuu sava ta cua ñuhunñuñivi ya. Ñivi iyo cuenda ra cua cun-daca ñahan cuu chiti vaha can, ta ñivi iyocuenda run savaha ndavaha ni cuu chiticuhu ña vaha can, 39 ta run cuihna cuurun cuxaan ini, ta tachi run chiti cuhucan. Quivi cua canihin vaha ra ta ra chitican cuu quivi cua cundihi quivi ya, ta ratatun Ndioo cuu ra cua canihin vaha chiti.40 Cuhva satahan ra ta ra cuhu can, tachahmi ra ta ra chi chi―cuhva can cuacoo chi nu cua cundihi quivi ya, [vati cuacutuni ñivi ndacu ndavaha ni]. 41 Cua tavatiñu ra cuu sehe ñivi chi ra tatun Ndioo,ta cua sacuiti ra ta ra chi ndihi ñivi ndacundavaha ni nu iyo ñivi ra, 42 ta cua tihi rata ra chi ñi nu cayu ñuhun. Ican cua cootu cuihya ini chi ñi, ta cua ndahyu chaa ñi.43 Quivi can cua coo ñivi ni chacoso vahaanima nu cua cundaca ñahan sutu ñi, tataqui xaan cua cuu ñi cuhva taqui tuun rinicandi. Na cua taa vaha ndo soho ndo.

Cahan ra Jesuu cuhva xuhun cha indixehe

44 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra ti:]

’Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi cuu sava ni ta cua xuhun cha indixehe chiqui. Nanihin iin rai chi chi, tatixehe ndico tucu ra chi chi. Cusii ini ra,ta cuahan ra, ta xico ra ndihi cha iyo chira, ta sata ra ñuhun can.

Cahan ra Jesuu cuhva perla taqui vaha

45 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra ti:]

’Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi cuu sava ta cua iin ra nanducuperla vaha ndicha, vati cua sata ra chi chi.46 Nanihin ra iin cha yahvi xaan. Tacancuu, ta cuahan ra, ta xico ra ndihi cuii chaiyo chi ra, ta sata ra perla can.

Cahan ra Jesuu cuhva taraya47 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha

chi ra ti:]’Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui

andivi cuu sava ta cua iin taraya. Cani rata ra taraya can nu tañuhun, ta tacan tiinra ndihi nuun ri tiaca can. 48 Chitu maantaraya can, ta xita ra chi chi nda cua ndanuñuhun, ta ndaa ranacachi ra chi ri vaha,soco savita ra chi ri ña vaha. 49Ta ni cuhvacua savaha ra Ndioo nu cua cundihi quiviya. Cua quee ra tatunNdioo, ta cua sachiyora ta ra chi ñivi ndavaha ni nu iyo ñivi chaiyo vaha. 50 Chi ñivi ndavaha ni can cuatihi ra ta ra nu cayu ñuhun. Tican cua cootu cuihya ini chi ñi, ta cua ndahyu chaa ñi,vati cua ndehe ñi tu ndoho.

51 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra,] ta nducu tuhun ra chi ra ta ra ti:

―¿Atu cutuni ini ndo ndihi cuhva can?Ta cati ndico ra ta ra ti:―Cutuni ini ndi.52 Ta cati ra ti:―Chacan cuu cha ndihi ñivi sacuaha

yoso cuhva iyo nu cua cundaca ñahan raiyo iti siqui andivi cuu sava ta cua iin raixu vehe, ta tava ra cha chaa, ta tava racha chahnu nu indi cha vaha cha iyo chira. Tacan cati ra Jesuu, [vati cua cutuni iniñivi sacuaha chi ra tuhun ña ta coto ñivinu ni quichi quivi, ta cua cutuni tahan iniñi tuhun cha ni chito ñivi tiempu chahnu].

Cuahan ra Jesuu iti ñuun Nazaret(Mr. 6.1‑6; Lc. 4.16‑30)

53 Cha ndihi cahan ra Jesuu cuhva can,ta quee ra cuahan ra. 54 Queta ra ñuun ra,ta quechaha sacuaha ra chi ñivi can tichive ñuhun ñi. Chacan cuu cha iyo cuni ñi,ta quechaha nducu tuhun ñi chi tahan ñiti:

―¿Yoo chaha cha chini tuni cha cahanrahya? ¿Yoo chaha tu ndee ini cha nisavaha ra cuhva cahnu xaan can? 55 Sehera sata vitu ñuun yo chi ra. Sihi ra cuu ñaMaría ya, ta yani ra cuu ra Jacobo chi raJosé chi ra Simón chi ra Juda. 56 Iyo ndihi

Page 24: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 13:57 21 TUTU MATEO 14:23cuhva ra chi yo―cati ñi ta ñi chi tahan ñi,57 ta ña chaa ini ñi chi ra Jesuu.

Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Sacahnu ndihi ñivi chi iin ra cahan

cuenda ra Ndioo. Iin tuhun ni ñuun ra taiin tuhun ni vehe ra ña sacahnu ñivi chi ra―cati ra.

58Ña ni savaha ra Jesuu cha cahnu xaantican, vati ña chinu ini ñivi can chi ra.

14Chihi ra Juaan ra sacuanduta(Mr. 6.14‑29; Lc. 9.7‑9)

1Tichi quivi can ndaca ñahan ra Herodesehe raHerode chahnu, [ta ndaca ñahan rachi ñivi iyo ñuhun Galilea]. Chini soho ratuhun chani savaha ra Jesuu, 2 ta quechahacati ra Herode can chi ñivi tindee chi ra ti:

―Racan cuu ra Juaan ra sacuanduta, tacha ni natacu ndico ra nu iyo ñivi ndii.Chacan cuu cha savaha ra ndihi cha cahnucan ―cati ra.

3 [Nuquichi quivi] cha tiin raHerode canchi ra Juaan, ta chuhni ra chi ra, ta tihi rachi ra ve caa, vati tacan cuni ña Herodía ñacha ni cuu ñasihi ra Felipe yani ra. 4 [Tacanni savaha ra,] vati cha cati ra Juaan chi raHerode can ti ña vaha cha quihin ra chiña ñahan can, ta cuu ña ñasihi ra, cati raJuaan can chi ra.

5 Tacan cuu, ta cuni ra Herode cahni rachi ra quivi can, soco yuhvi ra chi ndihiñivi can, vati cati ñi ti iin ra cahan cuendara Ndioo cuu ra Juaan can. 6 Tacan cuu,ta sacahnu ra Herode vico, vati cha quetacuiya ra, ta chita chaha se sihi ña Herodíanu nducuiti ñivi can, ta sii xaan cuni raHerode. 7 Chacan cuu cha ndurai xaan ra,ta cati ra ti cua cuhva ra ñaan cha cuandaca maan ña. 8 Tacan cuu, ta ndaca ñacuhva cha cati sihi ña. Chacan cuu cha catiñi chi ra ti:

―Vitin vitin cua cuhva cun xini raJuaan ra sacuanduta tichi iin chicoho―cati ña.

9 Tacan cuu, ta quechaha ndundahvicuni anima ra Herode can, soco cati cahnuxini ca ra ti cua cu cahni ra ta ra chi raJuaan can, vati cha ni cahan rai ra nu iyocuiti ndihi ñivi can. 10Tava tiñu ra chi ra tara, ta chahnda ra ta ra sucun ra Juaan cannu ndaa ra ve caa. 11 Tacan cuu, ta quichindaca ra ta ra xini ra Juaan tichi chicoho,ta chaha ra ta ra xini ra chi ña tivaa can, tachaha ña chi chi chi sihi ña.

12Tacan cuu, ta quihin ra tatun ra Juaancan iquin cuñu ra, ta cuchi ra ta ra chira. Tacan, ta cuahan ra ta ra, ta chaha racuenda chi ra Jesuu.

Chaha ra Jesuu cha chachi uhun mil rai(Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14)

13 Chini ra Jesuu tuhun cha ni chihi raJuaan can, ta quee siin ra tican. Cuahan rachi tundoo, ta cua queta ra nu ñahni ñivi.Nihin tuhun ndihi ñivi can nu cuahan ra,ta ndicu ñi chi ra. Ndihi ñuun can quee ñi,ta cuahan ñi. Chi chaha ñi cuahan ñi nuñuhun. 14 Tacan cuu, ta cua quee ra tichitundoo can nu ni queta ra, ta ndehe ra ticha nducuiti tuvi ñivi. Quechaha satuñuchi chi ra, ta sanduvaha ra chi ñivi cuhvican. 15Cha cua ini, ta tuhva ra sacuaha chira Jesuu nu iyo ra, ta quechaha cati ra ta rachi ra ti:

―Ñahni ñivi iyo yatin, ta cha cua cuaa.Na cua saña tahun chi ñivi ya, vati tacancua cuhun ñi tichi ñuun, ta cua cu sata ñicha cua cachi ñi ―cati ra ta ra.

16 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ña nini cha cua cuhun ñi. Cuhva

maan ndo cha cua cachi ñi ―cati ra chi rata ra.

17 Ta cati ra ta ra ti:―Ñahni cha naan ndi tihya. Uhun

tahan paan cuati chi uvi tahan tiaca cuucha iyo ―cati ra ta ra.

18 Ta cati ra Jesuu ti:―Na cua quichi ndaca ndo chi chi nan-

dehe ―cati ra.19 Tacan cuu, ta cati tuhun ra Jesuu ti

cua cunda ñivi can nuñuhunnu iyo ita cuiican, ta quihin ra uhun paan can chi nduvitiaca can, ta ndehe ndaa ra iti siqui andivi,ta chaha ra iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, tanatahvi cuati ra paan can, ta chaha ra chichi chi ra tatun ra, ta chaha maan ra ta rachi chi chi ñivi can. 20 Chachi ndihi ñi chichi, ta ndaha ini ñi. Tacan cuu, ta canihinra ta ra chehe paan cha ni ndoo. Quetauchi uvi tica chitu chehle canihin ndico rata ra. 21Vasi queta uhun mil rai ni chachipaan can, ta siin cuu ñi ñahan chi ve cuati.

Chica ra Jesuu nu nduta(Mr. 6.45‑52; Jn. 6.16‑21)

22 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu ti cua qui-hvi ra tatun ra tichi tundoo, ta cua cuhunra ta ra inga chiyo nduta can. Iti nuunra cua cuhun ra ta ra, vati cua saña tahanxihna ra chi ñivi can, cati ra. 23 Tacan, tasaña tahan ra chi ñivi can, ta quee siin ra.

Page 25: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 14:24 22 TUTU MATEO 15:12Cuahan ra siqui yucu, vati cua cahan rachi ra Ndioo. Cha cuaa cuu chi, ta ndooiin tuhun maan ra ican. 24 Cani vihi chacuahan tundoo hora can, ta nihin suhvatahnu nduta nuun chi. Chitatun xaan rata ra cha sacunu ra chi tundoo can, vatiña chaha tati can cha cua yaha tundoocan iti nuun. 25 Ni nahan vihi, [ta ña tacundichin,] ta tuhva ra Jesuu nu cuahanra ta ra. Chica ra nu nduta, ta cuahan ra.26 Ndehe ra tatun Jesuu ti cha chica ra nunduta can, ta quechaha cuyuhvi xaan ra tara, ta quechaha cati ra ta ra ti:

―Xiñahñu ndii vachi. Tacan ni canachaa ra ta ra, vati yuhvi xaan cuni ra ta ra.

27Tacan cuu, ta quii xaan quechaha catira Jesuu chi ra ta ra ti:

―Na cua cundee ini ndo. Main cuu ravachi. Ña cua cuyuhvi ndo ―cati ra.

28 Cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Ra chahnu, tu yoho cuun, cua cati cun

ti cua cuhin nu vachi cun nu nduta ―catira.

29 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Nahan.Ta quee ra Pedro tichi tundoo can, ta

nuun ra nu nduta. Cuahan ra nu nduta, tatuhva ra nu vachi ra Jesuu, 30 soco ndehera cha nihin xaan caa tati, ta quechahacuyuhvi ra. Tacan cuu, ta quechahananuun ra tichi nduta can, ta cana chaa ra.Cati ra ti:

―Na cua sacacu chihin yu, ra chahnu―cati ra.

31 Tacan cuu, ta quii xaan tiin ra Jesuuchi ra Pedro can, ta cati ra chi ra ti:

―Ña chinu vaha ini cun. ¿Ñacu ñasaxini vahun? ―cati ra.

32 Quihvi ra ta ra tichi tundoo can, tachacava taxin ndico tati can, 33 ta ndihi rata ra chahnu chiti ra iti nuun ra Jesuu, tacati ra ta ra ti:

―Ndicha ndicha sehe Ndioo cuu cun―cati ra ta ra chi ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi ñivi cuhvi itiñuhun Genesaret

(Mr. 6.53‑56)34 Tacan cuu, ta yaha ra ta ra inga chiyo

nduta can, ta queta ra ta ra yu ñuhun nucuu chi ñuhun Genesaret. 35Nacoto ra iyoican ta ra chi ra Jesuu, ta tachi ra ta ratuhun niniin ñuhun can, ta quichi ndacañivi can chi ndihi ñivi cuhvi can nu iyora, 36 ta cahan ndahvi ñi chi ra ti na cuasayani ndaha ñi―masi yu sahma ra, cati

ñi. Tacan, ta nduvaha ndihi ñivi sayanindaha sahma ra.

15Cati ra Jesuu ñaan cha cuu cha sacaquini

chi ñivi(Mr. 7.1‑23)

1 Quivi can quichi ra fariseo chi rasacuaha ley chahnu. Iti ñuun Jerusalénquichi ra ta ra, ta yaha ra ta ra nuun raJesuu, ta quechaha nducu tuhun ra ta rachi ra ti:

2 ―¿Ñacu ña sacuinu ñivi sacuaha chi-hun tuhun cha ni tiso ñivi yo tiempuchahnu? Ña sacuinu ñi, vati ña tuhva ñinacata ñi ndaha ñi, ta cha cua cachi ñi―cati ra ta ra.

3 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―¿Ñacu sacuinu ndo tuhun cha ni tiso

ñivi yo tiempu chahnu, ta ña sacuinu ndotuhun cha cati tuhun ra Ndioo? 4 Cha catira Ndioo ti cua sacahnu ndo chi sutu ndochi sihi ndo, ta cati tahan ra ti tu cua cahanndo ndavaha ni chi sutu ndo chi sihi ndo,na cua cuvi cuii ndo, cati ra Ndioo, 5-6 sococati maan ndo ti cha cua cuu cati ndochi sutu ndo chi sihi ndo ti ña cua tindeendo chi ñi, vati chi ra Ndioo cha samanindo ndihi cha cua tindee ndo chi ñivi ndo.Tacan cha sachiyo ndo cuhva cati tuhunra Ndioo, vati sacuinu ndo cuhva cati ñivitiempu chahnu. 7 Ñivi uvi yaa cuu ndo.Ndicha cuhva ni cati ra Isaía cuenda ndo.Cahan ra cuenda ra Ndioo [nu ni quichiquivi], vati cati ra Ndioo ti:8 Cati ñivi ya chi yuhu ñi ti sacahnu ñi

chihin yu,soco ña ndicha cuhva cahan ñi.Ña sacahnu ñi chi anima ñi.9 Ñahni yavi ndaa cha sacahnu ñi chihin

yu,vati cati tuhun ñi cuhva saxini ñivi,cati ra Ndioo ni taa ra Isaía ―cati ra Jesuuchi ra fariseo can.

10 Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chi ndihiñivi can, ta quechaha cati ra chi ñi ti:

―Cua tasoho ndo, ta na cua cutuni inindo. 11 Ñavi cha cua quihvi tichi yuhuñivi, ta cua cachi ñi cuu cha cua sacaquinianima ñi, soco cha cua quee tichi yuhuñivi, cha cua saxini ñivi―chacan cuu chacua sacaquini anima ñi ―cati ra.

12 Tacan cuu, ta tuhva ra sacuaha chi raJesuu nu iyo ra, ta nducu tuhun ra ta ra chira ti:

Page 26: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 15:13 23 TUTU MATEO 15:36―¿Atu chito cun ti ña chaa ini ra fariseo

can, ta chini ra tuhun can? ―cati ra ta ra.13 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua naan ihni ndihi tuhun, tu cha

ña tiso ra suti iyo iti siqui andivi chi chi.14 Saña ndo chi ra. Cuaa ra, ta cuni racundaca ra chi ñivi cuaa. Tu cua cundacaiin ra cuaa chi tahan ra, nduvi tahan racua quehni cava tichi xahva. Tacan catira, [vati cua ndoyo ñuhun cuii ñi cuendara Ndioo].

15 Ta cati ra Pedro chi ra ti:―Catimaunñaan tuhun cuu tuhun can.16 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―¿Atu ña nituni tahan ini ndo? 17Chito

ndo ti ndihi cha quihvi tichi yuhu ñivichachi ñi, ta nuun chi tichi chiti yuva ñi, tachati ñi chi chi, 18 soco cha cua quee tichiyuhu ñivi cuu cha saxini ñi chi anima ñi.Chacan cuu cha sacaquini chi ñi, 19vati chianima ñi saxini ñivi ndavaha ni ya. Chahniñi tahan ñi. Cuni coo ñi ndavaha ni chitahan ñi inga chiyo. Suhu ñi. Sandahyuñahan ñi. Cahan ñi ndavaha ni chi tahanñi. 20 Ndihi chacan cuu cha sacaquinianima ñivi, soco ña cua nducaquini animañivi, tu cua cachi ñi, ta ña ndoo ndaha ñi―cati ra Jesuu chi ra sacuaha chi ra.

Chinu ini iin ñahan chi ra Jesuu, ta ñiviiyo inga ñuhun cuu ña

(Mr. 7.24‑30)21 Tican quee ra Jesuu, ta cuahan ra, ta

queta ra ñuhun nu iyo ñuun Tiro chi ñuunSidón. 22 Iyo iin ñahan ñuhun can. Ñahancananea cuu ña, ta quee ña, vati cua tuhvaña nu iyo ra Jesuu, ta quechaha cana chaaña. Cati ña chi ra ti:

―Yoho ra chahnu, yoho ra cuu ñiviDavid, na cua cundahvi ini cun chihin yu.Iyo tati cuihna anima ña luhu sehi, ta iyoxaan ndacu run chi ña ―cati ña.

23 Ta ñahni cha cati ndico ra chi ña.Tacan, ta tuhva ra sacuaha chi ra, ta catira ta ra chi ra ti:

―[Na cua tasohun cha cahan ña,] ta cuacuhun ña, vati ndicu ña chi yo, ta canachaa xaan ña ―cati ra ta ra.

24 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Tava tiñu suti chihin yu, vati cua

tindei chi ñivi judío ni, vati iyo ñi cuhva iyori mbee cuanaan. Ña cati ra ti cua tindeichi ñivi cuu inga tucu ñivi ―cati ra chi rasacuaha chi ra.

25 Tacan, ta tuhva ña nu cahan ra, tachahnu chiti ña iti nuun ra, ta cati ña chira ti:

―Na cua tindeun chihin yu ―cati ña.26 Ta cati ndico ra iin cuhva chi ña ti:―Ña vaha cha cua quihin ndi cha cua

cachi sehe ndi, ta cua savita ndi chi chi nuiyo ri ina ―cati ra.

27 Ta cati ndico ña chi ra ti:―Ndicha, ra chahnu, soco chachi tahan

ri ina chehe xita quehni nu chachi chitohori ―cati ña.

28 Tacan, ta cati ra Jesuu chi ña ti:―Chinu vaha xaan ini cun, sihi. Na cua

cuu chi cuhva cuni cun ―cati ra.Ta suvi ni hora can nduvaha sehe ña.

Sanduvaha ra Jesuu chi tuvi xaan ñivicuhvi

29 Tican quee ra Jesuu, ta cuahan ra.Queta ra tañuhun Galilea, ta ndaa ra iinsiqui yucu, ta ni chacunda ra. 30 Tacan,ta tuhva xaan ñivi nu iyo ra. Tuvi ñivicuu ñi queta, ta ndaca ñi chi ñivi cojo chiñivi nduñiin chi ñivi cuii nuun chi ñiviñihin chi ñivi cuhvi chi ndihi nuun cuehe.Quichi ndaca ñivi chi ñican, ta nacoo ñichi ñi iti nuun ra Jesuu, ta sanduvaha rachi ñi. 31 Chacan cuu cha iyo xaan cunindihi ñivi can, vati ndehe ñi ti cahan ñiviñihin, ta nduvaha ñivi nduñiin, ta chicacuu ñivi cojo, ta ndichin vaha ndehe ñivicuaa. Tacan, ta sacahnu tahan ñi chi raNdioo, ta suvi ra cuu ra sacahnuñivi Israel.

Chaha ra Jesuu cha chachi cumi mil rai(Mr. 8.1‑10)

32 Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chi rasacuaha chi ra, ta quechaha cati ra chi rata ra ti:

―Ndahvi cuni yu ndehi chi ñivi ya, vaticha queta uni quivi cha iyo ñi chihin yo,ta ñahni cha chachi ñi. Ña cuni yu sañatahin chi ñi vitin, ta chisoco ñi, coto ña cuacundee ñi iti ―cati ra.

33 Ta cati ra sacuaha chi ra ti:―Ñahni paan ihya tichi cuhu ya, ta cua

sacachi yo chi ndihi ñivi ya ―cati ra ta ra.34Ta nducu tuhun ra Jesuu chi ra ta ra ti:―¿Yoso tahan paan iyo?Ta cati ndico ra ta ra chi ra Jesuu ti:―Ucha tahan paan iyo chi uvi uni tahan

tiaca ―cati ra ta ra.35Ta cati ra Jesuu ti cua cunda ndihi ñivi

nu ñuhun, 36 ta quihin ra ndihi ucha tahanpaan can chi ri tiaca can, ta chaha ra iintiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta natahvi ra

Page 27: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 15:37 24 TUTU MATEO 16:19chi chi, ta chaha ra chi chi chi ra sacuahachi ra, ta chaha ra ta ra chi chi chi ndihiñivi can. 37 Tacan cuu, ta chachi ndihiñi, ta ndaha ini ñi. Queta ucha ndohochitu chehe paan can canihin ra ta ra, 38 tachachi cumi mil rai, ta siin cuu ñi ñahanchi ve cuati chachi tahan. 39 Tacan cuu, tasaña tahan ra Jesuu chi ñi ta ñi, ta quihvira tichi tundoo, ta cuahan ra iti ñuhun nuiyo ñuun Magdala.

16Cuni ndehe ra fariseo chi ra saduceo iin

cuhva cahnu xaan(Mr. 8.11‑13; Lc. 12.54‑56)

1 Tacan cuu, ta tuhva ra fariseo chi rasaduceo nu iyo ra Jesuu. Cuni ndehe ra tara a ña vaha cua savaha ra. Chacan cuu chacati ra ta ra ti na cua sanahan ra iin cuhvacahnu iti siqui andivi chi ra ta ra, 2 ta catindico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Hora cua cuiso nicandi cati ndo ti ñacua cuun savi vitin, vati cuaha cuaha iyoandivi, cati ndo, 3 ta cha nahan cati ndoti vitin cua cuun savi, vati cuaha cuahaiyo andivi, ta tava xaan ra savi vico, catindo. Ndehe ndo iti siqui andivi, ta nihinndo cuhva yoso cuhva iyo ra savi, ta ndehetahan ndo yoso cuhva iyo ndo quivi ya,soco ña cuu nihin ndo cuhva ñaan quivicuu chi vitin. 4 Ñivi ndavaha ni cuu ndo.Ña cuni sacahnu ndicha ndo chi ra Ndioo,soco cuni ndehe ndo iin cuhva. Ñahni cacuhva cua coo. Iin tuhun ni cuhva sava tacua ni tahan ra Jonaa cua coo. Tacan catira Jesuu, [vati uni quivi ni cua ndoo ra tichiñuhun, ta sa cua natacu ndico ra].

Tacan cuu, ta quee ra cuahan ra.Cati ra Jesuu yoso cuhva iyo levadura ra

fariseo(Mr. 8.14‑21)

5 Cuahan ndico ra sacuaha chi ra Jesuuinga chiyo tañuhun can, ta naan ini ra tara cunaan ra paan. 6 Tacan, ta quechahacati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cua saha vaha ndo cuenda yoso cuhvaiyo levadura ra fariseo chi ra saduceo―cati ra.

7Saxini ra ta ra chi anima ra ñaan tuhuncuu chacan, ta ndatuhun ra chi tahan ra, tacati ra ti:

―Ñahni paan iyo chi yo ―cati ra ta ra.8 Chito ra Jesuu cha ndatuhun ra ta ra,

ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―¿Ñacu cha ndatuhun ndo chi tahanndo ti ñahni paan ndiso ndo? Ña ta cuinuvaha ini ndo. 9 Vasi ña ta cutuni ini ndo.Vasi ña ñuhun ca ini ndo ti uhun paan cuuchi, ta chachi uhun mil ra rai. ¿Yoso tahantica chi canihin ndo? 10 Vasi ña ñuhun caini ndo ti uchapaan cuu chi, ta chachi cumitahan mil ra rai can. ¿Yoso tahan ndohochi canihin ndo? 11 ¿Ñacu ña nihin ndocuhva, vati ña cahin cuenda paan can? Cuasaha ndo cuenda yoso cuhva iyo levadurara fariseo chi ra saduceo―cati ra Jesuu chira ta ra.

12 Tacan, ta nihin ra ta ra cuhva, vatiña cahan ra Jesuu cuenda levadura quihvipaan, soco cahan ra cuenda tuhun cha catituhun ra fariseo chi tuhun cati tuhun rasaduceo.

Cati cachin ra Pedro ti maan ra Jesuu cuura Cristo

(Mr. 8.27‑30; Lc. 9.18‑21)13 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi

ra sacuaha chi ra iti ñuhun nu iyo ñuunCesarea cha iyo cuenda ra Felipe. Queta rata ra, ta quechaha nducu tuhun ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―¿Yoso cati ñivi cuenda yuhu ra cuusehe ñivi? ¿Yoo rai cui cuni ñi? ―cati ra.

14 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Iyo ñi cati ti Juaan ra sacuanduta

cuun, ta iyo inga ñi cati ti ra Elía cuun, tainga ndico tucu ñi cati ti ra Jeremía a ingara cahan cuenda ra Ndioo cuu cun ―catira ta ra.

15 Ta nducu tuhun ra chi ra ta ra ti:―Ta ndioho, ¿yoo rai cui cati maan

ndo? ―cati ra.16 Ta cati ndico ra Simón Pedro ti:―Ra Cristo ra cuu sehe Ndioo ndito cuu

yoho―cati ra.17 Ta cati ra Jesuu chi ra Pedro ti:―Cua cusii ini cun, yoho Simón sehe

Jonaa. Cua cusii ini cun, vati ñavi ñiviñuñivi chaha cha chini tuni chihun. Rasuti iyo iti siqui andivi―racan cuu rachaha cha chini tuni chihun. 18 Yuhu catichihun ti Pedro nani cun. Chacan cuu chayoho cuu sava ni ta cua iin yuu [chahavehe], vati maun cua tindee chi ñivi chinuini chihin yu, ta ña cua cundee run ndacundavaha ni sandoyo ñuhun run chi ñivican. 19 Cua cuhve ndatu chihun cuendacha cua cundaca ñahan ra cha iyo iti siquiandivi. Chacan cuu cha tu ña cua cuhvacun ndatu chi ñivi ñuñivi, ña cua coo

Page 28: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 16:20 25 TUTU MATEO 17:11ndatu chi ñi iti siqui andivi, ta tu cua cuhvacun ndatu chi ñi nu ñuhun ñuñivi ya, ta nicuhva cua coo ndatu chi ñi iti siqui andivi―cati ra Jesuu chi ra Pedro can.

20 Tacan cuu, ta cati cachin ra Jesuu chira sacuaha chi ra ti ña cua cuhva ra ta racuenda chi ni iin ñivi ti ra Cristo cuu ra,[ta tava tiñu ra Ndioo chi ra].

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua cuvi ra(Mr. 8.31―9.1; Lc. 9.22‑27)

21Nda ni quivi can quechaha sanahan raJesucristo chi ra sacuaha chi ra ti nini xaaniyo cha cua cuhun ra iti ñuun Jerusalén, tacua ndehe xaan ra tu ndoho cua savaha rachanihin chi ra sutu chahnu chi ra sacuahaley chahnu. Cua cahni ra ta ra chi ra, tatichi uni quivi cua natacu ndico ra. 22Queesiin ra Pedro chi ra Jesuu, ta quechahanduxaan ra Pedro chi ra, ta cati ra chi rati:

―Na cua cundahvi ini ra Ndioo chihun,ra chahnu, ta ña cua tahun tacan―cati raPedro.

23 Tacan, ta ndico coo ra Jesuu, taquechaha cati ra chi ra Pedro ti:

―Casi yuhun, yoho Pedro, vati cahuncuhva cahan run Satanaa. Cuni cun chacua savahi ndavaha ni, vati saxini cuncuhva saxini ñivi ñuñivi. Ña saxini cuncuhva saxini ra Ndioo ―cati ra Jesuu chira.

24 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:

―Tu cua cuni ndo coo ndo chihin yu, naña cua saxini ca ndo cuenda suvi ni maanndo, soco na cua ndehe ndo tu ndohocuhva ndehe ñivi tu ndoho nu cruu, ta nacua cuhun ndo chihin yu icaa ni. 25 [Tacancati yu,] vati tu cua cuni ndo coo vahando cuenda ñuhun ñuñivi ya, cua ndoyoñuhun ndo cuenda ra Ndioo, soco tu cuacuvi ndo cuenda yuhu, cua coo ndito ndocuenda ra Ndioo. 26 Ñahni yavi ndaa yocha cua coo vaha yo cuenda ñuhun ñuñivi,ta cua ndoyo ñuhun yo cuenda ra Ndioo.Ñahni cha cua savaha yo, ta cua coo vahayo chi ra Ndioo, 27 vati ra cuu sehe ñivicuu ra ni cua quichi chi ra tatun Ndiooicaa ni. Cahnu xaan cuhva cua quichi racuhva cahnu xaan iyo sutu ra. Quivi cancua cuhva ra chi ñivi cuhva cha ni savahañi quivi cha iyo ndito ñi. 28 Cati ndichayu chihin ndo ti iyo uvi uni ndo inda ihya,ta ña cua cuvi ndo nda cua nda quivi cua

ndehe ndo ti vachi ra cuu sehe ñivi, vaticua cundaca ñahan ra ―cati ra Jesuu.

17Sama ra Ndioo cuhva iyo ra Jesuu(Mr. 9.2‑13; Lc. 9.28‑36)

1Tacan cuu, ta yaha iñu quivi, ta quihinra Jesuu chi ra Pedro chi ra Jacobo chi raJuaan yani ra Jacobo can. Quee siin rata ra, ta chandaca ra Jesuu chi ra ta rasiqui iin yucu sucun sucun. 2 Tacan cuu,ta ndehe ra ta ra ti sama ra Ndioo cuhvacha iyo ra Jesuu. Ndundichin nuun racuhva ndichin ndehe ri nicandi, ta cuichincuichin tuun sahma ra cuhva tuun ñuhunndichin. 3 Tacan, ta sa ndehe tahan ra tara chi ra Moisee chi ra Elía, ta ndatuhuntahan ra ta ra chi ra Jesuu. 4 Tacan cuu, taquechaha cati ra Pedro chi ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, vaha xaan cha iyo tahanndi ihya. Tu cua cuni cun, cua savahi unitiahva ihya―iin chi maun, ta inga chi raMoisee, ta inga chi ra Elía.

5 Ni vii cahan ra Pedro tuhun can, tajihna cha chasi iin vico ndichin xaan nuunra ta ra, ta nducahan ra Ndioo tichi vicocan, ta cati ra ti:

―Sehi chi rahya. Cuni xain chi ra, tacusii ini yu chihin ra. Na cua tasoho ndocha cahan ra.

6 Nu chini ra ta ra tuhun cha cahanndusu can, ta nduva ra ta ra nu ñuhun,vati yuhvi xaan yuhvi xaan cuni ra ta ra.7 Tacan cuu, ta tuhva ra Jesuu nuun caa rata ra, ta taa ra ndaha ra chi ra ta ra, ta catira ti:

―Cuinda ndo, ta ña cuyuhvi ndo ―catira.

8Tacan, ta ndehe ndaa ra ta ra, soco yonica ñivi ndehe ra ta ra. Iin tuhun ni ra Jesuundehe ra ta ra.

9 Tacan cuu, ta nuun ra ta ra nda siquiyucu can, ta cati tuhun xaan ra Jesuu chira ta ra ti:

―Vitin ña cua cahan ndo ni chi iin ñiviñaan cha cuu cha ni ndehe ndo. Nda cuandaquivi cuanatacundico ra cuu seheñivinu iyo ñivi ndii, ta sa cua cuu cahan ndo―cati ra.

10Ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chira ti:

―¿Ñacu cati ra sacuaha ley chahnu tinini xaan cha cua quichi xihna ra Elía?―cati ra ta ra.

11 Ta cati ndico ra Jesuu ti:

Page 29: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 17:12 26 TUTU MATEO 18:3―[Ndicha cuhva cati ra ti] nini cha cua

quichi ra Elía, ta cua tiso vaha randihi tiñu,12 soco yuhu cati chi ndo ti cha ni quichi raElía, ta ña ni nacoto ra ta ra chi ra. Savahara ta ra chi ra cuhva cuni ra ta ra. Ta nicuhva cua savaha ra ta ra chi ra cuu seheñivi, ta cua ndehe ra tu ndoho ―cati raJesuu chi ra ta ra.

13 Tacan, ta sa nihin racan ta ra cuhvati cuenda ra Juaan ra sacuanduta cahan raJesuu tuhun can.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra chahni rai(Mr. 9.14‑29; Lc. 9.37‑43)

14 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu chi ra tara nu iyo cuiti ñivi can, ta tuhva iin rai itinuun ra Jesuu, ta chahnu chiti ra nuun ra,15 ta quechaha cati ra chi ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, na cua cundahvi ini cunchi ra luhu sehi, vati chahni rai chi chi ra,ta iyo xaan ra chi tu ndoho, vati nunuunni nduva ra nu cayu ñuhun, ta quehni ratichi nduta. 16 Cha quichi ndaque chi raiti nuun ra sacuaha chihun, soco ña ni cuusanduvaha ra ta ra chi ra ―cati ra chi raJesuu.

17 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ndihi ndioho―ñivi ndacu ndavaha ni

cuu ndo. Ña cuni ndo cuinu ini ndo. ¿Yosoquivi cua coi chihin ndo? ¿Yoso quivi cuasandee ini yu chihin yu? Na ndaca ndo chira ihya.

18Tacan, ta nduxaan ra Jesuu chi run taticuihna can, ta quee run tichi anima ra luhucan, ta nduvaha ra suvi ni hora can.

19Tacan cuu, ta quee siin ra sacuaha chira Jesuu, ta nducu tuhun ra ta ra chi ra ti:

―¿Ñacu ña cuu tava ndaa ndi chi runtati cuihna can? ―cati ra ta ra.

20 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ña ni cuu tava ndaa ndo chi run, vati

ña ta cuinu vaha ini ndo. Cati ndicha yuchihin ndo ti tu cua cuinu ini ndo chi raNdioo―masi suhva, cua cuu savaha ndondihi cha cuni ndo. Cua cuu cati ndo chiyucu cahnu ya ti cua cuachiyo chi tihya,ta cua cuhun chi tican. 21Ña cua cuu tavandaa ndo chi tati cuihna can, tu ña cuacahan xihna ndo chi ra Ndioo, ta cua coondita ndo cuenda ra ―cati ra Jesuu chi rata ra.

Inga chaha cati ra Jesuu ti cua cuvi ra(Mr. 9.30‑32; Lc. 9.43‑45)

22 Tacan cuu, ta nducuiti tucu ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra iti ñuhun Galilea, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cua xico tuhun ñivi chi ra cuu seheñivi, ta cua tiin ñi chi ra, 23 ta cua cahni ñichi ra, ta tichi uni quivi cua natacu ndicora ―cati ra, ta cuihya xaan cuni anima rata ra.

Tiahvi ra Jesuu xuhun ve ñuhun24 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra iti ñuun Capernaum, ta chasatahan ra satiahvi xuhun ve ñuhun chira ta ra, ta tuhva ra nu iyo ra Pedro, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu ña tiahvi tahan ra sacuaha chindo xuhun ve ñuhun? ―cati ra chi raPedro.

25 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Tiahvi tahan ra ―cati ra.Tacan cuu, ta quihvi tahan ra Pedro tichi

vehe can, ta cahan xihna ra Jesuu chi ra.Nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Yoso saxini maun, yoho Simón?¿Yochi satiahvi ra ndaca ñahan chi ñiviñuñivi? ¿Atu quihin ra xuhun ñi cuuñivi maan ra a xuhun inga ñivi quihin ra?―cati ra Jesuu.

26 Ta cati ndico ra Pedro ti:―Xuhun inga ñivi ni quihin ra.Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Tu chacan cuu chi, ñahni cha cua

tiahvi ñivi ra ndaca ñahan can. 27Ndicha,soco cua cuhun xihna cun yu tañuhun,ta cua cani cun caa chicu yuhu ri tiaca.Tacan, ta cua nihun chi ri, ta cua quihunchi ri cua tiin xihna cun, ta cua ndica cunyuhu ri, ta cua nihun iin xuhun. Cua qui-hun xuhun can, ta cua cuhva cun chi chichi ra satiahvi xuhun cuenda ve ñuhun, tacuaqueta chi cuendayuhu ta cuendayoho.[Tacan cua savahun, coto cua saxini ra tara cha ña cua tiahvi yo] ―cati ra Jesuu chira Pedro.

18Cati ra Jesuu ndaa ñivi cuu ñivi cahnu ca(Mr. 9.33‑37; Lc. 9.46‑48)

1 Suvi ni hora can yaha ndihi ra sacuahachi ra Jesuu iti nuun ra, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi ra ti:

―¿Ndaa ñivi cua cuu ñivi cahnu caquivi cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi? ―cati ra ta ra.

2 Ta cana ra Jesuu chi iin ve luhu, tasacuinda ra chi ve mahñu nu iyo ra ta ra,3 ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti tu ñacua sama ndo cuhva saxini ndo, tu ña cua

Page 30: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 18:4 27 TUTU MATEO 18:22cuu ndo cuhva iyo ve cuati, ña cua cuucoo ndo nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi. 4 Chacan cuu cha tu ña cuacoo masu ini ndo cuhva iyo masu ini veluhu ya, ña cua cuu ndo rai cahnu nu cuacundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi. 5 Tucua quihin cuenda ñivi chi ñivi iyo cuhvaiyo ve luhu ya cuenda yuhu, iyo tahan ñichihin yu.

Cati ra Jesuu ti cua coo tu cuihya ini chiñivi satiyuhu cuati chi tahan ñi

(Mr. 9.42‑48; Lc. 17.1‑2)6 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha chi

ra:]’Tu cua satiyuhu ñivi ndavaha ni chi

iin ñivi chinu ini chihin yu―masi ñiviluhu cuu ñi, tu tacan cua satiyuhu ñivindavaha ni can, vaha ca cha cua cunuhniiin yoso sucun ñi, ta cua quehni cava ñitichi tañuhun, ta cua cuvi ñi, [ta ñavi cacha iyo ñi savaha ñi ndavaha ni can]. 7Cuacoo tu cuihya ini chi ñivi ñuñivi, vati cuasavaha ñi cuati. Iyo cha cua savaha ñivicuati, vati tacan iyo ñi, soco cua coo tucuihya ini chi ñi satiyuhu chi inga ñivitahan ñi.

8 ’Tu cua savaha ndo cuati chi ndahando, tu cua savaha ndo cuati chi chahando, na cua sanini ndo chihin ndo, ta ñacua savaha ca ndo cuati can. Vaha ca chacua coo ndito ndo chi ra Ndioo, vati sandeeini ndo chi ndaha ndo chi chaha ndo. Ñavaha tu cua savaha ndo cuati chi ndahando, tu cua savaha ndo cuati chi chahando, ta cua cutuni ndo, ta cua cayu ndonu ñuhun ña ndahva. 9 Tu cua savaha ndocuati chi titi nuun ndo, na cua sanini ndochihin ndo, ta ña cua savaha ndo cuatican. Vaha ca cha cua coo ndito ndo chira Ndioo, vati sandee ini ndo chi titi nuunndo. Ña vaha tu cua savaha ndo cuatichi titi nuun ndo, ta cua quehni cava ndonu cua cutuni ndo nu cayu ñuhun xaan.[Tacan cati ra Jesuu, vati nini xaan cha cuasaha ñi cuenda chi ñi.]

Cahan ra Jesuu cuhva ri mbee cuanaan(Lc. 15.3‑7)

10 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra:]

’Cua saha ndo cuenda, coto ña cua chaaini ndo chi iin ñivi yu cha cuu sava ta cua veluhu ya, 11vati quichi ra cuu sehe ñivi, vaticua sacacu ra chi ñivi ndoyo ñuhun. Catiyu chihin ndo ti ndihi ni hora iyo ra tatun

Ndioo cumi chi ñi iti nuun ra suti cha iyoiti siqui andivi.

12 ’Cua cati ndo yoso saxini ndo. Iyo iinrai, ta iyo iin ciendu mbee ra, ta cuanaaniin ri. Cua nacoo ra chi ndihi ca ri tichicuhu, ta cua nanducu ra chi ri cuanaan.13 Tu cua nanihin ra chi ri, cati ndichayu chihin ndo ti cua cusii ini ra, vati ninanihin ra chi ri. Ña cua saxini ra cuendandihi ca cumi xico chahun cumi ri, vatiñahni cha ni tahan rican. 14 Ta ni cuhvaña cuni ra sutu ndo cha iyo iti siqui andivicha cua ndoyo ñuhun ni iin ñivi ra cha cuusava ta cua ve luhu ya.

Cati ra Jesuu ti cua cucahnu ini ñivi cuatisavaha ñivi tahan ñi

(Lc. 17.3)15 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha

chi ra:]’Tu cua savaha iin ñivi tahan ndo cuati,

cuahan ndo vehe ñi. Cua quee siin ndo iinchiyo, ta cua cati cachin ndo chi ñi ñaancha cuu cuati ni savaha ñi. Tu cua taa ñisoho ñi cha cahan ndo, cua ndumani ndicoñi chi ra Ndioo. 16 Tu ña cua tasoho ñi, nacua cundaca ndo inga uvi uni tahan ndovehe ñi, vati tacan cua cuu ñi testigu, tacua cuu cuhva tahan ñi cuenda ñaan chacuu cha savaha ndo. 17 Tu ña cua tasohoñi chi ñi ta ñi, cua cuhva ndo cuenda chindihi ñivi Ndioo nu nducuiti ñi. Tu ña cuatasoho ñi chi ñivi Ndioo tahan ñi, na cuacuu ñi sava ta cua run ña chinu ini chi raNdioo chi run satiahvi, [vati ña cua ndooca ñi cuenda maan ndo].

18 ’Cati ndicha yu chihin ndo ti ndihi chacua cati ndo ihyanuñuhunñuñivi ya―cuandoo chi cuhva can iti siqui andivi. Tu cuacuhva ndo, tu ña cua cuhva ndo, cuhva cancua ndoo chi iti siqui andivi.

19 ’Cati ndicha yu chihin ndo ti tu cuanduinuun uvi ndo ihya nu ñuhun ñuñiviya, ta cua ndaca ndo chacan chi ra suti chaiyo iti siqui andivi, cua cuhva ra chi chichihin ndo, 20 vati nu iyo cuiti uvi uni ñivicuenda yu―ican iyo tahin chi ñi ―cati raJesuu chi ra sacuaha chi ra.

21 Tacan, ta tuhva ra Pedro nuun iyo raJesuu, ta quechaha nducu tuhun ra chi rati:

―Ra chahnu, ¿yoso tahan chaha cuacucahnu ini yu cuati savaha ñivi tahinchihin yu? ¿Atu cua cucahnu ini yu ndacua nda ucha chaha? ―cati ra Pedro can.

22 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:

Page 31: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 18:23 28 TUTU MATEO 19:12―Ña cati yu nda cua nda 7 chaha. Cati

yu nda cua nda 77 chaha ―cati ra.

Cahan ra Jesuu iin cuhva ra ña cucahnuini

23 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra Pedro:]’Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui

andivi cuu sava ni ta cua iin rai cuu cumitiñu. Cuni ra tiso vaha ra cuenda chi musura. 24 Tacan cuu, ta quichi iin ra musura, ta ndiseca ra uchi mil chi ra ndacañahan chi ra. 25 Ña cuu tiahvi ra musucan, ta cati chitoho ra ti cua xico ra tara chi racan chi ñasihi ra chi sehe ra chindihi cuii ndatiñu ra, [vati ña cuu tiahvira cha ndiseca ra chi chitoho ra]. Tacan,ta cua nihin ra suhva xuhun ra. 26 Chacancuu cha chahnu chiti ra musu can iti nuunchitoho ra, ta cahan ndahvi ra chi ra, tacati ra ti: “Na cua cundee ini cun chimain, ta cua tiahvi ndico yu ndihi chandiseque chihun,” cati ra. 27 Tacan cuu, tacundahvi ini chitoho ra chi ra, ta saña rachi ra, ta sanaan ra ndihi cha ndiseca rachi ra. 28 Quee ra musu can, ta cuahan ra,ta nitahan ra inga tahan ra. Suvi ni musucuu ra, ta ndiseca tahan ra iin ciendu chirun ndiseca uchi mil. Tiin rucan sucun randahvi can, ta natiin nihin run chi ra, tacati run chi ra ti: “Vitin cua tiahvi ndicocun cha ndiseca cun chihin yu,” cati run.29 Tacan, ta chahnu chiti tahan ra iti nuunrun, ta cahan ndahvi ra chi run. Cati rati: “Na cua cundee ini cun chihin yu, tacua tiahvi ndique cha ndiseque chihun,”cati ra chi run, 30 soco ña vaha cuni runcha tacan, ta tiin run chi ra, ta tihi run chira ve caa, vati tican cua ndoo ra nda cuanda quivi cua tiahvi ndico ra. 31 Tacan, taquechaha ndundahvi xaan cuni ndihi ca ramusu ta ra, ta cuahan ra ta ra iti nuun rachitoho ra ta ra, ta chaha ra ta ra cuendandihi cha ni savaha run cuu tahan ra tara. 32 Tacan cuu, ta cana ndico ra chitohocan chi run, ta quechaha cati ra chi runti: “Musu ndavaha ni cuun. Cha sanainndihi cha ni ndiseca cun chihin yu, vaticahan ndahvi cun chihin yu. 33Chacan cuucha nini xaan cha cua cundahvi ini cun chimusu tahun cuhva cha ni cundahvi ini yuchihun,” cati chitoho run chi run. 34Xaanxaan cuni ra chitoho can, ta chandaca rachi run ve caa, vati ve caa iyo chi run ndacua nda quivi cua tiahvi ndico run ndihicha ni ndiseca run chi ra. 35 Ta ni cuhvacua savaha ra suti iyo iti siqui andivi chihin

ndo, tu ña cua cucahnu ini maan ndo chiñivi tahan ndo chi ndihi cuii anima ndo―cati ra Jesuu chi ra.

19Cati tuhun ra Jesuu yoso cuhva saña ra rai

chi ñasihi ra(Mr. 10.1‑12; Lc. 16.18)

1 Tacan, ta ndihi cahan ra Jesuu tuhuncan, ta quee ra ñuhun Galilea can, ta cua-han ra iti ñuhun Judea. Inga chiyo yutaJordán cuahan ra, 2 ta tuvi ñivi ndicu chira. Tican sanduvaha ra chi ñi ta ñi.

3 Tacan cuu, ta yaha ra fariseo ta ra itinuun ra, vati cuni ndehe ra ta ra a ña cuacahan ra Jesuu iin tuhun ña vaha, ta nducutuhun ra ta ra chi ra ti:

―¿Atu chaha ley chahnu cha cua sañaiin rai chi ñasihi ra yoso cuu ni? ―cati rata ra.

4 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Vasi ña ta sacuaha ndo tutu Ndioo,

vati cati chi ti savaha ra Ndioo cha nichacoo iin rai chi iin ñahan nda ni xihnacuii, 5 ta cati ndico tucu chi ti chacan cuucha nacoo iin rai chi sutu ra chi sihi ra, tanatahan ra chi ña cuu ñasihi ra, [ta inuuncua coo ñi,] vati cuu ñi uvi tahan, cati chi.6Chacan cuu cha cuu ñi sava ta cua iin ñivi.Chacan cuu cha na ña cua quenda tahanñivi chi ñi cuu uvi tahan, vati ra Ndioo cuura cha ni satahan chi ñi ―cati ra Jesuu chira ta ra.

7Ta nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuu ti:―Tu tacan cuu chi, ¿ñacu cati tuhun ra

Moisee ti cua ndoyo iin tutu cha cua sañaiin rai chi ñasihi ra, ta sa cua cuu saña rachi ña? ―cati ra ta ra.

8 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Chaha ra Moisee cha cua saña ndo

ñasihi ndo, vati ndava xaan ini ndo, socoñavi tacan ni chacoo chi nda ni xihna.9 Cati yu chihin ndo ti tu cua saña ndoñasihi ndo, ta ña ni chacoo ña ndavahani chi ra rai inga chiyo, ta tu cua quihinndo inga ñahan, cua cuu chi cuhva ni cuacoo ndo ndavaha ni chi ñahan inga chiyo[cuenda ra Ndioo] ―cati ra chi ra ta ra.

10 Ta cati ra sacuaha chi ra ti:―Tu tacan iyo iin rai chi ñasihi ra, vaha

ca cha ña cua quihin ra chi ña ―cati ra tara.

11 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ña ndihi rai cua ndoo vaha cha tacan.

Iyo suhva ra cua cuu ndoo vaha cuhvani tiso ra Ndioo, 12 vati iyo ra rai ña cua

Page 32: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 19:13 29 TUTU MATEO 20:2tandaha ra, vati nda ni quivi cacu ra ñavaha caa ra. Iyo inga ra ña cua tandaha ra,vati cha nducapu ra cha cuenda tiñu satiñura, ta iyo tahan inga ra ña cua tandahara, vati ña cuni ra, vati cua satiñu ra tiñucuenda nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi. Tu cua cuu ndoo ndo vahacha tacan, na cua ndoo ndo vaha ―cati raJesuu chi ra ta ra.

Tiso ra Jesuu ndaha ra chi ve cuati(Mr. 10.13‑16; Lc. 18.15‑17)

13Tacan cuu, ta quichi ndaca ñivi chi vecuati, vati cua tiso ra Jesuu ndaha ra chive, ta cua cahan ra chi ra Ndioo cuenda ve,soco nduxaan ra sacuaha chi ra chi ñi, 14 taquechaha cati ra Jesuu ti:

―Cuhva ndo cha cua yaha ve cuati itinuin. Ña cua casi ndonuunñi, vati ñivi cuacoo nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi cuu sava ta cua ve cuati can ―catira.

15Tacan cuu, ta taa ra ndaha ra chi ve, taquee ra cuahan ra.

Ndatuhun iin ra tivaa ricu chi ra Jesuu(Mr. 10.17‑31; Lc. 18.18‑30)

16 Tacan cuu, ta tuhva iin ra nu iyo raJesuu, ta quechaha nducu tuhun ra chi rati:

―Yoho maestru, ¿ñaan cha vaha cuasavahi, ta cua coo ndito yu chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu? ―cati ra.

17 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña vaha cha nducu tuhun cun chihin

yu yoso cuhva iyo cha vaha. Iin tuhun nira cuu ra ndacu cha vaha. Tu cua cuni cuncoo ndito cun chi ra Ndioo, cua sacuinucun cuhva cati tuhun ra nu quichi quivi―cati ra Jesuu.

18 Ta nducu tuhun ndico ra chi ra Jesuuti:

―¿Ñaan tuhun cuu chacan? ―cati ra.Ta cati ra Jesuu ti:―Tuhun ya cuu chi. Ña cua cahni ndo

tahan ndo. Ña cua coo ndo ndavaha ni chitahanndo inga chiyo. Ña cua suhundo. Ñacua sandahyu ñahan ndo. 19 Cua sacahnundo chi sutu ndo chi sihi ndo. Cua cuni ndochi ñivi tahan ndo cuhva cuni ndo suvi nichi maan ndo―cati ra Jesuu chi ra.

20 Ta cati ndico ra tivaa can chi ra ti:―Ndihi chacan cha sacuinu yu. ¿Ñaan

ca cha cumani chihin yu? ―cati ra.21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu cua cuni cun quee vahun, cuahan,

ta xico cun ndatiñu cun, ta tindeun chi

ñivi ndahvi, ta cua coo cha vaha chihun itisiqui andivi. Tacan, ta nahan. Na cua counchihin yu icaa ni ―cati ra Jesuu.

22Nu ni chini ra tivaa can tuhun can, taquee ra cuahan ra. Ndahvi cuni ra, vati iyoxaan ndatiñu ra.

23 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti ii xaancha cua coo ñivi ricu nu cua cundaca ña-han ra iyo iti siqui andivi. 24 Cati ndicotucu yu chihin ndo ti ña cuu yaha ricamellu yavi xuu quiticu, soco ii ca cha cuayaha ñivi ricu nu cua cundaca ñahan raNdioo ―cati ra.

25 Chini ra sacuaha chi ra Jesuu tuhuncan, ta sa quechaha nduiyo xaan cuni ra,ta nducu tuhun ra ta ra ti:

―Tu chacan cuu chi, yoni cua cacu―cati ra ta ra.

26 Ndehe ra Jesuu nuun ra ta ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña cuu cuenda ñivi ñuñivi, sococuenda ra Ndioo cuu cacu ñi ―cati ra.

27 Tacan cuu, ta cati ndico ra Pedro ti:―Cha ni nacoo maan ndi ndihi cha ni

chacoo chi ndi, ta cha chica ndi chihunicaa ni. ¿Ñaan cha cuu cha cua coo chimaan ndi? ―cati ra.

28 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti quivi cua

nduchaa ñuhun ñuñivi ya, quivi cua tachituni ra cuu seheñivi chi ñivi ñuñivi―quivican cua coo ndatu chi ndo, ta cua tachituni tahan ndo chi ndihi ñivi Israel, vaticha iyo ndo chihin yu icaa ni. 29 Ta ndihica ñivi―tu cua nacoo ñi vehe ñi chi tahanñi chi sutu ñi chi sihi ñi chi sehe ñi chindatiñu ñi cha cuenda yuhu, cuaha ca cuacunda yahvi ñi, ta cua coo ndito ñi chira Ndioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.30 Tuvi ñivi iyo iti nuun cua ndoo ihni itichata, ta ñivi iyo iti chata cua yaha itinuun.

20Cahan ra Jesuu iin cuhva yoso cuhva iyo

ra satiñu tatun1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha chi

ra:]’Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui

andivi cuu sava ni ta cua iin rai cha iyoxaan yoho chiti uva. Nahan xaan quee racuahan ra, ta nanducu ra chi ra cua satiñunu iyo yoho chiti chi ra. 2 Nduinuun rachi ra ta ra, vati cua satiñu ra ta ra, ta

Page 33: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 20:3 30 TUTU MATEO 20:27cua cuhva ra cha sacanaan ra ta ra cha iinquivi. Tacan, ta tava tiñu ra chi ra ta ra nuiyo tiñu ra. 3 Tacan cuu, ta quee tucu rachitoho can caa iin cha nahan, ta ndehe rati iyo inga ra inda nuyahvi, ta ñahni tiñuiyo chi ra, 4 ta quechaha cati ra chi ra tara ti: “Na cua cuhun tahan ndo satiñu ndonu iyo chiti yoho can, ta cua tiahvi yu ñaancha cuu cha vaha,” cati ra, 5 ta cuahan ra tara. Tacan cuu, ta ta ni cuhva savaha ndicotucu ra cha hora cuiti chi cha caa uni. 6Caauhun cha cua ini xaan quee ndico tucu rachitoho chiti yoho can, ta ndehe ra ti niinda inga ra ta ra, ta quechaha cati ra chi rata ra ti: “¿Ñacu indandonduvi nduvi, ta ñasatiñu ndo?” 7 ta cati ndico ra ta ra chi rati: “Inda ndi, vati yoni tava tiñu chi ndi,”ta cati ra chi ra ta ra ti: “Cuahan ndo nuiyo chiqui yu, [vati cua satiñu tahan ndo,]”cati ra. 8 Tacan cuu, ta cua cuiso nicandi,ta cati ra chitoho can chi ra musu cuu xiniti: “Cua cana cun chi ra satiñu ya, ta cuatiahvi cun chi ra ta ra. Cua quechaha tiahvicun chi ra queta nu ndihi, ta cua tiahvicun chi ra ta ra nda cua nda cua sandihuntiahvi cun chi ra queta cha nahan,” catira. 9Tacan, ta quichi ra ni quechaha satiñuhora cua cuiso nicandi, ta nihin iin iinra yahvi ra cuhva yahvi ra satiñu nduvinduvi. 10Chacan cuu chaquichi tahan raniquechaha satiñu cha nahan, ta saxini ra tara ti cuaha ca cua nihin ra ta ra, soco nihintahan iin iin ra ta ra cuhva can. 11Quihin rata ra yahvi ra, soco quechaha ña vaha cunira ta ra, ta cahan ra ta ra siqui ra chitohocan, 12 ta cati ra ta ra ti: “Ra quichi chuhvata ra―satiñu ra ta ra iin hora ni, ta cuhvatiahvi cun chi ra tiahvi tahun chi ndi, tamaan ndi―satiñu ndi nduvi nduvi, ta ihnixaan cuu,” cati ra ta ra. 13 Ta cati ndicora chitoho can chi iin ra ti: “Yani, ñahnindavaha ni ndacu i chihun, vati maun catiti cua satiñu tahun cuhva can. 14 Quihinxuhun cun, ta cuahan. Cha iyo ini yu tiahviyu chi racan cuhva tiahvi yu chi maun.15 Cuu savahi cuhva cuni yu chi xuhin.Cha ndusoo ndo, vati cha vaha savahi.”16Chacan cuu cha cuanduinuunndihi ñivi.Cua nduinuun ñivi queta iti chata chi ñiviqueta iti nuun, ta cua nduinuun tahanñivi queta iti nuun chi ñivi queta iti chata―cati ra Jesuu chi ra sacuaha chi ra.

Cati ndico tucu ra Jesuu ti cua cuvi ra(Mr. 10.32‑34; Lc. 18.31‑34)

17 Tacan cuu, ta cha cuahan ra Jesuuiti ñuun Jerusalén, ta quee siin ra chi rasacuaha chi ra iti can, ta quechaha cati rachi ra ta ra ti:

18―Vitin cuahan yo iti ñuun Jerusalén,ta cua tiin tiñu chi ra cuu sehe ñivi. Cuatiin ra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu chi ra, ta cua cati ra ta ra ti cuacuvi ra cuu sehe ñivi. 19 Cua sayaha ra tara chi ra nuun ra quichi inga ñuhun, vaticua sacateni racan ta ra chi ra, ta cua canira ta ra chi ra, ta cua taa ra ta ra chi ra nucruu. Tacan cua cahni ra ta ra chi ra, tatichi uni quivi cua natacu ndico ra ―catira Jesuu chi ra ta ra.

Tuhun cha nducu tuhun sihi ra Jacobo chira Juaan

(Mr. 10.35‑45)20 Tacan cuu, ta tuhva sihi ra Jacobo chi

ra Juaan nuun ra Jesuu. Tuhva ña chi seheña, ta chahnu chiti ña iti nuun ra, ta catiña ti iyo iin cha cua ndaca ña chi ra, 21 tanducu tuhun ra chi ña ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun? ―catira.

Ta cati ndico ña chi ra ti:―Na cua cati cun ti cua cunda tahan

nduvi sehi chihun nu cua cundaca ñahancun. Na cua cunda iin ra chiyo ndahacuaha cun ta inga ra chiyo ndaha satin cun―cati ña.

22 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Ña chito ndo ñaan cha cuu cha ndaca

ndo. ¿Atu cua cuu coho ndo copa cua cohoyu? ―cati ra chi ñi, [soco cuenda tu ndohocua ndehe ra cahan ra tuhun can].

Ta cati ndico ñi ti:―Cuu.23 Ta cati ra chi ñi ti:―Cua coho ndo copa cua coho yu, soco

ñahni ndatu iyo chihin yu cha cua cuhvecha cua cunda ndo iin chiyo xiin yu ingachiyo xiin yu. Maan ra suti cua cati yoo cuanihin chacan ―cati ra.

24 Tacan, ta sa ni chini soho inga uchira sacuaha chi ra Jesuu, ta xaan xaanquechaha cuni ra ndehe ra ta ra chi racanta ra. 25 Cana ra Jesuu chi ndihi ra ta ra, tacati ra chi ra ta ra ti:

―Chito ndo yoso cuhva ndaca ñahanñivi ñuñivi chi tahan ñi, vati ndurai xaanñi. 26Ñavi tacan cua savaha maan ndo. Tundaa ndo cuni cuu ndo iin ñivi cahnu, nacua tindee ndo chi tahan ndo sava ta cuaiin musu ñi. 27 Tu cua cuni ndo yaha ndo

Page 34: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 20:28 31 TUTU MATEO 21:15iti nuun, ta cua tahan chi cuu ndo xini, nacua tindee ndo chi tahan ndo. 28Cuhva canquichi ra cuu sehe ñivi. Ña nducu ra chacua tindee ñivi chi maan ra, soco tindee rachi ñivi, ta cua cuvi ra cuenda cuati ñiviñuñivi ―cati ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi uvi ra cuii nuun(Mr. 10.46‑52; Lc. 18.35‑43)

29 Tacan cuu, ta cha cua quee ra Jesuuta ra ñuun Jericó, ta tuvi ñivi ndicu chi ra,30 ta ndaa uvi tahan ra cuii nuun yu iti can.Chini ra ta ra tuhun cha yaha ra Jesuu, tasa quechaha cana chaa ra ta ra. Cati ra tara chi ra Jesuu ti:

―Yoho ra chahnu, na cua cundahvi inicun chihin ndi, yoho ra cuu ñivi David―cati ra ta ra.

31Nduxaan ñivi can chi ra ta ra, vati nacutaxin ra ta ra, soco nihin ca cana chaa rata ra, ta cati ndico ra ti:

―Yoho ra chahnu, na cua cundahvi inicun chihin ndi, yoho ra cuu ñivi David―cati ra ta ra.

32Tacan, ta ni chacuiñi ra Jesuu, ta canachaa ra chi ra ta ra, ta nducu tuhun ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni ndo cha cuasavahi chi ndo? ―cati ra.

33 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ra chahnu, na cua ndundichin vaha

ndehe ndi ―cati ra ta ra.34 Ta quechaha ndundahvi cuni anima

ra Jesuu, ta taa ra ndaha ra nuun ra ta ra,ta suvi ni hora can ndundichin vaha ndehera ta ra, ta ndicu ra ta ra chi ra.

21Quihvi ra Jesuu tichi ñuun Jerusalén(Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19)

1 Yatin cua queta ra Jesuu ta ra ñuunJerusalén. Chacan cuu cha queta xihna rata ra ñuun Betfagé, ta yatin yucu Olivo caañuun can. Tacan, ta tava tiñu ra Jesuu chiuvi ra sacuaha chi ra, 2 ta cati ra chi ra tara ti:

―Cuahan ndo tichi ñuun tican iti nuunndo. Sa cua quihvi ndo ñuun can, ta chacua ndehe ndo cha nuhni iin buru, ta iyosehe ri chi ri. Cua ndachi ndo chi ri, ta cuaquichi ndaca ndo chi ri. 3 Tu cua cahanñivi chi ndo, cua cati ndo ti chini ñuhunra chahnu chi ri, ta ña cua nducuee, ta cuatachi ndico ra chi ri ―cati ra chi ra ta ra.

4 Tacan ni savaha ra, ta cha quichi queetuhun cha ni cati ra ni cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu, vati cati ra ti:

5 Cua cati ndo chi ñivi ñuun Jerusalén ticha vachi ra ndaca ñahan chi ñi.Vii ni vachi ra,ta yoso ra iin buru.Yoso ra chi ri chiso carga,cua cati ndo,cati ra cahan cuenda ra Ndioo can.

6 Tacan cuu, ta cuahan uvi ra sacuahachi ra, ta savaha ra ta ra cuhva ni catira Jesuu. 7 Quichi ndaca ra ta ra chi riburu can chi sehe ri, ta tiso ra ta ra sahmara ta ra chata ri, ta yoso ra Jesuu chi ri.8Tacan cuu, ta tuvi ñivi nducuiti, ta chaquiñi sahma ñi iti nu cua yaha ra, ta inga ñichahnda ndaha numa, ta chaqui tahan ñichi chi iti nu cua yaha ra, [vati tacan nisacahnu ñi chi ra]. 9Cuahan ñi iti nuun ra,ta ndicu ñi iti chata ra, ta cana chaa ñi tañi. Cati ñi ti:

―¡Cahnu xaan rai cuu ra cuu ñivi David!¡Na cua coo vaha ra vachi cuenda rachahnu! ¡Na cua sacahnu tahan ndihitatun Ndioo iyo iti siqui andivi chi ra!―cati ñi ta ñi.

10 Tacan, ta quihvi ra ñuun Jerusaléncan, ta jihna cha ña chito ca ndihi ñiviñuun can yoso savaha ñi cha nduiyo ñi chira, ta quechaha nducu tuhun ñi chi tahanñi ti:

―¿Yoo rai cuu rahya? ―cati ñi.11 Ta cati ndico ñivi can ti:―Ra Jesuu cuu ra, ta vachi ra iti ñuun

Nazaret cha iyo cuenda ñuhun Galilea. Racahan cuenda ra Ndioo cuu ra ―cati ñi tañi.

Sacu‑ii ra Jesuu ve ñuhun cahnu can(Mr. 11.15‑19; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22)

12 Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuu tichicora soco ndavi ve ñuhun cahnu can, tatava ndaa ra ndihi ñi sata chi ndihi ñi xicotican. Sanduva ra mesa ñivi sama xuhun,ta sanduva tahan ra tayu ñivi xico chi rindivi, 13 ta cati ra chi ñi ta ñi ti:

―Cha cati tutu Ndioo ti vehe ra Ndioocuu iin vehe nu cua cahan ñivi chi ra, catichi, soco cha ni savaha maan ndo cha cuuchi iin vehe nu nducuiti run ñasuhu―catira.

14 Tacan cuu, ta tuhva ñivi cuaa, tuhvañivi coho nu iyo ra Jesuu tichi cora socondavi ve ñuhun can, ta sanduvaha ra chiñi ta ñi. 15 Ndehe ra sutu chahnu can chira sacuaha ley chahnu ti cha cahnu xaanni savaha ra Jesuu, ta cha cana chaa tahanñi cuati cha iyo ve ñuhun, ta cati ñi cuati

Page 35: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 21:16 32 TUTU MATEO 21:32can ti na cua sacahnu ñi chi ra cuu ñivi raDavid, cati ra ta ra. Tacan, ta quechahanduxaan ra sutu can chi ra sacuaha leycan, 16 ta nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuuti:

―¿Atu chini cun tuhun cha cahan ra tara? ―cati ra ta ra.

Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Chini yu tuhun can, soco vasi ña ta

sacuaha ndo nu cati tutu Ndioo cuenda yuti:Cua sacahnu ñi cuati chihin ra,ta cua sacahnu tahan ve ni chaxi chihin ra,cati chi ―cati ra.

17Tacan, ta nacoo ra chi ra ta ra, ta queera ñuun can, ta cuahan ra iti ñuun Betania,ta quixi ra tican.

Cahan ra Jesuu chi yutun tusihva tiñi, vatiñahni chiti chi iyo

(Mr. 11.12‑14, 20‑26)18 Tuvi inga quivi, ta ni nahan vihi, ta

cuahan ndico ra Jesuu iti ñuun Jerusalén,ta chisoco ra. 19Ndehe ra iin yutun tusihvatiñi iti nu yaha ra, ta tuhva ra nu iyo chi,soco ñahni chiti chi iñi. Ndaha ni chi iyo.Tacan, ta quechaha cati ra chi maan yutuncan ti:

―Ña cua coo ca chiti cun ndihi ni quivi―cati ra chi run.

Ta quii xaan neti maan yutun can.20Chacan ndehe ra sacuaha chi ra Jesuu, taiyo xaan cuni ra ta ra, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi ra ti:

―¿Yoso neti yutun can cha quii quii ni?―cati ra.

21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti tu cua

cuinu ndicha ini ndo chi ra Ndioo, tu ñacua saxini ndo, cua cuu savaha tahan ndocuhva tahan yutun can, ta cua cuu savahando cha ii ca. Cua cuu cati ndo chi yucu yati cua cuachiyo chi, ta cua cuhun chi tichitañuhun, ta tacan ni cua cuu chi. 22Ndihicha cua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioo,cua nihin ndo, tu cua cuinu ini ndo cha cuacuu savaha ra chi chi ―cati ra Jesuu chi rata ra.

Iyo ndatu chi ra Jesuu(Mr. 11.27‑33; Lc. 20.1‑8)

23 Tacan cuu, ta cuahan tucu ra Jesuuve ñuhun. Sa quihvi ra tichi cora socondavi can, ta tuhva ra sutu chahnu chi rachanihin nu sacuaha ra chi ñivi can, taquechaha nducu tuhun ra ta ra chi ra ti:

―Cua cati cun ndaa cuu nu ni nihunndatu cha ni savahun ndihi cuhva can.¿Yoo chaha ndatu can chihun? ―cati rata ra.

24 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua nducu tuhin iin tuhun chihin

ndo. Tu cua cati ndico ndo chihin yu, cuacati ndico tahan yu chihin ndo yoso iyondatu chihin yu cha savahi chacan. 25¿Yoochaha ndatu chi ra Juaan cha sacuandutara chi ñivi? ¿Atu chaha ra iyo iti siquiandivi ndatu chi ra a chaha ñivi ñuñivindatu chi ra? ―cati ra Jesuu chi ra ta ra.

Tacan cuu, ta quechaha nanducu xini rachi tahan ra. Cati ra chi tahan ra ti:

―Tu cua cati yo ti ra iyo iti siqui andivichaha ndatu chi ra Juaan, cua nducu tuhunra chi yo ñacu ña chinu ini yo cha cahanra. 26 Tu cua cati yo ti chaha ñivi ñuñivindatu chi ra, cua cuyuhvi yo chi ndihi ñiviya, vati cati ñi ti ra cahan cuenda Ndioocuu ra Juaan can ―cati ra chi tahan ra.

27 Chacan cuu cha cati ndico ra ta ra chira Jesuu ti:

―Ña chito ndi.Ta cati ndico maan ra chi ra ta ra ti:―Ta ni cuhva ña cua cati yu yoso ni

nihin yu ndatu cha savahi chacan―cati raJesuu.

Cahan ra Jesuu cuhva ti iyo iin rai, ta iyouvi sehe ra

28 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sutuchahnu chi ra chanihin:]

’Cua cati ndo yoso cuhva saxini ndo. Iyoiin rai, ta iyo uvi tahan sehe ra. Tuhvaracan nu iyo ra chanihin, ta quechaha catira ti: “Sehu, cuahan vitin, ta satiñu cunnu iyo itu yo,” cati ra, 29 ta cati ndico rachi sutu ra ti: “Cua cuhin, tata,” soco ñani cuahan ra. 30 Tacan cuu, ta cuahanra chahnu can nu iyo inga sehe ra, ta inituhun cahan ra chi ra, soco cati ndico rati: “Ña cuhin,” soco inga hora saxini ndicotucu ra, ta cuahan ra, [vati cua satiñu ra].31 ¿Ndaa ra cuu ra ni savaha cuhva cunisutu ra? ―cati ra Jesuu chi ra ta ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ra luhu ca cuu ra ―cati ra ta ra.Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti cua yaha

ra satiahvi chi ñahan ndacu ndavaha ni itinuun ndo, ta sa cua cundee quihvi ñi nucua cundaca ñahan ra Ndioo. 32Tacan catiyu, vati quichi ra Juaan nu iyo ndo, ta catituhun ra yoso cuhva cua coso vaha anima

Page 36: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 21:33 33 TUTU MATEO 22:10ñivi chi ra Ndioo, ta ña chinu ini ndo cuhvacahan ra, soco ñahanndacu ndavaha ni chira satiahvi―ñican chinu ini cha cahan ra.Ndehe ndo cha chinu ini ñi cha cahan ra,soco ña saña ihni ndo cuati ndacu ndo, tacuinu tahan ini ndo chi ra.

Cahan ra Jesuu cuhva ra savaha iinndavaha ni

(Mr. 12.1‑12; Lc. 20.9‑19)33 [Ni vii cahan ra Jesuu chi racan ta ra:]’Cua tasoho ndo inga cuhva. Iyo iin rai.

Chitoho cuu ra, ta tachi ra yava yoho chitiuva. Chasi ra cora, ta nañu ra nu yavi cuaquee nduta chiti uva can, ta chaqui ndaa ranu cua coo ra cua cumi chi chi.

’Tacan cuu, ta nducu ra yoo ra cua cuminuun chi chi, ta chaha nuun ra chi chi chira, ta quee iti ra. 34 Tacan cuu, ta quetaquivi cha iyo vaha chiti can, ta tava tiñura chitoho can chi musu ra, vati cua cuhunra ta ra nu iyo ra quihin nuun ñuhun can,vati cua quihin ra musu chiti chi cha iyochi maan ra cuu chitoho ra. 35 Tacan, taquihin run ni ndoo cumi ñuhun can chimusu chitoho can, ta cani run chi iin ra.Chahni run chi inga musu ra, ta cani runyuu chi inga ra. 36 Tava tiñu ndico tucu rachitoho can chi inga musu ra. Tuvi musura tava tiñu ra, soco ta ni cuhva savaha runsatiñu nu ñuhun can.

37 ’Queta quivi tava tiñu tahan ra chi-toho can chi sehe ra nu iyo run, vati catimaan chitoho can ti: “Cua sacahnu run chisehi,” 38 soco ndehe run ti cha vachi sehera, ta quechaha cati run chi tahan run ti:“Sehe chitoho ñuhun ya vachi. Cua cahniyo chi rahya, ta cua ndoo cha iyo chi rachihin yo,” cati run ta run. 39 Chacan cuucha tiin run chi ra, ta tava ndaa run chira chata cora can, ta chahni run chi ra.40Hora cua queta ra cuu chitoho can ¿ñaancha cuu cha cua savaha ra chi run satiñunu ñuhun can? ―cati ra Jesuu chi ra sutuchahnu can chi ra chanihin can.

41 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Cua cahni ra chi run savaha ndavaha

ni can, ta cua nducu ra inga ra cua satiñunu ñuhun can, ta cua cuhva racan chiti chacua coo chi ra chitoho can quivi cua cutichi ―cati ra ta ra chi ra.

42 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―¿Atu ña sacuaha ndo cha cati tutu

Ndioo? Cati chi ti:Iyo iin yuu,ta cati ra sandaa vehe ti ña vaha chi,

soco yuu can cha cuu yuu cahnu tutu vehe.Chacan ni savaha ra chahnu,ta vaha xaan cuni ñivi ndehe ñi chi chi,cati tutu Ndioo. 43 Chacan cuu cha cati yuchihin ndo ti ña cua cuu ca quihvi maanndo nu cua cundaca ñahan ra Ndioo, sococua cuu quihvi ñivi ndacu cha vaha ndichacuenda ra Ndioo. 44 Tu ña cua cuu quihincuenda ñivi chi ra cuu sava ta cua yuucan, cua ndoyo ñuhun ñi. Tu ña cua cuuquihin cuenda ñi chi ra, cua cutuni ndichañi ―cati ra Jesuu.

45 Chini soho ra sutu chahnu can chi rafariseo can cuhva can, ta chito ra ta ra ticahan ra Jesuu tuhun can cuenda ra ta ra.46 Cuni ra ta ra tiin ra chi ra, soco yuhvi rata ra chi ñivi can, vati iin ra cahan cuendara Ndioo cuu ra Jesuu cuni ñi.

22Cahan ra Jesuu cuhva vico tandaha

1 Cahan ndico tucu ra Jesuu chi ra ingachaha. Suvi ni chi cuhva cahan ra chi ra tara, ta cati ra ti:

2―Nucua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi cuu sava ni ta cua iin rai cumi tiñu.Savaha ra iin vico cha cua tandaha sehe raira, 3 ta tava tiñu ra chi musu ra, vati cuacana ra chi ñivi ni cana ñahan ra cumi tiñucan, vati cha queta hora cua nducahnuvico can, soco ña cuni ñi cuhun ñi. 4 Tavatiñu tucu ra chi inga musu ra, ta cati ra chira ta ra ti: “Cua cati ndo chi ñivi cha nicana ñahin ti cha iyo vaha cha cua cachi ñi.Cha chihi ri sundiquin ta ri, ta cha tiso vahindihi chi. Na cua sacahnu tahan ndo vico,cua cati ndo,” cati ra. 5 Tacan cuu, socoña quihin ñi cuenda, ta cuahan ñi nu iyotiñu maan ñi. Iin ra cuahan chiqui ra, tainga ra cuahan nu iyo tiñu ra, 6 ta ndihi cañi tiin ñi musu ra cumi tiñu can, ta cahancateni ñi chi ra, ta chahni ñi chi ra. 7Tacancuu, ta nduxaan ra cumi tiñu can, ta tachira sandaru, ta chahni ra sandaru ta ra chiñivi chahni can, ta chahmi ra ta ra ñuunñi. 8Tacan, ta quechaha cati ndico ra cumitiñu can chi musu ra ti: “Cha iyo vaha chacua cachi ñi, soco ña cuni quichi ñivi chani cana ñahin. 9Chacan cuu cha cua cuhunndo vitin, ta iti yu ñuun cua cuhun ndo, tacua canando chi ndihi ñivi cuatahan tahanndo. Na cua quichi ñi vico ya,” cati ra.10 Tacan, ta quee ra musu can cuahan ra.Cuahan ra ndihi iti, ta quichi ndaca ra tara chi ndihi ñivi nanihin ra ta ra. Chandacara chi ñivi vaha, ta chandaca tahan ra chi

Page 37: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 22:11 34 TUTU MATEO 22:34ñivi ndavaha ni. Tacan cuu, ta ña cutahanca ñivi nu sacahnu ñi vico can.

11 ’Tacan cuu, ta quihvi tahan ra cumitiñu can, ta ndehe ra chi ndihi ñivi ndu-cuiti. Ndehe ra ti cha iyo tahan iin rai,ta ña ndichin ra sahma cha iyo cuendavico can, 12 ta quechaha cati ra chi ra ti:“Yoho yani, ¿yoso cuhva quihvi cun, tañacu ñahni sahma vico ndichin cun?” catira, ta taxin taxin ndaa racan. 13Tacan cuu,ta cati ra cumi tiñu can chi ra cuu musura ti: “Cua cuhni ndo ndaha ra. Cua cuhnindo chaha ra, ta cua tava ndaa ndo chi ranu naan. Tican cua ndehe ñivi tu ndoho,ta cua ndahyu chaa ñi,” cati ra. 14 Tuviñivi cana ñahan ra Ndioo, soco suhva ñinacachi ra ―cati ra Jesuu.

Cahan ra Jesuu cuenda xuhun ñuhun(Mr. 12.13‑17; Lc. 20.20‑26)

15 Tacan cuu, ta quee ra fariseo ta racuahan ra, ta nducu ra ta ra cuhva, vaticuni ra ta ra cha cua cahan ra Jesuu iin chandavaha ni. 16Tava tiñu ra ta ra chi ra indanaan chi ra. Tava tiñu tahan ra chi ra indanaan chi ra Herode, ta cati ra ta ra chi raJesuu ti:

―Yoho maestru, chito ndi ti rai ndichacuun, ta sanahan ndicha cun iti Ndioo, taquihin cuenda cun chi ndihi ñivi, vati ñasahun cuenda yoo ñi cuu ñi. 17 Chacancuu cha cua cati cun chi ndi yoso cuhvasaxini cun. ¿Atu vaha cha tiahvi ndi xuhunñuhun chi ra César ra ndaca ñahan chi yocuenda ñuun Roma a ña vaha? ―cati ra tara chi ra.

18 Chito ra Jesuu ti ña vaha saxini ra tara, ta sa quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Rai uvi yaa cuu ndo. ¿Ñacu cunindehe ndo a ña vaha cua cati ndique tuhuncan? 19 Sanahan ndo chihin yu ñaanxuhun tiahvi ndo chacan ―cati ra.

Tacan cuu, ta quichi ndaca ra ta raiin xuhun denario chi ra, 20 ta quechahanducu tuhun ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―¿Yochi xini ndiso chi ihya? ¿Yochi sivindiso tahan chi ihya? ―cati ra.

21 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Chi ra ndaca ñahan chi yo cuu chi

―cati ra ta ra chi ra.Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Chacan cuu cha chi racan cua cuhva

ndo cha cuu chi ra, ta chi ra Ndioo cuacuhva ndo cha cuu chi maan ra.

22 Nu chini ra ta ra tuhun can, ta iyoxaan cuni ra, ta quee ra ta ra cuahan ra.

Nducu tuhun ra ta ra yoso cuhva cuanatacu ndico ñivi

(Mr. 12.18‑27; Lc. 20.27‑40)23 Suvi ni quivi can tuhva tahan ra sa-

duceo ta ra nuun ra Jesuu. Racan cuu racati ti ñahni cha cuanatacundico ñivi ndii,ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chi raJesuu ti:

24 ―Yoho maestru, cha cati ra Moiseetiempu chahnu ti tu cua cuvi iin rai, tañahni sehe ra chacoo, cua quihin yani rachi ñasihi ra, ta cua coo ra chi ña, ta tacancua coo sehe ña cha cuenda ra ndii yanira. 25 Ni chacoo ucha tahan ra nuun iyondi. Mani yani ra ta ra, ta ra cuu rachanihin―tandaha ra, ta chihi ra. Nacoora ñasihi ra chi ra yani ra, vati ñahni sehera chacoo, 26 ta ra cuu ra uvi can quihin chiña, soco ta ni cuhva ñahni sehe ra chacoo,ta ni chihi tahan ra. Tacan ni savaha ra ndacua nda ni ndihi ra ta ra ni chihi. 27Tacan,ta chihi tahan maan ña ñahan can. 28 Tavitin cua cati cun. ¿Yochi ñasihi cua cuuña quivi cua natacu ndico ñivi ndii, vatichacoo ña chi ndihi ucha ra? ―cati ra tara.

29 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra saduceocan ti:

―Ña nihin ndo cuhva, vati ña chito ndoyoso cuhva cati tutu Ndioo, ta ni ña chitondo ti iyo tu ndee ini chi ra Ndioo, [tacuu savaha ra cuhva cuni ra]. 30 Quivicua natacu ndico ñivi ndii ña cua nducura rai cha cua coo ñasihi ra, ta ni ña cuacuni ñi ñahan tandaha ñi, soco cua cuu ñicuhva cha iyo tatun Ndioo cha iyo iti siquiandivi, 31 ta cuenda cha cua natacu ndicoñivi ndii―vasi ña ta sacuaha ndo cuhvacati ra Ndioo chi ndo. Cati ra ti 32 maanra Ndioo cuu ra, ta sacahnu ra Abrahamchihin ra. Sacahnu ra Isaac chihin ra,ta sacahnu tahan ra Jacob chihin ra, catira. [Chacan cuu cha chito yo cha natacundico ñivi ndii,] vati iyo ndito ndico ra tara, ta sacahnu ra chi ra Ndioo. Ña cuusacahnu ñivi ndii chi ra ―cati ra Jesuu chira saduceo ta ra.

33Chini ñivi tuhun can, ta iyo xaan cuniñi cha chini ñi tuhun sacuaha ra Jesuu,[vati sacanaan ra chi ra saduceo can].

Cati tuhun ra Jesuu ñaan tuhun cuu chacahnu ca

(Mr. 12.28‑34)34 Tacan cuu, ta chito ra fariseo ta ra ti

ña nihin ra saduceo ta ra cuhva cua cati

Page 38: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 22:35 35 TUTU MATEO 23:14ndico ra ta ra chi ra Jesuu, ta nducuiti rafariseo can nu iyo ra Jesuu, 35 ta quechahanducu tuhun iin ra sacuaha ley chahnucan, vati cuni ndehe ra ta ra a ña cua cahanra Jesuu iin tuhunña vaha. Chacan cuu chanducu tuhun ra chi ra Jesuu ti:

36 ―Yoho maestru, ¿ñaan cha cuutuhun cahnu ca cuenda ley chahnu cha nicati tuhun ra Moisee? ―cati ra chi ra.

37 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua cuni ndo chi ra chahnu Ndioo chi

ndihi cuii cha iyo chi ndo. Cua coo ndo chira chi ndihi cuii anima ndo, ta cua coo ndochi ra chi ndihi cuii cha chini tuni cha iyochi ndo. 38 Chacan cuu cha cahnu ca, tachacan cuu cha xihna ca. 39Ta ni cuhva iyocha cuu cha uvi, vati cua cuni ndo chi ndihiñivi cuhva cuni ndo suvi ni chi maan ndo.40Nduvi tahan tuhun ya cuu cha cati ndihitutu Ndioo ―cati ra chi ra ta ra.

Cati ra Jesuu ñaan tata cuu ra cuu Cristo(Mr. 12.35‑37; Lc. 20.41‑44)

41 Ni vii iyo cuiti ra fariseo ta ra, tanducu tuhun tahan ra Jesuu iin tuhun chira. 42 Cati ra ti:

―¿Yoso saxini ndo cuenda ra cuu Cristora tava tiñu ra Ndioo? ¿Ñaan tata cuu ra?―cati ra chi ra ta ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Tata ra David cua cuu ra Cristo quivi

cua quichi ra.43Ta nducu tuhun tucu ra chi ra ta ra ti:―Tu chacan cuu chi, ¿yoso chaha ra

Tati Ndioo tu ndee ini chi ra David, ta catira ti chitoho ra cuu ra cuu Cristo can?, vaticati ra David can ti:44 Cati ra chahnu Ndioo chi ra cuu chitoho

ra David ti[cua cuhva ra ndatu chi ra,]vati cua cunda ra chiyo ndaha cuaha ra

Ndioo,[ta cua cuhva ra tu ndee ini chihin ra,]ta cua sacanaan ra chi ndihi ñivi cuxaan ini

chihin ra,cati ra Ndioo cuenda ra cuu Cristo, cati raDavid tiempu chahnu. 45 Ni cati ra Davidcan ti chitoho ra cuu ra Cristo. ¿Yoso cuura Cristo tata ra David iti nuun, [tu iyora tiempu chahnu]? ―cati ndico tucu raJesuu chi ra ta ra.

46 Ta ña ni cuu cahan ndico ni iin ra chira, ta ni ña cuni ca ra ta ra nducu ra cuhvacha cua nducu tuhun ra inga tuhun chira Jesuu nda ni quivi can nda cua nda itinuun.

23Cati ra Jesuu ti ña vaha ra fariseo chi ra

sacuaha ley chahnu(Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47)

1Tacan cuu, ta quechaha cahan ra Jesuuchi ñivi can chi ra sacuaha chi ra, 2 ta catira ti:

―Chito maan ra fariseo chi ra sacuahaley chahnu ñaan cha cuu tuhun ni catituhun ra Moisee. 3 Chacan cuu cha na cuasacuinu ndo ndihi cha cahan ra, soco ñacua savaha ndo cuhva ndacu maan ra, vaticati tuhun vaha ra, soco ña ndacu ra cuhvacan. 4 Tiso ra ta ra cha vee chi ndo, socoña cuni ra ta ra tindee ra―masi suhva.5 Savaha ra ta ra ndihi cha savaha ra, vaticuni ra ta ra cha cua ndehe ñivi yoso cuhvandacu ra. Chacan cuu cha nahnu xaanletra tuhun Ndioo ndiso ra xini ra, nahnuxaan letra tuhun Ndioo ndiso ra ndaha ra,ta nani xaan yuhva iyo yu sahma ra savahara ta ra. 6 Cuni xaan ra ta ra cunda ra tayuvaha ca nu nducuiti ñivi, ta cha sacahnutahan ñi vico. Cuni xaan ra ta ra cundatahan ra tayu vaha ca ve ñuhun. 7 Cunixaan ra ta ra cha cua sacahnu ñivi chi ranuyahvi, ta cuni tahan ra ta ra cha cua catiñivi ti maestru vaha cuu ra.

8 ’Ña cua nducu ndo cha cua cati ñivi timaestru cuu ndo, vati iin tuhun ni ra cuumaestru, ta ini ñivi cuu ndihi ndo. 9Ña cuanducu ndo cha cua cati ñivi ti sutu cuu ndoihya nu ñuhun ñuñivi ya, vati iin tuhun nira cuu sutu yo, ta iyo ra iti siqui andivi.10 Ña cua nducu ndo cha cua cati ñivi tichitoho cuu ndo, vati iin tuhun ni ra Cristondaca ñahan chi ndo. 11 Tu cua cuni ndocuu ndo ñivi cahnu ndicha, cua tindee ndochi ndihi ñivi. 12Tu cua nducu ñivi cha cuacuu ñi ñivi cahnu, cua savaha ra Ndioo chacua ndoo ndahvi ñi, ta tu cua cuu ndo ñivindahvi, cua savaha ra Ndioo cha cua cuundo ñivi cahnu.

13 ’Ndioho ra fariseo, ndioho ra sacuahaley, ra uvi yaa cuu ndo. Tu ndoho cuandehe ndo, vati ña chaha ndo cha cua cooñivi nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi. Ña cuni maan ndo coo ndo nucua cundaca ñahan ra, ta ni ña chaha ndocha cua coo ñivi cuni coo nu cua cundacañahan ra.

14 ’Ndioho ra fariseo, ndioho ra sacuahaley, ra uvi yaa cuu ndo. Tu ndoho cuandehe ndo, vati suhu ndo ndatiñu ñi ña-han ndahvi, ta nahan xaan cahan ndo chi

Page 39: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 23:15 36 TUTU MATEO 23:36ra Ndioo, vati cuni ndo cha cua ndehe ñivicha ndacu ndo. Chacan cuu cha cahnu catu ndoho cua coo chi ndo.

15 ’Ndioho ra fariseo, ndioho ra sacuahaley, ra uvi yaa cuu ndo. Tu ndoho cuandehe ndo, vati cani xaan chahan ndocha nanducu ndo cha cua quihvi iin ñivicuenda maan ndo. Sa quihvi ñi cuendando, ta savaha ndo cha cahnu ca tu ndohocua ndehe ñi nu cua cutuni ñi, ta ñavi ca samaan ndo.

16 ’Ndioho, sava ni ta cua ra cuaa cuundo, ta ndaca ndo chi ñivi. Tu ndoho cuandehe ndo, vati cati ndo ti ñahni tuhun tucua cahan rai ñivi, ta cua xita ñi tuhun veñuhun, soco tu cua cahan rai ñi, ta cua xitañi tuhun xuhun cuaan iyo tichi ve ñuhun,nini xaan cha cua savaha ñi cuhva cati ñi,[vati ii ca chacan,] cati ndo. 17 Sava ni tacua rai cuaa cuu ndo, vati ña chito ndoti cha cahnu ca cuu ve ñuhun can, vaticuenda chacan nduii xuhun cuaan cha iyotichi chi. 18 Cati tahan ndo ti ña nini chacua cahan rai ñivi, ta cua xita ñi tuhunmesa nu samani ñivi chi ra Ndioo, soco tucua xita ñi tuhun cha tiso ñi nu mesa can,ta samani ñi chi ra Ndioo, nini xaan ca chacua savaha ñi cuhva cati ñi. 19 Sava ni tacua ra cuaa cuu ndo, vati ña chito ndo ticha cahnu ca cuu mesa can, vati cuendachacan nduii cha samani ñivi chi ra Ndioo.20 Chacan cuu cha tu cua cahan rai ñivi, taxita ñi tuhun mesa can, cua xita ñi tuhunmesa can chi ndihi cha yosonuunchi. 21Tucua xita ñivi tuhun ve ñuhun can, cua xitañi tuhun maan ve ñuhun can chi maan raNdioo ra iyo tichi chi. 22 Tu cua xita ñivituhun iti siqui andivi, cua xita ñi tuhun nuiyo ra Ndioo, ta cua xita ñi suvi ni tuhunmaan ra.

23 ’Ndioho ra fariseo, ndioho ra sacuahaley, ra uvi yaa cuu ndo. Tu ndoho cuandehe ndo, vati iin cuhva luhu ndihi yucucha tachi ndo samani ndo chi ra Ndioo, taña saxini ndo cuenda chanini ca. Ña saxinindo yoso cua savaha ndo cha vaha ndicha.Ña nducu ndo cuhva cha cua cundahvi inindo chi ñivi tahan ndo. Ña chinu ini ndochi ra Ndioo. Nini cha cua samani ndo iincuhva cha cuu ndatiñu ndo chi ra Ndioo,soco nini ca cha cua savaha ndo cha vahaya. 24Ra cuaa cuundo, ta cuni cundacandochi ñivi. Sacuinu ndo cha ñahni yavi ndaa,ta ña sacuinu ndo cha iyo ca yavi ndaa.

25 ’Ndioho ra fariseo, ndioho ra sacuahaley, rai uvi yaa cuu ndo. Tu ndoho cua

ndehe ndo, vati nacata ndo chata yachinndo. Nacata ndo chata coho ndo, soco ñandoo tichi chi, vati suhu ndo, ta ña cumindo chi ndo. 26 Ndioho ra fariseo, ra cuaacuu ndo. Xihna ca cua nacata ndo tichiyachin ndo, vati tacan cua ndundoo tahanchata chi.

27 ’Ndioho ra fariseo, ndioho ra sacuahaley, ra uvi yaa cuu ndo. Tu ndoho cuandehe ndo, vati cuu ndo sava ni ta cua iinñaña cuichin can. Taqui xaan ndehe chatachi, soco tichi chi ñuhun iquin ndii, taquini xaan caa. 28Cuhva can iyomaan ndo.Ndehe ñivi cuhva ndacu ndo, ta saxini ñi tirai cuiti vaha cuu ndo, soco mani ndavahani saxini ndo chi anima ndo. Rai uvi yaacuu ndo.

29 ’Ndioho ra fariseo, ndioho ra sacuahaley, ra uvi yaa cuu ndo. Tu ndohocua ndehe ndo, vati chaqui ndaa ndoñaña ra ni cahan cuenda ra Ndioo tiempuchahnu, ta sandutaqui ndo chi chi, 30 tacati ndo ti tu cha iyo ndo quivi iyo ñivindo tiempu chahnu, ña cua savaha ndocuhva ni savaha ñi. Ña cua cahni ndochi ra ni cahan cuenda ra Ndioo, catindo. 31 Chacan cuu cha suvi ni maan ndocuu testigu ti ña vaha iyo ndo. Suvi nimaan ndo cuu ñivi ra ni chahni chi ra nicahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu,32 ta maan ndo―cua saqueta ndo cha ñani savaha ñivi ndo tiempu chahnu.

33 ’Ñivi ndavaha ni cuu ndo. Sava tacua ri coo cuu ndo, [vati mani ndavaha nindacundo]. Ña cua cacundonu cua cutuniñivi nu cayu ñuhun iti andaya. 34 Chacancuu cha tava tiñu yu chi ra cahan cuendara Ndioo chi ra nditi xini cuenda ra Ndioochi ra sacuaha tuhun Ndioo. Nu iyo ndotava tiñu yu chi ra ta ra, ta iyo ra cua taando nu cruu, ta iyo ra cua cahni ndo. Iyora cua cani ndo tichi ve ñuhun ndo, tacua cundicu ndo chi ra ta ñuun ta ñuun.35 Chacan cuu cha cua cutuni maan ndocuenda ndihi ra chahni ñivi nda ni chachihi ra Abel ra iyo cuiti vaha nda ni chachihi ra Zacaría sehe ra Berequía. Tiempuchahnu cha ni chahni ñivi ndo chi racanmahñu nu iyo mesa nu samani ñivi chi raNdioo ta yu ve ñuhun. Cuenda ndihi racancua cutuni ndo. 36 Cati ndicha yu chihinndo ti cuenda ndihi cuati can cua cutuniñivi judío cha iyo vitin.

Ndahvi cuni ra Jesuu cuenda ñivi ñuun

Page 40: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 23:37 37 TUTU MATEO 24:24Jerusalén

(Lc. 13.34‑35)37 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Ndioho ñivi ñuun Jerusalén, chahni

ndo chi ra ni cahan cuenda ra Ndioo, tachi yuu cani ndo chi ra tava tiñu ra Ndioo.Cuaha chaha ni cuni yu sacuende chi ndocuhva sacuenda ri tiñuun chi sehe ri, tatixehe ri sehe ri tichi ndichin ri. Cuniyu sacuenda yu chihin ndo, soco ña cunimaan ndo. 38 Cha saña ndaha ra Ndioochihin ndo ñuun ndo, 39 vati cati yu chihinndo ti ña cua ndehe ca ndo chihin yu ndacua nda quivi cua cati ñivi ti vaha xaan raicuu ra quichi cuenda ra chahnu, cua cati ñi―cati ra Jesuu.

24Chaha ra Jesuu cuenda ti cua ndoyo

ñuhun ve ñuhun cahnu ñi(Mr. 13.1‑2; Lc. 21.5‑6)

1 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu tichi corasoco ndavi ve ñuhun, ta cuahan ra, tatuhva ra sacuaha chi ra nu cuahan ra, taquechaha sanahan ra ta ra chi ra ti taquixaan iyo ndihi vehe iyo tichi cora socondavi can, 2 ta quechaha cati ra chi ra tara ti:

―Ndehe ndo ndihi vehe can. Catindicha yu chihinndo ti ña cuandoo iin yuusiqui tahan chi, vati ndihi cuii chi cua tani―cati ra.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua cundihi quivi(Mr. 13.3‑23; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24)

3 Tacan cuu, ta ni chacunda ra Jesuuyucu Olivo can. Iyo ra chi ra sacuaha chi rani, ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chi rati:

―Na cua cati cun chihin ndi ndaa quivicua coo chacan. ¿Ñaan cuhva cua coo, tacua quichi ndico tucu cun? ¿Ndaa quivicua cundihi quivi ya? ―cati ra ta ra.

4 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua saha ndo cuenda, coto cua san-

dahyu ñahan ñivi chi ndo, 5 vati tuvi ñivicua quichi, ta cua cati ñi ti quichi ñi cuendayu. Cua cati ñi ti maan ñi cuu ra Cristo, tatava tiñu ra Ndioo chihin ñi, cua cati ñi, tatuvi ñivi cua ndoyo ñuhun. 6 Cua cati ñiviti cha iyo cuati, ta cua cati tahanñi ti ni cuacoo cuati. Ña cua cuyuhvi ndo, vati tacanni cua coo chi, soco ña ta cundihi quivi ya.7Cua cani tahan ñivi iin ñuun chi ñivi ingañuun. Cua cani tahan ñivi iin ñuhun chiñivi inga ñuhun. Cua coo tama, ta cua taan

nini cahnu nu ñuhun ñuñivi. 8 Tacan nicua quechaha coo tu ndoho.

9 ’Tacan cuu, ta cua tiin ñivi chi ndo,ta cua cundaca ñi chi ndo nuun ra cumitiñu, ta cua ndehe ndo tu ndoho, ta cuacahni ñi chihin ndo. Cua cuxaan ini ndihiñivi chihin ndo, vati iyo ndo cuenda yu.10 Tacan cuu, ta cua ndoyo ñuhun tuviñivi, ta cua xico tuhun ñivi chi ndo, ta cuacuxaan ini ñi chi ndo. 11 Tuvi xaan ra cuasandahyu ñahan chi ñivi, vati cua cati ra ticuenda ra Ndioo cati tuhun ra, ta tuvi ñivicuandoyoñuhun. 12Ñacua cuni ca ñivi chitahan ñi cuhva xihna ca, vati cua sanihinñivi savaha ñi cha ndavaha ni. 13 Tu cuacundee ini ñivi nda cua nda cua cundihiquivi ya, cua cundee cacu ñi. 14 Cua cotondihi ñivi, vati nini cahnu ñuhun ñuñiviya cua queta tuhun vaha ya tuhun yosocuhva cua cundaca ñahan ra Ndioo, ta sacua cundihi quivi ya.

15 ’Chacan cuu cha cua queta quivi cuandehe ndo ti cha indi run sacaquini tichive ñuhun ii, ta sandoyo ñuhun run cuhvani cati ra Daniel ra ni cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu. Na cua cutuni inindihi ndo sacuaha tuhun ya. 16 Suvi niquivi can na cua cunuñivi iyo ñuhun Judeaiti yucu. 17 Tu iyo ñi xini vehe, ña cuaquihvi ca ñi tichi vehe ñi, vati cua tavañi ndatiñu ñi, soco quii xaan cua cunu ñi.18 Tu inda ñi chiqui ñi, ña cua ndico cooñi quihin ñi sahma ñi, soco quii quii nicua cunu ñi. 19 Tu ndoho cua ndehe ñiviñahan ñuhun sehe quivi can. Tu ndohocua ndehe tahan ñivi ñahan chaxi sehequivi can. 20 Na cua cahan ndahvi ndochi ra Ndioo ti ña cua coo cha cua cunundo tiempu vichin, ta ni ña cua coo chi iinquivi sábadu [quivi ndaa tatun ñivi cuendaley], 21 vati quivi can cua coo iin tu ndohocahnu. Ña ta ndehe ñivi tu ndoho cuhvacan nda ni xihna cuii quivi ni tuvi ñuhunñuñivi ya nda cua nda vitin, ta ni ña cuacoo tu ndoho cuhva can iti nuun ca. 22 Tuña cua sandihi ra Ndioo quivi can, yonicua cundee cacu, soco cua sandihi raNdiooquivi can cuenda ñivi cha ni nacachi ra.

23 ’Tu cua cati ñivi chi ndo quivi can tijihna ihya inda ra Cristo a cua cati ñi ti icaninda ra Cristo, ña cua cuinu ini ndo chacahan ñi, 24 vati cua coo ra cua sandahyuñahan. Cua cati ra ta ra ti ra Cristo cuu ra,ta cua cati inga ra ta ra ti ra cahan cuendara Ndioo cuu ra. Cuhva cahnu xaan cuasavaha tahan ra ta ra, vati tacan cua nducu

Page 41: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 24:25 38 TUTU MATEO 25:1ra ta ra cuhva cha cua sandahyu ñahan rachi ñivi Ndioo, tu cua cuu. 25 Cha chahicuenda chihin ndo vitin. 26 Tu cua catiñivi chi ndo ti iyo ra tichi cuhu, ña cuacuhun ndo. Tu cua cati ñi ti indi xehe ratichi vehe, ña cua cuinu ini ndo cha cahanñi. 27 Ña cua cuinu ini ndo, vati cuhvaquehni tachan, ta ndundichin niniin itisiqui andivi―cuhva can cua quichi ra cuusehe ñivi. 28 [Quivi cua cutuni ñivi cuaquichi racan,] cuhva nducuiti ri tachii nundoyo ñuhun ri quiti cuhu.

Cua quichi ra cuu sehe ñivi(Mr. 13.24‑37; Lc. 21.25‑33; 17.26‑30, 34‑36)

29 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra:]

’Cua yaha tu ndoho quivi can, ta sa cuandahva ri nicandi. Ña cua ndundichin cari yoo can, ta cua quehni ri tiñu iti siquiandivi. Tacan cua ndoyo ñuhun ndihi cuiicha iyo iti siqui andivi. 30 Tacan cuu, tacua coo seña ti cua quichi ra cuu sehe ñiviiti siqui andivi cua ndehe ñivi, ta sa cuacoo tu cuihya ini chi ñivi ndihi ñuun iyonu ñuhun ñuñivi, ta cua ndehe ñi ti vachira cuu sehe ñivi tichi vico iti siqui andivi.Tacan cua ndehe ñi ti iyo xaan tu ndee inichi ra, ta taqui xaan ra cuu. 31 Cua tivi ratatun Ndioo cutu ra, ta sa cua tava tiñu racuu sehe ñivi can tatun Ndioo ta ra, ta cuasacuiti ra ta ra chi ñivi ni nacachi ra Ndioonini cahnu ñuhun ñuñivi ya.

32 ’Na cua cutuni ini ndo, vati chito ndoyoso cuhva iyo yutun tusihva tiñi. Chitondo ti tucu tiempu cha vachi quivi cuanduyuta yutun can, ta cua cana ndaha chi.33 Ta ni cuhva quivi cua ndehe ndo ndihicha cati yu chihin ndo vitin―quivi can cuacoto ndo ti cha yatin cua quichi ra cuu seheñivi. 34Cati ndicha yu chi ndo ti ña cua cuvindihi ñivi cha iyo vitin nda cuanda cua coondihi cha cati yu. 35 Cua queta quivi cuanaan ñuhun ñuñivi ya chi andivi ya, socoña cua naan tuhun cha cahin.

36 ’Yoni chito ndaa quivi cua cuu chacan.Yoni chito ñaan hora cua cuu chi. Ña chitora tatun Ndioo iyo iti siqui andivi, ta ni ñachito sehe ra Ndioo chacan. Iin tuhun nira Ndioo chito.

37 ’Cuhva cha cuu chi quivi ni chacoora Noé―cuhva can cua cuu chi quivi cuaquichi ra cuu sehe ñivi. 38 Quivi can ña tacoo tu ndoho chi nduta can. Chachi ñi, tachihi ñi. Nducu ra rai cha cua coo ñasihira, ta cuni ñi ñahan tandaha ñi chi ra rai.

Tacan ni chacoo ñi nda ni quivi quihvi raNoé can tichi tundoo can. 39 Ña chito ñicha ni queta hora can nda ni quichi ndutacan, ta canihin run chi ndihi ñi. Ta nicuhva ña cua coto ñi cha queta hora chacua quichi ra cuu sehe ñivi. 40 Quivi cancua coo uvi ra satiñu chiqui. Cua canihinra tatun Ndioo chi iin ra, ta cua ndoo ihniinga ra. 41 Cua coo uvi ñi ñahan ndico ñi,ta cua canihin ra tatun Ndioo chi iin ña, tacua ndoo ihni inga ña.

42 ’Chacan cuu cha na cua saha ndocuenda, vati ña chito ndo ndaa quivi cuaquichi ra cuu chitoho ndo. 43 Chito ndo titu chito ra xuu vehe ndaa hora cua quichirun ñasuhu, cua cumi vaha ra vehe ra, taña cua cuhva ra cha cua quihvi ñasuhucan tichi vehe ra. 44 Chacan cuu cha nacua cumi vaha ndo chihin ndo, ta cua coovaha ndo, vati hora cua quichi ra cuu seheñivi―ña cua saxini ndo chacan.

Cati ra Jesuu yoo ra cuu musu vahandicha

(Lc. 12.41‑48)45 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha

chi ra:]’Chito ndo yoso cuhva iyo ra cuu musu

vaha ndicha. Iyo cha chini tuni chi ra, tachaha chitoho ra ndatu cha cua cundacañahan ra chi inga musu chitoho ra, tachaha ra cha cua cachi inga musu can nacua queta hora can. 46 Cua cusii ini racan,tu tacan cua savaha ra hora cua quichindico chitoho ra. 47 Cati ndicha yu ti cuacuhva chitoho randatu cha cua cumi racanndihi ndatiñu ra, 48 soco tu ña vaha cuasavaha ra musu can, ta cua saxini ra chianima ra ti ni cua nducuee ra chitoho ra,49 ta tacan, ta quechaha cani ra chi musutahan ra, ta quechaha chihi ra chi ra chini.50 Suvi ni hora ña saxini rucan cua quichichitoho run, 51 ta xaan xaan cua tachi tunira chihin run, ta cua coo run chi run uviyaa icaa ni. Ican cua coo xaan tu cuihyaini, ta ndahvi xaan cua cuni anima ñi.

25Cati ra Jesuu iin cuhva cuendauchi ñahan

tivaa1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha chi

ra:]’Quivi can nu cua cundaca ñahan ra iyo

iti siqui andivi cuu sava ni ta cua uchitahan ñi ñahan tivaa. Quihin ñi nu indiñuhun ñi, ta quee ñi cuahan ñi, vati cua

Page 42: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 25:2 39 TUTU MATEO 25:32satahan ñi chi ra cua tandaha. 2 Uhuntahan ñican ña vaha saxini ñi, ta ingauhun ñi saxini vaha ñi. 3 Ta ñi ña saxinivaha―quihin ñi cha indi ñuhun ñi, socoñahni ca nduta can ndiso tahan ñi, 4 socoinga ñi―ñi saxini vaha ndiso tahan ñisuhva ca nduta cha cua cuindi lampara ñi.5 Ni nducuee ra cua tandaha can, ta ñacundee ca ñi ñumahna, ta quixi ndihi ñi.6 Nda sava ñuun, ta quechaha cana chaañivi. Cati ñi ti: “Cha vachi ra cua tandaha.Cuahan ndo, vati cua satahan ndo chi ra,”cati ñi. 7 Tacan cuu, ta ndoyo ndihi ñiñahan can, ta tiso vaha ñi ñuhun ñi, 8 taquechaha cati ñi ña saxini vaha chi tahanñi ti: “Cuhva ndo suhva nduta chi ndi, vaticha ndahva ñuhun ndi,” cati ñi, 9 ta catindico ñi saxini vaha chi ñi ti: “Ña cuu, cotoña cua queta chi chi maan ndi. Cuahanndo nu quiyahvi nduta can, ta sata tahanndo,” cati ñi. 10 Tacan cuahan ñi, vati cuasata ñi, soco suvi ni hora can quichi racua tandaha, ta ñivi cha iyo vaha―cuahanñi chi ra nu cua nducahnu vico, ta chachiñi. Tacan cuu, ta ni chacundasi yu vehe.11 Inga hora, ta sa quichi tahan ndihi ca ñiñahan can, ta quechaha cati ñi ti: “Yoho rachahnu, nuna yu vehe na cua quihvi tahanndi,” cati ñi, 12 ta cati ndico ra ti: “Chandicha ndicha ña nacote chi ndo,” cati rachi ñican.

13 ’Na cua saxini vaha ndo ndihi ni hora,vati ña chito ndo ñaan quivi cua quichi racuu sehe ñivi. Ña chito ndo ndaa hora cuaquichi ra.

Cati ra Jesuu iin cuhva cuenda cha iyo chiñivi

14 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra:]

’Cua queta quivi cua cuu chi sava ni tacua iin rai, ta cua quee iti ra. Chacancuu cha cana ra chi musu ra, ta natahvi raxuhun ra chi ra ta ra.

15 ’Chaha ra uhunmil chi iin ra, ta chahara uvi mil chi inga ra, ta chi inga ra chahara iin tuhun ni mil. Ta iin ta iin ra natahvira cuhva iyo tu ndee ini chi ra ta ra. Tacancuu, ta quee ra cuahan ra. 16 Tacan, ta sacuahan ra cha nihin uhun mil, ta satiñura chi chi, ta sacanaan ra inga uhun milsiqui chi. 17Ta ni cuhva satiñu ra cha nihinuvi mil, ta nihin ndico tucu ra inga uvi milsiqui chi, 18 soco ra cha nihin iin tuhunmil―quee ra cuahan ra, ta nañu ra tichiñuhun, ta tixehe ra xuhun chitoho ra.

19 ’Yaha xaan quivi, ta quichi ndico chi-toho ra ta ra, ta tiso vaha ra tiñu can chi rata ra. 20 Iti nuun chitoho ra tuhva ra cha ni-hin uhunmil, ta quichi ndaca ra inga uhunmil, ta quechaha cati ra chi chitoho ra ti:“Ra chahnu, ihya vachi nain uhun mil chachahun chihin yu. Juhun. Ihya iyo ingauhunmil cha ni sacanain siqui chi,” cati ra,21 ta cati ndico chitoho ra chi ra ti: “Vahaxaan cha savahun. Musu vaha ndichacuun. Cha satiñu vaha cun―masi tiñuluhu cuu chi. Tiñu cahnu ndicha ndichacua cuhve chihun. Na cua cusii ini tahunchihin yu icaa ni,” cati ra. 22 Tacan cuu, taquichi tahan ra nihin uvi mil, ta quechahacati ra ti: “Ra chahnu, cha chahun uvi milchihin yu. Juhun. Ihya iyo inga uvi milcha sacanain siqui chi,” cati ra, 23 ta catindico chitoho ra chi ra ti: “Vaha xaan chasavahun. Musu vaha ndicha cuun. Vahaxaan cha satiñu cun―masi tiñu luhu cuuchi. Cahnu ca tiñu cua cuhve chihun. Vitinna cua cusii ini tahun chihin yu icaa ni,”cati ra. 24 Tacan, ta sa quichi tahan racha nihin iin mil, ta quechaha cati ra chichitoho ra ti: “Ra chahnu, chite ti rai xaanxaan cuun, ta quihinmaun cha iyo chi ingañivi. 25 Chacan cuu cha yuhvi yu, ta queicuahin, ta ni tixehi xuhun cun tichi ñuhun.Juhun, xuhun cun,” cati racan, 26 ta catindico chitoho ra chi ra ti: “Ña vaha musucuun. Sucha xaun. Chito cun ti quihin yucha iyo chi inga ñivi. 27 Chacan cuu chaiyo cha nacoo cun xuhin chi ra satiñu chixuhun. Tacan, ta quichi ndique, ta nihinndique xuhin, ta nihin tahin suhva siquichi.” 28 Cua quihin ndo xuhun ra, ta cuacuhva ndo chi chi chi ra iyo uchi mil can,29 vati cuaha ca cua nihin ñivi satiñu vaha,ta cuaha suhva cua coo chi ñi, soco tu ñacua satiñu vaha ñivi, cua quenda ñivi chaiyo chi ñi. 30Cua tava ndaa ndo chi ramusuya nu naan, vati ñahni yavi ndaa ra. Icannunaan cua coo xaan tu cuihya ini chi ñivi,ta ndahvi xaan cua coo anima ñi.

Cha cua cutuni ñivi iyo ndihi ñuun31 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha

chi ra:]’Quivi cua quichi ra cuu sehe ñivi, ta

taqui xaan ra cua cuu. Cua quichi ndihi ratatun Ndioo chi ra. Quivi can cua cunda ratayu ra, [vati cua ndehe ra a vaha savahañivi a ña vaha savaha ñi]. 32 Cua nducuitiñivi ndihi ñuun iyo nu ñuhun ñuñivi ya,ta cua natahvi ra chi ñi cuhva natahvi

Page 43: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 25:33 40 TUTU MATEO 26:13ñivi chi sana ñi, ta ndoo ri mbee can iinchiyo, ta ndoo ri chivu can inga chiyo.33 Cua sayaha ra cuu sehe ñivi can chi ñivivaha ndicha chiyo ndaha cuaha ra, ta cuasayaha ra chi ñivi ndavaha ni chiyo ndahasatin ra. 34 Tacan cuu, ta cua cati racanti: “Nahan ndo. Maan ndo cuu ñivi cahanvaha cuenda ra suti. Cua coo vaha ndonu ndaca ñahan ra, vati cha tiso vaha ranu cua coo ndo nda ni tuvi ñuhun ñuñivi.35 [Tacan cati yu,] vati chisoco yu, ta chahando cha cachi yu. Neti yu nduta, ta chahando cha cohi. Toho cui chica cui, ta quihincuenda ndo chihin yu. 36 Sahma lahndachacunami yu, ta chaha ndo sahma vahacua cunami yu. Cuhvi yu, ta tindee ndochihin yu. Chacuindi yu ve caa, ta tuhvando nuun chacunde,” cua cati yu. 37Tacancuu, ta cua cati ndico ñi cha iyo vahaanima ti: “Ra chahnu, ña ndehe ndi ti chachisoco cun, ta chaha ndi cha cachi cun.Ña ndehe ndi ti cha neti cun, ta chaha ndicha cohun. 38Ñandehe ndi ti toho cuun, taquihin cuenda ndi chihun. Ña ndehe ndicha sahma lahnda chica cuu cun, ta chahandi sahma vaha cunami cun. 39 Ña ndehendi ti cha cuhvi cun, ta ni ña ndehe ndichacuindi cun ve caa, ta tuhva ndi nuuncun,” cua cati ñi, 40 ta cua cati ndico randaca ñahan can chi ñi ti: “Cati ndiche chindo ti cuhva cha ni savaha ndo chi ñivindahvi yu―masi ndahvi xaan ñi―cuhvacan savaha tahan ndo chihin yu,” cua catira.

41 ’Tacan cuu, ta cua cati ra chi ñi iyochiyo ndaha satin ra ti: “Cuahan ndo, vaticua cutuni ndo vitin. Cua quee ndo itinuin, ta cua quihvi ndo nu cayu ñuhun ñandahva. Cha iyo vaha chi chi run cuihnachi tatun run. 42 [Tacan cati yu,] vatichisoco yu, ta ña chaha ndo cha cachi yu.Neti yu nduta, ta ña chaha ndo cha cohi.43 Toho cui chica cui, ta ña quihin cuendando chihin yu. Sahma lahnda chacunamiyu, ta ña chaha ndo sahma chacunamiyu. Cuhvi yu, ta chacuindi yu ve caa, taña ni tindee ndo chihin yu,” cua cati yu.44 Tacan, ta cua cati ndico tahan ñi ti: “Rachahnu, ña tuhva ndi ndehe ndi ti chisococun, ta neti cun nduta, ta toho cuun chicacuu cun, ta chacunami cun sahma lahnda,ta cuhvi cun, ta chacuindi cun ve caa, taña tindee tahan ndi chihun,” cua cati ñi.45 Tacan cuu, ta cua cati ndico ra chi ñi ti:“Cati ndicha yu chihin ndo ti ña tindee ndochihin yu, vati ña tindee tahanndo chi ñivi

ndahvi yu,” cua cati ra. 46 Tacan, ta cuaquee ñi cuhun ñi nu cua cutuni ñi, ta ñivicha iyo vaha anima cua coo ndito ñi chi raNdioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu―catira Jesuu chi ra sacuaha chi ra.

26Nanducu ra sutu chahnu cha cua tiin ra

chi ra Jesuu(Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53)

1 Tacan cuu, ta cha ndihi cati tuhun raJesuu ndihi tuhun can chi ra sacuaha chira, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

2 ―Chito ndo ti tichi uvi quivi cua coovico cuenda cha ni quee ñivi yo ñuhunEgipto tiempu chahnu. Cua coo vico can,ta cua xico tuhun ñivi chi ra cuu sehe ñivi,ta cua cahni ñi chi ra, vati cua taa ñi chi ranu cruu ―cati ra chi ra.

3 Tacan cuu, ta nducuiti ra sutu chahnuchi ra chanihin vehe ra sutu chahnu naniCaifás, 4 ta nanducu xini ra ta ra, vati cuasandahyu ñahan ra ta ra chi ra Jesuu, tacua tiin ra ta ra chi ra, ta cua cahni ra tara chi ra, 5 soco cati ra ta ra ti:

―Ña cua tiin yo chi ra tichi maan vicocan, coto cua cuvaa ñivi―cati ra chi tahanra.

Choso iin ñahan nduta xico vixin chahanxini ra Jesuu

(Mr. 14.3‑9; Jn. 12.1‑8)6 Cha queta ra Jesuu ñuun Betania can,

ta iyo ra vehe ra Simón ra ni cuhvi cuehetahyu nu quichi quivi. 7 Tacan cuu, tatuhva iin ñahan nuun ndaa ra, ta naan ñaiin cha indi nduta xico vixin chahan. Yahvixaan nduta can, ta choso ña chi chi xinira Jesuu nu ndaa ra yu mesa. 8 Ndehera sacuaha chi ra Jesuu cha ni savaha ñañahan can, ta nduxaan ra ta ra. Quechahacati ra ta ra chi ña ti:

―Ña vaha cha sandoyo ñuhun cunnduta can, vati cuu xico yo chi chi, 9 vatiyahvi xaan chi. Tacan cua nihin yo suhvaxuhun cua samani yo chi ñivi ndahvi―cati ra chi ña.

10 Chito ra Jesuu cha cahan ra ta ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña vaha cha cahan yuhu ndo chiñacan, vati taqui xaan cha ni savaha ñachihin yu. 11Ndihi ni tiempu cua coo ñivindahvi chi ndo, soco suhva ca quivi ni cuacoi chi ndo. 12 Cha choso ña nduta xicovixin chahan can cuñu yu, vati tacan tisovaha ña cha cua cuchi yu. 13Cati ndicha yu

Page 44: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 26:14 41 TUTU MATEO 26:35chihin ndo ti ndihi nu cua cati tuhun ñivituhunvaha yanini cahnunuñuhunñuñiviya cua cuhva ñi cuenda cha ni savaha ña.Tacan ni cua cuñuhun ini ñi chi ña ―catira Jesuu.

Xico tuhun ra Juda chi ra Jesuu(Mr. 14.10‑11; Lc. 22.3‑6)

14 Tacan cuu, ta quee iin ra sacuahachi ra Jesuu, ta cuahan ra. Ra nani JudaIscariote cuu ra, ta cuahan ra nuun ra sutuchahnu ta ra, 15 ta nducu tuhun ra chi ra tara ti:

―¿Yoso xuhun cua cuhva ndo chihinyu, ta cua xico tuhin chi ra Jesuu? ―catira.

Tacan cuu, ta tiahvi ra ta ra oco uchitahan xuhun cuichin chi ra, 16 ta nda horacan nducu ra Juda can cuhva cha cua xicotuhun ra chi ra Jesuu.

Sacahnu ra Jesuu vico chi ra sacuaha chira

(Mr. 14.12‑25; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co.11.23‑26)

17 Quivi quechaha sacahnu ñivi vicopaan ña ndaa can, ta quichi ra sacuaha chira Jesuu, ta quechaha nducu tuhun ra ta rachi ra ti:

―¿Ndaa cuu nu cuni cun cha cua tisovaha ndi cha cua sacahnu yo vico ya?―cati ra ta ra.

18 Ta cati ndico ra ti:―Cuahan ndo iti ñuun Jerusalén nuun

iyo ra cuu amigu yu, ta cati ndo chi ra ti chacati ra maestru ti cha yatin cua queta horara. Cua sacahnu ra vico ya chi ra sacuahachihin ra vehun, cua cati ndo ―cati raJesuu chi ra ta ra.

19Tacan cuu, ta savaha racan ta ra cuhvacha ni cati tuhun ra Jesuu chi ra, ta tisovaha ra ta ra nu cua sacahnu ra ta ra vicocan, vati cua cachi ra ta ra chi ri mbee.

20Cha cuaa quivi can [nducuiti ra ta ra],ta yumesa ndaa ra Jesuu chi ndihi uchi uvira sacuaha chi ra. 21Ni vii chachi ra ta ra,ta quechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti cua xicotuhun iin ndo chihin yu ―cati ra.

22 Ndahvi xaan quechaha cuni ndihi rata ra, ta ta iin ta iin ra quechaha cati chi rati:

―Ñavi yuhu cui, ra chahnu ―cati ra tara.

23 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Cha ni tihi tahan ra ndaha ra chihin

yu tichi coho ya icaa ni. Racan cuu ra cua

xico tuhun chihin yu. 24 Cua cuvi ra cuusehe ñivi cuhva cati tutu Ndioo, soco tundoho cua tahan ra cua xico tuhun chi ra.Vaha xaan ca cha ña cacu cuii ni racan―cati ra Jesuu.

25 Ra Juda cuu ra cua xico tuhun chi ra,ta suvi ra cati chi ra ti:

―Ñavi yuhu cui, maestru ―cati ra.Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cati maun―cati ra.26Ni vii chachi ra ta ra, ta quihin ra Jesuu

paan can, ta ni chaha ra iin tiahvi ndioochi ra Ndioo, ta ni natahvi ra chi chi, ta nichaha ra chi chi chi ra sacuaha chi ra, tacati ra ti:

―Cua quihin ndo chi chi, vati cua cachindo chi chi. Paan ya cuu cuñu yu―cati ra.

27 Tacan cuu, ta quihin tahan ra copacan, ta chaha tucu ra iin tiahvi ndioo chira Ndioo, ta chaha ra chi chi chi ra ta ra, tacati ra ti:

―Ndihi ndo cua coho ndo nduta ya,28 vati chehe cuu niñi yu, vati cha iyo vahatuhun chi ra Ndioo cha cua cati yu niñiyu cuenda ndihi ñivi. Chacan cuu cha cuanaan cuati savaha ñi. 29 Chahi cuenda chindo ti ña cua coho que nduta chiti uva yanda cua nda quivi cua coi chi ndo icaa ninu cua cundaca ñahan suti ―cati ra chi rasacuaha chi ra.

Cati ra Jesuu ti cua cati ra Pedro ti ñanacoto ra chi ra

(Mr. 14.26‑31; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38)30 Chita ra Jesuu iin yaa chi ra sacuaha

chi ra, ta quee ra ta ra cuahan ra iti yucuOlivo. 31 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ra ta ra ti:

―Vitin cha cuaa ya cua ndoyo ñuhunndihi ndo cuenda yu, vati cha cati tutuNdioo ti cua cuvi ra cuu sava ni ta cua iin racumi chi ri mbee, ta cua cuita cuati ri, catichi. 32 Tacan, ta cua natacu ndico yu, tasa cua cuhin iti nuun ndo iti ñuhun Galilea―cati ra Jesuu.

33 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Vasi cuandoyoñuhunndihi ca ra ta ra

cha cuenda cun, soco yuhu―ña cua ndoyoñuhin cuenda cun―cati ra Pedro can.

34 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cati ndicha yu chihun ti vitin cha

cuaa ya cha ña ta ndahyu ri chitoho cuacati cun ti ña nacoto cun chihin yu unihora ―cati ra.

35 Ta cati ndico tucu ra Pedro chi ra ti:

Page 45: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 26:36 42 TUTU MATEO 26:56―Tu nini xaan cha cua cuvi tahin chi-

hun, soco ña cua cati yu ti ña nacotechihun―cati racan.

Ta ni cuhva cati ndihi ra sacuaha chi ra.Cahan ra Jesuu chi ra Ndioo nuun iyo

Getsemaní(Mr. 14.32‑42; Lc. 22.39‑46)

36 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra nu Getsemaní, ta cati ra chira ta ra ti:

―Ihya cua cunda nuun ndo, vati cuacuhin tican, ta cua cahan xihne chi raNdioo ―cati ra.

37 Tacan, ta quihin ra chi ra Pedro chinduvi ra cuu sehe ra Zebedeo, ta quechahaiyo xaan tu cuihya ini chi ra, ta saxini xaanra. 38Tacan cuu, ta quechaha cati ra chi rata ra ti:

―Cuihya xaan cuni anime. Chacan cuucha cuni cuvi yu. Cuatu nuun ndo ihya, taña cua cusu ndo ―cati ra.

39 Cuahan ra suhva ca iti nuun, ta taa ranuun ra nda nu ñuhun, ta quechaha cahanndahvi ra chi ra Ndioo, ta cati ra ti:

―Tata, tu cha cua cuu, na ña cua yahi tundoho ya, soco ña cua savahun cuhva cuniyu. Cua savahun cuhva cuni maun ―catira chi ra Ndioo.

40 Tacan cuu, ta cuahan ndico ra Jesuunu iyo ra sacuaha chi ra, ta ndehe ra ti chaquixi ra ta ra, ta quechaha cati ra chi raPedro ti:

―Ña ni cuu coo ndito ndo ni iin hora nichihin yu. 41Na cua coo ndito ndo, ta cuacahan ndo chi ra Ndioo. Chacan cuu chaña cua savaha ndo cha ndavaha ni. Cunindo coo ndito ndo chi anima ndo, soco ñacundee ini ndo ―cati ra chi ra.

42 Inga chaha cuahan ndico tucu ra Je-suu, ta cahan ndahvi ndico tucu ra chi raNdioo, ta cati ra ti:

―Tata, tu ña cua cuu yaha chehe, tu chanini xaan cua tahin tu ndoho ya, na cuacuu chi cuhva cha cuni maun―cati ra chisutu ra.

43 Tacan, ta cuahan ndico tucu ra nuiyo ra sacuaha chi ra, ta ndehe ra ti chaquixi tucu ra, vati ña cundee nuun ra tara. 44 Nacoo ndico tucu ra chi ra ta rainga chaha. Uni chaha cuu chacan, tacahan ndahvi ndico tucu ra chi ra Ndioo,ta ini tuhun can cahan ndico tucu ra chira. 45Tacan cuu, ta cuahan ndico ra nu iyora sacuaha chi ra, ta cati ra chi ra ta ra ti:

―Cusu nuun ndo suhva ca hora, ta nacua quee tatun ndo. Vitin cha queta hora,ta cua tiin ñivi ndavaha ni chi ra cuu seheñivi. 46 Ndoyo ndo, ta na coho. Cha vachira cua xico tuhun chihin yu―cati ra Jesuu.

Tiin tiñu chi ra Jesuu(Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11)

47 Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra, ta quichi tuhva ra Juda nu iyo ra.Suvi ra sacuaha chi ra Jesuu cuu ra Judacan, ta quichi tahan ñivi chi ra. Tuvisuhva ñivi quichi chi ra, ta naan ñi chacuu ta iin machete. Naan ñi garote. Naanñi, ta quichi tahan ra sutu chahnu chi rachanihin. 48 Cha ni cati ra xico tuhun canchi ra ta ra ñaan cuhva cua savaha ra, tacua coto ra ta ra yochi cua tiin ra ta ra, vaticati ra chi ra ta ra ti:

―Cua taa yuhi chi ra. Chi racan cua tiinndo ―cati ra.

49Tacan cuu, ta quii xaan ni tuhva ra nuinda ra Jesuu, ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Na cumi chun, maestru ―cati ra.Ta taa yuhu ra chi ra, 50 ta cati ndico ra

Jesuu chi ra ti:―Na cumi chun, xaa. ¿Ñaan tiñu vachi

cun? ―cati ra.Tacan cuu, ta tuhva ra ta ra nu inda ra

Jesuu, ta tiin ra ta ra chi ra.51 Tacan cuu, ta tava iin ra cha iyo chi

ra Jesuu cha cuu ta iin machete ra, ta canira chi ra cuu musu ra sutu chahnu can, tasalaxin ra soho ra ndahvi can. 52 Tacancuu, ta cati ra Jesuu chi ra ti:

―Tihi ndico cun machete cun tichivena cun, vati cua cuvi ndihi ñivi cuni canitahan chi machete ñi. 53 Tu cua cuni yu,cua cuu cahin chi suti, ta quii quii ni cuatava tiñu ra chi ndihi ra tatunNdioonu iye,54 soco tu tacan cua savaha ra, ña cua cuuqueta cuhva cati tutu Ndioo ―cati ra.

55Suvi ni hora can cati ra Jesuu chi ndihiñivi can ti:

―Vachi ndo, ta naan ndo machete.Naanndo garote. Naanndo, ta cua tiin ndochihin yu cuhva tiin ndo chi rai cuni cahnisuhu. Ndihi quivi ni chacunde ve ñuhun,ta sacuahi chi ndo, ta ña tiin ndo chihin yu,56 soco tacan ni cua tahin, vati tacan cuacuinu tuhun cuhva cha ni taa ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu ―cati raJesuu.

Tacan cuu, ta nacoo ihni ndihi rasacuaha chi ra Jesuu chi ra, ta ca chinu ra.

Page 46: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 26:57 43 TUTU MATEO 27:2Yaha ra Jesuu iti nuun ra cumi tiñu(Mr. 14.53‑65; Lc. 22.54‑55, 63‑71;

Jn. 18.12‑14, 19‑24)57 Tacan tiin ñivi can chi ra Jesuu, ta

chandaca ñi chi ra nu iyo ra Caifás ra sutuchahnu can. Ican cha nducuiti tahan rasacuaha ley chahnu chi ra chanihin ta ra.58 Ndicu ra Pedro chi ra Jesuu, soco canivihi ndicu ra chi ra nda ni queta ra yutihyo ra sutu chahnu can. Quihvi ra, ta nichacunda tahan ra chi ra cuu musu can,vati cua ndehe ra yoso cua quee tiñu can.

59 Nducu ra sutu chahnu can chi ndihira cumi tiñu can yoo ñivi cua cuu testigu,ta cua sandahyu ñahan ñi cuenda ra Jesuu,vati tacan ni cua cuu nihin ra ta ra cuhvacha cua cuvi ra Jesuu, 60 soco ña nihin rata ra cuhva. Tuvi ñivi cuu ñi quichi, vaticua sandahyu ñahan ñi, soco ña ni nihin ñicuhva. Tacan, ta quichi tahan uvi ra, 61 taquechaha cati ra ta ra ti:

―Cha cati ra Jesuu ti cua cuu cani rave ñuhun Ndioo ya, ta tichi uni quivi cuasandaa ndico ra chi chi, cati ra―cati racanta ra.

62 Tacan, ta chacuinda ra cuu sutuchahnu can, ta quechaha nducu tuhun rachi ra Jesuu ti:

―¿Atu ña cua cati ndico cun cha tisorahya ta ra cuati cun? ―cati ra.

63 Ta taxin taxin ndoo ra Jesuu, ta catindico ra sutu chahnu can chi ra ti:

―Cati tuhin chihun cuenda ra Ndioondito, vati cua cati ndico cun chi ndi, tu raCristo ra cuu sehe Ndioo cuu cun―cati rachi ra.

64 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Yuhu cui, soco cati yu chihin ndo

ti nda vitin ta nda cua nda iti nuun cuandehe ndo ti ndaa ra cuu sehe ñivi iti chiyondaha cuaha ra iyo ndihi cuii tu ndee ini,ta cua queta quivi cua quichi ra tichi vicoiti siqui andivi ―cati ra chi ra.

65 Tacan cuu, ta tiin ra sutu chahnu cansahma suvi ni maan ra, ta chahnda rachi chi, [vati yaha cuhva cha nduxaan ratuhun cahan ra Jesuu,] ta cati ra ti:

―Cha ni cahan ra iin ndavaha ni cuendara Ndioo. Ña chini ñuhun ca yo testigu,vati cha chini soho maan ndo ndavaha nicahan ra. 66 ¿Yoso cua cati ndo? ―cati rachi tahan ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Iyo cuati ra cha cua cuvi ra ―cati ra

ta ra.

67Tacan cuu, ta tivi sivi ra ta ra nuun raJesuu, ta cani ra ta ra chi ra. Chi yutun canira ta ra chi ra, 68 ta quechaha cati ra ta rachi ra ti:

―Yoho Cristo, cua cati ndico cun chihinndi. ¿Yoo cani chihun? ―cahan cateni rata ra chi ra.

Cati ra Pedro ti ña nacoto ra chi ra Jesuu(Mr. 14.66‑72; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18,

25‑27)69 Ndaa ra Pedro nu tihyo can chata

vehe, ta tuhva iin ña musu nu ndaa ra, taquechaha cati ña ti:

―Cha chica tahun chi ra Jesuu ra quichiiti ñuhun Galilea ―cati ña.

70Ta cati ndico ra iti nuun ndihi ñivi canti:

―Ña chite ñaan cha cahun―cati ra chiña [cha sandahyu ñahan ra].

71 Cha cua quee ra Pedro yu tihyo can,ta ndehe inga ña musu chi ra, ta quechahacati ña chi ñi iyo ican ti:

―Cha chica tahan rahya chi ra Jesuu rañuun Nazaret ―cati ña.

72 Ndurai xaan ra Pedro can, ta ingachaha cati ndico ra ti:

―Ña nacote chi racan ―cati ra.73 Inga suhva ca hora, ta tuhva ñi inda

tican nu iyo ra Pedro, ta quechaha cati ñichi ra ti:

―Ndicha ndicha ti chica tahun chi raJesuu, vati cahun cuhva cahan ra―cati ñi.

74 Tacan cuu, ta quechaha cahan raindico tucu ra cuenda ra Ndioo, ta cati rati:

―Ña nacote chi racan ―cati ra.Ta quii xaan quechaha ndahyu ri chi-

toho, 75 ta chacuhun ini ra tuhun ni cahanra Jesuu, vati cati ra ti uni hora cua cati rati ña nacoto ra chihin ra, ta sa cua ndahyuri chitoho. Tacan, ta quee ra tican, taquechaha ndahvi xaan cuni ra, vati cuihyaxaan cuni anima ra.

27Chaha cuenda ra sutu chahnu chi ra Jesuu

chi ra Pilato(Mr. 15.1; Lc. 23.1‑2; Jn. 18.28‑32)

1 Tacan cuu, ta tuvi inga quivi. Ni viinahan, ta nducuiti tucu ra sutu chahnu chira chanihin, ta tiso ra ta ra tuhun ti cuacuvi ra Jesuu. 2 Tacan cuu, ta chuhni ra tara chi ra Jesuu, ta ni chandaca ra ta ra chira, ta chaha cuenda ra ta ra chi ra Pilato racumi tiñu [cha iyo cuenda ñuun Roma].

Page 47: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 27:3 44 TUTU MATEO 27:24Chihi ra Juda

3 Tacan cuu, ta ndehe ra Juda ra xicotuhun chi ra Jesuu ti cha cua cutuni raJesuu, ta quechaha saxini ndico tucu ra,ta cundaca ndico ra ndihi oco uchi xuhuncuichin can chi ra sutu chahnu chi rachanihin, 4 ta quechaha cati ra chi ra ta rati:

―Cuati xaan cha ni savahi, vati ni xicotuhin chi ra, ta ñahni cuati savaha ra―catira.

Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Ñahni cha saxini ndi cuenda chacan.

Ndehe maun―cati ra ta ra.5Tacan, ta cani ra xuhun tichi ve ñuhun

can, ta quee ra cuahan ra, ta chata caa rasuvi ni chi maan ra, [ta chihi ra].

6Quihin ra sutu chahnu ta ra xuhun can,ta quechaha cati ra ta ra ti:

―Ña vaha cha cua quihin yo xuhun ya,ta cua tihi yo chi chi nu iyo xuhun veñuhun, vati cha ni satiñu chi, ti cua cuviiin ñivi ―cati ra.

7 Tacan, ta nanducu xini ra ta ra, ta chixuhun can sata ra ta ra iin ñuhun nu queendahyu savaha ñivi quisi. Ican cuchi tohoquichi inga ñuhun. 8 Chacan cuu cha catiñivi nda cua nda vitin ti ñuhun can cuuñuhun sata ñivi chi niñi ñivi. 9 Tacan cuu,ta queta tuhun cha cahan ra Jeremía rani cahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu,vati cati ra ti ni quihin ra ta ra oco uchixuhun cuichin, vati chacan cuu yahvi nitiso ra cuu ñivi Israel, tu cua xico tuhunñivi chi iin rai, 10 ta chaha ra ta ra xuhuncan, ta sata ra ta ra ñuhun nu quee ndahyuchinu quisi cuhva ni cati tuhun ra chahnuchihin ra, cati ra nu quichi quivi.

Yaha ra Jesuu iti nuun ra Pilato(Mr. 15.2‑5; Lc. 23.3‑5; Jn. 18.33‑38)

11 Ni chacuinda ra Jesuu iti nuun ra Pi-lato ra cuu cumi tiñu cuenda ñuun Roma,ta quechaha nducu tuhun ra cumi tiñu canchi ra ti:

―¿Atu maun cuu ra ndaca ñahan chiñivi judío? ―cati ra Pilato can.

Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha cati maun―cati ra.12 Tiso ra sutu chahnu chi ra chanihin

cuati ra Jesuu, soco ñahni cha cati ndico raJesuu. 13 Tacan cuu, ta cati ra Pilato chi raJesuu ti:

―¿Atu ña chini cun ndihi cuati cun tisora ta ra nuin? ―cati ra chi ra.

14 Ta taxin ni ndoo ra Jesuu. Ña cahanra ni iin tuhun. Chacan cuu cha iyo xaanquechaha cuni ra cumi tiñu can.

Chaha ra Pilato cha cua cuvi ra Jesuu(Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38―19.16)

15 Cha iyo costumbre chi ra cumi tiñucan ti quivi cha iyo vico can saña ra chi iinra indi ve caa. Cua saña ra chi ra cuni ñivican. 16 Suvi ni quivi can indi tahan iin ranani Barabaa, ta chito ndihi ñivi ti cahnuxaan cuati ni savaha ra. 17Tacan cuu, ta ninducuiti ñi ta ñi, ta quechaha cati ra Pilatochi ñi ti:

―Cua cati ndo yoo rai cua cuni ndo chacua sañe. ¿Atu cuni ndo cha cua sañe chira Barabaa a cuni ndo cha cua sañe chi raJesuu ra cuu Cristo?

18 Tacan cati ra, vati chito ra ti chahacuenda ra ta ra chi ra Jesuu, vati ndusoocuni ra sutu chahnu ta ra ndehe ra chi raJesuu.

19 Ni vii ndaa ra Pilato nu tachi tunira, ta queta tuhun tachi ñasihi ra chi ra.Cati ña ti ña cua tiin ra tiñu cha cahanñivi cuenda ra cuiti vaha can, vati cha nicahan ñumahna chihin ña, ta cuaha xaantu ndoho tahan ña cuenda racan hora can,cati ña.

20 Cati ra sutu chahnu chi ra chanihinchihin ndihi ñivi can ti na cua ndaca ñi chira Barabaa, soco na cua cuvi ra Jesuu, 21 tanducu tuhun ndico tucu ra cumi tiñu canchi ñivi ti:

―Iyo uvi ra ihya. ¿Ndaa ra cuni ndo chacua sañe? ―cati ra.

Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Cua saña cun chi ra Barabaa―cati ñi.22 Ta nducu tuhun ra Pilato chi ñi ti:―¿Ñaan cua savahi chi ra Jesuu ra cuu

Cristo? ―cati ra.Ta cati ndico ndihi ñi ti:―Na cua cuvi ra nu cruu ―cati ñi.23 Ta nducu tuhun tucu ra chi ñi ti:―¿Ñaan cha cuu ndavaha ni cha ni

savaha ra? ―cati ra.Ta cuaha xaan ca quechaha ndahyu

chaa ñi, ta cati ñi ti:―Na cua cuvi ra nu cruu ―cati ndico

tucu ñi.24Tacan cuu, ta ndehe ra Pilato can ti ña

cua cundee ra, soco cuvaa ca ñi. Chacancuu cha quihin ra nduta, ta iti nuun ndihiñivi can nacata ra ndaha ra, ta cati ra ti:

―Ña cua cati yu ti cua cuvi rahya. Cuandehe maan ndo―cati ra.

Page 48: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 27:25 45 TUTU MATEO 27:5325 Ta cati ndico ndihi ñivi can ti:―Vaha cha cua cuvi ra, ta cua ndoo

chacan siquimaan ndi chi sehe ndi chi ñivindi nu cuahan quivi ―cati ñi.

26 Tacan cuu, ta saña ra Pilato chi raBarabaa, soco cani ra chi ra Jesuu chi yoho,ta chaha cuenda ra chi ra, vati cua cuvi ranu cruu.

27 Tacan cuu, ta chandaca ra sandaru racumi tiñu can chi ra Jesuu tichi vehe racumi tiñu can, ta nducuiti ndihi ra tahan rasandaru can nu iyo ra Jesuu, ta ini cuendaiyo ndihi ra sandaru ta ra. 28 Tava ra ta rasahma ra Jesuu, ta sacundichin ra ta ra iinsahma cuaha. 29Savaha ra ta ra iin tivi iñu,ta tihi ra ta ra chi chi xini ra, ta chaha ra tara bastu chi ra na cua cunaan ra chi ndahacuaha ra. Chahnu chiti ra ta ra iti nuun raJesuu, ta sacateni ra ta ra chi ra. Cati ra tara chi ra ti:

―Na cumi chi maun, yoho ra ndacañahan chi ñivi judío ya ―cati ra sandaruta ra.

30Tacan cuu, ta tivi sivi ra ta ra chi ra, taquihin ndico ra ta ra bastu can, ta cani rata ra xini ra. 31 Cha ndihi sacateni ra ta rachi ra, ta tava ndico ra ta ra sahma cuahacan, ta sacundichin ndico ra ta ra sahmamaan ra chi ra, ta tava ra ta ra chi ra tichivehe can, ta chandaca ra ta ra chi ra, vaticua cuvi ra nu cruu.

Chihi ra Jesuu nu cruu(Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27)

32 Quee ra sandaru ta ra. Cuahan ra, tatahan ra ta ra iin rai ñuun Cirene. Simónnani ra, ta sanini ra ta ra, vati cua cuisoracan cruu ra Jesuu.

33 Tacan, ta queta ra ta ra nuun cuu chiGólgota. Tuhun can cati chi ti nu cuecuiquin xini ndii cuu chi, 34 ta chaha ra ta randuta chiti uva cua coho ra. Cha sacanuunchi chi iin cha iya xaan. Taa yuhu ni ra chichi, soco ña cuni ra coho ra chi chi.

35Ni taa ra ta ra chi ra nu cruu, ta siquira ta ra chi yuu cuati, vati cua ndehe ra tara yoo cua sacanaan. Tacanni natahvi ra tara sahma ra Jesuu. Chacan cuu cha quetatuhun cahan ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu, vati cati ra ti natahvi ra tara sahma ra, ta siqui ra ta ra chi yuu, vaticua ndehe ra ta ra ndaa ra cua sacanaansahma ra, cati ra, 36 ta ni chacunda rasandaru ta ra tican, ta cumi ra ta ra. 37Taara ta ra iin vitu siqui xini ra, ta ni taa ra

tuhun ya ti: “Rahya cuu Jesuu ra ndacañahan chi ñivi judío,” cati chi.

38Tacan cuu, ta taa tahan ra ta ra chi uvira ñasuhu nu cruu ican nu ndaa ra Jesuu.Iin ra ñasuhu can ndoo chiyo ndaha cuahara, ta inga ra ndoo chiyo ndaha satin ra.39 Yaha ñivi tican, ta cahan ñi ndavaha nichi ra Jesuu. [Sacateni ñi chi ra,] ta sicoxini ñi, 40 ta cati ñi ti:

―Yoho cua cani cun ve ñuhun, ta cuasandaandico cun chi chi tichi uni quivi. Nasacacu cun suvi ni chimaun, tu sehe Ndioocuun. Na nuun maun nu cruu can ―catiñivi yaha iti can.

41 Ta ni cuhva sacateni tahan ra sutuchahnu chi ra sacuaha ley chahnu chi rachanihin, ta cati ra ta ra ti:

42 ―Cati ra ti sacacu ra chi ñivi, socoña cuu sacacu ra suvi ni chi maan ra. Tundaca ñahan ra chi ñivi Israel, na cua nuunra nu cruu can, ta cua cuinu ini ndi chira. 43 Chinu ini ra chi ra Ndioo. Na cuasacacu ra Ndioo chi ra vitin, tu cua cuni ra,vati cha cati ra ti sehe Ndioo cuu ra ―catiracan ta ra.

44 Ta ni cuhva sacateni tahan ra ñasuhucan cha ndaa tahan ra ta ra nu cruu can.

Chihi cuii ra Jesuu(Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30)

45 Ni ndunaan nini cahnu ñuhun can.Ta hora cuiti ta nda caa uni ni ndunaan,46 ta caa uni can nihin xaan quechaha canachaa ra Jesuu. Quechaha cati ra ti:

―Elí, Elí, ¿lama sabactani? ―cati ra.Tuhun can cati chi ti: “Yoho tata Ndioo,yoho tata Ndioo, ¿ñacu ni nacoo ihni cunchihin yu?”

47 Chini soho uvi uni ñivi inda ican, taquechaha cati ñi ti:

―Cana ra chi ra Elía ―cati ñi.48 Ta quii xaan chinu iin ra, ta quihin ra

iin yahma, ta satiin ra chi chi chi nduta iyacan, ta taa ra chi chi nu tuyoo, ta sayaha rachi chi na coho ra Jesuu, 49 ta cati ndihi cañi ti:

―Saña. Na cua ndehe yo a cua quichisacacu ra Elía chi ra ―cati ñi.

50 Inga chaha cana chaa ndico tucu raJesuu, ta ni chihi ra. 51 Tacan, ta ni ndatasahma ndita caa tichi ve ñuhun cahnu can.Nda siqui chi ta nda xuu chi ndata maanchi, ta ni taan, ta ndata tahan cava, 52 tanuna ñaña, ta nandoto ndico tuvi ñivi nichihi. Ñivi iyo cuenda ra Ndioo cuu ñinandoto ndico, 53 ta quee ñi nu caa ñi tichi

Page 49: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 27:54 46 TUTU MATEO 28:13ñaña, ta yaha cha natacu ndico ra Jesuu, tasa quihvi tahan ñi ñuun Jerusalén ñuun iican, ta tuvi ñivi ni ndehe chi ñi.

54 Iyo ra sandaru cumi chi ra Jesuu, taiyo tahan ra ndaca ñahan chi ra ta ra, tandehe ra ta ra nu taan, ta ndehe ra ta randihi cha ni chacoo, ta yuhvi xaan ra ta racuu, ta quechaha cati ra ta ra ti:

―Ndicha ti sehe Ndioo cuu rahya―catira ta ra.

55 Ican iyo tahan tuvi ñi ñahan, ta chicavihi inda ñi ndehe ñi. Ñican cuu ñi quichichi ra Jesuu iti ñuhun Galilea, ta tindee ñichi ra. 56 Iyo tahanñaMaríaMagdalena chiña María sihi ra Jacobo chi ra José, ta iyotahan sihi ra cuu sehe ra Zebedeo.

Cuchi ra Jesuu(Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42)

57Cha cua ini suvi ni quivi can, ta quichiiin ra ricu ican, ta José nani ra. Quichi raiti ñuun Arimatea, ta sacuaha tahan ra chira Jesuu. 58 Cuahan ra iti nuun ra Pilato,ta chica ra iquin cuñu ra Jesuu. Tacan cuu,ta cati tuhun ra Pilato ti cua cuhva cuendara ta ra chi chi chi ra. 59Quihin ra José caniquin cuñu ra, ta tisucu nuun ra iquin cuñura chi iin sahma yaxin vaha, 60 ta ni cuchira chi ra tichi yavi yuu chaa nu ni nañu rata ra, ta sico tuvi ra iin yuu cahnu yuhu chi,ta cuahan ra. 61 Ican iyo tahan ña MaríaMagdalena can chi inga ña María. Iti yuhuyavi yuu can ndaa ñi ta ñi.

Cumi ra sandaru nu ni cuchi ra Jesuu62Cha yaha quivi cha ni tiso vaha ñi cha

cua sacahnu ñi vico can, ta tuvi inga quivi.Quivi can nducuiti ra sutu chahnu chi rafariseo nuun ra Pilato, 63 ta quechaha catira ta ra chi ra cuenda ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, ni ñuhun ini ndi ti ni viindito ra vata can, ta cati ra ti cua yaha uniquivi, ta cua natacu ndico ra. 64 Chacancuu cha na cua cati tuhun cun ti cua cumira sandaru nu ni cuchi ra nda cua nda cuaqueta uni quivi, coto cua suhu ra sacuahachi ra iquin cuñu ra, ta cua cati ra ta ra chiñivi ti cha ni natacu ndico ra tañuñivi ndii,ta cahnu ca cha cua sandahyu ñahan ra tara, ta ñavi ca cha sandahyu ñahanmaan ranu quichi quivi ―cati ra judío can ta ra.

65 Ta cati ndico ra Pilato chi ra ta ra ti:―Cua quihin ndo chi ra sandaru can ta

ra. Cuahan ndo, ta cua cu cumi ndo chi chiyoso cuu chi ndo ―cati ra chi ra ta ra.

66Cuahan ra ta ra, ta chasi nihin ra ta rayavi yuu can chi yuma quixi, ta nacoo ra

chi ra sandaru ta ra na cua cumi ra ta raican.

28Natacu ndico ra Jesuu(Mr. 16.1‑8; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10)

1 Cha ni yaha quivi sábadu, ta cha cuatuvi inga quivi cha cuu chi domingu, tacuahan ña María Magdalena chi inga ñaMaría, vati cua ndehe ñi nu ni cuchi ra Je-suu. 2Nihin xaan ni taan, ta vachi nuun iinra tatun ra chahnu Ndioo iti siqui andivi.Tuhva ra nu caa yuu can, ta sachiyo ra chichi, ta ni chacunda ra siqui chi. 3Sava ni tacua iin tachan ndehe ra tatun Ndioo can,ta cuichin cuichin sahma ra cuhva cuichinxaan hielo. 4Nihin xaan naquisi chi chi rasandaru cumi ican, vati yuhvi ra, ta nduvaihni ra. Caa ra cuhva caa ndii, 5 ta catindico ra tatun Ndioo can chi ñi ñahan canti:

―Ña cua cuyuhvi ndo, vati chite ti nan-ducu ndo chi ra Jesuu ra ni chihi nu cruu.6Ña iyo ca ra ihya, vati cha ni natacu ndicora cuhva ni cati ra. Nahan ndo, vati cuandehe ndo nu ni chacava ra. 7 Cuahanyatin ndo, ta cati ndo chi ra ni sacuaha chira, vati ni natacu ndico ra tañu ñivi ndii, tacuahan ra iti nuun ndo iti ñuhun Galilea.Tican cua ndehe ndo chi ra. Chini ndo,vati cha cati yu chihin ndo ―cati ra tatunNdioo can.

8 Tacan, ta quee ñi nu ni cuchi ra, tacuahan ñi. Quii xaan cuahan ñi. Yuhvi ñi,ta sii cuni ñi, ta chinu ñi cuahan ñi, vaticua cuhva ñi cuenda chi ra sacuaha chi ra.9 Tacan cuu, ta satahan ra Jesuu chi ñi, tanducahan ra chi ñi. Tuhva ñi nu inda ra, tachahnu chiti ñi chaha ra, ta sacahnu ñi chira. 10 Tacan cuu, ta cati ra chi ñi ti:

―Ña cua cuyuhvi ndo. Cuahan ndo, tacuhva ndo cuenda chi ñi sacuaha chihinyu, vati cua cuhun ñi iti ñuhun Galilea, tatican cua ndehe ñi chihin yu ―cati ra.

Tuhun cha cati ndico ra sandaru can11 Ni vii cuahan ñi ñahan can, ta queta

uvi uni ra sandaru ñuun, ta chaha ra tara cuenda chi ra sutu chahnu ta ra ñaanndihi cuhva ni tahan ra ta ra. 12 Tacan,ta nducuiti ra sutu chahnu can chi rachanihin, ta nanducu xini xaan ra ta rañaan cha cua savaha ra. Cha suhva xuhunquihin ra ta ra, ta ni chaha ra ta ra chi chichi ra sandaru can ta ra, 13 ta cati ra ta rachi ra sandaru ti:

Page 50: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MATEO 28:14 47 TUTU MATEO 28:20―Cua cati ndo ti cha cuaa xaan, ta ni

quixi ndo suhva, ta quichi ra sacuaha chira, ta suhu ra ta ra iquin cuñu ra, cua catindo, 14 ta tu cua queta tuhun ya nuun racumi tiñu can, cua sandumani ndi chi ra, tacua casi maan ndi. Ña cua tichaha ni ndo―cati ra sutu chahnu ta ra chi ra sandarucan.

15 Tacan cuu, ta quihin ra sandaruxuhun can, ta savaha ra ta ra cuhva cha nicati ra sutu chahnu ta ra. Chacan cuu chacati ñivi judío tuhun can chi tahan ñi ndacua nda vitin.

Tava tiñu ra Jesuu chi tatun ra(Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23)

16 Tacan cuu, ta cuahan ndihi uchi iinra sacuaha chi ra Jesuu iti ñuhun Galilea.Cuahan ra ta ra iti yucu nu ni cati ra Jesuu,17 ta ican ndehe ra ta ra chi ra, ta sacahnura ta ra chi ra, soco ña chinu ini uvi unira. 18 Ni tuhva ra Jesuu nu inda ra ta ra,ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Iyo ndihi cuii tu ndee ini cha iyo itisiqui andivi ta nu ñuhun ñuñivi ya chihinyu. 19 Chacan cuu cha na cua cuhun ndo,ta na cua sacuaha ndo chi ñivi ndihi ñuunnu ñuhun ñuñivi ya. Cua sacuanduta ndochi ñi cuenda ra cuu suti ta cuenda ra cuusehe ra ta cuenda ra cuu Tati Ndioo. 20Cuacati tuhun ndo chihin ñi ti cua sacuinuñi ndihi cha cati tuhin chi ndo. Tacan nicua sacuaha ndo chihin ñi. Cua coi chindo ndihi ni quivi nda cua nda cua cundihiquivi ya. Na cua cuu chi tacan ni ―cati raJesuu chi ra sacuaha chi ra.

Page 51: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 1:1 48 TUTU MACU 1:20

TUHUN VAHA CHA NI TAARA CHAHNU MACUTichi cuhu cati tuhun ra Juaan ra sacuan-

duta(Mt. 3.1‑12; Lc. 3.1‑9, 15‑17; Jn. 1.19‑28)

1 Tuhun ya cuu tuhun vaha yoso cuhvaquechaha coo ra Jesucristo nu ñuhunñuñivi ya, ta sehe Ndioo cuu ra.

2 Rai ni cahan cuenda ra Ndioo tiempuchahnu cuu ra Isaía, ta ni taa ra tuhun yacuhva ni cati ra Ndioo cuenda ra cua tavatiñu ra, vati cati ra nu quichi quivi ti:Chini cun.Cha ni tava tiñu yu iin tatun yu iti nuun

cun.Cua tiso vaha ra tiñu iti nu cua yaha cun.3 Cua cana chaa maan ra tichi cuhu,ta cua cati ra ticua tahvi ñivi iti nu cua yaha ra chahnu.Cua tiso vaha ñi tiñu nu cua quichi ra, cua

cati ra,cati ra Isaía can tiempu chahnu. 4 Chacancuu cha ni sacuanduta ra Juaan can chiñivi tichi cuhu, ta cati tuhun ra ti na cuasaña ihni ñivi cuati ndacu ñi, ta na cuacuanduta ñi. Chacan cuu cha cua naancuati ñi. 5 Quee ndihi ñivi iyo nini cahnuñuhun Judea, ta quee tahan ndihi ñivi iyoñuun Jerusalén, ta cuahan ñi ta ñi nu iyo raJuaan, ta ni sacuanduta ra chi ñi tichi yutaJordán can, vati ni chaha ñi cuenda chi raNdioo ti ña vaha cha ni savaha ñi cuati.

6 Ta ndichin ra Juaan can sahma ixi ricamellu, ta nuhni iin cinta ñiin tichi ra.Chachi ra tica, ta chihi ra nduxi ñuñucuhu, [vati cuhva can ni chacoo ra cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu,] 7 ta catituhun ra Juaan can ti:

―Vachi iin rai cahnu xaan iti chate, tani ña ni cuu chacunda tohi, ta ndachi yutiendu ndicha ra, [vati ñahni yavi ndai].8 Yuhu ndicha ni sacuandute chi ndo chinduta, soco racan cua cuhva cha cua coora Tati Ndioo chi ndo, ta cuhva cha sacuan-duta ra chi ndo cuu chacan―cati ra Juaancan.

Chanduta ra Jesuu(Mt. 3.13‑17; Lc. 3.21‑22)

9 Suvi ni quivi can quichi ra Jesuuiti ñuun Nazaret cha iyo cuenda ñuhunGalilea, ta sacuanduta ra Juaan chi ra tichiyuta Jordán can. 10 Sa ni quee ndico raJesuu yu nduta can, ta ndehe ra cha ni

nuna iti siqui andivi, ta vachi nuun maanra Tati Ndioo nu inda ra. Ni vii cuhva chanuun iin ri ndivi nuun raTati Ndioo, 11 ta ninducahan ra Ndioo iti siqui andivi, ta catira ti:

―Yoho, sehi chihun. Cuni xain chihun,ta cusii ini yu chihun―cati ndusu can.

Ndehe run Satanaa a ña vaha cua savahara Jesuu

(Mt. 4.1‑11; Lc. 4.1‑13)12 Suvi ni hora can sanini maan ra Tati

Ndioo ti na cua cuhun ra Jesuu tichi cuhu.13 Uvi xico quivi ni chacoo ra tichi cuhucan, ta nducumaan run Satanaa cuhva chacua savaha ra Jesuu iin cha ndavaha ni.Tacan, ta ni chacoo ra Jesuu nu iyo ri quiticuhu can, ta tindee ra tatun Ndioo chi ra.

Quechaha cati tuhun ra Jesuu iti ñuhunGalilea

(Mt. 4.12‑17; Lc. 4.14‑15)14 Tacan cuu, ta tiin tiñu chi ra Juaan,

ta taa ra chi ra ve caa. Tacan, ta cuahanra Jesuu iti ñuhun Galilea. Cati tuhun ratuhun vaha yoso cuhva iyo ra Ndioo, 15 tacati ra ti:

―Vitin cha ni queta quivi, ta yatin xaancua cundacañahan raNdioo. Cua saña ihnindo cuati ndacu ndo, ta na cua cuinu inindo tuhun vaha ya ―cati ra Jesuu.

Cana ra Jesuu chi cumi ra chahni tiaca(Mt. 4.18‑22; Lc. 5.1‑11)

16 Yaha ra Jesuu yuhu tañuhun Galileacan, ta quechaha ndehe ra chi ra Simón chiNdree yani ra. Cani ra ta ra taraya ra nunduta tañuhun can, vati rai chahni tiacacuu ra ta ra, 17 ta quechaha cati Jesuu chira ta ra ti:

―Nahanndo. Na cua coo ndo chihin yu,ta cua savahi cha cua nanducu ndo chi ñivicuhva cha nanducu ndo chi ri tiaca ―catira chi ra ta ra.

18 Quii xaan ni saña ihni ra ta ra tarayara, ta cuahan ra. Ndicu ra ta ra chi ra Jesuu.

19 Tacan cuu, ta yaha ra Jesuu suhva caiti nuun, ta ndehe ra chi ra Jacobo chiJuaan yani ra. Sehe Zebedeo chi ra ta ra.Ni vii indi ra ta ra tichi tundoo, ta nataa rata ra taraya ra. 20 Tacan, ta sa ni cana raJesuu chi ra ta ra, ta nacoo ra ta ra chi raZebedeo sutu ra chi musu ra tichi tundoocan, ta quee ra cuahan ra. Ndicu tahan rata ra chi ra Jesuu.

Ñuhun tati cuihna anima iin rai(Lc. 4.31‑37)

Page 52: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 1:21 49 TUTU MACU 1:45

21Tacan cuu, ta cuahan ra ta ra iti ñuunCapernaum. Quivi sábadu [quivi ndaatatun ñivi] cuu chi, ta quihvi ra Jesuu tichive ñuhun, ta quechaha sacuaha ra chi ñivican. 22 Iyo xaan cuni ñivi can chini ñituhun cha sacuaha ra, vati sacuaha ra chiñi cuhva sacuaha iin rai iyo tu ndee ini,ta ñavi cuhva sacuaha ra chito ley chahnucan. 23 Iyo iin rai tichi ve ñuhun can, tañuhun tati cuihna anima ra, ta quechahacana chaa ra, 24 ta cati run tati cuihna canti:

―Chite ñaan cha cuu cha cuni cun chi-hin ndi, yoho Jesuu ra ñuun Nazaret. Chavachi cun, vati cua cahni cun chihin ndi.Chite yoo rai cuun. Maun cuu ra ii cha nitava tiñu ra Ndioo ―cati run.

25Taxaanxaanquechaha cahan ra Jesuuchi run tati cuihna can, ta cati ra chi run ti:

―Casi yuhun, ta queun tichi anima ra―cati ra.

26 Tacan cuu, ta chahni rai run tati cui-hna can chi ra ndahvi can, ta nihin xaancana chaa run, ta quee run tichi anima ra,27 ta iyo xaan quechaha cuni ndihi ñivi can.Chacan cuu cha nducu tuhun ñi chi tahanñi ti:

―¿Ñaan cha cuu chehe? ¿Atu tuhunchaa cuu chi, vati iyo ndatu chi ra? Chatava ra chi run tati cuihna can, ta ni tasohorun chi ra ―cati ñi.

28 Tacan, ta quii xaan chini soho ndihiñivi nini cahnu ñuhun Galilea can tuhunyoso cha ni savaha ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chiso ra Simón Pedro(Mt. 8.14‑15; Lc. 4.38‑39)

29Quee ra ta ra ve ñuhun can, ta cuahanra. Queta ra ta ra vehe ra Simón chi raNdree, ta cuahan tahan ra Jacobo chi raJuaan. 30 Caa ña cha vaha chiso ra Simón,vati cuhvi ña cahni, ta sa ni nducahan ñichi ra Jesuu ti cha cuhvi ña. 31 Tuhva ranu caa ña, ta tiin ra ndaha ña, ta sandoyora chi ña. Suvi ni hora can ndico cahni chiña, ta quechaha tiso ña mesa iti nuun ra tara.

Sanduvaha ra Jesuu chi tuvi ñivi(Mt. 8.16‑17; Lc. 4.40‑41)

32 Cha cua ini xaan quivi can, ta cuacuiso ri nicandi, ta chandaca ñivi chi ndihiñivi cuhvi chi ndihi ñivi iyo tati cuihnaanimanu iyo ra Jesuu. 33Tacan, ta nducuitindihi ñivi ñuun can yu vehe, 34 ta iyo cuitituvi xaan ñivi cuhvi chi ndihi nuun cuehecan, ta sanduvaha ra Jesuu chi ñi, ta tava

xaan ra cuaha tati cuihna ñuhun animañi, soco ña ni chaha ra cha cahan run taticuihna can, vati nacoto run chi ra.

Cati tuhun ra Jesuu iti ñuhun Galilea(Lc. 4.42‑44)

35 Ni vii nahan xaan, ta ndoyo ra Jesuu.Ña ta cundichin, ta ndoyo ra, ta quee racuahan ra tichi cuhu, ta ican cahan ra chira Ndioo. 36 Tacan, ta quechaha nanducuxaan ra Simón chi ñi iyo chi ra ndaa iticuahan ra Jesuu. 37 Nanihin ñi chi ra, taquechaha cati ñi chi ra ti:

―Nanducu ndihi ñivi chihun―cati ñi.38 Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Na coho. Cua cuhun yo ndihi ñuun

iyo ihya. Chacan cuu cha cua cati tuhuntahin chi ñican, vati chacan cuu tiñu vachi―cati ra.

39 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu, ta catituhun ra tichi ve ñuhun ñi nini cahnuñuhun Galilea can, ta tava ra tati cuihnañuhun anima ñivi can.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin rai cuhvicuehe tahyu

(Mt. 8.1‑4; Lc. 5.12‑16)40 Tacan cuu, ta tuhva iin rai cuhvi

cuehe tahyu nu iyo ra Jesuu, ta cahanndahvi ra chi ra, ta chahnu chiti ra iti nuunra. Cati ra chi ra Jesuu ti:

―Tu cua cuni cun sanduvahun chihinyu, cua cuu ―cati ra.

41Uhvi xaan cuni ra Jesuu ndehe ra chira, ta ni sacaa ra ndaha ra, ta taa ra ndahara chi ra ndahvi can, ta quechaha cati rachi ra ti:

―Cuni yu. Na nduvahun―cati ra.42 Suvi ni hora can ni naan ihni cuehe

can chi ra, ta nduvaha ra, 43 ta xaan nicahan ra Jesuu chi ra, vati cua saña tahanra chi ra. 44 Quechaha cati ra Jesuu chi rati:

―Chini cun. Ña cua cahun chi ni iinñivi, soco cuahan, ta sanahun chihun chira sutu, ta samani cun cha ni cati tuhun raMoisee tiempu chahnu, vati ni nduvahun.Tacan ni cua cuhvon cuenda chi ñivi, tacua ndehe ñi cha ni tahun―cati ra chi ra.

45 Quee ra cuahan ra, ta quechaha catituhun xaan ra chi ñivi, ta chaha ra cuendañaan cha cuu cha ni tahan ra. Chacan cuucha ña cuu ca quihvi ndichin ra Jesuu tichini iin ñuun can, soco ndoo nuun maan ratichi cuhu, ta cuahan ñivi iyo nini cahnuñuhun can nu iyo ra.

Page 53: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 2:1 50 TUTU MACU 2:212

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra nduñiin(Mt. 9.1‑8; Lc. 5.17‑26)

1 Cha yaha suhva quivi, ta quihvi tucura Jesuu tichi ñuun Capernaum, ta chiniñivi tuhun ti cha iyo ndico ra vehe. 2 Ninducuiti tuvi ñivi tican. Chacan cuu chaña cuu ca queta ñivi yu vehe can, ta catituhun ra Jesuu tuhun vaha chi ñi. 3 Tacan,ta quichi tahan cumi tahan ra. Ndiso rata ra chi iin ra nduñiin nu iyo ra Jesuu,4 ta ña cuu yaha ra ta ra nu iyo ra Jesuu,vati tuvi xaan ñivi iyo. [Ndaa ra ta ra ndaxini vehe,] ta nuna ra ta ra xini vehe cannu indi ra Jesuu. Chahnda ra ta ra nahanxini vehe can, ta ni sanuun ra ta ra yuvi nucaa ra nduñiin can. 5Ndehe ra Jesuu ti chani chinu ini ra ndiso chi ra ndahvi can, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Cha ni naan cuati iyo chihun, xaa―cati ra chi ra ndahvi can.

6 Ndaa uvi uni tahan ra sacuaha leychahnu tican, ta quechaha saxini xaan rata ra chi anima ra. 7 Saxini ra ta ra tiña vaha cha cahan ra tacan. Ndavaha nicuu chi cha cahan ra cuenda ra Ndioo, vatiyoni ñivi ñuñivi cuu sanaan cuati savahañivi. Iin tuhun ni ra Ndioo cuu ra cua cuusanaan cuati ñivi, saxini ra ta ra. 8 Quiixaan ni chito ra Jesuu yoso cuhva ni saxinira ta ra chi anima ra, ta quechaha cati rachi ra ta ra ti:

―Ña vaha cha saxini ndo chi anima ndotacan. 9 Ña ii xaan cha cua cati yu chihinra ti cha naan ndihi cuati cha iyo chihinra. Ii ca cha cua cati yu ti na cua ndoyora, ta cua quihin ra yuvi ra, ta cua cuhunra. 10 Chacan cuu cha cati yu vati cuni yucha cua coto ndo ti cha iyo ndatu chi ra cuusehe ñivi ihya nu ñuhun ñuñivi ya, ta cuusanaan ra cuati savaha ñivi ―cati ra chi rasacuaha ley can.

Ta cati ndico tucu ra chi ra nduñiin canti:

11 ―Chi yoho cahin. Ndoyo, ta quihincun yuvi cun, ta cuahan iti vehun―cati raJesuu.

12Tacan, ta ni ndoyo ra, ta quihin ra yuvira, ta quee ra cuahan ra, ta ndehe ndihiñivi can. Chacan cuu cha iyo xaan cunindihi ñi, ta quechaha sacahnu ñi chi raNdioo, vati cati ñi chi tahan ñi ti:

―Ña tuhva yo ndehe yo cha ni savaharahya nu ni quichi quivi ―cati ñi.

Cana ra Jesuu chi ra Leví(Mt. 9.9‑13; Lc. 5.27‑32)

13 Tacan cuu, ta quee ndico tucu raJesuu, ta cuahan ra. Iti yuhu tañuhuncuahan tucu ra, ta cuahan ndihi ñivi nu iyora, ta sacuaha ra chi ñi. 14 Cha cua yaha ratican, ta ndehe ra nu ndaa ra Leví ra cuusehe ra Alfeo, ta satiahvi maan ra Leví canxuhun cuenda tiñu chi ñivi, ta quechahacati ra Jesuu chi ra ti:

―Na coho ―cati ra.Ta ni chacuinda ra Leví can, ta ndicu ra

chi ra Jesuu.15Tacan cuu, ta ndecu ra ta ramesa tichi

vehe ra Leví can, ta tuvi ra satiahvi, tuvi randacu ndavaha ni ndecu tahan chi ra Jesuuchi ñivi sacuaha chi ra, vati tuvi ñivi cuu ñicuahan chi ra Jesuu. 16 Ndehe ra sacuahaley chahnu can chi ra fariseo ti icaa ni chachachi tahan ra Jesuu chi ra satiahvi chi randacu ndavaha ni, ta quechaha cati ra ta rachi ñivi sacuaha chi ra Jesuu ti:

―Ña vaha cha chachi ra Jesuu chi rasatiahvi chi ra ndacu ndavaha ni icaa ni―cati ra ta ra.

17Ta chini ra Jesuu cha cahan ra ta ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña chini ñuhun ñivi iyo vaha chi rasanduvaha chi ñi, soco ñivi cuhvi cuu ñichini ñuhun chi ra. Ña cane chi ñivi iyovaha, soco vachi yu, ta cane chi ñivi ndacucuati ―cati ra.

Nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuu ñacu ñani chacoo ndita ñivi sacuaha chi ra

(Mt. 9.14‑17; Lc. 5.33‑39)18 Quivi can chacoo ndita ñivi sacuaha

chi ra Juaan, ta chacoo ndita tahan ñisacuaha chi ra fariseo, ta cuahanñi ta ñi, taquechaha nducu tuhun ñi ta ñi chi ra Jesuuti:

―Tuhva ñivi sacuaha chi ra Juaan coondita ñi, ta tuhva tahan ñivi sacuaha chi rafariseo coo ndita ñi, ta ¿ñacu ña tuhva ñivisacuaha chimaun coo ndita ñi? ―cati ñivican.

19 Ta cati ndico ra Jesuu iin cuhva chi ñiti:

―Cua tandaha iin rai, ta ña cua coondita amigu ra quivi cha ni iyo ra chi ñiicaa ni. Quivi cha ni iyo ra chi amigu raña cua cuu coo ndita amigu ra, 20 soco cuaqueta quivi cha cuanacoo ra chi ñi, ta quivican sa cua coo ndita ñi.

21 ’Yoni ñivi cua nataa iin sahma chaanuun sahma chahnu, coto cua nacaa

Page 54: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 2:22 51 TUTU MACU 3:15ndico chi nu nataa sahma chaa chi sahmachahnu can, ta vihi ca cua ndoo chi chalahnda ca chi. 22 Yoni ñivi cua tihi ndutachiti uva chaa tichi iin iti ñiin chahnu,coto cua ndata chi cua savaha nduta chitiuva chaa can, ta cua cati nduta can, tacua ndoyo ñuhun iti ñiin can, soco cuatihi ñi nduta chiti uva chaa tichi iti ñiinchaa. [Tacan cati ra Jesuu, vati ña cua cuunatahan tuhun chaa chi tuhun chahnu.]

Yucu ñivi sacuaha chi ra Jesuu chiti triguiin quivi sábadu

(Mt. 12.1‑8; Lc. 6.1‑5)23 Tacan cuu, ta iin quivi sábadu [quivi

cha ndaa tatun ñivi judío], ta yaha ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra nu caa itu trigu, taquechaha yucu racan ta ra xini chi, 24 taquechaha cati ra fariseo chi ra Jesuu ti:

―Ña vaha cha ndacu ra ta ra tacan, vatiquivi sábadu cuu chi. Ña chaha ley cuhvacan ―cati ra fariseo can.

25 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Vasi ña ta sacuaha ndo cha ni savaha

ra David quivi chini ñuhun ra, ta chisocora chi ndihi ra chica chi ra. 26 Quihvi ratichi vehe Ndioo quivi cha cuu ra Abiatarsutu chahnu, ta chachi ra David can paancuecu iti nuun ra Ndioo, ta chaha ra chachachi tahan ra iyo chi ra, soco ña chahaley cuhva can. Iin tuhun ni ra sutu cuu racua cuu cachi paan cuecu iti nuun raNdioo―cati ra.

27 Tacan, ta quechaha cati ra Jesuu chiñivi can ti:

―Savaha ra Ndioo quivi sábadu cha nacua cunda tatun ñivi, soco ña cuni ra chacua coo ica ñi quivi can. 28Chacan cuu chara cuu sehe ñivi cuu ra cua cati ñaan tiñucua savaha ñivi quivi sábadu can. [Tacancati ra Jesuu, vati ña vaha ndoo ra fariseocha yucu ra ta ra chiti trigu can.]

3Cuhva tahan iin rai nduxii ndaha(Mt. 12.9‑14; Lc. 6.6‑11)

1 Tacan cuu, ta cuahan tucu ra Jesuuve ñuhun, ta ican iyo iin rai, ta xii ndahara, 2 ta saha ra fariseo ta ra cuenda a cuasanduvaha ra Jesuu chi ra ndaha xii canquivi sábadu [quivi ndaa tatun ñivi], vaticuni ra ta ra tiso ra cuati ra Jesuu. 3Tacan,ta quechaha cati ra Jesuu chi ra ndaha xiican ti:

―Cuinda sava mahñu ihya ―cati ra.

4Ta quechaha nducu tuhun ra Jesuu chiñivi can ti:

―¿Yoso cuhva cati ley cha cuenda quivisábadu? ¿Atu cua savaha ñivi iin cha vahaa cua cuu savaha ñi iin cha ndavaha ni?¿Atu cua cuu sanduvaha ñivi chi tahan ñia cua cuu cuhva ñi cha cua cuvi ñi? ―catira chi ñi.

Ta taxin taxin ni ndoo maan ñivi can,5 ta xaan xaan ndehe ra Jesuu nuun ñi,soco cuihya xaan cuni anima ra, vati ndavaxaan ini ñi, [ta ña cuni ñi cuinu ini ñi chira,] ta cati ra chi ra ndaha xii can ti:

―Sacaa ndahun―cati ra.Ta ni sacaa ra ndaha ra, ta nduvaha chi,

6 ta quii xaan ni quee ra fariseo ta ra, tanducu ra ta ra cha chini tuni chi ra indanaan chi ra Herode yoso cuhva cua cahnira ta ra chi ra Jesuu.

Nducuiti tuvi ñivi yuhu tañuhun can7 Tacan cuu, ta cuahan ndico ra Je-

suu chi ra sacuaha chi ra yuhu tañuhuncan, ta cuahan tuvi xaan ñivi iyo ñuhunGalilea nu cuahan ra, ta cuahan tahanñivi quichi iti ñuhun Judea. Ndicu ñi chira. 8 Cuahan tahan ñivi quichi iti ñuunJerusalén, ta cuahan tahan ñivi quichi itiñuhun Idumea. Cuahan tahan ñivi quichiinga chiyo yuta Jordán chi ñivi quichi itiñuun Tiro iti ñuun Sidón. Cuahan ndihiñivi can nu iyo ra Jesuu, vati chini ñi ndihituhun cha ni savaha ra, 9 ta quechaha ca-han ra Jesuu chi ra sacuaha chi ra, vati cunira na cua tiso vaha ra ta ra iin tundoo chacua quihvi ra, coto cua cucuhun tahan ñivichi ra, vati tuvi xaan ñivi iyo, 10 vati tuviñivi cha ni sanduvaha ra Jesuu. Chacancuu cha ni chacuhun tahan ñivi ndehe tundoho nu iyo ra, vati cuni ñi sayani ndahañi chi ra, 11 ta sa ndehe tahan run taticuihna chi ra, ta nduva ni run iti nuun ra,ta cana chaa run, ta cati run ti:

―Yoho cuu sehe Ndioo ―cati run.12Cuaha xaan nduxaan ra Jesuu chi run,

vati ña cuni ra cha cua cuhva run tuhunyoo rai cuu ra.

Nacachi ra Jesuu uchi uvi tatun ra(Mt. 10.1‑4; Lc. 6.12‑16)

13 Tacan cuu, ta ndaa ra Jesuu yucu, tacana ra ndaa ñi cuni ra, ta nducuiti ñi itinuun ra, 14 ta ni nacachi ra uchi uvi ra cuacuu tatun ra, vati cua coo ra ta ra chi ra.Cua tava tiñu ra chi ra ta ra na cua catituhun ra, 15 ta na cua coo ndatu chi ra ta racha cua sanduvaha ra ta ra chi ñivi cuhvi,

Page 55: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 3:16 52 TUTU MACU 4:8ta cua tava ra ta ra tati cuihna iyo animañivi. 16 Ni nacachi ra Jesuu uchi uvi ra tara. Quihin ra chi ra Simón, ta sama ra sivira cha cunani tahan ra Pedro, 17 ta quihintahan ra chi ra Jacobo chi ra Juaan yanira. Sehe Zebedeo chi ra ta ra, ta chaha raJesuu sivi Boanerge chi ra ta ra. Rai xaanxaan cuu ra cuu sivi can. 18 Quihin tahanra Jesuu chi ra Ndree chi ra Felipe chi raBartolomé, ta quihin tahan ra chi raMateochi ra Tuma chi ra Jacobo sehe Alfeo chi raTadeo chi ra Simón ra cuni cuinda cuati chiñivi ñuun Roma, 19 ta quihin tahan ra chira Juda Iscariote, ta ra cua xico tuhun chira cuu ra.

Cati ñivi ti iyo tati cuihna chi ra Jesuu(Mt. 12.22‑32; Lc. 11.14‑23; 12.10)

Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti vehe,20 ta nducuiti ndico tucu ñivi. Tuvi ñivicuu ñi nducuiti tucu. Chacan cuu cha ñacuu cachi ra ta ra. 21Ni chini ñivi ra Jesuutuhun cha ña chachi ra, ta cuahanñi nu iyora, vati cuni ñi cuiso ñi chi ra, vati cati ñi tiña chito ca ra cha ndacu ra.

22 Iyo tahan ra sacuaha ley chahnu. Raquichi iti ñuun Jerusalén cuu ra, ta cati rati:

―Iyo run tati cuihna chi ra, ta Beelzebúnani run. Cuu tava ra tati cuihna can, vatiiyo runndacañahan chi run tati cuihna chimaan ra ―cati racan ta ra.

23Tacan, ta cana ra Jesuu chi ñivi can, taquechaha cahan ra iin cuhva chi ñi, [vaticati ñi ti iyo run tati cuihna chi ra]. Cati rachi ñi ti:

―Ña cuu tava ndaa ñivi run Satanaasuvi ni chimaan run. 24Tu cua cuni cuindañivi iin ñuun cuati chi tahan ñi ñuun can,ña cua ndunahan ñivi ñuun can. 25 Tu cuacuni ñivi iyo iin vehe cuati chi ñivi ñi, cuandoyo ñuhun ñivi vehe can. 26Tu cua canitahan ñivi run Satanaa suvi ni chi maanrun, ta ña inuun iyo anima run suvi ni chimaan run, ña cua ndunahan run, vati cuandoyo ñuhun run.

27 ’Tu iyo iin ra nihin, ña cua cuu quihvini iin ñivi tichi vehe racan, ta ni ña cua cuusuhu ñi ndatiñu ra, tu ña cua cuhni xihnañi chi ra. Cua cuhni xihna cuii ñi chi ra, tasa cua cuu suhu ñi ndatiñu ra. [Tacan nicha sacanain chi run Satanaa.]

28 ’Cati ndicha yu chihin ndo ti cuasanaan ra Ndioo ndihi cuati cua savahañivi. Cua sanaan ra ndihi ndavaha ni cuacahan ñivi cuenda maan ra, 29 soco tu cua

cahan ñi ndavaha ni cuenda ra Tati Ndioo,ña cua naan chacan ndihi ni quivi ndihini tiempu, soco cua cutuni ñi, vati cuaticahnu xaan cuu chacan, ta cua ndoo chindihi ni quivi ndihi ni tiempu.

30Ndihi tuhun can ni cati ra Jesuu, vaticati ñi ti iyo run tati cuihna chi ra.

Queta sihi ra Jesuu chi yani ra nu sacuahara chi ñivi

(Mt. 12.46‑50; Lc. 8.19‑21)31 Tacan cuu, ta ni queta tahan sihi ra

Jesuu chi yani ra nu iyo ra, ta chacuinda ñiiti nuquehe ni, ta tachi ñi tuhun cha canañi chi ra. 32Tuvi xaan ñivi ndecu nini cutanuun ra, ta quechaha cati ñi chi ra ti:

―Inda sihun chi yani cun iti nuquehe,ta nducu tuhun ñi chihun―cati ñi.

33 Ta cati ndico ra chi ñi ti:―¿Yoo ñivi cuu sihi yu chi yani yu?

―cati ra.34Tacan, ta ndehe ra nini cuta nu ndecu

ñivi nuun ra, ta cati ra ti:―Ndehe ndo. Ihya iyo sihi yu chi

yani yu. 35 Ñivi ndacu cuhva cuni raNdioo―ñican cuu yani yu chi cuhva yu chisihi yu ―cati ra chi ñi.

4Cahan ra Jesuu iin cuhva yoso cuhva

chata cuati iin rai chiti(Mt. 13.1‑9; Lc. 8.4‑8)

1 Tacan cuu, ta inga chaha quechahasacuaha ndico tucu ra Jesuu yu tañuhuncan, ta tuvi xaan ñivi nducuiti tucu nu iyora. Chacan cuu cha ni quihvi tucu ra tichitundoo, ta ni chacunda ra tichi tundoo cancha iyo yu nduta can, ta ndoo ndihi ñivican nu ñuhun yu tañuhun can. 2 Cuahaxaan cuhva quechaha sacuaha ra Jesuu chiñi, ta cati tuhun ra chi ñi ti:

3―Cua tasoho ndo tuhun ya. Cha cua-han iin rai, vati cua cata cuati ra chiti.4Ni chata cuati ra chi chi, ta quehni suhvachi nu iti, ta quichi ri saa, ta chachi ri chichi. 5 Inga suhva chiti can quehni nu iyoxaan yuu, ta ñahni vaha ñuhun nu indachi, ta quii xaan cana chi, socoña cocon iyoñuhun can. 6 Cana ri nicandi, ta quechahaxii chi, ta neti cuii chi, vati ñahni yoho chicha vaha. 7 Inga suhva chiti can quehni nuiyo iñu, ta ni chahnu tahan iñu, ta chasiiñu cannuun chi, ta ñahni chiti chi chacoo.8 Inga suhva chi quehni nu ñuhun vaha, tacana chi, ta cocon chi, ta chacoo chiti chi.Iin chiti can chaha inga oco uchi chiti chi,

Page 56: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 4:9 53 TUTU MACU 4:31ta inga chiti can chaha uni xico chiti chi,ta inga chiti can chaha iin ciendu chiti chi.Tacan cati ra Jesuu.

9 Ta cati ra chi ñi ti:―Na cua taa ndihi ndo soho ndo tuhun

ya ―cati ra.Chaha ra Jesuu cuenda ñacu cahan ra

cuhva can(Mt. 13.10‑17; Lc. 8.9‑10)

10Tacan cuu, ta inga hora iyo siin suhvañivi iyo chi ra Jesuu, ta chica tuhun ñi chira ñaan tuhun cuu cuhva can. Chica tuhuntahanndihi uchi uvi ra sacuaha chi ra, [vatiña chito tahan ra]. 11 Tacan, ta quechahacati ndico ra Jesuu chi ñi ti:

―Maan ndo cua cutuni ini ndo yosocuhva cua cundaca ñahan ra Ndioo, socoña cua coto inga ñivi ña iyo chi ra Ndioo.Mani chi cuhva cahin chi ñican. Nu niquichi quivi cuni coto ñivi ñaan cha cuutuhun ya, soco ña ni chaha ra Ndioo ndacua nda vitin. 12Chacan cuu cha cua ndeheñi ñaan cha cua coo, soco ña cua coto ñiñaan cha cuu cha cua ndehe ñi. Cua cunisoho ñi tuhun, soco ña cua cutuni ini ñiñaan tuhun cuu chi, coto cua ndico cooanima ñi, ta cua naan cuati ñi ―cati ndicora Jesuu.

Cati ra Jesuu ñaan tuhun cuu cuhva can(Mt. 13.18‑23; Lc. 8.11‑15)

13 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Tuña nituni ini ndo cuhva can, ña cua

cutuni ini ndo ndihi ca cuhva cua cahin.14 Rai chata cuati chiti can cuu sava ni tacua iin ra cati tuhun tuhun vaha chi ñivi,15 ta iyo ñivi cuu sava ta cua chiti quehninu iti. Chini ñi tuhun can, soco quii xaanquichi run Satanaa, ta sanaan run tuhunni chini soho ñi, 16 ta iyo inga ñivi cuu savata cua chiti quehni nu iyo xaan yuu. Chinisoho ñi tuhun can, ta chinu ini ñi chi chi,ta sii xaan cuni ñi, 17 soco cuuñi sava ta cuachiti can, vati ñahni nu cua cuhun yohochi. Chacan cuu cha ndoo vaha ñi suhvani quivi, soco yatin xaan cua ndoyo ñuhunñi, tu cua ndehe ñi tu ndoho, tu cua cunicani ñivi chi ñi, vati chinu ini ñi tuhun can,18 ta inga tucu ñivi cuu sava ta cua chiti chaquehni nu iyo iñu. Ñican cuu ñivi chinisoho tuhun vaha can, 19 soco saxini xaanñi cha cua tahan ñi ihya nu ñuhun ñuñiviya, ta cuni xaan ñi cha cua coo xuhun ñi,vati chinu ini ñi cha sandahyu ñahan ñivichi ñi, ta iyo xaan cha sasaca xini ñi, tandihi cha cutañu ñi chasi nuun tuhun can,

ta ñahni chiti chi cua coo, 20 ta inga ndicotucu ñivi cuu sava ta cua chiti cha quehninu ñuhun vaha. Chini soho ñi tuhun can,ta savaha ñi cuhva cati chi. Cua coo xaanchiti chi. Iin chiti can chaha oco uchi chitichi, ta inga tucu chiti chaha uni xico chitichi, ta inga ndico tucu chiti can chaha iinciendu chiti chi―cati ra Jesuu, [vati tacanni iyo ñivi cha chini ñi tuhun chiti can chacati tuhun ra Jesuu].

Cuhva iyo iin ñuhun ndichin(Lc. 8.16‑18)

21 Cati ra Jesuu chi ñivi can ti:―Ña tuhva ñivi taa ñi ñuhun ndichin,

ta chaqui ndaa ñi chi chi tichi tica, ta ni ñatihi ñi chi chi xuu chito ñi. Chaqui ndaañi chi chi nu candileru, [vati tacan ndichinvaha ndehe ndihi ñivi can]. 22 [Tacan catiyu,] vati cua coto ndihi ñivi ndihi chasavaha xehe ñivi. 23 Na cua taa vaha ndosoho ndo ndaa ndo iyo soho ―cati ra,[vati tacan ni cua coto ñivi yoso cuhva cuacundaca ñahan ra Ndioo].

24 Cati tahan ra chi ñi ti:―Na cua savaha ndo cuhva cha ni

tasoho ndo. Cuhva cua savaha ndo chi ñivicua savaha tahan ra Ndioo chi ndo, ta cuanandaa ca cha cua savaha ra chi ndo. 25Tucua satiñu vaha yo cuenda ra, vii ca cua cooca chi yo. Tu ña cua satiñu vaha yo cuendara, cua naan cha iyo chi yo ―cati ra, [vatinini xaan cua satiñu vaha ñivi tiñu Ndioo].

Cuhva yoso cuhva chahnu ndihi chititachi ñivi

26 Ta cati tuhun tahan ra Jesuu chi ñi ti:―Nu cua cundaca ñahan ra Ndioo cuu

sava ta cua iin rai tachi chiti tichi ñuhun.27 Cha cuaa quixi ra, ta ndoyo ndico rachinucahni, soco ña chito ra yoso cuhvacana chiti can, ta ni ña chito ra yoso cuhvachahnu chi, 28 ta maan maan ñuhun canchaha cha cua coo chiti chi. Xihna cuiicana chi, ta sa quee yoco chi, ta nuun yocochi quichi chiti chi. 29 Tacan, ta quechahaquihvi cuaan chi, ta quii ni cua tahnda chi,vati cha queta quivi cua sucu ra chi chi―cati ra Jesuu, [vati tacan ni quechahachinu ini ñivi chi ra Ndioo].

Cuhva iyo chiti motasa(Mt. 13.31‑32; Lc. 13.18‑19)

30 Cati ndico tucu ra Jesuu chi ñi ti:―Iyo iin cuhva cua cati tuhin chi ndo

yoso cuhva iyo nu cua cundaca ñahan raNdioo. 31 Nu cua cundaca ñahan ra cuusava ta cua iin chiti motasa, ta ndihli xaan

Page 57: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 4:32 54 TUTU MACU 5:14chi. Ñahni inga chiti tachi yo tichi ñuhuncha ndihli ca. 32 Tachi yo chiti can, tacana chi, ta chahnu chi, ta ñahni inga cuhucahnu sava ta cua cuhu can, ta nahnu xaansoco chi cuu. Chacan cuu cha savaha ri saataca ri nuun chi, vati vati xaan chi ―catira, [vati tacan ni cha cuahan ndutuvi ñivichinu ini chi ra Ndioo].

Mani chi cuhva sacuaha ra Jesuu chi ñivican

(Mt. 13.34‑35)33 Cuaha xaan cuhva can cati tuhun ra

Jesuu chi ñi. Tacan sacuaha ra tuhun vahacan chi ñi cuhva cua cuu cuni soho ñituhun can. 34Mani chi cuhva cahan ra chiñi, soco chi ra sacuaha chi ra chaha vahara cuenda hora quee siin ra ta ra.

Cati ra Jesuu ti cua cutaxin tati chi nduta(Mt. 8.23‑27; Lc. 8.22‑25)

35 Cha cua ini xaan suvi ni quivi can, taquechaha cati ra Jesuu chi ra sacuaha chira ti:

―Na coho inga chiyo tañuhun ya―catira.

36 Tacan cuu, ta quee ra ta ra nu iyocuiti ñivi can. Quihvi tahan ra sacuahachi ra tichi tundoo can, ta cuahan ra tara. Tacan, ta cuahan tahan inga uvi unica tundoo. 37 Tacan cuu, ta nihin xaansuhva caa tati can, ta ndava nduta tichitundoo can. Chacan cuu cha cuni cutu chichi nduta. 38 Tacan, ta ni vii quixi ra Jesuuiti suhma tundoo can, ta quixi ra siqui iinsahmaxini nanihin ra. Sandoyo ra ta ra chira, ta quechaha cati ra ta ra chi ra ti:

―¿Atu ña saxini cun cha cua cuvi ndi,ta maestru? ―cati ra ta ra.

39 Chacuhun ini ra Jesuu, ta quechahacati ra ti na cutaxin tati can, ta cati ra chimaan nduta can ti:

―Taxin taxin cua coun―cati ra.Tacan cuu, ta ni chacuita tati can, ta

taxin taxin chacava ndico nduta can, 40 taquechaha nducu tuhun ra Jesuu chi ra tara ti:

―¿Ñacu cuyuhvi xaan ndo? ¿Ñacu ñachinu ini ndo? [Ña vaha cha iyo ndo tacan]―cati ra.

41Ni vii yuhvi xaan ra ta ra, ta quechahanducu tuhun ra ta ra chi tahan ra ti:

―¿Yoo rai cuu rahya, vati sacuinu tatichi nduta tañuhun ya cha ni cahan ra?―cati ra ta ra.

5Ñuhun tati cuihna anima iin rai ñuhun

Gadara(Mt. 8.28‑34; Lc. 8.26‑39)

1 Tacan cuu, ta queta ra ta ra inga chiyotañuhun can nu cuu chi ñuhun Gadara.2 Quee ra Jesuu tichi tundoo can, ta yatinni satahan iin rai ñuhun tati cuihna animachi ra. Iti camasandu quee ra ndahvi can.3 Iyo cuii racan nu iyo ñaña ndii, ta ñacuu ca cuhni ñivi chi ra ni chi cadenacaa. 4 Cuaha chaha cha chuhni ñi chi rachi manea chi cadena, soco ni chahndacuati ra ndihi cadena can, ta ni sachehe ramanea can, ta ni ña cuu ca sandumasu niiin rai chi ra. 5Ndihi quivi ta ndihi cha cuaachica cuu ra yucu can, ta chica cuu ra ca-masandu can, ta cana chaa ra, ta sanicuehera chi ra chi yuu can. 6Chica vachi ra Jesuu,ta ndehe ra chi ra, ta quechaha chinu ra.Chinu ra nu vachi ra Jesuu, ta chacuiñichiti ra iti nuun ra. 7 Tacan, ta nihin xaancana chaa ra ndahvi can, ta quechaha catira chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun chihin yu,ta Jesuu? Maun cuu sehe Ndioo ra cuu racahnu xaan. Cahan rai yu chihun cuendaraNdioo ti na ña cua sasacon xini yu―catira.

8 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Yoho tati cuihna, cua queun tichi an-

ima rahya ―cati ra.9Nducu tuhun ra Jesuu chi run ti:―¿Ñaan nani cun? ―cati ra chi run.Ta ni quechaha cati ndico run chi ra ti:―Legioon nani yu, vati cuaha xaan ndi

iyo ―cati run.10 Tacan, ta cuaha xaan cahan ndahvi

xaan run chi ra Jesuu ti na ña cua tava ndaara chi run tichi cuhu can. 11 Yucu can iyocuaha xaan ri quini. Chica cuu ri tixiti ri.Nanducu ri cha cua cachi ri, 12 ta quechahacahan ndahvi ndihi run tati cuihna can chira Jesuu, ta cati run chi ra ti:

―Tachi cun chi ndi nu ñuhun quini can,ta cua quihvi ndi tichi ri ―cati run ta run.

13 Tacan, ta chaha ra Jesuu cha cuacuhun run, ta quee run tati cuihna can,ta quihvi run tichi maan quini can, taquechaha ca chinu ndihi ri quini, taquicoyo ri nu chani nuun chi yu tañuhuncan. Ni chihi ndihi ri tichi nduta tañuhuncan, ta uvi mil ri cuu ri ni chihi.

14Tacan cuu, ta chinu ndihi ra sacuendachi ri quini can, ta chaha ra ta ra cuenda

Page 58: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 5:15 55 TUTU MACU 5:40chi ndihi ñivi can. Chaha ra ta ra cuendachi ñivi iyo tichi ñuun, ta chaha tahan rata ra cuenda chi ñivi iyo chiqui. Chacancuu cha quee ñi cuahan ñi, vati cua ndehetahan ñi ñaan cha cuu cha ni cuu. 15Quetañi nu iyo ra Jesuu, ta ndehe ñi ti iyo ra chandehe tu ndoho can, ta ndaa ra. Nami rasahma, ta cha iyo vaha xini ra, ta suvi nimaan ra cuu ra cha cuñuhun cuaha xaanrun tati cuihna can, ta quechaha cuyuhvixaan ñi, 16 ta suvi ni ra ni ndehe cha nitahan ri quini can chaha cuenda chi ñiñaan cha cuu cha ni tahan ra cha ñuhuntati cuihna anima. Chaha tahan ra ta racuenda ñaan cha cuu cha ni tahan ri quinican, 17 ta quechaha cahan ndahvi ñican chira Jesuu ti na cua quee ra ñuhun nu iyomaan ñi, ta na cua cuhun ra.

18 Tacan cuu, ta quihvi ndico ra Je-suu tichi tundoo can, ta quechaha cahanndahvi xaan ra cha cuñuhun tati cuihnaanima chi ra, vati cuni ra cuhun tahanra chi ra, 19 soco ña ni chaha ra Jesuu.Quechaha cati ra chi ra ti:

―Cuahan iti vehun nu iyo ñivi cun, tacuhvon cuenda chi ñi ñaan cha cuu cha nisavaha chitoho cun chihun. Cua cuhvoncuenda chi ñi yoso cuhva ni cundahvi inira chihun―cati ra Jesuu chi ra.

20 Tacan, ta cuahan ra, ta quechaha catituhun ra chi ñivi ñuhun Decápoli can ñaancha cuu cha ni savaha ra Jesuu chi ra, ta iyoxaan quechaha cuni ñi.

Cuhvi sehe ra Jairo, ta sayani ndaha iinñahan sahma ra Jesuu

(Mt. 9.18‑26; Lc. 8.40‑56)21 Tacan cuu, ta quihvi ndico tucu ra

Jesuu tichi tundoo can, ta yaha tucu rainga chiyo tañuhun can, ta nducuiti ndicotucu tuvi ñivi nu ni queta ra yu tañuhuncan. 22 Queta tahan iin ra ndiso tiñucuenda ve ñuhun, ta Jairo nani ra. Ndehera chi ra Jesuu, ta ni chacuiñi chiti ra itinuun ra. 23 Quechaha cahan ndahvi xaanra chi ra Jesuu, ta cati ra chi ra ti:

―Cha cuni cuvi ña luhu sehi. Na coho,ta tison ndahun chi ña, ta cua nduvaha ña,ta ña cua cuvi ña ―cati ra chi ra.

24 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi ra,ta ndicu tuvi xaan ñivi chi ra. Nihin xaanindi ra tañu ñivi can, 25 ta queta iin ñahan.Uchi uvi cuiya cha iyo xaan niñi ña chiña. 26 Cha cuaha xaan tu ndoho ndeheña, vati cuaha xaan ra ñatatan ndehe chiña, ta sanaan ña ndihi cha iyo chi ña, ta

ña ni nduvaha ña, soco xaan ca cuahansanihin chi chi ña. 27 Chini ña cha cahanñivi cuenda ra Jesuu, ta quichi ña iti chatara savamahñu ñivi can, ta sayani ndaha ñasahma ra, 28 vati cati ña ti tu cua sayanindaha ña―masi sahma ra, cua nduvahaña, cati ña. 29 Tacan cuu, ta quii xaan nichacuita niñi ña chi ña, ta ni chito ña ti chani nduvaha ña tu ndoho tahan ña, 30 ta quiixaan ni tuvi ini ra Jesuu cha quee tu ndeeini chi ra. Chacan cuu cha ndico coo ramahñu ñivi can, ta quechaha nducu tuhunra ti:

―¿Yoo cuu cha ni sayani ndaha sahme?―cati ra.

31 Ta quechaha cati ra sacuaha chi ra ti:―Ndehun vati tuvi xaan ñivi chacuhun

chihun, ta nducu tuhun cun yoo ni sayanindaha chihun―cati ra ta ra.

32 Quechaha nanducu nuun maan ra Je-suu nini cuta nu inda ñivi can, vati cuni randehe ra yoo ñi ni sayani ndaha sahma ra.33 Tacan, ta quechaha cuyuhvi xaan maanña ñahan can, ta quisi chi chi ña, vati chitoña ñaan cha cuu cha ni tahan ña, ta tuhvaña nu inda ra, ta ni chacuiñi chiti ña itinuun ra, ta cahan ndicha ña ndihi cha nitahan ña. 34 Cati ndico ra Jesuu chi ña ti:

―Cha ni nduvahun, vati chinu ini cun.Cuahan vitin, ta na cua coo vii anima cun,vati cha naan tu ndoho tahun, sihi ―catira chi ña.

35 Ni vii cahan ra Jesuu chi ñacan, taqueta uvi ñivi vachi iti vehe ra Jairo can,ta cati ñi chi ra ti:

―Cha ni chihi sehun. Ña cua satañu conchi ra maestru ―cati ñi.

36 Chini ra Jesuu tuhun cha cahan ñi, taquechaha cati ra chi ra ndiso tiñu can ti:

―Ña cua cuyuhvi cun. Ini cha cua cuinuini cun ―cati ra.

37 Tacan, ta ña chaha ra Jesuu cha cuacuhun tahan ndihi ca ñivi can chi ra. Manira Pedro chi ra Jacobo chi ra Juaan yanira Jacobo can [chi ra Jairo] chaha ra, tacuahan tahan ra ta ra chi ra. 38 Tacan cuu,ta queta ra ta ra vehe ra Jairo can, ta ndehera Jesuu ti cuvaa xaan ñivi can. Ndahyuchaa ñi, ta chacu xaan ñi. 39 Quihvi ratichi vehe ra Jairo can, ta quechaha nducutuhun ra chi ñi ti:

―¿Ñacu cuvaa xaan ndo? ¿Ñacu chacuxaan ndo? Ña chihi ña luhu ya. Quixi nimaan ña ―cati ra.

40 Ta quechaha chacu cata ñi cha cahanra Jesuu, ta tava ndaa ra chi ndihi ñican iti

Page 59: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 5:41 56 TUTU MACU 6:18nuquehe. Quihin ra chi sutu ña chi sihi ñachi ra quichi chi maan ra, ta tuhva ra nucaa ña luhu can. 41Tiin ra Jesuu ndaha ña,ta quechaha cati ra chi ña ti:

―Talita cumi ―cati ra.Tuhun hebreo can cati ti cahin chi yoho,

xihi. Ndoyo, cati chi.42 Tacan cuu, ta ni ndoyo ña, ta

quechaha chica cuu ña. Cha iyo tahanña iin uchi uvi cuiya ña. Suvi ni hora caniyo xaan iyo xaan quechaha cuni ñivi can,43 ta quechaha cati tuhun xaan ra Jesuu chiñi, vati ña cuni ra cha cua coto ni iin ñivicha ni savaha ra. Tacan, ta cati ra ti na cuacuhva ñi cha cua cachi ña.

6Queta ndico ra Jesuu ñuun Nazaret(Mt. 13.53‑58; Lc. 4.16‑30)

1 Tacan cuu, ta ni quee ra Jesuu ican, tacuahan ra iti ñuun ra, ta ndicu tahan ñivisacuaha chi ra. 2 Quivi sábadu [quivi ndaatatun ñivi] cuu chi, ta quechaha sacuahatucu ra chi ñivi iyo ve ñuhun can. Tuvi ñivichini tuhun cha cahan ra, ta iyo xaan cuniñi. Quechaha nducu tuhun ñi chi tahan ñiti:

―¿Ndaa iti cutuhva ra tuhun ya? ¿Yoorai chaha cha chini tuni chi ra? ¿Yoso cuusavaha ra cuhva cahnu xaan can? 3 Saxinindiuhu ti rahya cuu sehe ñaMaría. Yani rachi ra Jacobo chi ra José chi ra Juda chi raSimón. Ihya iyo tahan cuhva ra chi maanyo, ta sata tahan ra vitu ―cati ñi ta ñi.

Ndutahñu cuni ñi ndehe ñi chi ra Jesuu,4 ta cati ra Jesuu chi ñi ti:

―Sacahnu ndihi ca ñivi chi ra cahancuenda ra Ndioo, soco nda ñuun ra ndavehe ra chi ñivi ra―ña sacahnu ñi chi ra―cati ra Jesuu.

5Ña ni cuu savaha ra Jesuu ni iin cuhvatican, [vati ñuun nu ni quichi cuahnu racuu chi]. Tiso ni ra ndaha ra chi iin uviñivi cuhvi, ta sanduvaha ra chi ñi. 6 Iyoxaan cuni ra, vati ña cuni ñi cuinu ini ñi.Chahan ra ndihi ñuun iyo ican, ta sacuahara chi ñivi can.

Tava tiñu ra Jesuu chi ndihi uchi uvi rasacuaha chi ra

(Mt. 10.5‑15; Lc. 9.1‑6)7 Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chi ndihi

uchi uvi ra sacuaha chi ra, ta quechahatava tiñu ra chi ra ta ra. Uvi uvi ra ta ratava tiñu ra, ta chaha ra tu ndee ini chi rata ra ti na cua tava ra tati cuihna anima

ñivi. 8 Cati tuhun ra chi ra ta ra ti ñahnicha cua cuiso ra ta ra nu cua cuhun ra. Ñacua cuiso ra yunu. Ña cua cuiso ra cha cuacachi ra. Ña cua cuiso ra xuhun tichi itira. Ña cua cuiso ra. Iin tuhun ni yutun cuacunaan ra. 9 Cua cunda chaha ra, soco ñacua cundichin toto ra uvi sahma, 10 ta catira Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cua coo nuun ndo ndaa vehe cua qui-hvi ndo. Tican cua coo nuun ndo nda cuanda quivi cua quee iti tucu ndo. 11 Tu ñacua quihin cuenda ñivi chi ndo, tu ña cuatasoho ñi tuhun cua cahan ndo, cua queendo tican, ta cua naquisi ihni ndo yuhmaiñi chaha ndo nu cua ndehe ñi. Chacancuu cha cua coto ndihi ñivi ti ña vaha chandacu ñican. Cati ndicha yu chihin ndo tinihin xaan cua coo tu ndoho chi ñivi ñuunSodoma chi ñivi ñuun Gomorra quivi cuacutuni ñivi ñuñivi, soco nihin xaan ca cuacoo tundoho chi ñivi ña cua quihin cuendachi maan ndo―cati ra Jesuu.

12 Tacan cuu, ta quee ra ta ra, ta cuahanra. Cati tuhun ra ta ra ti na cua nacoo ihniñivi cuati ndacu ñi, 13 ta tava ihni ra tara cuaha xaan tati cuihna indi anima ñivi.Choso tahan ra ta ra aceite chi ñivi cuhvi,ta sanduvaha ra ta ra chi ñi.

Chihi ra Juaan ra sacuanduta(Mt. 14.1‑12; Lc. 9.7‑9)

14 Tacan cuu, ta chito tahan ra Herodera ndaca ñahan ñuhun can, vati cha cahanndihi ñivi yoso cuhva ni savaha ra Jesuu.Iyo ñivi cati ti:

―Juaan ra sacuanduta cuu ra savahandihi chacan, ta vitin cha natacu ndico ratañu ñivi ndii. Chacan cuu cha iyo xaan tundee ini chi ra ―cati ñi.

15 Ta inga ñivi cati ti:―Elía cuu ra ―cati ñi.Ta inga tucu ñivi cati ti:―Iin ra cahan cuenda ra Ndioo cuu ra,

vati iyo ra cuhva ni chacoo ra ni cahantuhun Ndioo tiempu chahnu―cati ñi.

16 Tacan, ta chini ra Herode tuhun can,ta quechaha cati ra ti:

―Cha ni quende xini ra Juaan, soco chani nandoto ndico ra ―cati ra Herode can.

17 Tacan cati ra Herode, vati suvi nimaan ra tachi tiñu ti na cua cu tiin tiñu chira Juaan, ta tihi ra chi ra ve caa, vati chaquihin cuenda ra Herode chi ña Herodíañasihi ra Felipe yani ra, ta tandaha ndicotucu ra Herode chi ña, ta ñasihi ra cuu ñaquivi can. 18Ni tihi ra Herode chi ra Juaan

Page 60: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 6:19 57 TUTU MACU 6:38can ve caa, vati cha cati ra Juaan chi ra tiña chaha ley cha cua quihin ra ñasihi yanira, cati ra Juaan can.

19 Tacan, ta quihin xaan ña Herodíatisihi ndehe ña chi ra Juaan, ta cahni ñachi ra cuni ña, soco ña cuu chi maan ña,20 vati cuyuhvi ra Herode chi ra Juaan can,vati chito ra ti rai cuiti vaha cuu ra Juaan,ta ñahni cuati ndacu ra. Chacan cuu chacumi vaha ra Herode chi ra, ta sii xaancuni ra chini ra tuhun cahan ra Juaan, socoña nihin ra Herode cuhva yoso cua saxinira. 21 Tacan cuu, ta queta iin quivi, ta ninihin ña Herodía cuhva, vati cua sacahnura Herode iin vico, vati cha queta cuiya ra.Chacan cuu cha cua tiso vaha ra, vati cuasacachi ra chi ra cumi tiñu chi ra ndacañahan chi ra sandaru ta ra chi ndihi ra sutuñuun iyo ñuhun Galilea can. 22 Tacan cuu,ta quihvi ña tivaa sehe ña Herodía can nundaa ra ta ra, ta chita chaha ña yaa, ta siixaan quechaha cuni ra Herode chi ndihi randecu chi ra yumesa can, ta quechaha catira Herode can chi ña tivaa can ti:

―Cua cati maun ndaa cha cuu cha cunimaun, ta cua cuhve chi chi chihun ―catira.

23 Cahan rai ra chi ña, ta cati ra ti cuacuhva ra ñaan cha cuu cha chica ña chihinra. Cua cuhva ra nda sava ñuhunndaca ña-han ra chihin ña, tu cua cuni ña. 24 Tacan,ta quee ña cuahan ña, ta quechaha nducutuhun ña chi sihi ña ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua ndaque chi ra?―cati ña.

Ta cati ndico sihi ña chi ña ti:―Na cua cuhva ra xini ra Juaan ra

sacuanduta ―cati ña chi ña.25Tacan, ta quii xaan ni quihvi ndico ña

tivaa can nu ndaa ra Herode can, ta catindico ña ti:

―Yuhu cuni yu cha cua cuhvon xinira Juaan ra sacuanduta tichi chicoho chavitin vitin ―cati ña chi ra.

26 Tacan cuu, ta ndahvi xaan quechahacuni ra Herode can, vati cha ni cahan raira chi ña, ta ña cuni ra cati ra chi ña ti ñacua cuu, vati iyo tahan ra ndecu yu mesachi ra. 27 Tacan cuu, ta sa ni tava tiñu rachi iin ra chahni ñivi ti na cua cu quihin raxini ra Juaan. 28Cuahan racan, ta queta ra,ta chahnda ra sucun ra Juaan nu ndaa rave caa can, ta quichi ndaca ra xini ra tichichicoho can, ta chandaca ra chi chi chi ñativaa can, ta chaha ña tivaa can chi chi chisihi ña.

29 Tacan cuu, ta chito ra sacuaha chi raJuaan can, ta chaquihin ra iquin cuñu ra,ta cuchi ra chi ra.

Chaha ra Jesuu cha chachi uhun mil rai(Mt. 14.13‑21; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14)

30 Ni nducuiti ndico tucu ra tatun raJesuu iti nuun ra [nu ni chahan ra ta ra], tachaha ra ta ra cuenda ndihi cha ni savahara ta ra. Chaha tahan ra ta ra cuendandihi cha ni sacuaha ra ta ra chi ñivi, 31 taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Coho, vati cua quee siin yo tichi cuhu,ta cua cunda tatun nuun yo suhva quivi.

Tacan cati ra Jesuu, vati tuvi ñivi quichi,ta tuvi ñi cuahan ndico, ta ña cuyatin ra tara cachi ra. 32 Tacan, ta quihvi ndico tucura ta ra tichi tundoo, ta quee ra cuahanra. Quee siin ra ta ra tichi cuhu, 33 socotuvi ñivi ndehe ti cha cuahan ra ta ra, tachito ñi ndaa iti cuahan ra ta ra. Quee ñindihi ñuun can, ta chinu ñi cuahan ñi ican,ta queta xihna maan ñivi can. Tacan ninducuiti tucu ñi. 34 Tacan cuu, ta quetara Jesuu tican, ta quee ra tichi tundoo can,ta ndehe ra ti cha iyo cuiti tucu tuvi ñivi,ta uhvi xaan cuni anima ra cha ndehe rachi ñivi can, vati iyo ñi sava ta cua iyo rimbee, ta yoni sacuenda chi ri. Tacan, taquechaha sacuaha tucu ra chi ñi. Cuahaxaan sacuaha ra chi ñi. 35Cha cua ini xaan,ta tuhva ra sacuaha chi ra Jesuu nu iyo ra,ta quechaha cati ra ta ra ti:

―Mani cuhu cuu chi ihya, ta cha cuaini xaan vitin. 36 Na cua saña tahun chiñi. Chacan cuu cha cua cuu cuhun ñi ndihiñuun iyo yatin ihya, ta cua cuu sata ñi ñaancha cua cachi ñi, [vati ña ndiso ñi cha cuacachi ñi] ―cati ra ta ra.

37 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cuhva maan ndo cha cua cachi ñi

―cati ra.Ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chi ra

ti:―¿Atu cua cu sata ndi uvi ciendu xuhun

denario paan, ta cua cuhva ndi cha cuacachi ñi? ―cati ra ta ra.

38 Ta nducu tuhun ndico maan ra chi rata ra ti:

―¿Yoso tahan paan iyo chi ndo? Cua cundehe ndo ―cati ra.

Cha chito ra ta ra, ta cati ndico ra ta rati:

―Uhun tahanpaan cuu chi, ta uvi tahantiaca ―cati ra ta ra.

Page 61: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 6:39 58 TUTU MACU 7:739 Tacan, ta cati tuhun ra Jesuu ti na

cua cunda ñi nu ñuhun nu iyo ita cuii can.Iin iin cuenda ñi cua cunda ñi, 40 ta tacanni chacunda ñi. Ni chacunda iin cuendañi ciendu ciendu ñi, ta ni chacunda tahaninga cuenda ñi uvi xico uchi uvi xico uchiñi. 41 Tacan cuu, ta quihin ra Jesuu ndihiuhun tahan paan can chi nduvi tahan tiacacan, ta ndehe ndaa ra iti siqui andivi, tachaha ra iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, tachahnda cuati ra paan can, ta chaha rachi chi chi ra sacuaha chi ra, vati na cuacuhva ra chi chi chi ñivi can, ta natahvitahan ra nduvi tahan tiaca can chi ndihiñi. 42 Chachi ndihi ñivi can, ta ni ndahaini ñi. 43Tacan, ta canihin ra ta ra uchi uvitica chitu chehle can, ta uhun paan chi uvitiaca cuu chi. 44Queta uhun mil rai cuu rani chachi paan can.

Chica ra Jesuu nu nduta(Mt. 14.22‑27; Jn. 6.16‑21)

45 Tacan cuu, ta cati tuhun ra Jesuu chira sacuaha chi ra ti na cua quihvi ra ta ratichi tundoo, ta cua cuhun ra ta ra iti nuun.Nda inga chiyo tañuhun can cua cuhunra ta ra nuun iyo ñuun Betsaida can, vaticua saña tahan xihna ra Jesuu chi ñivi can.46Tacan cuu, ta saña tahan ra Jesuu chi ñi,ta quee ra cuahan ra iin siqui yucu, vaticuni ra cahan ra chi ra Ndioo. 47 Cha cuaacuu chi, ta cuahan tundoo mahñu ndutatañuhun can, ta ndoo maan iin tuhun raJesuu nu ñuhun. 48 Tacan, ta ndehe raJesuu ti chitatun xaan ra ta ra cha sacunura chi maan tundoo, vati nihin xaan vachitati iti nuun tundoo. Cha yatin caa uni chavachi tuvi cuu chi, ta tuhva ra Jesuu nucuahan ra ta ra. Chica ra nu nduta can, tacuni ra cua yaha ra iti nuun ra ta ra, 49 socondehe ra ta ra ti cha chica ra nu nduta can,ta saxini ra ta ra ti xiñahñu ndii cuu ra, taquechaha cana chaa ra ta ra. 50 Ndihi racuu ra ndehe chi ra, ta yuhvi xaan ra ta ra.Tacan, ta nducahan ra Jesuu chi ra ta ra.Cati ra chi ra ta ra ti:

―Cua cundee ini ndo. Yuhu cui. Ña cuacuyuhvi ndo ―cati ra.

51 Tacan cuu, ta quihvi tahan ra Jesuutichi tundoo nu indi ra ta ra, ta ni chacuitatati can, ta quechaha saxini xaan ra ta ra.Iyo xaan quechaha cuni ra, 52vati ña nituniini ra ta ra cuenda paan can, ta ni ña cunira ta ra cuinu ini ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi ñivi cuhvi ñuunGenesaret can

(Mt. 14.34‑36)53 Tacan cuu, ta queta ra ta ra inga

chiyo yu tañuhun can nu cuu chi ñuunGenesaret, ta chuhni ndaa ra tundoo canyu nduta can. 54 Nu ni quee ra ta ra ititichi tundoo, ta quii xaan nacoto ñivi chira Jesuu. 55 Chacan cuu cha chinu ñi ninicahnu ñuhun can, ta quechaha chandacañi chi ñivi cuhvi caa nu yuvi, vati chiniñi tuhun ndaa iti iyo ra. 56 Yaha ra Jesuundihi ñuun iyo tican, soco ndihi nu yahara chaqui ñi chi ñivi cuhvi iti nuyahvi, tacahan ndahvi ñi chi ra ti na cua sayanindaha ñi cuhvi can―masi nu tuvi sahmara. Tacan cuu, ta nduvahandihi ñivi sayanindaha sahma ra.

7Cati ra Jesuu ñaan cha cuu cha sacaquini

chi ñivi(Mt. 15.1‑20)

1 Iti ñuun Jerusalén ni quichi ra fariseochi uvi uni ra sacuaha ley chahnu, tanducuiti tahan ra ta ra nu iyo ra Jesuu.2Ndehe ra ta ra ti cha chachi ñivi sacuahachi ra Jesuu, ta ña ndoo ndaha ñi cuendacostumbre. Tacan cati ra ta ra ti chandacu ñi cuati, 3 vati ña tuhva ra fariseochi ndihi ñivi judío can cachi ñi, tu ñacua nacata vaha xihna ñi ndaha ñi cuhvaiyo costumbre savaha ñivi ñi nu ni quichiquivi. 4 Chahan ñi nuyahvi, ta nacataxihna ñi ndaha ñi cuhva iyo costumbre,ta sa cua cuu cachi ñi. Cuaha xaan cacostumbre iyo chi ñi. Nacata ñi yachin.Nacata ñi casitu. Nacata ñi quisi. Nacatañi yuvi. Nacata ñi, 5 ta nducu tuhun maanra fariseo chi maan ra sacuaha ley can chira Jesuu ti:

―¿Ñacu ña sacahnu ñivi sacuaha chi-hun costumbre cuhva ni sacahnu ñivi yonu ni quichi quivi? Chachi ñivi sacuahachihun, ta ña ndoo ndaha ñi cuenda cos-tumbre ―cati ra ta ra.

6 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Chaha vaha ra Isaía cuenda yoso

cuhva iyo ndo, vati rai uvi yaa cuu ndo.Cha cati tutu Ndioo ti:Cati ñivi can ti cha sacahnu ñi chihin ra

Ndioo,soco ña sacahnu ñi chihin ra chi anima ñi.7Ñahni yavi ndaa cha sacahnu ñi chihin ra,vati sacuaha ñi tuhun cha saxini ñivi

ñuñivi,

Page 62: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 7:8 59 TUTU MACU 7:34ta cati ñi ti tuhun Ndioo cuu chi,cati ra Isaía can tiempu chahnu. 8 Chanacoo ndo cha ni cati tuhun ra Ndioo, tasacuinu ndo costumbre cuhva cati ñivi,vati nacata ndo casitu. Nacata ndo yachin,ta cuaha xaan ca chacan ndacu ndo ―catira chi ra ta ra.

9 Tacan, ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Tava ndaa ndicha ndo cha cati tuhun

ra Ndioo, vati cuni ndo sacuinu ndo cos-tumbre maan ndo. 10 Tiempu chahnu catira Moisee ti cua sacahnu ñivi chi sutu ñichi sihi ñi, cati ra, ta suvi ni maan ra catindico tucu ti na cua cuvi ndicha ñivi tu cuacahan ñi ndavaha ni chi sutu ñi chi sihi ñi,cati ra, 11 ta maan ndo cati ti cua cuu catiiin ñivi chi sutu ñi chi sihi ñi ti ña cua cuutindee ñi chi ñi, vati ndihi cuii cha iyo chiñi cuu Corbaan, vati cha samani ñi chi raNdioo cuu chi. 12 Tu tacan cua cati ñi, ñacua cuhva ca ndo cha tindee ñi chi sutu ñichi sihi ñi. 13 Chacan cuu cha sanaan ndotuhun Ndioo, vati cuni ndo sacahnu ndocostumbre ndo, ta cuaha xaan cuhva canndacu ndo ―cati ra Jesuu.

14 Tacan cuu, ta cana tucu ra Jesuu chiñivi can, ta quechaha cati ra chi ñi ti:

―Ndihi ndo na cua taa vaha ndo sohondo, ta na cua cutuni vaha ini ndo.15 Ñahni cha cua cachi ñivi cuu cha cuasacaquini chi anima ñi, soco cha cua saxiniñi cuu cha cua sacaquini anima ñi. 16 Nacua taa vaha ndo soho ndo―cati ra chi ñi.

17 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu nu iyocuiti ñivi can, ta quihvi ra tichi vehe, taquechaha nducu tuhun ra sacuaha chi rañaan cha cuu cuhva can cha ni cati ra, 18 tacati ndico ra chi ra ta ra ti:

―Ña cutuni tahan ini ndo. Ña chitondo ti ñahni cha chachi ñivi cuu cha cuasacaquini chi ñi. 19Ña cua sacaquini chi chianima ñi, vati ña quihvi chi tichi anima ñi,soco quihvi chi tichi chiti yuva ñi, ta chatindico ñi chi chi ―cati ra.

Chacan cuu cha cati ra Jesuu ti ña icacuenda costumbre ni iin cha chachi ñivi,20 ta cati tucu ra chi ñi ti:

―Cha saxini ñivi chi anima ñi cuu chasacaquini chi ñi, 21vati saxini ñivi ndavahani chi anima ñi. Chehe cuu cha saxini ñivi.Saxini ñi ndavaha ni chi anima ñi. Cuni ñicoo ñi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo.Cuni ñi cahni ñi chi tahan ñi. 22 Cuni ñisuhu ñi ndatiñu tahan ñi. Cuni xaan ñi chaiyo chi tahan ñi. Mani cha ndavaha ni cuniñi savaha ñi. Cuni ñi sandahyu ñahan ñi

chi tahan ñi. Yaha xaan cuhva cha ndacuñi. Tahñu xaan cuni ñi ndehe ñi chi tahanñi. Mani ndavaha ni cahan ñi chi ra Ndioo.Rai xaan cuni ñi. Ña vaha cuni xini ñi.23Ndihi cha ndavaha ni can saxini ñivi chianima ñi, ta sa nducaquini anima ñi―catira Jesuu chi ñi.

Chinu ini iin ñahan iyo inga ñuhun chi raJesuu

(Mt. 15.21‑28)24 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu tican, ta

cuahan ra. Iti ñuun Tiro iti ñuun Sidóncuahan ra, ta quihvi ra tichi vehe ican, taña cuni ra cha cua coto ñivi cha iyo ra, socoña cuu cuindi xehe ra. 25 Quii xaan chitoiin ñahan cha iyo ra, ta quichi ña nu indira, vati ñuhun tati cuihna anima sehe ña,ta ni chacuiñi chiti ña iti nuun ra. 26 Ingatucu ñivi cuu ña, vati iti ñuhun sirofenisani cacu ña. Chica ñacan iin tu manini chira Jesuu, vati na cua tava ra tati cuihnañuhun anima sehe ña, 27 ta quechaha catira Jesuu [iin cuhva] chi ña ti:

―Cuhva cun cha cua ndaha xihna ini ñicuati, vati ña vaha cha cua quihin ndi paaniyo chi ñi, ta cua cuhva ndi chi chi chi riina cuati ―cati ra [cuenda ñivi judío canta cuenda ñivi cuu inga tucu ñivi].

28 Ta cati ndico ña chi ra ti:―Ndicha, tata, soco cua cachi ri ina

cuati ndihi chehe yuhu ñi cuati quicoyo itixuu mesa ―cati ña.

29 Ta cati ndico ra chi ña ti:―Cuahan vitin, vati vaha xaan tuhun

cha cahun. Cha quee run tati cuihna cananima sehun―cati ra.

30 Tacan cuu, ta quee ña cuahan ndicoña iti vehe ña, ta ndehe ña ti caa taxin seheña nu yuvi, ta cha ni quee run tati cuihnaanima ña.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra soho31 Quee ndico tucu ra Jesuu ñuun Tiro

can, ta yaha ra ñuun Sidón, ta queta ndicora tañuhun Galilea sava mahñu ñuhunDecápoli can. 32Tacan cuu, ta quichi ndacañivi can chi iin ra soho nu queta ra Jesuu,ta ñihin tahan ra ndahvi can. Queta ñi, tachica xaan ñi iin tu manini chi ra Jesuu tina cua tiso ra ndaha ra chi ra ndahvi can.33 Tacan, ta quihin ra Jesuu chi ra, ta queesiin ra ta ra tañu ñivi can, ta tihi ra Jesuunundaha ra tichi yavi soho ra ndahvi can,ta tivi sivi ra nundaha ra, ta taa tahan ranundaha ra yaa ra ndahvi can. 34Tacan, tandehe ndaa ra Jesuu iti siqui andivi, ta xita

Page 63: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 7:35 60 TUTU MACU 8:21ra tati ra, ta quechaha cati ra chi ra sohocan ti:

―¡Efata! ―cati ra, vati na cua nuna,cati ra chi tuhun cahan maan ñi.

35 Tacan cuu, ta sa ni nuna yavi soho randahvi can, ta nduvita yaa ra, ta quechahacahan ra. Cachin xaan cahan ra, 36 ta catituhun ra Jesuu chi ñi ti ña cua cahan ñi chini iin ñivi. Tacan cati tuhun xaan ra chiñi, soco nihin xaan ca cati tuhun ñi tuhuncan. 37 Iyo xaan quechaha cuni ñivi can, tacati ñi ti:

―Vaha xaan ndacu ra, vati chini ñivisoho, ta nducahan ñivi ñihin savaha ra―cati ñi.

8Chaha ra Jesuu cha chachi cumi mil ñivi(Mt. 15.32‑39)

1 Suvi ni quivi can nducuiti ndico tucutuvi ñivi, ta ñahni cha cua cachi tucu ñi.Tacan, ta cana ra Jesuu chi ra sacuaha chira, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

2 ―Uhvi xaan cuni yu ndehi chi ndihiñivi ya, vati cha queta uni quivi cha iyo ñichihin yu, ta ñahni cha cua cachi ñi vitin.3Tu cua tachi ndico yu chihin ñi iti vehe ñi,ta ña ta cachi ñi, cua nduva ihni ñi iti chisoco, vati iyo ñi cani xaan quichi ñi ―catira.

4 Ta nducu tuhun ndico ra sacuaha chira ti:

―¿Ndaa iti cua nihin yo cha cua cachi ñiihya tichi cuhu ya? ―cati ra ta ra chi ra.

5 Tacan, ta quechaha nducu tuhun raJesuu chi ra ta ra ti:

―¿Yoso tahan paan iyo chi ndo? ―catira.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ucha tahan chi iyo ―cati ra.6 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ñi ti na

cua cunda ñi nu ñuhun, ta quihin ra ndihiucha paan can, ta chaha ra iin tiahvi ndioochi ra Ndioo, ta sacuati ra chi chi, ta chahara chi chi chi ra sacuaha chi ra ti na cuasacha ra ta ra chi chi chi ñi, ta chaha ra tara chi chi chi ndihi ñivi can. 7 Iyo tahan uviuni tahan tiaca cuati chi ñi, ta chaha ndicotucu ra Jesuu tiahvi ndioo, ta cati ra ti nacua cuhva tahan ra chi ri chi ñi. 8Chachi ñi,ta ndaha ini ñi, ta queta ucha tica chehlecan canihin ra ta ra. 9Vasi queta cumi milñivi chachi ican. Tacan, ta saña tahan rachi ñi. 10 Tacan cuu, ta quihvi ndico raJesuu chi ra sacuaha chi ra tichi tundoo, tacuahan ra ta ra iti ñuhun Dalmanuta.

Cati ra fariseo ti cuni ndehe ra iin cuhva(Mt. 16.1‑4; Lc. 12.54‑56)

11 Tacan cuu, ta nducuiti tahan rafariseo ta ra nu iyo ra Jesuu, ta quechahacahan yuhu ra ta ra chi ra, vati cuni ndehera ta ra iin cuhva iti siqui andivi cha cuasavaha ra Jesuu. Tacan cuni ra ta ra, vaticuni ndehe ra ta ra a ña cua savaha ra Jesuuiin cha ndavaha ni. 12 Tacan cuu, ta quichicha uhvi ini ra Jesuu, ta quechaha nducutuhun ra chi ra ta ra ti:

―¿Ñacu cuni ndehe ñivi iyo vitin iincuhva? Cati ndicha yu ti ñahni cuhva cuandehe ñi ―cati ra.

13 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu nu iyocuiti ñivi can, ta quihvi tucu ra tichi tun-doo, ta cuahan ra inga chiyo tañuhun can.

Cati ra Jesuu ti tuhun cahan ra fariseo cuusava ta cua levadura

(Mt. 16.5‑12)14 Tacan cuu, ta naan ini ra sacuaha chi

ra Jesuu quihin ra paan. Iin tuhun ni paanndiso ra ta ra nu cuahan ra ta ra tichitundoo can, 15 ta quechaha cati tuhunxaanra Jesuu chi ra ta ra, ta cati ra ti:

―Cua saha vaha ndo cuenda yoso cuhvaiyo levadura ra fariseo ta yoso cuhva iyolevadura ra Herode ―cati ra chi ra ta ra.

16 Tacan, ta ndatuhun tahan xaan ra tara chi tahan ra, vati cati ra ta ra ti:

―Ñahni paan iyo ―cati ra ta ra.17 Chito maan ra Jesuu cha ndatuhun ra

ta ra, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:―Saxini xaan ndo ti ñahni paan iyo chi

ndo. Ña ta cutuni ini ndo, ta ni ña ta cotondo. Ña ta nihin ndo cuhva. 18 Iyo titinuun ndo, soco ña ndehe ndo. Iyo sohondo, soco ña chini ndo. Vasi ña ñuhun inindo yoso cuhva 19 ni sachehi uhun tahanpaan can, ta chahi cha chachi uhun milñivi. ¿Yoso tahan tica chitu chehle cancanihin ndo? ―cati ra chi ra ta ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Uchi uvi tahan tica canihin ndi―cati

ra ta ra.20 Ta cati ndico tucu ra Jesuu ti:―Ta sachehi ucha tahan paan can, ta

chahi cha chachi cumi mil ñivi. ¿Yoso ticachitu chehle can sataca ndico ndo? ―catitucu ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ucha tica canihin ndi ―cati ra ta ra.21Ta cati ndico tucu ra Jesuu chi ra ta ra

ti:―Vasi ña ta cutuni ini ndo ―cati ra.

Page 64: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 8:22 61 TUTU MACU 9:4Sanduvaha ra Jesuu iin ra cuaa iti ñuun

Betsaida22Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti ñuun

Betsaida. Queta ra, ta chandaca ñivi canchi iin rai cuaa nu iyo ra. Quechaha cahanndahvi ñi chi ra ti na cua tiso ra ndaha rachi ra. 23 Tacan, ta tiin ra Jesuu ndaha racuaa can, ta chandaca ra chi ra yu ñuuncan. Ican ni tivi sivi ra Jesuu titi nuun ra,ta tiso ra ndaha ra chi ra ndahvi can, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu ndichin vaha ndehun? ―cati ra.24 Ndehe ndaa ra ndahvi can, ta

quechaha cati ra ti:―Ndehi chi ñivi, soco cuhva caa yutun

caa ñi, ta chica cuu ñi ―cati ra.25 Tacan, ta tiso ndico tucu ra Jesuu

ndaha ra titi nuun ra cuaa can, ta nihinxaan ndehe ra ndahvi can, ta nduvahanuun ra. Ndichin vaha ndehe ra ndihi chaiyo. 26 Tacan, ta tachi ra Jesuu chi ra itivehe ra, ta cati ra chi ra ti:

―Ña cua quihvi cun tichi ñuun cun, tani ña cua cati cun ñaan cha ni tahun chiñivi ñuun cun―cati ra Jesuu chi ra.

Cati ra Pedro ti ra Cristo cuu ra Jesuu(Mt. 16.13‑20; Lc. 9.18‑21)

27 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra. Iti ñuhun Cesarea cha iyocuenda ra Felipe cuahan ra ta ra, ta yaha rata ra ñuun ta ñuun. Ni vii cuahan ra ta raiti, ta quechaha nducu tuhun ra Jesuu chira sacuaha chi ra ti:

―¿Yoo rai cui cati ñivi? ―cati ra.28 Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Iyo ñivi cati ti ra Juaan ra sacuanduta

cuun, ta cati inga ñivi ti Elía cuun, ta ingandico tucu ñi cati ti iin ra cahan cuenda raNdioo cuu cun―cati ra ta ra chi ra Jesuu.

29Ta quechaha nducu tuhun ra chi ra tara ti:

―Ta maan ndo, ¿yoo rai cui cati ndo?―cati ra.

Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Yoho ra Cristo cuu cun. Maun cuu ra

ni tava tiñu ra Ndioo ―cati ra.30Tacan, ta cati tuhun xaan ra Jesuu chi

ra ta ra ti ña cua cati ra ta ra yoo rai cuu rani chi iin ñivi.

Cati tuhun ra Jesuu ti cha cua cuvi ra(Mt. 16.21‑28; Lc. 9.22‑27)

31 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuuchi ra ta ra, vati iyo cha cua ndehe ra cuusehe ñivi cuaha xaan tu ndoho, ta ra cuu rachanihin chi ra sutu chahnu chi ra sacuaha

ley chahnu cua tava ndaa chi ra, ta cua cuvira, ta cua natacu ndico ra tichi uni quivi.32Cachin xaan cha cati ra Jesuu tuhun can.Tacan, ta quee siin ra Pedro chi ra Jesuu,ta quechaha cati ra Pedro can chi ra ti ñavaha cha cahan ra tacan, 33 soco ndico coora Jesuu, ta ndehe ra nuun ra sacuaha chira, ta quechaha nduxaan tahan ra chi raPedro. Cati ra chi ra ti:

―Cha cua queun, yoho Pedro. Mauncuu sava ta cua run Satanaa, vati ña saxinicun cuhva saxini ra Ndioo. Saxini cuncuhva saxini ñivi ñuñivi ―cati ra.

34 Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chi ndihiñivi can chi ra sacuaha chi ra, ta quechahacati ra chi ñi ti:

―Tu cua cuni ñivi coo ñi chihin yu icaani, na ña cua saxini ca ñi suvi ni cuendamaan ñi, ta na cua coo tahan tu ndoho chiñi cuhva cua coo ñi chi tu ndoho nu cruu,ta na cua coo ñi chi main icaa ni. 35Tu cuacuni ñivi coo vaha anima ñi cha tacan, cuandoyo ñuhun ñi, soco tu cua cahnda ini ñi,ta tu cua cuvi ñi cuenda yu a cua cuvi ñicuenda tuhun cahin, cua coo ndito ñi chira Ndioo. 36 Ñahni yavi ndaa yo, tu cuasacanaan yo ndihi cuii cha iyo nu ñuhunñuñivi ya, ta cua cuvi xiti yo. 37 Ñahnicha iyo cha cua cuhva yo, ta cua coo nditondico yo. 38 Iyo ñivi ñuñivi vitin, ta ña cuniñi sacahnu ñi chi ra Ndioo. Mani ndavahani cuni ñi savaha ñi. Tu cua coo tu ca nuunchi ñi cuenda yu ta cuenda tuhun cahin,cua coo tahan tu ca nuun chi ra cuu seheñivi cuenda ñican quivi cua quichi ra chira tatun Ndioo quivi cua ndehe ñivi ti chacahnu xaan rai cuu sutu ra.

91Ni vii cahan ra Jesuu chi ñi, ta cati ra ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti iyo ñivi

inda ihya, ta ña cua cuvi ñi nda cua ndaquivi cua ndehe ñi ti iyo xaan tu ndee inichi ra Ndioo nu ndaca ñahan ra ―cati raJesuu.

Sama ra Ndioo cuhva caa ra Jesuu(Mt. 17.1‑13; Lc. 9.28‑36)

2 Yaha iñu quivi, ta quihin ra Jesuu chira Pedro chi ra Jacobo chi ra Juaan, ta queesiin ra ta ra. Chandaca ra Jesuu chi ra tara siqui iin yucu sucun xaan. 3 Tacan cuu,ta sama ra Ndioo cuhva caa ra Jesuu itinuun ra ta ra. Cuhva caa tachan caa sahmara, vati cuichin xaan chi cuu. Ña ta ñahniiin ñahan nacata cuichin sahma cuhva chanducuichin sahma ra Jesuu. 4Ndehe ra ta

Page 65: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 9:5 62 TUTU MACU 9:26ra ti cha iyo tahan ra Elía chi ra Moisee chira Jesuu, ta ndatuhun tahan ra ta ra chi raJesuu. 5 Tacan cuu, ta cati ra Pedro chi raJesuu ti:

―Vaha xaan cha iyo tahan ndiihya, maestru. Na cua savaha ndi unitiahva―iin chi maun ta inga chi ra Moiseeta inga chi ra Elía ―cati ra Pedro can.

6 Ta ña chito ra cha cahan ra, vati yuhvixaan ra. 7 Yaha iin vico, ta chasi chi nuunra ta ra, ta nducahan ra Ndioo tichi vicocan, ta cati ra ti:

―Rahya cuu sehi. Cuni xain chi ra. Nacua taa vaha ndo soho ndo cha cahan ra―cati maan ndusu can.

8Quii xaan nanducu nuun ra ta ra, socoña ndehe ca ra ta ra chi ra Moisee chi raElía can. Iin tuhun ni maan ra Jesuu ndoochi ra ta ra.

9 Tacan cuu, ta nuun ra ta ra yucu can,ta cati tuhun xaan ra Jesuu chi ra ta rati ña cua cuhva ra ta ra cuenda cha nindehe ra chi ni iin ñivi nda cua nda quivicua natacu ndico ra cuu sehe ñivi tañuñivi ndii. 10 Chacan cuu cha ñahni chacahan ra ta ra, soco nducu tuhun xaanra ta ra chi tahan ra ti ñaan cha cuu chacua natacu ndico ñivi ndii, 11 ta quechahanducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuu ti:

―¿Ñacu cati ra sacuaha ley chahnu canti iyo cha cua quichi xihna ra Elía? ―catira ta ra.

12 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ndicha ti xihna ca cha cua quichi ra

Elía, ta cua tiso vaha ra ndihi tiñu. Catitutu Ndioo cuenda ra cuu sehe ñivi ti ñacua chaa ini ñivi chi ra, ta cua ndehe racuaha xaan tu ndoho, cati chi. 13Yuhu catichi ndo ti cha ni quichi ra Elía, ta savaha ñindihi cuhva cuni ñi chi ra cuhva cati tutuNdioo cuenda ra ―cati ra, [vati cuenda raJuaan ra sacuanduta cahan ra tuhun can].

Sanduvaha ra Jesuu iin ra luhuñuhun taticuihna anima

(Mt. 17.14‑21; Lc. 9.37‑43)14 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu nuun

inda ndihi ra sacuaha chi ra, ta ndehe rati cha indi ra ta ra sava mahñu ñivi can,ta tuvi ñi cuu ñi, ta cahan yuhu xaan rasacuaha ley chahnu can chi ra ta ra. 15Quiixaan ndehe ndihi ñivi can chi ra Jesuu,ta iyo xaan quechaha cuni ñi, ta chinuñi. Cuahan ñi nu vachi ra, ta quechahasacahnu ñi chi ra, 16 ta quechaha nducutuhun ra chi ra sacuaha chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cahan xaan ndochi ra ta ra? ―cati ra.

17 Ta cati ndico iin rai indi mahñu ñivican ti:

―Maestru, vachi ndaque sehi chihun,vati ñuhun tati cuihna anima ra, ta ñachaha run cahan ra. 18 Iyo hora tiin runchi ra, ta sanduva ihni run chi ra, ta queeiñu yuhu ra, ta chachi ndihi nuhun ra,ta ndunihin ra. Cha chahi cuenda chi rasacuaha chihun ti na cua tava ra ta ra chirun, soco ña cuu chi racan ―cati ra chi raJesuu.

19 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñivi can ti:―Ndioho ñivi ña chinu ini cuu ndo.

¿Yoso ca quivi cua coi chi ndo? ¿Yoso caquivi cua cundee ini yu cha cahan sohondo? Na ndaca ndo chi ra ihya ―cati ra.

20 Tacan, ta chandaca ra chi ra nuunra Jesuu, ta ndehe run tati cuihna canchi ra, ta quii xaan sandunihin run chi raluhu can, ta nduva ra nu ñuhun can, taquechaha chico tuvi ra nu ñuhun, ta queetucu iñu yuhu ra, 21 ta nducu tuhun raJesuu chi sutu ra luhu can ti:

―¿Yoso tiempu cha iyo cha savaha runchi ra tacan? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ti:―Ni luhu ra, ta quechaha iyo run.

22 Cuaha hora sanduva run chi ra nu cayuñuhun, ta sanduva tahan run chi ra tichinduta, vati cuni run cahni run chi ra. Tucua cuu chi maun, na cua cundahvi ini cunchihin ndi. Na cua tindeun chi ndi ―catisutu ra luhu can.

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu cua cuu chi maun, vati cua cuu

savaha ra chinu ini ndihi cha cuni ra―catira Jesuu.

24 Quii xaan ni cana chaa sutu ra luhucan ti:

―Chinu ini yu, soco na cua tindeunchihin yu, vati ña ta cuinu vaha ini yu―cati ra.

25 Tacan, ta ndehe ra Jesuu ti cha ninatahan xaan ñivi nu inda ra, ta quechahanduxaan ra chi run tati cuihna can. Cati rachi run ti:

―Yoho tati cuihna, cha cati yu chi yoho,vati chasi cun yuhu ra luhu ya. Chasi cunsoho ra. Cua saña cun chi ra, ta ña cuaquihvi con anima ra ―cati ra.

26 Tacan cuu, ta quechaha cana chaarun, ta sandunihin run chi ra luhu can, taquee run. Tacan, ta caa ra luhu can cuhvacha caa iin ndii. Chacan cuu cha cati ñivi

Page 66: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 9:27 63 TUTU MACU 9:49can ti cha ni chihi cuii ra, 27 soco tiin raJesuu ndaha ra, ta sandoyo ra chi ra, tachacuinda ndico ra.

28 Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuu tichivehe, ta quechaha nducu tuhun xehe rasacuaha chi ra ti:

―¿Ñacu ña cuu tava ndi chi run? ―catira ta ra.

29 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ña cuu tava yo chi rucan, tu ña cua

cahan xihna yo chi ra Ndioo, tu ña cua coondita yo ―cati ra.

Cati ndico tucu ra Jesuu ti cha cua cuvi ra(Mt. 17.22‑23; Lc. 9.43‑45)

30 Tican quee ra Jesuu chi ra, ta cuahanra ta ra. Chica cuu ra ta ra ñuhun Galilea,soco ña cuni ra Jesuu cha cua coto ñivi,31 vati sacuaha ra chi ra sacuaha chi ra, tacati ra chi ra ta ra ti:

―Cua xico tuhun ñivi chi ra cuu seheñivi, ta cua tiin ñivi chi ra, ta cua cahni ñichi ra. Cua cuvi ra, soco tichi uni quivi cuanatacu ndico ra ―cati ra chi ra ta ra.

32 Ña nituni ini ra ta ra cha cahan raJesuu, ta yuhvi ra ta ra nducu tuhun ra chira.

Cati ra Jesuu yoo rai cuu ra cahnu ca(Mt. 18.1‑5; Lc. 9.46‑48)

33 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu ñuunCapernaum. Quihvi ra tichi vehe, taquechaha nducu tuhun ra chi ra sacuahachi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha ndatuhun xaanndo iti vachi yo? ―cati ra.

34 Ta taxin taxin ndaa ra ta ra, vati itivachi ra ta ra ndatuhun ra ta ra ndaa racuu ra cahnu ca. 35 Ni chacunda ra Jesuu,ta cana ra chi ndihi uchi uvi ra sacuaha chira, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Tu cua cuni ñivi cuu ñi xini, iyo chacua coomasu anima ñi, ta cua tindee ñi chindihi ca ñivi ―cati ra.

36 Quihin ra iin ve luhu, ta chaqui ndaara chi ve sava mahñu ra ta ra, ta chacun-umi ndaa ra chi ve, ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

37 ―Tu cua quihin cuenda ñivi chi iinve luhu cuhva ve luhu ya cuenda yu, cuaquihin cuenda tahan ñi chihin yu. Tu cuaquihin cuenda ñi chihin yu, cua quihincuenda tahan ñi chi ra ni tava tiñu chihinyu ―cati ra.

Cati ra Jesuu ti tu ña cua cuxaan ini ñivichihin ra, cua cuinda naan ñi chi ra

(Lc. 9.49‑50; Mt. 10.42)

38 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Juaanchi ra Jesuu ti:

―Maestru, ndehe ndi ti cahan iin raisivi cun, ta tava ra tati cuihna anima ñivi,soco ña chica ra chihin yo. Ña chaha ndicha tava ca ra tati cuihna can, vati ña chicara chihin yo ―cati ra.

39 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ña vaha cha ña chaha ca ndo. Tu cua

savaha ñivi iin cha cahnu cuenda yu, ñacua cuu cuico coo ñi, ta quii xaan cahan ñiiin ndavaha ni cuenda yu. 40Tu ña cua canitahan ñivi chihin yo, cua cuinda naan ñichihin yo. 41Tu cua cuhva ñivi nduta cohondo cuenda yu, vati maan ndo cuu ñivi yu,cati ndicha yu ti cua cunda yahvi ñi chi raNdioo ―cati ra.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua coo ñivi tucua satiyuhu ñi chi ñivi tahan ñi

(Mt. 18.6‑9; Lc. 17.1‑2)42 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha

chi ra:]’Tu cua satiyuhuñivi ndavaha ni chi ñivi

chinu ini chihin yu―masi iyo ñi chinu inichihin yu cuhva iyo ve luhu ya, tu tacan nicua satiyuhu ñivi ndavaha ni can, vaha cacha cua cunuhni iin yoso sucun ñi, ta cuaquehni ñi tichi nduta tañuhun, ta cua cuviñi. 43Tu cua cuni ndo savaha ndo cuati chindaha ndo, na cua sanini ndo chi ndahando, ta ña cua savaha ca ndo cuati can.Vaha ca cha cua sanini ndo chi ndo, ta cuacoo ndito ndo chi ra Ndioo ndihi ni quivi,coto ña cua cumindo chi ndo, ta cua cuhunndo iti andaya nu cayu ñuhun ña ndahva.44Ticanña chihi ri tindacu, ta ni ña ndahvañuhun can. 45 Tu cua savaha ndo cuati chichaha ndo, na cua sanini ndo chi chahando, ta ña cua savaha ca ndo cuati can.Vaha ca cha cua sanini ndo chi ndo, ta cuacoo ndito ndo chi ra Ndioo, coto ña cuacumi ndo chi ndo, ta cua cuhun ndo itiandaya nu cayu ñuhunña ndahva. 46Ticanña chihi ri tindacu, ta ni ña ndahva ñuhuncan. 47 Tu cua savaha ndo cuati chi titinuun ndo, na cua sanini ndo chi titi nuunndo, ta ña cua savaha ca ndo cuati can.Vaha ca cha cua sanini ndo chihin ndo, tacua coo ndo nu cua cundaca ñahan Ndioo,coto cua tachi tuni raNdioo chihinndo chacuenda titi nuun ndo, ta cua cuhun ndo itiandaya 48nuun ña chihi ri tindacu, ta ni ñandahva ñuhun can.

49 ’Cua yaha ndihi ñivi nu iyo tu ndoho,[vati tacan ni cua quee vaha ñi cuenda ra

Page 67: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 9:50 64 TUTU MACU 10:21

Ndioo. Chacan cuu cha iyo ñivi sava ni tacua iyo ñiin.] 50Vaha xaan chi, soco tu chanaan cha uhva chi, ñahni cha cuu savahayo, ta cua coo ndico xico chi. Chacan cuucha na cua coo vaha ndo chihin tahan ndo,ta na cua coo vii ndo chi tahan ndo ―catira Jesuu.

10Cati ra Jesuu ti ña cua cuu saña iin rai chi

ñasihi ra(Mt. 19.1‑12; Lc. 16.18)

1 Tican quee ra Jesuu, ta cuahan ra itiñuhun Judea, ta yaha ra inga chiyo yutaJordán. Nducuiti ndico tucu ñivi nuun iyora. Tuvi ñivi cuu ñi nducuiti, ta quechahasacuaha tucu ra chi ñi cuhva iyo costum-bre ra.

2Tacan cuu, ta queta tahan ra fariseo tara, ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chira Jesuu a chaha ley chahnu cha cua sañaiin rai chi ñasihi ra. Chacan nducu tuhunra fariseo can, vati cuni ra tiso ra cuati raJesuu, 3 ta nducu tuhun ndico ra Jesuu chira ta ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha ni cati tuhun raMoisee chi ndo? ―cati ra.

4 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ni chaha ra Moisee cha cua sandoyo

ra rai iin tutu cha cua saña ra chi ñasihi ra.Chacan ni cua savaha ra, ta cua saña ra chiña ―cati ra ta ra.

5 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cha ni taa raMoisee tuhun can chihin

ndo tiempu chahnu can, vati ndava xaanini ndo. 6 Nda ni quivi xihna cuii quivini tuvi ñuhun ñuñivi ya savaha ra Ndioocha iyo ra rai, ta cha iyo tahan ña ñahan.7 Chacan cuu cha nacoo ra rai chi sutu rachi sihi ra, ta quihin ra chi ñasihi ra, 8 tacuu ñi uvi tahan, soco ñavi ca uvi ñivicuu ñi, vati iin tuhun ni ñivi cuu ra chiñasihi ra. 9Cha satahan tahan ra Ndioo chiñi. Chacan cuu cha ña cua cuu ca quendatahan ñivi chi ñi ―cati ra Jesuu.

10 Tacan cuu, ta tichi vehe nducu tuhunxehe tucu ra sacuaha chi ra Jesuu ñaantuhun cuu tuhun can, 11 ta cati ndico raJesuu chi ra ta ra ti:

―Tu cua nacoo iin rai chi ñasihi ra, tacua quihin ra inga ñahan, cua savaha raiin ndavaha ni chi ña, vati cuu chi savani ta cua ndacu maan ra ndavaha ni chiñi ñahan inga chiyo. 12 Tu cua nacoo iinñahan chi ra cuu ii ña, ta cua quihin ñainga rai, ta ni cuhva cua cuu chi cuhva

ndacu maan ña ndavaha ni chi ra rai ingachiyo ―cati ra Jesuu.

Cahan vii ra Jesuu chi ve cuati(Mt. 19.13‑15; Lc. 18.15‑17)

13 Tacan cuu, ta ndiso tahan ñivi chi vecuati cuahan ñi nu iyo ra Jesuu, vati cuniñi cha cua tiso ra ndaha ra chi ve, socoquechaha cati ra sacuaha chi ra Jesuu ti ñavaha cha savaha ñi. 14Ndehe ra Jesuu chani savaha ra ta ra, ta quechaha nduxaantahan ra chi ra ta ra, ta cati ra chi ra ta rati:

―Cuhva ndo cha cua quichi ve cuatiihya iti nuin. Ña cua casi ndo nu vachive, vati cuhva iyo ve cuati ya cua coo ñivicua quihvi nu cua cundacañahan raNdioo.15 Cati ndicha yu chihin ndo ti tu ña cuacuinu ini ndo ti cua coo ndo chi ra Ndioonu cua cundaca ñahan ra cuhva chinu inive cuati, ña cua cuu coo ndo chi ra ―catira.

16Tacan, ta ni quihin ra chi ve cuati can,ta tiso ra ndaha ra chi ve, ta cahan vii rachi ve.

Cahan iin ra ricu chi ra Jesuu(Mt. 19.16‑30; Lc. 18.18‑30)

17Cha quee iti tucu ra Jesuu, ta chinu iinrai nu cuahan ra. Cha satahan ra chi ra,ta chacuiñi chiti ra nuun ra, ta quechahanducu tuhun ra chi ra ti:

―Yohomaestru, vaha xaan rai cuu cun.¿Ñaan cha cuu cha cua savahi, ta cua coondito yu chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihini tiempu? ―cati ra.

18 Ta nducu tuhun ndico ra Jesuu chi rati:

―¿Ñacu cati cun ti rai vaha cui? Ñahnini iin ñivi vaha iyo. Iin tuhun ni ra Ndioocuu rai vaha ndicha. 19 Chito maun yosocuhva cati ley chahnu. Cati chi ti ña cuasavaha yo ndavaha ni chi tahan yo ingachiyo. Ña cua cahni yo chi ñivi tahanyo. Ña cua suhu yo cha iyo chi tahan yo.Ña cua sandahyu ñahan yo chi tahan yo.Ña cua quihin yo ndatiñu tahan yo. Cuasacahnu yo chi sutu yo chi sihi yo, cati chi―cati ra.

20 Ta cati ndico ra chi ra ti:―Nda quivi cha cui ra luhu, sacuinu yu

ndihi cha cahun, maestru ―cati ra.21 Ndehe ra Jesuu nuun ra, ta cundahvi

ini ra chi ra, ta cati ra chi ra ti:―Ni vii iyo inga cha cumani chihun.

Cuahan, ta xico cun ndihi cha iyo chihun,ta cuhvon xuhun can chi ñivi ndahvi, ta

Page 68: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 10:22 65 TUTU MACU 10:42cua coo yahvi cun iti siqui andivi. Tacan,ta nahan. Na cua caca cuu cun chihin yuicaa ni ―cati ra.

22 Tacan cuu, ta quechaha ndundahvicuni ra cha cahan ra Jesuu, ta quee racuahan ra, vati iyo xaan ndatiñu ra.

23Tacan cuu, ta nanducu nuun ra Jesuu,ta quechaha cati ra chi ra sacuaha chi ra ti:

―Ii xaan cha cua quihvi ñivi iyo xaanndatiñu nu cua cundaca ñahan ra Ndioo―cati ra.

24 Iyo xaanquechaha cuni ra sacuaha chira cha chini ra tuhun cha cahan ra, ta catindico tucu ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Yani xaa, ii xaan cha cua quihvi ñivinu cua cundaca ñahan ra Ndioo, tu cuasaxini ñi cuenda xuhun ñi. 25Ña cuu yahari camellu yavi xuu quiticu, soco ii xaanca cha cua quihvi ñivi ricu nu cua cundacañahan ra Ndioo ―cati ra.

26 Iyo xaan iyo xaan quechaha cuni ra tara, ta quechaha cati ra chi tahan ra ti:

―Yoni ñivi cua cundee quee vaha, tutacan ―cati ra ta ra.

27 Ta ndehe ra Jesuu chi ra ta ra, ta catindico ra chi ra ta ra ti:

―Ña cua cuu chi ñivi, soco cua cuu chira Ndioo, vati cua cuu savaha ra ndihi cuiicha cuni ra ―cati ra Jesuu.

28 Ta quechaha cati ra Pedro chi ra ti:―Cha ni nacoo ndi ndihi cha iyo chi ndi,

ta chica ndi chihun―cati ra.29 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti tu cua

nacoo ñivi vehe ñi chi tahan ñi chi sutuñi chi sihi ñi chi ñasihi ñi chi sehe ñi chiñuhun ñi, vati cuni ñi chihin yu chi tuhuncahin, 30 cua nihin ndico tucu ñi ndihichacan vitin tichi quivi ya. Cua coo ndicovehe ñi chi tahan ñi chi sihi ñi chi sehe ñichi ñuhun ñi, soco cua ndehe tahan ñi tundoho tichi quivi ya, ta nu cuahan quivicua coo ndito ñi chi ra Ndioo ndihi ni quivindihi ni tiempu. 31 Tuvi ñivi iyo iti nuuncua ndoo ihni iti chata, ta ñivi iyo iti chatacua yaha iti nuun―cati ra Jesuu.

Inga chaha cati ndico tucu ra Jesuu ti cuacuvi ra

(Mt. 20.17‑19; Lc. 18.31‑34)32 Cuahan ra ta ra iti ñuun Jerusalén. Ni

vii chica ra ta ra iti, ta iti nuun cuahan raJesuu. Iyo xaan cuni ra sacuaha chi ra, socoñivi vachi iti chata yuhvi ñi suhva. Tacancuu, ta quihin tucu ra Jesuu chi ndihi uchiuvi ra sacuaha chi ra, ta quee siin ra chi ra

ta ra, ta quechaha cati tucu ra chi ra ta rañaan cha cuu cha cua tahan ra. 33 Cati raJesuu ti:

―Cuahan yo iti ñuun Jerusalén, ta cuaxico tuhun ñivi chi ra cuu sehe ñivi, tacua tiin ra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu chi ra, ta cua tachi tuni ra ta ra chira. Cua cati ra ta ra ti cua cuvi ra. Tacancuu, ta cua cuhva cuenda ra ta ra chi ra chiñivi quichi inga ñuhun, 34 ta cua sacateniñi chi ra, ta cua tivi sivi ñi chi ra, ta cuacani ñi chi ra chi yoho, ta cua cahni ñi chira, soco tichi uni quivi cua natacu ndico ra―cati ra Jesuu.

Chica ra Jacobo chi ra Juaan iin tu maninichi ra Jesuu

(Mt. 20.20‑28)35 Tacan cuu, ta tuhva ra Jacobo chi

ra Juaan iti nuun ra Jesuu. Suvi ni seheZebedeo chi ra ta ra, ta quechaha cati rachi ra Jesuu ti:

―Maestru, cuni ndi cha cua savahunñaan cha cuu cha cua ndaca ndi chihun―cati ra ta ra.

36 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―¿Ñaan cha cuu cha cuni ndo cua

savahi chi ndo? ―cati ra.37 Ta cati ra ta ra chi ra ti:―Quivi cua nihun ndatu na cua cuhva

tahunndatu chi ndi, ta cua cunda iin ndi itichiyo ndaha cuaha cun, ta cua cunda ingandi iti chiyo ndaha satin cun ―cati ra tara.

38 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ña chito ndo ñaan cha cuu cha chica

ndo. ¿Atu cua cuu coho ndo copa chacua coho yu? ¿Atu cua cuu cuanduta ndocuhva cua cuandute? [Tacan nducu tuhunra chi ra ta ra, vati cahan ra cuenda tundoho cha cua tahan ra.]

39 Ta cati ndico ra ta ra chi ra Jesuu ti:―Cua cuu―cati ra ta ra.Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua coho ndicha ndo copa cua coho

yu, ta cua cuanduta tahan ndo cuhva cuacuandute, 40 soco ña cuu cuhve cha cuacundando iti chiyondaha cuahi ni iti chiyondaha satin. Maan ra Ndioo cuu ra cua catiyoo ra cua nihin ndatu can ―cati ra.

41 Tacan cuu, ta chito tahan ndihi ingauchi ra sacuaha chi ra Jesuu, ta quechahanduxaan ra ta ra chi ra Jacobo chi ra Juaancan. 42Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chi ra tara, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

Page 69: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 10:43 66 TUTU MACU 11:13―Chito ndo yoso cuhva iyo rai ndaca

ñahan chi ñivi ñuñivi. Ndurai xaan ra chandaca ñahan ra chi ñivi can. 43Ñavi tacanni cua savaha maan ndo. Tu cua cuni ndocuu ndo ñivi cahnu, na cua cuu ndo savata cua iin musu chi tahan ndo. 44 Tu cuacuni ndo cuu ndo xini, cua tindee ndo chindihi ñivi tahan ndo. 45Tacan cati yu, vatiña nducu ra cuu sehe ñivi cha cua tindeeñivi chihin ra, soco quichi ra, vati cuni ratindee maan ra chi ñivi. Chacan cuu chacua cuvi ra cuenda cuati ndihi ñivi, ta cuasanaan ra cha cumani ñi―cati ra Jesuu chira sacuaha chi ra.

Sanduvaha ra Jesuu nuun ra nani Bar-timeo

(Mt. 20.29‑34; Lc. 18.35‑43)46 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu ñuun

Jericó. Cha cua quee ra iin ñuun can, tacuahan tahan ra sacuaha chi ra chi tuviñivi, ta ndaa ra Bartimeo sehe Timeo xiiniti can. Ra cuaa cuu ra, ta caya ra. 47 Chinira ti ra Jesuu ñuun Nazaret cuu ra yaha itican, ta quechaha cana chaa ra, ta cati ra ti:

―Yoho Jesuu, yoho ra cuuñivi David, nacua cundahvi ini cun chihin yu ―cati ra.

48Taquechahanduxaanñivi can chi ra tina cua cutaxin ra, soco nihin ca cana chaara, ta cati ndico tucu ra ti:

―Yoho ra cuu ñivi David, na cua cun-dahvi ini cun chihin yu ―cati ndico tucura.

49 Tacan, ta ni chacuiñi ra Jesuu, taquechaha cati ra ti:

―Cua cana ndo chi ra ―cati ra.Ta cana ñi chi ra cuaa can, ta cati ñi chi

ra ti:―Cua cundee ini cun. Cuinda cun, vati

cana ra chihun―cati ñi.50Nacoo ra sahma cha isucu ra, ta ndava

lahndi ra, ta cuahan ra nu inda ra Jesuu.51Tacan, ta nducu tuhun ra Jesuu chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuni cun cha cua savahichihun? ―cati ra.

Ta cati ndico ra cuaa can chi ra ti:―Na cua ndundichin ndehi, maestru

―cati ra.52 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cuahan. Cha ni nduvahun, vati chinu

ini cun chihin yu ―cati ra.Ta quii xaan ni ndundichin vaha ndehe

ra, ta chandicu ra chi ra Jesuu iti nu cuahanra.

11Quihvi ra Jesuu tichi ñuun Jerusalén can(Mt. 21.1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19)

1Yatin ñuun Jerusalén cha cua queta rata ra, vati cha cua queta ra ta ra ñuunBetfagé chi ñuunBetania nu iyo yucuOlivocan, ta cha cua tachi ra Jesuu chi uvi rasacuaha chi ra iti nuun. 2 Cati ra chi ra tara ti:

―Cuahan ndo tichi ñuun caa iti nuunyo, ta sa cua quihvi ndo ñuun can, ta cuandehe ndo cha nuhni iin ri buru, ta yoniñivi chacoso chi ri. Cua ndachi ndo chi ri,ta cua quichi ndaca ndo chi ri ihya. 3 Tucua nducu tuhun ñivi chi ndo ñaan ndacundo, cua cati ndo ti chini ñuhun ra chahnuchi ri. Nuni, ta cua tachi ndico ra chi ri, cuacati ndo ―cati ra chi ra ta ra.

4 Tacan cuu, ta quee ra ta ra cuahan ra,ta nihin ra ta ra chi ri buru can. Nuhni riyu vehe iti cahnu can, ta ndachi ra ta ra chiri. 5 Inda uvi ñivi ican, ta quechaha nducutuhun ñi chi ra ta ra ti:

―¿Ñacu ndachi ndo chi ri buru can?―cati ñi.

6 Ta cahan ndico ra ta ra chi ñi cuhvani cati ra Jesuu, ta chaha ñi. 7 Tacan,ta ni chandaca ra chi ri buru can nu iyora Jesuu. Tiso ra ta ra sahma ra chatari, ta yoso ra Jesuu chi ri. 8 Tuvi xaanñivi nducuiti, ta iyo ñi chaqui sahma chacuisucu ñi nuun iti, ta iyo inga ñi chaquitahan ndaha yutun chahnda ñi nu yaha ñi,[vati tacan ni sacahnu ñi chi ra].

9Tacan, ta iyo ñi cuahan iti nuun, ta iyoñi cuahan iti chata, ta cana chaa ñi. Cati ñiti:

―¡Cahnu xaan cuu ra Ndioo! ¡Cahnuxaan rai cuu ra vachi cuenda ra chahnu!10 ¡Cahnu xaan rai cuu ra vachi, ta cuacundaca ñahan ra cuhva ni chacundacañahan ra David [ra cuu ñivi yo] tiempuchahnu! ¡Na cua sacahnu yo chi ra iyo itisiqui andivi! ―cati ñi.

11 Tacan cuu, ta ni quihvi ra Jesuu tichiñuun Jerusalén. Tichi cora soco ndavi veñuhun cahnu quihvi ra, ta ndehe ra ndihicha iyo ican. Cha cua cuaa cuu chi, ta queendico ra chi ndihi uchi uvi ra sacuaha chira. Cuahan ndico ra ta ra iti ñuun Betania.

Cuxaan ra Jesuu chi yutun tusihva tiñi(Mt. 21.18‑19)

12 Tuvi inga quivi, ta quee ndico ra tara ñuun Betania can, ta chisoco ra Jesuu.13 Chica vihi ni ndehe ra iin yutun tusihva

Page 70: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 11:14 67 TUTU MACU 11:33tiñi vixin, ta cha iyo nda numa chi, tacuahan ra nu inda maan chi, vati cunindehe ra a cha iyo chiti chi. Queta ra nuinda maan chi, soco mani numa chi iyo,vati ña ta queta quivi cha cua quee chitichi, 14 ta quechaha cati ra Jesuu chi maanyutun can ti:

―Ña cua cachi ca ñivi chiti cun ndavitin nda cua nda iti nuun―cati ra.

Ta chini ra sacuaha chi ra tuhun chacahan ra.

Tava ihni ra Jesuu chi ñivi savahandavaha ni ve ñuhun cahnu

(Mt. 21.12‑17; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22)15 Tacan cuu, ta queta ndico ra ta ra

ñuun Jerusalén. Quihvi tucu ra ta ra corasoco ndavi ve ñuhun can, ta quechaha tavaihni ra Jesuu chi ñivi xico chi ñivi satatichi cora can, ta sanduva ra mesa ñivisama xuhun, ta sanduva tahan ra tayu ñivixico chi ri ndivi can, 16 ta ña chaha ra chacua cuiso ñivi cuati suhva tichi cora can.17Quechaha sacuaha ra Jesuu chi ñivi can,ta cati ra chi ñi ti:

―Cha cati tutu Ndioo ti cua cati ndihiñivi iyo nu ñuhun ñuñivi ya ti vehe raNdioo cuu iin vehe nu cua cahan ñivichi ra, cati chi, soco cha ni savaha maanndo cha cuu chi iin vehe nu nducuiti runñasuhu―cati ra.

18 Chini ra sutu chahnu chi ra sacuahaley chahnu tuhun cha cahan ra, taquechaha nducu ra ta ra cuhva cua cahnira ta ra chi ra Jesuu, soco yuhvi xaan ra tara chi ra, vati iyo xaan cuni ndihi ñivi chinituhun cahan ra. 19 Cha cua cuaa tucu, taquee ndico tucu ra Jesuu ñuun can.

Neti yutun tusihva tiñi can(Mt. 21.20‑22)

20Tuvi inga quivi, ta nahan xaan cuahanndico tucu ra ta ra iti ñuun Jerusalén, tandehe ra ta ra ti cha ni neti yutun tusihvatiñi can nda cua nda yoho chi. 21 Niñuhun ini ra Pedro cha cahan ra Jesuu, taquechaha cati ra chi ra Jesuu ti:

―¡Jihna! maestru. Cuxaun chi yutuntusihva tiñi ya, ta cha ni neti chi ―cati ra.

22 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua cuinu ini ndo chi ra Ndioo. 23Cati

ndicha yu chihin ndo ti tu cua cati ñivi chiyucu ya ti cua cuachiyo chi, ta cua cuhunchi tichi nduta tañuhun, ta ña cua saxiniñi chi anima ñi cha ña cua cuu, soco cuacuinu ini ñi ti cua coo chi cuhva cati ñi,tacan ni cua coo ndicha chi. 24 Chacan

cuu cha cati yu chihin ndo ti na cua cuinuini ndo cha cua quihin cuenda ndo ndihicha cua ndaca ndo chi ra Ndioo, ta cuacuhva ra chi chi chihin ndo. 25 Tu cuasaxini ndo ndavaha ni chi ñivi, cua sandihindo chacan hora cua cuinda ndo, ta cuacahan ndo chi ra Ndioo. Chacan cuu chacua sanaan tahan sutu ndo iyo iti siquiandivi cuati iyo chi maan ndo. 26 Tu ñacua sanaan ndo ndavaha ni savaha ñivi chindo, ña cua sanaan ra sutu ndo iyo iti siquindavaha ni savaha maan ndo―cati ra.

Iyo ndatu chi ra Jesuu(Mt. 21.23‑27; Lc. 20.1‑8)

27 Tacan cuu, ta queta ndico tucu raJesuu ta ra ñuun Jerusalén, ta chica cuura ta ra tichi cora soco ndavi ve ñuhuncahnu can, ta tuhva ra sutu chahnu chira sacuaha ley chahnu chi ra chanihin nuinda ra Jesuu, 28 ta quechaha nducu tuhunra ta ra chi ra ti:

―Cua cati cun ndaa iti cuu nu ni nihunndatu cha ni savahun ndihi cuhva can.¿Yoo chaha ndatu can chihun? ―cati rata ra.

29 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua nducu tuhin iin tuhun chi maan

ndo, ta cua cati ndico ndo. Tacan, ta sa cuacuhva tahin cuenda chi ndo ndaa iti cuunu ni nihin yu ndatu cha savahi chacan.30 ¿Atu ni sacuanduta ra Juaan chi ñivicuenda ra iyo iti siqui a ni sacuanduta rachi ñi cuenda ñivi ñuñivi? Vitin cua catindico ndo ―cati ra.

31 Tacan, ta quechaha ndatuhun tahanra ta ra chi tahan ra, ta cati ra ti:

―Tu cua cahan yo ti cuenda ra iyo itisiqui, cua cati ra ñacu ña chinu ini yochihin ra. 32 Tu cua cahan yo ti cuendañivi ñuñivi, cua nduxaan ñivi ya chihin yo―cati ra ta ra.

Yuhvi xaan ra ta ra chi ñivi can, vati catindihi ñi ti ra ni cahan cuenda ra Ndioo cuundicha ra Juaan, 33 ta cati ndico ra ta ra chira Jesuu ti:

―Ña chito ndi ―cati ra ta ra.Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ta ni cuhva ña cua cati yu chihin ndo

yoo rai ni chaha ndatu cha savahi chacan―cati ra.

12Cahan ra Jesuu iin cuhva cuenda ra ña

vaha satiñu(Mt. 21.33‑46; Lc. 20.9‑19)

Page 71: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 12:1 68 TUTU MACU 12:221Tacan cuu, ta quechaha cahan ra Jesuu

iin cuhva chi ra ta ra, ta cati ra ti:―Cha iyo iin rai, ta chaqui ra yava yoho

chiti uva. Chasi ra iin cora, ta nañu ra yavinu cua quee nduta chiti uva can, ta savahara iin tiahva.

Tacan cuu, ta chaha nuun ra chiqui canchi inga rai, ta quee iti ra. Cuahan ra ingañuun, 2 ta queta quivi tachi ra iin musu ranu iyo ra quihin nuun chiqui can, vati cuacuhva ra ta ra chiti uva can chi ra. 3 Tacancuu, ta tiin ra ta ra chi ra musu can, ta canira ta ra chi ra, ta tachi ndico ra ta ra chi ra,ta ñahni cha ni chaha ra ta ra. 4Tachi ndicotucu ra chitoho can inga musu ra nu iyo raquihin nuun chiqui can, ta cani ra ta ra chira musu can chi yuu, ta sanicuehe ra ta raxini ra, vati ña sacahnu ra ta ra chi ra, tatachi ndico ra ta ra chi ra. 5 Tacan cuu, tatachi ndico tucu ra chitoho can inga musura, ta chahni ra ta ra chi racan. Cuaha camusu tachi ra cuu chitoho can, soco canira ta ra chi ra, ta chahni ra ta ra chi ra.

6 ’Ni ndoo inga tuhun ca ra nuun rachitoho can. Sehe taqui xaan ra chi ra,ta tava tiñu tahan ra chi sehe ra nu iyora quihin nuun chiqui can, vati cati rati cua sacahnu ra ta ra chi sehe ra, catira. 7 Tacan, ta quechaha cati ra quihinnuun chiqui can chi tahan ra ti racan cuusehe ra. Vitin cua cahni ra chi ra, ta cuandoo ndatiñu ra chi maan ra, cati ra ta ra.8 Tacan cuu, ta ni tiin ra ta ra chi ra, tachahni ra ta ra chi ra, ta savita ra ta ra iquincuñu ra chata cora can ―cati ra Jesuu.

9Tacan, ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha ra chi-toho chiqui can? Cua cuhun ra, ta cuacahni ra chi ra quihin nuun chiqui ra, tacua cuhva nuun ndico tucu ra chiqui ra chiinga tucu rai.

10 ’Vasi ña ta sacuaha ndo tutu Ndioo nucati chi ti:Iyo iin yuu,ta cati ra sandaa vehe ti ña vaha chi,soco yuu can cha cuu yuu cahnu tutu vehe.11 Chacan ni savaha ra chahnu,ta vaha xaan cuni ñivi ndehe ñi chi chi,cati tutu Ndioo can ―cati ra.

12Tacan cuu, ta nducu ra ta ra cuhva chacua tiin ra ta ra chi ra Jesuu, vati chito ra tara ti chaha ra Jesuu cuenda yoso cuhva iyora ta ra, soco yuhvi ra ta ra chi ñivi. Tacan,ta quee ra ta ra, ta cuahan ra.

Nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuu cuendaxuhun ñuhun

(Mt. 22.15‑22; Lc. 20.20‑26)13 Tacan cuu, ta tava tiñu ra ta ra chi

ra fariseo chi ra inda naan chi ra Herodenu iyo ra Jesuu, vati cuni ndehe ra ta ra aña cua cahan ra Jesuu iin cha ndavaha ni.14 Queta ra ta ra nu iyo ra Jesuu, ta cati rachi ra ti:

―Yohomaestru, chito ndi ti cha ndichacuun, ta quihin cuenda cun chi ndihi ñivi,vati ña ndehun ndaa ñi cuu ñi a ricu ñia ndahvi ñi. Ndicha ndicha sanahan cuniti ra Ndioo. ¿Atu vaha cha cua cuhva ndixuhun ñuhun chi ra César ra cumi tiñu iyoñuun Roma a ña vaha? ¿Atu cua cuu cuhvandi a ña cua cuu? ―cati ra ta ra.

15 Chito ra Jesuu ti vata ra ta ra, taquechaha cati ndico ra chi ra ta ra ti:

―¿Ñacu cuni ndo cha cua savahi iin chandavaha ni? Cuhva ndo iin xuhun chihinyu na ndehi ―cati ra.

16Chaha ra ta ra iin xuhun, ta quechahanducu tuhun ra chi ra ta ra ti:

―¿Yochi xini ndiso chi? ¿Yochi sivindiso chi? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Xini ra César cuu chi chi sivi ra―cati

ra ta ra.17 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua cuhva ndo cha cuu chi ra César

chi ra, ta chi ra Ndioo cua cuhva ndo chacuu chi maan ra ―cati ra.

Tacan, ta quechaha nduiyo xaan cuniñivi cha cahan ra, [vati vaha xaan cahanndico ra Jesuu].

Nducu tuhun ra saduceo cuenda cha cuanatacu ndico ñivi ndii

(Mt. 22.23‑33; Lc. 20.27‑40)18 Tacan cuu, ta queta tahan ra saduceo

ta ra iti nuun ra Jesuu. Ra saduceo can cuura cati ti ña cua natacu ndico ñivi ndii, taquechaha cati ra ta ra chi ra Jesuu ti:

19 ―Maestru, tiempu chahnu ni taa raMoisee cuenda yo ti tu cua cuvi iin rai, ta nivii iyo ñasihi ra, ta ñahni sehe ra ni chacoo,na cua tandaha yani ra chi ña, ta tacan cuacoo sehe ña cuenda yani ra, cati ra Moiseechi yo. 20 Ni chacoo ucha tahan rai. Yanira chi ra, ta tandaha ra chanihin can chiñasihi ra, ta ñahni sehe ra chacoo, ta quetaquivi ni chihi ra. 21 Tacan, ta quihin tahanyani ra chi ña, ta ñahni sehe ra chacoo,ta chihi tahan ra. Tacan ni savaha tahaninga ra yani ra. 22 Tacan, ta quihin ndihi

Page 72: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 12:23 69 TUTU MACU 12:39ucha tahan ra chi ña, soco ñahni sehe rachacoo chi ña, ta queta quivi ni chihi tahanmaan ña ñahan can. 23 ¿Yochi ñasihi cuacuu ña quivi cua natacu ndico ñivi ndii,vati ndihi ucha tahan ra ta ra chacucumichi ña? ―cati ra ta ra chi ra Jesuu.

24Ta quechaha cati ndico ra Jesuu chi rata ra ti:

―Chacan cuu cha ndoyo ñuhun ndo,vati ña chito ndo cuhva cati tutu Ndioo, tani ña chito ndo ti cha iyo xaan tu ndee inichi ra. 25 Cua queta quivi cha cua natacundico ñivi ndii, ta ña cua tandaha ca rarai chi ñasihi ra, ta ni ña cua tandaha cañi ñahan chi ii ñi, soco cua coo ndihi ñivicuhva iyo tatun Ndioo iti siqui andivi, 26 tacuenda ñivi ndii―cua sanatacu ndico raNdioo chi ñi. Vasi ña ta sacuaha ndo tutuMoisee nu ni chaha ra cuenda yoso cuhvani cayu cuhu can. Ican ni cati ra Ndioochi ra ti maan ra cuu ra Ndioo. Sacahnura Abraham chihin ra, ta sacahnu tahan raIsaac chi ra Jacobo chihin ra, cati ra Ndioo.27 Ña cuu sacahnu ñivi ndii chi ra Ndioo,soco sacahnu ra ta ra chi ra, vati ni vii iyondito ndico ra ta ra. Cuaha xaan cha ndoyoñuhun ndo―cati ra.

Cati tuhun ra Jesuu ñaan tuhun cuu chacahnu ca

(Mt. 22.34‑40)28 Tacan cuu, ta queta tahan iin ra

sacuaha ley chahnu can nu inda ra Jesuu,ta chini ra cha nducu tuhun xaan ra ta rachi ra Jesuu, ta chito ra ti vaha xaan catindico ra Jesuu chi ra ta ra, ta quechahanducu tuhun ra chi ra Jesuu ti:

―¿Ndaa ley cuu cha cuu cha cahnu cacati tuhun ra Ndioo? ―cati ra.

29 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Tuhun cha cahnu ca cuu chehe:

“Ndioho ñivi Israel, chini ndo. Iin tuhunnira cuu ra chahnu Ndioo, ta ndaca ñahan rachihin ndo. 30 Cua cuni ndo chi ra chahnuNdioo chi ndihi cuii anima ndo chi ndihicuii cha chini tuni chi ndo chi ndihi cuiicha vaha chi ndo.” Chacan cuu cha xihnacuii, 31 ta cha cuu uvi can cha cati tuhun raNdioo cuu chehe: “Cua cuni ndo chi ndihiñivi tahan ndo cuhva cuni ndo suvi ni chimaan ndo.” Ñahni inga tuhun cahnu cacha cati tuhun ra Ndioo ―cati ra Jesuu.

32Ta cati ndico ra sacuaha ley can chi rati:

―Vaha xaan cahun, maestru. Catindicha cun, vati iin tuhun ni Ndioo iyo,

ta ñahni inga ra cahnu ca. 33 Vaha xaancuhva cha cati cun ti cha cua cuni yo chira chi ndihi cuii anima yo chi ndihi cuii chachini tuni chi yo chi ndihi cuii cha vaha chiyo. Vaha cha cati cun ti cha cua cuni maniyo chi ndihi ñivi tahan yo cuhva cuni yosuvi ni chi maan yo. Vaha xaan ca chacan,ta ñavi ca cha chahmi yo chi ri quiti cuhucha samani yo chi ra Ndioo ―cati ra.

34Ndehe ra Jesuu ti vaha xaan cati ndicoracan, ta cati ra chi ra ti:

―Ña cumani xaun, ta cua coo tahun nucua cundaca ñahan ra Ndioo ―cati ra.

Tacan, ta yuhvi xaan ra ta ra nducu racuhva cha cua nducu tuhun ca ra chi raJesuu.

Nducu tuhun ra Jesuu yoso cuu ra Cristotata ra David

(Mt. 22.41‑46; Lc. 20.41‑44)35 Ni vii sacuaha ra Jesuu chi ñivi tichi

cora soco ndavi [ve ñuhun cahnu can], taquechaha nducu tuhun ra chi ñi ti:

―¿Ñacu cati ra sacuaha ley chahnu ti raCristo cuu tata ra David nu cuahan quivi?36 Suvi ra David chaha cuenda, vati chahara Tati Ndioo tu ndee ini chi ra, ta cati raDavid can ti:Cati ra chahnu Ndioo chi ra cuu chitoho ra

David ti[cua cuhva ra ndatu chi ra],vati cua cunda ra iti chiyo ndaha cuaha ra

Ndioo,[ta cua cuhva ra tu ndee ini chihin ra,]

ta cua sacanaan ra chi ndihi ñivicuxaan ini chihin ra,

cati ra Ndioo, cati ra David tiempu chahnu.37 Suvi ra David cati ti chitoho ra cuu raCristo. Chacan cuu cha ñacu cuu ra Cristotata ra David nu cuahan quivi iti nuun―cati ra Jesuu.

Ta sii xaan cuni ndihi ñivi can chiniñi tuhun cha cahan ra Jesuu, [vati cachinxaan cahan ra].

Tiso ra Jesuu cuati ra sacuaha ley chahnucan

(Mt. 23.1‑36; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47)38 Sacuaha xaan ra Jesuu chi ñivi can, ta

cati ra chi ñi ti:―Cua saha vaha xaan ndo cuenda yoso

cuhva cati tuhun ra sacuaha ley chahnuchi ndo, vati cuni xaan ra caca cuu ra,ta ndichin ra sahma taqui taqui, ta cunitahan ra na cua sacahnu ndihi ñivi chira nuyahvi. 39 Cuni ra cua tahan ra tayuvaha tichi ve ñuhun, ta cuni xaan ra cua

Page 73: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 12:40 70 TUTU MACU 13:17tahan tahan ra tayu vaha nu chachi ñivi, tasacahnu ñi vico. 40 Cuaha xaan cua cutunira sacuaha ley can, vati suhu ra ndatiñuñi ñahan ndahvi, ta nahan xaan cahan rachi ra Ndioo, vati na ndehe ñivi can chi ra―cati ra Jesuu.

Samani iin ña ndahvi uvi xuhun cuati chira Ndioo

(Lc. 21.1‑4)41Tacan cuu, ta ni ndaa ra Jesuu yatin nu

tihi ñivi xuhun cha samani ñi chi ra Ndioo,ta ndehe ra yoso cuhva tihi ñi xuhun ican.Cuaha xuhun tihi ñi ricu, 42 ta sa quichiiin ña ndahvi. Ndahvi xaan ndicha iyo ña,ta tihi ña uvi xuhun cuati cha cuu uchicentavu. 43Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chira sacuaha chi ra, ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti cha tihiña ndahvi can cuaha ca xuhun [cuendara Ndioo], ta ñavi ca sa ndihi ca ñivi can.44Tihi ñivi xuhun ñi, vati iyo xuhun chi ñi,soco ndahvi xaan ñacan, ta tihi ña ndihicha iyo chi ña. Chahañandihi ndihi xuhunña, ta ñahni ca cha ni ndoo chi ña―cati raJesuu.

13Cati ra Jesuu ti cua tani ve ñuhun cahnu

can(Mt. 24.1‑2; Lc. 21.5‑6)

1Tacan cuu, ta quee ndico tucu ra Jesuucora soco ndavi ve ñuhun cahnu can, taquechaha cati iin ra sacuaha chi ra ti:

―Ndehe, maestru. Nahnu xaan yuundaa vehe can. Taqui xaan chi ―cati ra.

2 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ndehun ti nahnu xaan vehe can, soco

ña cua ndoo iin yuu siqui tahan chi, vatindihi chi cua tani ―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda yoso cuhva cuacundihi quivi

(Mt. 24.3‑28; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24)3Tacan cuu, [ta cuahan ra Jesuu, ta ndaa

ra siqui yucu Olivo can]. Inga chiyo xahvaiti nuun ve ñuhun can iyo yucu can, ta icanni chacunda ra Jesuu, ta iyo tahan ra Pedrochi ra Jacobo chi ra Juaan chi ra Ndree, tanducu tuhun xehe ra ta ra chi ra Jesuu ti:

4 ―Na cua cuhvon cuenda chi ndi.¿Ndaa quivi cua coo cha cati cun cuendave ñuhun ya? ¿Yoso cuhva cua coto ndi ticha queta quivi cua coo ndihi cha cati cuncuenda ve ñuhun ya? ―cati ra ta ra.

5 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cua saha ndo cuenda, coto cua san-dahyu ñahan ñivi chi ndo nu cuahan itinuun. 6 Tuvi ñivi cua quichi, ta cua cahanñi sivi yu, ta cua cati ñi ti maan ñi cuu raCristo, ta cua sandahyu ñahan ñi chi tuviñivi.

7 ’Cua queta quivi cua cati ñivi chi ndo tiyatin cua coo cuati, ta cha iyo cuati, socoña cua cuyuhvi ndo. Tacan ni cua coo chiquivi can, socoña ta cundihi quivi ya. 8Cuacani tahan iin ñivi chi inga ñivi, ta cua canitahan ñivi iyo iin ñuun chi ñivi iyo ingañuun. Cua taan xaan nini cahnu nu ñuhunñuñivi, ta cua coo tama, ta cua cuvaa xaanñivi. Tacan ni cua quechaha coo tu ndohochi ñivi.

9 ’Cua tiso vaha ndo cuenda chi ndo, vaticua tiin ñivi chi ndo, ta cua cunaan ñichihin ndo iti nuun ra chanihin cuenda veñuhun, ta cua cani ñi chihin ndo tichi veñuhun, ta cua yaha ndo nuun ra cumi tiñu,vati chinu ini ndo chihin yu. Chacan cuucha cua coto tahan ra yoso cuhva iyo ndocuenda yu. 10 Iyo cha cua cati tuhun xihnañivi tuhun vaha yoso cuhva iyo ra Ndioochi ndihi ñivi ñuñivi, ta sa cua cundihiquivi ya. 11 Tu cua tiin ñivi chi ndo, tacua cunaan ñi chihin ndo iti nuun ra cumitiñu, ña cua saxini ndo ñaan cha cuu chacua cahan ndo, soco cua cahan ndo ñaancha cuu cha cua tiso ra Ndioo xini ndohora can, vati ñavi ndioho cua cahan, socora Tati Ndioo cuu ra cua cahan. 12 Cuaxico tuhun ra rai chi yani ra, ta cua cuhvacuenda ra chi ra na cua cuvi ra. Cua xicotuhun tahan ñivi chi sehe ñi, ta cua cuhvacuenda tahan ñi chi ñi na cua cuvi ñi. Cuacani tahan ñivi chi sutu ñi chi sihi ñi, tacua cahni ñivi chi sehe ñi. 13 Cua cuxaanini ndihi ñivi chi ndo, vati chi main cuundo. Tu cua cundee ñivi nda cua nda cuacundihi quivi ya, cua sacacu ra Ndioo chiñi.

14 ’Tiempu chahnu cha ni cati ra Danielra ni cahan cuenda ra Ndioo ti cua quihvirun cua sacaquini ve ñuhun nu ii xaan,ta cua sandoyo ñuhun run ndihi cha iyo.Na cua cutuni ini ñivi sacuaha tuhun ya.Quivi cua ndehe ñivi chacan na cua cunundihi ñivi iyo ñuhun Judea iti yucu. 15 Tuinda ñivi xini vehe ñi, ña cua nuun ñi tichivehe. Ña cua quihvi ñi tichi vehe quihin ñindatiñu ñi. 16 Tu inda ra rai iti chiqui, ñacua ndico coo ra quihin ra coton ra. 17 Tundoho cua ndehe ñi ñahan ñuhun sehequivi can, ta tu ndoho cua ndehe tahan

Page 74: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 13:18 71 TUTU MACU 14:5ñi ñahan sacaxi sehe tiempu can. 18 Nacua cahan ndo chi ra Ndioo ti na ña cuacoo chacan tiempu vichin. 19Quivi can cuacoo tu ndoho cahnu xaan, ta ña ta coo tundoho tacan nda ni quivi satuvi ra Ndiooñuhun ñuñivi ya nda cua nda quivi vitin,ta ni ña cua coo ca tu ndoho cuhva cannu cuahan quivi. 20 Tu ña cua sandihi rachahnu quivi can, yoni ñivi cua cacu, sococua sandihi ra quivi can cuenda ñivi ninacachi ra.

21 ’Ña cua cuinu ini ndo, tu cua cati ñivichi ndo ti jihna ihya inda ra Cristo, tu cuacati ñi ti jihna ndacan inda ra Cristo. 22Cuacoo tahan ra cua cati ti ra Cristo cuu ra,soco ña ndicha ra. Cua coo tahan ra cuacati ti ra cahan cuenda ra Ndioo cuu ra,soco ña ndicha tahan ra. Cua savaha tahanra ta ra cuhva cahnu xaan, vati cua cuni rasandahyuñahan ra ta ra chi ñivi ni nacachira Ndioo, tu cua cuu. 23 Cua cumi ndochihin ndo, vati cha cati yu ndihi tuhun yachihin ndo, ta ña ta coo chi ―cati ra Jesuuchi ra.

Cati ra Jesuu ti cua quichi ndico ra cuusehe ñivi

(Mt. 24.29‑35, 42‑44; Lc. 21.25‑36)24 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha

chi ra:]’Quivi can cua yaha xihna tu ndoho can,

ta sa cua ndahva ri nicandi, ta ña cuandundichin ca ri yoo. 25Cua quehni ri tiñuiti siqui andivi, ta cua ndoyo ñuhun ndihicha iyo iti siqui can. 26 Tacan cuu, ta cuandehe ndihi ñivi ti vachi ra cuu sehe ñivitichi vico iti siqui andivi, ta iyo xaan tundee ini chi ra, ta taqui ndicha ra cua cuu.27Tacan, ta sa cua tava tiñu ra chi ra tatunNdioo, ta cua sacuiti ra ta ra chi ndihi ñivini nacachi ra Ndioo nu iyo ñi nini cahnunu ñuhun ñuñivi ya. Nda iti xuu ta nda itixini cua nducuiti ñi.

28 ’Na cua cutuni ini ndo, vati chito ndoyoso cuhva iyo yutun tusihva tiñi. Cuanduyuta ndaha chi, ta cua nduchaa soconuma ndaha chi, ta cua quichi numa chi.Quivi can chito ndo ti cha ni queta quivicua coo chiti chi. 29 Ta ni cuhva cua cotondo ti cha yatin xaan vachi hora can quivicua ndehe ndo cha iyo chi cuhva cati yu.30 Cati ndicha yu chihin ndo ti ña cua cuviñivi iyo vitin nda cua nda quivi cua quetandihi cha cati yu chihin ndo. 31 [Tacan catiyu,] vati cua queta quivi cua naan andivi

ya chi ñuhun ñuñivi ya, soco ña cua naantuhun cha cahin.

32 ’Yoni ñivi chito ndaa quivi cua quetahora can. Ña chito ra tatun Ndioo iyo itisiqui andivi, ta ni ña chito sehe ra Ndioo.Ini maan ra Ndioo chito.

33 ’Cua cumi ndo chihin ndo, ta cuasaha ndo cuenda. Cua cahan ndo chi raNdioo, vati ña chito ndo ndaa quivi cuacoo chacan. 34 Tuhun can cuu sava ta cuaiin rai, ta quee iti ra. Inga ñuun nu canicuahan ra, ta nacoo ra vehe ra, soco chahara ndatu chi musu ra. Chaha ra tiñu chi iiniin ra ta ra, ta cati tuhun ra ti na cua coondito ra cuu ra cumi yu vehe. 35 Chacancuu cha cati yu ti na cua coo ndito maanndo, vati ña chito ndo ñaan hora cuu chacua quichi ra cuu sava ta cua chitoho vehe.Ña chito ndo a cua quichi ra cha cha ini.Ña chito ndo a cua quichi ra sava ñuun. Ñachito ndo a cua quichi ra hora cua ndahyuri chitoho. Ña chito ndo a cua quichi rahora cha vachi cundichin. Ña chito ndo.36 Na cua cuatu vaha ndo, coto quii xaancua quichi ra, ta cua ndehe ra ti quixi ndo.37 Tuhun cati tuhin chi ndo cati tuhin chindihi ñivi. Cati yu ti na cua coo ndito ndo―cati ra Jesuu.

14Nducu ra ta ra cuhva yoso cuhva cua tiin

ra ta ra chi ra Jesuu(Mt. 26.1‑5; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53)

1Yaha uvi quivi, ta nducahnu vico paanña ndaa nu ni chihi ri mbee. Tacan, tanducu ra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu cuhva yoso cuhva cua tiin xehe rata ra chi ra Jesuu, ta cua cahni ra ta ra chira. 2 Cati ra ta ra chi tahan ra ti:

―Ña cua tiin yo chi ra tichi vico ya, cotocua cuvaa ñivi ya ―cati ra ta ra.

Choso iin ñahan nduta vixin chahan xinira Jesuu

(Mt. 26.6‑13; Jn. 12.1‑8)3 Iyo ra Jesuu ñuun Betania can. Vehe

ra Simón ra cuhvi cuehe tahyu iyo ra, tandecu ra yu mesa. Tacan cuu, ta queta iinña ñahan. Naan ña iin nu indi nduta vixinchahan. Mani nduta vaha cuu chi, ta yahvixaan ni chacunda chi. Chahnu ña nu indichi, ta choso ña nduta can xini ra Jesuu,4 soco quechahanduxaanuvi ñi. Quechahacati ñi chi tahan ñi ti:

―Ña vaha cha sandoyo ñuhun ña ndutacan, 5 vati cua queta uvi ciendu xuhun

Page 75: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 14:6 72 TUTU MACU 14:28denario, tu cua xico ndico ña chi chi, ta cuacuhva ndico ña xuhun can chi ñivi ndahvi―cati ñi ta ñi.

Cahan yuhu xaan ñivi can chi ña.6 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Saña ndo chi ña. Ña vaha cha sasaca

ndo xini ña. Taqui xaan cha savaha ñachihin yu. 7 Ndihi ni quivi cua coo ñivindahvi can chihin ndo, ta cua cuu savahando cha vaha chi ñi ndaa quivi cua cunimaan ndo, soco main―ña ndihi ni quivicua coi chi ndo. 8 Cha savaha ña yosocuu chi ña, vati cha choso ña nduta vixinchahan can cuñu yu iti nuun, vati cha cuacuchi yu. 9 Cati ndicha yu chihin ndo tindihi nu cua queta tuhun vaha nini cahnunu ñuhun ñuñivi ya cua cuhva tahan ñivicuenda yoso cuhva ni savaha maan ña.Tacan ni cua cuñuhun ini ñivi chi ña―catira Jesuu.

Xico tuhun ra Juda chi ra Jesuu(Mt. 26.14‑16; Lc. 22.3‑6)

10 Tacan cuu, ta quee ra Juda Iscariote,ta cuahan ra. Iin ra uchi uvi ra sacuahachi ra Jesuu cuu tahan ra. Cuahan ra nuunra sutu chahnu, vati cuni ra xico tuhun rachi ra Jesuu. 11 Chini ra sutu chahnu tara tuhun can, ta sii xaan cuni ra ta ra, tacati ra ti cua tiahvi ra chi ra. Tacan, tananducu ra Juda cuhva yoso cuhva cua cuuxico tuhun ra chi ra Jesuu.

Chaha ra Jesuu iin cha cuxini ndihi rasacuaha chi ra

(Mt. 26.17‑29; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co.11.23‑26)

12Quivi quechaha vico paan ña ndaa cancuu chi, ta quivi can chahni tahan ñi chiri mbee, vati samani ñi chi ri chi ra Ndioocuenda vico can. Tacan cuu, ta nducutuhun ra sacuaha chi ra Jesuu ti:

―¿Yoso cuni cun cha cua tiso vaha ndi,ta cua sacahnu yo vico ya? ―cati ra ta ra.

13 Tacan, ta tava tiñu ra Jesuu chi uvi rasacuaha chi ra. Cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuahan ndo tichi ñuun, ta cua sata-han ndo chi iin rai ndiso quii nduta. Cuacundicu ndo chi ra, 14 ta cua cati ndo chi raxuu vehe nu cua quihvi ra ti nducu tuhunramaestru ti ndaa iyo vehenu cua sacahnura vico chi ra sacuaha chihin ra, cua catindo, 15 ta cua sanahan ra iin vehe toto, tacha iyo vaha chi. Ican cua tiso vaha ndo nucua cachi yo ―cati ra.

16Tacan cuu, ta quee ra ta ra cuahan ra.Quihvi ra ta ra tichi ñuun, ta ni tahan ra

cuhva cati ra Jesuu chi ra, ta tiso vaha ranu cua sacahnu ra ta ra vico can.

17Tacan cuu, ta cha ini quivi can cuahanra Jesuu chi ndihi uchi uvi ra sacuaha chira. 18Ndecu ra ta ra yumesa can, ta chachira ta ra, ta quechaha cati ra Jesuu chi ra tara ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti iin ndocua xico tuhun chihin yu, ta vitin chachira chi main icaa ni ―cati ra.

19Quechaha ndundahvi cuni ra ta ra, taquechaha cati ta iin ta iin ra chi ra ti:

―Ñavi yuhu cui ―cati ra ta ra.Ta ni cuhva cati inga ra chi ra ti:―Ñavi yuhu cui ―cati ra.20 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Iin ndo cuu ndo, vati iin ra uchi uvi

ra sacuaha chihin yu cuu ra, ta tihi tahanra ndaha ra chihin yu tichi coho icaa ni,21 vati cua tahan ndicha ra cuu sehe ñivicuhva ni cati tutu Ndioo cuenda ra, socotu ndoho cua ndehe ra xico tuhun chi racuu sehe ñivi can. Vaha xaan ca tu ña cacucuii ni racan ―cati ra Jesuu.

22Ni vii chachi ra ta ra, ta quihin ra Jesuuiin paan, ta chaha ra iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta chahnda cuati ra chi chi, ta chahara chi chi chi ra ta ra, ta quechaha cati rati:

―Cua quihin ndo paan ya. Chehe cuusava ni ta cua iquin cuñu yu―cati ra.

23Tacan cuu, ta quihin tahan ra Jesuu iincopa can, ta chaha ndico tucu ra iin tiahvindioo, ta chaha ra chi chi chi ra ta ra, tachihi ndihi ra chi chi, 24 ta cati ra chi ra tara ti:

―Chehe cuu sava ni ta cua niñi yu, vaticha iyo vaha tuhun chi ra Ndioo cha cuacati yu niñi yu cuenda ndihi ñivi. 25 Catindicha yu chihin ndo ti ña cua coho quenduta chiti uva ya nda cua nda quivi cuacoo ndique chi ndo icaa ni nu cua cundacañahan ra Ndioo ―cati ra.

Cati ra Jesuu ti cua sandahyu ñahan raPedro

(Mt. 26.30‑35; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38)26 Tacan cuu, ta chita ra ta ra iin yaa,

ta quee ra ta ra cuahan ra. Iti yucu Olivocuahan ra ta ra, 27 ta quechaha cati ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Vitin cha cuaa ya cua ndoyo ñuhunndihi ndo, vati cha cati tutu Ndioo ti cuacuvi ra sacuenda chi ri mbee, ta cua cuitacuati ndihi maan ri mbee can, cati raNdioo, 28 soco cua natacu ndique, ta cua

Page 76: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 14:29 73 TUTU MACU 14:52

cuhin iti nuun ndo iti ñuhun Galilea―catira Jesuu.

29 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Vasi cua ndoyo ñuhun ndihi ca ra ta

ra, soco yuhu ña cua ndoyo ñuhin ―catira.

30 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cati ndicha yu ti uni hora cua cati

maun ti ña nacoto cun chihin yu vitin chacuaa ya, ta sa cua ndahyu ri chitoho uviyuhu ri ―cati ra chi ra.

31 Tacan cuu, ta nihin xaan ca cati raPedro ti:

―Tu cua cahni tahan ñi chihin yu, ñacua cati yu ti ña nacote chihun―cati ra.

Ta ta ni cuhva cati ndihi ca ra ta ra.Cahan ra Jesuu chi ra Ndioo nu cuu chi

Getsemaní(Mt. 26.36‑46; Lc. 22.39‑46)

32 Ta cuahan ra ta ra nu cuu chi Getse-maní, ta cati ra Jesuu chi ra sacuaha chi rati:

―Ihya cua cunda nuun ndo, vati cuacahan xihne chi ra Ndioo ―cati ra.

33Tacan, ta quihin ra chi ra Pedro chi raJacobo chi ra Juaan, ta cuahan ra. Tacan,ta quechaha ndundahvi cuni ra Jesuu, tacuihya cuni anima ra, 34 ta quechaha catira chi ra ta ra ti:

―Cuihya xaan cuni anime. Chacan cuucha cuni cuvi yu. Cuatu nuun ndo ihya, taña cua cusu ndo ―cati ra.

35 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu suhvaca iti nuun, ta chahnu chiti ra nu ñuhun, taquechaha cahan ra chi ra Ndioo, vati cunira cha cua saña ndaha ra tiñu can, tu cuacuu. 36 Cati ra ti:

―Tata, cua cuu savahun ndihi cha cunicun. Tacan na cua sanaun tiñu ya, soco ñacua savahun cuhva cuni yu. Cua savahuncuhva cuni maun ―cati ra Jesuu chi sutura.

37 Tacan cuu, ta cuahan ndico ra, tandehe ra ti cha quixi ra ta ra, ta cati ra chira Pedro ti:

―Quixi cun, Moon. Ña ni cuu coo nditocun ni iin hora ni chihin yu. 38Na cua coondito ndo, ta cua cahan ndo chi ra Ndioo.Chacan cuu cha ña cua savaha ndo chandavaha ni. Cuni ndo coo ndito ndo chianima ndo, soco ña cundee ini ndo ―catira.

39 Tacan, ta quee ndico tucu ra Jesuu.Cuahan ra inga chaha, ta ini tuhun cancahan ndico tucu ra chi ra Ndioo. 40 Inga

chaha queta ndico ra Jesuu nu iyo ra ta ra,ta ndehe ra ti cha quixi ndico tucu ra ta ra,vati chitatun xaan ra ta ra, ta ña cundeenuun ra ta ra. Tacan, ta ña chito ra ta rañaan cha cuu cha cua cati ndico ra ta ra chira Jesuu, 41 ta inga chaha queta ndico tucura Jesuu cha cuu uni chaha, ta cati ra chi rata ra ti:

―Cusu nuun ndo suhva ca hora, ta nacua quee tatun ndo. Cha iyo vaha vitin.Cha queta hora. Vitin cha cua tiin randavaha ni chi ra cuu sehe ñivi. 42 Ndoyondo, ta na coho. Cha vachi ra cua xicotuhun chihin yu ―cati ra Jesuu.

Tiin ra ta ra chi ra Jesuu(Mt. 26.47‑56; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11)

43Ni vii cahan ra Jesuu, ta queta ra Juda.Iin ra sacuaha chi ra Jesuu cuu ra. Tuvixaan ñivi vachi tahan chi maan ra Judacan, ta naan ñi cha cuu ta iin machete.Naan ñi garote. Naan ñi. Ra sutu chahnuchi ra sacuaha ley chahnu chi ra chanihincuu ra ni tava tiñu chi ñican. 44Ni chaha raJuda can iin cuhva chi ra ta ra, vati cati rachi ñi ti:

―Cua taa yuhi chi ra. Chi racan cua tiinndo, ta cua cuhni vaha ndo chi ra, ta cuacundaca ndo chi ra ―cati ra.

45Tacan cuu, ta quii xaan queta ra Juda,ta tuhva ra nu inda ra Jesuu, ta quechahacati ra chi ra ti:

―Maestru ―cati ra.Tacan, ta ni taa yuhu ra Juda chi ra

Jesuu, 46 ta ca tiin ñi chi ra.47 Iyo iin rai inda tican, ta xita ra ma-

chete ra, ta cani ra chi ra cuumusu ra sutuchahnu, ta laxin cuii ni chahnda ra sohora musu can. 48 Tacan, ta quechaha cati raJesuu chi ñivi can ti:

―Vachi ndo, ta naan ndo machete.Naanndo garote. Naanndo, ta cua tiin ndochihin yu cuhva tiin ndo chi rai cuni cahnisuhu. 49 Ndihi ni quivi chacoi chi ndo veñuhun, ta sacuahi chi ndo, ta ña ni tiin ndochihin yu, soco tehen ni ndacu ndo vitincuhva cati tutu Ndioo ―cati ra.

50 Tacan cuu, ta ndihi ra sacuaha chi ranacoo ihni chi ra, ta ca chinu ra ta ra.

Chinu tahan iin ra tivaa51Tacan cuu, ta iyo tahan iin rai tivaa, ta

ndicu ra chi ra Jesuu. Isucu ra iin sunduhuni. Ñahni cha nami ra, ta tiin ñivi can chira. 52 Tacan, ta saña ihni ra sunduhu can,ta quechaha chinu ra cuhva cuiti ndaha nira.

Page 77: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 14:53 74 TUTU MACU 14:72Queta ra Jesuu nu nducuiti ra cumi tiñu

judío(Mt. 26.57‑68; Lc. 22.54‑55, 63‑71;

Jn. 18.12‑14, 19‑24)53 Tacan cuu, ta chandaca cuenda ñivi

can chi ra Jesuu nu iyo ra sutu chahnu, tani nducuiti tahan ndihi ca ra sutu chahnuchi ra chanihin chi ra sacuaha ley chahnucan. 54 Chica vihi ni ndicu tahan ra Pedrochi ra Jesuu. Ndicu ra chi ra nda cua ndani queta ra nu tihyo ra sutu chahnu can, tachacunda tahan ra Pedro chi musu ra, tatuni tahan ra ñuhun.

55 Tacan, ta iin testigu cua tiso cuati raJesuu nanducu ndihi ra sutu chahnu chindihi ra cumi tiñu judío can, vati cuni rata ra cahni ra chi ra Jesuu, soco ña ninanihin ra ta ra chi iin ñivi cua cuu testigucan. 56 Tuvi xaan ñivi cuni sandahyuñahan, ta cua tiso ñi cuati ra, soco ñanduinuun tuhun cahan ñi. 57 Tacan cuu,ta ni chacuinda inga ra ta ra, ta quechahasandahyu ñahan ra ta ra yoso cuhva nisavaha ra Jesuu, ta cati racan ta ra ti:

58 ―Chini ndi ti cha cahan ra Jesuu yavati cua cani maan ra ve ñuhun inda ihya,ta ni sandaa ñivi chi chi chi ndaha ñi, socotichi uni quivi cua caqui ndaa ndico ra ingacha chaa, ta ña cua sandaa ra chi chi chindaha ra, cati ra ―cati ra ta ra.

59Ta ni cuhva ña nduinuun cha cahan rata ra.

60 Tacan cuu, ta ni chacuinda maan rasutu chahnu sava mahñu ra cumi tiñu canta ra, ta quechaha nducu tuhun ra chi raJesuu ti:

―¿Atu ña cua cati ndico cun, vati cha nitiso rahya ta ra cuati cun? ―cati ra.

61Ta taxin taxin inda ra Jesuu. Ña cahancuii ni ra, ta nducu tuhun ndico tucu rasutu chahnu can chi ra ti:

―¿Atu yoho cuu ra Cristo? ¿Atu sehe raii ndicha cuun? ―cati ra.

62 Ta cati ndico maan ra Jesuu ti:―Yuhu cui, ta cua ndehe ndo ti ndaa

ra cuu sehe ñivi chiyo ndaha cuaha ra iyoxaan tu ndee ini. Cua ndehe tahan ndo ticua quichi ndico ra cuu sehe ñivi can tichivico iti siqui andivi ―cati ra.

63Tacan cuu, ta ni ndata ra sutu chahnusahma ndichin suvi ni maan ra, [vati xaanxaan cuni ra,] ta quechaha cati ndico tucura ti:

―Ña chini ñuhun ca yo testigu. 64 Chani chini ndo ndavaha ni cha cahan ra chi

ra Ndioo. ¿Yoso cua cati ndo vitin? ―catira sutu chahnu can.

Tacan cuu, ta quechaha cati ndihi ra tara ti na cua cuvi ra Jesuu, vati cha iyo cuatira.

65 Tacan cuu, ta quechaha tivi sivi ihniuvi uni ra ta ra chi ra Jesuu, ta chasi ra tara iin sahma nuun ra, ta quechaha cani rata ra chi ra chi ndaha ra, ta cati ra ta ra chira ti:

―Vitin cua cuhvon cuenda yoo rai canichihun―cati ra ta ra.

Tacan cuu, ta quihin ra musu can chi raJesuu, ta quechaha cani ra ta ra chi ra.

Cati ra Pedro ti ña nacoto ra chi ra Jesuu(Mt. 26.69‑75; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18,

25‑29)66Ni vii iyo ra Pedro iti ninu nu tihyo ra

sutu chahnu, ta queta iin ñahan cuu musura sutu chahnu can. 67 Ndehe ña ti ndaatahan ra Pedro. Tuni ra ñuhun, ta ndeheña nuun ra, ta quechaha cati ña chi ra ti:

―Cha chica tahun chi ra Jesuu ―catiña.

68Tacan cuu, ta quechaha sandahyu ña-han ra Pedro, ta cati ra chi ña ti:

―Ña chite ñaan cha cuu cha cahun―cati ra.

Tacan cuu, ta cha cua quee ra Pedro itiyu vehe, ta ndahyu ri chitoho iin yuhu ri.69 Tacan, ta ndehe ndico tucu ñacan chi raPedro, ta cati ña chi ñivi tecu ican ti:

―Iin ra chica chi ra Jesuu cuu rahya―cati ña.

70 Tacan, ta cati ndico ra Pedro ti ñandicha ña, ta yaha inga hora luhu, taquechaha cati ndico tucu ñivi inda ican chira ti:

―Ndicha ti cha chica tahun chi ra, vatiquichi maun iti ñuhun Galilea. Cuhvacahan ñican cahan tahan maun―cati ñi.

71 Tacan cuu, ta quechaha cahan ra Pe-dro can ndavaha ni chi ñi, ta cahan raixaan ra, ta cati ndico tucu ra ti:

―Ña nacote yoo rai cuu ra cahan ndotuhun can ―cati ra.

72 Tacan cuu, ta quii xaan ni ndahyundico tucu ri chitoho can cha cuu uvi yuhuri, ta chacuhun ini ra Pedro vati ni catiJesuu chi ra ti uni chaha cua cati ra tiña nacoto ra chihin ra, ta cua ndahyu richitoho uvi yuhu ri, cati ra Jesuu chi ra nuquichi quivi can. Tacan cuu, ta quechahachacu xaan ra Pedro can.

Page 78: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 15:1 75 TUTU MACU 15:2615

Quihvi ra Jesuu iti nuun ra Pilato(Mt. 27.1‑2, 11‑14; Lc. 23.1‑5; Jn. 18.28‑38)

1 Ni nahan xaan cha tuvi inga quivi, tanducuiti ra sutu chahnu chi ra chanihinchi ra sacuaha ley chahnu chi ndihi racumi tiñu ñivi judío can, ta nihin ra ta racuhva cha cua savaha ra ta ra. Ni chuhnira ta ra chi ra Jesuu, ta chandaca cuendara ta ra chi ra iti nuun ra Pilato, ta chahacuenda ra ta ra chi ra chi ra Pilato can,2 ta quechaha nducu tuhun ra Pilato chi raJesuu ti:

―¿Atu maun cuu ra ndaca ñahan chiñivi judío? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha cati maun―cati ra.3 Tacan, ta tiso xaan ra sutu chahnu

cuati ra Jesuu, 4 soco nducu tuhun ndicotucu ra Pilato chi ra Jesuu ti:

―¿Atu ñahni cha cua cati ndico cun?Chini cun, vati cuaha xaan cuati cun tisora ta ra ―cati ra Pilato can.

5Tacan cuu, ta ña cahan cuii ni ra Jesuu.Chacan cuu cha iyo xaan quechaha cuni raPilato can.

Cati ra Pilato ti na cua cuvi ra Jesuu(Mt. 27.15‑31; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38–19.16)

6 Vico can cua saña ra Pilato chi iin raindi ve caa cuhva iyo costumbre ra, ta cuacati ñivi can ndaa ra cuu ra cua saña ra.7 Indi iin ra nani Barabaa ve caa can, vatiiyo ra chi tahan ra ve caa can, vati chachahni ra chi ñivi quivi cha ni cani tahanra ta ra chi ra cumi tiñu can. 8 Nducuitiñivi can. Tuvi ñivi cuu ñi, ta quechahacati ñi ti na cua savaha ra Pilato cuhva iyocostumbre ra. 9 Tacan cuu, ta quechahanducu tuhun ra Pilato chi ñivi can ti:

―¿Atu cuni ndo cha cua sañe chi randaca ñahan chi ndo? ―cati ra.

10Tacan cati ra Pilato, vati chito ra ti chaquichi ndaca ra sutu chahnu chi ra Jesuuchi ra, vati tahñu cuni ra ta ra ndehe rachi ra Jesuu. 11Tacan, ta sandusaca ra sutuchahnu chi ñivi can. Tacan cati ñi ti na cuasaña ra chi ra Barabaa can. 12 Inga chahanducu tuhun ndico tucu ra Pilato chi ñivican ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savahi chi raJesuu, ta maan ndo cati ti ra ndaca ñahanchi ndo cuu ra? ―cati ra.

13 Tacan cuu, ta quechaha cana chaaxaan ñi, ta cati ñi ti:

―Cua cahni cun chi ra nu cruu―cati ñi.

14 Ta nducu tuhun ra Pilato chi ñi ti:―¿Ñaan cha cuu ndavaha ni cha ni

savaha ra Jesuu ya? ―cati ra.Tacan, ta nihin ca quechaha cana chaa

ñi, ta cati ndico tucu ñi ti:―Cua cahni cun chi ra nu cruu―cati ñi.15 Tacan cuu, ta saña ra Pilato chi ra

Barabaa can, vati cuni ra cha cua cusii iniñivi can. Tacan, ta cati ra ti cua quihincuenda ra sandaru ta ra chi ra Jesuu, ta cuacani ra ta ra chi ra, ta cua taa ra ta ra chi ranu cruu.

16 Tacan cuu, ta chandaca ra sandaru tara chi ra Jesuu tichi ve tiñu cannu iyo tihyonu nuna, ta cana ra ta ra ndihi tahan rana nducuiti ra ta ra tican. Vehe can cuuvehe tiñu ra cumi tiñu cahnu. 17 Tacan, tasacundichin ra sandaru ta ra sahma yuhvatixinda [cha cuu sahma rey] chi ra Jesuu, tacuicu ra ta ra iin corona iñu, ta tiso ra ta rachi chi xini ra Jesuu. 18Tacan, ta quechahasacahnu ra ta ra chi ra Jesuu, ta cati ra tara ti:

―Na cumi chi maun, yoho ra ndacañahan chi ñivi judío ―cati ra ta ra [chasacateni ra ta ra chi ra].

19 Cani ra ta ra xini ra chi tuyoo, ta tivisivi ra ta ra chi ra, ta chacuiñi chiti ra ta raiti nuun ra, ta sacahnu vata ra chi ra. 20Chandihi sacateni ra ta ra chi ra, ta tava ndicora ta ra sahma tixinda can, ta sacundichinndico ra sandaru can ta ra sahmamaan ra.Tacan cuu, ta tava ra ta ra chi ra tichi vetiñu can, ta chandaca ra ta ra chi ra iti, vaticua taa ra ta ra chi ra nu cruu.

Taa ra ta ra chi ra Jesuu nu cruu(Mt. 27.32‑44; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27)

21 Iti chiqui vachi iin ra nani Simón. Rañuun Cirene cuu ra, ta sanini ra sandaruta ra chi ra, vati cua cuiso ra cruu nu cuacuita caa ra Jesuu. Ra Simón can cuu sutura Lejandru chi ra Rufo.

22 Tacan cuu, ta chandaca ra ta ra chira Jesuu iti nu cuu chi Gólgota. Nu cuecuiquin xini ndii cati tuhun Gólgota can.23 Tacan, ta chaha ra ta ra nduta chiti uvana cua coho ra Jesuu. Cha sacanuun chi chiiin cha iya, soco ña tiin ra Jesuu chi chi.24 Tacan, ta ni taa ra ta ra chi ra Jesuu nucruu can, ta siqui ra sandaru ta ra chi yuucuati, vati cuni ra ndehe ra ndaa ra cuura cua sacanaan sahma ra Jesuu. Tacan ninatahvi ra ta ra sahma ra.

25 Caa iin cha nahan cuu chi, ta taa rata ra chi ra nu cruu. 26 Taa ra ta ra tuhun

Page 79: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 15:27 76 TUTU MACU 16:2

cha cuu cuati ra nu vitu, ta cati chi ti:“Rahya cuu ra ndaca ñahan chi ñivi judío.”27 Tacan cuu, ta taa tahan ra sandaru ta rachi uvi ra ñasuhu nu cruu. Icaa ni taa ra tara chi ra ta ra nu ndita caa ra Jesuu. Iin rachata caa ra nu cruu chiyo ndaha cuaha raJesuu, ta inga ra chata caa ra nu cruu chiyondaha satin ra. 28Chacan cuu cha ni quetatuhun cuhva cati tutu Ndioo, vati cati chiti saxini ñivi ti rai iyo cuati cuu tahan ra.

29 Yaha ñivi nuun ndita caa ra Jesuu, tacahan ñi ndavaha ni chi ra. Sico xini ñi,[vati ña vaha cuni ñi,] ta cati ñi chi ra ti:

―Joi. Maun cuu ra cua cani ve ñuhun,ta cua sandaa ndico cun inga chi tichi uniquivi. 30 Na cua sacacu maun chihun, tanuun cun nu cruu can ―cati ñi.

31 Ta ni cuhva cahan cateni ra sutuchahnu chi ra sacuaha ley chahnu, vati catira ta ra chi tahan ra ti:

―Cati ra ti sacacu ra chi ñivi, soco ñacuu sacacu ra suvi ni chimaan ra. 32Na cuanuun ra nu cruu can vitin, vati ra Cristocuu ra. Ra ndaca ñahan chi ñivi judío cuura. Na cua nuun ra. Chacan cuu cha cuandehe ndi, ta cua cuinu ini ndi chihin ra―cati ra ta ra cuenda ra Jesuu.

Tacan cuu, ta sacateni tahan ra ñasuhucan cha ndaa tahan ra ta ra nu cruu can.

Chihi ra Jesuu(Mt. 27.45‑56; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30)

33 Caa uchi uvi cha hora cuu chi, taquechaha ndunaan nini cahnu ñuhun can,ta naan xaan chacoo chi nda cua nda quetacaa uni. 34 Suvi ni hora can nihin xaanquechaha cana chaa ra Jesuu, ta cati ra ti:

―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―cati ra.Tuhun cahan maan ñi cahan ra, ta cati rati: “Yoho tata, ¿ñacu cha saña ihni cunchihin yu, ta tata?” cati ra.

35 Ni inda uvi uni ñivi tican, ta chini ñicha cahan ra Jesuu, ta cati ñi ti:

―¡Jihna! Cha cana ra chi ra Elía ―catiñi.

36Tacan cuu, ta chinu iin rai, ta sacutu raiin yahma can chi nduta iya can, ta taa rachi chi iin nu tuyoo, ta sayaha ra chi chi,vati na cua coho ra Jesuu chi chi, ta catiinga ra ti:

―Saña chi ra. Na cua ndehe yo a cuaquichi ra Elía, ta cua sanuun ra chi ra―cati ra.

37Tacan cuu, ta cana chaa ndico tucu raJesuu, ta chihi cuii ra. 38 Tacan, ta ndatasava sahma ndasi yu ve ñuhun iti tichi.

Uvi cuhva ndata sava chi nda xini ta ndachaha. 39 Iti nuun ra Jesuu inda iin randacañahan chi ra sandaru. Ndehe racan ti chani chihi cuii ra Jesuu, ta quechaha cati rati:

―Ndicha ti sehe Ndioo cuu rahya―catira.

40 Iyo tahan ñi ñahan tican, ta cani vihiinda ñi ndehe ñi chi ra Jesuu. Iyo ña MaríaMagdalena chi ñaMaría sihi ra Jacobo luhuchi ra José, ta iyo tahan ña Salomé. 41Quivini chacoo ra Jesuu ñuhun Galilea chahanñican ta ñi chi ra, ta tindee ñi chi ra, ta iyotahan tuvi ñi ñahan can cha quichi chi raiti ñuun Jerusalén can inda tahan ñi ican.

Cuchi ra Jesuu(Mt. 27.57‑61; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42)

42 Cha cua ini cuu chi quivi tiso vahañivi can, vati cha cua quihvi quivi sábadu[quivi ndaa tatun ñivi], 43 ta ni queta iinrai. José nani ra, ta quichi ra iti ñuunArimatea. Iin ra cumi tiñu judío can cuura, ta cahnu xaan rai cuu ra cuni ñivi can.Ndatu vaha tahan ra quivi cua quechahacundaca ñahan ra Ndioo. Ña yuhvi racan,ta cuahan ra nu ndaa ra Pilato can, ta chicara iquin cuñu ra Jesuu. 44Tacan cuu, ta iyoxaan cuni ra Pilato, vati cha ni chihi cuii raJesuu. Cana ra chi ra ndaca ñahan chi rasandaru can, ta nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu cha ni chihi cuii ra Jesuu? ―catira.

45 Tacan cuu, ta chaha ra sandaru cancuenda ti cha ni chihi ra, ta chaha ra Pilatocha cua cu quihin ra José iquin cuñu ra ndiican. 46 Sata maan ra José can iin sanduhuyaxin yaxin, ta sanuun ra chi ra Jesuu nucruu can, ta tisucu nuun ra sahma can chiiquin cuñu ra, ta tihi ra chi ra tichi iin yaviyuu nu ni tiso vaha ñivi, ta sico tuvi raiin yuu cha cundasi yuhu yavi can, 47 ta nindehe ña María Magdalena chi ña Maríasihi ra José nu ni tihi ra iquin cuñu raJesuu.

16Natacu ndico ra Jesuu(Mt. 28.1‑10; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10)

1 Tacan cuu, ta cha yaha quivi sábaducan, ta sata ña María Magdalena chi ñaSalomé chi ña María sihi Jacobo iin chachahan xico vixin, vati cua cuhun ñi, tacua cuhu ñi iquin cuñu ra Jesuu chi chi.2 Ni vii nahan xaan quivi domingu [quiviquihvi vita], ta cuahan ñi ta ñi nu ni cuchi

Page 80: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU MACU 16:3 77 TUTU MACU 16:20ra Jesuu, ta cana nicandi. 3Tacan, ta nducutuhun ñi chi tahan ñi ti:

―¿Yoo cua sico tuvi yuu ndasi yuhuyavi can? ―cati ñi ta ñi.

4Tacan cuu, ta ni cani nuun ñi, ta ndeheñi ti cha ni chico tuvi maan yuu can, tacahnu xaan chi. 5 Quihvi ñi tichi yavi can,ta ndehe ñi ti cha ndaa iin ra tivaa chiyondaha cuaha ñi. Ndichin ra iin sahmacuichin cuichin, ta iyo xaan quechaha cuniñi. 6 Tacan, ta quechaha cati ra chi ñi ti:

―Ña cua cuiyo ndo. Nducu ndo chi raJesuu ra ñuun Nazaret, ta ni chihi ra nucruu, soco cha ni natacu ndico ra. Yoni cara iyo ihya. Na ndehe ndo nuni chacava ra.7Vitin cuahanndo, ta cua sacoto ndo chi raPedro chi ndihi ca ra sacuaha chi ra. Cuacati ndo ti cha cuahan ra iti ñuhun Galilea.Iti nuun ndo cha cuahan ra, ta ican cuandehe ndo chi ra cuhva ni cati ra chihinndo ―cati ra tivaa can.

8 Tacan cuu, ta quee ndico ñi tichi yaviyuu can. Chinu ñi cuahan ñi, vati iyo xaancuni ñi, ta nihin xaan quechahanaquisi chichi ñi. Ñahni cha cahan ñi ni chi iin ñivi,vati yuhvi xaan ñi.

Ndehe ña María Magdalena chi ra Jesuu(Jn. 20.11‑18)

9Ni vii nahan quivi domingu can [quiviquihvi vita], ta natacu ndico ra Jesuu.Ndehe xihna ña María Magdalena chi ra.Ñahya cuu ña cha ni tava ra ucha taticuihna anima nu quichi quivi. 10 Cuahanmaan ña, ta chaha ña cuenda chi amigu raJesuu, vati chacu xaan ñi, ta cuihya xaancuni anima ñi. 11 Chaha ña cuenda ti chani natacu ndico ra Jesuu, ta cha ndehe ñachi ra, soco ña chinu ini ñi cha cahan ña.

Uvi ra sacuaha chi ra Jesuu ndehe chi ra(Lc. 24.13‑35)

12 Tacan cuu, ta inga hora chica cuu uviamigu ra Jesuu. Cuahan ra ta ra iti chiqui,ta ndehe ra ta ra chi ra, soco tucu cuhvacaa ra ndehe ra ta ra. 13Cuahan ndico ra tara, ta chaha ra ta ra cuenda chi ndihi ca ñi,soco ña ni chinu ini ñi cha cahan ra ta ra.

Tava tiñu ra Jesuu chi ra cuu tatun ra(Mt. 28.16‑20; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23)

14 Yaha inga suhva ca hora, ta nichacuindecu ndihi uchi iin ra ta ra yumesa, ta sa ndehe tahan ra ta ra chi raJesuu. Ni nduxaan ra Jesuu chi ra ta ra,vati ña chinu ini ra ta ra, ta ña cuni ra tara cuinu ini ra, vati ña chinu ini ra ta racha cahan ñi ndehe ti cha ni natacu ndico

ra. 15 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Cua cuhun ndo nini cahnu nu ñuhunñuñivi ya, ta cua cati tuhun ndo tuhunvaha chi ndihi ñivi. 16 Tu cua cuinu iniñivi chihin yu, ta cua cuanduta ñi, cuanduvaha anima ñi, soco tu ña cua cuinuini ñi chihin yu, cua cutuni ñi, [vati ñacua naan cuati ñi]. 17 Ndihi cuhva ya cuasavaha ñivi chinu ini chihin yu. Cua tava ñitati cuihna cuenda yu. Cua cahan ñi ingasahan cha ña tuhva ñi cahan. 18Cua tiin ñichi ri coo. Tu cua coho ñi iin cha xaan chacua cahni chi ñi, ñahni cha cua tahan ñi.Cua tiso ñi ndaha ñi chi ñivi cuhvi, ta cuanduvaha ñivi can ―cati ra Jesuu chi ra tara.

Ndaa ra Jesuu iti siqui andivi(Lc. 24.50‑53)

19Nu ni ndihi cahan ra chahnu Jesuu chira tatun ra, ta ndaa ra iti siqui andivi, tani chacunda ra iti chiyo ndaha cuaha raNdioo, [vati tacan chaha ra Ndioo ndatuchi ra]. 20 Tacan cuu, ta quee ra ta racuahan ra, ta cati tuhun ra ta ra ndihi ñuuncan. Tindee ra chahnu chi ra ta ra, tandehe ñivi ti vaha xaan tuhun cahan ra tara, vati cuhva cahnu xaan savaha tahan rata ra nu cati tuhun ra ta ra. Tacan ni chacuu chi.

Page 81: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 1:1 78 TUTU LUCA 1:27

TUHUN VAHA CHA NI TAARA CHAHNU LUCANi taa tahan ra Luca iin tuhun vaha

1 Yoho ra chahnu Teófilo, tuvi ñivi cuuñi cha ni nducu cuhva taa ñi tuhun ñaancha cuu cha ni chacoo nu iyo yo nu quichiquivi ya. 2 Cha ni taa ñi cuhva cati ñivi nindehe xihna cuii, ta cha taa ñi cuhva catira ni cati tuhun tuhun Ndioo nda ni xihna.Tacan ni quihin cuenda ndi cha ni taa ñi.3 Chacan cuu cha saxini tahin ti cua taitutu chihun. Cuhva cha ni chacoo chi taichihun, vati nda ni xihna cuii cha ni nducuxain cuhva yoso cuhva ni chacoo tuhun, tavii vii ni cha ni nduqui cuhva. 4Chacan cuucha cua coto cun ti cha ndicha ndicha cuutuhun cati tuhun ndi chihun.

Cati tuhun tatun Ndioo ti cua cacu raJuaan ra sacuanduta

5 Nu quichi quivi cha ni chacoo raHerode. Rey ndaca ñahan ñuhun Judeacuu ra, ta suvi ni quivi can ni chacooiin ra sutu nani Zacaría. Cuenda ra Abíachahnu satiñu ra ve ñuhun. Elisabet naniñasihi ra, ta ñivi ra Aarón chahnu cuu ña.6Vaha xaan ndacu nduvi tahan ñi cuendara Ndioo, vati sacuinu vaha ñi ndihi cha nicati tuhun ra Ndioo, ta ñahni cha cumaniñi. 7 Tacan ni chacoo ñi, soco ñahni seheñi iyo chi ñi, vati ña cuu coo sehe ñaElisabet can, ta quivi can cha chahnu xaanñi. Nduvi tahan ñi chahnu suhva.

8 Tacan cuu, ta quivi can quihvi ra sututa ra iyo cuenda ra Abía iti nuun ra Ndioo,vati quivi satiñu ra ve ñuhun cuu chi.9 Cuhva iyo costumbre ra ta ra nihin raZacaría tiñu, ta quihvi ra ve ñuhun, vatiiyo cha cua samani ra chi ra Ndioo, ta cuacahmi ra cutu. 10 Hora can nducuiti ñiviiti chata. Tuvi ñivi cuu ñi nducuiti, tacahan ñi chi ra Ndioo. 11 Tacan cuu, tandehe ra Zacaría ti indi iin ra tatun Ndioo.Chiyo ndaha cuaha nu cayu cutu can indira. 12Ndehe ra Zacaría chi ra, ta quechahasaxini xaan ra, ta yuhvi xaan yuhvi xaancuni ra. 13 Tacan cuu, ta quechaha cati ratatun Ndioo can chi ra ti:

―Yoho Zacaría, ña cua cuyuhvi cun.Cha ni chini soho ra Ndioo cuhva ni caticun chi ra. Cua coo iin sehun chi ñasihun,ta Juaan cua cunani ra. 14 Cuaha xaancua cusii ini ndo chi ra cua savaha ra, tatuvi xaan ñivi cua cusii ini ñi nu cua cacu

ra. 15 Cua cuu ra iin rai cahnu iti nuunra chahnu Ndioo. Ña cua coho ra ndutachiti uva, ta ni ña cua coho ra ni iin ndutaxaan. Nda ni quivi cua cacu ra, ta cha iyora Tati Ndioo chi ra. 16 Cua cati tuhun rachi ñivi Israel, ta cua saña ihni ñi cuatindacu ñi. Tuvi ñi cua saña ihni ñi cuatiñi, ta cua sacahnu ñi chi ra chahnu Ndioocua savaha ra. 17 Cua yaha ra iti nuun rachahnu, ta cuhva ni chacoo Elía cua coo ra,vati cua coo tu ndee ini chi ra. Cua savahara cha cua cuni mani ra rai chi sehe ra, tacua savaha ra cha cua saña ñivi ndavahani ndacu ñi, ta cua savaha ñi cha vaha.Tacan ni cua savaha ra, ta cua saxini vahañi cuenda ra chahnu―cati ra tatun Ndioochi ra Zacaría.

18Tacan cuu, ta cati ndico ra Zacaría chira ti:

―¿Yoso cuhva cua cote ti cha ndichacati cun? Cha chahnu xain, ta cha chahnutahan ñasihi yu ―cati ra.

19 Ta cati ndico ra tatun Ndioo can ti:―Yuhu cuu ra Gabriel. Iti nuun ra

Ndioo iye, ta tava tiñu ra chihin yu, vaticua cati tuhun yu tuhun vaha ya chihun.20 Cua nduñihun. Ña cua cuu cahan connda cua nda quivi cua cacu sehun, vatiña chinu ini cun tuhun cati tuhin chihun,soco nu cuahan quivi cua coo chi cuhvacati yu ―cati ra.

21Tacan cuu, ta ni vii ndatu ñivi cha cuaquee ra Zacaría, ta iyo xaan cuni ñi, vatinahan xaan nducuee ra tichi ve ñuhun.22Tacan cuu, ta quee ra, soco ña cuu cahanra chi ñi. Chacan cuu cha chito ñi tinducahan ra Ndioo chi ra tichi ve ñuhun.Ndicha cuii xini ni ra sico ra chi ñi, soco ñacuu cahan ra.

23 Quivi can nuna nuun ra cha satiñu rave ñuhun, ta cuahan ndico ra iti vehe ra.24 Tacan cuu, ta quetuvi ña Elisabet chañuhun sehe ña, ta ña quee ca ña tichi vehe.Queta uhun yoo ña quee ña, ta quechahasaxini ña chi anima ña ti 25 cha ni chahara chahnu cha tahan ña tacan quivi can.Tacan ni savaha ra, vati ña cua cucahan canuun ña iti nuun ñivi, saxini ña.

Cati tuhun tatun Ndioo ti cua cacu raJesuu

26Cha yaha iin iñu yoo, ta tava tiñu tucura Ndioo chi ra Gabriel tatun ra. Iti ñuhunGalilea tachi ra chi ra, ta cuahan ra iti ñuunnani Nazaret, 27 ta cuahan ra nuun iyo ñanani María. Ñahan yoco cuu ña, ta cha iyo

Page 82: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 1:28 79 TUTU LUCA 1:59

vaha tuhun ti cua tandaha ña. Chi iin ranani José cua tandaha ña, ta ñivi ra Davidchi ra. 28 Tacan cuu, ta quihvi ra tatunNdioo can nu iyo ña María, ta quechahacati ra chi ña ti:

―¡Na cumi chi maun! Cahnu xaan tumanini cha ni savaha ra Ndioo chihun. Iyora chahnu chihun, ta taqui xaan cha nisavaha ra chihun―cati ra.

29 Tacan cuu, ta cuaha xaan quechahasaxini xaan ña ti cha cati ra tacan, tananducu xini ña ñaan tuhun cuu chacan.30Tacan cuu, ta cati ra tatun Ndioo can chiña ti:

―Yoho María, ña cuyuhvi cun, vati cuasavaha ra Ndioo tu manini chihun. 31 Cuatuvi iin sehe cun tichi cun, ta cua cacu ra,ta Jesuu cua cunani ra. 32 Cahnu xaan raicua cuu ra, ta cua cati ñivi ti sehe ra Ndioocahnu cuu ra. Cua cuhva ra chahnu Ndioocha cua cuu ra iin rai ndaca ñahan cuhvacha ni cuu ra David ñivi ra iti chata tiempuchahnu, 33 ta cua cundaca ñahan ra chi ñiviIsrael ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, taña cua cundihi cha cua cundaca ñahan ra―cati ra.

34 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunña María chi ra tatun Ndioo can ti:

―¿Yoso cua cuu chacan, vati ña ta coichi ra rai? ―cati ña.

35 Ta cati ndico ra tatun Ndioo can ti:―Cua quichi ra Tati Ndioo chihun, ta

cua cuhva ra Ndioo cahnu tu ndee inichihun. Chacan cuu cha cua cati ñivi tiii xaan ra, ta sehe Ndioo chi ra. 36 Ta ñaElizabet tahun―cha chahnu xaan ña, sococha tuvi sehe ña tichi ña. Nu quichi quivicati ñivi ti ñahni sehe ña cua coo, socovitin cha queta iñu yoo cha ñuhun sehe ña.37Tacan tahan ña, vati cuu savaha raNdiooñaan cha cuni ra ―cati ra.

38 Ta cati ndico ña María ti:―Musu ra chahnu cui. Na cua coo chi

chihin yu cuhva cati cun ―cati ña.Tacan cuu, ta quee ra tatun Ndioo can

cuahan ra.Chahan ña María nu iyo ña Elisabet

39 Suvi ni quivi can cuahan ña Maríaiti ñuhun Judea, ta numi xaan cuahan ña.Yucu xaan nu cuahan ña, 40 ta queta ñañuun nu iyo vehe ra Zacaría, ta quihvi ñatichi vehe, ta sacahnu ña chi ña Elisabet.41 Nu ni chini ña Elisabet cha cahan ñaMaría, ta ni tuñu ve tichi ña, ta cha iyo raTati Ndioo chi ña. 42 Tacan cuu, ta nihin

xaan quechaha cana chaa ña, ta cati ña chiña María ti:

―Iyo xaan tumanini chihun, ta cua cooxaan tu manini chi sehun. 43 Ñahni yavindai, ta chi main quichi cun, ta sihi rachahnu cua cuu cun. 44 Nu chini yu chacahun chihin yu, ta tuñu ve tichi yu, vatisii xaan cuni ve. 45Na cua cusii ini cun, vatichinu ini cun ti cua tahun cuhva ni cati rachahnu chihun―cati ña.

46 Tacan cuu, ta quechaha cati ña Maríati:Sacahnu yu chi ra chahnu.47 Cusii ini yu chi ra Ndioo,ta maan ra cuu ra sanduvaha anime.48 Cusii ini yu chi ra,vati cha chito ra ti ñivi ndahvi cuu yu,ta musu ra chihin yu.Vitin ta nda cua nda iti nuun cua cati ndihi

ñivi ti iyo tu manini chihin yu.49 Tacan cua cati ñi,vati ra iyo tu ndee ini―racan cuu ra

savaha cha cahnu xaan chihin yu,ta ii xaan iyo ra.50Ndihi ni quivi ndihi ni tiempu cundahvi

ini ra chi ñivi sacahnu chi ra.51 Iyo xaan tu ndee ini chi ra,ta cha sandoyo ñuhun ra chi ñivi ndurai,vati rai xaan cuni ñi chi anima ñi.52 Cha tava ndaa ra chi ñivi ndaca ñahan,ta sacahnu ra chi ñivi ndahvi.53 Cha savaha ra cha vaha chi ñivi cumani,ta tava ndaa ra chi ñivi iyo vaha.54 Cha tindee ra chi ñivi Israel musu ra.Cha ñuhun ini ra chi ñi,ta cundahvi ini ra chi ñi.55 Tacan ni savaha ra cuhva cha ni cati ra

chi ñivi yo iti chata.Tacan ni cati ra ti ndihi ni quivi ndihi ni

tiempu cua cundahvi ini ra chi raAbraham chi ndihi ñivi cuu ñivi raiti nuun

―cati ña María.56Tacan cuu, ta ndoo nuun ña María chi

ña Elisabet. Uni yoo ndoo nuun ña chi ña,ta sa cuanuhun ndico ña vehe ña.

Ni cacu ra Juaan ra sacuanduta57 Nu ni queta quivi cha cua cacu sehe

ña Elisabet, ta ni cacu iin ra luhu sehe ña.58Tacan cuu, ta chito ñivi ña ti cuaha xaancundahvi ini ra chahnu chi ña. Chito tahanñivi iyo ñuun ña, ta ndihi ñi ta ñi cusii iniñi chi ña. 59 Tacan cuu, ta yaha una quivi,ta quichi ñi vehe ña, vati cua tahnda ñiinxini xuu ve luhu can [cuhva iyo costumbre

Page 83: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 1:60 80 TUTU LUCA 2:9ñi], ta cati ñi ti cua cunani tahan ve Zacaríacuhva nani sutu ve. 60 Tacan cati ñi, sococati sihi ve ti:

―Ñavi. Juaan cua cunani ve ―cati ña.61 Ta cati ndico ñi chi ña ti:―Yoni ñivi ndo nani tacan ―cati ñi.62Tacan cuu, ta quechaha savahañi seña

chi sutu ve, ta nducu tuhun ñi chi ra yosocuni maan ra cha cua cunani ve. 63 Tacancuu, ta chica ra iin vitu nu cua taa ra, taquechaha taa ra ti Juaan nani ve. Tacanni taa ra nu vitu can, ta iyo xaan cunindihi ñi. 64 Tacan cuu, ta suvi ni hora cannducahan ndico ra Zacaría, ta sacahnu rachi ra Ndioo. 65 Yuhvi cuni ndihi ñivi iyotican, ta cahan ndihi ñivi chi tahan ñi iyoyucu can ñuhun Judea can, ta saxini ñiñaan cha cuu chacan. 66 Chini ndihi ñivituhun can, ta saxini ñi chi anima ñi, tanducu tuhun ñi iin ñi inga ñi ti:

―¿Ñaan rai cua cuu racan?Tacan ni nducu tuhunñi, vati cua tindee

ra chahnu chi ra.Yaa cha ni chita ra Zacaría

67 Tacan cuu, ta iyo tahan ra Tati Ndioochi ra Zacaría sutu ve, ta quechaha cahanra yoso cuhva cua cuahnu ve iti nuun, tacati ra ti:68 Cahnu xaan rai cuu ra chahnu Ndioo,vati cha tindee ra chi ñivi Israel ñivi maan

ra,ta cua sacacu ra chi yo.69 Cua sacacu ra chi yo,vati iyo tu ndee ini chi ra,ta ñivi ra David musu ra cua sacacu chi yo.70 Tacan ni cati ra,vati nu quichi quivi cati ra ni cahan cuenda

ra Ndioo ti71 cua cacu yo nu cuxaan ini ñivi chi yo.Cua cacu yo ndihi nu cani tahan ñivi chi

yo.72 Cati ra ti cua cundahvi ini ra Ndioo chi

ñivi yo tiempu chahnu,ta ña cua naan ini ra tuhun tiso ra nu

quichi quivi.73 Cua cucuhun ini ra tuhun can,vati cahan ra iin cha rai chi ra Abraham ra

cuu ñivi yo tiempu chahnu.74 Cati ra ti cua sacacu ra chi yo nu iyo yo

chi ñivi cuxaan ini chi yo,vati cua satiñu yo cuenda maan ra,ta ña cua cuyuhvi yo.75 Chi maan ra cua coo vaha yo.Cua coo ii yo ndihi ni quivi cha iyo yo nu

ñuhun ñuñivi.

76 Ta yoho sehu, cua cati ñivi ti maun cuura cahan cuenda ra Ndioo cahnu,

vati cua yaha xihna maun.Cua tiso vahun tiñunu cua yaha ra chahnu,ta sa cua quichi ra.77 Chacan cuu cha cua sacoto cun chi ñivi

ti cua sacacu ra chi ñi nu ndacu ñindavaha ni,

ta cua naan cuati ndacu ñi.78 Tacan ni cua savaha ra Ndioo chi yo,vati cuni mani ra chihin yo,ta cundahvi ini ra chihin yo.Cua queta quivi cua quichi sacacu ra chi-

hin yo.79 Cua ndehe ñivi iyo chi tu ndoho chi ra,ta sa cua saquehni ra cha vii chi anima ñi―cati ra.

80 Tacan cuu, ta ni chahnu ra Juaan can,ta chaha ra Ndioo tu ndee ini chi ra. Manitichi cuhu ni chacoo ra nda cua nda quiviquechaha cati tuhun ra chi ñivi judío can.

2Ni cacu ra Jesuu(Mt. 1.18‑25)

1 Tacan cuu, ta quivi can cati tuhun racumi tiñu cahnu nani Augusto ti cua yahandihi ñivi nu ra cumi tiñu, ta cua cuhva ñisivi ñi. 2 Cha ni yaha xihna cuii ñi nu racumi tiñu cuu chacan, ta ndaca ñahan raCirenio ñuhun Siria. 3 Ndihi ñivi cuahanñi ñuun ñi ti cua cuhva ñi sivi ñi chi racumi tiñu can. 4 Chacan cuu cha quee raJosé ñuun Nazaret cha iyo cuenda ñuhunGalilea, ta cuahan ra iti ñuhun Judea nuiyo ñuun Belén, [vati cua cuhva ra sivi ra].Tican cuahan ra, vati nu ni cacu ra Davidtiempu chahnu cuu ñuun can, ta tata raDavid cuu ra. 5 Tican cuahan ra chi ñaMaría, vati cha iyo vaha tuhun cha cuatandaha ña chi ra, ta ñuhun sehe ña. Ticancuahan ñi, vati cua cuhva ñi sivi ñi chi racumi tiñu ñuun Belén can. 6 Cha ni iyoñi tican, ta queta quivi ni cacu sehe ña.7 Chacan cuu cha cacu ra luhu sehe xihnacuii ña. Tacan cuu, ta tisucu ña sahmachi ve, ta chaqui ña chi ve tichi canoa nuchachi sana ñivi, vati ñahni ca vehe nunanu cua coo ñi.

Quichi ra tatun Ndioo nu iyo ra sacuendachi ri mbee

8 Yatin ñuun can ni chacoo ra sacuendachi ri mbee sana ra. Tichi cuhu iyo ra,ta cumi ra chi ri mbee can cha cuaa can.9 Tacan cuu, ta cha iyo iin ra tatun Ndioo

Page 84: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 2:10 81 TUTU LUCA 2:36nu iyo ra. Ndichin xaan cuu nuun iyo ra,vati quichi ra cuenda raNdioo. Chacan cuucha yuhvi xaan yuhvi xaan cuni ra cumichi ri mbee can. 10Tacan cuu, ta quechahacati ra tatun Ndioo can chi ra ta ra ti:

―Ña cuyuhvi ndo, vati taqui xaantuhun vaha cua cati tuhin chi ndo, ta cuacusii ini ndo. Cua cusii ini ndihi ñivi, 11vativitin quivi ya cha ni cacu iin rai cua sacacuchi ndo. Ñuun David cacu ra, ta ra chahnuCristo cuu ra, vati tava tiñu ra Ndioo chi ra.12 Cua cuhve iin seña chi ndo, vati nu cuananihin ndo chi ve cua ndehe ndo ti isucuve sahma, ta caa ve tichi canoa nu chachisana ñivi. [Chacan cuu cha cua coto ndo ticati yu cha ndicha chi ndo] ―cati ra tatunNdioo can chi ra.

13 Tacan cuu, ta quii xaan quichi ca ratatun Ndioo chi ra. Tuvi xaan ra cuu raquichi, ta sacahnu xaan ra ta ra chi raNdioo, ta cati ra ta ra ti:14 ¡Cahnu xaan cuu ra Ndioo iyo iti siqui

andivi!Na cua coo mani ndihi ñivi iyo nu ñuhun

ñuñivi ya,[ta na cua cuni ñi chi tahan ñi]―cati ra tatun Ndioo can.

15 Tacan cuu, ta cuahan ndico ra tatunNdioo can iti siqui andivi, ta ra cumi chi rimbee can quechaha cati ra chi tahan ra ti:

―Na coho iti ñuun Belén, ta na cuandehe yo ñaan cha cuu chacan cha catituhun ra chahnu chi yo ―cati ra ta ra.

16Tacan cuu, ta numi xaan ra cuahan racumi chi ri mbee ta ra iti ñuun. Cuahan ra,ta nanihin ra chi ña María chi ra José, tacaa ve tichi canoa can. 17Ni ndehe ra ta rachi ve, ta quechaha chaha ra cuenda yosocuhva ni cati ra tatun Ndioo cuenda vecan.18Ta ndihi ñivi ni chini tuhun cati ra cumichi ri mbee can―iyo xaan cuni ñi, 19 socoñaMaría ña cahan ña cuenda chacan, socosaxini ñañaan tuhun cuu chi. 20Tacan cuu,ta cuahan ndico ra cumi chi rimbee can, tasacahnu xaan ra chi ra Ndioo. Sacahnu rachi ra, vati cuaha xaan cha ni chini soho ra,ta cuaha xaan cha ni ndehe ra cha ni cahanra tatun Ndioo chi ra.

Ni chandaca ñivi ra Jesuu chi ra ve ñuhuncahnu

21 Tacan cuu, ta yaha una quivi, ta tah-nda ñiin xini xuu ra, [cuhva iyo costumbremaan ñi ta ñi,] ta cati ñi ti Jesuu nani racuhva ni cati tatunNdioo, ta ni cumani coosehe ña María.

22 Tacan cuu, ta queta quivi cha cua coovaha ndico ñi cuhva cati ley Moisee, tacuahan ñi iti ñuun Jerusalén. Cuahan ñi,vati cua cundaca ñi chi ve luhu can, vaticua cuhva cuenda ñi chi ve chi ra chahnuNdioo. 23 Tacan ni savaha ñi, vati cati leyra chahnu ti chi ndihi ra cuati cuu sehexihna cuii ñi cua cuhva cuenda ñi chi raNdioo. 24 Chacan cuu cha cuahan ñi, vaticua samani ñi cuhva cati ley Ndioo. Uvi rilucu a uvi ri ndivi cua samani ñi, cati chi.

25Tacan cuu, ta iyo iin ra ñuun Jerusaléncan. Simeón nani ra, ta rai vaha ndichacuu ra. Sacahnu vaha ra chi ra Ndioo, tacuni ra ndehe ra nu cua cacu ñivi judíochi tu ndoho, ta iyo tahan ra Tati Ndioochi ra. 26 Cha cati ra Tati Ndioo chi rati ña cua cuvi ra nda cua nda cua ndehexihna ra chi ra Cristo, vati cua tava tiñu rachahnu chi ra. 27Ni chandaca ra Tati Ndioochi ra, ta quihvi ra tichi ve ñuhun. Tacancuu, ta quichi naan sutu ra sihi ra chi raJesuu, vati cua savaha ñi chi ra cuhva catiley can. 28Tacan cuu, ta chacuisucu ndahara Simeón can chi ra Jesuu, ta cahan vahaxaan ra chi ra Ndioo, ta cati ra ti:29 Yoho ra chahnu, na cua cuhva cun cha

cua cuvi yu vitin,vati cha ni savahun cuhva cati cun chihin

yu.30 Cha ni ndehi chi ra cua sacacu chi ndi

vitin.31 Cha tachi maun chi ra nu iyo ndihi ñivi,32 ta cua cati tuhun ra chi ñivi cuu inga

tucu ñivi,ta cahnu xaan ñivi cua cuu ñivi judío ñivi

maun cua savaha ra―cati ra.

33 Tacan cuu, ta iyo xaan cuni sutu rasihi ra cha chini ñi tuhun cahan ra Simeóncuenda ra luhu sehe ñi. 34 Tacan cuu, tasacu‑ii ra Simeón chi ñi, ta quechaha catira chi ña María sihi ve ti:

―Cua cuiso ra iin tiñu cahnu xaan, tacuaha ñivi Israel cua ndoyo ñuhun cuendara, soco cuaha ñi cua cacu cua savaha ra.Sava ta cua iin seña ni tiso ra Ndioo cuu ra,soco iyo ñivi cua cuni cani tahan ñi chi ra.35 Chacan cuu cha cua coto ra Ndioo yosocuhva saxini ñivi chi anima ñi. Ta yohoMaría, cuaha xaan cua nducuihya cuni cun―cati ra.

36 Tacan cuu, ta iyo tahan iin ñahantican. Ana nani ña, ta cahan ña cuendara Ndioo. Sehe ra Fanuel ñivi Aser chiña, ta ñahan chahnu chahnu cuu ña. Cha

Page 85: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 2:37 82 TUTU LUCA 3:8tandaha tahan ña, ta ni chacoo ña chi ii ñaucha cuiya, ta chihi ra. 37 Ñahan ndahvicha cuu ña, ta cha queta ña cumi xico cumicuiya ña. Ña quee ña tichi ve ñuhun, soconduvi ta niñu cahan ña chi ra Ndioo, taiyo ndita ña iti nuun ra. Tacan ni sacahnuña chi ra Ndioo. 38 Tuhva ñacan nu iyo ñichi ra Simeón hora can, ta quechaha chahaña iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta cahanña cuenda ra Jesuu, ta chaha ña cuendachi ndihi ñivi cuni cha cua cacu ñi ñuunJerusalén.

Cuanuhun ndico ñi ñuun Nazaret39 Savaha ñi ndihi cuhva cati ley ra

chahnu, ta cuanuhun ndico ñi ñuunNazaret cha iyo cuenda ñuhun Galilea.40Tacan cuu, ta ni chahnu ra Jesuu. Chacootu ndee ini chi ra, ta nditi xaan xini ra cuu,ta savaha xaan ra Ndioo tu manini chi ra.

Chahan ra Jesuu ve ñuhun cahnu iyoñuun Jerusalén

41 Cuiya ta cuiya chahan sutu ra chi sihira ñuun Jerusalén, vati sacahnu ñi vicocuenda cha ni cacu ñivi ñi ñuhun Egiptotiempu chahnu. 42 Nu ni queta ra Jesuuuchi uvi cuiya ra, ta cuahan tucu ñi vicocan cuhva iyo costumbre ñi. 43 Tacan cuu,ta queta quivi ni ndihi vico, ta cuanuhunndico ñi iti ñuun, soco ña chito ñi cha nindoo ra Jesuu ñuun Jerusalén. 44 Saxiniñi ti icaa ni cuahan ra chi amigu ñi, vatituvi ñi cuahan icaa ni. Tacan ni chica ñiiin nduvi, ta quechaha nanducu ñi chi rachi ñivi ñi chi amigu ñi, vati tuvi ñi chahanvico, 45 ta ña nanihin ñi chi ra. Chacan cuucha cuahan ndico ñi iti ñuun Jerusalén,vati cua nanducu ñi chi ra tican.

46 Tacan cuu, ta cha yaha uni quivi chananducu ñi chi ra, ta sa nanihin ñi chi ra.Ve ñuhun iyo ra, ta nanihin ñi chi ra. Nundaa ra maestru ndaa ra, ta tasoho ra chacahan ra maestru ta ra, ta nducu tuhun rachi ra ta ra. 47 Iyo xaan cuni ndihi ñivi chinicha cahan ra, vati vaha xaan cutuni ini ra,ta vaha xaan cati ndico ra. 48Ndehe ñivi rachi ra, ta iyo xaan cuni ñi. Tacan cuu, taquechaha cati sihi ra chi ra ti:

―Sehu, ¿ñacu ndacu cun tehen chi ndi?Yuhu chi sutu cun―cha saxini xaan ndi, tananducu ndi chihun―cati ña.

49 Ta cati ndico ra ti:―Ña chite cha ña chito ndo ndaa iti cua

nanihin ndo chihin yu. Saxini yu ti chitondo ti tiñu suti ndacu i ―cati ra chi ñi.

50 Tacan ni cati ra, soco ña nituni ini ñituhun ni cahan ra chi ñi.

51 Tacan cuu, ta cuanuhun ndico ra chiñi, ta queta ndico ñi ñuunNazaret. Tasohora cha cahan ñi, ta ndihi chacan saxini sihira chi anima ña. 52Tacan cuu, ta chahnu cara Jesuu, ta cutuni ca ini ra, ta iyo xaan tumanini chi ra chi ra Ndioo chi ndihi ñivi.

3Tichi cuhu cati tuhun ra Juaan ra sacuan-

duta(Mt. 3.1‑12; Mr. 1.1‑8; Jn. 1.19‑28)

1 Cha queta chahun cuiya cha ni quihvira Tiberio, ta cuu ra cumi tiñu cahnu.Quivi can Poncio Pilato cuu ra ndaca ña-han chi ñivi iyo ñuhun Judea, ta ndaca ña-han ra Herode chi ñivi iyo ñuhun Galilea,ta ndacañahan ra Felipe yani ra chi ñivi iyoñuhun Iturea chi ñivi iyo ñuhunTraconite,ta ndaca ñahan ra Lisania chi ñivi iyoñuhun Abilinia. 2 Anaa chi ra Caifás cuura cuu sutu chahnu quivi can, ta cahan raNdioo chi ra Juaan sehe ra Zacaría. Tichicuhu iyo ra, ta cahan ra Ndioo chi ra.3 Tacan cuu, ta chahan ra Juaan ndihi nuiyo ñivi yatin yuta Jordán, ta cati tuhun rachi ñivi can. Cati tuhun ra ti na cua sañaihni ñi cuati ndacu ñi, ta cua cuanduta ñi.Chacan cuu cha cua cucahnu ini ra Ndioocuati ndacu ñi. 4 Tacan ni savaha ra Juaancuhva iyo tuhun tutu ni taa ra Isaía ra nicahan cuenda ra Ndioo iti chata, vati catira Isaía ti:Cua cana chaa iin rai tichi cuhu,ta cua cati ra chi ñivi ti:“Na cua tiso vaha ndo tiñu,vati cua quichi ra chahnu.5Na cua saxini vaha ndo,ta na cua tiso vaha ndo anima ndo,ta cua coo vaha ndo chi ra.6 Cua coto ndihi ñivi ñuñivi ti cua sacacu

ra Ndioo chi ñivi nu iyo ñi chi tundoho,” cua cati ra,

cati ra Isaía.7Quichi ñivi nu iyo ra Juaan, vati cuni ñi

cha cua sacuanduta ra chi ñi. Tacan cuu,ta cati ra chi ñi ti:

―Ndihi ndioho, ña vaha ñivi cuu ndo,vati iyo ndo sava ta cua iyo ri coo, [vatiña vaha ndacu ndo]. Cha saxini ndo ti cuacuanduta ndo, coto ña cua cacu ndo nu cuatachi tuni ra Ndioo chi ñivi. 8Na cua sañaihni ndo cuati ndacu ndo, ta na cua savahando cha vaha ndicha. Ña cua saxini ndoti ñivi ndo chi ra Abraham chahnu. Yuhu

Page 86: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 3:9 83 TUTU LUCA 3:30cati ti ñahni yavi ndaa chacan, vati ndacundo cuati. Tu cua cuni ra Ndioo, [cua cuusavaha ra iin cha cahnu,] ta cua cati ra chiyuu ya ti cua cuu chi ñivi ra Abraham, tañivi ndicha raAbrahamcua cuu chi. 9Vitincha cua tava ndaa ra Ndioo chi ñivi ñandacu cha vaha. Tu ña cua savaha ñi chavaha, cua tava ndaa ra chi ñi. Cua tachituni ra chi ñi, ta cua yahañi nu cayuñuhun―cati ra.

10 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunñivi can chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha ndi?―cati ñi.

11 Ta cati ndico ra ti:―Na cua tindee ndo chi ñivi ndahvi. Tu

cha iyo vaha sahma chi ndo, na cua tindeendo chi ñivi cumani sahma. Tu cha iyovaha cha cua cachi ndo, na cua tindee ndochi ñivi cumani cha cachi ―cati ra.

12 Quichi tahan ra satiahvi chi ñivi, vaticua cuanduta tahan ra ta ra, ta nducutuhun ra chi ra Juaan ti:

―Maestru, ¿ñaan cha cuu cha cuasavaha ndi? ―cati ra.

13 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ña cua yaha cuhva satiahvi ndo chi

ñivi, vati cha cati ra cumi tiñu yoso cuhvacua satiahvi ndo chi ñi ―cati ra.

14 Tacan cuu, ta nducu tuhun tahan rasandaru chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha maanndi? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Juaan chi ra ti:―Ña cua cati ndo chi ñivi ti cua cani ndo

chi ñi, tu ña cua cuhva ñi xuhun chi ndo,ta ni ña cua cati ndo ti cua xico tuhun ndochi ñi, tu ña cua cuhva ñi xuhun chi ndo.Ña cua suhu ndo, soco cua ndoo ndo vahacuhva cha tiahvi ra ndaca ñahan chihinndo ―cati ra.

15 Tacan cuu, ta quechaha saxini xaanndihi ñivi can cuenda ra Juaan. Saxini ñichi anima ñi ti vasi ra Cristo cuu ra, 16 sococati ndico ra chi ndihi ñi ti:

―Yuhu sacuandute chi ndo chi nduta.Iti nuun ca cua quichi inga rai, ta iyo catu ndee ini chi maan ra. Ña cuu ndachiyu tiendu ndichan ra, vati ñahni cha vahaiyo chihin yu. Maan ra cua cuhva cha cuacoo ra Tati Ndioo chi ndo, ta suvi ni maanra cua tachi tuni. 17 Cua ndehe ra yoo ñivicuni cha vaha ndicha, ta cua canihin vahara chi ñivi can, soco cua tava ndaa ra chiñivi ña cuni cha vaha. Cua cayu ñican, ta

ña cua ndahva ñuhun can ―cati ra Juaancan.

18Cuaha xaan chaha ra Juaan cuenda chiñivi, ta cati tuhun ra tuhun vaha chi ñi.19Nu quichi quivi cha cati ra chi ra Heroderey can ti ña vaha cha quihin ra chi ñaHerodía ñasihi yani ra, ta ni ña vaha ndihica ndavaha ni ni savaha ra. 20 Chacan cuucha ña vaha cuni ra Herode, ta ni tihi ra chira Juaan ve caa.

Cha ni chanduta ra Jesuu(Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11)

21 Cha ni chanduta ndihi ñivi can, ta nichanduta tahan ra Jesuu. Nu ni chandutara, ta cahan ra chi ra Ndioo, ta suvi ni horacan nuna iti siqui andivi, 22 ta quichi nuunra Tati Ndioo chi ra. Cuhva caa ri ndivi caara Tati Ndioo, ta nuun ra. Tacan cuu, taquechaha cahan ra Ndioo iti siqui andivi,ta cati ra chi ra Jesuu ti:

―Yoho, sehi chihun. Cuni xain chihun,ta cusii ini yu chihun―cati ra.

Ñivi cuu ñivi ra Jesuu nu ni quichi quivi(Mt. 1.1‑17)

23 Cha queta ra Jesuu oco uchi cuiya ra,ta quechaha cati tuhun ra chi ñivi. Sehera José chi ra cuhva ni saxini ñivi, ta sutura José cuu ra Elí. 24 Sutu ra Elí can cuura Matat, ta sutu ra Matat can cuu ra Leví,ta sutu ra Leví can cuu ra Melqui, ta sutura Melqui can cuu ra Jana, ta sutu ra Janacan cuu ra José, 25 ta sutu ra José can cuura Matatía, ta sutu ra Matatía can cuu raAmón, ta sutu ra Amón can cuu ra Nahum,ta sutu ra Nahum can cuu ra Esli, ta sutura Esli can cuu ra Nagai, 26 ta sutu ra Nagaican cuu ra Maat, ta sutu ra Maat can cuura Matatía, ta sutu ra Matatía can cuu raSemei, ta sutu ra Semei can cuu ra José,ta sutu ra José can cuu ra Judá, 27 ta sutura Judá can cuu ra Joana, ta sutu ra Joanacan cuu ra Resa, ta sutu ra Resa can cuura Zorobabel, ta sutu ra Zorobabel can cuura Salatiel, ta sutu ra Salatiel can cuu raNeri, 28 ta sutu ra Neri can cuu ra Melqui,ta sutu ra Melqui can cuu ra Adi, ta sutura Adi can cuu ra Cosam, ta sutu ra Cosamcan cuu ra Elmodam, ta sutu ra Elmodamcan cuu ra Er, 29 ta sutu ra Er can cuu raJosué, ta sutu ra Josué can cuu ra Eliezer, tasutu ra Eliezer can cuu ra Jorim, ta sutu raJorim can cuu ra Matat, 30 ta sutu ra Matatcan cuu ra Leví, ta sutu ra Leví can cuura Simeón, ta sutu ra Simeón can cuu raJudá, ta sutu ra Judá can cuu ra José, ta sutu

Page 87: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 3:31 84 TUTU LUCA 4:17ra José can cuu ra Jonán, ta sutu ra Jonáncan cuu ra Eliaquim, 31 ta sutu ra Eliaquimcan cuu ra Melea, ta sutu ra Melea can cuura Mainán, ta sutu ra Mainán can cuu raMatata, ta sutu raMatata can cuu raNatán,32 ta sutu raNatán can cuu ra David, ta sutura David can cuu ra Isaí, ta sutu ra Isaí cancuu ra Obed, ta sutu ra Obed can cuu raBooz, ta sutu ra Booz can cuu ra Salmón,ta sutu ra Salmón can cuu ra Naasón, 33 tasutu ra Naasón can cuu ra Aminadab, tasutu ra Aminadab can cuu ra Aram, ta suturaAramcan cuu ra Esrom, ta sutu ra Esromcan cuu ra Fare, ta sutu ra Fare can cuu raJudá, 34 ta sutu ra Judá can cuu ra Jacob, tasutu ra Jacob cuu ra Isaac, ta sutu ra Isaaccuu ra Abraham, ta sutu ra Abraham cuura Taré, ta sutu ra Taré cuu ra Nacor, 35 tasutu ra Nacor can cuu ra Serug, ta sutu raSerug can cuu ra Ragau, ta sutu ra Ragaucan cuu ra Peleg, ta sutu ra Peleg can cuura Heber, ta sutu ra Heber can cuu ra Sala,36 ta sutu ra Sala can cuu ra Cainán, ta sutura Cainán can cuu ra Arfaxad, ta sutu raArfaxad can cuu ra Sem, ta sutu ra Semcuura Noé, ta sutu ra Noé cuu ra Lamec, 37 tasutu ra Lamec cuu ra Matusalén, ta sutura Matusalén cuu ra Enoc, ta sutu ra Enoccuu ra Jared, ta sutu ra Jared can cuu raMahalaleel, ta sutu ra Mahalaleel can cuura Cainán, 38 ta sutu ra Cainán can cuu raEnón, ta sutu ra Enón cuu ra Set, ta sutura Set cuu ra Adán, ta sutu ra Adán cuu raNdioo.

4Cuni ndehe run cuihna a ña vaha cua

savaha ra Jesuu(Mt. 4.1‑11; Mr. 1.12‑13)

1 Iyo ra Tati Ndioo chi ra Jesuu, ta quichindico ra iti yuta Jordán. Tacan cuu, ta nichandaca ra Tati Ndioo chi ra tichi cuhu.2 Uvi xico quivi ni chacoo ra Jesuu tican,vati cua ndehe run cuihna a ña vaha cuasavaha ra Jesuu, ta ñahni cha chachi raquivi can. Chacan cuu cha cha ni chisocoxaan ra, ta queta quivi can. 3Tacan cuu, taquechaha cati run cuihna chi ra ti:

―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun, cuacati cun chi yuu ya ti cua cuu chi paan―cati run.

4 Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti:―Cha cati tutu Ndioo ti ñavi chi cha cua

cachi ñi cua coo ndito ñivi, soco ra Ndioocuu ra cua cuhva tu ndee ini chi ñi, cati chi―cati ra.

5 Tacan cuu, ta ni chandaca run cuihnachi ra iin nu sucun xaan, ta ndihi ñuunnu ndaca ñahan ñivi nu ñuhun ñuñivisanahan run chi ra. Iin cha quii quii nisanahan run chacan chi ra, 6 ta quechahacati ndico run chi ra ti:

―Ndihi cha ni ndehun ndihi cha taquican cua cuhve chihun, vati chi main cuuchi, ta ndaa ñi cuni yu cua cuhve chi chi.7 Tu cua cahnu chiti cun iti nuin, ta cuasacahnu cun chihin yu, ndihi chi cua cuuchihun―cati run.

8 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chirun ti:

―Yoho Satanaa, cua cuachiyo cun, vaticha cati tutu Ndioo ti cua sacahnu ñivi chira chahnu Ndioo, ta iin tuhun ni maan racuu ra cua sacahnu ñi, cati chi ―cati ra.

9Tacan cuu, ta ni chandaca run chi ra itiñuun Jerusalén, ta chaqui ndaa run chi rasucua xini ve ñuhun, ta cati run chi ra ti:

―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun, nacua capa cun iti nu ñuhun, 10 vati cha catitutu Ndioo ti:Cua tava tiñu ra Ndioo chi tatun ra,vati cua cu cumi ra chihun.11 Cua canihin ra tatun Ndioo chihun,coto cua yani chahun chata yuu,cati chi ―cati run.

12 Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti:―Cha cati tahan tutu Ndioo ti ña cua

ndehun a ña vaha cua savaha ra chahnuNdioo, cati chi ―cati ra.

13 Tacan cuu, ta cha ndihi ndehe runcuihna a ña vaha cua savaha ra, ta queendaa run nu iyo ra nda cua nda quivi cuananducu ndico run yoso cuhva cua savahara.

Quechaha cati tuhun ra Jesuu iti ñuhunGalilea

(Mt. 4.12‑17; Mr. 1.14‑15)14 Iyo ra Tati Ndioo chi ra Jesuu, ta ni

cuahan ndico ra iti ñuhun Galilea, ta ninicahnu ñuhun can queta tuhun yoso cuhvaiyo ra. 15 Sacuaha ra chi ñivi ve ñuhun nunducuiti ñi, ta sacahnu xaan ndihi ñivi chira.

Queta ra Jesuu ñuun Nazaret(Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6)

16 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu ñuunNazaret nu ni chahnu ra, ta quivi sábadu[quivi ndaa tatun ñivi can] quihvi ra veñuhun cuhva iyo costumbre maan ra.Tacan cuu, ta ni chacuinda ra, vati cuasacuaha ra tutu Ndioo chi ñi. 17 Chaha ñi

Page 88: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 4:18 85 TUTU LUCA 4:39tutu ni taa ra Isaía ra ni cahan cuenda raNdioo iti chata. Nuna ra chi chi, ta nanihinra nu cati chi tehen:18 Iyo ra Tati Ndioo chihin yu,vati chaha ra tiñu chihin yu,vati cua cati tuhin tuhun vaha chi ñivi

ndahvi.Tachi ra chihin yu,vati cua cati tuhin ti cua cacu ñivi nu iyo

ñi chi tu ndoho.Cua ndehe ndico ñivi cuaa.Cua coo ndico tu ndee ini chi ñivi ña

cundee ca,19 ta chahi cuenda ti cha ni queta quivi

vaha cuhva cati ra chahnu nu niquichi quivi

―cati ra.20Tacan cuu, ta chasi ndico ra Jesuu tutu

can. Ni chaha ndico ra chi chi chi ra naanchi chi, ta ni chacunda ndico ra. Nihinxaanndehendihi ñivi iyo ve ñuhun can chira. 21Tacan cuu, ta quechaha cati ra chi ñiti:

―Vitin quivi ya cha ni queta tuhun yanu ni chini soho ndo ―cati ra.

22 Tacan cuu, ta cati ñi ti vaha xaanrai cuu ra, soco iyo xaan cuni ñi, vatitaqui xaan tuhun cati tuhun ra chi ñi, taquechaha nducu tuhun ñi chi tahan ñi ti:

―¿Atu ñavi sehe ra José chi ra? ―catiñi.

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Vasi cuhva ya cua cati ndo chihin

yu. Cua cati ndo chihin yu ti: “Yohodoctor, na cua sanduvahun suvi ni chimaun.” Cua cati tahan ndo ti cha chinisoho ndo ti cuaha xaan cha ni savahi ñuunCapernaum, ta na cua savaha tahin chacanihya ñuin, cua cati ndo ―cati ra.

24Ni vii cahan ra, ta cati ra chi ñi ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti cuenda ra

cahan cuenda ra Ndioo―ña tuhva ñivi iyoñuun ra sacahnu ñi chi ra―masi sacahnundihi ca ñivi chi ra. 25Yuhu cati chi ndo tiquivi ni iyo ra Elía iyo tuvi xaan ña ndahviñuhun Israel. Suvi ni quivi can ni quetauni cuiya yoso sava, ta ña cuun savi. Cha-can cuu cha cahnu xaan tama ni chacoonini cahnu ñuhun ya. 26 Chacoo iin ñandahvi ñuun Sarepta cha iyo cuenda ñuunSidón. Chi iin tuhun ni ñacan tachi raNdioo chi ra Elía, ta ñahni ca ña ndahvi cannu ni tachi ra chi ra. 27Ta ni cuhva quivi niiyo ra Eliseo ra ni cahan cuenda raNdioo itichata iyo tuvi xaanñivi cuhvi cuehe tahyu,soco iin tuhun ni ra Naamán ñuhun Siria

cuu ra sanduvaha ra Eliseo, ta ñahni ingañivi cuhvi cuehe can sanduvaha ra. [Tacancati ra Jesuu, vati ña sacahnu ñivi cuu ñivira Elía chi ra. Ta ni cuhva ña sacahnu ñivira Eliseo chi ra. Chacan cuu cha chahan rata ra nu iyo inga ñivi.]

28 Chini ñivi iyo ve ñuhun can tuhuncahan ra Jesuu, ta xaan xaan quechahacuni ñi. 29Chacan cuu cha ni chacuinda ñi,ta tava ndaa ñi chi ra iti yuhu ñuun. Ndaxini yucu nu iyo ñuunñi ni chandaca ñi chira, vati cua saquehni ñi chi ra tichi xahva,30 soco yaha ra tañu ñi, ta quee ra cuahanra.

Ni chacoo tati cuihna chi iin rai(Mr. 1.21‑28)

31 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu itiñuunCapernaum. Iin ñuun cha iyo cuendañuhun Galilea cuu ñuun can, ta suvi niquivi sábadu [quivi ndaa tatun ñi] cuu chi,ta sacuaha ra chi ñi ve ñuhun. 32 Iyo xaancuni ñi, vati cuhva iyondatu chi ra sacuahara chi ñi.

33 Tichi ve ñuhun can iyo tahan iin rai,ta iyo tati cuihna chi ra. Nihin xaanquechaha cana chaa run, ta cati run ti:

34 ―Yoho Jesuu ñuun Nazaret, chiteñaan cha cuu cha cuni cun chi ndi. Quichicun, vati cua cahni cun chi ndi. Chite yoorai cuu cun. Yoho cuu ra ii cha ni tava tiñura Ndioo ―cati run.

35 Tacan cuu, ta nduxaan ra chi taticuihna can, ta cati ra chi run ti:

―¡Taxin ni coun! Cua quee cun tichianima rahya ―cati ra.

Tacan cuu, ta sanduva run chi ra ndahvican iti nuun ñi, ta quee run tichi animara, soco ñahni cha ni sanicuehe run chi ra.36 Iyo xaan cuni ndihi ñivi can, ta quechahacati ñi chi tahan ñi ti:

―Cahnu xaan tuhun cahan ra, vati iyoxaan ndatu chi ra. Iyo xaan tu ndee inichi ra, vati cahan ra chi run tati cuihna, taquee run―cati ñi.

37 Tacan cuu, ta nini cahnu tican chinutuhun yoso cuhva ni savaha ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi chiso ra SimónPedro

(Mt. 8.14‑15; Mr. 1.29‑31)38 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu ve ñuhun

can, ta cuahan ra iti vehe ra Simón. Iyotu ndoho chi chiso ra Simón, vati iyo xaancahni chi ña. Chacan cuu cha quechahacahan ñivi chi ra Jesuu, vati na cua tindeera chi ña. 39 Tuhva ra nu caa ña, ta

Page 89: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 4:40 86 TUTU LUCA 5:14sanduvaha ra chi ña, ta ndico cahni chi ña.Tacan cuu, ta ni chacuinda ña, ta chaha ñacha cua cachi ra ta ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi tuvi ñivi(Mt. 8.16‑17; Mr. 1.32‑34)

40 Cha cua cuiso nicandi quivi can, tani chandaca ñivi chi ñivi cuhvi nu iyo raJesuu. Cuaha nuun cuehe cuhvi ñivi can,soco tiso ra ndaha ra chi ta iin ta iin ñi, tasanduvaha ra chi ñi. 41Tava tahan ra cuahatati cuihna anima ñivi. Cana chaa run, taquee run, ta cati run ti:

―Yoho―sehe Ndioo cuu cun ―catirun.

Tacan cuu, ta nduxaan ra chi run. Ñachaha ra cha cahan run, vati chito run ticha tava tiñu ra Ndioo chi ra, ta ra Cristocuu ra.

Cati tuhun ra Jesuu nini ñuhun Galilea(Mr. 1.35‑39)

42 Tuvi inga quivi, ta quee ra Jesuucuahan ra. Tichi cuhu cuahan ra, vaticua cahan ra chi ra Ndioo. Tacan cuu, tananducu ñivi chi ra. Nanihin ñi chi ra, taña cuni ñi saña ñi chi ra, vati ña cuni ñi chacuhun ra. 43Tacan cuu, ta quechaha cati rachi ñi ti:

―Iyo cha cua cuhun tahin inga ñuun, tacua cati tuhun tahin yoso cuhva cua cooñivi chi ra Ndioo nu cua cundaca ñahanra. Iyo cha cua cati tuhin tuhun can, vaticuenda chacan quichi yu ―cati ra.

44 Chacan cuu cha cuahan ra ndihi veñuhun nu sacahnu ñivi judío can, ta catituhun ra tuhun Ndioo.

5Cha suhva tiaca tiin ra ta ra, vati tindee ra

Jesuu(Mt. 4.18‑22; Mr. 1.16‑20)

1 Iin quivi iyo ra Jesuu yu tañuhunGene-saret, ta tuvi xaan ñivi nducuiti. Ndunihinxaan ñi nu iyo ra, vati cuni ñi tasoho ñituhun Ndioo. 2 Tacan cuu, ta ndehe raJesuu ti yatin caa uvi tundoo. Cha queera ta ra tichi chi, ta nacata ra taraya ra.3Quihvi ra Jesuu iin chi. Chi ra Simón cuuchi, ta cati ra Jesuu chi ra ti na cua sacunura chi chi suhva ca nu cunu nduta. Tacancuu, ta ni chacunda ra tichi tundoo can, taquechaha sacuaha ra chi ñivi can. 4Nu nindihi sacuaha ra chi ñi, ta quechaha cati rachi ra Simón ti:

―Vitin na coho nu cunu xaan nduta.Cua tihi ndo taraya ndo, vati cua tiin ndochi ri tiaca ―cati ra.

5 Ta cati ndico ra Simón Pedro ti:―Ra chahnu, niñu niñu satiñu ndi, ta

ñahni ri tiin ndi, soco cua tihi yu taraya,vati maun cati ―cati ra.

6 Tacan cuu, ta tihi ra ta ra taraya, tacuaha xaan ri tiaca chasi ra. Nda cuacuni tahnda taraya can, vati cuaha xaanri ñuhun. 7 Chacan cuu cha savaha raseña chi tahan ra iyo inga tundoo, vaticua quichi tindee ra chi ra. Tacan cuu, taquichi ra, ta nduvi tundoo can sacutu rata ra nda cua cuni nanuun tundoo tichinduta. 8Ndehe ra Simón Pedro can ti chasuhva tiaca cuu ri tiin ra, ta chahnu chitira iti nuun ra Jesuu, ta quechaha cati ra ti:

―Cuahan, ra chahnu, vati iyo xaancuati chihin yu.

9Tacan ni cati ra, vati yuhvi xaan ra cuu,ta cuyuhvi tahan ndihi ra iyo chi ra, vaticuaha suhva tiaca tiin ra ta ra. 10 Cuyuhvitahan ra Jacobo chi ra Juaan. SeheZebedeochi ra ta ra, ta satiñu tahan ra ta ra chi raSimón. Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuuchi ra Simón ti:

―Ña cuyuhvi cun. Nda vitin ta ndacua nda iti nuun cua nanducu cun chi ñivicuhva ni nanducu cun chi ri tiaca, [ta cuacati tuhun cun tuhun Ndioo chi ñi, ta cuacuinu ini ñi chihin yu] ―cati ra.

11 Tacan cuu, ta satuhva ra ta ra tundoocan yu nduta. Saña ra ta ra ndihi cha iyochi ra, ta cuahan ra chi ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra cuhvi cuehetahyu

(Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45)12 Iin ñuun nu yaha ra Jesuu, ta tahan ra

iin ra cuhvi, ta cuehe tahyu cuhvi xaan ra.Nuni ndehe ra chi ra Jesuu, ta chahnu chitira iti nuun ra, ta quechaha cahan ndahvixaan ra chi ra, ta cati ra ti:

―Ra chahnu, tu cua cuni cun sandu-vahun chihin yu, cua cuu ―cati ra.

13Tacan cuu, ta sacaa ra Jesuu ndaha ra,ta tiso ra ndaha ra chi ra ndahvi can, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Cuni yu. Na nduvahun―cati ra.Ta suvi ni hora can nduvaha ra cuhvi

cuehe tahyu can. 14 Tacan cuu, ta catituhun ra Jesuu chi ra ti:

―Ña cua cuhva cun cuenda chi ni iinñivi. Nuun ra sutu ni cua cuhun cun, ta cuasanahun chi ra ti ni nduvahun. Cuenda cha

Page 90: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 5:15 87 TUTU LUCA 5:34

ni nduvahun cua cuiso cun cuhva cati raMoisee iti chata. Chacan cuu cha cua cotoñivi ti ni nduvahun―cati ra chi ra.

15 Cuaha xaan ca chinu tuhun yosocuhva ni sanduvaha ra Jesuu chi ñivi. Cha-can cuu cha nducuiti xaan ñivi. Tuviñivi nducuiti, vati cuni ñi tasoho ñi tuhuncahan ra, ta cuni ñi cha cua sanduvaha cara chi ñi. 16 Chacan cuu cha cuahan ratichi cuhu nu ñahni ñivi, ta cahan ra chira Ndioo.

Sanduvaha ra Jesuu iin ra nduñiin(Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12)

17 Iin quivi sacuaha ra Jesuu chi ñivi, taiyo tahan ra fariseo ta ra chi ra sacuaha leychahnu cuenda ñivi judío can. Iti ñuhunGalilea ni quichi racan ta ra. Quichi tahanra iti ñuhun Judea, ta quichi tahan ra itiñuun Jerusalén. Cuahañuunni quichi ra tara, ta iyo tu ndee ini cha chaha ra chahnuNdioo chi ra Jesuu, vati cua sanduvaha rachi ñivi cuhvi. 18Tacan cuu, ta quichi ñivi,ta ndiso ñi chi iin ra. Caa ra nu yuvi ra,ta nduñiin ra. Nducu ñican cuhva cha cuayaha ñi chi ra, ta cua caqui ñi chi ra itinuun ra Jesuu. 19Ña nihin ñi nu cua yahañi, vati tuvi xaan ñivi iyo. Chacan cuu chandaa ñi nda xini vehe, ta sachiyo ñi tiyoxini vehe can. Tacan cuu, ta sanuun ñichi ra. Iti nuun ra Jesuu nda mahñu nuiyo ñivi can sanuun ñi chi ra, ta caa ra.20 Ndehe ra Jesuu ti chinu ini ñi ndiso chira, ta quechaha cati ra chi ra nduñiin canti:

―Xaa, cha ni naan cuati iyo chihun―cati ra.

21 Tacan cuu, ta quechaha saxini rafariseo can chi ra sacuaha ley chahnu.Saxini ra ta ra chi anima ra ti ña vaha raicuu rahya. Cahan ra ndavaha ni cuendara Ndioo, vati iin tuhun ni ra Ndioo cuura cuu sanaan cuati iyo chi ñivi. Tacan nisaxini ra ta ra.

22 Tacan cuu, ta chito ra Jesuu yosocuhva saxini ra ta ra chi anima ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña vaha cuhva saxini ndo chi animando. 23Ña ii xaan cha cati yo ti cha ni naancuati cha iyo chi ñivi. Ii ca cha cua cati yoti cua cuinda ñi, ta cua cuhun ñi. 24Chacancua savahi, vati tacan ni cua coto ndo tiiyo ndatu chi ra cuu sehe ñivi, ta cua cuusanaan ra cuati iyo chi ñivi iyo nu ñuhunñuñivi ya ―cati ra.

Tacan cuu, ta cati ndico ra chi ra ndahvican ti:

―Chi yoho cahan yu. Cuinda, ta cani-hun yuvi cun, ta cuahan iti vehun ―catira.

25Tacan cuu, ta ni chacuinda ra iti nuunñivi can. Canihin ra yuvi nu caa ra, tacuahan ra iti vehe ra, ta cati ra ti cahnuxaan cuu ra Ndioo. 26 Iyo xaan cuni ndihiñivi can, soco sacahnu ñi chi ra Ndioo.Yuhvi xaan ñi, ta cati ñi ti:

―Vitin cha ni ndehe yo iin cha cahnuxaan ―cati ñi.

Cana ra Jesuu chi ra Leví(Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17)

27Tacan cuu, ta quee ra Jesuu cuahan ra,ta ndehe ra chi iin rai nu ndaa ra satiahvira chi ñivi. Leví nani ra, ta chi racanquechaha cati ra Jesuu ti:

―Na coho ―cati ra.28Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Leví can,

ta nacoo ra ndihi ndatiñu ra, ta cuahan rachi ra Jesuu.

29 Tacan cuu, ta cahnu xaan vico nisavaha ra Leví vehe ra. Cuenda ra Jesuusacahnu ra vico can, ta tuvi xaan ñiviquichi. Quichi xaan ra satiahvi ta ra, ta iyora chi ra Jesuu chi ra Leví yumesa. 30Tacancuu, ta quechaha cahan ra fariseo chi rasacuaha ley chahnu, ta nducu tuhun ra tara chi ra sacuaha chi ra Jesuu ti:

―¿Ñacu chachi ra Jesuu chi ñivi ndacucuati icaa ni? ¿Ñacu chachi ra chi raisatiahvi icaa ni? ―cati ra ta ra.

31Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chi rata ra ti:

―Ñivi ña cuhvi―ña chini ñuhun ñi chira sanduvaha, soco ñivi cuhvi cuu ñi chiniñuhun chi ra. 32 Chacan cuu cha ña catituhin chi ñivi iyo vaha. Cati tuhin chiñivi iyo cuati ti na cua nacoo ihni ñi cuatindacu ñi, vati chacan tiñu vachi yu ―catira.

Nducu tuhun ra fariseo chi ra Jesuucuenda cha cua coo ndita ñivi

(Mt. 9.14‑17; Mr. 2.18‑22)33 Tacan cuu, ta cati ra fariseo ta ra chi

ra Jesuu ti:―Ta ra sacuaha chi ra Juaan―chacoo

ndita xaan ra, ta cuaha xaan cahan ndahvira chi ra Ndioo. Ta ni cuhva ndacu rasacuaha chi ra fariseo, soco ra sacuaha chimaun―mani cha cachi ra cuni ra. Manicha coho ra cuni ra ―cati ra ta ra.

34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

Page 91: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 5:35 88 TUTU LUCA 6:17―Ña cua coo ndita amigu ra tandaha

quivi ni iyo ra chi ra, 35 soco cua quetaquivi cua cuhun ra tandaha can, ta sa cuacoo ndita amigu ra―cati ra Jesuu [cuendamaan ra chi ra sacuaha chi ra].

36Ni vii cahan ra Jesuu cuhva ya, ta catira chi ra fariseo can ti:

―Ña tuhva yo cahnda yo sahma chaa,ta nataa yo chi chi chi sahma chahnu. Tutacan ni cua savaha yo, cua tahnda tahancha chaa, ta ña cua nduinuun chi chi chachahnu can. 37 Ta ni cuhva ña tuhva yotihi yo nduta chiti uva chaa tichi iin iti ñiinchahnu. Tu tacan ni cua savaha yo, cuandata iti ñiin can cua savaha nduta chaacan. Chacan cuu cha cua cati nduta can,ta cua ndoyo ñuhun tahan iti can. 38 Tichiiti ñiin chaa tihi yo nduta chiti uva chaa.39 Tu cua coho yo nduta chahnu, ña cuacuni ca yo cha chaa, vati cua cati yo ti vahaxaan iyo cha chahnu. [Cuhva can cati raJesuu, vati chaha ra cuenda ti cua tiso raiin tuhun chaa yoso cuhva cua coo ñivi chira Ndioo.]

6Sucu ra sacuaha chi ra Jesuu chiti nu yaha

ra, ta quivi ii cuu chi(Mt. 12.1‑8; Mr. 2.23‑28)

1 Iin quivi sábadu [quivi ndaa tatun ñivi]yaha ra Jesuu chi ra sacuaha chi ra nu iyoitu, ta yucu ra sacuaha chi ra uvi tahan chi.Saquee ra chi chi, ta chachi ra. 2Tacan cuu,ta quechaha nducu tuhun ra fariseo chi rati:

―¿Ñacu ndacu ndo chacan, vati ñachaha ley cha cua savaha yo chacan quivivitin? ―cati ra.

3 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Vasi ña ta sacuaha ndo cuhva ni

savaha ra David iti chata quivi ni yaha socochi ra chi ra chica chi ra. 4 Quihvi ra veheNdioo, ta quihin ra paan cuecu iti nuun raNdioo, ta chachi ra chi chi, ta chaha ra chacachi tahan ra quichi chi ra. Ñavi cuhvacati ley cuu chacan, vati iin tuhunni ra cuusutu cuu ra cuu cachi chacan, soco chachira David ta ra ―cati ra.

5Ni vii cati ra Jesuu chi ra ti:―Yuhu ra cuu sehe ñivi cuu ra cati ñaan

cha cuu cha cua savaha ñivi quivi sábadu―cati ra.

Ni chacoo iin rai nduxii ndaha(Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6)

6 Inga quivi sábadu ni quihvi tucu raJesuu ve ñuhun, ta sacuaha ra chi ñivi. Iyotahan iin rai tican, ta nduxii ndaha cuahara. 7 Iyo tahan ra sacuaha ley chahnuchi ra fariseo, ta ndehe xaan ra ta ra acua sanduvaha ra Jesuu chi ñivi, ta quivisábadu cuu chi, vati cuni ra ta ra tiso racuati ra Jesuu. 8 Chito ra Jesuu cuhvasaxini ra ta ra, soco cati ra chi ra nduxiindaha ti:

―Nahan. Na cuinda nda mahñu nandehe ―cati ra.

Tacan cuu, ta ni chacuinda ra ndacan,9 ta cati ra Jesuu chi ra fariseo ta ra ti:

―Cua nducu tuhin iin tuhun chi ndo.¿Atu chaha ley cha cua savaha yo iin chavaha a iin cha ndavaha ni quivi sábadu?¿Atu chaha ley cha cua sacacu yo chi ñivinu iyo ñi chi tu ndoho a chaha chi cha cuacahni yo chi ñi quivi ya? ―cati ra.

10 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu nuunndihi ra ta ra, ta cati ra chi ra ndahvi canti:

―Sacaun ndahun―cati ra.Tacan cuu, ta ni sacaa ra ndaha ra, ta ni

nduvaha ndaha ra. 11Xaan xaan quechahacuni ra fariseo ta ra, ta cahan ra iin ra ingara chi tahan ra, vati cuni ra coto ra ñaancha cuu cha cua savaha ra chi ra Jesuu.

Nacachi ra Jesuu chi uchi uvi rai, vati cuacuu ra ta ra tatun ra

(Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19)12 Iin quivi can cuahan ra Jesuu iti yucu,

vati cuni ra cahan ra chi ra Ndioo, ta niñuniñu ni cahan ra chi ra. 13 Tuvi inga quivi,ta cana ra chi ra sacuaha chi ra. Nacachi rauchi uvi ra, ta cati ra ti tatun ra cua cuu rata ra. 14Nacachi ra chi ra Simón, ta cati ra tiPedro cua cunani ra. Nacachi tahan ra chira Ndree yani ra Simón, ta nacachi ra chira Jacobo chi ra Juaan chi ra Felipe chi raBartolomé 15 chi ra Mateo chi ra Tuma chira Jacobo sehe Alfeo chi ra Simón ra cunicuati chi ñivi ñuunRoma 16chi ra Juda yanira Jacobo chi ra Juda Iscariote ra cua xicotuhun chi ra Jesuu.

Sacuaha ra Jesuu chi tuvi ñivi(Mt. 4.23‑25)

17Tacan cuu, ta nuun ndico ra Jesuu chira ta ra siqui yucu can, ta queta ra iinnduhva, ta tuvi xaan ñivi nducuiti. Tuviñi cuu ñi, vati quichi ñivi sacuaha chira. Quichi ñivi nini cahnu ñuhun Judea.Quichi ñi ñuun Jerusalén. Quichi ñi itiyu tañuhun nu iyo ñuun Tiro chi ñuun

Page 92: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 6:18 89 TUTU LUCA 6:40Sidón. Quichi ñi, vati cuni ñi tasoho ñituhun cahan ra Jesuu, ta cuni ñi nduvahañi. 18Nduvaha tahan ñivi iyo chi tu ndohocha ñuhun tati cuihna anima ñi. 19 Ndihiñivi can cuni ñi sayani ndaha ñi chi ra, vatiiyo tu ndee ini chi ra, ta sanduvaha ra chindihi ñivi.

Tuhun yoso cuhva cua cusii ini yo(Mt. 5.1‑12)

20 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu chi ñivisacuaha chi ra, ta quechaha cati ra chi ñiti:

―Ndioho ñivi ndahvi, na cua cusii inindo, vati cua coo ndo chi ra Ndioo nu cuacundaca ñahan ra.

21 ’Ndioho ñivi ñahni cha iyo vitin, nacua cusii ini ndo, vati cua coo vaha ndo nucuahan quivi.

’Ndioho ñivi iyo tu cuihya ini vitin, nacua cusii ini ndo, vati cua cusii ndicha inindo nu cuahan quivi.

22 ’Na cua cusii ini ndo, tu cua cuxaan iniñivi chihin ndo. Tu cua tava ndaa ñivi chindo, tu cua cahan ñi ndavaha ni chi ndo,tu cua cati ñi ti ña vaha ñivi cuu ndo, vatiiyo ndo chi ra cuu sehe ñivi, na cua cusiiini ndo. 23 Tu tacan ni cua tahan ndo, nacua cusii ini ndo quivi can, vati vaha xaancua cunda yahvi ndo iti siqui andivi. Tani cuhva cha ni savaha ñivi ñi ndavaha nichi ra ni cahan cuenda ra Ndioo tiempuchahnu.

24 ’Ndioho ñivi ricu, cua coo tu cuihyaini chi ndo, vati iyo vaha ndo vitin.

25 ’Ndioho ñivi iyo vaha, cua coo tucuihya ini chi ndo, vati cua cumani chi chindo.

’Ndioho ñivi cusii ini vitin, cua cootu cuihya ini chi ndo, vati cua cucuihyandicha cuni anima ndo nu cuahan quivi.

26 ’Cua coo tu cuihya ini chi ndo, tu cuacahan vaha ndihi ñivi chi ndo, vati ta nicuhva cahanvahañivi ndo chi ra sandahyuñahan tiempu chahnu, vati cati ra ti cahanra cuenda ra Ndioo, ta ña ndicha ra.

Cua cuni mani yo chi ñivi cuxaan ini chiyo

(Mt. 5.38‑48; 7.12)27 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Yuhu cati chi ndo ti na cua cuni mani

ndo chi ñivi cuxaan ini chi ndo. Nacua savaha ndo cha vaha chi ñivi savahandavaha ni chi ndo. 28 Cua cahan ndocha vaha chi ñivi cahan ndavaha ni chihinndo, ta cua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioo

cuenda ñivi savaha ndavaha ni chi ndo.29 Tu cua cani ñivi iin chiyo nuun ndo,cua cuni mani ndo chi ñi, ta tu cua quihinñivi sahma ndo, cua cuni mani ndo chi ñi.30 Cua tindee ndo chi ndihi ñivi chica cayanu iyo ndo. Ña cua cati ndo ti cua cuhvandico ñivi ñaan cha suhu ñi chi ndo. 31Cuasavaha ndo cha vaha chi ñivi cuhva cunindo cha cua savaha ndico ñi chi maan ndo.

32 ’Tu cua cuni mani ndo mani chi ñivicuni mani chi maan ndo, ñavi tu maninicua cuu chacan, vati tacan ni cuni manitahan ñivi ndavaha ni chi ñivi cuni manichi maan ñi. 33 Tu cua savaha ndo chavaha mani chi ñivi ndacu cha vaha chimaan ndo, ñavi tu manini cua cuu chacan,vati ta ni cuhva ndacu ñivi ndacu ndavahani. 34 Tu cua cuhva nuun ndo xuhun chiñivi, ta saxini ndo ti cua cuhva ndico ñichi maan ndo, ñavi tu manini cua cuuchacan, vati ta ni cuhva chaha nuun ñivindacu ndavaha ni. 35 Na cua cuni manindo chi ñivi savaha ndavaha ni chihin ndo.Na cua savaha ndo cha vaha, ta na cuacuhva nuun ndo xuhun―masi ñahni chacua nihin ndico ndo. Tacan, ta sa cuasavaha vaha xaan ra Ndioo chi ndo iti siquiandivi. Sehe maan ra cua cuu ndo, vatiiyo xaan tu manini chi ra―masi ñahni tumanini iyo chi ñivi, masi mani chi maan ñicuni ñi. 36Na cua coo tu manini chi maanndo cuhva iyo tumanini chi ra cuu sutu yo.

Ña cua cati yo ti ña vaha ñivi cuu tahanyo

(Mt. 7.1‑5)37 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Ña cua cati ndo ti ña vaha ñivi cuu ñivi

tahan ndo. Tacan, ta sa cua cati tahanra Ndioo ti ña vaha maan ndo. Ña cuatachi tuni ndo chi ñivi. Tacan, ta sa ñacua cutuni maan ndo. Cua cucahnu inindo chi ñivi tahan ndo, ta sa cua cucahnutahan ini ra Ndioo chi maan ndo. 38Na cuatindee ndo chi ñivi tahan ndo, ta sa cuatindee tahan ra Ndioo chi maan ndo. Vahaxaan cua tindee ra chi ndo, vati cuhvacua savaha ndo chi tahan ndo cua savahatahan ra chi maan ndo.

39 Ta cuhva ya cahan ra Jesuu chi ñi:―Ña cua cuu cundaca iin ra cuaa chi

suvi ni tahan maan ra. Tu cua nducu racuhva, nduvi tahan ra cuaa can cua quehnitichi xahva. 40 Ta ra sacuaha chi ra cuumaestru―ña chito ra cuhva chito ra cuu

Page 93: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 6:41 90 TUTU LUCA 7:12maestru ra, soco cua cutuhva ra, ta sa cuacoto tahan ra cuhva cha chito ra maestru.

41 ’Ndehe ndo ti ndacu ra cuu yani ndondavaha ni, soco ña saxini ndo cha nindacu tahan maan ndo ndavaha ni. 42 Ñavaha tu cua cati ndo chi ra yani ndo ti cuacuhva ra cha cua cati tuhun ndo chihinra, vati ña vaha cha ndacu ndo ndavahani, ta ña chito ndo ti cahnu ca ndavahani ndacu maan ndo. Ra uvi yaa cuu ndo.Xihna ca cua saña ndo cha ndacu maanndo ndavaha ni, ta sa cua cuu tindee ndochi ra cuu yani ndo.

Nacoto yo yoso cuhva iyo ndihi yutun(Mt. 7.17‑20; 12.34‑35)

43 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Ndihi yutun vaha―quee chiti vaha

nuun chi. Tu ña vaha yutun, ña cua queechiti vaha nuun chi. 44 Chacan cuu chandehe yo chiti yutun, ta chito yo ñaanyutun cuu chi, vati ña quee ticava nuyutun iñu, ta ni ña quee ticuayu nu tiyata.45 Chacan cuu cha ndacu ñivi vaha chavaha, vati cha vaha saxini ñi chi animañi. Ta ni cuhva ndavaha ni ndacu ñivindavaha ni, vati cha ndavaha ni saxini ñichi anima ñi. Tacan ni iyo ñi ta ñi, vaticuhva saxini ñi chi anima ñi cahan ñi.

Uvi cuhva savaha ñivi vehe(Mt. 7.24‑27)

46 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Tu ña cua savaha ndo cuhva cati yu,

ña vaha cha cua cati ndo ti chitoho ndochihin yu. 47 Quichi xaan ndo iti nuin.Tu cua tasoho ndo tuhun cahin, tu cuasacuinu ndo cuhva cati yu, cua coo vahando, 48 vati cua cuu ndo sava ni ta cua iinrai sandaa vehe. Cunu vaha nañu ra nucua cacu chaha chi, ta tiso ra chaha chi nuyuu. Cuun savi, ta nihin xaan yani ndutachaha vehe nu chinu nduta, soco ñahnicha tahan chi, vati vaha xaan indi chahachi. 49 Tu cua cuni soho ndo tuhun cahanyu, ta ña cua sacuinu ndo chi chi, cua cuundo sava ni ta cua iin rai sandaa vehe, ta ñanañu ra nu chaqui ndaa ra chi chi. Cuunsavi, ta yani nduta chaha chi. Yatin xaannduva chi, ta cuaha xaan ndoyo ñuhun chi.[Tacan cati ra Jesuu, vati cuhva cua cooñivi cuenda maan ra cuu chi.]

7Sanduvaha ra Jesuu iin musu ra sandaru

quichi ñuun Roma(Mt. 8.5‑13)

1 Cha ndihi cati tuhun ra Jesuu ndihituhun can chi ñivi can, ta sa cuahan raiti ñuun Capernaum. 2 Iyo iin ra sandarucahnu cuenda ñuun Roma, ta iyo iin musura. Cuhvi xaan ra cuumusu ra, ta cuni cuvira. Cuni xaan ra sandaru can chi ra. 3 Chachini ra yoso cuhva ni savaha ra Jesuu, tatachi ra chi ra cuu mandoni cuenda ñivijudío iti nuun ra Jesuu. Tachi ra chi ra, vaticua cahan ndahvi ra chi ra Jesuu a ña cuacuhun ra, ta cua sanduvaha ra chimusu ra.4Chacan cuu cha cuahan ra judío can nuuniyo ra Jesuu, ta cahan ndahvi xaan ra chira. Cati ra chi ra Jesuu ti:

―Iyo cha cua tindeun chi iin ra sandarucahnu, vati vaha xaan rai cuu ra. 5 Cunixaan ra chi yo chi ndihi ñivi yo, ta maanra savaha iin ve ñuhun chi ndi nu sacahnundi chi ra Ndioo ―cati ra.

6 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi ra.Cha cua queta ra vehe ra sandaru can, tatachi ra sandaru can amigu ra nu vachi raJesuu, ta cati ra chi ra cuenda ra sandarucan ti:

―Ña cuhun ni cun, ra chahnu. Ñacua quihvi cun tichi vehi, vati ñahni yavindai. 7 Chacan cuu cha ña quichi yu cahinchihun. Ihya ni cua cahun, ta cua nduvahamusu yu. 8 Tacan cati yu, vati chite yosocuhva iyo tiñu, vati iyo iin ra ndaca ñahanchihin yu, ta ndaca ñahan tahin chi ingara, ta cati yu chi ra ti cua cuhun ra, tacuahan ra. Cati yu chi inga ra ti cua quichira, ta quichi ra. Chi ra musu yu cati yuyoso cua savaha ra, ta cua savaha ra chi chi―cati ra.

9 Chini ra Jesuu tuhun cahan ra, ta iyoxaan quechaha cuni ra, ta ndico coo ra nuvachi ñivi ndicu chi ra, ta quechaha cati rachi ñi ti:

―Cati yu chi ndo ti yoni ñivi judío chinuini chi ra Ndioo cuhva chinu ini racan―cati ra.

10 Tacan cuu, ta cuahan ndico amigura sandaru vehe ra, ta ndehe ñi ti cha ninduvaha musu ra.

Sanatacu ndico ra Jesuu sehe iin ñandahvi

11 Tuvi inga quivi, ta cuahan ra Jesuu itiñuun Naín. Cuahan tahan ra sacuaha chira, ta tuvi ñivi cuahan tahan, 12 ta cha cuaqueta ra Jesuu yu ñuun can, ta yaha iinndii. Ña ndahvi cuu sihi ra ni chihi can, tañahni ca sehe ña iyo, vati iin tuhun racancuu sehe ña. Tuvi ñivi cuahan chi sihi ra

Page 94: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 7:13 91 TUTU LUCA 7:35ndii can. 13 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuuchi ña, ta quechaha ndundahvi cuni animara ndehe ra chi ña, ta quechaha cati ra chiña ti:

―Ña cuacun―cati ra.14Tacan cuu, ta tuhva ra nu cuahan ndii

can, ta tiin ra chatun can, ta ni chacuindara ndiso chi chi. Tacan cuu, ta quechahacati ra Jesuu ti:

―Yoho xaa, cati yu chihun ti cua ndoyocun―cati ra.

15 Tacan cuu, ta ni chacunda ra ndiican, ta quechaha cahan ra. Tacan cuu,ta chaha cuenda ra Jesuu chi ra chi sihira. 16 Yuhvi xaan cuni ndihi ñivi can, taquechaha sacahnu ñi chi ra Ndioo, ta catiñi ti:

―¡Cahnu xaan rai cuu rahya! Cahanndicha ra chi yo cuenda ra Ndioo―cati ñi.

Ta cati ndico tucu ñi ti:―Quichi ra Ndioo, vati cua tindee ra chi

ñivi ra ―cati ñi.17 Ta nini cahnu ñuhun Judea can nini

cahnu ñuhun iyo yatin chinu tuhun yosocuhva ni savaha ra Jesuu.

Iti nuun ra Jesuu tachi ra Juaan tatun ra(Mt. 11.2‑19)

18 Tacan cuu, ta chaha ra tatun ra Juaancuenda chi ra yoso cuhva cha ni savaha raJesuu. Chacan cuu cha cana ra Juaan canchi uvi ra tatun ra, 19 ta tava tiñu ra chi ra,vati cua nducu tuhun ra chi ra chahnu atusuvi ni maan ra cuu ra cua quichi cuendara Ndioo a ni cua cuatu ra ta ra chi inga ra,cati ra Juaan. 20Tacan cuu, ta cuahan ra nuiyo ra Jesuu, ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Juaan ra sacuanduta tava tiñu chi ndi,ta nducu tuhun ra atu maun cuu ra cuaquichi a ni cua cuatu ndi chi inga ra―catira.

21 Tacan cuu, ta suvi ni hora can san-duvaha ra Jesuu chi ñivi. Tuvi ñivi nisanduvaha ra, ta cuaha nuun cuehe cuhviñi ndehe ñi tu ndoho. Tava ra tati cuihnaanima ñivi, ta tuvi ñivi cuaa―ndundichinvaha ndehe ndico ñi savaha ra. 22 Tacancuu, ta cati ndico ra Jesuu chi tatun raJuaan can ti:

―Vitin cuahan ndo, ta cuhva ndocuenda chi ra Juaanndihi chani ndehendondihi cha ni chini soho ndo. Cua cati ndoti ndundichin vaha ndehe ñivi cuii nuun.Chica cuu ñivi cojo. Nduvaha ñivi cuhvicuehe tahyu. Chini ñivi soho. Nandotondico ñivi cha ni chihi. Tuhun vaha chini

soho ñivi ndahvi. 23Cua cusii ini ñivi, tu ñacua saxini ñi ndavaha ni cuenda cha ndacuyu ―cati ra.

24 Tacan cuu, ta cuahan ndico tatun raJuaan, ta quechaha cati ra Jesuu chi ñivican cuenda ra Juaan ti:

―Chahan ndo tichi cuhu, soco ñavi vaticuni ndehe ndo chi iin rai cha cuu sava nita cua iin tuyoo cha yani tati. 25 Chahanndo, soco ñavi vati cuni ndehe ndo iin raindichin sahma taqui vaha. Chito ndo tiñivi ndichin cha taqui ndicha, ñivi cha iyovaha ndicha―ñican iyo ñi vehe cahnu nuiyo ra rey, ta ña iyo ñi tichi cuhu. 26 Yuhucati ti chahan ndo, vati cuni ndo ndehendo chi iin rai cahan cuenda raNdioo, sococahnu xaan ca rai cuu ra Juaan. 27 Cuendamaan ra cati tutu Ndioo ti:Tachi yu chi iin ra tatun yu iti nuun cun,vati maan ra cuu ra cua tiso vaha tiñu iti

nu cua yahun,cati ra Ndioo. 28Yuhu cati ti ñahni ca ñiviñuñivi iyo cha cahnu ca. Ra Juaan cuu racahnu xaan ca, soco cahnu ca cua cuu ñivicua coo chi raNdioonu cua cundacañahanra―masi ñivi ndahvi cuu ñi vitin―cati raJesuu.

29 Chini ñivi ndihi tuhun can, ta saquechaha cati ñi ti rai vaha ndicha cuu raNdioo, vati cha ni chanduta ñi cuenda raJuaan. Tacan ni cati tahan ra satiahvi chiñivi, vati cha ni chanduta tahan ra cuendara Juaan, 30 soco ña sacuinu ra fariseo chira chito ley chahnu cuhva cuni ra Ndioochi ra ta ra, vati ña chaha ra ta ra chasacuanduta ra Juaan chi ra ta ra. 31 Tacancuu, ta cati ra Jesuu ti chito ra yoso cuhvaiyo ñivi iyo quivi can. 32 Iyo ñi cuhva iyo ñicuati siqui nuyahvi, vati cana ñi iin tahanñi inga tahan ñi, ta cati ñi ti cha tivi ñiyaa chi ñi, soco ña chita chaha ñi. Chitañi yaa ndii chi ñi, soco ña chacu ñi, catiñi. 33 Tacan cati yu chi ndo, vati quichira Juaan ra sacuanduta. Ña tuhva ra cachira xita, ta ni ña tuhva ra coho ra ndutachiti uva, ta cati ndo ti iyo tati cuihna chira. 34 Tacan cuu, ta quichi tahan yu ra cuusehe ñivi. Chachi yu, ta chihi yu, ta catindo ti yaha xaan cuhva chachi yu. Yahaxaan cuhva chihi yu, ta amigu xain chi ñivindacu cuati, ta amigu xain chi ra satiahvi,cati ndo, 35 soco ndihi ñivi ra Ndioo cutuniini ñi, vati iyo cha chini tuni chi maan ra,cati ra Jesuu, [vati ña ndoo ñi vaha ni chira Juaan ni chi ra Jesuu.]

Page 95: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 7:36 92 TUTU LUCA 8:8Chahan ra Jesuu vehe ra Simón ra cuu

fariseo36 Iin quivi cati iin ra fariseo chi ra Jesuu

ti na cua cu cachi ra chi ra vehe ra. Chacancuu cha cuahan ra Jesuu vehe ra, ta chachira chi ra. 37 Iyo tahan iin ñahan ñuuncan. Cuahaxaan cuati cha savahañacan, tachito ña ti chachi ra Jesuu vehe ra fariseocan. Chacan cuu cha quichi naan ña iinnu indi nduta vixin chahan. 38 Tacan cuu,ta ni chacuinda ña iti chata ra Jesuu nucaa ra, ta ndahyu ña. Tacan cuu, ta yaninduta nuun ña chaha ra Jesuu, ta chi ixixini ña quechaha nacuhva ña chaha ra.Taa yuhu ña chaha ra, ta choso ña ndutavixin chahan can chaha ra. 39 Ndehe rafariseo can cha ni savaha ña chi ra Jesuu,ta quechaha saxini ra chi anima ra ti tundicha ti rai cahan cuenda ra Ndioo cuurahya, cua coto ra yoo ñahan cuu ña tiinchi ra. Cua coto ra ñaan cha cuu cha nisavaha ña, vati ni savaha xaan ña cuati,saxini ra xu vehe can. 40 Tacan cuu, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ti:

―Iyo iin cha cua cati yu chihun, Simón―cati ra.

Ta cati ndico ra fariseo can chi ra ti:―¿Ñaan cha cuu chi, tamaestru? ―cati

ra.41 Ta quechaha cati ra Jesuu iin cuhva

chi ra ti:―Cha iyo uvi rai. Ndiseca ra ta ra chi

inga ra chahnu. Iin ra ndiseca uhun cienduxuhun denario chi ra, ta inga ra ndisecauvi xico uchi ni. 42Tacan cuu, ta ña cundeetiahvi ndico ra ta ra. Chacan cuu chasanaan ra chahnu can cuenda cha ndisecara ta ra. Vitin cua cati cun ndaa ra cua cunimani ca chi ra chahnu can ―cati ra.

43 Ta cati ndico ra Simón ti:―Yuhu cati ti ra ndiseca cha suhva vihi

ca cuu ra cua cuni mani ca chi ra―cati ra.Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Vaha xaan cati cun ―cati ra.44 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu chi ña

ñahan can, ta cati ra chi ra Simón ti:―¿Atu ña ni ndehun cha ni savaha

ñahya chihin yu? Quichi yu vehun, taña chahun nduta cua ndoo chahi, tañahya―nacata ña chahi chi nduta nuunña, ta nacuhva ña chahi chi ixi xini ña.45 Ña ni taa yuhu cun chihin yu, soco ñachacuita cha taa yuhu maan ña chahi ndacua nda hora ni quichi yu. 46Ñahni aceitechoso cunxini yu, soconduta vixin chahanchoso ña chahi. 47 Chacan cuu cha cati yu

chihun ti cha ni naan cuati iyo chi ña, tacuaha suhva cuati ni savaha ña. Chite tini naan cuati ña, vati cuni mani xaan ñachihin yu. Ta ñivi saxini ti ña savaha xaanñi cuati―ña cuni mani xaan ñi, vati saxiniñi ti ña cuaha cuati ñi naan―cati ra chi raSimón.

48 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi maanña ñahan can ti:

―Cha ni naan cuati ni savahun ―catira.

49 Tacan cuu, ta quechaha cahan ñivichachi chi ra icaa ni, ta nducu tuhun ñi chitahan ñi ti:

―¿Yoo rai cuu rahya, vati sanaan racuati ñivi? ―cati ñi.

50 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Cha ni nduvaha anima cun, vati chinu

ini cun chihin yu. Na cua cuhun vii cun―cati ra.

8Iyo ñi ñahan tindee chi ra Jesuu

1 Tacan cuu, ta queta quivi quee iti raJesuu. Chahan ra ñuun ta ñuun, ta catituhun ra tuhun vaha yoso cuhva cua cooñivi chi ra Ndioo nu cua cundaca ñahanra. Chahan tahan ndihi uchi uvi tatun ra,2 ta iyo uvi uni ñi ñahan chahan tahan chira Jesuu, vati cha ni sanduvaha ra chi ñi,ta cha tava ra tati cuihna anima ñi. Iin ñanani María Magdalena, ta ucha tati cuihnacha ni tava ra anima ña. 3 Inga ña cuu ñaJuana ñasihi ra Chuza ra cuu ra ndiso tiñucuenda ra Herode, ta inga ña nani Susana.Tuvi ñi cuu ñi ni chahan chi ra, ta tindeeñi chi ra chi xuhun ñi.

Tuhun yoso cuhva cha chata cuati iin raichiti

(Mt. 13.1‑9; Mr. 4.1‑9)4 Tacan cuu, ta tuvi ñivi nducuiti nu iyo

ra Jesuu. Ndihi ñuun can quichi ñi, tacahan ra chi ñi. Chi cuhva cahan ra, ta catira ti:

5―Iyo iin rai, ta quee ra cuahan ra, vaticua tachi ra chiti [cuhva iyo costumbrera]. Chata cuati ra chiti can, ta iyo chiquehni chi nu yaha iti. Chañu ñivi nuunquehni chi, ta quichi ri saa, ta chachi richi chi. 6 Iyo inga chiti can―quehni chiticu yuu. Cana chi, soco neti ndico chi,vati ña queta nduta nuun chi. 7 Inga chitican―quehni chi sava mahñu nu iyo iñu.Icaa ni cana chi chi iñu can, ta chasi iñunuun chi. 8 Inga chiti can―quehni chi nu

Page 96: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 8:9 93 TUTU LUCA 8:25ñuhun vaha. Cana chi. Chahnu chi, tacuaha xaan chiti chi chacoo.

Tuhun can ni cati ra Jesuu, ta nihin xaancati ra chi ñi ti:

―Na cua taa vaha ndo soho ndo tuhunya ―cati ra.

Tuhun cha cuu cuhva can(Mt. 13.10‑17; Mr. 4.10‑12)

9 Tacan cuu, ta nducu tuhun ra sacuahachi ra ñaan cha cuu cuhva can, 10 ta cati rachi ra ti:

―Chaha ra Ndioo cha cua coto maanndo tuhun yoso cuhva ndaca ñahan raNdioo chi ñivi ra, ta ña chito ñivi ñuñivituhun can nu ni quichi quivi. Maan ndocua coto chacan, soco chi ndihi ca ñivicahan yu chi cuhva ni. Chacan cuu cha cuacuni soho ñi tuhun can, soco ña cua cutuniini ñi.

Cati cachin ra Jesuu ñaan tuhun cuucuhva cuenda ra chata cuati chiti can

(Mt. 13.18‑23; Mr. 4.13‑20)11 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha

chi ra:]’Tuhun ya cuni cati cuhva can, vati

tuhun Ndioo cuu chiti can, 12 ta chitiquehni nu yaha iti cuu sava ni ta cua ñivichini tuhun Ndioo, ta quichi run cuihna.Sanaan run tuhun can chi ñi, vati ña cunirun cha cua cuinu ini ñi chi ra Ndioo, tacua nduvaha anima ñi. 13 Chiti quehniticu yuu can cuu sava ni ta cua ñivi cusiiini cha chini ñi tuhun can. Chinu ini ñichi chi, soco iyo ñi cuhva iyo itu can, vatiñahni yoho chi iyo. Suhva quivi ni chinuini ñi, soco queta quivi ña cundee ca ñicha ndavaha ni, ta saña ndico ñi. 14 Chitiquehni sava mahñu iñu can cuu sava ni tacua ñivi chini tuhun Ndioo, ta ña cundeeñi, vati saxini xaan ñi. Cuni ñi cusii iniñi nu ñuhun ñuñivi, ta cuni ñi cha cuacoo tahan xuhun ñi. Chacan iyo ñi, taña chahnu ñi cuenda ra Ndioo. 15 Chitiquehni nu ñuhun vaha cuu sava ni ta cuañivi chini vaha tuhun Ndioo. Cuni ñi chichi chi ndihi cuii anima ñi, ta cundee iniñi. Tacan chahnu vaha ñi cuenda ra Ndioo.

Tuhun yoso cuhva taa yo ñuhun ndichin(Mr. 4.21‑25)

16 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra:]

’Ña tuhva yo taa yo ñuhun, ta casi yo chichi tichi cajoon. Ña tuhva yo caqui ndaayo ñuhun xuu chito, soco taa yo ñuhun,ta chaqui ndaa yo chi chi nu candileru,

vati tacan ndichin vaha cua ndehe ndihiñivi quihvi tichi vehe. 17 Vitin ña chitoñivi ñaan tuhun cuu tuhun can, soco nucuahan quivi cua cutuni ini ñi, ta sa cuacoto vaha ñi ñaan cha cuu chi.

18 ’Cua taa vaha ndo soho ndo, vati cuacoo ca cha chini tuni chi ra cutuni inituhun cahin, ta chi ra ña cutuni ini tuhuncahin―ña cua cutuni ini ra ni suhva―catira.

Queta sihi ra Jesuu chi yani ra nu iyo ra(Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35)

19 Tacan cuu, ta queta sihi ra Jesuu chiyani ra nu iyo ra, soco ña cuu yaha ñi nuiyo ra, vati tuvi xaan ñivi iyo, 20 ta cati ñivican chi ra ti:

―Cha iyo sihi cun chi yani cunnuquehe, ta cuni ñi chihun―cati ñi.

21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cua cati yu yoo cuu sihi yu yoo cuu

yani yu. Ñivi tasoho tuhun Ndioo, tasacuinu ñi chi chi―ñican cuu sihi yu chiyani yu ―cati ra.

Sacutaxin ra Jesuu tati chi nduta tañuhun(Mt. 8.23‑27; Mr. 4.35‑41)

22 Iin quivi quihvi ra Jesuu chi rasacuaha chi ra tichi tundoo, ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

―Na coho inga chiyo nduta ya―cati ra.Tacan cuu, ta quechaha sacunu ra ta ra

tundoo can. 23 Nu quechaha sacunu rata ra chi chi, ta quechaha quixi ra Jesuu.Tacan cuu, ta nihin xaan quechaha iyoiin tiati nu nduta can. Chacan cuu chaquechaha chitu nduta tichi tundoo can, taica xaan suhva iyo ra ta ra, coto cua ndoyoñuhun ra. 24Chacan cuu cha sandoyo ra tara chi ra Jesuu, ta cati ra ta ra ti:

―¡Maestru, cua ndoyo ñuhun yo!―cati ra.

Tacan cuu, ta ndoyo ra Jesuu, ta ndux-aan ra chi tati can chi nduta can, ta cutaxinndico chi. 25Tacan cuu, ta quechaha cati rachi ra ta ra ti:

―Ñahni cha chinu ini ndo chi ra Ndioo―cati ra.

Iyo xaan cuni ra ta ra, ta yuhvi ra.Nducu tuhun ra ta ra chi tahan ra ti:

―¿Yoo rai cuu rahya? Cha cati tuhunra chi tati chi nduta, ta tasoho chi chi ra―cati ra ta ra.

Ni chacoo tati cuihna anima iin rai iyoñuhun Gadara

(Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20)

Page 97: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 8:26 94 TUTU LUCA 8:4826 Tacan cuu, ta queta ra ta ra ñuhun

Gadara. Iti nuun ñuhun Galilea iyo chi,vati inga chiyo nduta can iyo ñuhun can.27Quee ra Jesuu tichi tundoo can, ta tahanra chi iin rai. Quichi ra iti ñuun can, taiyo tati cuihna anima ra. Nahan xaancha iyo run chi ra, ta chica cuiti ndahara. Ña ndoo ca ra tichi vehe, soco iyo racamasandu. 28 Nu ni ndehe racan chi raJesuu, ta quechaha cana chaa ra, ta nduvaihni ra iti nuun ra Jesuu, ta nihin xaanquechaha cati ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun chihinyu, ta Jesuu? Yoho―sehe Ndioo cuu cun.Cahan ndahvi yu chihun ti ña cuhva cun tundoho chihin yu.

29 Tacan cati ra, vati cha ni cati ra Jesuuti cua quee run tati cuihna can anima ra.Cuaha xaan cha ni savaha run chi ra cuahachaha. Cha cucumi ñivi chi ra, ta cha nicunuhni ra chi cadena caa, soco chahndara chi chi, ta sacuhun run tati cuihna canchi ra tichi cuhu. 30Nducu tuhun ra Jesuuchi ra ti:

―¿Ñaan nani cun? ―cati ra.Ta cati ndico ra ti:―Legioon nani yu.Tacan cati ra, vati cuaha xaan run tati

cuihna can cha quihvi anima ra, 31 taquechaha cahan ndahvi run chi ra Jesuu tiña cua tava ndaa ra chi run, ta cua cuhunrun nu iyo ñivi cha ni chihi. 32 Tican iyocuaha ri quini, ta tixitin ri chachi ri iyo riyucu can. Chacan cuu cha cahan ndahvirun tati cuihna chi ra Jesuu ti cua tavandaara chi run, ta cua quihvi run tichi rican.Tacan cuu, ta chaha ra Jesuu ndatu chi run.33Quee run anima ra ndahvi can, ta quihvirun tichi ri quini can, ta quechaha chinuihni ri quini can. Nuun ri xahva can, taquehni ri tichi nduta can, ta chihi ri.

34Ndehe ra cumi chi ri ñaan chani tahanri, ta chinu ra. Ndihi nu yaha ra chahara cuenda chi ñivi. 35 Chacan cuu chacuahan ñivi tican, vati cuni ndehe ñi ñaancha cuu cha ni chacoo, ta queta ñi nu iyora Jesuu. Tacan cuu, ta ndehe ñi ti ndaara ndahvi can. Cha quee run tati cuihnaanima ra, ta nami ra. Vaha xaan cuni xinira, ta ndaa ra nu inda ra Jesuu. Quechahacuyuhvi xaan ñivi can. 36 Ñivi ndehe chani tahan ra―chaha ñi cuenda yoso cuhvani nduvaha ra ndahvi can. 37Tacan cuu, taquechaha cahan ndahvi ndihi ñivi quichinini cahnu ñuhun Gadara can chi ra Jesuu.Cati ñi ti na cua cuhun ra Jesuu inga chiyo,

vati cha chaha xaan ra tu ndoho chi ñi, tayuhvi xaan cuni ñi. Tacan cuu, ta quihvindico ra tichi tundoo, ta cha cua cuhun ra,38 ta quechaha chica ndahvi ra ndahvi canchi ra, vati cuni ra cuhun tahan ra chi ra,soco cati ra Jesuu chi ra ti:

39―Cuahan iti vehun, ta cati tuhun cunndihi cha ni savaha ra Ndioo chihun―catira, ta saña tahan ra chi ra, ta cuahan ra.

Tacan cuu, ta cuahan ra nduvaha can.Nini ñuun chahan ra, ta cati tuhun ra ndihicha ni savaha ra Jesuu chi ra.

Cuhvi sehe ra Jairo, ta sayani ndaha iinñahan sahma ra Jesuu

(Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43)40 Tacan cuu, ta queta ndico ra Jesuu

inga chiyo nduta can, ta vaha xaan quihincuenda ñivi chi ra, vati ndihi ñi ndatu chira. 41Tacan cuu, ta quichi iin ra nani Jairo,ta ra cuu xini iin ve ñuhun cuu ra. Chahnuchiti ra iti nuun ra Jesuu, ta quechahacahan ndahvi ra chi ra ti na cua cuhun raJesuu vehe ra, 42 vati iin tuhun ni ña luhusehe ra iyo. Uchi uvi cuiya ña, ta cuni cuviña. Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi ra.Ni vii cuahan ra, ta nihin xaan indi ra tañuñivi.

43 Nu ni yaha ra indi tahan iin ñahan.Cha queta uchi uvi cuiya iyo xaan niñiña chi ña, ta yoni cuu sanduvaha chi ña.44 Tuhva ña iti chata ra, ta sayani ndahaña yuhu sahma ra. Suvi ni hora can nichacuita cha iyo niñi ña chi ña.

45 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunra Jesuu ti:

―¿Yoo sayani ndaha chihin yu? ―catira.

Ndihi ñivi cati ti ñahni, ta cati ra Pedrochi ra ti:

―Maestru, tuvi xaan ñivi iyo, ta nihinxaan indi cun tañu ñi ―cati ra.

46 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Iyo yoo sayani ndaha chihin yu, vati

chite ti cha quee suhva tu ndee ini chihinyu ―cati ra.

47 Tacan cuu, ta ndehe ña ñahan canti cha chito ra, ta tuhva ña nu indara. Naquisi xaan chi chi ña, ta tuhvaña. Chahnu chiti ña iti nuun ra, ta itinuun ndihi ñivi can chaha ña cuenda ñacusayani ndaha ña chi ra, ta chaha ña cuendati suvi ni hora can ni nduvaha ña. 48Tacancuu, ta cati ra Jesuu chi ña ti:

―Cha ni nduvahun, vati chinu ini cun,sihi. Na cua cuhun vii cun ―cati ra.

Page 98: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 8:49 95 TUTU LUCA 9:1349Ni vii cahan ra Jesuu chi ña, ta quichi

ñivi iti vehe ra cuu xini ve ñuhun can.Queta ñi, ta quechaha cati ñi chi ra Jairocan ti:

―Chani chihi cuii sehun. Ña satañu conchi ra maestru ―cati ñi.

50 Chini ra Jesuu tuhun cahan ñi, ta catira chi ra Jairo ti:

―Ña tichaha ni cun. Mani cha cuacuinu ini cun, ta cua nduvaha sehun―catira.

51 Tacan cuu, ta queta ra vehe ra Jairo.Quihvi ra, ta quihvi tahan ra Pedro chi raJuaan chi ra Jacobo chi sutu ña luhu canchi sihi ña. Ñican ni quihvi, soco ña nichaha ra Jesuu cha cua quihvi ndihi ca ñivi.52Cuihya xaan cuni ndihi ñivi can, ta chacuxaan ñi, soco quechaha cati ra Jesuu chi ñiti:

―Ña cuacu ndo, vati ña ni chihi ña.Quixi ni maan ña ―cati ra.

53 Tacan cuu, ta quechaha chacu nahanñi chi ra; vati chito ñi ti cha ni chihi cuii ña.54 Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuu tichi vehe.Tiin ra ndaha ña, ta nihin quechaha cahanra, ta cati ra chi ña ti:

―Cuinda, lia ―cati ra.55Tacan cuu, ta nihin ndico ña tati ña, ta

quii xaan ni chacuinda ña, ta cati ra Jesuuti cua cuhva ñi cha cachi ña. 56 Iyo xaancuni sutu ña chi sihi ña, ta cati ra Jesuuti na ña cua cuhva ñi cuenda ñaan cha nitahan ña.

9Tava tiñu ra Jesuu chi ndihi uchi uvi ra

sacuaha chi ra(Mt. 10.5‑15; Mr. 6.7‑13)

1 Iin quivi cana ra Jesuu chi ndihi uchiuvi ra sacuaha chi ra, ta chaha ra tu ndeeini chi ra ta ra. Chaha ra ndatu chi ra,vati cua tava ra ta ra ndihi run tati cuihnacha ñuhun anima ñivi, ta cua sanduvahara ta ra chi ñivi cuhvi. 2 Tacan cuu, tatava tiñu ra Jesuu chi ra ta ra, vati cuacati tuhun ra ta ra yoso cuhva cua coo ñivichi ra Ndioo nu cua cundaca ñahan ra, tacua sanduvaha ra ta ra chi ñivi cuhvi, 3 taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ñahni cha cua cuiso ndo nu cuacuhun ndo. Ña cuiso ndo garote. Ña cuisondo yunu. Ña cuiso ndo cha cua cachi ndo.Ña cuiso ndo xuhun. Ña cuiso ndo. Iintuhun ni cha ndichin ndo cua cuiso ndo.4Ndaa vehe cua quihvi ndo―suvi ni ticancua coo nuun ndo nda cua nda cua cuhun

ndo inga ñuun. 5 Tu ña cua quihin cuendañivi chi ndo, cua quee ndoñuun can, ta cuanaquisi ndo ñuhun iñi chaha ndo. Chacancuu cha cua coto ñi ti cahan ndo iin chandicha ndicha ―cati ra chi ra.

6Tacan cuu, ta quee ra ta ra. Cuahan ra.Ñuun ta ñuun cuahan ra, ta cati tuhun ratuhunNdioo, ta ndihi ñuun can sanduvahara chi ñivi cuhvi.

Ni chihi ra Juaan ra sacuanduta(Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29)

7 Tacan cuu, ta chini ra Herode rey canndihi tuhun cha ni savaha ra Jesuu. Saxinixaan ra, vati iyo ñivi cati ñi ti cha ni natacundico ra Juaan tañu ñivi ndii. 8 Inga ñivicati ti ra Elía chahnu cuu ra ni quichi, tainga ñi cati ti iin ra ni cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu cuu ra ni quichi.9 Chacan cuu cha cati ra Herode ti:

―Ni chahnda yu sucun ra Juaan, [tachihi ra]. Ña chite yoo rai cahan ñi tuhuncan ―cati ra.

Chacan cuu cha nducu ra cuhva cha cuandehe ra chi ra Jesuu.

Sacachi ra Jesuu chi uhun mil rai(Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14)

10Tacan cuu, ta queta quivi quichi ndicora tatun Jesuu, ta chaha ra ta ra cuenda chira ndihi cha ni savaha ra ta ra nu ni chahanra. Tacan cuu, ta quihin ra Jesuu chi ra tara, ta quee siin ra ta ra. Cuahan ra iti ñuunBetsaida, 11 soco chito ñivi ndaa iti cuahanra, ta chandicu ñi chi ra. Tacan cuu, taquihin cuenda ra Jesuu chi ñi, ta cahan rachi ñi yoso cuhva cua coo ñivi chi ra Ndioonu cua cundaca ñahan ra, ta sanduvaha rachi ñivi cuhvi.

12Tacan cuu, ta cha cua ini xaan. Chacancuu cha quichi cahan ra tatun ra chi raJesuu, ta cati ra ta ra ti:

―Na cua saña tahan yo chi ñivi ya, tana cua cuhun ñi ranchu iyo yatin. Na cuacuhun ñi iti ñuun, ta cua nanducu ñi nucua cusu ñi. Cua nanducu ñi cha cua cachiñi. Tacan sa cua nanihin ñi, vati ñahni chaiyo ihya ―cati ra ta ra.

13 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cuhva maan ndo cha cua cachi ñi

―cati ra.Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ñahni cha iyo chi ndi. Uhun tahan

paan chi uvi tiaca ni iyo. Tu ña cua cuhunndi cu sata ndi cha cua cachi ndihi ñihya,ña cua queta chacan.

Page 99: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 9:14 96 TUTU LUCA 9:34

14Tacan cati ra ta ra, vati uhun tahanmilrai cuu ra iyo, soco cati ndico ra Jesuu chira ta ra ti:

―Cati ndo chi ra ti na cua cunda nuunra. Uvi xico uchi uvi xico uchi ra ta ra cuacunda iin iin nu cua cunda ra ―cati ra.

15 Tacan ni savaha ra sacuaha chi ra Je-suu, ta ni chacundandihi ñivi can. 16Tacancuu, ta quihin ra Jesuu paan can chi tiacacan. Uhun paan cuu chi chi uvi tahantiaca. Quihin ra chi chi, ta ndehe ndaa raiti siqui andivi, ta chaha ra iin tiahvi ndioochi ra Ndioo. Chahnda cuati ra chi chi,ta chaha ra chi chi chi ra sacuaha chi ra,vati cua cuhva ra ta ra chi chi chi ñivi can.17 Tacan cuu, ta chachi ñi ta ñi, ta ndihi ñindaha ini. Tacan cuu, ta canihin ra ta racha ni ndoo, ta queta uchi uvi tica chehlecuati canihin ndico ra ta ra.

Cati ra Pedro ti Jesuu cuu ra Cristo, vati nitava tiñu ra Ndioo chi ra

(Mt. 16.13‑19; Mr. 8.27‑29)18 Iin quivi quee siin ra Jesuu, vati cua

cahan ra chi ra Ndioo, ta iyo tahan rasacuaha chi ra. Cha ndihi cahan ra Jesuuchi ra Ndioo, ta quechaha nducu tuhun rachi ra sacuaha chi ra ti:

―¿Yoo rai cui cati ñivi? ―cati ra.19 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Iyo ñivi cati ti ra Juaan ra sacunduta

cuun. Iyo inga ñivi―cati ñi ti Elía cuun,ta iyo inga ñi cati ti cha ni nandoto ndicoiin ra ni cahan cuenda ra Ndioo tiempuchahnu, ta racan cuun―cati ra ta ra.

20 Tacan cuu, ta nducu tuhun ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Ta maan ndo, ¿yoo rai cui cati ndo?―cati ra.

Ta cati ndico ra Pedro ti:―Yoho―ra Cristo cuun, vati ni tava

tiñu ra Ndioo chihun―cati ra chi ra.Chaha ra Jesuu cuenda ti cua cuvi ra(Mt. 16.20‑28; Mr. 8.30–9.1)

21Tacan cuu, ta cati tuhun xaan ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra ti ña cua cati ra tuhuncan chi ni iin ñivi. 22 Tacan, ta quechahacati ra ti:

―Yuhu ra cuu sehe ñivi―iyo cha cuandehe xain tu ndoho. Ndihi ra chanihinchi ra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu―ndihi racan cua tava ndaa ra chi-hin yu. Cua cahni ra ta ra chihin yu, sococua yaha uni quivi, ta cua natacu ndico yu―cati ra.

23 Inga hora, ta cati ndico tucu ra Jesuuchi ndihi ñivi can ti:

―Tu iyo ndo cuni ndo coo ndo chihinyu, na ña cua saxini ndo cuenda maanndo. Na cua ndehe ndo tu ndoho cuendayu ndihi ni quivi cuhva ndehe ñivi tundoho nu cruu. 24 Tu cua cuni ndo coovaha ndo cuenda maan ndo, cua ndoyoñuhun ndo, soco tu cua cuvi ndo cuendayuhu, ña cua ndoyo ñuhun ndo cuendara Ndioo. 25 Ñahni yavi ndaa ndo chacua sacanaan ndo ndihi cha iyo nu ñuhunñuñivi ya, tu cua ndoyo ñuhun cuii ndocuenda ra Ndioo. 26 Tu cua cucahan nuunndo cuenda yu, tu cua cucahan nuun ndotuhun cati tuhin, cua cucahan tahan nuinchi maan ndo quivi cua quichi ndico yu racuu sehe ñivi. Taqui xaan cua cuu nu cuaquichi yu, vati cua quichi yu cuenda ra sutichi ra cuu tatun Ndioo. 27 Cati ndicha yuchihin ndo ti iyo ndo inda ihya―ña cuacuvi ndo nda cua nda cua ndehe ndo yosocuhva cua cundaca ñahan ra Ndioo ―catira chi ñi.

Sama ra Ndioo cuhva caa ra Jesuu(Mt. 17.1‑8; Mr. 9.2‑8)

28 Yaha una quivi nu ni cahan ra Jesuutuhun can, ta quihin ra chi ra Pedro chi raJuaan chi ra Jacobo, ta cuahan ra ta ra iinsiqui yucu, vati cua cahan ra chi ra Ndioo.29Nuni cahan ra Jesuu chi raNdioo, ta tucucuhva sananduvi ra Ndioo chi ra. Tucucuhva caa nuun ra Jesuu hora can, ta ndacua tachan sahma ra cuu, ta cuichin xaanchi, 30 ta ni chacoo uvi rai chi ra. RaMoiseechi ra Elía cuu ra, ta ndatuhun ra ta ra chira Jesuu. 31 Taqui xaan nu chacuinda raMoisee chi ra Elía can, ta ndatuhun ra tara chi ra Jesuu yoso cuhva cua cuvi ra itiñuun Jerusalén nu cuahan quivi. 32 Veexaan cuni ra Pedro chi tahan ra, vati cunixaan chi cusu ra ta ra, soco cundee ra ta ra,ta ndehe ra ta ra ti ndichin xaan ra Jesuucuu. Ndehe ra ta ra ti ndatuhun uvi rai chira Jesuu, 33 ta sa cuahan ndico ra Moiseechi ra Elía nu iyo ra Jesuu, ta quechaha catira Pedro chi ra Jesuu ti:

―Vaha xaan cha quichi tahan ndi ihya,maestru. Na cua savaha ndi uni tiahva. Iinchi cua cuu chi maun, ta inga chi cua cuuchi ra Moisee, ta cua cuu inga chi chi raElía―cati ra, [soco cahan soho ra,] vati ñachito ra ñaan cha cahan ra.

34Ni vii cahan ra Pedro can, ta quichi iinvico. Chasi chi nuun ra ta ra, ta yuhvi cuni

Page 100: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 9:35 97 TUTU LUCA 9:54ra ta ra cha chasi vico cannuun ra. 35Tacancuu, ta quechaha cahan ra Ndioo tichi vicocan, ta cati ra ti:

―Sehi chi rahya, ta cuni xain chi ra. Cuatasoho ndo cha cua cahan ra ―cati ra.

36 Cha ndihi cahan ra Ndioo tuhun can,ta ndehe ra ta ra ti iin tuhun ni ra Jesuuni ndoo. Tacan cuu, ta taxin ni chacoo rata ra. Quivi can ña chaha ra ta ra cuendachi ni iin ñivi ñaan cha cuu cha ni ndehera tican.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra luhu ñuhuntati cuihna anima

(Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29)37 Tuvi inga quivi, ta nuun ndico ra ta

ra siqui yucu can. Nuun ra, ta tuvi ñivi ninihin tahan ra. 38 Tacan cuu, ta cana chaaiin rai nda mahñu ñivi can, ta cati ra chi raJesuu ti:

―Yoho maestru, na cua savahun tumanini cua ndehun sehi, vati iin tuhunni ra iyo, 39 ta ñuhun tati cuihna animara. Quii xaan cana chaa ra savaha run, tachahni rai run chi ra, ta quee iñu yuhu ra.Sanicuehe run chi ra, ta cuaha tu ndohochaha run chi ra, ta ña ta quee run. 40 Chacahin chi ra sacuaha chihun ti na cua tavara chi run, soco ña cuu chi ra ―cati ra.

41 Ta cati ndico ra Jesuu chi racan ti:―Ndioho, ña chinu ini ndo chi ra Ndioo.

Mani ndavaha ni ndacu ndo. Ña cundee caini yu chi ndo. Ña nahan cua coi chi ndo.Na ndaca sehe cun ihya ―cati ra.

42 Tacan cuu, ta ni vii cua tuhva ra luhucan, ta sanduva run tati cuihna chi ra, tachahni rai run chi ra. Tacan, ta quechahanduxaan ra Jesuu chi run tati cuihna can,ta sanduvaha ra chi ra luhu, ta chahacuenda ndico ra chi ra chi sutu ra. 43 Iyoxaan cuni ndihi ñivi can, vati cahnu xaancuu ra Ndioo.

Inga chaha chaha ra Jesuu cuenda ti cuacuvi ra

(Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32)Ni vii nduiyo ndihi ñivi can, vati cuaha

xaan cha ni savaha ra Jesuu, ta quechahacati ra chi ra sacuaha chi ra ti:

44 ―Cua taa vaha ndo soho ndo tuhunya. Yatin xaan cua xico tuhun ñivi chihinra cuu sehe ñivi, ta cua tiin ñi chi ra―catira.

45 Ña nituni ini ra ta ra tuhun can, vatiña chaha ra Ndioo. Chacan cuu cha ñanituni ini ra, ta yuhvi ra ta ra nducu tuhunra chi ra Jesuu ñaan cha cuu tuhun can.

Tuhun ndaa ñivi cuu ñivi cahnu ca(Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37)

46Tacan cuu, ta quechaha cahan yuhu rasacuaha chi ra Jesuu. Cahan yuhu ra chitahan ra, vati saxini xaan ra ndaa ra cuacuu iin rai cahnu ca. 47Tacan, ta sa chito raJesuu yoso cuhva saxini ra ta ra chi animara. Chacan cuu cha quihin cuenda ra chiiin ve luhu, ta ni chacuinda ve iin chiyoxiin ra savaha ra, 48 ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

―Tu cua quihin cuendando chi ñivi cuusava ni ta cua vehya cuenda yu, cua quihincuenda ndo chihin yu. Tu cua quihincuenda ndo chi yuhu, cua quihin cuendatahan ndo chi ra Ndioo, ta maan ra tavatiñu chihin yu. Ta chi maan ndo cati yuti ra cuu rai cahnu ca cua tindee chi ndihiñivi tahan ra ―cati ra.

Tu ña cua cani tahan ñivi chi yo, cuacuinda naan ñi chihin yo

(Mr. 9.38‑40)49 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Juaan

chi ra ti:―Ni ndehe ndi chi iin rai, ta cahan ra

sivi cun, ta tava ra tati cuihna anima ñivi,soco ña chaha ndi cha cua savaha ca rachacan, vati ña chica ra chihun sava tacuhva cha chica maan ndi ―cati ra.

50 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña cua casi con nuun ñivi ndacu

tacan, vati tu ña cua cani tahan ñivi chi yo,cua coo ñi cuenda yo ―cati ra.

Nduxaan ra Jesuu chi ra Jacobo chi raJuaan

51 Tacan cuu, ta chito ra Jesuu ti ñacuaha ca quivi, ta cua ndaa ra iti siquiandivi. Chacan cuu cha cati ra chi animara ti nini xaan cua cuhun ra iti ñuunJerusalén, 52 ta tachi ra tatun ra iti nuun.Cuahan ra tatun can iti ñuhun Samaria,ta quihvi ra iin ñuun, vati cua nducu randaa cua cachi ra Jesuu ndaa cua cusu ra.53 Tacan ni savaha ra tatun can, soco ña niquihin cuenda ñivi can chi ra Jesuu, vaticha cuahan ra iti ñuun Jerusalén. 54Ndehera Jacobo chi ra Juaan yoso cuhva cati ñivican, ta quechaha cati ra ta ra chi ra Jesuuti:

―Ra chahnu, ¿atu cuni cun cha cuacahan ndi chi ra Ndioo ti na cua saquehnira ñuhun cha cua cayu ñihya, ta cua ndoyoñuhun ñi cuhva ni savaha ra Elía iti chata?―cati ra ta ra.

Page 101: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 9:55 98 TUTU LUCA 10:1655Tacan cuu, ta ndico coo ra Jesuu nuun

ra ta ra, ta nduxaan ra chi ra, ta cati ra ti:―Ña chito ndo ñaan tiñu chica ndo.

56 Yuhu ra cuu sehe ñivi―quichi yu, vaticuni yu sanduvahi anima ñivi. Ña cuni yucha cua ndoyo ñuhun ñi ―cati ra.

Tacan cuu, ta cuahan ra ta ra inga ñuun.Cuni ñivi caca ñi iti chica ra Jesuu(Mt. 8.19‑22)

57Ni vii cuahan ra ta ra iti, ta quechahacati iin rai chi ra Jesuu ti:

―Yoho ra chahnu, cuni cuhin chihunndaa iti cua cuhun cun―cati ra.

58 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Iyo nu quixi ri ñucuii, ta iyo taca ri

saa, soco ñahni nu cua cava cusu yu, ta racuu sehe ñivi cui ―cati ra chi racan.

59 Chi inga ra cati ra Jesuu ti:―Na coho―cati ra,soco cati ndico racan chi ra ti:―Ra chahnu, cuhva cha cua cuhun xi-

hne, ta cua cuchi yu chi suti ―cati ra.60 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Na cua cuchi ñivi tahan ndo chi ra,

soco yoho―cuahan, ta cati tuhun cunyoso cuhva cua coo ñivi chi ra Ndioo nucua cundaca ñahan ra ―cati ra.

61 Tacan cuu, ta cati inga ra chi ra Jesuuti:

―Cua cuhin chihun, ra chahnu, sococuhva cun cha cua saña tahan xihne chiñivi yu ―cati ra.

62 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu cua quechaha satiñu ndo tiñu ra

Ndioo, soco tu ña cua satiñu ndo chi ndihicuii anima ndo, ña cua cuu coo ndo nu cuacundaca ñahan ra Ndioo ―cati ra.

10Tava tiñu ra Jesuu chi uni xico uchi ra ta

ra1 Tacan cuu, ta chaha ra Jesuu tiñu chi

inga uni xico uchi ra ta ra, ta tava tiñu rachi ra ta ra. Uvi uvi ra tava tiñu ra, tacuahan ra ta ra iti nuun. Ndihi ñuun nucua yaha ra Jesuu cuahan ra ta ra. 2Ni viiiyo ra ta ra chi ra Jesuu, ta cati ra chi ra tara ti:

―Cuaha xaan tiñu iyo, soco ñahni ñivicua satiñu. Na cua cahan ndahvi ndo chira chahnu Ndioo ti cua tava tiñu ra chiñivi cua satiñu tiñu ra. 3Vitin cuahan ndo.Tava tiñu yu chihin ndo, ta cuahan ndo nucua coo ndo chi tu ndoho. Cuhva iyo richivu cuati cua coo ndo, vati chaha ri ina

tundoho chi ri. [Cuhva can cua coondo chitu ndoho.] 4 Ña cua cuiso ndo xuhun. Ñacua cuiso ndo yunu. Ña cua cunda chahando. Ña cua nducuee ndo ndatuhun ndochi ñivi tahan ndo iti. 5Ndaa vehe cua coonuun ndo cua cati xihna ndo chi ñivi canti na cua coo vii ñi vehe ñi. 6 Tu ndicha tiiyo vii ñivi can, cua coo vii ñi cuhva cuacati ndo, soco ña cua coo vii ñi, tu ñavitacan iyo ñi. 7 Vehe can nu iyo vii ñivicua ndoo nuunndo, ta cua cachi tahan ndochi ñican, vati iyo yahvi ndihi ñivi satiñu.Ña cua nducu ndo nu cua coo ndo veheta vehe. 8 Tu cua quihin cuenda ñivi chindoñuunnu cua quihvi ndo, cua cachi ndoñaan cha cuu cha cua cuhva ñi chihin ndo.9 Cua sanduvaha ndo chi ñivi cuhvi, ta cuacati tuhun ndo chi ñivi can ti yatin xaancua cundaca ñahan ra Ndioo. 10 Tu ña cuaquihin cuenda ñivi chi ndo ñuun nu cuaquihvi ndo, cua yaha ndo iti cahnu ñuuncan, ta cua cati ndo chi ñi ti 11nacuhva ndoyuhma ñuhun ñuun ñi chaha ndo. Chacancuu cha cua coto vaha ñi ti ña vaha chandacu ñi, soco na cua coto ñi yoso cuhvacua coo ñivi chi ra Ndioo nu cua cundacañahan ra, cua cati ndo chi ñican. 12 Yuhucati ti quivi cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivixaan xaan cua cutuni ñivi ni chacoo ñuunSodoma iti chata, soco xaan ca cua cutuniñivi ña cua quihin cuenda chi ndo vitin―cati ra.

Cuhva iyo ñivi ña tasoho(Mt. 11.20‑24)

13 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñi cuendañivi ña tasoho:]

’Ndioho ñivi ñuun Corazín, ndioho ñiviñuun Betsaida, cahnu xaan tu ndoho cuacoo chi ndo, vati cahnu xaan cuhva cuucha ni savahi iti nuun ndo. Tu cua savahicuhva can iti nuun ñivi iyo ñuun Tiro, tucua savahi cuhva ni savahi iti nuun ndo itinuun ñivi ñuun Sidón, ta cahnu xaan cuaticuu cha ni savaha ñi, ndicha ndicha cuasaña ihni ñi ndihi cuati can. 14Cahnu xaantu ndoho cua coo chi ñivi ñuun can nu cuatachi tuni ra Ndioo chi ñivi, soco cahnuxaan ca tu ndoho cua coo chi maan ndo.15Ta ndioho ñivi ñuun Capernaum, ña cuacoo ndo iti siqui andivi. Cua coo ndo nuiyo ñivi ndoyo ñuhun, [vati cua tachi tunira Ndioo chi ndo].

16 ’Tu cua tasoho ñivi chi maan ndo, cuatasoho tahan ñi chihin yu. Tu cua tavandaa ñi chi ndo, cua tava ndaa tahan ñi chi

Page 102: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 10:17 99 TUTU LUCA 10:34yuhu. Tu cua tava ndaa ñi chihin yu, cuatava ndaa tahan ñi chi ra Ndioo, vati maanra cuu ra tava tiñu chihin yu. Tacan ni catira Jesuu chi ra ta ra, ta cuahan ra ta ra.

Quichi ndico ndihi uni xico uchi ra ta ra17Quichi ndico ndihi uni xico uchi ra ta

ra nu ni chahan ra, ta sii xaan cuni ra ta ra.Cati ra ta ra chi ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, cha ni cahan ndi chi runtati cuihna cuenda sivi cun, ta ni tasohorun cha ni cahan ndi ―cati ra ta ra.

18 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ndicha ti ni ndehi ti cha ni quehni

run Satanaa iti siqui andivi cuhva quehniiin tachan, [vati cha cuahan ndoyo ñuhunrun]. 19 Cha chahi tu ndee ini chi ndo,vati cua cuu cuañu ndo chata ri coo, cuacuu cuañu ndo chata ri tisuhma, ta ña cuacundee run Satanaa cuxaan ini run chindo. Ñahni cha cua cuu sandoyo ñuhunrun chi ndo. 20 Ña cua cusii ini ndo chatasoho run tati cuihna cha cahan ndo chirun, soco cua cusii ini ndo, vati cha iyo sivindo nu tutu ra Ndioo iti siqui andivi, [vaticua coo ndo chi ra] ―cati ra Jesuu.

Sii cuni ra Jesuu(Mt. 11.25‑27; 13.16‑17)

21 Suvi ni hora can sii xaan quechahacuni ra Jesuu savaha ra Tati Ndioo. Tacancuu, ta quechaha cati ra Jesuu ti:

―Yoho tata, maun cuu ra ndaca ñahaniti siqui andivi, ta maun cuu ra ndacañahan nu ñuhun ñuñivi ya. Sacahnu yuchihun, vati ña chahun cuenda chi ñivinditi chi ñivi cutuni ini yoso cuhva cua cooñivi chihun nu cua cundaca ñahan cun,soco chi ñivi ndahvi ya cha sacoto cunchacan. Chacan ni savahun, vati cuhvacuni cun cuu chi, tata.

22 ’Cha ni chaha suti ndihi tu ndee inichihin yu. Yoni ñivi chito yoso cuhva iyora cuu sehe Ndioo. Iin tuhun ni ra Ndioochito chacan, ta yoni ñivi chito yoso cuhvaiyo ra Ndioo. Iin tuhun ni ra cuu sehe rachito, ta ndaañivi cuni ra sacoto ra―ñicancua coto tahan ñi yoso cuhva iyo ra Ndioosutu yu ―cati ra Jesuu.

23 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu chi rasacuaha chi ra, ta cahan siin ra chi ra ta ra,ta cati ra ti:

―Cua cusii ini ndo cuenda cha ni ndehendo. 24 Chahi cuenda chi ndo ti tuvi xaanra ni cahan cuenda ra Ndioo nu quichiquivi, tuvi xaan ra ni chacundaca ñahancuenda ra Ndioo iti chata―cuni ra ndehe

ra cha ni ndehe maan ndo, soco ña nicundee ndehe ra. Cuni xaan ra ta ra cunira tuhun chini maan ndo, soco ña cundeera ―cati ra Jesuu.

Tuhun cha ni savaha iin rai ñuhunSamaria cha vaha

25Tacan cuu, ta queta iin ra sacuaha leychahnu, vati cuni coto ra a ña cua cahan raJesuu iin cha ndavaha ni. Chacan cuu chaquechaha nducu tuhun ra chi ra Jesuu ti:

―Maestru, ¿ñaan cha cuu cha cuasavahi, ta cua coo ndito yu chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu? ―cati ra.

26 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―¿Ñaan cha cuu cha cati ley chahnu?

¿Ñaan cha cuu cha cati chi cuni maun?―cati ra.

27Tacan cuu, ta cati ndico ra sacuaha leycan ti:

―Cati chi ti cua cuni yo chi ra chahnuNdioo chi ndihi cuii anima yo chi ndihi cuiicha chini tuni chi yo, ta cua cuni yo chindihi ñivi tahan yo cuhva cuni yo suvi nichi maan yo, cati chi ―cati ra.

28 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Vaha xaan cuhva cahun. Tu cua

savahun cuhva ni cati cun, cua coo nditocun chi ra Ndioo ―cati ra Jesuu.

29Ta ra sacuaha ley can―cuni ra cha cuasaxini ra Jesuu ti nducu tuhun vaha ra chira. Chacan cuu cha nducu tuhun ndico rachi ra Jesuu ti:

―¿Yoo cuu ñivi tahan yu? ―cati ra.30Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chi ra

ti:―Iyo iin rai judío, ta quee ra ñuun

Jerusalén, ta cuahan ra iti ñuun Jericó.Tacan cuu, ta tiin run ñasuhu chi ra.Quenda run sahma ra, ta cani run chi ra,ta cuahan run. Nacoo run chi ra, ta cunicuvi ra. 31 Suvi ni hora can yaha iin ra sutuiti can. Ndehe ra nu caa ra ndahvi can, tayaha ra inga chiyo iti can. 32 Ta ni cuhvaquichi iin ra satiñu ve ñuhun. Ndehe ranu caa ra ndahvi can, ta yaha ra inga chiyoiti can. 33 Tacan cuu, ta quichi tahan iinra ñuhun Samaria, [ta xaan cuni ra ndehera chi ñivi judío cuhva iyo costumbre ñivira]. Queta ra nu caa ra ndahvi can, tandehe ra chi ra, ta uhvi xaan cuni ra chira. 34Chacan cuu cha tuhva ra nu caa ra, tasavaha ra rimeri chi aceite chi vinu. Chosora chi chi, ta chuhni ra nu nicuehe ra.Tacan cuu, ta tindee ra chi ra ndahvi can.Tiso ra chi ra siqui sana ra, ta ni chandaca

Page 103: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 10:35 100 TUTU LUCA 11:15ra chi ra nu cua coo nuun ra, ta tindee rachi ra suhva ca. 35Tuvi inga quivi, ta chahara uvi xuhun denario chi ra iyo vehe can,ta cati ra chi ra ti na cua tindee ra chi ra. Tucua sanaan ca ra xuhun ra cha cumi ra chira, cua tiahvi ndico ra nda quivi cua yahandico ra, cati ra. 36 Vitin cua cati maun.¿Ndaa ra cuu ra cuu ñivi tahan ra ni ndoyoñuhun savaha ñasuhu? ―cati ra Jesuu chira.

37 Ta cati ndico ra sacuaha ley can ti:―Ra ni cundahvi ini chi ra―racan cuu

ra cuu ñivi tahan ra ―cati ra.Ta cati ra Jesuu ti:―Cuahan vitin, ta na cua savaha maun

cuhva ni savaha racan ―cati ra.Queta ra Jesuu vehe ña Marta chi ña

María38 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra iti, ta queta ra ta ra iin ñuun.Tacan cuu, ta quihin cuenda iin ña naniMarta chi ra Jesuu vehe ña. 39 Iyo tahaniin cuhvi ña naniMaría, tamani cha cundanuun ña nu iyo ra chahnu Jesuu cuni ña, tatasoho ña tuhun cahan ra. 40 Saxini xaanña Marta can yoso cua savaha ña, ta cuasacachi ña chi ra. Chacan cuu cha tuhvaña nu ndaa ra, ta quechaha cati ña chi rati:

―Ra chahnu, ¿ñacu ña tichaha ni cuncha ni nacoo ihni ña cuhvi yu chihin yu, tamani yu cua tiso vaha cha cua cachi ndo?Cua cati cun chi ña ti na cua tindee tahanña chihin yu ―cati ña.

41 Ta cati ndico ra chi ña ti:―Cuaha xaan saxini cun, Marta. Cuaha

xaan chica xini cun. 42 Iyo iin cha cumanicun. Ndacu ña María iin cha vaha xaan,[vati tasoho ña cha cahan yu,] ta ña cuanaan chi chi ña ―cati ra.

11Sanahan ra Jesuu yoso cuhva cua cahan

yo chi ra Ndioo(Mt. 6.9‑15; 7.7‑11)

1 Iin quivi iyo ra Jesuu iin nu cahan rachi ra Ndioo. Nu ni ndihi cahan ra chi raNdioo, ta quechaha cati iin ra sacuaha chira ti:

―Ra chahnu, sanahun chi ndi yosocuhva cua cahan ndi chi ra Ndioo cuhva nisanahan ra Juaan chi ra chica chi ra ―catira.

2 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Nu cua cahan ndo chi ra Ndioo, ta cuacati ndo tehen:Sutu ndi iyo iti siqui andivi,na cua sacahnu ndihi ñivi chihun.Na cua queta quivi cua cundaca ñahan cun

ihya nu ñuhun ñuñivi ya.Na cua savaha cun cuhva cuni cun ihya

cuhva ndacu cun iti siqui andivi.3Na cua cuhva cun cha cua cachi ndi vitin

quivi ya.4Na cua cucahnu ini cun cuati ndacu ndi,vati cucahnu ini ndi ndihi cha ndacu ñivi

chi ndi.Na ña cua cundaca cun chi ndi nu cua

savaha ndi ndavaha ni.Tacan ni cua cahan ndo chi ra Ndioo―catira.

5 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Iyo amigu ndo chi ndo. Tu cua cuhun

ndo vehe ra sava ñuun, ta cua cati ndo chira ti: “Amigu, na cuhva nuun cun uni paanchihin yu, 6 vati cha ni queta iin amigu yuvehi. Cani xaan quichi ra, ta ñahni chacua cuhva ndi cachi ra,” cua cati ndo. 7 Tutacan cua savaha ndo, ta cua cati ndico ratichi vehe ra ti: “Ña cahun chihin yu vitin.Cha ndasi yu vehi, ta cha caa ndi chi sehecuati ndi. Ña cuu ndoye, ta cuhve chi chichihun vitin,” cua cati ra. 8Cati yu chi ndoti vasi ña cua cuhva ra ti cha amigu, socotu ña cua saña ndo cha cahan ndahvi ndochi ra, cua ndoyo ra, ta cua cuhva ra ndihicha chini ñuhun ndo, [vati ña cua cundeeca ini ra]. 9Chacan cuu cha cati yu chi ndoti na cua ndaca ndo cha chini ñuhun ndochi ra Ndioo, ta cua cuhva ra chi chi chindo, 10 vati chaha ra cha chica ndihi ñivichi ra.

11 ’Yoni ndo cua cuhva ndo iin ri coo chisehe ndo, tu cua ndaca ve tiaca. 12 Tu cuandaca ve ndivi tiñuun, ña cua cuhva ndoiin tisuhma chi ve. 13Ñivi ñuñivi cuumaanndo, ta chito ndo yoso cuhva cua cuhvando cha vaha chi sehe ndo. Vaha xaanca chito ra sutu ndo iti siqui andivi yosocuhva cua samani ra chi ndo. Cua cuhva racha cua quichi ra Tati Ndioo chi ndihi ñivicua ndaca chi ra ―cati ra Jesuu.

Cati ñivi ti iyo tati cuihna chi ra Jesuu(Mt. 12.22‑30; Mr. 3.19‑27)

14 Iin quivi ni tava ra Jesuu tati cuihnañuhun anima iin rai, ta ñihin ra rai cansavaha run. Ni quee run anima ra, taquechaha cahan ra, ta iyo xaan cuni ndihiñivi can. 15 Iyo ñivi cati ti:

Page 104: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 11:16 101 TUTU LUCA 11:33―Iyo run Beelzebú run cuu xini chi run

tati cuihna chi ra Jesuu. Chacan cuu chacuu tava ra chi run ―cati ñi.

16 Inga ñi―cuni ñi cha cua savaha ra iincha cahnu cuenda ra Ndioo iti siqui andivi,vati cuni ñi coto ñi a vaha ra Jesuu a ñavaha ra. 17 Chito ra yoso saxini ñi ta ñi, taquechaha cati ra chi ñi ti:

―Tu cua cani tahan ñivi iyo iin ñuunchi tahan ñi, cua ndoyo ñuhun ñivi ñuuncan. Tu cua cani tahan ñivi iyo iin vehe chitahan ñi, cua ndoyo ñuhun ñivi vehe can.18 Tu cua cani tahan ñivi run Satanaa suvini chi maan run, cua ndoyo ñuhun tahannu ndaca ñahan run. Tacan cati yu, vaticati maan ndo ti iyo run Beelzebú chihinyu, ta tave chi run tati cuihna. 19 Cati ndoti cuu tave chi run tati cuihna can, vatiiyo run Beelzebú chihin yu. Vasi saxinindo ti tacan ni tava ñivi maan ndo chi run.Chacan cuu cha cua cati suvi ni ñivi maanndo ti ña vaha saxini ndo. 20Tava main chirun tati cuihna can, vati chaha ra Ndiootu ndee ini chihin yu. Chacan cuu cha cuacoto ndo ti ndaca ñahan ra Ndioo ihya nuñuhun ñuñivi ya.

21 ’Iyo iin rai. Nihin xaan ra, ta ndiso racha xaan. Tu cua cumi vaha ra vehe ra,ñahni cha cua tahan chachi ra, 22 soco tucua quichi inga ra, ta nihin ca racan, tacua cani tahan ra chi ra iyo vehe ra, cuasandoyo ñuhun ra chi ra, [vati maan ranihin ca ra]. Cua quihin ra ndihi cha xaancha iyo chi racan, ta chinu ini ra ti cha cuacundee ra chi chacan. Cua natahvi ra ndihindatiñu racan. [Tacan cati ra Jesuu cuendarun Satanaa, vati cha ni sacanaan ra chirun.]

23 ’Tu ña cua coo ndo chihin yu, cua canitahan ndo chihin yu. Tu ña cua cahan ndochi ñivi cuenda yu, cua sandoyo ñuhunndo chi ñi.

Tu cua coo ndico tati cuihna anima ñivi,xaan ca cua coo tu ndoho chi ñi

(Mt. 12.43‑45)24 [Ni vii cahan ra Jesuu iin cuhva

cuenda run Satanaa:]’Tu cua quee ndaa run tati cuihna anima

ñivi, cua cuhun run tichi cuhu nu ñahninduta. Cua nanducu run nu cua coo taxinrun, soco ña cua nanihin run. Tacan, tacua saxini run ti cua cuhun ndico run nuni quee run. 25 Chacan cuu cha cua cuhunndico run, ta cua ndehe run ti vaha xaaniyo ñi. 26 Chacan cuu cha cua cuhun run,

ta cua quichi ndaca run inga ucha run taticuihna, ta xaan ca rucan. Cua quihvi run tarun anima ñican, ta nihin xaan ca cua cootu ndoho chi ñi. [Tacan cati ra Jesuu, vatitacan ni cua cuhva run Satanaa tu ndohochi ñivi, tu ña cua coo ñi chi ra Jesuu.]

Cua cusii ini ñivi iin cha ndicha ndicha27 Ni vii cahan ra Jesuu tuhun can, ta

quechaha cahan iin ñahan ndamahñu ñivican, ta cati ña ti:

―¡Na cua cusii ini ña ñahan cuu sihicun! ―cati ña, [vati vaha xaan cahan ra].

28 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―¡Na cua cusii ca ini ñivi tasoho tuhun

Ndioo, ta sacuinu ñi cuhva cati chi! ―catira.

Cuni ñivi ndavaha ni ndehe ñi iin cuhvacahnu xaan

(Mt. 12.38‑42; Mr. 8.12)29 Tacan cuu, ta tuvi ca ñivi ni nducuiti,

ta quechaha cati ra Jesuu chi ñi ti:―Ña vaha ñivi cuu ndo. Ña cuni ndo

cuinu ini ndo chihin yu, tu ña cua savahiiin cuhva cahnu cuenda ra Ndioo. Ñahnica cha cua savahi chi ndo. Cuhva ni savahara Jonaa nu ni quichi quivi―cuhva can niiyo chi ndo. 30 Cuhva cati tuhun ra Jonaachi ñivi ñuun Nínive―tacan ni cati tuhuntucu yuhu ra cuu sehe ñivi. 31 Iti nuun raNdioo cua queta iin ñahan ni chacundacañahan chi ñivi iyo iti xuu nu ni quichiquivi. Nu cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivicua queta ña chi maan ndo, ta cua catituhun tahan ña ti ña vaha ndacu ndo, vaticani xaan quichi ña, ta tasoho ña tuhuncahan ra Salomón, vati cuaha xaan chachini tuni chacoo chi ra, soco vitin iyo iinrai cahnu ca, ta iyo ca cha chini tuni chira, [ta ña saña ihni ndo cuati ndacu ndo].32 Ta ni cuhva cua queta tahan ra rai nichacoo ñuun Nínive chi ndo nu cua tachituni ra Ndioo chi ñivi, ta cua cati tuhuntahan ra ti ña vaha ndacu ndo, vati sañaihni ra cuati ni savaha ra nu ni cati tuhunra Jonaa tuhun Ndioo iti chata, ta vitin iyoiin rai cahnu ca, ta cati tuhun ra chi ndo,[soco ña saña ihni ndo cuati ndacu ndo].Tacan cati ra Jesuu suvi ni cuendamaan ra.

Tuhun yoso cuhva iyo nuun yo(Mt. 5.15; 6.22‑23)

33 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Yoni cua taa ñuhun, ta cua tixehe ñi chi

chi. Yoni cua taa ñuhun, ta cua tihi ñi chichi tichimáquila. Tu cua taa yoñuhun, cuatiso yo chi chi nu candileru. Chacan cuu

Page 105: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 11:34 102 TUTU LUCA 12:2cha ndichin vaha cua ndehe ñivi quihvitichi vehe yo. 34 Titi nuun yo cuu sava nita cua iin ñuhun iyo chi yo. Tu vaha iyotiti nuun yo, ndichin vaha cua ndehe yo.Tu ña vaha cuni titi nuun yo, ña ndichincua ndehe yo. 35 Chacan cuu cha na cuasaha ndo cuenda, coto ña ndichin vaha cuandehe ndo. 36 Tu ndichin vaha cua ndehendo, ta ñahni cha cua ndoyo ñuhun nuunndo, vaha cua ndehe ndo cuhva ndehevaha ndo nu cayu ñuhun. [Tacan ni catira Jesuu, vati tu cua cutuni vaha ini ñi yosocuhva iyo ra Ndioo, cua coo vaha ñi chi ra.]

Cati ra Jesuu ti ña vaha ndacu ra fariseochi ra sacuaha ley chahnu

(Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 20.45‑47)37 Cha ndihi cahan ra Jesuu, ta cati iin

ra fariseo ti na cu cachi ra chi ra vehe ra.Chacan cuu cha cuahan ra Jesuu. Quihvira, ta ni chacunda ra yu mesa. 38 Ndehera fariseo can ti ña tuhva ra Jesuu nacataxihna ra ndaha ra, ta sa cua cachi ra cuhvandacu xaan ra fariseo. Chacan cuu cha iyoxaan cuni ra. 39 Tacan cuu, ta quechahacati ra chahnu chi ra ti:

―Ndihi ndioho fariseo, nacata ndocoho ndo. Nacata ndo yachin ndo. Chatani chi nacata ndo, soco anima ndo ña vaha,vati mani cha ndavaha ni cuni ndo. Manicha cuni ndo chi ndo ndacu ndo. 40 Tondoxaan xini ndo. Ini ra Ndioo cuu ra savahachi ñuhunñuñivi ya, ta savaha tahan ra chimaanyo chi animayo. 41Na cua tindeendochi ñivi tahan ndo cuhva cha iyo chi ndo,ta ndoo ndoo cua coo anima ndo.

42 ’Ndioho ra fariseo, cua coo tu ndohochi ndo, vati ndihi yucu ni samani ndo chira Ndioo. Samani ndo menta. Samani ndominu. Ndihi chacan ni samani ndo chi ra,soco ña tuhva ndo savaha tahan ndo chavaha ndicha chi ñivi tahan ndo. Ña tuhvando cuni mani tahan ndo chi ñivi tahanndo. Iyo cha cua savaha ndo nduvi cuhvacan, ta ña cua nacoo ndo ni iin chi ni ingachi.

43 ’Ndioho ra fariseo, cua coo tu ndohochi ndo, vati cuni ndo cunda ndo tayu vahaxaan ca cha iyo ve ñuhun. Cuni ndo chacua sacahnu xaan ñivi chi ndo nu yaha ndoiti.

44 ’Ndioho ra fariseo, ndioho ra sacuahaley, ra uvi yaa cuu ndo, vati cahnu xaanndavaha ni ndacu ndo, soco ña chito ñivi,vati sandahyu ñahan ndo chi ñi ―cati ra.

45 Tacan cuu, ta quechaha cati iin rasacuaha ley chahnu chi ra Jesuu ti:

―Maestru, cahan tahun ndavaha ni chimaan ndi cha cahun tuhun can ―cati ra.

46 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ndioho ra sacuaha ley chahnu, cua

coo tahan tu ndoho chi maan ndo, vativee xaan tuhun chaha ndo chi ñivi. Yahacuhva cha chaha ndo tuhun chi ñi, ta ñatindee ndo chi ñi ni suhva.

47 ’Cua coo tu ndoho chi ndo, vati taquixaan ni chaqui ndaa ndo bóveda nu nicuchi ra ni cahan cuenda ra Ndioo, ta ñivimaanndo cuuñivi ni chahni chi ra iti chatatiempu chahnu. 48 Chacan cuu cha testigucuu ndo, ta chaha ndo cuenda ti iyo inuunndo chi ñivi ndo iyo tiempu chahnu, vatiñican―chahni ñi chi ra ta ra, ta maan ndosavaha ñaña nu ni cuchi ra ta ra.

49 ’Iyo cha chini tuni chi ra Ndioo. Cha-can cuu cha cati ra nu ni quichi quivi ticua tava tiñu ra chi ra cahan cuenda rachi ra cuu tatun ra, soco cua cani ñivichi ra, ta cua cahni ñi chi ra. 50 Chacancuu cha cua coo cuati chi ndo chi ñivi iyovitin, vati chahni ñivi ndo chi ra ni cahancuenda ra Ndioo nda ni xihna cuii 51 nu nichihi ra Abel nda cua nda ni chihi tahan raZacaría. Chahni ñi chi racan nda mahñunu ni samani ñi sana ñi chi ra Ndioo nda yuve ñuhun. Cati ndicha yu chihin ndo ti cuatiso ra Ndioo cuati ndo chi ñivi iyo vitin.

52 ’Ndioho ra sacuaha ley chahnu, cuacoo tu ndoho chi ndo, vati ña chaha ndocha cua cutuni ini ñivi. Ña cuni ndo quihvindo cuenda ra Ndioo, ta ni ña chaha ndocha cua quihvi inga ñivi ―cati ra Jesuu.

53Nuni quee ra Jesuu tican, ta xaanxaanquechaha cuni ra fariseo chi ra sacuaha leychahnu. Cuaha xaan nducu tuhun xaanra chi ra Jesuu. 54 Tasoho xaan ra ta ratuhun cahan ndico ra, vati nanducu xaanra cuhva cha cua tiso ra ta ra cuati ra.

12Cati tuhun ra Jesuu ti ña cua cuu yo ñivi

uvi yaa1Tacan cuu, ta nducuiti ndico tucu ñivi.

Tuvi xaan tuvi xaan ñivi nducuiti. Chacancuu cha chañu xaan ñi chata chaha tahanñi. Quechaha cahan xihna ra Jesuu chi rasacuaha chi ra, ta cati ra ti:

―Na cua saha ndo cuenda yoso cuhvaiyo ra fariseo, vati rai uvi yaa cuu ra. 2 Cuaqueta quivi cua coto ndihi ñivi ndihi chacahan xehe yo, ta cua coto tahan ñi ndihi

Page 106: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 12:3 103 TUTU LUCA 12:26cha ndacu xehe yo. 3 Chacan cuu cha cuacoto ndihi ñivi ñaan cha cuu cha cua cahanxehe ndo. Masi indi xehe ndo tichi vehendo, ta ndasi vaha yu vehe, soco cua cotondihi ñivi cha ni cahan ndo―cati ra.

Iyo ñivi cua cuyuhvi yo(Mt. 10.28‑31)

4 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Amigu, cati yu chihin ndo ti ña cua

cuyuhvi ndo chi ñivi cua cahni chi ndo, tutacan ni cua cuu savaha ñi chi ndo. 5 Cuacati yu chihin ndo yochi cua cuyuhvi ndo.Cua cuyuhvi ndo chi ra Ndioo, vati cua cuucahni xihna ra chi ndo, ta sa cua sandoyoñuhun ra chi ndo nu cua tachi tuni ra chindo. Cati ndicha yu chi ndo ti chi racan cuacuyuhvi ndo.

6 ’Chito ndo ti quiyahvi ri saa cuati canuhun ri ta uvi xuhun cuati. Ñahni yavindaa ri, soco ña cua naan ini ra Ndioo chiri. 7 Chacan cuu cha chito ra Ndioo yosotahan ixi xini ndo iyo. Ña cuyuhvi ndo,vati iyo ca yavi ndaa maan ndo, ta ñavi casa ndihi ri saa can.

Cua cati tuhun yo ti nacoto yo chi raJesucristo.

(Mt. 10.32‑33; 12.32; 10.19‑20)8 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Cati yu chi ndo ti tu cua cuhva ndo

cuenda ti nacoto ndo chihin yu, ta ta nicuhva yuhu ra cuu sehe ñivi cua cuhvatahin cuenda chi ra Ndioo ti nacote chihinndo. 9 Tu cua cati ndo ti ña nacoto ndochihin yu, cua cati tahin chi ra Ndioo ti ñanacote chihin ndo.

10 ’Tu cua cahan ndo ti ña vaha cuura cuu sehe ñivi, vasi cua cucahnu inira Ndioo chacan, soco tu cua cahan ndondavaha ni cuenda ra Tati Ndioo, ña cuacuu cucahnu ini ra chacan.

11 ’Tu cua cundaca ñivi chi ndo iti nuunra chanihin ve ñuhun nu sacahnu ñivijudío, tu cua cundaca ñi chi ndo nu ra cumitiñu, ña cua tichaha ni ndo ñaan cha cuucha cua cahan ndo. 12 Ña cua tichaha nindo, vati suvi ni hora can cua sacoto ra TatiNdioo chi ndo ñaan cha cuu cha cua catindo ―cati ra.

Tuhun yoso cuhva cua coo ñivi ricu13Tacan cuu, ta nducahan iin ra iyo nda

mahñu ñivi can, ta cati ra chi ra Jesuu ti:―Maestru, cua cati cun chi ra yani yu ti

cua natahvi ra ndatiñu ndii sutu ndi chihinyu ―cati ra.

14 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:

―Hombre, yoni chaha tiñu chihin yu ticua cati tuhin yoso cuhva cua ndoo tiñucan chihun―cati ra.

15Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ñivi canti:

―Cua saha vaha ndo cuenda, coto cuayaha cuhva cua cuni ndo cha iyo chi tahanndo. Vasi iyo xaan ndatiñu chi ndo. Vasiiyo xaan xuhun chi ndo, soco ñavi cuendachacan iyo vaha ndo.

16 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu cuhva yachi ñi:

―Iyo iin ra ricu. Vaha xaan ni chacooitu ra, 17 ta quechaha saxini ra chi anima rañaan cha cuu cha cua savaha ra. Ña chitora ñaan cua savaha ra, vati ña cha tahanca nu tivaha ra chi chi. 18 Tacan ni saxinira ricu can, ta quechaha cati ra chi animara ti: “Cua cani yu yaca yu, ta cua savahiinga cha cahnu ca, ta cua tihi yu ndihi chitichi can.” 19 Saxini ra ti: “Cuaha xaannuni yu iyo. Cuaha xaan ndatiñu yu iyo.Cuaha cuiya cua ndunahan chi. Vitin cuaquee tatun yu. Cua cachi yu, ta cua cohoyu, ta cua cusii ini yu,” cati ra chi animara. 20 Tacan cuu, ta cati ra Ndioo chi ra ti:“Tondo xaan xini cun. Yuhu cati ti vitin yacha cuaa ya cua cuvi cun, ta ndihi cha nitiso vahun―ña cua ndoo chi chihun,” catira Ndioo chi ra. 21 Tacan ni cua coo ñivitiso vaha xaan suvi ni cuenda maan ñi, taña iyo vaha ñi cuenda ra Ndioo ―cati raJesuu.

Cumi ra Ndioo chi ñivi cuu sehe ra(Mt. 6.25‑34)

22 Inga hora, ta cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:

―Chacan cuu cha cati yu chi ndo ti ñacua saxini ndo suvi ni cuenda maan ndo.Ña cua saxini ndo ñaan cha cuu cha cuacachi ndo. Ña cua saxini ndo ñaan chacuu cha cua cunami ndo ta ñaan cha cuucha cua cundichin ndo. 23 Cha savaha raNdioo chi yo, ta chaha ra cha iyo nditoyo. Cahnu xaan cha ni savaha ra chi yo.Chacan cuu cha chito yo ti cua cuhva racha cua cachi yo, ta cua cuhva ra cha cuacunami yo. 24 Ndehe ndo yoso cuhva iyori ticaca. Ña tuhva ri tachi, ta ni ña tuhvari saquee. Ñahni nu tivaha ri nuni, tachaha ra Ndioo cha chachi ri. Ta ri saacan―ñahni yavi ndaa ri. Iyo xaan ca yavindaa maan ndo. 25Ña cua saxini ndo, vatiña cuu ndusucun ca ndo suhva ca, masisaxini ndo suhva. 26 Ña cua saxini ndo

Page 107: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 12:27 104 TUTU LUCA 12:50cuhva iyo ndo, vati chito ndo ti ñahni yavindaa chacan, vati ña cuu sandusucun cando chi ndo. [Chacan cuu cha chito ndo tiñahni yavi ndaa cha cua saxini ndo cuendachacan.]

27 ’Cua ndehe ndo yoso cuhva iyo itandiquin. Ña tuhva chi tavi, ta ni ña tuhvachi cunu isa. Cati yu chi ndo ti taqui xaaniyo chi. Ta ra Salomón―taqui xaan nichacunami ra. Taqui xaan ni chacundichinra quivi ni chacoo ra nu ñuhun ñuñiviya, soco ña taqui ra cuhva taqui ita can.28Tacan ni savaha ra Ndioo chi ita iyo tichicuhu. Vitin ni iyo chi, ta yutaan ndoyoñuhun chi. Chacan cuu cha chito ndo tivaha xaan cua savaha ra chi maan ndo. Nacua cuinu vaha ini ndo chi ra, vati ña tacuu vaha. 29 Ña cua nanducu xaan ndocha cua cachi ndo cha cua coho ndo. Ñacua tichaha ni ndo, 30vati ndihi ñivi ñuñivinanducu xaan chacan. Chito sutu ndo tichini ñuhun ndo chi chi. 31 Na cua nducuxihna ndo cuhva cha cua coo ndo chi raNdioo nu cua cundaca ñahan ra, ta sa cuacuhva ra ndihi cha chini ñuhun ndo vitin.

Cua coo cha vaha chi ñivi iti siqui andivi(Mt. 6.19‑21)

32 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Ña cuyuhvi ndo, vati cha ni cati ra sutu

ndo ti cua coo ndo chi ra nu cua cundacañahan ra. 33 Cua xico ndo ndatiñu ndo,ta cua tindee ndo chi ñivi ndahvi. Tacanni cua savaha ndo cha cua cunda yahvindo chi ra Ndioo iti siqui andivi, ta ña cuayaha cuhva cha cua coo ndatiñu chi ndonu ñuhun ñuñivi ya, vati nduchahnu chi,ta ndoyo ñuhun chi, ta quihin ñasuhu chichi. 34 Nu iyo ndatiñu ndo cuni ndo coondo. Tu cua saxini ndo cuenda ndatiñundo, cua cuni coo ndo chi chi, soco tu cuasaxini ndo cuenda ra Ndioo, cua cuni coondo chi maan ra.

Iyo cha cua cuatu vaha ñivi chi ra chahnu35 [Ni vii cahan ra Jesuu inga cuhva:]’Na cua cuatu vaha ndo. 36 Na cua coo

ndo cuhva iyo ra musu, ta ndatu vaha rachi chitoho ra ndaa hora cua quichi ndicora cha cuahan ra vico tandaha. Ndatu vahara musu can, vati quii quii ni cua nuna rayu vehe hora cua quichi ndico ra chitohora, ta cua cani ra yu vehe. 37 Cua cusii inira musu can, vati cua quichi ndico chitohora, ta cua ndehe ra ti ndatu vaha musu rachi ra. Cati yu chihin ndo ti cua tiso vahara chitoho can, ta cua cati ra chi ramusu ra

ti cua cunda ra yu mesa, ta cua sacachi rachi musu ra. 38 Tu cua nducuee ra chitohocan, ta cua quichi ra sava ñuun a cua quichira cha cua cundichin, ta cua ndehe ra tindatu vaha musu ra chi ra, cua cusii ini ramusu can. 39 Chito ndo ti tu cua coto ñiviñaan hora cua quichi ñasuhu, cua cuatu ñichi run, ta ña cua cuhva ñi quihvi run tichivehe ñi. 40 Na cua cuatu vaha ndo chi racuu sehe ñivi, vati cua quichi ndico ra, taña cua coto ndo ñaan hora cua quichi ra―cati ra Jesuu.

Cuhva iyo ra musu vaha, ta cuhva iyo ramusu ña vaha

(Mt. 24.45‑51)41 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhun

ra Pedro chi ra Jesuu ti:―Ra chahnu, ¿atu chi maan ndi cahun

cuhva can a chi ndihi ñivi cahun chi chi?―cati ra.

42 Ta cati ndico ra chahnu ti:―Cati yu chihin ndo ti cua cuhva ra

chitoho tiñu chi ra musu vaha, vati saxinivaha ra musu can. Chacan cuu cha cuasatiñu vaha ra musu chi ñivi ra chitoho ra.43 Cua cusii ini ra musu can, tu cua satiñuvaha ra hora quichi ndehe chitoho ra nusatiñu ra. 44 Cati ndicha yu chihin ndoti cua cati ra chitoho ra ti cua sacuendara musu can chi ndihi ndatiñu ra. 45 Tucua saxini ra musu can chi anima ra ti cuanducuee ra cuu chitoho ra, vati ña cuaquichi nahan ra. Tacan, ta sa quechahacani ra chi musu tahan ra, ta chachi ra, tachihi ra, ta chini ra. 46Tu tacan cua savahara musu cuu xini can, cua quichi ndico rachitoho ra. Hora ña saxini ramusu can cuaquichi ndico ra, ta iyo xaan cua tachi tunira chi ra. Cua tava ndaa ra chi ra, ta cuandoo ra musu can nu iyo ñivi ña sacuinuvaha tiñu.

47 ’Xaan xaan cua cutuni ra musu can,vati chito ra yoso cuhva cuni chitoho ra, taña tiso vaha ra, ta ni ña savaha ra cuhvacuni chitoho ra. 48 Ta ra ña chito yosocuhva cuni chitoho ra―tu ña vaha cuasavaha ra, ña cua cutuni xaan ra. Tu cuahatiñu cua cuhva ra Ndioo cuiso ndo, cuasaxini ra ti vaha xaan cua satiñu ndo.

Ña cua nduinuun ñivi cuenda ra Jesuu(Mt. 10.34‑36)

49 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Quichi yu, vati cua savahi ti cua coo tu

ndoho chi ñivi ñuñivi, ta cha iyo tu ndohochi ñivi cuhva cuni yu. 50 Iyo cha cua coo

Page 108: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 12:51 105 TUTU LUCA 13:12tu ndoho chihin yu, ta cuaha xaan saxiniyu nda cua nda quivi cua ndehi tu ndohocan. 51 Saxini ndo ti quichi yu, vati cuasandumani yu chi ñivi ñuñivi, soco ñavichacan tiñu quichi yu. Cati yu chihin ndoti quichi yu, vati cua sandusaque chi ñivi.52Ña cua nduinuun ñivi cuenda yu nda cuanda vitin ta nda cua nda iti nuun. Iyo uhunñivi iin vehe, ta cua cahan yuhu uni ñi chiinga uvi ñi, ta cua cahan yuhu tahan uvi ñichi inga uni ñi. Ña cuanduinuunñi cuendayu. 53 Cua cahan yuhu ra rai chi sehe ra,ta cua cahan yuhu ndico tucu ra cuati chisutu ra. Cua cahan yuhu ñi ñahan chi seheñi, ta cua cahan yuhu ndico tucu ñi cuatichi sihi ñi. Cua cahan yuhu ñi chahnu chichanu ñi, ta cua cahan yuhu ndico tucu ñitivaa chi chiso ñi, [vati ña cua nduinuun ñicuenda yu].

Chito ñivi yoso cuhva iyo ñi nu ñuhunñuñivi ya

(Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13)54Tacan cuu, ta ni vii cahan ra Jesuu chi

ñivi can:―Ta cha ndehe ndo ti vachi vico iti

chiyo chiso nicandi, ta cati ndo ti cua cuunsavi, ta ndicha ti cua cuun savi. 55 Ta chandehendo cha vachi tati iti xuu, ta cati ndoti ihni xaan cua cuu, ta ndicha ihni xaancua cuu. 56Ña vaha ñivi cuu ndo, vati chitoxaan ndo yoso cuhva iyo ndo nu ñuhunñuñivi, soco ña chito ndo ñaan quivi chicando vitin.

Cua nducu ñivi cuhva cua coo vii ñi chiñivi cuxaan ini chi ñi

(Mt. 5.25‑26)57 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Iyo cha cua nducu suvi ni maan ndo

cuhva ñaan cha cuu cha vaha ndicha. 58Tucua tiso ñivi cuati ndo, tu cua cundaca ñichi ndo nuun ra cumi tiñu, cua nducu ndocuhva cha cua coso vaha tiñu nu cuahanndo, coto cua queta ndo nu ra cale, ta cuasayaha ra chi ndo chi ra mayoo, ta cua tihira chi ndo ve caa. 59 Cati yu ti ña cua queendo tican nda cua nda cua tiahvi ndo ndihimulta can ―cati ra Jesuu, [vati tacan nicua coto ñivi ti na cua nducu ñi cuhva chacua coso vaha tiñu chi ra Ndioo, ta ni viicumani cha cua tachi tuni ra chi ñivi].

13Nini xaan cua saña ihni ñivi cuati ndacu

ñi

1 Suvi ni hora can ni iyo cuiti tahaniin uvi uni ñivi, ta chaha ñi cuenda chira Jesuu yoso cuhva chahni ra Pilato chitahan ñi quichi iti ñuhun Galilea. Chahnira chi ñi nu ni samani ñi sana ñi chi raNdioo. 2 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ñiti:

―Ña cua saxini ndo ti savaha xaan cañivi can cuati, vati ni tahan ñi tu ndohocan, ta ña cuaha xaan ni cuati ndacu ndihica ñivi tahan ñi iyo ñuhun can. 3 Cati yu tiñavi chacan cuu cha ni tahan ñi tu ndohocan, soco tu ña cua saña ihni ndo cuatindacu ndo, cua ndoyo ñuhun tahan ndocuhvani ndoyoñuhunñivi can. 4Ni ñuhunini ndo ti nduva torre iyo nuun Siloé siquiñivi, ta chihi chahun uni tahan ñi. Ña cuasaxini ndo ti iyo ca cuati chi ñican, [vati nitahan ñi tu ndoho can,] ta ñahni cuati iyochi ndihi ca ñivi iyo ñuun Jerusalén. 5 Catiyu ti ñavi chacan cuu cha ni tahan ñi tundoho can, soco tu ña cua saña ihni ndocuati ndacu ndo, cua ndoyo ñuhun tahanndo cuhva ni ndoyo ñuhun ñivi can―catira.

Cuhva yoso cuhva iyo yutun tusihva tiñivixin

6Tacan cuu, ta cahan ra Jesuu cuhva ya,ta cati ra chi ñi ti:

―Iyo iin rai, ta tachi ra iin tusihva tiñivixin nu iyo yama ra. Tacan cuu, ta cuahanra ti cua ndehe ra a ñahni chiti chi, socoñahni chi nihin ra. 7 Chacan cuu cha catira chi ra cuu musu ra ti: “Cha queta unicuiya cha quichi ndehi a ñahni chiti yutunya, ta ñahni chi nihin yu. Cahnda cun chichi, vati ñahni yavi ndaa chi nu inda chi,”cati ra. 8 Tacan cuu, ta cati ndico ra musucan ti: “Saña nuun cun chi chi tichi cuiyaya, ra chahnu. Cua nañu xihne chaha chi,ta cua tihi yu ihvi xuu ri sundiquin. 9 Tucua coo chiti chi cha tacan inga cuiya, vahacua ndoo chi, soco tu ñahni chi cua coo,cua tahnda chi,” cati ra musu can―cati raJesuu, [vati tacan ni cua coto ñivi ti ninixaan cua saña ihni ñi cuati ndacu ñi].

Iin quivi ndaa tatun ñivi sanduvaha raJesuu iin ñahan tihi chata

10 Iin quivi sábadu sacuaha ra Jesuu chiñivi. Iin ve ñuhun sacuaha ra chi ñi, 11 taiyo tahan iin ñahan tican. Chahun unicuiya cha cuhvi ña, vati cha ndutihi chataña savaha iin run tati cuihna chi ña, ta ñacuu cuinda cuiti vaha ña. 12Ndehe ra Jesuu

Page 109: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 13:13 106 TUTU LUCA 13:32

chi ña, ta cana ra chi ña, ta quechaha catira chi ña ti:

―Yoho sihi, cha cua nduvahun ―catira.

13 Tacan, ta tiso ra ndaha ra chata ña, tasuvi ni hora can ni chacuinda cuiti ña, taquechaha cati ña ti cahnu xaan rai cuu raNdioo. 14Tacan cuu, ta quechaha nduxaanra cuu xini ve ñuhun can. Nduxaan ra, vatiquivi sábadu can ni sanduvaha ra Jesuu chiñacan. Chacan cuu cha quechaha cati racuu xini can chi ñivi can ti:

―Iyo iñuquivi cha cua satiñu yo. Tu cuacuni ndo nduvaha ndo cuehe cuhvi ndo,cua quichi ndo cha cuu iñu quivi can, socoña cua quichi nduvaha ndo quivi sábadu―cati ra.

15 Tacan cuu, ta cati ra chahnu chi ra ti:―Ñivi uvi yaa cuu ndo. Chite ti quivi

sábadu cuu chi, soco ndihi ndo―ndachindo sundiquin ndo. Ndachi ndo buru ndo.Ndachi ndo chi ri nu chachi ri, ta chandacando chi ri nu cua coho ri nduta quivisábadu. 16Vasi ña vaha chanduvahañahyaquivi sábadu ya cuni ndo. Ñivi ra Abrahamchi ña, soco chaqueta chahununi cuiya iyocuhva cha ni chuhni run Satanaa chi ña, taña cuu ndachi yo chi ña quivi sábadu, catindo.

17Chandihi cahan ra Jesuu tuhun can, taquechaha nducahan nuun ndihi ñi ndux-aan chi ra. Tacan cuu, ta cusii ini xaanndihi ñivi can, vati cuaha xaan cha vahandicha ni savaha ra Jesuu.

Cuhva iyo chiti motasa(Mt. 13.31‑32; Mr. 4.30‑32)

18-19 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu ti:―Nu cua cundaca ñahan ra Ndioo cuu

sava ni ta cua iin chiti motasa. Quihin iinrai chi chi, ta tachi ra chi chi tichi yama ra.Cana chi, ta chahnu chi. Cahnu xaan yutuncha cuu chi, ta quichi coo ri saa soco chi.[Tacan cati ra Jesuu, vati tuvi xaan ñivi raNdioo cua coo nu cuahan quivi.]

Cuhva iyo ndixi panela(Mt. 13.33)

20-21Cati ndico tucu ra Jesuu inga cuhvati:

―Nu cua cundaca ñahan ra Ndioo cuusava ni ta cua ndixi panela. Quihin iinñahan chi chi, ta tixehe ña chi chi tichi unicuhva yuti paan, ta chinu xico chi niniinchi. [Tacan cati ra Jesuu, vati cua quetatuhun Ndioo nini cahnu nu ñuhun ñuñivi,ta cua cuinu ini ñivi chi ra.]

Cuhva iyo yu vehe tuu(Mt. 7.13‑14, 21‑23)

22 Cuaha ñuun nu ni yaha ra Jesuu chacuahan ra iti ñuun Jerusalén, ta sacuaha rachi ñivi ñuun nu ni yaha ra. 23 Iin chahanducu tuhun iin ñivi chi ra ti:

―Ra chahnu, ¿atu suhva ni ñivi cuu ñicua sacacu ra Ndioo? ―cati ñi.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:24 ―Na cua sandee ini ndo chi ndo, ta

cua cuu quihvi ndo nu cuu chi sava ni tacua iin yu vehe. Tuu xaan chi, vati tuviñivi cua nducu ñi cuhva cha cua quihvi ñi,soco ña cua cundee quihvi ñi. 25Tacan cuu,ta cua cuinda ra cuu chitoho vehe can, tacua casi ra yu vehe. Hora can cua quetañivi yu vehe can. Iti chata tican cua cuindañi, ta cua cani ñi yu vehe, ta cua cati ñi ti:“Ra chahnu, nuna yu vehe, vati cua quihvitahan ndi,” cua cati ñi, soco cua cati ndicora ti: “Ña nacote chi ndo. Ña chite ndaaiti quichi ndo,” cua cati ra. 26 Tacan cuu,ta sa cua cati ñi ti: “Cha chachi tahan ndichihun, ta sacuahun chi ndi ñuunndi,” cuacati ñi, 27soco cua cati ndico ra chitoho canti: “Ña chite ndaa iti quichi ndo. Cuahanndo, vati mani ndavaha ni ndacu ndo,” cuacati ra. 28 Tacan cuu, ta cua ndahyu xaanñi. Cuihya xaan cua cuni anima ñi, vati cuandehe ñi ti iyo ra Abraham chi ra Isaac chira Jacob chi ndihi ra ni cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu. Ndihi racan ta racua coo chi raNdioonu cua cundacañahanra, soco ñican―cua quee ndaa ñi iin chiyo.29Nini cahnu nu ñuhun ñuñivi cua quichiñivi, ta cua coo vaha ñi chi ra Ndioo nu cuacundaca ñahan ra. 30 Chacan cuu cha iyoñivi nducuee ñi chinu ini ñi chi ra Ndioo,soco cua cundee quihvi ñi nu cua cundacañahan ra, ta iyo inga ñivi sacahnu ñi chira Ndioo, soco cua ndoo ihni ñi, vati ñasacahnu ndicha ñi chi ra ―cati ra.

Ndahyu ra Jesuu cuenda ñivi iyo ñuunJerusalén

(Mt. 23.37‑39)31 Suvi ni hora can quichi uvi ra fariseo

nu iyo ra Jesuu, ta quechaha cati ra ta rachi ra ti:

―Cuahan inga chiyo, vati cuni raHerode cahni ra chihun―cati ra.

32 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cuahan ndico ndo, ta cati ndo chi ra

maña can ti vitin yutaan cua tave chi runtati cuihna anima ñivi, ta cua sanduvahichi ñivi, soco nda inga ca quivi, ta cua

Page 110: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 13:33 107 TUTU LUCA 14:19ndihi tiñu ndacu i. 33 Iyo cha cua cuhin itivitin chi yutaan chi isa, vati ña cuu cuvi iinra cahan cuenda ra Ndioo, tu ña cua quetara tichi ñuun ñuun Jerusalén.

34 ’Ndihi ndioho ñivi iyo ñuun Jerusalén,chahni ndo chi ra ni cahan cuenda raNdioo nu ni quichi quivi. Chi yuu canindo chi ra ni tava tiñu ra Ndioo iti nuunndo. Cuni xain sacacu i chi ndo nu cuandehe ndo tu ndoho sava ni ta cua sacacuri tiñuun chi sehe ri cha tixehe ri chi ritichi ndichin ri. Cuni yu sacacu i chihinndo, soco ña cuni maan ndo. 35 Cha nacooihni raNdioo chihin ndoñuunndo. Cati yuti ña cua ndehe ca ndo chihin yu nda cuanda quivi [cua saña ihni ndo cuati ndacundo], ta cua cati ndo ti cahnu xaan rai cuura quichi cuenda ra chahnu―cati ra.

14Sanduvaha ra Jesuu iin rai cuhvi cuiñu

xaan1 Iin quivi sábadu cuahan ra Jesuu vehe

iin ra fariseo cuu xini, vati cua cachi rachi ra, ta ndehe xaan ra tahan ra fariseocan yoso cua savaha ra Jesuu. 2 Tacan cuu,ta queta iin rai nuun ra Jesuu, ta cuhvira cuehe cuiñu xaan. 3 Quechaha nducutuhun ra Jesuu chi ra sacuaha ley chahnuchi ra fariseo can ti:

―¿Yoso cati ley chahnu? ¿Atu cuu san-duvaha yo quivi sábadu a ña cuu? ―catira.

4 Ta taxin taxin ndaa ra ta ra. Tacancuu, ta tiso ra Jesuu ndaha ra chi ra ndahvican. Sanduvaha ra chi ra, ta chaha ra ti nacuhun ra. 5 Tacan cuu, ta nducu tuhun rachi ra fariseo ta ra ti:

―¿Atu ña cua tava ndo buru ndo asundiquin ndo tichi soco, tu cua quehni riquivi sábadu? ―cati ra.

6 Ta ña cuu cati ndico ra ta ra chi ra.Tuhun yoso cuhva cua savaha ñivi cha-

han vico7 Ndehe ra Jesuu yoso cuhva queta ñivi

can vico can, ta nanducu ñi tayu vaha.Chacan cuu cha quechaha cahan ra iincuhva chi ñi. Cati ra ti:

8―Tu cua satuhun ñivi chi ndo iin vicotandaha, ña cua nanducu ndo tayu vaha,coto cua quichi tahan inga ñivi cahnu ca.9 Tacan, ta sa cua tuhva ra cana chi ndonu ndaa ndo, ta cua cati ra chihin ndo ti:“Cua cuhva cun tayu ya chi rahya,” cua catira. Tu tacan ni cua tahan ndo, cua coo

xaan tu ca nuun chi ndo, ta cua nanducundo inga tayu ndahvi nu cua cunda ndo.10Chacan cuu cha cati yu ti cua cuhun ndonu cua satuhun ñivi chi ndo, soco ña cuananducu ndo tayu vaha nu cua cunda ndo.Chacan cuu cha cua tuhva ra cana chihinndo, ta cua cati ra ti: “Amigu, cua cundacun tayu vaha ya,” cua cati ra. Tu tacanni cua cuu chi, cua ndehe ndihi ñivi iyotahan ti sacahnu xaan ra chihun. 11 Tacancati yu, vati tu cua nducu ndo cha cua catiñivi ti cahnu xaan ñivi cuu ndo, cua cootu ca nuun chi ndo, soco tu cua cahnda inindo chacan, cua sacahnu ndicha ra Ndioochihin ndo ―cati ra.

12 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuuchi ra cana ñahan chi ra ti:

―Tu cua sacahnu cun iin vico, ña cuasatuhun cun amigu cun. Ña cua satuhuncunyani cun. Ña cua satuhun cunñivi cun.Ña cua satuhun cun ñivi ricu, coto cuaqueta quivi cua sacachi tahan ñi chihun, tacua nihin ndico cun cha cua sanaun chi ñi.13Tu cua sacahnu ndico tucu cun vico, cuasatuhun cun chi ñivi ndahvi. Cua satuhuncun chi ñivi cojo. Cua satuhun cun chiñivi cuaa. Chi ñican cua satuhun cun, 14 tacua cusii ini cun, vati ña cua cuu sacachindico ñi chihun. Tacan ni cua savahun,vati cua tiahvi ndico ra Ndioo chihun quivicua natacu ndico ñivi iyo vaha cuenda raNdioo ―cati ra Jesuu.

Tuhun yoso cuhva sacahnu ñivi iin vicocahnu

15 Tuhun can ni chini iin ra ndaa yumesa can, ta quechaha cati ra chi ra Jesuuti:

―Cua cusii ini ñivi cua sacahnu vico nucua cundaca ñahan ra Ndioo ―cati ra.

16 Ta cati ndico ra Jesuu cuhva ya ti:―Iyo iin rai, ta cahnu xaan vico savaha

ra. Tuvi xaan ñivi cana ñahan ra. 17 Horacua quechaha sacahnu ra vico can tachi rachi musu ra, vati cua cati ra chi ñivi canti: “Coho vitin, vati cha iyo vaha,” cua catira musu can. 18 Tacan cuu, ta cuahan ra,ta ndihi ñican quechaha cati ñi ti ña cuacuu. Iin ñi cati ñi chi ra ti: “Cha sate iinñuhun, ta iyo cha cua cu ndehi chi chi. Nacua savahun tu manini cati cun chi ra ti nacua cucahnu ini ra chihin yu,” cati ñi chira musu ra. 19 Tacan cuu, ta cati inga ñi ti:“Cha sate uhun pare toro satiñu, ta cua cundehi ñaan cuhva iyo ri. Na cua savahuntumanini cati cun chi ra ti na cua cucahnu

Page 111: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 14:20 108 TUTU LUCA 15:8ini ra chihin yu,” cati ñi. 20Cati ndico tucuinga ra ti: “Cha ni tandahi. Chacan cuucha ña cua cuu cuhin,” cati ra. 21 Tacancuu, ta cuahanndico ramusu can, ta chahara cuenda chi ra cuu chitoho ra. Tacan, taquechaha xaan cuni ra chitoho can, ta catira chi musu ra ti: “Cua cuhun yatin cunndihi iti ñuun ya, ta cua cati cun chi ndihiñivi ndahvi chi ñivi cojo chi ñivi cuaa ti nacua quichi ñi ta ñi ihya,” cati ra. 22 Catindico ra musu can ti: “Cha ni savaha ndicuhva cati cun, ra chahnu, ta ni vii iyocha cua cachi ñivi,” cati ra, 23 ta cati ndicora chitoho can ti: “Cua cuhun ndico cun,ta cua ndehun ndihi ticu iti, ta cua saninicun chi ñivi, vati cua quichi ñi. Chacancuu cha tuvi ñi cua quichi, 24 soco ñivi catiti ña quichi ñi―ñican ña cua cachi ca ñichihin yu,” cati ra chitoho can. [Tacan catira Jesuu, vati chaha ra cuenda yoso cuhvacua coo ñivi chi ra Ndioo nu cua cundacañahan ra.]

Tuhun yoso cuhva cua coo ñivi chi raCristo

25 Quivi can chica tuvi ñivi chi ra Jesuu.Tacan cuu, ta ndico coo ra, ta quechahacati ra chi ñi ti:

26―Tu cua quichi ndo chihin yu, ta ñacua cahnda ini ndo chi sutu ndo chi sihindo chi sehe ndo chi tahan ndo, tu ñacua cahnda ini ndo chi maan ndo, ña cuacuu cuu ndo tatun yu. 27 Tu ña cua cunindo coo ndo chi tu ndoho cuhva cua cootu ndoho chihin ñivi nu cruu, tu ña cuacaca ndo iti chica yu, ña cua cuu cuu ndotatun yu. 28 [Cua cati yu iin cuhva chindo.] Tu cua cuni ndo savaha ndo iin vehe,cua cunda nuun ndo, ta cua tava xihnando cuenda, coto ña cua queta xuhun ndo.29Tacan ni cua savaha ndo, coto cua quetandicha cuii chaha ni chi, ta ña cua cuusaqueta ndo niniin chi. Tu tacan ni cuasavaha ndo, cua ndehe ndihi ñivi, ta cuaquechaha sacateni ñi chi ndo. 30 Cua catiñi ti cha quechaha sacuinda rahya vehe,soco ña cundee ra sandihi ra chi chi. 31 Tani cuhva savaha ra cumi tiñu. Tu cuacuhun ra, ta cua cani tahan ra chi inga racumi tiñu, cua cunda nuun ra, ta cua saxinixihna ra a cua cuu sacanaan ra, vati uchimil ni sandaru iyo chi ra, ta iyo oco milsandaru chi inga ra. 32 Tu ña cua cuu, cuatava tiñu ra chi ra ndiso tiñu nu vachi ra tara. Ni vii cani vachi ra, ta cua satahan rachi ra, ta cua cahan ndahvi ra chi ra a ña

cua cuundumani ndico ra chi ra. 33Chacancuu cha cati yu ti tu ña cua nacoo ihni ndondihi cha iyo chi ndo, ña cua cuu cuu ndotatun yu.

Tuhun yoso cuhva cua coo ñiin, tu ñauhva ca chi

(Mt. 5.13; Mr. 9.50)34 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Vaha xaan iyo ñiin, soco tu ña uhva

ca chi, ña cua cuu nduvaha ndico chi.35Ñahni ca yavi ndaa chi cha tacan, ta ni ñacuu ca cuatiñu yo chi chi. Cua savita yo chichi. Na cua taa vaha ndo soho ndo. [Tacancati ra Jesuu, vati tu ñahni yavi ndaa yo,cua tava ndaa ra Ndioo chi yo.]

15Tuhun cuenda ri mbee cuanaan(Mt. 18.10‑14)

1 Iin quivi quichi ndihi ñivi ndacu xaancuati nuun iyo ra Jesuu, ta quichi tahanra satiahvi, vati cuni ñi tasoho ñi tuhuncahan ra Jesuu. 2Tacan cuu, ta cuaha xaanquechaha cahan ra fariseo chi ra sacuahaley chahnu, ta cati ra ta ra cuenda ra Jesuuti:

―Quihin cuenda xaan rahya chi ñivindacu cuati, ta icaa ni chachi ra chi ñi―cati ra ta ra.

3 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuucuhva ya chi ra ta ra ti:

4 ―Tu iyo iin ciendu ri mbee chi ndo,ta cuanaan iin tuhun ri, ndihi ndo―cuanacoo ndo chi ndihi ca ri nu cuahan ndotichi cuhu, ta cua nanducu ndo chi ricuanaan nda cua nda cua nanihin ndo chiri. 5Tacan cuu, ta cua cunda chata ndo chiri, ta cua cusii ini ndo. 6 Cua queta ndicondo vehe ndo, ta cua cati ndo chi ndihi ñivindo chi ndihi amigu ndo ti: “Na cua cusiiini yo, vati cuanaan iin ri mbee sana yu,soco nanihin ndique chi ri,” cua cati ndo.7Cati yu chi ndo ti ta ni cuhva cua cusii inira Ndioo iti siqui andivi, tu cua saña ihniiin tuhun ñivi cuati ndacu ñi. Ñahni chasaxini ra cuenda ndihi ca ñivi cha iyo vahachi ra, [vati ña tichaha ca ñi saña ihni ñicuati ndacu ñi].

Tuhun cha cuanaan xuhun8 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Tacan tahan iyo ñi ñahan. Tu cha iyo

uchi xuhun cuati chi ñi, ta cuanaan iin chi,cua taa ñi ñuhun, ta cua natihvi ñi niniintichi vehe ñi. Ndoo ndoo cua nanducu ñichi chi nda cua nda cua nanihin ñi chi chi.

Page 112: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 15:9 109 TUTU LUCA 16:59 Cua nanihin ñi chi chi, ta cua cati ñi chindihi amiga ñi ti: “Cua cusii ini yo, vatinanihin ndico yu xuhun yu cha cuanaan,”cua cati ñi. 10 Cati yu ti ta ni cuhva cuacusii ini ra tatun Ndioo, tu cua saña ihniiin tuhun ni ñivi cuati ndacu ñi.

Tuhun cuenda iin ra nacoo chi sutu ra11 Inga cuhva cati ra Jesuu chi ñi ti:―Iyo iin rai, ta uvi sehe ra iyo, 12 ta

quechaha cati ra luhu chi sutu ra ti: “Tata,natahvi ndatiñu cun cha cua cuhva cunchihin yu,” cati ra. Tacan cuu, ta natahvira sutu ra ndatiñu ra chi ra. 13 Suhva caquivi, ta tiso vaha ra luhu can ndatiñu ra,ta quee iti ra. Cani xaan cuahan ra, tatican sanaan ra ndihi cha iyo chi ra, vatimani cha coo ra chi ndavaha ni cuni ra.14Sanaan ra ndihi xuhun ra, ta cahnu xaantama ni chacoo ñuun can, ta quechahachini ñuhun ra. 15Tacan cuu, ta cuahan ranuun iin ra ñuun can, ta quechaha satiñutatun ra chi ra. Chacan cuu cha tachi rañuun can chi ra nu iyo quini ra, vati cuasacachi ra chi ri. 16 Tacan cuu, ta cunixaan ra cachi ra cha chachi ri quini can,soco yoni chaha chi chi chi ra. 17Queta iinquivi quechaha saxini vaha ra, ta cati ra chianima ra ti: “Iyo tahan ra musu chi suti,ta ndihi ra chachi vaha, ta yuhu―ihya iye,ta chihi yu chi soco. 18 Cua cuhin nuunra suti, ta cua cati yu chi ra ti cahnu xaancuati cha ni savahi chihin ra chi ra Ndiooiyo iti siqui andivi. 19 Ñahni ca yavi ndaicha cua cui sehe ra. Na cua cuhva ra chacua cui sava ni ta cuhva iin musu ra, cuacati yu chi suti,” saxini ra. 20Tacan cuu, taquee ra cuahan ra. Iti nuun sutu ra cuahanra.

’Ni vii cani vachi ra, ta ndehe sutu rachi ra, ta ndahvi xaan cuni anima ra ndehera chi sehe ra. Chacan cuu cha chinu racua satahan ra chi ra. Chacunumi ndaara chi ra, ta chihi ra yuhu ra. 21 Tacancuu, ta quechaha cati ra luhu can chi sutura ti: “Tata, cahnu xaan cuati ni savahichi maun chi ra Ndioo iyo iti siqui andivi.Ñahni yavi ndai cha cua cuu que sehun,”cati ra, 22 ta quechaha cati sutu ra chi ramusu ti: “Quii quii ni cua quichi ndaca ndoiin sahma vaha chi ra, ta cua sacundichinndo chi ra. Cua tihi ndo xehe nundaha ra,ta cua cuhva ndo ndichan cunda chaha ra.23 Cua cu quihin ndo sundiquin xahan, tacua cahni ndo chi ri, vati cua cachi ndi, tacua cusii ini ndi, vati cha quichi ndico sehi.

24 Cha ndoyo ñuhun ra, soco vitin cha iyondico ra,” cati ra. Tacan cuu, ta sii xaanquechaha cuni ra ta ra, ta savaha ra vico.

25 ’Tacan cuu, ta quichi ra chanihin ca.Iti chiqui quichi ra. Ña cani ca, ta queta ravehe, ta chini ra ti iyo yaa, ta chita chahañi. 26 Chacan cuu cha cana ra chi iin ramusu can, ta nducu tuhun ra ñaan chacuu chi, 27 ta cati ndico ra musu ti: “Chaquichi ndico ra yani cun, ta chahni sutucun chi ri sundiquin xahan, vati cha iyondico ra, ta ñahni cha ni tahan ra nu nichahan ra,” cati ra. 28 Tacan cuu, ta xaanxaan quechaha cuni ra chanihin can, ta ñacuni ra quihvi ra tichi vehe. Chacan cuucha quee ra cuu sutu ra ta ra, ta cahanndahvi ra chi ra, 29 soco cati ndico ra chisutu ra ti: “Cuaha xaan cuiya cha satiñutatun yu chihun, ta ndihi ni quivi tasohovahi cha cati tuhun cun chihin yu, ta ñani chahun cha cahni yu ni iin chivu, tacua cusii ini yu chi amigu yu. 30 Vitincha quichi ndico ra yani luhu yu. Cha nichacoo xaan ra ndavaha ni chi ñi ñahaninga chiyo, ta cha ni sanaan ra ndatiñu cunchi ñi. Cuenda maan ra chahni cun chi risundiquin xahan,” cati ra, 31 ta cati ndicosutu ra chi ra ti: “Sehu, iyo cun chihin yundihi ni quivi, ta ndihi ndatiñu yu cuu chimaun. 32Vitin iyo cha sacahnu yo vico, tacusii ini yo, vati cha ndoyo ñuhun ra yanicun, soco vitin cha iyondico ra chi yo,” catisutu ra ―cati ra Jesuu.

16Tuhun cuenda ra musu sanaan ndatiñu

chitoho ra1Cati ndico tucu ra Jesuu inga cuhva chi

ra sacuaha chi ra ti:―Iyo iin ra ricu, ta iyo musu ra. Cati

ñivi chi ra ricu can ti sanaan ra musu canndatiñu ra. 2 Chacan cuu cha cana ra chimusu ra, ta quechaha cati ra chi ra ti:“Cha cati ñivi chihin yu ti ña vaha ndacucun. Cua cati maun yoso cuhva cha nisavahun, vati ña cua cuu ca satiñu cunchihin yu,” cati ra. 3 Quechaha saxini ramusu can chi anima ra ti: “¿Ñaan cha cuucha cua savahi? Cua quenda ra chitohitiñu chihin yu. Ña cua cundei satiñu i,ta cahan nuin cha cua cu caye vehe ñivi.4Vitin chite ñaan cha cuu cha cua savahi,ta ni cua quihin cuenda ñivi chihin yuquivi cua quenda ra tiñu chihin yu,” saxinira. 5 Chacan cuu cha cana ra musu canchi iin iin ñivi ndiseca chi chitoho ra, ta

Page 113: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 16:6 110 TUTU LUCA 16:25nducu tuhun ra chi ñi ti: “¿Yoso ndisecacun chi ra chitohi?” cati ra, 6 ta cati ndicoñi ti: “Iin ciendu litru aceite,” cati ñi. Catira musu can ti: “Vitin cua quihun tutucun, ta numi xaan cua taa ndico tucu cuninga tutu cha ndiseca cun uvi xico uchilitru chi.” Tacan ni cati ra, [vati sandahyuñahan ra cha sanuun ra cha ndiseca ñi chichitoho ra]. 7 Tacan cuu, ta nducu tuhunra chi inga ñi ti: “¿Yoso ndiseca cun?” catira, ta cati ndico ñi ti: “Iin ciendu máquilanuni,” cati ñi, ta cati ramusu can ti: “Vitincua quihun tutu cun, ta cua taa ndico tucucun inga tutu cha ndiseca cun cumi xicomáquila chi,” cati ra [cha sandahyu ñahanndico tucu ra]. 8 Tacan cuu, ta cati ra cuuchitoho ra musu ña vaha can ti vaha xaancha savaha ra cha cua quee vaha ra chiñivi can. [Tacan ni cati ra Jesuu,] vati nditixaan ca iyo ñivi ñuñivi cuenda chacan, taña nducu ñivi Ndioo cha savaha ñi chacan.

9 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Yuhu cati chi ndo ti na cua satiñu ndo

chi xuhun ndo, ta cua nducu ndo chacua coo amigu ndo chi ndo. Chacan cuucha quivi cua naan xuhun ndo nu ñuhunñuñivi, soco cha iyo yoo cua quihin cuendachi ndo iti siqui andivi.

10 ’Chito yo ti tu ña cuaha ndatiñu iyochi yo, soco satiñu vaha yo, cua satiñu vahatahan yo―masi cuaha ndatiñu yo cua coo.Tu ña cuaha ndatiñu yo iyo, ta ña satiñuvaha yo, chito yo ti ña cua satiñu vahatahan yo―masi cuaha ndatiñu yo cua coo.11 Chacan cuu cha cati yu ti tu ña cuasavaha ndo cha vaha chi ndatiñu ndo nuñuhun ñuñivi ya, yoni cua cuinu ini ti cuasavaha ndo cha vaha iti siqui andivi. 12 Tuña cua savaha ndo cha vaha, ta chi ingañivi cuu chi, ña cua nihin ndo cha cua cuuchi maan ndo.

13 ’Ña cuu satiñu ra musu chi uvi ra cuuchitoho ra, vati cua cuni mani ra chi iinra, ta xaan xaan cua cuni ra chi inga ra.Chacan cuu cha ña cua cuu satiñu ndo chira Ndioo, ta cua cuni tahan ndo cha iyo nuñuhun ñuñivi ―cati ra Jesuu.

14 Chini ra fariseo can ndihi tuhun can,ta quechaha cahan cateni ra ta ra chi ra Je-suu, vati xuhun cuni xaan ra ta ra. 15Tacancuu, ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Iti nuun ñivi cati ndo ti ñivi vaha cuundo, soco chito ra Ndioo yoso cuhva saxinindo chi anima ndo. Tacan ni cati yu, vatixaan xaan cuni ra Ndioo ndehe ra cha cuucha vaha xaan cuenda ñivi ñuñivi.

Cua coo ñivi chi ra Ndioo nu cua cundacañahan ra

16 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Tutu chahnu cuenda ley chi tutu

chahnu cuenda ra ni cahan cuenda raNdioo sacahnu yo nda cua nda ni quichi raJuaan, ta nda quivi ni quichi ra cati tuhunndi tuhun vaha yoso cuhva cua coo ndo chira Ndioo nu cua cundaca ñahan ra, socochi tu ndoho cua coo ndo nu cua cundacañahan ra.

17 ’Ña ni ndoyo ñuhun ñuhun ñuñivi, tani ña ni ndoyo ñuhun iti siqui andivi. Tani cuhva ña cua cuu ndoyo ñuhun ni iintuhun cha iyo cuenda ley chahnu.

Cati tuhun ra Jesuu yoso cuhva cua cooñivi, tu cua saña ndaha ra rai chi ñasihi ra

(Mt. 19.1‑12; Mr. 10.1‑12)18 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Tu cua saña ndaha ndo chi ñasihi ndo

cuenda ley, ta cua coo ndico tucu ndo chiinga ñahan, cua savaha ndo cuati chi ñacuenda ra Ndioo, vati cuu chi sava ni tacua coo ndo ndavaha ni chi ñi ñahan ingachiyo. Tu cua tandaha ndo chi iin ñahan nichacoo chi inga rai, ta ni cuhva cua savahando cuati cuenda ra Ndioo.

Tuhun cuenda ra ricu chi ra Lázaro19 [Ni vii cahan ra Jesuu iin cuhva:]’Iyo iin ra ricu, ta taqui xaan sahma

tixinda ndichin ra, ta cuaha xaan chachira ndihi ni quivi. 20 Iyo tahan iin ra ndahvinani Lázaro, ta cahvi xaan niniin ra. Caa rayu vehe ra ricu can, 21 ta cuni xaan ra cachira ñaan cha cuu cha quehni xuu mesa ra.Quichi tahan ri ina nu caa ra, ta yuvi ri nucahvi ra. 22Tacan cuu, ta queta quivi chihira ndahvi can, ta quichi quihin ra tatunNdioo chi ra, ta chanaan ra chi ra nu iyora Abraham. Tacan cuu, ta chihi tahan raricu can, ta cuchi ra. 23Nu iyo ñivi ndii caniyo ra, ta iyo xaan ra chi tu ndoho. Ndehendaa ra nu iyo ra Lázaro, ta ndehe ra chira Abraham, ta icaa ni iyo ra Lázaro chiracan. Cani xaan iyo ra ta ra. 24 Tacancuu, ta cana ra ricu can chi ra Abraham,ta quechaha cati ra ti: “Tata Abraham, nacua cundahvi ini cun, ta tachi cun chi raLázaro, vati cua tihi ra nundaha ra tichinduta, ta cua quichi ra, ta cua cuhva racha cua nduvichin yai, vati iyo xain chitu ndoho nu cayu ñuhun ya,” cati ra ricucan, 25 ta cati ndico ra Abraham chi ra ti:“Sehu, ña cua naan ini cun ti vaha xaanni chacoun nu ñuhun ñuñivi, ta ndahvi

Page 114: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 16:26 111 TUTU LUCA 17:18

xaan ni chacoo ra Lázaro. Vitin cusii inira ihya, ta iyo maun chi tu ndoho. 26 Iyotahan iin xahva cunu xaan mahñu nu iyoyo. Chacan cuu cha ña cuu yaha ndi ndandacan―masi cuni ndi. Ta ni cuhva ñacuu yaha maan ndo nda ndehe,” cati ra.27 Cati ndico ra ricu can ti: “Tata, na cuasavahun tu manini, ta cua tachi cun chira vehe suti, 28 vati uhun tahan ra yani yuiyo. Tacan, ta cha ña cua quichi tahan raihya nu iyo ndi chi tu ndoho,” cati ra, 29 tacati ra Abraham ti: “Iyo tutu Ndioo chira cuhva ni cati tuhun ra Moisee cuhva nicati ra ni cahan cuenda ra Ndioo. Na cuasacuaha ra chacan,” cati ra. 30 Cati ra ricucan ti: “Tata Abraham, ña vaha cha tacan,soco tu cua cuhunndico iin ñivi ndii nu iyora, cua saña ihni ra cuati ndacu ra,” catira, 31 ta cati ndico ra Abraham chi ra ti:“Tu ña cua sacuinu ra cuhva cati raMoiseecuhva cati ra ni cahan cuenda ra Ndioo, ñacua cuinu ini ra―masi cua cuhun iin ñivindii,” cati ra ―cati ra Jesuu.

17Tu cua sanahanyo yoso cuhva cua savaha

ñivi cuati, cua ndoyo ñuhun cuii yo(Mt. 18.6‑7, 21‑22; Mr. 9.42)

1 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:

―Ndihi ni quivi cua queta cha cua cunindo savaha ndo cuati, soco cua coo tundoho chi ñivi sanahan chi ndo yoso cuhvacua savaha ndo cuati can. 2 Vaha xaanca tu ni chacunuhni iin yoso sucun ñi, taquehni ñi tichi nduta tañuhun, [ta chihiñi nu quichi quivi]. Tacan, ta ña cua cuusanahan ñi yoso cuhva cua savaha ndocuati. 3 Na cua saha vaha ndo cuenda chindo.

’Tu cua savaha iin ñivi tahan ndo cuatichi ndo, cua cati cachin ndo chi ñi ti ñavaha cha savaha ñi. Tu cua cahan ndahvindico ñi chihin ndo, ta cua saña ihni ñicuati can, cua cucahnu ini maan ndo chiñi. 4 Tu cua queta ucha chaha cua savahañi cuati chi ndo tichi iin nduvi, ta suvi niucha chaha cua cati ndico ñi chihin ndo ticha saña ihni ñi chacan, na cua cucahnuini ndo chi ñi.

Tu cua cuinu ini yo chi ra Ndioo, cua cootu ndee ini chi yo

5Cati ndico tucu ra tatun Jesuu chi ra ti:―Na cua tindeun chi ndi, ta cua cuinu

ca ini ndi chi ra Ndioo ―cati ra ta ra.

6 Ta cati ndico ra Jesuu iin cuhva chi rata ra ti:

―Tu cua cuinu ini ndo―masi suhva ni,cua cuu savaha ndo ndihi cuii cha cua cunindo. Cua cuu cati ndo chi yutun ya ti cuacuachiyo chi, ta cua coo ndico chi tichitañuhun, ta cua savaha chi cuhva cua catindo chi chi.

Tuhun yoso cuhva iyo ra cuu musu7 [Cahan ndico tucu ra Jesuu:]’Quichi nuhun ramusu ndo iti nu satiñu

ra chiqui iti nu sacuenda ra chi ri mbee,soco ña tuhva ndo cati ndo chi ra ti: “Na-han ti cua cachi cun.” 8 Cua cati ndo chira ti: “Cua tiso vaha xihna cun cha cuacachi ndi, ta cua sayahun chi chi nu mesa,vati cua cachi xihna ndi. Tacan, ta sa cuacuu cachi tahun,” cua cati ndo. 9 Ña cuacuhva ndo tiahvi ndioo chi ra musu ndo,vati savaha ra cuhva cati tuhun ndo chacua satiñu ra. 10Cuhva iyo ramusu can cuacoomaanndo. Cua savaha xihnandondihicha cati tuhun ra Ndioo chi ndo, ta sa cuacati ndo ti: “Ña cua sacahnu cun chi ndi,vati cha savaha ndi cuhva ni chahun tiñuchi ndi,” cua cati ndo ―cati ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi uchi ra cuhvicuehe tahyu xaan

11Ni cuahan ra Jesuu iti ñuun Jerusalén,ta queta ra yu ñuhun Samaria nu ni-hin tahan ñuhun can chi ñuhun Galilea.12 Tacan cuu, ta queta ra iin ñuun. Quihvira, ta ni natahan ra chi uchi rai, ta cuhvira ta ra cuehe tahyu xaan. Ni vii cani nichacuinda ra ta ra, 13 ta cana chaa ra ta rachi ra, ta cati ra ta ra ti:

―Yoho tata Jesuu, [na cua savahun tumanini chi ndi,] ta cua cundahvi ini cunchihin ndi ―cati ra.

14 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu chi ra tara, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuahan ndo, ta cua sanahan ndo chira sutu yoso cuhva iyo ndo ―cati ra.

Tacan cuu, ta quee ra ta ra cuahan ra,ta ni nduvaha ra iti cuahan ra. 15 Iin randehe ra ti ni nduvaha ra. Chacan cuu chacuahan ndico ra nu iyo ra Jesuu. Nihinxaan cana chaa ra, ta sacahnu xaan ra chira Ndioo. 16 Queta ra nu inda ra Jesuu, tachahnu chiti ra iti nuun ra, ta chaha ra iintiahvi ndioo chi ra, ta iin ra ñuhun Samariacuu racan. 17 Tacan cuu, ta quechaha catira Jesuu chi ñivi can ti:

―¿Atu ñavi uchi ra cuu ra ni nduvaha?¿Ndaa iyo inga iin tahan ra? 18 ¿Ñacu

Page 115: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 17:19 112 TUTU LUCA 18:6ña vachi tahan ndihi ca racan ta ra, tasacahnu tahan ra chi ra Ndioo? Iin tuhunni rahya quichi ndico, ta ñavi ra judío cuura ―cati ra.

19 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cuinda, ta cuahan. Ni nduvahun, vati

chinu ini cun chi ra Ndioo ―cati ra.

Tuhun cuenda cha cua cundaca ñahan raNdioo

(Mt. 24.23‑28, 36‑41)20 Tacan cuu, ta nducu tuhun ra fariseo

chi ra Jesuu ndaa quivi cua quechaha cun-daca ñahan ra Ndioo, ta cati ndico ra Jesuuchi ra ti:

―Ña cua ndehe ndo ndaa quivi cuaquechaha cundaca ñahan ra Ndioo. 21 Ñacua cuu cati ndo ti ihya ndaca ñahan ra, tani ña cua cuu cati ndo ti ican ndaca ñahanra. Ña cua cuu cati ndo chacan, vati chandaca ñahan ra Ndioo chi ñivi ra nu iyondo vitin ―cati ra.

22Tacan cuu, ta cati ra chi ra sacuaha chira ti:

―Cua queta quivi cua cuni ndo cha cuaquichi ndico ra cuu sehe ñivi, soco ña cuaquichi ra. 23 Cua cati ñivi ti ihya vachi ra,ta cua cati ñi ican vachi ra, soco ña cuacundicu ndo chi ñi. Ña cua tasoho ndo chacahan ñi, 24 vati quivi cua quichi ndico racuu sehe ñivi cua quichi ra cuhva quehnitachan, vati nda iin chiyo iti siqui an-divi nda inga chiyo ndundichin nu quehnitachan can. 25 Iyo cha cua coo xihne chitu ndoho. Cuaha xaan tu ndoho cua coochihin yu, ta cua tava ndaa ñivi iyo vitinchihin yu. 26 Quivi cua quichi ndico racuu sehe ñivi cua savaha ñivi cuhva nisavaha ñi quivi cha ni chacoo ra Noé itichata. 27 [Mani cha cua cusii ini ñi cuniñi.] Chacan cuu cha chachi ñi, ta chihi ñi,ta tandaha ñi. Tacan ni savaha ñi nda cuanda quivi ni quihvi ra Noé tichi tundoo, tacuun savi, ta chihi ndihi ñican. 28 Ta nicuhva ni savaha ñivi quivi cha ni chacoora Lot iti chata. [Mani cha cua cusii iniñi cuni ñi.] Chacan cuu cha chachi ñi.Chihi ñi. Sata ñi. Xico ñi. Tachi ñi tata.Sandaa ñi vehe. 29Tacan ni savaha ñi, socoqueta quivi quee ra Lot ñuun Sodoma can,ta cuahan ra. Tacan ni cuu, ta iti siquiandivi saquehni ra Ndioo ñuhun cayu ñi,ta ndoyo ñuhun ndihi ñi. 30Cuhva can cuacoo chi quivi cua quichi ndico ra cuu seheñivi.

31 ’Tu cua cuinda ndo xini vehe ndoquivi can, ña cua nuun ndo tichi vehe, vaticua quihin ndo ndatiñu ndo. Tu cua satiñundo nu iyo itu ndo, ta ni cuhva ña cuacuhun ndico ndo vehe ndo. 32Ña cua naanini ndo cha ni tahan ñasihi ra Lot, [vatichico coo ña ndehe ña]. 33 Tu cua nducundo cuhva cha cua cacu ndo, cua ndoyoñuhun ndo. Tu cua cuvi ndo cha cuendara Ndioo, cua coo ndito ndo chi ra.

34 ’Cati yu chihin ndo ti suvi ni quivi cancaa uvi ñivi nu quixi ñi, ta cua canihin raNdioo chi iin ñi, ta inga ñi cua ndoo ihni.35 Uvi ñi ñahan ndico ñi chaha icaa ni, tacua canihin raNdioo chi iin ña, ta cua ndooihni inga ña. 36 Satiñu uvi rai nu iyo itu ra,ta cua canihin ra Ndioo chi iin ra, ta cuandoo ihni inga ra. [Tacan ni cati ra, vaticuhva can cua canihin ra Ndioo chi ñivira.]

37 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunra ta ra chi ra ti:

―¿Ndaa cua coo chacan, ta ra chahnu?―cati ra ta ra.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Nu chihi ri quiti cuhu nducuiti ri

tachii. [Tacan cati ra, vati tu cua ndoyoñuhun ñivi cuenda ra Ndioo, cua cutuniñi.]

18Tuhun yoso cuhva ni yaha iin ña ndahvi

nuun ra juee1Cati ra Jesuu iin cuhva chi ra ta ra, vati

iyo cha cua cahan ra ta ra chi ra Ndioondihi ni hora, ta sa cua cundee ini ra ta ra.2 Cati ra Jesuu ti:

―Iin ñuun iyo iin rai. Juee cuu ra, ta ñayuhvi ra chi ra Ndioo, ta ni ña sacahnu rachi ñivi. 3 Iyo tahan iin ña ndahvi ñuuncan, ta chahan xaan ña nu ra juee can, tacati ña chi ra ti: “Na cua tachi tuni cunchi iin ñivi cuxaan ini chihin yu,” cati ña,4 ta xihna ca ña cuni ra tiso vaha ra tiñucan, soco queta quivi quechaha cati ra chianima ra ti: “Ña yuhvi yu chi ra Ndioo, tani ña sacahnu yu chi ñivi, 5 soco cua tisovahi tiñu ña, vati satañu xaan ña xini yu.Cua tiso vahi tiñu can, coto cuaquichi xaanca ña, ta cua cahan xaan ña chihin yu,”saxini ra ―cati ra Jesuu, [vati iin cuhvacuu chi cuhva cha cua cahan ñivi chi raNdioo].

6Ni vii cahan ra chahnu chi ra ta ra ti:―Na cua taa vaha ndo soho ndo tuhun

cahan ra juee can, ta rai ndavaha ni cuu ra.

Page 116: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 18:7 113 TUTU LUCA 18:297Chacan cuu cha chito ndo ti cua tiso vahara Ndioo tiñu ñivi ra, tu cua cahan ndahviñi chi ra nduvi ta niñu, ta cua cundee inira chi ñi. 8 Yuhu cati ti ña cua nducueera, ta cua tiso vaha ra tiñu. Na cua cuinuca ini ndo chi ra Ndioo, vati tacan sa cuacuinu ini ñivi chi ra cuu sehe Ndioo quivicua quichi ndico ra ―cati ra Jesuu.

Tuhun cuenda ra fariseo chi ra satiahvi9Tacan cuu, ta cahanndico tucu ra Jesuu

inga cuhva. Iyo ra saxini ti vaha xaan iyora, ta ña chaa ini ra chi inga ñivi. Chi racancati ra Jesuu cuhva ya ti:

10 ―Iyo uvi rai, ta cuahan ra ta ra veñuhun, vati cua cahan ra chi ra Ndioo. Iinra cuu iin ra fariseo, ta ra satiahvi cuendara cumi tiñu cuu inga ra. 11 Ni chacuindara fariseo can, ta quechaha cahan ra chira Ndioo. [Ndurai ra,] ta cati ra ti: “Rachahnu Ndioo, chahi tiahvi ndioo chihunti ña iye cuhva iyo ndihi ca ñivi. Ña tuhvesuhu. Ña tuhve savaha ndavaha ni. Ñatuhve coo ndavaha ni chi ñi ñahan ingachiyo, ta ni ña tuhve savaha ndavaha nicuhva ndacu rahya. 12 Uvi chaha chacoondita yu tichi iin vita, ta samani yu iincuhva cha cuu iin diezmo chihun,” cati rafariseo can, 13 soco ra satiahvi can―canivihi ni chacuinda ra. Ña cuni ra ndehendaa ra iti siqui andivi, soco cani ra pechura, [vati ndahvi xaan cuni anima ra,] taquechaha cati ra chi ra Ndioo ti: “TataNdioo, na cua cundahvi ini cun chihin yu,vati cuaha xaan cuati ndacu i,” cati ra.14 Cati yu chi ndo ti cha chacoso vaha tiñuchi ra Ndioo cuenda racan, ta cuahan raiti vehe ra. Ta inga ra fariseo can―ña nichacoso vaha tiñu cuenda ra, vati tu cuasaxini ñivi ti cahnu xaan ñivi cuu ñi, cuacoo tu ca nuun chi ñi, soco tu cua saxini ñiti ñivi ndahvi cuu ñi, cua savaha ra Ndiooti ñivi cahnu ndicha cua cuu ñi ―cati raJesuu.

Tiso ra Jesuu ndaha ra chi ve cuati(Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16)

15 Quivi can quichi ndaca ñivi chi vecuati nu iyo ra Jesuu, vati cua tiso randaha ra chi ve. Ndehe ra sacuaha chi rayoso savaha ñi, ta cati ra ta ra ti ña vaha.16 Chacan cuu cha cana ra Jesuu chi ra tara, ta cati ra ti:

―Cua cuhva ndo cha cua quichi ve cuatinu iye. Ña cua casi ndo nu vachi ve, vatiñivi cuu sava ni ta cua ve cuati ya―ñicancuu ñi cua coo chi ra Ndioo nu cua cundaca

ñahan ra. 17 Cati ndicha yu chihin ndo titu ña cua cuinu ini ndo chi ra Ndioo cuhvachinu ini ve cuati, ña cua coo ndo chi ra nucua cundaca ñahan ra ―cati ra Jesuu.

Cahan iin ra ricu chi ra Jesuu(Mt. 19.16‑30; Mr. 10.17‑31)

18Queta iin ra cuu xini cuenda ñivi judíocan, ta quechaha cati ra chi ra Jesuu ti:

―Maestru, vaha xaan rai cuu cun.¿Ñaan cha cuu cha cua savahi, ta cua coondito yu chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihini tiempu? ―cati ra.

19 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña vaha cha cati cun ti rai vaha cui.

Iin tuhun ni ra Ndioo cuu ra cuu ra vaha.Ñahni ni iin ñivi ñuñivi cuu ñivi vaha.20 Chito cun tuhun cha ni cati tuhun raNdioo iti chata, vati cati ra ti ña cua cooyo ndavaha ni chi ñivi tahan yo inga chiyo.Ña cua cahni yo chi tahan yo. Ña cua suhuyo. Ña cua sandahyu ñahan yo cuenda ñivitahan yo. Cua sacahnu yo chi sutu yo chisihi yo, cati ra Ndioo ―cati ra Jesuu.

21 Cati ndico racan ti:―Cha sacuinu yu ndihi chacan nda ni

chacui ra luhu―cati ra.22 Nu ni chini ra Jesuu cha cahan ra

tacan, ta cati ra ti:―Ni vii iyo iin cha cumani cun. Cua xico

cun ndihi cha iyo chihun, ta cua sacha cunxuhun can chi ñivi ndahvi, ta cua cundayahvi cun chi ra Ndioo iti siqui andivi.Tacan cua savahun, ta cua quichi coo cunchihin yu ―cati ra.

23 Chini ra tuhun can, ta ndahvi xaanquechaha cuni anima ra, vati iyo xaanxuhun ra. 24Ndehe ra Jesuu ti ndahvi cunira, ta cati ra ti:

―Ii xaan, ta cua sacuinu ñivi ricu cuhvacuni ra Ndioo nu cua cundaca ñahan ra.25Ña cuu yaha ri camellu yavi xuu quiticu,ta ii ca cua coo ñivi ricu chi ra Ndioo nucua cundaca ñahan ra ―cati ra.

26 Chini ñivi can tuhun cahan ra, taquechaha nducu tuhun ñi ti:

―¿Yoo cua cundee cacu, tu tacan?―cati ñi.

27 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu ti:―Ña cuu chi ñivi, soco cuu chi ra Ndioo

―cati ra.28 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Pedro

chi ra ti:―Chani nacoo ihni ndi ndihi cha iyo chi

ndi, ta chica ndi chihun―cati ra.29 Cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

Page 117: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 18:30 114 TUTU LUCA 19:10―Cati ndicha yu chihin ndo ti tu cua

nacoo ihni ndo vehe ndo, tu cua nacoo ihnindo ñasihi ndo chi yani ndo chi sutu ndochi sihi ndo chi sehe ndo, ta cua cati tuhunndo yoso cuhva cua coo ñivi chi ra Ndioonu cua cundaca ñahan ra, 30 cua coo cayahvi ndo tichi quivi ya, ta cua coo tahanyahvi ndo chi ra Ndioo iti nuun, vati cuacoo ndito ndo chi ra Ndioo ndihi ni quivindihi ni tiempu―cati ra.

Inga chaha cati ndico tucu ra Jesuu ti cuacuvi ra

(Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34)31 Quee siin ra Jesuu chi ndihi uchi uvi

tatun ra, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:―Vitin cuahan yo iti ñuun Jerusalén, ta

cua tahan ra cuu sehe ñivi ndihi cha nitaa ra ni cahan cuenda ra Ndioo cuendara tiempu chahnu. 32 Chi ñivi quichi ingañuhun cua cuhva cuenda ñivi judío ñivi yochihin ra, ta cua sacateni ñican chi ra. Cuasavaha ñi ndavaha ni chi ra, ta cua tivi siviñi chi ra. 33 Cua cani ñi chi ra chi yoho, tacua cahni ñi chi ra, soco cua yaha uni quivi,ta sa cua nandoto ndico ra ―cati ra Jesuu.

34 Ña nituni ini ra tatun ra tuhun can.Ña chito ra ta ra tuhun ni cahan ra, vati ñachaha ra Ndioo cha cua cutuni ini ra ta rachi chi.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra cuaa itiñuun Jericó

(Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52)35 Yatin ñuun Jericó quichi ra Jesuu, ta

ndaa iin ra cuaa xiin iti. Caya ra. 36 Chinira ndahvi can cha tuvi ñivi yaha, ta nducutuhun ra ñaan cha cuu chi. 37 Chacan cuucha chaha ñivi can cuenda ti cha vachira Jesuu ñuun Nazaret. 38 Tacan cuu, taquechaha cana chaa ra ndahvi can, ta catira ti:

―Yoho Jesuu, na cua cundahvi ini cunchihin yu, yoho cuu ñivi ra David―cati ra.

39 Tacan cuu, ta nduxaan ñivi vachi itinuun chi ra, ta cati ñi ti na cunda taxin ra,soco nihin ca cana chaa ra, ta cati ndicotucu ra ti:

―Yoho Jesuu, na cua cundahvi ini cunchihin yu ―cati ra.

40 Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Jesuu,ta cati ra chi ñivi ti na quichi ndaca ñi chira. Chacan cuu cha tuhva ra ndahvi can nuinda ra Jesuu, ta quechaha nducu tuhun raJesuu chi ra ti:

41―¿Ñaan cha cuu cha cua savahi cunicun? ―cati ra.

Ta cati ndico ra cuaa can ti:―Ra chahnu, cha cua ndundichin vaha

ndehi cuni yu ―cati ra.42 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Na cua ndundichin vaha ndehun. Cha

ni nduvaha nuun cun, vati chinu ini cun―cati ra.

43 Suvi ni hora can ni ndundichin vahandehe ra, ta cuandicu ra chi ra nu cuahanra, ta sacahnu xaan ra chi ra Ndioo. Ndehendihi ñivi can cha ni nduvaha nuun ra, tasacahnu tahan ñi chi ra Ndioo.

19Cahan ra Jesuu chi ra Zaqueo

1 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu ñuunJericó, ta cha cua yaha ra. 2 Iyo iin ra naniZaqueo ñuun can. Xini cuu ra chi ndihi rasatiahvi chi ñivi can cuenda ra cumi tiñu,ta ricu xaan ra. 3 Cuni ra ndehe ra chi raJesuu, soco ña cuu, vati tuvi xaan ñivi iyo,ta iin rai ndiqui luhu cuu ra. 4 Chacan cuucha chinu ra cuahan ra iti nuun, ta ndaa raiin nu yutun, vati tacan sa cua cuu ndehera chi ra, vati cua yaha ra tican. 5 Cha cuaqueta ra Jesuu nundaa ra Zaqueo nu yutuncan, ta ndehe ndaa ra Jesuu, ta quechahacati ra chi ra ti:

―Yoho Zaqueo, cua nuun cun, ta cuasanumi cun, vati vitin cua ndoo nuin ve-hun―cati ra.

6Tacan cuu, ta nuun ra Zaqueo nu yutuncan, ta sanumi ra cuahan ra. Sii xaan cunira, ta quihin cuenda ra chi ra Jesuu vehera. 7Ndehe ndihi ñivi nu cuahan ra Jesuu,ta ña vaha cuni ñi, ta cati ñi ti:

―Cha quihvi ra vehe iin ra ndacu cuati,ta ndoo nuun ra chi ra ―cati ñi.

8 Ni chacuinda ra Zaqueo can, taquechaha cati ra chi ra chahnu ti:

―Ra chahnu, sava cha iyo chihin yu cuacuhve chi ñivi ndahvi. Cha ni sandahyuñahanyu chi ñivi, ta ni quihin yu xuhunñi.Cumi cuhva cuu siqui xuhun ñi cua tiahvindique chi ñi ―cati ra.

9 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Vitin quivi ya cha ni nduvaha an-

ima ñivi iyo vehe ya, ta ñivi ra Abrahamchahnu chi ñi. 10 Chacan cuu cha quichira cuu sehe ñivi, vati nanducu ra chi ñivindoyo ñuhun, ta sanduvaha ra anima ñi―cati ra.

Tuhun yoso cuhva chaha iin rai xuhun chiuchi musu ra

Page 118: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 19:11 115 TUTU LUCA 19:3811 Chini ñivi can tuhun ni cahan ra Je-

suu. Tacan cuu, ta cahan ndico tucu rainga cuhva chi ñi, vati yatin xaan quichi ñiiti ñuun Jerusalén, ta saxini ñi ti yatin xaancua quechaha cundaca ñahan ra Ndioo chiñi. 12 Chacan cuu cha quechaha cati raJesuu chi ñi ti:

―Iyo iin rai, ta cahnu xaan ñivi cuuñivi ra. Cuni cuhun ra iin ñuun cani, vaticua cuu ra tiñu ñuun can, ta sa cua quichindico ra. 13 Chacan cuu cha cana xihna rachi uchi ra cuu musu ra, ta chaha ra iin iinxuhun chi ta iin ta iin ra, ta cuaha suhvaxuhun cuu chi. Tacan cuu, ta cati ra chira ta ra ti: “Cua satiñu ndo chi xuhun yanda cua nda quivi cua quichi ndique,” catira. 14 Tacan cuu, ta cuahan ra ñuun can,soco quechaha cuxaan ini ñivi ñuun canchi ra cha vaha can. Tachi ñi tuhun chira cumi tiñu cahnu, ta cahan ñi siqui ra.Cati ñi ti: “Ña cuni ndi cha cua cundacañahan rahya chi ndi,” cati ñi. 15Tacan cuu,ta cuahan ndico ra cha vaha can, ta chacuu ra tiñu. Cati ra ti cua quichi ra musucumi xuhun can, vati cuni ra coto ra yosoxuhun sacanaan ra ta ra nu satiñu ra chixuhun can. 16 Chacan cuu cha quichi iinra, ta quechaha cati ra ti: “Ra chahnu, nichaha nuun cun iin xuhun can chihin yu,ta sacanain inga uchi chi siqui chi,” catira. 17 Cati ndico ra cha vaha can ti: “Vahaxaan ni savahun. Vaha xaan musu cuucun. Vitin cua cuhve ndatu chihun, ta cuacundaca ñahun chi ñivi iyo uchi ñuun, vaticha satiñu vaha cun―masi ña cahnu tiñucuu chi,” cati ra. 18 Tacan cuu, ta quichiinga ra musu ra. Cati ra chi ra chitohora ti: “Ra chahnu, cha chahun iin xuhuncan chihin yu, ta inga uhun chi siqui chicha sacanain,” cati ra, 19 ta cati ndico racha vaha can ti: “Cua cundaca ñahun chiñivi iyo uhun ñuun,” cati ra. 20 Tacan cuu,ta quichi inga ra. Cati ra chi ra chitohora ti: “Juhun, xuhun cun, ra chahnu. Cuaquihun xuhun cun, vati cha tixehi chi chitichi pañitu. 21 Chacan ni savahi, vatiyuhvi xain ndehi chihun. Chite ti rai xaanxaan cuu cun. [Chacan cuu cha cumivahi xuhun cun,] coto cuanaan chi, ta cuasatiahvi cun chihin yu,” cati ra, 22 ta catindico ra cha vaha can ti: “Ña vaha musucuun. Cua sayahi chihun nu ra cumi tiñu,vati suvi ni maun chaha cuenda ti ña vahani savahun. Chito cun ti rai xaan cui, taquihin yu xuhun―masi ñahni nu satiñui. 23 ¿Ñacu ña chaha nuun cun xuhin chi

ra nu satiñu ra chi xuhun? Tacan, ta sacua cuhin, ta cua nihin ndico yu xuhin, tacua coo siqui chi,” cati ra chi ra musu can,24 ta cati ra chi ñivi iyo chihin ra ti: “Cuaquihin ndo xuhun can cha cumi nuun ra,ta cua cuhva ndo chi chi chi ra cumi uchixuhun can,” cati ra, 25 ta cati ndico ñi ti:“Ra chahnu, cha iyo uchi chi chihin ra,”cati ñi, 26 ta cati ndico ra ti: “Cati yu chihinndo ti cua coo ca chi ñivi satiñu vaha, tacua naan cha iyo chi ñivi ña satiñu vaha.27 Ta ñivi cuxaan ini chihin yu, ta ña cuniñi cha cua cundaca ñahin chi ñi―chi ñicancua quichi ndaca ndo ihya, ta cua cahnindo chi ñi iti nuin.” [Tuhun can cahan raJesuu cuenda maan ra, vati cuxaan ini rafariseo chi ra.]

Quihvi ra Jesuu tichi ñuun Jerusalén(Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19)

28 Ni vii cahan ra Jesuu tuhun can, tacuahan ra iti nuun, vati ni cuahan ra itiñuun Jerusalén. 29 Cha cua queta ra yucuOlivo can, vati ña cani ca iyo ñuun Betfagéchi ñuun Betania. Tacan cuu, ta tachi rachi uvi ra sacuaha chi ra, 30 ta cati ra chi rata ra ti:

―Cuahan ndo tican ñuun can. Sa cuaquihvi ndo, ta cua ndehe ndo ti nuhni iinburu, ta ña ta coso ñivi chi ri. Cua ndachindo chi ri, ta cua quichi ndaca ndo chi riihya. 31 Tu cua nducu tuhun ñivi chi ndoñacundachi ndo chi ri, cua cati ndo ti chiniñuhun ra chahnu chi ri ―cati ra.

32Tacan cuu, ta quee ra ta ra cuahan ra,ta ni nihin ra chi ri cuhva cati ra. 33 Nuni ndachi ra chi ri buru can, ta quechahanducu tuhun ra chitoho ri chi ra ti:

―¿Ñacu ndachi ndo chi ri buru ya?―cati ra.

34 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ndachi ndi chi ri, vati chini ñuhun ra

chahnu chi ri ―cati ra.35Tacan cuu, ta ni chandaca ra chi ri nu

iyo ra Jesuu. Tiso ra ta ra sahma ra chata ri,ta sa ni tiso ra chi ra Jesuu siqui ri. 36Tacanni cuahan ra, ta chaqui ra ta ra sahma ra nuiti nu yaha ra. 37 Cha cua queta ra nu chani nuun chi yucu Olivo can, ta ndihi ñivichica chi ra quechaha cusii ini ñi. Nihinxaan cana chaa ñi, ta sacahnu xaan ñi chira Ndioo, vati cuaha xaan cuhva cha nisavaha ra Ndioo ndehe ñi, 38 ta cati ñi ti:

―¡Cahnu xaan rai cuu ra quichi cuendara chahnu Ndioo, ta cua cundaca ñahanra chi yo! ¡Na cua coo vii ra iyo iti siqui

Page 119: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 19:39 116 TUTU LUCA 20:14andivi! ¡Cahnu xaan rai cuu ra iyo iti siqui!―cati ñi.

39Tacan cuu, ta quechaha cahan uvi unira fariseo cha iyo tahan chi ñivi can. Catira ta ra chi ra Jesuu ti:

―Maestru, cati cun chi amigu cun ti nacutaxin ñi ―cati ra.

40 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cati yu ti tu cua cutaxin ñihya, cua

cana chaa maan yuu ya ―cati ra.41 Tacan cuu, ta yatin ñuun Jerusalén

queta ra Jesuu. Sa ndehe ra ñuun, taquechaha chacu ra cuenda ñivi can, 42 tacati ra ti:

―Cha cua cutuni ini ndo vitin yosocuhva cua coo mani ndo chi ra Ndioo cuniyu, soco nda vitin ta nda cua nda iti nuunña cua cuu ca cutuni ini ndo chacan. 43Cuaqueta quivi cua quichi ñivi cuxaan ini chindo ñuun ndo. Cua ticora ñi ñuun ndo,ta cua samondo ñi ñuhun yuhu ñuun, tandihi chiyo yu ñuun ndo cua cani tahanñi chi ndo. 44 Cua cani ñi ñuun ndo, tacua ndoyo ñuhun ndihi ndo. Ni iin ca yuuvehe ndo―ña cua ndoo siqui tahan chitichi ñuun ndo cua savaha ñi, vati ña chitondo ti ni quichi ra Ndioo ñuun ndo ―catira Jesuu cuenda ñivi ñuun Jerusalén can.

Tava ndaa ra Jesuu chi ñivi ndacundavaha ni ve ñuhun

(Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19; Jn. 2.13‑22)45 [Tacan cuu, ta queta ra Jesuu ñuun

Jerusalén.] Quihvi ra tichi soco ndavi veñuhun, ta quechaha tava ndaa ra chi ñivixico cuati suhva chi ñivi sata chi chi, 46 tacati ra chi ñi ti:

―Cha cati tutu Ndioo ti vehe ra Ndioocuu iin vehe nu cua cahan ñivi chihin ra,cati chi, soco cha ni savaha maan ndo chacuu chi iin vehe nu nducuiti run ñasuhu―cati ra.

47 Ndihi ni quivi chahan ra Jesuu veñuhun can, ta sacuaha ra chi ñivi can, ta rasutu chahnu chi ra sacuaha ley chahnu chindihi ra chanihin―nanducu ra cuhva chacua cahni ra ta ra chi ra, 48 soco ña chito rata ra cha cua savaha ra, vati tasoho xaanndihi ñivi can cha cahan ra Jesuu.

20Iyo ndatu chi ra Jesuu(Mt. 21.23‑27; Mr. 11.27‑33)

1 Iin quivi iyo ra Jesuu ve ñuhun, tasacuaha ra chi ñivi can. Cati tuhun ratuhun Ndioo chi ñi, ta quichi ra sutu

chahnu chi ra sacuaha ley chahnu chi rachanihin, 2 ta quechaha cati ra ta ra chi rati:

―Cua cati cun chi ndi ndaa cuu nu ninihun ndatu cha ni savahun ndihi cuhvacan. ¿Yoo chaha ndatu can chihun? ―catira ta ra.

3-4 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Iyo iin tuhun cua nducu tuhun xihne

chihin ndo. Cua cati ndico ndo chihin yu ani sacuanduta ra Juaan chi ñivi cuenda raNdioo iyo iti siqui andivi a sacuanduta rachi ñi cuenda ñivi ñuñivi ―cati ra.

5Tacan cuu, ta quechaha ndatuhun ra tara chi tahan ra, ta cati ra ta ra ti:

―Tu cua cati yo ti cuenda ra Ndioo nisacuanduta ra, cua nducu tuhun ra ñacuña chinu ini yo chi ra. 6 Tu cua cati yo ticuenda ñivi ñuñivi, cua cani ndihi ñivi yayuu chi yo, vati saxini ñi ti cahan ra cuendara Ndioo ―cati ra chi tahan ra.

7Chacan cuu cha cati ndico ra ta ra ti ñachito ra yoo chaha ndatu chi ra Juaan can.8Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chi ra tara ti:

―Ta ni cuhva ña cua cati yu chihin ndoyoo chaha ndatu chihin yu cha ni savahicuhva can ―cati ra.

Tuhun cuenda ra savaha ndavaha ni chira tachi yava

(Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11)9 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuu

cuhva ya chi ñivi can ti:―Iyo iin rai, ta ni tachi ra yava nu iyo

chiqui ra. Chaha ra tiñu chi ra cua satiñutatun, ta quee iti ra. Nahan xaan ndoo ranu cuahan ra, 10 ta queta quivi tachi ndicora musu ra nu iyo ra satiñu tatun chi itucan, vati cua cuhva racan suhva chiti canchi ra musu can, soco cani ra ta ra chi ra.Ñahni cha ni chaha ra chi ra, ta tachi ndicora chi ra. 11Tacan cuu, ta tachi ra cha vahacan inga musu ra. Ta ni cuhva cani ra ta rachi ra musu can. Savaha ra ta ra ndavahani chi ra, ta tachi ndico ra chi ra, ta ñahnichiti chaha ra chi ra. 12 Tacan cuu, ta ingandico tucumusu ra tachi ndico ra cha vahacan, soco sanicuehe ra satiñu tatun can chira, ta tava ndaa ra chi ra.

13 ’Tacan cuu, ta cati ra cha vaha canti: “Chite ñaan cha cuu cha cua savahi.Cua tachi yu chi ra cuu sehi. Vasi cuasacahnu ra satiñu tatun can chihin ra,”cati ra. 14 Tacan cuu, ta ndehe ra satiñucan ti vachi ra cuu sehe ra, ta quechaha

Page 120: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 20:15 117 TUTU LUCA 20:36ndatuhun ra chi tahan ra. Cati ra ti: “Sehera cuu rahya. Na cua cahni yo chi ra, vatitacan ni cua ndoo ndihi ndatiñu ra chi yo,”cati ra chi tahan ra. 15Tacan cuu, ta chahnira ta ra chi ra, ta tava ndaa ra iquin cuñura iti chata cora nu satiñu ra.

’Cua cati yuñaan cha cuu cha cua savahara chitoho can. 16 Cua cuhun ndico ra, tacua cahni ra chi ra satiñu tatun can, ta cuacuhva ra tiñu can chi inga ra ―cati ra.

Sa chini ra fariseo can tuhun ya, taquechaha cati ra ta ra ti:

―Ña vaha cha tacan ―cati ra ta ra.17 Ta ndehe ra Jesuu chi ra ta ra, ta cati

ra ti:―Cha cati tutu Ndioo cuenda yu ti:

Iyo iin yuu,ta cati ra sandaa vehe ti ña vaha chi,soco yuu can cha cuu yuu cahnu tutu vehe.Chacan ni savaha ra chahnu, cati tutu

Ndioo.18 Tu cua nduva ñivi chata yuu can, cuandoyoñuhunñi. Ta ni cuhva tu cua quehnichi siqui ñivi, cua ndoyo ñuhun ñi. [Tacanni cati ra Jesuu, vati tu ña cua cuinu ini ñivichi ra, cua ndoyo ñuhun ñi.]

Tuhun yoso cuhva cua tiahvi yo xuhunyoo chi ra cumi tiñu

(Mt. 21.45‑46; 22.15‑22; Mr. 12.12‑17)19 Suvi ni hora can cuni ra sacuaha ley

chi ra sutu chahnu tiin ra chi ra Jesuu, socoyuhvi ra ta ra chi ñivi can. Cuni ra tiin rachi ra, vati chito ra ti cuenda ra cahan raJesuu tuhun can. 20 Cuni ndehe ra ta rayoso cuhva cua savaha ra. Chacan cuu chatachi ra ta ra chi ra cua ndehe chi ra Jesuunu iyo ra. Cuhva ndacu rai vaha savahara ta ra, vati cuni ra cuni soho ra cha cuacahan ra Jesuu, soco cuni ra cha cua cahanra iin cha ndavaha ni, vati tacan, ta sa cuacuhva cuenda ra chi ra chi ra cumi tiñu.21 Chacan cuu cha cati ra ta ra chi ra ti:

―Maestru, chito ndi ti vaha xaancahun. Vaha xaan sacuahun chi ñivi,ta quihin cuenda cun chi ndihi cuii ñivi.Chito ndi ti iin cha ndicha ndicha catituhun cun yoso cuhva iyo raNdioo. 22¿Atuvaha cha cua cuhva ndi xuhun yoo chi raCésar ra cumi tiñu ñuun Roma a ña vaha?―cati ra.

23 Tacan cuu, ta nihin ra Jesuu cuhva tiña vahandacu ra ta ra. Chacan cuu cha catira chi ra ta ra ti:

24―Cua cuhva ndo iin xuhun chihin yu.¿Yochi xini ndiso chi? ¿Yochi sivi ndisochi? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Xini ra cumi tiñu cahnu ñuun Roma

ndiso chi chi sivi ra ―cati ra ta ra.25Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chi ra

ta ra ti:―Na cua cuhva ndo cha cuu chi ra cumi

tiñu can chi ra, ta chi ra Ndioo cua cuhvando cha cuu chi maan ra ―cati ra.

26 Chacan cuu cha ña ni cuu sandoyoñuhun ra ta ra chi ra Jesuu cuhva cati ndicora nu iyo ñivi can. Iyo xaan cuni ra ta racha cahan ndico ra Jesuu, ta ndoo taxin rata ra.

Nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuu yosocuhva cua natacu ndico ñivi tañu ñivi ndii

(Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27)27 Inga chaha, ta quichi ra saduceo nu

iyo ra Jesuu. Suvi ra saduceo can cuu racati ti ñahni cha cuanatacundico ñivi ndii.Quichi racan, ta quechaha cati ra chi raJesuu ti:

28 ―Maestru, nu ni taa ra Moisee tutucuenda yo iti chata, ta cati ra ti tu cua cuviiin rai, ta ña ta coo sehe ra chi ñasihi ra,cua quihin yani ra chi ña, ta cua coo rachi ña, vati tacan sa cua coo sehe ra chani chihi, cati ra Moisee. 29 Vitin cha iyoucha ra yani ra ta ra. Tandaha ra chanihinchi ñasihi ra, ta chihi ra. Ñahni sehe ñi nichacoo, ta chihi ra. 30Tacan, ta quihin ingara yani ra chi ña, ta tandaha ra chi ña. Nichihi tahan ra, ta ñahni sehe ñi ni chacoo.31 Tacan ni savaha tahan inga ra, ta chihitahan ra, ta ñahni sehe ra chacoo. Ta nicuhva tandaha ndihi ra yani ra ta ra chiña. Chihi ra ta ra, soco ñahni sehe ra tara ni chacoo. 32 Tacan cuu, ta queta quivichihi tahan maan ña ñahan can. 33 ¿Yochiñasihi cua cuu ña quivi cua natacu ndicoñivi ndii? Ña chito maan ndi, vati ucha raicuu ra ni tandaha chi ña ―cati ra saduceocan.

34Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chi rata ra ti:

―Vitin tichi quivi ya tandaha ra rai chiñi ñahan, 35 soco ñahni cha cua saxini ñivicuenda chacan quivi cua natacu ndico ñivindii, ta cua coo ñivi chi ra Ndioo. Tacanni cua coo ñivi cha iyo vaha cuenda raNdioo. 36 Quivi can ña cua cuu ca cuvi ñi,vati cua cuu ñi cuhva iyo ra tatun Ndioo.Sehe Ndioo cua cuu ñi, vati cua natacu

Page 121: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 20:37 118 TUTU LUCA 21:11ndico ñi tañu ñivi ndii. 37 Sanahan tahanra Moisee chi yo ti natacu ndico ñivi ndii.Nu ni taa ra yoso cuhva cha ni cayu iincuhu can cati ra ti ra chahnu Ndioo cuu rani sacahnu ra Abraham chi ra Isaac chi raJacob. Ndihi nduni tahan ra sacahnu chi raNdioo, cati ra. 38Ña cuu sacahnu ñivi ndiichi raNdioo, soco ñivi ni iyo ndito sacahnuchi ra, vati ndihi ñivi cua coo ndito ndicoñi ―cati ra.

39Tacan cuu, ta cati ndico ra sacuaha leyti:

―Vaha xaan cahun, maestru.Tacan ni cati ra, 40 vati yuhvi ra ta ra

nducu tuhun ca ra chi ra Jesuu.Yoso cuhva iyo tata ra Cristo(Mt. 22.41‑46; Mr. 12.35‑37)

41Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cati ñivi ti tata ra David cua cuu raCristo iti nuun, 42 soco cha ni cati suvi nira David cuenda ra Cristo nu tutu Salmo ti:Cati ra chahnu Ndioo chi ra cuu chitoho ra

David ti[cua cuhva ra ndatu chi ra],vati cua cunda ra chiyo ndaha cuaha ra

Ndioo,[ta cua cuhva ra tu ndee ini chihin ra,]43 ta cua sacanaan ra chi ndihi ñivi cuxaan

ini chihin ra,cati ra David iti chata. 44 Cati ra David tichitoho ra chi ra Cristo. Ña cati ra ti raCristo can cuu tata ra cha cua quichi itinuun. Iyo cha cua cati tahanñivi ti chitohora David chi ra ―cati ra Jesuu.

Cati ra Jesuu ti ña vaha ndacu ra sacuahaley chahnu

(Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54)45 Nu ni chini ndihi ñivi can, ta

quechaha cati ra Jesuu chi ra sacuaha chira ti:

46―Na cua saha vaha ndo cuenda yosocuhva ni ndacu ra sacuaha ley chahnu.Cuni xaan ra caca cuu ra, ta ndichin rasahma vaha. Cuni xaan ra cha cua sacahnuñivi chi ra nu chica ra iti nuyahvi. Cunixaan ra cunda ra tayu vaha ve ñuhun. Tani cuhva cuni ra cunda ra tayu vaha nuchachi ñivi, ta sacahnu ñi vico. 47 Suhuxaan ra ndatiñu ñi ñahan ndahvi, ta nahanxaan cahan ra chi ra Ndioo, soco vata racuhva cahan ra. Cuaha xaan ca cua cutunira sacuaha ley can ―cati ra.

21Cuhva samani iin ña ndahvi xuhun ña chi

ra Ndioo(Mr. 12.41‑44)

1Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu ti tihi ñiviricu xuhun ñi nu samani ñi chi ra Ndioo.2Ndehe tahan ra ti tihi tahan iin ña ndahviuvi xuhun cuati, 3 ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

―Cati yu iin cha ndicha chi ndo, vatitihi ndihi ñican xuhun ñi, soco cuaha xaanca tihi ña ndahvi can [cuenda ra Ndioo].4 Tacan cati yu, vati maan ñi samani ñi,ta cuaha xaan ca xuhun ñi iyo, soco maanña―ñahni cha iyo chi ña, ta chaha ñandihi cuii xuhun ña ―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua tani veñuhun can

(Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2)5 Ni vii cati ra sacuaha chi ra Jesuu ti

taqui xaan iyo yuu ve ñuhun, ta taqui xaansavaha ñivi nu samani ñi chi ra Ndioo. Nivii cahan racan, ta quechaha cati ra Jesuuchi ra ti:

6 ―Ndehe ndo yuu can. Ndehe ndo veñuhun can, soco cua queta quivi cua ndoyoñuhun chi. Cua tani ndihi yuu chi, vati ñacua ndoo ni iin yuu siqui tahan chi ―catira.

Cuhva cua coo nu cua cundihi quivi ya(Mt. 24.3‑28; Mr. 13.3‑23)

7 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunra ta ra chi ra ti:

―¿Ndaa quivi cua coo chacan, tamaestru? ¿Ñaan cuhva cua coo, ta sa cuacoto ndi ti cha queta quivi cati cun tuhunya? ―cati ra ta ra.

8 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua saha ndo cuenda, coto cua san-

dahyu ñahan ñivi chi ndo. Tuvi ñivi cuaquichi, ta cua cahan ñi sivi yu, ta cua catiñi ti ra Cristo cuu ñi, ta cua cati ñi ti chani queta quivi cha cua cundihi quivi ya,cua cati ñi. Ña cua cundicu ndo chi ñican.9Cua cuni soho ndo cha cua cati ñivi ti cuacoo cuati. Cua cani tahan ñivi, cua cati ñi,soco ña cua cuyuhvi ndo. Iyo cha cua cooxihna chacan. Ni cua nducuee ca, ta sa cuacundihi quivi ya.

10 ’Cua cani tahan ñivi iyo iin ñuhun chiñivi iyo inga ñuhun. 11 Nihin xaan cuataan, ta iyo nu cua coo tama. Iyo nu cuacoo cuehe. Yuhvi xaan cua coo ñivi, vatiiyo xaan cua coo cuhva iti siqui.

Page 122: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 21:12 119 TUTU LUCA 22:1

12 ’Ni cua cumani ndihi chacan, ta cuatiin xihna ñivi chi ndo, ta cua cani tahan ñichi ndo. Cua cuhva cuenda ñivi chi ndo chira iyo ve ñuhun nu sacahnu ñivi judío. Cuataa ñi chi ndo ve caa. Cua cundaca ñi chindo iti nuun ndihi ra cuu cumi tiñu, vatichica ndo cuenda yu. 13 Chacan cuu chacua cuhva ndo cuenda yoso cuhva iyo ndochihin yu. 14Ña cua saxini xihna ndo ñaantuhun cua cati ndico ndo. Ña cua saxinindo chi anima ndo, 15 vati yuhu cua cuhvecha chini tuni chi ndo. Yuhu cua cuhveñaan cha cuu cha cua cati ndico ndo, ta ñacua cuu cati ñivi cuni cuati chi ndo ti ñandicha. Ña cua cuu cahan ca ñi siqui ndo.16 Cua cuhva cuenda ñivi ndo chi ndo chira cumi tiñu. Cua cuhva cuenda sutu ndo,sihi ndo, yani ndo, cuhva ndo, amigu ndochi ndo chi ra, ta iyo ndo―cua cahni ñi chindo. 17 Cua cuxaan ini ndihi ñivi chi ndo,vati iyo ndo chihin yu, 18 soco ña cua cuusandoyo ñuhun ñi anima ndo. 19 Tu cuacundee ini ndo, cua coo ndito ndo chi raNdioo.

20 ’Cua ndehe ndo ti cua ticora ra san-daru ñuun Jerusalén, ta cua coto ndo tiyatin xaan cua ndoyo ñuhun ñuun can.21 Quivi can na cua cunu ndo―ndaa ndoiyo ñuhun Judea. Na cua cunu ndo itiyucu. Cua quee ndo―ndaa ndo iyo ñuunJerusalén, ta cua cunu ndo, ta ñivi iyotichi cuhu―cua quihvi ñi tichi ñuun can.22 Tacan ni cua savaha ndo, vati quivican cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi ñuunJerusalén can. Tacan ni cua tahan ñuuncan cuhva ni taa ra ta ra nu tutu Ndioonu ni quichi quivi. 23 Quivi can cua coo tundoho chi ñi ñahan ñuhun sehe. Cua cootu ndoho chi ñi ñahan iyo ve ni chaxi, vaticahnu xaan tu ndoho cua ndehe ñivi judíoiyo ñuhun can, ta xaan xaan cua nduxaanra Ndioo chi ñi quivi can. 24Cua cuvi ñi chimachete. Cua tiin ra sandaru can chi ñi, tacua tava ndaa ra chi ñi. Nda cua nda ndihiñuhun iyo nu ñuhun ñuñivi cua sacuhunra chi ñi. Cua sandoyo ñuhun cuii ra ñuunJerusalén can, ta rai cuu inga tucu ñivi iyoinga ñuhun cuu ra sandaru can. Tacan nicua coo ra nda cua nda cua queta quivi cuaquee ndico ra cuhva ni cati ra Ndioo.

Cua quichi ndico ra cuu sehe ñivi(Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37)

25 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra:]’Cahnu xaan cuhva cua coo iti siqui

andivi, vati cua sama ri nicandi, cua sama

ri yoo, cua sama ri tiñu cuhva iyo ri. Nuñuhunñuñivi ya cua cooxaan tundoho chindihi ñivi. Cua saxini xaan ñi, vati nihinxaan cua tahnu nu nduta, ta iyo xaan cuasacatin chi. 26 Cua cuni ñivi cuvi ñi, vatiyuhvi xaan ñi. Cua saxini xaan ñi ñaan chacuu cha cua coo nu ñuhun ñuñivi ya, vaticua tuñu ri nicandi chi ri yoo chi ndihi ritiñu. 27 Tacan, ta cua ndehe ñivi ti vachira cuu sehe ñivi tichi vico iti siqui andivi,ta cua coo ndihi cuii tu ndee ini chi ra,ta taqui ndicha ra cua cuu. 28 Quivi cuaquechaha coo ndihi chacan na cua saxinivaha ndo, vati yatin xaan cua queta quivicua cacu ndo chi ra Ndioo ―cati ra.

29 Cati ndico ra Jesuu cuhva ya chi ra tara ti:

―Cua saxini ndo yoso cuhva iyo yutuntusihva tiñi chi ndihi ca yutun. 30 Ndehendo ti cana ndaha chi, ta chito ndo ti chayatin xaan cua coo cha ihni. 31Ta ni cuhvacua ndehe ndo ti cua coo chi cuhva cati yu,ta cua coto ndo ti yatin xaan cua coo ñivichi ra Ndioo nu cua cundaca ñahan ra.

32 ’Cati ndicha yu chihin ndo ti ña cuacuvi ñivi iyo vitin, ta sa cua quechahacundaca ñahan ra Ndioo. 33 Cua quetaquivi cua naan ñuhun ñuñivi ya chi andiviya, soco ña cua naan tuhun cha cahin.

34 ’Cua saha vaha ndo cuenda chi ndo,coto cua saxini xaan ndo, ta cua coho ndo,ta cua cuni xini ndo, ta cua saxini xaan ndoyoso cuhva iyo ndo nu ñuhun ñuñivi ya.Cua saha vaha ndo cuenda chi ndo, cotoquii xaan cua quichi quivi cua quichi ndicora cuu sehe ñivi, 35 ta ña iyo vaha ndo, vaticuenda ndihi ñivi iyo nini cahnu nu ñuhunñuñivi ya cua quichi ra. 36 Cua saxini vahando ndihi ni quivi. Cua cahan ndo chi raNdioo ti cua coo tu ndee ini chi ndo, ta cuacacu ndo nu cua coo ndihi tu ndoho can,ta cua queta vaha ndo iti nuun ra cuu seheñivi ―cati ra Jesuu.

37 Chinucahni sacuaha ra Jesuu chi ñivive ñuhun, ta cha cuaa quee ra cuahan raiti yucu Olivo. 38Nahan xaan cuahan ndihiñivi nu iyo ra ve ñuhun, vati cuni ñi tasohoñi tuhun cahan ra.

22Saxini ra ta ra ti cua tiin ra chi ra Jesuu(Mt. 26.1‑5, 14‑16; Mr. 14.1‑2, 10‑11;

Jn. 11.45‑53)1Yatin xaan cua coo vico paan ña ndaa.

Suvi ni vico can cuu vico pascua, cati ñivi,[vati quivi can ni cacu ñivi ñi ñuhun Egipto

Page 123: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 22:2 120 TUTU LUCA 22:30

tiempu chahnu cuu chi]. 2 Tacan cuu, tananducu ra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu cuhva cha cua cahni ra ta ra chi raJesuu, soco yuhvi xaan ra ta ra chi ñivi.

3 Tacan cuu, ta quichi coo run Satanaachi ra Juda Iscariote can, ta iin ra tatunJesuu cuu ra. 4 Chacan cuu cha quee racuahan ra, ta quechaha cahan ra chi rasutu chahnu chi ra cuu xini chi ra sandaruve ñuhun. Ndatuhun ra ta ra yoso cuhvacua xico tuhun ra Juda can chi ra Jesuu.5 Chacan cuu cha quechaha cusii ini ra tara, ta cati ra ta ra ti cua cuhva ra xuhun chira. 6 Ndoo ra Juda can vaha, ta quechahanducu ra cuhva cha cua cuhva cuenda rachi ra Jesuu chi ra ta ra, ta cuni ra cuhvacuenda ra chi ra nu ña cua ndehe ñivi.

Sacahnu ra Jesuu vico nu ni cuxini ra chitatun ra

(Mt. 26.17‑29; Mr. 14.12‑25; Jn. 13.21‑30; 1Co. 11.23‑26)

7 Tacan cuu, ta queta quivi cha sacahnuñivi vico paan ña ndaa can, ta chahni ñita ñi iin ri mbee cuenda cha ni cacu ñiviñi tiempu chahnu. 8 Tacan cuu, ta tachira Jesuu chi ra Pedro chi ra Juaan [nu cuasacahnu ra vico can], ta cati ra chi ra ta rati:

―Cuahan ndo, vati cua tiso vaha ndonu cua cachi yo, ta cua sacahnu yo vico ya―cati ra.

9 Ta nducu tuhun ra ta ra chi ra ti:―¿Ndaa cuu nu cuni cun cha cua tiso

vaha ndi? ―cati ra.10 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua quihvi ndo ñuun, ta sa cua nata-

han ndo chi iin rai ndiso quii nduta. Cuacu ndicu ndo chi ra, ta vehe nu cua quihvira cua tiso vaha ndo. 11 Cua cati ndo chi raxu vehe can ti cha nducu tuhun ramaestrundaa iyo nu cua sacahnu ra vico ya chi rasacuaha chihin ra, cua cati ndo. 12 Tacan,ta sa cua sanahan ra iin vehe cahnu iyo ndasiqui nu iyo mesa nu iyo tayu. Tican cuatiso vaha ndo ―cati ra.

13 Tacan cuu, ta quee ra Pedro chi raJuaan, ta cuahan ra ta ra. Ni tahan ra tara cuhva cati ra Jesuu, ta ni tiso vaha ra tara nu cua sacahnu ra vico can.

14Tacan cuu, ta queta hora cha cua cachira ta ra, ta tuhva ra Jesuu chi ndihi ra tatunra yu mesa, 15 ta quechaha cati ra chi ra tara ti:

―Cuni xain sacahnu yu vico ya chihinndo, ta cua cachi yo icaa ni, ta sa cua cu

ndehi tu ndoho, ta cua cuvi yu. 16 Chahicuenda chi ndo ti ña cua sacahnu que vicoya nda cua nda quivi cua coo yo icaa ni nucua cundaca ñahan ra Ndioo ―cati ra.

17 Tacan cuu, ta quihin ra iin copa, tachaha ra iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, tacati ra ti:

―Quihin ndo copa ya, ta cua coho ndihindo chi chi. 18 Chahi cuenda chi ndo ti ñacua coho que nduxi chiti uva ya nda vitinta nda cua nda quivi cua cundaca ñahan raNdioo ―cati ra.

19 Tacan cuu, ta quihin ra iin paan.Chaha ndico tucu ra inga tiahvi ndioo chira Ndioo, ta natahvi ra paan can, ta chahara chi chi chi ra ta ra, ta cati ra ti:

―Paan ya cuu cuñu yu, vati cua cuvi yucuenda ndo. Tehen ni cua savaha ndo, taña cua naan ini ndo chihin yu ―cati ra.

20 Cha ndihi chachi ra ta ra, ta tacan nisavaha tahan ra chi copa can, ta cati ra ti:

―Copa ya cua coho ndo, vati cha iyovaha iin tuhun chaa chi ra Ndioo, vati cuacati yu niñi yu, ta cua cuvi yu cuenda ndo.

21 ’Iyo ra cua xico tuhun chihin yu, taicaa ni chachi ra chihin yu mesa ya. 22 Cuatahan ra cuu sehe ñivi cuhva ni cati raNdioo, soco cua coo tu ndoho chi ra cuaxico tuhun chihin yu ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunra ta ra chi tahan ra ndaa ra cuu ra cua xicotuhun chi ra.

Ndatuhun tahan ra ta ra ndaa ra cuu raicahnu ca

24 Inga hora, ta quechaha cahan yuhu ratatun ra chi tahan ra ndaa ra cuu rai cahnuca. 25 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Ndurai xaan ra cumi tiñu cha ndacañahan ra chi ñivi nu ñuhun ñuñivi ya,ta cati ñivi ti vaha xaan tindee ra chi ñi,26 soco ñavi tacan cua coomaan ndo. Ndaando cuu rai cahnu ca―cua tindee ndo chira luhu ca. Ndaa ndo cuu xini―cua tindeendo chi ra cuu musu. 27 Rai cha cuu chacahnu ca―racan cuu ra ndaa yu mesa, tara luhu ca cuu ra sayaha xita. Tacan ni iyoñivi ñuñivi, soco iye chi ndo, ta cui savani ta cua iin ra sayaha xita, [vati tindei chindo].

28 ’Cha indanaanndo chihin yu, ta ndehitu ndoho nu quichi quivi ya. 29 Cua cuhvetiñu chi ndo cuhva chani chaha ra suti tiñuchihin yu. 30 Chacan cuu cha cua coo ndochihin yu icaa ni nu cua cundaca ñahin, ta

Page 124: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 22:31 121 TUTU LUCA 22:52cua cuiso tahan ndo tiñu, vati cua cundacañahan tahan ndo chi ñivi Ndioo ―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua cati ra Pedroti ña nacoto ra chi ra

(Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Jn. 13.36‑38)31 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuu

chi ra Pedro ti:―Moon, cha nducu tuhun run Satanaa

chi ndo, vati cuni ndehe run a ña cuasavaha ndo cuati. 32Cha cahin chi ra Ndioocuenda maun, vati ña cua saña cun chachinu ini cun chi ra. Cua saña ihni ndicocun ndavaha ni cua savahun, ta sa cuacuhva cun tundee ini chi ra yani cun―catira.

33 Ta cati ra Pedro chi ra ti:―Ra chahnu, cha iyo ini yu cha cua

cuhin chihun ve caa, ta cua cuvi tahinchihun―cati ra.

34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Pedro, cati yu chihun ti ña cua

ndahyu nahan ri chitoho vitin nda cua ndacua cati cun uni hora ti ña nacoto cunchihin yu, ta sa cua ndahyu ri ―cati ra.

Cua queta hora cha cua ndehe ra Jesuu tundoho

35 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Nu ni quichi quivi ni tava tiñu yuchihin ndo, ta ña chahi cha cua cuiso ndoxuhun. Ña chahi cha cua cuiso ndo yunu.Ña chahi cha cua cunda chaha ndo. Ñachahi. ¿Atu iyo cha ni cumani chi ndoquivi can? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ñahni cha ni cumani chi ndi―cati ra.36Ta cati ndico tucu ra Jesuu chi ra ta ra

ti:―Vitin cua cuiso ndo xuhun. Cua cuiso

ndo yunu. Tu ñahni machete ndo iyo, nacua xico ndo sahma ndo, ta cua sata ndoiin chi. 37 Cati yu chi ndo ti cua coi cuhvani cati tutu Ndioo cuenda yu, vati cati chiti icaa ni cua coo ra chi ra savaha ndavahani, cati chi, vati tacan ni cua tahin cuhvacha iyo tuhun cuenda yu ―cati ra.

38 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ra chahnu, ¡jihna! Ihya cha iyo uvi

machete ―cati ra.Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cha iyo vaha cha tacan ―cati ra.Nu cuu chi Getsemaní cahan ra Jesuu chi

ra Ndioo(Mt. 26.36‑46; Mr. 14.32‑42)

39Tacan cuu, ta quee ra Jesuu cuahan ra.Cuhva iyo costumbre ra cuahan ra iti yucuOlivo, ta cuahan tahan ra sacuaha chi ra.40 Tacan cuu, ta queta ra nu cuahan ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cua cahan ndo chi ra Ndioo, vati ñacua quehni cava ndo nu cua savaha ndondavaha ni ―cati ra.

41 Tacan cuu, ta quee siin ra iin chiyo.Ña cani cuahan ra, ta chahnu chiti ra, taquechaha cahan ra chi ra Ndioo. 42 Cati rati:

―Tata, tu cua cuni cun, cua sanaun tundoho cua tahin vitin, soco cua savahuncuhva cuni maun. Ña cua savahun cuhvacuni yu ―cati ra.

43Tacan cuu, ta quichi iin ra tatunNdiooiti siqui andivi, ta chaha ra tu ndee inichi ra Jesuu. 44 Iyo ra Jesuu chi tu ndoho.Chacan cuu cha nihin xaan ca cahan ra chira Ndioo. Quee xaan tiin ra, ta quehni chinu ñuhun. Cuhva too niñi too chi, vati tiinxaan ra.

45 Tacan cuu, ta ni chacuinda ra nu nicahan ra chi ra Ndioo, ta cuahan ndico ranu iyo ra sacuaha chi ra. Ndehe ra ti quixira ta ra, vati cuihya xaan cuni anima ra tara, 46 ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña cua cusundo. Ndoyondo, ta cahanndo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha ñacua quehni cava ndo nu cua savaha ndondavaha ni.

Tiin ñivi chi ra Jesuu(Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Jn. 18.2‑11)

47 Ni vii cahan ra Jesuu, ta quichi ñivi.Tuvi ñivi cuu ñi, ta quichi ndaca ra Juda racuu tatun Jesuu chi ñi, ta tuhva ra nu indara Jesuu, ta taa yuhu ra chi ra. 48Tacan cuu,ta quechaha cati ra Jesuu chi ra ti:

―Juda, taa yuhu cun chihin yu ra cuusehe ñivi, ta xico tuhun cun chihin yu―cati ra.

49 Ndehe ra inda naan chi ra Jesuuñaan cha cuu cha cua savaha ñivi can, taquechaha nducu tuhun ra ta ra chi ra ti:

―¿Atu cua cani ndi chi ñi chi machetendi, ta ra chahnu? ―cati ra.

50 Tacan cuu, ta cani iin ra chi ra cuumusu ra sutu chahnu, ta laxin cuii chah-nda ra soho chiyo cuaha ra, 51 ta cati raJesuu ti:

―Saña ndo. Cha iyo vaha ―cati ra.Tacan cuu, ta tiso ra Jesuu ndaha ra

soho ra musu can, ta sanduvaha ra chi ra,52 ta quechaha cahan ra Jesuu chi ndihi

Page 125: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 22:53 122 TUTU LUCA 23:4ñi quichi nu iyo ra. Cahan ra chi ra sutuchahnu chi ra sandaru ve ñuhun chi rachanihin ta ra. Cati ra chi ra ta ra ti:

―Vachi ndo, ta naan ndo machete.Naan ndo garote. Naan ndo, ta cua tiinndo chihin yu cuhva tiin ndo chi rai cunicahni suhu. 53 Ndihi ni quivi iye chi ndove ñuhun, ta ña tiin ndo chihin yu, sococuu vitin. Iyo tu ndee ini chi ndo, vati naanxaan vitin ―cati ra.

Cati ra Pedro ti ña nacoto ra chi ra Jesuu(Mt. 26.57‑58, 69‑75; Mr. 14.53‑54, 66‑72;

Jn. 18.12‑18, 25‑27)54Tacan cuu, ta tiin ra ta ra chi ra Jesuu,

ta quee ra cuahan ra. Chandaca ra ta ra chira vehe ra sutu chahnu, ta cuahan tahanra Pedro ndicu chica ni ra. 55Tacan cuu, tasatahan tahan ra ta ra ñuhun nda mahñutihyo ra sutu chahnu can, ta ndaa tahan rata ra. Tacan cuu, [ta tuhva ra Pedro,] ta nichacunda tahan ra nu iyo ra ta ra. 56Ndaara Pedro nu cayu ñuhun can, ta ndehe iinña musu chi ra. Nihin xaan ndehe ña chira, ta quechaha cati ña ti:

―Chica tahan rahya chi ra ―cati ña.57 Ta cati ndico ra Pedro ti:―Ña nacote chi ra, sihi ―cati ra.58 Ña nahan, ta ndehe iin rai chi ra, ta

cati ra chi ra ti:―Cha chica tahun chi ra ta ra ―cati ra.Ta cati ndico ra Pedro ti:―Ña ndicha, xaa ―cati ra.59Cha yaha inga hora, ta cati ndico tucu

inga ra chi ra ti:―Ndicha ndicha chica rahya chi ra, vati

rai ñuhun Galilea cuu tahan ra ―cati ra.60 Ta cati ndico ra Pedro ti:―Ña chite ñaan cha cahun, xaa.Ni vii cahan ra Pedro tuhun can, ta

quechaha ni ndahyu ri chitoho. 61 Tacancuu, ta ndico coo ra chahnu Jesuu, tandehe ra chi ra Pedro, ta ni chacuhun ini raPedro can tuhunni cahan ra chahnu chi ra,vati cha cati ra chi ra ti uni hora cua cati rati ña nacoto ra chihin ra, ta sa cua ndahyuri chitoho quivi can, cati ra. 62 Tacan, taquee ra Pedro cuahan ra. Chacu xaan ra,ta cuihya xaan cuni anima ra.

Sacateni ra ta ra chi ra Jesuu(Mt. 26.67‑68; Mr. 14.65)

63 Iyo ra sacuenda chi ra Jesuu, tasacateni ra ta ra chi ra. 64 Chasi ra ta ranuun ra, ta cani ra chi ra. Tacan cuu, tacati ra ta ra chi ra ti:

―Cua cati cun vitin. ¿Yoo cani chihun?―cati ra.

65 Tacan cuu, ta cuaha xaan ca ndavahani cahan ra ta ra chi ra.

Yaha ra Jesuu nuun nducuiti ra chanihinta ra

(Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Jn. 18.19‑24)66 Cha vachi cundichin, ta nducuiti ra

chanihin. Nducuiti ndihi ra sutu chahnuchi ra sacuaha ley chahnu, ta quichi ndacara ta ra chi ra Jesuu nu nducuiti ra ta ra, tacati ra ta ra chi ra ti:

67―Cua cati cun, tu ndicha ti tava tiñura Ndioo chihun, ta ra Cristo cuun ―catira ta ra.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Tu cua cati yu chihin ndo, ña cua

cuinu ini ndo. 68 Tu cua nducu tuhun yuiin tuhun chi ndo, ña cua cahan ndico ndo.69Nda vitin ta nda cua nda iti nuun cua coora cuu sehe ñivi chi ra Ndioo, ta cua cuhvara Ndioo ndatu chi ra, vati iyo tu ndee inichi ra ―cati ra.

70 Tacan cuu, ta quechaha cati ra ta rachi ra ti:

―Tu tacan, yoho cuu sehe Ndioo―catira ta ra.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Suvi yu cui cuhva cati ndo ―cati ra.71 Tacan, ta cati ra ta ra chi tahan ra ti:―Ña cua cuni ñuhun ca yo testigu, vati

cha chini soho yo cuhva ni cati ra―cati rata ra.

23Yaha ra Jesuu iti nuun ra Pilato(Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Jn. 18.28‑38)

1 Tacan cuu, ta ni chacuinda ndihi ra tara, ta chandaca ra ta ra chi ra Jesuu nuunra Pilato. 2Tacan, ta quechaha tiso ra ta racuati ra Jesuu, ta cati ra ta ra ti:

―Ni ndehe ndi ti sandahyu ñahanrahya chi ñivi ñuun ndi. Ña chaha ra chacua cuhva ndi xuhun yoo chi ra cumi tiñuñuun Roma, ta cati ra ti maan ra cuu raCristo, ta cua cundaca ñahan ra chi ndi―cati ra ta ra chi ra Pilato.

3 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunra Pilato chi ra Jesuu ti:

―¿Atu maun cuu ra ndaca ñahan chiñivi judío? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cha cati maun―cati ra.4 Tacan cuu, ta cati ra Pilato chi ra sutu

chahnu chi ñivi can ti:

Page 126: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 23:5 123 TUTU LUCA 23:33―Ñahni cuati savaha rahya ―cati ra.5Tacan cuu, ta nihin xaan ca cati ra ta ra

ti:―Cha sandusaca ra chi ñivi. Nini cahnu

ñuhun Judea cha sacuaha ra chi ñivi, tasandusaca ra chi ñi nda ñuhun Galilea tanda cua nda ihya ―cati ra ta ra.

Yaha ra Jesuu iti nuun ra Herode6 Chini ra Pilato tuhun Galilea can, ta

quechaha nducu tuhun ra atu rai ñuhunGalilea cuu ra, cati ra, 7 ta cati ndico ra tara ti suvi ra cuu ra. Chacan cuu cha tachi raPilato chi ra Jesuu nuun ra Herode, vati iyora ñuun Jerusalén quivi can, ta tiñu maanra cuu chi, [vati ndaca ñahan ra ñuhunGalilea can]. 8 Tacan cuu, ta yaha ra Jesuuiti nuun ra Herode can, ta sii xaan cuni raHerode, vati nahan xaan cuni ra ndehe rachi ra Jesuu, vati chini xaan ra tuhun yosocuhva ni savaha ra Jesuu. Saxini ra ti vasicua savaha ra Jesuu iin cuhva. 9 Chacancuu cha cuaha hora nducu tuhun xaan raHerode chi ra, soco ñahni cha cahan ndicora Jesuu. 10 Inda tahan ra sutu chahnu chira sacuaha ley chahnu. Tiso xaan ra ta racuati ra Jesuu, ta nihin xaan cahan ra tara. 11 Tacan cuu, ta cuaha xaan ndavahani savaha ra Herode chi ra Jesuu. Ta nicuhva savaha ra sandaru iyo chi ra Herodendavaha ni chi ra. Sacateni xaan ra ta rachi ra, ta sacundichin ra ta ra sahma taquivaha chi ra, ta tachi ndico ra Herode chi ranuun ra Pilato. 12 Tacan cuu, ta quechahacuu ra Herode amigu chi ra Pilato quivican, vati nu ni quichi quivi can xaan initahan ra ta ra.

Cati ra Pilato ti cua cuvi ra Jesuu(Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15; Jn. 18.39―19.16)

13Tacan cuu, ta cana ra Pilato chi ra sutuchahnu chi ra chanihin chi ndihi ñivi, 14 taquechaha cati ra chi ñi ti:

―Cha quichi ndaca ndo chi rahya itinuin, ta cati ndo ti cha sandusaca ra chiñivi. Cha nducu tuhun xain chi ra iti nuunndo, ta ñahni cuati ra nanihin yu cuhvacati maan ndo. 15 Ta ni cuhva ñahni cuatira nanihin ra Herode, vati ni tachi ndicora chi ra chi ndi. Ñahni cha ni savaha ra, tacua cuvi ra. 16 Chacan cuu cha cua cani yuchi ra, ta cua sañe chi ra ―cati ra.

17 Cuhva iyo costumbre ra iyo cha cuasaña ra cumi tiñu can iin ra indi ve caa tichivico can. 18 Sandihi cati ra Pilato tuhunti cua saña ndico ra chi ra Jesuu, ta ndihiñican quechaha cuvaa ñi. Cati ñi ti:

―¡Cua quee ndaa ra Jesuu! ¡Chi raBarabaa cua saña cun! ―cati ñi.

19 Ta ra Barabaa can―cha sandusaca rachi ñivi ñuun can, ta cani tahan ra chira cumi tiñu can, ta chahni ra chi ñivi.Chacan cuu cha ndaa ra ve caa. 20 Cahanndico tucu ra Pilato chi ñi inga chaha, vaticuni ra saña ndico ra chi ra Jesuu, 21 soconihin xaan cuvaa ndico ñi, ta cati ñi ti:

―¡Cua cahni cun chi ra nu cruu! ―catiñi.

22 Inga ndico tucu chaha cha cuu unichaha cati ndico tucu ra Pilato chi ñi ti:

―¿Ñaan cha cuu ndavaha ni cha nisavaha rahya? Ñahni cuati ni savaha ra, tacua cuvi ra. Chacan cuu cha cua cani yuchi ra, ta sa cua sañe chi ra ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta nihin xaan cuvaa ndicoñi, ta cati ñi ti cua cahni ra chi ra nu cruu,ta cundee ñi cuhva cha cahan ñi. 24 Tacancuu, ta saxini ra Pilato ti cua savaha racuhva cati ñi. 25Chacan cuu cha saña ra chira ni chacuindi ve caa―ra ni sandusaca,ta ni chahni ra chi ñivi, vati chi maan raBarabaa can cuni ñivi, soco chi ra Jesuusavaha ra cuhva cuni ñivi can.

Chahni ra ta ra chi ra Jesuu nu cruu(Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Jn. 19.17‑27)

26 Tacan cuu, ta chandaca ra ta ra chira Jesuu nu cua cahni ra chi ra. Hora canquichi iin ra nani Simón, ta ra ñuun Cirenecuu ra. Iti chiqui quichi ra, ta tiin ra ta rachi ra, vati cua cuiso ra cruu savaha ra tara, ta iti chata ra Jesuu chica ra Simón can.

27 Tuvi xaan ñivi cuahan ndicu chi raJesuu. Cani ñi ñahan can pechu ñi, tandahyu chaa ñi, [vati ndahvi xaan cunianima ñi]. 28 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuuchi ñi, ta cati ra ti:

―Ndioho ñahan ñuun ya, ña cuandahyu ndo cuenda yu. Cua ndahyu ndocuenda maan ndo cuenda sehe ndo, 29 vaticua queta quivi cua ndehe ndo tu ndohochi sehe ndo, ta cua cati ndo ti sii cuniñi ñahan cha ñahni sehe, cua cati ndo,30 ta quivi can cua cuni ndihi ndo ti cuaquehni yucu can siqui ndo, ta cua cuvindo. 31 Tacan ni cati yu, vati ndehe ndocha tahan yuhu, ta ñahni cuati yu iyo.Chacan cuu cha cahnu xaan ca tu ndohocua coo chi maan ndo―cati ra.

32 Chandaca tahan ra ta ra chi inga uvira, vati cua cahni tahan ra ta ra chi ra, vaticahnu xaan cuati cha ni savaha ra ta ra.33 Tacan cuu, ta queta ra ta ra nu nani chi

Page 127: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 23:34 124 TUTU LUCA 24:1nu cuecu iquin xini ndii, ta tican taa ra tara chi ra Jesuu nu cruu. Ta ni cuhva taatahan ra ta ra chi uvi ra ni savaha ndavahani can. Iin ra taa ra ta ra chiyo ndaha cuahara Jesuu, ta inga ra taa ra ta ra chiyo ndahasatin ra. 34 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ra Ndioo ti:

―Tata, na cua cucahnu ini cun chi ra tara, vati ña chito ra ñaan cha cuu cha ndacura ―cati ra.

Tacan, ta quechaha siqui ra sandaru tara chi yuu cuati, vati cua ndehe ra yoo racua sacanaan, ta cua quihin ra sahma raJesuu. 35 Ta ñivi can―inda ñi. Ndehe ñi,soco cahan cateni ra chanihin ta ra. Catira ta ra cuenda ra Jesuu ti:

―Cha ni sacacu ra chi ñivi. Na cuasacacu tahan ra chimaan ra, tu ndicha ti nitava tiñu ra Ndioo chi ra, ta ra Cristo cuura ―cati ra ta ra.

36 Sacateni tahan ra sandaru chi ra Je-suu, vati tuhva ra nu ndaa ra nu cruu, tachaha ra vinu ndahvi chi ra, 37 ta cati ra chira ti:

―Tu ndicha ti cua cundaca ñahun chiñivi judío can, na cua sacacu cun chihun―cati ra.

38 Ndaa iin tutu xini cruu can, ta ndisochi tuhun ya ti: “Rahya cuu ra ndacañahan chi ñivi judío,” cati chi. Uni tuhunndiso chi, vati iin chi cuu tuhun griego, taiin chi cuu tuhun latín, ta iin chi cuu tuhunhebreo.

39 Nduni tahan ra ndaa ra nu cruu, taquechaha cahan iin ra ndavaha ni chi raJesuu. Cati ra ti:

―Tu ndicha ti ra Cristo cuun, na cuasacacu cun chihun, ta na cua sacacu tahunchi ndi ―cati ra.

40 Tacan cuu, ta nduxaan inga ra chiracan, ta cati ra chi ra ti:

―Ña yuhvi cun chi ra Ndioo, ta ini tundoho tahun tahan rahya. 41 Vaha chatahan yo tu ndoho ya, vati cha ni savaha yondavaha ni, soco ñahni ndavaha ni savahamaan ra ―cati ra chi ra.

42 Tacan cuu, ta cati ra chi ra Jesuu ti:―Yoho Jesuu, na cua cucuhun ini cun

chihin yu hora cua nihun tiñu ―cati ra.43 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cati yu iin cha ndicha chihun ti vitin

quivi ya cua coun chihin yu iti siqui andivi―cati ra.

Ni chihi ra Jesuu(Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Jn. 19.28‑30)

44 Cha hora cuu chi, ta naan xaan cuunini cahnu ñuhun can nda cua nda caauni cha cua ini, 45 vati ndunaan nuun rinicandi, ta ndata sava sahma ndita caa veñuhun. 46 Tacan cuu, ta nihin xaan canachaa ra Jesuu, ta cati ra ti:

―Tata, chaha cuenda yu anima yu chi-hun.

Tuhun can ni cahan ra Jesuu, ta ni chihira.

47Ndehe ra cuu xini chi ra sandaru canñaan cha cuu cha ni chacoo, ta quechahasacahnu ra chi ra Ndioo, ta cati ra ti:

―Ndicha ti ñahni cuati savaha rahya―cati ra.

48Ndehe ndihi ñivi nducuiti tican ñaancha ni tahan ra, ta quee ñi cuahan ñi. Caniñi pechu ñi, [vati cuihya xaan cuni animañi]. 49 Cha chica vihi ni chacuinda ndihiamigu ra Jesuu. Suvi ni tican ni chacuindatahan ñi ñahan ni quichi chi ra iti ñuhunGalilea, ta ndehe tahan ñi cha ni tahan ra.

Cha cuchi ra Jesuu(Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Jn. 19.38‑42)

50-51 Iyo iin rai nani José, ta ñuun Ari-matea cha iyo cuenda ñuhun Judea cuuñuun ra. Mandoni cuu ra, ta rai vahandicha cuu ra. Ña nduinuun ra chi ndihica ra chanihin ta ra cuhva ni savaha ra tara chi ra Jesuu. Suvi ra José can cuni ra coora chi ra Ndioo nu cua cundaca ñahan ra.52Chahan racan nuun ra Pilato, ta ni chicara iquin cuñu ra Jesuu chi ra. 53Tacan cuu,ta ni sanuun ra iquin cuñu ra nuun cruucan, ta ni tituvi ra sahma yaxin vaha chira. Tacan cuu, ta tihi ra iquin cuñu ra tichiyavi yuu, ta ña ta cuchi ñivi nu ni cuchi rachi ra Jesuu. 54Tican tihi ra chi ra, vati chayatin cua cuu chi quivi sábadu, ta iyo chacua cunda tatun ñi.

55 Chahan tahan ñi ñahan quichi chi raJesuu iti ñuhun Galilea. Ndicu ñi chi raJosé, ta ndehe ñi nu ni cuchi ra chi raJesuu. 56 Tacan cuu, ta cuahan ndico ñitichi ñuun, vati cua tiso vaha ñi cha vixinchahan cha cua cu cuhu ñi iquin cuñu ra.Tacan cuu, ta ni chacunda tatun ñi quivisábadu can cuhva cati ley chahnu.

24Natacu ndico ra Jesuu(Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Jn. 20.1‑10)

1 Tuvi inga quivi cha cuu domingu. Ninahan vihi, ta quee ñi ñahan can cuahanñi. Nu ni cuchi ra Jesuu cuahan ñi, ta ndiso

Page 128: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 24:2 125 TUTU LUCA 24:29ñi cha vixin chahan cha ni tiso vaha ñi,ta cuahan tahan inga ñi ñahan. 2 Quetañi tican, ta ndehe ñi ti cha sico tuvi ñiviyuu ndasi yuhu yavi yuu can. 3 Quihvi ñiiti tichi, soco ña ni nihin ñi iquin cuñu rachahnu Jesuu. 4 Ña nihin ñi cuhva ñaancha cuu chi, ta ndehe ñi ti indi uvi rai iinchiyo xiin ñi, ta nda cua tachan sahmandichin ra. 5Yuhvi xaan ñi ta ñi, ta ndeheñi nu ñuhun, ta quechaha cati ra rai canchi ñi ti:

―Ña vaha cha nanducu ndo chi ra Jesuunu ni cuchi ndii, ta rai ndito cuu ra. Ñaiyo ca ra ihya, vati cha ni natacu ndico ra.6 Cua cucuhun ini ndo yoso cuhva ni catira chihin ndo, ta ni vii iyo ra iti ñuhunGalilea. 7Quivi can cati ra ti cua xico tuhunñivi chi ra cuu sehe ñivi, ta cua tiin ñivindavaha ni chi ra. Tacan, ta sa cua cuvira nu cruu, ta cua yaha uni quivi, ta cuanatacu ndico ra, cati ra Jesuu ―cati ra tara.

8Tacan cuu, ta ni chacuhun ini ñi tuhunni cahan ra Jesuu. 9Quee ñi tichi yuu can,ta cuahan ñi nu iyo cuiti ndihi uchi iin ratatun Jesuu chi ndihi ca ñivi can, ta chahañi cuenda ndihi cha ni tahan ñi. 10 Taña María Magdalena chi ña Juana chi ñaMaría sihi ra Jacobo chi inga ñi ñahan cancuu ñi chaha cuenda chi ra tatun ra ñaancha ni tahan ñi, 11 soco saxini ra ta ra ti ñachito ñi ñaan cha cahan ñi, ta ña chinu inira ta ra chi ñi.

12 Tacan cuu, ta chacuinda ra Pedro.Quee ra chinu ra, ta cuahan ra nu iyoyuu nu ni cuchi ra Jesuu. Ndehe ra ititichi, ta ndehe ra ti caa siin sahma cha nichacuituvi ra. Tacan cuu, ta cuahan ra itivehe ra, ta iyo xaan cuni ra. Ña nihin racuhva ñaan cha cuu cha ni chacoo.

Cuahan uvi ra iti ñuun Emauu(Mr. 16.12‑13)

13 Tacan cuu, ta ini quivi can quee itiuvi ra, ta cuahan ra iti ñuun nani Emauu.Vasi queta uvi hora, ta cua queta ra ticancha ni quee ra ñuun Jerusalén. 14 Tacan,ta ndihi tuhun cha ni tahan ra Jesuu quivican ndatuhun ra ta ra nu cuahan ra. 15Nuni ndatuhun ra chi tahan ra, ta suvi raJesuu tuhva nu cuahan ra ta ra, ta icaa nicuahan ra chi ra ta ra, 16 soco ña chaha raNdioo cha ndundichin vaha ndehe ra ta ra.Chacan cuu cha ña nacoto ra ta ra chi raJesuu. 17 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―¿Ñaan tuhun cuu cha ndatuhun ndoiti nu cuahan ndo? ¿Ñacu ña sii cuni ndo?―cati ra.

18 Tacan cuu, ta cati ndico iin ra naniCleofa ti:

―¿Atu iyo maun ñuun Jerusalén, ta ñachito cun ñaan cha cuu cha ni chacoo tichiquivi ya, vati chito ndihi ñivi? ―cati ra.

19 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―¿Ñaan cha cuu cha ni chacoo? ―cati

ra.Ta cati ra ta ra chi ra ti:―Ña chito cun ñaan cha ni tahan ra

nani Jesuu ra ñuun Nazaret. Ni cahan racuenda ra Ndioo, ta cahnu xaan cuhva nisavaha ra. Taqui xaan tuhun cahan ra chiñivi iti nuun ra Ndioo. 20Cha ni tiin ra sutuchahnu chi ra chanihin ta ra chi ra, ta nichaha cuenda ra ta ra chi ra chi ra cumitiñu, ta ni cati ra ti cua cuvi ra, ta ni chahnira chi ra cha ni taa ra chi ra nu cruu. 21Chasaxini ndi ti maan ra cuu ra cua quichi, tacua sacacu ra chi ndi chi ndihi ñivi judíonu iyo ndi chi tu ndoho, ta vitin cha quetauni quivi chani yaha chacan. 22Ta iyo xaancuni ndi cha cahan uvi ñi ñahan tahan ndi,vati ni nahan vihi ni chahan ñi nu ni cuchira, 23 ta ña nihin ñi iquin cuñu ra. Quichindico ñi, ta cati ñi ti ndehe ñi chi uvi ratatun Ndioo, ta cati ra ti ni iyo ndito ndicora Jesuu. 24 Tacan ni cuu, ta chahan tahanuvi ra tahan ndi nu ni cuchi ra, ta ndehetahan ra cuhva ni cati ñi ñahan can, socoña ni ndehe ra chi ra Jesuu ―cati ra ta ra.

25Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ñahni cha chini tuni iyo chi ndo.[Tondoxaanxini ndo.] Cuee xaan, ta chinuini ndondihi cha ni cati ra ni cahan cuendara Ndioo nu ni quichi quivi. 26 Iyo cha cuandehe xihna ra Cristo tu ndoho can, ta sacua quihvi ra nu iyo ra Ndioo ―cati ra.

27 Tacan cuu, ta quechaha sanducachinra Jesuu ndihi tuhun iyo nu tutu Ndioocuenda ra. Chaha ra cuenda chi ra ta ra,ta quechaha cati tuhun ra yoso cuhva chani taa ra Moisee nda cua nda ni queta ranu iyo tuhun cha ni taa ndihi ra ni cahancuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi ya.

28Tacan cuu, ta cha cua queta ra ta ra nucuahan ra, ta savaha ra Jesuu ta iin cha cuayaha ra iti nuun ra ta ra, 29 soco sanini rata ra chi ra ti cua ndoo nuun ra chi ra ta ra,ta cati ra ta ra chi ra ti:

Page 129: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU LUCA 24:30 126 TUTU LUCA 24:53―Cua ndoo nuun cun chi ndi, vati cha

ni chiso nicandi, ta cua cuaa vitin―cati rata ra.

Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuu chi ra ta ra,vati cua ndoo nuun ra chi ra ta ra. 30 Chaiyo ra ta ra yu mesa, ta quihin ra Jesuu iinpaan, ta chaha ra iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta natahvi ra chi chi, ta chaha ra chichi chi ra ta ra. 31 Tacan cuu, ta quechahandundichin vaha ndehe ra ta ra. Nu ninacoto vaha ra cha ra Jesuu cuu ra, ta naanihni ni ra nu iyo ra ta ra. 32 Quechaha catira chi tahan ra ti:

―Vaha xaan cuni anima yo, ta cahanra nu quichi yo nu ni sanducachin ra tutuNdioo chi yo ―cati ra.

33Tacan cuu, ta ni chacuinda ndico ra tara suvi ni hora can, ta cuahanndico ra ta raiti ñuun Jerusalén, ta nihin ra ta ra chi ratatun ra Jesuu nu iyo cuiti ra chi ñivi tahanra, 34 ta quechaha cati ra ta ra chi ñi ti:

―Cha ndicha ti natacu ndico ra chahnu,ta ndehe ra Simón chi ra ―cati ra.

35 Tacan cuu, ta chaha ra ta ra cuendañaan cha cuu cha ni tahan ra ta ra iti.Chaha ra ta ra cuenda yoso cuhva niquechahanacoto ra chi ra Jesuununi tahvira paan.

Ndehe ñivi sacuaha chi ra Jesuu chi ra(Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Jn. 20.19‑23)

36 Ni vii chaha ra ta ra cuenda chi ñivitahan ra, ta cha quihvi ra Jesuu ndamahñunu iyo cuiti ñi, ta quechaha cati ra Jesuuchi ñi ti:

―Na cua coo vii ndo ―cati ra.37 Tacan cuu, ta yuhvi xaan yuhvi xaan

cuni ñi cha ndehe ñi chi ra Jesuu. Saxini ñiti xiñahñu ndii cuu ra, 38 ta quechaha catindico ra Jesuu chi ñi ti:

―Ña vaha cha saxini xaan ndo. Ña vahacha yuhvi cuni ndo chi anima ndo. 39 Cuandehe ndo ndahi. Cua ndehe ndo chahi,vati yuhu cui. Cua tiin ndo chihin yu,ta cua ndehe ndo, vati ñahni iquin runxiñahñu ndii. Ñahni cuñu run, ta ndehendo ti iyo cuñu yu. Iyo iquin yu.

40 Tacan cati ra Jesuu, ta sanahan randaha ra. Sanahan ra chaha ra. 41 Ni viicumani, ta cua cuinu vaha ini ñi, vati siixaan cuni ñi. Iyo xaan cuni ñi, ta cati ndicotucu ra chi ñi ti:

―¿Atu ñahni cha cua cachi yu ihya?―cati ra.

42Tacan cuu, ta chahañi iin pedazu tiacatihyo chi nduxi ñuñu. 43 Quihin ra chi

chi, ta nuun ni ndehe ñi chachi ra chi chi.44 Tacan cuu, ta cati ra chi ñi ti:

―Ndihi cha ni tahin ni cati tuhin chihinndo, ta ña ta cuvi yu. Chahi cuenda chindo ti iyo cha cua queta ndihi tuhun iyonu tutu Ndioo cuenda yu yoso cuhva ni taara Moisee ley chahnu ta yoso cuhva ni taara ni cahan cuenda ra Ndioo nu ni quichiquivi ta yoso cuhva ni taa ra ta ra nu tutuSalmo―cati ra.

45Tacan cuu, ta chaha ra Jesuu cha chinituni chi ñi. Chacan cuu cha quechahacutuni ini ñi tutu Ndioo. 46 Cati ra chi ñiti:

―Cati tutu Ndioo ti cua ndehi tu ndoho,ta cua cuvi yu, soco cua yaha uni quivi, tacua natacu ndique tañu ñivi ndii. 47 Cuacati tuhun ñivi chi ndihi ñivi ñuñivicuenda yu, vati yuhu ra Cristo cui. Cuaquechaha cati tuhun ñi chi ñivi iyo ñuunJerusalén, ta cua cati ñi ti na cua saña ihniñi cuati ndacu ñi, ta sa cua cucahnu ini raNdioo cuati can chi ñi. 48 Cha ni ndehemaan ndo ndihi cha ni tahin, ta sa cuacuhva ndo cuenda chi ñivi. 49 Cua tachi yuchi ra Tati Ndioo chi ndo cuhva ni cati sutinu ni quichi quivi. Cua cuatu ndo chi raihya ñuun ya nda cua nda cua quichi ra itisiqui andivi, ta cua coo tu ndee ini chi ndo―cati ra.

Ndaa ra Jesuu iti siqui andivi(Mr. 16.19‑20)

50Tacan cuu, ta ni chandaca ra Jesuu chiñi. Nda ñuun Betania cuahan ñi. Tacancuu, ta sandaa ra ndaha ra, ta cahan viira chi ñi. 51 Ni vii cahan vii ra chi ñi,ta cuahan ra, ta iti siqui andivi ndaa ra.52 Tacan cuu, ta cuahan ndico ñi iti ñuunJerusalén. Sii xaan cuni ñi, 53 ta ndihi niquivi iyo ñi ve ñuhun, ta sacahnu ñi chi raNdioo. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 130: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 1:1 127 TUTU JUAAN 1:27

TUHUN VAHA CHA NI TAARA CHAHNU JUAANRai ndicha cuu ra cahan tuhun Ndioo

1Nda ni xihna cuii ña ta quetuvi ñuhunñuñivi, ta ni vii iyo ra cahan tuhun yosocuhva iyo ra Ndioo. Iyo ra chi ra Ndiooquivi can, ta Ndioo cuu tahan ra. 2 Iyora chi ra Ndioo nda ni xihna cuii, 3 ta nisavaha ra ndihi cuii cha iyo. 4 Maan rani savaha cha iyo ndito ndihi cuii cha iyo.Chacan cuu cha iyo cha chini tuni chi ñiviñuñivi cuenda ra Ndioo, vati racan cuusava ni ta cua iin ñuhun ndichin. 5 Quetatuhun cuenda maan ra nu iyo ñivi ndacundavaha ni, soco ña nituni ini ñi yosocuhva iyo ra.

6Ni chacoo iin rai nani Juaan. Tava tiñura Ndioo chi ra, 7 ta quichi ra Juaan can,vati cua cati tuhun ra. Cua cati tuhun rayoso cuhva iyo ra cuu sava ta cua ñuhunndichin can. Cati tuhun ra Juaan, vati cuacuinu ini ñivi chi ra cuu ra Cristo, vaticati tuhun ra tuhun can. 8 Ñavi ra Juaancuu ra cuu sava ta cua ñuhun ndichin can,soco maan ra cati tuhun ra yoso cuhva iyoracan. 9Ni quichi ra cuu rai ndicha can. Niquichi ra cuu ra cua cuhva cha chini tunichi ndihi ñivi, ta nu ñuhun ñuñivi ya niquichi ra.

10 Maan ra ni savaha ñuhun ñuñivi ya,ta ni chacoo ra nu ñuhun ñuñivi, soco ñanacoto ñivi ñuñivi yoo rai cuu ra. 11 Yahara nu iyo ñivi ra, soco ña quihin cuenda ñichi ra. 12Ñivi quihin cuenda chi ra cuu ñivichinu ini chi ra. Chi ñican chaha ra tu ndeeini, ta ñivi Ndioo cuu ñi. 13Ñivi Ndioo cuuñi, vati tacan ni cuni ra Ndioo. Ñavi cuhvacuni ñivi ñuñivi cuu chi, soco cuhva cunira Ndioo cuu chi, vati ñavi cuhva cuni ñivicha cua coo sehe ñi cuu chi.

14 Ihya nu ñuhun ñuñivi ya cha ni cacutahan ra cuu ra cahan tuhun Ndioo. Nichacoo tahan ra chi maan ndi, ta chandehe ndi cha cahnu xaan rai cuu ra cuhvaiyo ra Ndioo sutu ra. Cahnu xaan rai cuura, vati iin tuhun ni sehe sutu ra cuu ra, taiyo xaan tu manini chi ra. Ndicha ndichaiyo ra. 15 Cha chaha ra Juaan cuenda yosocuhva iyo ra, vati cati ra ti:

―Cuenda rahya chahi cuenda nu quichiquivi, vati cati yu ti iti nuin vachi iin rai,soco cahnu xaan ca rai cuu maan ra, vatixihna cuii ca cha ni iyo ra ―cati ra.

16 Iyo xaan tumanini chi ra. Chacan cuucha savaha xaan ra tu manini chi maan yo.17 Moisee cuu ra ni sayaha ley Ndioo chaxihna cuii, soco ra Jesucristo cuu ra savahatu manini chi yo. Maan ra cuu ra ndichandicha. 18 Ña ta ndehe ñivi chi ra Ndioo.Iin tuhun sehe ra cuu ra iyo chi ra icaa ni,ta racan cuu ra chaha cuenda yoso cuhvaiyo sutu ra.

Ni cati tuhun ra Juaan ra sacuandutacuenda ra Jesucristo

(Mt. 3.11‑12; Mr. 1.7‑8; Lc. 3.15‑17)19 Ni tava tiñu ra judío ra iyo ñuun

Jerusalén chi ra sutu chi ra levita nu iyora Juaan, vati cua nducu tuhun ra ta ra chira yoo rai cuu ra. Chehe cuu tuhun ni catituhun ra Juaan. 20 Ña sandahyu ñahan rachi ra ta ra, soco cati tuhun cachin ra chira, vati cati ra ti:

―Ñavi ra cua sacacu chi ndo cuu yuhu―cati ra.

21 Ta nducu tuhun ndico tucu ra chi rati:

―¿Yoo rai cuun? ¿Atu ra Elía ra ni ca-han tuhun cuenda ra Ndioo cuun? ―catira ta ra.

Ta cati ndico ra Juaan ti:―Ñavi racan cuu yuhu―cati ra.Nducu tuhun ndico tucu ra ta ra ti:―Cha cua quichi iin rai cua cahan

cuenda ra Ndioo. ¿Atu yoho cuu ra?Ta cati ndico ra Juaan ti:―Ñavi.22Nducu tuhun ndico tucu ra ta ra chi ra

ti:―¿Yoo rai cuun? Cua cati ndicon, vati

iyo cha cua cati ndico ndi chi ra ni tava tiñuchihin ndi. Vitin cua cati cun yoo rai cuun―cati ra ta ra.

23 Ta cati ndico tucu ra Juaan chi ra ti:―Yuhu cana chaa tichi cuhu, ta cati yu

ti cua tiso vaha ñivi iti nu cua yaha rachahnu cuhva ni cati ra Isaía ra ni cahancuenda ra Ndioo iti chata tiempu chahnu―cati ra.

24 Ta ra quee iti nuun ra fariseo can25nducu tuhun ra chi ra Juaan ti:

―¿Ñacu sacuanduta cun chi ñivi, vatiñavi ra Cristo cuun, ta ni ñavi ra Elía cuun,ta ni ñavi ra cahan cuenda ra Ndioo cuun?―cati ra.

26 Ta cati ndico ra Juaan chi ra ta ra ti:―Sacuandute chi nduta, soco cha iyo

iin rai iti nuun ndo―ña nacoto ndo chi ra.27Vachi ra iti nuin, [soco cahnu ca rai cuu

Page 131: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 1:28 128 TUTU JUAAN 1:50ra]. Ñahni yavi ndai iti nuun ra. Chacancuu cha ña cuu cunda tohi, ta ndachi yutiendu ndichan ra ―cati ra Juaan.

28 Chacan cuu tuhun ni cati ra Juaan itiñuun Betábara inga chiyo yuta Jordán nusacuanduta ra chi ñivi.

Maan ra Jesuu cuu sava ta cua mbeeNdioo

29 Tuvi inga quivi, ta ndehe ra Juaan ticha vachi ra Jesuu nu iyo ra, ta quechahacati ra Juaan ti:

―¡Jihna! Cha vachi ra cuu sava ta cuambee Ndioo. Cua sanaan ra cuati ndacuñivi ñuñivi. 30 Cha cati yu cuenda racanti iti nuin vachi iin rai, ta cahnu xaan carai cuu ra, vati nda ni xihna ca cha iyo ra.31 Ña nacote chi ra, soco yuhu quichi, tasacuandute chi ndo chi nduta. Chacan cuucha cua coto ñivi Israel yoo rai cuu racan―cati ra Juaan.

32 Cati tuhun tahan ra Juaan ti:―Chani ndehi ti cha quichi nuun raTati

Ndioo iti siqui andivi cuhva quichi nuuniin ri paloma, ta ndoo ra chi ra Jesuu. 33Ñanacote chi racan, soco iyo iin ra ni tavatiñu chi yu, ta cati ra ti cua sacuanduta yuchi nduta. Racan cuu ra cati chihin yu ticua ndehi ti cua quichi nuun ra Tati Ndioo,ta cua ndoo ra chi iin rai. Racan cuu ra cuatachi chi ra Tati Ndioo chi ndo. 34Yuhu chani ndehi ti racan cuu ra cuu sehe Ndioo.Chacan ni chahi cuenda chi ndo ―cati raJuaan.

Nducu Jesuu chi rai cua sacuaha chi ra35 Tuvi inga quivi, ta iyo ndico ra Juaan.

Iyo ra chi uvi ra chica chi ra, 36 ta ndehe raJuaan nu yaha ra Jesuu, ta quechaha cati rati:

―Racan cuu ra cuu sava ta cua mbeeNdioo ―cati ra.

37 Chini soho ra chica chi ra cha ni catira, ta quechaha ndicu ra chi ra Jesuu.38Ndico coo ra Jesuu, ta ndehe ra chandicura ta ra chi ra, ta quechaha nducu tuhun rachi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha nanducu ndo?Ta cati ndico ra chi ra Jesuu ti:―Maestru, ¿ndaa iti iyo vehe nu iyo

cun? ―cati ra.39 Ta cati ra Jesuu ti:―Nahan ndo, ta cua ndehe ndo ―cati

ra.Chacan cuu cha cuahan ra ta ra chi ra, ta

ndehe ra nu iyo ra, ta ndoo nuun ra chi raquivi can, vati cha cua ini xaan.

40 Iin ra cuu ra Ndree yani ra SimónPedro, ta cha chini ra tuhun ni cahan raJuaan, ta ndicu ra chi ra Jesuu. 41Nanducuxihna ra Ndree can chi ra Simón yani ra, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Cha ni ndehe ndi chi ra cuu Cristo―cati ra. [Tacan cati ñi, vati cua sacacura cuu Cristo can chi ñi nu iyo ñi chi tundoho.]

42Tacan cuu, ta ni chandaca ra chi ra nuiyo ra Jesuu, ta ndehe ra Jesuu chi ra Pedro,ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Simón, sehe Jonaa cuun, soco Cefacua cunani cun ―cati ra. Tuhun Cefa cancuu Pedro chi tuhun cahan maan ñi.

Cana ra Jesuu chi ra Felipe chi ra Natanael43Tuvi inga quivi, ta cuni cuhun ra Jesuu

iti ñuhun Galilea, ta ndehe ra chi ra Felipe,ta quechaha cati ra Jesuu chi ra ti:

―Na coho ―cati ra.44 Ra ñuun Betsaida cuu ra Felipe can,

ta ini ñuun can cuu ñuun ra Ndree chi raPedro. 45 Cuahan ra Felipe, ta nanducu rachi ra Natanael, ta quechaha cati ra chi rati:

―Chito cun yoso ni cati ra Moisee yosoni cati ra ni cahan cuenda ra Ndioo itichata ti cua coo iin rai cahnu iti nuun. Chani ndehe ndi chi ra, ta Jesuu sehe José cuura. Ra ñuun Nazaret cuu ra ―cati ra.

46 Ta cati ndico ra Natanael chi ra ti:―Ña ta ñahni cha vaha cha iyo iti ñuun

Nazaret ―cati ra.Ta cati ndico ra Felipe ti:―Nahan, ta cua ndehun―cati ra.47Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu cha vachi

ra Natanael nu iyo ra, ta quechaha cati racuenda ra Natanael can ti:

―Ihya iyo iin ra ndicha ñuhun Israel, taña tuhva ra sandahyu ñahan ra ―cati raJesuu.

48 Ta quechaha cati ra Natanael can chira Jesuu ti:

―¿Yoso cuhva nacoto cun chihin yu?Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña ta cana ra Felipe chihun. Ni vii iyo

cun nu vati yutun tusihva ican, ta ndehichihun―cati ra.

49 Ta cati ra Natanael ti:―Maestru, maun cuu ra cuu sehe

Ndioo. Maun cuu ra ndaca ñahan chi ñiviIsrael ―cati ra.

50 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:

Page 132: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 1:51 129 TUTU JUAAN 2:22―Chinu ini cun chihin yu, vati cati yu ti

cha ndehi chihun nu vati can. Cahnu xaanca cha cua ndehun―cati ra.

51Ni vii cati ra Jesuu chi ra:―Ndicha ndicha cati yu ti cua ndehun

nu cua nuna iti siqui andivi, ta cua nuunra tatun Ndioo nu iyo yu, vati ra cuu seheñivi cui, ta cua ndaa ndico ra tatun Ndioocan ―cati ra Jesuu.

2Ni chacoo vico tandaha iti ñuun Caná

1 Yaha uni quivi, ta ni chacoo iin vicotandaha iti ñuun Caná cha iyo cuendañuhun Galilea. Tican cuahan sihi ra Jesuu,2 ta cuahan tahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra, vati cha cana ñahan tahan ñivi canchi ra. 3 Tacan, ta queta hora cha ni ndihinduta chiti uva chihi ñi, ta quechaha catisihi ra Jesuu chi ra ti:

―Ñahni ca nduta chiti uva iyo.4 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Ña cua tichahun, yaa. Ña ta queta

hora cha cua coto ñivi yoo rai cui―cati ra.5 Tacan cuu, ta cati sihi ra chi ra tiso

mesa ti:―Cua savaha ndo ndihi cha cua cati ra

―cati ña.6 Ican cha iyo iñu quii nahnu. Yuu cuu

chi, ta vasi queta ciendu litru nduta chatahan iin iin chi, tu cha chitu chi. Iyochi cuenda costumbre ñivi judío can, vatindoo ndaha ñi. Ndoo coho ñi. Chacan tiñuiyo chi, 7 ta quechaha cati ra Jesuu chi ratiso mesa can ti:

―Cua sacutu ndo quii can chi nduta―cati ra.

Tacan cuu, ta chani sacutu ra chi chi ndacua nda yuhu chi vaha vaha, 8 ta cati ndicora Jesuu ti:

―Vitin cua tava ndo chi chi, ta cuacundaca ndo chi chi chi ra cuu xini ―catira.

Tacan cuu, 9 ta taa yaa ra cuu xini cannduta chiti uva can, ta ña chito ra ndaaiti quichi chi, soco chito vaha ra tiso mesacan, vati cha naquihin maan ra nduta can.Tacan cuu, ta cana ra cuu xini chi ra nitandaha can.

10 Ta quechaha cati ra chi ra ti:―Tuhva ñivi chaha ñi nduta vixin vaha

xihna cuii, ta quechaha chini ñivi. Tacancuu, ta sa cua cuhva ñi cha ndahvi, socomaun cha ni cumi cun nduta vixin vahanda cua nda vitin. [Vaha xaan cha nisavahun] ―cati ra.

11 Chacan cuu cuhva ni savaha ra Jesuucha xihna cuii, ta iti ñuun Caná cha iyocuenda ñuhun Galilea savaha ra chi chi.Savaha ra Jesuu cuhva can, vati cua cotoñivi ti iyo tu ndee ini chi ra. Tacan cuu, tara sacuaha chi ra―chinu ini ra chi ra.

12 Tacan cuu, ta cuahan ra iti ñuun Ca-pernaum, ta cuahan tahan sihi ra chi yanira chi ra sacuaha chi ra. Ndihi ñi cuahanchi ra, ta ndoo nuun ñi suhva quivi.

Tava ndaa ra Jesuu chi ñivi ndacundavaha ni tichi soco ndavi ve ñuhun

(Mt. 21.12‑13; Mr. 11.15‑18; Lc. 19.45‑46)13 Cha yatin cua coo vico cuenda cha

ni cacu ñivi judío ñuhun Egipto tiempuchahnu, ta cuahan ra Jesuu iti ñuunJerusalén. 14 Tican tichi soco ndavi veñuhun ndehe ra cha xico ñivi sundiquin.Xico ñi mbee. Xico ñi paloma. Xico ñi, taiyo tahan ra sama xuhun ñivi tichi tican.15 [Chacan ni ndehe ra Jesuu, ta quechahanduxaan ra.] Chacan cuu cha quihin ra iinñiin cua cani ra chi ñivi can, ta sacunu rachi ñi ndacu chacan. Tacan ni tava ndaara chi ñi iti chata cora can. Tava ra chi rimbee. Tava ra chi ri sundiquin, ta sanduvaihni ra mesa ra sama xuhun, ta quicoyoxuhun ra, 16 ta cati ra Jesuu chi ra xicopaloma can ti:

―Cua tava ndaa ndo chi ri tihya, vatiñavi nuyahvi cuu vehe suti ―cati ra.

17 Tacan cuu, ta ni chacuhun ini rasacuaha chi ra ti iyo nu cati tutu Ndioocuenda ra Jesuu ti cua ndoyo ñuhun ra,vati cuni ra cha cua coo ii vehe sutu ra.

18 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunñivi judío can chi ra ti:

―¿Ñaan cuhva cua savahun, ta cua cotondi ti cha iyo ndatu tava ndaun chi ñican?

19 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Tu cua sandoyo ñuhun ndo ve ñuhun

ya, tichi uni quivi cua sandaa ndique chichi ―cati ra.

20 Ta cati ndico ñivi judío can ti:―Uvi xico iñu cuiya satiñu ñivi, ta san-

daa ñi ve ñuhun ya, ta maun―cua san-daun chi chi tichi uni quivi ―cati ñi.

21Maan ra Jesuu cahan tuhun ve ñuhun,soco iin cuhva cahan ra, vati cahan racuenda iquin cuñu ra. 22Queta quivi cha ninatacu ndico ra Jesuu tañu ñivi ndii, ta nichacuhun ini ra sacuaha chi ra ñaan cha nicuu cha cati ra. Chacan cuu cha chinu inira cha cahan tutuNdioo, ta chinu tahan inira tuhun cha ni cahan ra Jesuu.

Page 133: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 2:23 130 TUTU JUAAN 3:24Chito ra Jesuu yoso cuhva iyo ndihi ñivi

23Ni vii iyo ra Jesuu ñuun Jerusalén can,ta sacahnu ndico tucu ñi vico cuenda chani cacu ñivi ñi judío can ñuhun Egiptotiempu chahnu, ta tuvi ñivi quechahachinu ini chi ra, vati ni ndehe ñi ndihicuhva cha ni savaha ra, 24 soco ña catira ndihi tuhun chito ra chi ñi, vati chitora yoso cuhva iyo ndihi ñivi. 25 Ña chiniñuhun ra cha cua cuhva ñivi cuenda chira yoso cuhva iyo ñivi, vati maan ra chitoyoso cuhva saxini ñi chi anima ñi.

3Ndatuhun ra Nicodemo chi ra Jesuu

1 Iyo iin ra nani Nicodemo. Fariseo cuura, ta ndiso tahan ra tiñu cuendañivi judío.2 Cha cuaa cuu chi, ta cuahan ra nu iyo raJesuu, ta quechaha cati ra Nicodemo chi rati:

―Maestru, chito ndi ti cha ni tachi raNdioo chihun, vati cua sacuahun chi ndi.Ña cuu savaha ñivi cuhva cha ni savahun,tu ña tindee ra Ndioo chi ñi ―cati ra.

3 Cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha ndicha ndicha cati yu ti tu ña cua

cacu ñivi cuenda raNdioo, ña cua cuu yahañi nu cua cundaca ñahan ra ―cati ra.

4 Ta nducu tuhun ra Nicodemo chi ra ti:―¿Yoso cua cuu cacu ndico ñivi, tu cha

chahnu ñi? Ña cua cuu quihvi ndico tucuñivi tichi sihi ñi inga chaha, ta cua cacundico tucu ñi ―cati ra.

5 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cha ndicha ndicha cati yu ti tu ña cua

nduchaa animañivi, tu ña cua cuandutañi,ña cua cuu yaha ñi nu cua cundaca ñahanra Ndioo. 6 Ñivi ñuñivi cuu ñivi cha iyocuenda ñuhun ñuñivi ni, ta ñivi ra Ndioocuu ñivi cha iyo cuenda ra Tati Ndioo. 7Ñacua nduiyo cun, vati cati yu ti iyo cha cuacacu ndico ndo cuenda ra Ndioo. 8 Iyo nuyaha tati, ta chini yo cha cu yaha chi, socoña chito yo ndaa iti vachi chi, ta ni ña chitoyo ndaa iti cuahan chi. Ta ni cuhva iyo raTati Ndioo chi ñivi cha iyo cuenda ra―catira Jesuu.

9 Ta nducu tuhun ndico tucu raNicodemo chi ra ti:

―¿Yoso cua cuu nduchaa anima ñivi?10 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra:―Maun cuu maestru. Sacuaha cun chi

ñivi Israel, ta ña chito cun yoso cuhva cuanduchaa anima ñi. 11 Yuhu cati chihun tichito ndi ñaan tuhun cati ndi. Cati tuhunndi ñaan cha cuu cha ni ndehe ndi, soco

ña tasoho ndo tuhun cha cati tuhun ndi.12Cha chahi cuenda chi ndo yoso cuhva iyoñivi ñuñivi, ta ña chinu ini ndo. Chacancuu cha ña cua cuu cuinu ini ndo, tu cuacati yu yoso cuhva iyo ra Ndioo iti siquiandivi.

13 ’[Ña chito ndo yoso cuhva iyo raNdioo,] vati yoni chahan iti siqui andivi.Iin tuhun ni ra quichi ihya nu ñuhunñuñivi ya chito. Ra cuu sehe ñivi cuu ra,ta cha ni chacoo ra iti siqui andivi. 14 Iyocha cua cata caa ñivi chi ra nu cruu cuhvani chata caa ra Moisee chi ri coo quivi chani chica cuu ñi tichi cuhu. 15 Chacan cuucha cua cuinu ini ñivi chi ra cuu sehe ñivi,ta cua coo ndito ñi chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu.

Cundahvi ini ra Ndioo chi ñivi ñuñivi16 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Cundahvi xaan ini ra Ndioo chi ñivi

ñuñivi. Chacan cuu cha ni tava tiñu ra chisehe ra, ta iin tuhun ni sehe ra iyo. Chacancuu cha ña cua ndoyo ñuhun ñivi chinu inichi ra, soco cua coo ndito ñi chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu. 17 Ni tavatiñu ra Ndioo chi sehe ra, vati cuni ra chacua sacacu sehe ra chi ñivi ñuñivi. Ña cunira Ndioo cha cua tachi tuni sehe ra chi ñi.

18 ’Ña cua cutuni ñivi chinu ini chi ra. Tuña cua cuinu ini ñivi chi ra, cha iyo tuhuncha cua cutuni ñi. Cua cutuni ñi, vati ñacua cuinu ini ñi ti cha iyo tu ndee ini chira cuu sehe Ndioo. 19 Cua cutuni ñi, vatiquichi ra, ta chaha ra cha chini tuni chiñivi. Quichi ra ihya nu ñuhun ñuñivi, sococuni ñivi savaha ñi ndavaha ni. Ña cuniñi savaha ñi cha vaha, vati mani ndavahani ndacu ñi. 20 Ndihi ñivi ndacu ndavahani―ña ndacu ñi cha vaha, ta ni ña cuni ñicuinu ini ñi chi ra cuu seheNdioo, coto cuacoto ñivi cha ndacu ñi ndavaha ni. 21Ñivindacu cha ndicha―cuni ñi chi ra cuu seheNdioo. Chacan cuu cha cua coto ñivi tindacu ñi cha vaha, vati iyo ra Ndioo chi ñi.Tacan ni cati ra Jesuu.

Chaha ndico tucu ra Juaan ra sacuandutacuenda yoso cuhva iyo ra Jesuu

22 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu itiñuhun Judea, ta cuahan tahan ra sacuahachi ra. Ndoo nuun ra ta ra tican, tasacuanduta ra chi ñivi. 23Ni vii sacuandutatahan ra Juaan chi ñivi iti ñuun Enón, vatiiyo xaan nduta tican, ta yatin ñuun can iyoñuun Salim. Quichi ñivi tican, ta cha nichanduta ñi. 24 Tacan ni savaha ra Juaan,

Page 134: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 3:25 131 TUTU JUAAN 4:15vati ña ta tiin tiñu chi ra, ta quihvi ra vecaa.

25 Uvi uni ra sacuaha chi raJuaan―quechaha ndatuhun ra chi iin rajudío, ta ndatuhun ra yoso cuhva cu‑ii ñivi.26Tacan cuu, ta cuahan ra nu iyo ra Juaan,ta quechaha cati ra chi ra Juaan can ti:

―Maestru, nacoto cun chi ra quichinu ni chacoo yo inga chiyo yuta Jordán,ta cati tuhun cun yoo rai cuu ra. Vitinsacuanduta tahan ra chi ñivi, ta ndihi ñivicuahan nu iyo ra ―cati ra ta ra.

27 Ta cati ndico ra Juaan ti:―Tu ña cua tindee ra Ndioo, ña cua cuu

savaha ñivi ñaan cha cuu cha cua savahañi. 28Maan ndo chito vaha ndo ti cati yu tiñavi ra Cristo cui, soco tava tiñu ra Ndioochihin yu, ta quichi yu iti chata ra. 29 [Cuacati yu iin cuhva chihin ndo.] Tu cuatandaha iin rai chi ñasihi ra, cua sacahnutahan amigu ra vico. Cua nducuiti ra, tacua cuni soho ra cha cua cahan ra tandaha,ta cua cusii ini ra, vati cua cuni soho ra chacua cahan ra tandaha can. Chacan cuu chacusii ini yu vitin. 30 Racan cha cahan ndotuhun can―cahnu xaan ca cua cuu ra, tayuhu ña cahnu cua cui ―cati ra Juaan.

Iyo iin ra quichi iti siqui andivi31Ta ra ni quichi iti siqui andivi―ndaca

ñahan ra chi ndihi ñivi. Ñivi iyo nu ñuhunñuñivi―saxini ñi yoso cuhva iyo ñuhunñuñivi, ta ndaca ñahan maan ra quichi itisiqui chi ndihi ñi. 32 Cati tuhun ra cha nindehe ra, ta cati tuhun ra cha ni chini sohora, soco yoni tasoho cha cati ra. 33 Tu cuatasoho ñivi cha cati ra, cua sacoto ra ti chandicha cuu ra Ndioo. 34Ni tava tiñu ra chiiin rai, ta racan cuu ra cahan tuhun cahanra Ndioo. Ña uhvi cuni ra Ndioo, ta tachira chi ra Tati Ndioo nu iyo sehe ra. 35 Cunixaan raNdioo chi sehe ra, ta chaha ra ndihitu ndee ini chi ra. 36 Tu cua cuinu ini ñivichi ra cuu sehe Ndioo, cua coo ndito ñi chira ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. Tu ñacua tasoho ñi cha cati ra, ña cua coo nditoñi chi ra, soco xaan xaan cua tachi tuni raNdioo chi ñi.

4Cahan ra Jesuu chi iin ñahan ñuhun

Samaria1 Cha chini soho ra fariseo ti chica ca

ñivi chi ra Jesuu, ta cuaha suhva ñivisacuanduta ra, soco ra Juaan ña cuahavaha ñivi iyo chi ra. 2Ñavi ra Jesuu cuu ra

sacuanduta chi ñi, soco ra sacuaha chi racuu ra. 3 Nuun ra Jesuu queta tuhun chani chini soho tahan ra fariseo, ta quee rañuhun Judea can, ta cuahan ndico tucu raiti ñuhun Galilea.

4 Chacan cuu cha yaha ra iti ñuhunSamaria. 5 Tacan cuu, ta queta ra ñuunSicar cha iyo cuenda ñuhun Samaria can.Yatin ñuhun cha ni samani ra Jacob chira José sehe ra tiempu chahnu cuu ñuuncan. 6 Tican iyo iin soco, ta soco ra Jacobnani chi. Chitatun ra Jesuu, vati cani iticha chica ra. Chacan cuu cha ni chacundatatun ra yuhu soco can, ta hora cuiti cuuchi. 7Tacan cuu, ta vachi iin ñahan ñuhunSamaria can, vati cua canihin ña nduta, taquechaha cati ra Jesuu chi ña ti:

―Cuhva suhva nduta cohi ―cati ra.8 Cha ni cuahan ra sacuaha chi ra tichi

ñuun, vati cua sata ra cha cua cachi ra tara, 9 ta quechaha cati ña Samaria can chira ti:

―Rai judío cuun, ta ¿ñacu chica cunnduta chi yuhu, ta yuhu ñahan Samariacui?

[Tacan cati ña, vati ña tuhva ñivi judíocahan ñi chi ñivi iyo ñuhun Samaria.] 10Tacati ndico ra Jesuu chi ña ti:

―Ña chito cun ti iyo cha samani raNdioo chi ñivi ñuñivi, ta ni ña nacoto cunchi ra cati chihun ti cua cuhva cun ndutacoho ra. Tu cua ndaca cun tu manini chira, cua cuhva ra nduta chihun, ta cua coondito cun―cati ra.

11 Ta cati ña chi ra:―Ñahni ñaan cha naun, ta cunu xaan

soco ya. ¿Ndaa cua nihun nduta cahuntuhun can? 12 Chaha ra Jacob ra cuu ñivindi soco ya chi ndi. Chihi maan ra ndutaya, ta chihi tahanñivi ra chi sana ra chi chi,ta cahnu xaan rai cuu ra. ¿Atu cahnu ca raicuu maun? ―cati ña.

13 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Tu cua coho ñivi nduta ya, cua neti

ndico tucu ñi, 14 soco tu cua coho ñivinduta cua cuhve, ña cua neti ca ñi ndihini quivi. Cua cuhve chi chi chi ñi, ta cuacuu chi sava ni ta cua iin soco chi ñi nucahndi nduta, ta cua coo ndito ñi chi raNdioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu―catira.

15 Ta cati ña ñahan can chi ra ti:―Cuhva nduta can chihin yu, ra

chahnu. Chacan cuu cha ña cua neti quenduta, ta ni ña cua quichi que ihya, ta niña cua canihin que nduta ya ―cati ña.

Page 135: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 4:16 132 TUTU JUAAN 4:4216 Ta cati ra chi ña:―Cuahan, ta cua cana cun chi ra cuu ii

cun, ta cua quichi ndico ndo ihya―cati ra.17 Ta cati ndico ña chi ra ti:―Ñahni ii yu iyo ―cati ña.Ta cati ra Jesuu chi ña ti:―Vaha xaan cati cun ti ñahni ii cun,

18 vati uhun tahan rai cha cucumi chihun,ta ñavi ra ii cun cuu ra iyo chihun vitin.Ndicha cun cuhva cati cun ―cati ra.

19 Ta cati ndico ña chi ra:―Yuhu cati ti rai cahan cuenda ra

Ndioo cuun. 20 Tiempu chahnu cha sac-ahnu ñivi ndi chi ra Ndioo ihya yucu ya, tamaan ndo cati ndo ti iyo cha cua sacahnuyo chi ra Ndioo ñuun Jerusalén ―cati ña.

21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Na cua cuinu ini cun cha cua cati yu,

vati cua queta quivi, ta ña cua sacahnuca ñivi chi ra Ndioo sutu yo ihya yucuya, ta ni ña cua sacahnu ca ñi chi ra itiñuun Jerusalén. 22 Ña chito ndo ñaan chasacahnu ndo, soco chito maan ndi yoo rasacahnu ndi, vati iin ra judío cuu ra cuasacacu chi ndo nu iyo ndo chi tu ndoho.23Yu cati ti cua queta quivi, ta cua sacahnuñivi chi ra Ndioo sutu yo chi ndihi cuiianima ñi, ta cua sacahnu ndicha ñi chi ra,tu cha ndicha ñi. Nanducu ra chi ñivi cuasacahnu chi ra, ta vitin cha ni queta horacha cua sacahnu ndicha ñivi chi ra. 24 Taticuu ra Ndioo. Chacan cuu cha iyo chacua sacahnu ndicha yo chi ra chi anima yo―cati ra Jesuu.

25Ta cati ndico tucu ña ñahan can chi rati:

―Chite ti cua quichi ra cua sacacu chiyo, ta Cristo cua cunani ra. Cua quichi ra,ta cua cuhva vaha ra cuenda chi yo ―catiña.

26 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Yuhu cui ―cati ra.27 Tacan cuu, ta queta ndico ra sacuaha

chi ra, ta iyo xaan cuni ra ta ra, vatindatuhun ra chi iin ñahan, [vati ña tuhvara cuu maestru cahan chi ñi ñahan,] socotaxin ni ndoo ra ta ra. Saxini ra ta ra tiñaan cuu ra chi ña, ta saxini ra ñacu cahanra chi ña, soco yoni cahan. 28Nacoo ñacanquii ña, ta cuahan ña iti ñuun, ta queta ña,ta quechaha cati ña chi ñivi can ti:

29 ―Coho ti cua ndehe ndo chi iin rai.Cha cati ra chihin yu ndihi cha ni tahin.Vasi ra Cristo cuu ra ―cati ña.

30Tacan cuu, ta quee ñi cuahan ñi nu iyora. 31 Ña ta queta ñi, ta quechaha cati rasacuaha chi ra ti:

―Na cachi, maestru ―cati ra, [vati ninihin ra cha cua cachi ra ta ra].

32 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Ña chito ndo, soco iyo cha cachi yu

―cati ra.33 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhun

ra ta ra chi tahan ra ti:―¿Atu quichi ndaca ñivi cha cua cachi

ra? ―cati ra.34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Yu cati tacan, vati cua savahi cuhva

cuni ra ni tachi chihin yu, ta cua satiñui tiñu ra. [Chacan cuu sava ni ta cua chachachi yo, vati tacanni nihin yu tu ndee iniyu.] 35 Cha cati ndo ti ni cumani cumi yoo,ta cua saquee ñivi niñi. Yu cati ti na cuandehe ndo nu itu ti cha cuahan cuaan chi,ta cha iyo vaha cha cua saquee ñi chi chi.36 Cha iyo ñivi satiñu ñi, ta nihin ñi yahviñi. Chacan cuu cha cua coo vaha ñi chi raNdioo nu cuahan quivi, ta cua coo vaha ñichi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. Iyo ratachi chiti, ta iyo inga ra saquee niñi, socoiin cahnu ni cusii ini ra ta ra. 37 Chacancuu cha ndicha cuhva cati tutu Ndioo, vatiiyo nu cati chi ti iin ñivi tachi chiti, ta ingañi saquee niñi, cati chi. 38 Tacan cati yu,vati tava tiñu yu chihin ndo, ta cua nihinndo cha vaha, soco ña ta satiñu ndo. Chani satiñu inga ñivi, soco vitin cua satiñutahan maan ndo tiñu cha quechaha satiñuñi. Tuhun can cati ra Jesuu chi ra sacuahachi ra, [vati cha vachi ñivi nu iyo ra ta ra, tacuni ra cha cua coto ra sacuaha chi ra yosocuhva cua cunda yahvi ñivi cua satiñu tiñucan].

39 Tacan cuu, ta tuvi ñivi ñuun Samariacan chinu ini chi ra Jesuu, vati cha catiñahan can ti cha cati ra ndihi cha ni tahanña. 40 Chacan cuu cha queta ñi nuun iyora, ta chica tuhun ñi ti na cua ndoo nuunra chi ñi. Tacan cuu, ta ndoo nuun ra uviquivi, 41 ta tuvi ca ñivi chinu ini chi ra, vaticati tuhun ra chi ñi. 42 Chacan cuu chaquechaha cati ñi chi ña ñahan can ti:

―Ñavi ca cuenda tuhun cha ni cati cunchinu ini ndi, soco chinu ini ndi chi ra, vaticha ni chini soho tahan ndi cha cahan ra.Chacan cuu cha chito ndi ti racan cuu racua sacacu chi ndi chi ndihi ca ñivi ñuñivi―cati ñi.

Page 136: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 4:43 133 TUTU JUAAN 5:14Sanduvaha ra Jesuu chi sehe iin ra ndiso

tiñu43 Yaha uvi quivi, ta quee ra Jesuu tican

ñuhun Samaria can, ta cuahan ra iti ñuhunGalilea. 44Tican cuu nu ni cati ra nu quichiquivi ti ña tuhva ñivi sacahnu ñi chi iinrai cahan cuenda ra Ndioo suvi ni ñuunnu chahnu ra. 45 Tacan cuu, ta queta raiti ñuhun Galilea, ta cusii ini ñivi Galileandehe ñi chi ra, vati cha ni ndehe tahanñi cha ni savaha ra ñuun Jerusalén quivi nichacoo vico, vati ni chahan tahan ñi.

46 Tacan cuu, ta cuahan ndico tucu raJesuu iti ñuun Caná cha iyo cuenda ñuhunGalilea can, ta suvi ni tican sanandacu randuta chiti uva. Iti ñuun Capernaum iyoiin ra cuu tiñu, ta cuhvi sehe ra, 47 taqueta tuhun nuun ra ti cha ni quee raJesuu ñuhun Judea, ta ni quichi ndico ra itiñuhun Galilea. Chacan cuu cha cuahan racuu tiñu can nu iyo ra Jesuu, ta quechahacahan ndahvi ra chi ra Jesuu ti na coho itivehe ra, ta na cua sanduvaha ra chi sehe ra.Tacan cahan ra cuu tiñu can, vati cha cunicuvi sehe ra. 48Tacan cuu, ta quechaha catira Jesuu chi ra ti:

―Tuña cua ndehe ndo iin cha cahnu, tuña cua nduiyo ndo suhva, ña cua cuni ndocuinu ini ndo chi ra Ndioo ―cati ra.

49 Ta cati ndico ra cuu tiñu can ti:―Ra chahnu, na coho vitin, coto cua

cuvi cuii sehi ―cati ra.50 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra:―Cuahan iti vehun. Ña cua cuvi sehun

―cati ra.Tacan cuu, ta chinu ini racan tuhun cha

ni cati ra Jesuu, ta cuahan ra. 51 Cha cuaqueta ra vehe ra, ta quee musu ra cuu tiñucan vehe ra, vati cua satahan ra chi ra.Tacan cuu, ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Cha ni nduvaha sehun―cati ra.52 Ta nducu tuhun ra chi musu ra:―¿Ñaan hora nduvaha sehi? ―cati ra.Ta cati ndico musu ra ti:―Icu ta hora cuu chi, ta ndico cahni chi

ra ―cati ra.53 Tacan cuu, ta chito ra ti suvi ni hora

can cati ra Jesuu chi ra ti ña cua cuvi sehera, cati ra, ta chinu ini ra chi ra Jesuu, tachinu tahan ini ndihi ñivi ra chi ra Jesuu.

54 Chacan cuu inga cuhva cha ni savahara Jesuu, ta cha ni quee ra ñuhun Judea,ta cuahan ra iti Galilea. Chacan cuu uvicuhva cha ni savaha ra.

5Soco Betesda ni sanduvaha ra Jesuu chi ra

nduñiin1 Tacan cuu, ta cua coo inga vico sac-

ahnu ñivi judío, ta cuahan ra Jesuu itiñuun Jerusalén. 2 Iyo iin soco nduta tichiñuun Jerusalén can, ta nani chi Betesdachi tuhun hebreo. Iyo uhun yuhu chi nuquihvi ñivi, ta yatin yu ñuun iyo chi, tanani yuhu can nu yaha ri mbee. 3 Tuvixaan ñivi cuhvi caa tican. Iyo ñi cuaa.Iyo ñi cojo. Iyo ñi nduñiin. Iyo ñi, tatican ndatu ñi nda cua nda cua tuñu ndutacan, 4 vati iyo hora quichi tatun Ndioo, taquihvi ra tichi nduta, ta satuñu ra chi chi.Tacan cuu, ta cua quihvi tahan ñi cuhvican, ta cua nduvaha ñi, tu cua quihvi xihnacuii ñi, ta cua naan cuehe tahan ñican.5 Tican iyo tahan iin rai, ta cha queta ocochahun uni cuiya cha cuhvi ra. 6Ndehe raJesuu chi racan nu caa ra, ta ni chito ra tinahan xaan cha caa ra, ta quechaha nducutuhun ra chi ra ti:

―¿Atu cuni cun nduvaha cun? ―catira.

7 Ta cati ndico ra ndahvi can ti:―Ra chahnu, cuni yu, soco yoni cua

tindee chihin yu. Yoni cua cuiso chihin yu,ta cua quihvi yu tichi nduta ya hora tuñuchi. Cha cua quete, soco quihvi xihna ingañivi ndihi ni chaha ―cati ra.

8 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cuinda. Canihun yuvi cun, ta cuahan

iti vehun―cati ra.9 Ta suvi ni hora can ni nduvaha ra

ndahvi can, ta canihin ra yuvi ra, ta cua-han ra, ta quivi sábadu [quivi cha ndaatatunñivi judío] cuu chi. 10Chacan cuu chaquechaha cati ñivi judío can chi ra ndahvican ti:

―Sábadu cuu chi, ta ñahni ndatu chacua cuiso cun yuvi cun quivi vitin ―catiñi.

11 Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Sanduvaha iin rai chihin yu, ta maan

ra cati ti na cua canihin yu yuvi yu, ta nacuhin ―cati ra.

12 Ta nducu tuhun ñi chi ra:―¿Yoo ra cati chihun ti cua canihun

yuvi cun, ta cua cuhun? ―cati ñi.13 Ta ña chito ra yoo rai cuu ra, vati

cha cuahan ra Jesuu, vati cha ndutuvi ñivitican. 14Tacan cuu, ta ni tahan ra Jesuu chira soco ndavi ve ñuhun, ta cati ra Jesuu chira ti:

Page 137: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 5:15 134 TUTU JUAAN 5:43―Cha ni nduvahun. Ña cua savaha con

cuati, coto cua tahun inga tu ndoho cahnuca ―cati ra.

15 Tacan cuu, ta cuahan racan, ta cati rachi ñi judío can ti:

―Ra Jesuu cuu ra sanduvaha chihin yu―cati ra.

16Chacan cuu cha cuni cani tahan ñi chira Jesuu. [Cuni cahni ñi chi ra,] vati savahara chacan quivi ii, 17 ta cati ra Jesuu chi ñiti:

―Nda cua nda vitin satiñu ra Ndioo sutindihi ni quivi, ta ta ni cuhva satiñu tahinndihi ni quivi ―cati ra.

18 Chacan cuu cha cuni xaan ca ñi cahniñi chi ra. Cuni cahni ñi chi ra, vati ñasacahnu ra quivi ii, ta cuni cahni ñi chi ra,vati saxini ra ti Ndioo cuu tahan ra, vaticha cati ra ti ra Ndioo cuu sutu ra.

Iyo ndatu chi ra cuu sehe Ndioo19 Ta cati ra Jesuu chi ñivi judío can ti:―Cati ndicha yu ti ñahni cha cuu savaha

ra cuu sehe Ndioo cha mani maan ra.Ndacu ra cuhva ndehe ra cha ni savahasutu ra, vati ndacu tahan ra cuhva ndacusutu ra. 20 Chacan cuu chi, vati cuni maniraNdioo chi sehe ra, ta sanahan ra chi sehera ndihi cha ni savaha ra, ta ni cua sanahanra cha cahnu ca chi sehe ra. Chacan cuucha cua nduiyo ndo. 21 Cha chaha ra suticha natacu ndico ñivi ndii, ta chaha tahanra cha iyo ndito ndico ñi. Ta ni cuhvachaha tahan sehe ra cha iyo ndito ndicoñivi cuhva ni cuni ra. 22Ña cua tachi tunira suti chi ñivi, soco cha chaha ra ndatuchi sehe ra, ta cua tachi tuni maan ra chiñi. 23 Chacan cuu cha cua sacahnu ndihiñivi chi sehe raNdioo cuhva sacahnuñi chimaan sutu ra. Tu ña cua sacahnu ñivi chisehe Ndioo, ña cua sacahnu ñi chi ra Ndioosutu ra, ta maan ra cuu ra ni tava tiñu chisehe ra.

24 ’Cati ndicha yu chi ndo ti tu cuatasoho ñivi tuhun cha cahin, tu cua cuinuini ñi chi ra ni tava tiñu chihin yu, cua coondito ñi chi ra Ndioo. Ña cua cutuni ñi, tani ña cua cuvi ñi cuenda ra Ndioo, soco cuacoo ndito ñi chi ra. 25 Cati ndicha yu ti cuaqueta hora, ta cua tasoho ñivi ña chinu inichi ra Ndioo. Cua tasoho ñi tuhun cahansehe ra Ndioo, ta cua coo ndito ñi chi ra, tavitin ni iyo hora can. 26 Iyo tu ndee ini chira suti, ta cua cuhva ra cha cua coo nditoñivi chi ra. Ta ni cuhva chaha ra ndatu chisehe ra, ta cua cuhva tahan ra cha cua coo

ndito ñivi, 27 ta chaha tahan ra suti ndatucha cua tachi tuni sehe ra, vati sehe ñiviñuñivi cuu ra. 28 Ña cua nduiyo ndo chacahin, vati cua queta hora, ta cua cuni sohoñivi ndii cha cahan ra. 29Tacan cuu, ta cuanatacu ndico ñivi ni savaha cha vaha, tacua coondito ñi chi raNdioo, ta ta ni cuhvacua natacu ndico ñivi savaha ndavaha ni,ta cua cutuni ñi.

Cuhva cua coto ñivi ti iyo ndatu chi raJesuu

30 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñi judío can:]’Ñahni cha cuu savahi cha mani yu. Cua

tachi tuni yu cuhva cua cati suti, ta iincha ndicha ndicha cuu cha cua tachi tuniyu, vati ña cua savahi cuhva cuni yu, sococua savahi cuhva cuni ra tachi chihin yu.31Tu cua cuhve cuenda yoso cuhva iye chamani maan ni yu, vasi cua saxini ndo tiña ndicha cuhva cati yu, 32 soco iyo ingara cha chaha cuenda yoso cuhva iye, tachite ti chahandicha ra cuenda yoso cuhvaiye. 33 Tava tiñu ndo chi tahan ndo nuiyo ra Juaan ra sacuanduta, ta cati tuhunra iin cha ndicha. 34 Ñavi cha cati tuhunñivi quihin cuenda yu, soco cati tuhun yutuhun can, vati cuni yu cha cua cacu ndo.35 Ra Juaan can chaha cuenda yoso cuhvaiye, soco suhva ni hora cuni ndo cusii inindo chi ra nu cati tuhun ra. 36 Cahnu cuutuhun cati tuhun ra Juaan can cuenda yu,soco cahnu xaan ca cuu tuhun cati tuhunra suti, ta yuhu ndacu yu ndihi tiñu chachaha ra suti chihin yu. Tacan cua cotondo yoso cuhva iye, ta cua coto ndo ti rasuti cuu ra ni tava tiñu chihin yu. 37 Tachira suti chihin yu. Chacan cuu cha maanra chaha cuenda yoso cuhva iye, ta maanndo ña ta tasoho ndo cha cahan ra, ta niña ni ndehe ndo yoso cuhva caa ra. 38 Ñatasoho ndo tuhun cha cahan ra, ta ni ñachinu ini ndo chi sehe ra, ta maan ra nitava tiñu chi ra. 39 Sacuaha xaan ndo tutuNdioo ni chacoo tiempu chahnu. Sacuahando chi chi, vati saxini ndo ti tacan ni cuacoo ndito ndo chi ra Ndioo, ta tutu canchaha cuenda yoso cuhva iye, 40 ta vitin ñacuni ndo cuinu ini ndo chihin yu, ta tacansa cua coo ndito ndicha ndo chi ra Ndioo.

41 ’Ña cati yu chacan, vati cuni yu chacua sacahnu ndo chihin yu, 42 soco chiteti ña cuni mani ndo chi ra Ndioo. 43 Yuhucha quichi yu cuenda suti, ta maan ndoña quihin cuenda ndo chihin yu. Tu cuaquichi inga ñivi cuenda suvi ni maan ñi,

Page 138: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 5:44 135 TUTU JUAAN 6:22cua quihin cuenda ndo chi ñi. 44 Ña cuacuu cuinu ini ndo, vati cuni ndo cha cuasacahnu tahan ndo chi ndo. Ña cuni ndocha cua sacahnu ra Ndioo chi ndo, ta iintuhun ni maan ra iyo. 45Ña cua saxini ndoti yuhu cuu ra cua tiso cuati ndo iti nuunra suti, vati Moisee cuu ra cha ni tiso cuatindo nda ni iti chata, ta cuenda maan rasaxini ndo ti cua coo vaha ndo. 46 Tu cuacuinu ndicha ini ndo chi ra Moisee, cuacuinu tahan ini ndo chihin yu, vati iti chatacha ni taa ra nu tutu yoso cuhva cua coi.47 Tu ña cua cuinu ndicha ini ndo tuhuncha ni taa ra, tacan tucu ña cua cuinu inindo tuhun cha cahan yu―cati ra Jesuu chiñivi judío can.

6Chaha ra Jesuu cha chachi uhun mil rai(Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17)

1 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra inga chiyo tañuhun Galilea,ta nani tahan tañuhun can tañuhunTiberia. 2 Tuvi ñivi ndicu chi ra Jesuu,vati ni ndehe ñi cuhva cha ni savaha ra,ta cahnu xaan cuhva ni savaha ra, vatisanduvaha ra chi ñivi cuhvi. 3 Tacan cuu,ta iti yucu cuahan ra Jesuu chi ra sacuahachi ra, ta ni chacunda ra tican. 4 Cha yatincua nducahnu vico cuenda cha ni cacu ñiviIsrael ñuhun Egipto iti chata cha sacahnuñivi judío can. 5 Tacan cuu, ta ni canihinnuun ra Jesuu, ta ndehe ra cha tuvi ñivivachi nu ndaa ra, ta quechaha cati ra chira Felipe ti:

―¿Ndaa iti cua sata yo cha cua cachi ñi?6 Tacan cati ra Jesuu chi ra, vati cuni ra

coto ra yoso cuhva cua cati ndico ra Felipe,soco chito maan ra ñaan cha cuu cha cuasavaha ra, 7 ta cati ndico ra chi ra Jesuu ti:

―Tu cua sata yo uvi ciendu denarioxuhun cha cuu paan, ña cua queta cha cuacachi ñi. Masi suhva cua cachi iin iin ñi,soco ña cua queta chi ―cati ra.

8 Tacan cuu, ta nducahan inga rasacuaha chi ra. Ndree yani ra Simón Pedrocuu ra, ta quechaha cati ra chi ra ti:

9―Cha iyo iin ra luhu ihya, ta ndiso rauhun paan ta uvi tiaca, soco ña cua quetachacan, vati tuvi ñivi cuu ñi ―cati ra.

10 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:

―Cua cati ndo ti na cua cunda ñi ―catira.

Tican nu iyo ñi iyo xaan ita cuii. Chacancuu cha ni chacunda ra rai, ta vasi quetauhun mil ra.

11 Tacan cuu, ta ni quihin ra Jesuu paancan, ta chaha ra iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta natahvi ra chi chi chi ra ta ra. Tani cuhva savaha ra Jesuu chi tiaca can, tachachi vaha ra rai can. 12 Ndaha ini ra tara, ta cati ra Jesuu chi ra sacuaha chi ra ti:

―Cua canihin vaha ndo ndihi pedazucuati cha ni ndoo. Chacan cuu cha ñahnichi cua ndoyo ñuhun―cati ra.

13 Tacan cuu, ta canihin vaha ra ta randihi chi, ta queta uchi uvi tica sacutura, ta uhun paan ni cuu chi, ta cha ña nindihi ca chachi ñi cuu chacan. 14 Ndehendihi ñivi can cha ni savaha ra Jesuu cuhvacahnu xaan can, ta quechaha cati ñi chitahan ñi cuenda ra Jesuu ti:

―Ndicha ti rahya cuu ra cha cua coo nuñuhun ñuñivi ya, ta cua cahan ra cuendara Ndioo ―cati ñi.

15 Tacan cuu, ta chito ra Jesuu ti cuaquihin ñi chi ra, ta cua sanini ñi chi ra chacua cundaca ñahan ra chi ñi. Chacan cuucha nacoo ra chi ñi, ta quee ndico tucu ra,ta cuahan ndico ra iti yucu cha maan iintuhun ni ra.

Ni chica ra Jesuu nu nduta(Mt. 14.22‑27; Mr. 6.45‑52)

16Tacan cuu, ta cha cua cuaa, ta cuahanra sacuaha chi ra Jesuu iti yuhu tañuhuncan. 17 Quihvi ra ta ra tichi tundoo, tacuahan ra. Iti ñuun Capernaum inga chiyonduta can cuahan ra, ta naan xaan horacan, ta ña ta quichi ra Jesuu nu iyo ra.18Nihin suhva quechaha tahnu nduta, vatinihin xaan caa tati. 19Tacan cuu, ta sacunura ta ra tundoo can, ta queta iin uhun a iiniñu kilómetro cha chinu chi, ta quechahandehe ra ta ra ti cha vachi ra Jesuu. Chicara nu nduta, ta cha cuyatin ra chi tundoocan. Tacan cuu, ta quechaha cuyuhvi ra tara, 20 ta quechaha cati ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ña cuyuhvi ndo, vati yuhu cui ―catira.

21 Tacan cuu, ta cusii ini ra ta ra chacua quihvi tahan ra Jesuu tichi tundoocan. Tacan cuu, ta cha queta tundoo yuhunduta can nu ni cuahan ra ta ra.

Nanducu ñivi chi ra Jesuu22 Tuvi inga quivi, ta ni vii iyo ñivi can

inga chiyo nduta can. Chito ñi ti iin tuhunni tundoo ni chacoo yuhu tañuhun, ta

Page 139: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 6:23 136 TUTU JUAAN 6:45chito ñi ti quihvi ra sacuaha chi ra Jesuu,ta cuahan ra ta ra, soco ña quihvi tahanra Jesuu. 23 Iyo ca tundoo quee iti ñuunTiberia, ta queta chi yatin nu ni chaha raJesuu tiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta sacachira chi ñi, 24 ta ndehe ñi ti yoni ra Jesuu iyo,ta cha cuahan ra sacuaha chi ra. Chacancuu cha quihvi tahan ñi tichi tundoo can,ta cuahan ñi iti ñuun Capernaum. Cuahanñi, vati nanducu ñi chi ra Jesuu.

Jesuu cuu sava ta cua iin cha cua cachiñivi, vati chaha ra cha cua coo ndito ñivi chira Ndioo

25 Nanihin ñivi can chi ra Jesuu ticaninga chiyo nduta can, ta quechaha nducutuhun ñi chi ra ti:

―¿Ñaan hora ni queta cun ihya, taMaestru? ―cati ñi.

26 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti nanducu ndo chi-

hin yu, soco ñavi vati ndehe ndo iin chacahnu. Nanducu ndo chihin yu, vati chahicha chachi ndo, ta ndaha ini ndo. 27 Ñacua nanducu ni ndo cha cua cachi ndocuenda ñuhun ñuñivi ya, vati chacan ñacua ndunahan chi chi ndo, soco na cuanducu ndo cha cua coo chi ndo cuenda raNdioo, vati cua coo chi chi ndo ndihi niquivi ndihi ni tiempu. Cha cua cuhva racuu sehe ñivi chihin ndo cuu chi, vati chiracan cha chaha ra Ndioo suti tu ndee ini.[Chacan cuu cha chito ndo yoo rai cuu ra]―cati ra.

28 Ta cati ñi chi ra Jesuu ti:―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha ndi,

ta cua savaha ndi cuhva cuni ra Ndioo?―cati ñi.

29 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cha tava tiñu ra Ndioo chi iin rai. Tu

cua cuinu ini ndo chi ra, cua savaha ndocuhva cuni ra Ndioo ―cati ra.

30 Ta cati ñi chi ra ti:―¿Ñaan cuhva cua savaha maun? Tu

cua savahun iin cuhva, cua ndehe ndi, tacua cuinu ini ndi chihun. ¿Ñaan cha cuucha cua savahun? 31 Iti chata ni chachiñivi yo maná cha ni chaha ra Ndioo chiñi. Chachi ñi chi chi tichi cuhu cuhva catitutu Ndioo, vati cati chi ti chaha ra Ndioocha chachi ñi, vati iti siqui andivi nuun chi.Tacan cati tutu Ndioo ―cati ñi.

32 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti ñavi ra Moisee cuu

ra ni chaha cha chachi ñi iti chata, socora Ndioo cuu ra, ta vitin cua cuhva ra cuu

suti iin cha ndicha ndicha chi ndo. 33 Chani tachi ra Ndioo iin rai nu iyo ndo. Chaquichi nuun ra iti siqui andivi, ta maan racuu ra cua cuhva cha cua coo ndito ñiviñuñivi ―cati ra Jesuu.

34 Ta cati ñi chi ra Jesuu ti:―Ra chahnu, na cua cuhvon cha ni cati

cun chihin ndi ndihi ni quivi ―cati ñi.35 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Yuhu cuu sava ta cua iin cha cua cachi

ndo, vati cua cuhve cha cua coo nditondo. Tu cua cuinu ini ndo chihin yu, cuacuu ndo sava ni ta cua iin ñivi, ta ña cuacuisoco ca ndo, [vati ña cua ndoyo ñuhunndo, soco cua coo ndito ndo chihin yu].36 Cha cati yu chi ndo ti cha ni ndehe ndochihin yu, ta ña ta cuinu ini ndo chihinyu. 37 Cua cuhva ra suti cha cua cuinu iniñivi chihin yu. Ndihi ñican cua coo chihinyu, ta ña cua tava ndai chi ñivi cua cuinuini chihin yu. 38 Iti siqui andivi quichinuun yu, vati cua savahi cuhva cuni rani tava tiñu chihin yu, ta ña cua savahicuhva cuni yu. 39Ña cuni ra cha cua ndoyoñuhun ni iin ñi cha iyo cuenda yuhu, sococua natacu ndico ñi quivi cua cutuni ñivinu cuahan quivi. 40 Cuni ra suti cha cuacoo ndito ñivi chinu ini chi sehe ra. Cuacoo ndito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu, vati cua cuhve tu ndee ini chi ñi, tacua natacu ndico ñi quivi cua cutuni ñivindacu ndavaha ni ―cati ra Jesuu chi ñivijudío can.

41 Tacan cuu, ta ña ndoo ñivi judío canvaha, ta quechaha cati ñi chi tahan ñi ti:

―Ña vaha, vati cati ra Jesuu ti maan racuu ra cha ni quichi nuun iti siqui andivi.42Ña vaha cha cahan ra tacan, vati nacotoyo chi sutu ra, ta nacoto yo chi sihi ra. RaJosé cuu sutu ra, ta maan ra nani Jesuu. Ñavaha cha cati ra ti iti siqui andivi ni quichinuun ra ―cati ñi chi tahan ñi.

43 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Ña cua cahan xaan ndo chi tahan ndo.

44Ni tava tiñu ra suti chihin yu. Tu ña cuatindee ra chi ndo, ña cua cuu cuinu ini ndochihin yu. Tu cua cuinu ini ndo, cua cuhvetu ndee ini chi ndo, ta cua natacu ndicondo quivi cua cutuni ñivi ndacu ndavahani. 45 Iti chata chani taa ra ni cahan cuendara Ndioo tichi tutu ra, vati cati ra ti chaharaNdioo cha chini tuni chi ndihi ñivi chinuini chi ra, cati tutu ra. Tu cua tasoho ndocha cahan suti, tu cua savaha ndo cuhvacati ra, cua cuinu ini ndo chihin yu.

Page 140: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 6:46 137 TUTU JUAAN 6:7146 ’Yoni ñivi ñuñivi cha ni ndehe chi

suti, soco iyo iin ra ni tava tiñu ra, ta iintuhun ni racan cuu ra ni ndehe chi ra.47 Yuhu cati ti tu cua cuinu ini ndo chihinyu, cua coo ndito ndo chihin yu ndihi niquivi ndihi ni tiempu. 48 Sava ni ta cua iincha chachi ndo cuu yuhu, vati cua cuhvecha cua coo ndito ndo. 49 Iti chata chachiñivi ndo maná cha ni chaha ra Ndioo, socoqueta quivi ni chihi tahan ñi. 50 Vitin chani tachi ra Ndioo cha cuu sava ni ta cuaiin cha cua cachi ndo. Chacan cuu chacua cachi ndo, ta ña cua ndoyo ñuhun ndocuenda ra Ndioo. 51 Yuhu cuu ra cha niquichi nuun iti siqui andivi, ta cui sava nita cua iin cha cua cachi ndo, ta cua cuhvecha cua coo ndito ndo chi ra Ndioo. Tu cuacachi ndo cha cua cuhva yu, cua coo nditondo chihin ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi nitiempu, vati cua cuhva cuenda yu cuñu yucuenda ñivi ñuñivi. Chacan cuu cha cuacuu coo ndito ñi chi ra Ndioo. Tacan ni catira Jesuu chi ñi.

52 Tacan cuu, ta quechaha cahan yuhuñivi judío can chi tahan ñi, ta cati ñi ti:

―¿Yoso cua savaha ra, ta cua cuu cachiyo cuñu ra? ―cati ñi.

53 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti tu ña cua cachi ndo

cuñu ra cuu sehe ñivi, tu ña cua coho ndoniñi ra, ña cua coo ndito ndo chi ra Ndioo.54 Tu cua cachi ndo cuñu yu, tu cua cohondo niñi yu, cua coo ndito ndo chi raNdioondihi ni quivi ndihi ni tiempu, vati cuacuhve tu ndee ini chi ndo, ta cua natacundico ndo quivi cua cutuni ñivi ñuñivi.55 Tu cua cachi ndo cuñu yu, tu cua cohondo niñi yu, cua coo ndicha tu ndee ini chindo. 56 Tu tacan cua savaha ndo, cua coichi ndo, ta cua coo ndo chihin yu. 57 Iyondito ra cuu suti, ta racan cuu ra ni tavatiñu chihin yu. Chacan cuu cha iyo nditoyu, vati tachi ra suti chihin yu. Tu cua coondo chihin yu, cua coo ndito ndo chihinyu. 58 Yuhu cuu ra ni quichi nuun iti siquiandivi. Yuhu cuu sava ta cua cha cua cachindo, soco ña cua tahan ndo cuhva ni tahanñivi yo iti chata. Chachi ñi maná can, socoqueta quivi ni chihi tahan ñi. Tu cua coondo chihin yu, cua coo ndito ndo chihin yundihi ni quivi ndihi ni tiempu.

59Tacan cati ra Jesuu ve ñuhun iyo ñuunCapernaum can nu ni sacuaha ra chi ñivican.

Tuhun cha cua coo ndito ñivi chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu

60 Tuhun can ni chini soho tahan ñivisacuaha chi ra, ta quechaha cati ñi chitahan ñi ti:

―Ii xaan cha cua cuinu ini yo tuhuncahan ra, vati yoni cua cuu tasoho chacan―cati ñi.

61Tacan cuu, ta chito ra Jesuu chi animara ti quechaha cahan ñi tuhun can, ta catira chi ñi ti:

―Ña vaha cha saxini xaan ndo cuendachacan. 62 Nu cua ndehe ndo cha cuacuhun ndico ra cuu sehe ñivi nu ni cha-coo ra iti siqui andivi nu quichi quivi, taña vaha cha cua saxini ndico tucu ndo.63Maan ra Tati Ndioo cuu ra chaha cha iyondito yo, ta ñahni yavi ndaa cuñu yo. Chacati yu tuhun can, vati tacan cua coto ndoyoso cuhva iyo ra Ndioo, ta cua coto ndoyoso cuhva cua coo ndito ndo, 64 soco iyoni ndo ña cua cuinu ini ndo.

Tacan cati ra Jesuu, vati nda ni quivixihna cuii chito ra ndaa ñi cuu ñi ña cuacuinu ini chi ra, ta chito ra ndaa ra cuu racua xico tuhun chi ra. 65Cati ndico ra Jesuuti:

―Chacan cuu cha cati yu ti tu ña cuacuhva ra cuu suti, ña cua cuu cuinu ini ndochihin yu ―cati ra.

66 Tacan cuu, ta quechaha saña ñivisacuaha chi ra. Tuvi ñivi cuu ñi saña chira, ta ña chahan ca ñi chi ra. 67 Tacan cuu,ta quechaha nducu tuhun ra Jesuu chi uchiuvi ra sacuaha ndicha chi ra ti:

―¿Atu cua cuhun tahan ndo chi ñivican? ―cati ra.

68Ta cati ndico ra Simón Pedro chi ra ti:―Ñahni nu cua cuhun ndi, vati maun

cuu ra cati tuhun chi ndi yoso cuhva cuacoo ndito ndi chi ra Ndioo. 69Cha chinu inindi chihun, ta cha chito ndi ti maun cuu raCristo, vati sehe ra Ndioo cuun, ra chahnu―cati ra Pedro.

70 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Yuhu nacachi chi ndihi ndo, ta uchi

uvi rai cuu ndo, soco cuihna cuu iin ndo―cati ra.

71 Cahan ra tacan cuenda ra Juda Iscar-iote sehe ra Simón, vati racan cua xicotuhun chi ra Jesuu, ta chica tahan ra chi raicaa ni.

7Ña ni chinu ini yani ra Jesuu chi ra

Page 141: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 7:1 138 TUTU JUAAN 7:31

1 Tacan cuu, ta chica cuu ra Jesuu ñuunta ñuun iti ñuhun Galilea can. Ña cuni racuhun ra iti ñuhun Judea, vati nducu ñivijudío cuhva cha cua cahni ñi chi ra. 2 Chayatin cua coo vico cha iyo cuenda tiahvacha cua sacahnu ñivi judío can. 3 Chacancuu cha quechaha cati yani ra Jesuu chi rati:

―Saña tiñu ndaca cun ihya, ta cuahaniti ñuhun Judea. Chacan cuu cha cuandehe tahan amigu cun iyo tican ndihi chandacu cun. 4Tu cua cuni yo cha cua nacotoñivi chi yo, ña cua cuindi xehe yo. Na cuandehe ndihi ñivi cuhva ndacu cun ―catira chi ra Jesuu.

5 Tacan cati yani ra Jesuu chi ra, vati ñachinu ini ra chi ra. 6Chacan cuu cha cati raJesuu chi ra ti:

―Ña ta queta quivi cha cua cuhin, socondihi ni quivi cua cuu cuhun maan ndo.7 Ña cua cuxaan ini ñivi chihin ndo, socochi yuhu xaan xaan cuni ñi ndehe ñi, vatichahi cuenda yoso cuhva iyo ñi, ta manindavaha ni ndacu ñi. 8 Cuahan maan ndovico, soco yuhu ña cua cuhin, vati ña taqueta hora cha cua nacoto ñi yoo rai cui―cati ra.

9 Tuhun can cati ra Jesuu chi ra ta ra, tani ndoo ra ñuhun Galilea can.

Cuahan ra Jesuu vico cha iyo cuendatiahva

10 Tacan cuu, ta cuahan yani ra Jesuuvico, ta sa cuahan tahan ra Jesuu, socoña ndehe ñivi cha cuahan ra, vati cuahanxehe ra. 11Nanducu ñivi judío chi ra vico,ta quechaha nducu tuhun ñi ti:

―¿Ndaa iyo ra? ―cati ñi.12Cuaha xaan cahan ñi cuenda ra Jesuu,

vati iyo ñi cati ti vaha xaan rai cuu ra, socoinga ñi cati ti ña ndicha ra, vati sandahyuñahan ra chi ndihi ñivi, cati ñi.

13 Ña cachin cahan ñi cuenda ra, vatiyuhvi ñi chi ra cumi tiñu iyo cuenda ñivijudío can.

14 Tichi vico can cuahan ra Jesuu iti veñuhun, ta quihvi ra cora soco ndavi, ta saquechaha sacuaha ra chi ñivi. 15 Iyo xaancuni ñivi judío can, ta quechaha nducutuhun ñi chi tahan ñi ti:

―¿Ñacu chito xaan ra, ta ñahni chasacuaha ra? ―cati ñi.

16 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Ñavi tuhun saxini yu sacuahi chi ndo,

soco tuhun ra ni tava tiñu chi yu sacuahichihin ndo. 17Tu cua cuni ndo savaha ndo

cuhva cuni ra, cua coto ndo ñaan cha cuutuhun ra, ta cua coto ndo a tuhun Ndioocati tuhin a cati tuhin tuhun saxini yu.18 Cahan ñivi cuenda suvi ni maan ñi, vaticuni ñi cha cua sacahnu ñivi chi ñi, socoyuhu cuni yu cha cua sacahnuñivi chi ra nitava tiñu chihin yu. Chacan cuu cha cahanndicha yu, ta ña tuhve sandahyu ñahan.

19 ’Chaha cuenda ra Moisee ley Ndioochihin yo, soco yoni ndo sacuinu cuhvacati chi. ¿Ñacu cuni cahni ndo chihin yu?―cati ra Jesuu.

20 Ta cati ndico ñivi can chi ra ti:―Ña vaha cuni xini cun, vati yoni cuni

cahni chihun―cati ñi.21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Iin cha cahnu cha ni savahi quivi

cahnu, ta nduiyo ndo. 22 Chaha ra Moiseecostumbre cha cua tahnda ñiin xini xuu racuati ndihli, soco ñavi ra Moisee cuu ra,vati iin ra cuu sutu ñuun iti chata cuu ra.Masi quivi ii cuu chi, soco ni sacuinu ndocostumbre can. 23Sacahnu ndo costumbrecan quivi ii, vati cuni sacuinu ndo cuhvacati ley Moisee, soco nduxaan ndo chihinyu, vati sanduvahi chi ñivi, ta quivi ii cuuchi. 24 Ña cua tachi tuni ndo cuhva saxinimaan ndo, soco cua tachi tuni ndo iin chandicha ndicha ―cati ra Jesuu chi ñi.

Cati tuhun ra Jesuu ndaa iti quichi ra25 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhun

uvi uni ñivi xu ñuun Jerusalén can ti:―¿Atu ña ndicha ti rahya cuu ra nan-

ducu ñi, vati cuni cahni ñi chi ra? 26Vachira ihya, ta cati tuhun ra, ta ña cahan racumi tiñu chi ra. Vasi saxini ra ta ra ti raCristo cuu ra, ta ni tava tiñu ra Ndioo chira, 27 soco chito yo ndaa iti vachi ra, sococua quichi ra cuu Cristo, ta yoni cua cotondaa iti cua quichi ra ―cati ñi.

28 Tacan cuu, ta sacuaha ra Jesuu chiñivi. Iyo ra tichi cora soco ndavi can, taquechaha cati ra ti:

―Nacoto ndo chi yuhu, ta chito ndondaa iti vachi yu. Ñavi cha cuni mainvachi, soco iyo ra ni tava tiñu chihin yu, tarai ndicha ndicha cuu ra, soco ña nacotondo chi ra. 29 Yuhu nacote chi ra, vati itinuun ra quichi yu, ta maan ra cuu ra nitava tiñu chihin yu ―cati ra chi ñi.

30 Chacan cuu cha cuni ñi tiin ñi chira, soco ña cuu, vati ña ta queta hora ra.31 Tacan cuu, ta chinu ini ñivi chi ra. Tuviñi cuu ñi, ta quechaha cati ñi ti:

Page 142: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 7:32 139 TUTU JUAAN 8:3―Cuaha xaan cuhva cha ni savaha

rahya, soco ra cuu Cristo ña cua savaha cara cuhva quivi cua quichi ra ―cati ñi.

Tachi ra fariseo tatun ra, vati cua tiin rachi ra Jesuu

32 Chini soho ra fariseo cha cahan ñivicuenda ra Jesuu. Chacan cuu cha nduin-uun ra sutu chahnu chi ra fariseo, ta tachira chi ra cuu tatun ra, vati cua tiin ra chira Jesuu. 33 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ñivi can ti:

―Suhva ni ca quivi cua coi chi ndo, ta sacua cuhin nu iyo ra ni tava tiñu chihin yu.34Cua nanducu ndo chihin yu, soco ña cuananihin ndo, ta ni ña cua cuu cuhun ndonu cua cuhin ―cati ra.

35 Tacan cuu, ta quechaha cahan ñivijudío can chi tahan ñi, ta cati ñi ti:

―¿Ndaa iti cua cuhun ra, ta ña cua cuunanihin yo chi ra? ¿Atu cua cuhun ranu iyo ñivi yo chi ñivi griego? ¿Atu cuasacuaha ra chi ñivi griego can? 36 ¿Ñaancha cuu tuhun cha cati ra ti cua nanducuyo chihin ra, soco ña cua nanihin yo chihinra? ¿Ñaan tuhun cuu cha cati ra ti ña cuacuu cuhun yo nu cua cuhun ra? Tacancahan ñi chi tahan ñi.

Cua coo ra Tati Ndioo chi ñivi chinu ini chira Jesuu

37 Cha cua ndihi vico can, ta ni iyo raJesuu. Nihin xaan cahan ra, ta quechahacati ra chi ñi ti:

―Tu cua neti ndo nduta, na cua quichindo chihin yu, ta cua cuhve cha cua cohondo. 38Tu cua cuinu ini ndo chihin yu, cuacuu anima ndo sava ni ta cua iin yuta chaña cua ndoco, ta cua coo ndito ndo cuhvacati tutu Ndioo ―cati ra Jesuu.

39Tuhun can cati ra Jesuu, vati chaha racuenda yoso cuhva cua coo ra Tati Ndioochi ñivi chinu ini chi ra. Ña ta quichi raTati Ndioo, vati ña ta cuhun ndico ra Jesuuiti siqui andivi.

Cha ndusaca cuni ñivi can40 Iyo ñivi chini soho ñi tuhun cha cahan

ra Jesuu, ta quechaha cati ñi ti:―Ndicha ti racan cahan cuenda ra

Ndioo ―cati ñi.41 Inga ñi cati ñi ti:―Ra Cristo cuu ra, vati ni tava tiñu ra

Ndioo chi ra.Soco cati inga tucu ñivi ti:―Ña cua quichi ra Cristo iti ñuhun

Galilea, vati cati tutu Ndioo ti ñivi ra Davidcua cuu ra Cristo can. 42 Cua quichi ra

ñuun Belén nu ni chacoo ra David iti chata.Tacan cati tutu Ndioo ―cati ñi.

43Chacan cuu cha ña nduinuun ñivi can,[vati ña nihin ñi cuhva ndaa iti ni quichi raJesuu]. 44 Iyo ñivi cuni ñi tihi ñi chi ra vecaa, soco yoni tiin chi ra.

Ña chinu ini ra cumi tiñu judío chi raJesuu

45 Tacan cuu, ta cuahan ndico ra tatuncan nu iyo ra sutu chahnu chi ra fariseo, taquechaha nducu tuhun ra ta ra chi ra tatunti:

―¿Ñacu ña ndaca ndo chi ra? ―cati ra.46 Ta cati ndico ra tatun chi ra ti:―Yoni cahan cuhva ni cahan racan

―cati ra.47 Ta cati ra fariseo can chi ra ti:―Cha ni sandahyu ñahan tahan ra chi-

hin ndo. 48 Ña chinu ini ni iin tuhun ndichi ra, ta ra cumi tiñu cuu ndi, ta ra fariseoña ni chinu tahan ini ni iin ra, 49 soco ñivican ña chito ñi ñaan cha cuu cha cati leychahnu yo, ta ni ñavi cha vaha vihi ndacuñi ―cati ra.

50 Iyo tahan ra Nicodemo nu iyo cuitira ta ra. Suvi ra Nicodemo cuu ra nichahan nu ra Jesuu iin cha cuaa, ta racumi tiñu cuu tahan ra, ta quechaha catira Nicodemo can chi tahan ra ti:

51―Ña chaha ley yo cha cua tachi tuniyo chi ñivi, tu ña cua tasoho xihna yo chacua cati ñi. Ña cua tachi tuni yo, tu ña cuacoto vaha yo ñaan cha cuu cha ni savaha ñi―cati ra.

52 Tacan cuu, ta cati ndico ra ta ra ti:―¡Joi! Vasi iti ñuhun Galilea quichi

tahun. Na cua sacuahun tutu Ndioo, ta cuacoton ti ñahni ra cahan cuenda ra Ndioocua quichi iti ñuhun Galilea ―cati ra.

Iyo iin ñahan ndacu xaan cuati53 Tacan cuu, ta cuahan ra ta ra iti vehe

ra.8

1 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti yucuOlivo. 2 Tuvi inga quivi, ta cuahan ndicora iti ve ñuhun. Ni vii nahan, ta cuahanra, ta nducuiti ndico tucu ñivi nu iyo ra.Ni chacunda ra, ta sa quechaha sacuaha rachi ñi. 3 Tacan cuu, ta vachi ra sacuahaley chahnu chi ra fariseo nu iyo ra. Vachindaca ra ta ra iin ñahan, vati ndehe ra nuni chacoo ña ndavaha ni chi ra rai ingachiyo, ta sayaha ra chi ña nu nducuiti ñivi

Page 143: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 8:4 140 TUTU JUAAN 8:25chi ra. 4Tacan cuu, ta quechaha cati ra chira Jesuu ti:

―Maestru, cha tiin ñivi chi ñahya suvini hora cha ndacu ña ndavaha ni chi rarai inga chiyo. 5 Iti chata cati ra Moiseetichi ley ti chi yuu cua cahni ndi chi ñahansavaha ndavaha ni can, ta yoho, ¿ñaan cuacati cun?

6 Tacan cati ra ta ra, vati cuni ndehe raa ña vaha cua cati ndico ra Jesuu, ta cuacuu tiso ra ta ra cuati ra. Tacan cuu, tani chacunda toho ra Jesuu, ta sa quechahataa ra chi nundaha ra nu ñuhun. 7 Ni viinducu tuhun xaan ra ta ra chi ra, ta sa nichacuinda ndico ra, ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

―Tu ña ta savaha ndo ni iin chandavaha ni, na cua cani xihna ndo yuu chiña ―cati ra.

8 Tacan cuu, ta ni chacunda toho ndicora Jesuu, ta taa ndico ra nu ñuhun. 9 Chinira ta ra tuhun cha cati ra Jesuu, ta saquechaha ca chahan ra ta ra. Cuahanxihna ra chanihin ca, ta sa cuahan ndihica ra ta ra. Tacan cuu, ta iin tuhun ni ñañahan can ni ndoo chi ra Jesuu. 10 Ndehera Jesuu ti cha cuahan ndihi ca ñivi, ta saquechaha cati ra chi ña ñahan can ti:

―Yoho sihi, cha cuahan ra ni tiso cuaticun. ¿Atu yoni cua tachi tuni chihun?―cati ra.

11 Ta cati ndico ña chi ra ti:―Ña ta yoni cahan, ra chahnu―cati ña.Ta cati ra Jesuu chi ña ti:―Ni ña cua tachi tuni yu chihun. Cua-

han, ta ña savaha con cuati ―cati ra.Jesuu cuu sava ni ta cua iin ñuhun

ndichin cha cua ndehe ñivi ñuñivi12 Tacan cuu, ta quechaha cati ndico

tucu ra Jesuu chi ñivi can ti:―Yuhu cuu sava ni ta cua iin ñuhun

ndichin cua ndehe ñivi ñuñivi. Tu cuacuinu ini ndo chihin yu, ña cua savaha ndondavaha ni, vati ña cua coo ndo nu naan.Cua coo ndito ndo chi ra Ndioo, vati cuacoo ra cuu sava ni ta cua iin ñuhun ndichinchihin ndo ―cati ra.

13 Ta cati ra fariseo chi ra ti:―Suvi ni maun chaha cuenda yoso

cuhva iyo cun. Chacan cuu cha ña chitondi a ndicha cuhva cati cun ―cati ra.

14 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Chahi cuenda yoso cuhva iye, soco

cha ndicha cuu chi, vati chite ndaa iti niquichi yu, ta chito tahin ndaa iti cua cuhun

ndico yu. Maan ndo ña chito ndo ndaa itini quichi yu, ta ni ña chito ndo ndaa iti cuacuhunndico tuqui. 15Tachi tuni ndo cuhvasaxini maan ndo, soco yoni cua tachi tuniyu vitin. 16 Cua queta quivi cha cua tachituni yu chi ñivi, soco cua tachi tuni yu iincha ndicha ndicha, vati uvi ndi cua tachituni. Cua tachi tuni yu, ta cua tachi tunitahan ra ni tava tiñu chihin yu. 17 Cha catiley chahnu ndo ti tu cua queta uvi ñivi,ta inuun inuun cua cahan ñi, chito yo tituhun ndicha cahan ñi. 18 Cati tuhin yosocuhva iye, ta cati tuhun tahan ra cuu sutiyoso cuhva iye, ta maan ra cuu ra ni tavatiñu chihin yu ―cati ra Jesuu.

19Chacan cuu cha nducu tuhun ñi chi rati:

―¿Ndaa iti iyo sutu cun? ―cati ñi.Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Ña nacoto ndo chihin yu, ta ni ña

nacoto ndo chi ra suti. Tu cua nacoto ndochihin yu, cua nacoto tahan ndo chi ra suti―cati ra.

20 Tacan cati ra Jesuu, ta sacuaha ra chiñivi tichi cora soco ndavi ve ñuhun yatinnu iyo xuhun cha samani ñivi chi ra Ndioo,soco ña tiin ñi chi ra, vati ña ta queta horara.

Cati ra Jesuu ti ña cua cuu cuhun ñivi cannu cua cuhun ra

21 Tacan cuu, ta quechaha cati ndicotucu ra Jesuu chi ñivi can ti:

―Yuhu cua cuhin, ta cua nanducu ndochihin yu, [soco ña cua nanihin ndo chihinyu]. Cua cuvi ndo, vati ña cua saña ndocuati ndacu ndo, ta ña cua cuu cuhun ndonu cua cuhin ―cati ra.

22 Ta cati ñi judío can chi tahan ñi ti:―Vasi cua cahni ra suvi ni chi maan ra,

vati cati ra ti ña cua cuu cuhun yo nu cuacuhun ra ―cati ñi.

23 Tacan cuu, ta quechaha cati ra chi ñiti:

―Cuenda ñivi ñuñivi iyo maan ndo,soco yuhu iye cuenda ra iyo iti siqui andivi.Iyo ndo cuenda ñuhun ñuñivi, soco yuhuña iye cuenda chacan. 24 Chacan cuu chacati yu ti cua cuvi ndo cuenda ra Ndioo,vati ña cua saña ndo cuati ndacu ndo. Tuña cua cuinu ini ndo ti yuhu cuu ra cuasacacu chi ndo, cua cuvi ndo, vati ña cuasaña ndo cuati ndacu ndo ―cati ra.

25Tacan cuu, ta nducu tuhun ñi chi ra ti:―¿Yoo rai cuun? ―cati ñi.Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:

Page 144: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 8:26 141 TUTU JUAAN 8:52―Xihna cuii cha ni cati yu chihin ndo.

26 Iyo xaan cha cua cati yu yoso cuhvaiyo ndo, ta iyo xaan cha cua tachi tuni yuchihin ndo. Rai ndicha cuu ra ni tava tiñuchihin yu, ta cha chahi cuenda chi ndo chindihi ñivi ñuñivi ñaan cha cati ra chihinyu ―cati ra.

27 Tacan cuu, ta ña chito ñi ti cahan racuenda sutu ra. 28 Chacan cuu cha cati raJesuu chi ñi ti:

―Cua cahni ndo chi ra cuu sehe ñivi, tasa cua coto ndo ti yuhu cuu ra. Cua cotondo ti ña satiñu yu cuenda main, soco catituhin cuhva ni sanahan ra suti chihin yu.29 Ni tava tiñu ra chihin yu, ta ni iyo rachihin yu. Ña cua saña ihni ra chihin yu,vati ndihi ni quivi ndacu i cha cua cusii inira ―cati ra Jesuu.

30 Tacan cati ra Jesuu, ta tuvi ñiviquechaha chinu ini chi ra.

Cuhva iyo ñivi Ndioo, ta cuhva iyo ñivindacu cuati

31 Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuuchi ñivi judío ñi ni chinu ini chi ra ti:

―Tu cua savaha ndo cuhva cati yu, ñivindicha yu cua cuu ndo, 32 ta cua coto ndoñaan cha cuu cha ndicha, ta sa cua ndoondo nu nuna ―cati ra.

33 Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Ñivi ra Abraham ra ni chacoo iti chata

tiempu chahnu cuu ndi. Ña ta ñahni nu nisatiñu cuatu ndi chi inga ñivi. ¿Ñacu caticun ti cua ndoo ndi nu nuna? ―cati ñi.

34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti tu cua savaha ndo

cuati, sava ni ta cua iin musu cua cuundo. 35 Chito yo ti ña ndoo cuii ra cuumusu vehe chitoho ra, soco ra cuu sehechitoho vehe can cuu ra ndoo cuii vehesutu ra. 36 Chacan cuu cha tu cua savahara cuu sehe chitoho ndo cha cua ndoondo nu nuna, cua ndoo ndicha ndo nununa. 37 Yuhu chite ti ñivi ra Abrahamcuu ndo, soco cuni ndo cahni ndo chihinyu, vati ña chinu ini ndo tuhun cati tuhin.38 Chahi cuenda chi ndo ñaan cha cuu chani sanahan suti chihin yu, soco ndacu ndocuhva cati ra cuu sutu maan ndo―cati ra.

39 Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Ra Abraham cuu sutu ndi ―cati ñi.Ta cati ra Jesuu ti:―Tu sehe ra Abraham chi ndo, cua

savaha ndo cuhva cha ni savaha maan ranu quichi quivi. 40 Yuhu cha cati yu chandicha chi ndo cuhva cha ni cati ra Ndioo

chihin yu, soco vitin cuni cahni ndo chihinyu. Ñavi cuhva ni savaha ra Abraham cuuchacan. 41 Ndacu ndo cuhva cuni ra cuusutu maan ndo―cati ra.

Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Ñavi sehe cuati cuu ndi. Sehe ndicha

raNdioo cuundi, vatimaan ra cuu sutu ndi―cati ñi.

42 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Tu ndicha ti ra Ndioo cuu sutu ndo,

cua cuni mani ndo chihin yu, vati iti nuuniyo ra quichi yu. Ñavi yuhu cati chi rati cua quichi yu, soco maan ra cuu ra nitava tiñu chihin yu. 43 Ña nituni ini ndotuhun cati yu, vati ña cuni ndo tasoho ndo.44Run cuihna cuu sutu ndo, ta cuni savahando cuhva cuni maan run, ta chahni runchi ñivi nda cua nda xihna cuii. Ña tuhvarun savaha run cha ndicha, vati ña chitorun ñaan cha cuu cha ndicha, ta sandahyuñahan run. Tacan ni iyo run, vati ñandicha run, ta maan run cuu run savahacha sandahyu ñahan ñivi chi tahan ñi.45Ña chinu ini ndo cha cati yu, vati cati yucha ndicha. 46 Yoni ndo cua cuu cati ti iyocuati yu. Iyo cha cua cuinu ini ndo chihinyu, vati cati yu cha ndicha chi ndo. 47Ndihiñivi Ndioo tasoho tuhun cahan ra, soco ñatasoho maan ndo chi ra, vati ñavi ñivi rachi ndo ―cati ra Jesuu chi ñi.

Ña ta coo ra Abraham iti chata tiempuchahnu, ta cha ni iyo ra Cristo

48 Ta nducu tuhun ñivi judío can chi raJesuu ti:

―¿Atu ña ndicha ti rai ñuhun Samariacuun? ¿Atu ña ndicha ti iyo tati cuihnachihun? ―cati ñi.

49 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Ñahni tati cuihna iyo chi yu. Sacahnu

yu chi ra suti, soco ña sacahnu ndo chihinyu. 50 Ña nduqui cuhva cha cua sacahnundo chihin yu, soco iyo ra cuni ra cha cuasacahnu ndo chihin yu, ta maan ra cuu racua tachi tuni chi ndo. 51 Cati ndicha yu titu iyo ñivi cua savaha ñi cuhva cati yu, ñacua ndoyo ñuhun ñi, soco cua coo ndito ñichi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu―cati ra.

52 Ta cati ndico ñivi judío can chi ra ti:―Vitin cha chito ndi ti iyo run tati

cuihna chihun. Cha ni chihi ra Abrahamra cuu ñivi ndi tiempu chahnu, ta ni chihitahan ndihi ra ni cahan cuenda ra Ndioo,ta cati maun ti tu cua savaha ñivi cuhvacati cun, ña cua cuvi cuii ñi, soco cua coo

Page 145: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 8:53 142 TUTU JUAAN 9:16ndito ñi chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi nitiempu. 53Cahnu xaan rai cuu ra Abrahamcha cuenda ra Ndioo, ta chihi maan ra.Chihi tahan ra ni cahan cuenda ra Ndioo,ta maun ña cahnu cun cuu. ¿Yoo rai cuun?―cati ñi chi ra.

54 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Tu cua cati yu ti cahnu xaan rai cui,

ñahni yavi ndaa cha cua cati yu, vati maanra suti cuu ra cua cati ti rai cahnu cui. Catindo ti sacahnu ndo chi ra Ndioo, ta suvi racuu ra cuu suti. 55 Ña nacoto ndo chi ra,soco yuhu nacoto vahi chi ra. Tu cua catiyu ti ña nacote chi ra, cua sandahyu ñahincuhva sandahyu ñahan maan ndo. Yuhunacote chi ra, ta ndacu i cuhva cati ra. 56Siixaan cuni ra Abraham ñivi ndo, vati cuandehe ra ti cua cacu yu nu ñuhun ñuñiviya. Cha ni ndehe ra chihin yu, ta cusii inira ―cati ra Jesuu.

57 Ta cati ñivi judío can chi ra ti:―Ña ta queta maun ni uvi xico uchi

cuiya cun, ta cati cun ti cha ni ndehun chira Abraham―cati ñi.

58 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti ña ta cacu ra Abra-

ham, ta cha ni iye ―cati ra.59 Tacan cuu, ta quechaha canihin ñi

yuu, vati cua cani ñi chi ra, soco nichacuindi xehe ra, ta quee ra soco ndavi veñuhun can. Tacan ni quee ra nu iyo cuitiñi, ta cuahan ra.

9Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra cuaa

1 Cuahan ra Jesuu, ta ndehe ra ti iyo iinra cuaa. Cuii nuun ra, vati tacan ni caanuun ra nda ni cacu ra. 2 Tacan cuu, taquechaha nducu tuhun ra sacuaha chi raJesuu ti:

―Maestru, ¿yoo savaha cuati, ta cacura cha cuii nuun ra? ¿Atu savaha maanra cuati a savaha sutu ra chi sihi ra cuati?―cati ra chi ra Jesuu.

3 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ñahni cuati savaha rahya, ta ni ñahni

cuati savaha sutu ra chi sihi ra. Tacantahan ni cacu maan ra, vati cua ndeheñivi yoso cuhva cua savaha ra Ndioo chira. 4 Iyo cha cua savahi cuhva cuni ra nitava tiñu chihin yu, vati ni vii cuu vitin.Cua queta quivi, ta ña cua cuu ca. 5 Niiye nu ñuhun ñuñivi, ta cui sava ni ta cuaiin ñuhun ndichin. [Chacan cuu cha cuatindei chi ñivi ñuñivi] ―cati ra.

6 Tacan ni cati ra, ta sa tivi sivi ra nuñuhun, ta savaha ra ndahyu nu tivi sivi ra,ta taa ra chi chi nuun ra cuaa can. 7 Tacancuu, ta quechaha cati ra Jesuu chi ra ti:

―Cuahan iti soco Siloé, ta cua nacatacun nuun cun ―cati ra. Tuhun Siloé cancuni cati ti cha tachi yu chihun.

Tacan cuu, ta cuahan ra cuaa can, tanacata ra nuun ra. Quichi ndico ra, tandichin vaha ndehe ra. 8Ndehe ñivi ñuunra chi ra, ta ndehe tahan ñivi nacoto chira, ta chito ñi ti cha chica ra caya ra, taquechaha nducu tuhun ñi ta ñi ti:

―¿Atu ñavi ra chica caya cuu ra? ―catiñi.

9 Iyo ñi cati ñi ti:―Suvi ra cuu ra ―cati ñi.Ta inga ñi cati ti:―Ñavi, soco cuhva caa racan caa ra

―cati ñi,soco maan ra cati ti:―Yuhu cui.10Chacan cuu cha nducu tuhun ñi chi ra

ti:―¿Yoso ni nduvaha nuun cun? ―cati

ñi.11 Cati ndico ra chi ñi ti:―Nacoto ndo chi ra nani Jesuu. Savaha

maan ra ndahyu, ta taa ra chi chi nuin,ta cati ra ti na cua cuhin iti Siloé, ta cuanacate nuin. Chacan cuu cha chahin, tanacate nuin, ta ndundichin vaha ndehi―cati ra.

12 Ta nducu tuhun ñi chi ra ti:―¿Ndaa iyo racan? ―cati ñi.Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Ña chite ―cati ra.

Nducu tuhun xaan ra fariseo chi ra cuaacan

13Tacan cuu, ta ni chandaca ñivi can chira nuun ra fariseo, vati xihna ca cuii nuunra, ta vitin ndichin vaha ndehe ndico ra.14 Quivi sábadu quivi ii ni savaha ra Jesuundahyu can, ta sanduvaha ra nuun ra cuaacan. 15 Chacan cuu cha quechaha nducutuhun tahan ra fariseo chi ra nduvahanuun can ti:

―¿Yoso cuu cha ni ndundichin nde-hun? ―cati ra.

Ta cati ndico ra chi ra ti:―Ni taa iin ra ndahyu nuin, soco nacate

chi chi, ta ni ndundichin vaha ndehi―catira.

16 Chacan cuu cha iyo ra fariseo cati rachi ra ti:

Page 146: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 9:17 143 TUTU JUAAN 9:41―Ñani tava tiñu raNdioo chi racan, vati

ña cumi ra quivi ii quivi cahnu―cati ra.Ta cati ndico inga ra ti:―Cahnu xaan cuhva ni savaha ra, ta ña

cuu savaha rai ndacu cuati chacan ―catira.

Tacan cuu, ta quechaha ndusaca cunira ta ra, 17 ta nducu tuhun ndico tucu rafariseo chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua cati maun?Nuun maun cha ni sanduvaha ra―cati ra.

Ta cati ndico ra ti:―Yuhu cati ti iyo ra cuenda ra Ndioo

―cati ra.18 Tacan cuu, ta ña cuni cuinu ini ra

judío can ti ni nducuii ndicha nuun ra, tandundichin ndico ndehe ra. Cana xihna rachi sutu ra chi sihi ra, 19 ta quechaha nducutuhun ra chi ñi ti:

―¿Atu sehe ndo chi rahya? ¿Atu cuaara, ta cacu ra? ¿Ñacu ndichin vaha ndehera vitin? ―cati ra.

20 Ta cati ndico sutu ra chi sihi ra ti:―Chito ndi ti rahya cuu sehe ndi, ta

chito ndi ti cuaa ra, ta cacu ra, 21 soco ñachito ndi yoso cuhva ni ndundichin vahandehe ra vitin, ta ni ña chito ndi yoo rai nisanduvaha nuun ra. Cua nducu tuhun ndochi maan ra, vati cha cahnu ra. Cua catindico maan ra ñaan cha ni tahan ra ―catiñi.

22 Tacan cati sutu ra chi sihi ra, vatiyuhvi ñi chi ra judío can, vati cha iyo vahatuhun chi ra judío ti tu cua cati ñivi ti chani tava tiñu ra Ndioo chi ra Jesuu, cua tavandaa ra chi ñi ve ñuhun. 23Chacan cuu chacati ñivi ra ti cha cahnu ra, ta na cua nducutuhun maan ra ta ra chi ra.

24 Chacan cuu cha cana ndico tucu rajudío can chi ra nduvaha nuun can ingachaha, ta cati ra chi ra ti:

―Cua cati cun iin cha ndicha, vati iyocun iti nuun ra Ndioo, ta chito ndi ti randacu cuati cuu racan ―cati ra.

25 Ta cati ndico ra chi ra judío can ti:―Ña chite tu ndacu ra cuati, soco chehe

cuu cha ni chite. Chite ti ra cuaa cui nuquichi quivi, soco vitin ndichin vaha ndehi―cati ra.

26 Ta nducu tuhun ndico ra ta ra chi rati:

―¿Ñaan chani savaha ra chihun? ¿Yosoni sanduvaha ra nuun cun? ―cati ra.

27 Ta cati ndico ra chi ra ti:―Cha cati yu chihinndo, socoña tasoho

ndo. ¿Ñacu cuni ndico tucu ndo cuni soho

ndo? ¿Atu cuni tahan ndo coo ndo chi ra?―cati ra.

28Tacan cuu, ta quechaha nduxaan ra tara chi ra, ta cati ra chi ra ti:

―Iyo maun cuenda ra, soco iyo maanndi cuenda raMoisee. 29Chito ndi ti cahanra Ndioo chi ra Moisee, soco ña chito ndiyoo rai cuu racan ―cati ra ta ra.

30Ta cati ndico ra ndahvi can chi ra ta rati:

―Iyo xaan cuni yu, vati ña chito ndoyoo rai cuu ra, ta ni sanduvaha ra nuin.31 Chito yo ti ña tasoho ra Ndioo chi ñivindacu cuati, soco tasoho ra chi ñivi sac-ahnu chi ra, ta tasoho ra chi ñivi ndacucuhva cuni maan ra. 32 Nda quivi chani tuvi ñuhun ñuñivi, ta yoni sanduvahanuun ñivi cuaa cha cuii tahan nuun ñi, tacacu ñi. 33 Ni tava tiñu ra Ndioo chi ra nisanduvaha chihin yu. Tu ña ndicha, ña cuacuu savaha ra cuhva chandacu ra―cati ra.

34 Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Iyo xaan cuati chihun, ta ni cacu cun.

Ña cua tasoho ndi cha cahun―cati ra.Tacan cuu, ta tava ndaa ra ta ra chi ra.

Ña ndichin vaha ndehe ra ta ra cuenda raNdioo

35Ni chito ra Jesuu ti cha ni tava ndaa rata ra chi ra ndahvi can, ta nanducu ra Jesuuchi ra, ta nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu chinu ini cun chi ra cuu seheñivi? ―cati ra.

36 Ta cati ndico ra chi ra Jesuu ti:―¿Yoo ra cuu ra, ta ra chahnu? Cua

sanahun chihin yu, vati cua cuinu ini yuchi ra ―cati ra.

37 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha ni ndehun chi ra, ta vitin

ndatuhun cun chi ra ―cati ra.38Tacan cuu, ta sacahnu ra chi ra Jesuu,

ta cati ra chi ra ti:―Chinu ini yu chihun, ra chahnu―cati

ra.39 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Quichi yu nu ñuhun ñuñivi ya, vati

cua tachi tuni yu chi ñivi ya. Chacan cuucha cua ndundichin ndehe ñivi cuaa, tañivi cati ti ndichin vaha ndehe cua nducuiinuun―cati ra Jesuu.

40 Iyo tahan ra fariseo yatin nu inda raJesuu, ta chini soho ra cha cahan ra, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu cuii tahan nuun ndi cuni cun?―cati ra ta ra.

41 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

Page 147: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 10:1 144 TUTU JUAAN 10:25―Tu cuaa nuun ndo, ñahni cuati ndo

cua coo, soco cati ndo ti ndichin vahandehe ndo. Chacan cuu cha iyo xaan cuatindo.

10Cahan ra Jesuu iin cuhva yoso cuhva iyo

ri mbee tichi cora1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra:]’Cati ndicha yu chi ndo ti tu cua queta

iin rai nu iyo cora nu indi sana ndo, taña cua quihvi ra iti chiyo yu cora, sococua quihvi xehe ra, ñavi chitoho ri cuura. Ñasuhu cuu ra, 2 soco ra cuu chitohori―cua quihvi vaha ra iti yu cora. 3 Cuanuna ra cumi chi ri, ta cua quihvi chitohori, ta cua cuni soho ri ndusu ra, ta cuacana ra sivi ri, ta cua cundaca ra chi riinga chiyo. 4 Cua tava xihna ra chi ri tichicora, ta tacan sa cuahan ra iti nuun, tandicu ri chi ra, vati nacoto ri chi ra. 5 Ñacua cundicu ri chi inga ñivi, soco cua cunundico ri, vati ña nacoto ri chi ñi ―cati raJesuu.

6 Cati tuhun ra Jesuu cuhva can chi ñi,soco ña nituni ini ñi cha cati ra.

Sava ta cua iin ra cumi vaha chi ri mbeecuu ra Jesuu

7Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chi ñiti:

―Cati ndicha yu ti yuhu cuu sava nita cua iin nu cua yaha ri mbee. 8 Ña taquichi yu, ta quichi ñivi cuni cundaca chiri. Ñasuhu cuu ñican, soco ña tasoho rimbee chi ñi. 9Yuhu cuu sava ta cua iin nucua yaha ri. Tu cua cuinu ini ñivi chihin yu,cua coo vaha ñi chi raNdioo. Cua sacuendayu chi ñi nu iyo ñi, ta cua nihin ñi ndihi chacua cuni ñuhun ñi.

10 ’Vachi run ñasuhu, vati cua suhu runchi ri mbee. Cua sandoyo ñuhun run chiri, ta cua cahni run chi ri, soco yuhu vachi,vati cua coo ndito ñivi chi ra Ndioo. Vahaxaan ca cua coo ñi chi ra cuni yu. 11 Yuhucuu savani ta cua iin rai cumi vaha chi sanara. [Tu cua quichi iin tu ndoho chi sana ra,cua nducu ra cuhva cha cua cacu ri.] Masicua ndoyo ñuhun maan ra, soco tacan nicua sacacu ra chi sana ra. 12 Tu ra musucuu ra, ta ndehe ra ti vachi ri xaan, cuanacoo ihni ra chi ri, ta cua cunu ra, vatiñavi chi maan ra cuu ri. Tacan ni cua tiinri xaan can chi ri, ta ndihi ni ri cua cuitacuati. 13 Tacan ni cua savaha ra cuu musu

can, vati musu ni cuu ra, ta ña cua tichahara chi sana ra cuu chitoho ra.

14 ’Yuhu cuu sava ni ta cua iin rai cumivaha chi sana ra. Nacoto vahi chi ñivi yu,ta nacoto vaha ñi chihin yu. 15Ta ni cuhvanacoto ra cuu suti chihin yu, ta nacotechihin ra. Cua cuvi yu cuenda ñivi yu, [vatitacan ni cua sacacu i chi ñi cuhva sacacuñivi chi sana ñi]. 16Ni iyo inga ñivi yu, socoñavi ñivi iyo vitin cuu ñi. Ni cua coo ñichihin yu nu cuahan quivi, ta cua tasohoñi cha cua cahan yu, soco ini ñivi cua cuundihi ñi, ta ini rai cua cucumi chi ndihi ñi.

17 ’Chacan cuu cha cuni mani ra sutichihin yu, vati cua cuvi yu cuenda ñivi yu.Cua cuvi yu, vati cua coo ndito ndique.18 Ñahni ndatu cha cua cahni ñivi chihinyu, soco yuhu cua sañe chihin yu cha nacua cahni ñi chihin yu. Iyo tu ndee inichihin yu. Chacan cuu cha cua cuhvendatu chi ñi, ta cua cuvi yu, soco iyo tundee ini chi yu, ta cua natacu ndique.Tacan ni cati suti chihin yu―cati ra Jesuuchi ñi.

19 Ndusaca ndico tucu cuni ñivi judíocan, ta chini soho ñi tuhun cahan ra Jesuu.20 Tuvi ñi cati chi tahan ñi ti:

―Iyo cuihna chi ra, ta ña vaha cuni xinira. Ña cua tasoho yo cha cahan ra ―catiñi.

21 Ta cati inga ñi ti:―Ñahni cuihna chi ra, vati ña tuhva

ñivi iyo cuihna cahan ñi tacan. Tu iyocuihna chi ra, ña cua cuu sanduvaha ranuun ñi cuaa ―cati ñi.

Tava ndaa ñivi judío chi ra Jesuu22 Cha ni queta tiempu vichin, ta sac-

ahnu ndico tucu ñivi judío inga vico itiñuun Jerusalén, vati iti chata cundee ñisandaa ñi ve ñuhun cahnu ñi. Chacan cuucha sacahnu ñi vico can. 23 Tacan cuu, tachica cuu ra Jesuu iti tichi soco ndavi veñuhun can nu cuu chi coredor Salomón.24 Queta ñivi judío can nu iyo ra, ta chasiñi nuun ra, vati xaan xaan cuni ñi ndeheñi chi ra, ta nducu tuhun ñi chi ra ti:

―¿Yoso quivi, ta sa cua cati cachin cunchi ndi? Tu ra Cristo cuun, [tu cha ni tavatiñu ra Ndioo chihun,] cua cati cachin cunchi ndi ―cati ñi.

25 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cha ni cati yu, soco ña chinu ini ndo.

Cha ni ndehe ndo cuhva ni savahi, tasavahi chacan, vati chaha ra suti tu ndeeini chihin yu. Chacan cuu cha cua cuu coto

Page 148: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 10:26 145 TUTU JUAAN 11:15ndo yoo rai cui. 26Ña chinu ini ndo chihinyu, vati ña iyo ndo chihin yu. 27 Tasohoñivi yu tuhun cha cahin, ta nacote chi ñi,ta iyo ñi chihin yu, ta tacan ni iyo tucu rimbee chi chitoho ri. 28 Cua cuhve cha cuacoo ndito ñivi yu chihin yu ndihi ni quivindihi ni tiempu. Ña cua ndoyo ñuhun ñi,ta ni ña cua tava ndaa ñivi chi ñi. 29 Iyo tundee ini chi ñivi, soco iyo xaan ca tu ndeeini chi ra suti, ta maan ra cuu ra chaha chachinu ini ñi chihin yu. Chacan cuu cha ñacua cuu tava ndaa ñivi chi ñi. 30 Ini rai cuundi chi suti ―cati ra Jesuu chi ñi.

31 Tacan cuu, ta canihin ndico tucu ñivijudío can yuu, vati cua cani ñi chi ra Jesuu,32 ta cati ndico tucu ra chi ñi ti:

―Chaha ra suti tu ndee ini, ta cuahaxaan cha vaha savahi chi ndo. Vasi cuacani ndo yuu chihin yu, vati savahi chacan―cati ra.

33 Ta cati ndico ñivi can chi ra ti:―Ñavi cuenda cha vaha cha ni savahun

cua cani ndi, soco cua cani ndi chihun, vaticha cahun ndavaha ni cuenda ra Ndioo.Cua cani ndi chihun, vati rai ñuñivi cuucun, ta cati cun ti Ndioo cuu cun―cati ñi.

34 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Cha iyo nu cati tutu Ndioo ti cati ra

Ndioo ti ndioo cuu ñivi ra, cati ra. 35 Catira Ndioo ti ndioo cuu ñivi tasoho tuhun ra,ta ña cuu cati yo ti ña ndicha tutu Ndioo.36 Cati ndo ti cahan yu ndavaha ni chi raNdioo, vati cati yu ti sehe Ndioo cui, socomaan ra chaha tiñu chihin yu, ta tachi rachihin yu ihya nu ñuhun ñuñivi ya. 37 Tuña cua savahi cuhva cuni ra suti, na ña cuacuinu ini ndo chihin yu. 38 Tu cua savahicuhva cuni ra, vasi ña cua cuinu ini ndochihin yu, soco na cua cuinu ini ndo ticuhva cuni maan ra cuu chi. Tacan ni cuacoto vaha ndo ti iyo ra suti chihin yu, ta iyoyu chihin ra ―cati ra Jesuu.

39 Tacan cuu, ta cuni ndico tucu ñi tiinñi chi ra Jesuu, soco quee ra cuahan ra.

40Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu. Yaha rainga chiyo yuta Jordán, ta queta tucu ra nuni sacuanduta xihna ra Juaan chi ñivi nuquichi quivi, ta ndoo nuun ra tican. 41Tuviñivi cuahan nu iyo ra, ta quechaha cati ñichi tahan ñi cuenda ra Jesuu ti:

―Ñahni cuhva ni savaha ra Juaan, sococha ndicha ndicha cuu cha cati ra yosocuhva cua coo rahya ―cati ñi.

42Tacan cuu, ta tuvi ñivi chinu ini chi raJesuu tican inga chiyo yuta Jordán can.

11Cha ni chihi ra Lázaro

1 Ni chacoo iin ra ñuun Betania, taLázaro nani ra. Cuhva ña María chi ñaMarta chi ra, ta cuhvi xaan ra. 2María cancuu ña ni choso aceite vixin chahan chahara chahnu Jesuu, ta nacuhva ña ixi xini ñachaha ra. 3 Chacan cuu cha tachi ñi ñahancan tuhun chi ra Jesuu, ta cati ñi ti:

―Ra chahnu, cuhvi xaan ra cuu amigucun―cati ñi.

4 Queta tuhun can nuun ra Jesuu, taquechaha cati ra ti:

―Cuhvi ra, soco ña cua cuvi ra. Cuhvira, vati tacan ni cua ndehe ñivi ti iyo tundee ini chi ra Ndioo. Chacan cuu cha cuasacahnu ñi chi ra cuu sehe Ndioo―cati raJesuu.

5 Cuni mani xaan ra Jesuu chi ña Martachi cuhvi ña chi ra Lázaro. 6Chini ra Jesuutuhun cha cuhvi ra Lázaro can, soco ninducuee nuun ra nu iyo ra inga uvi quivi.7 Tacan cuu, ta quechaha cati ra chi rasacuaha chi ra ti:

―Coho, vati cua cuhun ndico yo itiñuhun Judea ―cati ra.

8 Ta cati ndico ra sacuaha chi ra ti:―Maestru, cuni cani ñivi judío yuu chi-

hun vitin. ¿Atu cua cuhun ndicon tican?―cati ra.

9 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Uchi uvi hora cuu chi iin nduvi. Tu

cua caca cuu yo chinucahni, [ta cua savahayo cha vaha,] ña cua ndoyo ñuhun yo, vatindichin vaha ndehe yo. 10Tu cua caca cuuyo cha cuaa, ta cua savaha yo ndavaha ni,cua ndoyo ñuhun yo, vati ñahni cha chinituni iyo chi yo.

11 Tacan cati ra Jesuu, [vati ña ta quetahora ra,] ta cati ndico ra chi ra ti:

―Quixi ni ra Lázaro amigu yo, soco cuacuhin, vati cua sandoye chi ra ―cati ra.

12 Ta cati ndico ra sacuaha chi ra Jesuuti:

―Ra chahnu, cua ndoyo maan ra, vaticati cun ti quixi ni ra ―cati ra ta ra.

13 Tacan ni cahan ra Jesuu iin cuhva,vati cha ni chihi cuii ra Lázaro, soco saxinira ta ra ti quixi ni ra. 14 Chacan cuu chaquechaha cati cachin ra chi ra ta ra ti:

―Cha chihi cuii ra Lázaro, 15 ta cusii iniyu, vati ña iye tican. Vaha xaan ca chatacan cuenda maan ndo. Chacan cuu chacua cuinu ini ndo. Na coho vitin ―cati ra.

Page 149: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 11:16 146 TUTU JUAAN 11:4416 Tacan cuu, ta quechaha cahan ra

Tuma ra cuu xinihin, ta cati ra chi tahanra ti:

―Coho, vati cua cuvi tahan yo chi ra―cati ra, [vati cua cuhun ndico ra nu iyoñivi cuxaan ini chi ra Jesuu].

Natacu ndico ra Lázaro savaha ra Jesuu17Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti ñuun

Betania, ta cati ñi chi ra ti cha queta cumiquivi cha ni cuchi ra Lázaro. 18Yatin ñuunJerusalén iyo ñuun can. Vasi queta iin savahora caca yo. 19 Chacan cuu cha quetañivi judío nu iyo ña Marta chi ña María.Tuvi ñi queta, ta cua tindee ñi chi ñi ñahancan, vati chihi cuhva ñi. 20 Tacan cuu,ta sa queta tuhun nuun ña Marta ti chavachi ra Jesuu, ta quee ña cuahan ña, vaticua satahan ña chi ra, soco ndoo ña Maríavehe. 21Tacan, ta tahan ñaMarta chi ra, taquechaha cati ña ti:

―Ra chahnu, cha ni chihi cuhve, vati ñaiyo cun ihya, 22 soco chite ti cua savaha raNdioo ñaan cha cua cahun chi ra―cati ña.

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Cua nandoto ndico ra cuhvon ―cati

ra.24 Ta cati ña Marta chi ra ti:―Chite ti cua coo ndito ndico ra quivi

cua natacu ndico ñivi ndii quivi cua tachituni ra Ndioo chi ñivi ñuñivi ―cati ña.

25 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Yuhu cua savahi cha cua coo ndito

ndico ñivi. Cua savahi cha cua natacundico ñi. Tu cua cuinu ini ñivi chihin yu,masi cua cuvi ñi, soco cua coo ndito ñichi ra Ndioo. 26 Tu cua cuinu ini ñivi niiyo ndito chihin yu, ña cua cuvi ñi cuendara Ndioo. ¿Atu chinu ini maun chacan?―cati ra.

27 Ta cati ña chi ra ti:―Chinu ini yu, ra chahnu. Chinu ini

yu ti ra Cristo cuun, ta sehe Ndioo cuun,ta cha ni tachi ra Ndioo chihun ihya nuñuhun ñuñivi ya ―cati ña.

Chacu ra Jesuu nu ni cuchi ra Lázaro28 Tacan ni cati ña Marta, ta cuahan

ndico ña, ta cana ña chi María cuhvi ña.Cahan xehe ña chi ña, ta cati ña ti:

―Cha queta ra maestru, ta cana ra chi-hun―cati ña.

29 Tacan cuu, ta quii xaan ni chacuindaña, ta cuahan ña nu iyo ra. 30Ña ta quihvira tichi ñuun can, vati ni vii iyo ra nu nicha satahan ña Marta chi ra. 31Ni iyo ñivijudío can chi ña, ta chaha ñi tu ndee ini chi

ña. Ndehe ñi ti quii xaan ni chacuinda ña,ta cuahan ña. Chacan cuu cha ndicu ñi chiña, vati saxini ñi ti cuahan ña nu ni cuchira ndii can, ta cua ndahyu ña tican.

32Queta ñaMaría nu iyo ra Jesuu. Ndeheña chi ra, ta sa chahnu chiti ña iti nuun ra,ta quechaha cati ña chi ra ti:

―Ra chahnu, ni chihi cuhve, vati ña iyocun ihya ―cati ña.

33 Ndehe ra Jesuu ti chacu xaan ña, tachacu tahan ñivi judío can. Chacan cuucha ndahvi xaan quechaha cuni anima ra.Ña vaha cuni ra, 34 ta quechaha nducutuhun ra chi ñi ti:

―¿Ndaa cuu nuun ni cuchi ndo chi ra?―cati ra.

Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Nahan, ra chahnu, ti cua ndehun

―cati ñi.35 Tacan cuu, ta quechaha chacu tahan

ra Jesuu, 36 ta cati ñivi judío can chi tahanñi ti:

―Ndicha ti cuni xaan ra chi ra―cati ñi.37 Iyo inga ñi cati ñi ti:―Cha ni sanduvaha ra chi ra cuaa. Vasi

cua cuu tindee tahan ra chi ra Lázaro, tu nivii ndito ra, ta queta ra ―cati ñi.

Ni natacu ndico ra Lázaro38 Ndahvi xaan quechaha cuni ndico

anima ra Jesuu cha queta ra nu ni cuchira Lázaro. Yavi yuu cuu chi, ta ndasi yuuyuhu chi. 39 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chiñi ti:

―Cua sachiyo ndo yuu can ―cati ra.Ta quechaha cati ñaMarta ña cuu cuhva

ra ndii can ti:―Ra chahnu, ini xaan chahan, vati cha

queta cumi quivi cha ni chihi ra ―cati ña.40 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Cha cati yu ti tu cua cuinu ini cun, cua

ndehun ti iyo xaan tu ndee ini chi ra Ndioo―cati ra.

41Chacan cuu cha sachiyo ñi yuu can, tandehe ndaa ra Jesuu iti siqui andivi, ta catira chi ra Ndioo ti:

―Tata, chahi iin tiahvi ndioo chihun,vati cha ni tasohun tuhun cahan yu.42Chite ti ndihi ni hora tasohun cha cahin.Tacan cati yu, vati cua cuni soho ñivi ya, tacua cuinu ini ñi ti maun cuu ra ni tava tiñuchihin yu.

43 Tacan cati ra, ta sa cana chaa ra ti:―Yoho Lázaro, quee, xaa ―cati ra.44Tacan cuu, ta quee ra Lázaro can, ta ni

vii isucu sahmandii chi ra. Chacan cuu cha

Page 150: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 11:45 147 TUTU JUAAN 12:11nuhni ndaha ra. Nuhni chaha ra, ta chanuhni pañitu nuun ra. Tacan cuu, ta catira Jesuu chi ñi ti:

―Cua ndachi ndo chi ra. Cua saña ndona cuhun ra ―cati ra chi ñi.

Ni chacoo tuhun cha cua tiin ñivi chi raJesuu

(Mt. 26.1‑5; Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2)45Ñivi judío can cuu ñi ni queta vehe ña

María, ta ndehe ñi cha ni savaha ra Jesuu,ta tuvi ñi chinu ini chi ra, 46 soco iyo ñicuahan ñi nu iyo cuiti ra fariseo, ta chahañi cuenda ñaan cha ni savaha ra Jesuu.47 Chacan cuu cha cati ra sutu chahnu chira fariseo ti cua nducuiti ndihi ra cumi tiñucan. Tacan cuu, ta nducu tuhun ra chitahan ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha yo,vati cuaha xaan cuhva cha ni savaha raJesuu can? 48 Tu ña cua casi yo nuunra, cua cuinu ini ndihi ñivi chi ra, ta cuaquichi sandaru ñuun Roma, ta cua san-doyo ñuhun ra ve ñuhun ya, ta cua cahnira chi ndihi yo chi ñivi ñuun yo ―cati ra.

49 Iyo ra Caifás. Sutu chahnu cuu racuiya can, ta quechaha cati ra chi ra ta rati:

―Ña chito cuii ni ndo. 50 Ña chito ndoti vaha xaan ca cha cua cuvi iin tuhun nimaan ra Jesuu can, ta cua cacu ndihi maanyo. Tacan, ta ña cua ndoyo ñuhun yo chiñivi yo ―cati ra.

51 Ñavi cuenda suvi ni maan ra cahanra Caifás can, vati sutu chahnu cuu racuiya can. Chacan cuu cha cati ra ti cuacuvi ra Jesuu, ta cua cacu ndihi ñivi judíocan. 52 Ñavi cuenda ñivi judío ni cua cuvira, soco cua cuvi ra, vati tacan ni cuasanducuiti ra chi ndihi ñivi chinu ini chi raNdioo, ta ini ñivi cua cuu ndihi ñi ―masiinga ñuhun iyo ñi. 53Chacan cuu cha quivican quechaha nducu ra judío can cuhvayoso cuhva cua cahni ra chi ra Jesuu.

54Chacan cuu cha ña chahan ca ra Jesuunu iyo ñivi judío can. Quee ra tican, tacuahan ra iti ñuun Efraín, ta tichi cuhu cuuñuun can. Tican ni ndoo ra chi ra sacuahachi ra.

55 Cha yatin cua coo tucu vico sacahnuñivi judío cuenda cha ni cacu ñi ñuhunEgipto iti chata. Chacan cuu cha tuviñivi cuahan iti ñuun Jerusalén. Iti nuuncuahan ñi, vati cua cu‑ii xihna ñi cuni ñi.56Nanducu ñi chi ra Jesuu ñuun Jerusaléncan, soco ña nanihin ñi chi ra. Queta ñi

ve ñuhun, ta quechaha nducu tuhun ñi chitahan ñi ti:

―¿Yoso saxini ndo? ¿Atu cua quichi ravico ya a ña cua quichi ra? ―cati ñi.

57 Ta cha tachi ra sutu chahnu chi rafariseo tuhun, vati tu cua coto ñivi ndaaiyo ra, cua cati ndico ñi, vati cua tiin ra tara chi ra.

12Nu ni choso iin ñahan aceite vixin chahan

chaha ra Jesuu(Mt. 26.6‑13; Mr. 14.3‑9)

1 Cumani iñu quivi cha cua nducahnuvico can, ta queta ra JesuuñuunBetania nuiyo ra Lázaro ra ni natacu ndico ni savahara Jesuu. 2 Chacan cuu cha sacahnu ñiiin vico luhu cuenda ra Jesuu. Tiso vahaña Marta, ta iyo tahan ra Lázaro chi raJesuu mesa can. 3 Tacan cuu, ta quihin ñaMaría iin sava litru aceite vixin chahan.Yahvi xaan chi, ta choso ña chi chi chahara Jesuu, ta nacuhva ña chaha ra chi xiniña. Ni tani xico nduta vixin can niniinvehe. [Tacan savaha ña, vati cuni xaan ñachi ra Jesuu.] 4 Iyo tahan ra Juda Iscariote,vati sacuaha tahan ra chi ra Jesuu. Racancuu ra cua xico tuhun chi ra, ta quechahanducu tuhun ra Juda can ti:

5―¿Ñacu ña ni xico ña nduta vixin ya?Tacan, ta nihin ña uni ciendu xuhun, tacua tindee ña chi ñivi ndahvi.

6 Tacan ni cati ra Juda, soco ña tichahani ra yoso cuhva iyo ñivi ndahvi can, vatiñasuhu cuu ra. Maan ra cuu ra cumi xuhunra ta ra, ta suhu ra cha samani ñivi. 7Tacancuu, ta cati ra Jesuu chi ra ti:

―Saña chi ña. Na cua cumi ña chi chinda cuanda quivi cua cuchi yu, 8vati ni cuacoo ñivi ndahvi chi ndondihi ni quivi, socoyuhu ña nahan ca cua coi chi ndo―cati ra.

Cuni cahni tahan ñivi chi ra Lázaro9 Tacan cuu, ta quechaha chito ndihi

ñivi judío ti cha iyo ndico ra Jesuu tican.Chacan cuu cha cuahan ñi, vati cuni ndehetucu ñi chi ra Jesuu, ta cuni ndehe tahan ñichi ra Lázaro, vati cha iyo ndito ndico ra.10Ta ra sutu chahnu can―cuni ra cahni rachi ra Lázaro, 11 vati tuvi ñivi judío can nindehe cha ni tahan ra Lázaro can, ta sañañi chi ra sutu chahnu, ta chinu ini ñi chi raJesuu.

Quihvi ndico tucu ra Jesuu tichi ñuunJerusalén

(Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40)

Page 151: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 12:12 148 TUTU JUAAN 12:3612 Tuvi ñivi cuu ñi cha iyo ñuun

Jerusalén, vati quichi ñi vico. Tuvi ingaquivi, ta queta tuhun nuun ñi ti cha vachira Jesuu iti ñuun Jerusalén. 13 Chacancuu cha quihin ñi ndaha ticaha, ta queeñi. Cuahan ñi, vati cua satahan ñi chi ra.Tacan cuu, ta quechaha cana chaa ñi ti:

―¡Cahnu xaan cuu ra chahnu! ¡Cahnuxaan rai cuu ra vachi cuenda ra chahnu!¡Cua cundaca ñahan ra chi ndihi yo iyoñuhun Israel ya! ―cati ñi.

14Nihin ra Jesuu iin buru yoso ra cuhvani cati tutu Ndioo, vati cati chi cuenda raJesuu ti:15 Ndioho ñivi iyo ñuhun Sión―ña cua

cuyuhvi ndo.Cha vachi ra cua cundaca ñahan chi ndo,ta yoso ra buru,cati chi.

16 Xihna ña cutuni ini ra sacuaha chi raJesuu cha cati tutu Ndioo can ti tacan nicua quichi ra Jesuu iti ñuun Jerusalén, soconu ni natacu ndico ra Jesuu, ta quechahachacuhun ini ra ta ra ti cati tutu Ndioo titacan ni cua coo chi, ta tacan ndicha nitahan ra.

17 Iyo ñivi ni chahan nu ni natacu ndicora Lázaro, ta chaha ñi cuenda ti chahan ñinu ni cuchi ra Lázaro, ta cana ra Jesuu chira, ta natacu ndico ra Lázaro ni savaha ra.18Chacan cuu cha cuahanñi cua satahanñichi ra Jesuu, vati chito ñi ti cha ni savahara chacan. 19 Tacan cuu, ta quechaha catira fariseo chi tahan ra ti:

―Cha ndehe yo ti ñahni cha cua cuusavaha yo. Ndihi ñivi ya cuni chi ra ―catira.

Nanducu ñivi griego chi ra Jesuu20 Iyo tahan ñivi griego ni queta ñuun

Jerusalén can, vati cua sacahnu tahan ñivico can. 21 Cha nanducu ñi chi ra Felipe,ta maan ra cuu ra quichi ñuun Betsaidaiyo cuenda ñuhun Galilea. Tacan cuu, taquechaha cati ñi chi ra Felipe ti:

―Ra chahnu, cuni ndatuhun tahan ndichi ra Jesuu ―cati ñi.

22 Tacan cuu, ta cuahan ra Felipe nuuniyo ra Ndree, ta chaha ra cuenda chi ra,ta nduvi tahan ra cuahan iti nuun iyo raJesuu, ta chaha ra cuenda chi ra. 23 Tacancuu, ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cha queta hora cha cua cuvi yu, tacua coto ñivi ti cahnu xaan rai cui. 24 Catindicha yu ti tu ña cua quihvi nuni tichiñuhun, tu ña cua tahyu soo chi tichi

ñuhun, ña cua coo ndixi chi chi. 25 Tani cuhva iyo maan yo. Tu cua cuni yosuvi ni chi maan yo, cua ndoyo ñuhun yocuenda ra Ndioo. Tu ña cua saxini yo ñaancha cuu cha cua tahan yo ihya nu ñuhunñuñivi, cua coo vaha yo chi ra Ndioo ndihini quivi ndihi ni tiempu. 26 Tu cua satiñundo cuenda yu, iyo cha cua cacando chihinyu icaa ni, ta cua coo yu nu iyo ndo, vatisatiñu ndo cuenda yu. Tu cua satiñu ndochihin yu, cua sacahnu ra suti chihin ndo.

Cati ra Jesuu ti cua cuvi ra27 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Vitin saxini xain, ta ña chite ñaan cha

cua cati yu chi ra suti. Ña cua cati yu tina cua sacacu ra chihin yu nu cua tahin tundoho vitin, vati chacan tiñu ni quichi yu.28Cua cati yu chi ra ti na cua coto ñivi ti raicahnu cuu ra.

Tacan cuu, ta nducahan ra Ndioo itisiqui andivi, ta cati ra ti:

―Cha ni ndehe ñivi ti cahnu xaan raicui, ta ni cua ndehe ndico tucu ñi ti cahnuxaan rai cui ―cati ra.

29 Chini ñivi iyo tican ndusu can, ta catiñi ti:

―Cha cahan ra savi ―cati ñi.Ta inga ñi cati ti:―Cha cahan iin ra tatun Ndioo chi ra

―cati ñi.30Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chi ñi

ti:―Cahan ndusu can cuenda maan ndo.

Ñavi cuenda yuhu cahan chi, 31 ta vitin cuacutuni ñivi ñuñivi, ta cua quee ndaa runndaca ñahan chi ñi. 32 Cua sandaa ñivichihin yu, ta cua savahi cha cua cuinu iniñivi chihin yu ―cati ra.

33 Cuhva can ni chaha ra cuenda chi ñiyoso cuhva cua cuvi ra. 34 Tacan cuu, tacati ñivi chi ra ti:

―Chito ndi ti cati tutu ley Ndioo ti cuacuhva ra Ndioo tiñu chi iin rai, ta cua coondito ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.Chacan cuu cha ña cutuni ini ndi ñacu caticun ti iyo cha cua cuvi ra cuu sehe ñivi.¿Yoo rai cuu racan? ―cati ñi.

35 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Ni cua coo cha ndichin chihin ndo

suhva ca quivi. Na cua coo vaha ndo, vatini iyo cha ndichin nu iyo ndo, coto cuandoyo ñuhun ndo nu naan. Tu cua cacacuu ndo nu naan, ña cua coto ndo ndaa iticuahan ndo. 36 Vitin iyo ra cuu sava ni tacua iin ñuhun ndichin chihin ndo, ta cua

Page 152: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 12:37 149 TUTU JUAAN 13:10cuinu ini ndo chi ra. Chacan cuu cha cuacoo cha chini tuni chi ndo.

Tacan cati ra Jesuu, ta cuahan ra, tachacuindi xehe ra, [vati ña cuni ra cha cuandehe ñican chi ra].

Ña cuni ñivi judío can cuinu ini ñi chi raJesuu

37 Cuaha xaan cuhva savaha ra Jesuu nindehe ñivi judío can, soco ña chinu ini ñichi ra. 38 Chacan cuu cha quee chi cuhvacati ra Isaía iti chata, vati cha cati ra chi raNdioo ti:Ra chahnu, yoni chinu ini tuhun cati

tuhun ndi.Yoni saxini ti iyo tu ndee ini chihun, ra

chahnu,cati ra. 39 Chacan cuu cha ña cuu cuinu iniñi, ta cati ndico tucu ra Isaía can cuenda raNdioo:40Ña chaha ra Ndioo cha cua cutuni ini ñi,ta saña ra cha na sanihin ini ñi.Chacan cuu cha ña cutuni ini ñi,ta ni ña nihin ñi cuhva.Chacan cuu cha ña cua saña ñi cha ndacu

ñi,ta cua nduvaha anima ñi.41Tacan cati ra Isaía, vati ndehe ra ti cahnuxaan cuu raCristo, ta chaha ra cuenda yosocuhva iyo ra.

42 Chacan cuu cha tuvi ñivi judío canquechaha chinu ini chi ra Jesuu, ta iyotahan ra ndaca ñahan chi ñi, ta chinutahan ini ra, soco ña cati cachin ra, vatiyuhvi ra chi ra fariseo, coto cua tava ndaara chi ra ve ñuhun. 43 Tacan iyo ra, vaticuni ra cha cua sacahnu ñivi chi ra, ta ñacuni ndicha ra cha cua sacahnu ra Ndioochi ra.

Cati tuhun cachin ra Jesuu chi ñivi can44 Nihin xaan quechaha cahan ra Jesuu

chi ñi, ta cati ra ti:―Tu cua cuinu ini ndo chihin yu, cua

cuinu tahan ini ndo chi ra ni tava tiñuchihin yu. 45Tu cua nacoto ndo chihin yu,cua nacoto tahan ndo chi ra ni tachi chihinyu. 46 Cha quichi yu ihya nu ñuhun ñuñiviya, vati cua cuhve cha chini tuni chi ñivi.Chacan cuu cha tu cua cuinu ini ndo, ñacua ndoo ihni ndo. 47 Tu cua cuni sohondo tuhun cati tuhin chi ndo, ta ña cuasacuinu ndo chi chi, ñavi yuhu cuu ra cuatachi tuni chi ndo. Ñavi cuenda chacan niquichi yu vitin, soco quichi yu, vati cuni yusacacu i chi ñivi ñuñivi. 48Tu ña cua cuinuini ndo chihin yu, tu ña cua tasoho ndo

tuhun cahin, cua cutuni ndo, vati iyo racua tachi tuni chi ndo. Cua queta quivi chacua cutuni ndo nu cuahan quivi, vati chacati yu tuhun can. 49 Ña cahin cuhva chasaxini yu, soco cha tava tiñu ra suti chihinyu, ta maan ra cati ñaan tuhun cati tuhin.50 Chite ti tu cua savaha ndo cuhva catira, cua coo ndito ndo chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu. Chacan cuu cha chahicuenda chi ndo cuhva cati suti chihin yu―cati ra Jesuu chi ñi.

13Nacata ra Jesuu chaha ra sacuaha chi ra

1 Ni vii cumani cha cua nducahnu vicocan, ta quechaha chito ra Jesuu ti cha yatincua queta hora ra. Chito ra ti cua nacoora ñuhun ñuñivi ya, ta cua cuhun ndico ranu iyo sutu ra. Tacan ni chito ra, ta cunimani xaan ra chi ra sacuaha chi ra, ta ñacua cahnda ini ra chi ra ta ra.

2Chito ra ti cha ni chaha run cuihna chachini tuni chi ra Juda Iscariote can ra cuusehe ra Simón, ta cua xico tuhun ra chi ra.3Chito ra ti cha ni chaha sutu ra ndihi cuiitu ndee ini chi ra, ta chito ra ti quichi ra itinuun ra sutu ra, ta cua cuhun ndico ra suvini iti nuun ra. Tacan ni saxini ra, ta cuxinira chi ra sacuaha chi ra. 4 Ndihi cuxini rata ra, ta ni chacuinda ra Jesuu, ta tava rasahma ndichin ra, ta quihin ra inga sahma,ta chuhni ra tichi ra. 5 Tacan cuu, ta tihira nduta tichi chicoho, ta quechaha nacatara chaha ra sacuaha chi ra, ta nacuhva rachaha ra chi sahma nuhni tichi ra.

6 Ta queta ra nu ndecu ra Simón Pedro,ta quechaha cati ra Pedro chi ra ti:

―Ña cua nacata tahun chahi, ra chahnu―cati ra.

7 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña ta cutuni ini cun cha cua savahi

chihun, soco cua queta quivi, ta cua cutunivaha ini cun ―cati ra.

8 Ta cati ra Pedro chi ra ti:―Ña chahi cha cua nacata cun chahi.Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tuña cua nacate chahun, ña cua coun

chihin yu.9 Ta cati ndico ra Simón Pedro ti:―Vaha. Cua nacata cun chahi, soco cua

nacata tahun ndahi chi xini, ra chahnu―cati ra.

10 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha chiti cun. Ña chini ñuhun con

cha cua sacuti chihun. Chaha ni cun cuanacate, vati ña yuma cun. Ndoo ndoo iyo

Page 153: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 13:11 150 TUTU JUAAN 13:35ndo, soco ña ndihi ni ndo iyo tacan ―catira.

11 Tacan ni cati ra Jesuu, vati chito ra tiiin ra cua xico tuhun chi ra. Chacan cuucha cati ra ti ña ndihi ra iyo ndoo.

12 Tacan ni nacata ra Jesuu chaha ra tara, ta chacundichin ndico ra, ta ni cha-cunda ndico ra. Tacan cuu, ta quechahacati ra chi ra ti:

―Ña chito ndo ñaan cha cuu cha nisavahi chi ndo. 13 Cati ndo ti sacuahichi ndo, ta ndaca ñahin chi ndo, ta chandicha cahan ndo, vati tacan ni iye chindo. 14 Ndicha ndaca ñahin chi ndo, tasacuahi chi ndo, ta yuhunacate chahando.Chacan cuu cha iyo cha cua nacata tahanndo chaha tahan ndo, 15 vati cha sanahinchi ndo yoso cuhva cua coo ndo. Cuasavaha ndo chi tahan ndo cuhva ni savahichi maan ndo. 16 Cati ndicha yu chihinndo ti ña cahnu cuu ra satiñu tatun, sococahnu ca cuu ra ndaca ñahan, ta ñavi casa ra cuu tatun ra. Ta ni cuhva ña cahnucuu ra tatun, soco cahnu ca cuu ra tavatiñu chi ra tatun can. [Chacan cuu chacuhva ni chacoi cua coo tahan maan ndo.]17 Ndihi chacan chito ndo. Tu cua savahando cuhva cati yu, cua cusii ini ndo.

18 ’Ña chahi cuenda yoso cuhva cua coondihi ndo. Nacote yoo ra ni nacachi yu,soco iyo cha cua coo chi cuhva cati tutuNdioo, vati cati chi cuenda yu ti iyo rachachi chihin yu icaa ni, ta cua savaha randavaha ni chihin yu, cati chi. 19 Chahicuenda chihin ndo vitin, ta ña ta ñahni chani tahin. Chacan cuu cha cua cuinu inindo ti yuhu cuu ra cuu Cristo quivi cua cootu ndoho chihin yu cuhva cati yu. 20 Catindicha yu ti iyo ra cua tava tiñu yu. Tucua quihin cuenda ñivi chi ra, cua quihincuenda tahan ñi chihin yu, ta cua quihincuenda tahan ñi chi ra ni tava tiñu chihinyu ―cati ra Jesuu.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua xico tuhunra Juda chi ra

(Mt. 26.20‑25; Mr. 14.17‑21; Lc. 22.21‑23)21 Tacan cati ra Jesuu, ta quechaha sax-

ini ra suhva. Chacan cuu cha cati ra chi rata ra ti:

―Cati cachin yu chi ndo ti iin ndo cuaxico tuhun chihin yu ―cati ra.

22Tacan cuu, ta quechaha ndehe ra ta rachi tahan ra, ta ña chito ra ndaa ra cuu racahan Jesuu tuhun can. 23 Yatin nu ndecura Jesuu ndecu tahan iin ra, ta amigu xaan

ra Jesuu chi ra. 24Tacan cuu, ta sandaha raSimón Pedro chi racan, ta quechaha cati rachi ra ti:

―Cua nducu tuhun cun yoo ra cuu racahan ra chahnu.

25Tacan sa ni tuhva ra amigu can suhvaca nu ndecu ra Jesuu, ta quechaha nducutuhun ra chi ra ti:

―Ra chahnu, ¿yoo ra cuu ra? ―cati ra.26 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua tihi yu paan yu tichi cohi, ta cua

cuhve chi chi chi ra. Racan cuu ra ―catira.

Chacan cuu cha tihi ra Jesuu paan tichicoho ra, ta sa chaha ra chi chi chi ra JudaIscariote ra cuu sehe ra Simón. 27 Chahara paan can chi ra Juda, ta sa quihvi runSatanaa anima ra Juda can. Chacan cuucha cati ra Jesuu chi ra ti:

―Quii quii ni na cua savahun cha cuasavahun―cati ra.

28 Tacan cuu, ta ni iyo ra sacuaha chi ra,soco ña nihin ra ta ra cuhva ñacu cati raJesuu tuhun can. 29Chito ra ti cumi ra Judaxuhun. Chacan cuu cha iyo ra saxini ra ticati ra Jesuu ti cua sata ra ñaan cha cuacuni ñuhun ra, ta cua sacahnu ra vico can,ta inga ra saxini ra ti cua cuhva ra xuhuncan chi ñivi ndahvi. 30Quihin ra Juda paancan, ta quee ra. Cuahan ra. Cha cuaa cuuchi, ta cuahan ra.

Tuhun chaa cati tuhun ra Jesuu chi ra tara

31 Tacan ni cuahan ra Juda, ta quechahacati ra Jesuu ti:

―Vitin cua ndehe ñivi ti cha cahnuxaan cuu ra cuu sehe ñivi, ta cua ndehetahan ñi ti cua sacahnu tahan ra chi raNdioo. 32 Tu cua sacahnu ra chi ra Ndioo,cua sacahnu tahan ra Ndioo chi ra, ta vitinvitin ni cua sacahnu ra chi ra. 33 Yanixaa, ña nahan ca cua coi chi ndo. Cuhvani cati yu chi ñi judío can cati yu chihinndo vitin, vati cua nanducu ndo chihin yu,soco ña cua cuu cuhun ndo nu cua cuhin.34 Tuhun chaa cati tuhin chi ndo, vati nacua cuni mani ndo chi tahan ndo. Cuacuni mani ndo chi tahan ndo cuhva cunimani yu chihin ndo. 35Chacan cuu cha cuacotondihi ñivi ti chani sacuahando chihinyu, vati cua cuni mani ndo chi tahan ndo―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua sandahyuñahan ra Pedro

(Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Lc. 22.31‑34)

Page 154: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 13:36 151 TUTU JUAAN 14:2436 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhun

ra Simón Pedro chi ra ti:―¿Ndaa iti cua cuhun, ta ra chahnu?Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Vitin ña cua cuu cuhun ndo nu cua

cuhin, soco cua cuhun tahan ndo nu cua-han quivi ―cati ra.

37 Ta nducu tuhun ndico ra Pedro chi rati:

―¿Ñacu ña cua cuu cuhin chihun vitin?Masi na cuvi yu, soco cua sacacu i chihun―cati ra.

38 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―¿Atu cua cuvi ndicha cun cuenda yu?

Yu cati ti uni chaha cua sandahyu ñahun tiña nacoto cun chihin yu, ta sa cua ndahyuri chitoho ―cati ra.

14Sanahan ra Jesuu chi ra ta ra yoso cuhva

cua queta ra ta ra nu iyo sutu ra1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha chi

ra:]’Ña cua saxini ndo. Cua cuinu ini ndo

chi ra Ndioo, ta cua cuinu tahan ini ndochihin yu. 2 Nu iyo suti iyo cuaha xaannuun cua coo ñivi. Chahi cuenda chi ndo,vati cha ndicha cuu chi. Chacan cuu chacua cuhin tican, ta cua tiso vahi nu cua coondo. 3Tu cua cuhin, ta cua tiso vahi nu cuacoo ndo, cua quichi ndico tuqui, vati cuaquichi quihin yu chihin ndo. Chacan cuucha cua coo tahan ndo nu cua coi, 4 ta chitondo ndaa iti cua cuhin ―cati ra Jesuu.

5 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhunra Tuma chi ra chahnu ti:

―Ña chito ndi ndaa iti cua cuhun.¿Yoso cua nacoto ndi iti can? ―cati ra.

6 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Yuhucuu savani ta cua iin iti, ta cahin

cha ndicha ndicha, ta cua cuhve cha cuacoo ndito ñivi. Tu ña cua cuinu ini ñivichihin yu, ña cua cuu yaha ñi iti nuun rasuti. 7 Cua nacoto ndo chi ra suti, vatinacoto ndo chihin yu. Vitin cua nacotondo chi ra, ta cua ndehe ndo chi ra ―catira Jesuu.

8 Ta cati ra Felipe chi ra ti:―Cua sanahun chi ra cuu sutu cun chi

ndi. Tacan sa ndoo ndi vaha, ra chahnu―cati ra.

9 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra Felipe ti:―Cuaha quivi cha iyo ndo chihin yu, ta

ña ta nacoto ndo chihin yu. Cha ndehendochi ra suti, vati cha ni ndehe ndo chihinyu. Ña vaha cha cati cun ti na cua sanahin

chi ra suti chi ndo. 10 Iyo cha cua cuinu inindo ti cha iyo ra suti chihin yu, ta iyo yuchihin ra. Ña cati tuhin chihin ndo cuhvacha saxini main. Iyo ra suti chihin yu, tamaan ra cuu ra ndacu cuhva cuni ra. 11Nacua cuinu ini ndo ti iyo ra suti chihin yu,ta iye chi maan ra. Tu ña cua cuinu inindo cuenda chacan, na cua cuinu ini ndo,vati cha ni ndehe ndo cuhva cha ni savahi.12 Cati ndicha yu ti tu cua cuinu ini ndochihin yu, cua savaha tahan ndo cuhva chani savahi. Cahnu ca cuhva cua savaha ndo,vati cua cuhin iti nuun ra suti, 13 ta cuasavahi ñaan cha cua ndaca ndo cuenda yu.Tacan ni cua savahi, ta cahnu xaan ca cuacuu ra suti. 14 Cua savahi ndihi cha cuandaca ndo cuenda yu.

Cati ra Jesuu ti cua tachi ra chi ra TatiNdioo

15 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Tu cua cuni ndo chihin yu, cua sacuinu

ndo cuhva cati tuhin chi ndo. 16-17 Cuacahin chi ra suti ti cua tachi ra chi inga ra.Ra Tati Ndioo cuu ra, ta rai ndicha cuu ra.Ta ni cuhva cua tindee ra chi ndo, ta cuacoo ra chi ndo ndihi ni quivi. Ña cua tindeera chi ñivi ndacu ndavaha ni, vati ña cuandehe ñi chi ra, ta ni ña cua nacoto ñi chira, soco cua nacoto maan ndo chi ra, vaticua coo ra chi ndo icaa ni. 18Ña cua nacooihni yu chihin ndo, vati cua quichi ndicotuqui nu iyo ndo. 19 Cua yaha suhva quivi,ta ña cua ndehe ca ñivi ñuñivi chihin yu,soco maan ndo cua ndehe ndo chihin yu,vati cua coo ndito ndico ndo cuhva cua coondito yu. 20Quivi can cua coto ndo ti iyo rasuti chihin yu, ta iyomaan yo icaa ni. 21Tucua sacuinu ndo cuhva cati tuhin chi ndo,cua cuni ndo chihin yu. Tu cua cuni ndochihin yu, cua cuni ra suti chi ndo. Tacancua cuu, ta cua cuni tahin chi ndo, ta cuanacoto vaha ndo chihin yu―cati ra Jesuu.

22 Tacan cuu, ta inga ra Juda quechahanducu tuhun chi ra ti:

―¿Yoso cua savahun cha cua ndehe ndichihun, ta ña cua ndehe tahan ñivi ñuñivichihun?

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu cua cuni ñivi chihin yu, cua

sacuinu ñi cuhva cati yu, ta cua cuni sutichi ñi, ta cua coo ndi chi ñi. 24 Tu ñacua cuni ñivi chihin yu, ña cua sacuinu ñicuhva cati yu. Ñavi cuenda yu cati tuhintuhun ya chi ndo, soco cati tuhin chi chicuenda ra suti ra ni tava tiñu chihin yu.

Page 155: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 14:25 152 TUTU JUAAN 15:2325 ’Ni vii cahin tuhun can chihin ndo, ta

iyo yu chihin ndo, 26 soco cua tachi sutuyu chi ra cua tindee chi ndo, ta cua quichiracan cuenda yu. RaTati Ndioo cuu ra. Cuasanahan ra chi ndo, ta cua savaha ra chacua cuñuhun ini ndo ndihi tuhun cha catituhin chi ndo.

27 ’Cuni yu cha cua coo taxin anima ndo,ta cua saña tahan yo. Cua savahi chacua coo taxin anima ndo, soco ñavi cuhvandacu ñivi ñuñivi cua savahi chi ndo. Ñacua saxini ca ndo, ta ni ña cua tichaha cando. 28 Chito ndo ti cati yu ti cua cuhin,soco cua quichi ndique nu iyo ndo. Cunimani ndo chihin yu. Chacan cuu cha cuacusii ini ndo, vati cua cuhin nu iyo sutuyu, ta cahnu xaan ca ra cuu suti, ta ñavica sa yuhu. 29Vitin ña ta cuhin, soco chahicuenda chi ndo. Chacan cuu cha cua cuinuini ndo chihin yu, ta sa cua cuhin.

30 ’Ña cua cahan que chi ndo, vati nivachi run ndaca ñahan chi ñivi ñuñivi. Ñandaca ñahan run chihin yu, 31 soco cuasavahi cuhva cati tuhun suti chihin yu.Chacan cuu cha cua coto ñivi ñuñivi ti cunimani yu chi suti. Coho vitin.

15Cuhva iyo yoho chiti uva

1 [Cahan ndico tucu ra Jesuu chi rasacuaha chi ra. Iin cuhva cahan ra, ta catira ti:]

’Yuhu cuu sava ni ta cua iin yoho, tara suti cuu sava ta cua ra cumi yoho can.2 Tu ña cua coo vaha chiti chaha ndahayoho can, cua savita ra chi chi. Tu cua coovaha chiti chi, cua sacuun ra ndaha chi,vati tacan ni cua coo ca chiti chi. 3 Cha iyovahamaan ndo, vati tasoho ndo tuhun catituhin chi ndo. 4 Cua coo ndo chihin yu, tacua coo tahin chi ndo. Ña cua cuu coo vahando, tu ña cua coo ndo chihin yu. Tacan niiyo ndaha yoho can, vati tu cua coyo cuiindaha yoho can, ñahni chiti chi cua coo.

5 ’Yuhu cuu sava ni ta cua yoho can,ta maan ndo cuu sava ta cua ndaha chi.Tu cua coo ndo chihin yu, cua quee vahatiñu cua savaha ndo, soco tu ña cua coondo chihin yu, ñahni cha cua cuu savahando. 6 Tu ña cua coo ndo chihin yu, cuatava ndai chi ndo, ta cua ndoyo ñuhun ndocuhva cua ndoyo ñuhun ndaha yoho can.Cua neti chi, ta cua savita yu chi chi, ta cuatai ñuhun chi chi, ta cua cayu chi.

7 ’Tu cua sacuinu ndo cuhva cati yu, cuandaca ndo ñaan cha cuni ndo, ta cua cuhve

chi chi chi ndo. 8 Tacan, ta cahnu xaan cacua cuu ra suti, vati cua savaha ndo chavaha, ta cua ndehe ñivi ti chica ndo tiñuyu. 9 Cuni mani yu chi ndo cuhva cunimani ra suti chihin yu. Na cua coo vahando chihin yu, ta cua cunimani yu chi ndo.10Tu cua sacuinu ndo cuhva cati tuhin chindo, cua cunimani yu chi ndo. Ta ni cuhvacha ni sacuinu yu cuhva cati tuhun ra sutichihin yu, ta cuni mani ra chihin yu.

11 ’Tacan cati yu, vati tacan ni cua cusiiini xaan ndo cuhva cusii ini yu. 12 Yuhucati tuhin chi ndo ti na cua cuni mani ndochi tahan ndo cuhva cuni mani yu chihinndo. 13Tu cua cuvi iin ñivi cuenda cha cuasacacu ñi chi amigu ñi, cua savaha ñi iintu manini cahnu xaan, ta ñahni cha cahnuca cha cua cuu savaha ñi. 14 Ndioho cuuamigu yu, tu cua savaha ndo cuhva catituhin chi ndo. 15 Ña cua cati yu ti musuyu chi ndo, vati ña chito ra musu ñaan chandacu ra cuu chitoho ra. Yu cati ti amiguyu chi ndo, vati cha chahi cuenda chi ndondihi cha ni cati ra suti chihin yu. 16Ñavimaan ndo nacachi chihin yu, soco yuhunacachi chi maan ndo, ta cha chahi tiñuchi ndo, vati cua satiñu ndo, ta cua queevaha cha cua savaha ndo, ta cua ndoo chi.Chacan cuu cha cua cuhva ra suti ñaan chacua ndaca ndo chi ra cuenda yu. 17Chacancati yu ti cua cuni mani ndo chi tahan ndo.

Cuxaan ini ñivi ñuñivi chi ra Jesuu chi ñivira

18 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Tu cua cuxaan ini ñivi ñuñivi chi ndo,

cua coto ndo ti xihna ca cha cuxaan ini ñichihin yu. 19Tu cua coo ndo cuhva iyo ñiviñuñivi, cua cuni ñi chi ndo, vati cuni ñi chitahan ñi. Cuxaan ini ñi chihin ndo, vatinacachi yu chi ndo, ta ña ndacu ndo cuhvandacu maan ñi. 20 Ña cua naan ini ndocha cati yu chihin ndo, vati cati yu ti ñacahnu ca cuu ra musu chi chitoho ra. Cuacoo ndo chi tu ndoho cua savaha ñi, vatitacan ni cha ni savaha ñi chihin yu. Ña cuasavahañi cuhva cua cati ndo, vati ña ndacuñi cuhva cha ni cati yu. 21 Cua savaha ñindihi chacan chi ndo, vati iyo ndo chihinyu. Tacan cua savaha ñi, vati ña nacoto ñichi ra ni tava tiñu chihin yu.

22 ’Quichi yu, ta chahi cuenda chi ñi.Chacan cuu cha iyo cuati ñi. Tu ñavi tacan,ña cua coo cuati ñi, soco vitin ñahni chacua cuu cati ñi ti ñahni cuati ñi iyo. 23 Tucua cuxaan ini ñivi chihin yu, cua cuxaan

Page 156: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 15:24 153 TUTU JUAAN 16:24ini tahan ñi chi ra ni tachi chihin yu. 24 Iyocuati ñi, vati cahnu xaan cuhva savahi itinuunñi, ta ñani chinu ini ñi, ta yoni ca ñivisavaha tacan nu ni quichi quivi. Vitin chani ndeheñi cuhvani savahi, soco xaan cuniñi ndehe ñi chihin yu chi suti. 25 Tacanni iyo ñi, vati saqueta ñi cuhva cati tutuNdioo, vati cati chi ti xaan xaan cuni ñindehe ñi chihin yu, soco ñahni cuati nisavahi, cati chi.

26 ’Cua quichi ra cua tindee chi ndo, vaticua tachi yu chi ra hora cha cua queta yunuun suti. Racan cuu ra cua quee iti nuunra suti, ta cua cahan tahan ra cha ndicha,ta cua cahan ra cuenda yu. 27 Cua cuhvatahan ndo cuenda, vati cha ni chica ndochihin yu nda quivi quechaha cati tuhinchi ñivi.

161 ’Ndihi chacan chahi cuenda chi ndo,

coto cua ndoyo ñuhun ndo. 2 Cua tavandaa ñivi chi ndo ve ñuhun, vati cua quetaquivi cha cua saxini ñivi ti satiñu vaha ñicuenda ra Ndioo, ta cua cahni ñi chi ndo.3 Tacan ni cua savaha ñi, vati ña nacoto ñichihin yu, ta ni ña nacoto ñi chi ra suti.4Cha chahi cuenda chi ndo, vati cua quetaquivi cua tahan ndo tacan, ta cua cucuhunini ndo cha cati yu.

Tiñu cua savaha ra Tati Ndioo[Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Ña chahi cuenda chi ndo nda ni xihna

cuii, vati ni vii iye chi ndo, 5 soco vitincua cuhin nu iyo ra tachi chihin yu. Ña tanducu tuhun ndo ndaa iti cua cuhin, 6 sococuihya xaan cuni anima ndo, vati cati yutuhun can chi ndo. 7 Cati yu cha ndicha ticua coo vaha ca ndo, vati cua cuhin. Tuña cua cuhin, ña cua quichi ra cua tindeechi ndo, soco tu cua cuhin, cua tava tiñu yuchi ra, ta cua quichi ra nu iyo ndo. 8-11 Cuaquichi maan ra, ta cua sacoto ra chi ñiviñuñivi ti ndacu ñi cuati, ta ña chinu ini ñichihin yu. Cua sacoto ra yoso cuhva cuacoo vaha ñi chi ra Ndioo, vati cua cuhin nuiyo suti, ta ña cua ndehe ca ndo chihin yu.Cua sacoto tahan ra yoso cuhva cua cutuniñivi ndacu ndavaha ni, vati cua cutuni runcuu run ndaca ñahan chi ñivi ñuñivi ya.

12 ’Ni iyo cuaha tuhun cua cati tuhinchi ndo, soco ña cua cundee ini ndo vitin.13 Cua quichi xihna ra cuu Tati Ndioo, tasa cua sacoto ra cha ndicha chi ndo, vatindicha ra. Ña cua cahan ra yoso cuhvasaxini maan ra, soco cua cuhva ra cuenda

cha cati ra Ndioo, ta cua cati tuhun ra yosocuhva cua coo chi iti nuun. 14Cua sacahnura chihin yu, vati cua tasoho ra cha cua catiyu chi ra, ta cua cuhva ra cuenda chi ndo.15 Ndihi cha iyo chi ra suti iyo chi main.Chacan cuu cha cati yu ti cua tasoho ra cuuTati Ndioo cha cua cati yu chi ra, ta cuacuhva ra cuenda chi ndo.

Ndahvi xaan cua cuni ra sacuaha chi raJesuu suhva quivi, ta sa cua cusii ini ndico rata ra

16 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Suhva quivi, ta ña cua ndehe ca ndo

chihin yu, ta inga suhva ca quivi, ta cuandehe ndico tucu ndo chihin yu ―cati raJesuu chi ra ta ra.

17 Tacan cuu, ta quechaha cati rasacuaha chi ra chi tahan ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cati ra chi yo? Catira ti suhva quivi, ta ña cua ndehe ca yochi ra, ta inga suhva quivi, ta cua ndehendico tucu yo chi ra. Cati tahan ra ti tacancua cuu chi, vati cua cuhun ra nu iyo sutura. 18 ¿Ñacu cati ra ti suhva quivi cuu chi?Ña cutuni ini yo cha cahan ra ―cati ra chitahan ra.

19 Chito ra Jesuu ñaan cha cuni nducutuhun ra ta ra chi ra. Chacan cuu cha catira chi ra ta ra ti:

―Cha cati yu ti suhva quivi, ta ña cuandehe ca ndo chihin yu, ta inga suhvaquivi, ta cua ndehe ndico tucu ndo chihinyu. [Ñavi cha vaha cuu cha nducu tuhunndo chi tahan ndo ñaan cha cuu tuhuncan.] 20 Cati ndicha yu ti cuihya xaan cuacuni anima ndo, soco sii xaan cua cuniñivi ñuñivi. Cuihya cua cuni ndo, soco cuanaan chacan, ta cua cusii ini xaan ndicondo. 21 Nu cuni cacu sehe ñi ñahan, tacua tuvi ini ñi tu ndoho hora can, soco cuayaha ñi tu ndoho can, ta ña cua saxini ca ñiti cha ni tuvi ini ñi tu ndoho, vati sii xaancuni ñi cha ni cacu sehe ñi. 22Vitin cua cootu cuihya ini chimaanndo, soco cua ndehendico tucu ndo chihin yu, ta cua cusii inindico ndo. Tacan ni cua coo ndo, ta ña cuacuu naan cha sii cuni ndo.

23 ’Ñahni cha cua ndaca ndo chihin yuquivi cua quichi racan, soco cati ndichayu ti cua cuhva ra suti ñaan cha cuu chacua ndaca ndo chi ra cuenda yu. 24 Ña tañahni cha ndaca ndo cuenda yu nda cuanda vitin. Na cua ndaca ndo chi ra, ta sacua cuhva ra chi chi chi ndo. Tacan, ta cuacusii ini ndicha ndo.

Page 157: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 16:25 154 TUTU JUAAN 17:19Cua sacanaan ra Jesuu chi run cani tahan

chi ra25 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra:]’Cha chahi cuenda chi ndo, soco mani

chi cuhva ni cahin chi ndo. Cua quetaquivi, ta ña cua cahan que chi ndo chicuhva, vati cua cati cachin yu yoso cuhvaiyo ra suti. 26Quivi can sa cua cahan maanndo chi ra cuenda sivi yu, ta ña cua catique chi ndo ti ni vii cahin chi ra cuendando, vati cua cuu cahan maan ndo chi ra.27 Cuni mani ra suti chi ndo, vati cha cunimani ndo chihin yu, ta cha chinu ini ndoti iti nuun ra ni quichi yu. 28 Quee yu itinuun ra, ta quichi yu ihya nuñuhunñuñiviya vitin, soco cua quee ndique nu ñuhunñuñivi ya, ta cua cuhun ndico tuqui nu iyora ―cati ra Jesuu.

29 Tacan cuu, ta quechaha cati rasacuaha chi ra ti:

―Vitin cati cachin cun, vati ña cahancon chi cuhva. 30 Vitin chito ndi ti chitocun ndihi cuii, ta chito ndi ti ña nini chacua nducu tuhun ñivi chihun, [ta cua catindico cun]. Chacan ni chinu ini ndi tiquichi cun iti nuun ra Ndioo ―cati ra chira Jesuu.

31 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Vitin cha chinu ini ndo, 32 soco cua

queta hora cua cunu ndo. Cua queta horacan, ta ndihi ndo cua cuhun ndo vehe ndo,ta cua nacoo ihni ndo chihin yu, ta cuandoo iin tuhun yu, soco ña cua ndoi chamaan iin tuhin, vati iyo ra suti chihin yu.33Tacan cati yu, vati cua cuhve cha cua cootaxin anima ndo. Ihya nu ñuhun ñuñiviya cua coo tu ndoho chi ndo, soco na ñacua cucuihya ini ndo, vati cha ni sacanainchi run cua cani tahan chi ndo nu ñuhunñuñivi ya.

17Cahan ra Jesuu chi ra Ndioo cuenda

amigu ra1 Tacan ni cati ra Jesuu, ta ndehe ndaa

ra iti siqui andivi, ta quechaha cati ra chisutu ra ti:

―Tata, cha cua queta hora yu vitin. Nacua sacahnu cun chihin yu, vati tacan nicua sacahnu tahin chihun 2 cuhva cha nichahun tu ndee ini chihin yu, ta ndacañahin chi ndihi ñivi. Chacan cuu cha cuacuhve cha cua coo ndito ndihi ñi cha iyochihin yu. Cua coo ndito ñi chihin yo ndihini quivi ndihi ni tiempu. 3 Cua coo nditoñi, vati nacoto ñi chihun, ta iin tuhun ni

ra Ndioo ndicha cuun. Nacoto tahan ñichi yuhu ra Jesucristo, ta maun tava tiñuchihin yu.

4 ’Yuhu cha ni sacahnu i chihun ihya nuñuhunñuñivi ya, ta cha saquete tiñu chanichahun chihin yu. 5 Tata, na cua sacahnucun chihin yu vitin, ta na cua cuhva cuncha cua coo ndico tucu cha vaha chihin yucuhva ni chacoo chi chihin yu, ta ña ta tuviñuhun ñuñivi ya.

6 ’Cha ni savahun cha chacoo rahya ta rachihin yu, ta sanahin chi ra yoso cuhva iyocun. Cha chacoo ra chi maun, ta savahuncha cua coo ra chihin yu, ta ni sacuinu racuhva cati cun. 7 Vitin chito ra ti maunchaha ndihi cha ni savahi. 8 Cha chahicuenda chi ra cuhva cati cun chihin yu, tacha ni tasoho ra cha cahin, ta chito ra tindicha quichi yu iti nuun cun. Chinu inira ti maun cuu ra ni tava tiñu chihin yu.

9 ’Cahan ndahvi yu chihun cuenda ra.Ña cahanyu cuendandihi ñivi ñuñivi, sococahan yu cuenda ra iyo chihin yu. Maunchaha cha iyo ra chihin yu, soco chi mauncuu ra. 10 Ndihi ra iyo chi yuhu, ta iyotahan ra chi yoho, ta cha ndacu ra chacahnu cui.

11 ’Ña cua coo que nu ñuhun ñuñivi ya,vati cua cuhin nu iyo cun, soco cua ndoomaan ra ihya. Tata, na cua cumi cun chira, vati iyo tu ndee ini chihun, ta maunchaha chi ra chihin yu. Chacan cuu cha cuanduinuun ra cuhva iyo inuun yo. 12 Cha nichacoi chi ra ihya nu ñuhun ñuñivi ya, tachacucumi yu chi ra, vati chahun tu ndeeini chihin yu. Cha tindei chi ra, ta iintuhun ni ra ndoyo ñuhun cuhva cati tutucun, soco yoni ca ra ndoyo ñuhun.

13 ’Vitin cua cuhin iti nuun cun, sococahin chacan ihya. Chacan cuu cha cuacusii ini vaha ra ta ra. 14 Cha cati tuhintuhun cun chi ra, ta cha cuxaan ini ñiviñuñivi chi ra, vati ña iyo ra cuenda ñuhunñuñivi cuhva cha ña iyo yu cuenda ñuhunñuñivi. 15 Ña cati yu ti cua canihun chira ihya nu ñuhun ñuñivi ya, soco cahanndahvi yu chihun ti na cua cucumi vahunchi ra, ta ña cua cuu savaha run cuihnandavaha ni chi ra. 16 Ña iyo ra cuendañuhun ñuñivi cuhva cha ña iyo yu cuendachacan. 17Na cua sacu‑ii ndicha cun chi ra.Cha ndicha cuu tuhun cun. 18Tava tiñu yuchi ra ihya cuhva ni tava tiñu cun chihinyu ihya. 19Cha iyo ii yu cuenda ra. Chacancuu cha cua coo ii ndicha maan ra.

Page 158: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 17:20 155 TUTU JUAAN 18:1720 ’Cahan ndahvi yu chihun cuenda

racan ta ra, soco cahan ndahvi tahincuenda ñivi cua tasoho tuhun cua cahanra, ta cua cuinu ini ñi chihin yu. 21 Cahanndahvi yu chihun ti na cua coo inuunndihiñican cuhva iyo inuun yo, tata. Chacancuu cha cua coo inuun ñi chihin yo, ta cuacuinu ini ñivi ñuñivi ti maun cuu ra ni tavatiñu chihin yu. 22 Cha sanahin chi ñi tichahun cha vaha chi ñi cuhva cha chahuncha vaha chihin yu. Chacan cuu cha cuacoo inuun ñi cuhva iyo inuun maan yo.23 Inuun iyo cun chihin yu, ta inuun iyo yuchi ñi. Chacan cuu cha cua coo vaha ñi,vati iyo inuun ñi. Chacan cuu cha cua cotoñivi ñuñivi ti cha tava tiñu cun chihin yu,ta cuni mani cun chi ñi cuhva cuni manicun chihin yu.

24 ’Tata, cha chaha cuenda cun chi ñi chi-hin yu, ta cuni yu cha cua coo ñi chihin yunu iye. Chacan cuu cha cua coto ñi ti chacahnu xaan cui cha ni savahun. Cua cotoñi ti tacan ni savahun chihin yu, ta ña tatuvi ñuhun ñuñivi. 25 Tata, ña nacoto ñiviñuñivi chihun, soco yuhu nacote chihun,ta chito amigu yu ti maun cuu ra ni tavatiñu chihin yu. 26 Cha sacote chi ñi yoorai cuun, ta cha sacoto tahin chi ñi ti cuacunimani tahan ñi chi tahan ñi cuhva cunimani cun chihin yu. Sacoto tahin ti cua coichi ñi nu cuahan quivi ―cati ra Jesuu.

18Tiin ñivi chi ra Jesuu(Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53)

1 Chacan ni cahan ra Jesuu, ta quee ra.Cuahan ra chi ra sacuaha chi ra. Cuahanra ta ra inga chiyo xahva Cedrón, ta quetara ta ra iin nu cumi ñivi yutun tata, taquihvi ra. 2 Chito tahan run Juda ndaa iyochi, vati cuaha chaha nducuiti ra Jesuu chira sacuaha chi ra tican. 3 Chacan cuu chaquihin run iin cuenda sandaru, ta quihinrun chi tatun tachi ra sutu chahnu chi rafariseo, ta cuahan ra tican, ta naan ra ta rañuhun. Naan ra ta ra espada. Naan ra tara garote. Naan ra. 4 Tacan cuu, ta chitora Jesuu ñaan cha cuu cha cua tahan ra, taquee ra, ta quechaha nducu tuhun ra chiñi ti:

―¿Yochi nanducu ndo?5 Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Chi ra Jesuu ra ñuun Nazaret vachi

quihin ndi ―cati ñi.Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Yuhu cui ―cati ra.

Chacuinda tahan run Juda chi ñi, tamaan run cuu run ni xico tuhun chi raJesuu. 6 Cha cati ra Jesuu ti maan ra cuura, ta chinu chata ñi suhva, ta nduva ñi nuñuhun. 7Tacan cuu, ta nducu tuhun ndicotucu ra chi ñi ti:

―¿Yochi nanducu ndo?Ta cati ñi ti:―Chi ra Jesuu ra ñuun Nazaret vachi

quihin ndi.8 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cha cati yu ti yuhu cui. Na cua saña

ndo chi rahya ta ra, vati chi yuhu vachiquihin ndo.

9 Tacan ni cati ra, ta saqueta ra tuhuncha ni cati ra, vati cha cati ra nu quichiquivi ti cha chaha cuenda sutu ra chi rachica chihin ra, ta ña cua ndoyo ñuhun niiin ra, cati ra. 10Tacan cuu, ta xita ra Pedrocha cuu ta iin machete ra, ta cani ra chira cuu musu ra sutu chahnu, ta chahndara iin chiyo soho ra chiyo cuaha ra ndahvican. Malco nani ra ndahvi can. 11 Tacancuu, ta cati ra Jesuu chi ra Pedro ti:

―Tihi ndico machete cun tichi venacun. Cua ndehi tu ndoho cuhva ni cati sutichihin yu ―cati ra.

Yaha ra Jesuu iti nuun ra sutu chahnu(Mt. 26.57‑58; Mr. 14.53‑54; Lc. 22.54)

12 Tacan cuu, ta tiin ra sandaru can chira Jesuu, ta chuhni ra chi ra, 13 ta chandacaxihna ra ta ra chi ra iti nuun ra Anaa, vatichiso ra chi ra Caifás ra cuu sutu chahnucuiya can. 14Maan ra Caifás can cuu ra catichi ñivi judío ti nini xaan cha cua cuvi iinñivi, vati tacan ni cua cacu ndihi ca maanñi.

Cati ra Pedro ti ña nacoto ra chi ra Jesuu(Mt. 26.69‑70; Mr. 14.66‑68; Lc. 22.55‑57)

15 Chandicu ra Pedro chi ra Jesuu nuuncuahan ra chi ra sandaru ta ra, ta chandicutahan inga ra sacuaha chi ra, ta nacoto rasutu chahnu chi racan. Chacan cuu chaquihvi tahan ra chi ra Jesuu tihyo ra sutuchahnu can, 16 soco ndoo ra Pedro iti chatayatin yu vehe, vati iyo iin ñahan cumi yuvehe. Chacan cuu cha chahan ndico ranacoto chi ra sutu chahnu iti yu vehe, tacahan ra chi ña ñahan can, ta sa yahatahan ra Pedro. 17 Tacan cuu, ta quechahacati ña ñahan can chi ra Pedro ti:

―¿Atu ña ndicha ti chica tahun chi raJesuu?

Ta cati ndico ra Pedro chi ña ti:―Ña ndicha ―cati ra.

Page 159: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 18:18 156 TUTU JUAAN 18:3818 Cha satahan ra musu ñuhun chi ra

tatun can, vati cua tuni ra ta ra, vati vichinxaan suhva. Inda tahan ra Pedro, ta tunitahan ra ñuhun.

Nducu tuhun ra sutu chahnu chi ra Jesuu(Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Lc. 22.66‑71)

19 Tacan cuu, ta nducu tuhun ra sutuchahnu chi ra Jesuu yoso cuhva iyo rasacuaha chi ra, ta nducu tuhun tahan rañaan cha cuu cha ni sacuaha ra chi ñivi,20 ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:

―Cha cati cachin yu chi ndihi ñivi, tacha sacuahi chi ñi ndihi ve ñuhun nu ndu-cuiti ñivi judío, ta ñahni cha cahan xehichi ñi. 21 Ña cua nducu tuhun ndo chihinyu. Cua nducu tuhun ndo chi maan ñi, vatichini soho ñi ndihi tuhun cha ni cahin, tachito ñi ñaan tuhun cahin chi ñi ―cati ra.

22Tacan cati ra Jesuu, ta cani iin ra tatuncan chi ra Jesuu, vati yatin nu inda ra indatahan ra, ta cati ra chi ra ti:

―Ña vaha cha cahun chi ra sutu chahnutacan.

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu ndavaha ni cuu cha ni cati yu, cua

cuhvon cuenda ñaan ndavaha ni cuu chi,soco tu cha vaha cuu chi, ña vaha cha canicun chihin yu ―cati ra.

24 Tacan cuu, ta tachi ra Anaa chi raJesuu nu iyo ra Caifás ra cuu sutu chahnu,ta nuhni ra, ta cuahan ra.

Cati ndico tucu ra Pedro ti ña nacoto ra chira Jesuu

(Mt. 26.71‑75; Mr. 14.69‑72; Lc. 22.58‑62)25Ni inda ra Simón Pedro tuni ra ñuhun,

ta nducu tuhun ra ta ra chi ra ti:―¿Atu sacuahun chi ra Jesuu?Ta cati ndico ra Pedro ti:―Ñahni, xaa.26 Inda tahan iin musu ra sutu chahnu

can, ta ñivi ra chi ra ni tahnda soho, taquechaha cati ra chi ra Pedro ti:

―Cha ndehi chihun, vati cha iyo cun chira hora cha ni chaquihin ndi chi ra nu iyoyutun tata can ―cati ra.

27 Ta cati ndico tucu ra Pedro ti ñandicha, ta sa ndahyu ri chitoho, [vati chaqueta uni hora cha ni sandahyu ñahan raPedro].

Yaha ra Jesuu iti nuun ra Pilato(Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Lc. 23.1‑5)

28Tacan cuu, ta quee ra ta ra nuun iyo raCaifás, ta chandaca ra ta ra chi ra Jesuu itinu iyo vehe ra cumi tiñu cha iyo cuendañuun Roma, ta ni vii nahan cuu chi. Ña

quihvi ra judío can ve tiñu, coto cua cooica ra, vati cuni ra sacahnu ra vico can.29 Chacan cuu cha quee ra Pilato iti chatanu iyo ra ta ra, ta nducu tuhun ra chi ra tara ti:

―¿Ñaan cuati cuni ndo chi rahya?30 Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Ndacu ra ndavaha ni. Chacan cuu cha

vachi ndaca ndi chi ra chihun ―cati ra tara.

31 Ta cati ra Pilato chi ra ta ra ti:―Cua ndehe maan ndo, vati cua tachi

tuni maan ndo chi ra cuhva cati ley maanndo―cati ra.

Ta cati ndico ra judío can ti:―Ñahni ndatu cha cua cahni ndi chi

ñivi ―cati ra.32Chacan cuu cha quee chi cuhva ni cati

ra Jesuu, vati cha ni cati ra yoso cuhva cuacuvi ra. 33 Tacan cuu, ta quihvi ndico tucura Pilato tichi ve tiñu, ta cana ra chi raJesuu, ta nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu maun cuu ra ndaca ñahan chiñivi judío?

34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―¿Atu cha saxini maun cuu chi a cha

cati inga ñivi chihun ti tacan cuu chi?35 Ta cati ra Pilato ti:―Ñavi ra judío cui. Cha ni chaha

cuenda ra sutu chahnu chi ndihi ñivi cuuñivi cun chihun chihin yu. ¿Ñaan cha cuucha ni savahun? ―cati ra.

36 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Ñavi cuenda ñuhun ñuñivi ya cua

cundaca ñahin. Tu cua cundaca ñahin ihyanu ñuhun ñuñivi ya, cua cani tahan ñiviyu, ta ña cua cuu cuhva cuenda cun chihinyu chi ñivi judío can, soco ñavi tacan cuuchi. Ña cua cundaca ñahin ihya ―cati ra.

37 Ta cati ndico ra Pilato chi ra ti:―¿Atu cua cundaca ñahun chi ñi?Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Maun cati ti cua cundaca ñahin chi ñi.

Chacan cuu cha quichi yu ihya nu ñuhunñuñivi ya. Chacan cuu cha cacu yu ihya,vati cua cati tuhin cha ndicha. Tu cuacuni coto ñivi iin cha ndicha, cua tasohoñi cuhva cati yu ―cati ra.

38 Ta nducu tuhun ra Pilato chi ra ti:―¿Ñaan cha cuu cha ndicha? ―cati ra.

Cati ra Pilato ti cua cuvi ra Jesuu(Mt. 27.15‑31; Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25)

Tacan ni nducu tuhun ra Pilato, ta cua-han ndico ra nu iyo ra judío can, ta cati rati:

Page 160: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 18:39 157 TUTU JUAAN 19:19―Yuhu cati ti ñahni cuati savaha ra.

39 Chito ndo ti iyo costumbre cha cua sañechi iin ra indi ve caa tichi vico ya. ¿Atucuni ndo cha cua sañe chi ra cua cundacañahan chi ndo? ―cati ra.

40Tacan cuu, ta cuvaa ndihi ñi, ta cati ñiti:

―Ña cua sañon chi rahya. Cua sañonchi ra Barabaa ―cati ñi, ta ñasuhu cuu raBarabaa can.

191Tacan cuu, ta quihvi ndico ra Pilato, ta

cati ra ti cua cani ra sandaru chi ra Jesuu.2 Tacan cuu, ta savaha ra sandaru can iintivi iñu, ta tihi ra chi chi xini ra Jesuu,ta sacundichin ra sahma tixinda chi ra.3 Tacan cuu, ta tuhva ra nu inda ra Jesuu,ta cati ra ti:

―Na cumi chi maun, tata. Yoho cuu racua cundaca ñahan chi ñivi judío―cati ra,[vati cahan cateni ra ta ra chi ra].

Ta cani ra ta ra chi ra.4Cuahan ndico ra Pilato iti chata, ta cati

ndico ra chi ra judío ta ra ti:―Tava ndique chi ra ihya. Chacan cuu

cha cua coto ndo ti ñahni cuati ra cuni yu―cati ra.

5 Chacan ni quee ndico ra Jesuu, ta indixini ra tivi iñu can, ta ndichin ra sahmatixinda can, ta cati ra Pilato chi ra judío canti:

―Na ndehe ndo chi ra.6Tacan cuu, ta ndehe ra sutu chahnu chi

ra musu ra chi ra Jesuu, ta quechaha canachaa ra ta ra ti:

―Cahni chi ra. Cahni chi ra ―cati ra.Ta cati ra Pilato ti:―Cua quihin maan ndo chi ra, ta cua

cahni maan ndo chi ra, vati ñahni cuati racuni yu.

7 Ta cati ndico ra judío can chi ra ti:―Iyo ley ndi, ta iyo cha cua cuvi rahya

cuenda ley ndi, vati cati ra ti sehe Ndioocuu ra ―cati ra.

8 Chini ra Pilato cha cahan ra judío can,ta quechaha cuyuhvi cuni ra, [vati cati rati sehe Ndioo cuu ra]. 9 Quihvi ndico tucura tichi ve tiñu, ta nducu tuhun ra chi raJesuu ti:

―¿Ndaa iti quichi cun? ―cati ra.Ta ra Jesuu taxin inda ra. Ñahni cha

cahan ra.10 Tacan cuu, ta cati ra Pilato chi ra ti:―¿Atu ña cua cahun cha cahin? ¿Atu

ña chito cun ti iyo ndatu chihin yu cha cua

sañe chihun, ta iyo ndatu chihin yu chacua cahni yu chihun? ―cati ra.

11 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu ña cua cuhva ra Ndioo ndatu chi-

hun, ña cua cuu tachi tuni cun chihin yu.Chacan cuu cha cahnu xaan ca iyo cuati rani chaha cuenda chihin yu chihun ―catira.

12 Chini ra Pilato cha cati ra Jesuu, taquechaha nducu ra cuhva cha cua sañandico ra chi ra, soco cana chaa ndico tucura judío can ti:

―Tu cua sañon chi ra, ñavi amigu cunchi ra César ra cumi tiñu cahnu iyo ñuunRoma. Xaan cuni ra Jesuu ya chi ra César,vati cuni ra Jesuu cundaca ñahan maan ra―cati ra judío can.

13 Chini ra Pilato tuhun cha cahan rajudío can, ta cati ra ti cua tava ra sandaruchi ra Jesuu iti chata. Tacan cuu, ta nichacunda ra Pilato nu cua tachi tuni rachi ra nu nani chi Gabata cuhva cati ñivijudío can chi tuhun hebreo tuhun cahanmaan ñi. 14Quivi can tiso vaha ñi, vati cuasacahnu ñi vico, ta cha cua cuu chi horacuiti, ta quechaha cati ra Pilato chi ra judíocan ti:

―¡Jihna! Ihya cha iyo ra ndaca ñahanchihin ndo.

15 Ta cana chaa ndico tucu ra ta ra ti:―Cahni chi ra. Cahni chi ra nu cruu

―cati ra.Ta nducu tuhun ra Pilato chi ra ta ra ti:―¿Atu cua cahni yu chi ra ndaca ñahan

chi ndo?Ta quechaha cati ndico ra sutu chahnu

ta ra ti:―Iin tuhun ni ra César cuu ra ndaca

ñahan chi ndi ―cati ra.16 Tacan cuu, ta chaha cuenda ndico ra

Pilato chi ra Jesuu chi ra judío can, vaticua cahni maan ra ta ra chi ra, ta quihincuenda ra ta ra chi ra.

Chahni ñivi chi ra Jesuu(Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43)

17 Cuahan ra Jesuu chi ra ta ra, ta ndisora cruu nu cua cuvi ra. Cuahan ra iti nunani chi nu cuecu iquin xini ndii. Gólgotanani chi, cati ñivi judío can chi tuhuncahan maan ñi. 18 Tican chahni ñi chi ra.Nu cruu chahni ñi chi ra, ta chahni tahanñi chi inga uvi ra. Mahñuni chacuita caa raJesuu, ta iin iin chiyo xiin ra chacuita caara ta ra. 19 Tacan cuu, ta cati ra Pilato ticua taa ra ta ra iin vitu cahnu, ta cua taa

Page 161: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 19:20 158 TUTU JUAAN 19:40ra ta ra chi chi xini cruu can, ta cati chi ti:“Jesuu ñuun Nazaret cuu rahya, ta ndacañahan ra chi ñivi judío,” cati chi. 20 Tacancuu, ta tuvi ñivi judío ndehe tuhun can,vati yatin ñuun Jerusalén cuu nu ni taañi chi ra Jesuu nu cruu. Uni tuhun ndisovitu can, ta ndiso chi tuhun cahan ñivijudío can. Ndiso tahan chi tuhun cahanñivi ñuun Roma, ta ndiso tahan chi tuhuncahan ñivi griego. 21 Chacan cuu cha catira sutu chahnu chi ra Pilato ti:

―Ña vaha cha ni taun ti ndaca ñahanra chi ñivi judío. Vaha ca cha cua taunti maan ra cati ti ndaca ñahan ra chi ñivijudío. Tacan cati ra chi ra Pilato, [vati ñandoo ra vaha cha cua saxini ñivi ti ndacañahan ra Jesuu chi ñivi judío].

22Ta cati ndico ra Pilato chi ra judío canti:

―Cua ndoo chi cuhva can, vati cha ni taichi chi.

23 Nu ni chahni ra sandaru chi ra Jesuuquihin ra ta ra sahma cuati ra, ta cumicuenda chi natahvi ra chi chi, vati cuaquihin iin iin ra iin iin chi. Quihin tahan rasahma ndichin ra, soco ñahni nu cuicu chi,vati ini sahma niniin cuu chi. 24 Chacancuu cha cati ra sandaru can chi tahan rati:

―Ña cua cahnda yo chehe, soco cuasiqui yo yuu cuati, ta cua ndehe yo yoo cuaquihin chi chi ―cati ra.

Tacan ni savaha ra, ta saqueta ra cuhvacati tutu Ndioo nu cati chi ti natahvi ra tara sahma ra, ta quihin iin iin ra chi chi,soco siqui ra chi yuu cuati ti cua ndehe rayoo cua quihin sahma ndichin ra, cati tutuNdioo cuenda ra Jesuu. Chacan ni savahara sandaru can.

25Yatin nu inda cruu nu chacuita caa raJesuu inda sihi ra chi ña María cuhvi ña.Ñasihi ra Cleofa chi ña, ta inda tahan ñaMaría Magdalena. 26 Tacan cuu, ta ndehera Jesuu ti yatin inda sihi ra chi iin rasacuaha chi ra, ta cuni xaan ra Jesuu chiracan. Tacan cuu, ta quechaha cati ra chisihi ra ti:

―Yaya, ican inda sehun.27 Ta cati ra chi racan ti:―Ican inda sihun―cati ra.Tacan cuu, ta hora can quihin ra chi ña,

ta cha cucumi ra chi ña vehe ra [sava ni tacua sihi maan ra].

Ni chihi ra Jesuu(Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49)

28 Tacan cuu, ta chito ra Jesuu ti cha iyovaha tiñu quichi ra, ta cati ra ti:

―Neti xaan cuni yu ―cati ra. Chacancuu cha queta chi cuhva cati tutu Ndioo.

29 Tican iyo iin coho nduta chiti uvandahvi. Chacan cuu cha tihi ñi iin yahmatichi nduta can, ta taa ñi chi chi nu yutun,ta sayaha ñi chi chi yuhu ra. 30 Tacan cuu,ta ni chihi ra Jesuu chi chi, ta cati ra ti:

―Cha iyo vaha.Tacan cuu, ta ni nducuhun xini ra, ta ni

chihi ra.Caan ra sandaru xiin ra Jesuu chi nduyu

ra31 Chica ra judío tu manini chi ra Pilato

ti cua cahnu ra iquin chaha ra ndaa nucruu can. Tacan cua cahni ra chi ra ta ra,tu ña ta cuvi cuii ra, ta cua sanuun ndicora ta ra chi ra nu cruu. Tacan ni cuni rajudío can, vati ni tiso vaha ra ta ra tiñu,vati inga quivi cuu quivi ii quivi cahnu.Chacan cuu cha ña cuni ra cha cua ndooiquin cuñu ra ta ra nu cruu quivi sábaducan. 32 Tacan cuu, ta quichi ra sandaru, tani chahnu ra iquin chaha ra ni chihi chira Jesuu. Ndihi nduvi tahan ra chahnu raiquin chaha ra. 33 Tacan cuu, ta queta rasandaru nu ndaa ra Jesuu, ta ndehe ra ticha ni chihi ra. Chacan cuu cha ña chahnuca ra iquin chaha ra.

34 Tacan cuu, ta caan iin ra xiin ra Jesuuchi nduyu ra, ta chati niñi ra, ta chatinduta. 35 Ndihi chacan ni ndehe yu, tachahi cuenda chi ndo. Ndicha cuhva catituhin cuu chi, vati ndicha yu, vati cuni yucha cua cuinu tahan ini ndo chi ra Jesuu.36Tacan ni chacoo chi, vati cuhva cati tutuNdioo cuu chi. Cati chi ti ña cua tahnuiquin ra, 37 ta iyo inga nu cati chi ti cuandehe ñivi chi ra nu ni caan ra, cati chi.

Ni cuchi ra Jesuu(Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56)

38 Tacan cuu, ta ni chica ra José ra ñuunArimatea tu manini chi ra Pilato. Cunira José can quihin ra iquin cuñu ra Jesuu,vati amigu ra chi ra, soco ña chito ñivicha amigu ra chi ra, vati yuhvi ra José chira judío tahan ra. Tacan cuu, ta chahara Pilato ndatu chi ra. 39 Tacan cuu, tacuahan tahan ra Nicodemo chi ra José, tara Nicodemo can cuu ra ni cahan chi raJesuu iin cha cuaa nu quichi quivi. Chan-daca ra xahan chahan xico vixin. Mirrachi áloe cuu chi, ta queta oco uchi kiluchi chandaca ra. 40 Tacan cuu, ta quihin

Page 162: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 19:41 159 TUTU JUAAN 20:22ra ta ra iquin cuñu ra Jesuu, ta tuvi rasahma vaha chi ra, ta cuhu ra xahan caniquin cuñu ra ticu sahma can cuhva iyocostumbre ñi cha cuchi ñi ndii. 41Yatin nuchihi ra iyo iin nu iyo ita taqui. Tican iyoiin yavi yuu cha savaha ñivi, ta chaa chi,vati ña ta ñahni ndii cucuchi ican. 42Ticancuchi ra chi ra Jesuu, vati quivi tiso vahañivi judío cha cua sacahnu ñi vico cuu chi,ta yatin iyo yavi yuu can.

20Ni natacu ndico ra Jesuu(Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Lc. 24.1‑12)

1 Xini vita cuu chi, ta cuahan ña MaríaMagdalena nu ni cuchi ra Jesuu. Nahanxaan, ta ni vii naan, ta cuahan ña. Quetaña, ta ndehe ña ti ña ndasi ca yuu yuhu chi.2Chacan cuu cha chinundicoña, ta cuahanña nu iyo ra Simón Pedro chi ra iyo manixaan chi ra Jesuu, ta quechaha cati ña chira ti:

―Cha ni tava ndico ñivi chi ra chahnutichi yuu can, ta ña chito ndi ndaa itichanaan ñi chi ra ―cati ña.

3 Chacan cuu cha quee ra Pedro chitahan ra, ta cuahan ra. Cuahan ra iti nu nicuchi ra Jesuu, 4 ta chinu ra ta ra cuahan ra.Nduvi ra chinu, soco nihin ca chinu ingara, ta queta xihna ra nu ni cuchi ra Jesuu.5 Quechaha ndehe ihni ra, ta ndehe ra ticaa sahma, soco ña quihvi ra. 6 Tacan cuu,ta queta tahan ra Simón Pedro. Iti chatara quichi ra, [vati ña nihin vaha chinu ra,]ta quihvi ra iti tichi, ta ndehe tahan ra ticaa sahma can. 7 Caa tahan pañitu chacunuhni xini ra, socoña caa chi nu caa ingasahma. Caa siin chi iin chiyo, ta ituvi vahachi. 8 Tacan cuu, ta quihvi tahan inga ra.Ra quichi xihna cuii cuu ra, ta ni ndehetahan ra, ta ni chinu ini ra [ti cha natacundico ra Jesuu]. 9 Ña ta cutuni ini ra ta rayoso cuhva cati tutu Ndioo ti cua cuvi ra,ta cua natacu ndico ra. 10 Tacan cuu, tacuahan ndico ra ta ra iti vehe ra.

Ndehe ña María Magdalena chi ra Jesuu(Mr. 16.9‑11)

11 Tacan cuu, ta inda ña María Mag-dalena can iti chata nu ni cuchi ra Jesuu.Ndahyu ña. Ndahyu ña, ta ndehe ihni ña,vati cuni ndehe ña iti tichi, 12 ta ndehe ñati iyo uvi tatun Ndioo. Ndichin ra sahmacuichin, ta ndaa ra nu ni chacava ra Jesuu.Iin ra ndaa nu chacoo xini ra, ta inga ra

ndaa nu chacoo chaha ra. 13 Tacan cuu, taquechaha cati ra chi ña ti:

―Yoho sihi, ¿ñacu ndahyu xaun?Ta cati ña chi ra ti:―Quichi quihin ñivi chi ra chahnu, ta

ña chite ndaa iti cha cuchi ndico ñi chi ra.14 Tacan cati ña, ta ndico coo ña, ta

ndehe ña ti cha inda ra Jesuu, soco ña chitoña cha ra Jesuu cuu ra, 15 ta quechaha catira chi ña ti:

―¿Ñacu ndahyu cun, ta sihi? ¿Yochinanducu cun? ―cati ra.

Saxini ña ti ra cumi ita cuu ra, ta cati ñachi ra ti:

―Vasi maun cuu ra quichi quihin iquincuñu ra, taa. Cua cati cun chihin yu ndaaiti cha cuchi ndico cun chi ra ndii can,ta cua cuiso ndico main chi ra inga chiyo―cati ña.

16 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―¡María! ―cati ra.Ta ndico coo ña, ta cahan ña chi ra.

Tuhun hebreo cahan ña, ta cati ña ti:―¡Raboni! ―cati ña. Maestru cuni cati

tuhun can.17 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu ti:―Ña tiun chihin yu, vati ña ta cuhin

nuun iyo suti. Cuahan nuun iyo ra amiguyu, ta cua cati cun chi ra ti cua cuhin nuuniyo suti nu iyo sutu ndo ―cati ra.

18 Tacan cuu, ta cuahan ña María Mag-dalena can, ta chaha ña cuenda ti chani ndehe ña chi ra chahnu, ta chaha ñacuenda ñaan tuhun cha ni cati ra chi ña.

Ndehe tahan ra sacuaha chi ra Jesuu chira

(Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49)19 Cha cuaa domingu xini vita can, ta

ndasi vaha yu vehe nu iyo cuiti ra sacuahachi ra Jesuu, vati yuhvi ra cuenda rajudío. Tacan cuu, ta quichi ra Jesuu,ta ni chacuinda ra mahñu nu iyo ra, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Na cua coo taxin anima ndo.20 Tacan cati ra, ta sanahan ra ndaha

ra chi ra ta ra, ta sanahan ra xiin ra chira. Chacan cuu cha quechaha cusii ndicoini racan ta ra, vati ndehe ndico ra chi rachahnu sacuaha chi ra. 21 Tacan cuu, tacati ndico ra Jesuu chi ra ti:

―Na cua coo vii anima ndo. Tava tiñuyu chi ndo cuhva ni tava tiñu suti chihinyu.

22Tacan cati ra, ta ni tivi ra tati ra chi ra,ta quechaha cati ra ti:

Page 163: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 20:23 160 TUTU JUAAN 21:12―Na cua coo ra Tati Ndioo chi ndo. 23Tu

cua sanaan ndo cuati ndacu ñivi, cua naanndicha cuati ñi. Tu ña cua sanaan ndocuati ndacu ñi, ña cua naan chi ―cati ra.

Ndehe tahan ra Tuma ti cha natacu ndicora chahnu

24 Ta ra Tuma cuu tahan ra iin ra uchiuvi ra sacuaha chi ra Jesuu, ta cati ñivi tiTuma xinihin cuu ra. Racan ña iyo ra nuiyo cuiti tahan ra, ta ni quichi ra Jesuu.25 Chacan cuu cha quechaha cati tahan rachi ra Tuma ti:

―Cha ni ndehe ndi chi ra chahnu―catira.

Ta cati ndico ra Tuma chi ra ti:―Tu ña cua ndehi nu ni caan clavu

ndaha ra, tu ña cua tihi nundahi nu ni caanclavu can, tu ña cua tihi ndahi nu caannduyu xiin ra, ña cua cuinu ini yu ―catira.

26 Yaha una quivi, ta ni nducuiti ndicotucu ra sacuaha chi ra Jesuu, ta iyo tahanra Tuma. Ndasi ndico tucu yu vehe, socoquihvi ra Jesuu, ta ni chacuinda ra mahñunu iyo cuiti ra, ta quechaha cati ra ti:

―Na cua coo taxin anima ndo.27 Tacan cuu, ta quechaha cati ra chi ra

Tuma ti:―Ihya tichi ndahi cua tihun nundahun,

ta cua tihun ndahun tihya xiin yu, ta cuandehun. Ña cua saxini con, soco cua cuinuini cun ―cati ra.

28 Tacan cuu, ta cati ndico ra Tuma chira ti:

―Sacahnundicha yu chihun, vati Ndioocuun, tata ―cati ra.

29 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Chinu ini cun, vati cha ndehun chihin

yu. Iyo ñivi ña cua ndehe ñi chihin yu, tacua cuinu ini ñi. Vaha xaan ca cua cusii iniñican ―cati ra.

Cha taa ra Juaan tutu ya, vati cua cuinuini ñivi chi ra Jesuu

30 Cuaha xaan ca cuhva ni savaha raJesuu ndehe ra sacuaha chi ra, soco ña nitai ndihi chacan tichi tutu ya. 31 Ndihituhun ya ni tai, vati tacan ni cua cuinu inindo ti ra Jesuu cuu sehe Ndioo, vati racancuu ra ni tava tiñu ra Ndioo. Chacan cuucha cua coo ndito ndo chi ra, tu cua cuinuini ndo chi ra.

21Ndehe ndico tucu ucha ra sacuaha chi ra

Jesuu chi ra

1 Tacan cuu, ta queta inga quivi, tandehe ndico tucu ra sacuaha chi ra Jesuuchi ra yu tañuhun Tiberia, ta tehen nindehe ra chi ra. 2 Iyo cuiti ra Simón Pedrochi ra Tuma xinihin chi ra Natanael ñuunCaná chi nduvi ra cuu sehe ra Zebedeo chiinga uvi ra sacuaha chi ra. 3 Tacan ni iyocuiti ra, ta quechaha cati ra Simón Pedrochi ra ta ra ti:

―Cuahin, vati cua tiin main tiaca.Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Coho, vati cua cuhun tahan ndi chi-

hun.Chacan cuu cha cuahan ra ta ra, ta

quihvi ra tichi tundoo, ta ña ta ñahni chatiin ra cha cuaa can. 4 Cha cua cundichin,ta ndehe ra cha inda Jesuu yu nduta can,soco ña chito ra ta ra ti ra Jesuu cuu ra.5 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―¿Atu ña ta ñahni cha tiin ndo, ta yanixaa?

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ña ta ñahni.6 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cua cani ndo taraya inga chiyo, ta cua

nihin ndo chi ri ―cati ra.Chacan cuu cha cani ra ta ra chi chi inga

chiyo, ta ña cuu ca canihin ra chi chi, vaticuaha xaan ri tiaca indi. 7 Iyo tahan racha cuni xaan ra Jesuu, ta cati racan chi raPedro ti:

―¡Jihna! Ra chahnu cuu ra cha inda.Nu ni chini ra Simón Pedro ti ra chahnu

cuu ra chuhni ndico ra tichi ra, vati ñachanami vaha ra, ta chapa ra tichi nduta,ta cuahan ra iti yu nduta, 8 soco cuahaninga ra tichi tundoo can, vati ña cani iyoyuhu nduta. Vasi queta ciendu metro,ta queta ra ta ra yu nduta can. Xitaqueñuhun ra taraya can, ta cuaha xaantiaca ñuhun tichi chi. 9Tacan cuu, ta quetara ta ra yu nduta can, ta ndehe ra chacayuñuhun, ta cha tihyo tiaca, ta iyo tahanpaan. 10 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rata ra ti:

―Cua naquihin ndo uvi uni tiaca chatiin ndo vitin ―cati ra.

11 Quihvi ra Simón Pedro tichi tundoocan, ta quechaha xita queñuhun ra chi rinda cua nda nu ñuhun iti, ta mani tiacanahnu ñuhun taraya can. Queta iin cienduuvi xico uchi uni ri, ta cuaha xaan ri cuu ri,soco ña tahnda taraya can. 12Tacan cuu, tacati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Nahan ndo, vati cua curamosa ndo―cati ra.

Page 164: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUAAN 21:13 161 TUTU JUAAN 21:25Ta yuhvi ra ta ra nducu tuhun ra chi ra

yoo ra cuu ra, vati chito ra ti ra chahnucuu ra, [soco tucu cuhva iyo ra]. 13 Tacancuu, ta ni tuhva ra Jesuu yu nuhun can, taquihin ra paan can, ta ni chaha ra chi chichi ra ta ra, ta ta ni cuhva chaha ra tiacacan.

14 Chehe cuu uni chaha cha ni ndehe rasacuaha chi ra Jesuu chi ra, ta cha ni chihira, ta natacu ndico ra.

Cahan ra Jesuu chi ra Simón Pedro15 Ndihi chachi ra ta ra, ta sa quechaha

cati ra Jesuu chi ra Simón Pedro sehe Jonaati:

―Moon, cuni rahya ta ra chihin yu.¿Atu cuni con chihin yu?

Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Chito cun ti cuni yu chihun, ra

chahnu.Ta cati ra Jesuu ti:―Cua tindeun chi ñivi yu ―cati ra.16 Tacan cuu, ta cati ndico tucu ra Jesuu

chi ra Pedro ti:―¿Atu cuni cun chihin yu, Moon?Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Chito cun ti cuni yu chihun, ra

chahnu.Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cua cumi cun chi ñivi yu ―cati ra.17 Tacan cuu, ta cati ndico tucu ra Jesuu

chi ra cha cuu uni chaha:―¿Atu cuni cun chihin yu, Moon?

―cati ra.Ta quechaha cucuihya cuni anima ra

Pedro, vati cha uni chaha cha nducu tuhunra tuhun can chi ra, ta cati ra chi ra ti:

―Ra chahnu, chito cun ndihi cha iyo.Chito cun ti cuni yu chihun.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua tindeun chi ñivi yu. 18Cati ndicha

yu chihun ti cha cuun ra tivaa, ta cha-cundichin cun sahmon, ta cuahun ndaaiti cuni maun cuhun, soco cua nduchahnucun, ta sa cua sacaun ndahun, ta cua sa-cundichin inga ñivi chihun, ta cua cuiso ñichihun ndaa iti cuni maan ñi. Ña cua cuuca cati maun ndaa iti cua cuhun cun―catira Jesuu chi ra Pedro.

19 Tacan cati ra Jesuu, vati chaha racuenda yoso cuhva cua cuvi ra Pedro, tacua sacahnu ra chi ra Ndioo. Tacan cuu,ta cati ndico tucu ra chi ra ti:

―Na cua savahun cuhva cuni yu ―catira.

Iin ra amigu xaan ra chi ra Jesuu

20 Tacan cuu, ta ndico coo ra Pedro,ta ndehe ra ti chata ra vachi iin ra, tacuni xaan ra Jesuu chi ra. Racan cuu rani chacava yatin nu chacava ra Jesuu, tachachi ra icaa ni nu quichi quivi, ta quivican quechaha nducu tuhun ra chi ra Jesuuti yoo ra cuu ra cua xico tuhun chihin ra.21 Ndehe ra Pedro ti ra cahan tuhun cancuu ra vachi iti chata, ta cati ra chi ra Jesuuti:

―¿Ñaan cha cua tahan racan, ta rachahnu? ―cati ra.

22 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra Pedro ti:―Tu cua cuni yu cha cua ndoo ra nda

cua nda quivi cua quichi ndico yu, ñavicuenda maun cua cuu chi. Maun na cuasavahun cuhva cuni yu ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta quechaha saxini ndihiñivi Ndioo ti ña cua cuvi racan, soco ña catira Jesuu ti ña cua cuvi ra. Cati ra ti tu cuacuni ra cha cua ndoo ra nda cua nda quivicua quichi ndico tucu ra, ñavi cuenda raPedro cua cuu chi, cati ra.

24Ta ra cuu amigu xaan chi ra Jesuu cuura ni cati tuhun ndihi tuhun ya, ta ni taa rachi chi nu tutu ya, ta chito yo ti cha ndichacuu tuhun cati tuhun ra.

25 Iyo cuaha xaan ca cha ni savaha raJesuu, soco yuhu saxini ti ña cua cundeeyo taa yo ndihi tuhun cha ni savaha ra, vaticuaha xaan chi cuu chi. Na cua cuu chitacan ni.

Page 165: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 1:1-2 162 TUTU HECHO 1:20

TIÑU CHA NI SAVAHA RATATUN JESUUNi chacoo tuhun ti cua quichi ra Tati

Ndioo1-2 Yuhu cha ni tai iin tutu chihun iti

chata nu ni quichi quivi, yoho Teófilo.Tutu tai chihun xihna cuii cuu chacan,ta chahi cuenda yoso cuhva ni savaha raJesuu nu quichi quivi. Chaha tahin cuendayoso cuhva ni sacuaha ra chi ñivi. Quivicanni nacachi ra chi ra cuu tatun ra. Tacancuu, ta cati ra Tati Ndioo chi ra Jesuu ticua cati tuhun ra chi ra tatun ra ñaan tiñucua savaha ra ta ra. Tacan ni savaha raTati Ndioo, ta sa cuahan ra Jesuu iti siquiandivi. 3 Xihna ca ni ndehe ra Jesuu tundoho, ta ni chihi ra. Chito tatun ra ti chandicha iyo ndito ndico ra Jesuu, vati ndehera ta ra cha ni savaha ra Jesuu quivi can.Uvi xico quivi cha iyo ndico ra chi tatunra, ta cati tuhun maan ra yoso cuhva cuacundaca ñahan ra Ndioo chi ñivi ra.

4 Ni vii iyo ra Jesuu chi tatun ra, taquechaha cati tuhun ra chi ra ta ra. Catira chi ra ta ra ti:

―Ña cua quee ndo tichi ñuun Jerusalén,soco cua cuatu nuun ndo. Na cua quichixihna ra Tati Ndioo, vati cua tachi suti chira cuhva cati yu chi ndo. Nu quichi quivichahi cuenda chi ndo, vati cua quichi raTati Ndioo. 5 Ni sacuanduta ra Juaan chinduta, soco vaha xaan ca cha cua quichira Tati Ndioo. Inga suhva ca quivi, ta cuaquichi coo ra chihin ndo ―cati ra Jesuu.

Cuahan ra Jesuu iti siqui andivi6Tacan cuu, ta nducuiti tucu ra Jesuu chi

ra tatun ra, ta quechaha nducu tuhun ra tara chi ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, ¿atu tichi quivi ya cuacuhva ndico maun ndatu, ta cua cundacañahan ndico ra cuu ñivi judío? ―cati ra.

7 Cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra:―Ña cua coto ndo ndaa quivi, ta ni ña

cua coto ndo ñaan yoo cua cundaca ñahanndico ra cuu ñivi judío. Chi sutu yu cuundatu can, 8 soco cua coo ra Tati Ndioochihin ndo, ta cua coo tu ndee ini ra Ndioochi ndo, ta cua cati tuhun ndo ñaan cuhvani chacoi chi ndo. Cua cati tuhun ndo tichiñuun Jerusalén, ta cua cati tuhun ndo ninicahnu ñuhun Judea chi ñuhun Samaria,

ta cua cati tuhun tahan ndo nini cahnuñuhun ñuñivi ―cati ra Jesuu.

9 Cha ndihi cahan ra Jesuu, ta ndehetatun ra ti ndaa ra iti siqui. Chasi iin viconu cuahan ra. Ña ndehe ca ra tatun chira, 10 soco ndehe xaan ra ta ra iti siqui nucuahan Jesuu, ta jihna cha iyo uvi rai nuinda ra ta ra. Nduvi tahan ra nami sahmacuichin, 11 ta quechaha cati ra chi ra tatunJesuu can ti:

―Ndioho yani xaa, ña cua ndehe ca ndoiti siqui andivi. Cha quee ra Jesuu nuuniyo ndo, ta cuahan ra iti siqui. Cua quichindico ra ta ni cuhva ni ndehe ndo chacuahan ra iti siqui andivi ―cati racan tara.

Ni quihin ra Matía tiñu ni chiso ra Juda12 Tacan cuu, ta quee ra tatun Jesuu ta

ra yucu Olivo can, ta cuahan ndico ra itiñuun Jerusalén. Yatin ñuun Jerusalén iyoyucu can. [Vasi queta sava hora chica ñivicha chahan ñi tican.] 13 Quihvi ndico ratatun Jesuu tichi ñuun, ta cuahan ra ta randa vehe iyo nda siqui, ta ni chacunda rata ra. Ican iyo ra Pedro chi ra Jacobo chira Juaan chi ra Ndree chi ra Felipe chi raTuma chi ra Bartolomé chi ra Mateo chi raJacobo sehe ra Alfeo chi ra Simón ra cunicuati chi ñivi ñuun Roma chi ra Juda yanira Jacobo. 14Ndihi ni quivi nducuiti ndihira ta ra, ta nducuiti tahan ña María sihi raJesuu chi inga ñi ñahan. Nducuiti tahanyani ra Jesuu chi ñi, ta nahan xaan tuhvañi cahan ñi chi ra Ndioo.

15 Tuvi ñivi Ndioo nducuiti quivi can.Iin cahnu ni nducuiti ñi. Vasi queta iinciendu oco ñi, ta ni chacuinda ra Pedro, taquechaha cati ra chi ñi ti:

16 ―Ndioho yani xaa, nini xaan cuasacuinu yo cuhva cati ra Ndioo tichi tutura. Nuquichi quivi cati tuhun raTatiNdioochi ra David ti cua taa ra tuhun yoso cuhvacua tahan ra Juda. Racan cuu ra ndaca chiñivi tiin chi ra Jesuu. 17Chica tahan ra Judacan chi ndi, ta tiñu savaha ndi satiñu tahanra. 18 Quihin ra Juda xuhun yahvi ra, vatisavaha ra ndavaha ni, ta sata ra iin ñuhun.Nduva ra iti xini ra, ta ndata tichi ra, taquee chiti ra, ta chihi ra. 19Chito ndihi ñiviiyo ñuun Jerusalén ñaan cha ni tahan raJuda can. Chacan cuu cha Acéldama naniñuhun can cati ñi chi tuhun cahan maanñi. Nu chati niñi ñivi cuu tuhun can, vatitican ndoyo ñuhun ra Juda can. 20 Tichi

Page 166: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 1:21-22 163 TUTU HECHO 2:17libru Salmo cati ra Ndioo cuenda ra Judati:Taxin cua ndoo nu ni chacoo ra,ta yoni cua coo tican.ta cati ndico tucu ra Ndioo ti:Tiñu ni chiso ra cua quihin inga rai.Tacan ni cati ra Ndioo cuenda ra Juda itichata.

21-22 ’Chacan cuu cha cua quihin inga raitiñu ni chiso ra Juda, ta cua cati tuhuntahan ra ti cha natacu ndico ra Jesuu. Iyocha ni chica tahan ra chihin ndi ndihi niquivi ni chacoo ra chahnu Jesuu chihin yo.Iyo cha chica ra chihin ra Jesuu nda quivini sacuanduta ra Juaan ta nda quivi chacuahan ra Jesuu iti siqui andivi. ¿Ndaa ndocuu ra? ―cati ra Pedro.

23 Tacan cuu, ta cha nihin ñi uvi ra. Iinra nani José Barsabaa. Justo nani tahanra, ta inga ra nani Matía. 24 Tacan cuu, taquechaha cahan ndahvi ñi chi ra Ndioo, tacati ra Pedro chi ra ti:

―Yoho ra chahnu, chito cun yoso saxinindihi ñivi chi anima ñi. Cua sanahunchihin ndi yoo rai cua quihin tiñu ni chisora Juda, vati uvi ra cuu ra iyo ihya. 25 Cuasanahun yoo ra cua cuu tatun Jesuu, vatiquee siin ra Juda, ta ndoyo ñuhun ra.Tacan ni cati ra Pedro chi ra Ndioo.

26 Tacan cuu, ta quechaha siqui ra ta rachi yuu cuati, ta sacanaan ra Matía, vatiquee yuu ra. Chacan cuu cha quihvi tahanra Matía, ta cha cuu tahan ra tatun Jesuu,vati uchi iin ni ra ni ndoo.

2Cuhva cha ni quichi ra Tati Ndioo

1 Queta iin vico sacahnu ñivi judío, tani nducuiti ndihi ñivi Ndioo. 2 Tacan cuu,ta quii xaan quechaha chini ñi iin ndusu.Iti siqui andivi quee ndusu can, ta cuhvacaa tati nihin xaan caa chi. Chini ñi chanihin xaan yaha tati can niniin vehe nundaa ñi, 3 ta ndehe ñi iin cha caa cuhvacaa yaa ñuhun. Chita cuati chi, ta chacosochi xini iin iin ñivi can. 4 Quihvi ra TatiNdioo anima ndihi ñi, ta quechaha cahanñi tuhun cahan ñivi cuu inga tucu ñivi, tasiin siin tuhun cahan ñi ta ñi. Cahan ñicuhva chaha ra Tati Ndioo chi ñi.

5 Quivi can iyo ñivi judío cha quee ñinini cahnu ñuhun ñuñivi, ta cha iyo cuii ñiñuun Jerusalén. Cumi vaha ñi costumbremaan ñi cha sacahnu ñi chi ra Ndioo.6 Chini tahan ñican ndusu quee iti siqui.Chacan cuu cha nducuiti ñi. Ña nihin ñi

cuhva ñacu chini ñi cha cahan ñivi Ndioocan. Iin iin ñi judío can cutuni ini ñi chacahan ñivi Ndioo can, vati tuhun cahanmaan ñi ñuun ñi cahan tahan ñivi Ndioocan. 7 Iyo xaan iyo xaan cuni ñivi judío can,ta quechaha cati ñi chi tahan ñi ti:

―Ñivi ñuhun Galilea cuu ndihi ñi, tacahan ñi tuhun cahan maan yo. 8 Iin iin yochini yo tuhun cha cahan ñivi can. Cahanñi cuhva cahan ñivi iyo ñuun yo nu vachicuahnu yo, ta siin siin ñuun yo. 9 Iyo yoquichi yo ñuhun Partia. Inga yo quichiyo ñuhun Media, ta cuaha xaan ñuhunquichi yo. Quichi yo ñuhun Elam, ñuhunMesopotamia, ñuhun Judea, ñuhun Ca-padocia, ñuhun Ponto, ñuhun Asia quichiyo. 10Quichi tahan yoñuhun Frigia, ñuhunPanfilia, ñuhun Egipto, ta sava ñuhun Li-bia cha iyo cuenda ñuhun Cirene. Ndihiñuhun can quichi yo, ta iyo ñivi tahan yoquichi ñi ñuun Roma, ta iyo ñi ihya. 11 Iincuhva yo cuu ñivi judío, vati tata judíovachi cuahnu yo, ta inga cuhva yo sacuahayo, ta ni quihvi yo cuenda ñivi judío. Iyotahan yo quichi yo ñuhun Creta chi ñuhunArabia. Chini soho yo tuhun cha cahanñivi Ndioo can, vati cahan ñi tuhun cahanmaan yo, ta cati ñi ti cahnu xaan cha nisavaha ra Ndioo ―cati ñi chi tahan ñi.

12 Iyo xaan cuni ndihi ñivi can, ta ñanihin ñi cuhva ñaan cha cuu chi. Iyo ñi catiñi chi tahan ñi ti:

―¿Ñaan cha cuu chehe? ―cati ñi.13 Inga ñi sacateni ñi, ta cati ñi ti:―Chini xaan ra, vati cha chihi ra ndixi

―cati ñi.Tuhun ni cati tuhun ra Pedro chi ñivi

14 Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Pedrochi ndihi ra tatun Jesuu, ta quechaha catituhun ra Pedro chi ñican cha iyo ñuunJerusalén can. Cati ra ti:

―Ndioho yani xaa, na cua tasoho ndotuhun cua cati tuhin chihin ndo, vati tacancua coto ndo ñaan cuenda cha cahan ndiinga tuhun. 15 Ña chini ndi cuhva saxinimaan ndo, vati caa iin cha nahan cuu chi,ta [ña ta queta hora cha chica cuu ra chini].16 Ni chacoo iin rai cha cunani Joel itichata. Ra cahan cuenda ra Ndioo cuu ra,ta cati ra ti:17 Cha cati ra Ndioo ti:nu cuahan quivi cua tachi yu Tati Ii yu,ta cua coo ra chi ndihi ñivi.Sehe ndo cua cahan tuhin.Cua ndehe ra tivaa cha cua sanahin chi ra,

Page 167: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 2:18 164 TUTU HECHO 2:36

ta cua cahan ñumahna chi ra chanihin.18Nu cuahan quivi cua tachi yu Tati Ii yu,ta cua coo ra chi ñivi cuu musu yu,ta cua cahan ñi tuhin.19 Iti siqui cua savahi iin cuhva,ta cua nduiyo ñivi.Iti nu ñuhun cua savahi inga cuhva,ta cua ndehe ñi yoso cuhva iye.Cua coo tu ndoho,vati cua cuvi xaan ñivi,ta cahnu xaan ñuhun cua cayu,ta cuaha xaan yuhma cua coo.20 Cua ndahva ñuhun ri nicandi,ta cua nducuaha ri yoo.Cuaha ri cua cuu sava ta cua iyo niñi.Tacan cuu, ta cua queta quivi cahnu quivi

cua quichi ndico ra chahnu,ta cua tachi tuni ra chi ndihi ñivi.21 Tu cua cahan ndahvi ñivi chihin yu,cua cacu ñi chi tu ndoho can.Tacan ni cati ra Ndioo ―cati ra Joel can.

22 ’Ndioho yani xaa, tasoho ndo tuhuncua cati tuhin chi ndo. Chahi cuenda chindo yoo rai cuu ra Jesuu ra ñuun Nazaret.Chito ndo ti tiso ra Ndioo tiñu chi ra Jesuu,vati savaha ra Jesuu iin cuhva inga cuhva.Chacan cuu cha chito ndo ti cha iyo tundeeini chihin ra Jesuu, ta chito ndo cha nduiyoñivi ndehe ñi cha savaha ra, ta chito ndoyoso cuhva iyo ra Ndioo. Ndehe maan ndondihi cha savaha ra Jesuu, vati chaha raNdioo tu ndee ini chi ra chacoo nu iyo ndo.23 Iti chata nu quichi quivi chito ra Ndiooyoso cuhva cua savaha ndo chi ra Jesuu, tavitin chaha ra cha savaha ndo cuhva cunimaan ndo. Chacan cuu cha chaha ndo chataa ra savaha ndavaha ni chi ra Jesuu nucruu. Tacan ni chahni ndo chi ra, 24 socochaha raNdioo tu ndee ini chi ra, ta natacundico ra. Tava ra Ndioo chi ra Jesuu nu iyoñivi ndii, vati ña cuu ndoo ra tican. 25 Itichata ni cati ra David cuenda ra Jesuu ti:Chite vati iyo ra chahnu chihin yu.Iyo ra ndihi ni hora,vati ndoo cuii ra chihin yu.Chacan cuu cha ña cua saxini yu.26 Chacan cuu cha cusii ini yu,ta chahi cuenda vati sii cuni yu.Chito vahi cha cua nandoto ndico ndiche.27Ña tichahi,vati ña cua nacoo ihni cun chihin yu nuun

iyo ñivi ndii,ta ni ña cua cuhvon cha cua tahyu iquin

cuñu yu.28 Cha sanahun chihin yu yoso cua coo

ndito yu chihun.

Cua cusii ini yu cua savahun,vati cua coi chihun,cati ra David cuenda ra Jesuu, [vati ñacua ndoyo ñuhun cuii ra Jesuu nu cuahanquivi].

29 ’Yani xaa, cua cati cachin yu chihinndo ñaan ni tahan ra chahnu David randaca ñahan chi ñivi yo nu ni quichi quivi.Chihi tahan maan ra, ta cuchi ra, ta ihyani iyo ñaña ra nda cua nda vitin. 30 Iinra cahan cuenda ra Ndioo cuu ra chahnuDavid can. Chito ra ti cua savaha ra Ndioocuhva cati ra chi ra, vati cati ra ti nucuahan quivi cua coo iin ñivi ra David, tacua cundaca ñahan ra cuhva ndaca ñahanra David quivi can, cati ra Ndioo. 31Tuhuncan chito ra David iti chata. Chito ra ti cuatava tiñu ra Ndioo chi ra Cristo nu cuahanquivi, ta cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñichi tu ndoho. Chaha ra David cuenda ticuanatacundico ra Cristo. Chacan cuu chacati ra cuenda ra Cristo ti ña cua ndoo ihnira nu iyo ñivi ndii, ta ni ña cua tahyu iquincuñu ra, cati ra David iti chata. 32Ndihi ndicati tuhun ndi cha ni ndehe ndi, ta ndehendi ti chaha ra Ndioo tu ndee ini chi maanra Jesuu, ta natacu ndico ra. 33 Chaha raNdioo ndatu cahnu xaan chi Jesuu iti siquiandivi, vati iti chata cati ra Ndioo chi rati cua queta quivi cua cuhun ra Tati Ndioonu ñuhun ñuñivi, cati ra. Chacan cuu chatachi ra Jesuu chi ra ihya. Maan ra TatiNdioo cuu ra savaha ndihi cha ni ndehendo vitin quivi ya, ta suvi ra savaha ndihicha ni chini ndo vitin, vati sa quichi rachuhva. 34 Chaha ra David cuenda yosocuhva cua cuhun ra Jesuu iti siqui, vatiñavi ra David cuu ra cuahan iti siqui. Catindico tucu ra David can cuenda ra Jesuu ti:Maan ra ndaca ñahan chi yuhu,ta cati ra chahnu Ndioo chi ra ticua cunda ra Jesuu iti chiyo ndaha cuaha

ra,vati iyo ndatu chihin ra.35 Iyo ra cua cuxaan ini ra chihin ra,soco cua sacanaan ra chi racan ta ra,vati cua tindee ra Ndioo chihin ra.Tacanni cati raNdioo, cati raDavid tiempuchahnu, [vati cua coo tu ndee ini chi raJesuu quivi cua ndehe ra tu ndoho].

36 ’Ndihi ndioho yani xaa, na cua cutunindicha ini ndo tuhun cha cati tuhin chihinndo, vati tava tiñu ra Ndioo chi ra Jesuu,vati cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chi tundoho. Chaha ra Ndioo tu ndee ini chi ra,ta ndaca ñahan ra chi ñivi ra. Maan ndo

Page 168: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 2:37 165 TUTU HECHO 3:12chahni ndo chi racan, vati taa ndo chi ranu cruu ―cati ra Pedro chi ndihi ñivi iyocuiti tican.

37 Sa chini ñi tuhun cati tuhun ra Pedro,ta cuihya xaan quechaha cuni anima ñi.Quechaha nducu tuhun ñi chi ra Pedro chindihi ra tatun Jesuu ti:

―Yani xaa, ¿ñaan cua savaha ndi?―cati ñi.

38 Ta cati ndico ra Pedro chi ñi ti:―Iin iin ndo cua saña ihni ndo cuati

ndacu ndo, ta cua nducu ndo iti Ndioo.Cuanduta ndo cuenda ra Jesucristo, vaticua naan cuati ndo. Cua coo tahan ra TatiNdioo chi ndo, vati iin cha samani Ndioochihin ndo cuu chacan. 39 Iti chata catira Ndioo ti cua tachi ra Tati Ii ra chihinndo chi ñivi ndo chi ndihi ñivi cuu ingatucu ñivi. Cua coo ra Tati Ndioo chi ndihiñivi, tu cua cana ra chihin ñi, cati ra Ndioo―cati ra Pedro.

40 Cuaha tuhun cati tuhun ra Pedro, tachaha ra cha chini tuni chi ñi. Cati ra chiñi ti:

―Coo vaha ndo chi ra Ndioo, coto cuandoyo ñuhun tahan ndo chi ñivi ndacundavaha ni ―cati ra.

41 Iyo ñi chinu ini ñi tuhun cati tuhunra Pedro, ta ni chanduta ñi. Vasi queta unimil ñivi quihvi cuenda ra Ndioo quivi can.42 Ndihi ni quivi nducuiti ñivi, ta sacuahaxaan ñi chi ra tatun Jesuu. Inuun inuunchacoo ndihi ñi chi tahan ñi. Chachi tahanñi paan Ndioo, vati ñuhun ini ñi ti chihi raJesuu cuenda maan ñi, ta cahan ndahvi ñichi ra Ndioo ndihi ni quivi.

Cuhva ni chacoo ñivi Ndioo cha xihna cuii43Tacan cuu, ta quechaha cuyuhvi ndihi

ca ñivi, vati cuaha xaan cuhva savaha ratatun Jesuu. Ndehe ñi cha savaha ra, tanduiyo ñi suhva, ta ndehe ñi yoso cuhvaiyo ra Ndioo. 44 Iyo cuiti ndihi ñivi Ndioo,ta iin cahnu iyo ñi chi tahan ñi. 45 Xicondico ñi cha iyo chi ñi. Xico ñi tihyo ñi, taxico ñi ndatiñu ñi, ta chaha ñi cha ni nihinñi chi tahanñi, tu iyo cha cumani chi tahanñi. 46 Inuun inuun iyo ñi ta ñi, ta ndihini quivi nducuiti xaan ñi ve ñuhun cahnucha iyo cuenda ñivi judío can. Vehe tahanñi chachi ñi paan Ndioo cha iyo cuenda raJesuu. Icaa ni chachi ñi chi tahan ñi ndihini quivi. Cusii ini ñi, ta ña xii anima ñi.47 Sacahnu ñi chi ra Ndioo, ta iyo xaan tumanini chi ñi. Chacan cuu cha vaha cunindihi ca ñivi ndehe ñi chi ñi. Ndihi ni quivi

nducu ñivi cha cua naan cuati ñi, ta quihviñi cuenda ra Ndioo. Tacan ni savaha rachahnu Ndioo quivi can.

3Ni nduvaha iin ra cojo

1 Iin quivi cuahan ra Pedro chi ra Juaaniti ve ñuhun cahnu nu sacahnu ñivi judío.Caa uni cha cua ini hora cha cahan ñivijudío can chi ra Ndioo cuu chi. 2 Cha cuaqueta ra ta ra tican, ta yaha ñivi ndiso ñichi iin ra cojo. Cojo cuu ra, vati tacan nicacu ra, ta ndihi ni quivi nacoo ñi chihin rayu cora soco ndavi ve ñuhun can. Nu taquinani yu cora can. Ican ni nacoo ñi chi ra, tacaya ra xuhun, vati yaha xaan ñivi cha cuaquihvi ñi ve ñuhun. 3 Tacan cuu, ta ndehera ti cua quihvi tahan ra Pedro chi ra Juaan,ta chica ra xuhun chi ra ta ra. 4Ndehe xaanra ta ra chi ra, ta quechaha cati ra Pedro chira ti:

―Na cuandehe cun chihinndi―cati ra.5 Tacan cuu, ta ndehe ra cojo can chi ra

ta ra, vati saxini ra ti cua cuhva ra ta raxuhun chi ra, 6 ta cati ra Pedro chi ra ti:

―Ñahni xuhun iyo chi yuhu, soco cuatindei chihun yoso cuu. Iyo tu ndee inichi ra Jesucristo ra ñuun Nazaret. Cuendaracan cati yuhu ti cua cuindon, ta cacon―cati ra Pedro.

7 Tacan cuu, ta tiin ra Pedro ndahacuaha ra ndahvi can. Sacuinda ra chi ra,ta ni nduvita ni chaha ra. 8 Quii xaan nichacuinda ra, ta quechaha chica cuu ra.Tacan, ta quihvi ra Pedro chi ra Juaan tichicora ve ñuhun can, ta quihvi tahan ra chira ta ra. Chica cuu ra. Ndava lahndi ra,ta sacahnu ra chi ra Ndioo. 9Ndehe ndihiñivi ti chica cuu tahan ra, ta sacahnu ra chiNdioo. 10 Nacoto ñi chi ra, vati chito ñi tisuvi ra cuu ra ni chacunda yu cora can, tacaya ra xuhun chi ñivi. Iyo xaan quechahacuni ñi, ta ña nihin ñi cuhva yoso cuhva ninduvaha ra.

Tuhun ni cati tuhun ra Pedro iti coredorSalomón

11 Ña saña ra cojo can chi ra Pedro chira Juaan. Quii xaan nducuiti ndihi ñivicoredor iyo soco ndavi ve ñuhun can nuinda ra Pedro ta ra. Coredor Salomón nanichi. Tican chinu ñi cuahan ñi, ta iyo xaaniyo xaan cuni ñi. 12Ndehe ra Pedro cha ninducuiti ñi, ta quechaha cati ra chi ñivi canti:

Page 169: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 3:13 166 TUTU HECHO 4:7―Ndioho yani xaa, nduiyo xaan ndo,

vati ndehe ndo cha nduvaha chaha rahya.Iyo xaan ndehe ndo chi ndi. Vasi saxinindo ti iyo xaan tu ndee ini chi ndi. Vasisaxini ndo ti iyo vaha xaan ndi chi raNdioo. Vasi saxini ndo ti cuenda chacanni sanduvaha ndi chaha ra. Ñavi, xaa.13 Ñivi chahnu yo―ra Abraham, ra Isaac,ra Jacob―sacahnu ra ta ra chi ra Ndioo nuquichi quivi. Ini maan ra Ndioo sacahnuchi ra Jesuu musu ra. Maan ndo tiin chira Jesuu, ta sayaha ndo chi ra iti nuun raPilato. Saxini ra Pilato can ti cua sañandico ra chi ra Jesuu, soco ña chaha ndo.14 Ña chaha ndo cha saña ra Pilato chira, ta ra ii ndicha cuu ra Jesuu. Ra cuitivaha cuu ra, ta chica ndo tu manini chira Pilato ti cua saña ra chi inga rai cuhvaiyo costumbre cha cua saña ra chi iin ñivivico suhun can. Chacan cuu cha saña raPilato chi inga ra, ta ra chahni ñivi cuura. 15 Chahni ndo chi ra Jesuu, ta maan rachaha cha cua coo ndito ñivi chi ra Ndioo,soco chaha ra Ndioo tu ndee ini chi ra,ta natacu ndico ra. Ña ndoo ra nu iyoñivi ndii. Cha ni ndehe maan ndi ti chani natacu ndico ra, ta chaha ndi cuenda.16 Cha ndehe ndo chi ra cojo ya. Nacotondo chi ra. Chinu ini ra ti cha iyo tundee ini chi ra Jesuu, ta sanduvita ra Ndioochaha ra. Chinu ini ra chi ra Jesuu. Chacancuu cha nduvaha ra cuhva ni ndehe ndihindo.

17 ’Yani xaa, chite ti ña chito maan ndoti tava tiñu ra Ndioo chi ra Jesuu, ta ni ñachito tahan ra cumi tiñu ñuun ndo. 18 Catira Ndioo ti cua cati tuhunndihi ra ni cahancuenda ra iti chata. Chacan cuu cha catira ta ra ti cua tava tiñu ra Ndioo chi racuu ra Cristo, vati cua sacacu ra chi ñivinu iyo ñi chi tu ndoho, soco cua ndehe ratu ndoho, ta cua cuvi ra. Tacan ni tahanra Jesuu. Chacan cuu cha sacuinu ra Ndioocuhva ni cati ra. 19 Vitin na cua saña ihnindo cuati ndacu ndo. Cuinu ini ndo chira Ndioo, ta tacan ni cua naan cuati ndo.20Chacan cuu cha cua savaha ra Ndioo chacua coo vaha ndo chi ra. Tacan cuu, ta cuatachi ndico ra chi ra Jesuunu cuahanquivi,vati chi maan ra Cristo can tiso ra Ndiootiñu, ta nu iyo ndo cua tachi ra Ndioo chira Jesuu. 21 Cua queta quivi cua nduchaañuhun ñuñivi ya cuhva cati ra Ndioo chira ni cahan cuenda ra iti chata, soco nicua ndoo ra Jesuu iti andivi nda cua ndacua queta quivi can. 22 Suvi ni iti chata

cati raMoisee ti cua tachi ra chahnuNdiooiin ra cuu ñivi ra cuhva ni tachi ra chi raMoisee, ta cua cahan ra cuenda ra Ndioo.Cua tasoho ñivi ra ndihi tuhun cua catituhun ra chihin ñi. 23Tuña cua tasoho ñivicha cua cati tuhun racan, cua cuvi cuii ñi,ta ña cua coo ca ñi chi ñivi Ndioo, cati raMoisee.

24 ’Ndihi ra ni cahan cuenda ra Ndiooiti chata cati tuhun ra yoso cuhva cuaquichi ra Jesuu nu cuahan quivi, ta quivivitin cha ni quichi ra. Ini tuhun ni catituhun ra Samuel, ta chacan ni cati tuhuntahan ndihi ra quichi iti nuun ra. 25 Nuquichi quivi ni chacoo ra ni cati tuhun racuenda raNdioo, ta tahan yo vitin cuhva nicati ra iti chata. Chacoo vaha tuhun, vatinduinuun ra Ndioo chi ñivi yo iti chata,ta ini tuhun ndoo chi maan yo nda cuanda vitin. Iti chata ni cati ra Ndioo chi raAbraham ti nu cuahan quivi cua savaha iinñivi ra tumanini chi ndihi ñivi ñuñivi, catira Ndioo. 26Chacan cuu cha ni tava tiñu raNdioo chi Jesuu musu ra. Xihna cuii tachira Ndioo chi ra nu iyo maan ndo, vati cunira savaha ra tu manini chi ndihi ndo. Cunira cha cua nacoo ihni ndo cuati ndacu ndo―cati ra Pedro chi ñi.

4Tiin tiñu chi ra Pedro chi ra Juaan

1Ni vii cahan ra Pedro ta ra chi ñivi can,ta queta ra sutu judío ta ra chi ra saduceochi ra cuu xini cuenda ra policía ve ñuhuncahnu can. 2 Ña ndoo ra sutu ta ra vaha,vati sacuaha ra Pedro ta ra chi ñivi can, tacati tuhun xaan ra chi ñi ti chito ñi ti cuanatacu ndico ñivi ndii, vati cha ni natacundico ra Jesuu. 3 Tacan cuu, ta tiin racanta ra chi ra Pedro chi ra Juaan, ta tihi rachi ra ta ra ve caa. Nda inga quivi cuacutuni ra, vati cha cua cuaa, ta tiin ra chira, 4 soco tuvi ñivi tasoho ñi tuhun catituhun ra Pedro ta ra, ta quechaha chinuini ñi chi ra Jesuu. Vasi queta uhun mil rarai quihvi cuenda ra Ndioo, ta siin cuu ñiñahan.

5 Tuvi inga quivi, ta nducuiti ra sutuchahnu chi ra mandoni ve ñuhun chi rasacuaha ley chahnu. Nducuiti ra ta ra suvini ñuun Jerusalén can. 6 Iyo ra Anaa racuu sutu chahnu chi ra Caifás chi ra Juaanchi ra Lejandru, ta cha iyo tahan ndihi ñivimaan ra sutu chahnu can. 7 Tacan cuu,ta cana tiñu chi ra Pedro chi ra Juaan, tayaha ra ta ra iti nuun ra chanihin can, ta

Page 170: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 4:8 167 TUTU HECHO 4:28quechahanducu tuhun ra chanihin can chira ta ra ti:

―¿Yoso cuhva ni sanduvaha ndo chi racojo can? ¿Yoo ni chaha ndatu chihinmaan ndo? ―cati ra.

8 Tacan cuu, ta iyo ra Tati Ndioo chira Pedro, ta quechaha cati ra chi ndihi rachanihin can ti:

―Ndihi ndioho tata, 9 vitin cha chicatuhun xaan ndo chi ndi, vati tindee ndichi ra cojo ya. Cha chica tuhun ndo yosocuhvani nduvaha ra. 10Tu tacan cuu, yuhusacote chihin ndo chi ndihi ñivi judío tini nduvaha ra, vati iyo tu ndee ini chi raJesucristo ra ñuun Nazaret. Maan ndo taachi ra Jesuu nu cruu, soco natacu ndico ratañu ñivi ndii, vati chaha ra Ndioo tu ndeeini chi ra. 11Maan ndo cuu sava ta cua rasandaa vehe, ta tava ndaa ndo yuu vahatutu vehe, ta ra Jesuu cuu sava ta cua iinyuu vaha xaan. Tava ndaa ndo chi ra, ta raicahnu cuu ra. 12Maan ra Jesuu sanduvahaanima ñivi. Ña cuu chi inga ñivi, vati yonica ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi ya cha cuusanduvaha anima ñivi. Iin tuhun ni maanra Jesuu tachi ra Ndioo ihya ñuhun ñuñiviya, ta ini maan ra Jesuu sanduvaha animayo ―cati ra Pedro.

13 Tacan cuu, ta ndehe ra chanihin canvati ña yuhvi ra Pedro, ta ni ña yuhvi raJuaan. Chito ra ta ra cha ña chahan ra tara sicuela, ta ra cuati ni cuu ra. Chacan cuucha iyo xaan quechaha cuni ra chanihin tara, soco chito ra cha sacuaha ra ta ra chira Jesuu. 14Ndehe tahan ra cumi tiñu canvati cha iyo tahan ra cojo can chi ra, ta ninduvaha ra. Chacan cuu cha ña nihin rata ra cuhva cha cua cati ndico ra. 15 Tacancuu, ta tava ndaa ra chanihin chi ra ta raiti chata, vati cua ndatuhun xihna ra chitahan ra. 16Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra chi tahan ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha yo chira? Ña cua cuu cati yo ti ñahni ñaan chasavaha ra, vati cha savaha ra iin cuhvacahnu xaan, ta chito vaha ndihi ñivi iyoñuun ya. 17 Cua sayuhvi yo chi ra, vati cuacati yo chi ra ti ña cua cahan ca ra tuhunyoso cuhva iyo ra Jesuu. Chacan cuu chaña cua cati tuhun ca ra chi ñivi ―cati ra.

18 Tacan cuu, ta cana ndico ra chi raPedro chi ra Juaan, ta cati tuhun ra chi ra tiña cua cahan ca ra yoso cuhva iyo ra Jesuu,ta ni ña cua sacuaha ca ra chi ñivi, cati ra.19 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ta ra ti:

―Cua saxini xihna ndo, ta cua catindico ndo ñaan cha cuu cha vaha cuendara Ndioo. ¿Atu vaha cua savaha ndi cuhvacati maan ndo? ¿Atu vaha cua savaha ndicuhva cati ra Ndioo? 20 Ndiuhu cati ti ñacua cuu ndoo taxin ndi, vati nini xaan cuacati ndico ndi cha ni ndehe ndi. Nini xaancua cati ndico tahan ndi cha ni chini sohondi ―cati ra Pedro.

21 Tacan cuu, ta sayuhvi ndico tucu racumi tiñu can chi ra, ta saña ni ra chi ra,coto cua cuxaan ñivi chi ra, vati ña nihinra cuhva yoso cuhva cua tachi tuni ra chi rata ra. Sacahnu xaan ñivi can chi ra Ndioo,vati ni nduvaha ra cojo can. 22 Cha yahauvi xico cuiya ra cha iyo ra chi tu ndoho,ta nduvaha ra. Tacan ni ndehe ñivi yosocuhva iyo ra Ndioo, vati ni sanduvaha rachi ra cojo can.

Nducu ñivi Ndioo tu ndee ini chi maan raNdioo

23 Tacan cuu, ta quee ra Pedro chi raJuaan, ta cuahan ra ta ra nu iyo cuiti ñiviNdioo. Chaha ra ta ra cuenda ñaan cha catira sutu chahnu chi ra chanihin can chihinra. 24Ni chini soho ñi cha cahan ra ta ra, tainuun ni quechaha cahan ndahvi ñi chi raNdioo. Cati ñi chi ra ti:

―Yoho tata, chitoho ndi cuun. Maunni savaha andivi chi ñuhun ñuñivi chitañuhun, ta maun ni savaha ndihi cuii chaiyo. 25 Iti chata chaha maun cuenda chi raTati Ii cun ti cua cati tuhun ra chi ra Davidra cuu ñivi ndi tiempu chahnu, ta musucun ni cuu ra. Chacan cuu cha ni savahara cuhva cuni cun, ta ni cati ra ti:Ndicha ti ndurai xaan ñivi cuu inga tucu

ñivi,ta ndicha ti saxini xaan ñivi judío,ta ñahni yavi ndaa cha saxini ñi.26Ndurai ra rey iyo nu ñuhun ñuñivi ya,ta nducuiti ra cumi tiñu cahnu ta ra.Cuni cani tahan ra ta ra chi maun chi ra

Cristo,ta tava tiñu maun chi ra,vati cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chi tu

ndoho,cati ra David iti chata.

27 ’Ihya ñuun ya ni nducuiti ndicha raHerode chi ra Poncio Pilato chi ra ni quichiinga ñuhun chi ñivi judío, ta chahni ra tara chi ra Jesuu, tamusu ii cun cuu ra. Rai nitava tiñu maun cuu ra Jesuu, vati cua cun-daca ñahan maan ra. 28Tacan ni savaha racumi tiñu can ta ra, vati iti chata ni cati

Page 171: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 4:29 168 TUTU HECHO 5:15tuhun maun yoso cuhva cua savaha ñiviiti nuun. 29 Yoho tata chahnu, na ndehe.Cuni sayuhvi xaan ra chi ndi. Cuhva mauntu ndee ini chi ndi, vati musu cun chihinndi. Ña cuhvon cha cua cuyuhvi ndi nisuhva. Tacan cua cundee vaha ini ndi, tacua cati tuhun ndi tuhunmaun. 30Cua catituhunmaan ndi, ta maun cua sanduvahunchi ñivi. Maun cua savahun iin cuhva ingacuhva, vati chaha maun tu ndee ini chi raJesuu, ta musu ii cun cuu ra. Cahnu xaancuhva cua savahun, ta cua ndehe ñivi yosocuhva iyo cun, ta cua nduiyo ñi cha cuandehe ñi.

31 Cha ndihi cahan ñi chi ra Ndioo, tataan nu iyo cuiti ñi, vati cha quichi tucuTati Ndioo anima ndihi ñi, ta ña yuhvi ñicati tuhun ñi tuhun Ndioo.

Ñahni cha cumani chi ñivi Ndioo quivican

32 Inuun xaan iyo ndihi ñivi cuu ñiviNdioo. Ndihi ñi cati chi tahan ñi ti cuacuhva ñi cha iyo chi ñi chihin ñivi cuutahan ñi cuenda Ndioo, cati ñi. Chacancuu cha ndihi cha iyo chi ñi cuu chi tahanñi. 33 Chacoo xaan tu ndee ini chi ra tatunJesuu, vati tindee ñivi Ndioo can chi tahanñi, ta cati tuhun ra tatun Jesuu can tuhuncha ni natacu ndico ra Jesuu, ta iyo xaantu manini chi ndihi ñi ta ñi. 34-35 Ñahnicha chini ñuhun ni iin ñi, vati tindee ñi chitahan ñi. Xico ñi vehe ñi. Xico ñi tihyoñi, ta quichi ndaca ñi xuhun yahvi chichihin ra tatun Jesuu, ta sacha ra xuhuncan chihin ñivi chini ñuhun chihin chi.36Tacan ni savaha iin ra nani José, ta samara tatun Jesuu sivi ra. Bernabé nani rasavaha ra ta ra, vati chaha xaan ra tu ndeeini chi ndihi ñivi. Ra ñuhun Chipre cuura, ta ñivi ra Leví ra cuu sutu cuenda raNdioo tiempu chahnu cuu ra. 37Ni chacooiin ñuhun chi ra, soco xico ra chihin chi, taquichi ndaca ra xuhun yahvi chi iti nuunra tatun Jesuu.

5Cuati cahnu xaan ni savaha ra Ananía chi

ña Safira1 Tacan cuu, ta iyo tahan inga ra chi

ñasihi ra. Ananía nani ra, ta ñasihi ranani Safira. Xico tahan ñi iin ñuhunñi, 2 soco naquihin xehe ra Ananía suhvaxuhun yahvi chi, ta chito ñasihi ra. Suhvachi chandaca ra chi ra tatun Jesuu, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti vachi ndaca

ra ndihi xuhun yahvi ñuhun xico ra, catira, 3 ta quechaha cati ra Pedro chi ra ti:

―Yoho Ananía, cha chaha maun chasandoyo ñuhun run Satanaa chihun. Chasandahyu ñahun chi ra Tati Ndioo. Chatixehun suhva xuhun yahvi ñuhun xicon.4 Ndicha ti ñuhun maun cuu chi. Ndichati chi maun cuu xuhun yahvi chi chaxico maun chi chi, soco cha saxini xaunndavaha ni, ta savahun chacan. Ñavi chiñivi ni sandahyu ñahun. Chi maan raNdioo cha sandahyuñahun―cati ra Pedrochi ra.

5 Chini ni ra Ananía tuhun ni cahan raPedro, ta nduva ni ra, ta chihi ra. Chinisoho ndihi ñivi tuhun can, ta quechahacuyuhvi xaan ñi. 6 Iyo tahan ra tivaa ta ra,ta ni tuhva ra nu nduva ra ndii can, ta nituvi ra ta ra sahma chi ra, ta canihin ra tara chi ndii can, ta cuahan ra ta ra, ta cuchira ta ra chi ra.

7 Yaha suhva hora, ta quichi tahanñasihi ra ndii can. Ña ta coto ña ñaan chani tahan ii ña, ta quihvi ña, 8 ta quechahanducu tuhun ra Pedro chi ña ti:

―¿Atu tehen ni xico ndo ñuhun ndo?Ta cati ndico ña ti:―Avi. Tacan ni, tioo.9 Ta cati ndico ra Pedro chi ña ti:―Ña vaha cha nduinuun ndo, ta san-

dahyuñahanndo chi ra Tati Ndioo. Ndehe.Cha vachi ndico ra cuati, ta chuhva nicuchi ra ta ra chi ra ii cun. Vitin cua cuisondico ra chihun―cati ra.

10 Tacan cuu, ta nduva ni ña iti nuun raPedro, ta chihi ña. Quihvi ra tivaa can, tandehe ra ta ra vati chihi tahan maan ña.Naquihin tahan ra ta ra chi ña, ta cuahanra ta ra, ta cuchi tahan ra ta ra chi ña nu nicuchi ii ña. 11Chini ndihi ñivi cha ni tahanñi, ta yuhvi xaan cuni ñi, ta yuhvi tahanñivi Ndioo.

Cahnu xaan cuhva ni savaha ra tatunJesuu

12 Cuaha xaan cuhva savaha ra tatunJesuu. Tacan ni ndehe ñivi yoso cuhva iyora Ndioo, ta nduiyo tahan ñi. Inuun iyondihi ñivi Ndioo, ta nducuiti ñi soco ndavive ñuhun cahnu nu iyo coredor Salomón,13 soco inga ñivi yuhvi ñi cha cua quihvi ñicuenda Ndioo, soco chito ñi vati vaha xaanñivi cuu ñivi Ndioo. 14Vasi iyo ñivi yuhvi,soco tuvi xaan ñivi quechaha chinu ini chira chahnu Jesuu. Quihvi ra rai, ta quihvitahan ñi ñahan cuenda ra. 15 Chacan cuu

Page 172: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 5:16 169 TUTU HECHO 5:37cha ni chandaca ñi ta ñi chi ñivi cuhviyuhu iti. Ican caa ñi cuhvi can. Caa ñinu yuvi. Caa ñi nu ticati. Caa ñi. Yuhuiti queta ñi, vati saxini ñi ti tu cua yahara Pedro, vasi cua yani condahvi ra nu caañi cuhvi can, ta cua nduvaha ñi. 16 Quichitahan ñivi iyo ndihi ñuun iyo yatin ñuunJerusalén, ta quichi ndaca ñi chi ñivi cuhvichi ñivi iyo tati cuihna anima, ta ni ndu-vaha ndihi ñi ta ñi.

Tu ndoho cha ni ndehe ra Pedro chi raJuaan

17Tacan cuu, ta cha iyo cuiti tucu ra sutuchahnu chi ra saduceo ta ra. Ndusoo ra tara ndehe ra chi ra tatun Jesuu. 18 Chacancuu cha tiin ra ta ra chi ra tatun Jesuu, tatihi ra chi ra ta ra ve caa. 19 Cha cuaa canquichi iin ra tatun Ndioo, ta nuna ra yu vecaa can, ta tava ra chi ra ta ra. Cati ra tatunNdioo can chi ra ta ra ti:

20 ―Cuahan ndo ve ñuhun cahnu nusacahnu ñivi judío, ta cati tuhun vaha ndoyoso cuhva cua nduvaha anima ñivi ―catira.

21 Cha ndihi cahan ra tatun Ndioo can,ta vachi cundichin. Cuahan ra tatun Jesuuta ra, ta quihvi ra tichi cora soco ndavi can,ta quechaha sacuaha ra chi ñivi can.

Tacan cuu, ta nducuiti tucu ra sutuchahnu chi tahan ra. Cana ra chi ndihi ratoho ñuun chi ndihi ra cumi tiñu ta ra chaiyo cuenda ñivi judío can, ta tachi ra tiñuti cua quichi ndaca ra chi ra indi ve caa.22 Cha cuahan ra tatun, vati cua quihin rachi ra indi ve caa can, soco ña nihin ra chira ta ra. Chacan cuu cha cuahan ndico ratatun can, ta chaha ndico ra cuenda chi racumi tiñu, 23 ta cati ra chi ra ti:

―Queta ndi tican, ta ndehe ndi ti ndasivaha yu ve caa can, ta inda ra policía cumivaha ra chi chi. Nuna ndi, ta ndehe ndi tiñahni ra tatun Jesuu indi iti tichi―cati ra.

24 Chini ra cuu xini cuenda ra policía veñuhun cahnu can chi ra sutu chahnu chacahan ra tatun can, ta ña nihin ra ta racuhva ñaan cua savaha ra. 25Tacan cuu, tasa quichi iin rai, ta quechaha cati ra chi rata ra ti:

―Ta ra ni tihi ndo ve caa, vitin cha iyora ve ñuhun cahnu, ta sacuaha ra chi ñivi―cati ra.

26Tacan cuu, ta cuahan ra cuu xini chi rapolicía ra, ta quihin ra chi ra tatun Jesuu.Vii xaan quihin ra chi ra, vati yuhvi xaanra chi ñivi, coto cua cani ñi yuu chi ra.

27 Quichi ndaca ra chi ra ta ra, ta sayahara chi ra ta ra iti nu ra cumi tiñu can, taquechaha cati ra sutu chahnu chi ra ta rati:

28―Cha cati tuhun xaan ndi chihin ndo.Cati ndi ti ña cua sacuaha ca ndo yosocuhva iyo ra Jesuu, ta vitin nihin xaan cacha sacuaha ndo. Ndihi ñivi iyo ihya ñuunJerusalén ya cha chini soho ñi, ta cati ndoti chahni ndi chi ra Jesuu ―cati ra sutuchahnu chi ra.

29 Nducahan ra Pedro cuenda ndihi ratatun Jesuu, ta cati ndico ra chi ra cumitiñu can ti:

―Cua tasoho ndi cuhva cati maan raNdioo, soco ña cua tasoho ndi cuhva catiñivi. 30 Iti chata tiempu chahnu sacahnuñivi yo chi ra Ndioo, ta suvi ra cuu rachaha cha natacu ndico ra Jesuu. Maanndo chahni chi ra, vati ni taa ndo chi ra nucruu. 31Vitin cahnu xaan rai cuu ra Jesuu,vati chaha Ndioo ndatu chi ra. Chacancuu cha ndaca ñahan ra chihin ndi, ta nisanduvaha ra anima ndi. Cuni ra cha cuasaña ihni ñivi judío cuati ndacu ñi, ta cuasanaan ra cuati ñi. 32Tuhun can cati tuhunndi, vati chito ndi ti cha ndicha cuu chi.Ta ni cuhva chaha ra Tati Ndioo cuenda.Tachi ra Ndioo chi ra Tati Ndioo, ta quichira chi ñivi tasoho chi ra Ndioo ―cati raPedro ta ra.

33Ndihi tuhun can chini ra cumi tiñu tara, ta xaan xaan quechaha cuni ra, ta cunicahni ra chi ra ta ra. 34Ni chacoo iin ra naniGamaliel, ta ra cumi tiñu can cuu tahanra. Sacuaha tahan ra tuhun Ndioo tuhunchahnu, ta iyo tahan ra cuenda ra fariseo.Sacahnu ndihi ñivi chi ra. Ni chacuindaracan, ta tachi ra tuhun ti cua quee ndicora tatun Jesuu iti chata iin hora luhu ni.Tacan cati ra, vati iyo cha cua cahan rachi ra cumi tiñu ta ra. 35 Tacan cuu, taquechaha cati ra Gamaliel can chi tahan rati:

―Ndioho yani xaa, cua saha vaha ndocuenda ñaan cua savaha ndo chi racan tara. 36 Cua cuñuhun ini ndo, vati nu quichiquivi ni chacoo iin ra nani Teuda, ta suvira cati ti cahnu xaan rai cuu ra. Vasi quetacumi ciendu rai cha chica chihin ra Teudacan, ta cani tahan ra ta ra chi ra cumitiñu, soco chahni ñivi chi ra, ta chinu ndihira chica chi ra, ta ñahni yavi ndaa cha nisavaha ra Teuda can. 37 Iti nuun ca quivi nichacoo censo cha quihvi sivi ñivi nuun racumi tiñu, ta ni chacoo inga ra nani Juda.

Page 173: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 5:38 170 TUTU HECHO 6:14Rai ñuun Galilea cuu ra. Chica tahan ñivichi ra, soco chahni tahan ñivi chi ra, tachinu tahan ra ni chica chi ra. 38Vitin, yanixaa, yuhu cati ti na cua saña ndo chi rahyata ra, ta na cua quee siin ra ta ra. Tu cuasavaha ra cuhva saxini ñivi, ñahni ndicotucu yavi ndaa chi, 39 soco tu cua savaha racuhva cati ra Ndioo, ña cua cuu casi yo chasavaha ra. Saña ndo, coto cua cani tahanndo chi ra Ndioo ―cati ra Gamaliel chi rata ra.

Tacan cuu, ta savaha ra cumi tiñu ta racuhva cati ra Gamaliel can. 40 Chacan cuucha cana ndico tucu ra cumi tiñu chi ratatun Jesuu can, ta cani ra chi ra, ta catituhun xaan ndico ra chi ra ti ña cua cahanca ra ta ra cuenda ra Jesuu, ta saña ra chi rata ra. 41 Tacan cuu, ta quee ra tatun Jesuucan iti nuun ra cumi tiñu can, ta cusii inira, vati chaha ra Ndioo cha ni ndehe ra tara tu ndoho cuenda ra Jesuu. 42Ña saña racha sacuaha ra, vati ndihi ni quivi sacuahara chi ñivi ve ñuhun cahnunu sacahnuñivijudío can, ta cati tuhun ra chi ñivi can ti:

―Ni vii ndatu ndo chi ra Cristo ra cuasacacu chi ndo nu iyo ndo chi tu ndoho.Yuhu cati ti ra Jesuu cuu ra, vati cha ni tavatiñu ra Ndioo chi ra nu iyo yo ihya ―catira. Tacan ni sacuaha tahan ra vehe ñivi.

6Nacachi ñivi Ndioo chi ra cua tindee chi ra

tatun Jesuu1 Quivi can cha cuahan ndutuvi ñivi

Ndioo. Iyo ñi cahan tuhun griego, ta iyotahan ñi cahan tuhun hebreo, ta quechahacahan yuhu ñivi cahan griego chi tahanñi cahan hebreo, vati ña nihin tahan ñiñahan ndahvi can cha sacha ra tatun Jesuundihi ni quivi. 2 Chacan cuu cha canara tatun Jesuu chi ndihi ñivi Ndioo, taquechaha cati ra ta ra chi ñi ti:

―Ña vaha cha cua saña nuun ndi chacati tuhun ndi tuhun Ndioo, ta cua sachandi cha cua cachi ñivi. 3 Yani xaa, na cuanacachi ndo ucha ra yani yo. Cua nducundo ndaa ra yani yo cuu rai vaha ndicha,ta iyo vaha ra Tati Ndioo chi ra, ta nditivaha xini ra. Cua nducu ndo chi ra, ta cuacuhva ndi tiñu chi ra, ta cua sacha ra chacua cachi ñahan ndahvi can. 4 Ta ndiuhuni cua cahan ndi chi ra Ndioo, ta cua catituhunndi tuhun ra ndihi ni quivi―cati ra.

5 Tacan cuu, ta ndoo ndihi ñi vaha. Ninacachi ñi chi ra Esteban, vati vaha xaanchinu ini ra chi ra Jesuu, ta vaha xaan iyo

ra Tati Ndioo chi ra. Nacachi tahan ñi chira Felipe chi ra Prócoro chi ra Nicanor chira Timón chi ra Parmena chi ra Nicolaa. Rañuun Antioquía cuu ra Nicolaa can, ta chaquihvi ra cuendañivi judíonuquichi quivi,vati ña ta nacoto ra chi ra Jesuu. 6Yaha rata ra iti nu ra tatun Jesuu, ta cahan ndahvira tatun Jesuu chi raNdioo, ta tiso randahara xini racan ta ra, vati cua quihin ra tiñucan.

7 Tuvi ñivi chini tuhun Ndioo, ta chacuahan ndutuvi ca ñivi chinu ini chi raJesuu iti ñuun Jerusalén. Tuvi tahan rasutu judío tasoho ra, ta chinu tahan ini rata ra.

Tiin tiñu chi ra Esteban8 Cahnu xaan cuhva savaha ra Esteban

nu iyo ñivi can, vati tindee ra Ndioo chira. Ndehe ñivi yoso cuhva iyo ra Ndioo,ta nduiyo ñi suhva cha ndehe ñi cuhva nisavaha ra Esteban. Chacan cuu cha iyoxaan tu manini chi ra Esteban, ta iyo xaantu ndee ini chi ra. 9 Iyo ra judío ta ra niquichi iti ve ñuhun nu iyo ñivi ndoo nuna,vati ña satiñu cuatu ca ñi, ta iyo tahan rajudío quichi iti ñuun Alejandría chi ñuhunCirene. Iyo tahan ra judío can quichiiti ñuhun Cilicia chi ñuhun Asia. Ndihiñuhun can quichi ra ta ra, ta quechahacahan yuhu ra ta ra chi ra Esteban. 10 Ñanihin ra ta ra cuhva yoso cua cati ndicora cha ni cahan ra Esteban, vati nditi raEsteban suhva, ta tindee ra Tati Ndioo chira. Chacan cuu cha cati vaha xaan ndico raEsteban chi ra ta ra. 11Quihin ra judío canrai vata, ta quechaha cati ra vata can ti:

―Chini ndi cha cahan ra Esteban, tacahan ra ndavaha ni chi ra chahnu Moiseechi ra Ndioo ―cati ra.

12 Chacan cuu cha quechaha ndusaca.Xaan cuni ñivi can. Nduxaan tahan rachanihin can chi ra sacuaha ley chahnucha ni ndehe ra ta ra chi ra Esteban. Cha-can cuu cha chinu ñi nu iyo ra Esteban, tatiin ñi chi ra, ta chandaca ñi chi ra nu iyocuiti ra cumi tiñu. 13Quihin ñivi can chi ratestigu vata, ta quechaha cati ra vata canti:

―Ndihi ni hora cahan ra Estebanndavaha ni. Cati ra ti ñahni yavi ndaave ñuhun yo, ta ni ña vaha ley chahnuyo. 14 Chini ndi vati cati ra ti cua sanduvara Jesuu ra ñuun Nazaret ve ñuhun ya, tacua sanaan tahan ra Jesuu costumbre cha

Page 174: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 6:15 171 TUTU HECHO 7:19sanahan raMoisee chihin yo―cati ra vatacan.

15Tacan cuu, ta quechaha ndehe xaan randucuiti tican chi ra Esteban. Ndehe ra tara ti cuhva caa nuun iin tatun Ndioo caanuun ra Esteban, vati ndundichin suhvanuun ra.

7Tuhun cati ndico ra Esteban chi ñivi can

1 Ta quechaha nducu tuhun ra sutuchahnu can chi ra Esteban ti:

―¿Atu ndicha cuhva cati racan ta ra?2 Ta cati ndico ra Esteban chi ra cumi

tiñu can ti:―Ndioho tata chahnu, ndioho yani xaa,

na cua taa vaha ndo soho ndo cha cuacati yu chihin ndo. Ñivi ra Abrahamchihin yo, ta iti chata ni ndehe ra chira Ndioo cahnu. Ni chacoo ra Abrahamñuhun Mesopotamia. Ña ta cuhun ra itiñuun Harán, ta ni ndehe ra chi ra Ndioo.3Quivi can cati ra Ndioo chi ra ti cua queesiin ra Abraham ñuun ra, ta cua nacoora ñivi ra. Cua cuhun ra ñuhun nu cuasanahan Ndioo chihin ra, cati ra Ndioo chira. 4Chacan cuu cha quee siin ra AbrahamñuhunMesopotamia nu iyo ñivi Caldea, tacuahan ra cua coo cuii ra ñuun Harán can.Ican chihi sutu ra, ta cati ra Ndioo ti na cuaquichi ra Abraham ihya ñuhun Israel nuiyo yo vitin. 5 Ña chaha ra Ndioo cha cuanihin ra ñuhun quivi can. Ña chaha ra niiin pedazu chi nu cua cuañu chaha ra, sococati ndicha ra Ndioo chi ra ti cua cuhva raiin ñuhun chihin ra. Chi maan ra cua cuuchi, soco cua queta quivi cua cuvi ra, ta cuacuhva ra Ndioo chihin chi chi sehe ra chiñivi sehe ra, cati ra Ndioo chi ra Abrahamcan. Ña ta coo ni iin sehe ra Abraham, socotacan ni cati ra Ndioo chi ra. 6 Cati tahanra Ndioo chi ra ti cua coo nuun ñivi ra ingañuhun nu iyo inga ñivi. Tican cua cani ñivican chi ñivi ra, ta cua satiñu cuatu ñivi rachihin ñi. Cumi ciendu cuiya cua ndeheñivi ra tu ndoho, cati ra. 7 Ta cati ndicotucu ra Ndioo chi ra Abraham ti cua tachituni ra Ndioo chi ñivi savaha tu ndohocan. Cua yaha xihna ñivi ra Abraham tundoho, ta cua quee ñi tican. Cua quetañi ñuhun Israel, ta cua sacahnu ñi chi raNdioo, cati ra. 8Cha ndoo vaha tuhun can,vati nduinuun ra Ndioo chi ra Abraham nuquichi quivi. Chacan cuu cha tiso ra Ndioocostumbre cha cua tahnda ñiin xini xuu racuati ndihli, ta ña cua naan ini ñi ti cha iyo

vaha tuhun can chi ra Ndioo. Tacan cuu,ta ni cacu ra Isaac sehe ra Abraham. Quetara una quivi ra, ta savaha ra Abraham chira cuhva cati ra Ndioo. Tacan ni savahatahan Isaac chi ra Jacob sehe ra. Suvi nitacan savaha tahan ra Jacob chi ndihi uchiuvi sehe ra, ta chahnu ra ta ra, ta ndihi racuu sutu ñuun iti chata nu ni quichi quivi.

9 ’Iin ra cuu sehe ra Jacob nani José, tandusoo ndihi ra yani ra chi ra. Chacan cuucha xico yani ra chi ra chi toho cuahan itiñuhun Egipto, soco ña saña ra Ndioo chira José can. 10 Sacacu ra Ndioo chi ra ndihinu ndehe ra tu ndoho. Tindee ra Ndioo chira José, ta ndehe ra Faraón ra ndaca ñahanchi ñivi iyo ñuhun Egipto can ti iyo xaantu manini chi ra José, ta nditi suhva xinira. Chacan cuu cha tiso ra Faraón tiñu chira, ta ndaca ñahan ra José chi ndihi ñiviEgipto chi ndihi ñivi iyo vehe ra Faraón.Cumi cuenda ra ndihi ñuhun ra Faraón canchi ndihi ndatiñu ra.

11 ’Chacoo iin tama niniin ñuhun Egiptocan chi ñuhun Canaán. Ndehe xaan ñivican tu ndoho, ta ñivi yo ni chacoo iti chatatiempu chahnu ña nihin ñi cha cua cachiñi. 12Queta tuhunnuun ra Jacob ti iyo nuniiti ñuhun Egipto, ta tachi ra chi sehe ratican. Ñivi yo chi racan ta ra. Cha chahanra xihna cuii cuu chacan. 13 Cuahan ndicora ta ra inga chaha cha cuu uvi chaha, tasacoto ra José ti yani ra chi ra, ta quechahachito ra Faraón ndaa ñivi cuu ñivi ra José.14Tachi ra José tuhun ti cua quichi ra Jacobsutu ra chi ndihi ñivi ra. Uni xico chahunñivi ra cuu ñi. 15 Tacan cuu, ta cuahan raJacob iti ñuhun Egipto, ta chacoo cuii ratican, ta queta quivi chihi ra. Suvi ni ticanni chihi tahan sehe ra, 16 soco queta quivichiso ndico ñivi ra iquin ra Jacob chi sehera iti ñuun Siquem. Tihi ñi iquin ra ta ratichi ndaca ñaña cha ni sata ra Abrahamtiempu chahnu, vati sata ra chi chi chi sehera Hamor. Tiahvi ra xuhun cuichin chi raquivi ni iyo ra ñuun Siquem can.

17 ’Cha cuahan ndutuvi ñivi ra Abrahamñuhun Egipto can, ta cha cua queta quivicha cua cuhva ra Ndioo ñuhun chi ñivira Abraham cuhva ni cati ra Ndioo chi raxihna cuii. 18 Tacan cuu, ta sa quihvi ingara rey ndaca ñahan ñuhun Egipto can. Ñachito ra yoo rai cuu ra José can, vati cha iyocuiya cha ni chihi ra. 19Sandahyu ñahan rarey can chi ñivi yo, ta savaha ra ndavaha nichi ñi, vati cuaha xaan ñivi cuahan china.Chacan cuu cha cati tuhun ra ti tu cua cacu

Page 175: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 7:20 172 TUTU HECHO 7:40ve cuati sehe ñi, cua savita ñi chi ve, tacua cuvi ve. [Tacan cati ra, vati cuahanndutuvi ñivi ra Abraham suhva.] 20 Suvini quivi can ni cacu ra Moisee, ta ndehera Ndioo ti rai vaha cuu ve. Uni yoo nichacoo ve vehe sutu ve, 21 soco queta quivitixehe sihi ve sutu ve chi ve tichi tuñiin,vati yuhvi ñi chi ra rey can, soco ni nanihinsehe sihi ra Faraón chi ve, ta quihin ña chive. Sacuahnu ña chi ve, ta cuu ve sava nita cua iin sehemaan ña. 22Chacan cuu chasacuaha raMoisee ndihi cha chini tuni chaiyo chi ñivi Egipto can, ta chacoo tu ndeeini chi ra. Vaha xaan cha cahan ra, ta vahaxaan satiñu ra.

23 ’Tacan cuu, ta queta ra uvi xico cuiyara, ta quechaha saxini ra chi anima ra ticua cu ndehe ra yoso cuhva iyo ñivi tahanra ñivi Israel nu iyo ñi, 24 ta iin quivi nindehe ra Moisee cha cani ra ñuhun Egiptocan chi iin ra cuu tahan ra Moisee. Tindeera Moisee chi ra ni ndoho, vati cani ndicora Moisee chi ra Egipto can. Ni chahnira Moisee chi ra, vati nduxaan ra suhva.25 Saxini ra Moisee can ti cua nihin ñivira cuhva ti chaha ra Ndioo tu ndee ini chira, ta cua sacacu ra chi ñi nu iyo ñi chi tundoho. Tacan ni saxini ra, soco ña nihinñi cuhva. 26 Inga quivi yaha ndico tucura Moisee, ta ndehe ra chi ra cuu ñivi ra.Ndehe ra ti cani xaan iin ra chi tahan ra,ta cuni ra Moisee sandumani ndico ra chira, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti iniñivi cuu ra ta ra, ta ña vaha cani tahanra ta ra, cati ra. 27 Ta ra cani chi tahanra―tindaihni ra chi ra Moisee, vati cuaticuni ra chi ra, ta quechaha cati ra chi raMoisee ti ñavimaan ra ndaca ñahan chi ra.Ñavi maan ra tachi tuni chi ra. Yoni tisotiñu chihin ra. 28Vasi cua cahni ra chihinra cuhva chahni ra chi ra Egipto inga quivi,cati ra chi raMoisee. 29Tacan cuu, ta chinura Moisee, vati yuhvi ra. Cuahan ra ingañuhun nu cani nu nani chi Madián. Cuandoo nuun ni ra tican, soco nihin ra ñasihira, ta ni chacoo uvi sehe ra.

30 ’Uvi xico cuiya cha iyo ra tican, taqueta iin quivi cha cuahan ra tichi cuhu.Yucu Sinaí yaha ra, ta ndehe ra nu cayuiin cuhu. Tichi yaa ñuhun nu cayu cuhucan ni chacuindi iin ra cuu tatun Ndioo.31 Chacan ni ndehe ra Moisee, ta iyo xaancuni ra, soco tuhva ra suhva ca nu cayucuhu can, vati cuni ndehe ra ñaan cha cuuchi. Tacan cuu, ta quechaha chini ra ticahan ra Ndioo. 32Quechaha cati ra Ndioo

chi ra ti ra Ndioo cuu ra, ta ndihi ñivi raMoisee sacahnu chi ra tiempu chahnu. RaAbraham, ra Isaac, ra Jacob―ndihi ra ta rasacahnu chi ra Ndioo, cati ra, ta nihin xaanquechaha quisi chi chi ra Moisee, ta ñacuni ca ra ndehe ra tican. 33 Cati ndico rachahnu Ndioo chi ra ti cua tava ra ndichanra, vati ñuhun ii cuu chi nu inda ra. 34Chitovaha ra Ndioo ti ndehe xaan ñivi ra tundoho nu iyo ñi ñuhun Egipto can. Chinira cha cati ñi, vati ña cundee ca ñi. Chacancuu cha quichi nuun ra, vati cua sacacu rachi ñi. Cua cuhun ra Moisee, vati chi maanra cua tava tiñu ra Ndioo iti ñuhun Egiptocan, cati ra Ndioo chi ra.

35 ’Suvi ra Moisee cuu ra, soco xihna caña sacahnu ñi chi ra, vati cati ñi chi rati ñavi maan ra cuu ra ndaca ñahan chiñi. Ñavi maan ra cuu ra tachi tuni chi ñi,cati ñi. Ta ndehe. Suvi ra Moisee cuura, ta ni tiso ra Ndioo tiñu chi ra. Tacanni savaha ra Ndioo, vati cua sacacu raMoisee chi ñi nu iyo ñi chi tu ndoho, ta cuacundaca ñahan ra chi ñi. Quivi ni ndehera Moisee chi ra tatun Ndioo nu cayu cuhucan―quivi can tava tiñu ra Ndioo chi ra.36 Tacan cuu, ta cahnu xaan cuhva savahara Moisee ñuhun Egipto, ta cuyuhvi ra reycan, vati ndehe ra yoso cuhva iyo ra Ndioo.Tacan cundee quee ñi tican, ta ni chandacaraMoisee chi ñi inga ñuhun. Savaha tahanraMoisee inga cuhva cahnu xaanTañuhunCuaha can, ta savaha ndico tucu ra Moiseecuhva cahnu xaan nu chica cuu ñi tichicuhu. Queta uvi xico cuiya savaha ra cuhvatican, ta ndehe ñivi can yoso cuhva iyo raNdioo. 37 Ini ra Moisee can cati chi ñiviIsrael can ti cua tava tiñu ra Ndioo chi ingara cua cahan cuenda ra cuhva tava tiñu rachi ra. Cua cuu tahan ra ñivi ñi, ta cuatasoho ñi chi ra, cati ra. 38Chahan tahan raMoisee chi ñivi Israel cha chica cuu ñi tichicuhu tiempu chahnu. Tican yucu Sinaícan ni cahan ra tatun Ndioo chi ra, ta suvini tican cati tuhun ra Moisee chi ñivi yotiempu chahnu. Tican ni quihin cuendara ley Ndioo, ta sacoto ndico ra chi chi chimaan yo.

39 ’Ña cuni tasoho ñivi yo cha cahan raMoisee quivi can. Chacan cuu cha ña cunica ñi chi ra, vati cuni xaan ñi coo ñi cuhvani chacoo ñi ñuhun Egipto. 40 Chacan cuucha ni vii iyo ra Moisee yucu Sinaí, taquechaha cati ñi chi ra Aarón yani ra ti cuasavaha ra ita niñu chihinñi, ta cua cundacachi chihin ñi nu cua cuhun ñi. Ra Moisee

Page 176: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 7:41 173 TUTU HECHO 7:59chacundaca chihin ñi cha quee ñi ñuhunEgipto, soco ña chito ñi ñaan ni tahan raquivi can, cati ñi. 41Quivi can savaha ñi iinita niñu ñi. Sundiquin luhu cuu ri savahañi, ta quichi ndaca ñi sana ñi. Chahni ñi chiri iti nuun ita niñu can, vati cha sacahnuñi chi chi, ta cusii ini ñi ndehe ñi ita niñucha ni savaha maan ñi. 42 Chacan cuu chasaña ndaha ra Ndioo chi ñi, ta chaha racha sacahnu ñi chi ri nicandi chi ri yoo chiri tiñu. Savaha ñi cuhva taa ra ni cahancuenda ra Ndioo tichi tutu taa ra ta ra itichata, vati ra Ndioo chaha cuenda chi ra,ta cati ra ta ra cuenda ra Ndioo ti:Ndioho ñivi Israel,ni chica cuu ndo tichi cuhu uvi xico cuiya,ta ña sacahnu ndo chi yuhu,vati ña chahni ndo sana ndo,ta samani ndo chi ri chi yuhu.43Ndihi nu chahanndo chiso ndo veheñiin

luhu nu ndaa ita niñu sacahnu ndo,ta nani chi Moloc.Chiso tahan ndo inga ita niñu sacahnu

ndo,ta nani chi Renfán.Cuhva caa ri tiñu iti siqui caa chi.Ita niñu can savaha ndo,ta sacahnu ndo chi chi.Chacan cuu cha cua tava ndai chihin ndo,ta cani xaan inga chiyo ñuhun Babilonia

cua tava ndai chihin ndo,cati ra Ndioo chihin ñi.

44 ’Tiempu chahnu quivi cha chica cuuñivi yo tichi cuhu cha ni chacoo iin veheñiin nu sacahnu ñi chi ra Ndioo. Savaha ñivehe can cuhva ni cati tuhun raNdioo, vaticha sanahan ra yoso cuhva cua savaha raMoisee chi chi. 45Tacan cuu, ta queta quivindaca ñahan ra Josué chi ñivi yo tiempucan. Ni vii chiso tahan ñi vehe ñiin canquivi can, ta cundee quenda ñi ñuhun nuni chacoo ñivi ñuhun Canaán, vati tavandaa ra Ndioo chi ñivi Canaán can quivicha cua quihvi ñivi maan yo. Tacan nisacahnu ñi chi ra Ndioo tichi vehe ñiincan nda cua nda quivi cha cuu ra Davidtiñu. 46 Cuni mani ra Ndioo chi ra Davidcan. Chacan cuu cha chica ra David tumanini chi ra Ndioo, vati cuni ra Davidsavaha ra iin vehe vaha cuenda ra Ndioo,ta ini ra Ndioo cuu ra sacahnu ra Jacob.Ña nihin ra David tu ndee ini iti nuun raNdioo. 47 Chacan cuu cha Salomón cuu rani savaha vehe cuenda ra Ndioo. 48 Yuhucati ti ñavi tichi vehe ni savaha ñivi cuunu iyo ra Ndioo. Ña chini ñuhun ra Ndioo

cahnu iin vehe nu cua ndoo ra. Iyo racuhva cati ra ni cahan cuenda ra Ndioo,vati cati ra ti:49 Cha cati ra Ndioo tiiyo ndatu yu iti siqui andivi,ta iyo tahan ndatu yu nu ñuhun ñuñivi.Ña cua cuu savaha ndo iin vehe vaha

ndicha nu cua coi.Ña chini ñuhin iin nu cua cunda tatun i,50 vati savaha main ndihi cuii cha iyo.Tacan ni cati ra Ndioo, cati ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu.

51 ’Ndioho ñivi Israel, ndava xaan inindo. Ña tasoho cuii ni ndo. Cani tahanndo chi ra Tati Ndioo. Savaha ndo cuhvani savaha ñivi ndo tiempu chahnu. 52 Itichata cani ñivi ndo chi ndihi ra ni cahancuenda ra Ndioo. Cati tuhun ra ti cuaquichi iin rai cuiti vaha nu cuahan quivi, tachahni ñi chi ra ni cahan cuenda ra Ndioocan. Quichi ra Jesuu, ta xico tuhun ndochi ra, ta chahni ndo chi ra. 53 Iti chatani cati tuhun ra tatun Ndioo ñaan cha cuuley ra Ndioo chi ñivi ndo. Chito tahan ndochi chi, soco ña sacuinu ndo cuhva cati ra―cati ra Esteban chihin ra ta ra.

Ni chihi ra Esteban54 Sa chini ra cumi tiñu can cha cahan

ra Esteban, ta quechaha chachi ndasunnuhun ra, [vati xaan xaan cuni ra ndehera chi ra,] 55 soco vaha xaan iyo ra TatiNdioo chi ra Esteban can. Ndehe ndaa raiti siqui andivi, ta ndehe ra ti cahnu xaancuu ra Ndioo, ta chiyo ndaha cuaha ra indara Jesuu. 56 Tacan cuu, ta quechaha cati raEsteban ti:

―¡Jihna! Nuna iti siqui andivi, tandichin ndehi chi ra cuu sava ta cua racuu sehe ñivi. Chiyo ndaha cuaha ra Ndiooinda ra Jesuu can ―cati ra.

57 Tacan cuu, ta chasi ra ta ra soho ra,ta cana chaa xaan ra, [vati quihin xaan ratisihi,] ta quii xaan tuhva ra ta ra nu nichacuinda ra Esteban. 58 Tava ndaa ra tara chi ra Esteban can iti yuhu ñuun can,vati cua cani ra yuu chi ra, ta cua cahni rachi ra. Tava ra ta ra sahma ndichin ra, tachaha ra chi chi na cua cumi iin ra tivaanani Saulu chi chi. 59 Tacan cuu, ta cani rata ra yuu chi ra Esteban can, ta quechahacahan ndahvi ra Esteban chi ra Jesuu. Catira chi ra ti:

―Yoho ra chahnu Jesuu, na cua canihinvahun chi yuhu―cati ra.

Page 177: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 7:60 174 TUTU HECHO 8:2560Ni chahnu chiti ra, ta nihin xaan cana

chaa ra, ta cati ra chi ra Jesuu ti:―Yoho ra chahnu Jesuu, ña cua tiso cun

cuati ndacu ra vitin siqui ra.Tacan cati ra Esteban, ta chihi ni ra.

8Cuni cani tahan ra Saulu chi ñivi Ndioo

1-2 Tacan cuu, ta vaha xaan cuni raSaulu, vati chahni ra ta ra chi ra Esteban.

Iyo tahan ra sacahnu chi Ndioo, ta cuchira ta ra chi ra Esteban, ta chacu xaanra suhva, vati cha ni chihi ra Estebancan. Suvi ni quivi can quechaha chacoo tundoho cahnu xaan chi ñivi Ndioo iyo ñuunJerusalén, ta chinu ndihi ñi. Iyo ñi chinu ñiiti ñuhun Judea, ta iyo tahan ñi chinu ñi itiñuhun Samaria, soco ra tatun Jesuu―ñachinu ra. 3 Tacan cuu, ta quechaha canitahan xaan ra Saulu chi ñivi Ndioo, vaticuati cuni ra chi ñi. Vehe ta vehe cuahanra, ta xita queñuhun ra chi ra rai chi ñiñahan, ta tihi ra chi ñi ve caa.

Cuhva ni queta tuhun Ndioo ñuunSamaria

4 Chinu ñivi Ndioo cha quee ñi ñuunJerusalén, soco cati tuhun ñi tuhun Ndioondihi ni ñuun nu yaha ñi. 5 Chinu tahanra Felipe, ta cuahan ra iti ñuhun Samaria.Queta ra iin ñuun tican, ta cati tuhun rachi ñivi yoso cuhva ni quichi ra Cristo,vati ni tava tiñu ra Ndioo chi ra nu quichiquivi, vati cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñichi tu ndoho. 6 Vaha xaan tasoho ñicancha cati tuhun ra Felipe can, ta ndeheñi ti savaha tahan ra cuhva cahnu xaan.Chacan cuu cha inuun iyo ñi. 7Cuaha xaantati cuihna tava ra tichi anima ñivi. Canachaa maan run tati cuihna can, ta queerun, ta nduvaha tahan ñivi nduñiin chiñivi cojo. 8 Chacan cuu cha cusii ini ndihiñivi iyo ñuun can.

9 Iyo tahan iin rai nani Simón ñuun can.Ra tasi cuu ra, ta iyo xaan cuni ndihi ñiviiyo ñuhun Samaria can ndehe ñi chi ra.Cati ra ti cahnu xaan rai cuu ra. 10 Tasohondihi ñivi cha cahan ra. Vasi ñivi cahnucuu ñi, vasi ñivi ndahvi cuu ñi, soco tasohoñi chi ra. Cati ñi ti cahnu xaan tu ndee iniiyo chi ra, vati ni chaha ra Ndioo tu ndeeini chi ra.

11 Tasoho ñivi cha cahan ra Simón can,vati nahan xaan cha sandahyu ñahan rachi ñi, vati cuaha xaan cha savaha ra.12 Cati tuhun ra Felipe yoso cuhva cua

cundaca ñahan ra Ndioo, ta cati tuhuntahan ra yoso cuhva iyo tu ndee ini chira Jesucristo. Tacan cuu, ta chinu iniñican cha cahan ra Felipe, ta ni chandutañi. Chanduta ra rai, ta chanduta tahanñi ñahan. 13 Suvi ra Simón chinu tahanini ra, ta ni chanduta tahan ra. Tacan, taquechaha chica ra chi ra Felipe, ta ndehera Simón can iin cuhva inga cuhva cha nisavaha ra Felipe can. Iyo xaan iyo xaancuni ra Simón cha ni ndehe ra ndihi cuhvacha ni savaha ra Felipe.

14 Ni vii iyo ra tatun Jesuu ñuunJerusalén, ta chini ra tuhun cha ni chinuini ñivi iyo ñuhun Samaria can chi raJesuu. Chacan cuu cha tachi ra tatun Jesuuchi tahan ra. Chi ra Pedro chi ra Juaantachi ra tican. 15 Cuahan ra ta ra iti ñuhunSamaria. [Queta ra ta ra,] ta quechahacahan ndahvi ra ta ra chi ra Ndioo, ta catira ti na cua quichi coo ra Tati Ndioo animañi. 16Tacan ni cahan ra, vati cha chandutani ñivi can cuenda ra chahnu Jesuu, ta ñata coo ra Tati Ndioo chi ñi. 17Tacan cuu, tatiso ra ta ra ndaha ra chi ñican, ta quihvira Tati Ndioo anima ñi.

18 Ndehe ra Simón ti cha ni tiso ni ratatun Jesuu ndaha ra chi ñivi, ta quichira Tati Ndioo chi ñi. 19 Chacan cuu chaquechaha cati ra Simón chi ra ta ra ti:

―Cuhvando tundee ini chi yuhu, ta cuatiso tahin ndahi chi ñivi, ta cua coo ra TatiNdioo chi ñi, ta cua tiahvi yu chihin ndo―cati ra.

20 Cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Cua ndoyo ñuhun xuhun cun, ta cua

ndoyo ñuhun tahun, vati saxini cun ti cuacuu sata cun cha samani ra Ndioo. 21 Ñacua cuu satiñu tahun tiñu ya, vati ña iyovahun chi ra Ndioo. 22 Nacoo ihni cunndavahani cha saxini cun, ta cahanndahvicun chi ra chahnu Ndioo ti na cua naan chicuhva saxini cun chi anima cun, tu cua cuunaan chi. 23 Chite yoso cuhva iyo cun. Chandusoo cun. Ña ta saña cun cuati ndacucun. Chacan cuu cha cua ndoyoñuhun cun―cati ra Pedro.

24 Ta cati ndico ra Simón chi ra ti:―Na cua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioo

cuenda yu, ta ña cua tahin cuhva cati ndo―cati ra.

25 Tacan cuu, ta cati tuhun ra Pedro chira Juaan tuhun Ndioo, ta chaha ra ta racuenda yoso cuhva cha savaha ra Ndioo.Cuaha ñuun iyo ñuhun Samaria can yahara ta ra, ta cati tuhun ra yoso cuhva cua

Page 178: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 8:26 175 TUTU HECHO 9:5nduvaha anima ñivi, ta cuahan ndico ra itiñuun Jerusalén.

Cati tuhun ra Felipe chi ra quichi itiñuhun Etiopía

26 Tacan cuu, ta quechaha cati iin ratatun Ndioo chi ra Felipe ti:

―Cuahan iti ñuun Gaza. Cua quihun itini tahan iti ñuun Jerusalén, ta cuahun itiñuun Gaza can ―cati ra.

Ñahni ñivi iyo nu yaha iti tican. 27Tacancuu, ta quee ra Felipe cuahan ra, ta ndehera ti yaha iin rai ñuhun Etiopía. Cha iyo icaracan suhva, vati ndiso tiñu ra. Tesoreroñuhun can cuu ra, vati cumi ra ndihixuhun ña Candace ña ndaca ñahan chi ñiviiyoñuhunEtiopía can. Chahan racanñuunJerusalén, vati cha sacahnu tahan ra chira Ndioo cuhva iyo costumbre ñivi judío.28 Tichi careta ndaa ra, ta cuanuhun ndicora ñuun ra. Ndaa ra sacuaha ra tuhuncha ni taa ra Isaía ra ni cahan cuenda raNdioo iti chata, 29 ta cati ra Tati Ndioo chira Felipe ti:

―Cuahan, ta cua satahun chi ra yoso nucareta can ―cati ra.

30 Chacan cuu cha chinu ra Felipe nucuahan ra Etiopía can, ta chini ra tisacuaha ra tuhun ni taa ra Isaía, taquechaha nducu tuhun ra Felipe chi ra ti:

―¿Atu cutuni ini cun tuhun sacuahun?31 Ta cati ndico racan chi ra ti:―Tu iyo ra cua sacuaha chi yuhu, cua

cutuni ini yu ―cati ra.Tacan cuu, ta cana ra chi ra Felipe na cua

ndaa ra nu careta, ta cunda tahan ra chi ra.32 Chehe cuu tuhun sacuaha ra.

Inda ri mbee nu cua sata ixi ri,ta ña ndahyu ri.Cha ndaca ñivi chi ri mbee nu cua cuvi ri,ta ña ndahyu ri.Ta ni cuhva cua ndehe ra tu ndoho,ta ña cua cahan ra.33 Taxin cua ndoo ra, ta cua cutuni ra,soco ñahni cuati savaha ra.Yoni cua cuhva cuenda yoso cuhva ni

savaha ñivi ndavaha ni chi ra quivichacoo ra nu ñuhun ñuñivi,

vati cua cahni ñi chi ra.Tuhun can ni sacuaha ra.

34 Tacan cuu, ta quechaha cati ndico raEtiopía can chi ra Felipe ti:

―Na cua savahun tu manini, ta cuacati tuhun ndico cun. ¿Yoo rai cuu racati tuhun ra ni cahan cuenda ra Ndioo?¿Atu cuenda suvi ni maan ra cahan ra?

¿Atu cuenda inga rai cahan ra tuhun can?Tacan ni nducu tuhun ra chi ra Felipe.

35 Chacan cuu cha quechaha cati tuhunra Felipe chi ra. Chaha xihna ra cuendañaan tuhun cuu chi cha ni sacuaha ra, vaticati cachin ra ti ra Jesuu cuu ra. 36 Ni viicuahan ra ta ra iti, ta queta ra ta ra nu iyonduta, ta quechaha cati ra Etiopía can chira ti:

―¡Jihna! Ihya iyo nduta. ¿Atu ña cuacuu cuandute? ―cati ra.

37 Ta cati ra Felipe chi ra ti:―Tu chinu ini cun chi ra Jesuu chi ndihi

cuii anima cun, cua cuu ―cati ra.Ta cati ndico ra chi ra Felipe ti:―Chinu ini yu ti ra Jesucristo cuu sehe

Ndioo ―cati ra.38 Tacan cuu, ta cati ra ñu Etiopía can

ti cua cucuiñi careta can. Tacan cuu, tanuun ra ta ra, ta quihvi ra ta ra tichi nduta,ta sacuanduta ra Felipe chi ra. 39 Queera ta ra tichi nduta can, ta quihin ra TatiNdioo chi ra Felipe, ta ni chandaca ra chira ñuun Azoto. Chacan cuu cha ña ndeheca racan chi ra. Sii xaan cuni ra Etiopíacan nu cuahan ra, vati nihin ra cuhva yosocuhva iyo ra Jesuu. 40 Tacan cuu, ta iyo raFelipe ñuun Azoto can. Quee ra cuahan ra,ta cati tuhun ra tuhun Jesuu ndihi ni ñuunnu yaha ra, ta queta ra ñuun Cesarea.

9Ni saña ra Saulu cuati ndacu ra(Hch. 22.6‑16; 26.12‑18)

1 Ña ta saña ra Saulu cha cani tahan rachi ñivi Ndioo. Ni vii cati ra ti cua cahni rachi ñi. Chacan cuu cha cuahan ra iti nuunra sutu chahnu judío can, 2 ta chica ra tutucua cuhva ra chi ra cuu xini ve ñuhun ñivijudío iyo ñuunDamasco. Tacan, ta ni nihinra ndatu. Tu cua nanihin ra chi ñivi chicaiti Jesuu, cua tiin ra chi ñi, ta cua cundacara chi ñi iti ñuun Jerusalén. 3Tacan cuu, taquee ra cuahan ra. Cha cua queta ra ñuunDamasco can, ta ni ndehe ra iin ñuhun itisiqui andivi, ta tuun chi nuun ra. 4Quehnira Saulu can nu ñuhun, vati tuun ñuhuncan nuun ra, ta chini ra ti cahan ra Jesuu.Cati ra chi ra Saulu ti:

―Yoho Saulu, cha cani tahan xaun chiyuhu―cati ra.

5 Cati ndico ra Saulu chi ra:―¿Yoo cahan, ta tata?Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:

Page 179: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 9:6 176 TUTU HECHO 9:27―Yuhu ra Jesuu cui. Chi yuhu cani

tahan xaun, soco suvi ni chimaun sandoyoñuhun cun―cati ra.

6 Yuhvi xaan ra Saulu, ta cati ndico rachi ra chahnu ti:

―¿Ñaan cha cuun chihin yu, ta tata?―cati ra.

Ta cati ndico ra chahnu chi ra ti:―Cuinda, ta cuahan tichi ñuun. Cua

cuhva ñivi cuenda ñaan cha cua savahun―cati ra.

7 Ta ra chica chi ra Saulu―ña cahanra, vati yuhvi xaan ra. Chini ra ndusucha cahan chi, soco ña ndehe ra yoo raicahan. 8 Ni chacuinda ndico ra Saulu, tanuna ra titi nuun ra, soco ña cuu ca ndehera. Chacan cuu cha tiin ra amigu ra Saulundaha ra, ta chandaca ra chi ra tichi ñuunDamasco can. 9 Queta uni quivi ña ndeheca ra. Ña chachi ca ra, ta ni ña chihi ca randuta.

10Ñuun Damasco can cha iyo iin ra naniAnanía. Cha ni quihvi tahan ra cuendara Ndioo, ta tichi ñumahna nducahan rachahnu Ndioo chi ra. Cati ra Ndioo chi rati:

―Yoho Ananía.Ta cati ndico ra Ananía chi ra ti:―¿Ñaan cha cuu cha cuun chihin yu, ta

tata?11 Ta cati ndico ra chahnu chi ra ti:―Cuahan maun iti nu nani chi iti cuiti,

ta vehe ra Juda cua nanducu cun chi iinra ñuun Tarso. Saulu nani ra, ta cahan rachi yuhu. 12 Tichi ñumahna ndehe ra chavachi iin ra nani Ananía, ta tiso ra ndahara chi ra, vati cua ndundichin ndico ndehera ―cati ra Ndioo.

13 Cati ndico ra Ananía chi ra Ndioo ti:―Tata chahnu, tuvi xaan ñivi cuu ñi

chaha cuenda yoso cuhva iyo ra Saulu can,vati cuaha xaan ndavaha ni cha ni savahara chi ñivi cun ñuun Jerusalén, cati ñi.14 Vitin cha iyo ra ihya, ta tava ra ndatunuun ra sutu chahnu can, vati cua tiin rachi ndihi ndi cuu ñivi cun ―cati ra.

15 Ta cati ndico ra chahnu chi ra Ananíati:

―Cuahan, vati ni nacachi main chi raSaulu can. Cua cati tuhun ra tuhun yu chiñivi cuu inga tucu ñivi. Cua cati tuhun rachi ra cumi tiñu ndaca ñahan chi ñican,ta cua cati tuhun tahan ra chi ñivi judío.16Cua cuhve cuenda chi ra yoso cuhva cuandehe ra tu ndoho cuenda yu ―cati raNdioo chi ra Ananía tichi ñumahna can.

17Tacan cuu, ta cuahan ra Ananía nu iyora Saulu. Quihvi ra tichi vehe can, ta tiso randaha ra chi ra Saulu, ta quechaha cati raAnanía chi ra ti:

―Yoho Saulu, yani xaa, cha ndehun chira Jesuu iti nu ni quichi cun. Maan ra tachichi yuhu. Chacan cuu cha cua ndundichinndico ndehun, ta cua coo vaha ra TatiNdioo chihun―cati ra Ananía.

18Tacan cuu, ta ndundichin vaha ndehera Saulu, vati quicoyo iin cha cuu sava tacua soo ri tiaca nuun ra. Tacan cuu, ta chachanduta ra. 19Chachi ndico ra, ta cha coondico tu ndee ini chi ra, ta suhva quivi nindoo nuun ra Saulu chi ñivi Ndioo ñuunDamasco can.

Cati tuhun ra Saulu tichi ñuun Damasco20 Chahan tahan ra Saulu ve ñuhun ñivi

judío, ta cati tuhun ra ti sehe Ndioo cuu raJesuu. 21Chini ñivi can cha cahan ra, ta iyoxaan cuni ndihi ñi, ta quechaha cati ñi chitahan ñi ti:

―Rahya cuu ra cani tahan xaan chi ñiviNdioo iti ñuun Jerusalén, ta quichi ra ihya,vati cua tiin tahan ra chi ñivi Ndioo ihya,ta cua cundaca ra chi ñi iti nuun ra sutuchahnu―cati ñi.

22 Tacan cuu, ta chaha xaan ca ra Ndiootu ndee ini ra chi ra Saulu, ta cachin xaansanahan ra chi ñivi ti ra Jesuu cuu ra Cristondicha, [vati tava tiñu ra Ndioo chi ra, vaticua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chi tundoho,] ta ña nihin ñivi judío can cuhvayoso cua cati ndico ñi.

Cacu ra Saulu nu cua cahni ra judío chi ra23 Yaha quivi, ta ni nduinuun ra judío

can, vati cua cahni ra chi ra Saulu, 24 socoquechaha chito ra Saulu yoso saxini ra tara. Iyo ndaca yuu candaa yu ñuun can.Ndasi cutu chi, soco iyo yuhu chi nu yahañivi. Nduvi ta niñu cumi ra judío can ndihiyuhu chi, vati cua cahni ra chi ra Saulu,25 soco iin cha cuaa sacacu amigu ra Sauluchi ra, vati tihi ra chi ra tichi tica. Tacanni sanuun ra chi ra iti chata ndaca can, tachinu ra Saulu.

Cuahan ra Saulu iti ñuun Jerusalén26 Cuahan ra Saulu can iti ñuun

Jerusalén, vati cuni natahan ra chi ñiviNdioo tican, soco yuhvi ñi, vati ña chinuini ñi ti cha ni quihvi ra cuenda Ndioo.27 Quihin cuenda ra Bernabé chi ra, tachandaca ra chi ra nu iyo ra tatun Jesuu, tachaha ra cuenda chi ra ta ra ti ni ndehe raSaulu chi ra chahnu Jesuu iti, ta cahan ra

Page 180: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 9:28 177 TUTU HECHO 10:6Jesuu chi ra. Ñuun Damasco cati tuhunra tuhun Jesuu, ta ña yuhvi ra, cati raBernabé. 28 Tacan cuu, ta quihin cuendara tatun Jesuu chi ra Saulu can, ta chicatahan ra chi ra ta ra ñuun Jerusalén. 29Catituhun xaan ra Saulu tuhun ra chahnu, taña yuhvi ra. Quechaha nducahan ra chira judío ta ra, ta cati tuhun xaan ra chi rata ra. Suvi ra cahan tuhun griego cuu rajudío can ta ra, ta cuni cahni ra ta ra chira Saulu. 30Quechaha chito ñivi Ndioo chatacan cuu chi, ta chandaca ñi chi ra Sauluiti ñuun Cesarea, ta tachi ndico ñi chi ra itiñuun ra.

31 Tacan cuu, ta ñahni ca tu ndohochacoo chi ñivi Ndioo tican ñuhun Judeachi ñuhun Galilea chi ñuhun Samaria, tachacoo ca tu ndee ini chi ñivi Ndioo. Chacuahan ndutuvi ca ñi, ta vaha xaan tasohoñi cuhva cati ra Ndioo, ta chaha ra TatiNdioo tu ndee ini chi ñi.

Ni nduvaha ra Enea32 Tacan cuu, ta chahan ra Pedro ndihi

ñuun nu iyo ñivi Ndioo. Chahan tahan rañuun Lida, vati cua ndehe tahan ra yosocuhva iyo ñivi Ndioo tican. 33 Ican ni tahanra chi iin ra nani Enea, ta cuhvi ra. Chaqueta una cuiya cha caa ra, vati nduñiin ra,34 ta cati ra Pedro chi ra ti:

―Yoho Enea, cha ni sanduvaha ra Jesu-cristo chihun. Cuinda, ta tuvi cun yuvi cun―cati ra.

Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Enea can,vati nduvaha ra. 35 Ndehe ndihi ñivi iyoñuun Lida can chi ñuun Sarón cha ni ndu-vaha ra, ta quechaha chinu ini ñi chi rachahnu Jesuu.

Ni natacu ndico ña Dorca36 Ñuun Jope ni chacoo iin ñahan nani

Tabita, ta Dorca nani ña chi tuhun cahanñivi griego. Chinu tahan ini ña chi raJesuu, ta iyo xaan tu manini chi ña, tatindee tahan ña chi ñivi ndahvi. 37 Quivican quihin cuehe chi ña Dorca can, ta chihiña. Sacuti ñivi chihin ña, ta chaqui vahañi chi ña iin vehe iyo nda siqui. 38 Tacancuu, ta chini ñivi Ndioo iyo ñuun Jope canti cha iyo ra Pedro ñuun Lida. Chacan cuucha tachi ñi chi uvi ra nu iyo ra Pedro, vatiña cani ñuun Lida can. Queta ra, ta cahanndahvi ra ta ra chi ra Pedro ti na cua cuhunra, vati caa ndii. Cati ra chi ra Pedro ti:

―Vitin vitin coho iti ñuun ndi―cati ra.39Tacan cuu, ta quee ra Pedro, ta cuahan

ra chi ra. Queta ra ta ra, ta quihvi ra nda

vehe iyo nda siqui nu caa ndii can. Iyondihi ñi ndahvi cha ñahni ii ñi, ta chacuxaan ñi. Sanahan ñi ndihi sahma ndihi chasavaha ña Dorca cha ni ndito ña, 40 socotava ra Pedro chi ndihi ñi iti chata, tachahnu chiti ra, ta quechaha cahan ndahvira chi Ndioo. Tacan cuu, ta tuhva ra nu caandii can, ta quechaha cati ra chi ña ti:

―Cuinda, Tabita ―cati ra.Tacan cuu, ta nuna ña Dorca titi nuun

ña. Ndehe ña chi ra Pedro, ta ni chacundaña. 41 Tiin ra ndaha ña, ta sacuinda ra chiña. Cana ra Pedro chi ñi ndahvi can chindihi ñivi Ndioo, ta chaha ra cuenda chiñi, ta ndehe ñi vati cha iyo ndito ndicoña. 42 Chito ndihi ñivi ñuun Jope can ñaancha ni tahan ña Dorca, ta tuvi ñi cuu ñiquechaha chinu ini chi ra chahnu Jesuu.43 Cuaha quivi ndoo nuun ra Pedro ñuuncan, ta vehe ra nani Simón ra satahyu ñiinni chacoo ra.

10Queta ra Pedro vehe ra Cornelio

1 Cha iyo iin rai nani Cornelio ñuunCesarea. Capitán cuu ra, vati queta iinciendu sandaru sacuenda ra, ta iyo tahanra cuenda ra sandaru quichi iti ñuhunItalia. 2 Sacahnu xaan ra Cornelio cancostumbre judío. Ñavi ra judío cuu ra, vatiquichi ra inga ñuhun, soco sacahnu ra chira Ndioo. Ta ni cuhva iyo ndihi ñivi ra,vati sacahnu tahanñi chi raNdioo. Samanixaan ra xuhun chi ñivi ndahvi, ta ndihi niquivi cahan ra chi ra Ndioo. 3 Caa uni chacua ini ndehe ra iin ñumahna. Cachin xaanndehe ra, vati quichi iin ra tatun Ndioo nuiyo ra, ta quechaha cati ra tatun Ndioo canchi ra ti:

―Yoho Cornelio ―cati ra.4 Ndehe xaan Cornelio chi ra, ta yuhvi

xaan cuni ra, ta cati ndico ra chi ra ti:―¿Ñaan cuu cun chihin yu, ta ra

chahnu? ―cati ra.Ta cati ra tatun Ndioo can chi ra ti:―Cha chini soho ra Ndioo tuhun cha

cahan ndahvi cun chi ra, ta ndehe ra chatindee xaun chi ñivi ndahvi. Chacan cuucha ñuhun ini ra chihun. 5Vitin cua tachimaun uvi rai iti ñuun Jope, vati cua canacun chi iin ra nani Simón Pedro ti na cuaquichi ra ihya. 6 Ndoo nuun ra vehe ingara nani Simón. Ra satahyu ñiin cuu racan,ta yu tañuhun iyo vehe ra. Cua cati maanra Pedro canñaan cha cuu cha cua savahun―cati ra tatun Ndioo can.

Page 181: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 10:7 178 TUTU HECHO 10:297 Tacan cuu, ta quee ndico ra tatun

Ndioo, ta cuahan ra. Cana ra Cornelio chiuvi ra musu ra ta iin ra sandaru cumi chira. Chinu tahan ini ra sandaru can chi raNdioo. 8 Cati cachin ra Cornelio chi ra tara ndihi cha ni tahan ra, ta tava tiñu ra chira iti ñuun Jope can, vati cua cu quihin rachi ra Pedro.

9 Tuvi inga quivi, ta quee ra musu ta racuahan ra. Cha cua queta ra ñuun Jopecan maan hora, ta suvi ni hora can ndaara Pedro xini vehe, vati cua cahan ra chira Ndioo. 10 Chisoco ra suhva. Chacan cuucha cuni cusama ra, soco ni vii tiso vahañi, ta ndaa ra xini vehe can. Tacan cuu,ta quechaha ndehe ra ñumahna. 11Ndehera ti nuna andivi, ta vachi nuun iin chacuu sava ta cua iin sunduhu cahnu. Nuhnindihi cumi punta chi. Tacan ni vachi nuunchi iti nu ñuhun. 12 Ndihi ri quiti cuhu tandihi ri coo iyo nu ñuhun ñuñivi―ñuhunri tichi chi, ta ñuhun tahan ndihi ri saa.13 Chini ra Pedro ti nducahan ra Ndioo chira, ta cati ra ti:

―Yoho Pedro, cuinda, vati cua cahnicun chi ri quiti cuhu can, ta cua cachi cunchi ri.

14 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Ña cuu, vati ña tuhva yu cachi yu ni

iin cha iyo ica cuenda costumbre maanndi, ra chahnu.

15 Inga chaha cati ndico ra Ndioo chi rati:

―Ña cua cati cun ti cha iyo ica chachaha yuhu chihun―cati ra.

16 Tacan ni cahan ndico tucu ra Ndioochi ra inga chaha cha cuu uni chaha. Tacancuu, ta ndehe ra ti cuahan ndico sunduhucan iti siqui andivi. 17 Chacan cuu cha iyoxaan cuni ra Pedro, ta suvi ni hora can chacua queta musu ra Cornelio nu cuahan ra,ta nducu tuhun ra chi ñivi ti:

―¿Ndaa iti iyo vehe ra Simón? ―catira.

Ni vii saxini ra Pedro ñaan cha cuu chani ndehe ra, ta queta ni musu can yu vehera Simón can. 18 Cana ra musu can, taquechaha nducu tuhun ra ti:

―¿Atu iyo iin ranani SimónPedro ihya?―cati ra.

19Ni vii saxini ra Pedro ñaan cha cuu chani ndehe ra, ta quechaha cati ra Tati Ndioochi ra ti:

―Cha vachi uni rai, ti cha nanducu rachihun. 20 Cua nuun cun tichi vehe, ta cuacuhun cun chi ra. Ña cua saxini cun ti inga

tucu ñivi cuu ra, vati yuhu tachi chi ra nuiyo cun―cati ra.

21Tacan cuu, ta nuun ra Pedro xini vehe,ta queta ra nu inda musu ra Cornelio, taquechaha cati ra Pedro chi ra ti:

―Yuhu cuu ra. Cha nanducu ndo chiyuhu. ¿Ñaan tiñu vachi ndo? ―cati ra.

22 Ta quechaha cati ra musu can chi raPedro ti:

―Iyo iin rai nani Cornelio. Capitán cuura. Rai vaha cuu ra, ta sacahnu ra chi raNdioo. Ndihi ñivi judío cati ti vaha xaanrai cuu ra. Cha ni cati tuhun iin ra tatunNdioo chi ra Cornelio can ti cua cana rachihun ti na cua cuhun cun iti vehe ra.Chacan cuu cha cua cuu tasoho ra tuhuncua cahan maun chi ra ―cati ra musu canchi ra Pedro.

23Tacan cuu, ta cati ra Pedro chi ra ta rati:

―Yaha ndo tichi vehe. Iyo nu cua cusundo ihya ―cati ra.

Tuvi inga quivi, ta quee ra Pedro ta ra, tacuahan ra, ta icaa ni cuahan tahan uvi unira sacahnu tahan chi ra Jesuu ñuun Jopecan.

24 Tuvi ndico tucu inga quivi, ta quetara ta ra ñuun Cesarea. Cha nataca ndihiñivi ra Cornelio chi amigu ra vehe ra, vaticanañahan ra chi ñi. Chacan cuu cha iyo raCornelio chi ndihi ñi vehe ra, ta cha ndatuñi chi ra Pedro. 25 Sa queta ra Pedro chi rata ra, ta quihin cuenda ra Cornelio chi ra.Chahnu chiti ra iti nuun ra Pedro can, [vatisacahnu ra chi ra,] 26 ta sacuinda ndico raPedro chi ra, ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Cuinda, Cornelio. Ña vaha cha sac-ahnu cun chihin yu, vati rai ñuñivi cuutahin.

27 Tacan cuu, ta quechaha ndatuhun rata ra, ta quihvi ra ta ra tichi vehe. Ndehera Pedro ti tuvi ñivi cha ni nducuiti, 28 taquechaha cati ra Pedro chi ñi ti:

―Cha chito ndo ti ñivi judío cuu ndi,ta tucu ñivi cuu maan ndo. Chacan cuucha iyo costumbre cha ña cuu coo nuunndi chi maan ndo, ta ni ña cuu natahanndi chi ndo, vati ica xaan iyo ndi cuendacostumbre sacahnu ndi nu quichi quivi,soco vitin cha sacoto ra Ndioo chihin yucha ña cuu cati yu ti ica iyo yu cuendacostumbre yu, ta ni ña cuu cati yu ti ñacuu natahin chi ñivi cuu inga tucu ñivi.29Chacan cuu cha ña saxini que cha iyo icayu, ta quichi yu hora cha quichi quihin ra

Page 182: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 10:30 179 TUTU HECHO 11:1chihin yu, ta vitin cua nducu tuhin chi ndoti: “¿Ñacu cha quihin ndo chihin yu?”

30Ta quechaha cati ra Cornelio chi ra ti:―Vitin cha iyo cumi quivi cha cahin chi

ra Ndioo ihya tichi vehi. Tehen hora cuuchi, vati caa uni cha cua ini, ta cahin chira Ndioo. Ni chacoo ndita yu, vati tacanni sacahnu i chi ra Ndioo, ta ndehi tichiñumahna ti quichi iin rai iti nuin. Ndichinxaan sahma ndichin ra, vati tatun Ndioocuu ra, 31 ta quechaha cati ra chihin yuti cha chini ra Ndioo ti cahan ndahvi yuchi ra, ta ndehe ra ti tindee xain chi ñivindahvi, ta ñuhun ini ra chihin yu. 32Horacan cua tachi yu tuhun iti ñuun Jope ti nacua quichi iin ra nani Simón Pedro ihya.[Cua quichi ra, ta cua cati tuhun ra chihinyu.] Iyo nuun ra vehe ra Simón ra satahyuñiin, ta yu tañuhun iyo vehe ra, cati ra.33 Ña nducuei, ta tachi yu tuhun chihun.Vaha xaan rai cuun, vati cha quichi cun.Vitin cha iyo cuiti ndihi ndi iti nuun raNdioo, vati cuni tasoho ndi ndihi tuhuncha cati tuhun ra chahnu chihun―cati raCornelio.

Ni cati tuhun ra Pedro tuhun Ndioo vehera Cornelio

34Quechaha cati ra Pedro chi ñi ti:―Chito ndicha yu ti cuni mani ra Ndioo

chi ndihi ñivi. 35 Vasi inga tucu ñivi cuuñi, soco ini cuhva iyo ñi iti nuun ra. Tucua sacahnu ñi chi ra Ndioo, tu cua savahañi cuhva cuni ra Ndioo, cua quihin cuendara chi ñi. 36 Chito ndo ti tachi ra Ndiootuhun chi ñivi judío. Cati tuhun ra tuhunvaha cha sanduvii ra Jesucristo anima ñivi,ta ndaca ñahan ra Jesuu chi ndihi ñivi.37-38 Chito ndo cha ni chacoo nu quichiquivi ya niniin ñuhun nu iyo ñivi judío,vati xihna cuii ni cati tuhun ra Juaan, tasacuanduta ra chi ñivi. Tacan ni cuu,ta quechaha cati tuhun ra Jesuu ra ñuunNazaret iti ñuhun Galilea, ta cati tuhuntahan ra niniin ñuhun nu iyo ñivi judíocan. Chito ndi ti tava tiñu ra Ndioo chira, ta chaha ra Ndioo cha ni chacoo TatiNdioo chi ra, ta chaha tahan ra tu ndee inichi ra. Chica cuu ra Jesuu ñuun ta ñuun,ta cuaha xaan cha vaha savaha ra chi ñivican. Sanduvaha ra chi ndihi ñivi ndehetu ndoho cuenda run cuihna, vati tindeera Ndioo chi ra. 39 Cati tuhun ndi ndihicha ni savaha ra Jesuu iti ñuun Jerusalénchi ndihi ca ñuun nu iyo ra judío ta ra,vati ndehe ndi cuhva ni savaha ra. Tacan

cuu, ta ni chahni ñivi judío chi ra, vati taañi chi ra nu cruu, 40 soco chaha ra Ndiootu ndee ini chi ra Jesuu, ta tichi uni quivinatacu ndico ra, ta chaha ra Ndioo chandehe ndico tucu ndi chi ra. 41Ña ni ndehendihi ñivi chi ra. Manimaan ndi ndehe chira, vati chi maan ndi ni nacachi ra Ndioonu quichi quivi. Cati tuhun ndi cha nindehe ndi, vati icaa ni chachi ndi chi ra,ta icaa ni chihi tahan ndi nduta chi ra, vatiquivi cha natacu ndico ra tañu ñivi ndii nichacoo ndico ra chi ndi icaa ni. 42Tava tiñura Jesuu chi ndi, vati cua cati tuhun ndituhun ra chi ñivi. Cua cati tuhunndi ti tavatiñu ra Ndioo chi ra Jesuu, vati nu cuahanquivi cua ndehe ra yoso cuhva cha iyo ñivicuenda ra. Ndihi ñivi chihi ta ndihi ñivi iyondito―cua queta ñi iti nuun ra. 43 Tuhunmaan ra Jesuu ni cati tuhun ndihi ra nicahan cuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi,ta cati tuhun ra ta ra ti maan ra cua sanaancuati ndacu ndihi ñivi, tu cua cuinu ini ñichi ra, vati iyo tu ndee ini chi ra ―cati raPedro chi ñi.

Ni quichi coo ra Tati Ndioo chi ñivi cuuinga tucu ñivi

44 Ni vii cati tuhun ra Pedro tuhun canchi ñivi iyo cuiti vehe ra Cornelio, ta sa qui-hvi ra Tati Ndioo anima ndihi ñivi tasohotuhun cati tuhun ra Pedro can. 45 Tacancuu, ta iyo xaan iyo xaan cuni ra quichichi ra Pedro. Cha chinu tahan ini ra chira Jesuu nu quichi quivi, soco ra judíocuu ra. Chacan cuu cha iyo xaan cuni ra,vati chaha ra Ndioo ti quichi tahan ra TatiNdioo coo ra chi ñi, ta ñavi ñivi judío cuuñi. 46 Chito ra ta ra cha quichi tahan raTati Ndioo anima ñi, vati chini ra ti cahanñi tuhun cahan inga tucu ñivi, ta cati ñi ticahnu xaan cuu ra Ndioo. 47 Tacan cuu, tacati ndico ra Pedro chi ra quichi chi ra ti:

―Cha quichi tahan ra Tati Ndioo chiñivi ya cuhva ni quichi ra chi maan yo.Chacan cuu cha yoni cua cati ti ña cua cuucuanduta ñi ―cati ra.

48 Tacan cuu, ta cati tuhun ra Pedroti cua cuanduta ñi cuenda ra Jesucristo.Tacan cuu, ta chica ñi tu manini chi raPedro ti cua ndoo nuun ra suhva quivi.

11Ni chaha ra Pedro cuenda chi ñivi Ndioo

iyo ñuun Jerusalén1Ni queta tuhun nuun iyo ra tatun Jesuu

chi ndihi ñivi Ndioo iyo ñuhun Judea ti

Page 183: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 11:2 180 TUTU HECHO 11:26tuhun Ndioo chinu tahan ini ñivi cuu ingatucu ñivi. 2Cuahan ndico ra Pedro iti ñuunJerusalén, ta queta ra nu iyo ñivi Ndiootican, ta quechaha cahan yuhu ñi chi ra,vati ni sacahnu tahan ñi costumbre judío,vati ñivi judío cuu ñi nu quichi quivi. 3Catiñi chi ra ti:

―Ñavaha savahun, vati quihvi cun tichivehe ñivi cuu inga tucu ñivi, ta chachi cunchi ñi icaa ni ―cati ñi.

4 Tacan cuu, ta chaha ra Pedro cuendandihi cha ni chacoo. Quechaha cati ra chiñi ti:

5―Ni iye ñuun Jope, ta quechaha cahinchi ra Ndioo, ta quechaha ndehi ñumahna.Ndehi iin cha cuu sava ta cua iin sunduhucahnu, ta quichi nuun chi iti siqui andivi,ta queta chi nu iye. Nuhni ndihi cumipunta chi. 6 Saha vahi cuenda, vati ndehexain tichi chi, ta ndehi ti cha ñuhun riquiti cuhu. Ñuhun ri coo. Ñuhun ri saa.Ñuhun ri. 7 Chini yu ti cahan ra Ndioo,ta cati ra chihin yu ti cua cuinda yu, tacua cahni yu chi ri, ta cua cachi yu chi ri,8 ta cati ndique chi ra ti ña cuu cachi yuchi ri. Ña cuu, vati ña tuhve cachi cha iyoica cuenda costumbre maan ndi, vati ñivijudío cuu ndi, cati yu, 9 ta cahan ndico raNdioo iti siqui andivi inga chaha. Cati rachihin yu ti ña cua cati que ti ña vaha chi,ta chaha maan ra ti cua cachi yu, cati ra.10 Tacan ni cati ra Ndioo uni hora, ta ndaandico tucu sunduhu can iti siqui andivi.11 Tacan cuu, ta sa queta uni rai vehe nuiye. Tiñu quichi ra iti ñuun Cesarea, tananducu ra chi yuhu. 12 Cati tuhun raTati Ndioo chi yu ti cua cuhin chi ra tara, ta ña cua saxini yu. Cuahan tahan iñura yani yo, ta ndihi ndi quihvi tahan nditichi vehe iin ra nani Cornelio. 13Chaha raCornelio can cuenda chi ndi yoso cuhva nindehe ra ti quichi iin ra tatun Ndioo vehera. Inda ra, ta quechaha cati ra chihin raCornelio can ti cua tava tiñumaan ramusura iti ñuun Jope, ta cua cahan ndahvi ra chiiin rai nani Simón Pedro ti na cua cuhunra tican. 14 Ra Pedro can cua cati tuhunchihin ra yoso cuhva cua nduvaha animamaan ra chi ndihi ñivi ra. Tacan ni cati ratatunNdioo, cati ra Cornelio. 15Tacan cuu,ta nducahin chi ñi, ta sa quihvi tahan raTati Ndioo anima ñi cuhva cha ni quihvi raanima maan yo nu quichi quivi. 16 Chacancuu cha ñuhun ini yu tuhun cha ni cati rachahnu Jesuu ti cati ra chi yo ti sacuandutara Juaan chi nduta, soco vaha xaan ca cha

cua quichi ra Tati Ndioo. Cua queta quivicua quichi coo ra chi maan yo, cati raJesuu. 17Maan ra Ndioo cuu ra chaha chaquichi tahan ra Tati Ndioo chi ñican cuhvani chaha ra cha quichi ra chi maan yo, vatichinu ini yo chi ra chahnu Jesucristo, ta ñacuu casi main cha savaha ra Ndioo ―catira Pedro.

18 Tuhun can chini soho ñivi Ndioo iyoñuun Jerusalén can, ta ña cahan ca ñi.Quechaha sacahnu ñi chi ra Ndioo, ta catiñi ti:

―Chaha ra Ndioo cha cua saña ihnitahan ñivi cuu inga tucu ñivi cuati ndacuñi, ta cua coo ndito tahan ñi chi ra Ndioo―cati ñi.

Ni quechaha chinu ini ñivi chi ra Jesuu itiñuun Antioquía

19 Quivi chahni ñivi chi ra Esteban nuquichi quivi ni chacoo tu ndoho chi ñiviNdioo. Chacan cuu cha iyo ñi chinu ñi.Iyo ñi cuahan ñuhun Fenicia, ta iyo ñi cua-han ñuhun Chipre, ta iyo ñi cuahan ñuunAntioquía. Ndihi ñuun can cati tuhun ñituhun Ndioo chi ñivi judío ni, ta ña catituhun ñi chi inga ñivi. 20 Iyo tahan ñiviNdioo ñuhun Chipre chi ñuhun Cirene, taquee ñi ñuun ñi, ta cuahan ñi iti ñuunAntioquía. Tican quechaha cati tuhun ñichi ñivi cuu inga tucu ñivi. Cati tuhun ñituhun yoso cuhva sanduvaha ra chahnuJesuu anima ñivi. 21 Cha tindee ra chahnuchi ñi nu ni cati tuhun ñi. Chacan cuu chasaña ihni ñivi cuu inga tucu ñivi ndavahani ndacu ñi, ta quechaha chinu tahan ini ñichi ra chahnu Jesuu.

22 Tacan cuu, ta chini tuhun ñivi Ndiooiyo ñuun Jerusalén ti cha ni chinu tahanini ñivi cuu inga tucu ñivi. Chacan cuu chatachi ñi chi ra Bernabé iti ñuun Antioquía.23Queta ra tican, ta ndehe ra ti chaha xaanra Ndioo tu manini chi ñi, ta cusii ini ra.Cati tuhun xaan ra chi ndihi ñi ti na cuacundee ini ñi, ta na cua coo vaha ñi chi rachahnu. 24 Tacan cati ra Bernabé, vati raivaha cuu ra, ta vaha xaan iyo ra Tati Ndioochi ra, ta chinu vaha ini ra chi ra Jesuu.Chacan cuu cha quihvi xaan ñivi cuenda rachahnu Ndioo.

25 Tacan cuu, ta cuahan ra Bernabéiti ñuun Tarso, vati cua nanducu ra chira Saulu. Cha ni nanihin ra chi ra, tachandaca ndico ra chi ra ñuun Antioquía.26 Cha queta iin cuiya ni chacoo ra ta rachi ñivi Ndioo tican, ta tuvi xaan ñivi cuu

Page 184: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 11:27 181 TUTU HECHO 12:15ñi sacuaha chi ra. Suvi ni tican ñuunAntioquía can cati xihna ñivi ti ñivi Cristocuu ñivi chinu ini chi ra.

27 Quivi cha queta ndico ra Bernabé chira Saulu ñuun Antioquía queta ra cahancuenda ra Ndioo, vati ni quichi ra iti ñuunJerusalén, ta queta ra ñuun Antioquía can.28 Iin ra nani Agabo, ta iyo tahan ra TatiNdioo chi ra. Chacan cuu cha ni chacuindara nu nducuiti ñivi Ndioo can, ta sacoto rachi ñi ti cua coo iin tama cahnu xaan ninicahnu nu ñuhun ñuñivi. Tacan cuu, ta nichacoo tama can cuhva ni cati ra. Chacoochi quivi cha cuu ra Claudio cumi tiñucahnu cuenda ñuunRoma. 29Tacan cuu, taiyo ñivi Ndioo ñuunAntioquía can―saxiniñi ti cua tindee ñi chi tahan ñi iyo ñuhunJudea. Cua tindee ñi chi ñi yoso cuu chi ñi.30Tacan ni savaha ñi, ta tachi ñi xuhun chira Bernabé chi ra Saulu. Chacan cuu cha nichandaca ra ta ra chi chi chi ra sacuendachi ñivi Ndioo ñuhun Judea can.

12Cuhva chihi ra Jacobo, ta tiin tiñu chi ra

Pedro1 Quivi cha iyo ra Bernabé chi ra Saulu

ñuun Antioquía can quechaha savaha rachahnu Herode ndavaha ni chi ñivi Ndioo.2 Chacan cuu cha tiin tiñu chi ra Jacoboyani ra Juaan, ta chahni ra chi ra chi chacuu ta iin machete ni savaha ra Herodecan. 3 Tacan cuu, ta ni ndehe ra Herodeti vaha xaan cuni ñivi judío, vati chihi raJacobo. Chacan cuu cha tiin tahan tiñu chira Pedro. Tacan ni savaha ra Herode quivicua sacahnuñivi judío vico chani cacuñiviñi ñuhun Egipto tiempu chahnu, ta vicocan chachi ñi paan ña ndaa. 4 Quivi tiintiñu chi ra Pedro tihi ra chi ra ve caa, tacati tuhun ra Herode chi ra ta ra ti:

―Chahun iin sandaru cua cumi chi raPedro, vati cumi cumi ra cua cumi chi ra,cati ra. Saxini ra ti cua yaha xihna vicocan, ta cua tava ra chi ra Pedro, ta cua tachituni ra chi ra nu iyo cuiti ñivi judío can, tacua cahni ra chi ra, vati tacan cua cusii iniñivi judío can. 5Tacan cuu, ta indi ra Pedrove caa, ta cumi vaha ra sandaru chi ra, sococahan ndahvi ñivi Ndioo chi ra Ndioo chindihi cuii anima ñi ti na cua tindee ra chira Pedro.

Ni sacacu ra Ndioo chi ra Pedro ve caa6 Tacan cuu, ta iin cha cuaa quechaha

saxini ra Herode ti cua tava ra chi ra Pedro

na cua tuvi inga quivi. Suvi ni cha cuaa canquixi ra Pedro mahñu uvi ra sandaru, tanuhni ra chi uvi cadena caa. Iyo tahan rasandaru ta ra―cumi vaha ra yu ve caa can.7 Tacan, ta quii xaan quihvi iin ra tatunNdioo tichi ve caa can, ta ndundichin ititichi chi. Tuchi ndaha ra xiin ra Pedro, vaticua sandoyo ra chi ra, ta quechaha cati rachi ra ti:

―Quii quii ni cua ndoyo cun―cati ra.Tacan cuu, ta ni ndachi cadena nuhni

ndaha ra Pedro, 8 ta cati ndico ra tatunNdioo chi ra ti:

―Cuhni tichi cun, ta taa chahun ―catira.

Tacan ni savaha ra Pedro, ta cati ndicora tatun chi ra ti:

―Cuisucu cun ticati cun, ta na coho―cati ra.

9 Tacan cuu, ta ndicu ra Pedro chi ratatun Ndioo can, ta quee ra ta ra, soco ñachito ra Pedro a ndicha cha ndacu ra tatunNdioo chi ra. Saxini ra ti ndehe ra chi ratichi ñumahna. 10 Tacan, ta yaha ra ta raiin nu cumi ra sandaru. Yaha ra inga, taqueta ra nu ndasi vitu caa yu vehe nu yahañivi iti chata. Tican ni queta ra, ta nunamaan chi tacan ni, ta quee ra, ta cuahan raiti, ta tican ni nacoo ra tatun Ndioo can chira. 11Tacan cuu, ta quechaha chacuhun inira Pedro, ta saxini ra ti:

―Vitin chito ndicha yu ti tachi rachahnu tatun ra nu ni chacoi, ta sacacu rachihin yu iti nuun ra Herode. Ña cua cuusavaha ñivi judío can cuhva cuni maan ñichihin yu ―saxini ra Pedro can.

12 Tacan ni saxini ra Pedro, ta cuahanra iti vehe ña María sihi ra Juaan Macu.Tican ni iyo cuiti ñivi, ta tuvi ñivi cuu ñi, tacahanndahvi xaanñi chi raNdioo ti na cuatindee ra chi ra Pedro. 13 Tacan, ta quetara Pedro yu vehe can, ta quechaha cani ra.Ni iyo tahan iin ña musu nani Rode, ta cuandehe ña yoo cani yu vehe. 14 Chini ña tira Pedro cuu ra cahan, soco ña nuna ña yuvehe, vati cusii ini ña suhva. Chacan cuucha chinundico ña tichi vehe, ta cati ña chiñi ti:

―Cha inda ra Pedro yu vehe ―cati ña.15 Soco cati ndico ñi chi ña ti:―¿Atu ña vaha cuni xini cun? ―cati ñi.Ni vii cati ña ti ra Pedro cuu ra, soco cati

ndico ñi ti:―Ñavi ra Pedro cuu ra. Vasi iin ra tatun

Ndioo cumi chi ra cuu ra ―cati ñi.

Page 185: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 12:16 182 TUTU HECHO 13:916 Ni vii cani ra Pedro yu vehe, ta nuna

ñi chi chi. Ndehe ñi ti ra Pedro cuu ndichara, ta quechaha nduiyo ñi. 17 Tacan cuu,ta savaha ra Pedro iin seña chi ndaha rati na cua cutaxin ñi, ta quechaha chaha racuenda yoso cuhva cha ni tava ra chahnuchi ra nu chacuindi ra ve caa, ta cati tahanra chi ñi ti:

―Cua cati ndo chi ra Jacobo chi ra yaniyo ñaan cha cuu cha ni tahin ―cati ra.

Tacan cuu, ta quee ra Pedro, ta cuahanra inga chiyo.

18 Tuvi inga quivi, ta quechaha saxinixaan ra sandaru ta ra, vati ña chito ra ñaancha cuu cha ni tahan ra Pedro. 19 Tacancuu, ta tachi ra Herode tiñu ti cua nanducura chi ra Pedro can, soco ña nanihin rachi ra. Chacan cuu cha sanahma xaan raHerode chi ra sandaru can, soco ña nihinra sandaru ta ra cuhva cha cua cati ndicora. Chacan cuu cha cati ra Herode ti cuacuvi ra sandaru can. Tacan cuu, ta queera Herode ñuun can, ta cuahan ra iti ñuunCesarea, vati cua coo nuun ra tican.

Ni chihi ra Herode20 Tacan cuu, ta xaan xaan cuni ra

Herode chi ñivi iyo ñuun Tiro chi ñiviiyo ñuun Sidón, vati cuni ra cuati chi ñi.Cuahan ñivi ñuun can nuun iyo ra, vaticuni ñi cha cua coso vaha tiñu. Iin cahnuni queta ñi nu iyo ra, ta xihna cahan vahañi chi ra Blasto iin ra ndiso tiñu iti nuun raHerode, ta cati ra Blasto can ti cua tindeera chi ñi. Tacan cuu, ta cahan ndahvi ñi chira Herode ti na cua ndumani ndico ra chiñi. Tacan ni cati ñi chi ra, vati ndihi chachachi ñi quichi iti ñuhun nu ndaca ñahanra. 21 Tacan cuu, ta ni queta quivi cha nitiso ra Herode, ta chacundichin ra sahmacuhva cha cuu ra tiñu, vati cua tiso vahara tiñu, ta ni chacunda ra nu inda mesa ra,ta quechaha cati tuhun ra chi ñi. 22 Tacancuu, ta quechaha cana chaa ñi, ta cati ñicuenda ra Herode can ti:

―Ñavi iin rai iyo nu ñuhun ñuñivi cuura cahan tuhun ya. Ndioo cuu ra ―catiñivi can, [vati cuni ñi cha cua ndumanindico ra chi ñi].

23 Suvi ni hora can ni sayani ra tatunNdioo cuehe chi ra Herode, vati chaha raHerode cha cati ñivi ti ndioo cuu ra. Cahnuxaan tu ndoho ndehe ra, vati chachi ritindacu chi ra, ta chihi ra.

24 Tacan cuu, ta tuvi xaan ca ñiviquechaha chinu ini ñi tuhun ra chahnu

Ndioo, ta cati tuhun xaan ca ñi tuhun rachi ndihi ñivi.

25 Tacan cuu, ta sacuinu ra Bernabé chira Saulu tiñu cha ndaca ra xuhun iti ñuunJerusalén, ta quee ndico ra. Cuahan ndicora iti ñuun Antioquía, ta cuahan tahan raJuaan Macu chi ra.

13Nu ni quechaha satiñu ra Bernabé chi ra

Saulu tiñu Ndioo1Cha iyo ñivi NdiooñuunAntioquía can.

Tican iyo ra cahan cuenda ra Ndioo, taiyo tahan ra sacuaha tuhun Ndioo chi ñivi.Tacan ni iyo ra Bernabé chi ra Simón tuunchi ra Lucio ra ñuun Cirene chi ra Sauluchi ra Manaén ra cuu amigu chi ra chahnuHerode, vati tacan ni vachi cuahnu raManaén can chi ra Herode icaa ni. 2Tacan,ta queta iin quivi cha iyo cuiti ra ta rachi ñivi Ndioo. Cha chacoo ndita ñi, [vatisacahnu ñi chi ra Ndioo,] ta quechaha catira Tati Ndioo chi ñi ti:

―Cua tachi ndo chi ra Bernabé chi raSaulu nu cua satiñu ra cuenda yuhu, vaticua cuhva main tiñu chi ra ―cati ra.

3 Tacan cuu, ta ni iyo ndita ñi, ta cahanndahvi ñi chi ra Ndioo, ta tiso ñi ndaha ñichi ra ta ra, [vati cua cuiso ra tiñu]. Tacancuu, ta saña tahan ñi ta ñi.

Tuhun Ndioo ni cati tuhun ra tatun Jesuuiti ñuhun Chipre

4 Tacan ni tava tiñu ra Tati Ndioo chira Bernabé chi ra Saulu. Chacan cuu chacuahan ra iti ñuunSeleucia, ta ticanquihinra tundoo, ta cuahan ra iti ñuhun Chipre.Mahñu tañuhun caa ñuhun can. 5 Quetara tican ñuun Salamina, ta ndihi ve ñuhunñivi judío yaha ra, ta cati tuhun ra tuhunNdioo. Cuahan tahan ra Juaan, vati tindeetahan ra chi ra ta ra. 6 Tacan cuu, ta queera ta ra cuahan ra inga chiyo ñuhun can,ta queta ra ñuun Pafo. Tican ni tahan rachi iin ra judío nani Barjesuu. Nani tahanra Elima, vati ra tasi cuu ra, ta sandahyuñahan ra chi ñivi, vati cati ra ti tuhunNdioo cahan ra, ta ña ndicha ra. 7 Iyora cuenda ra Sergio Paulo ra ndaca ñahanñuhun can, ta ra Sergio Paulo can nditixaan xini ra suhva. Cana ra chi ra Bernabéchi ra Saulu, vati cuni tasoho ra tuhunNdioo, 8 soco ra tasi can ña cua cuhva racha cua cati tuhun ra ta ra chi ra cumi tiñucan, vati ña cuni ra cha cua cuinu ini rachi ra Jesuu. 9 Ra Saulu can nani tahan ra

Page 186: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 13:10 183 TUTU HECHO 13:30Paulu. Iyo vaha ra Tati Ndioo chi ra Paulucan, ta ndehe xaan ra nuun ra tasi can, 10 taquechaha cati ra chi ra:

―Cuaha xaan sandahyu ñahan cun.Cahnu xaan ndavaha ni savahun. Cuihnacuun. Ña tuhva cun savahun ni iin chavaha. Ndihi ni hora cati cun ti ña vahachica ñivi iti Ndioo, 11 soco vitin cua tachituni ra chahnu Ndioo chihun, ta cua ndu-cuaa nuun cun. Ña cua ndehe con nda cuanda quivi iti nuun―cati ra.

Tacan cuu, ta quii xaan nducuii nuunra tasi can, vati chacunda vico nuun ra,ta nanducu ra yoo cua cundaca chi ra.12 Ndehe ra Sergio Paulo cha ni tahan ratasi can, ta quechaha chinu ini ra chi raJesuu, vati iyo xaan cuni ra ndehe ra yosocuhva sanahan ra Paulu tuhun ra chahnu.

Queta ra Paulu ta ra ñuun Antioquía chaiyo cuenda ñuhun Pisidia

13 Tacan cuu, ta quee ra Paulu chi tahanra ñuun Pafo can. Quihin ndico tucu rata ra tundoo, ta cuahan ra iti ñuun Pergecha iyo cuenda ñuhun Panfilia, soco ticanni saña ra Juaan, ta cuahan ndico tucu raiti ñuun Jerusalén. 14 Tacan cuu, ta yahara Paulu ta ra ñuun Perge, ta cuahan raiti ñuun Antioquía cha iyo cuenda ñuhunPisidia can. Queta ra tican, ta quivi sábaduquihvi ra ve ñuhun nu sacahnu ñivi judío,ta chacunda tahan ra. 15 Sacuaha xihnañi iin tuhun ni taa ra Moisee, ta sacuahatahan ñi iin tuhun ni taa inga ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu. Tacancuu, ta tachi ra cuu xini ve ñuhun cantuhun chi ra Paulu ta ra, ta cati ra chi rati:

―Yani xaa, tu iyo iin tuhun cua catituhun ndo chi ñivi ya, cua cuu cati tuhunndo vitin ―cati ra.

16Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Paulu, tasavaha ra iin seña chi ndaha ra, vati na cuacoo taxin ñi, ta quechaha cati ra chi ñivijudío can chi ndihi ca ñivi iyo cuiti tahanti:

―Ndihi ndioho yani xaa, cua taa vahando soho ndo cha cua cati yu. 17Maan raNdioo cuu ra ni nacachi chi ñivi yo tiempuchahnu, ta sacahnu ñi chi ra. Tindee rachi ñi quivi ni chacoo nuun ñi iti ñuhunEgipto, vati cha cuahan ndutuvi ñi. Tacancuu, ta ni chandaca maan ra Ndioo chiñi, ta quee ñi tican, vati iyo xaan tu ndeeini chi ra. 18 Vasi queta uvi xico cuiyacha cundee ini ra Ndioo cha ni savaha ñi

cuhva cuni maan ñi tichi cuhu. 19 Quetaquivi quihvi ñi ñuhun Canaán, ta tindeera Ndioo chi ñi, ta sandoyo ñuhun ñi uchañuun nahnu cha ni chacoo tican. Manixini ñuun cuu chi, ta chaha ra Ndioo ndihiñuhun can chi maan ñi. 20 Queta cumiciendu uvi xico uchi cuiya ni chacoo ñitican, ta chaha ra Ndioo ti chandaca ñahanra juee ta ra nda cua nda quivi ni chacoora Samuel ra ni cahan cuenda ra Ndioo.21Quivi chacoo ra Samuel can, ta ni cahanndahvi ñivi can ti na cua tiso ra Ndioo iinrey cha cua cundaca ñahan chi ñi. Chacancuu cha chaha ra Ndioo cha ni chandacañahan ra Saúl sehe Cis chi ñi, ta ñivi raBenjamín chi ra. Ni chandaca ñahan raSaúl chi ñi uvi xico cuiya, 22 ta tava ndaa raNdioo chi ra. Tacan cuu, ta chaha ra Ndiootiñu can chi ra David, ta ndaca ñahan rachi ñi. Cati tuhun ra Ndioo yoso cuhvani chacoo ra David iti chata, ti cati ra tinacoto ra chi ra David sehe ra Isaí, ta cusiiini ra ndehe ra chi ra, vati savaha ra ndihicuii cha cuni ra, cati ra Ndioo. 23 Tiempuchahnu ni cati ra Ndioo ti nu cuahan quivicua coo iin ñivi ra David, ta cua sanduvahara anima yo, ti ñivi judío cuu yo. Ra Jesuucuu racan. 24Ña ta quechaha cati tuhun raJesuu, ta cati tuhun ra Juaan ti na cua sañaihni ndihi ñivi judío cuati ndacu ñi, ta nacua cuanduta ñi. 25Nu cua sandihi ra Juaantiñu ni savaha ra, ta cati ra chi ñivi cuendara Jesuu ti ndatu ñi chi iin rai cahnu xaan.Vasi saxini ñi ti maan ra cuu ra, soco ñavira cuu ra. Ni cua quichi ra iti nuun ra, tacua coo xaan ndatu chi ra. Chacan cuu chañahni yavi ndaa ra iti nuun racan. Chacancuu cha ni ña cua cuu ndachi ra tiendundichan racan, cati ra Juaan.

26 ’Yani xaa, chaha ra Ndioo cuenda yosocuhva cua nduvaha anima yo. 27 Quivisábadu una una quivi cha sacuaha ñiviñuun Jerusalén chi ra cumi tiñu ñi tuhunni taa ra ni cahan cuenda ra Ndioo tiempuchahnu, soco ña nituni ini ñi cha sacuahañi. Tacan cuu, ta ni sacuinu ñi tuhunsacuaha ñi, vati ña nacoto ñi yoo rai cuu raJesuu, ta ni tachi tuni ñi chi ra. 28Chito ñi tiñahni cha ni savaha ra, ta cuni cahni ñi chira. Chica ñi tu manini chi ra Pilato ti cuacahni ra chi ra Jesuu. 29 Chacan cuu chacuaha xaan cha ni savaha ñi chi ra Jesuu.Chahni ñi chi ra cuhva cha ni taa ra nicahan cuenda Ndioo ta ra tiempu chahnu.Tacan cuu, ta ni quenda ñi chi ra nu cruu,ta cuchi ñi chi ra, 30 soco chaha ra Ndioo tu

Page 187: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 13:31 184 TUTU HECHO 13:51ndee ini chi ra, ta natacu ndico ra nuu iyoñivi ndii can. 31 Cuaha quivi ndehe amigura chi ra, vati ni natacu ndico ra. Suvi ñicuu ñi quichi chi ra icaa ni quivi ni queera ñuhun Galilea, ta cuahan ra iti ñuunJerusalén, ta suvi ni maan ñi cuu ñi chahacuenda ti cha ni ndehe tucu ñi chi ra Jesuu.

32 ’Cati tuhun ndi tuhun vaha chi ndo.Chito ndo ti tiempu chahnu chaha raNdioo cuenda chi ñivi yo yoso cuhva cuasavaha ra nu cuahan quivi. 33 Vitin chitondi ti cha ni savaha ra Ndioo cuhva catira, vati chaha ra tu ndee ini chi ra Jesuu,ta natacu ndico ra. Tichi salmo uvi ni taara David cuhva ni cati ra Ndioo cuenda raJesuu. Cati ra ti sehe ra chihin ra, ta quivican cha ndehe ñivi ti sehe ra chihin ra, catira. 34 Iyo inga nu cati ndico tucu ra Ndioocuenda ra Jesuu, vati cati ra ti cua tindeendicha ra chihin ra cuhva ni cati ra chi raDavid. Tacan cati ra Ndioo, vati cua cuhvara tu ndee ini chi ra Jesuu, ta cua natacundico ra nu iyo ñivi ndii. Ña cua cuhva raNdioo cha cua tahyu iquin cuñu ra Jesuu.35 Chacan cuu cha iyo inga nu cati ndicotucu ra David cuenda ra Jesuu ti ña cuacuhva ra Ndioo cha cua tahyu iquin cuñura musu ii ra, cati ra. 36 Quivi ni chacoora David ihya nu ñuhun ñuñivi savaha racuhva cuni raNdioo, ta queta quivi ni chihitahan ra. Cuchi ra nu cuchi ñivi chahnura, ta tahyu iquin cuñu ra. 37 Tacan nitahan ra David, soco chi ra Jesuu chaha raNdioo tu ndee ini, ta natacu ndico ra, taña tahyu iquin cuñu ra. 38 Yani xaa, nacua coto ndo ti cati tuhun ndi ti suvi ni raJesuu cuu ra cua sanaan cuati ndacu ndo.39Ña ta cuunduvaha animando. Vasi cumivaha ndo ley chahnu ra Ndioo cha ni taaraMoisee, soco ña cuunduvaha animandocha tacan ni. Vitin cua sanduvahamaan raJesuu anima ndo, tu cua cuinu ini ndo chira. 40 Cua saha vaha ndo cuenda, coto cuatahan ndo cuhva ni taa ra cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu, vati cati ra cuendara Ndioo ti:41Ndioho ña chinu ini ndo.Na cua nduiyo ndo,ta na cua ndoyo ñuhun ndo,vati ña cua cuinu ini ndo.Tu cua savahi iin cha cahnu xaan tichi

quivi ndo,vasi cua sanducachin ñivi ñaan cha cuu

chi,cati ra iti chaha. Tacan ni cati tuhun raPaulu chi ñi.

42 Tacan cuu, ta cha cua quee ra Pauluta ra ve ñuhun can, ta cahan ndahvi ñivijudío can chi ra ti quivi can una quivi cuaquichi ndico tucu ra, ta cua cati tuhun tucura tuhun cha ni cati tuhun ra. 43 Sañatahan ñi, ta quee ñi ve ñuhun, ta tuvixaan ñivi judío ndicu chi ra Paulu chi raBernabé. Ndicu tahan inga ñivi sacahnutahan costumbre ñivi judío can. Tacan,ta cati tuhun vaha xaan ra ta ra chi ñi tina cua saxini vaha ñi yoso cuhva iyo tumanini chi ra Ndioo.

44Quivi sábadu canunaquivi ni nducuitindico tucu ñi. Vasi ndihi ñivi iyo ñuun cannducuiti ñi, vati cuni ñi tasoho tahan ñituhun Ndioo. 45 Iyo tahan ñivi judío―ñachaa ini ñi cha tacan. Ndehe ñi cha tuvixaan ñivi nducuiti, ta quechaha ndusoocuni ñi. Chacan cuu cha quechaha catiñi ti ña vaha cuhva cati ra Paulu ta ra, tacahan ñi ndavaha ni chi ra ta ra. 46 Ñayuhvi ra Paulu, ta ni ña yuhvi ra Bernabé,ta quechaha cati ra chi ñi ti:

―Nini xaan cha cati tuhun xihna ndituhun Ndioo chi maan ndo, vati ñivi judíocuu ndo, soco vitin cua cati tuhun ndi chiñivi cuu inga tucu ñivi, vati ña cuni ndotasoho ndo, ta ni ña cuni ndo coo nditondo chi ra Ndioo ndihi ni quivi. 47 Cuacati tuhun ndi chi inga tucu ñivi, vati catituhun ra chahnu Ndioo chi ndi, vati itichata cati ra cuenda maan ndi ti:Cha tava tiñu i chihun,vati cua cati tuhun cun chi ñivi cuu inga

tucu ñivi.Chacan cuu cha nini cahnu nu ñuhun

ñuñivi cua cuhvon cuenda yosocuhva cua nduvaha anima ñivi.

Tacan cati ra Ndioo ―cati ndico ra Paulu.48 Sa chini soho tahan ñivi cuu inga

tucu ñivi tuhun can cha cati ra Paulu, taquechaha cusii ini ñi. Cati ñi ti vaha xaantuhun Ndioo ya, ta iyo ñi quechaha chinuini ñi, vati ni nacachi raNdioo chi ñi, ta cuacoo ndito ñi chi ra ndihi ni quivi. 49 Tacancuu, ta quechaha cati tuhun ñivi tuhunra chahnu ndihi ñuun iyo tican. 50 Iyoñi ñahan ta ñi, ta sacahnu xaan ñi chira Ndioo cuhva iyo costumbre maan ñi,ta sacahnu xaan ñivi chi ñi. Tacan, taquechaha cahan xaan ñivi judío chi ñicanchi ra toho ñuun can, ta sandusaca xaanñi. Tacan ni cundee ñi chaha ñi tu ndohochi ra Paulu ta ra, vati xaan xaan ñi cuu,ta sacunu ñi chi ra tican. 51 Tacan cuu, tanaquisi ra Paulu ta ra ñuhun iñi chaha ra

Page 188: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 13:52 185 TUTU HECHO 14:20iti nuun ñivi can, vati ña cua coo ca ra chiñi, ta quee ra cuahan ra iti ñuun Iconio.52 Sii xaan cuni ñivi Ndioo tican ñuun can,ta vaha xaan iyo tahan ra Tati Ndioo chi ñi.

14Queta ra Paulu ta ra ñuun Iconio

1 Queta ra Paulu chi ra Bernabé ñuunIconio, ta quihvi tahan ra ta ra ve ñuhunñivi judío can. Tican cati tuhun vaha xaanra ta ra tuhun Ndioo chi ñi. Chacan cuucha quechaha chinu tahan ini ñivi chi raJesuu. Chinu ini ñivi judío, ta chinu tahanini ñivi cuu inga tucu ñivi, ta tuvi xaanñi cuu, 2 soco ñivi judío can ña tasohoñi, ta sandusaca tahan ñi suhva. Savahañican ti cua saxini ñivi cuu inga tucu ñivindavaha ni chi ñivi Ndioo. 3 Chacan cuucha nducuaha quivi ndoo ra Paulu ta rañuun can. Ña yuhvi ra ta ra cha cati tuhunra yoso cuhva iyo ra chahnu, ta sanahanra chahnu chi ñi cha iyo tu manini chi ra,vati chaha ra tu ndee ini chi ra Paulu ta ra.Tacan ni savaha tahan tucu ra cuaha xaancuhva, ta chito ñivi ti cati tuhun ndicha ratuhun Ndioo, vati ndehe ñi yoso cuhva iyora Ndioo, ta nduiyo cuni ñi. 4Ña nduinuunñivi ñuun Iconio can, vati iyo ñi inda naanchi ñivi judío can, ta iyo tahan ñi indanaan chi ra tatun Jesuu can. 5 Tacan, taquechaha saxini ñivi judío can chi ñivi cuuinga tucu ñivi can chi ra cumi tiñu ti cuasavaha ñi ndavaha ni chi ra ta ra, ta cuacani ñi yuu chi ra. 6 Tacan cuu, ta chitora Paulu ta ra, ta chinu ra cuahan ra itiñuhun Licaonia. Yaha ra ñuun Listra, tayaha tahan ra ñuun Derbe. Ndihi ñuun iyotican yaha ra, 7 ta cati tuhun ra tuhun vahayoso cuhva iyo Ndioo.

Cani ra ta ra yuu chi ra Paulu ñuun Listra8Ñuun Listra can iyo iin rai, ta nduñiin

chaha ra, vati tacan ni cacu ra. Chacan cuucha ña ta cuu caca ra, ta chini soho ra chacati tuhun ra Paulu. 9Ndehe xaan ra Paulunuun ra cojo can, ta chito ra Paulu ti chinuini ra ti cua nduvaha ra. 10Chacan cuu chanihin xaan quechaha cati ra Paulu chi ra ti:

―Cuinda cuiti vahun―cati ra.Tacan ni cuu, ta ndava lahndi ra, ta

quechaha chica cuu ra. 11 Ndehe ñivi cancha ni savaha Paulu, ta quechaha canachaa ñi ti:

―Cha vachi nuun ra ndioo ihya nu iyoyo. Caa ra cuhva caa maan yo, ta ñiviñuñivi cuu yo. Tacan cati ñi chi tuhun

cahanmaan ñi, ta tuhun cahan ñivi ñuhunLicaonia can cuu chi.

12 Cati ñi ti ra Bernabé cuu Júpiter, ta raPaulu cuu Mercurio, vati maan ra cuu racati tuhun, [ta ita niñu sacahnu maan ñicuu Júpiter chi Mercurio can]. 13Nda yuhuñuun can iyo ve ñuhun nu sacahnu ñivican chi ra Júpiter, ta ra sutu iyo cuendaJúpiter can quichi ndaca ra sundiquin, taquichi ndaca tahan ra corona ita tican.Cuni cahni ra sutu can chi ri sundiquin cancuenda ra Bernabé chi ra Paulu, [vati tacanni cua sacahnu ñi chi ra, vati saxini ñi tindioo cuu ra]. 14 Tacan cuu, ta quechahachini soho ra Bernabé chi ra Paulu ti tacancuu chi, ta quechaha chahnda cuati ra ta rasahma ndichin ra, [vati cuihya xaan cunianima ra,] ta chinu ra nda mahñu nu iyocuiti ñivi can, ta cana chaa ra chi ñi. 15Catira Paulu chi ñi ti:

―Yani xaa, ña vaha cuhva ndacu ndo,vati rai ñuñivi cuu tahan ndi. Cati tuhunndi chi ndo ti na cua saña ihni ndo chandacu ndo, vati ñahni yavi ndaa chi. Nacua cuinu ini ndo chi ra Ndioo ndito. Nacua cuinu ini ndo chi maan ra, vati nisavaha ra ndihi cuii cha iyo. Savaha raandivi, ta savaha tahan ra ñuhun ñuñivi,ta savaha tahan ra tañuhun. 16 Nu quichiquivi chaha ra Ndioo cha ndacu ndihi ñiviñuñivi cuhva cuni maan ñi, 17 soco chahara cha chito ñi yoso cuhva iyo ra, vatisavaha ra cha vaha chi ndihi ñi. Chaha racha cuun savi, ta chaha ra cha chacoo vahaitu ñivi ndihi ni cuiya. Chaha ra cha chachiñi, ta cusii ini ñi. Tacan ni chaha tahan rachi maan yo.

18 Tacan ni cati ra Paulu, soco cuahaxaan tu ndoho, ta ni chasi ra cha cua cahniñi chi ri sundiquin can, vati cuni xaan ñisacahnu ñi chi ra ta ra, [vati ndioo cuu racuni ñi].

19 Tacan cuu, ta ñivi judío iyo ñuunAntioquía can―quichi ñi nu iyo ra Pauluta ra, ta quichi tahan ñi judío iyo ñuunIconio. Tacan cuu, ta quechaha sandusacañivi judío can chi ñivi ñuun Listra, taquechaha cuxaan ñi chi ra Paulu ta ra.Chacan cuu cha cani ñi yuu chi ra Paulucan, ta naan ini ra suhva savaha ñi. Chacancuu cha xita queñuhun ñi chi ra nda yuñuun, vati saxini ñi ti cha chihi cuii ra.20 Tacan cuu, ta queta ñivi sacuaha chira nu caa ra, ta chacuhun ndico ini ra,ta chacuinda ra, ta quihvi ndico ra tichiñuun. Tuvi inga quivi, ta quee iti tucu ra

Page 189: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 14:21 186 TUTU HECHO 15:8chi ra Bernabé, ta cuahan ra ta ra iti ñuunDerbe.

21 Cati tuhun ra ta ra tuhun Ndioo ticanñuun Derbe can, ta tuvi xaan ñivi chinu inichi ra Jesuu. Tacan cuu, ta quee iti ndico rata ra, ta cuahan ndico ra ñuun Listra. Yahandico ra ñuun Iconio, ta queta ndico rañuun Antioquía. 22 Chaha ra ta ra tu ndeeini chi ndihi ñivi ra Jesuu, ta cati tuhun rata ra chi ñi ti:

―Na cua cuinu vaha ini ndo chi raJesuu, ta na ña cua saña ndo chi ra. Cua cootu ndoho chi yo, soco tacan ni cua queta yonu cua cundaca ñahan ra Ndioo ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta chaha ra ta ra tiñu chiuvi uni rai ndihi nu nducuiti ñivi sacahnuchi ra Jesuu, vati cua sacuenda ra ta ra chiñi. Tacan cuu, ta chacoo ndita ra ta ra chiñi, ta cahan ndahvi ra ta ra chi ra Ndioocuenda ñi, ta cati ra chi ñi ti:

―Cha chinu ini ndo chi ra chahnu.Maan ra cuu ra cua cumi vaha chihin ndo―cati ra.

Cuahan ndico ra Paulu ta ra iti ñuunAntioquía

24 Tacan cuu, ta yaha ndico ra Pauluta ra ñuhun Pisidia, ta queta ndico rañuun Perge cha iyo cuenda ñuhun Pan-filia. 25 Tican cati tuhun tahan ra ta ratuhun Ndioo, ta cuahan ra iti ñuun Atalia.26 Tican quihin ndico tucu ra tundoo, tacuahan ndico ra ñuun Antioquía nu niquee iti ra. Tican cuu nu cha chica xihnacuii ñivi Ndioo tu manini chi ra Ndioo ticua tindee ra chi ra Paulu ta ra nu cuacuhun ra. Cuahan ndico ra tican, vati chani queta tiñu savaha ra. 27 Sa queta ndicora ñuun, ta sanducuiti ndico ra chi ñiviNdioo, ta chaha ra cuenda yoso cuhva nitindee ra Ndioo chi ra, ta cati ra chi ñi ti:

―Cha chaha ra Ndioo cha ni chinutahan ini ñivi cuu inga tucu ñivi chi raJesuu ―cati ra.

28 Tacan cuu, ta ndunahan ra chi ñiviNdioo can suhva.

15Ni nducuiti ra tatun Jesuu ta ra iti ñuun

Jerusalén1Quivi can cha iyo ndico ra Paulu chi ra

Bernabé ñuun Antioquía, ta iyo ñivi judíoquee ñuhun Judea, ta cuahan ñi iti ñuunAntioquía can, ta quechaha sacuaha ñicanchi ñivi Ndioo iyo ñuun Antioquía can, ta

inga tucu ñivi cuu ñi. Quechaha cati ñivijudío can chi ñi ti:

―Tu ña cua sacuinu ndo costumbrechahnu cuhva ni cati tuhun ra Moisee, tuña cua tahnda ñiin xini xuu ndo cuhva nicati ra Ndioo tiempu chahnu, ña cua cuunduvaha anima ndo―cati ñi.

2 Ña ni nduinuun ra Paulu ta ra chiñican, ta cahan xaan ñi chi ra ta ra. Chacancuu cha chaha ñivi Ndioo iyo ñuun Antio-quía can tiñu chi ra Paulu chi ra Bernabéchi inga ra tahan ñi ti cua cuhun ra ta raiti ñuun Jerusalén nu iyo ra tatun Jesuunu iyo ra ndiso tiñu ve ñuhun tican, tatacan ni cua ndatuhun ra Paulu ta ra chi ratatun Jesuu yoso cuhva cua ndoo tiñu chani ndusaca.

3Ni tava tiñu ñivi Ndioo iyo ñuun Antio-quía can chi ra ta ra, ta cuahan ra iti ñuunJerusalén. Yaha ra ñuhun Fenicia. Yahara ñuhun Samaria. Yaha ra, ta chaha racuenda chi ñiviNdioo iyo tican ti chani na-coo ihni ñivi cuu inga tucu ñivi costumbresacahnu maan ñi, ta cha quechaha chinuini ñi chi ra Jesuu. Tacan cuu, ta ndihi ñiviNdioo can―cusii ini ñi.

4 Queta ra Paulu ta ra ñuun Jerusalén,ta quihin cuenda ra tatun Jesuu chi ra,ta quihin cuenda tahan ra ndiso tiñu veñuhun chi ra. Tacan ni quihin cuendatahan ndihi ñivi Ndioo can chi ra. Tacancuu, ta quechaha cati tuhun ra Paulu ta randihi chani savaha raNdioondihi ñuunnuni chahan ra. 5 Tican iyo tahan uvi uni rani chacoo cuenda ra fariseo iti chata, ta chani chinu tahan ini ra chi ra Jesuu. Racan nichacuinda ra, ta quechaha cati ra ti:

―Nini xaan cha cua tahnda ñiin xinixuu ndihi ra quihvi cuenda ra Jesuu cuhvani cati ra Ndioo tiempu chahnu. Nini xaancha cua savaha yo cha cua sacuinu ñivindihi cha ni cati tuhun raMoisee―cati ra.

6Chacan cuu cha nducuiti ra tatun Jesuuchi ra ndiso tiñu ve ñuhun, vati cua ndehera yoso cuhva cua ndoo tiñu can. 7Nahanxaan cahan ra ta ra, ta ni chacuinda raPedro, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Yani xaa, cha chito yo ti nu quichiquivi tava tiñu ra Ndioo chi yuhu, vaticua cati tuhin chi ñivi cuu inga tucu ñivi.Tacan ni chini soho ñi tuhun vaha yosocuhva iyo ra Ndioo, ta chinu tahan ini ñichi ra Jesuu. Tacan ni savaha ra Ndioo.8 Maan ra chito yoso saxini ndihi ñivi chianima ñi, ta sanahan ra chi yo ti cha niquihin cuenda ra chi ñi, vati tachi tahan

Page 190: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 15:9 187 TUTU HECHO 15:29ra chi ra Tati Ndioo chihin ñi. 9 Ña nicati ra Ndioo chihin yo ti ña vaha maanñi, ta maan yo vaha xaan yo. Sanduvahatahan ra animañivi cuu inga tucu ñivi, vatichinu tahan ini ñi chi ra. 10 Vitin na cuasacuinu yo cuhva cuni ra Ndioo. Ña vahacha cua cuhva yo tu ndoho chi ñivi Ndioo,ta cua cati yo ti cua cumi ñi costumbre chani sanahan ra Moisee. Chito yo ti ña cuucundee ini ñivi yo savaha ñi ndihi cha catira Moisee tiempu chahnu, ta chito yo ti ñacuu cundee tahan ini maan yo savaha yochi chi. 11Ñavi cuenda chacan ni nduvahaanima yo. Chito yo ti nduvaha animayo, vati iyo xaan tu manini chi ra chahnuJesuu, ta ta ni cuhva nduvaha anima ingañivi. Tacan cati ra Pedro chi ñi.

12 Tacan cuu, ta taxin ndaa ñi, vaticachin vaha cati tuhun ra Pedro. Tasohotahan ñi cha cati tuhun tahan ra Paulu chira Bernabé, vati chaha tahan ra cuendayoso cuhva ni tindee ra Ndioo chi ra ta ra,vati savaha tahan ra iin cuhva inga cuhvanu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi, ta ndehe ñiyoso cuhva iyo ra Ndioo, ta nduiyo tahanñi suhva. 13 Cha ndihi cati tuhun ra Pauluta ra, ta quechaha cati tuhun tahan raJacobo chi ñi ti:

―Yani xaa, cua tasoho ndo cha cua catiyu. 14 Cha chaha ra Simón Pedro cuendayoso cuhva cha ni nacachi ra Ndioo chiñivi cuu inga tucu ñivi, ta ñivi maan raNdioo cuu tahan ñi. 15 Ini tuhun can nitaa tahan ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu, ta chaha ra ta ra cuendayoso cuhva cua tindee ra Ndioo chi ñivicuu inga tucu ñivi, vati cati racan ta racuenda ra Ndioo ti:16Nucuahanquivi cua quichi ra cuuCristo,vati cua tava tiñu i chi ra.Quivi ni chacoo ra David sacahnu ndicha

ñivi chi yuhu,soco queta quivi saña ndaha ñi chihin yu.Cuhva sacahnu ñi chi yuhu quivi ni chacoo

ra David cua sacahnu ndico ñivi chiyuhu nu cuahan quivi.

17 Chacan cuu cha cua nanducu ñivi cuuinga tucu ñivi chi yuhu,

ta cua cuinu ini ñi chihin yu.18Tacan ni cati ra chahnu, vati nu ni quichi

quivi sacoto ra tuhun can chi yo,cati ra ni cahan cuenda ra Ndioo.

19 ’Chacan cuu cha saxini yu ti ña cuacuhva ca yo tu ndoho chi ñivi tahan yo cuuinga tucu ñivi, ta cha vitin ni quechahachinu ini ñi chi ra Jesuu. 20 Yuhu cati ti

na cua cati tuhun yo chi ñi ti ña cua cachica ñi cha samani ñivi chi ita niñu sacahnuñi. Ña cua coo ca ra rai ndavaha ni chi ñiñahan inga chiyo, ta ni ña cua coo ca ñiñahan ndavaha ni chi ra rai inga chiyo. Ñacua cachi ca ñi cuñu ndihi ri tuhva chachiñi, tu ña chati vaha niñi ri, ta chihi ri.Ña cua coho ca ñi niñi ri. 21 Yuhu cati tina cua cati tuhun yo tacan ni, vati ndihiñuun cati tuhun ra ta ra tuhun cha ni taara Moisee tiempu chahnu, ta quivi sábaduuna una quivi sacuaha ñivi tuhun can veñuhun ñivi judío nda cua nda vitin. Tacanni cua coto ñivi yoso cuhva iyo tahan ñicha cuu ñivi judío nu ni quichi quivi―catira Jacobo chi ñi.

22Tacan cuu, ta saxini ra tatun Jesuu chira ndiso tiñu cuenda ve ñuhun chi ndihiñivi Ndioo can ti cua nacachi ñi chi uvi ratahan ñi, ta cua tava tiñu ñi chi ra na cuacuhun tahan ra chi ra Paulu chi ra Bernabéiti ñuun Antioquía. Chacan cuu cha tachiñi chi ra Juda Barsabaa chi ra Sila, ta randiso tahan tiñu ve ñuhun can cuu ra tara. 23Cua cuiso ra ta ra tutu cua tachi ñi, tatehen ni taa ñi tutu chi ñivi cuu inga tucuñivi iyo ñuun Antioquía chi ñuhun Siriachi ñuhun Cilicia:

“Ndiuhu ra tatun Jesuu cuu ndi chi randiso tiñu ve ñuhun chi ndihi ñivi Ndiooiyo ihya, ta tachi ndi iin tuhun na cumichihin ndo, yani xaa. 24Cha ni queta tuhunnuun ndi ti cha quee iti ñivi tahan yoihya, ta chahan ñi tican, ta sandusaca ñisuhva cuenda costumbre chahnu, ta vitinsaxini xaan ndo. Ña ni tachi ndi chi ñican.25 Chacan cuu cha nducuiti ndi, ta saxinindi ti cua nacachi ndi uvi ra yani yo, tacua tachi ndi chi ra nu iyo ndo. Cua cuhuntahan ra chi ra Bernabé chi ra Paulu, ta raicuni mani xaan ndi cuu racan ta ra. 26 Chachahan ra ta ra nu ni cuni cahni ñivi chi ra,vati satiñu ra cuenda ra chahnu Jesucristo.27Chacan cuu cha tava tiñu ndi chi ra Judachi ra Sila, vati cua cati cachin ra ta randihi tuhun cha taa ndi chihin ndo ihyanu tutu ya. 28 Cha tindee ra Tati Ndioo chindi. Chacan cuu cha saxini ndi ti cua catindi ti ña cuaha xaan ni tuhun cua cucumindo, soco nini xaan cha cua cucumi ndocha taa ndi chi ndo ihya nu tutu ya. 29Ñacua cachi ca ndo cha samani ñivi chi itaniñu sacahnu ñi. Ña cua cachi ca ndo cuñundihi ri tuhva chachi ndo, tu ña chati vahaniñi ri. Ña cua coho ca ndo niñi ri. Ña cuacoo ca ndo ndavaha ni chi ñi ñahan inga

Page 191: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 15:30 188 TUTU HECHO 16:11chiyo, ta tacan ni ndioho ñi ñahan, ña cuacoo ca ndo ndavaha ni chi ra rai inga chiyo.Tu cua cucumi vaha ndo chi ndo cuhva catindi, cua ndoo vaha ndo. Na cua coo vahando chi ra chahnu.” Tacan ni taa ra ta ratutu chi ñi quivi cha ni nducuiti ra ta ra itiñuun Jerusalén.

30 Tacan cuu, ta ndiso tiñu ra Paulu tara, ta quee ra cuahan ra iti ñuun Antioquíacan. Queta ra ta ra tican, ta cana ra ta rachi ndihi ñivi Ndioo, ta chaha ra tutu canchi ñi. 31 Sacuaha ñi chi chi, ta cusii ini ñi,vati chaha chi tu ndee ini chi ñi. 32 Tacancuu, ta quechaha cati tuhun ra Juda chi raSila chi ñi, vati ra cahan cuenda ra Ndioocuu ra. Chaha tahan ra ta ra tu ndee ini chiñi, ta tindee ra chi ñi, ta vaha xaan ndoondico ñi. 33 Ndunahan ra Juda chi ra Sila,ta queta quivi tachi ndico ñivi Ndioo canchi ra ta ra, vati cua cuhun ndico ra nuiyo ñivi tava tiñu chi ra, ta cati ñi chi rata ra ti na cua cuhun vii ra ta ra, cati ñi,34 soco saxini ra Sila ti cua ndoo nuun rasuhva ca. 35Ndunahan tahan ra Paulu chira BernabéñuunAntioquía can, ta sacuahara ta ra chi ñivi can, ta cati tuhun ra tuhunNdioo. Tacan ni cati tuhun tahan tuvi ra tara.

Ni quee iti tucu ra Paulu tiñu Ndioo36 Tacan cuu, ta queta quivi quechaha

cati ra Paulu chi ra Bernabé ti:―Na coho, ta cua cuhun ndico yo ndihi

ñuun nu ni cati tuhun yo tuhun ra chahnu.Cua ndehe yo ñaan caa iyo ñivi tahan yo―cati ra.

37Cuni ra Bernabé ti cua cuhun tahan raJuaan Macu, 38 soco ña cuni ra Paulu, vaticha ni saña ra Macu can chi ra iti ñuhunPanfilia, ta ña chahan ca ra chi ra, ta ni ñasatiñu tahan ra chi ra tican. 39 Ña cundeenduinuun ra Bernabé chi ra Paulu. Chacancuu cha saña tahan ra ta ra. Tacan cuu,ta quihin ra Bernabé chi ra Macu can, taquihin ra ta ra tundoo, ta cuahan ndico raiti ñuhun Chipre. 40 Tacan cuu, ta quihinra Paulu chi ra Sila. Cahan ndahvi ñiviNdioo can chi ra Ndioo ti na cua savahatucu ra Ndioo tu manini chi ra Paulu ta ra,ta na cua tindee tucu ra chi ra ta ra. Tacancuu, ta quee ra cuahan ra. 41 Yaha ra itiñuhun Siria, ta yaha ra iti ñuhun Cilicia, tachaha ra tu ndee ini chi ndihi ñivi Ndiooiyo tican.

16Quee iti uvi ra chi ra Paulu

1 Tacan cuu, ta queta ndico ra Paulu chira Sila ñuun Derbe, ta yaha ndico tahan rañuun Listra. Tican ni tahan ra ta ra chiiin ra nani Timoteo, ta cha quihvi tahanra cuenda ra Ndioo. Ñahan judío cuu sihira, soco chinu tahan ini ña chi ra Jesuu, tarai griego cuu sutu ra. 2Cati ñivi Ndioo iyoñuun Listra can ti rai vaha cuu ra Timoteocan, ta ta ni cuhva cati tahan ñivi iyo ñuunIconio. 3 Chacan cuu cha cuni ra Paulucha na cua cuhun tahan ra Timoteo chira ta ra, soco quihin xihna ra chi ra, tani chahnda ra ñiin xini xuu ra, coto cuacahan xaan ñivi judío iyo tican, vati chitoñi ti ra griego cuu sutu ra, [ta ña sacahnura costumbre maan ñi]. 4 Tacan cuu, tayaha ra ta ra ñuun ta ñuun. Chaha ra ta racuenda ñaan tuhun ni cati tuhun ra tatunJesuu chi ra ndiso tiñu ve ñuhun ñuunJerusalén cuenda costumbre ñi, vati tacancua cumi ñi cuhva ni taa ra ta ra nu tutucan. 5Chacan cuu cha ni chacoo ca tu ndeeini chi ñivi Ndioo can, vati vaha xaan cachinu ini ñi chi ra Ndioo, ta ndihi ni quivicha cuahan ndutuvi ñi.

Tichi ñumahna ni ndehe ra Paulu chi raiyo ñuhun Macedonia

6 Yaha ra Paulu ta ra ñuhun Frigia, tayaha tahan rañuhunGalacia, vati ña chahara Tati Ndioo cha cua cati tuhun ra tuhunNdioo iti ñuhun Asia. 7 Tacan cuu, taqueta ra ta ra yu ñuhun Misia, vati cuni racuhun ra iti ñuhun Bitinia, soco ña chahandico tucu ra Tati Ndioo cha cua cuhun ratican. 8Chacan cuu cha quihvi ra iti ñuhunMisia, ta queta ra ñuun Troa. 9 Tacan cuu,ta quechaha quixi ra ta ra cha cuaa can,ta ndehe ra Paulu tichi ñumahna ti chainda iin ra ñuhunMacedonia, ta cha cahanndahvi ra chi ra Paulu can, ta cati ra chi rati:

―Na cua quichi ndo iti ñuhun Macedo-nia, ta na cua tindee tahan ndo chihin ndi―cati ra.

10 Tacan ni ndehe ra Paulu ñumahnacan, [ta queta tahan yuhu nu iyo ra Pauluta ra]. Tacan cuu, ta cuni ndi cuhun ndi itiñuhunMacedonia can, vati chito ndi ti chacati ra Ndioo ti cua cuhun ndi, ta cua catituhun ndi tuhun ra chi ñivi iyo ican.

Ni queta ra Paulu ta ra ñuun Filipo11Ñuun Troa can quihin ndi iin tundoo,

ta cuahan cuiti ndi iti ñuhun Samotracia.

Page 192: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 16:12 189 TUTU HECHO 16:31Tuvi inga quivi, ta cuahan ndi iti ñuunNeápoli. 12Quee ndi tichi tundoo tican, tacuahan ndi iti ñuun Filipo. Iin ñuun cahnuxaan cuu chi, ta ñahni inga ca ñuun cahnuca tican, ta ndaca ñahan ra cumi tiñu iyoñuun Roma chi ñivi ñuun can. Cuaha quivindoo nuun ndi ñuun can. 13 Queta iinquivi sábadu, ta quee ndi nda yu ñuun.Cuahan ndi nu nducuiti ñivi judío yu yuta,ta cahan ñi chi ra Ndioo. Queta tahan ndi,ta ni chacunda ndi, ta ndatuhun ndi chi ñiñahan cha iyo cuiti tican. Tuhun Ndioondatuhun ndi. 14 Iyo tahan iin ña naniLidia. Iin ñahan xico sahma vaha sahmayuhva tixinda cuu ña, vati chacan cuu tiñusatiñu maan ña. Ñahan ñuun Tiatira cuuña, ta sacahnu tahan ña chi ra Ndioo cuhvasacahnu ñivi judío. Tasoho vaha tahan ña,ta tindee ra Ndioo chi ña. Chacan cuu chachinu ini ña cha cati tuhun ra Paulu, 15 tacha chanduta ña chi ndihi ñivi ña iyo veheña. Tacan cuu, ta quechaha cati ña chi nditi:

―Coho iti vehi, ta cua ndoo nuun ndosuhva quivi, vati chito ndo ti chinu ndichaini yu chi ra chahnu―cati ña.

Ni sanini xaan ña chi ra Paulu ta ra, tacuahan ra ta ra vehe ña.

16 Inga quivi cha cuahan ndico ndi iti nucahan ñivi judío can chi ra Ndioo, ta tahanndi chi iin ñahan tivaa. Cha tuhva tahanñanatava ña chi ñivi, ta cati ña ñaan cua coochi ñi nu cuahan quivi, vati iyo tati cuihnaanima ña. Tacan ni sacanaan xaan ñaxuhun chi chitoho ña. 17 Quechaha ndicuña chi ra Paulu chi ndihi ndi, vati cuni ñanatava tahan ña chi ndi, ta quechaha canachaa ña chi ndi, ta cati ña ti:

―Rahya satiñu ra cuenda ra Ndioocahnu iyo iti siqui. Cua cati tuhun ra chi yoyoso cuhva cua nduvaha anima yo ―catiña.

18 Tacan ni ndicu xaan ña chi ndi cuahaxaan quivi, ta queta quivi ña cundee ca inira Paulu, ta ndico coo ra iti chata ra nuvachi ña, ta quechaha cati ra chi run taticuihna can ti:

―Yuhu cati ti cua queun tichi anima ña,vati iyo tu ndee ini chi ra Jesucristo ―catira.

Tacan cuu, ta ni quee run anima ña suvini hora can.

19 Tacan cuu, ta ndehe chitoho ña tiña cua cuu ca sacanaan ña xuhun chi ra,vati cha ni quee run tati cuihna ñuhunanima ña. Chacan cuu cha ni tiin ra ta

ra chi ra Paulu chi ra Sila, ta chandaca rachi ra nuyahvi nu iyo cuiti ra cumi tiñu.20 Chandaca ra chitoho ña chi ra nuun rajuee ta ra, ta quechaha cati ra chi ra jueecan ti:

―Sandusaca xaan rahya ta ra ihya ñuunyo, vati ñivi judío cuu ra. 21Cati tuhun ra tina cua sacahnu tahan yo costumbre maanra, ta ña chaha ley yo cha cua sacahnuyo costumbre ra, vati iyo yo cuenda ñuunRoma―cati ra.

22 Tacan ni cati tuhun tahan ndihi ñivinducuiti ican. Tacan cuu, ta quechaha catira juee ta ra chi ra policía ti:

―Cua cahnda ndo coton ra, ta cua canindo chi ra chi yutun ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta cani xaan ra ta ra chi raPaulu chi ra Sila. Tihi ra chi ra ve caa, tacati ra chi ra policía cumi ve caa can ti:

―Cua cumi vahun chi ra ta ra. 24 Tacanni cati ra juee chi ra policía, ta quihin rapolicía can chi ra ta ra, ta tihi ra chi ra tara ve caa iyo nda tichi, ta tihi ra chaha rata ra tichi vitu can.

25 Vasi sava ñuun cuu chi, ta quechahacahan ra Paulu ta ra chi ra Ndioo, ta chitatahan ra yaa Ndioo, ta chini soho ndihira ñuhun tahan ve caa can. 26 Tacan cuu,ta quii xaan ni taan, ta nihin xaan quisininiin ve caa can. Tacan ni, ta quii xaannuna ndihi yu vehe caa can, ta ndachindihi cadena caa chacunuhni chi ra ta ra.27 Chacuhun ini ra cumi yu ve caa can, tandehe ra ti cha nuna yuhu chi. Tacan cuu,ta xita ra cha cuu ta machete ra, vati chacua cahni ra suvi ni chimaan ra, vati saxinira ti cha ni chinu ndihi ra ñuhun ve caacan. 28 Ndehe ra Paulu cha cua savaha ra,ta cana chaa ra chi ra, ta cati ra chi ra ti:

―Ña cahni cun chi maun, vati ni iyondihi ndi ihya ―cati ra.

29 Tacan cuu, ta chica ra policía canñuhun, ta quii xaan chinu ra iti tichi, tachahnu chiti ra iti nuun raPaulu chi ra Sila,ta ni naquisi chi chi ra, vati yuhvi xaan ra.30Tacan ni cuu, ta tava ra policía can chi rata ra iti chata, ta quechaha nducu tuhun rachi ra ti:

―Amigu, ¿ñaan cua savahi, ta cua naancuati yu? ―cati ra.

31 Ta cati ndico ra Paulu ta ra chi ra ti:―Na cua cuinu ini cun chi ra chahnu

Jesucristo, ta cua naan cuati cun. Tacanni cua naan tahan cuati ndihi ñivi cun iyovehun―cati ra ta ra.

Page 193: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 16:32 190 TUTU HECHO 17:1132 Tacan cuu, ta cati tuhun ra Paulu ta

ra tuhun Ndioo chi ra chi ndihi ñivi raiyo vehe ra. 33 Suvi ni hora can cha cuaacan nacata ra policía can nu ni ndoho raPaulu ta ra. Tacan cuu, ta ni chanduta rapolicía can, ta chanduta tahan ndihi ñivira. 34 Tacan cuu, ta quihvi ra ta ra tichivehe ra, ta sacachi ra chi ra ta ra. Cusiiini ra policía can chi ndihi ñivi ra, vati chachinu ini ñi chi ra Jesuu. [Tacan cuu, taquihvi ndico ra Paulu chi ra Sila ve caa.]

35 Tuvi inga quivi, ta tachi ra juee tiñuchi ra policía, ta cati ra chi ra ti:

―Cua saña ndo chi racan ta ra―cati ra.36 Tacan cuu, ta chaha ra policía can

cuenda chi ra Paulu, ta cati ra chi ra ti:―Tachi ra juee tuhun ti cua saña ndi

chihin ndo. Chacan cuu cha cua quee ndo,ta cua cuhun vii ndo ―cati ra.

37 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Rai iyo cuenda ñuun Roma cuu tahan

ndi. Chacan cuu cha ñahni ndatu chi racha cani ra chi ndi nu iyo cuiti ñivi, ta tihira chi ndi ve caa, ta ñahni cha tachi tuni rachi ndi, ta vitin cuni saña xehe ra chi ndi.Ña cua cuu. Cua cati ndico ndo chi ra jueeti cua quichi ra, ta cua sañamaan ra chi ndi―cati ra Paulu.

38 Tacan cuu, ta cati ndico ra policía chira juee canñaan tuhun chani cati ra Paulu.Chini ra ti ra iyo cuenda ñuun Roma cuutahan ra, ta quechaha cuyuhvi ra juee tara. 39 Tacan cuu, ta cuahan ra nu indi raPaulu ta ra ve caa can, ta cahan ndahvi rachi ra. Tava ra juee can chi ra ta ra ve caacan, ta cati ra chi ra ti:

―Na cua cucahnu ini maan ndo. Cuaquee ndo ñuun ndi, ta cua cuhun ndo―cati ra.

40Tacan cuu, ta quee ra ta ra ve caa can,ta cuahan ra iti vehe ña Lidia. Tican cahantahan tucu ra chi ñivi tahan ra iyo cuendara Ndioo, ta chaha ra tu ndee ini chi ñi.Tacan cuu, ta quee ra cuahan ra.

17Cha ndusaca ñivi ñuun Tesalónica

1 Yaha ra Paulu ta ra ñuun Amfípoli, tayaha ra ñuun Apolonia, ta queta ra ñuunTesalónica, ta tican iyo tahan ve ñuhunnu sacahnu ñivi judío. 2 Quihvi ra Paulu,vati tacan ni savaha ra ndihi nu chahanra. Uni quivi sábadu chahan ra, ta sacuahara tutu Ndioo chi ñi. 3 Cati tuhun ra, tasanducachin ra tuhun Ndioo chi ñi, ta catira chi ñi ti:

―Chaha tutu Ndioo cuenda, vati cuandehe ra Cristo tu ndoho, ta cua cuvi ra, tacua natacu ndico ra nu iyo ñivi ndii, catichi. Yuhu cati ti ra Jesuu cuu ra Cristo,[vati ni tava tiñu ra Ndioo chi ra nu quichiquivi, ta cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chitu ndoho] ―cati ra Paulu.

4 Tacan cuu, ta iyo ñivi judío canquechaha chinu ini ñi chi ra Jesuu, tasacuaha ñi chi ra Paulu chi ra Sila. Ticaniyo tahan ñivi griego, ta cha ni quihvi ñicuenda ñivi judío. Chinu tahan ini ñi, tatuvi ñi cuu ñi. Iyo tahan ñi ñahan cahnu,ta chinu tahan ini ñi chi ra Jesuu, ta tuvitahan ñi cuu ñi. 5 Iyo inga ñivi judío, ta ñachinu ini ñi, soco ndusoo cuni ñi. Chacancuu cha quihin ñi uvi uni ra ña sacahnutiñu―ra saxini ndavaha ni. Tacan cuu, taquechaha cana chaa maan ra ta ra, ta quiixaan nataca ñivi ñuun can, ta sandusacaxaan ra chi ñi. Cuahan ñi ta ñi vehe raJasón, ta quihvi ñi, vati nanducu ñi chi raPaulu chi ra Sila, vati cuni ñi cundaca ñichi ra ta ra nu iyo cuiti ndihi ca ñi, 6 socoña nanihin ñi chi ra ta ra. Chacan cuu chaxita queñuhun ñi chi ra Jasón chi inga racha iyo cuenda Ndioo, ta chandaca ñi chira iti nuun ra cumi tiñu, ta nihin xaan catiñi chi ra ti:

―Iyo ra ni quichi ihya ñuun yo, ta san-dusaca ra ndihi nu chahan ra nini cahnunu ñuhun ñuñivi ya. 7 Ra Jasón ya chaquihin cuenda ra chi racan ta ra vehe ra.Ña sacahnu ra ta ra cuhva cati ra César―racumi tiñu cahnu iyo ñuun Roma, vati catira ta ra ti iyo inga rai ndaca ñahan chindihi ñivi ñuñivi. Ra Jesuu cuu ra ―catira chi ra cumi tiñu can.

8 Tacan ni cati ra, ta quechaha saxinixaan ra cumi tiñu chi ñivi can suhva, taquechaha cuvaa xaan ñi. 9Chacan cuu chaquihin ra cumi tiñu can xuhun ra Jasón tara nda cua nda cua cuhun ra Paulu chi raSila, ta saña ndico ra cumi tiñu can chi raJasón ta ra.

Ni queta ra Paulu ta ra ñuun Berea10 Tacan cuu, ta quii xaan sacuhun ñivi

Ndioo can chi ra Paulu ta ra iti ñuun Berea.Cha cuaa cuahan ra ta ra, ta queta ra ta ratican, ta quihvi ra ve ñuhun nu sacahnuñivi judío. 11 Vaha xaan ca ñivi judío iyoñuun Berea can, vati ña savaha ñi cuhvasavaha ñivi judío iyo ñuun Tesalónica.Cuni xaan ñivi ñuun Berea can tasoho ñituhun Ndioo, ta ndihi ni quivi sacuaha

Page 194: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 17:12 191 TUTU HECHO 17:30vaha ñi tutu Ndioo, vati cuni coto ñi andicha cuhva ni cati ra Paulu. 12 Chacancuu cha chinu ini tuvi ñi chi ra Jesuu,ta chinu tahan ini ñivi griego. Tuvi ñivicuu ñi, ta ñivi cahnu cuu ñi. Quihvi ñiñahan, ta quihvi tahan ra rai. 13Tacan cuu,ta queta tuhun can ñuun Tesalónica, taquechaha chini soho ñivi judío can ti catituhun tahan ra Paulu tuhunNdioo iti ñuunBerea. Chacan cuu cha cuahan ñi tican,ta sandusaca xaan ñi chi ñivi ñuun can, taquechaha saxini xaan ñi suhva. 14 Tacanni cuu, ta cati ñivi Ndioo can chi ra Pauluti cua cuhun ra iti yu tañuhun, soco ndoonuun ca ra Sila chi ra Timoteo ñuun Bereacan. 15 Cuahan tahan ra yani yo chi raPaulu, ta ni chandaca ra ta ra chi ra ndañuun Atena. Tacan cuu, ta tachi ndico raPaulu tuhun chi ra yani yo ti cua cati rachi ra Sila chi ra Timoteo ti quii xaan nicua cuhun ra nu iyo ra Paulu. Tacan cuu,ta cuahan ndico ra yani yo iti ñuun Berea.

Cha queta ra Paulu ñuun Atena16 Chatu ra Paulu chi ra Sila chi ra Tim-

oteo ñuun Atena can, ta ndahvi xaan cunianima ra, vati ndehe ra ti cuaha xaan itaniñu iyo ndihi iti tichi ñuun can. 17Chacancuu cha ndatuhun xaan ra chi ndihi ñivi.Ndatuhun ra chi ñivi judío ve ñuhun nusacahnu ñi, ta ndatuhun tahan ra chi ingañivi sacahnu chi ra Ndioo. Ndihi ni quivindatuhun tahan ra chi ñivi iyo nuyahvi.18Tacan cuu, ta quechaha ndatuhun tahanñivi chi ra Paulu. Iyo ñi sacuaha tuhunra Epicureo, ta tacan tahan iyo ñi sacuahatuhun ñivi estoico. Chi ñican ndatuhun raPaulu, ta quechaha cati ñi chi tahan ñi ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cati rahya? Vataxaan cahan ra ―cati ñi.

Ta inga ñi cati ñi chi tahan ñi ti:―Cati tuhun ra ti iyo inga ndioo.Tacan cati ñi, vati cati ra ti iyo iin ra

nani Jesuu, ta cati tuhun tahan ra tuhun tinatacu ndico ñivi ndii. 19 Tacan, ta tiin ñichi ra Paulu, ta ni chandaca ñi chi ra siquiyucu Areópago nu nducuiti ra toho ñuunnu tiso vaha ra ta ra tiñu. Tacan cuu, tacati ñi chi ra ti:

―Cuni ndi coto ndi ñaan tuhun chaacuu cha sacuaha cun chi ñivi, 20 vati tucuxaan cati tuhun maun. Ña ta cuni ndituhun ni cati tuhun cun, ta cuni coto ndiñaan cha cuu chi ―cati ñi.

21 Ndihi ñivi iyo ñuun Atena can―cunixaan ñi cati tuhun ñi iin tuhun chaa, ta

cuni tahan ñi tasoho ñi tuhun chaa, vatiiin cuhva iyo tahanmaan ñi cuu chacan, tañahni ñaan inga cha cuni savaha ñi. Tacanni savaha ñivi ñuun can, ta tacan ni savahatahan ñivi ni quichi inga ñuun.

22Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Paulununducuiti ra ta ra nda siqui yucu Areópagocan, ta quechaha cati ra chi ra ñuun Atenacan ti:

―Ndihi ndioho tata chahnu, yuhundehi ti cha sacahnu xaan ndo ndioo ndochi ndihi cuii anima ndo. 23Nu cha ni chicacui tichi ñuun ndo, ta ndehi ita niñu ndo.Ndehi iin nu cua cuinda ita niñu ndioo,soco ñahni chi inda. Ndaa letra nuun chi,ta cati letra can ti: “Ña nacoto ndi yoo cuundioo ya.” Ndioo can sacahnu ndo, ta ñanacoto ndo chi ra. Vitin cua cati main chindo yoo ra cuu ra.

24 ’Suvi ra cuu ra Ndioo cha ni savahañuhun ñuñivi, ta savaha tahan ra ndihicha iyo nu ñuhun ñuñivi. Maan ra ndacañahan iti siqui andivi, ta ndaca ñahantahan ra ihya nu ñuhun ñuñivi ya, soco ñachini ñuhun ra vehe cha savahañivi nu cuandoo ra cuhva chini ñuhun maan ita niñu.25 Ña chini ñuhun ra cha cua tindee ñivichi ra, vati ñahni cha cumani chi ra. Suvini maan ra cuu ra chaha ndihi cha cha iyo.Chaha ra cha ndito yo, ta chaha ra cha iyotati yo.

26 ’Iin tuhun ñivi ni savaha xihna raNdioo [tiempu chahnu]. Tacan ni cuu,ta cuahan ndutuvi ñivi, ta cati tuhun raNdioo ti cua coo ñi nini cahnu nu ñuhunñuñivi. Cati maan ra ndaa quivi cua cooñivi ñuñivi, ta taa ra cuhva ndaa ñuhuncua coo ñi. 27Chacan cuu cha cua nanducuñi chi ra, saxini ra. Tu tacan ni cuu, vasicua nanihin ñi chi ra, vati ñahni tu ndohocha cua nanihin ñi chi ra. 28Maan ra chahacha iyo ndito yo, ta maan ra chaha chachica cuu yo, ta maan ra chaha cuhva yosocuhva iyomaan yo. Tacanni taa iin ra nditini chacoo ñuun ndo nu ni quichi quivi, vaticati ra ti maan ra Ndioo savaha chihin yo,cati ra. 29 Chacan cuu cha ña vaha saxinindo ti ra Ndioo cuu sava ta cua saxini ñiviñuñivi, ta savaha ñi ita niñu cuhva saxinimaan ñi. Ñavi ita niñu xuhun cuaan cuura Ndioo, ta ni ñavi ita niñu xuhun cuichincuu ra, ta ni ñavi ita niñu yuu ni ndutaquicuu ra. Ñavi. Ña vaha cha saxini ndo titacan ni cuu ra, vati maan ra cuu ra nisavaha chihin yo. 30Nu ni quichi quivi ñachito ñivi ñaan cha ndacu ñi, ta ñahni cha

Page 195: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 17:31 192 TUTU HECHO 18:17

savaha ra Ndioo chi ñi quivi can, soco vitinquivi ya cha ni cati tuhun ra chi ndihi ñiviihya nu ñuhun ñuñivi ya ti na cua sañaihni ñi cuati ndacu ñi. 31 Tacan ni cuni ra,vati cha tiso ra quivi cha cua yaha ñivi itinuun ra, vati cha ni chaha ra tiñu chi ra cuandehe a vaha savaha ñivi a ña vaha savahañi, ta mani cha ndicha cua cati ra. Chasacoto ra Ndioo chi ndihi ñivi ti chacancuu chi, vati chaha ra tu ndee ini chi racan,ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii ―cati raPaulu.

32 Sa chini ra ta ra tuhun cha ni catira Paulu ti natacu ndico ñivi ndii, taquechaha cahan cateni ra, soco inga ra catichi ra Paulu ti:

―Inga tucu chaha cua cuni soho tucundi chihun yoso cuhva natacu ndico ñivindii ―cati ra.

33 Tacan ni cuu, ta quee ra Paulu nu iyocuiti ra ta ra, ta cuahan ra. 34 Iyo ñivi chicañi chi ra Paulu, ta chinu ini ñi chi ra Jesuu.Iin ra nani Dionisio. Ra toho ñuun cuu ra,ta inga ña nani Dámari. Ta ni cuhva chinutahan ini inga ñivi.

18Ni queta ra Paulu ñuun Corinto

1 Tacan cuu, ta quee ra Paulu ñuunAtena, ta cuahan ra iti ñuun Corinto, 2 tatican ni tahan ra chi iin ra judío naniAquila. Ra ñuhun Ponto cuu ra. Quivi cansa quichi ra chi Pricila ñasihi ra iti ñuhunItalia, vati cha ni tava ndaa ra Claudio chindihi ñivi judío ni chacoo ñuun Roma can,ta ra ndaca ñahan ndihi ñuhun Italia cuura Claudio can. Cuahan ra Paulu vehe ñi,3 ta ni ndoo nuun ra chi ñi, vati ini tiñusatiñu ñi. Vehe sahma savaha ñi, ta icaani satiñu ñi, vati tacan ni cua sacanaan ñi,4 soco ndihi quivi sábadu chahan ra Pauluve ñuhun ñivi judío, ta cati tuhun ra chi ñi.Cati tuhun ra chi ñivi judío, ta cati tuhuntahan ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi, vaticuni ra na cua cuinu ini ñi chi ra Jesuu.

5 Tacan cuu, ta quichi tahan ra Sila chira Timoteo iti ñuhun Macedonia. Manituhun Ndioo cati tuhun ra Paulu, tasacuaha ra chi ñivi judío can, ta cati ra chiñi ti:

―Ni vii ndatu ndo chi ra Cristo, socoyu cati ti ra Jesuu cuu ra, [vati cha ni tavatiñu ra Ndioo chi ra nu quichi quivi, ta cuasacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chi tu ndoho]―cati ra.

6 Ta quechaha nduxaan ñivi judío canchi ra Paulu, ta cahan ñi ndavaha ni chi ra.Chacan cuu cha naquisi ra Paulu sahma ra,[vati ña cundee ca ini ra cha cahan ñi,] tacati ra chi ñi ti:

―Cua ndoyo ñuhun ndo, soco cuatimaan ndo cuu chi. Ñavi cuati main cuuchi, vati cha ni cati tuhin chihin ndo cuhvani cati ra Ndioo. Vitin cuahin, ta cua catituhin tuhun Ndioo chi ñivi cuu inga tucuñivi ―cati ra.

7Tacan cuu, ta quee ra ve ñuhun can, tacuahan ra vehe ra nani Justo. Iin chiyo xiinve ñuhun inda vehe ra, ta sacahnu tahanra Justo can chi ra Ndioo. 8 Iyo tahan iinra nani Crispo, ta xini ve ñuhun can cuura. Chinu ini ra chi ra chahnu Jesuu, tachinu tahan ini ndihi ñivi ra. Tacan tuviñivi ñuun Corinto can―tasoho tahan ñituhun Ndioo. Chinu tahan ini ñi chi raJesuu, ta ni chanduta tahanñi. 9Tacan cuu,ta quechaha ndehe ra Paulu ñumahna chacuaa, ta cahan ra chahnu chi ra. Cati ra chira Paulu ti:

―Ña cua cuyuhvi cun, soco cua catituhun cun, ta ña cua coo taxin cun, 10 vaticua cumi main chihun. Yoni cua cuusavaha ndavaha ni chihun, vati tuvi xaanñivi ihya ñuun ya cua cuinu ini chihin yu―cati ra tichi ñumahna can.

11 Tacan cuu, ta ndoo ra Paulu ñuunCorinto can iin cuiya yoso sava, ta sacuahara tuhun Ndioo chi ñi.

12 Ra Galión cuu ra ndaca ñahan ñuhunAcaya quivi can, ta nduinuun ñivi judíochi tahan ñi, ta tiin ñi chi ra Paulu, ta nichandaca ñi chi ra iti nuun ra Galión can,13 ta cati ñi chi ra ti:

―Rahya cati tuhun ti na cua sacahnuñivi chi ra Ndioo, soco ñavi cuhva cati leyyo cuu chacan ―cati ñi.

14 Cha cua cati ndico ra Paulu, taquechaha cati ra Galión chi ñivi judío canti:

―Ndioho yani xaa, ñahni cha savaharahya. Tu savaha ra cuati, tu savaha randavaha ni, cua tasohi cha cahanndo, socoñavi tacan cuu chi. Yu cati ti cua ndehemaan ndo. 15 Cuni ndo cuati chi ra, vatiinga tuhun sacuaha ra. Inga tuhun catituhun ra, ta tucu iyo ley ndo. Ña cua tiinyu tiñu cahan ndo―cati ra.

16 Tacan cuu, ta tava ndaa ra Galión chiñi iti chata. 17 Ndihi ñivi griego can―tiinñi chi ra Sóstene ra cuuxini veñuhun judíocan, ta cani ñi chi ra iti nuun ve tiñu, vati

Page 196: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 18:18 193 TUTU HECHO 19:9cuati cuni ñi chi ñivi judío can, ta ñahnicha saxini ra Galión can.

Ni queta ndico ra Paulu ñuun Antioquía,ta quee iti tucu ra inga chaha

18 Ndunahan xaan ra Paulu ñuun Cor-into can. Tacan cuu, ta saña tahan ra chiñivi Ndioo can, ta quee ra cuahan ra itiñuun Cencrea. Cuahan tahan ra Aquilachi ña Pricila. Queta ñi ñuun Cencreacan, ta ndii ndii sata ra Paulu xini ra, vaticha ni sacuinu ra cuhva ni cati ra chi raNdioo. Quihin ñi tundoo tican, ta cuahanñi iti ñuhun Siria. 19 Queta ñi ñuun Efeso,ta ndoo ra Aquila chi ña Pricila. Cuahanra Paulu ve ñuhun ñivi judío can, ta catituhun ra chi ñi, 20 ta cuni ñi ti cua ndoonuun ca ra suhva ca quivi, soco ña cuni ra.21Cha cua saña tahan ra chi ñi, ta quechahacati ra chi ñi ti:

―Cuahin iti ñuun Jerusalén, vati cuasacahnu tahin vico. Tu cua cuhva raNdioo, cua quichi ndique ―cati ra.

Tacan cuu, ta quee ra Paulu yu ñuunEfeso can, ta quihvi ndico ra tichi tundoo.22 Queta ra ñuun Cesarea, ta cuahan raiti ñuun Jerusalén, ta sacahnu ra chi ñiviNdioo tican. Tacan cuu, ta quee ra cuahanra iti ñuun Antioquía, 23 ta ndunahan rañuun Antioquía can. Tacan cuu, ta queeiti tucu ra iti, ta yaha ndico tucu ra ñuhunGalacia. Cuahan ndico tucu ra ñuhunFrigia. Ñuun ta ñuun cuahan ra, ta chahara tu ndee ini chi ndihi ñivi Ndioo iyotican.

Cati tuhun ra Apolo ñuun Efeso24 Quivi cha yaha ra Paulu ñuhun can

cha queta iin rai judío ñuun Efeso. Apolonani ra, ta ra ñuun Alejandría cuu ra. Viixaan cati tuhun ra, ta vaha xaan chito ratutu Ndioo tutu chahnu. 25 Cha sacuahara yoso cuhva iyo ra chahnu Ndioo, ta catituhun ra chi ndihi cuii anima ra. Sacuahavaha ra cha ni chito ra cuenda ra Jesuu,soco ña chito vaha ra yoso cuhva iyo raJesuu. Chito ni ra yoso cuhva ni cati tuhunra Juaan, ta sacuanduta ra chi ñivi. 26 Ñayuhvi raApolo can, ta quechaha cati tuhunxaan ra ve ñuhun ñivi judío can, ta chinira Aquila chi ña Pricila cha ni cahan ra.Chacan cuu cha ndatuhun ñi chi ra, tandihi cha cumani ra cati cachin ñi chi ra,vati chaha ñi cuenda yoso cuhva iyo raNdioo. 27 Tacan cuu, ta cuni ra Apolocuhun ra iti ñuhun Acaya. Tindee ñiviNdioo can chi ra, ta taa ñi tutu chi tahan

ñi iyo ñuhun Acaya can, ta cati ñi chi ñi tina cua quihin cuenda ñi chi ra Apolo can.Tacan ni taa ñi, ta cuahan ra tican. Tindeexaan ra Apolo chi ñivi iyo ñuhun Acayacan, ta cha chinu ini ñican chi ra Jesuu, vatiiyo xaan tu manini chi ra Ndioo. 28Ndehendihi ñivi can ti vaha xaan cati ndico raApolo chi ñivi judío, vati chaha ra Ndioo tundee ini chi ra. Chacan cuu cha sanahan racuhva cati tutu Ndioo, ta cati ra chi ñi ti:

―Ni vii ndatu ndo chi ra Cristo. Yu catiti ra Jesuu cuu ra, [vati cha ni tava tiñu raNdioo chi ra nu quichi quivi, ta cua sacacura chi ñivi nu iyo ñi chi tu ndoho]―cati ra.

19Ni queta ndico ra Paulu ñuun Efeso

1 Ni iyo ra Apolo ñuun Corinto, ta yahara Paulu iti nu iyo xaan yucu ñuhun Asiacan, ta cuahan ra iti ñuun Efeso. Ticaniyo tahan ra chinu ni ini tuhun cha ni catituhun ra Juaan ra sacuanduta, ta ni tahanra Paulu chi ra, 2 ta quechaha nducu tuhunra chi ra ta ra ti:

―¿Atu quichi ra Tati Ndioo chihin ndoquivi cha ni chinu ini ndo? ―cati ra.

Ta cati ndico ra chi ra Paulu ti:―Ña chito ndi cha iyo ra Tati Ndioo.3Tanducu tuhunndico tucu ra Paulu chi

ra ti:―¿Yoso cuhva ni chanduta ndo?Ta cati ndico ra chi ra Paulu ti:―Chanduta ndi cuhva ni cati tuhun ra

Juaan.4 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Ni sacuanduta ra Juaan chi ñivi, vati

saña ihni ñi cuati savaha ñi. Cati tuhun rachi ñivi ti cua quichi inga rai iti nuun ra, tana cua cuinu ini ñivi chi ra, ta racan cuu raJesucristo. Tacan ni cati ra Juaan ―cati raPaulu.

5Tasoho ra ta ra tuhun cha ni cati tuhunra Paulu, ta ni chanduta ra cuenda rachahnu Jesuu. 6Tacan cuu, ta tiso ra Paulundaha ra chi ra, ta quichi ra Tati Ndioochi ra, ta quechaha cahan ra inga tucutuhun. Siin siin tuhun cahan ra, ta catituhun tahan ra tuhun Ndioo. 7Vasi quetauchi uvi rai cuu ra.

8 Queta uvi yoo chahan ra Paulu veñuhun ñivi judío tican, ta ña yuhvi racahan ra. Sacuaha ra chi ñi, ta cati tuhunxaan ra chi ñi yoso cuhva cua cundacañahan ra Ndioo chi ñivi. 9 Iyo tahan ñivijudío can―ndava xaan anima ñi, ta ñacuni ñi cuinu ini ñi tuhun cati ra Paulu.

Page 197: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 19:10 194 TUTU HECHO 19:29Cati ñi chi ndihi ñi tahan ñi ti ña vaha itira Jesuu. Tacan cuu, ta quee ndaa ra Paulunu iyo ñi ve ñuhun judío can, ta quihintahan ra chi ñivi chinu ini, ta cuahan ra nuiyo sicuela ramaestru nani Tiranno. Ndihini quivi sacuaha ra Paulu chi ñivi sicuelacan, 10 ta queta uvi cuiya cha sacuaha rachi ñi tican. Chacan cuu cha chini sohondihi ñivi iyo ñuhun Asia tuhun ra chahnuJesuu. Chini ñivi judío, ta chini tahan ñivicuu inga tucu ñivi. 11Cahnu xaan cuhva nisavaha ra Paulu tican, vati tindee ra Ndioochi ra, ta ndehe ñivi cha iyo tu ndee ini chira Ndioo. 12 Chacan cuu cha quihin ñiviñaan pañitu ñaan sahma yani chi ra Paulu,ta chandaca ñi chi chi nu iyo ñivi cuhvi, tanduvaha ñi. Chandaca tahan ñi chi chi nuiyo ñivi ñuhun tati cuihna anima, ta queendico run, ta nduvaha tahan ñican.

13 Iyo ñivi judío chica cuu ñi, ta tuhva ñitava ndaa tahan ñi chi run tati cuihna, vatiñatatan cuu ñi. Cuni tava ndaa ñi chi runtati cuihna anima ñivi, ta cahan ñi sivi raJesuu, ta cati ñi chi run ti:

―Cati tuhun ra Paulu yoso cuhva iyora Jesuu. Cuenda ra Jesuu can cati tuhuntahan ndi ti cua queun―cati ñi.

14 Chacan ni savaha sehe ra Esceva racuu sutu chahnu cuenda ñivi judío, ta uchatahan ra cuu ra cuati can. 15 Sivi ra Jesuucati ra ta ra chi run tati cuihna, ta catindico run chi ra ti:

―Nacote chi ra Jesuu, ta nacoto tahinchi ra Paulu, soco ña nacote yoo rai cuumaan ndo, vati ñahni tu ndee ini chihinndo ―cati run.

16 Tacan cuu, ta chata ndihi ra cuati canndava lahndi ra ñuhun tati cuihna animacan, ta tiin ra chi ra, ta cani xaan ra chira. Sanicuehe ra chi ra ta ra, ta ndoo cuitindaha ra ta ra savaha ra. Tacan ni queera ta ra vehe can, ta chinu ra. 17 Tacancuu, ta chito ndihi ñivi iyo ñuun Efeso cancha ni tahan ra ta ra. Chito ñivi judío, tachito tahan ñi griego. Tacan ni quechahacuyuhvi ndihi ñivi suhva, ta quechaha catiñi ti cahnu xaan rai cuu ra chahnu Jesuu.

18 Tuvi xaan ñivi chinu ini chi ra Jesuu.Quichi ñi, ta chaha ñi cuenda ti cahnuxaan ndavaha ni cha ni savaha ñi nu quichiquivi. 19 Cati cachin ñi yoso cuhva chani satasi ñi chi ñivi, ta chandaca ñi tasican tutu tasi ñi, ta ndehe ndihi ñivi tichahmi ñi chi chi. Tava ñi cuenda yosoxuhun cuu ndihi tutu can, ta ndehe ñi tini chacunda chi uvi xico uchi mil xuhun

cuichin ñi. 20 Tacan ni tuvi xaan ca ñivichinu ini tuhun Ndioo, ta chaha xaan ca raNdioo tu ndee ini chi ñi.

21 Tacan cuu, ta saxini ra Paulu chi an-ima ra ti cua yaha ndico ra iti ñuhunMace-donia. Cua yaha ndico ra ñuhun Acaya, tacua cuhun ndico ra iti ñuun Jerusalén, vaticati ra ti:

―Cua cuhun xihne iti ñuun Jerusalén.Tacan cuu, ta nini xaan cua cuhun tahin itiñuun Roma―cati ra.

22 Tachi ra Paulu chi ra Timoteo chira Erasto iti ñuhun Macedonia, vati cuatindee tahan ra ta ra chi ñivi can. Tacancuu, ta ni vii ndoo nuun ca ra Paulu ñuhunAsia can.

Cha ndusaca ñivi ñuun Efeso23Quivi can cuaha xaan cha ni ndusaca,

vati tuvi xaan ñivi chinu ini chi ra Jesuu.24 Iyo iin ra nani Demetrio. Xuhun cuichinsatiñu ra, ta savaha ra naan xuhun cuichincha ndiso ita niñu ve ñuhun ña Diana. Iyora satiñu chi raDemetrio, ta sacanaanvahara ta ra, vati cuaha xaan tiñu iyo. 25 Nisanducuiti ra Demetrio chi ra chi ndihi catahan ra savaha naan, ta quechaha cati rachi ra ta ra ti:

―Amigu xaa, chito yo ti sacanaan vahaxaan yo cha satiñu yo tiñu ya, 26 ta chachini soho yo ti cha cati tuhun ra Paulu tiñavi ndioo ndicha cuu ita niñu savaha yo.Chacan cuu cha tasoho ñivi cha cahan ra,ta saña ñi sata ñi chi chi, vati chinu ini ñichi racan. Ñavi mani ñuun Efeso ya chicara, soco cha ni chahan tahan ra niniinñuhun Asia, ta tacan ni cha ndehe tahanndo cha ndacu ra. 27Tu ña cua sata ca ñivinaan savaha yo, ña vaha, soco tu cua sañañivi cha sacahnu ñi chi ve ñuhun ña Diana,ña vaha ca, vati cahnu xaan ndioo cuu ña.Vitin sacahnu ndihi ñivi iyo ñuhun Asia yachi ndihi ñivi ñuñivi chihin ña. Vasi cuaqueta quivi ña cua sacahnu ca ñi chihin ña―cati ra Demetrio.

28 Chini soho ra ta ra tuhun cahanra Demetrio, ta quihin xaan ra tisihi, taquechaha cana chaa ra, ta cati ra ti:

―Cahnu xaan ndioo cuu ña Diana chi-toho yo ñuun Efeso ya ―cati ra.

29 Tacan cuu, ta cuaha xaan cha nindusaca nini cahnu ñuun can, ta tiin ñivican chi ra Gayo chi ra Aristarco ra ni quichiiti ñuhun Macedonia, vati cha chica tahanra ta ra chi ra Paulu. Inuun chinu ndihiñivi iyo ñuun can iti nu nducuiti ñivi nu

Page 198: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 19:30 195 TUTU HECHO 20:11chacoo junta. 30Cuni cuhun tahan ra Paulunu iyo ñi, ta cua cu cahan ra chi ñi, socoña chaha ñivi Ndioo can. 31 Iyo tahan racuu cumi tiñu ñuhun Asia can, ta amigura chi ra Paulu. Tacan ni cati tuhun tahanmaan ra, ta tachi ra tuhun chi ra Paulu,ta cahan ndahvi ra chi ra ti na ña cuacuhun ra nu iyo cuiti ñivi can. 32 Tican nuiyo cuiti ñi iyo ñi cana chaa ñi iin tuhun,ta inga ñi cana chaa ñi inga tuhun, vaticuaha xaan cha ndusaca, ta tuvi xaan ñi ñachito ñi ñaan tiñu nducuiti ñi. 33 Chacancuu cha tindaha ñivi judío chi iin ra tahanñi nani Lejandru iti nuun, vati cua catituhun ra chi ndihi ñivi can, ta xihna cuiicati cachin uvi uni ñivi chi ra Lejandruñaan tiñu nducuiti ñi, vati ña chito tahanra. Tacan cuu, ta savaha ra Lejandru iinseña chi ndaha ra ti na cua cutaxin ñi, vaticuni ra cati ra ti ñahni cuati ndacu ñivijudío can, soco inga ñivi cuu ñi sandusaca.34 Tacan cuu, ta ndehe ñi ti ra judío cuura. Chacan cuu cha quechaha cana chaandico ndihi ñi, vati tisihi cuni ñi, ta quetauvi hora cana chaa ñi. Cati ndico tucu ñiti:

―Cahnu xaan ndioo cuu ña Diana chi-toho yo ñuun Efeso ya. Tacan ni cana chaaxaan ñi.

35Tacan cuu, ta cundee sacutaxin ra sec-retario ñuun Efeso can chi ñi, ta quechahacati ra chi ñi ti:

―Ndihi ndioho yani xaa, chito ndihiñivi ñuñivi ti cumi vaha ndihi yo ve ñuhunña Diana, vati ndioo cahnu cuu ña. Chitotahan ñi ti cumi vaha yo ita niñu ña chani quehni iti siqui, 36 ta yoni cua cati tiña ndicha. Cua cutaxin ndo, ta ña cuandutondo ca ndo. 37 Ni chandaca ndo chira Gayo chi ra Aristarco ihya, ta ñahni chasuhu ra ve ñuhun ña Diana ña ndioo yo, tani ñahni ndavaha ni cha cahan ra chimaanña. 38 Chacan cuu cha cati yu ti tu cuaticuni ra Demetrio chi ra satiñu chi ra, cuacuu tiso ra cuati nuun ra juee, vati chacantiñu iyo ra, ta cua tiso ra quivi cua yahatiñu nuun ra. 39 Tu inga tiñu cuu chi, nacua nducuiti vaha ndico tucu ndo cuhvacati ley, ta cua cuu coso vaha tiñu. 40Tacancua savaha ndo, vati vitin cua cuu tiso ñivicuati chihin ndo nuun ra cumi tiñu, ta cuacuu cati ñivi ti cuni cani tahan ndo chira cumi tiñu, vati nducuiti ni maan ndotacan ni. Tu cua coto ra cumi tiñu ñacu nindusaca xaan cuni ndo vitin, ña chito ndoñaan cua cati ndico ndo chi ra.

41Tacan ni cati ra secretario can, ta tavara chi ñi na cuhun ñi iti vehe ñi.

20Ni yaha ra Paulu ñuhun Macedonia, ta

cuahan ra iti ñuhun Grecia1Ndihi cana chaa ñivi ñuun Efeso can, ta

sanducuiti ra Paulu chi ñivi Ndioo can, tachaha ra tu ndee ini chi ñi, ta saña tahanra chi ñi. Tacan cuu, ta quee ra cuahanra iti ñuhun Macedonia. 2 Yaha ra ñuhunMacedonia can, ta chaha xaan ra tu ndeeini chi ñivi Ndioo ican. Tacan cuu, ta quetara ñuhun Grecia. 3 Uvi yoo ndoo nuun ratican, ta queta quivi cha cua quihin tucura tundoo, ta cua cuhun ndico tucu ra itiñuhun Siria. Tacan cuu, ta quechaha chitora cha saxini ñivi judío vati cua cahni ñi chira. Chacan cuu cha saxini ra ti cua cuhunndico ra iti ñuhun Macedonia. 4 Queera Paulu cuahan ra, ta cuahan tahan raSópater ra ñuun Berea, ta cuahan tahanra Aristarco chi ra Segundo, ta ra ñuunTesalónica cuu ra ta ra. Cuahan tahan raGayo ra ñuun Derbe chi ra Timoteo, tacuahan tahan ra Tíquico chi ra Trófimo.Ra ñuhun Asia cuu ra ta ra. 5-6Queta ndihira ta ra ñuun Filipo, soco ndoo nuun raPaulu chihin yu tican, ta cuahan ndihi cara iti nuun, ta chatu ra ta ra chi ndi ñuunTroa. Yaha vico paan ña ndaa, ta quihinndi tundoo. Uhun quivi chica tundoo can,ta queta ndi ñuun Troa nu cuahan ra ta ra,ta ndunahan ndi ucha quivi.

Queta ndico ra Paulu ñuun Troa7Quivi domingu ni nducuiti ndi chi ñivi

Ndioo can, ta chachi ndi paan Ndioo, tacati tuhun ra Paulu chi ñi. Vasi quetasava ñuun cati tuhun ra, vati cua tuvi ingaquivi, ta cuni cuhun ra. 8 Cuaha ñuhunndichin iyo nu nducuiti ndi vehe iyo ndasiqui can, 9 ta iyo tahan iin ra tivaa. Nanira Eutico, ta ndaa ra yu ventana. Quechahaquixi ra, ta ni vii cati tuhun ra Paulu suhvaca. Tacan ni quixi xaan ra tivaa can, taquehni ra iti chata. Uni toto vehe nu niquehni ra, ta cha ni chihi ra. 10 Tacan cuu,ta nuun ra Paulu iti nu quehni ra tivaacan, ta ni chahnu chiti ra nu ni caa ra, tachacusucu ndaha ra chi ra. Tacan cuu, taquechaha cati ra Paulu chi ñi ti:

―Na ña cua sacuihya ini ndo, vati ñachihi ra ―cati ra.

11Tacan cuu, ta ndaa ndico ra Paulu ndavehe iyo nda siqui can, ta chachi ra chi ñi,

Page 199: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 20:12 196 TUTU HECHO 20:37-38

ta nahan xaan ndatuhun ra chi ñi. Tuviinga quivi, ta quee ra cuahan ra. 12Cha iyondito ra tivaa can, ta cuahan ra iti vehe ra.Chacan cuu cha cusii ini ñi.

Quee ra ta ra ñuun Troa, ta cuahan rañuun Mileto

13 Tacan ni cuu, ta cuahan maan ndi itinuun. Quihvi ndi tichi tundoo, ta tacanni cuahan ndi iti ñuun Asón. Tican chatundi chi ra Paulu. Tacan ni cuni ra, vati cuacuhun ra nu ñuhun nda ndacan. 14 Tacancuu, ta ni tahanndi chi ra Paulu ñuunAsóncan, ta quihvi tahan ra tichi tundoo can,ta quee ndi cuahan ndi iti ñuun Mitilene.15 Quee ndi suvi ni chi tundoo tican, tainga quivi yaha ndi ñuun Quío. Inga ndicoquivi, ta queta ndi ñuun Samo, ta ndoonuun ndi ñuun Trogilio. Inga ndico tucuquivi, ta cuahan ndi ñuun Mileto. 16 Ñayaha ndi ñuun Efeso, vati ña cuni ra Paulundunahan ra ñuhun Asia can. Tacan nisavaha ra, vati numi ra suhva. Tu cua cuu,cuni ra sacahnu tahan ra vico Pentecosteeiti ñuun Jerusalén.

Cati tuhun ra Paulu chi ra ndiso tiñu veñuhun ñuun Efeso

17 Nda ñuun Mileto can tachi ra Paulutuhun chi ra ndiso tiñu ve ñuhun ñuunEfeso can ti cua cuhun ra nu iyo ra Paulu.18 Tacan cuu, ta queta ra ta ra nu iyo raPaulu, ta quechaha cati ra Paulu chi ra tara ti:

―Yani xaa, chito maan ndo yoso cuhvani chacoi chihin ndo quivi cha ni quetaxihne ñuhun Asia ya. 19 Satiñu xain tiñura chahnu, ta ñahni cha ndurai yu. Cuihyaxaan cuni anime ndehi cha ndacu ñivi, tandehe xain tu ndoho, ta cuaha xaan chacuni savaha ñivi judío chihin yu. 20 Chitondo ti ña yuhvi yu cati tuhin ndihi tuhuncha cua coo vaha ndo. Sacuahi chi ndonuun nducuiti ndo, ta sacuaha tahin chindo nda vehe ndo. 21 Cati tuhin chi ñivijudío, ta cati tuhun tahin chi ñivi cuuinga tucu ñivi. Cati tuhin ti na cua sañaihni ñi cuati ndacu ñi, ta na cua cuinuini ñi chi ra chahnu Jesucristo. 22 Vitincuahin iti ñuun Jerusalén, vati tacanni catira Tati Ndioo. Ña chite ñaan cua tahintican, 23 soco ndihi ñuun nu yahi cha catira Tati Ndioo chihin yu ti cuaha xaan tundoho cua ndehi, ta cua cunda xain ve caa.24 Ñahni cha tichahi. Vasi cua cahni ñivichihin yu, soco ñahni cha saxini yu, vaticuni xain sandihi yu tiñu chaha ra chahnu

Jesuu chihin yu, ta tacan ni cua cusii iniyu. Cuni xain cati tuhin tuhun vaha yosocuhva iyo xaan tu manini chi ra Ndioo.

25 ’Ndihi nu iyo maan ndo chahan xainnu quichi quivi, ta cati tuhin yoso cuhvacua cundaca ñahan ra Ndioo. Vitin chiteti ña cua ndehe ca ndo chihin yu ihya nuñuhun ñuñivi ya. 26 Chacan cuu cha chahicuenda chi ndo vitin ti ñahni cuati yu,tu ña cuni ñivi cuinu ini ñi chi ra Jesuu.27 Tacan ni cati yu, vati cati cachin yundihi cha cuni ra Ndioo na cua savaha ndo.28 Na cua cumi ndo suvi ni chi maan ndo,ta na cua cumi tahan ndo chi tahan ndocuenda ra Cristo, vati cha chaha ra TatiNdioo tiñu chi ndo. Sanduvaha ra chahnuanimandihi yo cuuñivi ra, vati cha ni chatiniñi ra, ta chihi ra. 29Chite ti iyo ñivi xaanini chihin ndo. Cua cuhin, ta cua quichimaanñi nu iyondo, ta ña cua cuni ca ñi chachinu ini ndo chi ra Jesuu. 30Cua sandahyuñahan suvi ni ñivi tahan ndo chihin ndo,vati cua cu cuni ñi na cua cu ndicu ndo chimaan ñi. 31 Chacan cuu cha cati yu ti nacua saha vaha ndo cuenda. Cua cuñuhunini ndo ti queta uni cuiya cha chahi chachini tuni chi iin iin ndo. Nduvi ta niñusacuahi chihin ndo, ta ña sañe, ta chacutahin cuenda ndo iti nuun ra Ndioo.

32 ’Yani xaa, vitin yuhu cati ti na cuacoo vii ndo chi ra Ndioo. Tuhun ra cati tiiyo xaan tu manini chi ra. Tu cua sacuahando tuhun ra, cua cuhva ra tu ndee inichihin ndo, ta cua cuu tahan ndo ñivi ra.Cua coo ii tahan ndo cuhva iyo ii ndihiñivi ra. 33 Ña quihin yu xuhun ndo, ta niña quihin yu sahma ndo. 34 Chito vahando ti satiñu tahin chi ndahi, ta tacan ninihin yu cha chini ñuhin, ta nihin tahincha chini ñuhun ndihi ra quichi chi yuhu.35 Tacan ni sanahin chi ndo ti nini xaancua satiñu yo, ta tacan ni cua tindee yo chiñivi ndahvi. Cua cuñuhun ini ndo tuhunnicati ra chahnu Jesuu, vati cati ra ti tu cuatindee ñivi chi maan yo, cua cusii ini yo,soco tu cua tindee maan yo chi ñivi, cuacusii ini xaan ca yo, cati ra Jesuu ―cati raPaulu chi ra ta ra.

36 Nu ni ndihi cati tuhun ra Paulu chira, ta ni chahnu chiti ra chi ra ta ra, taquechaha cahan ra ta ra chi ra Ndioo,37-38 ta chacu xaan ra ta ra. Tacan cuu,ta chacunumi ndaa ra ta ra chi ra Paulu.Ndahvi xaan cuni anima ra ta ra, vati chacati ra Paulu ti ña cua ndehe ca ra ta ra chi

Page 200: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 21:1 197 TUTU HECHO 21:23ra, ta chandaca ra ta ra chi ra nu iyo tundoocan, ta saña tahan ra ta ra.

21Cuahan ndico ra Paulu iti ñuun Jerusalén

1 Tacan ni quee ndi nu iyo ra yani yo,ta cuahan ndi. Cuiti vaha cuahan ndi itiñuhun Coo, ta inga quivi queta ndi ñuhunRoda. Quee ndi tican, ta cuahan ndi itiñuun Pátara. 2 Tican nanihin ndi ingatundoo, ta cuahan chi iti ñuhun Fenicia.Chacan cuu cha quihvi tahan ndi tichitundoo can, ta cuahan ndi. 3 Tacan cuu, tandehe ndi ñuhun Chipre. Chiyo satin ndinacoo ndi chi chi, ta cuahan ndi iti ñuhunSiria. Tacan cuu, ta queta ndi ñuun Tiro,vati cua quee carga ñuun can. 4Tacan cuu,ta nanducu ndi chi ñivi Ndioo iyo ñuuncan, ta ndoo nuun ndi chi ñi ucha quivi,ta quechaha cati ñi chi ra Paulu ti ña cuacuhun ra iti ñuun Jerusalén. Tacan cati ñi,vati tuhun can cati ra Tati Ndioo chi ñi.5 Cha queta quivi cua cuhun tucu ndi, tani chandaca ra yani yo chi ndi, ta cuahantahan ndihi ñasihi ra chi sehe cuati ra ndayu ñuun. Tacan cuu, ta chahnu chiti ndi itiyu tañuhun can, ta cahan ndi chi ra Ndioo.6 Tacan cuu, ta saña tahan ndi chi ñi, taquihvi ndicomaan ndi tichi tundoo can, tacuahan ñi iti vehe ñi.

7 Tacan ni quee ndi ñuun Tiro can, taqueta ndi ñuun Tolemaida, ta sacahnutahan ndi chi ñivi Ndioo ican. Iin quivi nindoo ndi chi ñi. 8 Tuvi inga quivi, ta queendi cuahan ndi chi chaha ndi, ta queta ndiñuun Cesarea, ta cuahan ndi vehe ra Felipera cati tuhun. Suvi ra cuu ra ni nacachiñivi Ndioo ñuun Jerusalén, vati nu quichiquivi nacachi ñivi ucha ra cua tindee chi ratatun Jesuu. Chi maan ra Felipe can ndoonuun ndi. 9 Cumi tahan sehe sihi ra iyo, taña ta tandaha ñi, ta cahan tahan ñi tuhuncuenda ra Ndioo. 10 Tican ndunahan ndisuhva quivi, ta iti ñuhun Judea quichi iinra cahan cuenda ra Ndioo. Ra Agabo cuura. 11Quichi ra nu iyo ndi, ta quihin ra ñiintichi ra Paulu, ta chuhni ra chaha maan rachi ndaha maan ra chi chi. Tacan cuu, taquechaha cati ra Agabo chi ra Paulu ti:

―Cha cati ra Tati Ndioo ti ta nicuhva cua cuhni ñivi judío chihun ñuunJerusalén, ta cua sayaha ñi chihun chi ñivicuu inga tucuñivi. Tacan cati ra Tati Ndioo―cati ra.

12Nu ni chini ndi tuhun cahan ra Agabo,ta quechaha cahan ndahvi ndi chi ra Paulu

ti na ña cua cuhun ra iti ñuun Jerusalén,ta tacan ni cati tahan ñivi Ndioo iyo ñuunCesarea can. 13 Tacan cuu, ta cati ndico raPaulu chi ndi ti:

―Na ña cua cuacu ndo, ta na ña cuacuhva ndo tu cuihya ini chi anime. Ndihindoi vaha. Tu cua tiin ñivi chihin yu ñuunJerusalén, cua ndoi vaha, ta ta ni cuhva cuandoi vaha, tu cua cahni ñi chihin yu, ta cuacuvi yu cuenda ra chahnu Jesuu ―cati ra.

14 Ña ni cuu casi ndi nuun ra Paulu.Chacan cuu cha saña ndi, vati cati ndi ti:

―Na cua cuu chi cuhva cuni ra chahnuNdioo ―cati ndi.

15 Tacan cuu, ta tiso vaha ndi ndatiñundi, ta cuahan ndi iti ñuun Jerusalén.16Cuahan tahanuvi uni ra yani yo iyoñuuncan chi ndi. Tican ñuun Jerusalén can iyoiin ra nani Mnasón. Nu quichi quivi quichira iti ñuhun Chipre, ta cha iyo cuiya chachinu tahan ini ra chi ra Jesuu. Vehemaanra Mnasón can ni chandaca ra yani yo chindi, vati cua coo nuun ndi chi ra.

Ndatuhun ra Paulu chi ra Jacobo17 Tacan ni queta ndi ñuun Jerusalén,

ta sii xaan cuni ñivi Ndioo can cha quihincuenda ñi chi ndi. 18 Tuvi inga quivi, tacuahan ndi chi ra Paulu, vati cua cahan rachi ra Jacobo. Tican cha iyo tahan ndihi randiso tiñu ve ñuhun, 19 ta sacahnu ndi chindihi ra, ta quechaha cati tuhun ra Paulundihi cha ni savaha ra Ndioo. Chaha racuenda yoso cuhva cha ni tasoho ñivi cuuinga tucu ñivi tuhun cha ni cati tuhun ra.20 Chini soho ra yani yo cha cati ra Paulu,ta quechaha cati ra ta ra ti cahnu xaan cuura Ndioo. Tacan cuu, ta quechaha cati ra tara chi ra Paulu ti:

―Vaha, yani, soco chito cun ti cha iyotuvi ñivi judío, ta chinu tahan ini ñi chi raJesuu vitin, ta cuni ñi cha cua cumi ñivicuu inga tucu ñivi ndihi costumbre nacoora Moisee. 21 Cha cati maan ñi chi ñiviti maun sacuaha chi ndihi ñivi judío iyoñuun nu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi, tacati cun ti na cua saña ñi ndihi costumbrechaha ra Moisee. Cati ñi ti maun cati chiñi ti na ña cua tahnda ca ñiin xini xuu racuati, ta ni ña cua sacahnu ca ñi costumbrechahnu maan ñi. 22 Chacan cuu cha ñanihin vaha ndi cuhva ñaan cha cua savahayo. Suvi ñivi can cua nducuiti, vati cuacoto ñi ti cha queta cun. 23 Chacan cuucha cua savahun cuhva cati ndi. Iyo cumitahan ra yani yo, ta cua savaha ra iin cha

Page 201: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 21:24 198 TUTU HECHO 21:40cati ra chi ra Ndioo. 24 Cua cuhun tahunchi ra ve ñuhun, ta cua coo ica tahun chira cuenda raNdioo. Cua tiahvi tahunyahviri mbee cha cua samani ndo chi ra Ndioo.Tacan cuu, ta cua sata xini ndo ndii ndiicuhva iyo costumbre, ta tacan ni cua cotondihi ñivi tahan yo cha ña ndicha cuhvacati maan ñivi, vati cua ndehe ñi cha cumivahun costumbre maan ñi. 25 Chito maunñaan cha ni savaha ndi cuenda ñivi Ndioocha cuu inga tucu ñivi. Tachi ndi tutu chiñi, ta cati ndi cuhva saxini maan ndi. Catindi ti ña cua cachi ñi cha samani ñivi chi itaniñu sacahnu ñi, ta ni ña cua cachi ñi cuñundihi ri tuhva chachi ñi, tu ña chati vahaniñi ri, ta ni ña cua coho ñi niñi ri, ta ni ñacua coo ra rai ndavaha ni chi ñi ñahan ingachiyo, ta ni ña cua coo ñi ñahanndavaha nichi ra rai inga chiyo. Tacan ni cati ra ta rachi ra Paulu.

Tiin ñivi chi ra Paulu ve ñuhun26 Tacan cuu, ta quihin ra Paulu chi ra

cua coo ica. Tuvi inga quivi, ta cha cua cooica ra ta ra cuenda ra Ndioo. Chacan nicuahan ra ta ra ve ñuhun, vati cua sacotora Paulu chi ra sutu judío ndaa quivi cuandoo vaha ndico ra ta ra cuenda ra Ndioo,vati cua cati ra ta ra ndaa quivi cua cuhvara cha cua samani ra chi ra Ndioo.

27 Tacan cuu, ta cha cua queta uchaquivi cha ni chacoo ica ra ta ra cuenda raNdioo, ta queta tahan ñivi judío ni quichiiti ñuhun Asia, ta ndehe ñi cha quihvitahan ra Paulu tichi cora soco ndavi veñuhun cahnu can, ta quechaha sandusacañi, ta quechaha saxini ñivi judío can suhva.Tiin ñi chi ra Paulu, 28 ta quechaha canachaa ñi, ta cati ñi chi tahan ñi ti:

―Nahan ndo, yani xaa. Na cua tindeendo chi ndi, vati rahya cuu ra sacuaha chindihi ñivi ñuñivi, ta cati ra ti ña vaha ñivicuu yo. Cati ra ti ñahni yavi ndaa costum-bre sacahnu yo, ta ñahni ndico tucu yavindaa ve ñuhun ya. Cha quichi ndaca ra chiñivi cuu inga tucu ñivi ihya tichi cora socondavi ya. Ña sacahnu ra tichi cora ya, ta iixaan chi ―cati ñi.

29 Tacan cati ñi, vati cha ndehe ñi tichahan ra Trófimo ra ñuun Efeso chi raPaulu tichi ñuun, ta saxini ñi ti chandacara Paulu chi ra tichi cora soco ndavi, tainga tucu ñivi cuu ra.

30 Tacan cuu, ta quechaha ndusaca ñiviñuun can, ta chinu ndihi ñivi iti ve ñuhun.Tindaha ihni ñi chi ra Paulu, ta xita

queñuhun ñi chi ra chata cora soco ndavican, ta quii xaan chasi ñi yuhu chi. 31 Cunicahni ñi chi ra, ta cha queta tuhun nuunra sandaru chahnu cuu xini chi ra san-daru can ti cha ni ndusaca niniin ñuunJerusalén can. 32Chacan cuu cha quii xaanquihin ra sandaru chahnu chi ra capitánchi ra sandaru, ta quee ra chinu ra nunducuiti ñivi. Tacan cuu, ta quechahandehe ñivi can ti cha vachi ra sandaru chira cuu xini ra, ta saña ñi cha cani ñi chira Paulu. 33 Tacan cuu, ta tuhva ra chahnucan nu inda ra Paulu, ta cati ra ti cua tiin rasandaru chi ra, ta cua cuhni ra uvi cadenacaa chi ra. Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra chahnu can chi ra Paulu yoo raicuu ra, ta nducu tuhun tahan ra chahnucan chi ra ñaan cuati savaha ra. 34 Tacancuu, ta cana chaa ndico tucu ñivi can, tacahanñi iin tuhun inga tuhun. Ña cuu cotora sandaru chahnu iin cha ndicha ndicha,vati cuvaa xaan ñi. Chacan cuu cha catira ti cua cundaca ra sandaru chi ra Pauluiti ve cuarte nu iyo ra ta ra. 35 Queta ra tara cuayu nu cua quihvi ra ta ra, ta canihinra sandaru chi ra Paulu, ta quechaha chisora ta ra chi ra, vati nihin xaan tindahaihni tahan ñivi can, vati tuvi ñi cuu ñi.36 Chacan cuu cha ndicu ndihi ñi chi ra, tacana chaa ñi, ta cati ñi ti:

―Na cua cuvi ra ―cati ñi.Tuhun ni cati ndico ra Paulu chi ñivi

37 Cha cua quihvi ra ta ra tichi vehecuarte can, ta quechaha cati ra Paulu chira cuu xini chi ra sandaru can ti:

―Na cua cucahnu ini maun, vati na cuacahin chihun―cati ra.

Ta cati ndico ra sandaru chahnu can chira ti:

―Cha cuu cahan maun tuhun griego.38 Yuhu saxini ti yoho cuu iin ra ñuhunEgipto, ta cuni cani tahun chi ra gobiernonu quichi quivi, ta ni chacundaca cun chicumimil rai tichi cuhu tican, ta chahni ndochi ñivi ―cati ra.

39 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Ñavi racan cui. Yuhu ra judío cui. Ra

ñuun Tarso cha iyo cuenda ñuhun Ciliciacui, ta cahnu xaan suhva ñuun can cuhvachito cun. Na cua cucahnu ini maun, ta nacua cuhva cun ndatu ti cuni cahin chi ñiviya ―cati ra.

40 Tacan cuu, ta chaha ra sandaruchahnu can ndatu, ta ni chacuinda raPaulu nu cuayu can, ta savaha ra iin seña

Page 202: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 22:1 199 TUTU HECHO 22:21chi ndaha ra. Tacan cuu, ta ni cutaxinñi, taquechaha cahan ra chi ñi. Cahan ra tuhunhebreo tuhun cahanmaan ñi, ta cati ra chiñi ti:

221 ―Ndioho tata chahnu, ndioho yani

xaa, na cua tasoho ndo tuhun cua catituhin chihin ndo vitin, vati ñahni cuati nisavahi ―cati ra.

2Chini soho ñi ti tuhun hebreo cahan ra[cuhva ni cahan maan ñi], ta ni quechahandoo taxin ca ñi. Tacan cuu, ta quechahacati ndico ra Paulu chi ñi ti:

3 ―Yuhu ra judío cui. Cacu yu ñuunTarso cha iyo cuenda ñuhun Cilicia, socoihya ñuun ya vachi cuahnu yu, ta sacuahichi ra chahnu Gamaliel. Vaha xaan sana-han maan ra chihin yu yoso cuhva iyo leychahnu ni chaha ra Moisee cha sacahnuñivi yo tiempu chahnu, ta ica xaan chisuhva. Ndihi quivi saxini yu ti ndacu xaincuhva cuni ra Ndioo, ta ta ni cuhva saxinindihi maan ndo vitin. 4Nu ni quichi quivicani tahan xain chi ñivi chica cuenda raJesuu, ta cuni tahin cha cua cuvi ñi. Tiinyu chi ñi, ta ni chandaque chi ñi ve caa.Tacan ni savahi chi ra rai, ta savaha tahinchi chi chi ñi ñahan. 5 Cua cuu cuhva rasutu chahnu chi ndihi ra chanihin cuendachi ndo, vati maan ra chaha tutu chihinyu, ta ni chandaque chi chi chi ñivi judíotahan yo iyo ñuun Damasco. Chacan cuucha cuahin tican, vati cua tiin yu chi ñivira Jesuu iyo tican, ta cua quichi ndaque chiñi ihya, ta cua cutuni ñi.

Chaha ra Paulu cuenda yoso cuhva ninanihin ra chi ra Ndioo

(Hch. 9.1‑19; 26.12‑18)6 [Ni vii cahan ra Paulu chi ñi:]’Ni vii cuahan ndi iti ñuun Damasco.

Cha cua queta ndi ñuun can, ta maan horacuu chi, ta quii xaan tuun iin ñuhun nuin.Iti siqui tuun chi, ta ndichin xaan chi cuu.7Quehni yu nu ñuhun, ta chini yu ti cahaniin ndusu chihin yu. Maan ra Jesuu cuura, ta quechaha cati ra chihin yu ti: “YohoSaulu, ña vaha cha cani tahan xaun chihinyu,” cati ra, 8 ta nducu tuhun yu chihin rati: “¿Yoo cahan chihin yu, ta tata?” catiyu, ta cati ndico ra chihin yu ti: “Yuhu raJesuu ra ñuun Nazaret cui. Chi yuhu canitahan xaun,” cati ra Jesuu. 9 Tacan cuu, taquechaha cuyuhvi ra chica chihin yu, vatini ndehe tahan ra cha tuun ñuhun, socoña ni chini ra ñaan cha cahan ndusu can

chihin yu, 10 ta nducu tuhun ndique chi raJesuu ti: “¿Ñaan cua cuu cun chihin yu,ta tata?” cati yu, ta cati ndico ra chahnuchihin yu ti: “Cuinda, ta cuahan tichi ñuunDamasco ya. Tican cua cati ñivi chihunndihi cha cua savahun,” cati ra. 11 Ñandichin cuii ni ca ndehi, vati ndichin xaantuun ñuhun can nuin. Chacan cuu cha tiinra amigu i ndahi, ta ni chandaca ra chihinyu. Tacan ni quihvi yu tichi ñuun can.

12 ’Tican iyo iin ra nani Ananía, ta sac-ahnu tahan ra chi ra Ndioo cuhva catiley chaha ra Moisee. Ndihi ñivi judíoiyo tican cati ti rai vaha ndicha cuu ra.13Tacan, ta chahan ra Ananía nu ni chacoi,ta quechaha cati ra chihin yu ti na cuandundichin ndico ndehi, cati ra. Tacancuu, ta suvi ni hora can ndundichin ndicondehi. Tacan ni ndehi nuun ra Ananíacan, 14 ta cati ndico ra chihin yu ti: “Itichata tiempu chahnu sacahnu ñivi yo chira Ndioo, ta ini ra Ndioo can cha ni nacachira chihun. Chacan cuu cha cua coto cunyoso cuhva cuni ra Ndioo cha cua savahun.Cha ni ndehun chi ra Jesuu ra iyo cuitivaha, ta ni chini sohun tuhun cha cati rachihun. 15 Chacan cuu cha cua cati tuhuncun chi ndihi ñivi ñuñivi yoso cuhva iyo ra.Cua cati tuhun cun ndihi cha ni ndehun,ta cua cati tuhun tahun ndihi cha ni chinisohun. 16Ña cua cuatu con. Na cua cuindacun, ta na cua cuanduta cun, ta na cuacahan ndahvi cun chi ra Jesuu, ta cua naancuati ni savaha cun,” cati ra Ananía canchihin yu.

Chaha ra Paulu cuenda yoso cuhva cha-han ra nu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi

17 [Ni vii cahan ra Paulu chi ñi:]’Tacan cuu, ta cha queta ndique ihya

ñuun Jerusalén ya, ta cahin chi ra Ndioove ñuhun ya. 18 Tacan cuu, ta quechahandehi chi ra chahnu tichi ñumahna, taquechaha cati ra chihin yu ti cua sanumiyu, ta quii xaan cua quei ñuun ya, vati ñacua cuinu ini ñivi can cha cua cati tuhincuenda ra, cati ra, 19 ta cati ndique chi rati chito ñi ti cha chahin ndihi ve ñuhun nusacahnu ñivi judío, ta tai chi ñivi chinu inichihin ra ve caa, ta cani yu chi ñi. 20 Chitotahan ñi ti ni chihi ra Esteban ra ni catituhun tuhun ra, ta cha ni ndehe tahin nuchihi ra, ta chaha tahin tu ndee ini chi rachahni chi ra. Yuhu cuu ra ni cumi sahmachacundichin ra ta ra, ta chahni ra chi ra,cati yu chi ra, 21 ta cati ndico ra chihin yu

Page 203: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 22:22 200 TUTU HECHO 23:8ti cua cuhin, vati cua tava tiñu ra chihinyu nu cani, ta cua cuhun yu nu iyo ñivicuu inga tucu ñivi. Tacan ni cati ra chahnuchihin yu ―cati ra Paulu chi ndihi ñivican.

Cuhva ni cumi ra sandaru chahnu chi raPaulu

22 Tasoho ñivi can tuhun cahan xihnara Paulu, soco hora ni quechaha cahanra tuhun cuenda inga tucu ñivi, ta ñacuni tasoho ca ñi chi ra. Chacan cuu chaquechaha cana chaa ñi, ta cati ñi ti:

―Na cua cuvi ra, vati ña vaha ndehe ndichi ra ―cati ñi.

23 Ni cana chaa ñi, ta satati ñi sahmañi, ta cani ñi ñuhun iti siqui, [vati quihinxaan ñi tisihi]. 24 Tacan cuu, ta cati tuhunra sandaru chahnu can ti cua cundaca rasandaru ta ra chi ra Paulu tichi vehe cuartecan, ta cua sanahma ra ta ra chi ra. Chacancuu cha cua cani ra ta ra chi ra chi yohoñiin, vati cuni coto ra ñacu cana chaa xaanñivi can. Cuni coto ra ñaan cuati cuni ñivican chi ra Paulu. 25Chuhni ra sandaru canchi ra chi ñiin, ta quechaha cati ra Pauluchi iin ra capitán iyo yatin can ti:

―Ña chaha ley yo cha cua cani ndo chi-hin yu, vati iyo tahin cuenda ñuun Roma,ta ñahni cha ni cutuni yu ―cati ra.

26 Chini ra capitán tuhun cha ni cahanra Paulu, ta cuahan ra nu iyo ra sandaruchahnu, ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Cua saha vahun cuenda, vati racan iyotahan ra cuenda ñuun Roma―cati ra.

27 Tacan cuu, ta cuahan ra sandaruchahnu can nu iyo ra Paulu, ta quechahacati ra chi ra ti:

―Cua cati ndichon. ¿Atu ndicha cha iyocun cuenda ñuun Roma? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Tacan tioo ―cati ra.28 Cati ndico ra sandaru chahnu can chi

ra ti:―Cuaha xuhun tiahvi yu, ta quihvi

tahin cuenda ñuun Roma―cati ra.Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Yuhu iye cuenda ñuun Roma, vati

tacan ni cacu i ―cati ra.29 Tacan cuu, ta quii xaan saña ra san-

daru cha cua cani ra chi ra, ta quee ra tara, ta yuhvi ra sandaru chahnu can suhva,vati chito ra ti iyo ra Paulu cuenda ñuunRoma, ta chaha ra cha chuhni ra sandaruta ra chi ra.

Ni chacuinda ra Paulu iti nuun ndihi rachanihin ta ra

30 Cuni ra sandaru chahnu can coto rañaan cuati ndicha cuni tiso ñivi judío chira Paulu. Chacan cuu cha tuvi inga quivi,ta quechaha cati ra sandaru chahnu can ticua nducuiti ra sutu chahnu chi ndihi rachanihin. Tacan cuu, ta ndachi ra sandaruchi ra Paulu, ta chandaca ra chi ra nu iyocuiti ra ta ra.

231Tacan cuu, ta ndehe ra Paulu chi ndihi

ra toho ñuun can, ta quechaha cati ra chira ti:

―Ndihi ndioho tata chahnu, yuhu catiti iyo vahi cuenda ra Ndioo nda cua ndavitin, vati ñahni cuati ndacu i ―cati ra.

2 Tacan cuu, ta ni cati tuhun ra Ananíara sutu chahnu chi ra inda iin chiyo xiinra Paulu ti cua cani ra yuhu ra Paulu can.3 Tacan cuu, ta cati ndico ra Paulu chi racuu ra sutu chahnu can ti:

―Yoho ra uvi yaa cuun. Cua tachi tunira Ndioo chihun. Ihya ndaun, ta cuni tachituni cun chihin yu cuhva cati ley chahnu,ta cati maun ti na cua cani ra chihin yu, tañavi cuhva cati ley cuu chacan ―cati ra.

4 Tacan cuu, ta quechaha cati ra indaxiin ra Paulu chi ra ti:

―Ña vaha cha cahun ndavaha ni chi rasutu chahnu, vati iyo ra cuenda ra Ndioo―cati ra.

5 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ta ra ti:―Yani xaa, chite ti cha cati tutu Ndioo

ti ña cua cahan yo ndavaha ni chi ra ndacañahan chihin yo, soco ña chite ti ra sutuchahnu cuu ra.

6Tacan cuu, ta chito ra Paulu yoso cuhvaiyo ra cumi tiñu ta ra. Chito ra ti iin cuendara cuu ra saduceo, ta inga cuenda ra cuura fariseo, ta ña inuun chinu ini ra ta ra.Chacan cuu cha nihin xaan quechaha catira chi ra ta ra ti:

―Ndioho tata chahnu, ndioho yani xaa,yuhu ra fariseo cui, ta ra fariseo cuu tahansuti. Cha cua tachi tuni ndo chihin yu, vatichinu ini yu ti cua natacu ndico ñivi ndii―cati ra.

7 Tacan ni cati ra Paulu, ta quechahacahan yuhu ra saduceo chi ra fariseo, ta ñanduinuun ra ta ra. 8Cati ra saduceo ta ra tiña cua natacu ndico ñivi ndii, ta ni ñahnitatun Ndioo iyo, ta ni ñahni tati cuihnaiyo. Ta ra fariseo―racan cuu ra cati ti cuanatacu ndico ñivi ndii, ta iyo tatun Ndioo,

Page 204: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 23:9 201 TUTU HECHO 23:25ta iyo tahan tati cuihna. Chacan cuu chañacuu nduinuun ra ta ra, 9 ta quechaha canachaa ra ta ra. Cha iyo tahan ra sacuaha leychahnu, ta ra fariseo cuu tahan ra ta ra. Nichacuinda ra, ta cahan ra cuenda ra Paulu,[vati cua tindee ra chi ra,] ta quechaha catira chi ra ta ra ti:

―Ñahni cuati savaha rahya. Vasi chacahan iin tatun Ndioo chi ra. Na ña cuacani tahan ndo chi ra Ndioo ―cati ra.

10Cuaha xaan cha cuahanndusaca. Cha-can cuu cha quechaha saxini xaan ra san-daru chahnu can, coto cua cahni ra ta rachi ra Paulu, ta cati tuhun ra chi ra sandarura ti na cua cu quihin ra ta ra chi ra Paulu.Tacan ni sacacu ra chi ra nu iyo cuiti ratoho ñuun ta ra, ta chandaca ndico ra chira iti vehe cuarte can.

11 Inga cha cuaa, ta tichi ñumahna quetatucu ra chahnu Jesuu nu iyo ra Paulu, tacati ra chi ra ti:

―Na cua cundee ini cun, vati ñuunRoma cua cati tuhun tahun yoso cuhva iyecuhva cha ni cati tuhun cun ihya ñuunJerusalén ya ―cati ra.

Ni nduinuun ra judío ta ra ti cua cahni rachi ra Paulu

12 Tuvi inga quivi, ta nduinuun ra judíochi tahan ra ti cua cahni ra chi ra Paulu.Cha iyo vaha tuhun chi ra, ta quechaha catira chi tahan ra ti:

―Ña cua cachi ca yo, ta ni ña cua cohoca yo nda cua nda quivi cua cahni yo chi raPaulu ―cati ra.

13 Yaha uvi xico ra ta ra, ta cha ninduinuun ra ta ra. 14 Cuahan ra ta ra itinuun ra sutu chahnu chi ra chanihin, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cha iyo vaha tuhun cha ña cua cachica ndi nda cua nda quivi cua cahni ndi chira Paulu. 15Maan ndo chi ra chanihin cuasacoto ndo chi ra sandaru chahnu can ticua quichi ndaca ra chi ra Paulu iti nuunndo ihya, vati cua nducu tuhun vaha xaanca ndo chi ra. Ña cua queta ra Paulu ihya,vati cua cahni ndi chi ra iti nu cua quichira ―cati ra ta ra.

16 Tacan cuu, ta chini sachin ra Paulutuhun yoso cuhva cua cahni ra ta ra chira Paulu. Chacan cuu cha cuahan ra vehecuarte can, ta quihvi ra, ta chaha ra cuendachi ra Paulu. 17Tacan cuu, ta cana ra Pauluchi iin ra capitán can, ta cati ra chi ra ti:

―Na cua savahun tu manini cua cunda-con chi ra tivaa ya iti nuun ra chahnu cuu

xini, vati iyo cha cua cati ra chi ra ―catira.

18 Tacan cuu, ta ni chandaca ra capitánchi ra iti nuun ra chahnu can, ta quechahacati ra capitán chi ra chahnu can ti:

―Nacoto cun chi ra Paulu ra ndaa ve caaya. Cana ra chihin yu, ta cati ra ti na cuacundaque chi ra tivaa ya ihya, vati iyo chacua cati ra chihun―cati ra.

19 Tacan cuu, ta tiin ra chahnu canndaha ra tivaa, ta quee siin ra iin chiyo, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Ñaan tiñu cuu cun chihin yu? ―catira.

20 Ta quechaha cati ndico ra tivaa chi rati:

―Cha iyo vaha tuhun cha cua cahanra judío tu manini chihun, vati cuni ra tiyutaan cua cundaca ndico tucu cun chi raPaulu nu nducuiti ra chanihin ta ra. Cuacati ra ti cuni nducu tuhun vaha xaan ca rachi ra Paulu, soco ña ndicha ra. 21 Ña cuatasohun chi ra, vati yaha uvi xico rai cuura, ta cua cuindi xehe ra, vati cua cahni rachi ra. Cha ni nduinuun ra chi tahan ra tiña cua cachi ca ra, ta ni ña cua coho ca randa cua nda cua cahni ra chi ra. Vitin chandatu vaha ra, vati saxini ra ti cua cuhvacun ndatu cha cua cuhun ndico tucu raPaulu iti nuun ra chanihin ta ra ―cati ra.

22 Tacan cuu, ta cati tuhun ra sandarucan chi ra ti:

―Ña cua cuhvon cuenda ti cha sacotocun tiñu can chihin yu ―cati ra, ta sañatahan ra chi ra.

Tachi ra sandaru chi ra Paulu nu iyo rachahnu Félix

23Tacan cuu, ta cana ra sandaru chahnuchi uvi ra capitán, ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

―Cua tiso vaha ndo ndatiñu ndo, vaticua cuhun ndo iti ñuun Cesarea. Caa iincha cheni cua cuhun ndo, ta uvi ciendusandaru cua cuhun chi ndo. Cua cuhuntahan inga uni xico uchi ra, ta cua coso raquiti, ta cua cuhun tahan inga uvi ciendura cua cunaan nduyu. 24 Cua cuhva tahanndo quiti cha cua coso ra Paulu can. Cha-can cuu cha cua cacu ra, ta cua queta vahara nu iyo ra Félix ra ndaca ñahan ñuhun ya―cati ra chi ra.

25 Tacan cuu, ta taa ra sandaru chahnututu chi ra Félix can, ta tehen ni cati ra chira:

Page 205: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 23:26 202 TUTU HECHO 24:1426 “Yuhu ra Claudio Lisia tachi yu iin

tuhun na cumi chihun, yoho tata Félix.27Tiin ñivi judío chi rahya, ta cha cua cahniñi chi ra, ta quete chi sandaru yu nu iyo ñita ñi. Sacacu i chi ra, vati chite ti cha iyora cuenda ñuun Roma, 28 ta cuni cote ñaancuati cuni ñi chi ra. Chacan cuu cha nichandaque chi ra nu iyo cuiti ndihi ra tohoñuun ta ra. 29Tacan cuu, ta nihin yu cuhvati cuni ra ta ra cuati chi ra cuenda ley judíoni. Ñahni cuati cha ni savaha ra, ta cuacahni yo chi ra cuenda ley maan yo, ta niñahni cha ni savaha ra, ta cua taa yo chira ve caa. 30 Tacan cuu, ta quechaha chiteti cha cuni cahni ra judío chi ra. Chacancuu cha quii xaan tachi yu chi ra chihun,ta cati tuhin chi ra cuni cuati chi ra ti cuayaha tahan ra iti nuun cun, ta cua cati rañaan cuati cuni ra chi ra.” Tacan ni taa raClaudio chi ra Félix can.

31 Tacan cuu, ta quihin ra sandaru chira Paulu cha cuaa can cuhva cha ni catituhun ra sandaru chahnu, ta chandaca rachi ra iti ñuun Antípatri. 32 Tuvi ingaquivi, ta cuahan ra Paulu chi ndihi rayoso quiti can iti ñuun Cesarea, soco ndihica ra sandaru cuahan ndico ra iti ñuunJerusalén. 33 Tacan cuu, ta queta ra Pauluta ra ñuun Cesarea, ta chaha ra sandarututu can chi ra Félix ra ndaca ñahanñuhuncan, ta chaha cuenda ra chi ra Paulu chira. 34 Sacuaha ra cumi tiñu can tutu can,ta quechaha nducu tuhun ra chi ra Pauluti:

―¿Ñaan nani ñuhun nu quichi cun?―cati ra.

Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Cha quichi yu iti ñuhun Cilicia ―cati

ra.35Tacan cuu, ta cati ra cumi tiñu can chi

ra ti:―Cua tasohi ñaan cha cua cati cun chi-

hin yu ndaa quivi cua quichi ra cuni cuatichihun―cati ra.

Tacan cuu, ta cati tuhun ra ti cua cumira sandaru chi ra Paulu vehe nu ni chacoora chahnu Herode.

24Tuhun ni cati ndico ra Paulu iti nuun ra

Félix1 Yaha uhun quivi, ta quichi ra Ananía

ra sutu chahnu chi uvi uni ra chanihin itiñuun Cesarea, ta quichi tahan iin ra naniTértulo. Ra cahan chaha ñivi cuu ra, tacahan ra cuenda ra judío can ta ra. Chaha

ra ta ra cuenda chi ra Félix ñaan cuati tisora ta ra chi ra Paulu. 2Tacan cuu, ta tachi raFélix tuhun ti cua quichi ndaca ra sandaruchi ra Paulu. Tacan cuu, ta quechaha tisora Tértulo cuati chi ra Paulu, ta cati raTértulo can chi ra Félix ti:

―Yoho tata chahnu, chaha ndi iintiahvi ndioo chihun, vati iyo vaha xaanndi. Chito vaha xaun, vati vaha xaan tisovahun tiñu niniin ñuhun nu iyo ndi vitin.3 Ndihi maan ndi chaha xaan ndi tiahvindioo chi maun, ta sacahnu xaan ndi chi-hun, tata Félix. 4Na cua cucahnu ini mauntasohun tuhun cha cua cahan ndi, vatindee xaan ini maun, ta ña cua nducuee candi. 5 Cha nihin ndi cuhva, vati ña vahandee ni rai cuu rahya. Cha ni sandusacaxaan ra nu iyo ñivi judío nini cahnu nuñuhun ñuñivi, ta maan ra cuu xini cuendaiin ra chacunani Jesuu ra quichi iti ñuunNazaret. 6Rahya cuni ra savaha randavahani ve ñuhun cahnu ndi, soco tiin ndi chi ra,ta cuni tachi tuni ndi chi ra cuhva cati leymaan ndi. 7Tacan cuu, ta quichi ra chahnuLisia ra cuu xini ra sandaru, ta tindahaihni ra chi ndi, ta quihin ra chi ra, 8 tacati tuhun ra Lisia can ti na cua yaha ndiiti nuun cun, vati cua tiso ndi cuati chi raPaulu. Tu cua sanahmon chi ra, cua cototahun ti cha ndicha tiso ndi cuati chi ra―cati ra Tértulo can.

9 Tacan ni cati tahan ndihi ra judío canta ra ti cha ndicha cuhva ni cati ra Tértulo.10Tacan cuu, ta savaha ra cumi tiñu can iinseña ti cua cahan ra Paulu. Tacan cuu, taquechaha cati ra Paulu chi ra ti:

―Cusii ini yu, vati maun cuu ra cuatasoho yoso cuhva cua cati ndico yu, vatichite ti cuaha cuiya chandacañahanmaunchi ñivi iyo ñuhun ya. 11Tu cua nducu cuncuhva, cua coto cun ti ña ta queta uchi uviquivi, ta cuahin iti ñuun Jerusalén. Cuahintican, vati cuni sacahnu i chi ra Ndioo, 12 taña cahan yuhu yu chi ni iin ñivi, ta ni ñasandusaque. Ñahni ndavaha ni savahi nive ñuhun cahnu can ta ni ve ñuhun cuatinu sacahnu tahan ñi judío ta ni tichi ñuun.13 Ña cua cuu cati ra chihun ti cha ndichacuu cha ni savahi cuati cuhva cuni tisora chihin yu vitin. 14 Chehe cua cati yuchihun. Sacahnu i chi ra Ndioo, ta ini raNdioo cuu ra cha sacahnu ñivi ndi tiempuchahnu. Chinu ini yu ndihi tuhun cha nitaa ra Moisee cha cuu ley ndi, ta chinutahan ini yu ndihi tuhun cha ni taa ra nicahan cuenda ra Ndioo. Ndicha ti sacahnu

Page 206: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 24:15 203 TUTU HECHO 25:8i chi ra Ndioo cuhva cati ra Jesuu, ta ñavaha cha tacan cati ñivi judío. 15 Chinu iniyu ti cua sanatacu ndico ra Ndioo chi ndihiñivi nu cuahan quivi cuhva chinu tahan iniñivi judío can. Cua natacu ndico ñivi chaiyo vaha cuenda ra Ndioo, ta cua natacundico tahan ñivi ña iyo vaha cuenda ra.16 Chacan cuu cha nducu xain cuhva chacua coo vahi chi ra Ndioo chi ndihi ñivindihi ni hora.

17 ’Cuaha cuiya ni chacoi inga ñuhun, tavitin quivi ya sa quichi ndique ihya, vaticua tindei chi ñivi cuu tahin cuenda raNdioo, ta iyo tahan cha cua samani tahinchi ra Ndioo. 18 Tacan ni ndacu i, vati chani chacoo ica yu cuenda ra Ndioo, ta cuandoo vaha ndico yu cuhva iyo costumbrendi, ta ni tahan ñivi judío chihin yu veñuhun, ta ñican cha quichi ñi iti ñuhunAsia. Ña tuvi ñivi ni chacoo chihin yu, tayoni cahan yuhu tican. 19 Yu cati ti iyocha cua quichi tahan ñican ihya iti nuunmaun, ta na cua tiso ñi cuati chihin yu, tucuni ndicha ñi cuati chihin yu. 20Ñahni ñiquichi. Chacan cuu cha na cua cati rahyata ra ñaan cuati cha ni savahi. Cha ninducu tuhun ra chihin yu quivi chahin nunducuiti ra. 21Ñahni cuati ni savahi, socoiyo iin tuhun cha cana chai chi ra quivi can.Cati yu chi ra ti quivi can cuni tachi tuni rata ra chihin yu, vati cati yu ti cua natacundico ñivi ndii. Tacan ni cati yu chihin ra―cati ra Paulu.

22 Chito vaha ra Félix yoso cuhva chinuini ñivi chi ra Jesuu. Chacan cuu cha catira chi ra ta ra ti:

―Cha iyo vaha. Cua cuhun ndo vitin.Na cua quichi xihna ra chahnu Lisia, ta cuacati ndico yu yoso cuhva cua ndoo tiñu ya―cati ra.

23Tacan cuu, ta cati tuhun ra Félix chi racapitán ti ni cua cumi ra chi ra Paulu, sococua cuhva ra ti cua tindee tahan amigu raPaulu ñaan cha cua cuni ñuhun ra, ta nacua coo nuna ra Paulu suhva.

24 Yaha suhva quivi, ta quichi tucu raFélix chi ña Drusila ñasihi ra, ta ñahanjudío cuu tahan maan ña. Tacan cuu, tacana ra Félix can chi ra Paulu, ta tasohora tuhun cati ra Paulu yoso cuhva chinuini ñivi chi ra Jesuu. 25 Cati tuhun raPaulu ti iyo cha cua coso vaha anima ñivicuenda ra Ndioo, ta cati tuhun tahan ra tina cua sacuenda vahañi chi ñi, ta na ña cuasavaha ca ñi ndavaha ni cuhva cuni maanñi, ta cati tuhun tahan ra ti cua queta quivi

cha cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi. Tacancuu, ta quechaha cuyuhvi ra Félix, ta catira chi ra ti:

―Cua cuhun cun vitin. Tu cua cuyatintuqui, cua cana ndico tuqui chihun ―catira.

26 Cuni ra Félix cha cua cuhva ra Pauluxuhun chi ra, ta cua saña ra chi ra. Chacancuu cha cana ra Félix chi ra cuaha hora,ta ndatuhun tahan ra chi ra. 27 Yaha uvicuiya, ta quee ra Félix cha cuu ra tiñucan. Cuni ra savaha ra tu manini chi ñivijudío. Chacan cuu cha nacoo ra chi raPaulu ve caa. Tacan cuu, ta quihin raPorcio Festo tiñu can, ta quechaha ndacañahan ra ñuhun can.

25Yaha tahan ra Paulu iti nuun ra Festo

1 Tacan cuu, ta queta ra Festo, ta quihvira cha cuu ra tiñu. Yaha uni quivi, ta queera ñuun Cesarea, ta cuahan ra iti ñuunJerusalén. 2 Tican quechaha cahan ra sutuchahnu chi ra chanihin chi ra Festo can,ta tiso ndico tucu ra judío can cuati chira Paulu. Cahan ndahvi ra chi ra Festocan, 3 ta chica ra tu manini chi ra, vati nacua tachi ndico ra chi ra Paulu iti ñuunJerusalén. Tacan ni savaha ra judío can,vati saxini ndico tucu ra ti cua cuindi xehera nu yaha iti, ta cua cahni ra chi ra.4 Tacan, ta cati ra Festo chi ra ti:

―Cuandoo ra Paulu ñuunCesarea. Ingasuhva ca quivi, ta cua cuhun ndico tuquitican. 5 Chacan cuu cha yu cati ti na cuacuhun tahan ra ndiso tiñu ndo, ta na cuatiso ra cuati chi ra Paulu tican, vati saxinindo ti cha ni savaha ra cuati ―cati ra.

6 Vasi queta inga uchi quivi ndoo nuunca ra Festo ñuun Jerusalén can, ta cua-han ndico ra iti ñuun Cesarea. Tuvi ingaquivi, ta cuahan ra ve tiñu, ta cana ra ticua quichi ndaca ra sandaru chi ra Paulu.7 Tacan cuu, ta queta ra Paulu nu ndaa ra.Tican cha iyo tahan ra judío quichi ra itiñuun Jerusalén. Tuhva ra judío can nuinda ra Paulu, ta cuaha xaan cuati tiso rachi ra Paulu, soco ña nihin ra cha cua catira, vati ña ndicha ra. 8 Tacan cuu, ta catindico ra Paulu chi ra Festo ti:

―Ñahni ni iin cuati savahi. Ña savahicuati cuenda ley ñivi judío, ta ni ña savahicuati cuenda ve ñuhun cahnu ñi, ta ni ñasavahi cuati cuenda ra César ra cumi tiñucahnu iyo ñuun Roma―cati ra.

Page 207: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 25:9 204 TUTU HECHO 25:279 Cuni ra Festo savaha ra tu manini chi

ñivi judío, vati cuni ra cha cua coo maniñivi chi ra. Chacan cuu cha nducu tuhunra chi ra Paulu ti:

―¿Atu cuni cun cuhun ndico cun itiñuun Jerusalén, ta cua cati ndico mainyoso cuhva cua ndoo tiñu ya tican? ―catira.

10 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Yuhu inde iti nuun cun, ta ndaca

ñahan cun cuenda ra César ra cumi tiñucahnu. Ihya cua cati ndico maun yosocuhva cua ndoo tiñu ya. Ñahni cuatini savahi chi ñivi judío cuhva chito vahaxaun. 11 Ña nduqui cuhva cha cua cacui, vati ña savahi ndavaha ni cha cua cuviyu. Ña cuu cuhva cuenda cun chihin yu chiñi judío can, vati ña ndicha ra cha tiso racuati chihin yu. Yuhu cati ti na cua cati rachahnu César yoso cuhva cua ndoo tiñu ya―cati ra.

12Tacan cuu, ta quechaha cahan ra Festochi ra inda naan chi ra. Tacan cuu, ta catindico ra chi ra Paulu ti:

―Cha cati cun ti cuni cun na cua catimaan ra César yoso cuhva cua ndoo tiñu.Iti nuun maan ra cua cuhun cun―cati ra.

Ni yaha tahan ra Paulu iti nuun rachahnu Agripa

13 Yaha suhva quivi, ta queta ra Agripara cuu rey cuenda ñivi judío can. Quetara chi ña Berenice ñuun Cesarea can, tasacahnu ñi chi ra Festo. 14 Cuaha quivindunahan ñi tican. Chacan cuu cha chahara Festo cuenda chi ra Agripa yoso cuhvaiyo ra Paulu, ta cati ra chi ra ti:

―Iyo iin ra nacoo ra Félix ve caa, taquee ra cha cuu ra tiñu. 15 Chahin ñuunJerusalén, ta chaha xaan ra sutu chahnuchi ra chanihin cuenda chihin yu, ta cunira ta ra ti na cua cahni yu chi ra indi vecaa. Cati ndique chi ra ta ra yoso cuhvaiyo ndi, vati ra cumi tiñu iyo cuenda ñuunRoma cui. 16 Cati yu ti ña tuhva ndi tachituni ndi chi ñivi, tu ña ta coto ñi yoo raini tiso cuati chi ñi, tu ña ta cati ndico ñiyoso cuhva saxini suvi nimaan ñi. 17Tacancuu, ta quichi tahan ra judío can ihya.Chacan cuu cha ña nducuee que. Tuvi ingaquivi, ta cuahin ve tiñu, ta tachi yu tiñuti na cua quichi ndaca ra sandaru chi raPaulu. 18 Yuhu saxini ti cahnu xaan cuatini savaha ra, soco ñavi tacan ni ticuati rajudío chi ra. 19 Cuni ra judío cuati chi ra,vati ña sacuinu ra cuhva iyo costumbre

maan ra judío can. Cahan tahan ra judíocan tuhun cuenda iin ra cha cunani Jesuu.Cati racan ta ra ti cha chihi ra Jesuu, socora Paulu cati ti iyo ndito ra. 20 Tacan cuu,ta ña nihin vahi cuhva ñaan tuhun cati rata ra. Chacan cuu cha nducu tuhin chira Paulu a ña cuni ra cuhun ra iti ñuunJerusalén, ta tican cua cati yu yoso cuhvacua ndoo tiñu. 21 Tacan cuu, ta cati ndicora Paulu can ti na cua cati maan ra chahnuCésar yoso cuhva cua ndoo tiñu. Chacancuu cha cati tuhin ti na cua ndoo ra ve caanda cua nda quivi cua tachi yu chi ra itiñuun Roma nu iyo ra César―cati ra Festo.

22 Cati ndico ra Agripa chi ra ti:―Na cua cucahnu ini maun cua tasoho

tahin chi ra Paulu ya ―cati ra.Ta cati ra Festo chi ra ti:―Yutaan cua tasohun chi ra, tu cha

tacan ―cati ra.23 Tuvi inga quivi, ta quichi ndaca ñivi

chi ra Agripa chi ña Berenice, ta taqui xaansahma ndichin ñi. Queta ñi vehe nu cuatasoho ñi chi ra Paulu, ta quihvi tahan ñichi ra sandaru cahnu ta ra chi ndihi ramandoni ñuun can. Tacan cuu, ta cana raFesto ti cua quichi ndaca tucu ra sandaruchi ra Paulu. 24Tacan cuu, ta quechaha catira Festo chi ndihi ñivi nducuiti ti:

―Yoho ra chahnu Agripa, ta ndihindioho yani xaa, na cua ndehe ndo chirahya. Ndihi ñivi judío ticuati xaan ñi chira iti nuin ñuun Jerusalén, ta ta ni cuhvacati ndico tucu ñi ihya. Cuvaa ñi, ta catiñi ti na cua cuvi ra. 25 Saxini yu ti ñahnicuati savaha ra, ta cua cuvi ra, soco maanra Paulu cati ti na cua cati maan ra chahnuCésar yoso cuhva cua ndoo tiñu. Chacancuu cha quechaha saxini yu ti cua tachi yuchi ra nu iyo ra César. 26 Cua tachi yu tutuchi ra chahnu can, soco ña nihin yu cuhvañaan tuhun cua cati yu chi ra. Chacancuu cha cati yu ti cua quichi ra Paulu itinuun ndo, ta vitin inda ra ihya iti nuuncun, yoho tata Agripa. Chacan cuu chacua tasohun ñaan tuhun cua cati ra, ta cuacati ndico cun yoso cuhva cua saxini cun.Tacan ni cua cote ñaan tuhun cua tachi yuchi ra chahnu César. 27 Tacan cati yu, vatisaxini yu ti ña vaha cha cua tachi yu chi raPaulu ra iyo ve caa ya iti nuun ra chahnucan, ta ña cua cati yu ñaan cuati ni savahara ―cati ra.

Page 208: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 26:1 205 TUTU HECHO 26:2026

Tuhun ni cati tuhun ra Paulu chi rachahnu Agripa

1 Tacan cuu, ta cati ra Agripa chi raPaulu ti:

―Cha cuu cati ndico cun vitin―cati ra.Tacan cuu, ta naquihin ra Paulu ndaha

ra, [vati sacahnu ra chi ra,] ta quechahacati ndico ra chi ra ti:

2―Yoho tata Agripa, cusii ini xaan yu,vati chaha maun ndatu chihin yu vitin, tacua cuu cati ndique chihun yoso cuhva chani savahi, vati cuaha xaan ticuati ñivi judíochihin yu. 3Cusii ini yu, vati chito cun yosocuhva iyo ñivi judío. Chito cun yoso cuhvaiyo costumbre ñi, ta chito tahun ñaantuhun cahan xaan ñi chi tahan ñi. Chacancuu cha cahan ndahvi yu chihun vitin ti nacua cundee ini cun, ta cua tasohun cha cuacati yu chihun.

Cuhva ni chacoo ra Paulu, ta ña ta cuinuini ra chi ra Jesuu

4 [Ni vii cahan ra Paulu chi ra Agripa:]’Ndihi ñivi judío chito ti vaha xaan cha

vachi cuahnu i cuenda maan ñi. Chitoñi yoso cuhva ni chacoi cha cui ra luhuiti ñuin, ta chito tahan ñi yoso cuhva nichacoi ñuun Jerusalén. 5 Cuaha cuiya chanacoto ñi chihin yu. Tu cua cuhva ñicuenda, cua cati cachin ñi ti cha cui iin rafariseo, ta ica xaan ca ra fariseo cuenda leysacahnu maan ñivi judío can. 6Vitin cunitachi tuni ñivi judío chihin yu, vati chinuini yu ti cua natacu ndico ñivi ndii cuhva nicati ra Ndioo chi ñivi ndi tiempu chahnu,7 ta ta ni cuhva chinu tahan ini ndihi ñivijudío. Chacan cuu cha cundee ini ñi, tasatiñu ñi cuenda ra Ndioo nduvi ta niñu,ta tacan ni ticuati ñi chihin yu, vati chacanni chinu ini yu, yoho tata chahnu. 8 Ñavaha cha saxini ndo ti ña cua cuu cuhvara Ndioo tu ndee ini chi ñivi ndii, ta cuanatacu ndico ñi.

Cuhva ni cani tahan ra Paulu chi ñiviNdioo nu ni quichi quivi

9 [Ni vii cahan ra Paulu chi ra Agripa:]’Iti chata ni saxini tahin ti nini xaan

cua savahi ndavaha ni chi ñivi chinu inichi ra Jesuu ra ñuun Nazaret. 10 Tacan nisavahi ñuun Jerusalén, ta chaha ra sutuchahnu ndatu chihin yu. Chacan cuu chataa xain chi ñivi Ndioo can ve caa, tanduinuun tahin chi ñivi chahni chi ñiviNdioo. 11 Ndihi ni quivi cuahin ve ñuhunnu sacahnu ñi chi ra Ndioo, ta cani yu chi

ñi. Tacan ni sanini yu chi ñivi Ndioo na cuacahan ñi ndavaha ni chi ra Jesuu, vati xaanxaan cuni yu ndehi chi ñi. Chacan cuu chachahin ñuun cani, ta cani tahan xain chiñivi Ndioo tican.

Cati tuhun tucu ra Paulu yoso cuhva ninihin ra chi ra Jesuu

(Hch. 9.1‑19; 22.6‑16)12 [Ni vii cahan ra Paulu chi ra Agripa:]’Tacan cuu, ta quihin yu ndatu chi ra

sutu chahnu, ta chaha tahan ra tu ndeeini chihin yu cha cua tai chi ñivi Ndioo vecaa, ta cuahin iti ñuun Damasco. 13 Yohotata chahnu, yu cati ti ta maan hora cuuchi, ta ni vii cuahin iti, ta ndehi ti tuuniin ñuhun chihin yu chi ra cuahan chihinyu. Iti siqui tuun chi, ta ndichin ca chichi ri nicandi. 14 Ndihi ndi quehni ndi nuñuhun, soco yuhu ni chini cha ni cahan iinndusu chihin yu. Tuhun hebreo cahan chi,ta ra Jesuu cuu ra cati chihin yu ti: “YohoSaulu, ña vaha cha cani tahun chihin yu,ta suvi ni chi maun sandoyo ñuhun cun,”cati ra, 15 ta quechaha nducu tuhun yuti: “¿Yoo cahan, ta tata?” cati yu, ta catindico ra chihin yu ti: “Yuhu ra Jesuu cui,ta cani tahanxaun chihin yu. 16Cua cuindandico cun. Cha ni ndehun chihin yu, vatini nacachi main chihun, ta cua satiñu cuntiñu yu, ta cua cati tuhun cun chi ñivi yosocuhva cha ni ndehun chihin yu vitin quiviya, ta cua cati tuhun tahun yoso cuhvacua ndehe ndico tucu cun chihin yu ingachaha. 17 Cua tindei chihun. Chacan cuucha ña cua cuu savaha ñivi judío ndavahani chihun, ta ni ña cua cuu savaha ñivi cuuinga tucu ñivi ndavaha ni chihun. Vitintava tiñu yu chihun, vati cua cuhun cunnuun iyo ñivi cuu inga tucu ñivi. 18Chacancuu cha cua cuinu ini ñi chihin yu, vati cuasaña ihni ñi ndavaha ni ndacu ñi, ta cuaquechaha cuinu ini ñi chihin yu. Ña cuasavaha ca ñi cuhva cati run cuihna, sococua savaha ñi cuhva cuni ra Ndioo. Chacancuu cha cua naan cuati ndacu ñi, ta cua coovaha ñi chihin yu cuhva iyo ñivi chinu inichihin yu,” cati ra Jesuu chihin yu.

Tasoho ra Paulu cuhva ni cati ra Ndioo chira

19 [Ni vii cahan ra Paulu chi ra Agripa:]’Chacan cuu cha savahi cuhva cati ra

Jesuu cha ni cahan ra chihin yu iti, tatachahnu. Ni vii iyo ra iti siqui andivi, tacahan ra chihin yu. 20 Cati tuhin chi ñiviti na cua saña ihni ñi ndavaha ni ndacu

Page 209: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 26:21 206 TUTU HECHO 27:5ñi, ta na cua cuinu ini ñi chi ra Jesuu, tana cua savaha ñi cha vaha cuhva ndacuñivi chinu ini chi ra Jesuu. Tacan ni catituhun xihne ñuun Damasco, ta tacan nicati tuhun tahin ñuun Jerusalén. Ini tuhuncati tuhun tahin niniin ñuhun Judea, tasuvi ni tuhun can cati tuhun tahin chiñivi cuu inga tucu ñivi iyo inga ñuhun.21 Chacan cuu cha tiin ñivi judío chihinyu ve ñuhun cahnu can, ta cuni cahni ñichihin yu. 22Cha tindee ra Ndioo chihin yunda cua nda vitin, ta ni vii cati tuhin tuhunra chi ndihi ñivi. Cati tuhin chi ñivi cahnu,ta ta ni cuhva cati tuhin chi ñivi ndahvi.Iti chata tiempu chahnu cha cati tuhun rani cahan cuenda ra Ndioo, ta cati tuhuntahan ra Moisee. Cati tuhun ra ta ra yosocuhva cua coo ra Jesuu nu cuahan quivi,23 ta chaha ra ta ra cuenda yoso cuhva cuandehe ra cuu Cristo tu ndoho, ta cua cuvira, ta cua natacu ndico ra tañu ñivi ndii.Suvi ra cuu ra natacu ndico xihna cuii, vatini tava tiñu ra Ndioo chi ra, ta cua sacacura chi ñivi nu iyo ñi chi tu ndoho. Tacanni chaha ra Cristo cuenda chi ñivi judío titacan ni cua nduvaha anima ñi, ta ta nicuhva chaha tahan ra cuenda chi ñivi cuuinga tucu ñivi ti cua nduvaha tahan animañi. Ini tuhun cati tuhun rani cahan cuendara Ndioo iti chata, ta suvi ni tuhun can chacati tuhun tahin vitin ―cati ra Paulu.

Cati tuhun ra Paulu ti na cua cuinu tahanini ra Agripa chi ra Jesuu

24 Tacan ni cati ndico ra Paulu chi raAgripa ta ra, ta nihin xaan quechaha catira Festo chi ra Paulu ti:

―Ña vaha cuni xini cun, yoho Paulu. Ñavaha cuni xini cun, vati cuaha xaan chasacuahun―cati ra.

25Ta cati ndico ra Paulu chi ra Festo canti:

―Tata chahnu, iyo vaha xini yu, tatuhun ndicha tuhun vaha cati tuhin chi-hun. 26 Chito vaha ra chahnu Agripa yañaan tuhun cati tuhin. Ña saxini yu chacati tuhin chi maan ra, vati chite ti chitora ndihi tuhun cha cati tuhin chihin ndo.Chito ra ti chito ndihi ñivi yoso cuhva nichacoo ra Jesuu nu ñuhun ñuñivi ya―catira chi ra Festo.

27 Tacan cuu, ta cati ndico ra Paulu chira Agripa ti:

―Yoho tata Agripa, yuhu chito vahi chachinu ini cun tuhun cha cati ra ni cahancuenda ra Ndioo iti chata ―cati ra Paulu.

28Ta cati ndico ra Agripa chi ra Paulu ti:―Vasi saxini cun ti yatin xaan cua cuinu

ini yu chi ra Jesuu ―cati ra.29 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Yuhu cahan chi ra Ndioo ti na cua

cuinu tahan ini cun chi ra Jesuu. Vasivitin, vasi cua nducuee, soco cuni yu nacua cuinu tahan ini ndihi ndo. Cha ni chinisoho ndo cha cati yu vitin, ta cuni xain chacua coo ndo cuhva iyo yu, soco ña cuni yucha cua cuindi tahan ndo ve caa cuhva indiyu ―cati ra.

30 Tacan cuu, ta ni chacuinda ra chahnuAgripa can chi ra Festo chi ña Berenice chindihi ra iyo cuiti tican, 31 ta quee ñi, taquechaha cati ñi chi tahan ñi ti:

―Ñahni cha ni savaha racan cha cuacuvi ra. Ñahni cha ni savaha ra cha cuandoo ra ve caa ―cati ñi.

32 Ta cati ra Agripa chi ra Festo ti:―Xihna ca ni vii cuu saña cun chi ra

Paulu, soco vitin ña cua cuu ca, vati cha nicati ra ti ra César cuu ra cua tiso vaha tiñu―cati ra chi ra.

27Tachi ra cumi tiñu chi ra Paulu iti ñuun

Roma1 Tacan cuu, ta saxini ra cumi tiñu can

ti cha cua cuhun ra Paulu iti ñuhun Italianu iyo ra César. Tacan cuu, ta quihincuenda iin ra capitán chi ra Paulu chi ingara indi ve caa cuhva cati ra cumi tiñu. Julionani ra capitán can, ta iyo tahan ra cuendara sandaru ra Augusto, [ta yuhu cuahantahin chi ra]. 2 Cuahan tahan ra Aristarcora ñuun Tesalónica cha iyo cuenda ñuhunMacedonia, ta quihin ndi iin tundoo quichiiti ñuun Adramitio, ta cua yaha chi ñuuncha iyo yu tañuhun cha iyo cuenda ñuhunAsia. Tacan cuu, ta quee ndi cuahan ndi.3Tuvi inga quivi, ta queta ndi ñuun Sidón.Vaha xaan savaha ra Julio chi ra Paulu, vatichaha ra Julio canndatu chi ra ti cua cuhunnuun ra nu iyo amigu ra ñuun can, ta cuacuhva ñi ñaan cha chini ñuhun ra. 4Tacancuu, ta quihvi ndico ndi tichi tundoo tican,ta quee tucu ndi cuahan ndi. Yaha ndiñuhun Chipre, ta nacoo ndi chi chi chiyosatin ndi, vati nihin xaan quichi tati ingachiyo ñuhun can. 5 Cha yaha ndi iti yutañuhun cha iyo cuenda ñuhun Cilicia, tayaha ndi iti yu tañuhun cha iyo cuendañuhunPanfilia, ta queta ndi ñuunMira chaiyo cuenda ñuhun Licia.

Page 210: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 27:6 207 TUTU HECHO 27:276 Tican ñuun Mira can nanihin ra

capitán can inga tundoo cha iyo cuendañuun Alejandría, ta cuahan chi iti ñuhunItalia. Chacan cuu cha cati tuhun ra ticua quihvi tahan ndi tichi tundoo can.7Tacan cuu, ta quee ndico ndi cuahan ndi.Cuaha quivi cuahan cuee ndi, ta cuaha tundoho, ta queta ndi yatin ñuun Gnido. Ñacuu ca cuhun tundoo iti nuun, vati nihinxaan quichi tati. Chacan cuu cha yaha ndiyatin ñuun Salmón, vati yaha ndi yatin yutañuhun cha iyo cuenda ñuhun Creta, tañahni xaan tati caa tican. 8Cuaha tundohoyaha ndi niniin yu tañuhun cha iyo cuendañuhun Creta can. Tacan cuu, ta queta ndiyatin ñuun Lasea nu nani chi nu chacuiñivaha tundoo.

9Yaha xaan quivi, ta ña cuu ca cunu tun-doo, vati cha queta quivi cha nihin xaaniyo tati, ta cha yaha vico cha ni chacoondita ñivi judío. Ña cuu ca cuhun tundoocan, coto cua ndoyo ñuhun chi. Chacancuu cha chaha ra Paulu cha chini tuni chira ta ra, 10 ta cati ra chi ra ti:

―Yani xaa, yuhu saxini ti tu cua cuhunyo, cua coo xaan tu ndoho chi yo, ta cuahaxaan cua ndoyo ñuhun. Cua ndoyo ñuhuncarga, ta cua ndoyo ñuhun tahan tundoo,ta vasi cua ndoyo ñuhun tahan maan yo―cati ra.

11 Ña tasoho ra capitán cha cahan raPaulu, soco tasoho ra cha cahan ra sa-cunu tundoo can chi ra cuu chitoho chi.12 Ña vaha cha cua ndoo tundoo tican nuchacuiñi chi, vati cua cuun xaan savi, tanihin xaan cua coo tati quivi vichin can.Chacan cuu cha ndihi ca ra cati ra ti:

―Na cua quee iti yo tihya, vati vasi cuacundee queta yo iti ñuun Fenice cha iyosuvi ni cuenda ñuhun Creta ya. Cua coovaha tundoo tican ñuun can, vati ña cuayaha xaan tati quivi vichin, vati ndeheñuun can iti chiyo cana nicandi ―cati rata ra.

Nihin xaan caa tati nu nduta13 Tacan cuu, ta quechaha iyo tati, soco

ña nihin xaan. Chacan cuu cha saxini rata ra ti cua cuu cuhun ra cuhva ni saxinira. Chacan cuu cha quee ndico ndi cuahanndi, ta yatin yu tañuhun can cuahan ndi.14 Ña nducuee, ta nihin xaan quechahayaha tati. Iti ñuhun Creta quichi tati can,ta nihin xaan yani chi tundoo. Tati quichiiti chiyo nu cana nicandi cuu chi, cati ñivi,15 ta ña cuu ca yaha tundoo iti nuun, vati

nihin xaan quichi tati can. Chacan cuu chachico coo tundoo, ta sacuhun tati can chichi. 16 Tacan cuu, ta yaha ndi iin ñuhunnani Clauda. Ña nihin xaan caa tati nuyahandi tican, ta naquihinndi lancha luhucha xita tundoo can iti chata chi, [cotocua ndoyo ñuhun chi,] soco cuaha xaan tundoho. 17 Sandaa ndi lancha can tichi tun-doo cahnu. Tacan cuu, ta quechaha cavanuun ra ta ra yoho nahnu chimaan tundoocahnu can, ta chuhni ra ta ra chi chi, vatisaxini ra ti tacan ni ña cua tahvi cuatitundoo. Tacan cuu, ta quechaha cuyuhvira, coto cua yani tundoo can nu Sirte nusamondo xaan nduta can yuti. Chacan cuucha sanuun ra sahma cha cuhun tati, tasacunu chi chi tundoo, ta tacan ni sacuhuntati chi chi. 18Tuvi inga quivi, ta quechahasavita ra ta ra carga tichi nduta, vati nihinxaan ndava tundoo savaha tati can, [tatacan ni nduyahma chi]. 19 Tuvi ndicoinga quivi, ta savita tahan ra ndihi chaiyo cuenda tundoo can. 20 Cuaha quivi ñandehe ca ndi chi ri nicandi, ta ni ña ndeheca ndi chi ri tiñu, [vati chasi vico can].Tacan cuu, ta quechaha saxini ndi ti ña cuacuu ca cacu ndi, vati nihin xaan caa tati, tacuun xaan savi.

21Cuaha quivi ña chachi ra ta ra. Chacancuu cha quechaha cati ra Paulu chi ra ta rati:

―Ndioho yani xaa, ña ni tasoho ndo chacahin chi ndo, vati ña vaha cha ni queeiti yo ñuhun Creta can. Chacan cuu chandehe yo tu ndoho vitin, ta cuaha xaan nindoyo ñuhun yo. 22Vitin cati yu ti na cuacundee ini ndo, vati yoni cua cuvi. Maantundoo ni cua ndoyo ñuhun. 23 Chito ndoti chi ra Ndioo cui, ta satiñu yu cuenda ra.Tava tiñu ra Ndioo iin tatun Ndioo cuni, taquichi ra chihin yu, 24 ta cati ra chihin yu tiña cua cuyuhvi yu, vati iyo cha cua yahi itinuun ra César. Cati ra Ndioo ti cua savahara tumanini chihin yu, vati cua cacumain,ta cua cacu tahan ndihi ra iyo tichi tundooya, cati ra. 25 Chacan cuu cha yu cati tina cua cundee ini ndo, yani xaa. Chinuini yu chi ra Ndioo, ta chite ti cua savahara cuhva cati tatun ra chihin yu. 26 Iyocha cua yani tundoo ya iin ñuhun cha iyomahñu tañuhun ya ―cati ra.

27Cha ni queta chahun quivi cha cuahanndi tacan ni. Cha cuaa cuu chi, ta tacanni cuahan maan tundoo tañuhun Adriacan. Vasi sava ñuun cuu chi, ta quechahasaxini ra satiñu chi tundoo can ti yatin iyo

Page 211: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 27:28 208 TUTU HECHO 28:8ñuhun. 28 Chacan cuu cha ni ticuhva rayoso cuhva cunu nduta can nu yaha ndi,ta ndehe ra ti queta oco chahun iin metro.Yaha ndi suhva ca iti nuun, ta ni ticuhvandico tucu ra, ta ndehe ra ti queta ocoucha metro. 29 Yuhvi xaan ra ta ra, cotocua yani yuu chi tundoo can, ta cua tahvicuati chi. Chacan cuu cha sanuun ra cumicaa tichi nduta iti suhma chi, vati caa chacua sacuiñi tundoo can sanuun ra. Tacancuu, ta cuni xaan ra cha na cua cundichin.30 Tacan cuu, ta lancha luhu sanuun rasatiñu chi tundoo can nunduta, vati cati rati tacan ni cua sanuun tucu ra caa cha cuasacuiñi tundoo iti nuun chi, soco sandahyuñahan ra. Tacan ni savaha ra, vati cuni racunu ra. 31 Chacan cuu cha quechaha catira Paulu chi ra capitán chi ndihi ra sandaruti:

―Tu ña cua ndoo racan tichi tundoo ya,ña cua cuu cacu maan ndo―cati ra.

32 Tacan cuu, ta ni chahnda ra sandarucan yoho nuhni lancha can, ta cuahan chitacan ni.

33 Ni vii vachi cundichin, ta quechahacati ra Paulu chi ndihi ra ta ra ti:

―Na cua cachi ndo. Vitin cua quetachahun quivi cha ña chachi ndo, ta ni ñaquixi ndo. 34 Chacan cuu cha cati yu ti nacua cachi ndo suhva, vati tacan ni cua coondico tu ndee ini chi ndo, ta cua cuu tahansuta ndo. Tacan ni cua cacu ndo, vati yonicua tahan ca tu ndoho ni suhva ―cati ra.

35 Cha ndihi cahan ra Paulu tuhun can,ta quihin ra iin paan, ta ndehe ndihi ra tichaha ra iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, tatahvi ra paan can, ta quechaha chachi ra.36 Tacan ni chacoo ndico tu ndee ini chindihi ra, ta chachi tahan ra ta ra suhva.37Uvi ciendu uni xico chahun iin ñivi cuundi iyo tichi tundoo can. 38Chachi ra ta ra,ta ndaha ini ra. Chacan cuu cha savita randihi ca chiti trigu tichi nduta, ta tacan ninduyahma ca tundoo can.

Cha tahvi cuati tundoo can39 Tacan cuu, ta chacundichin, ta ndehe

ra ta ra ti yatin caa ñuhun can, soco ñanihin ra cuhva ñaan ñuhun cuu chi. Ndehera cha iyo iin tuñiin, ta vii xaan caa yuti yutañuhun can. Tu cua cuu, cuni ra sacunura tundoo tican. 40 Tacan cuu, ta ni sañara caa cha sacuiñi chi maan tundoo can.Tacan ni nacoo ra caa can, ta ndachi ndicora yoho cha cunuhni vitu cha sico coo chimaan tundoo, ta sandaa ndico ra sahma

can iti siqui, vati cua sacunu ndico tatican tundoo. Tacan ni cuahan chi iti yutañuhun can. 41 Cha cua yaha tundoo nuquihvi ndii, ta nihin xaan tuchi chi xinichi nu chacundasi ndii can. Chicu vahaxini chi, ta ña ni tuñu ca chi, ta quechahatahvi cuati suhma chi, vati nihin xaan yaninduta chi chi. 42 Iyo ra sandaru cuni cahnira chi ra iyo ve caa, coto cua suta ra nunduta can, ta cua quee ra iti yu tañuhun,ta cua cunu ra, 43 soco ra capitán can ñacuni ra cha cua cuvi ra Paulu. Chacan cuucha ña chaha ra cha cua cahni ra sandaruchi ra ta ra, soco cati tuhun ra ti ndaa ratuhva suta cua capa xihna ra tichi nduta, tacua quee ra iti yu tañuhun, 44 ta cati tuhuntahan ra ti ndihi ra ña tuhva suta―cuacoso ra nu vitu―ñaan vitu cuu chi a vituvaha a vitu tundoo can cha ni tahvi cuati.Tacan ni cacu ra ta ra, vati cundee queendihi ra yu tañuhun can.

28Queta ra Paulu ñuhun Malta

1Tacan ni cacu ndi, ta cati ñivi iyo ticanti Malta nani ñuhun can cha iyo mahñutañuhun can. 2Ni cundahvi ini ñi chi ndi,ta satahan ñi ñuhun, vati cuun savi, tavichin xaan ndi cuu. Tacan ni tindee ñi chindi. 3Naquihin tahan ra Paulu yutun cuati,ta tihi ra chi chi nu ñuhun can. Tacan cuu,ta quee iin ri coo, vati ihni suhva ñuhuncan, ta tiin ri ndaha ra Paulu, ta ña cuni risaña ri. 4 Ndehe ñivi iyo ñuun can ti chandita caa ri ndaha ra, ta quechaha cati ñichi tahan ñi ti:

―Ndicha ti ra chahni ñivi cuu rahya.Cha ni cacu ra nuun tañuhun, soco ñachaha ra Ndioo cha cua coo ca ra nu ñuhunñuñivi ya ―cati ñi.

5 Tacan cuu, ta naquisi ra Paulu ndahara, ta quehni ri coo can nu cayu ñuhun, tañahni cha ni tahan ra. 6 Ñican ndatu ñi,vati saxini ñi ti cua sacutu chi ndaha ra,ta quii xaan cua cuvi ra, soco nahan xaanndatu ñi, ta ndehe ñi ti ñahni cha ni tahanra. Chacan cuu cha saxini ndico tucu ñi, tacati ñi ti:

―Ndioo cuu ra ―cati ñi.7 Tican iyo iin rai nani Publio, ta racan

cuu ra ndaca ñahan ñuhun can. Yatin nusatahan ra ta ra ñuhun can iyo yama raPublio chi vehe ra, ta quihin cuenda vahara chi ndi. Tacan ni ndoo nuun ndi vehe rauni quivi, ta ndehe vaha xaan ra chi ndi.8 Nihin xaan caa sutu ra Publio can, vati

Page 212: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 28:9 209 TUTU HECHO 28:27cuhvi xaan ra. Iyo cahni chi ra, ta chiyoxaan ra. Chacan cuu cha tuhva ra Paulunu caa ra, ta quechaha cahan ra Pauluchi ra Ndioo, ta tiso ra ndaha ra chi rachahnu can, ta nduvaha ra. 9Tacan cuu, taquichi ndihi ca ñivi cuhvi iyo ñuhun can,ta nduvaha tahan ñi. 10 Cuaha xaan chasamani ñi chi ndi, ta queta quivi cha cuacuhun tucu ndi, ta chaha ñi ndihi cha chiniñuhun ndi.

Queta ra Paulu ñuun Roma11 Yaha uni yoo, ta quihin tucu ndi inga

tundoo. Cha iyo tundoo can suvi ni cuendañuun Alejandría, ta yoso ita niñu xinihinxini chi. Iin ita niñu can nani Cástor,ta inga chi nani Pólux. Quivi vichin cancha ndoo nuun tahan tundoo can suvi nitican ñuhun Malta can. 12 Tacan cuu, taquee ndi ñuhun can, ta cuahan ndi, taqueta ndi ñuun Siracusa, ta ndoo nuunndi uni quivi. 13 Tican quee ndico ndichi tundoo, ta yaha ndi yatin yu tañuhuncha iyo cuenda ñuhun can, ta queta ndiñuun Regio. Tuvi inga quivi, ta quichi tatichiyo iti xuu. Chacan cuu cha quee tucundi, ta cuahan ndi iti nuun ca. Tuvi ingandico quivi, ta queta ndi ñuun Puteoli, taquee ndi tichi tundoo can. 14 Suvi ni ticannanihin ndi chi ñivi Ndioo, ta cuni xaan ñicha cua ndoo nuun ndi chi ñi una quivi.Tacan cuu, ta cuahan ndi iti ñuun Roma.Chi chaha ndi cuahan ndi. 15Tacan cuu, tatican chini ñivi Ndioo tuhun ti cha vachindi. Chacan cuu cha cuahan ñi iti can,vati cuni satahan iti ñi chi ndi. Iyo ñiquichi satahan ñi chi ndi ñuun Foro Apio,ta iyo inga ñi quichi satahan ñi chi ndiñuun Tres Tabernas. Tacan, ta ndehe raPaulu chi ñi, ta ni chacoo ca tu ndee ini chira, ta chaha ra tiahvi ndioo chi ra Ndioo.16 Tacan cuu, ta queta ndi ñuun Roma, tachaha ra capitán ti ndoo nuna ra Paulu. Iintuhun ni ra sandaru cumi chi ra vehe nuiyo ra.

Cati tuhun ra Paulu tuhun Ndioo ñuunRoma

17 Yaha uni quivi, ta cana ra Paulu chira cuu xini cuenda ñivi judío cha iyo ñuunRoma can. Tacan cuu, ta nducuiti ra ta ra,ta quechaha cati ra Paulu chi ra ti:

―Yani xaa, ñahni cuati cha ni savahi chiñivi judío tahan yo. Ni sacuinu i costum-bre chahnu cha sacahnu ñivi yo iti chata,soco tiin ñivi chihin yu ñuun Jerusalén,ta chaha cuenda ñi chihin yu chi ra iyo

cuenda ñuun Roma. 18 Sanahma ra chihinyu, ta cuni saña ra chihin yu, vati ñahnicuati savahi cha cua cuvi yu. 19Ña cuni yucuati chi ñivi judío tahan yo, soco iyo chacati yu ti ra César cuu ra cua tiso vaha tiñu,vati ña chaha ñi cha cua saña tiñu chihinyu. 20 Chacan cuu cha cane chihin ndo,vati cuni cahin chi ndo. Cuni ndatuhin chindo, vati chinu tahan ini yu ti cua sacacura Ndioo chi ndihi yo chi tu ndoho cha iyochihin yo, ta ta ni cuhva ni chinu tahan inindihi ñivi judío tahan yo. Nuhni cadenacaa ya chihin yu, vati tacan ni chinu ini yu―cati ra chi ra ta ra.

21Tacan cuu, ta cati ndico ra ta ra chi raPaulu ti:

―Ñahni tutu cuenda maun quichi chatachi ra judío can chi ndi. Iyo ñivi tahanyo quichi ñi iti tican ñuun Jerusalén, socoñahni cha cati ñi cuenda yoho. 22 Cunitasoho tahan ndi chihun, ta cuni coto ndiyoso cuhva saxini maun, vati chito ndi ticha cati ñivi nini cahnu nu ñuhun ñuñiviti ña vaha ñivi cuu ñivi ra Jesuu ―cati rata ra.

23 Tacan, ta cati ra judío can ta ra ndaaquivi cua nducuiti tucu ra. Tacan cuu,ta tuvi xaan ñivi quichi vehe nu iyo raPaulu quivi can, ta cati tuhun cachin raPaulu chihin ñi yoso cuhva cua cundacañahan ra Ndioo. Cati tuhun ra ti cha nichaha ra Moisee cuenda tiempu chahnuyoso cuhva cua coo ra Jesuu, ta ta ni cuhvacati tuhun tahan ra ni cahan cuenda raNdioo iti chata. Tacan ni cati ra Paulu, vaticuni ra cha cua cuinu tahan ini ñi chi raJesuu, ta nduvi nduvi cati tuhun ra chi ñi.24 Tacan cuu, ta iyo ñivi chinu ini cha catituhun ra Paulu, soco inga ñi ña chinu iniñi. 25Ña nduinuun ñi ta ñi, ta cuni cuhunñi iti vehe ñi, soco ni vii cahan ra Pauluinga tuhun chi ñi, ta cati ra ti:

―Vaha xaan ni cati ra Tati Ndioo chi raIsaía cuenda ñivi yo tiempu chahnu, vaticati ra ti cua cuhva ra Isaía can cuenda chiñi, ta tuhun ya cati ra Tati Ndioo chi ra:26 Cua yaha cun iti nuun ñivi ya,ta cua cati cun chi ñi tini vii chini soho ndo tuhun Ndioo,soco ña nituni ini ndo.Ndicha cha ndehe ndo yoso cuhva iyo ra

Ndioo,soco ña chito ndo ñaan cha cuu cha ni

ndehe ndo.27 Tacan ni cua cati cun,vati ndava xaan anima ñi,

Page 213: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HECHO 28:28 210 TUTU HECHO 28:31coto cua nduvaha anima ñi.Ña cuni ñi tasoho ñi,coto cua cutuni ini ñi.Ña cuni ñi nducu ñi cuhva,coto cua coto ñi ñaan cha cuu cha ni ndehe

ñi,cati ra Tati Ndioo chi ra Isaía can.28 Ndioho na cua coto vaha ndo ti vitincua cati tuhun ndi tuhun Ndioo chi ñivicuu inga tucu ñivi. Cua tasoho maan ñituhun cha cua sanduvaha ra Ndioo animañivi, ta cua cuinu ini ñi chi ra ―cati raPaulu chi ra ta ra.

29 Tacan ni cati tuhun ra Paulu, ta queeñivi judío can, ta cuahan ñi. Cuaha xaancahan ñi chi tahan ñi yoso cuhva ni catituhun ra Paulu.

30 Tacan cuu, ta queta uvi cuiya ndoora Paulu ñuun Roma can. Cha tava nuunra iin vehe nu ndoo ra, ta tiahvi ra yahvichi. Quihin cuenda ra chi ndihi ñivi quichindehe chi ra, 31 ta cati tuhun xaan ra chiñivi can yoso cuhva cua cundaca ñahan raNdioo, ta sacuaha ra chi ñi yoso cuhva iyora chahnu Jesucristo. Ña yuhvi ra cha catituhun ra, ta yoni chaha tu ndoho chi ra.

Page 214: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 1:1 211 TUTU ROMANO 1:21

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI ÑIVINDIOO IYO ÑUUN ROMANi taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyo

ñuun Roma1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin ndo.

Musu ra Jesucristo cui, vati cati ra Ndiooti tatun ra Jesucristo cua cui, ta tuhun raNdioo cua cati tuhin, cati ra.

2 Iti chata cati ra Ndioo ti nu cuahanquivi cua coo tuhun ya. Tacan ni taa ra nicahan cuenda ra Ndioo tichi tutu Ndioo nisavaha ra Ndioo tiempu chahnu. 3 Chahara ta ra cuenda yoso cuhva cua coo ra cuuseheNdioo. Cati ra ta ra ti ñivi ra David cuacuu ra cuenda ñuhun ñuñivi ya. 4 Sanahanra Ndioo chi ñivi ti sehe ra chi ra chahnuJesucristo cha cuenda ra Ndioo iti siquiandivi, vati chaha ra tu ndee ini chi ra, tanatacu ndico ra tañu ñivi ndii, ta ii xaaniyo ra. 5 Cha cuenda maan ra savaha raNdioo tu manini chihin ndi, ta chaha racha cuu ndi tatun ra. Chacan cuu cha cuatasoho ndihi ñivi ñuñivi tuhun ra, ta cuacuinu ini ñi chi ra. 6 Tacan ni chinu tahanini maan ndo, vati iyo tahan ndo cuendaJesucristo cuhva ni cati ra Ndioo.

7Tai tutu ya chi ndihi ndo cuuñiviNdiooiyo ñuun Roma. Cuni ra Ndioo chihin ndo,ta cati ra ti na cua coo ii ndo chi ra. Na cuasavaha ra Ndioo sutu yo tu manini chihinndo, ta na cua savaha ra cha cua coo viianima ndo. Ndihi chacan na cua savahatahan ra chahnu Jesucristo chihin ndo.

Cuni ra Paulu cu ndehe ra chi ñivi iyoñuun Roma

8Xihna cuii chahi iin tiahvi ndioo chi raNdioo cha cuenda ndihi maan ndo. Chacuenda ra Jesucristo cahin chi ra Ndioo,ta chahi tiahvi ndioo chi ra, vati cha catindihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi chi tahanñi ti vaha xaan chinu ini ndo chi ra Ndioo.9 Maan ra Ndioo cuu ra chito ti ndihi niquivi cahan ndahvi yu chi ra cuenda maanndo, ta chi maan ra satiñu yu chi ndihicuii anime, ta cati tuhin tuhun vaha yosocuhva iyo sehe ra. 10 Cahan ndahvi yu chira ti tu iyo ini maan ra Ndioo, cua cuucuhin nu iyo ndo vitin. 11 Cuni xain cundehi chi ndo, vati cuni yu tindei chi ndocuenda ra Tati Ndioo. Chacan cuu cha cuacoo tu ndee ini chi ndo. 12Cua coo tu ndee

ini chi ndo, vati cua ndehe ndo yoso cuhvachinu ini yu chi ra Ndioo, ta sa cua ndehetahan yu yoso cuhva chinu ini maan ndochi ra. Tacan sa cua coo tu ndee ini chi yoicaa ni.

13 Yani xaa, cuni yu sacote chi ndo ticuaha chaha saxini yu ti cua cuhin nu iyondo. Ña ta cuu cuhin nda cua nda vitin,soco cuni yu cuhin, vati cuni tahin chacua tindee tahin chi ndo cuhva tindei chindihi ñivi cuu inga tucu ñivi. 14Nini xaancua cati tuhin tuhun Ndioo chi ndihi ñiviñuñivi. Cati tuhin chi ñivi cahan cuhvacahan maan yo, ta cati tuhin chi ñivi ñacahan cuhva cahan yo. Cati tuhin chi ñivinditi xini, ta cati tuhin chi ñivi ña nditivaha xini. Chi ndihi ñivi cati tuhin tuhunNdioo. 15 Chacan cuu cha cuni tahin catituhin chi maan ndo iyo tican ñuun Romacan.

Iyo tu ndee ini chi tuhun ra Ndioo16 Ña cahan nuin cha cati tuhin tuhun

vaha tuhun yoso cuhva iyo ra Cristo, vatiiyo xaan tu ndee ini chi ra Ndioo, tasanduvaha ra anima ñivi chinu ini chi ra.Xihna cuii nduvaha anima ñivi judío, ta sanduvaha tahan anima ñivi cuu inga tucuñivi. 17 Chini soho yo tuhun Cristo, tatacan sa nihin yo cuhva ti cua coo cuitivaha anima yo chi ra Ndioo, vati iyo cuitivaha anima maan ra. Tacan cua coso vahaanima yo chi ra, vati chinu ini yo chi ra.Cha cati tutu Ndioo ti ñivi cha iyo cuitivaha anima chi ra Ndioo―cua coso vahaanima ñi chi ra, vati chinu ini ñi chi ra, catichi.

Iyo cuati chi ñivi ñuñivi18Chito yo ti iti siqui andivi cuanduxaan

ra Ndioo chi ndihi ñivi ña sacahnu chi ra,ta cua nduxaan ra chi ndihi ñivi ndacundavaha ni. Ña chaha ñican cha cua cotoñivi cha ndicha, vati mani ndavaha nindacu ñi. 19Ña chaha ñi, vati chito vaha ñiñaan cha cuu cha cua coto ñivi yoso cuhvaiyo ra Ndioo. Chito ñi, vati maan ra Ndioocuu ra sacoto chi ñi. 20Ña ta ndehe ñivi chira Ndioo, soco nda ni tuvi ñuhun ñuñivi yacha ndehe ñivi yoso cuhva iyo ra, vati chandehe ñi cha ni savaha ra. Cha ni ndehevahañivi ti raNdioo cuu ra, ta ndehe tahanñi ti iyo tu ndee ini chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu. Chacan cuu cha ña cuacuu cati ñi ti ña chito ñi yoso cuhva iyo ra.21 Ña cua cuu cati ñi chacan, vati chito ñiyoo rai cuu ra Ndioo, soco ña sacahnu ñi

Page 215: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 1:22 212 TUTU ROMANO 2:13chi ra cuhva sacahnu ñivi chi ra Ndioo, tani ña chaha ñi tiahvi ndioo chi ra. Saxiniñi, soco ñahni yavi ndaa cha saxini ñi, tacha ni naan cha chini tuni chi ñi. 22 Cati ñiti nditi xaan xini ñi, soco cha ni ndutondoñi. 23Cha saña ñi chi ra Ndioo vaha ndicha,ta maan ra ña cua ndoyo ñuhun ra. Chasaña ñi chi racan, ta cha sacahnu ñi itaniñu, ta cua ndoyo ñuhun chacan. Cuhvacaa ñivi, cuhva caa ri saa, cuhva caa ri quiticuhu, cuhva caa ri coo caa ita niñu sacahnumaan ñi.

24 Chacan cuu cha saña ndaha ra Ndioochi ñican, ta chaha ra cha cua savahañi ndavaha ni cuhva cuni maan ñi chianima ñi. Chacan cuu cha ndacu tahanñi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo.25 Tacan savaha ñi, vati ña ni sacahnu ñichi ra Ndioo ndicha, soco sacahnu ñi iincha ña ndicha. Ña sacahnu ñi chi ra nisavaha ndihi cha iyo, soco sacahnu ñi chindihi cuati suhva cha ni savaha maan ra.Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu, ta na cua cuu chitacan ni.

26 Ña sacahnu ñican chi ra Ndioo. Cha-can cuu cha chaha ra cha cua savaha ñindavaha ni cuhva cuni maan ñi, ta ñahnitu ca nuun iyo chi ñi. Cha saña ñi ñahancuhva iyo ñi chi ra rai, tamani chi ñi ñahantahan ñi cuni ñi coo ñi ndavaha ni ingachiyo. 27 Ta ni cuhva iyo ra rai, vati chani saña ra cuhva iyo ra chi ñi ñahan, tacuni xaan cuni xaan ra coo ra ndavaha nichi ra rai tahan ra inga chiyo. Iyo ra manichi ra rai, ta ñahni tu ca nuun iyo chi ra.Suvi ni maan ñi―cua cutuni ndicha ñi,vati ndavaha ni cahnu xaan ndacu ñi.

28 Chaha ra Ndioo cha cua saxini ñicanndavaha ni. Chaha ra Ndioo cha cua cooñi chi cha ndavaha ni, vati ña cuni ñi cotovaha ñi yoso cuhva iyo ra Ndioo. 29 Ndihicuii cha ndavaha ni ndacu ñican. Manicha cua coo ñi ndavaha ni chi tahan ñiinga chiyo cuni ñi, ta cuni ca ñi savaha cañi cha ndavaha ni. Cuni xaan ñi chachiiyo chi tahan ñi. Tahñu xaan cuni an-ima ñi. Chahni ñi chi tahan ñi. Canitahan ñi. Sandahyu ñahan ñi chi tahan ñi.Mani ndavaha ni saxini ñi. Cuendu xaanñi. 30 Cati ñi ti ña vaha savaha tahan ñi,soco ña ndicha ñi. Cuxaan ini ñi chi raNdioo. Cahan rai xaan ñi. Nanducu xiniñi ndavaha ni savaha ñi. Ña tasoho ñi chisutu ñi chi sihi ñi. 31Ña cutuni vaha ini ñi.Sandahyu ñahan xaan ñi. Ña cuni mani ñi

chi tahan ñi. Ñahni tu ndahvi ini iyo chi ñi.32Chito ñi ti cha cati tuhun ra Ndioo ti cuacutuni vaha ñivi ndacu chacan, soco ta nicuhva ndacu ñi, ta chaha ñi tu ndee ini chiñivi ndacu tahan chacan.

2Cua tachi tuni ra Ndioo iin cha ndicha

1Ta ndihi ndioho, ndaa ndioho cua tachituni ndo chi tahan ndo―ña cua cuu catindo ti ñahni cuati iyo chi ndo. Tu cua tachituni ndo chi tahan ndo, suvi ni chi maanndo cua tachi tuni ndo, vati ta ni cuhvandacu ndo. 2 Chito yo ti iin cha ndichandicha cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivindacu tacan. 3Ña cua saxini ndo ti ña cuatachi tuni ra Ndioo chi ndo, tu cua tachituni ndo chi ñivi ndacu ndavaha ni. Ñacua cacu ndo, vati ta ni cuhva ndacu maanndo. 4 Vasi saxini ndo ti ñahni cha cuatachi tuni raNdioo chi ndo, vati iyo xaan tumanini chi ra, ta iyo xaan tu ndahvi ini chira. Tu tacanni cua saxini ndo, ña chito ndoyoso cuhva iyo ra Ndioo, vati cuni ra chacua saña ihni ndo ndavaha ni ndacu ndo.5Ndava xaan iyo ini ndo. Ña cuni ndo sañaihni ndo ndavaha ni ndacu ndo. Chacancuu cha xaan xaan cua cuxaan ra Ndioochi ndo na cua queta quivi cha cua cuxaanra, ta iin cha ndicha cua tachi tuni ra chiñivi. 6 Cua cuhva cuenda ra chi ndihi yocuhva cha ni savaha yo. 7 Iyo ñivi ndacu ñicha vaha, vati cundee ini ñi. Ñican cua coondito ñi chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihini tiempu. Tacan ni cua savaha ra Ndioochi ñi, vati nducu ñi cuhva cha cua cundayahvi ñi chi ra Ndioo, ta cua coo ndito ñichi ra. 8 Iyo ndico tucu inga ñivi mani chimaan ñi cuni ñi. Ña tasoho ñi cha ndicha,soco ndacu ñi cha ndavaha ni. Chi ñicancua cuxaan ra Ndioo, ta cua tachi tuni rachi ñi. 9 Cua coo tu ndoho chi ndihi ñivindacu ndavaha ni. Cua coo xihna tu ndohochi ñivi judío, ta sa cua coo tahan tu ndohochi ndihi ca ñivi. 10 Chi ndihi ñivi ndacucha vaha cua coo cha taqui, cua coo chavii, cua coo cha vaha. Cua coo xihna chichi ñivi judío, ta sa cua coo tahan chi chindihi ca ñivi.

11 Chacan ni cua savaha ra Ndioo, vatiinuun inuun cuni ra chi ndihi ñivi. 12 Iyoñivi ña chito ley Ndioo, ta ndacu ñi cuati.Cua ndoyo ñuhun ñi, soco ñavi cuenda leycan cua ndoyo ñuhun ñi. Iyo inga ñivichito vaha ley can, ta ndacu ñi cuati. Suvini cuenda ley can cua cutuni ñican. 13 Tu

Page 216: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 2:14 213 TUTU ROMANO 3:8

cua cuni soho ni ñivi tuhun ley chahnucan, ta ña cua sacuinu ñi cuhva cati chi, ñacua coso vaha anima ñi chi ra Ndioo. Ñivicua sacuinu cuhva cati ley can, chi ñicancua coso vaha anima cuenda ra. 14 Iyochaha ndacu ñivi cuu inga tucu ñivi cuhvacati ley can. Ndacu ni maan ñi cuhva catichi, soco ña chito ñi ti cha iyo chi. Chito ñichi anima ñi ndaa cha cuu cha vaha―masiñahni ley can iyo chi ñi. 15 Ndehe yo tindacu ñi cuhva cati ley can, vati chito ñichi anima ñi ndaa cha cuu ley can. Tacanni saxini ñi chi anima ñi. Cuhva saxini ñichito ñi a vaha ndacu ñi a ña vaha. 16Tacanni cua coo ñi quivi cua cuhva ra Ndioo tiñuchi ra Cristo Jesuu, ta cua ndehe ra a vahasavaha ñivi a ña vaha cuhva ni cati tuhinchi ndo. Masi cha savaha xehe ñi chi chi,soco cua ndehe ra a vaha a ña vaha savahañi.

Sacahnu ñivi judío ley chahnu ni tiso raMoisee

17 Cati ndo ti ñivi judío cuu ndo. Sac-ahnu ndo cuhva cati ley chahnu ndo, [vatisaxini ndo ti tacan ni cua coo vaha ndo chira Ndioo]. Ndurai ndo, vati chi ra Ndioocuu ndo. 18 Chito ndo yoso cuhva cuni ra,ta chito ndo ñaan cha cuu cha vaha, vatichito ndo yoso cuhva cati ley can. 19Saxinindo ti maan ndo cua sacoto chi ñivi ñanacoto chi ra Ndioo. Saxini ndo ti maanndo cuu sava ni ta cua iin ñuhun ndichiniyo nu naan. 20 Saxini ndo ti maan ndo cuasanahan chi ñivi ña chito. Ndihi chacanni saxini ndo, vati cumi ndo ley chahnucan, ta chito ndo ñaan cha cuu cha ndicha.21 Sanahan ndo chi tahan ndo, soco ña tacutuhva maan maan ndo. Cati tuhun ndochi tahanndo ti na ña cua suhu yo, tamaanndo suhu ndo. 22 Cati ndo ti na ña cuacoo yo ndavaha ni chi tahan yo inga chiyo,ta maan ndo―tacan ni savaha tahan ndo.Cati ndo ti xaan xaan cuni yo ndehe yo itaniñu, ta maan ndo suhu ndo cha indi veñuhun nu iyo ita niñu can. 23Ndurai ndo,vati sacahnu ndo ley can, soco chaha ndotu ca nuun chi ra Ndioo, vati ña sacuinundo cuhva cati ley ra. 24 Iyo ndo cuhva catitutu Ndioo, vati cati chi ti cahan ñivi cuuinga tucu ñivi ndavaha ni cuenda raNdioo,vati ñivi judío ndacu cha ndavaha ni, catichi.

25 Tu cua sacuinu ndo cuhva cati leycan, cua cunda yahvi ndo cha sacahnundo costumbre, ta tahnda ñiin xini xuu

ra cuati sehe ndo, soco tu ña cua sacuinundo cuhva cati ley, ñahni yavi ndaa chani sacahnu ndo costumbre can. 26 Tucua sacuinu ñivi cuhva cati ley―masiña sacahnu ñi costumbre can, soco cuaquicuenda ra Ndioo chi ñi. 27Ñican―masiña sacahnu ñi costumbre can, socosacuinu ñi cuhva cati ley, ta tacan cuasanahan ñi chi ndo ti cumani maanndo. Iyo ley chahnu can chi ndo, ta iyocostumbre can chi ndo, soco ña sacuinundo cuhva cati ley can. 28 Ñivi cuu ñivindicha ra Ndioo―ña ndacu ñi cha cuandehe ñivi. Ña savaha ñi costumbre can ticua ndehe ñivi yoso cuhva iyo ñi. 29 ÑiviNdioo cuu ñivi saxini vaha chi anima ñi.Vasi savaha ñi costumbre can, vati iyovaha anima ñi, soco iin cuhva cuu chi.Maan ra Ndioo cuu ra cati ti vaha iyo ñivican, ta ñavi ñivi ñuñivi cuu ñi cati chacan.

31Vasi saxini ndo ti ñahni yavi ndaa cha

cuu ndo ñivi judío. Vasi saxini ndo ti ñahniyavi ndaa cha sacahnu ndo costumbre, tatahnda ñiin xini xuu ndo. 2 Yu cati ti iyoxaan yavi ndaa cha cuu ndo ñivi judío.Maan ndo cumi tutu Ndioo cha cuu tuhuncati tuhun ra chi ndo tiempu chahnu. 3 Iyoñivi judío ña sacuinu ñi cuhva cati raNdioo, soco ña tichaha ni ra. Ni cua savahara cuhvani cati ra. 4Vasi vata xaan iyoñivi,soco ndicha ndicha iyo ra Ndioo cuhva nicati tutu Ndioo cuenda ra ti:Cua ndehe ñivi ti cha ndicha cuu cha

cahun.Cua coto ñi ti cha ndicha cuun,cati chi.

5 Vitin chahi cuenda yoso cuhva cahaninga ñivi ñuñivi. Cati ñi ti cua saxini yoti cua savaha ca yo ndavaha ni, ta tacansa cua coto ñivi ti cuiti vaha iyo animara Ndioo. Chacan cuu cha cua cati yo tiña vaha ra Ndioo, tu cua cuxaan ra chi yo[cuenda cha ni savaha yo ndavaha ni]. 6Ñavaha cha saxini ndo tacan, xaa. Tu chacancuu chi, ña cua cuu tachi tuni ra chi ni iinñivi ñuñivi.

7 Ña cua saxini yo ti cua sandahyu ña-han ca yo, ta tacan sa cua coto ñivi ticha ndicha ndicha maan ra Ndioo, ta cuasacahnu xaan ñi chi ra. Tu chacan cua catiyo, ña cua saxini yo ti ña cua cutuni yocuhva cua cutuni ñivi ndacu cuati. 8 Ñacua saxini yo ti na cua savaha yo ndavahani, ta tacan sa cua tahan yo cha vaha. Iyo

Page 217: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 3:9 214 TUTU ROMANO 4:7ñivi cati ñi ti ndavaha ni can cahan maanndi, soco cua cutuni ñican iin cha ndichandicha.

Iyo cuati chi ndihi ñivi9 Ta maan yo cuu ñivi judío―ña cua

saxini yo ti cua savaha ca ra Ndioo tumanini chi yo. Ñavi, xaa. Cha ni cati yuti iyo cuati chi ndihi ñivi. Iyo cuati chi ñivijudío, ta iyo tahan cuati chi ñivi cuu ingatucu ñivi. 10 Iyo chi cuhva cati tutu Ndioo,vati cati chi ti:Ñahni ni iin ñivi iyo vaha anima.11Ñahni cha chini tuni iyo chi ni iin ñivi,ta yoni nanducu chi ra Ndioo.12 Cha saña ndaha ndihi ñivi chi ra Ndioo,ta ñahni yavi ndaa ni iin ñivi.Yoni ndacu cha vaha―ni iin tuhun ñivi.13Ndavaha ni cahan ñivi chi yuhu ñi,ta sandahyu ñahan ñi.Xaan yuhu ñi cuhva xaan yuhu ri coo.14 Cahan ñi ndavaha ni,ta cuxaan ini ñi chi tahan ñi.15Yatin xaan chahni ñi chi tahan ñi.16Nu yaha ñi chaha ñi tu ndoho,ta sandoyo ñuhun ñi chi tahan ñi.17Ña chito ñi yoso cuhva cua coo vii ñi.18Ña yuhvi ñi ndehe ñi chi ra Ndioo,cati tutu Ndioo can.

19 Chito yo ti chaha tutu Ndioo cuendayoso cuhva iyo ñivi cuenda ley chahnu.Chacan cuu cha yoni cua cuu cati ti ñahnicuati iyo chi ñi. Chacan cuu cha ndihiñivi ñuñivi cua yaha nu cua tachi tuni raNdioo. 20Yoni ñivi ni chacoso vaha animacha cuenda ra Ndioo, vati savaha ñi cuhvacati ley chahnu. Chito ñivi ti iyo cuati chiñi, vati chito ñi yoso cuhva cati ley can.

Nduvaha anima ñivi, vati chinu ini ñi chira Ndioo

21 Vitin chito yo ti ñavi cuenda leychahnu chacoso vaha anima ñivi chi raNdioo. Ndicha ti ra Moisee chi ra ni cahancuenda ra Ndioo chaha cuenda tiempuchahnu, 22 soco ni chacoso vaha animañivi, vati chinu ini ñi chi ra Jesucristo.Chacoso vaha anima ñican, vati ini cuhvaquicuenda ra Ndioo chi ndihi ñi. 23 Iyocuati chi ndihi ñivi, ta cumani cha cua coovaha ñi cuhva iyo vaha ndicha ra Ndioo.24 Chacoso vaha anima ñivi, vati savahaxaan ra tu manini chi ñi, vati maan raCristo Jesuu sacacu chi ñi. Cuhva iin chasamani ra Ndioo cuu chacan. 25 Ni tisovaha ra Cristo tiñuni savaha raNdioo. Tisovaha ra tiñu chi ndihi ñivi chinu ini ti cha

chihi ra cuenda maan ñi. Chacan ni cuacoto ñivi ti cuiti vaha iyo anima ra Ndioo,vati ña quicuenda ca ra cha ni savaha ñivican cuati nu quichi quivi. 26 Cundahvi inira Ndioo, vati cuni ra cha cua coto yo vitintichi quivi ya ti iyo cuiti vaha anima ra,ta tiso vaha ra anima ñivi chinu ini chi raJesuu.

27 Chacan cuu cha ña cuu ndurai yo. Ñacuu, vati ña cua coo cuiti vaha anima yocha tacan―masi sacuinu yo cuhva cati leycan. Cua coo cuiti vaha anima yo, vatichinu ini yo chi ra Jesuu. 28 Chacan cuucha cati ndi ti chacoso vaha anima ñivi,vati chinu ini ñi chi ra Cristo, ta ñavi chacuenda ni savaha ñi cuhva cati ley chahnu.

29 Sacahnu ñivi judío chi ra Ndioo, socosacahnu tahan ñivi cuu inga tucu ñivi chira. Ndicha ti sacahnu tahan ñi chi ra. 30 Iinni rai cuu ra Ndioo. Chacan cuu cha tisovaha ra Ndioo anima ñivi judío, vati chinuini ñi chi ra, ta tiso vaha tahan ra animañivi cuu inga tucu ñivi, vati chinu tahanini ñi chi ra. 31 Ña cua cati yo ti ña vahaley chahnu can, vati vitin cha chinu ini yochi ra Cristo. Cua cati yo ti cha iyo vahachi, vati chinu ini yo chi ra.

4Cuhva ni chacoo ra Abraham iti chata

1 Cua cucuhun ini ndo yoso cuhva nichacoo ra Abraham ra cuu ñivi yo iti chatatiempu chahnu. 2 Tu cha ndicha chacosovaha anima ra, vati sacuinu ra cuhva catiley, cua cuu ndurai ra, soco ña ni cuundurai ra iti nuun ra Ndioo. [Chacan cuucha cati yu ti ni chacoso vaha anima ra,vati chinu ini ra chi ra Ndioo,] 3 vati catitutu Ndioo ti chinu ini ra Abraham chi raNdioo. Chacan cuu cha cati ra Ndioo ticha ni chacoso vaha anima ra, cati tutuNdioo. 4 Iyo ñivi sacuinu cuhva cati leycan, ta saxini ñi ti ñavi tu manini cuu chacua cunda yahvi ñi chi ra Ndioo. Saxini ñiti iin cha cua savaha nini xaan ra Ndioochi ñi cuu chi. 5 Iyo inga ñivi ña saxinicuenda ley can, soco chinu ini ñi chi raNdioo, vati maan ra cuu ra tiso vaha animañivi ni savaha ndavaha ni. Cati ra Ndiooti ñican cuu ñivi chacoso vaha anima, vaticha ni chinu ini ñi chi ra. 6Ta ni cuhva catira David ti cua cusii ini ñivi, vati ñahni chani savaha ñi, ta tiso vaha ra Ndioo animañi. 7 Cati ra David can iti chata ti:Sii cuni ñivi,

Page 218: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 4:8 215 TUTU ROMANO 5:4vati cucahnu ini ra Ndioo cuati ni savaha

ñi,ta sanaan ra chi chi.8 Sii cuni ñi,vati ña saxini ca ra Ndioo cuenda cuati ni

savaha ñi,cati ra David.

9Cua cusii ini ndihi ñivi cuhva ni cati raDavid. Masi ni vii sacahnu ñi costumbrechahnu, ta tahnda ñiin xini xuu ñi, masi ñasacahnu ñi costumbre can, soco cua cusiiini ñi, vati chaha ndi cuenda ti ni chacosovaha anima ra Abraham sutu yo, vati chinuini ra chi ra Ndioo. 10 Chacan cati ndi,vati ña ta sacahnu ra Abraham costumbrecan, ta ni chacoso vaha anima ra chi raNdioo. Ñavi ti cha ni sacuinu xihna racostumbre, ta quechaha iyo vaha ra chira Ndioo. 11 Iin cuhva ni cuu costumbrecan. Ni chacoso vaha anima ra chi raNdioo, vati chinu ini ra chi ra. [Chacancuu cha sacuinu ra costumbre can, vaticua coto ñivi ti chacoso vaha anima rachi Ndioo.] Chacan cuu cha cuu ra savani ta cua sutu ndihi ñivi chinu ini chi raNdioo―masi ña sacuinuñi costumbre can,soco chacoso vaha anima ñi cha cuendara Ndioo. 12 Ta ni cuhva cuu ra sava tacua sutu ñivi sacuinu costumbre can, socochinu tahan ini ñi chi ra Ndioo cuhva nichinu ini maan ra Abraham chi ra Ndioo,ta ña ta sacahnu ra costumbre can.

Cua savaha ra Ndioo cuhva cati ra nuquichi quivi, vati chinu ini ñivi chi ra

13 Iti chata cati ra Ndioo chi ra Abrahamchi ndihi ñivi ra ti cua coo vaha ñi, ta cuacoo vii ñi nini cahnu nu ñuhun ñuñivi.Tacan cati ra Ndioo chi ra, vati cha nichacoso vaha anima ra Abraham chi raNdioo, vati chinu ini ra chi ra. Ñavi cuendacha sacuinu ra ley chahnu can cuu chi.14 Tu cua coo vaha ñivi, vati sacuinu ñicostumbre ni cuhva ni cati ra Ndioo itichata, cua cati yo ti ñahni yavi ndaa chachinu ini yo chi ra, ta ña ndicha ra cuhvacati ra. 15 Nu iyo ley chito ñivi ti cuatindacu ñi, ta cua cutuni ñi, vati cua cuxaanra Ndioo chi ñi, soco ñahni cuati cua coochi ñivi, tu ñahni ley iyo.

16 Chacan cuu cha iyo cuiti vaha animañivi, vati chinu ini ñi chi ra Ndioo. Tumanini cuu chi. Chacan cuu cha chandicha cuu cha cati ra Ndioo cuenda ndihiñivi cuu ñivi ra Abraham iti chata. Tacanni cua coo ñivi sacahnu chi ley can, ta

tacan ni cua coo tahan ñi chinu ini chi raNdioo cuhva ni chinu ini ra Abraham, tandihi maan yo cuu ñivi ra. 17 Cati tutuNdioo cuenda ra Abraham ti cua savaha raNdioo cha cua coo xaan ñivi ra Abrahamcan, cati chi. Vaha xaan cuhva ni chinu inira Abraham chi ra Ndioo, vati maan ra cuura chaha tu ndee ini, ta nandoto ndico ñivindii, ta maan ra cuu ra cua savaha ndihicha ni cua coo iti nuun.

18 Cha ni yaha quivi cha cua coo sehera Abraham, soco ñahni cha ni saxini ra,vati chinu ini ra ti cua coo sehe ra, ta tuvixaan ñivi ra cua coo. Chacan chinu ini ra,vati cha ni cati ra Ndioo chi ra ti tuvi xaanñivi ra Abraham cua coo iti nuun, cati ra.19 Chito ra ti ñahni ca tu ndee ini iyo chimaan ra, vati cha chahnu xaan ra, vati chani queta ra iin ciendu cuiya ra. Chito rati chahnu tahan ña Sara, ta ñahni sehe ñachacoo, soco ni chinu ini ra chi ra Ndioo.20Ña ni saxini ra ti ña cua cuu coo sehe ñi,vati chinu ini ra cuhva ni cati ra Ndioo chira. Nihin ca chinu ini ra chi ra Ndioo, tasacahnu vaha xaan ra chi ra. 21 Chito vahara ti cua cuu savaha ra Ndioo cuhva ni catira chi ra. 22 Chacan cuu cha cati ra Ndiooti ni chacoso vaha anima ra Abraham, vatichinu ini ra chi ra.

23 Chacan ni cati ra Ndioo cuenda raAbraham, 24 soco cati tahan ra tuhun cancha cuenda maan yo. Ta ni cuhva cua catiraNdioo ti cha iyo cuiti vaha anima yo, vatichinu ini yo ti chaha ra tu ndee ini chi rachahnu Jesuu, ta natacu ndico ra tañu ñivindii. 25Ni chihi ra, vati cua sanaan ra cuatisavaha yo, ta ni natacu ndico ra, vati cuacoso vaha anima yo.

5Ñahni cuati cua tiso ra Ndioo chi ñivi ra

1 Chacan cuu cha iyo taxin anima yo chira Ndioo cuenda cha ni savaha ra chahnuJesucristo, vati cha ni chacoso vaha animayo, vati chinu ini yo chi ra Ndioo. 2 Chacuenda cha ni savaha ra Jesucristo chahara Ndioo tu manini chi yo, vati chinu iniyo chi ra. Cusii ini yo, vati ndatu yo ndacua nda cua savaha ra chi yo cuhva iyomaan ra. 3 Ta ni cuhva cusii ini yo, vatindehe yo tu ndoho. Chito yo ti nu cuandehe yo tu ndoho, cua cutuhva yo yosocuhva cua cundee ini yo. 4 Tu cua cundeeini yo, cua cutuhva yo yoso cuhva cua cuuyo ñivi vaha. Tu cua cuu yo ñivi vaha, cuacutuhva yo yoso cuhva cua cuatu yo nda

Page 219: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 5:5 216 TUTU ROMANO 6:8cua nda cua savaha ra chi yo cuhva iyomaan ra. 5Tu cua cuatu yo cha cua savahara Ndioo, ña cua coo tu ca nuun chi yo, vaticua savaha ra cuhva cati ra, vati chaha racha iyo ra Tati Ndioo chi yo. Tacan ni chitoyo ti cuni mani xaan ra Ndioo chi yo.

6 Ni vii ndacu yo ndavaha ni nu quichiquivi, ta ña ni cuu tindee yo chi yo, tani quichi cuvi ra Cristo cuenda cuati yoquivi ni tiso ra Ndioo, [soco ña ni cuniyo chi ra Ndioo quivi can]. 7 Ña tuhva yosacacu yo chi ñivi―masi ñivi vaha ndichacuu ñi, tu cua cuvi yo cha cua savaha yochacan. 8 Ta maan ra Ndioo sanahan rachi yo ti cuni mani xaan ra chi yo, vatichihi ra Cristo cuenda yo, ta ni vii ndacuyo cuati. 9 Vitin cha chacoso vaha animayo, vati cha ni chihi ra. Chacan cuu chachito vaha xaan ca yo ti cua cacu yo nu cuatachi tuni ra Ndioo chi ñivi ndacu ndavahani. 10 Ni vii nduxaan yo chi ra Ndioo, tasandumani ndico ra chi yo, vati chihi sehera cuenda yo. Chacan cuu cha chito vahaxaan ca yo ti cua cacu yo nu cua cuxaan raNdioo chi ñivi, vati cha iyo ndito ndico raCristo, ta ndumani ndico yo chi ra Ndioo.11Tacan cuu, ta cusii ini tahan yo, vati chani ndumani ndico ra Ndioo chi yo cuhvacha ni savaha ra chahnu Jesucristo.

Ndoyo ñuhun ñivi savaha ra Adán, soconduvaha ndico ñivi savaha ra Cristo

12 Xihna cuii ni savaha ra Adán cuati.Chacan cuu cha ndacu ndihi ñivi ñuñivicuati, ta chihi ñivi, vati ndacu ñi cuati.Chacan cuu cha chihi ndihi ñivi, vati ndihiñi cuu ñi ndacu cuati. 13Ña ta tiso ra Ndiooley, ta ni savaha ñivi cuati nu ni quichiquivi, soco ña ni tiso ra Ndioo cuati ñican,vati ña ta coo ley ra. 14Chihi ndihi ñivi ndaquivi ra Adán nda cua nda quivi chaha raNdioo ley chi ra Moisee. Chihi ñivi―masiña ni savaha ñi cuati cuhva ni savaha raAdán. Cuhva iin rai cha cua coo iti nuunca cuu ra Adán can.

15Ñavi cuhva cha ni savaha ra Adán cuucha ni savaha ra Cristo. Ni savaha ra Adáncuati, ta iin tuhun ni rai cuu ra. Chacancuu cha chihi ñivi, soco vaha xaan casavaha inga ra, vati ni savaha ra Jesucristotu manini chi yo. Chacan cuu cha iyo xaantumanini chi tuvi ñivi. Chacan cuu iin chasamani ra Ndioo, 16 soco tucu cuhva iyocha ni samani ra Ndioo. Ñavi cuhva chani savaha ra Adán cuu chi. Iin tuhun nicuati ni savaha racan, ta ni chacoo cuati

chi ndihi ñivi, soco vitin cha ni savahara Ndioo tu manini, ta cha ni chacosovaha anima ñivi―masi cuaha xaan cuatini savaha ñi. 17 Chihi ndihi ñivi, vati iintuhun ni ñivi cuu ñi ni savaha cuati. Vitincua coo ndito vaha ñivi, ta cua coo xaantu manini chi ñi. Cua coso vaha anima ñi,vati cha cuenda cha ni savaha iin tuhun nira Jesucristo.

18Ni cua cutuni ndihi ñivi, vati iin tuhunni ra ni savaha cuati xihna ca. Ta ni cuhvacua coso vaha anima ñivi chi ra Ndioo. Cuacoso vaha anima ñi, vati iin tuhun ni raiyo cuiti vaha ndicha anima. 19Ndacu ñivicuati, vati ña ni tasoho iin rai. Ta ni cuhvacua coso vaha anima ñivi, vati ni tasohoinga ra.

20 Queta quivi ni tiso ra Ndioo ley. Cha-can cuu cha chito ñivi ti iyo cuati ñi. Chitoñi ti iyo ndicha cuati ñi, soco savaha xaanca ra Ndioo tu manini chi ñi. 21 Chihi ñivi,vati savaha ñi cuati. Ta ni cuhva chacosovaha anima ñivi, vati savaha ra Ndioo tumanini. Chacan cuu cha cua coo nditoni chi ra cuenda cha ni savaha ra chahnuJesucristo.

6Ña tuhva ñivi Ndioo savaha ca ñi cuati

1Ña cua cati yo ti ni cua savaha yo cuati,vati tacan sa cua savaha ca ra Ndioo tumanini chi yo. 2 Ñavi, xaa. Cha chahndaini yo chacan, ta ña cuu ca savaha yocuati. 3 Chito ndo ñacu cha ni chandutayo cuenda ra Cristo. Cha ni chanduta yocuenda ra Cristo, vati cuu chi sava ni tacua iin cha chihi yo cuhva ni chihi maanra. 4 Tacan cuu, ta cuu chi sava ta cua iincha cuchi tahan yo cuhva ni cuchimaan ra,vati cha ni chanduta yo cuenda ra. Chacancuu cha cha ni nduchaa anima yo, vati tucucuhva iyo yo, vati cuu chi sava ta cua iincha natacu ndico yo cuhva ni natacu ndicora Cristo tañu ñivi ndii, vati iyo xaan tundee ini chi sutu ra.

5 Cua nduchaa cuhva iyo yo, vati ñacua savaha ca yo cuati cuhva ña ni savahamaan ra cuati. Cua coo vaha yo chi sutu racuhva iyo vahamaan ra chi ra nu ni natacundico ra. 6Chito yo ti cha ni naan cuhva nichacoo yo. Chacan cuu cha ña cua savahaca yo cuati ni suhva cuhva ni savaha yo nuquichi quivi. 7 Tacan cati yu, vati ña cuasavaha ca yo cuati, vati cuu chi sava ni tacua cha ni chihi yo chi ra. 8Tu ndicha ti ñacua savaha ca yo cuati cuhva ña ni savaha

Page 220: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 6:9 217 TUTU ROMANO 7:11ra, chinu ini yo ti cua coo ndito tahan yochi ra. 9 Chacan chinu ini yo, vati chitoyo ti natacu ndico ra Cristo tañu ñivi ndii,ta ña cua cuvi ca ra, vati ña cuu ca. 10 Iintuhun ni chaha ni chihi ra cuenda cuatiñivi ñuñivi, soco vitin cha iyo ndito ndicora chi ra Ndioo. 11 Chacan cuu cha cuasaxini ndo ti ña cua savaha ca ndo cuati,soco cua coo ndito ndo chi ra Ndioo, vatiiyo inuun ni ndo chi ra Cristo Jesuu.

12 Chacan cuu cha na ña cua cuhva cando cha cua savaha ndo cuati cuhva cunimaan ndo. 13Ña savaha ca ndo cuati cuhvandacu ñivi ndavaha ni, soco coo ndo chira Ndioo, vati cha ni nduvaha ndico animando. Na cua savaha ndo cha vaha ndichachi ra Ndioo, 14 vati ñahni ndatu cha cuasavaha ca ndo cuati. Ñahni ndatu can, vatiña iyo ndo cuenda ley chahnu can. Iyo ndocuenda tu manini cha ni savaha ra Ndioo.

Iin cuhva yoso cuhva iyo ñivi cuu musuchi chitoho ñi

15 Ña cua cati ndo ti cua cuu savaha yocuati, vati ña iyo ca yo cuenda ley chahnu,ta vitin iyo tu manini chi ra Ndioo. Ñacua cati ndo chacan. 16 Chito ndo ti tu cuacati ndo chi iin ñivi ti cua cuu ndo musuñi, cua tasoho ndo cuhva cati ñi. Tu cuatasoho ndo chi ñivi, sava ni ta cua iinmusuñi cua cuu ndo. Chacan cuu cha cati yuti tu cua savaha ndo cuati, cua cuvi ndo.Tu cua tasoho ndo cuhva cati ra Ndioo,cua coso vaha ndicha anima ndo. 17Manicuati ni savaha ndo nu quichi quivi, socochahi tiahvi ndioo chi ra Ndioo, vati chindihi cuii anima ndo ndacu ndo cuhva nicati tuhun ndi chi ndo. 18 Mani cha vahandicha cuhva cuni ra Ndioo ndacu ndovitin, vati ña savaha ca ndo cuati. 19Tacancati yu, vati ña ta coto vahandoyoso cuhvaiyo raNdioo. Nuquichi quivi ni savahandocuati, ta mani ndavaha ni savaha ndo, vatitacan ni chacoo ndo, soco vitin mani chavaha ndicha na cua savaha ndo, vati cuacoo ii ndo chi ra Ndioo.

20 Nu ni savaha xaan ndo cuati ña nitichaha ni ndo cuenda cha vaha ndicha.21Ñahni yavi ndaa cha ni savaha ndo quivican, ta vitin cahan nuun ndo cuenda cha-can, vati cuenda chacanndoyoñuhunñivi.22 Vitin ña saxini ca ndo cha cua savahando cuati. Musu ra Ndioo cuu ndo. Chacancuu cha cua coo ii ndo chi ra Ndioo, ta cuacoo ndito ndo chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu. 23 Tu cua savaha ñivi cuati, cua

ndoyo ñuhun ñi cuenda ra Ndioo, soco tucua coo inuun ñivi chi ra chahnu CristoJesuu, cua cuhva ra Ndioo cha cua coondito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu.

7Iin cuhva yoso cuhva iyo ñivi ni tandaha

1Yani xaa, vitin chahi cuenda chi ndo, tañivi chito ley can cuu ndo. Chito ndo ti iyocha cua sacuinu ñivi cuhva cati ley nda cuanda cua cuvi ñi. 2Tu cua tandaha iin ñahanchi ii ña, cua cuu ña ñasihi ra nda cua ndacua cuvi ra, cati ley can. Tu cua cuvi ra, cuacuhva ley can cha cua tandaha ndico tucuña. 3 Chacan cuu cha cua savaha ña cuati,tu cua coo ña chi inga rai, ta ni iyo nditora cuu ii ña, soco nda cua cuvi ii ña, ta sacua ndoo nuna ndico ña, ta ñahni cuati cuasavaha ña, tu cua coo ña chi inga rai, catiley chahnu.

4 Yani xaa, ta ni cuhva ñahni ca yavindaa ley chahnu cuenda maan ndo, vaticha ni chihi ra Cristo. Iyo ndo inga cuendavitin, vati iyo ndo cuenda ra ni natacundico tañu ñivi ndii. Chacan cuu cha cuasatiñu vaha yo chi ra Ndioo. 5Nu ni chacooyo cuenda suvi ni maan yo cuni yo savahayo cuati, vati chito yo yoso cuhva iyo leycan. Chacan cuu cha mani cuenda cha cuandoyo ñuhun yo savaha yo. 6 Vitin ña iyoca yo cuenda ley can. Cha ndihi chacancuendamaanyo. Chacan cuu chaña satiñuyo cuenda cha chahnu cuhva iyo chi nututu, soco satiñu yo cuenda cha chaa, vatiiyo ra Tati Ndioo chi yo.

Cuenda ley chahnu nihin ra Paulu cuhvati ni savaha ra cuati

7 Ña cuu cati yo ti ndavaha ni cuu leychahnu can. Ñavi, xaa. Nihin yu cuhvañaan cha cuu cuati, vati cuhva can iyo leycan, vati cati ley ti ña cua cuni yo cha iyochi tahan yo. Chacan cuu cha chite ti ñavaha chacan, 8 soco cuaha xaan cuni yucha iyo chi tahin, vati chite ti cuati cuu chicuhva cati ley can. Ña chito yo ñaan chacuu cuati, tu ñahni ley chaha cha chini tunichi yo. 9 Xihna ca ña chite ñaan cha cuuley can, ta ña tichahi, soco queta quivi niquechaha chite ley can. Chacan cuu cha nisavahi cuati, soco ña vaha cuni yu. 10 Iyoley can, vati cua sacuinu ñivi chi chi, ta cuacoo ii ñi chi raNdioo, soco cuenda chi chitoñivi ñaan cha cuu cuati, ta ndoyo ñuhunñi. 11 Chite ti ni savahi cuati, vati chite

Page 221: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 7:12 218 TUTU ROMANO 8:17yoso cuhva cati ley chahnu can. Chacancuu cha ndoyo ñuhin, vati ni savahi cuati.

12 Ta ley can―chaha ra Ndioo chi chi.Iin cha vaha ndicha cuu chi, ta tuhun ii cuuchi. 13 Ña cua cati yu ti ni ndoyo ñuhin,vati ña vaha chi. Ñavi, xaa. Ndoyo ñuhin,vati ni savahi cuati, ta chite ti cuati cuu chani savahi, vati ñavi cuhva cati ley vaha cancuu cha ni savahi. Chacan cuu cha chitovaha yo ñaan cha cuu cuati, ta chito yo tixaan xaan cuu cuati can cuhva cati ley.

14 Chito yo ti iyo ley can cuenda raNdioo, ta cuenda ñuhun ñuñivi iyo yu, vatimani cuati cuni yu savahi. 15 Ña cutuniini yu ñaan cha cuu cha ndacu i, vati ñandacu i cuhva cha cuni yu, ta cuhva cha ñavaha cuni yu―chacan ni ndacu i. 16Nu nisavahi cuhva cha ña cuni yu, chahi cuendati cha vaha cuu ley can. 17 Vitin ña cunisavahi cha ndavaha ni can, soco iyo cuatichihin yu. Chacan cuu cha ni vii ndacu ichi chi. 18 Chacan cuu cha chite ti ñahnicha vaha saxini yu chi anime. Tacan catiyu, vati cuni yu savahi cha cuu cha vaha,soco ña cuu savahi chi chi. 19Ña cuu savahicha vaha cuhva cuni yu, soco ndacu niyu cha ndavaha ni, ta ña cuni yu chacan.20 Ndicha ti ndacu i cha ña cuni yu, socoñavi cuhva cuni yu cuu chi. Ndacu i chi chi,vati iyo cuati chihin yu.

21 Chacan cuu cha nihin yu cuhva timani cha ndavaha ni savahi nu ni cuni yusavahi cha vaha. 22 Chi anime cuni yu leyNdioo, 23 soco nihin yu cuhva ti iyo ingacha iyo chihin yu. Iyo cuati chihin yu.Chacan cuu cha ña nduinuun cuhva chasaxini yu, ta ni ña cundee savahi cha vaha.

24Ndahvi xaan ndahvi xaan cuni anime.Yoni iyo nu ñuhun ñuñivi cha cua sacacuchihin yu nu ndoyo ñuhin, 25 soco chahiiin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, vati maanra chahnu Jesucristo cua sacacu chihin yu.Chacan cuu cha ndacu i cuhva cati leyNdioo chi ndihi cuii anime, soco ni iyo nundoyo ñuhin, vati ni iyo cuati chihin yu.

8Tindee ra Tati Ndioo chi ñivi Ndioo

1 Chacan cuu cha chito yo vitin ti ñacua cutuni ñivi iyo cuenda ra Cristo Jesuu,vati ña tuhva ca ñi savaha ñi cuati. Cuhvacuni ra Tati Ndioo ndacu ñi vitin. 2Ña cuacutuni yo, vati cua savaha ra Tati Ndioocha cua coo yo chi ra Cristo Jesuu, ta ña cuandoyo ñuhun yo, vati ña cua tiso ra cuatichihin yo. 3 Ni tava tiñu ra Ndioo sehe

ra, ta ni chacoo ra cuhva iyo ñivi ndacundavaha ni, vati cua sanaan ra cuati ndacuñi. Tacan ni cua sanaan ra cuati can, vatiña cuu naan cuati ñi cuenda ley chahnucan. Ña ni cuu, vati iyo xaan ndavaha nichi ñi. 4 Sanaan ra Ndioo cuati yo. Chacancuu cha cua cuu savaha yo cha vaha cuhvacati ley, vati ndacu yo cuhva cuni ra TatiNdioo. Ña ndacu ca yo cuhva cuni maanyo.

5Ñivi iyo cuenda ñuhun ñuñivi―saxiniñi cuhva cuni maan ñi, soco ñivi iyocuenda ra Tati Ndioo―saxini ñi cuhvacunimaan ra. 6Tu cua saxini ñi cuhva cunimaan ñi, cua ndoyo ñuhun cuii ñi, soco tucua saxini ñi cuhva cuni ra Tati Ndioo, cuacoo taxin anima ñi, ta cua coo ndito ñi chira Ndioo. 7 Tacan ni iyo chi, vati tu cuasaxini ñivi cuhva cuni ñi, cua cuxaan iniñi chi ra Ndioo. Ña cua sacuinu ñi cuhvacati ley Ndioo, vati ña cuu chi ñi. 8 Chacancuu cha ña cua cuu savaha ñivi can cha cuacusii ini ra Ndioo, vati ndacu ñi cuhva cunimaan ñi.

9 Ta maan ndo―ña iyo ndo cuenda ñiviñuñivi. Iyo ndo cuenda ra Tati Ndioo, vatiiyo ra chi ndo. Tu ña iyo ra Tati Ndioo chindo, ña iyo ndo cuenda ra Cristo. 10Tu iyora Cristo chi ndo, masi cua cuvi ndo, vati niiyo cuati chi ndo, soco cua coo ndito ndochi ra Ndioo, vati ni chacoso vaha animando. 11 Chaha ra Ndioo tu ndee ini chi raJesuu, ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii. Tuiyo ra Tati Ndioo chi ndo, cua cuhva tahanra cha cua cuu natacu ndico tahan ndo nucua cuvi ndo, vati iyo tahan ra Tati Ndioochi ndo.

12 Yani xaa, chacan cuu cha nini xaancha cua nacoo ihni yo cha iyo cuendañuhun ñuñivi. 13 Tu cua coo ndo cuendañuhun ñuñivi, cua ndoyo ñuhun cuii ndo,soco tu cua nducu ndo cha cua tindee raTati Ndioo chi ndo, ta cua saña ihni ndondavaha ni cha ndacu ñivi ñuñivi, cua coondito ndo.

14Ñivi Ndioo cuu ñivi ndacu cuhva catira Tati Ndioo. 15 Chacan cuu cha savahara cha cuu ndo sava ni ta cua sehe raNdioo. Ña savaha ra cha cua cuu ndo savata cua iin musu ra, ta cua cuyuhvi ndicondo. Sava ta cua sehe ra cuu ndo. Chacancuu cha cuu cati ndo chi ra ti sutu ndochi ra. 16 Ini ra Tati Ndioo cati tuhun chiyo, ta chito tahan yo ti sehe Ndioo chiyo. 17 Cua nihin tahan yo cuhva cua cuhvara Ndioo chi yo cuhva ni nihin ra Cristo,

Page 222: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 8:18 219 TUTU ROMANO 8:38-39vati sehe ra chi yo. Cua nihin yo cha cuacuhva ra Ndioo, tu cua ndehe tahan yo tundoho cuhva cha ni ndehe maan ra Cristotu ndoho. Chacan cuu cha cua coo nditondico yo chi ra.

18 Yuhu saxini ti ñahni tuhun cha cuandehe yo tu ndoho vitin tichi quivi ya.Vaha xaan ca cha cua ndehe yo cuhvacahnu xaan cha cua savaha ra Ndioo chiyo nu cuahan quivi. 19 Cha ni savaha raNdioo ndihi cuii cha iyo nu ñuhun ñuñiviya ta iti siqui andivi, ta cua coo ndihichacan nda cua nda quivi cua savaha raNdioo cha cahnu xaan ñivi cuu ndihi ñivira. 20 Ndihi cha iyo nu ñuhun ñuñiviya―ndoyo ñuhun tahan chi. Ñavi cuhvacha cua coo xihna cuu chacan, soco chacuahan ndoyo ñuhun ndihi chi, [vati nindoyo ñuhun iin ñivi ñuñivi]. Cha cuahanndoyo ñuhun ndihi cha iyo, soco cua quetaquivi cua nduchaa ndico chi cua savahara Ndioo. 21 Tacan ni cua coo chi, vati ñacua ndoyo ñuhun ca chi, soco cua nduchaandico chi cuhva cua nduchaa ndico ndihiñivi cuu sehe ra Ndioo. 22 Chito yo ti iyondihi cha ni savaha ra Ndioo chi tu ndohonda cua nda vitin. 23 Ta ni cuhva cha iyotahan yo chi tu ndoho, soco ndatu vaha yonda cua nda quivi cua sama ra cuhva iyoyo, ta cua cuu ndicha yo sehe ra. Tacanni cua nduchaa yo cuhva iyo yo. Tacan nindatu yo, ta cha ni chaha ra cha iyo ra TatiNdioo chi yo. Cha ni chaha xihna ra cuuchacan. 24 Cha ni sanduvaha ra anima yo.Chacan cuu cha ndatu yo cha cua savahara iti nuun ca. Yoni ndatu cha ni nihin ñinu ni quichi quivi, soco ni ndatu maan yo,vati ña ta nihin yo cuhva cati ra. 25Tu ña tanihin yo chandatu yo, na cua cundee ini yocuatu yo nda cua nda cua nihin yo chacan.

26 Ta ni cuhva cua tindee ra Tati Ndioochi yo ñaan cha cuu cha cumani yo. Tindeera, vati ña chito yo yoso cuhva cua cahanndahvi yo chi ra Ndioo, soco maan racahan chi ra Ndioo cuenda yo, ta ña tuhvayo cahan yo cuhva cahanmaan ra. 27Chitora Ndioo yoso cuhva saxini yo chi animayo. Chacan cuu cha chito ra ñaan chacati ra Tati Ndioo, vati cahan ra cuenda yocuhva cuni maan ra Ndioo.

Cua tindee ra Ndioo, ta cua sacanaan ñivira

28 Chito yo ti cua savaha ra Ndioo chacua quee vaha ndihi cha cua tahan ñivicuni chi ra, vati cha ni nacachi ra chi ñi

cuhva ni cuni maan ra. 29 Tacan ni savahara, vati cha ni nacoto ra chi ñi nda ni itichata, ta suvi ni iti chata saxini ra ti cuacoo ñi cuhva iyo sehe ra. Chacan cuu chatuvi ñivi cuu ñi, ta maan ra cuu xini. 30Nuquichi quivi ni saxini ra Ndioo ti cua cooñivi ra, ta ni nacachi ra chi ñi. Suvi ni chiñican tiso vaha ra anima, ta cua sacahnundicha ra chi ñi nu cuahan quivi.

31 Chacan cuu cha yuhu cati ti yoni iyocha cua tava ndaa chi yo, vati tindee raNdioo chi yo. 32 Suvi ni chi sehe ra nitava tiñu ra, ta ni chaha ra cha ni chihira cuenda ndihi yo. Chacan cuu cha chitoyo ti cua savaha ca ra cha vaha chi yocuhva cha ni savaha ra cha vaha chi sehera. 33 Yoni cua tiso cuati chi yo, vati ñivira Ndioo cuu yo, ta maan ra cuu ra ni tisovaha tiñu. 34Yoni cua tachi tuni chi yo, vatira Cristo cuu ra cahan mani chi ra Ndioocuenda yo, ta maan ra cuu ra cha ni chihi,ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii, ta vitiniyo ra chi ra Ndioo. 35 Yoni cua cuu saninichi ra Cristo, ta cua saña ra cha cuni manira chi yo. Vasi cua ndehe yo tu ndoho.Vasi cua cani tahan ñivi chi yo cuenda raCristo. Vasi cua coo tama. Vasi ña cuaqueta sahma cua cunami yo. Vasi iyo ñaancha cua tahan yo. Vasi cua cahni ñivi chiyo, soco ña cua saña ra chi yo. 36 Cati tutuNdioo cuenda ñivi ra ti:Ndihi ni quivi cuni cahni ñivi chi ndi,vati chinu ini ndi chihun.Saxini ñivi ti iyo ndi cuhva iyo ri mbee,vati ndihi ni quivi chahni ñi chi ri nuyahvi,cati ñivi Ndioo chi ra. 37 Vasi cua ndeheyo ndihi tu ndoho can, soco taqui xaan cuasacanaan yo, vati iyo ra cuni mani chi yo,ta tindee ra chi yo. 38-39 Chito vahi ti yonicua cuu casi chi ra Ndioo, ta cua saña racha cuni mani ra chi yo cuenda ra chahnuCristo Jesuu. Vasi cua cuvi yo. Vasi ña cuacuvi yo. Vasi cua cuni casi ra cuu tatunNdioo. Vasi cua cuni casi run tati cuihna.Vasi cua cuni casi run iyo vitin. Vasi cuacuni casi run cua coo iti nuun. Vasi cuacuni casi run iyo iti siqui. Vasi cua cuni casirun iyo iti nu ñuhun ñuñivi. Vasi iyo ñaanca run cua cuni casi, soco ña ta ñahni ni iinrun cua cuu casi cha cuni mani ra chihinyo.

9Cha ni cati ra Ndioo ti ñivi Israel cuu ñivi

ra

Page 223: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 9:1 220 TUTU ROMANO 9:291 Cuenda ra Cristo cahin cha ndicha, ta

ña sandahyu ñahin chi ndo. Tindee ra TatiNdioo chihin yu, ta chito vahi chi animeti cha ndicha cuu chi. 2 Chacan cuu chachahi cuenda chihin ndo, vati ndahvi xaancuni anime, ta ña ni chacuita cha cuihyacuni anime. 3 Cuni xain cha cua saxinivaha ñivi tahan yu chi ra Ndioo, ta ñahnituhun―masi cua ndoyo ñuhin cuenda raCristo, tu tacan sa cua cuu saxini vaha ñichi ra. 4 Ñivi Israel cuu ñi, ta sehe Ndioocuu ñi. Chi maan ñi iyo tu ndee ini raNdioo, ta chi maan ñi ni tiso vaha ra Ndiootiñu iti chata, ta ni ndoo vaha tuhun. Chimaan ñi iyo ley chahnu, ta maan ñi cuu ñisatiñu chi ra Ndioo. Chi maan ñi ni catira yoso cuhva cua savaha ra nu cuahan itinuun. 5 Ñivi ñi cuu ra cuu sutu ñuun itichata tiempu chahnu, ta suvi ni ñivi ñi cuura Cristo. Na cua sacahnu yo chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu, vati maanra cuu ra ndaca ñahan chi ndihi cuii chaiyo. Na cua cuu chi tacan ni.

6Ña cua cuu cati yo ti ña cua quee tuhuncuhva ni cati ra Ndioo iti chata. Ña ndihiñivi cuu ñivi Israel cuu ñivi Israel ndicha.7 Ña ndihi ñivi ra Abraham cuu ñivi raNdioo, vati cati tutu Ndioo ti ndihi ñivi cuacoo cuenda iin tuhun ni ra Isaac―ñican nicua cuu ñivi Abraham, cati chi. 8 Chacancuu cha ñavi cuenda cha ni cacu ñivicuenda ra Abrahamcuuñi ñivi Ndioo, socoñivi ndicha ra cuu ñivi chinu ini cuhva nicati ra iti chata. 9 Tuhun ya cuu tuhun nicati tuhun xihna ra Ndioo chi ra Abraham,vati cati ra ti cua quichi ra cuhva ni cati ra,ta sa cua coo iin sehe ña Sara, cati ra.

10 Ni iyo inga tuhun, vati ni chacoo ñaRebeca chi ra Isaac ii ña―ra cuu ñivi yotiempu chahnu, ta ni tuvi sehe ña tichi ña.11-13 Ña ta cacu ve xinihin can, ta ni ña tasavaha ve cha vaha ni cha ndavaha ni, tacati ra Ndioo chi ña ti cua satiñu tatun rachanihin chi ra cuu ra luhu, cati ra. Cuhvani cati tutu Ndioo cuu chacan, vati cati chiti cuni mani ra Ndioo chi ra Jacob, soco ñacuni ra chi ra Esaú, cati chi. Chacan cuuchanihin yo cuhva ti ndacu raNdioo cuhvani cunimaan ra. Ni nacachi ra chi ñivi cunira, ta ña saxini ra ñaan cha savaha ñi.

14Tacan ni savaha ra Ndioo, soco ña cuucati yo ti ña vaha savaha ra, 15 vati catira Moisee cuenda ra Ndioo iti chata ti cuacundahvi ini ra Ndioo chi ñivi, soco maanra cua cati ndaa ñi cuu ñi cua cundahviini ra, cati ra. 16 Chacan cuu cha cati yu

ti ña ndacu ra cuhva cuni ñivi. Ña ndacura cuhva sanini ñi. Ndacu ra cuhva cunimaan ra, vati cundahvi ini ra chi ñivi.17 Iyo tutu Ndioo cuhva cati ra Ndioo chi randaca ñahan chi ñivi Egipto iti chata. Catira Ndioo chi racan ti chaha ra tiñu chihinra ndaca ñahan can, vati cuni ra sanahanra chihin ra ti iyo tu ndee ini chihin raNdioo. Chacan cuu cha cua coto ndihi ñiviñuñivi yoo rai cuu ra, cati ra Ndioo chi ra.18 Chacan cuu cha ni nanducu ra ndaa ñicuni ra, ta cundahvi ini ra chi ñi, ta ndaañi cuni ra―ndusoo ñi savaha ra.

19 Chacan cuu cha cua saxini ndo ti ñavaha cha cua tiso ra cuati chi yo, vati yonicuu casi cuhva cuni ra. 20Hombre, ña cuasaxini ndo ti ñivi cahnu cuu ndo, ta cuacahan ndico ndo chi ra Ndioo. [Cua cati yuiin cuhva chi ndo.] Ña tuhva cahan quisichi ra savaha chi chi. Ña cati chi ti ña vahacuhva cha ni savaha ra chihin chi. 21 Ta rasatiñu chi ndahyu―cuu savaha ra cuhvacuni maan ra chi ndahyu can. Cuu savahara iin cha taqui, ta cuu savaha ra inga chandahvi.

22 Chacan cuu cha cuu cundee ini raNdioo cha ndacu ñivi ndavaha ni. Ñicancuu ñi cua ndoyo ñuhun, vati cuenda cha-can iyo ñi. Cundee ini ra, soco cuni rasanahan ra chi yo yoso cuhva cua nduxaanra chi ñivi, ta cuni ra cha cua ndehe ñivi tiiyo tu ndee ini chi ra, soco cundee ini ra chiñi. 23Chacan cuu cha cua sacoto ra chi yo ticahnu xaan ñivi cua cuu ñivi cundahvi inira, vati cuenda chacan iyo ñi. 24 Tacan nichani nacachi ra chimaanyo. Iyo yo―ñivijudío cuu yo, ta iyo tahan yo―ñivi cuuinga tucu ñivi cuu yo, soco chi ndihi yocuni ra Ndioo. 25 Cuhva cati ra nu tutu nitaa ra Osea iti chata cuu chi, vati cati raNdioo cuenda ñivi cuu inga tucu ñivi ti:Iyo ñivi―ñavi ñivi yu chihin ñi,soco cua savahi cha cua cuu ñi ñivi yu.Xihna ca ña cuni yu chi ñi,soco cuni yu chi ñi vitin.26 Iyo nu ni cati xihna yu ti ñavi chi yuhu

cuu ñi, cati yu,ta suvi ni ican nu cati yu tuhun can cua cati

ñivi ti ñivi ra Ndioo ndito cuu ñi,cati ra. 27 Ta cuenda ñivi Israel cati raIsaía ti cuhva iyo yuti yu tañuhun iyo ñiviIsrael, [vati tuvi xaan ñi iyo,] soco ña tuviñi cua cacu, 28 vati yatin xaan cua sandihira chahnu tiñu nu ñuhun ñuñivi ya. 29Cuasavaha ra cuhva ni cati ra Isaía iti chata,vati cati ra cuenda ñivi Israel ti:

Page 224: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 9:30 221 TUTU ROMANO 10:20Tu ña cua sacacu ra chahnu Ndioo uvi uni

yo,cua ndoyo ñuhun cuii yo cuhva ni ndoyo

ñuhun ñivi ñuun Sodoma chi ñiviñuun Gomorra iti chata,

cati ra.Ña chinu vaha ini ñivi judío tuhun vaha

30Chacan cuu cha cua cati yu ti ñanducuñivi cuu inga tucu ñivi cuhva cha cua cosovaha anima ñi chi ra Ndioo, soco cha nichacoso vaha anima ñi chi ra. Cundeechacoso vaha anima ñi chi ra, vati chinuini ñi chi ra. 31 Ta ñivi Israel―nducu ñicuhva cha cua coso vaha anima ñi chi raNdioo cuenda ley chahnu, soco ña cundeesacuinu ñi cuhva cati ley can. 32Ña cundeeñi coso vaha anima ñi chi ra Ndioo, vatisaxini ñi ti cua coso vaha anima ñi cuendacha cua savaha ñi cha vaha. Ña chito ñi titu cua cuinu ini ñi chi ra, cua cundee cosovaha anima ñi. Ndoyo ñuhun ñi, vati ñanihin ñi cuhva. Cha cuu ñi sava ta cua iinñivi, ta yani chaha ñi chata yuu, ta ndoyoñuhun ñi. 33 Tacan cati tutu Ndioo, vati raCristo cuu sava ta cua iin yuu, ta cati tutucan ti:Cha chaqui ndai iin yuu iti Sión.Cua yani chaha ñivi chata chi,ta cua ndoyo ñuhun ñi,soco ña cua coo tu ca nuun chi ñivi can,tu cua cuinu ini ñi chi ra cuu sava ta cua

yuu can,cati chi.

101Yani xaa, chi ndihi cuii anime cuni xain

cha cua nduvaha tahan anima ñi. Chacancuu cha cahan ndahvi xain chi ra Ndioocuenda ñi. 2 Chahi cuenda ti cuni xaan ñichi ra Ndioo, soco ña nihin vaha ñi cuhva.3 Ña chito ñi yoso cuhva ni cati ra Ndiooti cua coso vaha anima yo. Chacan cuucha ña ndacu ñi cuhva cuni ra Ndioo, soconducu ñi cuhva cha cua coso vaha animañi cuhva cuni maan ñi. 4 Ña cua sacuinuca ñivi ley chahnu can, vati cha ni quichira Cristo. Chacan cuu cha cua coso vahaanima ñi, tu cua cuinu ini ñi chi ra.

5 Cuenda ley chahnu can ni cati ra Moi-see iti chata ti tu cua saxini ñivi ti cuasacuinu ñi ley, ta cua coso vaha animañi chi ra Ndioo, ndihi tuhun ley can cuasacuinu nini xaan ñi, cati ra. 6 Ta ñivi cuacoso vaha anima chi ra Ndioo, vati chinuini ñi chi ra―ñican cati ti ña cua saxiniñivi chi animañi ti yoo cua cundaa iti siqui

andivi, vati cua quichi ndaca ndico ñi chira Cristo, 7 ta ni ña cua saxini ñi ti yoo cuanuun nu iyo ñivi ni chihi, vati cua quichindaca ndico ñi chi ra Cristo tañu ñivi ndii.8Ña cua cati ñi tacan, vati cati tutu Ndiooti chito ñivi tuhun can, vati chini ñi chichi, ta cahan ñi chi chi, cati chi. Tuhuncan cuu tuhun cati tuhun ndi ti cua cuinuini ñivi chi ra Ndioo. 9 Tu cua cati cachinndo ti ndaca ñahan ra chahnu Jesuu chindo, tu cua cuinu ini ndo chi anima ndo tichaha raNdioo tu ndee ini chi ra, ta natacundico ra tañu ñivi ndii, tu tacan ni cua catindo, cua coso vaha animando chi raNdioo.10 Chinu ini yo chi anima yo. Chacan cuucha ni chacoso vaha anima yo chi ra Ndioo.Chaha yo cuenda ti ra Cristo cuu ra ndacañahan chi yo. Chacan cuu cha ni nduvahaanima yo.

11 Cati tutu Ndioo ti ñahni tu ca nuuncua coo chi ñivi chinu ini chi ra Ndioo.12 Tacan cati chi, vati ini ñivi cuu ndihiñivi. Ini ñivi cuu ñivi judío chi ñivi cuuinga tucu ñivi. Ini ra Cristo cuu ra ndacañahan chi ndihi ñivi, ta ini cuhva savahara tu manini chi ñivi cahan ndahvi chira 13 cuhva cati tutu Ndioo ti ndihi ñivicahanndahvi chi ra chahnu―cuanduchaaanima ñi, cati chi. 14Tu ña ta cuinu ini ñivichi ra Ndioo, ña cua cuu cahan ndahvi ñichi ra. Tu ña ta cuni soho ñi tuhun ra, ñacua cuu cuinu ini ñi chi ra. Tu ña ta catituhun ñivi tuhun Ndioo chi ñi, ña cua cuucuni soho ñi. 15Tu ña ta quee iti ñi, ña cuacuu cati tuhun ñi, ta cati tutu Ndioo ti siicuni ñivi, vati cha quichi cati tuhun ñivi ratuhun vaha, cati chi.

16Ñandihi ñivi tasoho tuhunNdioo, vatiiyo ñivi cuhva ni cati ra Isaía, vati cati rachi ra Ndioo ti yoni chinu ini tuhun catituhun ra, cati ra. 17 Chinu ini ñivi, vatichini soho ñi, ta chini soho ñi, vati catituhun yo tuhun yoso cuhva iyo ra Cristo.

18 Cati yu ti cha ni chini soho ñivi judíocan, [vati cati tutu Ndioo ti]:Cha ni cati tuhun ra ta ra nini cahnu nu

ñuhun ñuñivi,cati tutu Ndioo. 19 Cati ndico yu ti chani chito ñivi Israel tuhun can, vati cati raMoisee cuenda ra Ndioo iti chata ti:Cua ndusoondo chi ñivi cuu inga tucuñivi,ta cua nduxaan ndo chi ñi cua savahi,cati ra cuenda ñivi Israel can, 20 ta iti nuunca ni cahan tahan ra Isaía. Ña yuhvi ra, tacati ra cuenda ra Ndioo ti:Ña nanducu ñi chihin yu,

Page 225: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 10:21 222 TUTU ROMANO 11:21soco nanihin ñi chihin yu,cati ra, 21 ta suvi ni cuenda ñivi Israel cancati ndico tucu ra Ndioo ti ndihi ni quivicahan ndahvi ra Ndioo chi ñivi ra, soco ñatasoho ñi chihin ra, ta ndusoo cuni ñi, catira.

11Iyo tahan ñivi Israel cha ni nduvaha an-

ima1Ña cati yu ti cha ni tava ndaa ra Ndioo

chi ñivi judío. Ñavi, xaa. Ña cati yu tacanni, vati ñivi ñuun Israel cuu yu. Ñivi yu chira Abraham chahnu chi ra Benjamín. 2Ñani tava ndaa ra Ndioo chi ñivi ra, vati ninacachi ra chi ñi iti chata. Vasi ña chitondo yoso cati tutu Ndioo nu ni taa ra Elía.Chaha chi cuenda yoso cuhva ni cahan raElía can chi ra Ndioo, ta tiso xaan ra cuatichi ñivi Israel. 3 [Cati ra chi ra chahnuNdioo cuenda ñi ti] cha ni chahni ñi chi racahan cuenda ra Ndioo. Cha ni chani ñi nusacahnu ñi chihin ra nu samani ñi chihinra. Iin tuhun ni ra ni vii iyo, ta cuni tahanñi cahni ñi chihin ra, cati ra, 4 soco catindico ra Ndioo chi ra ti ni vii iyo ucha milrai cha cuenda ra Ndioo, ta cumi ra chi rata ra, ta ña ta cahnu chiti ra ta ra iti nuunBaal can, ta ni ña ta sacahnu ra ta ra chiita niñu can, cati ra. 5Ta ni cuhva ni iyo niñivi judío vitin tichi quivi ya, [ta sacahnundicha ñi chi ra Ndioo]. Cha ni nacachira chi ñi, vati iyo tu manini chi ra. 6 Chani savaha ra tu manini chi ñi, ta nacachira chi ñi. Chacan cuu cha ñavi ti iyo chacua savaha maan ñi, vati tu cua savaha ñitacan, ña cua cuu ca savaha ra tu maninichi ñi.

7 Cati yu ti nanducu xaan ñivi judíocuhva ti cua coo vaha ñi chi ra Ndioo, socoña nanihin ñi cuhva. Ñivi cha ni nacachi raNdioo―ñican cuu ñi nihin cuhva, ta ndu-soo ndihi ca ñi 8 cuhva cati tutu Ndioo tichaha ra Ndioo cha cua ndutondo ñi. Ndacua nda vitin ndehe ñi, soco ña ndichinvaha ndehe ñi. Chini soho ñi, soco ñanituni ini ñi, cati tutu Ndioo. 9 Chahatahan ra David cuenda iti chata, vati catira ti:Cua cusii ini ñi sacahnu ñi vico,soco tacan ni cua ndoyo ñuhun ñi.Tacan ni cua cunda yahvi ñi.10Ña cua coo cha chini tuni chi ñi.Chacan cuu cha ña cua cutuni ini ñi,ta cua coo ñi chi tu ndoho ndihi ni quivi

ndihi ni tiempu,

cati ra David cuenda ñivi judío can.Tuhun cua nduvaha anima ñivi cuu inga

tucu ñivi11 Chacan cuu cha cati yu ti ña ni ndoyo

ñuhun cuii ñivi can. Ñavi, xaa, soco vitincha queta tuhun yoso cuhva cua sandu-vaha ra Ndioo anima ñivi. Cha quetatuhun can iti nuun ñivi cuu inga tucuñivi, ta ni nduvaha anima ñi. Chacan cuucha cua saxini ñi judío suhva, [vati tindeetahan ra Ndioo chi ñivi cuu inga tucu ñivi].12 Cha ni savaha ñivi judío can cuati, tandoyo ñuhun ñi. Chacan cuu cha nduvahaanima ñivi cuu inga tucu ñivi, soco vahaxaan ca cua coo ñi nu cua quihvi ndico ñivijudío cuenda ra Ndioo.

13Ndioho, ñivi cuu inga tucu ñivi, vitincati tuhin chimaanndo. Nihin xaan satiñui tiñu ni chaha ra Ndioo chihin yu, vati chatava tiñu ra chihin yu nu iyo ñivi cuu ingatucu ñivi. 14 Tacan ni satiñu i, vati cuni yucha cua quechaha saxini ñivi judío suhva,vati ni tindee tahan ra Ndioo chi inga tucuñivi, vati vasi tacan ni cua nduvaha tahananima ñivi judío can. 15 Cha ni ndumanindico ñivi ñuñivi chi ra Ndioo, vati cha niquee ndaa ñivi judío can. Chacan cuu chatu cua quihvi ndico ñi cuenda ra Ndioo,cua natacu ndico ñivi ndii, ta cua coo ñichi ra Ndioo. 16 Iti chata ni chacoo vahañivi judío chi ra Ndioo. Tacan ni cua coovaha ndihi ñi chi ra.

17Vitin cha ni quee ndaa ñivi judío can.Chacan cuu cha ni cuu quihvi maan ndocuenda ra Ndioo, ta cua coo vaha tahanndo chi ra Ndioo, ta ñivi cuu inga tucuñivi cuu ndo. 18 Ña cua cahan rai ndo chiñivi judío can, [vati cha iyo vaha ndo chira Ndioo]. Tu cua saxini ndo ti vaha xaaniyo ndo, ta ña vaha iyo ñivi judío can, nacua saxini ndico ndo, vati ñavi maan ndocuu ñivi iyo cuenda ra Ndioo xihna cuii.Maan ñivi judío can cuu ñi ni chacoo xihnacuenda ra.

19 Vasi cua cati ndo ti ndicha, soco chani tava ndaa ra Ndioo chi ñivi judío can,vati cua cuu quihvi tahan ndo cuenda ra,cati ndo. 20 Ndicha cuhva cati ndo, soconi tava ndaa ra Ndioo chi ñivi can, vatiña chinu ini ñi chi ra, ta iyo maan ndocuenda ra, vati ni chinu ini ndo chi ra. Ñacua saxini ndo ti cahnu xaan ñivi cuu ndo,soco cua cuyuhvi ndo. 21Cua cuyuhvi ndo,vati cua cuu tava ndaa ra Ndioo chihin ndocuhva ni tava ndaa ra chi ñi judío can, ta

Page 226: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 11:22 223 TUTU ROMANO 12:8ñican cuu ñivi ra xihna cuii. 22 Chacancuu cha cua coto ndo ti iyo xaan tu maninichi ra Ndioo, soco ta ni cuhva cua cotondo ti xaan xaan iyo tahan ra. Xaan xaannduxaan ra chi ñivi ndoyo ñuhun cuendara, soco chi maan ndo savaha xaan ra tumanini. Tacan ni cua savaha ra chi ndo, tuni cua coo ndo chi ra. Tu ñavi tacan ni cuacoo ndo chi ra, cua tava ndaa tahan ra chindo. 23 Ta ñivi judío can―tu cua cuinu iniñi chi ra Ndioo, cua coo ndico ñi chi ra, vaticua cuu quihin cuenda ndico ra Ndioo chiñi. 24 Tacan cati yu, vati ñavi ñivi Ndioocuu ndo xihna cuii, ta savaha ra cha quihvindo cuenda ra. Vii ni cua quihvi ndico ñivican cuenda ra, vati ñivi ra ni cuu ñi xihnacuii.

Nu cuahan quivi cua nduvaha tahan an-ima ñivi judío

25 Yani xaa, cuni yu cha cua coto vahando tuhun ya, coto cua saxini ndo ti iyocha chini tuni chi ndo. Tuhun ya cua cotondo, vati ni cua ndusoo ñivi judío can ndacua nda quivi cua queta vaha ñivi cuu ingatucu ñivi, ta cua quihvi ñi cuenda ra Ndioocuhva ni cati ra Ndioo. 26 Tacan cuu, ta sacua nduvaha tahan anima ndihi ñivi judíocan cuhva cati tutu Ndioo cuenda ñi ti:Iti yucu Sión cua quichi iin rai,ta cua sacacu ra chi yo.Cua savaha ra cha cua saña ñivi ra Jacob

chahnu ndavaha ni ndacu ñi,27 ta cua ndoo vaha tuhin chi ñi,ta cua sanain cuati ndacu ñi,cati ra Ndioo.

28 Cuxaan ini ñican chi ra Ndioo, vati ñatasoho ñi tuhun vaha yoso cuhva sandu-vaha ra Ndioo anima ñivi. Chacan cuu chaqueta tuhun nuun ndo, ta chinu ini ndochi chi. Ni cundahvi ini ra Ndioo chi ñivijudío can, vati cuenda ñi cha ni ndoo vahatuhun chi ñivi ñi tiempu chahnu. 29Cha nisavaha ra Ndioo tumanini nu ni nacachi rachi ñivi ñi tiempu chahnu, ta ña cuu tavandaa ra tuhun can. 30 Nu ni quichi quiviña tasoho ndo chi ra Ndioo, soco vitin chacundahvi ini ra chi ndo, vati ña tasohotahan ñi judío can chi ra. 31 Ta ni cuhvaña tasoho ñi chi ra vitin. Chacan cuu chacua queta quivi cua cundahvi tahan ini raNdioo chi ñi cuhva ni cundahvi ini ra chimaan ndo. 32Tacan cati yu, vati cha chahara Ndioo cha cua savaha ndihi ñivi cuati,vati cuni ra cundahvi ini ra chi ndihi ñi.

33 ¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo! Iyondihi cuii cha chini tuni chi ra. Ña nituniini yo cuhva saxini ra Ndioo, soco vahaxaan saxini ra. Vaha xaan ndacu ra. 34Catitutu Ndioo ti yoni chito yoso cuhva saxinira chahnu. Yoni chaha cha chini tuni chira. 35Yoni cuu sanini chi ra, cati chi. 36Ñacuu sanini yo chi ra, vati maan ra cuu ra nisavaha ndihi cuii cha iyo nda ni xihna cuii,ta maan ra cuu ra tindee vitin, ta cuendamaan ra iyo ndihi chi. Na cua sacahnu yochi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, ta nacua cuu chi tacan ni.

12Cua coo ii ñivi Ndioo chi ra Ndioo

1Yani xaa, chacan cuu cha cati tuhin chindo ti na cua cuhva cuenda ndo chi ndochi ra Ndioo, vati cundahvi ini ra chihinndo. Cua samani ndo chi ndo chi ra. Cuacoo ii ndo chi ra, ta cua cusii ini ra chindo. Tu tacan ni cua coo ndo chi ra, cuasatiñu vaha ndo chi ra. 2Ña cua saxini ndocuhva saxini ñivi ñuñivi, soco tucu cuhvacua saxini ndo, vati cua nduchaa cuhvasaxini ndo. Tacan ni cua saña ndo cuhvaiyondo. Chacan cuu cha cua cotondoñaancha cuu cha cuni ra Ndioo. Cua coto ndocha vaha, ta cua coto ndo cha ndicha, tacua coto ndo yoso cuhva cusii ini ra Ndioo.

3 Cha ni chaha ra Ndioo tiñu chihin yu.Chacan cuu cha cati yu chi ndihi ndo tina ña cua saxini ndo ti cahnu xaan ñivicuu ndo. Ña vaha tu cua saxini ndo tacan,soco na cua saxini vaha ndihi ndo cuhvani chaha ra Ndioo cha cua cuinu ini ndo.4 Cuaha ndihi cuati suhva caa cuñu yo, taini cuñu yo cuu chi, soco siin siin tiñu iyondihi cuati suhva cuñu yo. 5 Ta ni cuhvacuaha ñivi cuu yo, soco ini ñivi cuu yocuenda ra Cristo, ta tindee tahan yo chitahan yo.

6 Siin siin tiñu cha samani ra Ndioo chiyo cuhva ni savaha ra tu manini chi yo.Chacan cuu cha na cua satiñu vaha yocuhva ni samani ra Ndioo chi yo. Tu cuacahan yo cuenda ra Ndioo, na cua cahanvaha yo cuenda ra cuhva ni chinu ini yochi ra. 7 Tu cua tindee yo chi ñivi tahanyo cuenda ra Ndioo, na cua tindee vaha yochi ñi. Tu cua sacuaha yo chi ñivi tahanyo cuenda ra Ndioo, na cua sacuaha vahandicha yo chi ñi. 8 Tu cua cuhva yo tundee ini chi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo,na cua cuhva vaha yo chi chi chi ñi. Tucua samani yo xuhun yo chi ñivi tahan yo

Page 227: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 12:9 224 TUTU ROMANO 13:11cuenda ra Ndioo, na cua samani vaha xaanyo chi chi chi ñi. Tu cua cundaca ñahan yochi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo, cuendani na cua cundaca ñahan yo chi ñi. Tu cuacundahvi ini yo chi ñivi tahan yo cuenda raNdioo, na cua tindee yo chi ñi, ta cua cusiiini yo chi ñi.

Tuhun yoso cuhva cua coo ñivi Ndioo chiñivi tahan ñi

9 Na cua cuni mani ndicha ndo chi ñivitahan ndo. Na ña cua cuni ndo chandavaha ni, soco na cua savaha ndo chavaha. 10Na cua cuni ndo chi ñivi tahan ndocuhva cuni ndo chi ñivi maan ndo. Na cuasacahnu vaha xaan ca ndo chi ñivi tahanndo.

11Na cua satiñu vaha xaan ndo. Na cuacoo vaha xaan ndo cuenda ra Ndioo, ta cuacati tuhun vaha xaan ndo tuhun Ndioo chindihi cuii anima ndo.

12 Na cua cusii ini ndo, vati chito ndoti cua coo vaha ndo chi ra Ndioo. Nacua cundee ini ndo, tu cua ndehe ndo tundoho. Na cua cahan ndo chi ra Ndioondihi ni hora ndihi ni quivi.

13 Na cua tindee ndo ñaan cha cuu chacumani chi ñivi Ndioo tahan ndo. Na cuaquihin cuenda vaha ndo chi ñivi quetavehe ndo.

14 Na cua cahan ndo chi ra Ndioo, vaticua tindee ra chi ñivi cani tahan chi ndo.Cua cahan vaha ndo chi ñi, ta ña cua cahanndo ndavaha ni chi ñi.

15Na cua cusii ini ndo chi ñivi sii cuni, tana cua ndahyu tahan ndo chi ñivi ndahyu,[vati tacan ni cua coo inuun ndo chi ñi].

16 Na cua coo mani ndo chi ñivi tahanndo. Ña cua saxini ndo ti cahnu xaan ñivicuu ndo, soco na cua coo vaha ndo chi ñivindahvi. Na ña cua ndurai ndo.

17Tu cua savahañivi ndavahani chi ndo,ña cua savaha ndico ndo ndavaha ni chiñi. Na cua savaha ndo cha vaha ndicha itinuun ndihi ñivi. 18 Na cua nducu maanndo cuhva cha cua coo vii ndo chi ndihiñivi yoso cua cuu. 19 Yani xaa, ña cuanducu ndo cuhva cha cua savaha ndicondo ndavaha ni chi ñivi, soco cua cuhvando cha cua nduxaan ra Ndioo chi ñi, vaticati tutu Ndioo ti cati ra chahnu ti maan racuu ra cua tachi tuni chi ñivi, cati chi, 20 tacati ndico tucu chi ti tu cua cuisoco ñivicuxaan ini chi ñivi Ndioo, na cua cuhvañivi ra cha cua cachi ñi. Tu cua neti ñi, cuacuhva ñivi ra cha cua coho ñi, vati tu tacan

ni cua savaha ñivi ra chi ñi, cua nducahanxaan nuun ñivi can, ta cua ndundahvi cunianima ñi, cati chi. 21Na ña cua savaha ndondavaha ni, vati savaha ñivi ndavaha nichi maan ndo, soco na cua savaha ndo chavaha. Chacan cuu cha cua savaha tahanñivi ndacu ndavaha ni cha vaha.

131 Na cua tasoho vaha ndihi ndo cuhva

cati ra cumi tiñu chi ndo, vati cha ni chahara Ndioo ndatu chi ra. Chacan cuu chandiso ra ta ra tiñu. 2 Tu ña cua tasoho ndocha cati ra cumi tiñu can, ña cua tasohondo cuhva cati tuhun ra Ndioo. Tu ñacua tasoho ndo cuhva cati tuhun ra, cuacutuni ndicha ndo. 3 Tacan cati yu, vatiña sayuhvi ra cumi tiñu chi ñivi ndacu chavaha. Sayuhvi ra chi ñivi ndacu ndavahani. Tu cua cuni ndo cha ña cua sayuhvira chi ndo, na cua savaha ndo cha vaha, tacua cati ra ti ñivi vaha cuu ndo. 4 Satiñura cumi tiñu can cuenda ra Ndioo, vati cuacoo vaha ndo. Tu cua savaha ndo ndavahani, na cua cuyuhvi ndo, vati cua tachi tunindicha ra chi ndo. Satiñu ra cuenda raNdioo, ta cuenda ra cua tachi tuni ra cumitiñu chi ñivi ndacu ndavaha ni. 5 Chacancuu cha iyo cha cua sacuinu ndo, vati cotocua cutuni ndo, soco iyo tahan cha cuasacuinu ndo, vati chito ndo ñaan cha cuucha vaha. 6 Chacan cuu cha tiahvi ndoxuhun yoo, vati satiñu ra cumi tiñu cancuenda ra Ndioo, ta chacan tiñu iyo ra.

7Na cua sacuinu ndo cuhva cati ra cumitiñu can. Cua tiahvi ndo xuhun yoo chira. Cua tiahvi ndo xuhun ñuhun chi ra,ta cua sacahnu ndicha ndo chi ra. 8 Naña cua cumani ndo chi ni iin ñivi, ta nacua cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo, vatitu cua cuni mani ndo chi ñi, cua sacuinundo cuhva cati ley chahnu, 9 vati cati chiti ña cua coo yo ndavaha ni chi tahan yoinga chiyo. Ña cua cahni yo chi ñivi tahanyo. Ña cua suhu yo. Ña cua cuni xaan yochachi tahan yo, cati chi. Ini tuhun cuutuhun can chi ndihi ca tuhun cati tuhunra Ndioo, vati cati chi ti na cua cuni yochi ñivi tahan yo cuhva cuni yo suvi ni chimaan yo, cati chi. 10 Tu cua cuni yo chitahan yo, ña cua savaha yo ni iin ndavahani chi ñi. Chacan cuu cha tu cua cuni maniyo chi tahan yo, cua sacuinu yo cuhva catiley Ndioo can.

11 Chito ndo yoso cuhva iyo ñivi vitintichi quivi ya. Chito ndo ti cha ni queta

Page 228: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 13:12 225 TUTU ROMANO 14:18hora cha cua sanihin ndo satiñu ndo, vatiyatin ca cua cacu ndo nu iyo ndo chi tundoho. Ña cumani ca cha cua cacu yocuhva ni cumani chi quivi ni quechahachinu ini yo chi ra Ndioo. 12 Cua cundihiquivi nu ndacu ñivi ndavaha ni, ta cuaqueta quivi nu cua cusii ini yo chi ra Ndioo.Cua tava ndaa yo ndavaha ni cuhva ndacuñivi nu naan, ta cua savaha yo cha vahacuhva ndacu ñivi nu ndichin. 13 Na cuasavaha yo cha vaha ndicha cuhva ndacu ñichinucahni, ta ña cua yaha cuhva sacahnuyo vico. Ña cua coho yo. Ña cua cooyo ndavaha ni chi tahan yo inga chiyo.Ña cua cahan yuhu yo chi tahan yo. Ñacua ndusoo yo chi tahan yo. 14 Na cuasavaha ndo cuhva cha ni savaha ra chahnuJesucristo, ta na ña cua saxini ndo yosocuhva cua savaha ndo cuhva cuni maanndo.

14Ña cua cati ñivi Ndioo ti ña vaha ndacu

ñivi tahan ñi1 Iyo ñivi tahan ndo, ta ña ta cuu vaha

cuinu ini ñi chi ra Ndioo. Na cua quihincuenda vaha ndo chi ñican, soco ña cuacahan yuhu ndo chi ñi cuenda cha saxiniñi. 2 [Cua cati yu iin tuhun chihin ndo.]Iyo ñivi cati ñi ti cuu cachi ñi ndihi cuatisuhva, ta iyo inga ñivi ña ta cuinu vaha iniñi, ta mani cuhu chachi ñi. 3 Tu cua cachindo ndihi cuati suhva, ña cua cati ndo ti ñavaha ñi chachi mani cuhu. Ta ni cuhva tuña cua cachi ndo cha ica, ña cua cati ndoti ña vaha ñivi chachi ndihi cuati suhva,vati quihin cuenda tahan ra Ndioo chi ñi.4 Ñahni ndatu cha cua cati ndo ti ña vahandacu inga ñivi. Ini ra chitoho ra cuu racua cati a vaha ndacu musu ra a ña vaha.Cua quee vaha ñivi can, vati cuu tindee rachahnu chi ñi, ta cua quee vaha ñi.

5 [Vitin cua cati yu inga tuhun chihinndo.] Iyo ñivi cati ñi ti iyo quivi ii, taiyo quivi ña ii, ta iyo inga ñivi cati ñi tiini cuhva iyo ndihi ni quivi. Na cua cotovaha ndihi ndo yoso cuhva saxini ndo chianima ndo, ta na ña cua tuvi ini ndo. 6 Tucua cumi ndo quivi, vati quivi ii cuu chi,cua cumi vaha ndo chi ndo, vati cuenda rachahnu sacahnu ndo chi chi. Tu cua cachindo ndihi cuati suhva, cuenda ra chahnucua cachi ndo chi chi, vati chaha ndo tiahvindioo chi ra Ndioo. Tu ña cua cachi ndondihi cuati suhva, cuenda ra chahnu cua

cumi ndo yuhu ndo, ta cua cuhva tahanndo tiahvi ndioo chi ra Ndioo.

7 Tacan ni cati yu, vati ña iyo yo cuendamaan yo. Ña iyo ndito yo, vati cuni yo chacua coo ndito yo, ta ña cua cuvi yo, vaticuni yo cha cua cuvi yo. 8Tu cua coo nditoyo, cua coo ndito yo cuenda ra chahnu. Tucua cuvi yo, cua cuvi yo cuenda ra chahnu.Tu cua coo ndito yo, tu cua cuvi yo, chi rachahnu cua cuu yo. 9 Chacan cuu cha nichihi ra Cristo, ta ni natacu ndico ra, vaticua cundaca ñahan ra chi ñivi ni chihi chiñivi iyo ndito.

10 Ta maan ndo ña vaha cha cati ndo tiña vaha iyo ñivi tahan ndo. Ña vaha chacuxaan ini ndo chi ñivi tahan ndo, vati cuayaha ndihi yo nu cua tachi tuni ra Ndioochi ñivi, 11 vati cati tutu Ndioo ti:Cati ra chahnu ticha cati ra ti cua cahnu chiti ndihi ñivi iti

nuun ra,[vati cua sacahnu ñi chihin ra,]ta cua cati ndihi ñivi ti cahnu xaan rai cuu

ra,cati ra, cati tutu Ndioo. 12 Chacan cuu chata iin ta iin yo cua cuhva yo cuenda yosocuhva ni savaha yo iti nuun ra Ndioo.

Ña cua sanahan ñivi Ndioo yoso cuhvacua savaha ñivi tahan ñi cuati

13 Na ña cua cati ca yo ti ña vaha ñivitahan yo, soco na cua saxini yo ti ña cuasanahan yo iin cha cua savaha ñivi tahanyo cuati. 14 Iyo iin cha sacoto ra chahnuJesuu chihin yu. Chacan cuu cha chito vahiti cua cuu cachi yo ndihi cuati suhva, tañavi cuati cuu chi, soco tu cua saxini ñivi ticuati cuu cha cua cachi ñi, cuati ndicha cuacuu chi cuenda maan ñi. 15 Tu cua cuhvando tu ndoho chi ñivi tahan ndo cuendacha chachi ndo, ña cuni mani ndo chi ñi.Na ña cua cuhva ndo cha cua ndoyo ñuhunñivi tahan ndo cuenda cha chachi ndo, vaticha ni chihi tahan ra Cristo cuenda ñi.16 Vasi cha vaha cuu cha ndacu ndo, socotu cua saxini ñivi ti ña vaha cha ndacu ndo,vaha ca cha cua saña ndo, ta ña cua savahaca ndo chacan. 17 Tacan cati yu, vati chaquihvi yo cuenda raNdioo, ta ña cua saxinica yo cuenda cha chachi yo ta cuenda chachihi yo. Cua coo vaha yo, cua coo vii yo,ta cua cusii ini yo, vati iyo ra Tati Ndioo chiyo. 18Tu tacan ni cua coo yo, ta cua satiñuyo cuenda ra Cristo, cua cusii ini ra Ndioochi yo, ta cua sacahnu ndihi ñivi chi yo.

Page 229: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 14:19 226 TUTU ROMANO 15:1719 Chacan cuu cha na cua nducu yo

cuhva cha cua coo mani yo chi ndihi ñivi,ta na cua tindee yo chi ndihi ñivi tahan yo,ta cua coo vaha ca ñi chi ra Ndioo. 20 Ñacua sandoyo ñuhun ndo cha ni savaha raNdioo, vati cuni ndo cachi ndo ñaan cuatisuhva. Cuu cachi yo ndihi cha cuni yo,ta ñavi cuati cuu chi, soco cuati cua cuuchi, tu cua ndehe ñivi tahan yo ti chachiyo, ta tacan cua ndoyo ñuhun ñi. 21 Vahaxaan cua savaha yo, tu ña cua cachi yocuñu, tu ña cua coho yo nduta xaan, tuña cua savaha yo ñaan cha cuu chi, cotocua ndoyo ñuhun ñivi tahan yo cuenda raNdioo. 22 Tu cua saxini ndo ti cuu cachindo ñaan cuati suhva, ña cua cahan ndochacan chi tahan ndo. Chi ra Ndioo ni cuacahan ndo chacan. Cua cusii ini yo, tu cuasaxini yo ti ñavi cha ndavaha ni cuu chandacu yo. 23 Tu cua saxini xaan yo, ta cuacachi yo, cua ndoyo ñuhun yo, vati saxiniyo ti ña vaha ndacu yo. Tu cua saxini yoti ña vaha ñaan cha ndacu yo, cua savahandicha yo cuati, tu cha tacan ni cua savahayo.

15Na cua nducu ñivi Ndioo cuhva cha cua

cusii ini ñivi tahan ñi1 Chinu vaha xaan ini yo chi ra Ndioo.

Chacan cuu cha iyo cha cua tindee yo chitahan yo, tu ña ta cuinu vaha ini ñi chi ra.Ña cua savaha yo cuhva cunimaan yo. 2Nacua nducu yo cuhva cha cua cusii ini ñivitahan yo. Chacan cuu cha cua coo vahañi, ta cua cuinu vaha ini ñi chi ra Ndioo.3Tacan ni cua savaha ndo, vati ña ni nducura Cristo cha cua cusii ini suvi ni maanra, [soco ni ndehe ra tu ndoho,] vati catitutu Ndioo cuenda ra ti ñavi chihin ñivi raNdioo cahan ñivi ndavaha ni, soco chi suvinimaan ra Ndioo cahan ñi ndavaha ni, catichi. 4 Ndihi tuhun cha ni taa ra ta ra nututu Ndioo iti chata―ndihi tuhun can nitaa ra ta ra, vati cua cutuhva yo [ñaan chacuu cha vaha]. Chacan cuu cha cua saxinivaha yo chi ra Ndioo, vati cua cundee iniyo, ta cua coo tu ndee ini chi yo nu cuasacuaha yo tutu Ndioo can. 5 Savaha raNdioo cha cua cundee ini yo, ta savaha racha cua coo tu ndee ini chi yo. Na cuasavaha tahan ra cha cua coo mani ndo chindihi ñivi cuhva ni chacoo mani ra Jesuuchi ñi. 6Chacan cuu cha cua coo inuunndo,ta inuun ni cua sacahnu ndo chi ra Ndioosutu ra chahnu Jesucristo.

Queta tuhun Ndioo nuun ñivi cuu ingatucu ñivi

7 Chacan cuu cha na cua quihin cuendavaha ndo chi ñivi tahan ndo cuhva ni qui-hin cuenda vaha ra Cristo chi ndo. Tacanni cua sacahnu ñivi chi ra Ndioo. 8 Tacancati yu, vati tindee ra Cristo chi ñivi judío.Chacan cuu cha cua coto ñi ti ndicha raNdioo cuhva cha ni cati ra, vati savahara cuhva ni cati ra chi ñivi ñi tiempuchahnu. Tacan ni savaha ra Cristo, 9 vaticua sacahnu tahan ñivi cuu inga tucu ñivichi ra Ndioo, vati cundahvi ini ra chi ñicuhva cati tutu Ndioo. Cati chi cuenda raNdioo ti:Chacan cuu cha cati yu chi ñivi cuu inga

tucu ñivi ti cahnu xaan rai cuun,ta sacahnu xain chihun nu iyo ñi,cati chi. 10 Ta iyo inga nu cati tutu Ndiooti:Ndioho ñivi cuu inga tucu ñivi,na cua cusii ini tahan ndo chi ñivi Ndioo,cati chi, 11 ta cati ndico tucu tutu Ndioo ti:Ndioho ñivi cuu inga tucu ñivi,na cua sacahnu ndo chi ra chahnu Ndioo.Na cua sacahnu ndihi ñivi chi ra,cati chi, 12 ta iyo inga nu ni cati ra Isaía ti:Cua coo iin ra cuu ñivi ra Isaí chahnu,ta cua cundaca ñahan ra chi ñivi cuu inga

tucu ñivi.Cua cuinu ini ñi chi ra ti cua sacacu ra chi

ñi nu iyo ñi chi tu ndoho,cati chi.

13 Tindee ra Ndioo chi ndo, ta ndatuvaha ndo chi ra. Na cua savaha maan racha cua cusii ini ndicha ndo, ta cua coo viindo, vati chinu ini ndo chi ra. Chacan cuucha cua coo vaha ra Tati Ndioo chi ndo, tacua cuhva ra tu ndee ini chi ndo, ta cuacuatu vaha ndo chi ra Ndioo.

14 Yani xaa, chito vaha xain ti iyo xaantu manini chi ndo, ta chito vaha xaan ndo,ta chaha vaha ndo cha chini tuni chi tahanndo. 15 Iyo nu ña yuhvi yu cati tuhuncachin xain chihin ndo nu ni tai tutu yachihinndo, vati ña cuanaan ini ndo. Tacanni savahi, vati chaha ra Ndioo tiñu chihinyu. 16 Chaha ra tiñu cha cua cui musu raJesucristo, ta cua cati tuhin tuhun ra chiñivi cuu inga tucu ñivi, vati cua quihincuenda tahan ra Ndioo chi ñi. Cua quihincuenda ra chi ñi, vati iyo ii ñi, vati iyo raTati Ndioo chi ñi.

17 [Chaha ra Ndioo tiñu can chihin yu.]Chacan cuu cha vaha cuni yu cuenda chasatiñu yu cuenda ra Ndioo, vati iyo ra

Page 230: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 15:18 227 TUTU ROMANO 16:11Cristo Jesuu chihin yu. 18 Chahi cuendayoso cuhva ni tindee ra Cristo chihin yu,ta tasoho ñivi cuu inga tucu ñivi tuhunra. Chini soho ñi tuhun ni cahan yu, tandeheñi chani savahi, vati tindee ra Cristochihin yu. 19 Cuhva cahnu xaan ni savahi,ta nduiyo ñivi cuhva iyo ra Ndioo, vatichaha ra Tati Ndioo tu ndee ini chihinyu. Chacan cuu cha cati tuhun vahi tuhunvaha yoso cuhva iyo ra Cristo. Nda ñuunJerusalén ta nda cua nda ñuun Ilírico catituhin tuhun ra. 20 Chacan cuu cha cunixain cati tuhin tuhun Ndioo nu ni cumaniqueta tuhun ra Cristo, vati ña cuni catituhin nu cha ni chito ñivi tuhun ra. 21Cuniyu savahi tacan, vati cati tutu Ndioo ti:Ña ta nacoto ñi chi ra,vati ña ta queta tuhun ra nuun ñi.Cua cutuni ini ñi yoso cuhva iyo ra,vati cua tasoho ñi tuhun ra,cati chi.

Saxini ra Paulu ti cua cuhun ra ñuunRoma

22 Chacan cuu cha ña ta cuu cuhin itiñuun ndo. Cuaha chaha cuni cuhin, socoña ta cuu. 23 Vitin cha ni ndihi satiñui ndihi ñuun ya, ta cuni xain cu ndehichi ndo. Cha cuaha cuiya iyo cha cuniyu cuhin. 24 Chacan cuu cha saxini yu ticua ndehi chi ndo nu cua cuhin iti ñuhunEspaña. Cua coo nuun xihne chi ndo,ta sa cua cuu tindee tahan ndo chihinyu iti nuun cua cuhin, 25 soco vitin cuacuhun xihne iti ñuun Jerusalén, ta cuatindei chi ñivi Ndioo tican, vati cua cundaque xuhun samani ñivi tahan ñi chi ñi.26 Cua cuhun xihne tican, vati saxini ñiviiyo ñuhun Macedonia chi ñivi iyo ñuhunAcaya ti vaha cha cua tindee tahan ñi chiñivi ndahvi tahan ñi iyo ñuun Jerusaléncan. 27 Vaha xaan cha cuni ñi savaha ñitacan, soco iyo cha cua tindee ñi, vati iyocha cua tindee ñivi cuu inga tucu ñivi chacumani chi ñivi judío tahan ñi, vati tindeexihna ñivi judío can chi ñi, ta ni nihin ñicuhva yoso cuhva iyo ra Ndioo. 28 Cua tisovaha xihne tiñu can, vati cua sayahi chasamani ñi chi ñi, ta sa cua yahi nu iyo ndo,vati cua cuhin iti ñuhun España. 29 Chiteti cua quete nu iyo ndo, ta cua saquehni raCristo cha vaha chi anima yo.

30Yani xaa, cahan ndahvi yu chihin ndoti na cua cahan tahan ndo chi ra Ndioocuenda yu, vati iyo tahan ndo cuenda rachahnu Jesucristo, ta chaha ra Tati Ndioo

cha cuni mani ndo chihin yu. 31Cua cahanndahvi ndo chi ra ti na cua sacacu ra chihinyu nu iyo ñivi ña cuni chi ra Ndioo ñuhunJudea can, ta na cua cusii ini ñivi Ndioo iyoñuun Jerusalén cha cua cuhva cuenda yuchi ñi. 32 Chacan cuu cha tu cua cuni raNdioo, cua cusii ini yu, ta cua quete nu iyondo, ta cua coo ndico tu ndee ini chihin yu.33Maan ra Ndioo cuu ra chaha cha vii chianima ndo. Na cua coo ra chi ndo, ta nacua cuu chi tacan ni.

16Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chi ñivi

can1Cati yu chi ndo ti na cua quihin cuenda

vaha ndo chi ña Febe tahan yo. Satiñu ñatiñu ve ñuhun iyo ñuun Cencrea, ta tindeeña chi ñivi tahan ña tican. 2 Cati yu ti nacua quihin cuenda vaha ndo chi ña cuendara chahnu cuhva iyo cha quihin cuenda yochi ñivi Ndioo. Na cua tindee ndo chi ñañaan cha cuu cha cua cuni ñuhun ña, vaticha ni tindee xaan ña chi tuvi ñivi. Cha nitindee tahan ña chihin yu.

3 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumichi ña Priscila chi ra Aquila, vati cha nisatiñu tahan ñi tiñu ra Cristo Jesuu chihinyu. 4 Ñican cuu ñi cuni cuvi tahan nuni sacacu ñi chihin yu. Chacan cuu chachahamain iin tiahvi ndioo chi ñi, ta chahatahan ndihi ñivi Ndioo cuu inga tucu ñivitiahvi ndioo chi ñi. 5 Cua cuhva tahanndo iin tuhun na cumi chi ndihi ñivi Ndioonducuiti vehe ñi. Cua cuhva ndo iin tuhunna cumi chi ra Epeneto yani yo. Maan racuu ra xihna cuii chinu ini chi ra Cristo itiñuhun Asia. 6 Cua cuhva ndo iin tuhun nacumi chi ña María. Nihin xaan cha satiñuña iti nuun ndo. 7Cua cuhva ndo iin tuhunna cumi chi ra Andrónico chi ra Junia. Iniñuun cuu ñuun ndi, ta ni chacoo tahan rata ra chihin yu ve caa. Cahnu xaan tatun raCristo cuu ra, ta sacahnu ndihi ñivi chi ra.Xihna ca racan ni quihvi cuenda ra Cristo,ta sa quihvi tahan yuhu.

8 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chira Amplia. Cuni xain chi ra cuenda rachahnu. 9 Cua cuhva ndo iin tuhun nacumi chi ra Urbano. Satiñu tahan ra chindi cuenda ra Cristo. Cua cuhva ndo iintuhun na cumi chi ra Estaqui. Cuni tahinchi ra. 10Cua cuhva ndo iin tuhun na cumichi ra Apele. Vaha xaan chinu ini ra chi raCristo. Cua cuhva ndo iin tuhun na cumichi ñivi ra Aristóbulo. 11Cua cuhva ndo iin

Page 231: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU ROMANO 16:12 228 TUTU ROMANO 16:27tuhun na cumi chi ra Herodión tahin. Cuacuhva ndo iin tuhun na cumi chi ñivi raNarciso―ñi ni quihvi cuenda ra chahnu.12 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ñaTirfena chi ña Tirfosa. Satiñu tahan ña taña tiñu Ndioo. Cua cuhva ndo iin tuhunna cumi chi ña Pérsida tahan yo. Cuahaxaan cha satiñu ña tiñu ra chahnu. 13 Cuacuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Rufochi sihi ra. Vaha xaan chinu ini ra chi raNdioo, ta cha cuu tahan maan sihi ra savani ta cua iin sihi yu. 14 Cua cuhva ndoiin tuhun na cumi chi ra Asíncrito chi raFlegonte chi ra Herma chi ra Patroba chira Herme chi ndihi ñivi tahan yo iyo chi rata ra. 15 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumichi ra Filólogo chi ña Julia chi ra Nereo chicuhva ra chi ra Olimpa chi ndihi ñivi Ndiooiyo chi ñi ta ñi.

16 Na cua sacahnu tahan ndo chi ñivitahan ndo, ta na cua coho ndo yuhu tahanndo, [vati tacan sa cua coto ñivi ti cunimani ndo chi tahan ndo]. Tachi ndihi ñiviCristo iin tuhun na cumi chi ndo.

17 Yani xaa, cati tuhun yu chi ndo ticua saha vaha ndo cuenda chi ñivi san-dusaca chi ñivi saquehni chi ndo nu iyocha ndavaha ni, vati ñavi tacan ni cutuhvando tuhun Ndioo. Ña cua coo inuun ndochi ñican, 18vati ña satiñu ñican cuenda rachahnu Cristo, soco satiñu ñi cuenda suvini maan ñi. Taqui xaan cahan ñi. Savixinñahan ñi chi ñivi. Tacan ni sandahyuñahan ñi chi ñivi ña chito. 19 Cha chitondihi ñivi ti sacuinu ndo cuhva cati raNdioo. Chacan cuu cha cusii ini tahinchihin ndo, soco cuni yu cha cua coo chachini tuni chi ndo, ta cua coto ndo ñaancha cuu cha vaha, ta ña cua cutuhva ndosavaha ndo cha ndavaha ni. 20 Maan raNdioo cuu ra chaha cha vii chi anima ndo,ta yatin xaan cua sandoyo ñuhun ra chirun Satanaa cuenda ndo. Na cua savaha rachahnu Jesucristo tu manini chihin ndo.

21 Tachi ra Timoteo iin tuhun na cumichi ndo, ta satiñu tahan ra chi ndi. Tachitahan ra Lucio chi ra Jasón chi ra Sosípaterñivi tahin iin tuhun na cumi chi ndo.

22 Tachi ra Tercio iin tuhun na cumi chindo cuenda ra chahnu, ta racan cuu ra nitaa tutu ya.

23Tachi tahan ra Gayo iin tuhun na cumichi ndo, ta maan ra cuu ra chaha nuunvehe nu iye, ta chaha tahan ra nu nducuitiñivi Ndioo ihya. Tachi tahan ra Erasto chira Cuarto yani yo iin tuhun na cumi chi

ndo. Tesorero ñuun ya cuu ra Erasto can,[vati cumi ra xuhun ñuun ya].

24Na cua savaha ra chahnu Jesucristo tumanini chi ndihi ndo, ta na cua cuu chitacan ni.

Na cua sacahnu ñivi can chi ra Ndioo25 Na cua sacahnu ndo chi ra Ndioo,

vati maan ra cuu ra cua cuhva tu ndee inichihin ndo cuhva cati tuhin tuhun vahayoso cuhva iyo ra Jesucristo. Maan ra cuura sacoto tuhun chi yo yoso cuhva iyo ra,ta nu ni quichi quivi nda ni quivi xihna cuiiña ta coto ñivi tuhun can, 26 soco vitin tichiquivi ya sacoto ra chi yo ñaan tuhun cuutuhun ni taa ra ni cahan cuenda ra Ndiooiti chata cuhva ni cati tuhun ra Ndioo chira, ta ndihi ni quivi ndihi ni tiempu iyondito ra Ndioo. Sacoto ra tuhun can chindihi ñivi ñuñivi vitin. Chacan cuu chatasoho ñi tuhun can, ta chinu ini ñi chi raNdioo.

27 Iin tuhun ni Ndioo cuu ra, ta iin tuhunni racan iyo cha chini tuni. Chi maan rana cua sacahnu yo cuenda cha ni savaha raJesucristo. Na cua sacahnu yo chi ra ndihini quivi ndihi ni tiempu, ta na cua cuu chitacan ni.

Page 232: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 1:1-2 229 TUTU I CORINTIO 1:23

TUTU XIHNA CUII CHA NITAA RA CHAHNU PAULUCHI ÑIVI NDIOO IYO ÑUUNCORINTO

Ni taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyoñuun Corinto

1-2Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin ndo.Chaha ra Ndioo tiñu chihin yu cha cuitatun ra Jesucristo, vati tacan ni cuni raNdioo. Yuhu chi ra Sóstene yani yo tachindi tutu ya chihin ndo, ta maan ndo cuuñivi Ndioo iyo cuiti ñuun Corinto. ÑiviNdioo cuu ndo, vati iyo ii ndo cuenda raCristo Jesuu, vati ni nacachi ra Ndioo chindo. Tacan tahan iyo ndihi ñivi sacahnuchi ra chahnu Jesucristo nini cahnu nuñuhun ñuñivi. Maan ra ndaca ñahan chi-hin ñi, ta ndaca ñahan tahan ra chi maanyo. 3 Na cua savaha ra Ndioo sutu yo tumanini chihin ndo, ta na cua savaha ra chacua coo taxin anima ndo. Ndihi chacanna cua savaha tahan ra chahnu Jesucristochihin ndo.

Chaha ra Cristo cha vaha chi ñivi ra4 Ndihi ni quivi chahi iin tiahvi ndioo

chi ra Ndioo cha cuenda maan ndo. Chahitiahvi ndioo chi ra, vati cha savaha ra tumanini chihin ndo cuenda cha ni savaha raCristo Jesuu chi ndo. 5 Chahi tiahvi ndioochi ra ti chi ndihi cuii cuhva cha saquehnira Ndioo cha vaha chi anima ndo, vati iyondo chi ra Cristo. Chaha ra cha cahan vahaxaan ndo, ta chaha ra cha iyo cha chinituni chi ndo. 6 Tacan ni chinu vaha inindo tuhun vaha yoso cuhva iyo ra Cristo.7 Chacan cuu cha ñahni cha cumani chindo cha samani ra Ndioo chi ndo, ta ndatuvaha ndo cha cua quichi ndico ra chahnuJesucristo. 8 Maan ra cua cuhva tu ndeeini chi ndo nda cua nda quivi cua quichindico ra chahnu Jesucristo, ta ñahni cuaticua coo chi ndo quivi can. 9Rai ndicha cuura Ndioo, ta maan ra cuu ra cati ti cua cooinuun ndo chi ra chahnu Jesucristo sehera.

Ña nduinuun ñivi can nu nducuiti ñicuenda ra Ndioo

10 Yani xaa, cati tuhun xain chi ndocuenda ra chahnu Jesucristo ti na cuanduinuun ndihi ndo chi tahan ndo. Catiyu ti na ña cua ndusaca ca cuni ndo. Nacua saxini vaha xaan ndo chi tahan ndo, ta

na cua coo inuun ndo. 11Yani xaa, cha catiñivi Cloé chihin yu ti cha cahan yuhu xaanndo chi tahan ndo. 12 Iyo ndo cati ndo tichi ra Paulu cuu ndo. Inga ndo cati ndoti chi ra Apolo cuu ndo. Inga ndo cati tichi ra Pedro cuu ndo, ta inga ndo cati tichi ra Cristo cuu ndo. 13Ña tuvi rai cuu raCristo. Ña ni chihi yu cuenda maan ndo,ta ni ña ni chanduta ndo cha cuenda siviyu. 14 Chahi tiahvi ndioo ti ni sacuandutechi ra Crispo chi ra Gayo ni, ta ñahni cando ni sacuandute. 15Chacan cuu cha yonindo cua cuu cati ti chanduta ñi cuenda siviyu. 16 Ndicha ti ni sacuanduta tahin chiñivi ra Estéfana. Ña ñuhun ca ini yu ani sacuanduta tahin chi inga ndo. 17 Tavatiñu ra Cristo chihin yu, vati cua cati tuhuntahin tuhun ra, ta ñavi cha cua sacuandutayu tava tiñu ra chihin yu. Ñavi chi tuhuntaqui cha cuenda ñivi ñuñivi cati tuhin,coto cua cati ñivi ti ñahni yavi ndaa chachihi ra Cristo cuenda cuati yo.

Iyo tu ndee ini chi ra Cristo, ta iyo tahancha chini tuni chi ra

18 Saxini ñivi ndoyo ñuhun cuenda raNdioo ti ña vaha cha ni chihi ra Cristonu cruu cuenda cuati yo, soco ndihi yocha iyo vaha chi ra Ndioo―chito yo ti chacuenda chacan iyo tu ndee ini chi raNdioo.19 Cuhva cati tutu Ndioo cuu chacan, vaticahan chi cuenda ra Ndioo, ta cati chi ti:Masi nditi xini ñivi,soco cua sanain cha chini tuni chi ñi,ta ña cua cutuni ca ini ñi cua savahi,cati tutu Ndioo.

20 Ñahni ca yavi ndaa cha chini tunicuenda ñivi ñuñivi. Ñahni ca yavi ndaañivi nditi xini. Ñahni ca yavi ndaa ñivicahan yuhu chi tahan ñi vitin tichi quiviya. Cha ni sanahan ra Ndioo ti ñahnica yavi ndaa cha chini tuni iyo chi ñiviñuñivi. 21 Tacan cati yu, vati saxini raNdioo ti vaha cha cua cati tuhun ra tatunra Jesucristo, ta cua cuinu ini ñivi chi ra, tasa cua nduvaha anima ñi. Vasi cha tondocuu chacan saxini ñivi ñuñivi, soco saxinira Ndioo ti vaha ca cha nduvaha animañi. Vasi cha tondo cuu chacan cuni ñiviñuñivi, vati chacoo cha chini tuni chi ñiviñuñivi cuendamaan ñi, ta ña nacoto ñi chira Ndioo cha tacan. Tacan ni savaha raNdioo, vati iyo cha chini tuni chi ra.

22 Mani cuhva cahnu xaan cuni ndeheñivi judío, ta ñivi cuu inga tucu ñivi―cuniñi cha cua coo cha nditi xini ñi. 23Ndiuhu

Page 233: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 1:24 230 TUTU I CORINTIO 2:13cati tuhun ndi ti cha ni chihi ra Cristonu cruu. Ña cutuni ini ñivi judío chacan,ta cha tondo cuu chi cuni ñivi cuu ingatucu ñivi, 24 soco cuenda ñivi ni nacachira Ndioo―masi ñivi judío cuu ñi, masiinga tucu ñivi cuu ñi, soco chito ñi ti iyotu ndee ini chi ra Ndioo. Chito ñi ti iyocha chini tuni chi ra, vati cha ni chihi raCristo. 25 Saxini ñivi ti cha tondo cuu chani savaha ra Ndioo, soco iyo cuaha xaanca cha chini tuni chi ra. [Ñavi cha chinituni vaha iyo chi ñivi ñuñivi.] Saxini ñivi tiñahni vaha tu ndee ini iyo chi ra, soco iyoxaan ca tu ndee ini chi ra. [Ñavi cha vahacuu tu ndee ini iyo chi ñivi ñuñivi.] 26Yanixaa, na cua saxini vaha ndo yoso cuhvani chacoo ndo, ta ni nacachi ra Ndioo chindo. Ña ndihi ni ndo cuu ñivi iyo cha chinituni cuenda ñivi ñuñivi. Ña ndihi ndo cuuñivi iyo tu ndee ini. Ña ndihi ndo cuu ñiviiyo vaha. 27 Nacachi ra Ndioo chi ñivi, tasaxini ñivi ñuñivi ti ñahni cha chini tuniiyo chi ñican. Chacan cuu cha cua cootu ca nuun chi ñivi ñuñivi cha nditi xini.Nacachi ra Ndioo chi ñivi, ta saxini ñiviñuñivi ti ñahni tu ndee ini iyo chi ñican.Chacan cuu cha cua coo tu ca nuun chi ñiviñuñivi cha iyo tu ndee ini. 28 Nacachi raNdioo chi ñivi iyo ndahvi. Nacachi ra chiñivi ña chaa ini ñivi ñuñivi. Nacachi ra chiñivi ñahni yavi ndaa cuenda ñivi ñuñivi,vati tacan cua sandoyo ñuhun ra Ndioochi ñivi iyo vaha cuenda ñuhun ñuñivi.29Chacan cuu cha yoni cua ndurai iti nuunra Ndioo. 30 Maan ra savaha cha iyo ndochi ra Cristo Jesuu. Chacan ni chaha raNdioo cha chini tuni chi yo. Chacoso vahaanima yo cuenda ra Ndioo, ta iyo ii yo, vatimaan ra Jesucristo sanaan cuati ni savahayo. 31 Chacan cuu cha iyo chi cuhva catitutu Ndioo, vati cati chi ti tu cua ndurai yo,na cua ndurai yo cuenda ra chahnu, catichi.

2Tuhun cha ni chihi ra Cristo nu cruu

1Yani xaa, quivi ni quichi yu nu iyo ndocati tuhin chi ndo yoso cuhva iyo ra Ndioo,soco ña cahin tuhun vixin, ta ni ña nduquicuhva cha cua saxini ndo ti nditi xaan xiniyu. 2 Yuhu saxini ti tuhun ra Jesucristo nicua cati tuhin chi ndo. Tuhun cha ni chihira cuenda yo saxini yu cha cua cati tuhin,ta ñahni inga tuhun cua cati tuhin chi ndo.3 Quivi cha iye chi ndo saxini xain. Saxiniyu, vati yuhvi xaan cuni yu, ta ñahni tu

ndee ini vaha iyo chihin yu. 4 Ñavi tuhuntaqui cha cua saxini ndo ti cha nditi xini yucuu tuhun cha ni cati tuhin chi ndo. Ñavitacan cati tuhin chi ndo, soco ni ndehendoti cha iyo ra Tati Ndioo chihin yu, ta iyo tundee ini chi ra Ndioo. 5 Chacan ni savahi,vati cuni yu cha cua cuinu ini ndo chi raNdioo, vati iyo tu ndee ini chi ra. Ña cuniyu cha cua saxini ndo ti cha vaha cuu chi,vati nditi xini ñivi.

Nacoto ñivi can chi ra Ndioo, vati chacanchaha ra Tati Ndioo

6Chaha ndi cha chini tuni chi ñivi chinuvaha ini chi ra Ndioo, soco ñavi cuhvachaha ñivi ñuñivi cha chini tuni cuu chi.Ñavi cuhva chaha ra cumi tiñu cha chinituni chi ñivi cuu chi, vati cua queta quivicua naan tucu racan. 7Cati tuhun ndi yosocuhva iyo cha chini tuni chi ra Ndioo, socoña ni chito yo yoso cuu chi nu ni quichiquivi. Ña ta tuvi ñuhun ñuñivi, ta ni tisora Ndioo cha cua coto yo chacan. Chacancuu cha cha iyo vaha anima yo cuenda raNdioo. 8 Ñahni ni iin ra cumi tiñu can nichito yoso cuhva saxini ra Ndioo. Chahnira ta ra chi ra chahnu Jesuu, vati ña chitora ta ra yoso cuhva saxini ra Ndioo, ta raicahnu xaan cuu ra Jesuu. 9Yoni chito yosocuhva saxini ra Ndioo nda cua nda vitincuhva cati tutu Ndioo, vati cati chi ti:Yoni ñivi chito yoso cuhva saxini ra Ndioo.Ña ta yoni ndehe chacan.Ña ta yoni cuni tuhun chi chi.Ña ta yoni saxini yoso cuhva cua savaha ra

Ndioo chi ñivi cuni chi ra,cati tutu Ndioo can. 10Chacan cuu chi, vatichaha ra Ndioo cha sacoto ra Tati Ndioochi yo yoso cuhva cua savaha ra chi yo, vatichito raTatiNdioondihi cuii. Chito ra yosocuhva saxini ra Ndioo chi anima ra.

11 Yoni ca ñivi chito yoso cuhva saxiniñivi. Iin tuhun ni maan ñi chito chi animañi. Ta ni cuhva yoni chito yoso cuhvasaxini ra Ndioo. Iin tuhun ni ra Tati Ndioochito. 12Ñavi cuhva saxini ñivi ñuñivi sax-ini maan yo, soco saxini yo cuhva saxinira Ndioo, vati iyo ra Tati Ndioo chi yo.Chacan cuu cha chito yo cha ni savaha raNdioo chi yo cuenda ra Cristo. 13 Chacancati ndi, vati cha sanahan ra Tati Ndioochihin ndi. Ñavi cuhva cha sanahan ñiviñuñivi yoso cuhva iyo cha chini tuni chimaanñi cuu chi. Chahandi cuenda chi ñiviyoso cuhva saxini ra Tati Ndioo, vati iyo rachi ñi.

Page 234: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 2:14 231 TUTU I CORINTIO 3:2314Ñivi ña nacoto chi ra Ndioo―ña chito

ñi yoso cuhva iyo ra Tati Ndioo, vati ñanihin ñi cuhva. Ña nituni ini ñi, vati ñahnira Tati Ndioo iyo chi ñi. 15 Cua cutuni iniñivi Ndioo yoso cuhva iyo ra Ndioo. Cuacutuni ini ñi ndihi chacan, ta yoni cua cuucati ti ña vaha. 16 Chacan cati yu, vati catitutu Ndioo ti yoni chito yoso cuhva saxinira chahnu. Yoni sanahan chi ra, cati chi.Ta maan yo chito yo yoso cuhva saxini raCristo.

3Satiñu tahan ra Paulu ta ra cuenda ra

Ndioo1 Yani xaa, ña cuu cati tuhin chi ndo

cuhva cati tuhin chi ñivi cha iyo cuenda raTati Ndioo. Cati tuhin chi ndo cuhva catituhin chi ñivi ñuñivi. Sava ta cua ve cuaticuu ndo cuenda ra Cristo, vati ña ta cotovaha ndo yoso cuhva cua coo ndo cuendara. 2 Ña ii xaan tuhun cati tuhin chi ndo,vati cuu ndo sava ta cua ve cuati cuni ndicasihi ve. Ña ii tuhun cati tuhin chi ndo,vati ña ta cuu cutuni ini ndo. Ña ta cutuniini ndo nda cua nda vitin, 3 vati ni vii iyondo cuenda ñivi ñuñivi. Ni iyo ndo cuendañivi ñuñivi, ta ni ndacu ndo cuhva ndacuñivi ñuñivi, vati ni ndusoo ndo chi tahanndo, ta ni cahan yuhu ndo chi ñi. 4 Iyondo cuhva iyo ñivi ñuñivi, vati iyo chahacati ndo ti chihin ra Paulu cuu ndo, ta iyochaha cati inga ndo ti chihin ra Apolo cuundo, cati ndo.

5 Ñahni yavi ndaa ra Apolo, ta ni ñahniyavi ndaa yuhu. Ndiuhu cati tuhun ndicuenda ra Ndioo, ta chinu ini ndo chi ra.Satiñu ndi cuhva chaha ra chahnu chi ndi.6 [Cuhva satiñu yo chi itu cuu chi.] Yuhutachi tata, ta maan ra Apolo tiso nduta,soco ra Ndioo cuu ra chaha tu ndee ini,ta cana yava. [Cuhva can satiñu ndi chira Ndioo.] 7 Chacan cuu cha ñahni yavindaa ra tachi tata. Ñahni yavi ndaa ra tisonduta. Iin tuhun ni ra Ndioo cuu ra chahatu ndee ini, ta chahnu itu. Racan cuu randaa yahvi. 8 Inuun iyo ra tachi tata chi ratiso nduta, ta cua coo yahvi ra ta ra cuhvani satiñu ra ta ra. 9 Ini rai cuu ndi, vatiinuun satiñu tahan ndi tiñu ra Ndioo, tamaan ndo cuu sava ta cua iin nu cana itura Ndioo.

Cuu ndo sava ta cua iin cha savaha raNdioo, vati tindee ra cha cua cuahnu vahando. 10 Nu quichi quivi cati tuhin tuhunNdioo chi ndo cuhva chaha ra Ndioo tu

manini chihin yu. Chacan cuu cha nisavahi sava ni ta cua iin ra sandaa vehe,vati sacacu xihna ra chaha vehe. Ta vitiniyo inga ra cati tuhun tuhunNdioo chi ndo.Na cua saha vaha ra cuenda yoso cuhvacati tuhun ra, 11 vati ña cuu cati tuhun rainga tuhun, vati tuhun ra Jesucristo cuutuhun ni cati tuhin xihna cuii, ta maan raJesucristo cuu sava ta cua iin chaha vehe.12-13 Cua queta quivi cua coto ndihi ñivi avaha ndacu ñi a ña vaha. Tu cua savaha yocha vaha, cua cuu yo sava ni ta cua satiñuyo chi xuhun cuaan chi xuhun cuichin chiyuu taqui vaha. Tu ña vaha cha cua savahayo, cua cuu yo sava ni ta cua satiñu yo chiyutun chi ita. Cua coto ndihi ñivi, vati cuaqueta quivi cua cati ra chahnu a vaha a ñavaha ni savaha ñivi. Cua cayu cha ña vahani savaha ñivi, soco cha vaha ña cua cayuchi. Tacan sa cua ndehe ndihi ñivi a vahacha ni savaha ñi a ña vaha. 14 Tu ña cuandoyo ñuhun cha ni savaha yo, cua cundayahvi yo chi ra Ndioo. 15 Tu cua cayu tiñuni savaha yo, ña cua cunda vaha yahvi yo,ta chi tu ndoho cua cundee cacu yo.

16Ña ñuhun ca ini ndo ti sava ta cua iinvehenu iyo raNdioo cuundo. Ñañuhun caini ndo ti iyo ra Tati Ndioo chi ndo. 17 Tucua sandoyo ñuhun yo nu iyo ra Ndioo,cua sandoyo ñuhun ra Ndioo chi yo, vatiii xaan nu iyo ra, ta iyo ra chi maan yo.

18 Na ña cua cuhva ndo cha cua san-dahyu ñahan ñivi chi ndo. Tu iyo ndo sax-ini ti iyo cha chini tuni chi ndo cha cuendañivi ñuñivi, na cua saxini ndico tucu ndo.Chacan cuu cha cua coo cha chini tunindicha chi ndo. 19 Ñahni yavi ndaa chachini tuni iyo chi ñivi ñuñivi cuenda raNdioo, vati cati tutu Ndioo ti chito raNdioo ti ñivi cha iyo cha chini tuni―tuhvaxaan ñi sandahyu ñahan, soco ña chahara chi ñi. 20 Iyo inga nu cati tutu Ndiooti chito ra chahnu ti ñahni yavi ndaa chasaxini ñivi cha iyo cha chini tuni chi ñi,cati tutu Ndioo. 21 Chacan cuu cha na ñacua cahan rai ndo cuenda ñivi ñuñivi, vaticuenda maan ndo iyo ndihi cuii cha iyo nuñuhun ñuñivi. 22 Iyo yu chi ndo, ta iyo raApolo chi ndo, ta iyo ra Pedro chi ndo. Iyoñuhun ñuñivi cuenda ndo. Masi cua cuvindo, masi ña cua cuvi ndo, soco ndihi chaiyo vitin cuu chi ndo, ta ndihi cha ni cuacoo cua cuu chi ndo. Ndihi chi cuu chi ndo,23 ta chi ra Cristo cuu ndo, ta chi ra Ndioocuu ra Cristo.

Page 235: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 4:1 232 TUTU I CORINTIO 5:44

Cuhva ni satiñu ra tatun Jesucristo1Chacan cuu chana cua saxini ndihi ñivi

ti cha satiñu ndi cuenda ra Cristo, ta catituhun ndi tuhun yoso cuhva iyo ra Ndioo.2 Tatun ra Cristo cuu ndi, ta nini xaan chacuu tatun ra iin rai cuiti vaha. 3 Ñahnicha tichahi yoso cuhva saxini ndo cuendayu. Ñahni cha tichahi yoso cuhva saxiniñivi. Ñahni cha tichahi yoso cuhva saxiniyu cha cuenda suvi ni maan yu. 4 Ñahnicha tichahi, vati saxini yu ti ñahni ca cuatindacu i. Vasi chacan cuu chi, soco ña cuucati yu ti ñahni cuati iyo chihin yu iti nuunra Ndioo. Maan ra Ndioo cuu ra cua cati.5 Chacan cuu cha na ña cua tachi tuni ndochihin yu nda cua nda quivi cua quichindico ra chahnu. Maan ra cuu ra cua catindaa cha cuu cha indi xehe. Cua cati rayoso cuhva saxini ñivi chi anima ñi. Tacancua cuu, ta sa cua cati ra Ndioo ti cha vahani savaha ndiuhu.

6 Yani xaa, ndihi tuhun can cuu sava tacua iin cuhva cha cahin cuenda maan ndo.Ndicha ti cahin sivi yu chi sivi ra Apolo,soco tacan ni cua cutuhva ndo coo ndocuhva cati tutuNdioo, cuhva iyomaan ndi.Chacan cuu cha ña cua ndurai ni iin ndo, tani ña cua cahanndo siqui tahanndo. 7Yonica ñivi saxini ti cahnu xaan ñivi cuu ndo.Ndihi cha iyo chi ndo samani ra Ndioo.Ndurai ndo, vati ta iin maan ndo savahandihi cha iyo chi ndo, soco maan ra Ndioocuu ra samani chi chi.

8 Saxini ndo ti cha iyo vaha ndo cuendara Ndioo. Saxini ndo ti ñahni ca chacumani chi ndo. Saxini ndo ti cha ni queevaha ndo, ta ndoo ihni maan ndi. Vahaxaan tu cha ndicha cha cha ni quee vahando, vati tacan ni iyo vaha tahan ndi chindo. 9 Yuhu saxini ti cha tiso ra Ndioocuenda ti cua ndoo ndi iti chata, ta tatunJesucristo cuu ndi. Cha iyo vaha tuhuncha cua cuvi ndi, vati cha chito ndihi ñiviti chacan cuu chi. Chito ra tatun Ndioo,ta chito tahan ñivi ñuñivi. 10 Saxini ñiviti tondo ndi, vati iyo ndi chi ra Cristo,soco maan ndo nditi vaha xini ndo. Saxiniñivi ti ñahni tu ndee ini iyo chi ndi, tamaan ndo iyo xaan tu ndee ini chi ndo.Saxini ñivi ti cahnu xaan ñivi cuu ndo, tamaan ndi―ñahni yavi ndaa ndi. 11 Ndacua nda vitin yaha cuhva cha chisoco ndi.Ña queta sahma cunami ndi. Ña quetasahma cundichin ndi. Cha ndoho ndi.

Ñahni vehe ndi iyo nu cua ndoo nuun ndi.12Cha satiñu ndi chi ndaha ndi. Cahan ñivindavaha ni chi ndi, soco cahan vaha ndichi ñi. Chaha ñivi tu ndoho chi ndi, sococundee ini ndi. 13 Cati ñivi ti ña vaha ndi,soco cahan vii ndi chi ñi. Sava ni ta cuaiin mihin, sava ni ta cua iin ihvi cuu ndisavaha ñivi nda cua nda vitin.

14 Yani xaa, tuhun can tai chihin ndo,ta chahi cha chini tuni chi ndo, vati savata cua sehi cuu ndo. Ña cuni yu cha cuacoo tu ca nuun chi ndo. 15 Tuvi xaan ñivicuni ñi sacuaha ñi chi ndo yoso cuhva iyora Cristo, soco ña tuvi ñi cuni chi ndo savani ta cua ra cuu sutu ndo. Yuhu cuu sava nita cua sutu ndo cuenda ra Cristo, vati catituhin tuhun Ndioo chi ndo, [ta chinu inindo chi ra]. 16Chacan cuu cha cati yu ti nacua savaha ndo cuhva ndacu yu.

17 Chacan cuu cha tava tiñu yu chi raTimoteo, ta cuahan ra nu iyo ndo. Maan racuu sava ta cua iin sehi. Cuni xain chi ra,ta cuiti vaha satiñu ra cuenda ra chahnu.Cua sacoto ndico ra chi ndo yoso cuhvaiye cuenda ra Cristo Jesuu, ta cua sacotondico ra yoso cuhva sacuahi chi ndihi ñivinducuiti cuenda ra chahnu. 18 Iyo ndondurai ndo, vati saxini ndo ti ña cua cuhunque nu iyo ndo. 19Tu cua cuhva ra chahnu,yatin cuii ni cua cuhin, ta cua cu ndehi andicha iyo tu ndee ini chi ñivi ndurai can.Ña cua tasohi tuhun cua cahan ñi, 20 vatiña saxini ra Ndioo yoso cuhva iyo tuhuncahan ñivi, soco ndehe ra a ndicha iyo tundee ini ra chi maan ñi. 21 Na cua savahando cha vaha. Chacan cuu cha cua cuhinnu iyo ndo, ta ña cua tachi tuni yu chi ndo.Cua cuhin, ta cua cuni mani yu chi ndo, tamasu cua cahan yu chi ndo.

5Tachi tuni ra Paulu chi ñivi ndacu

ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo1 Cati ñivi ti iyo iin ñivi ndo ndacu

ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo, ta ñatuhva ñivi cuu inga tucu ñivi savaha ñichacan. Cati ñivi ti iyo iin ra yani yo, taiyo cuii ra chi ñasihi sutu ra, 2 ta maanndo ndurai ndo, vati iyo vaha ndo chi raNdioo. Nini ca cha cua coo tu cuihyaini chi ndo. Iyo cha cua tava ndaa ndochi ra ndacu chacan. 3 Ndicha ti ña iyeiti nuun ndo, soco iye chihin ndo, vatisaxini xain cuenda ndo. Cha tachi tuni yuchihin racan cuhva iye iti nuun ndo. 4 Cuanducuiti ndo cuenda ra chahnu Jesuu, vati

Page 236: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 5:5 233 TUTU I CORINTIO 6:13iye chi ndo. Cua coo tu ndee ini ra chahnuJesuu chi ndo. 5 Cua tava ndaa ndo chi randacu ndavaha ni can, ta cua ndoo ihni rachi run Satanaa. Chacan cuu cha cua cootundoho chi ra. Vasi tacan, ta cuanduvahaanima ra, ta cua cacu ra quivi cua quichindico ra chahnu.

6 Cahan rai ndo, soco ña nituni ini ndo.Ña chito ndo ti tu suhva suhva ni cuacoo cuati nu iyo ndo, cua queta quivi cuandoyo ñuhun ndihi ndo. Cuhva iyo ndixipanela iyo cuati ndacu ñivi. Tu cua quihvisuhva chi tichi yuchan yuti paan, cua cunuxico chi niniin chi. 7Na cua tava ndaa ndocha ndavaha ni. Chacan cuu cha cua cooii ndo, ta ñahni ca cuati cua coo chi ndo.Tacan cua savaha ndo, vati cha ni chihi raCristo cuenda cuati yo. 8 Chacan cuu chana cua cusii ini yo chi ra Ndioo. Ña cuasavaha ca yo ndavaha ni. Ña cua savaha cayo cuati, soco cua coo vaha yo, ta ña cuasandahyu ñahan ca yo.

9Cha tai tutu chi ndo nu ni quichi quivi,ta cati yu ti na ña cua coo inuun ndo chiñivi ndacu ndavaha ni chi tahan ñi ingachiyo. 10Ña cati yu ti ña cua coo ndo nu iyoñivi ñuñivi, masi ndacu ñi ndavaha ni chitahan ñi inga chiyo, masi cuni ñi ndatiñucha iyo chi tahan ñi, masi suhu ñi, masisacahnu ñi ita niñu. Tu chacan cua cati yu,iyo cha cua quee siin ndo iin chiyo, ta ñacua coo ca ndo nu ñuhun ñuñivi ya, tu chatacan. 11Ñavi chacan cati yu chi ndo, sococati yu ti ña cua coo inuun ndo chi ñivitahan yo cuenda ra Cristo, tu cha tacan cuasavaha ñi. Tu cua coo ñi ndavaha ni chitahan ñi inga chiyo, tu cua cuni ñi ndatiñucha iyo chi tahan ñi, tu cua sacahnu ñi itaniñu, tu cua cahan ñi ndavaha ni, tu cuacoho ñi ndixi, tu cua suhu ñi, tu tacan cuasavaha ñivi tahan yo, ña cua coo inuunndochi ñi, ta ni ña cua cachi ndo chi ñi icaani. 12 Tacan cati yu cuenda ñivi tahan yocuenda ra Cristo, vati ña tachi tuni yo chiñivi ña chinu ini chi ra Ndioo. Tachi tuniyo chi ñivi Ndioo, 13 soco maan ra Ndioocuu ra cua tachi tuni chi ñivi ña cuni chira. [Chacan cuu cha cati yu ti] na cua tavandaa ndo chi ra ndacu ndavaha ni can.

6Nducu ñican cha cua coso vaha tiñu nu ra

cumi tiñu, ta ña chinu ini ra chi ra Ndioo1 Tu cua cuni ndo cuati chi ñivi cuu

tahan ndo cuenda ra Cristo, ña vaha chacua yaha ndo nu ra cumi tiñu, ta ña chinu

ini ra chi ra Ndioo. Iyo cha cua nanducundo chi ra yani yo cha cua tiso vaha ratiñu can. 2 Chito ndo ti cua tachi tuni ñiviNdioo chi ñivi ñuñivi. Tu ndicha cha cuatachi tuni ndo chi ñivi ñuñivi, cua cuu tisovaha ndo tiñu chi ñivi tahan ndo. 3 Chitondo ti cua ndehe yo a vaha a ña vaha ratatun Ndioo. Chacan cuu cha cua cuu tisovaha ndo tiñu quivi ta quivi. 4 Tu cua tisovaha ndo tiñu, cua cuhva ndo tiñu can chiñivi tahan yo cha iyo vaha cha chini tuni.5 Chacan cati yu, vati cua coo tu ca nuunchi ndo. ¿Atu ñahni iin ra yani yo cha iyocha chini tuni nuun iyo ndo? ¿Atu ñahnira cua cuu tiso vaha tiñu nu cua savahara yani yo cuati chi tahan ra? 6 Ña vahacha sayaha ndo chi tahan ndo nu ra cumitiñu, ta ña chinu ini ra cumi tiñu can chi raNdioo.

7Cuaha xaan cha ndoyo ñuhun ndo, vatitiso ndo cuati chi ñivi tahan ndo nu racumi tiñu. Vaha ca cha cua cundee inindo cha cua savaha ñi ndavaha ni chi ndo.Vaha ca cha cua cundee ini ndo cha cuasuhu ñi chachi ndo, 8 socomaan ndo ndacundavaha ni chi tahan ndo. Maan ndo suhundo chachi tahan ndo.

9 Chito ndo ti ña cua coo ñivi ndacundavaha ni nu cua cundaca ñahan raNdioo. Na cua saxini vaha ndo. Tu cua coondo ndavaha ni chi ñi ñahan inga chiyo, tucua sacahnu ndo ita niñu, tu cua coo ndondavaha ni chi ra rai inga chiyo, 10 tu cuasuhu ndo, tu cua cuni ndo chachi tahanndo, tu cua coho ndo ndixi, tu cua cahanndo ndavaha ni, ña cua cuu coo ndo nucua cundaca ñahan ra Ndioo. 11 Tacan nisavaha tahan ndo nu quichi quivi, socovitin cha ni naan cuati savaha ndo. Chani iyo ii ndo cuenda ra Ndioo, ta cha nichacoso vaha animando cuenda ra chahnuJesucristo. Tacan ni tindee tahan ra TatiNdioo chi ndo.

Cha iyo ii ñican12 Cuu savaha yu ndihi cuii cha cuni yu,

soco ña ndihi chi tindee chihin yu. Cuusavaha yu ndihi cuii cha cuni yu, soco ñacua cuhva yu cha cua cundaca ñahan chichihin yu. 13Quihvi cha chachi yo tichi yo,vati tacan sa iyo tu ndee ini chi yo. Iyotichi yo, vati quihvi cha chachi yo, sococua queta quivi ña cua saxini ca yo cuendachacan cua savaha ra Ndioo. Ñavi tacaniyo iquin cuñu yo. Ña cua coo yo ndavahani chi tahan yo inga chiyo. Ñavi cuenda

Page 237: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 6:14 234 TUTU I CORINTIO 7:18chacan iyo iquin cuñu yo, soco iyo iquincuñu yo, vati tacan ni cua cuu satiñu yocuenda ra chahnu, ta maan ra cua cuhvatu ndee ini chi iquin cuñu yo. 14 Cha nichaha ra Ndioo tu ndee ini chi ra chahnuJesucristo, ta natacu ndico ra tañu ñivindii. Ta ni cuhva cua cuhva ra tu ndee inichi maan yo, ta cua natacu ndico tahan yo.

15 Chito ndo ti iyo ndo chi iquin cuñundo chi ra Cristo. Ña cuu tava ndai chindo chi ra Cristo, ta cua cuhve cha cua coondo ndavaha ni chi tahan ndo inga chiyo.16 Chito ndo ti tu cua coo ndo ndavaha nichi tahan ndo inga chiyo, ini ñivi cua cuundo chi ñi, vati cati tutu Ndioo ti tu cuacoo ra rai chi ña ñahan, ini ñivi cua cuu ñi.17 Tu cua coo ndo chi ra chahnu, ini ñivicua cuu ndo chi ra, vati iyo ra Tati Ndioochi ndo.

18 Na ña cua coo ndo ndavaha ni chitahan ndo inga chiyo. Tu cua savaha ñivicuati can, cua savaha ñi ndavaha ni suvi nichi maan ñi chi iquin cuñu ñi, soco ndihica cuati cuu cha savaha ñivi chi inga ñivi.19 Chito ndo ti iyo ra Tati Ndioo chi ndo,ta chito ndo ti tacan ni tindee ra chi ndo.Tacan ni savaha ra Ndioo. Ñavi chi maanndo cuu ndo. 20 Chi maan ra cuu ndo, vaticha ni chihi ra Cristo cuenda ndo. Chacancuu cha na cua sacahnu ndicha ndo chi raNdioo chi ndihi cuii tiñu cua savaha ndochi iquin cuñu ndo.

7Chaha ra Paulu cha chini tuni yoso cuhva

cua tandaha ñivi1 Vitin cua cati ndique yoso cuhva cua

ndoo tiñu cha ni nducu tuhun ndo chihinyu nu ni tachi ndo tutu. Vaha tu ña cua coora rai chi ñi ñahan, 2socona cua tandaha rarai chi ñi ñahan, ta na cua tandaha tahanñiñahan chi ra rai, coto cua coo ñi ndavahani chi tahan ñi inga chiyo. 3Na cua coo rarai chi ña cuu ñasihi ra, ta na cua coo ñiñahan chi ra cuu ii ñi. 4Ñavi ñi ñahan cuasanini chi ra rai cha cua coo ña chi ra, socora rai cuu ra cua cati. Ta ni cuhva ñavi rarai cua sanini chi ñasihi ra cha cua coo rachi ña, soco maan ña cua cati. [Tacan nicua nduinuun ñi.] 5 Ña cua cati ndo ti ñacua coo ndo chi ñasihi ndo chi ii ndo. Vahatu cua nduinuun ndo, ta cua saña nuunndo suhva quivi, vati cua cuni ndo cahanndo chi ra Ndioo. Tacan cuu, ta sa cua coondico ndo chi ñasihi ndo chi ii ndo. Chacancuu cha ña cua cuu tiso run Satanaa cha

ndavaha ni anima ndo, coto ña cua cundeeini ndo.

6 Tuhun can cati yu, vati tacan ni cuacoo inuun yo. Ñavi cha sanini yu cuu chi.7 Cuni yu cha cua coo ndihi ñivi cuhva iyoyu cha ñahni ñasihi yu, soco ña ini cuhvasamani ra Ndioo chi ndihi yo. Tucu tucucuhva samani ra chi iin iin yo.

8 Yuhu cati chi ñivi ña ta tandaha chiñivi cha ndoo ndahvi ti vaha cha ña cuatandaha ñi, ta cua coo ñi cuhva iye, 9 socotu ña cua cundee ini ñi, na cua tandahañi. Tacan cati yu, vati vaha xaan ca chacua tandaha ñi, ta ña vaha tu ña cua cuucundee ini ñi, [ta cua cuni xaan ñi coo ñindavaha ni chi tahan ñi inga chiyo].

10-11Yuhu cati tuhin chi ñivi ni tandaha.Ñavi yuhu ni cati tuhun, soco ra chahnucuu ra cati tuhun xihna nu ni quichi quiviti na ña cua saña ndaha ñi ñahan chi ii ñi.Ta ni cuhva na ña cua tava ndaa ra rai chiñasihi ra. Tu cua saña ndaha ñi chi ii ñi, ñacua tandaha ca ñi. [Vasi cua queta quivi]cua coo mani ndico ñi chi ii ñi.

12 Yuhu cati chi ndihi ca ndo. Yuhucuu ra cati, vati ñahni cha cati ra chahnucuenda chehe nu ni quichi quivi. Cati yu titu iyo ra yani yo, ta ña chinu ini ñasihi rachi ra Ndioo, soco ni cuni ña coo ña chi ra,ña cua tava ndaa ra chi ña. 13Tani cuhva tuiyo ña tahan yo, ta ña chinu ini ii ña chi raNdioo, soco ni cuni ra coo ra chi ña, ña cuatava ndaa ña chi ra. 14 Tacan cati yu, vatitacan ni cua coo ii ra chi ñasihi ra, masiña chinu ini ra. Ta ni cuhva cua coo ii ñiñahan chi ii ñi, masi ña chinu ini ñi. Tu ñacua cuu chi tacan, ña cua coo ii sehe ndo,soco cha iyo ii ndicha ñi. 15Tu ña chinu iniñi ñahan, ta cua quee ndaa ñi, na cua queendaa ñi. Tu ña chinu ini ra rai, ta cua queendaa ra, na cua quee ndaa ra. Tu tacan nicua cuu chi, ña cua sanini ra yani yo, ta niña cua sanini ñi tahan yo, vati cha cati raNdioo ti cua coo mani ndo chi ndihi ñivi.16 Ndioho ñi ñahan, tacan ni cua coo viindo chi ii ndo, vati ña chito ndo a cua cuinutahan ini ii ndo chi raNdioo. Ndioho ra rai,ta ni cuhva cua coo ndo chi ñasihi ndo, vatiña chito ndo a cua cuinu tahan ini ñasihindo chi ra Ndioo.

17 Na cua coo ndihi ndo cuhva catira chahnu cuhva ni chacoo ndo quivi ninacachi ra chi ndo. Tacan cati tahin chindihi ñivi nducuiti cuenda ra Ndioo. 18 Iyondo sacahnu costumbre chahnu, ta ni san-duvaha ra Ndioo anima ndo. Chacan cuu

Page 238: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 7:19 235 TUTU I CORINTIO 8:3cha tahnda ñiin xini xuu ndo nu quichiquivi. Ña cua nducu ndo cha cua naanchacan. Iyo tahan ndo―ñahni costumbrecan sacahnu ndo, ta ni nacachi ra Ndioochi ndo. Ña cua quechaha sacahnu ndochacan vitin. 19 Ñahni yavi ndaa chasacahnu ndo costumbre can, ta ni ñahniyavi ndaa cha ña sacahnu ndo costumbrecan. Mani cha cua sacuinu ndo cuhva catituhun ra Ndioo. 20 Na cua coo ndihi ndocuhva ni chacoo ndo quivi ni sanduvahara chahnu anima ndo. 21 Tu satiñu cuatundo, ta ni sanduvaha ra anima ndo, ñacua tichaha ni ndo. Tu cua cundee coondo nu nuna, na cua nducu ndo cuhva.22 Tu satiñu cuatu ndo, ta ni sanduvahara chahnu Ndioo anima ndo, cua coo ndonu nuna cuenda maan ra. Ta ndioho ñiviiyo nu nuna, ta ni sanduvaha ra animando―cua cuu ndo musu cuenda ra Cristo.23 Chi maan ra Ndioo cuu ndo, vati cha nichihi ra Cristo cuenda ndo. Ña cua saxinica ndo ti musu ñivi cuu ndo, [vati manichi ra Ndioo cua satiñu ndo]. 24 Yani xaa,na cua coo ndihi ndo cuhva ni chacoo ndoquivi ni sanduvaha ra Ndioo anima ndo.

25 Cuenda ñivi ña ta tandaha―ñahnicha cati tuhun ra chahnu, soco cua cati yucuhva saxini yu. Rai cuiti vaha cui, vaticundahvi ini ra Ndioo chihin yu. 26 Saxiniyu ti na cua coo ndo cuhva iyo ndo vitin,vati cuni coo tu ndoho chi yo vitin. 27 Tuiyo ñasihi ndo, ña cua nducu ndo cuhvacha cua saña ndo chi ña. Tu ña ta tandahando, ña cua nducu ndo ñasihi ndo. 28 Tucua tandaha ndo, ñavi cuati cua savahando. Tu cua tandaha iin ñahan tivaa, ñavicuati cua savaha ña. Tu cua tandaha ndo,cua coo tu ndoho chi ndo cuenda ñuhunñuñivi, ta ña cuni yu cha cua tahan ndo tundoho.

29Yani xaa, yu cati ti ñahni ca quivi iyo.Chacan cuu cha cati yu ti tu iyo ñasihindo, ña cua saxini xaan ndo cuenda maanñi. 30 Tu iyo tu cuihya ini chi ndo, ña cuasaxini ca ndo cuenda chacan. Tu cusii inindo, ña cua saxini ca ndo cuenda chacan.Tu sata xaanndo cuati suhva, ña cua saxinica ndo cuenda ndatiñu ndo. 31 Tu nducundo cuhva cha cua coo vaha ndo nu ñuhunñuñivi, na ña cua saxini ca ndo cuendachacan, vati cua naan ñuhun ñuñivi ya.

32 Ña cuni yu cha cua saxini xaan ndo.Tu ña ta tandaha ndo, cua saxini vahando yoso cuhva iyo tiñu ra chahnu, ta cuasaxini ndo yoso cua savaha ndo cha cua

cusii ini maan ra. 33 Tu cha iyo ñasihindo, cua saxini ndo yoso cuhva iyo tiñucuenda ñuhun ñuñivi. Cua saxini ndo yosocua savaha ndo cha cua cusii ini maan ña.34 Tacan cuu, ta ña nduinuun cuni ndonduvi ni cuenda, [vati cuni ndo cha cuacusii ini ra chahnu, ta cuni tahan ndo chacua cusii ini ñasihi ndo]. Tu ña ta tandahañi ñahan, ta ni vii tivaa iyo ñi, mani cuasaxini ñi yoso cuhva iyo tiñu ra chahnu.Tacan cua savaha ñi, vati cuni ñi coo ii ñichi ra Ndioo chi ndihi cuii anima ñi, ta ñicha ni tandaha―saxini ñi yoso cuhva iyotiñu ñuhun ñuñivi. Saxini ñi yoso cuhvacua savaha ñi cha cua cusii ini ii ñi.

35 Chehe cuu cha cati yu, vati tacan nicua coto ndo. Ña cuni yu sanini yu chihinndo, soco cuni yu cha cua coo vii ndo, ta ñacua saña ndo cha satiñu vaha ndo cuendara chahnu.

36 Tu iyo ndo saxini ndo ti ña vahandacu ndo chi ña tivaa sehe ndo, tu cuayaha quivi cua tandaha ña, tu cua cuni ñatandaha ña, na cua savaha ndo cuhva cunindo. Na cua tandahaña, vati ñavi cuati cuuchi. 37 Tu iyo ndo cua coto vaha ndo yosocuhva cua saxini ndo, ta yoni cua saninichi ndo, tu cua cuu savaha ndo cuhva cunimaan ndo, tu cua coto ndo yoso cuhvasaxini ndo chi anima ndo, tu cua ndooña chi sihi ña chi sutu ña, vaha xaan cuasavaha ndo. 38Vaha tu cua cuhva ndo chacua tandaha sehe sihi ndo, soco vaha xaanca tu ña cua sanini ndo cha cua tandaha ñi.

39 Ña cuu saña ñi ñahan chi ii ñi ndihiquivi cha iyo ndito ra. Tu cua cuvi ra,cua ndoo nuna ndico ñi. Cua cuu tandahandico ñi, tu cua cuni maan ñi, soco chi iinra chinu ini chi ra Cristo cua tandaha ñi.40 Yuhu saxini ti cua cusii ca ini ñi, tu ñacua tandaha ndico tucu ñi. Saxini yu ticuhva cuni ra Tati Ndioo cuu chacan.

8Cuhva cua savaha ñican chi cha samani

ñivi chi cuenda ita niñu1Vitin cua cati yu yoso cuhva cua savaha

ndo chi cha samani ñivi chi ita niñu. Chitoyo ti iyo cha chini tuni chi ndihi yo. Chacancuu cha ndurai yo, vati saxini yo cha iyocha chini tuni chi yo, soco chaha yo tundee ini chi ñivi tahan yo, vati cuni maniyo chi tahan yo. Nini ca cha cua cuni maniyo chi tahan yo. 2 Tu cua saxini ndo ti iyocha chini tuni chi ndo, ña ta coo cha chinituni chi ndo cuhva cua coo chi. 3 Tu cua

Page 239: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 8:4 236 TUTU I CORINTIO 9:16cuni mani ndo chi ra Ndioo, cua ndehe rati cha iyo vaha cha chini tuni chi ndo.

4 Chacan cati yu, vati cha cuenda chasamani ñivi chi ita niñu chito yo ti ñahniyavi ndaa ita niñu cha iyo nu ñuhunñuñivi. Chito tahan yo ti iin tuhun ni raNdioo iyo, ta ñahni ca ndioo iyo. 5Masi catiñivi ti iyo cuaha ra ndioo nu ñuhunñuñivi,ta iyo cuaha tahan ra iti siqui andivi. Tacancati ñivi, 6 soco chito maan yo ti iin tuhunni ra Ndioo sutu yo iyo. Maan ra ni catiti cua savaha ra Jesucristo ndihi cha iyotiempu chahnu, ta chi maan ra Ndioo iyoyo. Iin tuhun ni ra chahnu Jesucristondaca ñahan chi yo, ta maan ra ni savahandihi cuii cha iyo. Tacan ni savaha tahanra chi maan yo.

7 Ña chito ndihi ñivi cha tacan cuu chi.Iyo ndo tuhva ndo sacahnu tahan ndo chiita niñu nu quichi quivi, ta saxini ndoti cha ndaa yahvi xaan ndicha ita niñu.Chachi ndo cha samani ñivi chi ita niñu, tasaxini xaan ndo, vati ña ta cutuni vaha inindo. 8 Ñahni cha saxini ra Ndioo cuendacha chachi yo. Ñahni tuhun tu ña cuacachi yo, ta ni ñahni tuhun tu cua cachi yo.Ñahni cha cua cumani yo, ta ni ñahni chacua yaha yo iti nuun. 9Cua saha vaha ndihindo cuenda, vati iyo ñivi saxini suhva, cotoña cua cutuni ini ñi ti cua cuu savaha ndocuhva cunimaanndo cuenda chacan. 10Tucua ndehe ñivi ti chachi ndo ve ñuhun nuiyo ita niñu, ta ñivi cha chito cuu ndo,vasi cua saxini ñi ti cua cuu cachi tahan ñicha samani ñivi chi ita niñu, ta cua ndoyoñuhun ñi, [vati cua saxini xaan ñi cuendachacan]. 11 Tu tacan cua savaha ndo, cuandoyo ñuhun ñivi tahan yo, vati saxinindo ti chito xaan ndo, ta ni chihi tahanra Cristo cuenda maan ñi. 12 Tu tacan cuasavaha ndo, cua savaha ndo cuati cuendara Cristo. Cua savaha ndo cuati cuenda raCristo, vati cua savaha ndo cuati chi ñivitahan ndo, vati cua saxini xaan ñi cuendacha ni savaha ndo, ta ña nituni vaha iniñi. 13 Chacan cuu cha cati yu ti tu cuandoyo ñuhun ñivi tahin cuenda cha chachiyu cuñu can, ña cua cachi que chi chi, cotocua ndoyo ñuhun ñivi tahin cua savahi.

9Iyo ndatu chi ra cuu tatun Jesuu

1 Chito ndo ti cuu savahi cuhva cuni yu.Chito ndo ti tatun Jesuu cui. Chito ndo ticha ni ndehi chi ra chahnu Jesuu. Chitondo ti chinu ini ndo chi ra chahnu, vati

satiñu yu tiñu Ndioo chihin ndo. 2 Vasisaxini inga ñivi ti ñavi tatun Jesuu cui,soco chito vaha maan ndo ti tatun ra cui.Chacan chito ndo, vati sanahan ra Ndiooti tatun ndicha ra Jesuu cui, vati chinu inindo chi ra.

3Chehe cuu cha cua cati ndique chi ñivicati ti ña vaha ndacu i. 4 Iyo ndatu chacua sacachi ndo chihin ndi. 5 Iyo ndatucha cua sacachi tahan ndo chi ñivi cuu taiin ñasihi yu cuhva savaha ndo chi ndihira tatun Jesuu, cuhva savaha ndo chi yanira chahnu chi ra Pedro. 6Ña ndicha ti chañahni ndatu chi yuhu chi ra Bernabé. Ñacua saxini ndo ti ñahni ndatu cha cua sañandi cha satiñu ndi. 7 Yuhu cati ti ñahni rasandaru nanducu cha cua cachi ra. Ndihira tachi yutun tata―chachi tahan ra chitichi. Ndihi ra sacuenda chi ri mbee―nihintahan ra leche ri coho ra. 8 Ñavi yuhu nicati ti cua tindee ndo chi ra cati tuhuntuhun Ndioo chi ndo, soco ley Ndioo cati.9 Cati ley can ti cha cati tuhun ra Moiseeti ña cua cuhni yo yuhu ri sundiquin nucua cuañu ri trigu. Na cua cachi tahan risuhva. Ñavi cuenda ri sundiquin ni cahanra Ndioo tuhun can. 10 Cha cahan tahanra tuhun can cuenda maan yo, vati ndihira satiñu chi itu―cha chito ra ti cua nihintahan ra chiti cha cua coo. Tacan chitora tachi chiti, ta tacan ni chito tahan rasaquee chi chi. 11 Cha satiñu ndi chihinndo cuenda ra Ndioo. Chacan cuu chañahni tuhun cha cua tindee tahan ndo chindi. 12 Ndicha ti iyo ndatu cha cua tindeendo chi inga ra tatun Jesuu, soco iyo xaanca ndatu chi maan ndi.

Iyo ndatu chi ndi, soco ña cuni ndisanini ndi chi ndo. Cuaha xaan cha nicundee ini ndi, vati ña cuni ndi cha cuasaxini ñivi ti ña vaha tuhun vaha yosocuhva iyo ra Cristo, ta ndehe ñi yoso cuhvasavaha ndi. 13 Chito ndo ti iyo ra satiñuve ñuhun cuenda ñivi judío, ta suvi ni veñuhun can nihin ra cha cua cachi ra. Chitondo ti iyo ra satiñu nu chihi ri samaniñivi chi ra Ndioo, ta ndoo suhva cuñu richi maan ra. 14 Ta ni cuhva cati tuhun rachahnu ti cua tindee ñivi ra chi ndihi racati tuhun tuhun ra. 15Ñahni cha saxini yucuenda chacan. Ñavi cuenda chacan tachiyu tutu ya. Ña cuni yu cha cua sanaan ñivicha ndurai yu cuenda chacan. Vaha ca chacua cuvi yu, ta ña cua nihin yu cha cuacachi yu.

16 Cati tuhin tuhun Ndioo, soco ñavi

Page 240: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 9:17 237 TUTU I CORINTIO 10:15cuenda chacan ndurai yu. Nini xaan ninixaan cua cati tuhin. Cua ndoyo ñuhin, tuña cua cati tuhin tuhun Ndioo. 17 Tu cuacati tuhin, vati tacan cuni yu, cua cundayahvi yu chi ra Ndioo, soco cha ni catimaan ra, vati ni tava tiñu ra chihin yu.18 Chehe cuu cha cua cunda yahvi yu, vaticati tuhin tuhunNdioo, ta ña sanini yu chacua tindee ñivi chihin yu. Iyo ndatu chihinyu, soco ña quihin yu cha iyo cha tindeeñivi chihin yu.

19 Cuu ndicha savaha yu cuhva cha cuniyu. Yoni cuu cati tuhun chihin yu yosocuhva cua coi, soco sanini yu suvi ni chihinyu cha cuenda ndihi ñivi, vati tacan nivaha xaan ca cua tindei chi ñivi, ta sa cuacuinu ini ñi chi ra Ndioo. 20 Chi ñivi judíoiye cuhva iyomaan ñi. Chacan cuu cha cuacuinu ini ñivi judío can chi ra Cristo. Chiñivi sacuinu cuhva cati leyMoisee sacuinutahin cuhva cati ley can, ta ña iyo cha cuasacuinu i chi chi. Tacan sa cua cuinu tahanini ñican chi ra Cristo. 21 Chi ñivi cuu ingatucu ñivi iye cuhva iyo maan ñi, vati ñasacuinu ñi ley Moisee. Tacan, ta cua cuinutahan ini ñi chi ra Cristo. Ndicha ti ñacati yu ti ña vaha ley ra Ndioo, ta sacuinuyu ley Cristo, soco tacan iye chi ñivi can.22Chi ñivi saxini suhva iye cuhva iyomaanñi. Tacan, ta cua cuu cuinu vaha tahan iniñi chi ra Cristo. Cuhva iyo ndihi ñivi iye,vati chi ndihi cuii cuhva cuni yu cha cuanduvaha anima ñi. 23Ndihi chacan savahi,vati cuni yu cha cua cuinu ini ñivi tuhunvaha tuhun Ndioo. Chacan cuu cha cuacusii ini tahin cuhva iyo tuhun can.

24 Chito ndo ti nu siqui ra ta ra cuacunu ndihi ra, soco iin tuhun ni ra cuasacanaan. Chacan cuu cha cati yu ti na cuacoo vaha ndo, vati tacan sa cua sacanaanndo cuenda ra Ndioo. 25 Ndihi ra siquisandee ini ra chi ndihi cuii anima ra. Tacansavaha ra, vati cuni ra sacanaan ra iin chataqui cuindi xini ra―masi yatin xaan cuandoyo ñuhun chi. Na cua sandee ini ndochi ndo, ta sa cua cunda yahvi ndo chira Ndioo, ta ña cua ndoyo ñuhun ndo.26 Yuhu satiñu i, vati cuni yu sacanain.Yuhu cuu sava ta cua iin ra cani tahannu siqui vaha ra, soco cuni yu sacanaincuenda ra Ndioo. 27 Sandee ini yu chihinyu. Ña savahi cuhva cuni yu, coto ña cuaquee vahi, ta cha cati tuhun xain tuhunNdioo chi ñivi.

10Chaha ra Paulu cha chini tuni chi ñivi can

ti ña cua sacahnu ñi ita niñu1Yani xaa, cuni yu sacotondique chi ndo

ti ndihi ñivi chahnu yo―ni chandicu ñivico [quivi ni quee ñi ñuhun Egipto tiempuchahnu]. Ndihi ñi yaha tichi tañuhun can.2 Cha ni chacoo ñi chi ra Moisee icaa ni.Ni chandicu tahan ñi vico, ta yaha tahanñi nduta tañuhun. 3Ndihi ñi chachi tahanmaná cha ni chaha ra Ndioo chi ñi. 4Ndihiñi chihi nduta cha chaha raNdioo. Chihi ñinduta quee yuu can cha ni tindee Ndioo,vati tindee ra Cristo chi ñi nu cuahan ñi.5 Tacan ni chacoo ñi, soco ña cusii ini raNdioo chi ñi. Chacan cuu cha tuvi ñi chihitichi cuhu nu ni chacoo ñi.

6 Chacan cuu iin cuhva cha cua coto yoti ña cua savaha yo ndavaha ni cuhva nisavaha maan ñi. 7Ña cua sacahnu ndo itaniñu cuhva ni sacahnu maan ñi quivi can,vati cati tutu Ndioo ti chachi ñi, ta chihiñi. Tacan cuu, ta quechaha chita chahañi yaa, cati chi, [vati tacan ni savaha ñicha sacahnu ñi chi ita niñu can]. 8Ña cuacoo ndo ndavaha ni chi tahan ndo ingachiyo cuhva cha ni chacoo maan ñi. Tacanni savaha ñi ndavaha ni, ta chihi oco unimil ñi cha iin quivi. 9 Ña cua savaha yocuati nda cua nda ña cua cundee ca ini rachahnu chi yo cuhva ni cuni savaha maanñi. Tacan cuu, ta tiin ri coo chi ñi, ta chihiñi. 10Ña cua cati ndo ti ña vaha ra chahnucuhva ni cati maan ñi, ta chahni ra tatunNdioo chi ñi.

11Tacanni tahanñivi yo iti chata tiempuchahnu, vati cua coto ndihi ñivi yosocuhva iyo ra Ndioo, ta ni taa ra ni taatutu Ndioo, vati tacan cua coto tahan yo,ta quivi cua cundihi ñuhun ñuñivi cuuchi vitin. 12 Chacan cuu cha na cua sahavaha ndo cuenda chi ndo, coto cua ndoyoñuhun ndo, tu cua saxini ndo ti cha iyovaha ndo. 13 Cha ni ndehe tahan ñiviñuñivi tu ndoho cuhva cha ndehe maanndo. Rai vaha ndicha cuu ra Ndioo, taña cua cuhva ra cha cua yaha cuhva cuandehe ndo tu ndoho, coto ña cua cundeeini ndo. Tu cua ndehe ndo tu ndoho, cuacuhva ra nu cua cacu ndo. Chacan cuucha na cua cundee ini ndo ndehe ndo tundoho.

14Yani xaa, chacan cuu cha cati yu ti naña cua sacahnu ndo ita niñu. 15 Cha chahicuenda chi ndo, vati chite ti iyo cha chini

Page 241: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 10:16 238 TUTU I CORINTIO 11:10tuni chi ndo. Cua saxini vaha ndo cuhvacati yu. 16 Chaha yo iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta chihi yo copa cuenda ra Cristo.Chacan cuu cha iyo inuun yo chi ñivi tahanyo, vati chati niñi ra Cristo cuenda cuatiyo. Natahvi tahan yo paan, [ta cha chachiyo chi chi]. Chacan cuu cha iyo inuun yo,vati chihi ra nu cruu. Ini paan cuu chi, sococuaha pedazu cuati cuu chi. 17 Tacan cuuyo, vati tuvi ñivi cuu yo, soco ini ñivi cuuyo, vati ini paan can chachi ndihi yo icaani.

18 Cua cucuhun ini ndo yoso cuhva nichacoo ñivi Israel iti chata. Chachi tahanñi cha ni samani ñivi chi ra Ndioo. Chacancuu cha iyo inuun ñi chi ra Ndioo. 19 Ñacuni cati yu ti ndaa yahvi cha samani ñivichi ita niñu. Ña cati yu ti ndaa yahvi maanita niñu can. 20 Ñavi. Yuhu cati ti chachahni inga ñivi samani ñi chi run cuihna.Ña samani ñi chi chi chi ra Ndioo. Ñacuni yu cha cua coo inuun ndo chi maanrun cuihna can. 21 Ña cuu coho ndo copara chahnu, tu cua coho tahan ndo coparun cuihna. Ña cuu cunda ndo mesa rachahnu, tu cua cunda tahan ndo mesa runcuihna. 22Ña vaha cha cua satahñu yo chira chahnuNdioo, vati iyo ca tu ndee ini chimaan ra.

Iyo ñivi can nu nuna, soco iyo cha cunimani ñi chi ñivi tahan ñi

23Cuu savaha yo ndihi cha cuni yo, socoña ndihi chi tindee chi yo. Cuu savaha yondihi cuii chi, soco ña chaha chi tu ndeeini chi yo. 24Ña cua nducu ndo cha cua coocha vaha chi mani ndo, soco na cua nducutahan ndo cha cua coo cha vaha chi ndihiñivi tahan ndo.

25 Cua cachi ndo ndihi cha quiyahvinuyahvi, ta ña cua nducu tuhun ndo a chachahan chi nu iyo ita niñu, vati ña cua sax-ini xaan ndo cuenda chacan. 26 Tacan catiyu, vati cati tutu Ndioo ti chi ra chahnucuu ñuhun ñuñivi ya chi ndihi cuii cha iyochi chi, cati chi.

27 Tu cua cana ñahan ñivi chi ndo, taña chinu ini ñi chi ra Ndioo, tu cua cuhunndo vehe ñi, cua cachi ndo ndihi cha cuacuhva ñi. Ña cua nducu tuhun ndo a chiita niñu cuu chi, ta ni ña cua saxini ndo.28-29Tu cua cati ñi ti cha samani ñivi chi itaniñu cuu chi, ña cua cachi ndo chi chi. Ñacua cachi ndo, vati cha chaha ñi cuenda.Ña cua cachi ndo, coto cua saxini maan ñi,vati maan ndo―ñahni cha saxini ndo.

Tacan cati yu, vati ña cua cuu cati ñiviti ña vaha ndacu yo, coto cua saxini ingañivi. 30 Tu cua cuhve tiahvi ndioo chi raNdioo, ta cua cachi yu, ña cua cuu cati ñiviti ña vaha ndacu i, vati cha chahi tiahvindioo chi ra Ndioo. 31Ndihi cha cua savahando cua savaha ndo, vati cua sacahnu ñivichi ra Ndioo. Tu cua cachi ndo, tu cuacoho ndo, tu iyo ñaan cha cua savaha ndo,cua savaha vaha ndo chi chi, ta tacan sacua sacahnu ñivi chi ra Ndioo. 32 Ña cuasavaha ndo cha cua savaha ni iin ñivi cuati.Ña cua savaha ndo cha cua savaha ni ñivijudío ni ñivi cuu inga tucu ñivi ni ñiviNdioo cuati. 33 Cua nducu ndo cuhva chacua cusii ini ndihi ñivi cuhva nducu maincuhva chi ndihi cuii anime. Ña nduqui chacua coo vahi, soco nduqui cha cua coo vahandihi ca ñivi, vati cuni yu cha cua nduvahaanima ñi.

111 Cua savaha ndo cuhva ndacu i, vati

main ndacu i cuhva ni savaha ra Cristo.Cuhva cua savaha ñi ñahan, ta cha iyo ñi

ve ñuhun2 Cati yu ti vaha xaan iyo ndo, vati ni

ñuhun ini ndo chihin yu chi ndihi cuiicuhva. Vaha xaan iyo ndo, vati sacuinundo tuhun cuhva ni cati tuhin chi ndo nuquichi quivi. 3 Cuni yu cha cua coto vahando ti maan ra Cristo ndaca ñahan chindihi ra rai, ta ra rai ndaca ñahan chi ñiñahan cuhva ndaca ñahan ra Ndioo chi raCristo. 4 Tu cua cahan ndahvi ra rai chira Ndioo, tu cua cati tuhun ra iin cha catituhun ra Ndioo, ta indi xini ra, cua cootu ca nuun chi ra cha cuenda xini ra, 5 tañi ñahan―tu cua cahan ñi chi ra Ndioo,tu cua cati tuhun ñi iin cha cati tuhun raNdioo, ta ña ndasi xini ñi, cua coo tu canuun chi ñi cha cuenda xini ñi, vati cuhvasata xini ñi ndii ndii cuu chi. 6 Tu ña cuacasi ñi ñahan xini ñi, vaha cha cua sataxini ñi. Na cua casi ñi xini ñi, vati tu canuun cuu chi cha sata xini ñi ndii ndii. 7Ñacua casi ra rai xini ra, vati chaha ra Ndioondatu cha cua cundaca ñahan ra, ta ndeheñivi ti cahnu xaan rai cuu ra Ndioo. Ndehetahan ñi chi ñi ñahan, ta chito ñi ti cahnurai cuu ii ñi. 8 Ña tava ra Ndioo iquin ñañahan, ta savaha ra chi ra rai. Tava xihnara iquin ra rai, ta savaha ra chi ña ñahan.9 Ñavi cuenda ña ñahan savaha ra Ndioochi ra rai, soco savaha ra chi ña ñahan, vaticua coo ña chi ra rai. 10 Chacan cuu cha

Page 242: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 11:11 239 TUTU I CORINTIO 12:2iyo cha cua casi ñi xini ñi, vati tacan vahacha cuenda ra tatunNdioo. Cua casi ñi xiniñi, ta sa cua coto ñivi ti tasoho vaha ñi.11Cha cuenda ra chahnu―ñahni yavi ndaañi ñahan, tu ñahni ra rai, ta ni ñahni yavindaa ra rai, tu ñahni ñi ñahan. 12 Tacancati yu, vati xihna ca ni savaha ra Ndioochi ña ñahan chi iquin ra rai, ta vitin tuvira rai tichi ñi ñahan, soco maan ra Ndiooni savaha ndihi cuii chi.

13 Cua cati maan ndo tu vaha cha cuacahan ñi ñahan chi ra Ndioo, ta ña ndasixini ñi. 14 Chito ni maan yo cha tacan ni tiiyo tu ca nuun chi ra rai, tu nani xaan xinira. 15 Tu nani xini ñi ñahan, taqui xaan ñicuni ñivi, vati suvi ni chi xini ñi ndasi xiniñi. 16 Tu iyo ñivi ña cua ndoo ñi vaha, nacua coto ñi ti ñahni ñaan inga costumbreiyo chi ndi ni chi ndihi ca ñivi Ndioo.

Iyo ñivi ña vaha sacahnu ñi santa cena17 Cua cati tuhin chi ndo vitin, soco ña

cati yu ti cha vaha ndacu ndo, vati ñavi chavaha cuu cha ni savaha ndo nu nducuitindo cuenda ra Ndioo. Savaha ndo chandavaha ni. 18Xihna ca cati yu ti cati ñivi tinducuiti ndo, ta sacahnu ndo chi ra Ndioo,soco ña inuun iyo ndo, ta saxini yu ti vasicha ndicha cuu chi. 19 Iyo cha cua ndusacanu iyo ndo, vati tacan ni cua coto yo ndaando cuu ñivi ndicha ra Ndioo. 20 Chacancuu cha nducuiti ndo, soco ña nducuitindo, vati cuni ndicha ndo sacahnu ndo chacuu santa cena cuenda ra chahnu. 21Ndihindo ndiso ndo cha cua cachi ndo, ta iyondo ña queta vaha cha cua cachi ndo ndisondo, ta chisoco ndo, ta iyo inga ndo yahacuhva cha chachi ndo, ta quechaha chinindo, [ta ña vaha cha tacan]. 22 Vehe ndocua cachi xihna ndo, ta suvi ni vehe ndocua coho ndo. Ña cua cuu cati ndo ti ñavaha ñivi Ndioo. Ña cua cuhva ndo tu canuun chi ñivi tahan ndo cuu ñivi ndahvi.Ña chite ñaan cua cati yu chihin ndo, socoña cua cati yu ti vaha xaan savaha ndochacan.

Cuhva cua savaha ñi, ta cua sacahnu ñisanta cena ra chahnu

(Mt. 26.26‑29; Mr. 14.22‑25; Lc. 22.14‑20)23 Cha cati tuhun ra chahnu cuu ndihi

tuhun cati tuhin chi ndo. Cha cuaa cuu chi,ta ni quihin ra chahnu Jesuu paan quivini xico tuhun Juda chi ra. 24 Chaha ra iintiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta natahvi rapaan can. Tacan cuu, ta quechaha cati rati cua cachi ra ta ra paan can. Chacan

cuu sava ni ta cua cuñu ra, ta cua cuvi racuenda ra ta ra. Tacan ni cua cachi ra ta rapaan nu cuahan quivi, ta cua cucuhun inira ta ra chihin ra, cati ra Jesuu. 25Cha ndihicuxini ra, ta ta ni cuhva quihin ra iin copa,ta quechaha cati ra ti cha iyo vaha tuhunchaa, vati cua cuvi ra, ta cua cati niñi ra.Chacan cuu cha cua coho ra ta ra copa can.Tacan ni cua savaha ra ta ra ndihi ni chahacua coho ra ta ra copa cannu cuahan quivi.Chacan cuu cha cua cucuhun ini ra ta rachihin ra, cati ra Jesuu. 26 Ndihi ni chahacua cachi ndo paan can, ndihi ni chahacua coho ndo copa can cua coto ndihi ñiviti cha ni chihi ra chahnu cuenda cuati ñi.Tacan ni cua savaha ndo nda cua nda cuaquichi ndico tucu ra.

Cuhva cua sacahnu vaha ñi santa cena rachahnu

27 Chacan cuu cha tu ña vaha cua cachiyo paan can, tu ña vaha cua coho yocopa ra chahnu, cua coo cuati chi yo, vatiña vaha cua savaha yo chi iquin cuñu rachahnu. Ña vaha cua savaha yo chi niñi ra.28Na cua saxini xihna yo a vaha ndacu yondihi ni quivi. Tacan, ta sa cua cuu cachiyo paan can, ta cua cuu coho yo copa can.29 Tu cua cachi yo, tu cua coho yo, ta ñacua saxini vaha yo cuenda iquin cuñu rachahnu, cua savaha yo ndavaha ni, ta cuacutuni yo. 30Chacan cuu cha ñahni tu ndeeini iyo chi ndihi ni ndo. Chacan cuu chaiyo ndo cuhvi xaan ndo. Chacan cuu chaiyo ndo chihi ndo. 31 Tu cua saxini vahayo, ña cua cutuni yo. 32 Tu cua ndehe rachahnu ti cha ña vaha yo, cua cuhva ra tundoho chi yo, vati cuni ra cha cua coo vahayo. Chacan cuu cha ña cua cutuni tahan yochi ñivi ñuñivi.

33Yani xaa, chacan cuu cha na cua cuatundo chi ñivi tahanndo. Cua nducuiti xihnandihi ndo, ta sa cua cachi ndo santa cena.34Tu cua cuisoco ndo, cua cachi xihna ndovehe ndo, coto cua ndoyo ñuhun ndo nunducuiti ndo. Ndihi ca tuhun cuni cotondo cua cati tuhin chi ndo quivi cua quetenu iyo ndo.

12Cuhva tindee ra Tati Ndioo chi ndihi ñivi

Ndioo1 Yani xaa, yuhu cuni yu cha cua coto

ndo yoso cuhva tindee ra Tati Ndioo chi yo.2 Chito ndo ti nu ni quichi quivi ña ta

cuinu ini ndo chi ra Ndioo. Quivi can

Page 243: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 12:3 240 TUTU I CORINTIO 12:31

sacahnu xaan ndo ita niñu cuhva cunimaan ndo, ta ña ni cuu cahan chi. 3Chacancuu cha sacote chi ndo ti tu cua cahan ñivicuenda ra Tati Ndioo, ña cua cuu cati ñiti ña vaha rai cuu ra Jesuu. Tu ña iyo raTati Ndioo chi ñivi, ña cua cuu cati ñi ti chacahnu xaan rai cuu ra chahnu Jesuu.

4 Tucu tucu cuhva samani ra Tati Ndioochi yo, soco ini ra Tati Ndioo cuu ra samanichi chi. 5 Tucu tucu cuhva satiñu yocuenda ra chahnu, soco ini ra chahnu cuura. 6 Tucu tucu cuhva iyo tu ndee ini chiyo, soco ini ra Ndioo cuu ra chaha tu ndeeini chi ndihi yo. 7 Iyo ra Tati Ndioo chindihi yo, vati tacan sa iyo vaha yo. 8 Iyo yocha chaha ra Tati Ndioo cha iyo cha chinituni chi yo, ta cahan vaha yo. Iyo inga yocha cahan yo cha nditi vaha yoso cuhvaiyo ra Ndioo, ta ini ra Tati Ndioo cuu ratindee chi yo. 9 Iyo inga yo vaha xaan cachinu ini yo, ta ini ra Tati Ndioo tindee.Iyo inga yo tindee ra, ta sanduvaha yo chiñivi. 10 Iyo inga yo tindee ra, ta cha cuusavaha yo cha cahnu, ta ndehe ñivi ti iyo tundee ini chi raNdioo. Iyo inga yo tindee ra,ta cati tuhun yo tuhun Ndioo. Iyo inga yotindee ra, ta chito yo a cahan ñivi cuendara Ndioo a ña cahan ñi cuenda ra. Iyo ingayo tindee ra, ta cahan yo tuhun cahan ingatucu ñivi. Iyo inga yo tindee ra, ta catindico yo ñaan tuhun cahan ñi tahan yocha cahan ñi tuhun cahan inga tucu ñivi.11Ndihi chacan savaha ra Tati Ndioo, ta inirai cuu ra. Tindee ra chi ndihi yo cuhvacuni maan ra.

Ini ñivi cuu ndihi ñivi Ndioo12 Iyo xini yo. Iyo ndaha yo. Iyo chaha

yo. Cuaha xaan ndihi cuhva caa yo, socoini iquin cuñu yo cuu chi. Ta ni cuhva iyora Cristo chi ñivi ra, vati iin tuhun ni raicuu ra, soco tuvi ñivi ra iyo. 13 Ini ra TatiNdioo iyo chi ndihi yo, ta cuenda maan rani chanduta yo. Masi ñivi judío cuu yo.Masi ñivi cuu inga tucu ñivi cuu yo. Masiñivi iyo nu nuna cuu yo. Masi ñivi satiñucuatu cuu yo, soco ini ñivi cuu ndihi yo,vati ini ra Tati Ndioo iyo chi ndihi yo.

14 Ñavi iin tuhun ni ndaha ni cuu iquincuñu yo, soco cuaha ndihi cuhva caa yo.15 Tu cua cati chaha yo ti vasi ñavi iquincuñu yo cuu chi, vati ñavi ndaha yo cuuchi, ña ndicha chi, vati ini iquin cuñu yocuu chi. 16Tu cua cati soho yo ti ñavi iquincuñu yo cuu chi, vati ñavi titi nuun yo cuuchi, ña ndicha chi, vati ini iquin cuñu yo

cuu chi. 17Tu titi nuun ni yo cua cuu niniiniquin cuñu yo, ña cua cuu cuni soho yo.Tu soho yo cua cuu niniin iquin cuñu yo,ña cua cuu tahni yo. 18 Cha ni savaha raNdioo chi yo cuhva cuni ra. Chacan cuucha iyo xini yo, iyo ndaha yo, iyo chaha yocuhva ni savaha ra Ndioo chi yo. 19 Chitoyo ti tu ini cuu yo chi ndihi chacan, ñahniyavi ndaa yo. 20 Cuaha ndihi cuati suhvacaa iquin cuñu yo, soco ini iquin cuñu yocuu chi.

21Ña cuu cati titi nuun yo chi ndaha yo tiña chini ñuhun chi chihin chi, ta ni ña cuucati xini yo chi chaha yo ti ña chini ñuhuntahan chi chihin chi. 22Ñavi. Cuaha ndihicuati suhva caa iquin cuñu yo, ta ña ndihichi iyo tu ndee ini, soco nini xaan cuni yochi chi, vati iquin cuñu yo cuu chi. 23 Iyoca cuati suhva cha cuu iquin cuñu yo, tasaxini yo ti ña vaha cua ndehe ñivi chi chi,soco chacan sacundichin vaha yo. Chacansacunami vaha yo. Chasi vaha yo cha ñavaha ndehe ñivi, [coto cua coo tu ca nuunchi yo]. 24Ñahni tuhun cha cua ndehe ñivindihi ca cuati suhva cha cuu iquin cuñu yo.Tacan ni savaha ra Ndioo chihin yo, vaticua sacahnu yo chi ñivi tahan yo―masiñahni cha vaha iyo chi ñi. 25 Chacan cuucha ña cua ndusaca, soco ini cha cua cunimani yo chi ndihi ñivi tahan yo. 26 Tu cuandehe iin tahan yo tu ndoho, cua cundahvitahan ini ndihi yo. Tu cua sacahnu xaanñivi chi iin tahan yo, cua cusii ini ndihi yo.

27 Chi maan ra Cristo cuu ndo. Ta iin taiin ndo cuu chi ra. 28 Iyo ñivi cha chahara Ndioo iin iin tiñu cua satiñu ñi cuendañivi ra. Xihna ca chaha ra tiñu chi ra cuutatun Jesuu. Tacan, ta sa chaha ra tiñu chira cahan cuenda ra. Chaha tahan ra tiñuchi ra sacuaha chi ñivi ra, ta chaha tahanra tiñu chi ñivi savaha cha cahnu. Chahatahan ra tiñu chi ñivi sanduvaha chi tahanñi, ta chaha tahan ra tiñu chi ñivi chaha tundee ini chi tahan ñi. Chaha tahan ra tiñuchi ñivi ndaca ñahan chi tahan ñi, ta chahatahan ra tiñu chi ñivi cahan tuhun cahaninga tucu ñivi. Cuaha xaan cuhva chaha raNdioo tiñu, 29 soco ña ndihi yo cuu tatunJesuu. Ña ndihi yo cahan cuenda ra Ndioo,ta ni ña ndihi yo sacuaha chi ñivi. Ña ndihiyo savaha cha cahnu, 30 ta ni ña ndihi yosanduvaha chi ñivi tahan yo. Ña ndihi yocahan tuhun cahan inga tucu ñivi, ta ni ñandihi yo chaha ndico cuenda cha cahan ñicahan tuhun inga tucu ñivi. 31Na cua cunindo cha vaha ca cha samani ra Ndioo. Cua

Page 244: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 13:1 241 TUTU I CORINTIO 14:9cati tuhin chi ndo iin cha cuu cha vaha ca.

13Na cua cuni mani ñican chi tahan ñi

1Tu cua cuu cahanyondihi tuhun cahanñivi ñuñivi, tu cua cuu cahan yo ndihituhun cahan ra tatunNdioo, ta ña cua cunimani yo chi ndihi ni ñivi, cua cuu yo savani ta cua iin caa ndaxin, vati cuvaa xaanyo, ta ñahni yavi ndaa cha cua savaha yo.2 Tu cua cuu cahan yo cuenda ra Ndioo, tucua cutuni ini yo ndihi cha chini tuni chaiyo chi ra Ndioo, tu cua cuinu vaha xaanini yo chi ra Ndioo, ta cua cuu savaha yocha cahnu xaan, tu ndihi chacan cha cuusavaha yo, ta ña cuni mani yo chi ndihi niñivi, ñahni yavi ndaa yo. 3 Tu cua samaniyo ndihi ndatiñu yo chi ñivi, tu cua cuvi yocha cuni yo na cua cacu ñivi tahan yo, taña cuni mani yo chi ndihi ni ñi, ñahni yavindaa yo.

4 Tu cua cuni mani yo chi tahan yo, cuacundee ini yo chi ñi. Tu cua cuni mani yochi tahan yo, cua coo vaha yo chi ñi, taña tahñu cua cuni anima yo ndehe yo chiñi. Tu cua cuni mani yo chi tahan yo, ñacua ndurai yo. 5 Tu cua cuni mani yo chitahan yo, ña cua coo yo ndavaha ni. Ñacua cuni yo savaha yo cuhva cunimaan yo.Ña cua cuxaan ini yo. Ña cua saxini yo chandavaha ni. 6Ña cua cusii ini yo cha ndeheyo ndavaha ni, soco cua cusii ini yo chandehe yo chandicha. 7Tu cua cunimani yochi tahan yo, cua cundee ini yo ndihi cuiicha cua tahan yo. Cua cuinu vaha ini yochi tahan yo. Cua saxini vaha yo ndihi cuiicha vaha chi tahan yo, ta cua cundee ini yondihi cha cua savaha tahan yo chi yo.

8 Ña cua naan cha cua cuni mani yochi tahan yo. Tu cua cahan yo cuendara Ndioo, cua queta quivi cha ñahni cayavi ndaa chacan. Tu cua cahan yo tuhuncahan inga tucu ñivi, cua queta quivi chañahni ca yavi ndaa chacan. Tu cua coocha chini tuni chi yo, cua queta quivi chañahni ca yavi ndaa chi. 9Ña ta cutuni vahaini yo. Ña ta cuu vaha cahan yo cuendara Ndioo, 10 soco cua queta quivi cua cotovaha ndicha yo, ta cua naan cha saxini yovitin.

11Nu quichi quivi cuu yo ve cuati. Quivican cahan yo cuhva cahan ve cuati. Saxiniyo cuhva saxini ve cuati. Tacan cuu, tasa queta quivi chahnu yo, ta cuu yo ñivichicha, ta ña savaha ca yo cuhva ndacuve cuati. 12 Vitin ña ta coto vaha yo, vati

cuu yo sava ni ta cua cha ndehe yo nu inu,ta ña ndichin vaha, soco nu cuahan quivicua coto vaha yo, vati cua ndehe yo chi raNdioo. Suhva suhva chito yo vitin, socoquivi can cua coto vaha yo cuhva nacotomaan ra chihin yo. 13 Vitin iyo cha cuacuinu ini yo chi ra Ndioo, ta iyo cha cuacuatu vaha yo chi ra chahnu, ta iyo cha cuacuni mani yo chi tahan yo. Uni cuhva cuuchi, soco nini xaan ca cha cua cunimani yochi tahan yo.

14Cuhva cua cahan ñican tuhun cahan inga

tucu ñivi1 Na cua nanducu ndo cuhva cha cua

cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo. Nacua cuni ndo cha cua samani ra Ndioo chindo, ta na cua cuni ndo cha cua cahanndo cuenda ra Ndioo. 2 Tu cua cahan yoinga tuhun cha cahan inga tucu ñivi cuhvatindee ra Tati Ndioo chi yo, ña cua cahanyo chi ñivi ñuñivi. Tu cua cahan yo ingatuhun, cua cahan yo chi ra Ndioo, vati yonicua cutuni ini cha cua cahan yo, ta cahnuxaan tuhun cahan yo cua savaha ra TatiNdioo. 3Tu cua cahan yo cuenda ra Ndioo,cua cutuni ini ñivi tuhun cua cahan yo, tacua coo tu ndee ini chi ñi cuenda ra Ndioo.Cua coo vaha ñi, ta cua coo vii ñi. 4 Tucua cahan yo tuhun cahan inga ñivi, ini chimaan yo cua coo tu ndee ini, [vati yoni cacua cutuni ini]. Tu cua cahan yo cuenda raNdioo, cua coo tu ndee ini chi ndihi ñivi ra.

5 Cuni yu cha cua cahan ndihi ndo ingatuhun cahan inga tucu ñivi, soco cunique cha cua cahan ndo cuenda ra Ndioo.Cahnu xaan ca cuu ra cahan cuenda raNdioo, ta ñavi cha cahnu cuu ra cahan ingatuhun, tu yoni cua cuhva cuenda, ta cuacoo tu ndee ini chi ndihi ñivi Ndioo. 6Yanixaa, tu cua quete nu iyo ndo, ta cua cahintuhun cahan inga tucu ñivi, ña cua cuutindei chi ndo, ta iyo cha cua tindei chindo. Cua sanducachin yu iin tuhun yosocuhva iyo ra Ndioo, ta cua cuhve cha chinituni chi ndo. Cua cahin tuhun chi ndocuenda ra Ndioo, ta cua sacuahi chi ndo.Tacan ni cua tindei chi ndo.

7 Iyo ndusu yaa. Tu ña vaha cua tivi ñivipitu, tu ña vaha cua cani ñi yaa, tu ña vahacua quee ndusu chi, ña cua coto yo ñaanyaa cuu chi. 8 Tu ña cachin cua tivi ñivicutu, ña cua coto yo cha cua coo cuati, tacua tiso vaha yo. 9 Ta ni cuhva iyo maanndo. Tu cua cahan ndo tuhun cahan inga

Page 245: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 14:10 242 TUTU I CORINTIO 14:37tucu ñivi, ta ña cua cutuni ini ñivi iyo chindo, yoni cua coto ñaan tuhun cahan ndo,vati cua cahan sohondo. 10Ndicha ti cuahaxaan tuhun iyo ihya nu ñuhun ñuñivi ya,ta iyo ñivi cutuni ini ñi chi chi. 11 Tu ñacua cutuni ini yu tuhun cua cahan ingañivi chihin yu, ña cua cuu ndatuhun yu chiñi, ta ni ña cua cuu ndatuhun tahan maanñi chihin yu. 12 Ta ni cuhva cua coo ndo,vati cuni xaan cuni xaan maan ndo chasamani ra Tati Ndioo. Chacan cuu cha nacua nducu ndo cuhva cha cua coo tu ndeeini chi ndihi ñivi Ndioo.

13 Tu iyo ndo cua cahan ndo tuhun ca-han inga tucu ñivi, na cua cahan ndo chira Ndioo ti na cua cuhva ra cha cua cuucati ndico ndo ñaan tuhun cua cahan ndo.14 Tu cua cahan yo tuhun cahan inga tucuñivi, ta cahan yo chi Ndioo, cua cahan yochi anima yo, soco ña cua coto yo chi xiniyo ñaan tuhun cahan yo. 15Yuhu cati ti cuacahin chi ndihi cuii anime, ta cua cote chixini ñaan tuhun cua cahin. Cua cate yaachi anime, ta cua cote chi xini ñaan yaachite. 16 Tu cua sacahnu ndo chi ra Ndioochi anima ndo, [ta cua cahan ndo tuhuncahan inga tucu ñivi,] ña cua cuu sacahnutahan ñivi chaa chi ndo icaa ni, vati ña cuacutuni ini ñi tuhun cua cahan ndo. 17Vasivaha xaan cua cuhva ndo tiahvi ndioo chira Ndioo, soco ñican―ñahni tu ndee inicua coo chi ñi. 18Chahi iin tiahvi ndioo chira Ndioo, vati cuaha xaan ca tuhun cahaninga tucu ñivi cahin, ta ñavi ca sa maanndo. 19 Tacan cati yu, soco nu nducuitiñivi Ndioo cuni xaan que cahin uvi tahantuhun cha cua cutuni ini ndihi ñivi, ta cuacoo cha chini tuni chi ñi, vati ña vaha chacua cahin uchi mil tuhun cha cahan ingatucu ñivi, ta ña cua cutuni ini ñi.

20 Yani xaa, ña cua saxini ndo cuhvasaxini ve cuati. Na cua cutuni vaha ini ndo,ta ña cua savaha ndo ndavaha ni. 21 Catitutu Ndioo ti cati ra chahnu ti cua cahanra chi ñivi ra, soco cuhva cahan inga tucuñivi cua cahan ra chi ñi, ta ña cua cuni sohoñi chihin ra, cati ra chahnu. 22Chacan cuucha ñavi cuenda ñivi chinu ini chi Ndioocahan yo tuhun cahan inga tucu ñivi. Iinseña cuenda ñivi ña chinu ini cuu chi.Cuenda ñivi chinu ini iyo tuhun cuenda raNdioo. Ñavi cuenda ñivi ña chinu ini iyochi. 23 Tu cua nducuiti ndihi ñivi Ndioo,ta ndihi ñi cua quechaha cahan ñi tuhuncahan inga tucu ñivi, ta quihvi tahan ñivichaa chi ñivi ña chinu ini, cua saxini ñi ti

sana xaan xini ñivi Ndioo. 24Tu cua cahanndihi ñi tuhun cuenda ra Ndioo, ta cuaquihvi ñivi chaa chi ñivi ña chinu ini, cuacoto ñi ti ña vaha ndacu suvi ni maan ñi.Cua coto ñi cha ndicha. 25 Cua coto ndihiñivi yoso cuhva saxini ñican chi anima ñi.Tacan cuu, ta sa cua cahnu chiti ñi, ta cuasacahnu tahan ñi chi ra Ndioo, ta cua catiñi ti ndicha iyo ra Ndioo chi ndo.

Cua sacuinu vaha ñivi can ndihi tiñu26 Yani xaa, chehe cuu cha cua savaha

ndo nu cua nducuiti ndo. Ta iin ta iin ndocua cuiso ndo iin yaa a iin tuhun Ndioo aiin tuhun cha cahan ra Ndioo chi ndo a iintuhun cha cahan inga tucu ñivi a iin tuhuncha cua nducachin tuhun cahan inga tucuñivi cua cuiso ndo. Ndihi cha cua savahando cua savaha ndo, vati tacan sa cua cootu ndee ini chi ñivi Ndioo. 27Tu cua cahanndo tuhun cahan inga tucu ñivi, uvi a unini ndo cua cahan. Ña cua yaha uni ndocua cahan tuhun cahan inga tucu ñivi. Cuacahan iin ndo, ta sa cua cahan inga ndo.Ña cua cahan nduni ndo icaa ni. Tacan cuasavaha ndo, ta sa cua sandico coo iin ndotuhun can. 28 Tu yoni iyo cha cua sandicocoo tuhun, ña cua yaha ndo cahan ndotuhun cahan inga tucu ñivi nu nducuitiñivi Ndioo. Ñican cua cahan ñi suvi ni chimaan ñi chi ra Ndioo ni. 29 Na cua catituhun uvi uni ra cahan cuenda ra Ndioo,ta cua nanducu xini ndihi ca ñivi a vahacuhva cati tuhun ra ta ra. 30 Tu cua cahanra Ndioo chi inga ñivi, na cua cunda taxinndico ñivi cahan xihna cuii. 31 Cua cuucahan ndihi ndo tuhun cuenda ra Ndioo,soco iin iin ndo cua cahan ndo. Chacancuu cha cua cutuhva ndihi ñivi, ta cua cootu ndee ini chi ñi. 32 Iyo cha sandee ini racahan cuenda ra Ndioo suvi ni chi maanra, [ta ña cua cuvaa ra,] 33 vati ña tuhva raNdioo cuvaa ra. Iyo vii ra.

34 Ña cua cahan ñi ñahan nu nducuitindo cha sacahnu ndo chi ra Ndioo cuhvaña tuhva ñi cahan ñi nu nducuiti ndihi cañivi Ndioo inga ñuun. Ña cua cahan ñi,vati ñahni ndatu. Cua tasoho ni ñi cuhvacati ley Ndioo. 35 Tu cua cuni ñi coto ñiiin tuhun, na cua nducu tuhun ñi chi ii ñivehe ñi. Tacanni cua savaha ndo, vati tu canuun cuu chi, tu cua cahan ñi nu iyo cuitiñivi Ndioo.

36 Chito ndo ti ñavi nu iyo maan ndoquechaha tuhun Ndioo. Chito ndo ti ñavimani maan ndo chini soho chi chi. 37 Tu

Page 246: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 14:38 243 TUTU I CORINTIO 15:27iyo ndo cua saxini ti chinu vaha ini ndo chira Ndioo, tu cua saxini ndo ti cahan ndotuhun cuenda ra Ndioo, na cua coto ndo ticuhva cati tuhun ra chahnu cuu tuhun taichihinndo. 38Tuña cua tasohondo chi chi,ña cua quihin cuenda ra Ndioo chihin ndo.

39 Yani xaa, chacan cuu cha cati yu tina cua cuni xaan ndo cahan ndo tuhuncuenda ra Ndioo. Na ña cua casi ndo chacua cahan ñivi tuhun cahan inga tucu ñivi,40 soco cua sacuinu vaha ndo ndihi cha cuasavaha ndo. Cua coo vii xaan ndo, ta cuacoo vaha xaan ndo.

15Cha ni natacu ndico ra Cristo

1 Yani xaa, sacoto ndico tuqui chi ndoti tuhun vaha cuu cha ni cati tuhin chindo nu quichi quivi. Tuhun can cuu tuhunchinu ini ndo nu quichi quivi, ta chinu inindo chi chi nda cua nda vitin. 2Chacan cuuchanduvaha animando, tu ni cua cuinu inindo tuhun cati tuhin chi ndo. Tu ña cuacuinu ini ndo nu cuahan quivi, ñahni yavindaa cha ni chinu ini ndo nu quichi quivi.

3 Xihna cuii cati tuhin tuhun cha nichini sohi. Cati tuhin chi ndo ti ni chihira Cristo cuenda cuati yo cuhva cati tutuNdioo. 4 Cati tuhin ti ni cuchi ra, ta tichiuni quivi natacu ndico ra cuhva cati tutuNdioo. 5 Chahi cuenda ti ndehe ndico raPedro chi ra. Tacan cuu, ta sa ndehe tahanndihi ra tatun ra chi ra. 6Tacan cuu, ta tuvira yani yo chi ñi tahan yo ndehe chi ra nuni cha iyo cuiti ñi. Yaha uhun ciendu ñini ndehe chi ra. Vasi ni iyo ndito ndihi ñinda cua nda vitin, soco uvi tahan ñi chani chihi. 7 Tacan cuu, ta ndehe tahan raJacobo chi ra. Yaha chacan, ta ndehe ndicotucu ndihi ra tatun ra chi ra.

8 Tacan cuu, ta queta quivi ni ndehetahin chi ra, soco tucu cuhva quihvi tahincuenda ra. 9Ra luhu cuii ca cui cha cuendatatun ra. Ña vaha cha cati ñivi ti tatunra chihin yu, vati ñahni yavi ndai. Tacancati yu, vati cani tahan xain chi ñivi Ndioo.10Tatun ra cui, vati iyo xaan tu manini chira. Iyo yavi ndaa cha savaha ra tu maninichihin yu, vati nihin ca satiñu i, ta ña nihinxaan satiñu ndihi ca ra tatun ra. Ñavi yuhusatiñu, soco maan ra cuu ra satiñu chihinyu, vati savaha ra tu manini chihin yu.11 Masi yuhu cuu ra cati tuhun chi ndo,masi maan ra ta ra cuu ra cati tuhun chindo, soco ñahni tuhun. Cati tuhun maan

ndi tuhun can, ta chinu ini maan ndo chichi.

Cha cua natacu ndico ñivi ndii12Ña vaha cha cua cati ndo ti ña cua nat-

acu ndico ñivi ndii, vati chaha ndi cuendati ni natacu ndico ra Cristo tañu ñivi ndii.13 Tu ndicha cuhva cati ndo ti ña cuanatacu ndico ndii, ña ndicha cha ni natacundico ra Cristo. 14Tu ña ni natacu ndico raCristo, ñahni yavi ndaa tuhun cati tuhunndi, ta ni ñahni yavi ndaa tuhun chinuini ndo. 15 Tu chacan cuu chi, sandahyuñahan ndi yoso cuhva iyo ra Ndioo, vaticati ndi ti chaha ra Ndioo tu ndee ini chi raCristo, ta natacu ndico ra, soco ña ndichacha cati ndi ti ni natacu ndico ra Cristo,tu ña ndicha cha cua natacu ndico ndii.16 Tu ña cua natacu ndico ndii, ña ndichacha cati ndi ti ni natacu ndico ra Cristo, tutacan. 17Tu ña ndicha cha ni natacu ndicora Cristo, ñahni yavi ndaa cha chinu inindo. Ni vii iyo cuati chi ndo nda cua ndavitin, tu cha tacan. 18 Tu chacan cuu chi,cha ni ndoyo ñuhun ñivi ra Cristo ñivi chani chihi. 19 Tu chacan cuu chi, iyo xaan catu ndoho chi yo, vati saxini yo ti ra Cristocua tindee chi yo cha iyo ndito yo vitin,ta ñavi tacan iyo inga ñivi iyo nu ñuhunñuñivi.

20Chito yo ti ndicha cha ni natacu ndicora Cristo tañu ñivi ndii. Cha ni natacuxihna cuii maan ra. Chacan cuu cha chitoyo ti cuanatacundicoñivi ni chihi. 21Chihiñivi, vati iin ra cuu ra ni savaha cuati itichata, [ta ra Adán cuu ra]. Chacan cuucha cua natacu ndico ndihi ndii, vati nichihi iin ra, ta natacu ndico ra, [ta ra Cristocuu racan]. 22 Cua cuvi ndihi ñivi chacuenda ra Adán, soco cua coo ndito ñivicha cuenda ra Cristo. 23 Iyo cuenda chacua coondito ndico ndihi ñivi cuhvani tisora Ndioo. Xihna ca cha ni natacu ndico raCristo, ta vitin ni cua natacu ndico ñivi raCristo quivi cua quichi ra. 24 Tacan cuu, tasa cua quenda ra ndatu cha iyo chi ndihira cumi tiñu chi ndihi ñivi ndaca ñahan,ta cua cuhva ndico ra ndatu cha iyo chiracan chi ra Ndioo sutu ra, ta cua cundihiquivi ya. 25 Iyo cha cua cundaca ñahan raCristo nda cua nda quivi cua sacanaan rachi ndihi ñivi cuni cani tahan chi ra. 26Cuasacanaan xihna ra chi ñivi cuxaan ini chira, ta sa cua savaha ra cha ña cua cuvi cañivi. 27 Cha ni cati ra Ndioo ti cua cundacañahan maan ra Cristo chi ndihi ñivi. Cha

Page 247: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 15:28 244 TUTU I CORINTIO 15:54cati tutuNdioo ti cua cundaca ñahan ra chindihi ñivi. Chacan cuu cha chito vaha yo ticua cundaca ñahan ra chi ndihi ñivi, socoña cua cundaca ñahan ra chi ra ni chahandatu can chi ra. 28 Cua cundaca ñahanra Cristo chi ndihi cuii cha iyo, ta sa cuacundaca ñahan ra Ndioo chi ra cuu sehera, vati maan ra chaha ndatu chi sehe ra.Chacan cuu chamaan raNdioo cuu xini chindihi cuii cha iyo.

29 Iyo ñivi cha ni chanduta ñi cuendañivi cha ni chihi. Cha ni chanduta ñivicuenda ñivi ndii, vati saxini ñi ti cua nat-acu tahan ñi ndii can cha tacan.

30 Tu cua saxini maan ndi ti ña cuanatacu ndico ndi, ña cua ndoo ca ndi nuiyo ndi chi tu ndohondihi ni quivi. 31Ndihiquivi ña chite tu cua cahni ñivi chihin yu.Yani xaa, ndicha ti cha cahan rai yu cuendamaan ndo, vati chinu ini ndo chi ra chahnuJesucristo. 32 Tu ña cua natacu ndico yo,ñahni cha sacanain nu ni ndehi tu ndohoñuun Efeso. Tu ña cua natacu ndico ndii,na cua nducu yo cha cua cusii ini yo. Cuhvacati ñivi cua savaha yo, vati cati ñi ti na cuacachi yo, ta na cua coho yo. Na cua cusii iniyo, vati yutaan cua cuvi yo, cati ñivi.

33 Ña cua cuhva ndo cha cua sandahyuñahan ñivi chi ndo. Masi ñivi vaha cuundo, soco cua ndoyo ñuhun tahan ndo, tucua cuu amigu xaan ndo chi ñivi ndacundavaha ni, cati ñivi. 34Na cua saxini vahando, ta ña cua savaha ca ndo ndavaha ni.Iyo ndo ña chito yoso cuhva iyo ra Ndioo.Chacan cati yu, vati cua coo tu ca nuun chindo.

Cuhva cua natacu ndico ndii35 Iyo ñivi cua nducu tuhun yoso cuhva

cua natacu ndico ndii, ta yoso cuhva cuacoo iquin cuñu ñivi quivi can. 36 Tacanni cua nducu tuhun ñi, soco tondo ñi. Ñachito ñi. Tachi ndo chiti, soco ña cua canachi, tu ña cua tahyu soo chi. 37 Iyo chitinuni. Iyo ñaan ca chiti tachi ndo, soco chitini chi tachi ndo. Ñavi cuhva caa itu caachiti can, soco tucu cuhva caa chi. 38 Caachi cuhva cati ra Ndioo. Tucu tucu cuhvacaa ndihi nuun chiti can. 39 Ña inuun iyoiquin cuñu yo, vati iyo iquin cuñu ñivi,ta iyo inga iquin cuñu ri quiti cuhu. Iyoiquin cuñu ri saa, ta iyo inga iquin cuñuri tiaca. 40 Siin cuhva caa cha iyo iti siquiandivi, ta siin cuhva caa cha iyo nu ñuhunñuñivi, ta ña nduinuun chi. Taqui cha iyoiti siqui, ta tucu cuhva iyo cha taqui cha

iyo nu ñuhun ñuñivi. 41Ndichin ri nicandi,ta ndichin tahan ri yoo, soco tucu cuhvandichin ri. Tucu cuhva ndichin ri tiñu, taña nduinuun cha ndichin ri tiñu can. Tucucuhva iyo iin ri inga ri. 42 Ta ni cuhva iyoñivi ndii cha cua natacu ndico ñi. Tucucuhva cua coo ñi. Cha cuchi ñi, ta tahyuiquin cuñu ñi, soco cua nandoto ndico ñi,ta ña cua cuvi ca ñi. 43 Cha cuchi ñi, taquini caa iquin cuñu ñi, soco cua nandotondico ñi, ta taqui xaan ñi cua cuu. Chacuchi ñi, vati ñahni ca tu ndee ini iyo chiñi, soco cua nandoto ndico ñi, vati cua coondico tu ndee ini chi ñi. 44 Cha cuchi iquincuñu ñi cha cuenda ñuhun ñuñivi, sococua nandoto ndico ñi, ta cua coo ndicoiquin cuñu ñi cuenda ra Ndioo. Chito yoti cua coo iquin cuñu yo cuenda ra Ndioo,vati cha iyo iquin cuñu yo cuenda ñuhunñuñivi vitin.

45Chacan cuu cha iyo nu cati tutu Ndiooti ra Adán ra xihna cuii―ni chacoo nditora, soco inga ra chaha cha cua coo nditoñivi cha cuenda ra Ndioo. 46 Ñavi chaxihna cuii cuu cha iyo cuenda ra Ndioo.Cha xihna cuii cuu iquin cuñu yo cha iyocuenda ñuhun ñuñivi. Tacan, ta sa cuacoo cha iyo cuenda ra Ndioo. 47 Cuendañuhun ñuñivi cuu ra ni chacoo xihna cuii,vati yuhma ñuhun cuu ra. Inga ra cuura chahnu, ta cuenda iti siqui andivi cuumaan ra. 48Cuhva ni chacoo ra cuu yuhmañuhun iyo ndihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi.Ta ni cuhva iyo ndihi ñivi cha iyo cuendaiti siqui andivi cuhva iyo maan ra cha iyocuenda iti siqui andivi. 49Cha iyo yo cuhvani chacoo ra cuu yuhma ñuhun. Ta nicuhva cua coo yo cuhva iyo ra iyo iti siqui.

50 Yani xaa, yuhu cati ti ña cua cuu cooyo nu cua cundaca ñahan ra Ndioo cuhvaiyo yo vitin. Iyo cha cua sama ra iquincuñu yo. Ña cua cuu coo cha cua ndoyoñuhun ca nuun cua coo ndito ñivi ndihini quivi ndihi ni tiempu. 51 Cua cati yuiin tuhun cha ña ta coto ñivi. Ña cua cuvindihi yo, soco cua sama ra Ndioo chi yocuhva iyo yo. 52 Quii quii ni cua sama rachi yo, ta cua ndihi tivi ra tatunNdioo cutura. Cua tivi ra, ta sa cua nandoto ndico ñivindii. Ña cua ndoyo ñuhun ca ñi, ta cuasama ra Ndioo chi yo cuhva iyo yo. 53 Iyocha cua sama ra chi yo, ta ña cua ndoyoñuhun ca yo. Ña cua cuvi ca yo. 54 Quivicua coo chacan cua queta tuhun cha iyotichi tutu Ndioo, vati cati chi ti ña cua cuvicuii ca ñivi, vati cua coo ndito ndico ñi.

Page 248: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I CORINTIO 15:55 245 TUTU I CORINTIO 16:2455Ña cua ndoyo ñuhun cuii ca ñivi, ta ni ñacua coo ca tu ndoho chi ñi, cati chi. 56 Iyocuati chi ndihi ñivi. Chacan cuu cha cuacuvi ndihi yo. Iyo ley Ndioo. Chacan cuucha ndoyo ñuhun ñivi cha savaha ñi cuati.57 Na cua cuhva yo iin tiahvi ndioo chi raNdioo, vati maan ra cuu ra chaha tu ndeeini chi yo, ta cua nandoto ndico yo, vati chani nandoto ndico ra chahnu Jesucristo.

58 Yani xaa, chacan cuu cha na cua coovaha ndo. Na ña cua saxini ndo. Na cuasatiñu ndo tiñu ra chahnu ndihi ni quivi,vati chito ndo ti tacan sa cua cunda yahvindo chi maan ra.

16Cha cua samani ñican chi ñivi tahan ñi

1 Vitin cua cuhve cuenda chi ndo yosocuhva cua savaha ndo cha cua sacuiti ndoxuhun cha cua samani ndo chi ñivi Ndioo.Cua savaha ndo cuhva cati tuhin chi ñiviiyo ve ñuhun iyo ñuhun Galacia. 2 Ndihiquivi domingu cua tivaha ta iin ta iin ndoiin medi luhu ndo cuhva iyo ini ndo chacua samani ndo, ta cua cu cumi vaha ndochi chi. Chacan cuu cha ña cua cuni chi chacua savaha ndo ofrenda quivi cua quete nuiyo ndo. 3 Nda cua quete tican, ta sa cuatava tiñu yundaa ra cua cati ndo. Cua tachiyo chi ra cha cua cunaan ra tutu, ta cuacuiso tahan ra cha cua samani ndo iti ñuunJerusalén. 4Tu cua cuni chi cha cua cuhuntahin, cua cuhun ra chihin yu icaa ni.

Chaha ra Paulu cuenda ndaa iti cuacuhun ra

5 Cua yahi iti ñuhun Macedonia, ta sacua quete nu iyo ndo, vati cua yaha xihnetican. 6 Vasi cua ndoo nuin chi ndo. Vasicua yahi quivi vichin chihin ndo. Chacancuu cha cua cuu tindee ndo chihin yu nucua cuhin. 7Ña cuni yu ndehi chi ndo chaiin yaha ni yu, vati saxini yu ti cua coonuin chi ndo suhva quivi, tu cua cuhva rachahnu. 8Cuandoi ñuunEfesonda cuandacua sacahnu ñivi judío vico pentecostee.9 Cua ndoo nuin, vati cha iyo tuvi xaanñivi cuni tasoho tuhun cati tuhin cuendara chahnu, ta vaha xaan cuni ñivi, soco iyotahan ñi sandusaca ñi.

10 Cua queta ra Timoteo nu iyo ndo. Nacua nducu ndo cuhva cha cua coo vahara chi ndo, vati ini tiñu ra Ndioo satiñura cuhva satiñu main. 11 Na cua sacahnuvaha ndo chi ra, ta na cua tindee ndo chira. Tacan sa cua coo vaha ra nu cua cuhun

ra. Tacan sa cua quichi ra ihya nu iye, vatindatu i chi ra chi ra yani yo.

12 Cahan xain chi ra Apolo yani yo ti nacua cuhun ra chi ra yani yo nu iyo ndo. Ñacuni ra cuhun ra vitin, soco cua cuhun randaa quivi cua cuyatin ra.

Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chi ñi13Na cua saha vaha ndo cuenda. Na cua

cuinu vaha ini ndo chi ra Ndioo. Na cuasaxini vaha ndo. Na cua cundee ini ndo.14 Chi ndihi cuii cuhva na cua coo manindo, cati yu.

15 Yani xaa, nacoto ndo chi ñivi ra Es-téfana. Xihna cuii chinu ini maan ñi chira Ndioo ñuhun Acaya can. Cha nducuxaanñican cuhva cha cua tindee ñi chi ñiviNdioo. 16 Yu cati ti na cua sacahnu ndochi ñivi iyo cuhva iyo maan ñi. Na cuasacahnundo chi ndihi ñivi tindee chi ndihiñivi satiñu tahan tiñuNdioo. 17Cusii ini yucha ni quichi ra Estéfana chi ra Fortunatochi raAcaico, vati cha tindee ra ta ra chihinyu, vati yoni maan ndo. 18 Cha chaha ra tara tu ndee ini chihin yu, ta chaha tahan rata ra tu ndee ini chi maan ndo.

19Ñivi iyo ve ñuhun ñuhun Asia―tachiñi iin tuhun na cumi chi ndo. Tachi tahanra Aquila chi ña Priscila chi ñivi Ndioonducuiti vehe ñi iin tuhun na cumi chindo. 20 Ndihi ra yani yo ndihi ñi tahanyo―tachi ñi iin tuhun na cumi chi ndo.Na cua sacahnu ndo chi tahan ndo, ta cuacoho ndo yuhu tahan ndo, [vati cuni manindo chi tahan ndo].

21 Yuhu ra Paulu tai tuhun na cumi chindo chi ndaha yu.

22 Tu iyo ñivi ña cuni chi ra chahnu, nacua coo ñi chi cha ndavaha ni, ta yoho rachahnu, na cua quichi cun.

23Nacua savaha ra chahnu tumanini chindo. 24 Na cua coto ndo ti cuni mani xainchi ndihi ndo cuenda ra Cristo Jesuu. Nacua cuu chi tacan ni.

Page 249: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 1:1 246 TUTU II CORINTIO 1:22

TUTU UVI CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI ÑIVINDIOO IYO ÑUUN CORINTO

Ni taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyoñuun Corinto

1 Yuhu ra Paulu chi ra Timoteo yani yotaa tutu ya chihin ndo. Tatun ra CristoJesuu cui, vati tacan cuni ra Ndioo. Chiñivi Ndioo iyo ñuun Corinto chi ndihi ñiviNdioo iyo nini cahnu ñuhun Acaya tachindi tutu ya. 2 Na cua savaha ra Ndioosutu yo tu manini chihin ndo, ta na cuasavaha ra cha cua coo vii anima ndo. Ndihichacan ni na cua savaha tahan ra chahnuJesucristo chihin ndo.

Cha ni ndehe tahan ra Paulu tu ndoho3 Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo sutu

ra chahnu Jesucristo. Chi maan ra Ndiooiyo xaan tu ndahvi ini, ta maan ra chahatu ndee ini. 4 Chaha ra tu ndee ini chindi cha ndehe ndi ndihi cuii tu ndoho ya.Chacan cuu cha cua cuu cuhva ndi tu ndeeini chi tahan yo cha cua ndehe tahan ñitu ndoho, vati cha ni chaha ra Ndioo tundee ini chimaanndi. 5Tacan cati ndi, vatindehe tahan ndi tu ndoho cuhva ni ndehera Cristo tu ndoho. Ta ni cuhva iyo xaantu ndee ini chi ndi cuenda cha ni savahamaan ra. 6 Tu cua ndehe ndi tu ndoho,cua tahan ndi tacan, vati tacan sa cua cootu ndee ini chi maan ndo, ta sa cua cacundo nu iyo ndo chi tu ndoho. Tu cua cootu ndee ini chi maan ndi, tacan sa cua cootahan tu ndee ini chi maan ndo. Tacan sacua cundee ini ndo cha cua ndehe ndo tundoho, ta ini tu ndoho cha ni ndehe ndicua ndehe tahan ndo. 7 Ñahni cha saxinindi cuenda ndo, vati chito ndi ti tu cuandehe tahan ndo tu ndoho cha ni ndehemaan ndi, cua coo tahan tu ndee ini chihinndo.

8 Yani xaa, tacan cati ndi, vati cuni ndicha cua coto ndo ti ndehe xaan ndi tundoho cha iyo ndi ñuhun Asia. Yaha xaancuhva cha ni ndehe ndi tu ndoho, ta ñacundee ca ndi. Chacan cuu cha saxinindi ti cua cuvi ndi. 9 Ndicha ti saxinindi ti cha ni cutuni ndi, ta cua cuvi ndi.Tacan ni tahan ndi, vati cua cuinu ini ndichi ra Ndioo, vati maan ra chaha tu ndeeini cha nandoto ndico ñivi cha ni chihi.Ña cua saxini ndi ti cua cundee ndi cha

mani maan ndi. 10 Maan ra Ndioo cuu rani sacacu chi ndi nuun cua ndoyo ñuhunxaan ndi, ta suvi ni maan ra cua sacacu chindi nu cuahan quivi. Chi maan ra chinuini ndi ti cua sacacu ndico tucu ra chi ndi.11Na cua tindee tahan ndo chi ndi, ta cuacahan ndahvi ndo chi ra Ndioo cuenda ndi.Chacan cuu cha tuvi ñivi cua cuhva tiahvindioo chi ra Ndioo, vati cha ni savaha ra tumanini chi ndi cuenda chani cahanndahvixaan ñivi chi ra.

Chaha ra Paulu cuenda ñacu nducuee ra,ta cua cuhun ra iti ñuun Corinto

12 Rai xaan cuni ndi suhva, vati saxinivaha ndi ti cha ni chacoo vaha xaan ndiihya nu ñuhun ñuñivi ya. Ñahni ndavahani savaha ndi. Cha ni savaha ndi chandicha cuhva cuni ra Ndioo. Tacan nichacoo ndi chi maan ndo, vati savaha raNdioo tumanini chi ndi. Ñavi ti cha iyo chachini tuni chi ndi cuhva iyo cha chini tunichi ñivi ñuñivi. 13 Tuhun taa ndi chihinndo cuu tuhun chito ndo. Tuhun cutuniini ndo ni taa ndi chi ndo, ta saxini nditi cua cutuni vaha xaan ini ndo 14 cuhvacha nituni ini ndo suhva. Chacan cuu chacua cusii ini ndo chi ndi cuhva cua cusiiini ndi chihin ndo quivi cua quichi ndicora chahnu Jesuu.

15 Chacan chito vahi. Chacan cuu chacuni yu yaha xihne nu iyo ndo, vati tacansa cua ndehe tahan yo uvi chaha. 16 Cuniyahi nu iyo ndo cha cua cuhin iti ñuhunMacedonia, ta cua yaha ndico tuqui chacua quichi ndique. Tacan sa cua cuu tachindo chihin yu iti ñuhun Judea. 17 Chacanni cuni savahi, soco ñavi ti cha saxini xain.Ña saxini yu cuhva saxini ñivi ñuñivi. Ñatuhva ndi cahan ndi uvi tuhun. 18 Raiiyo cuiti vaha cuu ra Ndioo. Chacan cuucha ña cuu cahan ndi uvi tuhun chi ndo.19Tuhun ra Cristo Jesuu ra cuu sehe Ndioocati tuhun ndi chihin ndo, ta ñavi uvituhun cuu chi. Chacan cati tuhun yu chira Silvano chi ra Timoteo, ta ndihi ndi catituhun ndi chacan. Maan ra Cristo cuurai ndicha. 20 Maan ra cuu ra ni sacuinundihi tuhun cha cati ra Ndioo nu ni quichiquivi cha ña ta quichi ra. Chacan cuu chasacahnu ndi chi ra Ndioo, ta cati ndi chira ti na cua cuu chi tacan. Cuenda cha nisavaha ra Cristo cahanndi chacan. 21Maanra Ndioo cuu ra chaha tu ndee ini chi ndi,vati iyo inuun ndi chi ra Cristo. Ra Ndioocuu ra ni tava tiñu chi ndi. 22 Chi maan ra

Page 250: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 1:23 247 TUTU II CORINTIO 3:6cuu ndi, vati cha ni quechaha chaha ra chavaha chi ndi. Cha chaha ra cha iyo ra TatiNdioo anima ndi.

23 Yuhu cati ti na cua cuhva ra Ndioocuenda, tu ña ndicha yu. Ña cuni yu cuhinñuun ndo, vati ña cuni yu tachi tuni yuchihin ndo. 24Ña cuni ndi cundaca ñahanndi chihin ndo, ta ni ña cuni ndi saninindi cha na cuinu ini ndo. Satiñu tahan ndichihin ndo, vati tacan sa cua cusii ini ndo,vati vaha xaan chinu ini ndo chi ra Ndioo.

21 Cha saxini yu ti ña cua cuhva que tu

cuihya ini chi ndo cha cua cuhun ndicotuqui nuun iyo ndo. 2 Tu cua cuhve tucuihya ini chi ndo, yoni ca cua cuhva chacua cusii ini yu, vati chahi tu cuihya ini chindo. 3 Tuhun can ni tai chi ndo nu quichiquivi, vati tacan ña ndahvi cua cuni yu chacua quete nu iyo ndo. Vaha xaan ca chacua cuhva ndo cha cua cusii ini yu. Tacanni tai, vati saxini yu ti cua ndehe ndo ti siicuni yu, ta cua cusii ini tahan ndihi ndo.4Saxini xain, ta tai tutu can chi ndo. Saxinixain, ta chacu xain, vati ña cuni yu cha cuacoo tu cuihya ini chi ndo. Cuni yu cha cuacoto ndo ti cuni mani xain chihin ndo.

Tuhun cua cucahnu ini ñican, tu cuasavaha ñivi ndavaha ni chi ñi

5 Ñavi chi yuhu ni chaha ñivi tu cuihyaini, soco chi ndihi ndo cha ni chaha ñi tucuihya ini suhva. Tacan cati yu, coto cuayaha cuhva cahin. 6 Cha iyo vaha cuhvacha ni tachi tuni ndo chi ñican, vati chani nduinuun xihna ndo, ta tachi tuni ndochi ñi. 7Chacan cuu cha iyo cha cua nducundo cuhva cha cua cucahnu ini ndo chani savaha ñi, ta cua cuhva ndo tu ndeeini chi ñi. Tacan cua savaha ndo, cotocua yaha cuhva cha cua coo tu cuihya inichi ñi. 8 Chacan cuu cha cati tuhun vahichi ndo ti na cua saxini vaha ndo, ta cuacuni mani ndico ndo chi ñican. 9 Chacancuu cha ni tai tutu can chihin ndo, vaticuni cote a vaha cua savaha ndo. Cunicote a cua tasoho ndo ndihi cha cahin chindo. 10 Chi ndihi ñivi cua cucahnu ini ndondavaha ni cua cucahnu tahan ini yu chani savaha ñi. Ndihi chi cua cucahnu iniyu, vati cua cucahnu ini yu cuenda maanndo cuhva cuni ra Cristo. 11Tacan iye, cotocua cundee run Satanaa sacanaan run chiyo. Tacan cati yu, vati chito yo yoso cuhvasaxini run.

Saxini ra Paulu suhva cha iyo ra ñuunTroa

12 Cuahin iti ñuun Troa, vati cua catituhin tuhun Cristo. Vaha xaan cha cuacuu satiñu i cuenda ra chahnu, 13 socoquechaha saxini xain, vati ña ni tahin chira Tito yani yo. Chacan cuu cha saña tahinchi ñi, ta cuahin iti ñuhun Macedonia.

Tuhun cua tindee ra Cristo, ta cuasacanaan ñivi ra

14 Chaha ndi iin tiahvi ndioo chi raNdioo, vati ndihi ni quivi tindee ra chi ndi,ta sacanaan ndi cuenda ra Cristo. Tindeera chi ndi, ta sacoto ndi chi ñivi ninicahnu nu ñuhun ñuñivi yoso cuhva iyora Ndioo. 15 Cusii ini ra Ndioo ndehe racha cati tuhun ndi tuhun Cristo chi ndihiñivi―masi ñivi nduvaha anima, masi ñivindoyo ñuhun. 16Chacan cuu cha iyo ñi cuandoyoñuhuncuii ñi, ta iyoñi cua coonditoñi chi ra Ndioo. Cha cuu cati tuhun ndituhun can. 17 Cahan ndi cuenda ra Cristoiti nuun ra Ndioo, vati maan ra tava tiñuchi ndi. Cati tuhun ndi cha ndicha, vatiña tuhva ndi savaha ndi cuhva ndacu ingañivi. Iyo tuvi ñivi cati tuhun tuhun Ndioo,vati cuni ñi cunda yahvi ñi chi ñivi ñuñivi.

3Cha iyo vaha iin tuhun chaa

1 Cati ndi tuhun can, soco ña cua catindi ti na cua quihin cuenda ndo chi ndi.Ña chini ñuhun ndi cha cua taa ñivi tutucha cua quihin cuenda ndo chi ndi cuhvacha chini ñuhun inga ñivi, ta ni ña chiniñuhun ndi cha cua taa maan ndo tutu chana quihin cuenda inga ñivi chi ndi, vatinacoto vaha ndo chi ndi. 2Maan ndo cuusava ni ta cua iin tutu can, vati chito ndihiñivi yoso cuhva iyo ndi chihin ndo, ta chitovaha ndi ti chacan cuu chi. 3 Ndehe ñivichi ndo, ta chito ñi ti maan ndo cuu ñivira Cristo, vati tava tiñu ra chi ndi, ta catituhun ndi tuhun chinu ini ndo. Vaha xaanca iyo ndo, vati iyo ra Tati Ndioo ndicha chindo. Ñavi cuhva savaha xihna ra Ndioo itichata nu ni taa ra chata yuu cuu chi vitin,vati vitin savaha ra cha cua ndoo tuhun rachi anima ndo.

4Chacan cuu chaña saxini ca ndi cuendamaan ndi. Chínu ini ndi chi ra Ndioocuenda cha ni savaha ra Cristo. 5 Ña cuucati ndi ti cha iyo vaha tundee ini chimaanndi. Maan ra Ndioo cuu ra chaha tu ndeeini chi ndi. 6Maan ra chaha ndatu chi ndi,

Page 251: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 3:7 248 TUTU II CORINTIO 4:15ta cuu ndi tatun ra Cristo. Cuenda tuhunchaa ndiso ndi tiñu. Ña cua sacuinu ndituhun chahnu cha ndaa nu tutu, soco chira Tati Ndioo cua tasohondi. Tacan iyo chi,vati cua ndoyoñuhun cuii yo, tu cua coo yocuenda ley chahnu. Tu cua coo yo cuendara Tati Ndioo, cua coo ndito yo chi ra.

7 Ndicha ti taqui xaan ni chacoo tuhunchahnu. Ni chacoo tuhunNdioo chata yuu,soco cuenda chacan ni ndoyo ñuhun ñivi.Ña cuu ndehe ñivi Israel nuun ra Moisee,vati tachan xaan nuun ra sava ta cua rinicandi, soco suhva quivi ni chacoo chacannuun ra. 8 Taqui xaan ca iyo cha chaa,vati iyo ra Tati Ndioo chi yo. 9 Ndicha titaqui ni chacoo chi quivi cha ndoyo ñuhunñivi cuenda tuhun chahnu nu quichi quivi,soco taqui xaan ca cua coo chi quivi chachacoso vaha anima ñivi iti nuun ra Ndioo.10 Iti chata ndutaqui tuhun chahnu suhva,soco vitin ña taqui ca chi, vati iyo chataqui xaan ca. 11Taqui xaan ca tuhun chaatuhun cha cua ndoo nu cuahan quivi, vatitaqui ni chacoo tuhun chahnu, soco cha ninaan cha taqui chi vitin.

12Ña yuhvi ndi cati tuhun ndi, vati chitondi ti tacan cua coo chi iti nuun. 13Ña iyondi cuhva ni chacoo ra Moisee, vati chasira sahma nuun ra, coto cua ndehe ñiviIsrael cha cuahan naan cha ndichin nuunra. 14Ña nituni ini ñi [ñaan tiñu ni chacoora Moisee], vati nda cua nda vitin sacuahañivi can tuhun chahnu, soco ña nituni iniñi, vati ña ta coto ñi cha cha ni sandihira Cristo chacan. 15 Ndicha. Nda cua ndavitin ña nituni ini ñi―masi sacuaha ñituhun ni taa ra Moisee. 16Nu ni quechahachinu ini ñi chi ra chahnu, ta sa ni cutuniini ñi. 17 Ra chahnu cuu ra chaha cha cuacoondito yo. Nuun iyomaan ra chahnu iyoyo nu nuna. 18Ñahni cha ndasi nuun yo, tandehe yo ti cahnu xaan rai cuu ra. Samara chi ndihi yo cuhva iyo yo, ta cua cuu yocuhva iyomaan ra, vati taqui xaan cua cuuyo. Tacan cua savaha ra chahnu chi yo, vatitachi ra chi ra Tati Ndioo nu iyo yo.

41 Chacan cuu cha cundee ini ndi, vati

iyo tiñu can chihin ndi, vati cundahvi inira Ndioo chihin ndi. 2 Ña quihin cuendandi cha ndacu xehe ñivi, ta ni ña quihincuenda ndi cha cua cuhva tu ca nuun chiñivi. Ña tuhva ndi sandahyu ñahan, ta niña tuhva ndi sama ndi tuhun Ndioo. Catituhun cachin ndi cha ndicha. Tacan ni

chaha ndihi ñivi cuenda cuhva saxini ñi, tachaha tahan ra Ndioo cuenda ti cha ndichacati tuhun ndi. 3 Tu ña cua nducachintuhun cha cati tuhun ndi yoso cuhva cuanduvaha anima ñivi, ña cua nducachin chicha cuenda ñivi cua ndoyo ñuhun ni. 4Chiñivi ña chinu ini chasi run ndaca ñahanchi ñivi ñuñivi, ta ña chaha run cha cuacutuni ini ñi. Chacan cuu cha ña cua cuucoto ñi ti cha taqui ndicha cuu tuhun vahayoso cuhva cuu ra Cristo iin rai cahnu, taiyo ra cuhva iyo ra Ndioo. 5Ña cati tuhunndi yoso cuhva iyo maan ndi. Cati tuhunndi yoso cuhva iyo ra chahnu Cristo Jesuu,ta chaha ndi cuenda ti musu ndo cuu ndicuenda ra Jesuu. 6 Cati tuhun ndi tuhunCristo, vati maan ra Ndioo cuu ra cati tina cua ndundichin ñuhun nu naan, cati ra.Maan ra cuu ra cha chaha cha chini tunichi ndi. Chacan cuu cha chito ndi yosocuhva cuu ra Ndioo iin rai cahnu ndichacuhva ni sanahan ra Cristo chi ndi.

Tuhun cua cuinu ini ñican chi ra Ndioo7 Chito vaha xaan ndi chacan, ta ñivi

ñuñivi cuu ndi. Chacan cuu cha cua cotoñivi ti maan ra Ndioo chaha tu ndee inicahnu xaan can, ta ñavi chi mani maanndi iyo tu ndee ini. 8 Iyo xaan tu ndohochi ndi, soco ni cundee ini ndi. Nanducuxini xaan ndi, soco ña tichaha ndi. 9 Cunicani tahan xaan ñivi chi ndi, soco ña nacooihni ra Ndioo chi ndi. Cha ni ndoho ndi,soco ña ndoyo ñuhun ndi. 10Ndihi ni quivindehe tahan ndi tu ndoho cuhva ni ndehera Jesuu tu ndoho. Chacan cuu cha cuacuvi tahan ndi, soco cua cundee coo nditondico ndi cuhva iyo ndito ndico maan ra.11Ni vii iyo ndito ndi, soco cuni cahni ñivichi ndi cuenda ra Jesuu. Chacan cuu chacua ndehe ñivi chi ndi, ta cua coto ñi ticha iyo ndito ndico ra Jesuu. 12Maan ndindehe xaan ndi tu ndoho, ta cua cuvi ndi,soco maan ndo cha iyo vaha ndo chi raNdioo.

13 Cati tutu Ndioo ti chinu ini ñivi chira Ndioo. Chacan cuu cha cati tuhun ñi,cati chi. Ini cuhva chinu tahan ini maanndi chi ra. Chacan cuu cha cati tuhuntahan ndi, 14 vati chito ndi ti ni chaha raNdioo tu ndee ini chi ra chahnu Jesuu, tani natacu ndico ra. Chito ndi ti ta ni cuhvacuanatacundicomaanndi, ta cua yahandiiti nuun ra icaa ni. 15 Cuenda maan ndosavaha ndi chacan. Chacan cuu cha cuacoo ca tu manini chi tuvi ca ñivi. Tacan, ta

Page 252: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 4:16 249 TUTU II CORINTIO 6:1cua cuhva ca ñi tiahvi ndioo chi ra Ndioo,ta tuvi ca ñivi cua sacahnu xaan ca ñi chira.

16 Chacan cuu cha cundee ini ndi. Chacuahan nduchahnu iquin cuñu ndi, socoanima ndi―ndihi ni quivi nduchaa chi.17 Ndehe ndi suhva tu ndoho vitin, socotacan na cua coo xaan ca cha vaha chi ndindihi ni quivi. 18 Tacan ni cua coo ndi,vati ña saxini ndi cuenda cha ndehe yo chaiyo nu ñuhun ñuñivi ya, soco saxini ndicuenda cha ña ta ndehe yo. Suhva quivini iyo cha ni ndehe yo ihya, soco cha ñata ndehe yo―ndihi ni quivi cua ndunahanchi.

51 Chito ndi ti tu cua ndoyo ñuhun iquin

cuñu yo cha iyo nu ñuhun ñuñivi ya, cuacuhva ra Ndioo inga nu cua coo yo itisiqui andivi, ta ña cua ndoyo ñuhun chi.2 Ndahvi cuni anima ndi cha iyo ndi ihyanu ñuhun ñuñivi ya, vati cuni xaan ndi coovaha ndi chi ra Ndioo iti siqui andivi, tacua nduchaa iquin cuñu ndi. 3 Tacan cuacoo ndi, ta ña ndahvi cua coo ndi. 4Ni viiiyo ndi ihya nu ñuhun ñuñivi ya, ta saxinixaan ndi. Cha ndehe xaan ndi tu ndoho,ta ña cuni ndi cha cua cuvi ndi, soco cunindi cha cua coo ndi iti siqui andivi. Chacancuu cha cua coo ndito ndi chi Ndioo ndihini quivi ndihi ni tiempu, ta ña cua cuvi candi. 5Maan ra Ndioo cuu ra tiso vaha tiñucan, ta chaha ra cha iyo ra Tati Ndioo chindi. Chacan cuu cha chito vaha ndi ti chaiyo vaha tiñu.

6Chacan cuu cha cundee ini ndi ndihi niquivi. Chito ndi ti quivi cha iyo ndi ihyanu ñuhun ñuñivi ya ña ta coo ndi nu iyora chahnu. 7 Ña ta ndehe ndi yoso cuhvacua coo ndi, soco chinu ini ndi ti cua cuuchi cuhva cati ra chahnu. 8 Chito ndi tichacan cuu chi. Chacan cuu cha cuni xaanndi cha cua cuvi ndi, ta cua coo ndi chira chahnu. 9 Cuni xaan ndi cha cua cusiiini ra. Masi ni ndito ndi, masi ni cuvi ndi,soco cuni ndi cha cua cusii ini ra. 10 Iyocha cua yaha ndihi yo nu cua tachi tuni raCristo chi ñivi. Chacan cuu cha cua quihincuenda ta iin ta iin yo cuhva cha ni savahayo ihya nu ñuhun ñuñivi ya. Tu cha savahayo cha vaha, cua coo cha vaha chi yo. Tucha savaha yo cha ndavaha ni, cua coo chandavaha ni chi yo.

Tuhun cha cua coo vii anima ñi

11 Cati tuhun xaan ndi ti na cua cuinuini ñivi, vati chito ndi yoso cuhva cuatachi tuni ra Ndioo, ta chito vaha xaanra yoso cuhva iyo maan ndi. Saxini yu ticha chito tahan maan ndo yoso cuhva iyondi. 12 Ñahni cha cati ndi ti vaha xaanrai cuu ndi. Chaha vaha ndi cuenda, vatitacan ni cua coto ndo ti rai vaha cuu ndi.Chacan cuu cha cua nihin ndo cuhva chacua cati ndico ndo chi ñivi saxini ti chaiyo vaha ñi, vati saxini ñi ti nini xaan chacua sacahnu ndo costumbre chahnu, ta ñasaxini ñi yoso cuhva iyo anima ndo. 13 Tundicha ti ña vaha saxini yu, cha cuenda raNdioo cuu chi. Tu ndicha ti vaha saxini yu,cuenda maan ndo cuu chi. 14 Cuni manira Cristo chi ndihi ñivi. Chacan cuu chasandee ini ndi chi ndi, ta savaha ndi cuhvacuni ra. Chito ndi ti cha ni chihi iin raicuenda ndihi ñivi, ta cuu ñi sava ni ta cuacha ni chihi ndihi maan ñi. 15 Ni chihi raCristo cuenda ndihi ñi. Chacan cuu cha ñaiyo ca ñivi ra cuenda suvi ni maan ñi. Iyoñi cuenda maan ra, vati ni chihi ra cuendañi, ta ni natacu ndico ra. 16 Chacan cuucha nda cua nda vitin ña cua saxini ca ndiyoso cuhva iyo ñivi cuenda ñuhun ñuñivi.Nu quichi quivi saxini ndi cuhva saxiniñivi ñuñivi cuenda ra Cristo, soco ñavi catacan saxini ndi vitin. 17 Chacan cuu chanduchaa anima ñivi chinu ini chi ra Cristo.Ña saxini ca ñi cuenda cha chahnu, socomani cuenda cha chaa saxini ñi.

18Ndihi chacan ni savaha ra Ndioo, vatindumani ndico ndi chi ra ni savaha raCristo, ta chaha ra Ndioo tiñu chi ndi, vaticua cati tuhun ndi ti cuni ra coo manindico ra chi ndihi ñivi. 19 Cha ndumanindico ra Ndioo chi ndi ni savaha ra Cristo,ta ña saxini ca ra cuenda cuati ndi. Nichaha ra tiñu chi ndi, vati cua cuhva ndicuenda ti cuni ra ndumani ndico ra chindihi ñivi ñuñivi. 20Chica cuu ndi, vati tisovaha ndi tiñu ra Cristo. Cati tuhun ndi,soco maan ra Ndioo cuu ra cahan ndahvichi ñivi. Cahan ndahvi ndi chi maan ndocuenda ra Cristo ti na cua ndumani ndicondo chi ra Ndioo. 21Ñahni cuati ni savahara Cristo, soco chaha cuenda ra Ndioocuati yo chi maan ra. Chacan cuu cha cuucoso vaha anima yo, vati cha iyo yo chi raCristo icaa ni.

61 Satiñu tahan ndi chi ra Ndioo icaa ni.

Chacan cuu cha cati tuhun ndi ti na ña cua

Page 253: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 6:2 250 TUTU II CORINTIO 7:7savaha ndo cha ñahni yavi ndaa tu maninicha ni savaha ra chi ndo. 2Cha ni cati ra nututu Ndioo ti:Cua queta quivi cha cua coo tu manini chi

ndo,vati cua cuni sohi cha cahan ndo.Cua tindei chihin ndo quivi cua nduvaha

anima ndo,cati ra. Vitin tichi quivi ya iyo tu maninichi yo, ta vitin nduvaha anima yo.

3 Ña sandoyo ñuhun ndi chi ni iin ñivi.Chacan cuu cha yoni cua cuu cati ti ña vahasatiñu ndi. 4Cuni ndi sanahan ndi ti satiñuvaha ndi tiñu ra Ndioo, vati cundee xaanini ndi, ta ndehe xaan ndi tu ndoho. 5 Nindoho ndi. Ni chacuindi ndi ve caa. Nicuvaa xaan ñivi xini ndi. Nihin xaan nisatiñundi. Ñani quixi vahandi. Ni chisocoxaan ndi. 6 Cha ni ndehe ndo ti ña tuhvandi savaha ndi cuati. Cha iyo cha chini tunichi ndi. Cha sandee ini ndi. Cha iyo vahandi chi ndihi ñivi. Cha iyo ra Tati Ndioochi ndi. Cha cuni mani ndicha ndi chi ñivi.7 Mani cha ndicha cahan ndi. Cha iyo tundee ini ra Ndioo chi ndi. Mani cha cuitivaha ndacu ndi. 8 Iyo chaha sacahnu ñivichi ndi, ta iyo chaha ña sacahnu ñi chi ndi.Iyo chaha cati ñivi ti ña vaha cha ndacundi, ta iyo chaha cati ñivi ti cha vaha ndacundi. Iyo chaha cati ñivi ti sandahyu ñahanndi, soco ña chito ñi cha mani cha ndichacahan ndi. 9 Iyo ñivi cati ti ña nacoto ñichi ndi, ta iyo inga ñi cati ti nacoto vahaxaan ñi chi ndi. Iyo ñivi saxini ti cha cuacuvi ndi, soco iyo ndito vaha ndi. Cani ñivichi ndi, soco ña ni chahni ñi chi ndi. 10 Iyotu cuihya ini chihin ndi, soco cusii ini ndindihi ni quivi. Ra ndahvi cuu ndi, socochaha ndi cha vaha chi ñivi. Ñahni cha iyochihin ndi, soco chaha ra Ndioo ndihi cuiicha chini ñuhun ndi.

11 Ndioho yani xaa, cachin xaan cha nichaha ndi cuenda chi ndo, ta cuni manixaan ndi chihin ndo. 12 Ñavi maan ndichasi nuun ndo, soco suvi ni maan ndochasi nuun ndo. 13 Vitin cahin chi ndocuhva cua cahin chi iin sehi. Na cua cunimani xaan tahan ndo chi ñivi tahan ndo.

Sava ni ta cua vehe Ndioo cuu ñican14 Iyo ñivi ña chinu ini chi ra Ndioo.

Ña cua coo ndo chi ñi icaa ni. Tacancati yu, vati ña nduinuun ñivi ndacu chavaha chi ñivi ndacu cha ndavaha ni. Ñanduinuun cha ndichin chi cha naan. 15Ñanduinuun ra Cristo chi run Satanaa, ta ni

ña nduinuun ñivi chinu ini chi ñivi ñachinu ini. 16 Ña inuun iyo vehe Ndioo chivehe ita niñu. Ta maan yo―sava ni ta cuavehe Ndioo ndito cuu yo, vati ni cati raNdioo cuenda yo ti:Cua coi chi ñivi yu,ta cua caca cui chi ñi.Ndioo sacahnu ñi cua cui,ta ñivi yu cua cuu ñi,cati ra. 17 Chacan cuu cha cati ndico tucura Ndioo ti:Cua quee ndo nu iyo ñi,ta cua coo siin ndo,cati ra. Cati ndico tucu ra ti:Ña cua savaha ndo ndavaha ni.Tacan, ta sa cua quihin cuenda yu chihin

ndo.18 Sutu ndo cua cui,ta sehi cua cuu maan ndo,cati ra chahnu Ndioo, ta iyo ndihi cuii tundee ini chi maan ra.

71 Yani xaa, na cua saña ihni yo ndihi

ndavaha ni ndacu yo, vati ndihi tuhun canni cati ra Ndioo ti cua savaha ra nu cuahanquivi. Na cua coo ii vaha yo, vati sacahnuvaha yo chi ra Ndioo.

Tuhun cua saxini vaha ñivi iyo ñuunCorinto can

2Na cua cuni ndo chihin ndi. Ñahni chacumani ndi chihin ndo, ta ni ñahni chasandahyu ñahan ndi chihin ndo. 3 Tacancati yu, soco ñavi ti cuni tachi tuni ndichihin ndo. Xihna ca cati yu ti cuni manixaan ndi chihin ndo. Masi cua cuvi ndi,masi ña cua cuvi ndi, soco chi ndihi cuiicuhva cuni ndi chihin ndo. 4 Ñahni chasaxini yu cuenda ndo. Cha cahan rai yu,vati vaha ndacu ndo. Vaha xaan cuni ndi.Masi ndehe xaan ndi tu ndoho, soco iyoxaan cha sii cuni ndi.

5 Ni queta ndi ñuhun Macedonia, socoña chacuita cha saxini xaan ndi, vati cuahaxaan tu ndoho ni chacoo chihin ndi. Cuniñivi cani tahan ñi chi ndi tican, ta saxinindi, vati ña chito ndi yoso cuhva cua coomaan ndo. 6Maan ra Ndioo cuu ra chahatu ndee ini chi ñivi ndehe tu ndoho. Tacanchaha ra tu ndee ini chi ndi, vati quichi raTito. 7 Ñavi chacan ni cusii ini ndi, sococusii ini ndi, vati chaha ra Tito can tu ndeeini chi ndi cuhva ni chaha ndo tu ndee inichi maan ra. Chaha ra cuenda chi ndi ticuni ndo ndehe ndico ndo chi ndi. Cati rati ndahvi cuni anima ndo, vati cha chaha

Page 254: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 7:8 251 TUTU II CORINTIO 8:14ndo tu ndoho chi ndi, ta cati ra ti vahaxaan cahan ndo cuenda ndi. Chacan cuucha cusii ini xaan ca ndi.

8 Tu chahi tu cuihya ini chi ndo chatachi xihna cuii yu tutu can chihin ndo, ñatichahi. Nu quichi quivi saxini yu suhvacha ni tachi yu tutu can, soco vitin chiteti suhva ni quivi ni chacoo tu cuihya inichi ndo. Chacan cuu cha ña tichaha que.9 Vitin cusii ini yu. Ñavi ti cha ndahvicuni anima ndo, soco cusii ini yu, vatixihna ca ndahvi cuni anima ndo, ta sañaihni ndo ndavaha ni savaha ndo, ta cha nichacoo cha ndahvi anima ndo cuhva cunira Ndioo. Chacan cuu cha ñahni cha ndoyoñuhun ndo cuenda ndi. 10 Tu cua coo chandahvi anima yo cuhva cuni ra Ndioo, tacua nacoo ihni yo ndavaha ni savaha yo,cua nduvaha anima yo, ta cua cusii ini yo.Tu cua coo tu cuihya ini chi yo cuhva chaiyo tu cuihya ini chi ñivi ñuñivi, cua ndoyoñuhun cuii yo. 11 Chito ndo ti vitin cuninini xaan ndo coo vaha ndo, ta chaha ndocuenda yoso cuhva iyo ndo. Ni nduxaanndo suhva, vati ni chacoo tu ca nuun chindo, ta vitin cha cuyuhvi ndo suhva chi raNdioo. Cha cuni xaan ndico ndo chihin yu,ta cha cuni xaan ndo coo vaha ndo chi raNdioo. Cha ni tachi tuni ndo chi ra savahandavaha ni. Ndihi chacan cha ni savahando, vati ni chacoo cha ndahvi anima ndocuhva cuni ra Ndioo. Ndihi chacan chani savaha ndo, ta chito ndi ti vitin chaiyo cuiti vaha ndo. 12 Ndicha ti tachi yututu can chihin ndo, soco ñavi cuenda chandacu ñivi ndavaha ni, ta ni ñavi cuendacha ndacu ñi ndavaha ni chi iin tahan ndo.Tachi yu tutu xihna cuii can, vati cua cotondo ti cua saxini vaha xaan ndo chi ndicuenda ra Ndioo. 13 Chacan cuu cha iyo tundee ini chi ndi.

Ndicha ti cusii ini ndi, vati ni chacoo tundee ini chi ndi, soco cusii ini ca ndi, vatisii xaan cuni tahan ra Tito, ta cusii ini ra,vati chahamaan ndo cha sii cuni ra. 14Chacati yu chi ra ti vaha xaan ndacu ndo, ta ñacahan nuin. Cha ndicha cuu tuhun cahanndi chi ra Tito, ta suvi ni chacan cuu ndihituhun cati tuhun ndi chihin ndo. 15 Cunimani xaan ca ra chihin ndo, vati ni ñuhunini ra yoso cuhva ni savaha ndo cha cahanra. Ni ñuhun ini ra yoso cuhva cuyuhvindo suhva, ta quihin cuenda ndo chi ra.16 Vitin cusii ini yu, vati chite ti cua coovaha ndo.

8Cha samani xaan ñivi can chi tahan ñi

1 Yani xaa, cuni ndi cha cua coto ndoyoso cuhva cha ni savaha ra Ndioo tumanini chi ñivi ra nu nducuiti ñi iti ñuhunMacedonia. 2 Cuni yu cha cua coto ndo,vati cha ni ndehe xaan ñi tu ndoho, sococha cusii ini xaan ñi. Ndahvi xaan iyo ñi,soco iyo cha ni samani xaan ñi chi ñivitahan ñi. 3 Chahi cuenda ti chaha ñi yosocuu ni, ta ni chaha ca ñi suhva ca, vati iyoinimaan ñi. 4Cahan ndahvi xaan ñi chi nditi na cua cuhva ndi cha cua tindee tahanñi chi ñivi tahan ñi cuenda ra Ndioo. Cunixaan ñi savaha ñi tu manini chi ñi. 5Tacansavaha ñi, soco ñavi cuhva saxini maanndi cuu chi. Chaha cuenda xihna ñi chi ñichi ra chahnu. Tacan cuu, ta sa quechahacuni ñi tindee ñi chihin ndi cuhva cuni raNdioo. 6Chacan cuu cha cati ndi chi ra Titoti na cua sacuiti ra cha cua samani tahanndo chi ñivi tahan ndo cuhva ni quechahasavaha ra. 7 Vaha xaan ndacu ndo ndihicha savaha ndo. Vaha xaan chinu ini ndochi ra Ndioo. Vaha xaan cati tuhun ndo.Vaha xaan iyo cha chini tuni chi ndo. Vahaxaan cuni ndo coo vaha ndo chi ra Ndioo.Vaha xaan cuni mani ndo chihin ndi. Tani cuhva na cua samani vaha xaan ndo chiñivi tahan ndo.

8 Ñavi tuhun cua sanini yu chi ndo cuuchacan. Chacan cati yu, vati cua sanahanndo chi ndihi ñivi ti cha ndicha ndichacuni mani ndo chi tahan ndo, vati cha nisanini xaan inga ñivi tahan yo suvi ni chimaan ñi, ta tindee ñi chi tahan ñi. 9 Chitondo ti iyo xaan tu manini chi ra chahnuJesucristo, vati cha ni chacoo vaha ra itisiqui andivi, soco ni nacoo ihni ra chacancuenda maan yo. Ni nacoo ihni ra chacan,vati cuni ra na cua coo vaha xaan yo.

10 Chehe cuu cha cati yu. Vitin cha niqueta iin cuiya cha ni quechaha sacuitindo cha cua samani ndo chi tahan ndo,vati cuni xaan ndo sacuiti ndo chi chi.Vaha xaan, tu cua saqueta ndo chacanvitin. 11Na cua saqueta ndo tiñu can vitin.Chacan cuu cha na cua cuhva ndo yoso iyoini ndo cuhva ni cuni ndo savaha ndo nu niquichi quivi. 12 Tu cua cuni yo samani yoiin cha ndicha ndicha, cua samani ndichayo yoso quee ini yo, ta ña cua saxini yocuenda cha ñahni cha iyo chi yo.

13 Ña cuni yu cha cua coo tu ndoho chindo, ta maan ñi cua coo vaha ñi. 14 Vitin

Page 255: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 8:15 252 TUTU II CORINTIO 9:14iyo vaha ndo. Chacan cuu cha cua tindeendo, vati iyo cha cumani chi ñi. Cha cuanduinuun ndo cuu chacan. Na cua coovaha ñi nu cuahan quivi, ta cua tindeetahan ñi cha cua cumani tucu chi maanndo, ta cua nduinuun ndico tucu ndo.15 Tacan ni cua coo ndo, vati cati tutuNdioo ti ña cua yaha cuhva cha cua coondatiñu ñivi cha iyo vaha, ta ni ña cuacumani chi chi ñivi iyo suhva ni, cati chi.

Cuhva iyo ra Tito chi tahan ra16 Chahi iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo,

vati savaha ra cha cuni xaan ra Tito chi ndocuhva cuni ndi chi ndo. 17 Tacan cati yu,vati tasoho ra Tito cuhva cati tuhin chi ra,ta cuni xaan ra coo vaha ra. Chacan cuucha cuni maan ra cuhun ra nu iyo ndo.

18 Chi ra Tito cua tachi ndi inga ra yaniyo. Cati ndihi ñivi Ndioo ti vaha xaancati tuhun ra tuhun Ndioo. 19Ñavi cuendachacan ni, soco cha cati tahan ñivi Ndiooti maan ra cua cuhun tahan chi ndi, ta cuatindee tahan ra nu cua sacuiti ndi cha cuasamani ndo. Chacan cua savaha ndi, vatina cua sacahnu ñivi chi ra Ndioo, ta cuandehe ñi ti cuni tahan ndi tindee ndi chiñivi tahan ndi. 20Ña cuni ndi cha cua catiñivi ti ña vaha cha savaha ndi tacan, 21vaticuni ndi savaha ndi cha vaha iti nuun raNdioo, ta cuni tahan ndi savaha ndi chavaha iti nuun ñivi ñuñivi.

22 Cua tachi ndi inga ra yani yo chi ra tara. Chito ndi ti cuni xaan ra coo vaha ra chira Ndioo, vati cuaha chaha cha ni ndehendi yoso cuhva iyo ra. Vitin cuni xaan racoo ra chi ndo, vati chito ra ti vaha xaanndacu tahan ndo. 23 Tu cua nducu tuhunñivi cuenda ra Tito, cua cati ndo ti iyo rachihin yu, ta satiñu tahan ra cuenda maanndo cuhva satiñu yu. Tu cua nducu tuhunñi cuenda ra yani yo ta ra, cua cati ndo ticha tava tiñu ñivi Ndioo chi ra, ta sacahnuxaan ra ta ra chi ra Cristo. 24Na cua ndehendihi ñivi Ndioo ti cuni mani ndo chi ñivitahan ndo. Na cua ndehe tahan ñi ñacucati ndi ti vaha xaan ndacu ndo.

9Cha cua samani ñi chi ñivi tahan ñi

1Ña nini cha cua tai chi ndo yoso cuhvacua tindee ndo chi ñivi tahan ndo, 2 vatichite ti cuni xaan ndo tindee ndo. Chachahi cuenda chi ñivi Ndioo iyo ñuhunMacedonia yoso cuhva iyo ndo, vati cati yuti cha iyo vaha ñivi iyo ñuhun Acaya. Nda

quiava quechaha cuni ñi tindee ñi, ta chani ndehe tahan ñi yoso iyo ndo. 3Cua tachiyu chi ra yani yo nu iyo ndo, coto ñahniyavi ndaa cha ni cati ndi yoso cuhva cuatindee ndo. Chacan cuu cha cua savahando tiñu cuhva cati ndi chi ñi. 4 Tacancati yu, coto cua cuhun uvi uni ñivi iyoñuhun Macedonia chihin yu, ta cua ndeheñi ti ñahni cha ndacu ndo. Tu tacan cuandehe ñi, cua coo tu ca nuun chi yo, vaticha cahan rai ndi suhva cuendamaan ndo.5 Chacan cuu cha saxini yu ti cua cati yuchi ra yani yo ti na cua cuhun ra iti nuun,ta cua tiso vaha ra tiñu. Tacan, ta sa cuanducuiti cha cua samani ndo cuhva catindo nu quichi quivi. Chacan cuu cha cuanducuiti vaha chi. Tacan sa cua coto ñivi ticha cunimaanndo cuu chi, ta ña cua saxiniñi ti sanini maan ndi chihin ndo.

6 Cuhva ya cuu cha cati yu. Tu cua tachiyo suhva ni chiti, suhva ni cua nihin ndicoyo. Tu cua tachi yo cuaha vihi ca, cuahacua nihin ndico yo. 7 Chacan cuu cha nacua samani ta iin ta iin ndo cuhva saxinimaan ndo. Na cua samani ndo cuhva cunimaan ndo, ta yoni cua sanini chi ndo.Chacan cati yu, vati cuni xaan ra Ndioochi ñivi cusii ini cha samani ñi. 8 Cua cuusavaha xaan ca ra Ndioo tumanini chi ndo.Chacan cuu cha ñahni cha cua cumani chindo, ta cua cuu ca savaha ca ndo cha vaha.9 Cuenda ñivi ndacu cha vaha cati tutuNdioo ti:Cuaha xaan samani ñi chi ñivi ndahvi.Tacan ni cua savaha ñi ndihi ni quivi,cati chi. 10 Chaha ra Ndioo cha cua tachiyo, ta chaha ra cha cua cachi yo. Cuacuhva ca ra cha chini ñuhun ndo, ta cuatindee ndico ra cha cua tindee ndo chitahan ndo. 11 Cua cuhva xaan ca ra chindo, vati tacan ni cua cuu cuhva ndicondo chi ñivi chini ñuhun. Cua cuhva xaanñivi tahan yo iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo,vati cua sayaha ndi cha cua samani xaanndo chi ñi. 12 Ndicha ti cua tindee xaanndo chi ñi cha cumani chi ñi, soco ñavichacan ni cuu chi, vati cua cuhva xaan ñitiahvi ndioo chi ra Ndioo. 13 Cua sacahnuxaan ñi chi ra Ndioo, vati cua ndehe ñi titacan savaha ndo cha tasoho ndo tuhunvaha yoso cuhva iyo ra Cristo. Cua sacahnuñi chi ra Ndioo, vati cua coto ñi ti cuahasuhva cha samani ndo chi ñi. Tacan cuasavaha ndo, ta cua sacahnu ñi chi ra Ndioo.14Cuni xaan ñi chihin ndo. Chacan cuu chacahan ndahvi ñi chi ra Ndioo cuenda ndo,

Page 256: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 9:15 253 TUTU II CORINTIO 11:6

vati savaha xaan ra Ndioo tu manini chindo. 15 Na cua cuhva yo tiahvi ndioo chira Ndioo, vati cahnu xaan cha ni samanira chi maan yo, vati quichi cuvi sehe racuenda yo ni savaha ra.

10Iyo ndatu cha ni cuu ra Paulu tatun ra

Jesucristo1 Yuhu ra Paulu cati tuhin chi ndo, ta

masu cahan yu cuhva ni cahan ra Cristo.Cahan vii yu cuhva ni cahan ra Cristo.Cati ñivi ti ña xaan cuni yu quivi cha nichacoi chi ndo, soco quivi cha iye ingañuun nu chica xaan xaan yu cuu. 2 Yuhucati ti cua quete iti nuun ndo, soco ña cuniyu cuxain chi ndo cuhva cua cuxain chiñivi saxini ti ndacu ndi cuhva ndacu ñiviñuñivi. 3 Ndicha ti cha iyo ndi ihya nuñuhun ñuñivi ya, soco ña iyo ndi cuhva iyoñivi ñuñivi. 4 Ñavi tacan ni iyo ndi, vatiña cani tahan ndi cuhva cani tahan ñiviñuñivi. Maan ra Ndioo chaha tu ndee inichi ndi. Chacan cuu cha cundee sacanaanndi. 5 Sanaan ndi tuhun taqui cha san-dahyu ñahan ñivi. Sanaan ndi ndihi chachasi nuun ñivi cha ña cuu nacoto ñi chira Ndioo. Tava ndaa ndi ndavaha ni saxiniñivi, vati cua tasohoñi cuhva cati ra Cristo.6Cha iyo vaha tuhun cha cua tachi tuni ndichi ñivi ña tasoho. Na cua tasoho xihnando, ta sa cua cuu tachi tuni ndi chi ñiviña tasoho.

7 Cua saxini vaha ndo yoso cuhva iyondo. Tu iyo ñivi saxini ti chi ra Cristocuu ñi, na cua saxini ndico tucu ñi yosocuhva iyo ñi, vati iyo tahan ndi chi raCristo cuhva iyo maan ñi chi ra. 8Masi cuayaha cuhva cha cua cahan rai yu, soco ñacua coo tu ca nuun chihin yu. Chaha raNdioo ndatu chi ndi, vati cua tindee ndichi ndo, ta ña cua sandoyo ñuhun ndi chindo. 9 Chacan cuu cha ña cua saxini ndoti sayuhvi yu chi ndo chi tutu tachi yu chindo. 10 Cati ñivi ti vaha xaan iyo tuhuntai nu tutu. Taqui xaan iyo chi, soco ndasixaan caa yu cha ndehe ñi chihin yu, tandahvi xaan cahan yu, cati ñi. 11 Tu tacanni cati ñi, na cua coto ñi ti ndihi tuhun chani tachi ndi chi ndo cua cati tuhun cachinndi quivi cha cua queta ndi tican.

12Ña cuni ndi cati ndi ti cha ni nduinuunndi chi inga ñivi. Ña cuni ndi cati nditi ña vaha satiñu inga ñivi, ta vaha xaanca satiñu maan ndi, vati tacan cati ñicanti vaha xaan suvi ni maan ñi. Ñahni cha

chini tuni iyo chi ñican, vati cuni xaan ñinduinuun ñi chi tahan ñi, ta cuni ñi yahañi nuun tahan ñi. 13 Ña cua yaha cuhvacha cua nducu ndi cha cua coo vaha ndi.Cuhva chaha ra Ndioo satiñu ndi. Chahara cha cua queta ndi nda cua nda nuuniyo maan ndo. 14 Chacan cuu cha ña yahacuhva satiñu ndi. Maan ndi queta xihnanu iyo ndo, ta cati tuhun ndi tuhun yosocuhva iyo ra Cristo. 15Ña tuhva ndi cahannahan ndi cuenda tiñu savaha inga ñivi.Ña tuhva ndi cati ndi ti tiñu savaha suvi nimaan ndi cuu chi. Ndiuhu cuni ndi cha cuacuinu vaha xaan ca ini ndo chi ra Ndioo.Chacan cuu cha cua cuu satiñu ca ndi nuiyo ndo. 16 Chacan cuu cha cua cuu cuhunndi inga ñuun iti nuun ca, ta cua cati tuhunndi tuhun Ndioo tican, ta ña cua cahannahan ndi yoso cuhva satiñu inga ñivi, vatiñavi nu satiñu ñican cua satiñu ndi.

17 Tu cua ndurai yo, na cua ndurai yocuenda ra chahnu. 18 Iyo ñivi cati ti vahaxaan suvi ni maan ñi, soco ñavi ñican cuaquee vaha. Ta iyo inga ñivi―tu cua catira chahnu ti vaha xaan ñican, ñican cuu ñicua quee vaha.

11Cuhva ni cahan ra Paulu chi ñivi san-

dusaca1 Cuni yu cha cua tasoho ndo cha cua

cati yu. Masi tondo cuni yu, soco na cuatasoho ndo. 2Cuni xain chi ndo cuhva cunira Ndioo chi ndo, vati chaha cuenda yu chindo chi ra Cristo cuhva chaha cuenda ñivichi sehe sihi ñi cha cua tandaha ñi. Chacancuu cha ña cuni yu cha cua savaha ca ndondavaha ni. 3 Saxini yu suhva, coto cuandoyo ñuhun ndo, ta ña cua saxini vahando. Saxini yu, coto ña cua coo ndicha ndochi ra Cristo, coto ña cua sacahnu ndichando chi ra. Cuhva savaha run coo chi ñaEva cuu chacan, vati sandahyu ñahan runchi ña, vati ndasi iyo run, vati cuihna cuurun. 4Cha ni quichi inga ñivi nu iyo ndo, tainga tucu tuhun cati tuhun ñi chihin ndo.Ña cati tuhun ñi cuenda ra Jesuu cuhva nicati tuhun maan ndi. Chacan cuu cha ñasaxini ca ndo cuhva saxini xihna ndo quivicha ni iyo ndi chihin ndo. Ña cuni ca ndotasoho ndo tuhun vaha yoso cuhva iyo raNdioo cuhva cha ni tasoho xihna ndo. Ñavaha cha savaha ndo chacan. 5 Saxini ñivican ti cahnu xaan ca cuu ñi, soco yuhu catiti ña cahnu cuu ñican cha cuenda yuhu.6Masi ña cuu vaha cati tuhin, soco iyo vaha

Page 257: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 11:7 254 TUTU II CORINTIO 11:32cha chini tuni chihin yu. Chi ndihi cuiicuhva cha sacoto ndi chacan chihin maanndo chi ndihi ñivi.

7 Vasi saxini ndo ti ndavaha ni savahi,vati cati tuhin tuhun Ndioo chihin ndo, taña quihin yu xuhunndo. Ni chacoo ndahviyu, vati cuni yu cha cua cuu ndo ñivicahnu. [Ñavi cuati cuu chacan.] 8 Quihinyu xuhun chaha ñivi Ndioo iyo inga ñuun,ta tacan cha cuu satiñu i nuun ndo. 9Quivicha iye chi ndo ña chahi tu ndoho chi ndo.Iyo cha chini ñuhin, soco ña chique chachini ñuhin chi ndo, vati quichi ra yaniyo iti ñuhun Macedonia, ta chaha vaha randihi cha chini ñuhin. Ñahni cha chiquechi ndo quivi can, ta ni ñahni cha cuandaque chi ndo nu cuahan quivi. 10Ndichacuhva cati yu, vati ndicha ra Cristo ra iyochihin yu, ta ni iin ñivi iyo iti ñuhun Acayacan―ña cua cuu cahan ñi siqui yu ti ñavitacan iye chi ndo. 11Tacan cua coi chi ndo,vati cuni mani xain chi ndo, ta maan raNdioo chito ti tacan cuu chi.

12 Ni cua savahi cuhva ndacu i. Chacancuu cha ña cua cuu cati ñivi can cuhva cuniñi. Cuni cati ñi ti cha nduinuun ñi chindi. 13 Vata xaan ñi, vati ñavi tatun Jesuucuu ñi. Sandahyu ñahan ñi nu satiñu ñi.Cuni ñi cha cua saxini ñivi ti tatun Jesuucuu ñi. 14 Ña cua nduiyo ndo cha ndacuñi tacan, vati sama run Satanaa cuhva caarun. Ndehe ñivi chi run, ta saxini ñi titatun Ndioo cuu run. 15Chacan cuu cha ñacua nduiyo ndo cha cua sama run cuhvaiyo tatun run. Ndehe ñivi chi run, tasaxini ñi ti ñivi ni chacoso vaha anima cuurun. Cua ndoyo ñuhun tahan run cuhva nisandoyo ñuhun run chi ñivi.

Ni ndehe xaan ra Paulu tu ndoho, vatitatun Jesuu cuu ra

16 Cati ndico tuqui ti ña cua saxini ndoti tondo yu. Tu cua saxini ndo ti tacanni iye, na cua quihin cuenda ndo chihinyu―masi tacan ni iye. Chacan cuu cha cuacuu ndurai tahin suhva. 17 Chacan cati yu,soco ñavi cha cati tuhun ra chahnu cuuchi. Cuhva cahan ñivi tondo cahan yu.Chacan cuu cha ndurai yu. 18 Cahan raixaan ñivi can yoso cuhva iyo ñi nu ñuhunñuñivi. Tacan cua cahan rai tahin. 19Tacancati yu, vati sii cuni ndo cha cundee ini ndondehe ndo chi ñivi tondo, vati saxini ndoti cha iyo xaan cha nditi xini ndo. 20 Ñavaha ndacu ndo, vati tu cua sanini ñicancha cua satiñu cuatu ndo, tu cua suhu ñivi

ndatiñu ndo, tu cua sandahyu ñahan ñivichi ndo, tu cua chaa ini ñivi chi ndo, tu cuacani ñivi chi ndo, cua cundee ini ndo. Ñavaha ñivi cuumaan ndo. 21Yuhu cati ti iyotu ca nuun chihin yu, vati ña cundee ini yusavaha yu chacan.

Masi cahan tondo yu, soco tu cua cahanrai ñivi, ta ni cuhva cua cahan rai tahin.22Ñivi hebreo cuu ñi, soco ñivi hebreo cuutahin. Ñivi ñuhun Israel cuu ñi, soco ñiviñuhun Israel cuu tahin. Ñivi ra Abrahamcuu ñi, soco ñivi racan cuu tahin. 23Cati ñiti satiñu ñi tiñu ra Cristo, soco yuhu satiñuxaan que tiñu ra. Masi cahan tondo yu,soco nihin xaan ca satiñu i tiñu ra. Cuahaca chaha ni chacuindi yu ve caa cuendara. Cuaha xaan ca ni ndohi. Cuaha chahacha cua cuvi yu cuenda ra. 24 Queta uhunchaha cha cani ñivi judío chihin yu chiyoho, ta oco chahun cumi tahan yoho caniñi chihin yu cha iin iin cha ndohi cuhvaiyo costumbre chi ñi. 25Uvi chaha cani ñigarote chihin yu. Iin chaha cani ñi yuuchihin yu. Uni chaha cha ndoyo ñuhuntundoo chica chihin yu, ta iin nduvi taiin cha cuaa yahi nuun nduta. 26 Cuahaxaan chaha quee iti yu. Ndehi tu ndohonu yahi yuta, ta ndehi tu ndoho nu tahinñasuhu. Ndehi tu ndoho savaha ñivi yucha cuu ñivi judío, ta siin ndehe tahintu ndoho savaha ñivi cuu inga tucu ñivi.Ndehi tu ndoho tichi ñuun, ta siin ndehi tundoho tichi cuhu, ta ndehe tahin tu ndohotichi nduta. Ndehe tahin tu ndoho savahañivi cati ti yani yo chi ñi. 27 Cuaha xaancha satiñu i cuenda ra Cristo, ta ndehi tundoho. Cuaha chaha ña quixi yu. Cuahachaha ni chisoque. Cuaha chaha ni netixain nduta. Cuaha chaha ña nihin yu chacua cachi. Tahan chi cha vichin, ta ñahnisahma ni cundichin yu.

28 Chacan ni saxini yu, soco iyo cacha saxini yu, vati ndihi ni quivi iyo chandusaca, ta saxini xain cuenda ñivi Ndioo.29 Tu iyo ñivi ña cua cundee vaha, cuni yutindei chi ñi. Tu iyo ñivi cua ndoyo ñuhun,cuni xain tindei chi ñi. 30 Tu iyo cha cuandurai yu, cua cahan rai yu cuenda chani cati ñivi ti ñahni yavi ndai. 31 Chito raNdioo ti ña sandahyu ñahin chi ndo, tamaan ra cuu ra cuu sutu ra chahnu Jesuu.Maan ra cuu ra cua sacahnu yo ndihi niquivi ndihi ni tiempu. 32 Quivi cha iyeñuun Damasco cati tuhun ra ndaca ñahancuenda ra chahnu Areta ti cua cu cumivaha ra ta ra yu ñuun, vati cua tiin ra

Page 258: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 11:33 255 TUTU II CORINTIO 12:20chihin yu. 33 Tacan cuu, ta quihvi yu tichitica, ta ni sayaha amigu yu chihin yu iinticunama iyo candaa yuñuun can, ta chatanama can sanuun ñi chihin yu, ta cacu i.

12Cha ni ndehe ra Paulu tichi ñumahna

1 Iyo cha cua cahan rai que. Masi ñahniyavi ndaa chi, soco cua cuhve cuenda yosocuhva cha ni cahan ra chahnu chihin yunu ni ndehi ñumahna. 2 Nacote chi iinrai. Chi ra Cristo cuu ra. Cha queta uchicumi cuiya cha ni canihin ra Ndioo chira iti siqui andivi nda cua nda nu iyo raNdioo. Ña chite a canihin ra Ndioo chi rachi iquin cuñu ra a canihin ra chi ra tacanni, soco Ndioo chito. 3-4 Chite ti cuahan raiti siqui nu cha iyo vaha ñivi, soco ña chitea cuahan ra chi iquin cuñu ra a cuahan tatira tacan ni. Ndioo chito chacan. Ticanchini soho ra tuhun Ndioo tuhun ii, taña cuu cahan ñivi ñuñivi tuhun can, [vatituhun ii xaan cuu chi]. 5 Cuenda racancahan rai yu. Iin tuhun ni cha cuenda tundoho ni ndehi cahan rai yu cha cuendayu. 6 Tu cua cahan rai yu cuenda main,ñavi cha tondo cuni yu cuu chacan, vatiiin cha ndicha ndicha cua cati yu. Ña cuacuhva que cuenda, coto cua saxini ñivi ticahnu xaan ca rai cui, ta ñavi tacan saxiniñi cha ni ndehe ñi chihin yu. Ñavi tacansaxini ñi cha ni chini soho ñi tuhun catituhin.

7 Ña cuni ra Ndioo cha cua saxini yu ticahnu xaan rai cui, ta ni ndehe xain chasanahan xaan ra chihin yu tichi ñumahnacan. Chacan cuu cha chaha ra iin tu ndohocahnu xaan chihin yu. Chaha ra cha chaharun Satanaa tu ndoho chihin yu, vati tacanña cua saxini yu ti cahnu xaan rai cui. 8Unihora ni cahan ndahvi yu chi ra chahnuti na cua sanaan ra chacan, 9 soco cha nicati ra ti cha chaha xaan ra tu ndee inichihin yu, vati ñahni cuii tu ndee ini chimain. Chacan cuu cha ña chini ñuhun quecha cuu chi main, vati cha ni savaha ratu manini chihin yu, cati ra. Yuhu catiti cua cahan rai xaan que, vati ñahni tundee ini iyo chihin yu. Chacan cuu chacua cuhva ra Cristo tu ndee ini maan rachihin yu. 10 Chacan cuu cha cusii ini yucha ñahni tu ndee ini iyo chihin yu. Cahanñivi ndavaha ni chihin yu, ta iyo xaan tundoho chihin yu. Cani tahan ñivi chihinyu. Cuaha xaan chacan ni ndehi cuenda raCristo, soco cusii ini yu. Chite ti tu ñahni

tu ndee ini iyo chihin yu, ni cua coo chacua cuhva ra Cristo.

Cha saxini ra Paulu suhva cuenda ñiviNdioo iyo ñuun Corinto can

11 Tondo xaan xini yu, vati cha cahanrai yu. Maan ndo chaha tisihi chihin yu,vati chito vaha ndo ti rai vaha cui, soco ñacahan ndo. Chacan cuu cha cahin tuhuncan. Vasi ñahni yavi ndai, soco cahnuca cuu yuhu, ta ñavi ca sa ñivi sandusacachi ndo―masi cati ñi ti cahnu xaan tatunJesuu cuu ñi. 12 Cha ni ndehe ndo ti tatunndicha ra Jesuu cui. Cundee xaan ini yundehi chi ndo, ta cuaha xaan cha cahnu nisavahi, ta ndehe ndo cha iyo tu ndee inichi ra Ndioo. 13Ni chacoi chi ndo cuhva nichacoi chi ndihi ca ñivi Ndioo. Iin tuhunni cha ña chahi cha sacachi ndo chihin yu.Na cua cucahnu ini maan ndo chacan, tuña vaha ni savahi.

14 Vitin cha cua cuu chi uni chaha chacua cuhin nu iyo ndo. Ña cua cuhve tundoho chi ndo, vati ña cuni yu cha iyo chindo. Chi maan ndo cuni yu. Ña cua tindeeve cuati chi sutu ve chi sihi ve, soco sutuve chi sihi ve cua tindee chi maan ve. 15Tucua sanain ndihi cha iyo chihin yu cuendando, cua cusii ini yu. Masi cua ndihi tundee ini chihin yu, soco cha cua quee vahando chi ra Ndioo cuni yu. Cuaha xaan cacua cuni mani yu chihin ndo. Chacan cuucha ña vaha, tu cua saña ndo cha cunimanindo chihin yu.

16 Iyo ndo cati ti ndicha ti ña chahi chasacachi ndo chihin yu, ta cati ndo ti siquiyu chi ndo, ta sandahyu ñahin chi ndo, catindo. 17 Ña sandahyu ñahin chi ndo, ta niña sandahyu ñahan ni iin ra tava tiñu yuchahan nu iyo ndo. 18Cati tuhun vaha xainchi ra Tito ti na cua cuhun ra nu iyo ndo,ta tava tiñu yu chi inga ra yani yo cuahanra chi ra. Ñahni cha sandahyu ñahan raTito chi ndo, ta ini cuhva ni chacoo ndi chindo, vati ñahni cha sandahyu ñahan ndichi ndo.

19 Vasi cha saxini ndo ti iti nuun maanndo chaha ndico yu cuenda ti vaha xaancha ni savahi. Ñavi, xaa. Iti nuun raNdioo chahi cuenda, vati iyo inuun yu chira Cristo. Yani xaa, cati tuhin tuhun canchi ndo, vati cuni ndi cha cua coo ca tundee ini chi ndo. 20 Saxini yu suhva, cotocua cuhin tican, ta cua ndehi ti ña iyovaha ndo cuhva cuni yu. Saxini yu, cotocua ndehi ti cahan yuhu ndo chi tahan

Page 259: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II CORINTIO 12:21 256 TUTU II CORINTIO 13:14ndo, ta tahñu xaan cuni ndo ndehe ndochi tahan ndo, ta cuxaan ini ndo, ta manichi maan ni ndo cuni ndo, ta cahan ndondavaha ni chi tahan ndo, ta cuendu xaanndo, ta ndurai ndo, ta iyo cha ndusaca cunindo. Saxini yu, coto cua ndehi ti tacan iyondo, ta ña cua savahi cuhva cuni ndo, [vaticua nduxain chi ndo]. 21 Saxini yu, cotocua ndehi chi ndo, ta cua coo tu ca nuunchihin yu iti nuun ra Ndioo, vati ña vahandacu ndo. Saxini yu, coto cua coo xaantu cuihya ini chihin yu, vati iyo ndo savahando cuati nu quichi quivi, ta ña ta saña ihnindo cha ndavaha ni ndacu ndo, vati ni viindacu ndo ndavaha ni chi tahan ndo ingachiyo.

13Ni tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chi ñi

1Vitin cua cuhun ndico tuqui nuun iyondo, ta uni chaha cua cuu chi. Tu cuatiso ndo cuati ñivi tahan ndo, iyo cha cuacahan inuun uvi uni testigu, [ta sa cuacutuni ñi. Tu ña cua queta uvi uni testigucan, ña cua cuu.] 2Quivi cha ni iye chi ndocha cati tuhin chi ndo. Ndicha ti ña iyechi ndo vitin, soco cati tuhun ndico tuquichi ndo. Cati tuhin chi ñivi savaha cuatinu quichi quivi, ta cati tuhin chi ndihindo ti cua cuhun ndico tuqui nu iyo ndoinga chaha, ta sa cua tachi tuni yu chi ñi.3 Tacan cua savahi. Tacan sa cua coto ndoti cahan yu cuenda ra Cristo. Ñahni ca chacumani chi ndo, vati ndihi cha ni chahara Cristo chi ndo, vati iyo xaan tu ndeeini chi ra. 4 Cha ni chihi ra nu cruu, vatindihi tu ndee ini chi ra, soco chaha ndicora Ndioo tu ndee ini chi ra, ta nandotondico ra. Ñahni tu ndee ini vaha iyo chindi cuhva ñahni tu ndee ini ni chacoo chira Cristo quivi cha ni chihi ra, soco chacuenda maan ndo cua cuhva ra tu ndee inichi ndi, vati iyo tu ndee ini chi ra Ndioo.

5Na cua ndehe ndo a chinu vaha ini ndochi ra Ndioo. Na cua ndehe vaha ndo, vatichito ndo ti iyo ra Cristo chi ndo, tu cha niquee vaha ndo. 6Cuni ndi cha cua coto ndoti cha quee vahamaan ndi. 7Cahan ndahvindi chi ra Ndioo ti ña cua savaha ca ndoni iin cha ndavaha ni. Tacan ni cahan ndichi ra, vati cuni ndi cha cua savaha ndo chavaha. Vasi cua saxini ñivi ti ña cundee ndi,soco ñavi cuenda chacan cahan ndahvi ndichi ra Ndioo. 8Ña tuhva ndi casi ndi nuunñivi chinu ini cha ndicha. Satiñu ndi, vaticuni ndi cha cua cuinu ini ñivi chi chi.

9 Chacan cuu cha ñahni cha saxini ndi chañahni tu ndee ini iyo chi ndi, ta iyo xaantu ndee ini chi maan ndo. Cahan ndahvindi chi ra Ndioo ti na cua quee vaha ndo.10Ndihi chacan tai chihin ndo, ta ña iye chindo tican. Chacan ni savahi vitin, vati cuacuhin nu iyo ndo, ta ña cua nduxain chindo, vati chaha ra Ndioo ndatu chihin yuti cua tindei chi ñivi ra, ta ña cua sandoyoñuhin chi ñi.

11 Yani xaa, na cua coo vaha ndo, ta naña cua savaha ca ndo ndavaha ni. Na cuatasoho ndo cha cahin chi ndo. Na cuanduinuun ndo. Na cua coo vii ndo chindihi ñivi. Tacan, ta sa cua coo ra Ndioochi ndo. Maan ra cuni chi ndihi ñivi, taiyo vii ra. 12 Na cua coho ndo yuhu tahanndo, [vati cua sacahnu ndo chi ñi cuendara Ndioo]. 13 Tachi ndihi ñivi tahan yo iintuhun na cumi chi ndo.

14Na cua savaha ra chahnu Jesucristo tumanini chi ndo. Na cua cundahvi ini raNdioo chi ndo, ta na cua coo ra Tati Ndioochi ndihi ndo. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 260: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU GALATA 1:1 257 TUTU GALATA 1:24

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI ÑIVI

NDIOO IYO ÑUHUNGALACIATaa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyo

ñuhun Galacia1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin ndo,

ta tatun ra Jesucristo cuu yuhu. Maan rachi raNdioo sutu ra chahandatu chihin yu,ta ra Ndioo cuu ra tindee chi ra Jesuu, ta ninatacu ndico ra tañu ñivi ndii. Maan ra tara cuu ra chaha tiñu chi yuhu. Ñavi ñivicuu ñi chaha tiñu chihin yu, ta ni ñavi ñivicuu ñi sayaha tuhun ti cua cuise tiñu can.2Yuhu chi ndihi ra yani yo iyo ihya―tachindi tutu ya chihi ndo, ta ñivi Ndioo iyoñuhun Galacia cuu ndo. 3 Na cua savahara Ndioo sutu yo tu manini chihin ndo, tana cua savaha ra cha cua coo taxin animando. Ndihi chacan na cua savaha tahan rachahnu Jesucristo chihin ndo. 4 Maan raJesuu ni chihi cuenda cuati yo. Tacan nisavaha ra, vati cua sacacu ra chihin yo nuiyo ndavaha ni vitin tichi quivi ya, ta tacanni cuni tahan ra Ndioo sutu yo. 5 Na cuasacahnu yo chi ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu, ta na cua cuu chi tacan ni.

Ñahni inga tuhun cua cuinu ini ñivi can,ta cua nduvaha anima ñi

6 Iyo xaan cuni yu, vati yatin xaan nisaña ndaha ndo chi ra Ndioo, ta chinu inindo inga tuhun, ta ña vaha cha tacan. Sañandaha ndo chi ra, ta maan ra cuu ra ninacachi chi ndo, vati savaha ra Cristo tumanini chi ndo. 7 Ñahni inga tuhun vahaiyo, soco iyo ñivi sandusaca chi ndo, tacuni ñi sama ñi tuhun vaha yoso cuhvasanduvaha ra Cristo anima yo. 8 Cha nicati tuhun vaha ndi tuhun vaha chi ndonu quichi quivi. Tu cua cati tuhun maanndi inga tuhun cha ñavi tuhun Ndioo, tucua cati tuhun iin tatun Ndioo inga tuhun,na cua tachi tuni ra Ndioo chi ndi. 9 Nuquichi quivi cha cati tuhun ndi chihin ndo,ta vitin cati tuhun ndico tucu yuhu ti tucua cati tuhun ñivi inga tuhun chi ndo, tuña cua cati tuhun ñi tuhun Ndioo cuhvani tasoho xihna ndo, na cua tachi tuni raNdioo chi ñi.

10 Tacan cati yu, vati cuni yu coo vahichi ra Ndioo, ta ñahni cha saxini yu chacua coo vahi chi ñivi. Ña nduqui cuhva cha

cua cusii ini ñivi ni. Tu cua nducu maincuhva cha cua cusii ini ñivi ni, ñavi musura Cristo cui.

Cuhva cha ni cuu ra Paulu tatun Jesuu11Yani xaa, sacote chi ndo ti ñavi cuhva

cati ñivi cuu tuhun vaha cha ni cati tuhinchi ndo. 12Ñavi ñivi chaha cuenda chihinyu, ta ni ñavi ñivi sacuaha chihin yu. Maanra Jesucristo cuu ra chaha cuenda chihinyu nu ni cahan ra chihin yu.

13 Chito ndo yoso cuhva ni chacoi nuquichi quivi, vati ñivi judío cuu tahin.Yaha xaan cuhva cha ni chahi tu ndohochi ñivi Ndioo, ta cuni xain sandoyo ñuhinchi ñi. 14 Cuenda costumbre ñivi judíocuahin iti nuun, ta sacanain chi ñivi tahin.Tuvi xaan ñi ndoo ihni, vati cuni xaanque costumbre sacahnu ñivi ndi tiempuchahnu. 15 Tacan ni cha ni savahi, soconda ni cha ña ta cacu i, ta cha ni saxinira Ndioo cha cua cuhva ra tiñu chihin yu.Chacan cuu cha nacachi ra chihin yu, vatiiyo tu manini chi ra. 16Tacan cuu, ta quetaquivi cuni ra cha cua nacote yoo rai cuusehe ra. Tacan cuni ra, vati chacan cuucha cua cati tuhin chi ñivi cuu inga tucuñivi yoso cuhva iyo sehe ra. Chacan nisacoto ra chihin yu, soco ña ni nduqui chachini tuni chi ñivi. 17 Ña chahin ñuunJerusalén nu iyo ra tatun Jesuu, ta xihnaca maan ra cuu tatun ra. Iti ñuhun Arabiachahin, [vati cha nduqui cha chini tuni chira Ndioo]. Tacan cuu, ta cuahan ndique itiñuun Damasco.

18 Yaha uni cuiya, ta sa cuahin iti ñuunJerusalén, vati cuni nacote chi ra Pedro.Tacan cuu, ta ndoo nuin chi ra chahunquivi. 19 Ndehe tahin chi ra Jacobo yanira chahnu Jesuu, soco ña ndehi chi inga ratatun Jesuu. 20 Chito ra Ndioo ti ña tuhvamain sandahyu ñahan. Chacan cuu chandicha cuu cha tai chihin ndo ihya.

21 Tacan cuu, ta cuahin iti ñuhun Siria,ta chahin iti ñuhun Cilicia. 22 Chacan cuucha ña ta nacoto ñivi Cristo iyo ñuhunJudea chihin yu. 23Chini soho ni ñi cha catiñivi ti nu ni quichi quivi chahi tu ndohochi ñi. Xihna ca cuni yu sandoyo ñuhin chiñi, soco vitin cati tuhun tahin ti na cuinuini ñivi chi ra Cristo, cati ñi. 24 Tacan nisacahnu ñi chi ra Ndioo cha cuenda yuhu.

2Ndihi ra tatun Jesuu ni quihin cuenda chi

ra Paulu

Page 261: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU GALATA 2:1 258 TUTU GALATA 2:211 Tacan cuu, ta yaha uchi cumi cuiya,

ta chahan ndico tuqui iti ñuun Jerusalén.Chi ra Bernabé chahin, ta chahan tahanra Tito. 2 Chahin, vati cati ra Ndioo ti nacuhin, ta chahi cuenda chi ra iyo ñuunJerusalén can ñaan tuhun cati tuhin chiñivi cuu inga tucu ñivi. Quee siin yu chindihi ra ndiso tiñu ve ñuhun, ta chahicuenda chi ra, coto ña cua cunda yahvi chacati tuhin. 3 Ta ra Tito, ra chahan chihinyu―ñavi ra judío cuu ra, soco ñahni chacati ra ta ra ti cua sacahnu ra Tito cancostumbre ñivi judío, ta cua tahnda ñiinxini xuu ra. 4 Cha queta tahan inga ñivi,soco ña chinu ndicha ini ñi chi ra Cristo,ta quihvi tahan ñi, vati cuni coto ñi yosocuhva sacahnu yo chi ra Ndioo, vati nunara Cristo Jesuu iti cha cuenda ley chahnu.Tacan ni savaha ñi, vati ña ndicha ñi, tacuni ñi cha cua sacahnu yo costumbrechahnu ñivi judío, 5 soco ña tasoho ndi chani cahan ñi ni suhva, vati cuni ndi cha cuacoo vaha ndo, ta ña cua saña ndo tuhunvaha tuhun ndicha.

6 Ñahni cha ni cati ra ndiso tiñu veñuhun can chi yuhu ti ña vaha cha ndacui. Rai cahnu ndicha cuu ra, soco ña saxiniyu yoo rai cuu ra, vati inuun cuu ta ndihiñivi iti nuun ra Ndioo. 7 Chito ra ta ra ticha ni chaha ra Ndioo ndatu cha cua catituhin tuhun ra chi ñivi cuu inga tucu ñivicuhva ni chaha ra ndatu cha cati tuhun raPedro tuhun ra chi ñivi judío. 8Tacan chitora ndiso tiñu can, vati ra Ndioo cuu ra tavatiñu chi ra Pedro nu iyo ñivi judío, ta suvini raNdioo cuu ra tava tiñu chi yuhunu iyoñivi cuu inga tucu ñivi. 9 Chito ra Jacobochi ra Pedro chi ra Juaan ti cha ni savaha raNdioo tumanini chihin yu, ta ra ndiso tiñucuenda ra Ndioo cuu ra ta ra. Tacan cuu, taquihin cuenda ra chihin yu chi ra Bernabé,vati nduinuun ra chihin ndi. Chacan cuucha ni cua satiñu maan ndi nu iyo ñivi cuuinga tucu ñivi, ta maan ra cua satiñu ranu iyo ñivi judío, 10 soco iyo iin tuhun catituhun ra chi ndi, vati ña cuni ra cha cuanaan ini ndi chi ñivi ndahvi. Tacan ni ñanaan ini yu, vati iyo tahan ini yu cha cuatindee tahin chi ñi ndahvi can.

Ni nduxaan ra Paulu chi ra Pedro iti ñuunAntioquía

11 Tacan cuu, ta queta ra Pedro ñuunAntioquía iin chaha, ta nduxain chi ra, vatiña vaha cha ni savaha ra. 12Xihna ca vahaxaan ni savaha ra, vati chachi ra chi ñivi

cuu inga tucu ñivi icaa ni, soco quichi uviuni ra ni tachi ra Jacobo. Tacan cuu, tasaña ra Pedro. Quee ndaa ra, [ta ña chachica ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi,] vatiyuhvi ra, coto cua cahan ñivi cuni sacahnucostumbre chahnu can. 13Tacan cuu, ta nichacuinda naan ndihi ñivi judío can chi raPedro, ta ña vaha, vati cha cati ñi ti cua cooñi chi ñivi cuu inga tucu ñivi icaa ni, ta ñani sacuinu ñi chacan. Chacan cuu cha nindoyo ñuhun tahan ra Bernabé. 14 Ndehiti ña cuiti vaha savaha ñi. Ña savaha ñicha ndicha cuhva iyo tuhun vaha. Tacancuu, ta quechaha cati yu chi ra Pedro tiñivi judío cuu maan ra, soco ña sacahnuca ra cuhva sacahnu ñivi judío. Vitin chaiyo ra cuhva iyo ñivi cuu inga tucu ñivi.Chacan cuu cha ña cua cuu sanini ra chiñivi cuu inga tucu ñivi, ta cua sacahnuñi costumbre sacahnu ñivi judío, cati yuchihin ra nu iyo cuiti ñivi Ndioo can.

Ini cuhva nduvaha tahan anima ñivijudío, vati chinu ini ñi chi ra Cristo

15 Maan ndi―ñivi judío cuu ndi, vaticuenda can ni cacumaan ndi. Ña ni savahandi cuati cuhva cha ni savaha ñivi cuu ingatucu ñivi, 16 soco chito ndi ti iyo vaha ñivichi ra Ndioo, vati chinu ini ñi chi ra Jesu-cristo. Ña iyo vaha ñivi chi ra, vati sacuinuñi ley chahnu cha ni tiso ra Moisee. Chinutahan ini ndi chi ra Jesucristo. Chacancuu cha cha iyo vaha ndi chi ra Ndioo, vatichinu ini ndi chi ra Cristo. Ña cua cuu coovaha ndi chi ra, tu cua sacuinu ndi cuhvacati ley can, vati yoni ñivi cua coo vaha chiNdioo, tu sacuinu ni ñi cuhva cati ley.

17 Tu cua nducu yo cuhva cha cua coovaha yo chi ra Cristo, ta cua nihin yo cuhvati cha ni savaha yo cuati, ña cua cuu cati yoti cuni ra Cristo cha cua savaha tahan yocuati. 18Tu cua savaha ndico tucu yo cha nisaña yo, cua saxini ñivi ti ña vaha cha sañayo cuhva cati ley. 19 Tacan cati yu, vatini sacuinu yu cuhva cati ley nu ni quichiquivi. Tacan ni nihin yu cuhva ti ñahniyavi ndaa chi. Sañe cha sacuinu yu chi chi,vati cuni yu coo vahi chi ra Ndioo. 20 Chani chihi ra Cristo cuenda yuhu. Chacancuu cha ña cua savaha que cuhva cuni yu.Cua savahi cuhva cuni ra Cristo, vati iyora chihin yu. Vitin iyo yu ihya nu ñuhunñuñivi ya, soco iyo yu, vati chinu ini yu chira cuu sehe Ndioo. Maan ra cuu ra cunimani chihin yu, ta ni chihi ra cuenda yu.21Ña cua cati yu ti ñahni tu manini iyo chi

Page 262: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU GALATA 3:1 259 TUTU GALATA 3:19ra Ndioo. Ña cua cati yo ti cua coo vahayo chi ra Ndioo, vati sacuinu yo cuhva catiley, coto cua cuu chi cuhva cua cati yo tiñahni yavi ndaa cha ni chihi ra Cristo.

3A cua sacuinu ñivi can cuhva cati ley a

cua cuinu ini ñi chi ra Cristo1 Yani xaa, cha ni ndutondo ndo. Cha

ni sandahyu ñahan ñivi chi ndo, [ta ña nitasoho ndo tuhun ndicha]. Cachin xaanchaha ndi cuenda chi ndo ñaan cuhva nichihi ra Jesucristo nu cruu. 2 Iyo iin chacua cati yu chi ndo ti cha ni quichi ra TatiNdioo chi ndo, vati chinu ini ndo cha chinisoho ndo cuenda ra Cristo. Ñavi cha niquichi ra, vati cua sacuinu ndo cuhva catiley. 3 Tondo xaan ndo. Vasi saxini ndoti cha mani maan ndo cua saqueta cha niquechaha savaha ra Tati Ndioo. 4 Masiñahni yavi ndaa ndihi cha ni tahan ndo[cuenda ra Ndioo]. Masi cua coo tu ndeeini chihin ndo cha tahan ndo tacan. 5 Nitava tiñu ra Ndioo chi ra Tati Ndioo, tamaan ra savaha iin cuhva cahnu xaan nuiyo ndo. Tacan ni savaha ra, vati chinisoho ndo tuhun ra, ta chinu ini ndo chichi. Ñavi cuenda cha sacuinu ndo cuhvacati ley savaha ra chacan.

6 Ta ni cuhva chinu ini ra Abrahamchi ra Ndioo iti chata tiempu chahnu, tacati ra Ndioo ti cha iyo vaha ra Abraham,vati chinu ini ra chi ra Ndioo. 7 Chacancuu cha chito ndo ti ñivi chinu ini chira Ndioo―ñican cuu ñivi ndicha ra Abra-ham. 8 Iti chata cati tutu Ndioo ti nucuahan quivi cua savaha ra Ndioo cha cuacoo vaha ñivi cuu inga tucu ñivi chi ra,tu cua cuinu ini ñi chi ra. Chacan cuucha cati ra Ndioo chi ra Abraham ti cuacoo tu manini chi ndihi ñivi ñuñivi, vaticha chinu ini maan ra chihin ra, cati raNdioo chi ra iti chata. 9 Chacan cuu chaiyo tumanini chi ndihi ñivi chinu ini chi raNdioo cuhva chani chacoo tumanini chi raAbraham, vati chinu ini ra chi Ndioo.

10 Iyo ñivi cuni ñi sacuinu ñi cuhva catiley chahnu, soco ndihi ñican cua cutuni.Cua cutuni ñi, vati cati tutu Ndioo ti tu ñacua sacuinu yo ndihi tuhun cha cati tuhuntutu ley can, tu ña cua savaha yo cuhvacati chi, cua cutuni yo, cati tutu Ndioo can.11 Ndicha ti ña cua cuu coso vaha animañivi chi raNdioo, ta ndacu ñi cuhva cati leycan. Tacanni cati yu, vati cati tutuNdioo ticua coso vaha anima ñivi chihin ra Ndioo,

vati chinu ini ñi chi ra. Chacan cuu chacua coo ndito ñi chi ra ndihi ni quivi, catichi. 12 Tu cua savaha ndicha ñi cuhva catiley can, ña nini cha cua cuinu ini ñi chi raNdioo, vati cati tutu Ndioo tu cua cundeesavaha yo cuhva cati ley, cua coo ndito yochi ra Ndioo, vati cundee yo sacuinu yo chichi.

13 Maan ra Cristo cuu ra tava chi yonu cua cutuni yo cuhva cati ley, vati chani cutuni maan ra cha cuenda yo, vaticati tutu Ndioo ti cha cutuni ndihi ñivichacuita caa nu yutun, cati chi. 14 Chacancuu cha savaha ra Jesucristo cha cua coo tumanini chi ndihi ñivi cuhva cha ni chacootu manini chi ra Abraham, ta cua coo raTati Ndioo chi ndihi yo cuhva cati ra Ndiooiti chata, vati chinu ini yo chi ra.

Cuhva ni cati ra Ndioo cha cua savaha ranu cuahan quivi

15Yani xaa, cua cati yu iin cuhva chihinndo yoso cuhva iyo yo nu ñuhun ñuñiviya. Tu cha iyo vaha tuhun yoso cuhva cuandoo tiñu, yoni cua cuu cati ti ña ndichachi, ta ni ña cua cuu tiso ñi inga tuhun.16 [Ta ni cuhva cha iyo vaha tuhun chira Ndioo.] Iti chata cati ra Ndioo chi raAbraham yoso cuhva cua savaha ra chi rachi iin ñivi ra nu cuahan quivi iti nuun. Ñacati ra Ndioo ti chi tuvi ñivi ra Abrahamcua tindee ra, soco cati ra chi ra ti chiiin tuhun ni ñivi ra cua tindee ra, catira, ta ra Cristo cuu ra. 17 Chehe cuu chacati yu, vati xihna ca cha ni ndoo vahatuhun cati ra Ndioo chi ra Abraham [chacua tindee ra chi ñivi ra]. Tacan cuu, tayaha cumi ciendu oco uchi cuiya, ta sachaha ra Ndioo ley can, soco ña chasi leycan tuhun cha ni cati xihna ra Ndioo chira Abraham. 18 Tu cua cuni coo vaha ñivichi ra Ndioo, vati sacuinu ñi cuhva catiley, ña cua cuu coo vaha ñi chi ra cuendatuhun cha ni cati xihna ra Ndioo cha cuasavaha ra nu cuahan quivi. Ñavi tacan nisavaha ra Ndioo chi ra Abraham, vati itichata tiempu chahnu cati ra Ndioo chi rati cua coo vaha ra Abraham chi ra, ta tacanni cha ni savaha ra Ndioo chi ra.

19Yuhu cati ñaan tiñu cha ni chacoo leycan. Tiso ra Ndioo ley can, vati tacan nicua coto ñivi ti ndavaha ni cuu cha ndacuñi. Tiso ra ley can nda cua nda quivi cuaquichi ra cuu ñivi ra Abraham. Chi maanra cua savaha ra Ndioo tu manini cuhvani cati ra iti chata. Ta ra tatun Ndioo cuu

Page 263: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU GALATA 3:20 260 TUTU GALATA 4:14ra chaha cuenda ley can chi ra Moisee, [tachaha ra Moisee tuhun can chi ñivi Israel].20 Iin tuhun ni ra Ndioo cuu ra, ta catituhun ra chi ra Abraham yoso cuhva cuasavaha ra, soco cha cuenda ley can chiniñuhun ra Ndioo chi tatun ra chi ra Moisee,vati racan ta ra chaha cuenda ra chi chi chiñivi.

Cuhva iyo ley chahnu21 Ña cuu cati yo ti siin siin tuhun cati

tuhun ra Ndioo. Inuun iyo ndihi tuhuncati tuhun ra―vasi tuhun ni cati xihnara chi ra Abraham, vasi tuhun ley cha nicati ra chi ra Moisee. Tu cua sacuinu ñivicuhva cati ley chahnu, ta cua cuu coonditoñi, cua coso vaha ñi cuenda ra Ndioo, vatisacuinu ñi cuhva cati ley can, 22 soco ñani cuu, vati cati tutu Ndioo ti iyo cuati chindihi ñivi. Chacan cuu cha cua coo vahañivi Ndioo chi ra cuhva ni cati ra iti chata,vati cua cuinu ini ñi chi ra Jesucristo.

23 Xihna ca cuni ndi sacuinu ndi cuhvacati ley can, vati ña ta quichi ra Cristo.Savaha ndi cuhva cati ley nda cua ndaquivi cua quichi ra, ta cua sacoto ra Ndiooti cua cuu cuinu ini ndi chi ra. 24 Chacancuu cha ley can cuu sava ta cua iinmaestrunda cua nda quivi quichi ra Cristo, vatisacuinu ndi ley, [ta tacan ni nanihin ndichi ra Cristo]. Chacan cuu cha cua coovahandi chi ra Ndioo, vati chinu ini ndi chi raCristo. 25 Ta vitin ña cua sacuinu ca yo leycan, vati cha ni quichi ra Cristo, ta cha cuucuinu ini yo chi ra.

26Ñivi ra Ndioo chi ndihi ndo, vati chinuini ndo chi ra Cristo Jesuu. 27 Tacan ni chani chanduta ndo cha cuenda ra Cristo, tandacu ndo cuhva ni savaha maan ra. 28Ñacua saxini ca ndo a ñivi judío cuu ndo ainga tucu ñivi cuu ndo. Ña cua saxini cando a satiñu cuatu ndo a iyo ndo tacan ni.Ña cua saxini ca ndo a ra rai cuu ndo añi ñahan cuu ndo. Ña cua saxini ca ndochacan, vati ini ñivi cuu ndihi ndo, vati iyondo chi ra Cristo. 29 Maan ndo cuu ñivindicha ra Abraham, vati chi ra Cristo cuundo. Chacan cuu cha cua savaha tahanra Ndioo chi ndo cuhva ni cati ra chi raAbraham tiempu chahnu.

41 Yuhu cua cati iin cuhva chihin ndo ti

tu cua cuvi iin ra sutu ñivi, ta cua ndoondatiñu ra chi ñi, soco ni cuati ñi, inuuniyo ñi chi ñivi cuumusu, vati ña ta cuu tiinñi ndatiñu sutu ñi. Cua queta quivi cua

cuindaha ñi chi ndihi ndatiñu, soco inuuniyo ñi cha cuati ñi. 2 Iyo ra cumi chi ñi,ta tindee ra chi ñi nda cua nda cua quetaquivi cha ni tiso sutu ñi. 3 Tacan ni cha nichacoo maan yo. Nu ni quichi quivi cha nicuu yo sava ta cua ñi cuati, vati ña ta cotovaha yo yoso cuhva cua coo yo nu ñuhunñuñivi ya. 4 Tacan ni chacoo yo, soco chaqueta quivi, ta tava tiñu raNdioo chi ra cuusehe ra. Cha ni cacu ra, ta cuu tahan raiin ñivi ñuñivi. Ñivi judío cuu tahan ra, tani sacuinu tahan ra cuhva cati ley chahnucan. 5 Chacan cuu cha cua cuu tindee rachi ñivi sacuinu cuhva cati ley, ta cua queeñi nu nuna. Chacan cuu cha cundee cuutahan yo sava ta cua sehe Ndioo.

6 Tava tiñu ra Ndioo chi ra cuu TatiNdioo, vati sehe ra chihin ndo. Cha iyo rachihin ndo, ta cana chaa ra Tati Ndioo chira Ndioo cuenda ndo ti sutu ndo chihin raNdioo, cati ra. 7 Chacan cuu cha chito ndoti ñavi musu ni ra cuu ndo. Sehe ra cuundo, ta chi maan ndo cua cuhva ra Ndioondihi cha cua cuhva ra chi sehe ra, vatisehe ra chihin ndo vitin.

Saxini ra Paulu suhva cuenda ñivi Ndioocan

8Nu ni quichi quivi ña ta nacoto ndo chira Ndioo. Chacan cuu cha ni sacahnu ndochi ita niñu ndo, ta ñavi ra Ndioo cuu chi.9Vitin cha nacoto ndo chi ra Ndioo ndicha.Vaha ca cha cua cati yu ti nacoto ra Ndioochi maan ndo. Chacan cuu cha ña cua cuusaña ndo chi ra, ta cua quihvi ndico ndocuenda ita niñu can. Ndahvi xaan cua cuundo, tu cha tacan, vati ñahni yavi ndaa chi,ta ña vaha cha cuni sacahnu ndico tucundo chi ita niñu ndo. 10 Cuni ndo sacahnundo ñaan vico. Cuni ndo sacahnu ndoñaan quivi cahnu. Cuni ndo sacahnu ndoñaan yoo a ñaan cuiya. Cuni ndo sacahnundo, [vati saxini ndo ti tacan ni cua cundayahvi ndo iti nuun ra Ndioo]. 11 Saxini yuti coto ñahni yavi ndaa cha ni cati tuhintuhun Ndioo chi ndo.

12 Yani xaa, yu cati ti na cua coo ndicondo nu nuna cuhva iyo yu nu nuna, vaticha ni chacoi cuhva iyo ndo vitin. Ñahnindavaha ni cha ni savaha ndo chihin yuquivi ni chacoi chi ndo. 13 Chito ndo ticati tuhun xihne tuhun vaha chihin ndo,vati cha quihin cuehe chihin yu quivi can.14 Ña tava ndaa ndo chihin yu, ta ni ñacati ndo ti ña vahi quivi cha ni chacoo tundoho chihin yu. Ña ni saxini ndo, soco

Page 264: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU GALATA 4:15 261 TUTU GALATA 5:6quihin cuenda ndo chihin yu sava ni tacua quihin cuenda ñivi chi iin ra tatunNdioo. Quihin cuenda ndo chihin yu savata cua quihin cuenda ñivi chi ra Jesucristo.15Vasi ñahni ca cha tu sii ini chi ndo. Yuhuchahi cuenda ti cundahvi ini ndo chihinyu, ta cuni ndo tindee xaan ndo chihinyu. 16 Ta vitin saxini ndo ti cuxaan iniyu chihin ndo, vati cha cati yu cha ndichachihin ndo.

17 Iyo ñivi cati ti cuni xaan ñi chihinndo, soco ña ndicha ñi. Cuni ñi casi ñinuun ndo, ta cua cundicu xaan ndo chiñi. 18 Vaha xaan cha cua cuni ñivi chihinndo, soco na cua cuni ndicha ñi chihin ndondihi ni quivi. Ña vaha cha cua cuni ñichihin ndo quivi cha iyo ni yu chihin ndo.19 Yani xaa, cha saxini xaan ndico tuquicuenda maan ndo. Tacan ni cua saxini yunda cua nda quivi cua savaha ndo cuhvacuni ra Cristo. 20 Vitin cha cuni yu cuhinnu iyo ndo. Tacan ni cua cuu ndatuhunvahi chihin ndo, vati ña chite yoso cuhvaiyo ndo.

Cuhva ni chacoo ña Agar chi ña Sara21 Cua cati cachin ndo, yani xaa. Cuni

ndo sacuinu ndo cuhva cati ley chahnu,soco ña nituni ini ndo cha cati chi, 22 vaticha cati tutu Ndioo ti cha ni chacoo uvisehe ra Abraham. Iin ra cuu sehe ña musuña Sara, ta iin ra cuu sehe ña Sara ñasihindicha ra. 23 Cacu maan ra cuu sehe ñamusu can tacan ni, soco ra cuu sehe ñasihimaan ra―cacu ra, vati cha cati ra Ndioonu ni quichi quivi ti cua coo iin sehe rachi ñasihi ra. 24 Iin cuhva cuu cha cati yuchihin ndo. Iyo uvi tuhun cha iyo vaha chira Ndioo cuhva cha ni chacoo uvi ñahancan. Iyo iin tuhun can cuenda yucu Sinaí,[vati tican chaha ra Ndioo ley can chi raMoisee,] ta inga tuhun can cuu sava tacua ña Agar, vati mani musu cuu sehe ña.25 Ndicha iyo ña Agar cuenda yucu Sinaícha iyo ñuhun Arabia, ta yucu can cuusava ta cua ñivi iyo ñuun Jerusalén vitin.Musu cuu ñi, vati ndacu ñi cuhva cati leycan. 26 Nu nuna iyo ñivi cha iyo cuendañuun Jerusalén iyo iti siqui andivi, vati ñiviNdioo cuu ñi. Tacan ni iyo maan yo, vatiñivi Ndioo cuu yo. 27Tacan cati yu, vati chacati tutu Ndioo cuenda ña Sara can ti:Yoho sihi, ña ta coo sehun,soco cua cusii ini cun.Ña ta coo tu ndoho chihun,soco cua ndahyu chaa cun.

Cua cana chaun,vati cuaha xaan ca sehun cua coo, yoho ña

ndahvi.Ña cuaha vaha sehe ña cha ni chacoo nuun

chi ra rai can cua coo,cati tutu Ndioo.

28 Ndioho yani xaa, iyo maan yo cuhvacha ni chacoo ra Isaac, vati cha ni savahara Ndioo cuhva cati ra nu ni quichi quivi.Chacan cuu cha ñivi ra chihin yo. 29 Itichata cha ni cani tahan ra ni cacu cuendañuhun ñuñivi, ra cuu sehe ña Agar. Canitahan ra chi ra cacu cuenda ra Tati Ndioo,ra cuu sehe ndicha ra Abraham. Tacanni tahan yo vitin, [vati chi maan yo canitahan ñivi cuni sacuinu ley can, ta iyo yocuenda ra Tati Ndioo]. 30 Cha cati ndicotutu Ndioo ti cua tava ndaa yo chi ñamusu can chi sehe ña, vati ña cua coosehe ña chi sehe ñasihi maan ra icaa ni,cati tutu Ndioo. 31 Yani xaa, ña iyo yocuenda ña musu can, soco iyo yo cuendaña cuuñasihimaan raAbraham. [Ña iyo yocuenda ley chahnu can, soco iyo yo cuendara chahnu Ndioo.]

5Cua coo ñivi can nu nuna, ta tacan ni cua

coo vaha ñi1Cha nuna vaha xaan ra Cristo iti chi yo

cuenda ley chahnu. Chacan cuu cha na cuacundee ini ndo, ta ña cua sacahnu ca ndocuhva cati ley can. Tu ñavi, cua cuu ndicondo musu cuenda chacan.

2 [Cua taa ndo soho ndo vitin.] Yuhucati chihin ndo ti tu cua sacahnu ndocostumbre chahnu, tu cua tahnda ñiin xinixuu ndo, ñahni yavi ndaa cha tindee raCristo chihin ndo. 3Cati tuhun ndico tuquichi ndihi ñivi ti tu cua sacahnu yo iin cos-tumbre cha iyo cuenda ley can, nini xaancua sacuinu yo ndihi tuhun cha cati maanley can. [Tu ña cua cundee yo sacuinuyo ndihi chi, ña cua cuu coo vaha yo chira Ndioo.] 4 Cha ni nacoo ihni ndo chi raCristo, vati saxini ndo ti cua coo vaha ndochi ra Ndioo, [vati cuenda cha sacuinu ndocuhva cati ley can]. Ñahni ca tu maniniiyo chi ndo, vati cha ni quee ndaa ndo.5 Maan ndi ndatu vaha ndi nda cua ndaquivi cua coo vaha ndi chi ra Ndioo, vatitindee ra Tati Ndioo, ta chinu ini ndi chira Ndioo. 6 Cha iyo yo cuenda ra CristoJesuu. Chacan cuu cha ñahni yavi ndaacostumbre chahnu can. Masi cua sacahnuyo costumbre, masi ña cua sacahnu yo chi

Page 265: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU GALATA 5:7 262 TUTU GALATA 6:5

chi, soco ñahni yavi ndaa chacan. Ni viichinu ini yo chi ra Cristo, ta chacan cuucha cua cuni mani yo chi tahan yo.

7 Vaha xaan cuhva cha ni cuahan ndo,soco iyo ñivi sandusaca chihin ndo, ta ñatasoho ca ndo cha ndicha. 8Ñavi ra Ndioocuu ra cati tacan, vati maan ra cha ninacachi chi ndo. 9 [Ña cua naan ini ndocuhva cati ñivi, vati cati ñi ti] vasi suhvandixi panela quihvi yuchan, soco chinuxico chi niniin chi, cati ñi. [Chacan cuucha tu cua queta iin tuhun ni ñivi ndacundavaha ni, cua sandoyo ñuhun ñi chindihi ndo.] 10 Chinu ini yu chi ra chahnu,vati ña cua saxini ndo inga tucu tuhun. Ñachite ndaa ñivi cuu ñi sandusaca chihinndo, soco cua tachi tuni ra Ndioo chi ñi.

11 Yani xaa, ni vii cani tahan ñivi judíochihin yu, vati ña cati tuhin ti cua sacahnuñi costumbre maan ñi, ta cua naan cuatiñi. Tu cua cati tuhin tuhun can, cua ndooñi vaha, vati ña cua saxini ñi cuenda chani chihi ra Cristo nu cruu cuenda maan ñi.12Ta ñivi sandusaca chi ndo―vaha xaan tucua ndoyo ñuhun cuii ñi.

13 Yani xaa, cha cati ra Ndioo ti maanndo cua ndoo nu nuna, soco ña cua nducundo cuhva cha cua savaha ndo ndavaha ni,vati cha iyo ndo nu nuna. Ña cua savahando ndavaha ni, soco cua tindee ndo chiñivi tahan ndo, vati cua cuni mani ndo chiñi. 14 Tacan ni cua savaha ndo, vati tu cuacuni mani ndo chi tahan ndo, cua sacuinundo cha cuu ley ndicha ra Ndioo. Chehecuu cha cua savaha ndo. Cua cuni manindo chi tahan ndo cuhva cuni ndo suvi nichi maan ndo. 15Tu cua cuxaan ini ndo chitahan ndo, tu cua ndusoo ndo chi ñi, cuasaha ndo cuenda, coto cua ndoyo ñuhunndo chi ñivi tahan ndo.

Cuhva iyo ñivi ñuñivi, ta cuhva iyo ñiviNdioo

16Yuhu cati ti na cua savaha ndo cuhvacuni ra Tati Ndioo, ta ña cua savaha ndondavaha ni cuhva cuni maan ndo. 17 Tucua savaha ndo cuhva cuni maan ndo, ñacua cuu savaha ndo cuhva cuni ra TatiNdioo. Tu cua savaha ndo cuhva cunira Tati Ndioo, ña cua savaha ndo cuhvacuni maan ndo. Ña cua cuu nduinuunndo, tu cha tacan. Chacan cuu cha ña cuusavaha ndo cuhva cuni maan ndo. 18 Tucua savaha ndo cuhva cuni ra Tati Ndioo,ña cua coo ca ndo cuenda ley chahnu can.

19 Chito ndihi ñivi ñaan cha cuu chandavaha ni ndacu ñivi. Iyo ñi ndavaha nichi tahan ñi inga chiyo. Mani ndavahani can cuni ñi savaha ñi. Nducu xaan ñicuhva cha coo ñi ndavaha ni chi tahan ñi.20 Sacahnu ñi ita niñu. Satasi ñi chi tahanñi. Cuxaan ini ñi chi tahan ñi. Cahan yuhuñi chi tahan ñi. Ndusoo cuni ñi ndeheñi chi tahan ñi. Yatin xaan ini ñi. Cuniñi suvi ni chi maan ñi. Ña nduinuun ñi.Sandusaca ñi. 21 Tahñu cuni anima ñi.Chahni ñi chi tahan ñi. Mani cha coho ñicuni ñi. Cuni xaan ñi caca cuu ñi nu iyondixi, ta cuaha xaan ca cha ndacu ñi. Cuacati ndico tuqui cuhva cati yu chihin ndonu quichi quivi. Tu tacan ni cua savahando, ña cua coo vaha ndo chi ra Ndioo nucua cundaca ñahan ra.

22 Chehe cuu cha cua savaha ndo, vatiiyo ra Tati Ndioo chi ndo. Cua cuni manindo chi ñivi tahan ndo. Cua cusii ini ndo.Cua coo taxin anima ndo. Cua cundee inindo. Cua coo vaha ndo chi tahan ndo. Cuasavaha ndo cha vaha. Cua savaha ndo chandicha chi tahan ndo. 23 Cua coo masu inindo. Cua sandee ini ndo. Tu tacan ni cuasavaha ndo, cua sacuinu ndo cuhva catiley ndicha ra Ndioo. 24 Chacan cuu cha ñandacu ca ñivi Cristo cuhva cuni maan ñi.Ña cua savaha ca ñi ndavaha ni, ta ni ñacua saxini ca ñi chi chi. 25 Na cua savahayo cuhva cuni ra Tati Ndioo, vati cha iyovaha yo chi ra. 26 Ña cua ndurai yo. Ñacua sandusaca yo chi tahan yo, ta ni ña cuandutahñu anima yo ndehe yo chi tahan yo.

6Cua tindee ñivi can chi ñivi tahan ñi

1 Yani xaa, tu cua ndehe ndo cha ndacura yani yo ñi tahan yo iin ndavaha ni, cuatindee ndo chi ñi cha cuenda ra Ndioo, vatiiyo vaha ra Tati Ndioo chihin ndo. Cuacahan vii ndo chi ñi, soco cua saha vahando cuenda, coto cua savaha tahan ndondavaha ni can. Tu cua tindee ndo chi yaniyo chi tahan yo, cua coso vaha ndico animañi. 2 Cua tindee ndo chi ñivi tahan ndo, tatacanni cua sacuinundo cha cuu ley ni tisora Cristo.

3 Tu cua saxini ndo ti cahnu xaan ñivicuu ndo, ta ña ndicha, cua sandahyu ña-han ndo suvi ni chi maan ndo. 4 Ta iin taiin ndo cua ndehe ndo a vaha cha ndacundo a ña vaha. Tu cua quee vaha ndo, cuandoo ndo vaha cha cuenda maan ndo, taña cua cahan ndo siqui tahan ndo. 5Tacan

Page 266: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU GALATA 6:6 263 TUTU GALATA 6:18ni ndihi ndo cua saha ndo cuenda cha cuuchi maan ndo.

6 Na cua tindee tahan ndo chi ñivisacuaha tuhun Ndioo chi ndo, ta tacan sacua coo tahan cha vaha chi ñi.

7 Ña cua sandahyu ñahan ndo chi ndo.Ña cua cuu sacateni ndo chi ra Ndioo. Cuacoo cha vaha chi yo, tu mani cha vaha cuasavaha yo. Tu cua savaha yo ndavaha ni,ña cua coo cha vaha chihin yo. 8 Tu cuasavaha yo cuhva cuni maan yo, cua ndoyoñuhun yo. Tu cua savaha yo cuhva cuni raTati Ndioo, cua coo ndito yo chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu. 9 Na ñacua saña yo cha ndacu yo cha vaha, vaticua queta quivi cha cua cunda yahvi yo,tu cua cundee ini yo. 10 Chacan cuu chacua nducu yo cuhva cha cua savaha yo chavaha chi ndihi ñivi yoso cuhva cuu chi yo,soco cua nducu xaan ca yo cuhva cha cuasavaha yo cha vaha chi ñivi chinu ini chi raCristo.

Cua sacuenda ñivi can chi ñi11 Ndehe ndo ti nahnu xaan letra ni tai

chihin ndo, vati tuhun ya ni taa main.12 Iyo ñivi cuni xaan ñi coo vaha ñi iti nuunñivi. Ñican cuu ñi sanini chi ndo cha cuasacahnu ndo costumbre. Tacan ni savahañi, vati ña cuni ñi ndehe ñi tu ndoho, tacati ñi ti cha ni chihi ra Cristo cuenda cuatiyo nu cruu. 13 Ta ñivi sacahnu costumbrecan―ña sacuinu ñi cuhva cati ley chahnu.Cuni ñi cha cua sacahnu tahan ndo cos-tumbre. Chacan cuu cha cua ndurai ñi,tu cua coo tahan seña cuñu ndo cuendachacan, 14socoña tuhvamain cahan rai yu.Cusii ini yu, vati chihi ra chahnu Jesucristonu cruu cuenda yo. Chacan cuu cha ñasaxini que ñaan cha cuu cha iyo nu ñuhunñuñivi ya. Ña cuni que chacan. 15 Ñahniyavi ndaa cha sacahnu yo costumbre can,ta ni ñahni yavi ndaa cha ña sacahnu yochi chi, vati ña iyo yo cuenda chacan. Iyoyo cuenda ra Cristo Jesuu, ta iyo yavi ndaandicha cha ni nduchaa anima yo. 16Ndihiñivi sacuinu cuhva cati yu vitin―na cuacoo taxin anima ñi. Na cua cundahvi inira Ndioo chi ñi chi ndihi ca ñivi sacahnundicha chi ra.

17Na ña cua cuhva ca ñivi tu ndoho chi-hin yu nu cuahan quivi, vati iyo seña cuñuyu, vati ni ndehi tu ndoho cha cuenda raJesuu.

18 Yani xaa, na cua savaha ra chahnuJesucristo tu manini chihin ndo. Na cuacuu chi tacan ni.

Page 267: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU EFESIO 1:1 264 TUTU EFESIO 1:23

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI ÑIVINDIOO IYO ÑUUN EFESOTaa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyo

ñuun Efeso1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin ndo,

ta tatun ra Jesucristo cui, vati tacan ni cunira Ndioo. Tachi yu tutu ya chi ndioho. ÑiviNdioo iyo ñuun Efeso cuu ndo, ta chinu inindo chi ra Cristo Jesuu. 2Na cua savaha raNdioo sutu yo tu manini chihin ndo, ta nacua cuhva ra cha cua coo taxin anima ndo.Chacan ni na cua savaha tahan ra chahnuJesucristo chihin ndo.

Savaha xaan ra Cristo tu manini3 Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo, ta

sutu ra chahnu Jesucristo cuu ra. Cha nisavaha xaan ra tu manini chi yo, vati iyora Cristo chi yo, ta ndihi cuii tumanini chaiyo cuenda iti siqui andivi savaha ra chi yo.4 Ta ni cuhva savaha ra tu manini chihinyo nu quichi quivi, vati ña ta quetuviñuhun ñuñivi ya, ta ni nacachi ra chihinyo. Chacan cuu cha chito ra ti cua coo iiyo, ta ñahni cuati cua coo chi yo. 5 Cunixaan ra chi yo. Tacan ni saxini ra iti chatati cua savaha ra cha cua cuu yo sehe ra, vatichacan ni cua savaha ra Jesucristo. Chacanni savaha ra, vati tacan ni cuni ra, ta cuacusii ini ra. 6 Chacan cuu cha sacahnu yochihin ra, vati iyo xaan tu manini chi ra.Cha savaha xaan ra tu manini chi yo, vatiiyo ra cuu sehe ra chihin yo, ta cuni xaanra chihin ra. 7Maan ra cuu ra sanaan cuatiyo, vati chacan ni chati ra niñi ra, ta nichihi ra. Cha cucahnu ini ra cuati ni savahayo, vati cahnu xaan tu manini savaha rachi yo. 8 Cha savaha xaan ra tu manini chiyo, vati chaha ra cha chini tuni chi yo, tachaha ra cha cua cutuni vaha ini yo. 9 Chasacoto ra chi yo ñaan cha cuu cha cuni ra,ta ña chito yo cuhva cuni ra nu ni quichiquivi. Chacan sacoto ra, vati cuhva cunimaan ra cha cua savaha ra Cristo cuu chi,ta cua cusii ini ra. 10Cua queta quivi cuhvacha ni tiso ra Ndioo, ta cua savaha ra cuhvani saxini ra nu quichi quivi. Tacan cuu, tacua cundaca ñahan ra Cristo chi ndihi cuiicha iyo nuñuhunñuñivi, ta ta ni cuhva cuacundaca ñahan ra chi ndihi cuii cha iyo itisiqui andivi.

11 Iyo ra Cristo chi maan yo. Tacan ninacachi ra Ndioo chi yo, [ta cua coo vahayo chi ra]. Chacan ni savaha ra Ndioondihi cuhva cuni ra, ta maan ra savahacuhva ni saxini xihna ra cha cua savahara. 12 Chacan cuu cha chinu ini yo chi raCristo nu quichi quivi. Chacan cuu chasacahnu yo chi ra, vati cha cahnu xaan raicuu ra. 13 Cuenda maan ra chini soho ndotuhun ndicha tuhun vaha yoso cuhva cuanduvaha anima ndo, ta chinu ini ndo chira. Tacan ni quichi ra Tati Ndioo chi ndocuhva ni cati ra Ndioo nu ni quichi quivi.14 Chacan cuu cha chito yo ti cua coo vahayo chi raNdioo nu cuahanquivi. Tacan cuacoo ra Tati Ndioo chi yo nda cua nda quivicua coo cuii yo chi ra Ndioo. Chacan cuucha sacahnu yo chi ra, vati cha cahnu xaanrai cuu ra.

Cahan ndahvi ra Paulu chi ra Ndioo ti nacua cuhva ra cha chini tuni chi ñivi Ndioo

15-16 Ña sañe cha chahi tiahvi ndioo chira Ndioo cuenda maan ndo. Chahi tiahvindioo chi ra, vati chini sohi ti chinu ini ndochi ra chahnu Jesuu, ta cuni mani ndo chindihi ñivi Ndioo. Ñuhun ini yu chihin ndo,ta cahan ndahvi yu chi ra Ndioo 17 ti nacua cuhva ra Ndioo sutu yo cha chini tunichi ndo, ta na cua coo vaha ra Tati Ndioochi ndo. Tacan ni cua nacoto vaha ndo chira Ndioo cahnu, ta maan ra cuu sutu rachahnu Jesucristo. 18 Tacan ni cua cutuniini ndo. Chacan cuu cha cua coto ndo ñacundatu ndo chi ra ni nacachi chi ndo. Cuacoto ndo ti cha cahnu xaan cuu cha cuasavaha ra Ndioo chimaan yo, ta ñivi ra cuuyo. 19 Cua coto ndo ti cahnu xaan cuu tundee ini cha chaha xaan ra chihin yo, tañivi chinu ini chi ra cuu yo. 20 Tacan ni,ta cua ndehe yo ti cahnu xaan iyo tu ndeeini chi ra, vati chaha ra tu ndee ini chi raCristo, ta natacu ndico ra tañuñivi ndii, [tachaha ra Ndioo ndatu chi ra,] vati chaha racha cua cunda ra Cristo chiyo ndaha cuahara iti siqui andivi. 21 Iyo ndatu chi ndihira tatun Ndioo chi ndihi ra ndaca ñahan,soco cahnu xaan ca ndatu iyo chi ra Cristo.Cahnu xaan ca cuu maan ra chi ndihi ñiviiyo quivi vitin chi ndihi ñivi cua coo nucuahan quivi. 22 Cha ni savaha ra Ndioocha cua cundaca ñahan ra Cristo chi ndihiñivi chi ndihi tatun Ndioo, ta maan ra cuuxini chi ndihi ñivi Ndioo. 23 Ndaca ñahanra chi ñivi ra, ta iyo vaha ra chi ndihi ñindihi nu iyo ñi.

Page 268: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU EFESIO 2:1 265 TUTU EFESIO 3:32

Sanduvaha ra Ndioo anima ñivi, vati cun-dahvi ini ra chi ñi

1 Nu ni quichi quivi cha ndoyo ñuhunndo cuenda ra Ndioo, vati mani ndavahani savaha ndo. Mani cuati ni savaha ndo,soco savaha ra Ndioo cha cua coo vaha yochi ra Cristo. 2 Cuhva ndacu ñivi ñuñivisavaha ndo nu quichi quivi. Savaha ndocuhva cuni run ndaca ñahan chi run taticuihna, tamaan run cuu run iyo chi ñivi ñatasoho chi ra Ndioo. 3 Cuhva ndacu maanñi savaha ndihi yo nu quichi quivi, vati chani savaha yo ndavaha ni cuhva cuni maanyo. Cha savaha yo cuhva saxini yo, ta chasavaha yo cuhva cuni yo. Ni chacoo yocuhva iyo ndihi ca ñivi ñuñivi. Chacan cuucha cua cuxaan ini ra Ndioo chi yo cuhvacua cuxaan ini ra chi ndihi ca ñivi, 4 socoiyo xaan tu ndahvi ini chi ra, vati cunimani xaan ra chi yo. 5Ndicha cha ni ndoyoñuhun yo, vati ni savaha yo cuati, socomaan ra Ndioo savaha cha cua coo vaha yochi ra Cristo. Iyo tu manini chi ra Ndioo,ta chacan ni nduvaha anima ndo. 6Natacundico ra Cristo Jesuu. Chacan ni nduvahaanima yo, ta cua coo tahan yo chi ra itisiqui andivi ni savaha raNdioo. 7Chacannisavaha ra, vati cuni ra sanahan ra chihin yonu cuahan quivi ti cahnu xaan tu maninicua savaha ra, vati cua savaha ra cha vahachi yo cuenda ra Cristo Jesuu. 8 Savahara tu manini, ta chacan ni nduvaha animando, vati chinu ini ndo chi ra. Ñavi chasavaha maan ndo cuu chacan. Cha samanira Ndioo cuu chi. 9Ñavi cha savaha maanyo cuu chi, coto cua ndurai yo. 10 Chacancuu cha ni savaha ra Ndioo chi yo. Savahara chi yo cuenda ra Cristo. Chacan cuu chacua savaha yo cha vaha cuhva ni cuni raNdioo iti chata nu ni quichi quivi.

Savaha ra Cristo cha cua coo taxin animañivi ra

11 Ña cua naan ini ndo ti inga tucu ñivicuu ndo nu quichi quivi. Cati ñivi judíoti ñahni yavi ndaa ndo, vati ña sacahnundo costumbre chahnu ñi cha tahnda ñiinxini xuu ra rai. 12 Ña cua naan ini ndoti quivi can ña ta cuinu ini ndo chi raCristo. Ña ni cuu coo mani ndo chi ñivijudío, ta ni ña chito ndo ti cha iyo vahatuhun cha cua nduvaha anima ñivi, ta cuasavaha ra Ndioo cuhva ni cati ra nu quichiquivi. Cha iyo ndo nu ñuhun ñuñivi, socoñahni cha chinu ini ndo, ta ni ña ta nacoto

ndo chi ra Ndioo. 13 Nu quichi quivi ñata cuinu ini ndo chi ra Ndioo, soco vitincha chinu ini ndo chi ra Cristo Jesuu, vatichati ra niñi ra, ta ni chihi ra. 14 Maanra chaha cha ndutaxin ndico anima yo,ta savaha ra cha nduinuun ñivi judío chiñivi cuu inga tucu ñivi. Cha cuxaan iniñivi judío chi ñivi cuu inga tucu ñivi, tacuxaan ini tahan ñi chi ñivi judío can, socosandumani ra Cristo chi ñi ta ñi. 15 Maanra ni saqueta ley chahnu cha cati tuhunra Ndioo, ta tacan ni sandihi ra chi chi.Chacan cuu cha savaha ra cha nduinuunñivi judío chi ñivi cuu inga tucu ñivi. Ninduchaa anima ñi ta ñi, ta ini ñivi cuu ñisavaha ra. Chacan cuu cha sandutaxin raanima ñi ta ñi. 16 Sandumani ra chi ñi tañi, ta nduinuun ñi chi ra Ndioo, vati chihira Cristo iti nu cruu. Tacan ni sandihi racha cuxaan ini ñi chi tahan ñi.

17Quichi ra Cristo, ta cati tuhun ra ti nacua coo vii anima ndo, ta inga tucu ñivicuu ndo. Ta ni cuhva cati tuhun ra ti nacua coo vii anima ñivi cuu ñivi judío. 18 Inira Tati Ndioo iyo chi ndihi yo. Chacan cuucha ni nuna ra Cristo iti, ta cua cuu yaha yoiti nuun ra Ndioo sutu yo, ta cua cuu cahanyo chi ra. 19Chacan cuu cha cuu amigu ndochi ra Ndioo, ta tahan ndo chi ñivi Ndioo,vati chi maan ra cuu ndo. 20Maan yo cuusava ta cua iin vehe. Maan ndo cuu sava tacua iin nama chi, ta ra tatun Jesuu chi ra nicahan cuenda raNdioo tiempuchahnu cuusava ta cua chaha chi, [vati maan ra catituhun chi ndo]. Ta ra Cristo Jesuu cuu savata cua iin yuu iyo tutu vehe, vati maan racuu xini. 21Maan ra savaha cha nduinuunyo, ta maan yo cuu sava ta cua iin veheii cha iyo cuenda ra chahnu. 22 Tacan nitindee tahan ra chi ndo. Chacan cuu chaiyo ra Ndioo chi ndo, vati tachi ra chi raTati Ndioo chi ndo.

3Iyo ndatu chi ra Paulu ti cua cati tuhun ra

tuhun vaha chi ñivi cuu inga tucu ñivi1 Yuhu ra Paulu indi ve caa ya cuenda

ra Cristo Jesuu, vati cati tuhin tuhun rachi maan ndo, ta inga tucu ñivi cuu ndo.2 Chito ndo ti ni tava tiñu ra Ndioo chihinyu, ta cati tuhin chi ndo, vati savaha xaanra Ndioo tu manini chihin yu. 3 Chito ndoti ni chacoo xehe tuhunNdioo [yoso cuhvacha cua cuinu tahan ini ñivi cuu inga tucuñivi chi ra Ndioo], soco queta quivi sacotora chi yuhu nu ni cahan ra chihin yu cuhva

Page 269: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU EFESIO 3:4 266 TUTU EFESIO 4:11cha ni tai chi ndo. 4 Cua sacuaha ndo tutuya, ta cua coto ndo ti cutuni ini yu yosocuhva iyo ra Cristo. 5 Iti chata ña chitoñivi, soco vitin sacoto raNdioo chi ra tatunJesuu chi ra cahan cuenda ra yoso cuhvaiyo ra Cristo, vati iyo ra Tati Ndioo chi yo.6 Sacoto ra chihin yo ti cua coo tahan ñivicuu inga tucu ñivi chi ra Ndioo, ta ini ñivicuu yo. Cua savaha tahan ra Ndioo chi ñicuhva ni cati ra ti cua savaha ra chi ñivira cuenda ra Cristo Jesuu nu cuahan quivi,vati cua cuinu tahan ini ñi tuhun vaha.7 Savaha xaan ra Ndioo tu manini chi yu,vati iyo xaan tu ndee ini chi ra. Chacancuu cha chaha ra cha cui musu ra, ta catituhin tuhun vaha ra. 8Ra luhu xaan ca cuicuendañivi Ndioo, soco chimain savaha ratu manini cha cua cati tuhin chi ñivi cuuinga tucu ñivi ndihi cuhva yoso cuhva iyora Cristo. 9 Savaha tahan ra cha cua sacotechi ndihi ñivi ñaan cha cuu cha saxini raNdioo, ta cua nduvaha anima ñi. Nu quichiquivi ña ni chaha ra Ndioo cha cua cotoñivi, ta maan ra cuu ra savaha chi ndihicuii cha iyo. 10 Chacan cuu cha vitin cuasacoto ñivi Ndioo chi ndihi ra cuu tatunNdioo cha ndaca ñahan iti siqui andivi ticha iyo ndihi cuii cha chini tuni chi raNdioo. 11Vitin tichi quivi ya cha ni savahara chahnu Jesucristo cuhva cha ni saxinira Ndioo iti chata. 12 Cha iyo vaha yo chira Jesucristo. Chacan cuu cha ña yuhviyo cha cua yaha yo iti nuun ra Ndioo, tacua cahan yo chi ra, vati chinu ini yo chira Cristo. 13 Chacan cuu cha cati yu ti ñacua saxini ndo, vati ndehi tundoho cuendamaan ndo, vati tacan ni cua cuu ndo ñivicahnu xaan.

Cuni mani xaan ra Cristo chi ñivi ra14 Chahnu chiti yu iti nuun ra sutu yo.

15 Maan ra Ndioo chaha xini sivi ñi chindihi ñivi chinu ini chi ra, ta iyo ñi cuendara. 16 Cahan ndahvi yu chihin ra ti na cuacuhva xaan ra tu ndee ini chi ndo, vati cuatindee ra Tati Ndioo chi ndo, vati rai cahnuxaan cuu ra Ndioo. 17Na cua coo ra Cristoanima ndo, vati chinu ini ndo chi ra. Cuacoo ra chi ndo, ta tacan ni cua cuni manixaan ndo chi ndihi ñivi, vati cha iyo vahando chi ra Ndioo. 18 Chacan cuu cha cuacuu cutuni ini ndo chi ndihi ñivi Ndiooti cha cahnu xaan cha cahnu xaan cuu raNdioo. 19 Cua coto ndo ti cuni mani xaanra Cristo chi ndihi ñivi. Vasi ña cua cutunivaha ini ndo yoso cuhva iyo ra, soco cuni

mani ra chi ndihi ñivi. Chacan cuu cha cuacoo vaha ra Ndioo chi ndo, ta cua cuu ndocuhva iyo maan ra.

20Maan ra Ndioo cuu ra cua cuu savahandihi cha cua ndaca yo chihin ra. Maanra cua savaha ndihi cha cua saxini yo chianima yo, ta cuaha xaan ca cua savahara, vati chaha xaan ra tu ndee ini chi yo.21 Chi maan ra na cua sacahnu ndihi ñivira iyo cuenda Cristo ndihi ni quivi ndihi nitiempu. Na cua cuu chi tacan ni.

4Sanduinuun ra Tati Ndioo chi ñivi Ndioo

1 Indi yu ve caa cuenda ra chahnu, sococahan ndahvi yu chihin ndo ti na cuasavaha ndo cha vaha cuhva ndacu ñivi raNdioo cha vaha, vati ni nacachi maan rachihin ndo. 2 Tacan ni ña cua ndurai ndo,soco cua coo tu ndahvi ini chi ndo. Cuasandee ini ndo chi ndo. Cua cundee ini ndochi ñivi tahan ndo, vati cua cuni mani ndochi tahan ndo. 3 Cua nducu ndo cuhva chacua coo inuun ndo, vati iyo ra Tati Ndioochi ndo. Cua coo inuunndo, vati cha iyo viianima ndo. 4 Nduinuun ndihi ñivi Ndioo,vati iin tuhun ni ra cuu ra Tati Ndioo iyochi ndo. Iin tuhun ni ra cuu ra ndatu ndo,vati tacan ni nacachi raNdioo chi ndo. 5 Iintuhun ni ra cuu ra ndaca ñahan chi ndo.Iin tuhun ni ra cuu ra chinu ini ndo, tacuenda maan ra ni chanduta ndo. 6 Iintuhun ni ra Ndioo iyo, ta maan ra cuu sutundihi yo. Maan ra ndaca ñahan chi ndihiñivi ra. Satiñu ra cuenda ndihi ñivi ra, taiyo ra chi ndihi ñivi ra. [Chacan cuu chacua coo inuun yo chi ndihi ñivi tahan yo.]

7 Cha iyo tu manini chi ta iin ta iin yocuhva ni chaha ra Cristo chi yo. 8 Chacancuu cha cati tutu Ndioo [cuenda ra Cristo]ti:Cha ndaa ra iti siqui andivi,ta ni chandaca ra chi ñivi cha sacanaan ra.Iyo cha samani ra chi ñivi ra,cati tutu Ndioo.

9 Cati tutu can ti cha ndaa ra iti siqui,vati ni nuun xihna ra nu ñuhun ñuñivi ya.10 Nuun ra nu ñuhun ñuñivi ya, ta ini raicuu ra ni ndaa iti siqui andivi, vati tacanni cua coo ra nini cahnu ñuhun ñuñivi.11 Iyo tiñu cha samani ra chi ndihi ñivira. Chacan cuu cha iyo ra cuu tatun Jesuu.Iyo tahan ra cahan cuenda ra Ndioo, taiyo tahan ra cati tuhun tuhun Ndioo. Iyotahan ra ndiso tiñu ve ñuhun, ta iyo tahanra maestru cuenda ra Ndioo. Ndihi tiñu

Page 270: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU EFESIO 4:12 267 TUTU EFESIO 5:7can chaha ra Ndioo chihin yo. 12 Chacanni tindee ra chi ñivi ra, vati tacan ni cuasatiñu yo tiñu ra, ta cua coo ca tu ndee inichi ñivi ra Cristo. 13 Tacan ni cua savahara nda cua nda cua nduinuun ndihi yocha chinu ini yo chi ra cuu sehe Ndioo,ta cha nacoto vaha yo chi ra. Tacan nicua coo vaha yo cuenda ra Ndioo, ta cuacuahnu ndicha yo nda cua nda cua coo yocuhva iyo ra Cristo. 14 Chacan cuu cha ñaiyo ca yo sava ni ta cua iyo ve cuati. Ñacua saxini ca yo tuhun cha sacuaha xaanñivi ñuñivi. Tucu tucu sacuaha ñi, vatisandahyu ñahan xaan ñivi chi ñi, ta iyoxaan sacatu ñi chi tahan ñi. 15 Ñavi tacanni cua coo ndo. Cua cahan yo cha ndicha,vati cuni mani yo chi tahan yo. Tacan nicua cuahnu yo chi ndihi cuii cuhva cuendara Cristo, ta maan ra cuu xini. 16Maan rasavaha cha iyo inuun ndihi ñivi ra, ta iyoñi icaa ni. Tindee ñi chi tahan ñi. Tu cuacoo vaha ndihi ñi chi tahan ñi, cua cuahnundihi ñi cuenda ra Jesuu, ta cua coo ca tundee ini chi ñi, vati cua cuni mani ñi chitahan ñi.

Sanduchaa ra Cristo anima ñivi ra17Chehe cuu cha cua cati yu chihin ndo.

Cati tuhin chi ndo cuenda ra chahnu ti ñacua savaha ca ndo cuhva ndacu ñivi cuuinga ñivi. Ñahni yavi ndaa cha saxini ñi,18 ta ni ña cutuni vaha ini ñi. Ña ndacuñi cuhva cuni ra Ndioo, vati cha chahndaini ñi chi ra. Chahnda ini ñi chi ra, vati ñachito ñi, vati ndava xaan ini ñi. 19Ñahni catu ca nuun iyo chi ñi, ta iyo ra rai ndavahani chi ñi ñahan inga chiyo. Cuni xaan ñisavaha ñi ndihi cuii cha ndavahani. 20Ñavitacan ni chinu ini ndo chi ra Cristo, 21 tucha ndicha chini soho ndo tuhun ra, tasacuaha ndo cuenda ra, vati iyo cha ndichachi ra Jesuu. 22 Cua saña ihni ndo ndavahani cha ni savaha ndo nu quichi quivi. Chacua ndoyo ñuhun ndo, vati savaha ndondavaha ni cuhva cuni maan ndo, ta ñacutuni ini ndo. 23 Vitin na cua coo chachini tuni chi ndo, 24 ta cua nduchaa animando. Cua coo ndo cuhva iyo ra Ndioo.Tacan ni cua coo cuiti vaha ndicha ndo, tacua coo ii ndicha ndo.

25 Chacan cuu cha ña cua sandahyu ña-han ca ndo. Ndihi ndo cua cahan ndo chandicha chi tahan ndo, vati ini ñivi cuu yo.

26 Tu cua nduxaan ndo, cua saha ndocuenda, coto cua savaha ndo cuati. Ña cuanduxaan nahan ndo. 27Ña cua cuhva ndo

nuun cua sandoyo ñuhun run cuihna chindo.

28 Ña cua suhu ca ndo, soco cua satiñuvaha ndo, ta cua savaha ndo cha vaha.Chacan cuu cha cua cuu tindee ndo chitahan ndo, tu cua queta quivi cua cuniñuhun ñi ñaan cuati suhva.

29Ña cua cahan ca ndo ndavaha ni, socomani cha vaha cua cahan ndo, ta cua cooca tu ndee ini chi tahan ndo. Chacan cuucha cua coo tu manini chi ñivi tasoho chacahan ndo. 30Ña cua cuhva ndo tu cuihyaini chi ra Tati Ndioo, vati maan ra cuu racua cumi chi ndo nda cua nda quivi cuasacacu ra Ndioo chi ndo.

31Ña cua ndusoo ca ndo. Ña cua cuvi cando tisihi. Ña cua cuxaan ini ca ndo. Ñacua cuvaa ca ndo. Ña cua cahan ca ndondavaha ni. Ña cua savaha ca ndo ni iinndavaha ni. 32 Cua tindee ndo chi tahanndo. Cua cundahvi ini ndo chi tahan ndo.Cua cucahnu ini ndo chi tahan ndo cuhvacha ni cucahnu ini ra Ndioo chi maan ndocuenda ra Cristo.

5Cuhva cua coo ñivi Ndioo

1Cua savaha ndo cuhva ndacu ra Ndioo,vati sehe ra chi ndo, ta cuni xaan ra chihinndo. 2 Cua cuni mani ndo chi ñivi tahanndo cuhva cuni ra Cristo chi ndo. Chaha ratu ndee ini cha cua cuvi ra cuendamaan yosava ta cua ni chahni ñivi sana ñi iti chata,ta samani ñi chi ri chi ra Ndioo, ta cusii inira Ndioo chi ñi.

3 Ña cua coo ndo ndavaha ni chi tahanndo inga chiyo, ta ni ña cua savaha ndondavaha ni. Ña cua cuni ndo cha iyo chiinga ñivi, ta ni ña cua savaha ndo chacanni suhva, soco cua savaha ndo cuhva iyocha cua savaha ñivi Ndioo. 4Ña cua cahanndo ndavaha ni, ta ni ña cua cahan tondondo. Ña cua cahan cateni ndo cha ndavahani. Ña vaha cha tacan, soco cua cuhvando tiahvi ndioo chi ra Ndioo. 5 Cua cotovaha ndo ti ña cua cuu coo ñivi nu cuacundaca ñahan ra Cristo nu cua cundacañahan ra Ndioo, tu cua coo ñi ndavahani chi tahan ñi inga chiyo, tu cua savahañi ndavaha ni, tu cua cuni ñi cha iyo chiinga ñivi, vati chacan cuu sava ta cua chasacahnu ñivi chi ita niñu. 6 Ña cua cuhvando cha cua sandahyu ñahan ñivi chi ndo,vati chacan ni cua cuxaan ini ra Ndioo chiñivi ña tasoho chi ra. 7Ña cua natahan cando chi ñivi can.

Page 271: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU EFESIO 5:8 268 TUTU EFESIO 6:88Nu quichi quivi ni savaha ndo ndavaha

ni, soco vitin ndacu ndo cha vaha ndicha,vati iyo ndo cuenda ra chahnu. Cua savahando cuhva ndacu ñivi Ndioo. 9 Chacancuu cha cua savaha ndo cha vaha. Cuacoo cuiti vaha ndo, ta cua savaha ndo chandicha. 10 Cua nducu ndo cuhva cha cuasavaha ndo ñaan cha cuu cha cua cusii inira chahnu. 11 Ña cua savaha tahan ndondavaha ni cuhva ndacu ñivi ndavaha ni,soco cua cati tuhun ndo ti ña vaha ndacuñi. 12Ña cuu cati yo ñaanndavahani ndacuxehe ñi, vati tu ca nuun cuu chi, 13 soco cuacoto ñivi ndihi cha cua savaha yo, vati cuacoo chi nu ndichin, vati cua coto vaha ñiviñaan cha cuu cha ndicha. 14 Chacan cuucha iyo nu cati tutu Ndioo ti:Yoho, quixi cun,soco cua ndoyo cun.Cua saña cun ndavaha ni ndacu cun,ta cua tindee ra Cristo chihun,cati chi.

15Cua saha vaha ndo cuenda yoso cuhvacua coo ndo. Ña cua savaha ndo cuhvandacu ñivi tondo, soco cua savaha ndocuhva ndacu ñivi nditi. 16 Cua nducu vahando cuhva, vati mani ndavaha ni ndacuñivi quivi ya. 17 Ña cua ndutondo ndo,soco cua cutuni ini ndo ñaan cha cuu chacuni ra Ndioo. 18 Ña cua coho ndo ndutaxaan, vati tacan ni cua ndoyo ñuhun ndo,soco na cua coo vaha ra Tati Ndioo chindo. 19 Cua cahan ndo chi ñivi tahanndo cuhva iyo salmo. Cua cahan ndo chiñivi tahan ndo cuhva iyo yaa Ndioo, tacua cata ndo yaa can chi ra chahnu chindihi cuii anima ndo. 20 Cua cuhva ndotiahvi ndioo chi ra Ndioo sutu yo ndihi niquivi. Cua cuhva ndo tiahvi ndioo cuendara chahnu Jesucristo―masi cusii ini ndo,masi ndahvi cuni ndo.

Cuhva cua coo ñivi Ndioo chi ñivi tahan ñi21 Cua tasoho ndo chi ñivi tahan ndo,

vati sacahnu ndo chi ra Ndioo.22 Cua tasoho ñi ñahan chi ra cuu ii

ñi cuhva tasoho ñi chi ra chahnu, 23 vatindaca ñahan ra rai chi ñasihi ra cuhvandaca ñahan ra Cristo chi ñivi ra, ta maanra cuu ra sacacu chi ñivi ra. 24 Cuhvatasoho ñivi ra Cristo chi ra―tacan cuatasoho ñi ñahan ndihi cha cua cati ii ñi chiñi.

25 Cua cuni ndicha ra rai chi ñasihi racuhva cuni ra Cristo chi ñivi ra, ta maanra chihi cuenda ñi. 26 Chacan cuu cha

sandundoo ra anima ñivi ra, vati ni chacootuhun Ndioo, ta ni chanduta ñi. 27 Chacancuu cha cua yaha ñivi ra iti nuun ra, tataqui xaan ñi cua cuu. Ñahni cuati cua coochi ñi, ta ni ñahni ndavaha ni cua coo chiñi. Ñahni chacan cua coo chi ñi, soco cuacoo ii ñi, ta cua coo vaha ñi. 28Tacan ni cuacuni ra rai chi ñasihi ra cuhva cuni ra suvini chimaan ra. Tu cua cuni ra chi ñasihi ra,cua cuni ra suvi ni chi maan ra, 29 vati ñatuhva ñivi cuxaan ini ñi suvi ni chi maanñi. Cumi ñi chi ñi, ta nducu ñi cha cuacachi ñi. Ta ni cuhva ndacu ra Cristo chiñivi ra. 30Tacan ni ndacu ra, vati chi maanra cuu yo. 31 Cati tutu Ndioo ti chacan cuucha cua nacoo ra rai chi sutu ra chi sihi ra,ta cua coo ra chi ñasihi ra, ta cua cuu ñiuvi tahan, cati chi. 32 Ña cutuni vaha iniyu ñaan cha cuu chacan, soco saxini yu tichaha chi cuenda yoso cuhva iyo ra Cristochi ñivi ra. 33Yuhu cati ti na cua cuni ta iinta iin ndo chi ñasihi ndo cuhva cuni ndosuvi ni chi maan ndo, ta na cua sacahnu ñiñahan chi maan ra ii ñi.

61 Ndioho ñivi cuati, cua tasoho ndo chi

sutu ndo chi sihi ndo cuenda ra chahnu,vati tacan vaha. 2-3 Iin tuhun cha catituhun ra Ndioo cuu cha cua sacahnu ndochi sutu ndo chi sihi ndo. Chacan cuucha cua coo cha vaha chi ndo, ta nahanxaan cua coo ndo nu ñuhun ñuñivi, cati raNdioo, ta tuhun can cuu tuhun xihna cuiicha ni cati tuhun ra Ndioo ti cua savaha ranu cuahan quivi.

4Ndioho ñivi chahnu, ña cua cuhva ndotisihi chi sehe ndo, soco cua sanahan vahando chi ñi, ta cua cati tuhun vaha ndochi ñi. Tacan ni cua sacuahnu ndo chi ñicuenda ra chahnu.

5Ndiohoñivi cuumusu, cua tasoho vahando chi ra cuu chitoho ndo ihya nu ñuhunñuñivi ya. Cua sacahnu ndicha ndo chira cuhva sacahnu ndo chi ra Cristo. 6 Ñacua coo ndo cuhva iyo inga ñivi. Satiñuvaha ñi hora ndehe chitoho ñi nu satiñuñi, vati cuni ñi cha cua cusii ini ra chi ñi,soco ña satiñu vaha ñi hora cha ña ndeheca ra. Ñavi tacan cua satiñu ndo, sococua satiñu vaha ndo cuhva satiñu vahamusu ra Cristo, vati ndacu ra cuhva cunira Ndioo. 7 Cua satiñu ndo chi ndihi cuiianima ndo, vati cua satiñu ndo cuenda rachahnu, ta ña cua satiñu ndo cuenda ñiviñuñivi. 8 Chito ndo ti tu cua savaha ndo

Page 272: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU EFESIO 6:9 269 TUTU EFESIO 6:24cha vaha, ta ni cuhva cua savaha ra chahnucha vaha chi ndo―masi satiñu cuatu ndo,masi ña satiñu cuatu ndo.

9 Ndioho ñivi cuu chitoho, ta ni cuhvacua savaha ndo cha vaha chi musu ndo. Ñacua sayuhvi ca ndo chi ñivi cuu musu ndo,vati chito ndo ti iyo tucu chitohomaanndoiti siqui andivi. Ini ra cuu chitohomaan ñi,ta inuun ni cua tachi tuni ra chi ndihi ñivi.

Cuhva cua cani tahan ñivi Ndioo chi runcuihna

10 Cua cundee ndo cuenda ra chahnu,vati iyo xaan tu ndee ini chi ra. 11 Cuacumi vaha ndo suvi ni chi maan ndo cuhvacumi vaha ra sandaru suvi ni chi maan ra,vati tacan ni cuni ra Ndioo. Chacan cuucha cua cuu cundee ini ndo cha cua cunisavaha run cuihna chi ndo. 12Tacan ni cuacoo ndo, vati ña cua cani tahan yo chi ñivi,soco cua cani tahan yo chi run tati cuihna.Cua cani tahan yo chi run ndaca ñahan chiñivi ndacu ndavaha ni nu ñuhun ñuñiviya, ta cua cani tahan yo chi run ndacundavaha ni iti siqui andivi. Chi rucan cuacani tahan yo. 13Chacan cuu cha cua cumindo chi ndo chi ndihi cha cua cuhva raNdioo chi ndo cuhva cumi ra sandaru suvini chi maan ra. Chacan cuu cha cua cuucundee ndo quivi cua cani tahan ndo chirun ndacu ndavaha ni. Cua cumi vaha ndochi ndo, ta cua cundee ini ndo. 14 Cuacundee ndo, vati chito ndo cha ndicha.Chacan cuu sava ta cua ñiin chuhni vahara sandaru tichi ra, [vati cha xihna cuiisavaha ra chacan, ta sa cua cuu cani tahanra]. Cua coo cuiti vaha ndo. Chacan cuusava ta cua iin caa chasi ra sandaru pechura, [vati chacan cua sacacu chi ra]. 15 Cuacati tuhun ndo tuhun vaha yoso cuhva cuacoo taxin anima ñivi. Chacan cuu sava tacua ndichan ndaa chaha ra sandaru, [vatitacan ni cua cuu caca vaha ra]. 16 Ta vii cacua cuinu vaha xaan ini ndo chi ra Ndioo.Chacan cuu cha cua cuu cundee ndo ndihitu ndoho cha cua savaha run cuihna chindo. Chacan cuu sava ta cua iin caa naan rasandaru, ta chasi ra nu cua quichi nduva.17 Cua cacu ndo nu iyo cha ndavaha ni.Chacan cuu sava ta cua iin caa indi xini rasandaru, [vati cumi chi xini ra]. Cua catituhun ndo tuhun Ndioo. Chacan cuu savata cua iin machete cha chaha ra Tati Ndioochi ndo, [vati chi chacan cua cani tahanndo]. 18 Ndihi ni quivi cua cahan ndahvindo chi ra Ndioo. Cua cahan ndo chi ra,

vati cua tindee ra Tati Ndioo. Tacan ni cuasacuenda vaha ndo chi ndo. Cua cundeevaha ini ndo, ta cua cahan ndahvi ndo chira Ndioo cuenda ñivi ra. 19 Na cua cahantahan ndo cuenda yuhu. Cua cati ndo tina cua cuhva ra Ndioo cha chini tuni chiyu, ta cua cuu cati tuhin tuhun ra. Chacancuu cha ña cua cuyuhvi yu cati tuhin ñaancha cuu tuhun vaha ra. 20 Chacan cuu chandai ve caa vitin, soco ni tava tiñu raNdioochihin yu. Cua cahan ndahvi ndo chihin rati na ña cua cuyuhvi yu, soco na cua catituhin tuhun ra cuhva cuni maan ra.

Tuhun cha cua saña tahan ra Paulu21 Cha cuahan ra Tíquico yani yo, ta

musu vaha ra Ndioo cuu ra. Maan ra cuasacoto chi ndo yoso cuhva iye. Chacan cuucha cua coto ndo ñaan cha cuu cha ndacuyu ihya. 22 Chacan cuu cha tachi yu chi ranu iyo ndo, ta cua coto ndo yoso cuhva iyondi, ta cua cuhva ra tu ndee ini chi ndo.

23 Na cua savaha ra Ndioo sutu yo chacua coo vii anima ndo chi ndihi ra yaniyo chi ndihi ñi cuhva yo. Na cua savahara Ndioo cha cua cuni mani ndo chi ñivitahan ndo, ta cua cuinu vaha ini ndo. Tani cuhva na cua savaha tahan ra chahnuJesucristo. 24Na cua savaha tahan ra ta ratumanini chi ndihi ñivi cuni chi ra chahnuJesucristo. Tacan ni cua coo ndito ñi chi randihi ni quivi ndihi ni tiempu. Na cua cuuchi tacan ni.

Page 273: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU FILIPENSE 1:1 270 TUTU FILIPENSE 1:26

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI ÑIVINDIOO IYO ÑUUN FILIPO

Indi ra Paulu ve caa, ta taa ra tutu ya chiñivi Ndioo iyo ñuun Filipo

1 Yuhu ra Paulu chi ra Timoteo taa tutuya chihin ndo, ta musu ra Jesucristo cuundi. Tachi ndi tutu ya chihin ra ndiso tiñura Ndioo iyo ñuun Filipo chihin ndihi ndo,ta ñivi Cristo Jesuu iyo tican cuu ndo. 2Nacua savaha ra Ndioo sutu yo tu maninichihin ndo, ta na cua savaha tahan ra chacua coo taxin anima ndo. Ndihi chacanna cua savaha tahan ra chahnu Jesucristochihin ndo.

Cahan ndahvi ra Paulu chi ra Ndioocuenda ñivi can

3Ndihi ni hora cha ñuhun ini yu chihinndo chahi iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo.4 Cusii ini yu cuenda maan ndo ndihi nihora cahin chi ra Ndioo. 5 Chahi tiahvindioo chi ra Ndioo, vati tindee tahan ndocha cati tuhun tahan ndo tuhun Ndioo.Chacan cuu cha chini soho ñivi tuhun vahanda quivi ni chinu ini ndo xihna cuii ndacua nda vitin. 6Chito vahi ti cha quechahasavaha ra Ndioo cha vaha chihin ndo, tani cua tindee ra chihin ndo nda cua ndaquivi cua quichi ndico ra Jesucristo. 7Vahacha tacan ni saxini yu chihin ndo, vati cunixain chi ndo. Tacan ni cuni yu chihin ndo,vati iyo tahan tu manini chi ndihi ndo.Tacan ni tindee ndo chihin yu, ta ndai vecaa ya vitin, ta tacan ni tindee tahan ndochihin yu, ta yahi nu ra cumi tiñu, ta catindique yoso cuhva iye. Chaha vahi cuendachi ra yoso cuhva iyo tuhun vaha. 8 Chitomaan ra Ndioo ti cuni xain chi ndihi ndo.Cuni yu chihin ndo cuhva cuni ra Cristochi ndo. 9 Cahan ndahvi yu chi ra Ndiooti cua coto vaha ca ndo yoso cuhva iyo raNdioo, ta cua coo ca cha chini tuni chi ndo.Tacan ni cua cuni mani ca ndo chi ndihiñivi tahan ndo. 10Chacan cuu cha cua cotondo ñaan cha cuu cha vaha ca. Chacan cuucha cua coo vaha ndo, ta ñahni cuati ndocua coo quivi cua quichi ra Cristo. 11Tacanni cua savaha ndo cha vaha ndicha, vatitindee ra Jesucristo chi ndo. Tacan ni cuasacahnu ndo chi ra Ndioo, ta cua cati ndoti cha cahnu xaan rai cuu ra.

Cati ra Paulu ti cua coo ra chi ra Cristo

12 Yani xaa, cuni sacote chi ndo ti vahaxaan cha cuahan tasoho ñivi tuhun vahayoso cuhva iyo ra Cristo, vati tahin tundoho ya. 13 Chacan cuu cha chito ndihira sandaru inda naan chi ra cumi tiñu chindihi ca ñivi iyo ihya. Chito ra ta ra ti chaindi yu ve caa, vati iye cuenda ra Cristo.14 Tuvi ra yani yo chinu vaha ini ra chi rachahnu, vati ndai ve caa ya, ta ña yuhvi racati tuhun xaan ca ra tuhun Ndioo.

15Ndicha ti iyo ra cati tuhun yoso cuhvaiyo ra Cristo, vati tahñu cuni anima ra, vaticua ndusaca cuni ra, soco iyo tahan ingara cati tuhun vaha ra, vati saxini vaha ra.16-17 Cati tuhun racan, vati cuni mani rachihin yu. Chito ra ti tiso ra Ndioo tiñuchihin yu. Chacan cuu cha cati ndico yuchi ra cumi tiñu yoso cuhva iyo tuhun vahacha cua nduvaha anima ñivi. Inga ra catituhun ra tuhun Cristo, vati cuni ra chacua cuinda naan ñivi chi ra. Ña ndicha ra,vati saxini ra cha cua savaha ra tu ndohochihin yu cha indi yu ve caa ya. 18Tacan nisavaha ra, soco ña saxini yu, vati chi ndihicuii cuhva chini soho ñivi yoso cuhva iyora Cristo―masi cati tuhun ra cha ndichara, masi cati tuhun ra cha ña ndicha ra.Chi ndihi cuii cuhva cusii ini yu, vati catituhun ra tuhun Ndioo.

19 Cua cusii ini yu, vati chito yu ti cuaquee vahi cuenda ra chahnu, vati cua ca-han ndahvi ndo chi ra Ndioo cuenda yu, tacua tindee vaha ra Tati ra Jesucristo chihinyu. 20 Cua quee vahi cuhva saxini yu. Cuniyu cha ña cua coo tu ca nuun chihin yuni suhva, soco cuni yu sacahnu yu chi raCristo vitin cuhva ni sacahnu yu chi ra nuquichi quivi, vati ña yuhvi yu sacahnu yuchihin ra. Cua sacahnu i chihin ra, tu ni viicua coo ndito yu. Ta ni cuhva cua sacahnui chi ra, tu cua cuvi yu. 21Tacan cati yu, vatitu ña cua cuvi yu, cua satiñu yu cuendara Cristo, ta tu cua cuvi yu, vaha xaan cacua coi, [vati cua coo cuii yu chihin ra].22 Tu ña cua cuvi yu, tacan ni cua satiñuyu cuenda ra chahnu, ta cua cuinu ini ñivichi ra, soco ña chite a cuni yu cuvi yu aña cuni yu cuvi yu. 23 Saxini xain, soco ñanihin vahi cuhva. Cuni xain cuvi yu, vatitacan ni cua coi chi ra Cristo, ta vaha xaanca chacan, 24 soco vasi ña cua cuvi yu, vatichini ñuhun ndo chihin yu. 25Chito vahi titacan cuu chi. Chite ti cua ndoi chi ndihindo. Chacan cuu cha cua tindei chi ndo.Tacan ni, ta cua cuinu vaha ca ini ndo chira Ndioo, ta cua cusii ca ini ndo. 26 Chacan

Page 274: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU FILIPENSE 1:27 271 TUTU FILIPENSE 2:20cuu cha vaha xaan ca cua coo ndo chi raCristo Jesuu. Cua cusii ini ndo chi ra, vaticua queta ndico tuqui nuun iyo ndo.

27 Cua saha ndo cuenda chi ndo. Tacanni cua savaha ndo cuhva iyo tuhun vahacha ni savaha ra Cristo. Chacan cuucha cua queta tuhun nuin yoso cuhva iyondo―vasi cua quete nuun iyo ndo tican,vasi ña cua cundee quete, soco cua quetatuhun nuin. Chite ti cua queta tuhun ticha iyo inuun ndo, ta inuun inuun satiñutahan ndo. Tacan cua cuinu ini ñivi tuhunvaha yoso cuhva cua nduvaha anima ñi,28 ta ña cua cuu sayuhvi ñivi cuxaan inichihin ndo. Tacan ni cua coto ñi ti cuandoyo ñuhun maan ñi cuenda ra Ndioo,ta cua coo vaha ndo chi ra. Tacan ni cuasavaha ra Ndioo, 29 vati chaha ra Ndioo tundee ini chi ndo cha chinu ini ndo chi raCristo, soco ñavi tacan ni. Chaha tahan ratu ndee ini chi ndo cha cua ndehe tahanndo tu ndoho cuenda ra Cristo. 30 Cuandehe tahan ndo tu ndoho cha ni ndehendo cha tahin nu quichi quivi, ta cuandehe tahan ndo tu ndoho cha chini sohondo cha tahin vitin.

2Cha ni ndehe ra Cristo tu ndoho, soco

cahnu xaan rai cuu ra1-2Na cua saxini vaha ndo, ta na cua cuni

mani ndo chi ndihi ñivi tahan ndo cuhvacuni mani yu chihin ñi. Na cua coo inuunndo, ta ini tuhun cua saxini ndo. Tacanni cua cusii ini yu chihin ndo, vati iyo tundahvi ini chi ra Cristo. Iyo tu ndahvi ini,vati cuni mani yo chi ndihi ñivi tahan yo.Iyo ra Tati Ndioo chi yo, ta iyo tahan tundahvi ini chi yo. 3 Ña cua savaha ndocuhva cuni maan ndo. Ña cua ndurai ndo,soco cua saxini vaha ndo ti iyo ca yavi ndaachi ñivi tahan ndo. Tacan ni cua coo masundo. 4Ta iin ta iin ndo cua sahando cuendacha iyo chi maan ndo, soco cua saha vahatahan ndo cuenda cha iyo chi tahan ndo.

5 Na cua saxini ndo cuhva saxini raCristo Jesuu. 6 Cuhva iyo ra Ndioo nichacoo tahan ra Jesucristo. Cha ni chacooinuun ra chi ra Ndioo, soco ña saxini raJesucristo ti cua coo inuun ra chi ra, vatiña rai cuni ra. 7 Ni chahnda ini ra, ta cuura sava ta cua iin musu ra Ndioo, ta ni cuutahan ra iin ñivi ñuñivi. Ndehe ñivi ti raiñuñivi cuu tahan ra, 8 soco ña rai cuni ra,ta tasoho ra cuhva cati ra Ndioo. Chacancuu cha ni chihi ra. Chihi ra, vati taa ñivi

chi ra nu cruu. 9 Chacan cuu cha cuu raJesuu iin rai cahnu savaha raNdioo. Cahnuxaan ca sivi maan ra chaha ra Ndioo, tañavi ca sa sivi ñivi. 10 Chacan cuu chacua sacahnu ndihi ñivi chi ra Jesuu. Cuasacahnu ra tatun Ndioo iyo iti siqui chi ra,ta cua sacahnu tahan ñivi iyo nu ñuhunñuñivi chi ra. Tacan, ta cua sacahnu tahanrun tati cuihna chi ra. 11Cua cati ndihi ñiviti ra chahnu Jesucristo cuu ra ndaca ñahanchi yo, ta chacan cuu cha cua sacahnu ñichi ra Ndioo sutu yo.

Sava ta cua ñuhun ndichin cuu ñivi Ndioo12Yani xaa, ndihi hora cha ni tasoho ndo

cha cati yu quivi cha ni vii iye chi ndo. Nacua tasoho vaha xaan ca ndo vitin―masiña iye chi ndo. Cua sacahnu ndo chi raNdioo, ta cua saxini vaha ndo chi ra. Tacanni cua coto ndo ti cua coo vaha ndo chira Ndioo. 13 Chacan cua coto ndo, vati raNdioo cuu ra cha iyo chihin ndo. Chacancuu cha cua cuni ndo savaha ndo cuhvacuni ra, ta cua cundee savaha ndo cha vahacha cuni ra.

14Ña cua cahan xaan ndo chi ñivi tahanndo, ta ni ña cua cahan yuhu ndo. Tacanni cua savaha vii ndo ndihi cha cua savahando. 15Chacan cuu cha ña cua coo cuati chindo, ta ndoo ndoo cua coo anima ndo. ÑiviNdioo cuu ndo, ta ndoo xaan iyo animando. Iyo ndo nuun iyo ñivi ndacu ndavahani, ta cha ndoyo ñuhun ñi. Iyo ndo chiñi, ta sava ta cua iin ñuhun ndichin cuundo ñuhun ñuñivi ya, vati cua ndehe ñiyoso cuhva iyondo, vati iyo vaha xaanndo.16 Cua cuinu vaha ini ndo tuhun Ndioo.Tacan sa cua coo ndito ndo chi ra Ndioo.Chacan cuu cha ña cua cucahan nuin quivicua tachi tuni ra Cristo chi ñivi. Ña cuacucahan nuin, vati iyo yavi ndaa cha nisatiñu i chihin ndo, ta iyo yavi ndaa chacati tuhin chi ndo. 17 Chinu ini ndo chira Ndioo. Chacan cuu cha iyo cha samanindo chi ra, ta satiñu ndo tiñu ra. Tu cuacuvi yu, cua coo tu ndee ini chi maan ndo.Tu tacan cuu chi, cua cusii ini yu, ta cuniyu cha ndihi ndo cua cusii ini tahan ndo.18 Ta ni cuhva na cua cusii ini tahan ndo,ta tacan ni cusii ini ndo chihin yu icaa ni.

Cua cuhun ra Timoteo chi ra Epafrodito19 Tu cua cuhva ra chahnu Jesuu, yatin

xaan cua tachi yu chi ra Timoteo nu iyondo. Chacan cuu cha cua coo tu ndee inichihin yu, vati tacan ni cua coto ndiqueyoso cuhva iyo ndo. 20 Iin tuhun maan

Page 275: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU FILIPENSE 2:21 272 TUTU FILIPENSE 3:17ra Timoteo saxini cuhva saxini yu, ta cunindicha ra cha cua coo vaha ndo, 21 vatindihi ca ñivi savaha cuhva cuni maan ñi.Ña savaha ñi cuhva cuni ra Cristo Jesuu.22 Cha chito ndo yoso cuhva iyo ra Timo-teo, vati chito ndo ti cha satiñu ra chihinyu cuhva satiñu iin rai chi sutu ra, ta catituhun ndi tuhun vaha ra Ndioo. 23 Cuandehe xihneñaan cua tahin, ta sa cua tachiyu chihin ra. 24 Chite ti tu cua cuhva rachahnu, yatin xaan cua cuhun tahin nuuniyo ndo.

25 Cha saxini yu ti nini xaan cha cuatachi yu chi ra yani yo Epafrodito nuuniyo ndo. Cha ni satiñu tahan ra chihinyu, ta sandaru ra Cristo cuu tahan ra.Chi maan ra ni tachi ndo nu ndai, ta chatindee ra ñaan cha cuu cha chini ñuhunyu. 26 Cua tachi yu chi ra, vati cuni xaanra cu ndehe ra chihin ndo. Saxini xaanra, vati nihin tuhun ndo ti cha cuhvi ra.27 Cha cuhvi ndicha ra. Suhva cuii ca, tani cuni cuvi ra, soco cundahvi ini ra Ndioochi ra. Cundahvi tahan ini ra Ndioo chiyuhu, coto cua coo ca tu cuihya ini chihinyu, ta cua cuvi ra. 28 Chacan cuu cha ninixaan cua tachi yu chi ra, vati tahan ndochi ra. Chacan cuu cha cua ndehe tucundo chi ra, ta cua cusii ini ndo, ta ña cuasaxini que chihin ndo. 29 Cua cusii inivaha ndo, ta cua quihin cuenda ndo chira cuenda ra chahnu. Cua sacahnu ndichando chi ndihi ra chica tiñu Ndioo [cuhvachica ra Epafrodito], 30 vati cuni cuvi ra.Cuni cuvi ra, vati satiñu tahan ra tiñu raNdioo. Chacan cuu cha sacuinu ra chacumani cha cua tindee ndo chihin yu.

3Cha cua coo vaha ndicha ñivi can chi ra

Ndioo1 Yani xaa, cua cusii ini ndo chi ra

chahnu. Ñahni tu ndoho cha cua taandico tuqui tuhun cha ni tai chihin ndonu quichi quivi. Tacan ni cua coo vahando, 2 vati cua saha vaha ndo cuenda chiñivi ndacu ndavaha ni. Cua saha vaha ndocuenda chi ñivi cuni cha cua savaha ndocostumbre chahnu. Cuihna cuu ñi. 3 Ñivindicha ra Ndioo cuu maan yo, ta satiñuyo chi ra Ndioo, vati ra Tati Ndioo ndacañahan chi yo. Cusii ini yo, vati iyo raCristo Jesuu chi yo. Chito yo ti ñahni yavindaa cha cua savaha mani maan yo. 4 Cuacuu ndurai yu, vati iyo vaha yu cuendacostumbre chahnu. Tu cua saxini ñivi ti

cha iyo vaha ñi, cua cuu ndurai que, vativaha xaan ca iyo yu. 5 Queta yu una quiviyu, ta ni tahnda ñiin xini xui cuhva iyocostumbre. Ñivi judío ndicha cui, ta ñivira Benjamín ni chacoo tiempu chahnu cui.Rai judío cui, ta ñivi judío cuu ñivi yu.Cha sacahnu vaha tahin ley chahnu cuhvasacahnu ndihi ra fariseo, vati fariseo nicuu tahin. 6 Iti chata cani tahan xain chiñivi Ndioo, vati cuni xain satiñu i tiñu raNdioo. Saxini yu ti ñahni cuati yu, vaticumi vahi ley chahnu, 7 ta iyo xaan yavindaa cha ni savahi chacan cuenda ñiviñuñivi, soco yuhu chite ti ñahni yavi ndaicuenda ra Cristo. 8 Cati yu ti ñahni yavindai, vati iyo xaan ca yavi ndaa cha nacotechi ra chahnu Cristo Jesuu. Cha naan ndihicha ni savahi. Cha naan chi cuenda raCristo. Yuhu cati ti ñahni yavi ndaa chani savahi. Chacan cuu cha cua coo vahichi ra Cristo. 9 Iyo yu chi ra Cristo, socoña cundee cha cua coo vahi chi ra Ndioocha ni savahi cuhva cati ley can. Cua coovahi chi ra Ndioo, vati chinu ini yu chi raCristo, ta maan ra Ndioo cuu ra chaha chacua coo vaha ñivi chi ra, tu cua cuinu iniñi chi ra. 10 Chacan cuu cha nacoto vahichi ra Cristo. Chite ti iyo tu ndee ini chi ra,vati natacu ndico ra nu iyo ñivi ndii. Chandehe tahin tu ndoho cuhva cha ni ndehemaan ra, ta vasi cua cuvi tahin cuhva chani chihi maan ra. 11 Chacan cuu cha cuanatacu tahin nu iyo ñivi ndii, tu cua cuu.

Tu cua sanini ñican, cua cundee queevaha ñi

12Ña cua cati yu ti cha ni cundei, ta chaiyo vahi. Ni vii sanini yu chi yu. Tacanni cua coo vahi chi ra Ndioo, vati cha niquihin cuenda ra Cristo Jesuu chihin yu.13 Yani xaa, ña cati yu ti cha iyo vahi,soco ni vii iyo iin cha cuahan saxini. Ñatichahi cha ni tahin nu quichi quivi, sococua sanini yu chihin yu nu cuahan quivi.14 Nduqui cha vaha. Chacan cuu cha cuasacanain cuenda raNdioo, vati chanacachira Ndioo chi yo, ta iyo yo chi ra CristoJesuu.

15 Ndihi ndioho cha iyo vaha cuendara Ndioo―na cua saxini ndo cuhva catiyu. Tu cua saxini ndo inga tucu tuhun,cua sacoto ra Ndioo cha vaha chihin ndo.16Na cua savaha ndo cuhva cha ni cundeecutuhva ndo.

17Yani xaa, cua savaha ndo cuhva ndacuyu. Cua saha vaha ndo cuenda yoso cuhva

Page 276: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU FILIPENSE 3:18 273 TUTU FILIPENSE 4:20iyo ñivi ndacu cuhva ndacumain. 18Cuahachaha cha chahi cuenda chi ndo, soco vitincua cati ndico tuqui chihin ndo. Ndahvixaan cuni anime, vati iyo xaan ñivi cuxaanini chi ra Cristo. Ña chinu ini ñi tuhun chani chihi ra Cristo cuenda cuati ñi nu cruu.19 Cua queta quivi cha cua ndoyo ñuhunñi, vati mani cha cua cusii ini ñi cuniñi. Ndurai ñi, soco iyo cha cua cucahannuun ñi, ta cuni xaan ñi cha iyo nu ñuhunñuñivi. 20 Ña cua saxini ndo chacan, vatimaan yo cuu ñivi xu ñuun ra Ndioo itisiqui. Ndatu yo chi ra chahnu Jesucristo,vati tican cua quichi ra, ta cua sacacu ra chiyo. 21Maan ra cua sama iquin cuñu ndahviyo, ta cua cuu yo iin cha taqui sava ni tacua caa maan ra. Tacan ni cua savaha ra,vati iyo tu ndee ini chi ra. Chacan cuu chacundee ra, ta tuhun cahan ra cua tasohondihi cuii cha iyo.

4Ndihi quivi cua cusii ini ñivi can chi ra

chahnu1Yani xaa, cuni xain chi ndo, ta cusii ini

yu chihin ndo. [Ni ndehi chi ndo,] ta chiteti cha iyo yahvi yu chi ra Ndioo. Cua cuinuvaha ini ndo chi ra chahnu, xaa.

2 Cahan ndahvi yu chi ña Evodia chiña Síntique ti na cua nduinuun ndico ñicuenda ra chahnu. 3 Ta yoho yani xaa,cahan ndahvi tahin chi maun ti na cuatindeun chi ña cuhva yo ña Evodia chi ñaSíntique. Cha satiñu tahan ñi ta ñi chi raClemente chi ndihi ñivi satiñu tahan chiyuhu tiñu ra Ndioo, ta cha iyo tahan siviñi ta ñi tichi libru nu iyo sivi ñivi cua coondito chi ra Ndioo.

4Na cua cusii ini ndo chi ra chahnundihini quivi. Cati ndico tucu yu ti na cua cusiiini ndo. 5 Cua coo masu ini ndo chi ndihiñivi. Yatin xaan cua quichi ra chahnu.

6 Ña cua tichaha ni ndo ni suhva, sococua ndaca ndo ndihi cha chini ñuhun ndochi ra Ndioo. Tacan ni cua ndaca ndo chira, ta cua cuhva ndo iin tiahvi ndioo chira. 7 Cua cuhva ra Ndioo cha cua coo taxinvaha anima ndo, masi ña cua cutuni vahaini ndo cha cua savaha ra. Taxin cua cooanima ndo, ta ña cua saxini xaan ndo, vatiiyo ra Cristo Jesuu chi ndo.

Cua saxini ñivi can cha vaha8 Yani xaa, cua saxini ndo ñaan cha cuu

cha ndicha, ñaan cha cuu cha vaha, ñaancha cuu cha cuiti, ñaan cha cuu cha ii, ñaan

cha cuu cha taqui, ñaan cha cuu cha vii cuasaxini ndo. Tu cua coo vaha ndo, tu cuasacahnu ndo chi ra Ndioo, cua saxini ndochacan.

9 Na cua savaha ndo cuhva cati tuhinchi ndo, ta cua savaha ndo cuhva cha nisanahin chi ndo. Cua savaha ndo cuhvacha cati tuhin chi ndo, ta cua savaha ndocha ni ndehe ndo cha ni savahi. Tacan nicua savaha ndo, ta cua coo ra Ndioo chindo, ta cua cuhva ra cha cua coo taxinanima ndo.

Iyo iin cha samani ñivi ñuun Filipo chi raPaulu

10 Cusii ini xaan yu chi ra chahnu, vaticha ni quechaha ndico saxini ndo cuendayu. Ndicha cha ni saxini ndo cuendayu, soco ña ta queta hora cua tindee ndochihin yu. 11 Ña cati yu ti iyo cha chiniñuhin, vati chi ndihi cuii cuhva ndoi vaha.Chacan ni cutuhve. 12 Chacoo ndahvi yu,ta chacoo vaha yu. Chi ndihi ni ndoi vaha.Chi ndihi cuii cuhva ndoi vaha. Vasi ndahaini yu, vasi ña ndaha ini yu, soco ndoi vaha.Vasi iyo vahi, vasi iyo cha chini ñuhin, socondoi vaha. 13 Chaha ra Cristo tu ndee inichihin yu. Tacan ni cuu savahi ndihi cuiichi. 14 Vaha xaan cha savaha ndo, vatitindee tahan ndo chihin yu cha ni ndehitu ndoho.

15 Ndioho yani xaa, chito ndo ti quivicha quechaha cati tuhin tuhun vaha itiñuhun Macedonia can mani maan ndotindee chihin yu cuhva ni tindei chi maanndo. Cha cua quei tican, ta tindee ndochihin yu. Ñahni ca ñivi Ndioo iyo ticantindee. 16 Nu ni chacoi ñuun Tesalónica,ta tindee ndo iin chaha uvi chaha, [vatiiyo cha chini ñuhin]. 17Ña cua saxini ndoti cuni xain ñaan cha cuu cha cua samanindo, soco cuni yu cha cua coo ca yahvi ndoiti nuun raNdioo. 18Cha iyo vahi vitin. Chayaha cuhva cha iyo vaha yu, ta vaha xaancuni yu, vati chaha ra Epafrodito cha nisamani ndo chihin yu. Taqui xaan savahando, ta vaha xaan samani ndo. Cusii ini raNdioo cha ni savaha ndo chacan. 19 Cuacuhva xaan ra Ndioo ndihi cha cua cuniñuhun ndo, vati iyo ndihi cuii cha vahachihin ra cuenda ra Cristo Jesuu. 20Na cuasacahnu yo chi ra Ndioo sutu yo ndihi niquivi ndihi ni tiempu. Na cua cuu chi tacanni.

Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chi ñivican

Page 277: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU FILIPENSE 4:21 274 TUTU FILIPENSE 4:2321 Cua cati ndo chi ndihi ñivi ra Jesu-

cristo ti tachi yu iin tuhun na cumi chi ñi.Tachi ndihi ra yani yo iyo ihya iin tuhunna cumi chi ndo. 22 Ndihi ñivi Ndioo iyoihya tachi iin tuhunna cumi chi ndo. Tachitahan ñivi satiñu chi ra chahnu César racuu tiñu cahnu xaan can iin tuhunna cumichi ndo.

23Na cua savaha ra chahnu Jesucristo tumanini chihin ndo. Na cua cuu chi tacanni.

Page 278: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU COLOSENSE 1:1-2 275 TUTU COLOSENSE 1:23

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI ÑIVINDIOO IYO ÑUUN COLOSA

Taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyoñuun Colosa

1-2Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin ndo,ta tatun ra Jesucristo cui, vati tacan cunira Ndioo. Yuhu chi ra Timoteo yani yotachi ndi tutu ya chihin ndihi ndioho, tañivi Ndioo iyo ñuun Colosa cuu ndo. Yaniyo chi ndo, vati chinu ini ndo chi ra Cristo.Na cua savaha ra Ndioo sutu yo tu maninichihin ndo, ta na cua cuhva ra cha cua cootaxin anima ndo.

Cahan ra Paulu chi ra Ndioo cuenda ñiviNdioo can

3 Ndihi ni quivi cahan ndahvi ndi chira Ndioo cuenda ndo. Tacan ni chahandi iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo sutu yochi ra chahnu Jesucristo. 4 Chaha ndi iintiahvi ndioo chi ra, vati ni chini soho nditi cha chinu ini ndo chi ra Cristo Jesuu,ta cha cuni mani ndo chi ndihi ñivi ra.5 Tacan ni ndacu ndo, vati chinu ini ndoti cha cua coo vaha ndo chi ra Ndioo itisiqui andivi. Chacan cha ni chini soho ndonu quichi quivi, ta chini soho ndo tuhunndicha tuhun vaha. 6Cha queta tuhun cannuun ndo, ta tuvi ndo chinu ini chi chicuhva cha chinu ini ñivi chi ra Ndioo ninicahnu ñuhun ñuñivi, ta savaha ndo chavaha. Cha cuahan ndutuvi ñi, ta ndacu ñicha vaha. Ta ni cuhva ndacu maan ndonda cua nda quivi xihna cuii cha ni chinisoho ndo, ta chito ndo ti cha iyo ndichatu manini chi ra Ndioo. 7 Tacan ni catira Epafra chi ndo, ta cuni xaan ndi chi ra.Satiñu tahan ra tiñu ra Cristo, ta vaha xaansatiñu ra cuendamaan ndo. 8Cha chaha racuenda chi ndi ti cha cuni mani xaan ndochi ndi cuhva cha ni chaha ra Tati Ndioochi ndo.

9 Ña saña ndi cha cahan ndahvi ndi chira Ndioo cuenda maan ndo nda cua ndaquivi cha ni chini ndi xihna cuii ti chachinu ini ndo. Cati ndi ti na cua cuhva raTati Ndioo cha chini tuni chi ndo, ta sa cuacutuni vaha ini ndo, ta tacan ni cua cotovaha ndo ñaan cha cuni ra Ndioo cha cuasavaha ndo. 10 Chacan cuu cha cua savahando cuhva cuni ra Ndioo, ta cua cusii inira. Mani cha vaha cua savaha ndo, ta cua

nacoto vaha ca ndo chi ra Ndioo. 11 Cuacoo ca tu ndee ini chi ndo, vati iyo vahaxaan tu ndee ini chi ra Ndioo. Chacancuu cha cua cundee ini ndo. Cua coo viianima ndo, ta cua cusii ini ndo. 12 Tacanni cua cuhva ndo tiahvi ndioo chi ra Ndioosutu yo, vati chaha ra tu ndee ini chi ndocha cua coo vaha tahan ndo chi ra nu cuacundaca ñahan ra chi ñivi ra. 13Cha sacacura chi yo nu ni chacoo yo chi ndavaha ninu ndaca ñahan run cuihna chi yo, ta cuayaha yo nu cua cundaca ñahan sehe ra, tacuni xaan ra chi sehe ra. 14 Cha sacacu rachi yo, ta cha sanaan ra cuati ni savaha yo.

Cha iyo vaha ñivi Ndioo chi ra Ndioo, vatini chihi ra Cristo cuenda ñi

15Ña ndehe yo chi ra Ndioo, soco cuhvaiyo ra iyo ra cuu sehe ra. Ña ta tuvi ndihicha iyo, ta nda ni tacan cha iyo sehe ra.16 Maan ra Cristo cuu ra ni savaha ndihicuii cha iyo iti siqui andivi ta ndihi cha iyonu ñuhun ñuñivi. Maan ra savaha ndihicha ndehe yo, ta savaha tahan ra ndihi cacha iyo―masi ña ndehe yo chi chi. Savahara chi ra tatun Ndioo cha ndaca ñahan itisiqui andivi, ta savaha tahan ra chi runcuihna cha ndaca ñahan nu ñuhun ñuñivi.Ndihi cuii chacan ni savaha ra Jesucristocuhva cati ra Ndioo chi ra, ta cha iyo chicuenda maan ra cuu sehe Ndioo. 17 Xihnaca cha iyomaan ra. Tacan sa quetuvi ndihicha iyo, ta maan ra chaha tu ndee ini chana coo vaha ñuhun ñuñivi. 18Maan ra cuura cuu xini, ta maan ra ndaca ñahan chiñivi ra. [Maan ra chaha tu ndee ini chi ñivira.] Maan ra cuu ra ni natacu xihna cuiinu iyo ñivi ndii. Chacan cuu cha maan racuu ra cuuxini, ta ndacañahan ra chi ndihicuii cha iyo. 19 Tacan ni iyo ra, vati Ndioondicha cuu ra. 20Ndumani ndico ra Ndioochi ñivi ñuñivi savaha ra cuu sehe ra, vatichati ra niñi ra, ta ni chihi ra nu cruu.Tacan ni sandumani ndico ra chi ndihi cuiicha iyo nuñuhunñuñivi ta ndihi cha iyo itisiqui andivi cuhva ni cati ra Ndioo.

21 Nu ni quichi quivi ña mani cuni ndochi ra Ndioo. Xaan xaan cuni ndo chi ra,ta savaha ndo ndavaha ni, 22 ta vitin ni cuutahan ra ñivi ñuñivi. Tacan ni sandumanindico ra chi ndo, vati ni chihi ra. Chacancuu cha cua cuu yaha ndo iti nuun raNdioo, ta ndoo ndoo cua coo anima ndo.Ñahni cuati cua coo chi ndo, ta ni ña cuacuu tiso ñivi cuati chihin ndo. 23 Tacan nicua savaha ra, tu cua cuinu vaha ini ndo

Page 279: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU COLOSENSE 1:24 276 TUTU COLOSENSE 2:18chi ra, tu cua coo vaha ndo chi ra, tu ña cuasaxini ndo, tu ña cua saña ndo tuhun vahacha chinu ini ndo quivi chini soho ndochi chi. Cha chini soho ndihi ñivi ñuñivituhun vaha can, ta yuhu cati tuhun tahintuhun can.

Chaha ra Ndioo tiñu cha cua tindee raPaulu chi ñivi Ndioo

24Vitin cusii ini yu, vati ndehi tu ndohocuenda maan ndo. Cha ni ndehe ra Cristotu ndoho. Chacan cuu cha ndehe tahintu ndoho cuenda ñivi ra, vati cua saquetendihi tu ndoho cha cumani chihin yu.25 Satiñu tahin tiñu Ndioo, vati maan rani chaha tiñu cha cati tuhin chihin ndo.Chacan cuu cha cati tuhun vahi tuhunNdioo. 26 Nu quichi quivi ña ta coto ñiviñaan cha cuu tuhun vaha yoso cuhva iyo raNdioo, soco vitin cha quechaha chito ñiviNdioo chi chi. 27 Chi ñivi ra cuni ra Ndioosacoto ra ti taqui xaan tuhun ya cha chinuini ñivi cuu inga tucu ñivi. Taqui xaantuhun cha iyo ra Cristo chi ndo. Chacancuu cha chito ndo ti cua coo vaha ndo chira Ndioo.

28 Cati tuhun ndi yoso cuhva iyo raCristo. Chaha ndi cuenda chi ndihi ñivi,ta chaha ndi cha chini tuni chi ñi. Tacanni sanahan ndi chi ñi, vati cuni ndi chacua quee vaha ndihi ñivi cuenda ra Cristo.29Chacan cuu cha satiñu xaan yu, ta saniniyu chi ndihi cuii tu ndee ini cha chaha raCristo chihin yu.

21 Cuni yu cha cua coto ndo ti saxini

xain cuenda maan ndo, ta saxini tahin chacuenda ñivi iyo ñuun Laodicea chi ñivi ñata nacoto chihin yu. 2 Cuni yu cha cua cootu ndee ini chi ndo. Tacanni cua coo inuunndo, ta cua cuni mani ndo chi ñivi tahanndo, ta cua coo ndicha cha chini tuni chindo. Chacan cuu cha cua coto vaha ndotuhun yoso cuhva iyo ra Cristo, vati nu niquichi quivi ña chito ñivi ñaan tuhun cuuchacan. 3 Maan ra cua cuhva cha chinituni chi ñivi, tu cua nanducu ñi chi ra.4 Chacan cati yu, vati ña cuni yu cha cuacuu sandahyu ñahan ñivi chi ndo―masivaha xaan cahan ñi chi ndo. 5Ndicha ti ñaiye chi ndo, soco ni ñuhun ini yu chi ndo.Cusii ini yu, vati chite ti chinu ndicha inindo chi ra Ndioo, ta vaha xaan chinu inindo chi ra.

6 Na cua coo vaha ndo chi ra chahnuJesucristo cuhva cha quechaha ndo chinu

ini ndo chi ra. 7Tacanni cua coo ra chi ndo,ta cua cuhva ra tu ndee ini chi ndo, ta cuacuinu vaha ini ndo chi ra cuhva ni cutuhvando. Tacan ni cua cuhva xaan ndo tiahvindioo chi ra Ndioo.

Sanduchaa ra Cristo anima ñivi8 Cua saha vaha ndo cuenda, coto cua

sandahyu ñahan ñivi chi ndo, coto cua catituhun ñi cuhva saxini ñivi, ta ñahni yavindaa chi. Cati ñi tuhun cuhva saxini ñivi,ta sacahnu ñi ndioo maan ñi. Ña sacahnuñi chi ra Cristo. 9 Cua cumi ndo chi ndo,vati maan ra cuu Ndioo ndicha, ta ñiviñuñivi cuu tahan ra. 10 Iyo vaha ndo, vatiiyo ra chi ndo. Maan ra cuu xini chi ndo,ta ndaca ñahan tahan ra chi ndihi ra tatunNdioo chi ndihi run cuihna. 11 Iyo ndocuenda ra Cristo. Cha ni nduchaa animando cuenda ra Ndioo, vati cha ni sañando ndavaha ni savaha ndo, ta ra Cristosanduchaa anima ndo. 12 Cha ni chandutando cuenda ra Cristo. Nuun xihna ndotichi nduta, ta chacan cuu sava ni ta cuaiin cha ni chihi tahan ndo chi ra. Tacancuu, ta ni ndaa ndico ndo iti nuun nduta,ta chacan cuu sava ta cua iin cha ni natacundico ndo, vati chinu ini ndo ti iyo tu ndeeini chi ra Ndioo, tamaan ra cuu ra ni chahatu ndee ini chi ra Cristo, ta ni natacu ndicora. 13Nu quichi quivi ñahni yavi ndaa ndo,vati ni savaha ndo ndavaha ni. Ña ta cunindo chi ra Ndioo, [vati inga tucu ñivi cuundo]. Vitin cha iyo vaha ndo chi ra Cristo,vati cha ni cucahnu ini ra ndihi cuati ndo.14 Ni chani ra tuhun cha cati ti cua ndoyoñuhun yo. Cha cua cutuni yo, vati ñasacuinu yo cuhva cati ley chahnu can, socosanaan ra Ndioo chacan, vati ni chihi raCristo iti nu cruu. 15 Tacan ni sandumasura chi run cuihna chi tahan run, ta ndehendihi ñivi chani chacoo tu canuun chi run,ta sacanaan ra Ndioo chi run.

Na cua nducu ñi cha vaha cuhva cha iyoiti siqui andivi

16Na ña cua cati ñivi judío ti ña vaha chachachi ndo ta ni ña vaha cha chihi ndo. Ñacua cati ñi ti ña vaha tuña cua sacahnundovico sacahnu ñi cuiya ta cuiya a yoo ta yooa vita ta vita. 17 Ndihi chacan cuu sava tacua iin cuhva yoso cuhva cua coo iti nuun,soco iin cha ndicha ndicha cuu ra Cristo.18Na ña cua cuu cati ñivi ti ña vaha cuhvandacu ndo. Vasi cua cati ñi vati sacahnu ñichi ra tatun Ndioo, ta cha iyo masu ini ñi.Cua cati ñi ti cha cahan xaan ra Ndioo chi

Page 280: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU COLOSENSE 2:19 277 TUTU COLOSENSE 3:19ñi chi ñumahna. Vasi chacan cua cahan ñi,soco ña chito ñi. Rai cuni ñi, vati saxini ñindavaha ni, soco ñahni yavi ndaa ñi. 19Ñaiyo vaha ñi chi ra Cristo, ta maan ra cuuxini, tamaan ra chaha tu ndee ini chi ndihiñivi ra. Chaha ra cha chini ñuhun ñi, tasanduinuun ra chi ñi. Tacan ni sacuahnura Ndioo chi ñivi ra.

20 Ña ndaca ñahan ca run cuihna iyoñuhun ñuñivi chi ndo, vati cha quihvitahan ndo cuenda ra Cristo. Chacan cuucha ña vaha cha chaha ndo cha ndaca ña-han run chi ndo cuhva chaha ñivi ñuñivi.Ña vaha cha ndacu ndo cuhva cati ñi,21 vati cati ñi ti ña cua tiin yo chehe. Ñacua cachi yo chacan. Ña cua quihin yoinga, cati ñi. 22 Ndihi chacan cua naanhora cua savaha yo chi chi. Tacan ni iyondo, ta ndacu ni ndo cuhva cati tuhunñivi.23 Tacan ni ndacu ñivi, vati saxini ñi ticha nditi cuu chi. Saxini ñi ti tacan vahacha sacahnu ñi chi Ndioo, ta saxini ñi titacan ni iyomasu ini ñi, ta saxini ñi ti vahacha chacoo ica ñi, soco ñahni yavi ndaachacan. Ña cua cundee casi chi cha ndacuyo cuhva cuni maan yo.

31 Cua savaha ndo cuhva cuni ra Ndioo,

vati cha iyo vaha ndo chi ra Cristo. Iyo raCristo chiyo ndaha cuaha ra Ndioo, [vatiiyo tu ndee ini chi ra]. 2Cua saxini ndo chavaha cuhva cuni ra Ndioo. Ña cua saxinindo chandavahani cuhva cuni ñivi ñuñivi.3 Tacan ni cua coo ndo, vati ña iyo ca ndocuenda ñivi ñuñivi. Cha iyo vaha ndo chira Ndioo, vati cha iyo ndo chi ra Cristo.4 Iyo yo chi ra Cristo. Nu cua quichi ndicora, ta cua coo tahan yo chi ra, ta cua cuu yoñivi cahnu xaan.

Cuhva iyo ñivi ndacu ndavaha ni, tacuhva iyo ñivi Ndioo

5 Cua saña ndo ndihi ndavaha ni chaiyo nu ñuhun ñuñivi cha cua cuni savahando. Ña cua coo ndo ndavaha ni chi tahanndo inga chiyo. Ña cua savaha ndo chaquini. Ña cua saxini ndo cha ndavaha nichi ñi ñahan. Ña cua cuni ndo savahando ndavaha ni can, ta ni ña cua cuni ndondatiñu iyo chi inga ñivi. Tu tacan ni cuasavaha ndo, cua cuni ndo cha iyo chi ñivi,ta ña cua cuni ndo chi ra Ndioo. 6 Chacancuu cha cua cuxaan ini ra Ndioo chi ñiviña tasoho chi ra, ta cua tachi tuni ra chiñi. 7 Cuhva can ña ni tasoho tahan ndonu quichi quivi, 8 soco vitin cua saña ndo

ndihi ndavaha ni ya. Ña cua nduxaan cando, ta ni ña cua savaha ca ndo ndavahani. Ña cua cahan ca ndo ndavaha ni, tani ña cua cahan ca ndo cha quini. 9 Ñacua sandahyu ñahan ca ndo chi ñivi, vaticha saña ndo ndavaha ni cha ni savaha ndonu quichi quivi. 10 Cha ni nduvaha animando, ta ndacu ndo cuhva ndacu ra Ndioora savaha chi ndo. Chacan cuu cha nacotovaha ndo chi ra. 11 Cha ni nduvaha animayo. Chacan cuu cha ña cua saxini ca yondaa ñivi cuu yo, a ñivi judío cuu yo, a ingatucu ñivi cuu yo, a sacahnu yo costumbrechahnu, a ña sacahnu yo chacan, a ñiviñuun cuu yo, a ñivi siin cuu yo, a satiñucuatu yo, a sacanaanvaha yo, vati iyo yonununa. Ña cua saxini ca ndo chacan, sococua saxini vaha ndo ti ra Cristo cuu xini, taiyo ra chi ndihi ñivi ra.

12 Cha ni nacachi ra Ndioo chi ndo, tacuni xaan ra chihin ndo, ta iyo ii ndo.Chacan cuu cha cua savaha ndo cha vaha.Cua coo tu ndahvi ini chi ndo, ta cua tindeendo chi ñivi tahan ndo. Cua coo masuini ndo, ta cua coo vii ndo chi ñivi, tacua cundee ini ndo. 13 Tu cua cuni iinñivi tahan yo cuati chi yo, cua cundee iniyo, ta cua cucahnu ini yo chi ñi. Cuacucahnu ini ndo chi ñivi tahan ndo cuhvacha ni cucahnu ini ra chahnu Cristo chindo. 14 Nini xaan ca cua cuni mani ndochi tahan ndo. Tacan ni cua cundee savahando ndihi cha vaha can, ta cua coo vahando chi ra Ndioo. 15Na cua cuhva ra Cristocha cua coo taxin anima ndo. Cua cutaxinanima ndo, vati tacan ni nacachi ra chihinndo. Chacan cuu cha cua coo inuun ndochi ñivi tahan ndo, ta cua cuhva ndo tiahvindioo chi ra Ndioo.

16 Na cua tasoho vaha ndo tuhun chacati tuhun ra Cristo, ta cua coo cha chinituni chi ndo. Tacan ni cua cati tuhunndo chi ñivi tahan ndo, ta tacan ni cuasacuaha ndo chi ñi. Tacan ni cua cata ndoyaa Ndioo, ta cua cuhva ndicha ndo tiahvindioo chi ra Ndioo. 17Ndihi cha cua savahando, ndihi cha cua cahan ndo, cua savahando cuenda ra chahnu Jesuu. Maan ra cuura cua tindee, ta cua cuhva ndico tucu ndoiin tiahvi ndioo chi ra Ndioo sutu yo.

Cuhva cua coo ñivi Ndioo chi ñivi tahan ñi18 Ndioho ñi ñahan, cua tasoho ndo chi

ii ndo, vati tacan vaha cuenda ra chahnu.19Ndioho yani xaa, cua cuni vaha ndo chiñasihi ndo, ta ña cua cuxaan ini ndo chi

Page 281: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU COLOSENSE 3:20 278 TUTU COLOSENSE 4:18ñi. 20 Ndioho ñi cuati, cua tasoho ndo chisutu ndo chi sihi ndo ndihi cha cua cahanñi chihin ndo, vati tacan ni cua cusii inira chahnu Ndioo. 21 Ndioho ñivi chahnu,ña cua cuhva xaan ndo tisihi chi sehendo, coto ña cua cundee ini ñi. 22 Ndiohoñivi cuu musu, cua tasoho ndo ndihi chacua cahan chitoho ndo cha iyo nu ñuhunñuñivi chi ndo. Ña vaha tu nu ni ndehe rachihin ndo satiñu vaha ndo, ta inga horaña satiñu vaha ndo cuhva ndacu ñivi, sococua satiñu vaha ndicha ndo ndihi ni hora,vati sacahnu ndo chi ra chahnu Ndioo.23Na cua satiñu vaha ndo ñaan cha cuu chacua savaha ndo, vati satiñu ndo cuendara chahnu, ta ña satiñu ndo cuenda ñiviñuñivi. 24 Cua satiñu vaha ndo, vati chitondo ti maan ra chahnu cua tiahvi chihinndo, ta maan ra chaha cha cua coo vahando chi ra nu cuahan quivi. Vitin satiñundo cuenda ra chahnu Cristo. 25 Tacancati yu, vati cua nihin ra ndacu ndavahani yahvi ra, vati cua tachi tuni ndicha raNdioo chi ra.

41Ndioho ñivi cuu chitoho, cua coo vaha

ndo, ta cua coo vii ndo chi musu ndo, vatichito ndo ti iyo ra cuu chitoho maan ndoiti siqui andivi.

2 Cua cahan ndahvi xaan ndo chi raNdioo, vati tacan ni cua cuhva xaan ndotiahvi ndioo chi ra. 3 Cua cahan ndo chira cuenda maan ndi. Cua cahan ndo ti nacua cuhva raNdioo cha cua cati tuhun tucundi tuhun ra. Cua cati tuhun ndi tuhun raNdioo tuhun cha ña chito ñivi nu quichiquivi ti maan ra Cristo cuu ra sanduvahaanima ñivi. Chacan cuu cha indi yu ve caavitin. 4Cua cahan ndahvi tahan ndo chi rati na cua cuu cati cachin yu tuhun ra, vatiiyo cha cua cati tuhun nini xain tuhun ra.

5 Na cua coo cha chini tuni chi ndo.Tacan ni cua coo vaha ndo chi ñivi ñachinu ini chi ra Ndioo, ta cua nducu ndocuhva cha cua cati tuhun vaha ndo chi ñi.6Ndihi ni hora cua cahan vii ndo chi ñi, tacua cahan vaha ndo chi ñi. Chacan cuu chacua cotondoyoso cuhva cua cati ndicondochi ndihi ñivi.

Tachi ra Paulu ta ra iin tuhun na cumi chiñi

7 Cua cati ra Tíquico yani yo chi ndondihi cha ni tahin, ta cuni xaan yo chi ra.

Satiñu tahan ra tiñu ra chahnu, ta vahaxaan satiñu ra. 8Tachi yu chi ra nu iyo ndo,

vati tacan ni cua coto ndo yoso cuhva iyondi, ta cua cuhva tahan ra tu ndee ini chindo. 9 Tachi tahin chi ra Onésimo yani yochi ra, ta ini ñuun ndo chi ra Onésimo can.Cuni tahan yu chi ra, ta chinu vaha ini rachi ra Ndioo. Cua cati ra ta ra ndihi cha nichacoo ihya.

10 Tachi ra Aristarco iin tuhun na cumichi ndo, ta iyo tahan ra chihin yu ve caaya. Tachi tahan raMacu sachin ra Bernabéiin tuhun na cumi chi ndo. Cha ni tachiyu tutu chi ndo, vati tu cha cua queta ranu iyo ndo, cua quihin cuenda ndo chi ra.11 Tachi tahan ra Jesuu ra nani Justo iintuhun na cumi chi ndo. Racan ta ra cuuñivi judío cha quihvi cuenda ra Cristo, tañahni inga ca ñivi judío satiñu tiñu Ndioochi yuhu. Mani maan ni ra ta ra chahatu ndee ini chihin yu. 12 Tachi tahan raEpafra ra cuu tahan ndo iin tuhun na cumichi ndo, ta musu ra Cristo cuu tahan ra.Ndihi ni quivi cahan ndahvi xaan tahan rachi ra Ndioo cuenda maan ndo ti na cuacoo vaha ndo chi Ndioo, ta na cua savahando ndihi cha cua cuni ra Ndioo. 13 Yuhucati ti nihin xaan satiñu ra cuenda maanndo, ta nihin xaan satiñu tahan ra cuendañivi iyo ñuun Laodicea chi ñivi iyo ñuunHierápoli. 14 Tachi tahan ra Luca yani yora cuu doctor iin tuhun na cumi chi ndo.Tacan ni tachi tahan ra Dema iin tuhun nacumi chi ndo.

15 Cua cati ndo chi ra yani yo iyo ñuunLaodicea chi ña Ninfa chi ndihi ñivi Ndioonducuiti vehe ña ti tachi yu iin tuhun nacumi chi ñi. 16Cua sacuaha xihna ndo tutuya chi tahan ndo, ta sa cua tachi ndo chichi chi ñivi Ndioo iyo ñuun Laodicea, vatitacan na cua cuu sacuaha tahan ñi chi chi,ta cua sacuaha tahan ndo tutu cha ni tachiyu chi ñican. 17Cua cati ndo chi ra Arquipoti ña cua naan ini ra savaha ra tiñu chahara chahnu chihin ra, cua cati ndo chi ra.

18 Yuhu ra Paulu taa tuhun ya cha nacumi chi ndo. Ña cua naan ini ndo cuacahan ndahvi ndo chi ra Ndioo cuenda yu,vati ni indi yu ve caa. Na cua coo tumaninichi ndo. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 282: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

1 Ts. 1:1 279 1 Ts. 2:9

TUTU XIHNA CUII CHA NITAA RA CHAHNU PAULUCHI ÑIVI NDIOO IYO ÑUUNTESALONICA

Taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo1 Yuhu ra Paulu chi ra Silvano chi ra

Timoteo taa tutu ya chihin ndo. Maan ndocuu ñivi Ndioo iyo ñuun Tesalónica, ta chira Ndioo sutu yo chi ra chahnu Jesucristocuu ndo. Na cua coo tumanini chihin ndo,ta na cua coo vii anima ndo.

Ndehe ñivi cha chinu vaha ini ñivi can chira Ndioo

2Chaha ndi iin tiahvi ndioo chi ra Ndioocuenda maan ndo ndihi ni quivi, ta cahanndahvi xaan ndi chi ra cuenda maan ndo.3Ña cua naan ini ndi cha satiñu vaha ndo,vati chinu vaha ini ndo chi ra Ndioo. Ñacua naan ini ndi cha satiñu tahan ndo, vaticuni mani ndo chi ñivi tahan ndo, ta niña cua naan ini ndi cha cundee ini ndo,vati ndatu vaha ndo nda cua nda quivicua quichi ndico tucu ra Jesucristo. Ndihichacan cahan ndi chi ra Ndioo sutu yo.4 Yani xaa, chaha ndi iin tiahvi ndioo chira, vati chito ndi ti cuni mani ra Ndioochihinndo, ta chani nacachi ra chihinndo.5 Chacan ni chito ndi, vati ni tasoho ndotuhun vaha cha ni cati tuhun ndi. Ñavicha cati tuhun ni ndi chi ndo, soco cha nichacoo tahan tu ndee ini chi ndi, ta tindeera Tati Ndioo chi ndi, ta chito vaha xaanndi ti cha ndicha cuu chi. Tacan ni chitondo yoso cuhva ni chacoo ndi chi ndo, vatitacan ni savaha ndi cuenda maan ndo.

6Chacoo ndo cuhva ni chacoo maan ndicuhva ni chacoo ra chahnu, vati ni ndehexaan tahan ndo tu ndoho. Ndehe ndotu ndoho, vati cha chinu ini ndo tuhunNdioo, soco cusii ini ndo ni savaha raTati Ndioo. 7 Chacan cuu cha ni ndehendihi ñivi Ndioo iyo ñuhun Macedoniayoso cuhva iyo ndo, ta ta ni cuhva ni ndehetahan ñivi iyo ñuhun Acaya. 8Cha ni chinisoho ñivi tuhun Ndioo. Chini soho ñi, vatichaha ñivi cuenda yoso cuhva iyo maanndo. Ñavi ñuhun Macedonia ni ta ni ñaviñuhun Acaya ni, soco nini cahnu ni catituhun ñivi yoso cuhva chinu ini ndo chira Ndioo. Chacan cuu cha ña nini ca chacua cati tuhun maan ndi tican. 9 Suvi ñicati tuhun ñi yoso cuhva quihin cuenda

ndo chi ndi, ta cati tuhun tahan ñi yosocuhva ni saña ihni ndo ita niñu ni sacahnundo, ta chinu ini ndo chi ra Ndioo. Chacancuu cha satiñu ndo cuenda ra Ndioo nditoNdioo ndicha, 10 ta ndatu ndo nda cua ndaquivi cua quichi ra Jesuu sehe ra iti siquiandivi. Ni tindee ra Ndioo chi ra Jesuu,ta ni natacu ndico ra nu iyo ñivi ndii, tasuvi ra Jesuu cuu ra cua sacacu chi yo nucua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi nu cuahanquivi.

2Tiñu savaha ra Paulu ñuun Tesalónica

can1 Ndioho yani xaa, ndioho chito ndo ti

cha iyo yavi ndaa cha ni quichi ndi nu iyondo. 2 Nu quichi quivi ni ndehe xaan nditu ndoho, ta cani ñivi chi ndi ñuun Filipocuhva ni chito ndo, soco ña yuhvi ndi catituhun ndi tuhun vaha yoso cuhva iyo raNdioo ñuun ndo. Chacan ni savaha ndicuenda ra Ndioo ra sacahnu yo, ta ndehendi tu ndoho savaha ñivi. 3 Ña vata ndicha cati tuhun ndi chihin ndo, ta ni ñasanahan ndi cha ndavaha ni chihin ndo,ta ni ña sandahyu ñahan ndi chihin ndo.4 Cati ra Ndioo ti cha iyo vaha ndi, ta cuacati tuhun ndi tuhun vaha. Tacan ni catituhun ndi, ta cua cusii ini ra Ndioo chindi, ta maan ra Ndioo cuu ra cua ndehe avaha yo a ña vaha yo. Ña nducu ndi cuhvacha cua cusii ini ñivi chi ndi. 5 Chito vahando ti ña tuhva ndi savixin ñahan ndi chindo, ta chito tahan ndo ti ña cuni ndi chacuu chachi ñivi. Tacan ni chito tahan raNdioo. 6 Ña nducu ndi cha cua sacahnuñivi chi ndi. Ña nducu ndi cha cua sacahnumaan ndo chihin ndi, ta ni ña cuni ndicha cua sacahnu inga ñivi chi ndi. Chacuu tava tiñu ndi chihin ndo, vati cha nichaha ra Cristo ndatu chi ndi, soco ña cunindi sanini ndi chihin ndo. 7Vii xaan cumindi chihin ndo cuhva cumi iin ñahan chisehe ña, 8 ta cundahvi ini ndi chihin ndo.Chacan cuu cha cuni cati tuhun tahan ndituhunNdioo tuhunvaha chi ndo, socoñavichacan ni. Satiñu xaan ndi cuenda ndo,vati cuni mani xaan ndi chihin ndo. 9Yanixaa, ni ñuhun ini ndo yoso cuhva ni satiñundi. Nihin xaan satiñu ndi. Nduvi nduvisatiñu ndi, ta niñu niñu satiñu tahan ndi.Tacan ni satiñu ndi, vati ña cuni ndi cuhvandi tu ndoho chi ndo. Tacan ni cati tuhunndi tuhun Ndioo chi ndo.

Page 283: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

1 Ts. 2:10 280 1 Ts. 3:1310 Cha chito ndo ti vaha xaan ni chacoo

ndi nu iyo ndo. Ni chacoo cuiti vaha ndichihin ndo, ta ñivi Ndioo cuu ndo. Ñahnini iin ndavaha ni savaha ndi. Chacan nichito tahan ra Ndioo. 11Chito ndo ti chahandi tu ndee ini chi ndo cuhva chaha iin raitu ndee ini chi sehe ra. Ta ni cuhva chitondo ti savaha ndi cha cusii ini ndo, ta chitotahan ndo ti cati tuhun xaan ndi 12 cha nacua coo vaha ndo chi ra Ndioo cuhva cunimaan ra, ta maan ra Ndioo cuu ra nacachichihin ndo. Cati ra ti na cua yaha ndo nucua cundaca ñahan ra nu iyo ndatu chi ra.

13 Ndihi ni quivi chaha ndi iin tiahvindioo chi ra Ndioo, vati cha ni tasoho ndotuhun Ndioo tuhun cati tuhun ndi. Ñavituhun ñivi cuu chi, vati ndicha ndichatuhun Ndioo cuu chi, ta chacan ni chinuini ndo chi chi. Tacan ni savaha ñiviNdioo cuhva cati tuhun ra. 14 Yani xaa,ni chacoo ndo cuhva ni chacoo ñivi Ndiooiyo ñuhun Judea cuenda ra Cristo, vati nindehe ndo tu ndoho cuhva ni ndehe maanñi tu ndoho. Ñivi ñuun ndo savaha tundoho chihin ndo, ta ta ni cuhva ñivi ñuunmaan ñi ñivi judío can savaha tu ndoho chiñi. 15 Suvi ñivi judío can ni chahni chi rachahnu Jesuu, ta ni chahni tahan ñi chi rani cahan cuenda ra Ndioo iti chata. Suvi niñivi can sacunu chi ndi, ta ña savaha ñi chacua cusii ini ra Ndioo, vati cuni cani tahanñi chi ndihi ñivi. 16 Ña chaha ñi cha cuacati tuhun ndi chi ñivi cuu inga tucu ñivi,ta cua cuinu ini ñi chi ra Ndioo. Tacan nisavaha ñivi judío can ndihi cuii ndavaha nicha iyo, soco cua tachi tuni ra Ndioo chi ñinu cuahan quivi.

Cuni ndatuhun tucu ra Paulu chi ñivi iyoñuun Tesalónica can

17 Yani xaa, cha iyo quivi ña ndehe candi chihin ndo. Ndicha cha ña ndehe ndichihin ndo, soco ni ñuhun ini ndi chihinndo. Chacan cuu cha cuni xaan ca ndindehe tucu ndi chihin ndo. 18 Chacan cuucha cuni cuhun ndi nu iyo ndo. Yuhucuni cuhin nu iyo ndo ndihi ni quivi, socoña chaha run Satanaa. 19 Chito ndi ñacundatu ndi nda cua nda cua quichi ndicotucu ra chahnu Jesuu. Chito ndi ñacu cuacusii ini ndi, ta chito ndi ñacu cua nduraindi. Tacan cua coo ndi cha cuenda maanndo, 20 vati maan ndo cua savaha cha cuacuu ndi rai cahnu iti nuun ra Ndioo, tamaan ndo cua savaha cha cua cusii ini ndi.

31 Queta quivi ña ni cuu ca cundee ini

ndi cha ña chito ndi yoso cuhva iyo ndo.Chacan cuu cha saxini ndi ti cuandoomaniyu ñuun Atena, 2 ta tachi ndi chi ra yani yoTimoteo iti nuun iyo ndo. Satiñu tahan ratiñu Ndioo, ta cati tuhun tahan ra tuhunvaha yoso cuhva iyo ra Cristo. Tachi ndichihin ra, vati cuni ndi na cua cuhva ra tundee ini chi ndo. Cuni ndi na cua cahanvii ra chi ndo, ta cua cuinu vaha ini ndochi ra Ndioo. 3Cuni ndi na cua coo tu ndeeini chi ndo. Chacan cuu cha ña cua ndoyoñuhun ni iin ndo cha cua ndehe ndo tundoho. Chito maan ndo ti cha cua coo tundoho chi yo, 4 vati nu quichi quivi catindi ti tacan ni cua ndehe yo tu ndoho, tani iyo ndi chihin ndo. Chito ndo ti tacanni chacoo chi chihin ndo. 5 Tacan cuu, taqueta quivi ña cundee ca yu. Chacan cuucha ni tachi yu tiñu chi ndo. Tachi yu tiñu,vati cuni cote a ni chinu ini ndo chi raNdioo. Tachi yu tiñu, coto cua sandoyoñuhun run cuihna chi ndo. Tu tacan cuacuu chi, ñahni yavi ndaa cha ni satiñu xaanndi chihin ndo, [saxini yu].

6 Vitin cha ni quichi ndico ra Timoteonuun iyo ndi, ta chaha ra cuenda yosocuhva chinu ini ndo chi ra Ndioo. Chahatahan ra cuenda yoso cuhva cunimani ndochi ndihi ñivi, ta chaha tahan ra cuenda tini ñuhun ini ndo chi ndi, ta cuni mani ndochi ndi. Cati ra ti cuni xaan ndo ndehe ndochihin ndi cuhva cuni ndehe ndi chihinmaan ndo. 7 Chacan cuu cha cundee inindi, yani xaa. Cundee ini ndi ndihi tundoho ni ndehe ndi, vati ni chinu ini ndochi ra Ndioo. 8 Vitin cha iyo vaha ndi, tucua cundee ini ndo cha cuenda ra chahnu.9 Chaha xaan ndi iin tiahvi ndioo chi raNdioo. Chaha ndi tiahvi ndioo cha cuendamaan ndo, ta chaha ndi tiahvi ndioo, vaticusii ini ndi iti nuun ra Ndioo savaha ndo.10 Niñu cahan ndi chi ra Ndioo, ta nduvicahan tahan ndi chi ra. Cati ndi ti na cuandehe tucu ndi chihin ndo, ta cati ndi tina cua tindee ndi ñaan cha cumani chihinndo, ta cua cuinu vaha ca ini ndo chi raNdioo.

11Na cua tindee ra Ndioo sutu yo, ta cuacundee cuhun ndi nuun iyo ndo. Na cuatindee tahan ra chahnu Jesuu. 12 Na cuasavaha ra chahnu cha cua cuni mani xaanca ndo chi ñivi tahan ndo. Na cua cunimani xaan ca ndo chi ndihi ñivi cuhva chacuni mani ndi chihin ndo. 13 Chacan cuu

Page 284: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

1 Ts. 4:1 281 1 Ts. 5:7cha cua cuhva ra tu ndee ini chi ndo, tañahni cuati cua coo chi ndo. Tacan ni cuacoo vaha ndo iti nuun ra Ndioo sutu yo.Tacan ni cua coo ndo quivi cha cua quichindico ra chahnu Jesuu chi ñivi ra.

4Cuhva cua cusii ini ra Ndioo

1 Yani xaa, vitin cahan ndahvi xaan ndichihin ndo cuenda ra chahnu Jesuu, vatina cua coo vaha xaan ca ndo chi ra cuhvaiyo ndo vitin. Vitin iyo vaha ndo cuhvacati ndi chi ndo. Nu quichi quivi chaha ndicuenda yoso cuhva cua savaha ndo, ta catindi yoso cuhva cua cusii ini ra Ndioo chindo.

2 Chito ndo ñaan tuhun cati tuhun ndichihin ndo, vati maan ra Jesuu cati tacanni. 3Maan raNdioo cuni cha cua coo ii ndo.Cuni ra cha ña cua coo ndo ndavaha ni chitahan ndo inga chiyo. 4 Cuni ra cha cuacoto ndo yoso cuhva cua quihin cuendavaha ndo chi ñasihi ndo. Tacan ni cua coovaha ndo chi ña, ta cua sacahnu ndichando chi ña. 5 Ña cuni ra Ndioo cha cuasavaha ndo ndavaha ni chi ña cuhva ndacuinga ñivi, ta ña nacoto ñi chi ra Ndioo.6Ña cuni raNdioo cha cua sandahyuñahanndo chi tahan ndo, ta ni ña cuni ra chacua savaha ndo cuati chi tahan ndo. Ñacuni ra Ndioo chacan, vati cua tachi tunira chi ñivi cuenda ndihi chacan. Chacan nicati tuhun ndi chihin ndo nu quichi quivi.7 Cati tuhun ra Ndioo ti cua coo vaha yochi ra, ta ña cuni ra cha cua savaha yocuati. 8Tu ña cua tasoho ñivi tuhun ya, ñacua tasoho ñi chi ra Ndioo, ta ña vaha chatacan, vati maan ra cuu ra cati ti cua coora Tati Ndioo chi ndo. Tuhun Ndioo cuutuhun ya. Ñavi tuhun ñivi cuu chi.

9 Ña chini ñuhun ndo cha cua cati nditi cua cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo.Ña chini ñuhun ndo chacan, vati maan raNdioo cuu ra sanahan chihin ndo. Chacancuu cha cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo.10Ndicha ndicha ti cunimani ndo chi ndihitahan yo iyonini cahnuñuhunMacedonia.Yani xaa, cati tuhunndi ti na cua cunimanica ndo chi ñi. 11 Cati tuhun tahan ndi tina cua coo taxin ndo, ta na ña cua saxinindo ñaan tiñu iyo chi ñivi. Na cua satiñuvaha ndo cuhva ni cati tuhun ndi chihinndo. 12 Tacan ni cua coo vaha ndo chi ñiviña chinu ini chi ra Ndioo, ta ñahni cha cuacuni ñuhun ndo.

Cua quichi ndico tucu ra chahnu13 Yani xaa, cuni ndi cha cua coto ndo

yoso cuhva iyo ñivi Ndioo cha ni chihi.Cuni ndi cha cua coto ndo chacan, vatitacan ni ña cua coo tu cuihya ini chi ndocuhva iyo tu cuihya ini chi inga ñivi, tañican chito ñi ti ña cua coo vaha ñi chi raNdioo. 14Chito yo ti cua cuhva ra Ndioo tundee ini chi ndihi ñivi ra Jesuu ñivi cha nichihi, ta sa cua natacu ndico ñi. Chito yo tichacan cuu chi, vati chinu ini yo ti cha nichihi ra Jesuu, ta ni natacu ndico ra.

15 Chacan ni cati ndi chihin ndo, vatitacan ni cati ra chahnu. Cati ndi ti nu cuaquichi ndico ra chahnu, ta ni vii iyo nditoyo, ña cua yaha xihna yo iti siqui andivi.16 Cua tava tiñu ra Ndioo chi ra tatun ra,ta cua cana chaa ra tatun chahnu ra, tacua tivi ra tatun Ndioo cutu ra. Tacanni cua coo chi, ta cua quichi nuun ndicora chahnu Cristo iti siqui, ta xihna cuiicua natacu ndico ñivi ra Cristo ñivi cha nichihi. 17 Tacan ni cua cuu, ta cua cuhuntahan yo cuu ñivi ni ndito. Icaa ni cuacuhun yo chi ñivi cha ni chihi. Tichi vicocua cuhun yo, ta icaa ni cua satahan yo chira chahnu iti siqui can. Tacan ni cua cooyo chi ra chahnu ndihi ni quivi ndihi nitiempu. 18 Na cua cati ndo tuhun ya chiñivi tahan yo, vati tacan ni cua cuhva ndotu ndee ini chi ndihi ñi.

51 Yani xaa, ña chini ñuhun ndo cha cua

taa ndi tuhun yoso cuhva cua coo chi nucuahan quivi, 2 vati cha chito vaha ndo tiña cua coto yo ñaan hora cua quichi ndicotucu ra chahnu cuhva ña chito yo ñaanhora cua quichi run cuu ñasuhu. 3Cua catiñivi ti cha iyo vaha yo, cha iyo vii yo, ta quiixaan cua ndehe ñivi tu ndoho cuhva quiixaan ni quichi tu ndoho chi ñi ñahan horacha cua cacu sehe ñi. Ña cua cuu cacu ñivichi tu ndoho can. 4 Ndioho yani xaa, naña cua savaha ca ndo ndavaha ni. Chacancuu cha cua cuatu vaha ndo ñaan hora cuaquichi ndico tucu ra chahnu, ta ña cuanduiyo ndo quivi cua quichi ra cuhva cuanduiyo run ñasuhu, [tu cua tiin tiñu chirun]. 5Ndihi ndo cuu sehe Ndioo, ta ndacundo cha vaha. Ñavi ñivi ndacu ndavaha nicuu yo. 6 Na ña cua ndusucha yo cuhvaiyo sucha inga ñivi, soco na cua saha yocuenda yoso cuhva iyo yo. Na cua cucumivaha yo chi yo. 7 Iyo ñivi savaha ndavahani, ta cha cuaa savaha ñi ndavaha ni can.

Page 285: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

1 Ts. 5:8 282 1 Ts. 5:28Iyo ñi chihi ndixi, ta cha cuaa chihi ñi ndixican. 8Cha iyomaan yo cuenda chinucahni.Chacan cuu cha na cua cucumi vaha yochi yo, vati ñivi Ndioo cuu yo. Na cuacuinu vaha ini yo chi ra Ndioo, ta na cuacuni mani yo chi ñivi tahan yo. Na cuacuatu vaha yo chi ra Jesuu, [ta tacan ni cuacacu yo nu cua ndoyo ñuhun ñivi ndacundavaha ni]. 9Cati ra Ndioo ti ña cua tachituni ra chi yo. Cati ra ti cua cacu yo, vatitacan ni cua savaha ra chahnu Jesucristo.10Maan ra Jesuu ni chihi cha cuendamaanyo, ta chacan cuu cha cua cacu yo. Vasicua coo ndito yo, vasi cua cuvi yo, sococua coo vaha yo chi maan ra icaa ni quivicua quichi ra. 11 Chacan cuu cha yu catiti na cua cuhva ndo tu ndee ini chi ñivitahan ndo. Na cua tindee ndo chi tahanndo cuhva tindee ndo vitin.

Chaha ra Paulu cha chini tuni chi ñiviNdioo can

12Yani xaa, cahanndahvi ndi chihin ndoti na cua sacahnu ndo chi ra satiñu cuendara chahnu nu iyo ndo. Cua sacahnu ndochi ra tindee chihin ndo cuenda ra chahnu,ta cua sacahnu ndo chi ra sanahan chi ndocuenda ra chahnu. 13Na cua sacahnu vahaxaan ndo chi ra, ta na cua cuni mani ndochi ra, vati satiñu ra tiñu Ndioo. Na cuacoo vii ndo chi ñivi tahan ndo.

14 Yani xaa, cati tuhun ndi ti na cuacuhvando cha chini tuni chi ñivi sucha. Nacua cuhva ndo tu ndee ini chi ñivi saxinisuhva, ta na cua tindee ndo chi ñivi ñacundee ini. Na cua cundee ini ndo chindihi ñivi.

15 Na cua saha ndo cuenda, coto cuandico coo ndo savaha ndo ndavaha ni chiñivi savaha ndavaha ni chihin maan ndo.Na cua nducu ndo cuhva cha cua savahando cha vaha chi tahan ndo, ta ta ni cuhvana cua savaha ndo chi ndihi ñivi.

16 Na cua cusii ini ndo ndihi ni quivi.17 Ini cuhva na cua cahan ndo chi ra Ndioo.18 Na cua cuhva ndo iin tiahvi ndioo chira Ndioo cuenda ndihi cha cua tahan ndo.Tacan ni cua savaha ndo, vati tacan ni cunira Ndioo, ta cua tindee tahan ra CristoJesuu chi ndo.

19Na ña cua casi ndo cha cua savaha raTati Ndioo chi ndo. 20 Na ña cua cati ndoti ña vaha tuhun cha cahan ñivi cuendara Ndioo. 21 Na cua ndehe ndo ndihi chandacu ñivi a vaha a ña vaha chi, ta na cua

savaha ndo ñaan cha cuu cha vaha. 22 Naña cua savaha ndo ni iin ndavaha ni.

23 Na cua savaha ra Ndioo cha cua cooii anima ndo, ta maan ra cuu ra sanduviianima yo. Na cua cumi vaha ra Ndioochi maan ndo chi anima ndo. Na cua coovaha ndo, ta na ña cua savaha ndo ndavahani nda cua nda quivi cua quichi ndico rachahnu Jesucristo. 24Ni nacachi ra chihinndo, ta cua savaha ra cuhva ni cati ra, vaticha ndicha ra.

Sacahnu ra Paulu chi ñivi can25 Yani xaa, cua cati ndo chi ra Ndioo ti

na cua tindee ra chihin ndi.26Na cua cati ndo chi ndihi ñivi tahan yo

ti tachi yu iin tuhun na cumi chi ñi.27 Cati tuhin chihin ndo cuenda ra

chahnu ti na cua sacuaha ndo tutu ya chindihi ra yani yo chi ndihi ñi tahan yo.

28Na cua savaha ra chahnu Jesucristo tumanini chihin ndo. Na cua cuu chi tacanni.

Page 286: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

2 Ts. 1:1 283 2 Ts. 2:4

TUTU UVI CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI ÑIVI

NDIOO IYO ÑUUNTESALONICATaa ra Paulu ta ra tutu ya chi ñivi Ndioo

iyo ñuun Tesalónica1 Yuhu ra Paulu chi ra Silvano chi ra

Timoteo taa tutu ya chihin ndo, ta maanndo cuu ñivi Ndioo iyo ñuun Tesalónica.Chinu ini ndo chi ra Ndioo sutu yo chira chahnu Jesucristo. 2 Na cua savaha raNdioo sutu yo tu manini chihin ndo, ta nacua savaha ra cha cua coo vii anima ndo.Ta ni cuhva na cua savaha tahan ra chahnuJesucristo chihin ndo.

Cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi savahandavaha ni quivi cua quichi ndico tucu raCristo

3 Yani xaa, iyo cha cua cuhva ndi iintiahvi ndioo chi ra Ndioo cuenda maanndondihi ni quivi. Tacanni vaha, vati vahaxaan ca chinu ini ndo chi ra Ndioo, ta cunimani xaan ca ta iin ta iin ndo chi ñivi tahanndo. 4Chacan cuu cha chaha vaha xaanndicuenda chi ñivi Ndioo, vati cundee ini ndotu ndoho ni ndehe ndo, ta ni chinu vahaini ndo chi ra Ndioo nu ni tahan ndo tundoho. 5 Chacan cuu cha ndehe ñivi charai cuiti vaha cuu raNdioo, ta cua cuñuhunini ra yoso cuhva iyo ndo nda cua nda cuaqueta quivi cua cutuni ñivi. Ndehe xaanndo tu ndoho vitin. [Chacan cuu cha chitora Ndioo ti cha iyo vaha ndo,] ta cua cuuyaha ndo nu cua cundaca ñahan ra Ndioochi ñivi ra.

6Cuiti vaha ndicha iyo ra Ndioo. Chacancuu cha cua queta quivi cua cuhva ra tundoho chi ñivi chaha tu ndoho chi maanndo vitin. 7Cua cuhva ra cha cua cacu ndonu iyo ndo chi tu ndoho, ta cua coo vahando chimaan ra cuhva cua sacacu tahan rachi maan ndi. Tacan ni cua savaha ra ndacua nda quivi cua quichi ndico ra chahnuJesuu. Iti siqui andivi cua quichi nuun rachi ra tatun Ndioo, ta iyo tu ndee ini chira ta ra. Cua cayu ñuhun nu cua quichira ta ra, 8 ta cua tachi tuni ra chi ñivi ñanacoto chi ra Ndioo. Ta ni cuhva cua tachituni ra chi ñivi ña tasoho tuhun vaha chacati tuhun ra chahnu Jesuu. 9 Cua cutunindicha ñi, vati ndihi ni quivi ña cua cuuquee ñi nu cua ndoyo ñuhun ñi. Cua quee

ndaa ñi nu iyo ra chahnu, ta ña cua cuu cayaha ñi nu iyo vaha ra nu iyo tu ndee ini ra.10 Tacan ni cua tahan ñi quivi cua quichira, ta cua sacahnu ñivi ra chi ra, vati vahaxaan iyo ñivi ra. Ndihi ñivi chinu ini chi racua cati ti cahnu xaan rai cuu ra, vati vahaxaan iyo ñivi chinu ini chi ra, ta tacan nicua coo maan ndo, vati chinu ini ndo chani cahan ndi.

11 Chacan cuu cha cahan ndi chi raNdioo ndihi ni quivi, ta cuenda maan ndocahan ndi. Chacan cuu cha cati ndi ti nacua savaha ra cha cua coo vaha ndo, vatini nacachi ra chihin ndo. Cati ndi ti na cuacuni ndo savaha ndo cha vaha, vati chahara tu ndee ini chihin ndo. Tacan cuu, tacua satiñu tahan ndo tiñu ra, vati chinuvaha ini ndo chihin ra. 12 Chacan cuu chacua savaha ndo cha cua sacahnu ndihi ñivichi ra chahnu Jesuu. Tacan ni cua savahatahan maan ra, vati cua cuu tahan maanndo ñivi cahnu xaan, vati iyo tumanini chira Ndioo chi ra chahnu Jesucristo.

2Iyo iin rai cua savaha ndavaha ni

1 Yani xaa, chaha ndi cuenda chi ndoyoso cuhva cua quichi ndico tucu rachahnu Jesucristo, ta chaha ndi cuendayoso cuhva cua nducuiti yo chi ra.2 Chacan cati tuhun ndi chihin ndo, vatiña cuni ndi cha cua quechaha saxini ndo,ta ni ña cuni ndi cha cua tichaha ndo nisuhva. Tu cua cahan iin ñivi cahan cuendara Ndioo chihin ndo, ta cua cati ñi ti chaquichi ra chahnu, ña cua saxini xaan ndo ticha ni quichi ra. Tu cua cati tuhun cachinñivi chi ndo ti cha quichi ra, ña cua tichahando. Tu cua tachi ñivi tutu chi ndo, ta cuacati ñi ti maan ndi tachi chi chi, ña cuatichaha ndo, vati ña ta queta quivi cuacutuni ñivi. 3 Ña cua cuhva ndo cha cuanihin ñivi cuhva cha cua sandahyu ñahanñi chihin ndo. Ña cua cuhva ndo chacan,vati xihna cuii cua saña ñivi cha chinu iniñi chi ra Ndioo, ta cua ndehe ñivi yoo raicuu run ndacu ndavaha ni. Maan run cuurun cua ndoyo ñuhun cuenda ra Ndioo.4 Cua cuni cani tahan run chi ndihi ndioochi ndihi ita niñu cha iyo nu ñuhun ñuñivi.[Cua cati run ti ñavi ndioo ndicha cuu raNdioo, soco maan run―cahnu xaan ndioocuu run.] Chacan cuu cha cua quihvi tahanrun tichi ve ñuhun raNdioo, ta cua cati runti Ndioo cuu run. [Tacan, ta sa cua quetaquivi cua quichi ra chahnu.]

Page 287: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

2 Ts. 2:5 284 2 Ts. 3:125Chite ti ni ñuhun ini ndo tuhun cha cati

tuhin chihin ndo quivi cha chahin nu iyondo, vati tacan ni chahi cuenda chi ndo.6 Vitin chito ndo ñacu ni nducuee run.Chacan cuu cha cua ndehe ñivi chi run chacua queta quivi ni tiso ra Ndioo. 7Ña chitoyo yoso cuhva iyo run ndacu ndavaha nican. Cha cuahan sandoyo ñuhun run, socoña ta cuu vaha sandoyo ñuhun run ndacua nda cua queta quivi cua cuhva ra nichasi nuun run vitin. 8Tacan cuu, ta sa cuandeheñivi yoo run cuu runndacundavahani. Maan ra chahnu Jesuu cua cahni chirun, vati cua tivi ra tati ra nuun run. Cuacahni ra chi run quivi cua quichi ra, ta cuandehe ndico tucu ñivi chi ra. 9 Cua savaharun Satanaa cha cua quichi rucan, ta cuacoo tu ndee ini chi run. Vata run, vaticua savaha run cuhva cahnu xaan, ta cuanduiyo ñivi. Tacan cuu, ta cua saxini ñiviti Ndioo cuu run, soco ña ndicha. 10 Chindihi cuii cuhva cua sandahyu ñahan runchi ñican, ta cua ndoyo ñuhun ñi, vati ñachinu ini ñi cha ndicha. Chacan cuu chaña cua cacu ñi nu iyo ñi chi tu ndoho.11 Chacan cuu cha chaha ra Ndioo cha cuasandahyu ñahan run chi ñi. Chacan cuucha chinu ini ñi cha vata. 12 Tacan ni cuacutuni ndihi ñican, vati ña tasoho ñi chandicha, ta cusii ini ñi cha ndacuñi ndavahani.

Nacachi ra Ndioo chi ñivi, ta sanduvahara anima ñi

13 Yani xaa, iyo cha cua cuhva ndi iintiahvi ndioo chi ra Ndioo cuenda maanndo, ta cuni xaan ra Ndioo chihin ndo.Ndihi ni quivi chaha ndi tiahvi ndioo chira, vati ña ta quetuvi ñuhun ñuñivi, tani nacachi ra Ndioo chihin ndo. Chacancuu cha sanduvaha ra anima ndo, ta chahara Tati Ndioo cha iyo ii ndo, ta chinu inindo cha ndicha. Tacan ni nduvaha animando. 14 Cati tuhun ndi tuhun vaha chihinndo. Tacan ni nacachi ra Ndioo chi ndo,ta savaha ra chahnu Jesucristo cha ñivicahnu xaan cua cuu ndo.

15 Yani xaa, na cua cundee ini ndo, tana cua sacuinu ndo ndihi tuhun cha nisanahan ndi chihin ndo. Cua sacuinu ndotuhun ni cati tuhun ndi chihin ndo, ta cuasacuinu ndo tuhun ni taa ndi chihin ndonu tutu. 16-17 Na cua savaha ra chahnuJesucristo cha cua cusii ini ndo. Na cuacuhva ra tu ndee ini chi ndo, ta cua satiñuvaha ndo, ta cua cahan vaha xaan ndo. Na

cua savaha tahan ra Ndioo sutu yo chacanchi yo, ta maan ra cuu ra cuni mani chi yo.Maan ra cuu ra sanduvii anima yo ndihi niquivi ndihi ni tiempu, ta maan ra chahacha cua cuatu vaha yo chi ra Jesucristo,vati iyo xaan tu manini chi ra.

3Na cua cahan ñivi can chi ra Ndioo

cuenda ra Paulu ta ra1 Yani xaa, na cua cahan ndo chi ra

Ndioo cuenda ndiuhu. Na cua cati ndo tina cua tasoho ñivi tuhun Ndioo, ta na cuacuinu ini ñi cuhva chinu inimaanndo. 2Nacua cati tahan ndo ti cua cacu ndi nu iyoñivi ndacu ndavaha ni nu iyo ñivi ndacucuati chi ndi. Tacan ni cua cati ndo, vatiña chinu ini ndihi ñivi can chi ra Cristo.3 Iyo cha cua cuinu ini ndo chi ra Ndioo.Maan ra cua cuhva tu ndee ini chi ndo, tamaan ra cua cumi chi ndo. Tacan ni ña cuasavaha run cuihna ndavaha ni chihin ndo.4 Chito ndi ti ndacu ndo cuhva cati tuhunndi chihin ndo, ta chito ndi ti tacan ni cuasavaha ndo nu cuahan quivi. Ña tichahandi, vati tacan ni cua savaha ra chahnu chindo. 5Na cua tindee ra chahnu chi ndo, tacua cuni mani ndo chi ra cuhva cuni manira chihin ndo. Tacan ni cua cundee ini ndocuhva cha ni cundee ini ra Cristo.

Iyo cha cua satiñu ñivi Ndioo6 Yani xaa, cati tuhun ndi ti ña cua coo

ndo chi ra yani yo icaa ni, tu cha sucha cunira, tu ña cua sacahnu ra tuhun cuhva catituhun ndi chihin ndo, vati tacan ni catira chahnu Jesucristo. 7Maan ndo chito tiiyo cha cua savaha ndo cuhva ni savahamaan ndi. Ña sucha ndi satiñu ndi chaiyo ndi chihin ndo. 8 Sata ndi cha chachindi, ta nduvi ta niñu satiñu ndi. Nihinxaan satiñu ndi, vati ña cuni ndi tiso nditu ndoho chi ndo. 9 Iyo ndatu cha cuasacachi ndo chihin ndi, soco ña cuni nditacan. Cuni sanahan ndi iin cuhva chi ndo.Chacan cuu cha cua cuu savaha ndo cuhvani savaha maan ndi. 10Quivi cha ni iyo ndichihin ndo cati tuhun ndi. Cati tuhun nditi tu iyo ñivi, ta ña cua satiñu ñi, ña cua cuucachi ñi. 11 Tacan cati ndi, vati chini sohondi ti iyo ñi tahan yo chica cuu ni ñi. Suchacuni ñi, ta ña satiñu ñi. Chica cuu ni ñi,ta ñahni ñaan tiñu savaha ñi. 12 Chi ñicancati tuhun ndi. Cati ndi cuenda ra chahnuJesucristo ti cua coo taxin ñi, ta cua satiñuñi. Tacan ni cua nihin ñi cha cua cachi ñi.

Page 288: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

2 Ts. 3:13 285 2 Ts. 3:1813 Ndioho yani xaa, na cua cundee ini

ndo savaha ndo cha vaha. 14 Tu iyo ñivitahan yo, ta ña cua tasoho ñi cuhva catitutu ya, cua saha ndo cuenda chi ñi. Ña cuacoo icaa ni ca ndo chi ñican, vati tacan nicua coo tu ca nuun chi ñi. 15Ña cua saxinindo ti ñivi xaan ini cuu ñi, soco cua cuhvando cha chini tuni chi ñi cuhva chaha ndocha chini tuni chihin iin ñivi tahan ndo.

Cua ndihi cati tuhun ra Paulu chi ñivi can16 Na cua cuhva ra chahnu cha cua coo

vii anima ndo chi ndihi cuii cuhva ndihi niquivi, vati iyo vii maan ra. Na cua coo rachahnu chi ndihi ndo.

17Yuhu ra Paulu tachi iin tuhun na cumichihin ndo, ta yuhu cuu ra ni taa tuhun nucua ndihi tutu ya. Chacan cuu iin seña chamain cuu ra tachi tutu chi ndo, vati ndihitutu tachi yu savahi chacan. Tacan ni taayu. 18 Na cua savaha ra chahnu Jesucristotu manini chi ndihi ndo. Na cua cuu chitacan ni.

Page 289: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I TIMOTEO 1:1 286 TUTU I TIMOTEO 1:19

TUTU XIHNA CUII CHA NITAA RA CHAHNU PAULUCHI RA TIMOTEOTaa ra Paulu tutu ya chi ra Timoteo

1Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihun, yohoTimoteo, ta tatun ra Jesucristo cui. Tacanni cati tuhun ra Ndioo ra sanduvaha animayo, ta tacan ni cati tuhun tahan ra chahnuJesucristo, ta chimaan ra ndatu yo. 2Mauncuu sava ta cua iin sehi, vati chinu ndichaini cun cha ni cahin chihun cuenda raNdioo. Na cua savaha ra Ndioo sutu yo tumanini chihun, ta na cua cundahvi ini rachihun, ta na cua savaha ra cha cua coovii anima cun. Ta ni cuhva na cua savahatahan ra chahnu Cristo Jesuu chihun.

Ña cua tasoho ra Timoteo tuhun vata3 Cati tuhin chihun ti na cua ndoo nuun

cun ñuun Efeso cuhva cha ni cati yu nu nichahin ñuhun Macedonia. Tacan cati yu,vati tacan ni cua cati tuhun cun ti ña cuacati tuhun ñican inga tucu tuhun, vati iyoñi―ña vaha ndacu ñi. 4 Cua cati cun ti ñacua saxini xaan ñi cuendu cahan ñivi, ta niña cua sacuaha xaan ñi yoso cuhva vachitata ñi iti chata, coto cua yaha cuhva chacua sacuaha ñi chacan. Tu cua savaha ñitacan, cuaha xaan cua nducu tuhun ñivi,ta cua cahan yuhu xaan ñi. Tu tacan nicua savaha ñi, ña cua cundee sanahan ñiiti Ndioo chi ñivi, ta ni ña cua cuinu ini ñichi ra Jesucristo.

5Tacan ni cati tuhun yu, vati cuni yu chacua cuni mani ñi chi ñivi tahan ñi. Cuacuni mani ñi chi tahan ñi, vati ña tuhvañi savaha ñi cuati, ta vaha xaan saxini ñi,ta chinu ndicha ini ñi chi ra Ndioo. 6 Iyoñivi saña ñi cha sacahnu ñi chi ra Ndioo, tamani cha ndatuhun ni ñi cuni ñi, ta ñahniyavi ndaa cha tacan. 7 Tacan ni ndacuñi, vati cuni ñi cuu ñi maestru cuenda leychahnu, soco ña nituni ini ñi ñaan chacahan ñi, ta ni ña nituni ini ñi ñaan chasacuaha ñi.

8 Chito yo ti vaha ndicha iyo ley can,tu cua sacahnu yo chi chi cuhva cuni raNdioo. 9 Chito yo ti ña chini ñuhun ñiviiyo vaha chi chi. Tiso ra Ndioo ley cancuenda ñivi ndacu ndavaha ni. Tiso rachi chi cuenda ñivi ña tasoho. Tiso ra chichi cuenda ñivi ña cuni chi ra. Tiso rachi chi cuenda ñivi ndacu cuati. Tacanni tiso tahan ra chi chi cuenda ñivi cahan

ndavaha ni, cuenda ñivi chahni chi sutuñi chi sihi ñi, cuenda ñivi chahni chi ingañivi. 10 Tiso ra Ndioo ley can cuenda ñivisavaha ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo,cuenda ñivi putu, cuenda ñivi suhu chiñivi tahan ñi, cuenda ñivi vata, cuendañivi sandahyu ñahan, ta iyo ca cha ndacuñivi, ta ña chaha ra Ndioo. Chacan cuu chatiso ra ley can. 11 Ini tuhun cuu tuhun vahacha cati ra Ndioo cahnu ndicha chihin yu,ta tava tiñu ra chihin yu.

Chaha ra Paulu iin tiahvi ndioo chi raNdioo, vati cundahvi ini ra Ndioo chi ra

12 Chahi iin tiahvi ndioo chi ra chahnuJesucristo. Maan ra chaha tu ndee inichihin yu, vati saxini ra cha cua satiñuvaha ndiche cuenda ra. Chacan cuu chachaha ra cha satiñu i cuenda ra. 13 Nuquichi quivi cati yu ti savaha xaan raNdioondavaha ni, ta cani tahin chi ñivi ra, tacahin ndavaha ni chi ra. Tacan ni savahi,soco cundahvi ini ra chihin yu, vati ña tacote ñaan cha cuu cha ni savahi, ta ni ñata cuinu ini yu chihin ra. 14 Cahnu xaan tumanini ni savaha ra chahnu chihin yu, tachaha ra cha ni chinu ini yu chi ra, ta cunimani yu chi ñivi cuhva cuni mani maan rachihin ñi.

15 Ni quichi ra Cristo Jesuu ihya nuñuhun ñuñivi ya, vati cuni ra sanduvahara anima ndihi ñivi, vati iyo cuati chi ndihiñivi ñuñivi. Tuhun ndicha cuu cha cati yuvitin, ta iyo cha cua cuinu ini ndihi ñivi chichi. Iyo cuati chi ndihi ñivi, soco cahnuxaan ca cuati ni savaha yu. 16 Chacancuu cha cundahvi ini ra Ndioo chihin yu.Chacan cuu cha cua coto ñivi ti iyo xaan tundee ini chi ra Jesucristo, vati cundahvi inira chihin yu, ta cahnu xaan cuati ni savahi.Tacan ni cua coto ñivi yoso cuhva iyo raJesucristo, ta cua cuinu ini ñi. Cua cuinuini ñi chi ra, ta cua coo ndito ñi chi ra icaani ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. 17 Nacua coto ndihi ñivi ti cahnu xaan rai cuu raNdioo, ta na cua sacahnu ñi chi ra ndihi niquivi. Maan ra cuu ra cua cundaca ñahanchi ñivi ndihi ni quivi, ta ña cua cuvi ra. Ñandehe ñivi chi ra, ta iin tuhun ni ra Ndioocuu ra. Na cua cuu chi tacan ni.

18 Yoho Timoteo, cati tuhin chihun tina cua satiñu vahun tiñu ra Ndioo cuhvacati ra ni cahan cuenda ra Ndioo nuquichi quivi, vati chacan ni cati ra cha cuasavahun. 19Na cua cuinu vaha ini cun chira chahnu, ta na cua saxini vahun. Iyo ñivi

Page 290: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I TIMOTEO 1:20 287 TUTU I TIMOTEO 3:7ña saxini vaha ñi, ta ndoyo ñuhun ñi, vatiña chinu ca ini ñi chi ra chahnu. 20 Tacanni tahan ra Himeneo chi ra Lejandru, tachaha cuenda yu chi ra ta ra chi run Sa-tanaa. Chacan cuu cha cua nihin ra ta racuhva, ta ña cua cahan ca ra ndavaha ni chira Ndioo.

2Chaha ra Paulu cuenda yoso cuhva cua

cahan ra Timoteo chi ra Ndioo1Xihna cuii cati yu ti na cua cahun chi ra

Ndioo cuenda ndihi ñivi. Na cua ndatuhuncun chi ra Ndioo. Na cua ndaca cun tumanini chi ra. Na cua cuhvon tiahvi ndioochi ra. Tacan ni cua cahun chi ra. 2Na cuacahun chi ra cuenda ra cumi tiñu, ta nacua cahun chi ra cuenda ra ndaca ñahanchihin yo. Chacan cuu cha ña cua cuu cootu ndoho chi yo, ta cua coo vii yo chi ndihiñivi. Tacan ni cua cuu sacahnu yo chi raNdioo, ta cua coo vaha yo chi ndihi cuiicha vaha chi yo. 3 Chacan cuu cha vaha.Chacan cuu cha cua cusii ini ra Ndioo, tamaan ra cuu ra ni sanduvaha anima yo.4 Cuni ra Ndioo cha cua nduvaha animandihi ñivi, ta cuni ra cha cua coto vahandihi ñivi cha ndicha ndicha. 5 Iin tuhunni ra Ndioo iyo, ta iin tuhun ni rai cuura cahan chi ra Ndioo cuenda ñivi. RaJesucristo cuu ra, ta ñivi ñuñivi ni cuutahan ra. 6 Chaha ra cha ni chahni ñivichi ra. Tacan ni chihi ra cuenda ndihiñivi, vati cuni ra cha cua nduvaha animañi. Chacan chito ñivi vitin tichi quivi yati cuhva cuni ra Ndioo cuu chi, vati cunimani ra chi ndihi ñivi. 7 Chacan cuu chachaha raNdioo tiñu chihin yu, ta cati tuhintuhun ra. Tatun ra Jesuu cui savaha raNdioo, vati cati ra ti cua sacuahi chi ñivicuu inga tucu ñivi. Tacan sa cua cuinu iniñi cha ndicha. Yuhu cati cha ndicha, taña sandahyu ñahin chihun, vati tava tiñundicha ra Ndioo chihin yu.

8Chacan cuu cha cati yu ti na cua cahanra rai chi ra Ndioo. Na cua cahan ra chira ndihi nu iyo cuiti ra ve ñuhun, ta nacua coo cuiti vaha ra chi anima ra. Tacanña cua nduxaan ca ra, ta ni ña cua cahanyuhu ca ra chi ñivi tahan ra. 9 Tacan ñiñahan na cua cunami vaha ñi, vati tacanña cua coo tu ca nuun chi ñi. Na cuasaxini vaha ñi. Na ña cua yaha cuhva chacua sandutaqui xaan ñi xini ñi. Ña cuanducu xaan ñi xuhun cuaan, ta ni ña cuanducu xaan ñi yuu vaha cha cua ndutaqui

ñi. Na ña cua nducu ñi sahma yahvi xaan,10 [vati ñavi cha cuenda sahma ñi ndutaquiñi cuni ra Ndioo]. Cua ndutaqui ñi, tu cuasavaha ñi cha vaha. Chacan ni cua savahañi, tu cua sacahnu ndicha ñi chi ra Ndioo.11 Na cua coo taxin ñi, ta na cua tasohoñi, vati tacan ni cua cutuhva ñi. 12 Ñachahi ndatu cha cua sanahan ñi ñahan nusacahnu ñivi chi ra Ndioo, ta ni ña chahindatu cha cua cundaca ñahan ñi chi rarai. Na cua coo taxin ñi, 13 vati ni savahaxihna ra Ndioo chi ra Adán. Tacan cuu, tasavaha tahan ra chi ña Eva. 14 Ñavi chi raAdán sandahyu ñahan run Satanaa, socochi maan ña Eva sandahyu ñahan run, tatacan ni savaha maan ña cuati. 15 Chacancuu cha ña cua cuu sanahan ñi chi ra rai,soco cua sacuahnu ñi chi sehe ñi. Tacan nicua nduvaha anima ñi, tu cua cuinu ini ñichi ra Ndioo, tu cua cuni mani ñi chi ndihiñivi, tu cua coo vaha ñi chi ii ñi, tu cuasaxini vaha ñi. Tu tacan ni cua coo ñi, cuanduvaha anima ñi.

3Cuhva cua coo ra ndiso tiñu cuenda ra

Ndioo1Ndicha ndicha cuhva cati yu, vati tu iyo

ra cua cuni ra cundaca ñahan ra chi ñiviNdioo, tiñu vaha xaan cua cuni ra. 2 Iyocha ña tuhva ra savaha ndavaha ni, ta iintuhun ni ñasihi ra iyo chi ra. Iyo cha ñatuhva ra chihi ndixi. Iyo cha saxini vahaxaan ra. Iyo cha sacahnu ñivi chi ra. Iyocha quihin cuenda vaha ra chi ñivi. Iyo chasacuaha vaha ra chi ñivi. 3 Iyo cha ña tuhvara coho ndixi. Iyo cha ña tuhva ra caca cuuchi ndavahani. Iyo chaña cani tahan ra chiñivi. Iyo cha iyo mani ra chi ñivi. Iyo chaña cuni ra xuhun cha iyo chi ñivi. 4 Iyo chacati tuhun vaha ra chi ñivi ra, vati tacanni cua tasoho sehe ra cha cati tuhun ra, tacua sacahnu vaha ñi chi ñivi. 5 Tu ña cuacoto ra yoso cuhva cua cati tuhun vaha rachi ñivi ra, ña cua cuu saha ra cuenda chiñivi Ndioo. 6 Iyo cha nducuaha quivi cha niquihvi vaha ra cuenda ra Ndioo, coto cuandurai ra, ta cua cutuni ra cuhva cutunirun cuihna. 7 Iyo cha ña cumani ra chi ñiviña chinu ini chi ra Ndioo, coto cua coo tuca nuun chi ra, ta cua sandoyo ñuhun runcuihna chi ra. [Tacan ni cua coo ra rai, tucua cuni ra cha cua cuu ra tiñu cuenda raNdioo.]

Cuhva cua coo ra cua tindee chi ñivi Ndioo

Page 291: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I TIMOTEO 3:8 288 TUTU I TIMOTEO 4:128 Ta ni cuhva cua coo ndihi ca ra cua

tindee chi ñivi Ndioo. Iyo cha sacahnutahan ñivi chi ra. Iyo cha ña cuu ra rai uviyaa. Iyo cha ña chihi ra ndixi. Iyo cha ñasuhu ra xuhun ñivi. 9 Iyo cha saxini vahara. Chacan ni chinu ini ra tuhun Ndiootuhun ña ta coto yo nu quichi quivi, tatuhun cha nduvaha anima yo cuu chi, vatichinu ini yo chi ra Ndioo. 10Na cua ndehexihna cun a vaha satiñu ra tiñu Ndioo.Tu cua satiñu vaha ra, tu ñahni cha cuacumani ra, cua cuu satiñu ra tiñu Ndioo.11 Tacan tucu cuenda ñasihi ra ta ra―iyocha sacahnu ñivi chi ñi. Iyo cha ña cahanñi cuendu. Iyo cha ña chihi ñi. Iyo chasatiñu vaha ñi tiñu. 12Ta ra tindee chi ñiviNdioo iyo cha coo iin tuhun ni ñasihi rachi ra. Iyo cha cumi vaha ra chi sehe rachi ndihi ñivi ra. 13 Tu cua satiñu vaha ratiñu Ndioo, tu cua tindee vaha ra chi ñiviNdioo, cua cati ñivi ti rai vaha cuu ra, taña cua cuyuhvi ra ni suhva. Tacan ni cuacuinu vaha ini ra chi ra Ndioo.

Vitin chito ñivi ñaan cha cuu cha chinuini ñi

14 Saxini yu ti yatin xaan cua cuhin nuiyo cun, soco tachi yu tutu ya chihun, cotocua nducuei. 15 Chacan cuu cha cua cotocun yoso cuhva cua coo yo, vati ñivi Ndioocuu yo. Chi maan ra Ndioo ndito cuu ndihiñivi ra, ta ñivi maan ra cuu ñi sanahanchi ndihi ñivi yoso cuhva iyo cha ndichacha cati ra Ndioo. 16 Suvi ñi cuu ñi chahacuenda ti cha cahnu xaan cuu cha sanahanra Ndioo chi yo. Cha sanahan ra yosocuhva cua coo yo cuenda ra Jesucristo ihyanu ñuhun ñuñivi ya. Tacan cati yu, vatiNdehe ñivi chi ra Ndioo, vati quichi ra

Jesucristo ihya nu ñuhun ñuñiviya,

ta cati ra Tati Ndioo ti rai vaha ndicha cuura.

Ndehe tahan ra tatun Ndioo chi ra Jesu-cristo,

ta chini soho ñivi cuu inga tucu ñivi yosocuhva iyo ra.

Chinu ini ñivi ñuñivi chi ra,ta ndaa ra Jesucristo iti siqui andivi nu ni

nducahnu ra.4

Iyo ñivi cua saña cha chinu ini ñi chi raNdioo

1 Cati cachin ra Tati Ndioo ti nu cuahanquivi iyo ñivi cua saña cha chinu ini ñi

chi ra Ndioo, vati cua tasoho ñi cha cahanrun sandahyu ñahan, ta cua tasoho ñiyoso cuhva cua cati run tati cuihna chi ñi.2 Cua tasoho tahan ñi chi ñivi vata chi ñivisandahyu ñahan, ta ñican ña ndicha ñi, tamani ndavaha ni saxini ñi. 3 Ña chaha ñicha cua tandaha tahan ñi, vati cuati cuuchi, cua cati ñi. Ta ni cuhva cua cati ñiti iyo cha ña cua cuu cachi ñi cuñu, vatisuvi ni cuati cuu maan chi. Yuhu cati tiña vaha cha cahan ñi, vati savaha maan raNdioo ndihi cha chachi yo, ta chaha ra chichi chi ndihi ñivi chinu ini chi ra chi ndihiñivi chito cha ndicha. Chacan cuu cha ninixaan cua cuhva yo tiahvi ndioo chi ra, 4vativaha xaan iyo ndihi cha savaha ra Ndioo.Tu cua cuhva yo tiahvi ndioo chi ra, cuacuu cachi yo ndihi cha iyo. 5 Tacan catiyu, vati cati ra Ndioo ti cha iyo vaha chi.Chacan cuu cha cua cuhva yo tiahvi ndioochi ra.

Cua satiñu vaha ra Timoteo cuenda raJesucristo

6Na cua sacoto cun tuhun ya chi ra yaniyo. Tacan ni cua satiñu vahun cuendara Jesucristo, vati cua cu cumi vahuntuhun chihun cuhva iyo vaha cha catituhin chihun, ta chinu vaha ini cun chi raNdioo. 7Ña cua tasohun cuendu cahanñiviñuñivi, ta ni ña cua tasohun cuendu cahanñi chahnu. Na cua nducu cun cuhva chacua sacahnu vahun chi ra Ndioo. 8Ndichati cua coo vaha tu ndee ini chihin yo chasiqui yo, soco vaha xaan ca cua coo tu ndeeini chi yo cha cua sacahnu vaha ndicha yochi ra Ndioo. Chacan cuu chi, vati vahaxaan cua coo yo vitin tichi quivi ya, ta ta nicuhva cua coo vaha yo chi ra Ndioo quivicua yaha yo iti nuun ra. 9 Iyo cha cuatasoho ndihi ñivi tuhun can, vati tuhunndicha cuu chi. 10 Chacan cuu cha satiñuxaan yo, ta ndehe xaan yo tu ndoho. Tacaniyo yo, vati chinu ini yo ti cua savaha raNdioo ndito cuhva cati ra. Tindee ra chindihi ñivi, soco chi ñivi chinu ini chi ratindee ndicha ra, vati cua sacacu ra chi ñinu iyo ñi chi tu ndoho.

11 Tuhun can cua cati tuhun cun. Cha-can cua sacuahun chi ñivi. 12 Na ña cuacati ñivi ti ña vahun, vati ra tivaa cuun. Nacua cati tuhun vaha xaun, ta na cua coovahun chi ñivi. Na cua cuni mani cun chiñivi tahun, ta na cua cuinu vaha ini cunchi ra Ndioo. Na ña cua savahun ni iincha ndavaha ni. Tacan ni cua sanahun chi

Page 292: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I TIMOTEO 4:13 289 TUTU I TIMOTEO 5:21ñivi Ndioo yoso cuhva cua coo ñi. 13Chehecuu cha cua savahun nda cua nda quivicua quichi yu. Cua sacuahun tutu Ndioonu nducuiti ñivi, ta cua cati tuhun vahaxaun chi ñi yoso cuhva cua coo ñi, ta cuasanducachin vahun tuhun Ndioo chi ñi.14 Nu quichi quivi ni tiso ndaha ra ndisotiñu ve ñuhun chihun, ta chaha ra Ndiootu ndee ini cha cua satiñu cun tiñu ra. Ñacua naan ini cun chacan.

15 Na cua savahun cuhva cati ra Ndioochihun, ta na cua satiñu vahun tiñu ra.Chacan cuu cha cua ndehe ndihi ñivi chani cutuhva cun. 16 Cua cu cumi vahun chi-hun, ta cua sahun cuenda ñaan tuhun cuasacuahun chi ñi. Cua savahun cuhva catituhun cun, vati tu tacan ni cua savahun,cua cacu cun, ta cua cacu tahanñivi tasohocha cahun.

5Cuhva cua coo ra Timoteo chi ñivi Ndioo

1Ña cua cahan yuhu cun chi ra chahnucuu yani yo, soco cua cahan vahun chi racuhva cahun chi sutu cun. Cua cahan vahatahun chi ra tivaa cuhva cahun chi yanicun. 2 Cua cahan vahun chi ñi chahnucuhva cahun chi sihun. Ta ni cuhva cuacahan vahun chi ñi tivaa cuhva cahun chicuhvon, ta ña cua savahun ni iin ndavahani chi ñi.

3 Cua tindeun chi ñi ndahvi cha ni chihiii. 4 Tu iyo sehe ñi chi sehe yani ñi, nacua savaha ñi cuu sehe ñi chi sehe yani ñicuhva cuni ra Ndioo, ta na cua tindee ñichi sihi ñi chi ñivi ñi. [Tacan ni cua tindeendico ñi chi ñi ndahvi tindee chi maan ñi,ta ni chahnu ñi.] Na cua savaha ñi chacan,vati tacan ni cua cusii ini ra Ndioo. 5 Iyoñahan ndahvi ndicha cha maan iin tuhunñi, vati ñahni ñivi ñi. Chinu ini ñi ti cuatindee ra Ndioo chi ñi, ta ndihi ni horachica ndahvi ñi chi ra Ndioo. Cahan ñi chira chinucahni, ta cahan ñi chi ra cha cuaa.6 Iyo inga ñi ndahvi ndacu ñi cuhva cunimaan ñi. Masi ni iyo ndito ñi, soco ñicancha ni chihi ñi cuenda ra Ndioo. 7 Cua catituhun cun tuhun can. Chacan cuu cha ñacua savaha ñi ndavaha ni, ta cua cati ñivi tiñivi vaha cuu tahan ñi. 8 Tu ña cua tindeendico ñivi chi ñivi ñi, ña vaha cua savahañi. Tu ña cua tindee ñi chi sutu ñi chi sihiñi, ña vaha cua savaha ñi, ta cua saña ñituhunNdioo tuhun chinu ini yo, ta cua cuuñi sava ni ta cua ñivi ña chinu ini.

9 Sivi ñi ndahvi cha chihi ii cua taun nulista, vati cua tindeun chi ñi, tu cha teheniyo ñi. Cha queta ñi uni xico cuiya ñi, taiin tuhun ni ii ñi ni chacoo chi ñi. 10 Iyocha cati ñivi ti cha ndacu ñi cha vaha. Iyocha sacuahnu vaha ñi chi sehe ñi. Iyo chatindee ñi chi ñivi quee iti cua cati tuhuntuhun Ndioo. Iyo cha sacahnu ndicha ñichi ñivi Ndioo. Iyo cha tindee ñi chi ñivindehe tu ndoho. Iyo cha nducu ñi cuhvacha savaha ñi ndihi cha vaha.

11Tu ni tivaa ñi ndahvi can, ña cua taunsivi ñi nu lista can, [vati ña cua tindeunchi ñican]. Vasi cua queta quivi cua cuniñi coo ndico tucu ñi chi ra rai, ta ña cuacuni ca ñi satiñu ñi chi ra Cristo, vati cuacuni ñi tandaha tucu ñi. 12 Tu chacan nicua savaha ñi, cua cutuni ñi, vati cua sañañi cha cati xihna ñi ti cua savaha ñi. 13Chacua ndusucha ñi, ta cua caca cuu ñi veheta vehe. Ñavi cha cua ndusucha ni ñi, sococua cahan ñi cuendu. Cua cahan ñi yoso niiyo ñivi vehe ñi, ta ña vaha cha cua cahanñi tacan. 14 Yuhu cati ti na cua tandahandico tucu ñi, ta na cua coo tahan sehe ñi.Na cua cumi vaha ñi chi ii ñi chi sehe ñi.Chacan cuu cha ña cua cuu cati ñivi cunicani tahan chi yo ti ña vaha ndacu ñi chatacan. 15Tacan cati yu, vati iyo ñi cha sañañi chi ra Ndioo, ta chica ñi chi run Satanaa.

16 Iyo cha cua tindee ñivi Ndioo chi ñindahvi ndicha. Tu iyo ñivi ñi ndahvi can,nini xaan ca cua tindee ñi chi ñi. Chacancuu cha ña cua cuni ñuhun ñi cha cuatindee ñivi Ndioo chi ñi. Chacan cuu chañivi Ndioo cua cuu tindee chi ñivi ndahvindicha.

17 Iyo cha cua sacahnu vaha ndicha ñiviNdioo chi ndihi ra ndaca ñahan chi ñicuenda ra Ndioo, soco nini ca cua sacahnuñi chi ra cati tuhun tuhun Ndioo chi rasacuaha chi ñi. Cua sacahnu ñi chi ra, tacua tindee ñi chi ra. 18 Tacan cati yu, vaticati tutu Ndioo ti ña cua casi yo yuhu risundiquin nu chañu ri trigu, vati cua cachitahan ri suhva, cati chi. Iyo inga nu catindico tutu Ndioo ti cua nihin ñivi satiñuyahvi ñi.

19 Tu iin tuhun ni ñivi cua cati ti cuatindacu ra ndaca ñahan chi ñivi Ndioo, ñacua tasohun cha cahan ñi. Iyo cha cuaqueta uvi uni ñivi cati tacan, ta sa cua taso-hun cha cahan ñi. 20Tu ña cua saña ra chandacu ra cuati, cua tachi tuni cun chi ra nuiyo cuiti ndihi ñivi Ndioo. Chacan cuu chacua cuyuhvi ñi. 21 Yuhu cati tuhin chihun

Page 293: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I TIMOTEO 5:22 290 TUTU I TIMOTEO 6:15ti cua savahun cuhva cati yu chihun. Inituhun cua cati cun chi ndihi ñivi, ta ña cuasaxini cun ndaa ca ñivi cuu ñi. [Ini cuhvacua sacahnu cun chi ndihi ñivi, ta inuun nicua tachi tuni cun chi ndihi ñivi.] Chito raNdioo cha tacan cati yu chihun, ta tacan nichito tahan ra chahnu Jesucristo chi ndihira ni nacachi ra Ndioo, ndihi ra cuu tatunra. 22Ña cua cuhva nahun tiñu chi ñivi, tacua tiso ndahun chi ñi. Cua ndehe xihnacun yoso cuhva iyo ñi, coto cua savaha ñicuati, ta coto cua coo tahan cuati chihun.Cua cu cumi vahun chi maun, coto cuasavahun ndavaha ni.

23 Ña cua coho con mani nduta, socona cua coho tahun suhva vinu vixin, vaticuhvi tichi cun, ta iyo xaan cuehe chihun.

24 Iyo ñivi savaha ñi cuati, ta yatin xaanchito ñivi ti tacan ni iyo ñi, ta cua cutuniñi. Iyo inga ñivi savaha ñi cuati, ta ñayatin chito nahan ñivi ti cha tacan cuu chi,soco cua queta quivi cua coto ndihi ñivi ticha tacan cuu chi, [ta cua cutuni tahan ñi].25 Ta ni cuhva yatin xaan nihin yo cuhvacha iyo ñivi ndacu ñi cha vaha ndicha. Vasiña chito ñivi ti cha tacan ni cuu chi, sococua queta quivi cua coto tahan ñi chacan.[Chacan cuu cha cua saha vahun cuendacha cua tachi tuni cun chi ñivi.]

61 Ta ndihi ñivi cuu musu―na cua sac-

ahnu ndicha ñi chi ra cuu chitoho ñi. Cha-can cuu cha ña cua cuu cahanñivi ndavahani chi ra Ndioo, ta ni ña cua cati ñi ti ñavaha tuhun ra. 2 Vasi iyo ra cuu chitohoñi―tahan ñi chi ra cuenda ra Ndioo, socoña cua saxini ñi ti ña cua sacahnu ca ñi chira, vati tahan ñi chi ra. Iyo cha cua satiñuvaha xaan ca ñi chi ra, vati chinu tahanini ra chi ra Ndioo, ta cuni mani tahan ñichi ra. Cua coo vaha ca ra, vati cua satiñumaan ñi chi ra. Tuhun can cua sacuahunchi ñi, ta cua cati tuhun xaun chi ñi, [yohoTimoteo].

Cua sacahnu ñivi Ndioo chi ra Ndioo, tacua coo vii ñi chi ra

3 Tu cua sacuaha ñivi inga tuhun, tu ñacua tasoho ñi tuhun vaha tuhun cati tuhunra chahnu Jesucristo, tu ña cua sacahnu ñichi ra Ndioo, 4 rai xaan cuni ñi. Ña chitoñi cha cahan ñi, ta ña vaha cuni xini ñi.Cuni cahan yuhu ñi, ta chica tuhun xaanñi, vati cuni cani tahan ñi. Chacan cuu chaña vaha cuni ñi ndehe ñi cha iyo vaha ñivitahan ñi. Cani tahan ñi chi tahan ñi, ta

cahan ñi ndavaha ni chi tahan ñi, ta saxiniñi ti ña vaha ndacu tahan ñi. 5 Cha ndoyoñuhun ñi, ta ña chito ñi cha ndicha. Tacanni cahan yuhu xaanñi, ta ña vaha saxini ñi.Saxini ñi ti cua sacanaan ñi, tu cua coo ñisava ta cua iyo ñivi sacahnu chi ra Ndioo.6Cua coo vaha ndicha ñivi, tu cua sacahnundicha ñi chi ra Ndioo, ta cua coo vii ñichi ra. 7 Tacan cuu chi, vati quivi ni cacuyo―ñahni cha ndiso yo, ta ñahni cha cuacuhun chi yo quivi cua cuvi yo. 8 Tu cuanihin yo cha cua cachi yo, tu cua nihin yosahma yo, cua cusii ini yo. 9 Iyo ñivi cunicha cua coo xuhun ñi. Savaha ñi ndavahani, ta ndoyo ñuhun ñi. Ña chito ñi ndaacha cuni ñi, ta quehni cava ñi tichi chandavaha ni. Chacan cuu cha iyo tu ndohochi ñi, ta ndoyo ñuhun cuii ñi. 10 Ndacuñivi ndihi cuii ndavaha ni, vati cuni ñi cooxuhun ñi. Cha ni chacoo ñivi tahan yo chacuni ñi coo xuhun ñi, ta chacan cuu chasaña ñi cha chinu ini ñi chi Ndioo, ta vitinndehe xaan ñi tu ndoho.

Cua satiñu vaha ra Timoteo cuenda raNdioo

11Yoho Timoteo, ña cua savahun tacan,vati satiñu cun tiñuNdioo. Na cua savahuncha vaha ndicha. Na cua sacahnu ndichacun chi ra Ndioo, ta na cua cuinu vahaini cun chi ra. Na cua cuni mani cun chitahun, ta na cua cundee ini cun, ta na cuacoo vii cun chi tahun. 12Na cua cundee inicun, ta cua cuinu vaha ini cun chi ra Ndioo.Tacan sa cua coo ndito cun chi ra Ndioondihi ni quivi. Chacan cuu cha ni nacachira Ndioo chihun, ta cati tuhun vaha xaunnuun iyo cuiti ñivi nu quichi quivi, ta caticun chi ñi yoso cuhva chinu vaha xaanini cun chi ra Ndioo. 13 Chito maan raNdioo cha cati yu chihun, ta maan ra cuura chaha cha iyo ndito ndihi yo. Chitotahan ra Jesucristo, ta maan ra cuu ra catituhun vaha xaan chi ra Poncio Pilato nuni quichi quivi. 14 Chito ra ta ra ti chacati tuhin chihun, ta cati tuhin ti na cuasavahun cuhva cati tuhun ra Ndioo ndacua nda quivi cua quichi ndico ra chahnuJesucristo. Tacan ña cua cuu cati ñivi tiña vaha cha cati tuhun ra Ndioo. 15 Cuaqueta xihna quivi cha ni tiso ra Ndioo, tacua savaha ra cha cua ndehe ndico ñivi chira Jesuu. Maan ra Ndioo cusii ini ra, taini ra cuu ra ndaca ñahan chi ndihi ñivi.Cahnu xaan rai cuu ra, ta ñahni iin ñivicahnu cuhva maan ra. Cahnu rai cuu ra

Page 294: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I TIMOTEO 6:16 291 TUTU I TIMOTEO 6:21ndiso tiñu ihya nu ñuhun ñuñivi ya, sococahnu xaan ca rai cuu maan ra, ta cahnuxaan tiñu cuu ra. 16 Iin tuhun ni maan raiyo ndito ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.Ndichin xaan nu iyo ra, ta ña cuu quihviñivi ñuñivi nu iyo ra, vati cahnu xaan raicuu ra. Ña ta ndehe ñivi ñuñivi chi ra, ta niña cua cuu. Na cua sacahnu ndihi ñivi chira, ta na cua coo tu ndee ini chi ra ndihi niquivi. Na cua cuu chi tacan ni.

17 Cua cati tuhun cun chi ñivi ricu chaiyo nu ñuhun ñuñivi ya ti ña cua ndurai ñi,ta ni ña cua saxini ñi ti iyo xuhun ñi, vatiña cua ndoo chi. Na cua saxini ñi cuenda raNdioo ndito, vati maan ra chaha ndihi chaiyo chi yo. Chacan cuu cha cua cusii ini yo.18Na cua savaha ñi ricu cha vaha. Mani chavaha cua savaha ñi. Na cua tindee ñi chiñivi tahan ñi, ta na cua samani ñi chi ñivitahan ñi. 19Tacan ni cua coo vaha ñi chi raNdioo nu cuahan quivi, ta chacan cuu chacua coo ndito vaha ndicha ñi chi ra Ndioo.

Cha ndihi cati tuhun ra Paulu chi ra Tim-oteo

20 Yoho Timoteo, na cua savahun ndihituhun cha cati tuhin chihun cuenda raNdioo. Ña cua tasohun tuhun cahan ñivi,vati ñahni yavi ndaa chi. Cahan xaan ñichi tahan ñi, ta saxini ñi ti chito xaan ñi,soco ña ndicha ñi. 21Tacan ni savaha ñi nuquichi quivi, ta chacan cuu cha cha sañañi cha chinu ini ñi chi ra Ndioo. Na cuasavaha ra Ndioo tu manini chihin ndo. Nacua cuu chi tacan ni.

Page 295: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II TIMOTEO 1:1 292 TUTU II TIMOTEO 2:4

TUTU UVI CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI RATIMOTEOTaa ra Paulu tutu ya chi ra Timoteo

1Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihun, yohoTimoteo, ta tatun ra Jesucristo cui, vatitacan cuni ra Ndioo. Cati ra ti cua coondito ñivi ra chi ra Cristo Jesuu ndihi niquivi ndihi ni tiempu. [Chacan cuu chasatiñu yu tiñu ra Ndioo.] 2 Cuni xainchihun, ta maun cuu sava ta cua iin sehi.Na cua savaha ra Ndioo sutu yo tu maninichihun. Na cua cundahvi ini ra chihun, tana cua savaha ra cha cua coo vii anima cun.Ta ni cuhva na cua savaha tahan ra chahnuJesucristo chihun.

Nacua cuhva raTimoteo cuenda ti cha iyora cuenda ra Cristo

3 Chahi iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo,ta cahin chi ra cuenda cun nduvi ta niñu.Ndihi ni quivi cahin chi ra cuenda cun.Satiñu i tiñu Ndioo cuhva ni satiñu ñiviyu tiñu ra nu quichi quivi, vati satiñu itiñu ra, ta ñahni cha saxini yu. 4Nduvi taniñu cuni xain ndehe ndico tuqui chihun,vati ni ñuhun ini yu ti chacu xaun, [ta nisaña tahan yo nu quichi quivi]. Chacancuu cha cua cusii ini tucu yu. 5 Ni ñuhunini yu ti chinu ndicha ini cun chi ra Ndioondicha, vati chinu xihna ini ña Loida sihichahnu cun. Tacan cuu, ta chinu tahanini ña Eunice sihi cun, ta chite ti tacan nichinu tahan ini maun.

6 Chacan cuu cha sacoto ndique chihunti cua satiñu vahun tiñu Ndioo, vati maanra savaha tu manini chihun, ta tiso ndindaha ndi chihun. 7 Ña chaha ra Ndioocha cua cuyuhvi yo, soco chaha ra cha cuacoo tu ndee ini chi yo, ta chaha ra cha cuacuni mani yo chi tahan yo, ta chaha ra chachini tuni chi yo. 8 Ña cua cucahan nuuncun, ta cua cuhva cun cuenda yoso cuhvaiyo ra chahnu. Ña cua cucahan nuun cuncha cuenda yuhu, vati cha indi yu ve caacuenda maan ra, soco cua cundee ini cuncha cua ndehe tahun tu ndoho, vati chinutahan ini cun tuhun Ndioo. Cua cundeeini cun, vati cua cuhva ra Ndioo tu ndeeini chihun. 9 Maan ra cuu ra sanduvahaanima yo, ta cati ra ti cua coo ii yo chihinra. Sanduvaha ra anima yo, vati iyo xaantu manini chi ra. Sanduvaha ra anima yo,vati tacan ni cuni ra. Ñavi ti cha ni savaha

yo cha vaha. Ña ta quetuvi ñuhun ñuñiviya, ta savaha ra tu manini chi yo, vati chira Cristo Jesuu cuu yo. 10 Ndihi chacanni sacoto ra Ndioo chi yo vitin, vati chani quichi ra Jesucristo, ta maan ra cuu rasanduvaha anima yo. Ña cua cuhva ca racha cua cuvi cuii yo cha cuenda maan ra,soco cua savaha ra cha cua coo ndito yochi ra, ta ña cua cuvi ca yo cuenda maanra, vati chinu ini yo tuhun vaha ra.

11 Savaha ra Ndioo cha ni cui tatun raJesuu. Chacan cuu cha cati tuhunyu tuhunra, ta sacuahi tuhun ra chi ñivi cuu ingatucu ñivi. 12 Chacan cuu cha ndehi tundoho, soco ña cahan nuin. Ña cahannuin, vati nacote chi ra Jesucristo, ta chimaan ra chinu ini yu. Chite ti iyo tu ndeeini chi ra. Chacan cuu cha cumi vaha rachihin yu nda cua nda quivi cua tachi tunira Ndioo chi ñivi.

13 Na cua savahun cha vaha cuhva catituhin chihun, ta tacan ni cua cuinu vahaini cun chi ra Ndioo, ta cua cuni mani cunchi ñivi, vati ñivi ra Cristo Jesuu cuun.14 Na cua cumi vahun tuhun ndicha, tana cua savahun tiñu chaha ra Tati Ndioochihun, vati iyo ra chihin yo.

15 Chito cun ti cha nacoo ihni ndihi ñiviiyo ñuhun Asia chihin yu. Tacan ni nacooihni tahan ra Figelo chi ra Hermógene chi-hin yu. 16 Na cua cundahvi ini ra chahnuchi ñivi ra Onesíforo, vati cuaha chahachaha ra tu ndee ini chihin yu, ta ña cahannuun ra ndehe ra cha indi yu ve caa. 17 Sani queta ra ñuun Roma, ta nanducu xaanra chihin yu, ta tacan ni nanihin ra chihinyu. 18 Na cua cundahvi ini ra chahnu chira quivi cua tachi tuni ra chi ñivi. Vahaxaan ca chito maun yoso cuhva ni tindeera chihin yu ñuun Efeso.

2Cuhva iyo ra sandaru vaha cuenda ra

Cristo1 Sehu, na cua cundee ini cun, vati iyo

xaan tu manini chi ra Cristo Jesuu. 2 Chitocun ndihi tuhun ni cati tuhin chihun, tatuvi ñivi cuu ñi tasoho tahan. Tuhun cancua sacuahun chi ñivi, soco chi ñivi cuasacuaha ndicha chi tahan ñi cua nducucun.

3 Na cua cundee ini cun tu ndohocha cua ndehun cuenda ra Cristo cuhvacundee ini ra sandaru vaha tu ndoho. 4Ñatuhva ra sandaru satiñu ra inga tiñu. Initiñu sandaru ni satiñu ra, vati tacan sa

Page 296: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II TIMOTEO 2:5 293 TUTU II TIMOTEO 3:3cusii ini ra ndaca ñahan chi ra. 5 Tacanni tucu ra siqui―tu ña siqui vaha ra, ñacua cuu sacanaan ra. 6 Tacan ni tucu rasatiñu chi itu―iyo cha cua nihin ra yahvira. [Tacan ni tucu maan yo―tu cua satiñuvaha yo cuenda ra chahnu, cua coo vahayo chi ra.] 7 Na cua saxini vahun cha catiyu, vati cua cuhva ra chahnu cha chini tunichihun.

8 Ña cua naan ini cun chi ra Jesucristo.Ñivi ra David chi ra, ta natacu ndico ratañu ñivi ndii, ta tuhun can cati tuhin.9Ndehi tu ndoho, vati cati tuhin tuhun raJesuu. Chacan cuu cha indi yu ve caa yacuhva indi ra savaha ndavaha ni. Yuhuindi ve caa, soco ña cuu casi ñivi tuhunNdioo. 10 Maan ra Ndioo cuu ra cha ninacachi chi ñivi. Chacan cuu cha cundeeini yu, vati cuni yu cha cua sanduvahatahan ra Cristo Jesuu anima ñi. Tacan nicua coo vaha ñi chi ra ndihi ni quivi.

11 Iyo cha cua cuinu ini yo tuhun ya, vaticha ndicha cuu chi.Tu cua cuvi tahan yo cuenda ra Cristo,cua coo ndito tahan yo chi ra.12Tu cua cundee ini yo cha ndehe tahan yo

tu ndoho,cua cundaca ñahan tahan yo chi ra icaa ni.Tu cua cati yo ti ña nacoto yo chi ra,ta ni cuhva cua cati ra ti ña nacoto ra

chihin yo.13 Tu ña cua cundee vaha ini yo,ña cua saña ra Ndioo chi yo,vati ña cuu saña ra tuhun cha ni cahan ra

chi yo.Cua satiñu vaha ra Timoteo cuenda ra

Cristo14 Cua sacoto ndico cun chi ñi yoso

cuhva cua coo ñi. Cua cati vahun chi ñicuenda ra Ndioo ti ña cua cahan yuhu ñi,vati ñahni yavi ndaa chacan. Tu cua cahanyuhu ñi, cua ndoyo ñuhun maan ñi, tacua ndoyo ñuhun tahan ñivi cua tasohochi ñi. 15 Cua nducu cun cuhva cha cuasatiñu vahun cuenda ra Ndioo, ta cua catituhun vahun tuhun ndicha. Tacan, ta cuaquee vahun iti nuun ra Ndioo, ta ña cuacucahan nuun cun iti nuun ra. 16 Ña cuatasohun tuhun ndavaha ni cha cahan ñivi,vati ñahni yavi ndaa chi, ta ni cuni ca ñisavaha ñi ndavaha ni, vati tacan ni iyo ñi.17 Tu cua tasoho yo tuhun cahan ñi, cueecuee ni, ta cua ndoyo ñuhun yo cuhva nitahan ra Himeneo chi ra Fileto. 18 Saña rata ra tuhun Ndioo tuhun ndicha, ta cati ra

ti ña cua natacu ndico ñivi ndii. Tacan niiyo ñivi ña chinu ca ini chi ra Ndioo, vatitacan ni cati ra. 19 Chaha ra Ndioo tu ndeeini chi ndihi ñivi chinu ini chi ra, vati catitutu Ndioo ti nacoto ra chahnu chi ñivira. Iyo inga nu cati tutu ra ti ndihi ñivi rachahnu Cristo―na cua saña ñi cha ndacuñi ndavaha ni, cati ra. [Chacan cuu chachito yo ti iyo tu ndee ini chi ra.]

20 Vehe ñivi ricu iyo coho vaha, ta iyocoho ndahvi. Iyo coho xuhun cuaan, taiyo coho xuhun cuichin. Iyo tahan cohoyutun, ta iyo coho ñuhun. Chacunda yahvicha cuu cha vaha, soco ñahni yavi ndaa chandahvi can. [Ñivi Ndioo cuu maan yo, tamaan yo cuu sava ta cua coho can.] 21 Tucua saña yo ndavaha ni, cua cuu yo savata cua iin coho vaha. Tacan ni cua cundayahvi yo, vati ndoo ndoo iyo anima yo, tacua cuu cuhva ra chitoho yo tiñu chi yo,vati cha iyo vaha cha cua savaha yo chavaha.

22Na cua cu cumi cun chihun, coto cuacuni savahun ndavaha ni cuhva ndacu rativaa. Na cua coo vahun chi ra Ndioo, tana cua cuinu vaha ini cun chi ra. Na cuacunimani cun chi ñivi tahun, ta na cua coovii anima cun, vati tacan ni iyo ñivi cahanndahvi chi ra chahnu, ta ñahni ndavaha nisaxini ñi chi anima ñi. 23 Ña cua tasohuntuhun ndasi cha cahan xaan ñivi tondo chiñivi tahan ñi, vati tacan ni cua quechahacahan yuhu cun. 24Ña cua cahan yuhu ñivisatiñu tiñuNdioo, soco cua coomasuñi chindihi ñivi, ta cua sacuaha ñi chi tahan ñi,ta cua cundee ini ñi. 25Vii xaan cua cahanndico ñi chi ñivi cuxaan ini chi ñi. Vasitacan ni cua tindee ra Ndioo, ta cua sañaihni ñivi cuati ndacu ñi, ta cua coto ñi chandicha. 26Tacan ni cua coto ñi ti sandahyuñahan run cuihna chi ñi. Cua coto ñi ti chandaca ñahan run chi ñi, ta ndacu ñi cuhvacuni maan run.

3Cuhva cua coo ñivi quivi cua quichi ndico

ra Jesuu1Chito cun ti nu cuahan quivi cua coo tu

ndoho, [ta ña ta quichi ndico ra chahnu].2 Cua cuni ñivi suvi ni chi maan ñi. Manixuhun ñi cua cuni ñi. Cua ndurai ñi. Cuacahan rai ñi. Cua cahan ñi ndavaha ni. Ñacua tasoho ñi chi sutu ñi chi sihi ñi. Ñacua cuhva ñi tiahvi ndioo. Ña cua sacahnuñi chi ra Ndioo. 3 Ña cua cuni mani ñi chitahan ñi. Ña cua ndumani ca ñi. Cua cahan

Page 297: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II TIMOTEO 3:4 294 TUTU II TIMOTEO 4:11ñi ndavaha ni cuenda ñivi. Ña cua cundeeini ñi. Xaan cua cuni ñi. Ña cua cuni ñi chavaha. 4 Cua xico tuhun ñi chi tahan ñi. Ñacua saxini vaha ñi. Rai xaan cua cuni ñi.Cua cuni ñi mani cha cua cusii ini maan ñi,ta ña cua cuni ñi chi ra Ndioo. 5 Cua catiñi ti sacahnu ñi chi ra Ndioo, soco ña cuatasoho ñi tuhun cahan ra.

Ña cua coun chi ñican. 6 Iyo tahan ñivicua yaha ñi vehe ñi ñahan ña vaha iyoxini, vehe ñi ñahan ndacu cuati, ta cuasandahyu ñahan ñi chi ñi, vati cua savahañi ñahan can cuhva cunimaan ñi, ta cuahaxaan ca cha ndacu ñi. 7 Ndihi ni horasacuaha ñi, soco ña cuu cutuhva ñi ñaancha cuu cha ndicha. 8 Ña tasoho ñi chandicha cuhva ña ni tasoho run Jane chi runJambre cha ni cahan ra Moisee iti chata.Ña vaha saxini ñi, vati cha ndoyoñuhunñi,ta ni ña tuhva ñi cuinu ini ñi chi ra Ndioo.9 Ña cua cundee ñi sandahyu ñahan xaanñi, vati cua coto ndihi ñivi ti ñahni yavindaa ñi cuhva ñahni yavi ndaa run tasi canrun Jane chi run Jambre.

Cati tuhun ra Paulu inga tucu tuhun chira Timoteo

10 Yoho yani xaa, cha ni tasohun tuhunsacuahi chihun, ta cha ni ndehun yosocuhva ni iye. Cha chito cun cha savahindihi cha saxini yu, ta cha chito cun tichinu ini yu chi ra Ndioo. Chito cun ti ñayatin ini yu, ta cuni mani yu chi ñivi tahanyo. Chito cun ti cundee ini yu. 11Chito cunti cani tahan ñivi chihin yu, ta ndehe xaintu ndoho. Chito cun ndihi cha ni tahinñuun Antioquía chi ñuun Iconio chi ñuunListra. Cundee ini yu cha ni savaha ñivichihin yu, ta sacacu ra chahnu chihin yunu ni chacoi chi tu ndoho. 12Ndicha ti cuacoo tu ndoho chi ndihi ñivi iyo vaha chi raCristo Jesuu, 13 ta cuaha xaan ca ndavahani cua savaha ñivi ñuñivi. Cua savaha ñindavaha ni chi ndihi ñivi, ta cua sandahyuñahan ñi chi ñi. Mani cuendu cua cahan ñichi tahan ñi, ta cua sandahyu ñahan ndicoinga ñivi chihin ñi cahan cuendu can.

14 Yani xaa, na cua savahun cuhva chani cutuhva cun. Chacan cuu cha chinuvaha ini cun, vati chito cun yoo rai cuura sacuaha chihun. 15 Ni luhu cun, tasacuahun tutu Ndioo. Chacan cuu cha iyocha chini tuni chihun, ta nduvaha animacun, vati chinu ini cun chi ra Cristo Jesuu.16 Savaha ra Ndioo cha ni taa ñivi ndihitutu cha cuu tutu ra. Chacan cuu cha vaha

xaan chi cha sacuaha yo chi chi. Tacan nicua sacuaha yo chi ñivi, ta tacan ni cuasacoto yo chi ñivi, tu ña vaha ndacu ñi.Tacan ni cua coo cha chini tuni chi yo, tatacan ni cua coto yo ñaan cha cuu cha vahandicha. 17 Chacan cuu cha ñahni cha cuacumani yo, ta ñivi Ndioo cuu yo. Cua cuusavaha yo ndihi cha cuu cha vaha.

41 Maan ra Jesucristo cua tachi tuni chi

ndihi ñivi―ñivi ndito ta ñivi ndii. Cuaquichi ndico tucu ra, ta cua cundaca ñahanra. Chito maan ra, ta chito tahan ra Ndiooti cati tuhun vaha xain chihun ti 2 na cuacati tuhun cun tuhun Ndioo, ta na cua catituhun cun chi chi ndihi ni hora, masi cuatasoho ñi, masi ña cua tasoho ñi. Na cuacati cachin cun chi ñivi ndacu ndavahani ti ña vaha ndacu ñi. Na cua cati cunchi ñi yoso cua savaha ñi cha vaha, ta nacua cuhva cun cha chini tuni chi ñi. Cuacundee ini cun chi ñi, ta cua sacuaha viicun chi ñi. 3 Cua queta quivi cha ña cuatasoho ñivi tuhun vaha. Cua nducu maanñi yoo rai cua sacuaha chi ñi cuhva cunimaan ñi, vati cua tasoho ñi ñaan cha cunimaan ñi. 4Ña cua tasoho ca ñi cha ndicha,soco cua tasoho ñi cuendu. 5 Ta yoho―nacua saxini vahun, ta na cua cundee ini cuntu ndoho cua ndehun. Na cua cati tuhunvahun tuhun Ndioo tuhun vaha, ta na cuasatiñu vahun tiñu chaha ra Ndioo chihun.

6Cha cua cuvi yu cuenda raNdioo. Yatinxaan cua queta hora cua cuvi yu, ta cuacuhin iti nuun ra Ndioo. 7 Cha ni satiñuvahi tiñu Ndioo, ta cha queta vaha tiñu rasavahi. Ni chinu vaha ini yu chi ra chahnu.8Chacan cuu cha cua coo vahi chi ra Ndioo,vati cha ni savahi cha vaha. Tacan ni cuasavaha ra chahnu cha vaha chihin yu quivicua tachi tuni ra chi ñivi, ta ra vaha ndichacuu ra. Ñavi chi yuhu ni cua savaha ra chavaha, soco cua savaha tahan ra cha vahachi ndihi ñivi ndatu vaha chi ra.

Cati tuhun ra Paulu tuhun vaha chi raTimoteo

9 Na cua sanumi cun. Na cua quichiyatin cun ihya nu iye, 10 vati cha ni nacooihni ra Dema chihin yu, vati cuni ra chaiyo nu ñuhun ñuñivi ya. Cha cuahan raiti ñuun Tesalónica, ta ra Crescente chacuahan ra iti ñuhun Galacia, ta cuahan raTito iti ñuhun Dalmacia. 11 Iin tuhun ni raLuca iyo chihin yu vitin. Cua cu quihunchi raMacu, ta cua quichi tahan ra chihun,

Page 298: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II TIMOTEO 4:12 295 TUTU II TIMOTEO 4:22vati tacan ni cua tindee tahan ra chihinyu. 12 Cha tava tiñu yu chi ra Tíquico, tacuahan ra iti ñuun Efeso. 13Na cua quichindaca cun ticati yu, vati nacoi chi chi ñuunTroa. Vehe ra Carpo nacoi chi chi, ta cunitahin tutu yu cha iyo tican, soco nini xaanca cuni yu tutu ñiin.

14 Ra Lejandru ra satiñu chi caa―cha nisavaha ra cuaha xaan ndavaha ni chihinyu. Chacan cuu cha cua tachi tuni rachahnu chi ra. 15 Cua saha vahun cuendachi ra, vati cuni xaan ra casi ra tuhun catituhun yo.

16 Cha ni yahi nuun ra cumi tiñu cahnu.Cha xihna cuii cuu chacan, ta yoni tindeechihin yu. Ndihi ra ni nacoo ihni ra chihinyu. Na cua cucahnu ini ra Ndioo chi rata ra. 17 Maan ra chahnu cuu ra tindeechihin yu, ta chaha ra tu ndee ini chihinyu. Chacan cuu cha ni cundei cati tuhintuhun ra chi ñivi can. Ndihi ñi chini soho,ta ñivi cuu inga tucu ñivi cuu ñi. Tacancuu, ta sacacu ra chahnu chihin yu nu iyechi tu ndoho. 18 Cua sacacu ra chahnuchihin yu nu iyo ndihi cuii cha ndavahani, ta cua sanahan ra chihin yu nu cuacundaca ñahan ra iti siqui andivi. Na cuasacahnu ndihi ñivi chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu. Na cua cuu chi tacan ni.

Cha ndihi cati tuhun ra Paulu chi ra Tim-oteo

19 Tachi yu iin tuhun na cumi chihunchi ña Priscila chi ra Aquila chi ñivi raOnesíforo. 20 Cha ndoo ra Erasto ñuunCorinto, ta cha nacoi chi ra Trófimo ñuunMileto, ta cuhvi ra. 21Na cua sanumi cun,ta cua quichi yatin cun, vati cha yatin xaancua coo cha vichin. Tachi ra Eubulo iintuhun na cumi chihun, ta tachi tahan raPudente chi ra Linu chi Claudia chi ndihira yani yo ta ra iin tuhun na cumi chihun.

22 Na cua coo ra chahnu Jesucristo chi-hun. Na cua savaha ra tu manini chihinndo. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 299: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU TITO 1:1 296 TUTU TITO 2:3

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI RATITOTaa ra Paulu tutu ya chi ra Tito

1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya, ta musura Ndioo cui. Jesucristo cuu ra ni tavatiñu chihin yu, vati cua tindei chi ñivi raNdioo. Tacan ni cua cuinu vaha xaan iniñi chi ra, vati ni nacachi ra chihin ñi, tacua coto vaha ñi cha ndicha. Cua coto ñiti cha sacahnu ñi chi ra Ndioo cuhva cunimaan ra. 2 Satiñu yu cuenda ra Ndioo, vatichite ti cha cua coo ndito yo chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu. Chacanni cati ra Ndioo tiempu chahnu cha ña taquetuvi ñuhun ñuñivi ya, ta rai ndicha cuura. 3Queta quivi cha ni tiso ra, ta tava tiñura chi ra cati tuhun tuhun cua coo nditoyo chi ra. Tacan ni cati tuhun ra ti cua catituhun tahin tuhun can, ta maan ra cuu rasanduvaha anima yo. 4 Tai tutu ya chihun,yoho Tito. Chinu tahan ini maun chi raNdioo cuhva chinu ini yu. Chacan cuu chamaun cuu sava ta cua iin sehi, [vati chinuini cun cuhva cati tuhin chihun]. Yuhucati ti na cua savaha ra Ndioo sutu yo tumanini chihun, ta na cua cundahvi ini rachihun, ta na cua savaha ra cha cua coovii anima cun. Ta ni cuhva na cua savahatahan ra chahnu Jesucristo, tamaan ra cuura sanduvaha anima yo.

Cuhva cua satiñu ra Tito ñuhun Creta5Ni nacoi chihun ñuhun Creta can, vati

cuni yu cha cua tiso vahun tiñu cha nicumani. Cuni yu cha cua nanducu cunchi ra cua cuu xini chi ñivi Ndioo, ta cuacuhva cun tiñu chi ra. Chacan cua savahunñuun ta ñuun. Tacan ni cati tuhin chihun.6 Cua nanducu cun chi ra ña tuhva savahandavaha ni, ta iin tuhun ni ñasihi ra iyo chira. Iyo cha chinu tahan ini sehe ra chi raNdioo, ta ña tuhva ñi savaha ñi ndavahani. Iyo cha tasoho ñi chi sutu ñi chi sihi ñi,ta tacan ni ña cua cuu cati ñivi ti ndavahani savaha ñi. 7 Tacan ni cua coo tahan racua sacuenda chi ñivi Ndioo. Cua nanducucun chi ra ña tuhva savaha ndavaha ni, vatitacan ni iyo ra ndiso tiñu Ndioo. Iyo chaña tuhva ra ndurai. Iyo cha ña yatin iyo inira. Iyo cha ña tuhva ra chihi. Iyo cha ñatuhva ra cani tahan. Iyo cha ña tuhva rasuhu. 8 Iyo cha quihin cuenda vaha ra chiñivi queta vehe ra. Iyo cha savaha ra cha

vaha. Iyo cha sacuenda vaha ra suvi ni chimaan ra. Iyo cha cuu ra rai vaha ndicha.Iyo cha sacahnu ndicha ra chi Ndioo. Iyocha sandee ini ra. 9 Iyo cha chinu vaha inira tuhun ndicha tuhun Ndioo cha sacuahayo chi ra. Tacan ni cua cuu cahan vaha rachi ñivi tahan ra. Cua sacuaha vaha ra chacuu tuhun ndicha chi ñi, ta cua sacanaanra chi ñi cati ti ña vaha tuhun Ndioo. [Iyocha savaha ra ndihi cha vaha can, ta chiracan ni cua cuhva cun tiñu Ndioo.]

10Tacan cati yu, vati iyo cuaha xaan ñiviña tasoho. Ñahni yavi ndaa cha cahan ñi,ta sandahyu ñahan ñi. Tacan ni savahaxaan ñivi judío can, ta cha chinu tahan iniñi suhva. 11 Iyo cha cua cutaxin ñi. Ñandicha cha sacuaha ñi chi ñivi, vati cuni ñixuhun, ta ñahni ndatu cha cua sacuaha ñi.Tacan ni sandoyo ñuhun ñi chi tuvi ñivi.

12Ni chacoo iin ra nditi. Suvi ra ñuhunCreta can cuu ra, ta cati ra cuenda ñivi iyotican ti vata xaan iyo ñivi ñuhun Creta. Iyoñi cuhva iyo ri quiti cuhu. Mani cha cachiñi cuni ñi, ta ña tuhva ñi satiñu ñi, catira. 13 Ndicha cuhva cati ra. Chacan cuucha yuhu cati ti na cua cati cachin xaunchi ñi, vati tacan cua cuinu vaha ndicha iniñi chi ra Ndioo. 14 Tacan ni ña cua tasohoñi cuendu cahan ñivi judío, ta ni ña cuatasoho ñi tuhun cahan ñivi, ta ñican cuuñivi ña chinu ini cha ndicha.

15 Ndihi cha ndacu ñivi cha iyo vahacuenda ra Ndioo cuu cha vaha, soco ñivisaxini ndavaha ni ñivi ña chinu ini chiNdioo―ña cua coto ñican ñaan cha cuucha vaha. Mani ndavaha ni saxini ñi, ta ñachito ñi cha ña vaha ndacu ñi. 16 Cati ñi tinacoto ñi chi ra Ndioo, soco chito yo ti ñandicha ñi, vati ña vaha cha ndacu ñi. Ñacundee ini ra Ndioo ndavaha ni cha ndacuñi. Ña tuhva ñi tasoho ñi, ta ni ña chito ñiyoso cuhva cua savaha ñi cha vaha.

2Tuhun vaha cuu tuhun ya

1Yoho yani xaa, cua cati tuhun cunñaancha cuu tuhun vaha. 2 Cua cati cun chi rachanihin ti na cua sacuenda vaha ra suvini chi maan ra. Na cua saxini vaha ra, tana cua sandee ini ra chi ra. Na cua cuinuvaha ini ra tuhun Ndioo, ta na cua cunimani ra chi ñivi tahan ra, ta na cua cundeeini ra. 3 Tacan ni cua cati tuhun tahun chiñi ñahan chanihin ti cua coo vaha ñi chira Ndioo. Ña cua cahan ñi cuendu, ta niña cua coho xaan ñi vinu. Cua sanahan ñi

Page 300: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU TITO 2:4 297 TUTU TITO 3:11ñaan cha cuu cha vaha. 4 Chacan cuu chacua sacoto ñi chi ñi ñahan tivaa ti na cuacuni ñi chi ii ñi chi sehe ñi. 5Na cua saxinivaha ñi tivaa can, ta ña cua coo ñi ndavahani chi ra rai inga chiyo. Cua satiñu ñi veheñi, ta cua coo vaha ñi, ta cua tasoho ñi chacahan ii ñi. Chacan cuu cha ña cua cati ñiviti ña vaha cuu tuhun Ndioo. [Tacan ni cuasacoto ñi chi ñi tivaa.]

6 Tacan ni cua cati tuhun tahun chi rativaa. Cua cati cun ti na cua saxini vahara. 7 Na cua savaha maun ndihi cha vahacuhva cuni cun cha cua savaha maan ra.Cua sanahun cha ndicha chi ra, ta cuasacahnu ndicha cun chi ñivi. 8 Cua catituhun vahun, vati tacan ni ña cua cuu catiñivi ti ña vaha iyo yo. Chacan cuu cha cuacucahan nuun ñivi cati ti ña vaha ndacuyo, vati ña cua cuu cati ñi ti cha ndacu yondavaha ni.

9 Cua cati tuhun cun chi ñi cuu musuti na cua tasoho ñi chi ra cuu chitoho ñichi ndihi cuii tiñu cua tava tiñu ra. Nacua coo vaha ñi chi chitoho ñi, ta cua cusiiini ra chi ñi. Ña cua cati ñi ti ña vahacati chitoho ñi. 10 Ña cua suhu ñi xuhunchitoho ñi, soco cua coo vaha ñi chi ra.Tacan ni cua cuinu ini ra chitoho ñi chi ñi.Chacan cuu cha cua coto ra chitoho ñi tituhun sacuaha ñi cuenda ra Ndioo cuu chavaha, ta sanduvaha ndicha ra Ndioo animañi.

11 Cha chito ndihi ñivi ti cha iyo tumanini chi ra Ndioo. Chacan cuu cha chitoñi ti cuni ra sanduvaha ra anima ndihiñivi. 12 Sacoto ra chi yo ti cua saña yo chandacu yo cha ndavaha ni, ta cua quechahasacahnu ndicha yo chi ra Ndioo, ta cuasaña yo cha ndavaha ni cuni savaha ñiviñuñivi. Sacoto ra ti cua cundee ini yo, tacua coo vaha yo chi ra, ta cua sacahnu vahandicha yo chi ra cuni ra. Ndihi chacan cuasavaha yo tichi quivi ya. 13 Tacan, ta cuacuatu vaha yo nda cua nda quivi cua quichindico ra Jesucristo, ta cua cusii ini yo. Cuandehe yo chi ra Ndioo cahnu ndicha, tamaan ra cuu ra ni sanduvaha anima yo.14 Chaha ra Jesucristo cha ni chahni ñivichi ra cuenda maan yo. Chacan cuu chasanduvaha ra anima yo, ta ña tuhva ca yosavaha yo cha ndavaha ni. Chacan cuu chasandundoo ra anima yo, vati cuni ra chacua cuu yo ñivi maan ra, ta cua cuni xaanyo savaha yo cha vaha.

15Cua cati tuhun cun tuhun can cha catituhin chihun vitin. Cua cati tuhun cun

chi ndihi cuii anima cun, ta cua tachi tunicun chi ñivi ndacu ndavaha ni, vati iyondatu chihun. Ña cua saña cun, tu ña cuasacahnu ñi cha cahun.

3Tuhun ya cuu cha cua savaha ñivi Ndioo

1 Cua cati ndico tucu cun chi ñi ti cuasacahnu ñi chi ra cuu cumi tiñu ndacañahan chi ñi. Cua tasoho ñi chi ra ta ra.Chacan cuu cha ña cua nducuee ñi, ta cuasavaha ñi tiñu tiñu. 2 Ña cua cahan ñindavaha ni cuenda ni iin ñivi. Ña cua canitahan ñi, soco cua coo masu ñi, ta cua coovii ñi chi ndihi ñivi.

3 Iti chata tondo yo cuu. Ña tuhva yotasoho yo. Cha ndoyo ñuhun yo, ta chasavaha yo cuhva cuni maan yo. Cha cusiiini yo savaha yo ndavaha ni. Cuaha xaanndavaha ni savaha yo, ta ña cuu saña yo.Cuxaan ini ñivi chi yo, ta cuxaan ini tahanyo chi ñivi tahan yo, 4 soco vitin sacoto raNdioo chi yo ti cundahvi ini ra chihin yo,ta cuni mani ra chihin yo, ta sanduvaha raanima yo. 5Ña cua saxini yo ti sanduvahara anima yo, vati savaha yo cha vaha.Sanduvaha ra anima yo, vati cundahvi inira chi yo. Sandundoo ra anima yo. Chacancuu cha nduchaa anima yo, ta iyo nditondico yo chi ra Ndioo. Tacan ni savaha raTati Ndioo. 6 Iyo cuii ra Tati Ndioo chi yo,vati tachi ra Jesucristo chi ra nu iyo yo, tamaan ra Jesuu cuu ra sanduvaha anima yo.7Tacan ni savaha ra, vati iyo tu manini chira, ta cuni ra cha cua coso vaha anima yochi ra. Ñivi ra cha cuu yo, ta ndatu yo ndacua nda quivi cua coo ndito yo chi ra ndihini quivi ndihi ni tiempu.

8 Tuhun ndicha ndicha cuu cha cati yuchihun, ta cuni yu ti cua cati cachin cuntuhun can. Chacan cuu cha cua sanini ñiviNdioo suvi ni chi maan ñi, ta cua savahañi cha vaha. Tuhun vaha ndicha cuu chi,ta tu cua savaha ñi cuhva cati chi, cuacoo tu ndee ini chi ñi. 9 Ña cua tasohuntuhun nu cahan yuhu ñivi, vati tondo xaancahan ñi. Ña cua tasohun cha cahan yuhuñivi cuenda sivi ñivi ndii chahnu. Ñacua tasohun cha cahan yuhu ñi, ta ni ñacua tasohun nu cani tahan ñi cuenda leychahnu cha ni chaha ra Moisee. Tacan nicati yu, vati ña vahandacuñi, ta ñahni yavindaa chi.

10 Tu cua sandusaca ñivi, cua cahanvahun chi ñi uvi uni chaha. Tu ña cuatasoho ñi, cua tava ndaun chi ñi. 11 Tacan

Page 301: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU TITO 3:12 298 TUTU TITO 3:15ni cua savahun, vati cua nihun cuhva ti chandoyo ñuhun ñi. Mani cuati ndacu ñi, tachito vaha ñi ti cua cutuni ñi.

Tuhun cua tasoho ra Tito12 Cua tachi yu chi ra Artema a ra

Tíquico nu iyo cun. Quivi cua queta racua cuhun yatin cun iti ñuun Nicópoli nucua coi, vati cua yahi tiempu vichin tican.13Na cua tindeun chi ra Apolo chi Zena rasacuaha ley. Cua cuhva cun cha cua cuniñuhun ra, vati cua quee iti ra. Chacan cuucha ñahni cha cua cumani chi ra. 14 Cuasacoto cun chi ra yani yo chi ñi tahan yoti cua savaha ñi ñaan cha cuu cha vaha.Cua tindee ñi chi tahan ñi, tu iyo cha cuacumani xaan chihin ñi. Chacan cuu chacua satiñu vaha ñi cuenda ra Ndioo.

Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chi raTito

15Tachi ndihi ñivi cha iyo chihin yu ihyaiin tuhun na cumi chihun, yoho Tito. Cuacuhva tahun iin tuhunna cumi chi ñivi cuuamigu yu cuenda ra Ndioo. Na cua savahara chahnu tu manini chi ndihi ndo. Na cuacuu chi tacan ni.

Page 302: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU FILEMÓN 1-2 299 TUTU FILEMÓN 25

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI RAFILEMONTaa ra Paulu tutu ya chi ra Filemón

1-2 Yuhu ra Paulu chi ra Timoteo yaniyo taa tutu ya chihun, yoho yani Filemón.Ndai vehe caa ya, vati cati tuhin tuhuncuenda ra Cristo Jesuu, soco tachi ndi tutuya chi maun chi ña Apia tahan yo chira Arquipo chi ndihi ñivi Ndioo nducuitivehun, ta cuni mani xaan ndi chihin ndo,vati satiñu tahan ndo tiñu ra Ndioo. 3 Nacua savaha ra Ndioo sutu yo tu maninichihin ndo, ta na cua savaha ra cha cua coovii anima ndo. Ta ni cuhva na cua savahatahan ra chahnu Jesucristo chi ndo.

Cuni mani ra Filemón chi ñivi tahan ra, tachinu ini ra chi ra Ndioo

4 Ndihi ni quivi chahi iin tiahvi ndioochi ra Ndioo, ta cahin chi ra cuenda cun.5 Tacan ni savahi, vati ni chini sohi ti cunimani cun chi ndihi ñivi Ndioo, ta chinu inicun chi ra chahnu Jesuu. 6 Cahin chi raNdioo ti na cua cati tuhun cun chi ñivi yosocuhva chinu ini cun chi ra Ndioo. Tacanni cua coto vaha ñi ndihi cha vaha cha iyochihin yo cuenda ra Cristo Jesuu. 7Sii xaancuni yu, ta vaha xaan cuni anime, vati cunimani cun chi ñivi tahun, vati chaha mauntu ndee ini chi ñivi Ndioo, yani xaa.

Chica ra Paulu tu manini cuenda raOnésimo

8 Ña yuhvi yu cati tuhin chihun ñaancha cuu cha cua savahun, vati chaha raCristo ndatu chihin yu. 9 [Ña cua nduxainchihun,] soco cua cahan vii yu chihun, vaticuni mani yu chihun. Rai chanihin chacui, ta vitin ndai ve caa cuenda ra CristoJesuu. 10 Cahan ndahvi yu chihun cuendara Onésimo ra cuu musu cun, vati cuu rasava ta cua iin sehi, vati cati tuhin tuhunNdioo chi ra ihya nu ndai ve caa ya, tachinu ini ra chi ra Ndioo.

11 Ñahni yavi ndaa cha ni chacoo raOnésimo can chihun nu quichi quivi, socovitin cua satiñu vaha ra chihun cuhva nisatiñu ra chihin yu. 12 Vitin cua tachindique chi ra chihun, [ta na cua quihincuenda cun chi ra cuhva ni quihin cuendacun chihin yu]. 13 Cuni yu cha cua ndoo rachihin yu. Chacan cuu cha cua cuu satiñura chihin yu, ta cua cuu ra sava ta cua

iin rai cha ni tachi cun, ta cua tindee rachihin yu cha indi yu ve caa, vati cati tuhintuhun vaha, 14 soco ña chito cun ti cha iyora chihin yu. Chacan cuu cha ña cuni yusanini yu chihun cuenda ra, ta cua savahuncha vaha. Vaha ca cha cua savahun chavaha, tu cha tacan ni cuni maun. 15 Chani quee ndaa ra Onésimo can chihun suhvaquivi. Vasi tacan cuu chi, vati vitin cua coocuii ra chihun ndihi ni quivi. 16 Ñavi camusu cun cuu ra vitin. Vaha xaan ca iyora, vati yani yo chi ra. Yuhu cuni xain chira, soco chite ti cua cuni ca maun chi ra,vati cua coo ndico ra chihun, ta yani cunchi ra cuenda ra chahnu.

17Nacuaquihin cuenda cun chi ra cuhvani cua quihin cuenda cun chi yuhu, vatichito cun ti satiñu tahan yo cuenda raCristo. 18 Tu cha ni savaha ra ndavaha nichihun, tu cha ni ndiseca ra chihun, cuandoo chi cuenda yuhu. 19 Yuhu ra Paulutaa tuhunya chihun, vati cua tiahvi ndiquecha ndiseca ra chihun. Ña cua cati yuyoso cuhva cha ndiseca maun chihin yu,soco cha ni sacote chihun yoso cuhva cuacuinu ini cun chi ra Ndioo. 20 Yani xaa,chica yu tu manini ya chihun, vati chinutahan ini cun chi ra chahnu. Tacan ni nacua savahun, ta cua cusii ini yu cuenda raCristo.

21 Chite ti cua savahun cuhva cati yu.Chacan ni tai tutu ya chihun, vati chite ticua savahun cuhva cati yu, ta cuaha xaanca cha vaha cua savahun. 22 Na cua tisovahun nu cua coo nuin chihun, vati cuniyu cha cua cahan ndo chi ra Ndioo, ta sacua cuhva ra tu ndee ini, ta chacan ni cuacuu cuhin nu iyo ndo.

Tachi tahan ra ta ra iin tuhun na cumi chira Filemón

23 Tachi ra Epafra iin tuhun na cumichihun, ta indi tahan ra chihin yu ve caaya, vati chica tahan ra tiñu Cristo Jesuu.24Tachi tahan ra Macu chi ra Aristarco chira Dema chi ra Luca iin tuhun na cumichihun, ta satiñu tahan ra ta ra tiñu Ndioo.

25Na cua savaha ra chahnu Jesucristo tumanini chihin ndo. Na cua cuu chi tacanni.

Page 303: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 1:1 300 TUTU HEBREO 2:4

TUTU CHA NI QUETANUUN ÑIVI HEBREO

Cahan ra Ndioo chi ñivi ñuñivi, vati nitava tiñu ra chi sehe ra

1 Cuaha chaha ni cahan ra Ndioo chiñivi yo tiempu chahnu. Cuaha cuhva nicahan ra chi ñi, vati tachi ra chi ra ni cahancuenda ra. 2 Chacan ni savaha ra iti chata,soco vitin tichi quivi ya cha ni tachi ra chira cuu sehe ra nu iyo yo. Tacan ni cahanra chi yo vitin. Chaha ra Ndioo tu ndeeini chi ra. Chacan cuu cha ni cundee rasavaha ra cuu sehe ra ndihi ñuhun ñuñivichi andivi, ta chaha cuenda ra Ndioo ndihicha iyo chi ra. 3 Cahnu xaan rai cuu sehera, vati cahnu xaan cuu ra Ndioo. Sanahansehe ra chi yo yoso cuhva iyo ra Ndioo, vatitacan iyo tahan maan ra. Quivi xihna cuiicahan cahanni ra, ta ni chacoso vaha ndihicuii cha iyo, ta ni vii tindee ra chi chi, vatiiyo xaan tu ndee ini chi ra. Maan ra cuura ni sanaan cuati savaha ñivi ñuñivi, tacuahan ndico ra iti siqui andivi, ta cha iyondico ra chi ra Ndioo, vati iyo ndatu chi ra.

Cahnu xaan cuu tatun Ndioo, soco cahnuxaan ca ra cuu sehe ra

4 Cahnu xaan cuu ra tatun Ndioo, sococahnu xaan ca ra cuu sehe ra Ndioo, vatiiyo xaan ca tu ndee ini chi ra. 5 Chacancuu cha ndicha, vati ña ni cati ra Ndioo chitatun ra cuhva cha ni cati ra chi sehe ra.Nu ni quichi quivi cati ra chi sehe ra ti:Sehi chihun.Vitin cha chahi tu ndee ini chihun,cati ra, soco ñahni nu cati ra Ndioo cuendara tatun Ndioo ti:Yuhu cua cuu sutu ra,ta maan ra cua cuu sehi.6Tachi ra chi sehe ra ihya nu ñuhun ñuñiviya, ta cati ra cuenda sehe ra ti:Na cua sacahnu ndihi tatun Ndioo chihin

ra, cati ra. 7 Ta cati ndico tucu racuenda ra tatun Ndioo ti:

Sava ni ta cua tati cuu tatun Ndioo nisavahi.

Sava ni ta cua yaa ñuhun cuu ra, [vati ñandoo ra nu chahan ra,]

8 Tacan ni cahan ra Ndioo cuenda ra tatunNdioo, soco cuenda sehe ra cati ra ti:Yoho Ndioo cuu cun,ta cua cundaca ñahan cun ndihi ni quivi

ndihi ni tiempu.

Rai cua cundaca ñahan ndicha cua cuucun.

9Mani cha vaha cuni cun,ta ña cuni cun cha ndavaha ni.Chacan cuu cha savaha ra Ndioo sutu cun

cha cusii ini xaun.Savaha ra cha cusii ini ñivi cun,soco cua cusii ca ini maun,cati ra. 10 Iyo inga nu cati ndico tucu racuenda sehe ra ti:Nda ni xihna cuii cha ni savahun ñuhun

ñuñivi ya, yoho ra chahnu,ta ni savaha tahun andivi.11 Cua ndoyo ñuhun ndihi chacan,soco maun ña cua ndoyo ñuhun cun.Cua nduchahnundihi chi sava ni ta cua cha

nduchahnu iin sahma.12 Cua ndoyo ñuhun chi [cuhva cha ndoyo

ñuhun iin coton],ta cua naan chi,soco maun ta ni cuhva cua coun,ta ña cua cuvi cun,cati ra. 13 Ña cahan ra Ndioo chi ra tatunNdioo cuhva ni cahan ra chi sehe ra, vaticati ra chi sehe ra ti:Cua coun chihin yu ihya,vati iyo ndatu chihun.Cua savahi cha cua sandoyo ñuhun cun chi

ñivi cuxaan ini chihun.[Tacan ni cati ra Ndioo, vati cahnu cuu ratatun Ndioo, soco cahnu xaan ca ra cuusehe ra.] 14 Tatun ni cuu ndihi ra tatunNdioo. Chacan cuu cha tava tiñu ra chi rata ra, vati cua tindee ra chi ñivi, vati cuasacacu ra Ndioo chi ñi.

2Iyo cha cua saha ñivi Ndioo cuenda chi ñi,

ta cua cacu ñi1 Chacan cuu cha nini xaan cha cua taa

vaha yo soho yo ndihi cha ni chini sohoyo, coto cua saña ndaha yo chi ra Ndioo.2Cha ndicha ndicha cuu tuhun ley chahnucha ni cati tuhun ra tatun Ndioo tiempuchahnu, ta ni cutuni ñivi chahnu yo iin chandicha, vati ña tasoho ñi cha ni cahan rata ra. 3 Chacan cuu cha ña cua cacu maanyo, tu ña cua tasoho yo yoso cuhva cuasanduvaha ra Ndioo anima yo. Cati xihnara chahnu Jesuu tuhun can, ta sa ni catitahan ra ni chini tuhun can chi yo ti chandicha cuu chi. 4 Cha ni sacoto tahan raNdioo chi yo ti chacan cuu chi, vati cuahaxaan cuhva cha ni savaha ra ta ra, ta ndeheyo ti iyo xaan tu ndee ini chi ra Ndioo. Tani cuhva cha ni tachi ra Ndioo chi ra Tati

Page 304: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 2:5 301 TUTU HEBREO 3:8Ndioo nu iyo yo, ta tindee ra chi yo cuhvacuni maan ra Ndioo.

Ñivi ñuñivi cuu tahan ra Jesucristo5Ña chaha ra Ndioo ndatu cha cua cun-

daca ñahan ra tatun Ndioo nu cua coo yonu cuahan quivi. Chacan cuu cha chahicuenda chi ndo, 6 vati iyo nu cati tutuNdioo ti:Ña chito ndi ñacu ni ñuhun ini cun chi ñivi

ñuñivi.Ña chito ndi ñacu ni saxini cun chi ñi.7-8 Cahnu xaan cuu ra tatun Ndioo ni

savaha cun,soco ñavi tacan ni savahun chi ñivi can.Cha chahun ndatu chi ñi,vati cua cundaca ñahanñi chi ndihi cha iyo

nu ñuhun ñuñivi ya.Tacan ni savahun ti cha cahnu cuu ñi,cati ñivi cuenda ra Ndioo. Tacan ni chahara Ndioo cha cua cundaca ñahan ñi chindihi cuii cha iyo. Vitin chito yo ti ña tacundaca ñahan ñivi cuhva ni cati ra, 9 sococha ni ndehe ndi chi ra Jesuu. Ña cahnurai cuu ra quivi can cuhva cha cahnu cuura tatun Ndioo, soco suhva quivi ni. Tacansa cuu ra iin rai cahnu xaan, vati ni ndehera tu ndoho, ta ni chihi ra. Savaha xaan raNdioo tu manini chi ndihi yo. Chacan cuucha ni chihi ra Jesuu cuenda ndihi yo.

10Maan ra Ndioo cuu ra ni savaha ndihicha iyo, ta ni iyo vaha chi, vati maan ratindee chi chi. Chacan cuu cha vaha cuhvani savaha ra, vati savaha ra ti tuvi ñivi cuacoo vaha chi ra nu cuahan quivi. Tacan nisavaha tahan ra cha cua sacacu ra Jesuuchi yo nu iyo yo chi tu ndoho, vati cha nindehe tahan maan ra tu ndoho. 11 Tindeera chi ñivi, ta iyo ñivi ña cuni ca ñi savahañi cuati, ta ini raNdioo cuu sutuñi. Chacancuu cha ña cahan nuun ra cuu sehe Ndioo,ta cati ra ti ñivi ra chi ñi. 12 Cha cati tutuNdioo cuenda ra cuu sehe Ndioo ti:Cua cuhve cuenda chi ñivi tahin yoso

cuhva iyo cun.Cua sacahnu yu chihun nu iyo cuiti ñivi

cun,cati chi. 13 Iyo inga nu cati chi cuenda ra:Cua cuinu ini yu chihun,cati chi, ta cati ndico tucu chi cuenda ra:Ihya iye,ta iyo tahan ñivi cha chahun chihin yu,cati chi cuenda ra cuu sehe Ndioo.

14 Cha cuu tahan ra iin ñivi ñuñivi, tani chacoo tahan iquin cuñu ra cuhva iyoiquin cuñu ñivi ñuñivi, vati tacan ni iyo

ndihi ñivi, ta cha ni chihi tahan ra. Chacancuu cha tava ndaa ra chi run cuihna, vatirucan cuu run sandoyo ñuhun chi ñivi,ta chihi ñi. 15 Tacan ni cha sacacu rachi ñivi, vati ndihi quivi saxini ñi cuendacha cua cuvi ñi, ta yuhvi ñi. Chi ñicansacacu ra. 16 Chito yo ti ñavi cha cuatindee ra chi tatun Ndioo cuu tiñu quichira, soco chi ndihi ñivi chinu ini chi raNdioo cuni ra tindee ra. 17 Chacan cuucha nini xaan ni chacoo ra cuhva iyo ndihiñivi ñuñivi. Chacan cuu cha cuu ra sava nita cua iin sutu ndicha ndicha cha cuendara Ndioo, ta cua cundahvi ndicha ini rachi ñi. Chacan ni sanaan ra cuhva saxinira Ndioo cuenda cuati ndacu ñivi ñuñivi.18 Chacan cuu cha cuu tindee ra chi ñivindehe tu ndoho, vati cha ni ndehe tahanra tu ndoho.

3Rai cahnu cuu ra Moisee, soco rai cahnu

ca cuu ra Jesuu1Yani xaa, ñivi ii cuundo, ta sa cuaqueta

quivi cha cua cuhun ndo nu iyo ra Ndioo.Vitin na cua saxini ndo cuenda ra Jesuu,vati maan ra cuu sava ni ta cua iin tatunni tava tiñu ra Ndioo. Maan ra cuu savani ta cua iin sutu sacahnu yo. 2 Cha nisavaha ra cuhva cuni ra ni tava tiñu chi racuhva ni savaha ra Moisee cha ni cumi rachi ndihi ñivi Ndioo. 3 Cha cati ra Ndiooti cahnu cuu ra Moisee, soco cahnu ca cuura Jesuu. Ña tuhva yo cati yo ti cahnucuu iin vehe, soco cati yo ti cahnu cuura sandaa chi chi. 4 Chacan cuu chi, vatiiyo ra sandaa vehe. Ña ni tuvi maan chi,soco Ndioo cuu ra ni savaha ndihi cha iyo.5Vaha xaan savaha raMoisee chi ndihi ñiviNdioo. Musu vaha cuu ra, vati vaha xaansatiñu ra, vati ni chaha ra cuenda cha cuacati tuhun raNdioo nu cuahan quivi, 6 socovaha xaan ca iyo ra Jesuu, vati sehe Ndioochi ra, ta sacuenda vaha ra chi ñivi ra. Ñivira chi yo, tu ña cua cuyuhvi yo, tu cua caticachin yo ti ndatu vaha yo chi ra Jesuu ndacua nda quivi cua quichi ndico tucu ra.

Cua coo vaha ñivi Ndioo chi ra7 Chacan cuu cha cua cuu chi cuhva cati

ra Tati Ndioo, vati cati ra cuenda ra Ndiooti:Vitin cua cuni soho ndo cha cua cahan ra

Ndioo,8 soco na ña cua sanihin ini ndo cuhva nisavaha ñivi quivi ni cahan yuhu ñi chi ra

Page 305: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 3:9 302 TUTU HEBREO 4:12Ndioo iti chata cuhva ni ndehe ñi a vahacua savaha ra Ndioo quivi ni chacoo ñi

tichi cuhu.9 Tican savaha ñivi ndo cuati nda cua nda

ñacua cundee ca ini yu chi ñi tiempu chahnu,ta ndehe ñi ndihi cuii cha ni savahi cha uvi

xico cuiya can.10 Chacan cuu cha nduxain chi ñican,ta cati yu ti ndihi ni quivi ndoyo ñuhun ñi

cha saxini ñi.Ña nihin ñi cuhva yoso cuhva iye.11 Chacan cuu cha nduxain chi ñi,ta cahan rai yu iin cha ndicha ndicha chi

ñi,ta cati yu ti ña cua coo vaha ñi chi yuhu.Tacan ni cati ra Ndioo.

12 Yani xaa, cua saha vaha ndo cuendachi ndo, coto ña cua cuinu vaha ini ndo chira Ndioo, coto cua savaha ndo ndavaha ni,ta cua saña ndaha ndo chi ra Ndioo ndicha.13Na cua cuhva ndo tu ndee ini chi tahanndo ndihi ni quivi tichi quivi ya. Chacancuu cha ña cua sandahyuñahanñivi ndacucuati chi ndo, ta cua sanihin ini ndo, tacoto cua ndoyo ñuhun ndo. 14 Tacan nicua coo tahan yo cuenda ra Cristo, tu cuacundee ini yo nda cua nda cua quichi ndicotucu ra, ta ña cua saña yo cha chinu ini yocha xihna cuii.

15 Cha cati tutu Ndioo cuenda ñivi ra ti:Vitin cua cuni soho ndo cha cua cahan ra

Ndioo,soco na ña cua sanihin ini ndo cuhva nisavaha ñivi quivi cha cahan yuhu ñi chi raNdioo iti chata,cati chi. 16Ñican cuu ñivi ni chacundaca raMoisee nu ni quee ñi tichi ñuhun Egipto.Ñican cuu ñi chini soho cha ni cahan raNdioo, soco ña ni savaha ñi cuhva cuni ra.17 Chi ñican ni nduxaan ra ndihi uvi xicocuiya can, ta ñican cuu ñi ni savaha cuati,ta chihi ñi tichi cuhu. 18 Cha cati cachin rati ñivi ña tasoho chi ra―ña cua coo ñi chira. 19 Chacan cuu cha chito yo ti ña ni cuucoo ñi chi ra Ndioo, vati ña chinu ini ñi chira.

41Chacan cuu chana cua saxini vahando,

coto cua cumani ndo, ta ña cua cundee coondo chi ra Ndioo, vati ni vii iyo nu nuna chiyo tichi quivi ya, ta cua coo vaha yo chi racuhva ni cati ra. 2 Tacan cati yu chi ndo,vati cha tasoho tahan yo cuhva ni tasohomaan ñi, soco ñahni yavi ndaa cha chini

soho maan ñi, vati ndicha cuii chini sohoni ñi, soco ña ni chinu ini ñi chi ra Ndioo.3 Cha ni chinu ini maan yo chi ra Ndioo.Chacan cuu cha ni cua coo vaha yo chi raNdioo. Cha ni cati ra cuenda ñivi ñuñivi ti:Chacan cuu cha nduxain chi ñi,ta cahan rai yu iin cha ndicha ndicha chi

ñi,ta cati yu ti ña cua coo vaha ñi chi yuhu,cati ra. Nda ni quivi ni savaha ra ñuhunñuñivi, ta cha ndihi tiso vaha ra ti chito rayoso cua coo ñivi ñuñivi iti nuun, vati cunira cha cua coo ñi chi ra. 4 Iyo nu cati iinra yoso cuhva cua coo quivi cha cuu quiviucha, ta cati ra ti:Cha ni queta ucha quivi,ta ni chacunda nuun ra Ndioo nu satiñu ra,vati cua quee tatun ra,cati ra. 5 Iyo inga nu cati ndico tucu raNdioo cuenda ñivi can ti:Ña cua coo vaha ñi chi yuhu,[ta ni ña cua quee tatun ñi,]cati ra. 6 Ña ni sacuinu ñivi chini sohoxihna tuhun vaha cuhva cuni ra Ndioo,vati ña tasoho ñi chi ra, ta ni vii iyo ñivicumani cha cua coo vaha ñi chi ra Ndioo,[ta cua quee tatun ñi]. 7 Chacan cuu chani cua cuu coo ñivi chi ra tichi quivi yacuhva ni cati ra. Cuaha xaan cuiya yahacha ni cahan ra tacan, ta sa cahan ra Davidni savaha ra Ndioo. Cuhva cati yu chi ndonu tai tutu ya ni cati ra, vati cati ra ti:Vitin cua cuni soho ndo cha cua cahan ra

Ndioo,soco na ña cua sanihin ini ndo.8 Cati ra Ndioo ti ni cua coo quivi can,vati ña ni chacoo vaha ñi quivi chacundacañahan ra Josué. 9 Chacan cuu cha ni cuacoo quivi cha cua coo vaha ñivi Ndioochi ra, ta cua quee tatun ñi. 10 Ndaa ñicua coo vaha chi ra Ndioo―ña cua cooca tu ndoho chi ñi, [vati cua quee tatunñi] cuhva cha ni quee tatun ra Ndioo itichata. 11 Na cua sanini yo chi maan yo,ta sa cua coo vaha yo chi ra Ndioo, tacua quee tatun yo. Chacan cuu cha yonicua ndoyo ñuhun cuhva ni ndoyo ñuhunñican. Ndoyo ñuhun maan ñi, vati ña nitasoho ñi chi ra Ndioo.

12 Tacan ni cua tasoho yo, vati nihinxaan iyo tu ndee ini chi tuhun cahan raNdioo. Tu cua savaha yo cuhva cati tuhunra Ndioo, cua coo ndito yo chi ra. Cuhvacha iyomachete uvi yuhu iyo tuhunNdioo,vati cua coto yo yoo ñivi cuu yo, tu cuatasoho yo tuhun ra Ndioo. Tacan sa cua

Page 306: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 4:13 303 TUTU HEBREO 6:4coto yo a vaha a ña vaha saxini yo chianima yo. 13 Yoni cua cuu cuindi xehe itinuunmaan ra, ta chito vaha ra yoso cuhvaiyo ndihi yo. Ini chi maan ra cua tiso vahayo tiñu.

Ta iin sutu chahnu cuu ra Jesuu14 Na ña cua saña yo cha chinu ini yo

cuenda ra Ndioo, vati ta iin sutu chahnucuu ra Jesuu, ta cahnu xaan sutu chahnucuu ra. Chi maan yo ni chacoo ra, ta chacuahan ndico ra iti nuun ra iyo iti siquiandivi, ta seheNdioo cuu ra. 15Ña cua sañayo, vati iyo tahan ra cuu ta iin sutu chi yo,ta chito ra ti ña cundee vaha yo. Chacancundahvi ini ra chi yo, vati cha ni ndehetahan ra ndihi cuii tu ndoho cuhva ndehemaan yo, soco ñahni cuati ni savaha maanra. 16 Chacan cuu cha na cua yaha yo itinuun raNdioo, ta na cua cahan yo chi ra, taña cua cuyuhvi yo, vati iyo xaan tu maninichi ra. Tacan ni cua cundahvi ini ra chi yo,ta cua savaha ra tu manini chi yo nda cuanda quivi cha cua cuni ñuhun yo cha cuatindee ra chi yo.

51Ni nacachi ñivi ñuñivi chi ndihi ra cuu

sutu chahnu cuenda maan ñi, ta chaha ñindatu chi ra, vati cua tiso vaha ra tiñu chira Ndioo. Chacan cuu cha samani ra chasacahnu ra chi ra Ndioo, vati tacan sa cuacucahnu ini ra Ndioo cuati ndacu ñivi. 2Tucua savaha ñi cuati, tu cua ndoyo ñuhunñi, ña cua nduxaan ra sutu can chi ñi, vatiiyo tahan ra chi tu ndoho. 3 Chacan cuucha iyo cha samani tahan ra chi ra Ndioocuenda cuati maan ra cuhva ni samani rachi Ndioo cuenda cuati ñivi.

4 Ñavi maan ra sutu can cua cati ti cuacoo ndatu chi ra. Maan ra Ndioo cuu racua cati cuhva ni cati ra ti cua cuu ra Aarónsutu. 5 Ta ni cuhva ña nducu ra Cristocuhva cha cua cuu ra iin rai cahnu, ta cuacuu ra iin sutu chahnu. Maan ra Ndioo cuura cati, vati cati ra ti:Sehi chihun.Vitin cha ni chahi ndatu chihun,cati ra, 6 ta iyo inga nu cati ra ti:Ndihi ni quivi ndihi ni tiempu cua cuu

cun sutu cuhva cha ni cuu raMelquisedec,

cati ra. 7 Quivi chacoo ra Cristo ihya nuñuhun ñuñivi ya, cahan ndahvi xaan ra chira Ndioo. Nihin xaan cana chaa ra chi ra,ta chacu xaan ra iti nuun ra Ndioo, vatimaan ra cuu ra cua cuu sacacu chi ra nu

cua cuvi ra. Tasoho ra Ndioo cha cahan raCristo, vati sacahnundicha ra Cristo chi ra.8 Sehe ra chi ra, soco cutuhva ra tasoho rachi sutu ra, vati ni chacoo ra chi tu ndoho.9Cua savahamaan ra cha cua coo vaha ñivitasoho cha cahan ra. Cua coo vaha ñi chi raNdioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, vatini ndehe ra Cristo tu ndoho, ta ni chihi ra.Tacanni sanduvaha ra animañivi. 10Tacanni savaha ra, vati chaha ra Ndioo cha cuura iin sutu chahnu cuhva cha ni cuu raMelquisedec.

Cua coo tu ndoho chi ñivi Ndioo, tu cuasaña ñi tuhun ni cati ra Ndioo

11 Iyo cuaha xaan cha cua cati tuhinchihin ndo, soco cuaha tu ndoho cha cuasanducachin yu chi chi, vati ña cuni ndotasoho ndo. 12 Iyo cha cua sanahan tahanndo chi ñivi Ndioo, vati cha iyo xaan quivicha iyo tahan ndo cuenda ra Ndioo, soconi chini ñuhun ndo cha cua sanahan ndicotucu yu ñaan cha cuu cha cua savaha xihnando cuenda ra Ndioo. Iyo cha cua cutuhvaxihna ndo cuhva cati ra Ndioo sava ni tacua chihi xihna ve cuati sicui sihi ve, ta sacua cuu cachi ve xita. 13 Tu ni vii iyo ndocuhva iyo ve cuati ni chaxi, ña ta coto ndoyoso cuhva cua coso vaha anima ndo chira Ndioo, vati ni iyo ndo cuhva iyo ve cuati.14Xita chachi ñivi chicha. Tacan ni cua coomaan yo cuenda raNdioo, tu cua coto vahayo ñaan cha cuu cha vaha ta ñaan cha cuucha ndavaha ni.

61 Ña cua sacuaha ca yo yoso cuhva cua

savaha ñivi nu ni quechaha saxini vahañi cuenda ra Cristo. Cua sacuaha yo yosocuhva cua savaha ñivi chinu vaha ini chira Ndioo. Ña cua sacuaha ca yo yoso cuhvacua saña ihni ndo cuati ni savaha ndo. Ñacua sacuaha ca yo yoso cuhva cua cuinuini ndo chi ra Ndioo. 2 Ña cua sacuaha cayo yoso cuhva cua nacata ndo ndihi cuatisuhva. Ña cua sacuaha ca yo yoso cuhvacua tiso yo ndaha yo xini ñivi. Ña cuasacuaha ca yo yoso cuhva cua natacu ndicoyo tañu ñivi ndii. Ña cua sacuaha ca yoyoso cuhva cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivinu cuahan quivi. 3 Tu cua cuhva ra Ndioo,cua yaha yo iti nuun ca, ta cua sacuaha yoyoso cuhva cua savaha ñivi chinu vaha inichi ra Ndioo.

4 Tu cua ndoyo ñuhun ndico ñivi cha ninacoto chi ra Ndioo, ña cua cuu ca sañaihni ndico ñi ndavaha ni ndacu ñi, vati cha

Page 307: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 6:5 304 TUTU HEBREO 7:7chito ñi ñaan cha cuu cha samani ra Ndioo.Cha chacoo tahan ra Tati Ndioo chi ñi, tandoyo ñuhun ndico ñi. 5 Cha chito ñi tivaha xaan iyo tuhun Ndioo, ta cahnu xaancuhva cha cua savaha ra Ndioo nu cuahanquivi. 6 Tu cua ndoyo ñuhun ndico ñi, ñacua cuu ca saña ihni ndico ñi cuati ndacuñi, vati ni tava ndaa ñi chi ra Cristo cuhvani taa ñivi chi ra nu cruu, ta chaha ñi tu canuun chi ra. 7 [Ñivi chinu ini chi Ndioo cuusava ni ta cua ñuhun vaha.] Cuun savi, tacua coo itu, ta cua coo cha cua cachi ñivi,ta maan ra Ndioo tindee. 8 Inga ñivi cuusava ta cua ñuhun nu cana iñu. Mani iñucana, vati ñahni yavi ndaa chi. Cua ndoyoñuhun chi, vati cua cayu chi.

Cua cundee ini ñivi Ndioo, vati ndatuvaha ñi chi ra Ndioo

9 Yani xaa, tacan chahi cuenda chi ndo,soco ñahni cha saxini yu. Chite ti vahaxaan cua coo ndo, vati cha iyo vaha ndocuenda ra Ndioo. 10 Cuiti vaha iyo raNdioo, ta ña cua naan ini ra ti satiñu vahando tiñu ra. Ña cua naan ini ra ti iyo xaantu manini chi ndo, vati cha ni tindee xaanndo chi ñivi ra cuhva ni vii tindee ndo chiñi vitin. 11 Tacan cuni yu cha cua cotovaha ndihi ndo yoso cuhva cua coo ndochi ra Ndioo. Na cua nducu ndo cuhva chindihi cuii anima ndo nda cua nda cua coovaha ndo chi ra cuhva satiñu ndo tiñu ra.12 Chacan cuu cha ña cua ndusucha ndo,soco na cua coo ndo cuhva iyo ñivi cha iyovaha chi ra Ndioo. Cua savaha ra chi ñicuhva cha ni cati ra, vati chinu ini ñi chira, ta cundee ini maan ñi.

13 Iti chata tiempu chahnu ni cati raNdioo chi ra Abraham yoso cuhva cuasavaha ra chi ra nu cuahanquivi. Cahan raira Ndioo tuhun can suvi ni cuenda maanra, vati yoni ñivi cahnu ca ta cua maan ra.14 Chacan cuu cha cati ra chi ra Abrahamti cua cuhva ndicha ra cha vaha chihinra Abraham. Cua tindee ra chihin ra, tatuvi xaan sehe ra cua coo, cati ra Ndioo.15 Cundee xaan ini ra Abraham. Tacan nichacoo chi chi ra cuhva ni cati ra Ndioonu quichi quivi. 16 Cahan rai ñivi ñuñivi,soco cahan rai ñi cuenda iin ñivi cahnu nuñuhun ñuñivi. Tu cua cahan rai iin ñivi,cha iyo vaha tuhun, vati ña cua cahanyuhuca ñi cuenda chacan ni suhva. 17 Chacancuu cha cahan rai ra Ndioo. Tacan ni tisovaha ra tuhun chi ra Abraham, vati cuni rasacoto ra iin cha ndicha ndicha chi ñivi, ta

cua cuu chi cuhva cha ni cati ra nu quichiquivi. Cuni ra sacoto ra chi ñi ti ña cuasama ra cuhva saxini ra. 18 Chacan cuucha ña cua tichaha ni yo ni suhva. Cuasaxini vaha yo, vati tacan cua cuatu vahayo chi ra chahnu. Cua saxini vaha yo, vaticha cahan rai ra Ndioo yoso cuhva cuasavaha ranu cuahanquivi. Chacan cuu chachito yo ti cua savaha ra cuhva cati ra, vatiña cuu sandahyu ñahan ra. 19 Ñahni chacua saxini yo cha ndatu yo chi ra Ndioo.Cha iyo vaha tiñu iti siqui andivi nu iyo raNdioo. 20 Tican cha cuahan ra Jesuu, vaticha cuenda maan yo cuahan xihna ra itinuun. Sutu chahnu cuu ra ndihi ni quivicuhva cha ni cuu ra Melquisedec.

7Sutu cuu ra Jesuu cuhva ni cuu ra

Melquisedec1 Ini ra Melquisedec cuu ra ni chacun-

daca ñahan chi ñivi ñuun Salem iti chatatiempu chahnu. Sutu ni cuu ra cuendara Ndioo cahnu. Ni tahan tahan ra chi raAbraham cha ni quichi ndico ra Abrahamiti nu ni cani tahan ra chi cumi ra rey,ta sacanaan ra. Tacan cuu, ta sacu‑iira Melquisedec chi ra Abraham, 2 ta chiracan samani ra Abraham iin cuhva chacuu iin diezmo ndihi cha ni quihin ra nuni sacanaan ra chi ra rey can. Xihna cuiicati yu ti sivi ra Melquisedec cuni cati tirey cuiti vaha cuu ra, ta inga cha cati chicuu rey ndaca ñahan ñuun Salem cuu ra.Tuhun can cuni cati chi ti rey chaha chaiyo vii anima ñivi cuu ra. 3Ñahni cha chitoñivi yoo cuu sutu ra, yoo cuu sihi ra, yoocuu ñivi ra. Ñahni cha cati ñi ndaa quivi nicacu ra ta ndaa quivi ni chihi ra. Chacancuu cha ndihi ni quivi ndihi ni tiempu cuura sutu. Ta ni cuhva ndihi ni quivi ndihi nitiempu cuu ra sehe Ndioo ta iin sutu.

4 Na cua saxini ndo cuenda raMelquisedec can. Cahnu xaan rai cuura. Chi racan cha ni samani ra chahnuAbraham iin cuhva cha ni sacanaan ra.5 Iyo iin tuhun cuenda ley chahnu ti cuasatiahvi ra cuu sutu―ra cuu ñivi ra Leví.Chi ndihi ñivi cua satiahvi ra iin diezmocha iyo chi ñi. Chacoo ndatu cha cuasatiahvi ra chi tahan ra, ta ñivi ra Abrahamcuu ñi. 6Ñahni ñivi maan ra Melquisedec,ta chaha ra Abraham iin diezmo chi ra,ta sacu‑ii ra chi ra Abraham, ta chi raAbraham cha ni cati ra Ndioo yoso cuhvacua savaha ra chi ra nu cuahan quivi. 7Ni

Page 308: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 7:8 305 TUTU HEBREO 8:3chito ndihi ñivi ti ñivi cha cahnu ca cuu ñisacu‑ii chi ñivi ña cahnu cuu. 8Cha cuendaley chahnu quihin ra sutu iin diezmo, sococua queta quivi cha cua cuvi tahan ra, sococuenda ra Melquisedec quihin ra diezmo,ta cati ñivi ti ña chihi ra. 9 Cha cua cuucati yo ti ndicha ti ni quihin tahan ra Levídeizmo cha samani ñivi, ta chaha tahanra diezmo chi ra Melquisedec, vati ndani xihna cuii samani ra cuu ta iin sutuchahnu ra Leví diezmo chi ra Melquisedeccan, 10 vati cuenda sehe ra chi sehe yanira samani ra Abraham diezmo chi raMelquisedec quivi cha ni nihin tahan rachi ra. Ndicha ti ña ta coo sehe Abrahamchi sehe yani ra, soco cuenda maan ra tara samani ra diezmo can.

11 Ni chacoo sutu cuenda ra Aarón, tacha cuenda sutu can ni chacoo ley Ndioochi ñivi Israel, soco chini ñuhun ñi chacua coo inga sutu cuhva ni chacoo raMelquisedec, vati ña cuu coso vaha animañivi cuenda ra sutu can cha cuu ñivi raLeví. 12Tu cua sama ñivi cuhva iyo ra sutu,iyo cha cua sama tahan ñi cuhva iyo leysacuinu ñi. 13 Cuenda ra Jesuu iyo tuhuncan, ta ñahni ñivi ra ni cuu sutu, ta satiñuñi ve ñuhun nu ni quichi quivi, vati ñaviñivi satiñu ve ñuhun cuu ñivi ra. 14Chacancati yu, vati chito ndihi ñivi ti ñivi ra Judáchahnu cuu ra chahnu, ta ñahni cha cati raMoisee iti chata ti cua cuu ñivi ra Judá cansutu.

15 Cha nducachin vaha tiñu, vati iyoiin ra cuu sutu chaa cuhva cha ni cuu raMelquisedec. 16 Cha cuu ra chahnu Jesuucan sutu, vati iyo tu ndee ini chi ra, ta ñacua cundihi quivi ra. Ña iyo ra cuhva iyoinga ra sutu, vati chaha ley ndatu chi ra tara, ta chihi iin ra, ta quihvi inga tahan racuhva iyo costumbre ra. 17 Cha cati tutuNdioo cuenda ra Jesuu ti:Sutu cua cuu cun ndihi ni quivi ndihi ni

tiempucuhva cha ni chacoo ra Melquisedec,cati chi. 18Cha ndihi ley chahnu ni chacooiti chata, vati ña vaha vaha chi, ta ñahnica yavi ndaa chi. 19 Ña cundee nduvahaanima ni iin ñivi savaha chi―masi sacuinuñi cuhva cati ley can. Chacan cuu cha iyoinga cha vaha ca cha ndatu yo, vati cuendachacan cua quihvi yo iti nuun ra Ndioo.

20 Chacan ni savaha ra Ndioo, vati chacahan ra iin cha rai. 21 Rai cha cuu sutunu quichi quivi―ña cahan ra iin cha rai,ta cha quihvi ra cha cuu ra sutu. Tacan

chacoo ra ta ra nu quichi quivi, soco chacahan ra Ndioo iin cha rai chi ra Jesuu can,vati cati tutu Ndioo ti:Cha cahan ra chahnu Ndioo iin cha rai,ta ña cua cahan ra inga tuhun.Cati ra ti sutu cua cuu ra ndihi ni quivi

ndihi ni tiempu,cati ra cuenda ra Jesuu. 22 Chacan cuu chachito yo ti vaha xaan ca tiso vaha ra Jesuutiñu. Vaha xaan ca cha iyo vaha tuhunchi ra Ndioo. 23 Tuvi xaan ra ni cuu sutunu ni quichi quivi, vati ña ndoo ra cuisora tiñu, vati chihi ra ta ra. 24 Ñavi cuhvacan iyo ra Jesuu, soco cua ndoo maan racuiso ra tiñu, vati cua coo ndito ra ndihi niquivi ndihi ni tiempu. 25 Chacan cuu chacuu sanduvaha ra anima ñivi ndihi ni quivindihi ni tiempu. Chi ñivi tuhva iti nuun raNdioo cuendamaan ra sanduvaha ra Jesuuanima. Tacan ni savaha ra, vati iyo ra chacua cahan ndahvi chi ra Ndioo, ta ndihi niquivi cahan ndahvi ra chi ra Ndioo.

26 Vaha cha cuu ra sutu chi yo. Ii xaaniyo ra, ta ña tuhva ra savaha ra ndavahani. Saxini vaha xaan ra. Ña iyo ca ra nuiyo ñivi ndacu cuati, vati cha cuahan raiti siqui andivi nu iyo ra chahnu Ndioo.27Ña iyo cha cua cahni ra chi ri sundiquin,ta cua samani ra chi ri chi ra Ndioo ndihini quivi cuhva cha ni savaha ra sutu nuquichi quivi. Xihna ca samani ra ta ra chiri chi ra Ndioo cuenda cuati ndacu maanra ta ra. Tacan, ta sa samani tahan ra chacuu cuenda cuati ndacu ñivi. Iin tuhunni chaha ni savaha ra Jesuu chacan nu nichihi ra, ta chaha cuenda ra suvi ni chimaan ra chi ra Ndioo. 28 Cuenda ley cancha cuu ra ta ra sutu, ta ñahni tu ndee inini chacoo chi ra ta ra. Xihna ca chacooley can, ta iti nuun quechaha cahan raNdioo iin cha rai, ta chaha ra tu ndee inichi ra cuu sehe ra, ta cuu ra sutu, ta maanra―ndoo ndoo iyo anima ra ndihi ni quivindihi ni tiempu.

8Ndiso ra Jesuu tiñu cha iyo vaha tuhun

chaa1 Chehe cuu cha cati yu chihi ndo, vati

vaha xaan iyo ra cuu sutu chihin yo vitin.Iyo xaan tu ndee ini chi ra, vati ndaa rachiyo ndaha cuaha ra chahnu Ndioo itisiqui andivi. 2 Iti nuun ra Ndioo satiñuvaha ra, tamaan raNdioo savaha nu satiñura. Ñavi ñivi savaha chi chi. 3Ndihi ra cuusutu―ndiso ra tiñu, vati iyo cha cua cahni

Page 309: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 8:4 306 TUTU HEBREO 9:10ra, ta cua samani ra chi ra Ndioo. Chacancuu cha iyo cha cua samani tahan ra Jesuuchi ra. 4 Tu iyo ra ihya nu ñuhun ñuñiviya, ña cua cuu ra sutu, vati iyo ra cuu sutucuenda ñuhun ñuñivi, ta samani ra cuhvacati ley chahnu cha ni chaha ra Moisee.5Satiñu ra sutu ta ra, soco iin cuhva cha iyoiti siqui andivi cuu nu satiñu ra ta ra. Ñavicha ndicha ndicha ndacu ra sutu ihya. Nuni quechaha sandaa raMoisee vehe sahma,ta cati tuhun ra Ndioo chi ra ti cua sahavaha ra cuenda, ta cua savaha ra ndihicuhva iyo cuhva cha ni ndehe ra cha nichahan ra siqui yucu, cati ra. 6Vitin satiñura Jesuu tiñu vaha xaan ca, vati vaha xaanca iyo tuhun chaa, ta maan ra ndiso tiñucuenda chacan. Vaha ca tuhun can, vativaha xaan ca iyo cuhva cha cati ra Ndioonu quichi quivi cha cua savaha ra.

7 Cha tiso ndico ra Ndioo inga tuhun,vati ñavi cha vaha vaha cuu tuhun ni tisoxihna ra. 8 Ndehe ra Ndioo ti ña vaha nisavahañivi Israel iti chata. Chacan cuu chacati tutu Ndioo ti:Cati ra chahnu ti cua queta quivi,ta cua tiso ra iin tuhun chaa chi ñivi Israel

chi ñivi Judá.9Ña cua coo cha chaa cuhva cha ni chacootuhun chahnu cha ni tiso ra chi ñivichahnu quivi cha ni tava ra chi ñi itiñuhun Egipto,vati ña ni sacuinu ñi tuhun can.Chacan cuu cha nacoo ra chi ñi.10 Cua yaha quivi can,ta sa cua tiso ra tuhun chaa chi ñivi Israel.Chehe cuu tuhun chaa can.Cua sacoto ra chi ñi yoso cuhva iyo tuhun

cha cati tuhun ra chi ñi.Anima ñi cua taa ra tuhun can.Ndioo sacahnu ñi cua cuu ra,ta ñivi ra cua cuu maan ñi.11 Ña cua cuni chi cha cua sanahan ñi chi

tahan ñi yoso cuhva iyo ra.Ña cua cuni chi cha cua cati ñi chi tahan ñi

ti cua nacoto ñi chi ra chahnu.Ña cua savaha ñi chacan,vati ndihi ñi cua nacoto vaha chihin ra.Cua nacoto ndihi ñivi ndahvi chihin ra,ta cua nacoto tahan ñivi cha iyo vaha

chihin ra.12 Cua cundahvi ini ra chi ñi,vati cua cucahnu ini ra cha ndavaha ni

savaha ñi.Cua sanaan cuii ra cuati ni savaha ñi,cati ra chahnu. 13 Cha cati ra Ndioo ti cuacoo iin tuhun chaa. Chacan chito yo ti

saxini ra ti ñahni ca yavi ndaa cha chahnu,ta yatin cua naan chacan, vati ñahni cayavi ndaa chi.

9Cuhva cha iyo tuhun cuenda ñuhun

ñuñivi, ta cuhva iyo tuhun cuenda iti siquiandivi

1 Tuhun cha ni chacoo xihna cuii chahacuenda yoso cuhva cua sacahnu yo chi raNdioo. Chaha chi cuenda ti cua sacahnu yochi ra ve ñuhun iyo cuenda ñuhun ñuñivi.2Chacan cuu cha ni savaha ñivi yo iin vehesahma tiempu chahnu, ta uvi nu ndasitichi chi. Nu quihvi xihna ra sutu―icanni chacoo nu chacuindi tima chi mesanu chacoo paan cuenda ra Ndioo. Nu iichacunani chi. 3 Iti nuun chacan ni cha-cundasi inga sahma, ta ni chacunani chi nuii xaan ca. 4 Tican chacoo nu cayu cutu.Xuhun cuaan cuu chi, ta chacoo tahanchatun cha iyo cuenda tuhun chahnu can.Niniin chi chacundasi xuhun cuaan, ta ititichi chi chacoo iin quii xuhun cuaan nuchacuindi maná. Chacuindi tahan yutunchacunaan ra Aarón, ta ni chaa ita nuu chi,ta chacuindi tahan yuu cha ni chacundatuhun ley chahnu tichi chatun can. 5 Siquichi chacoo ri querubim cha iyo cuenda raNdioo, ta maan ri chasi nu ni choso ra sutuniñi cuenda cuati ñivi. Chi ndichin ri chasiri tican. Chacan ni chahi cuenda, vati vitinña cuyatin cuhva que cuenda yoso cuhvani chacoo ñivi yo iti chata.

6 Tacan ni chacoo tiñu, ta vehe xihnacuii ni quihvi ra sutu ndihi ni quivi, tatacan ni sacuinu ra tiñu ra. 7Vehe chacooiti nuun nu ndasi inga sahma quihvi ra cuusutu chahnu ni, soco iin tuhun ni chaha niquihvi ra tichi iin cuiya. Quihvi ra, ta ndisora niñi. Nini xaan cua cuiso ra niñi cha cuasamani ra chi ra Ndioo cha cuenda cuatira chi cuenda cuati ndihi ñivi. 8 Tacanni sacoto ra Tati Ndioo chi yo ti ña tacuu quihvi yo nu ii xaan ca, vati ni iyovehe cha cuu vehe xihna cuii. 9 Iin cuhvacuu chacan. Cha iyo chi cuenda maan yocuenda costumbre yo vitin tichi quivi ya.Quichi ndaca ñivi cha cua samani ñi chi raNdioo, soco ña cuu coso vaha cha saxiniñivi ndacu tacan. 10 Iyo tuhun cuendacha chachi yo cuenda cha chihi yo cuendacha nacata yo ñaan cuati suhva. Cha cuasavaha yo cuu chacan nda cua nda quivicua nduchaa tiñu.

Page 310: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 9:11 307 TUTU HEBREO 10:411Tacanni chacoo chi, soco chani quichi

ra Cristo, ta sutu chahnu cuu ra cuendandihi cha vaha cha iyo. Vitin cuu chi savani ta cua nu quihvi ra inga vehe ndicha.Cahnu xaan ca chi, ta vaha xaan ca chi.Ñavi ñivi savaha chi chi, ta ni ñavi cuendañuhun ñuñivi iyo chi. 12Ñavi niñi ri chivu,ta ni ñavi niñi ri sundiquin ndiso ra, sococha cuenda niñi maan ra ni quihvi ra nu iixaan ca iti siqui andivi. Iin tuhun ni chahaquihvi ra, ta ndoo ra. Tacan ni savaha ra,vati cua coo vaha yo chi ra Ndioo ndihini quivi ndihi ni tiempu. 13 Vasi cundeenduii ñivi suhva cha cuenda ñuhunñuñivi,vati cha ni choso ñi niñi ri chivu a niñiri sundiquin a ñaan nu cayu ri sundiquincuati. Choso ñi niñi can iti nuun ñivini chacoo ica cuenda ley chahnu. Vasichacan cuu chi, 14 soco vaha xaan ca cuandundoo cha saxini yo, vati cha ni chatira Cristo niñi maan ra. Tindee ra TatiNdioo chi ra, ta samani ra suvi ni chi maanra chi ra Ndioo, ta ñahni cha ndavaha nisavaha ra. Cua ndundoo cha saxini yo, taña cua savaha ca yo cha cua ndoyo ñuhunyo cuhva ni iyo ley chahnu. Cua satiñu yocuenda ra Ndioo ndito.

15 Chacan cuu cha maan ra Jesuu cuura ni tiso vaha tiñu cuenda tuhun chaa.Chacan cuu cha cua canihin vaha ra Ndioochi ñivi ra nu cuahan quivi cuhva cha nicati ra ti cua savaha ra. Tacan cua savahara, vati chihi ra Cristo. Chihi ra, vati cuasanaan ra ndavaha ni savaha ñivi cuendatuhun chahnu can. 16 Iyo costumbre yo,vati tu cua tiso vaha iin ñivi tiñu cuendacha cua cuvi ñi, ta cua queta quivi cuacuvi ñi, iyo cha cua coo testigu, vati cuacuhva ra cuenda ti chihi ndicha ñican, tasa cua cuu coso vaha ndihi tiñu can. 17Cuaqueta quivi cua cuvi ñi, ta sa cua cuu cosovaha tiñu, vati ñahni yavi ndaa tuhun cannda cua nda quivi cua cuvi ñi. 18 Chacancuu cha ni chacoo vaha tuhun chahnu canxihna cuii, vati ni chati niñi. 19 Tacan nichacoo chi, vati cha ndihi cati tuhun raMoisee ndihi ley can chi ndihi ñivi can.Tacan cuu, ta quihin ra ixi ri mbee ixicuaha chi iin ndaha yutun hisopo. Satiinra chi chi chi niñi ri sundiquin chi niñi richivu chi nduta, ta choso ra chi chi nuuntutu ley can chi ndihi ñivi can. 20 Tacancuu, ta quechaha cati ra ti chito ñi ti chaiyo vaha tuhun cuhva ni cati tuhun raNdioo chi ñi, vati cha ni chati niñi can, catira. 21Ta ni cuhva choso ra niñi vehe sahma

can chi ndihi cuati suhva cha iyo cuenda raNdioo. 22Cuenda ley chahnu can ndundoondihi cuati suhva chi niñi, vati ña cua naancuati ndacu ñivi, tu ñahni niñi chati.

Naan ndicha cuati ndacu ñivi chinu inichi ra Ndioo, vati ni chihi ra Cristo

23Nini xaan cha cu‑ii ndihi chacan, vaticuhva cha cua coo iti siqui ni cuu chi. Ñavichandichandicha cuu chi. Chacan cuu chi,soco cha iyo iti siqui andivi―ii ndicha chi,vati cha vaha xaan ca cuu cha samani raCristo. 24 Ñavi tichi ve ñuhun savaha ñiviquihvi ra Cristo. Iin cuhva ni cuu ve ñuhuncha iyo nu ñuhun ñuñivi ya. Cuahan raCristo iti siqui andivi, ta vitin iyo ra itinuun ra Ndioo, ta cuenda maan yo cha iyora ndacan. 25 Ñavi cuhva ndacu ra sutuchahnu ndacu ra Cristo, vati quihvi ra sutuchahnu can nu ii xaan ca. Quihvi ra cuiyata cuiya, ta ndiso ra niñi ri quiti cuhu, socora Cristo―ñavi tacan iyo ra. Iin tuhun nichaha samani ra chi ra chi ra Ndioo, vatiiin tuhun ni chaha chati niñi ra, ta chihira, ta quihvi ra nu iyo ra Ndioo. 26 Tu cuacoo ra cuhva iyo ra sutu chahnu can, iyocha cua cuvi ra cuaha chaha nda ni tuviñuhun ñuñivi ya. Ñavi tacan cuu chi, socovitin cha ni ndihi tiempu chahnu, vati chani quichi ra, vati cua sanaan ra cuati ndacuñivi. Sanaan ra chi chi, vati ni chihi maanra. 27 Cha ni tiso ra Ndioo ti iin tuhun nichaha cua cuvi ñivi, ta sa cua queta quivicua cutuni ñi. 28 Ta ni cuhva cha ni chihira Cristo iin tuhun ni chaha, vati sanaanra cuati ndacu ñivi, soco cua quichi ndicotucu ra inga chaha. Cua quichi ra, socoñavi cuati ndacu ñivi cua sanaan ndicotucu ra. Quivi can cua quichi ndico tucura, vati cua canihin ra chi ñivi ndatu vahachi ra.

101 Cuhva cha vaha, cuhva cha cua coo iti

nuun cuu ley chahnu can. Ñavi cha ndichandicha cuu chi. Chacan cuu cha ña ni cuunduvaha anima ñivi sacuinu chi chi. Vasiña chacuita cha chahni ñi chi ri sundiquin,ta samani ñi chi ri chi ra Ndioo ndihi nicuiya, soco ña cua cuu nduvaha anima ñicha tacan. 2 Tu cua cuu nduvaha anima ñicha savaha ñi tacan, cha cua cucuita chandacu ñi tacan, vati cua ndundoo animañi cha iin chaha ni, ta ña cua saxini ca ñicuenda cuati ñi. 3Cuiya ta cuiya ñuhun iniñi ti ni iyo cuati chi ñi, vati savaha ñi chasamani ñi chi ra Ndioo. 4 Tacan ni savaha

Page 311: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 10:5 308 TUTU HEBREO 10:30ñi, vati ña cuu naan cuati ñivi cha cuendaniñi ri chivu chi cuenda niñi ri sundiquin.

5 Chacan cuu cha quichi ra Cristo ihyanu ñuhun ñuñivi ya, ta cati ra chi ra Ndioo:Ña ni cuni cun cha cua savaha ñivi cha cua

samani ñi chihun.Savahun chihin yu cha cui iquin cuñu ñivi.6 Ña cusii ini cun cha chahmi ñi chi ri

sundiquin,ta samani ñi chi ri chihun cuenda cuati ñi.7 Tacan cuu, ta quechaha cati yu ti cha

vachi yu,vati cua savahi cuhva cuni cun, tata.Tacan cati tutu Ndioo cha cua savahi,cati ra. 8Xihna cuii cati ra Cristo ti ña cunira Ndioo cha cua savaha ñi cha cua samaniñi chi ra. Ña cuni ra chacan, ta ni ña cusiiini ra chi chi, [vati chito ra ti ña cuu naancuati ñivi cha savaha ñi tacan]. Savaha ñichacan, vati tacan cati ley chahnu. 9Tacancuu, ta cati ndico ra chi ra Ndioo ti quichira, vati cua savaha ra cuhva cuni ra Ndioo,cati ra. Tacan ni sanaan ra cha samani ñivichi ri quiti cuhu, ta tiso ra inga cha cuasacahnu ndicha ñi chi ra Ndioo. 10 Chahara Ndioo cha ni ndundoo anima yo, vatisavaha ra Jesucristo cuhva cuni ra Ndioo,ta samani ra suvi ni chi maan ra chi raNdioo, vati ni chihi ra iin tuhun ni chaha,ta ni queta tiñu savaha ra.

11Ndihi quivi queta ra sutu, ta satiñu ra.Cuaha hora samani ra chi ri quiti cuhu chira Ndioo. Ini cha samani ra, soco ña ni cuunaan cuati yo. 12 Ta ra Cristo―iin tuhunni chaha samani ra chi ra Ndioo cuendacuati yo, ta cha iyo vaha tiñu ndihi ni quivindihi ni tiempu. Tacan cuu, ta chaha raNdioo tu ndee ini chi ra, ta ni chacundara chiyo ndaha cuaha ra Ndioo, 13 ta ndatura nda cua nda quivi cua tachi tuni ra chiñivi cuxaan ini chi ra. 14 Iin tuhun ni chahani chihi ra, ta tiso vaha ra anima ñivi ra.Nduvaha anima ñi, ta tacan ni cua ndooñi ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. 15 Chahatahan ra Tati Ndioo cuenda chi yo, vati catira ti:16 Cati ra chahnu ti cua yaha quivi can,ta sa cua tiso vahi inga tuhun chi ñi.Cua tise tuhun cati tuhin anima ñi,ta cua sacote chi ñi yoso cuhva cua saxini

ñi,cati ra, 17 ta cati ndico tucu ra inga chahati:Ña cua saxini que cuenda cuati cha ni

savaha ñi,

cati ra. 18 Cha ni naan cuati savaha ñiviñuñivi. Chacan cuu cha ña cuni ca chi chacua samani ca ñivi cuenda cuati ñi.

Na cua yaha ñivi Ndioo iti nuun ra Ndioo19Yani xaa, ña yuhvi yo yaha yo iti nuun

ra Ndioo, vati cha ni chati ra Jesuu niñira, ta ni chihi ra. 20 Vitin cha nuna raiti chaa nu cua yaha yo, ta cua coo nditoyo chi ra. Cuenda maan ra cua yaha yo,vati nuna ra sahma chacuita caa yuhu nuii xaan ca. Chacan ni savaha ra, vati ñiviñuñivi ni cuu tahan ra. 21 Sutu cahnu xaancuu ra Jesuu, ta satiñu ra cuenda ndihi ñiviNdioo. 22 Chacan cuu cha na cua yaha yoiti nuun ra Ndioo. Cua saxini vaha yo, vatichito ndicha yo ti chinu ini yo chi ra Ndioo.Ña cua saxini ca yo ndavaha ni, vati cha nindundoo anima yo, ta cha ni chanduta yo,vati ni ndundoo anima yo, ta ni chandutayo chi nduta ndoo ndoo. 23 Na cua cuinuvaha xaan ini yo chi ra Ndioo, ta na ñacua saxini yo, vati ndicha ra Ndioo. Cuasavaha ra cuhva ni cati ra nu quichi quivi.24 Na cua saxini yo yoso cuhva cua cuhvayo tu ndee ini chi ñivi tahan yo, ta cuacuni mani yo chi tahan yo, ta cua savahayo cha vaha ndicha. 25Ña cua saña yo chanducuiti yo chi tahan yo cuhva ndacu uviuni ñivi tahan yo. Cua cuhva yo tu ndee inichi tahan yo. Tacan cua tindee ca yo chitahan yo, ta cua ndehe ndo ti yatin xaancua quichi ndico ra chahnu.

26Cha chito yo ñaan cha cuu cha ndicha.Tu cua savaha ndico yo cuati, vati cuni yochi chi, ñahni inga cha cua savaha yo, tacua naan cuati can. 27 Tu tacan cua cuuchi, cua coo yuhvi yo, vati cua cuatu yo chacua cutuni yo. Cua cuatu yo cha cua cayunihin ñuhunnu cua ndoyoñuhunñivi canitahan chi ra Ndioo. 28 Chito ndo ti tucua queta uvi uni testigu ndicha nu quichiquivi, ñahni tu ndahvi ini cua coo chi ñiviña sacuinu ley Moisee, vati cua cuvi ñi.29 Chacan cuu cha chito ndo ti cahnu xaancua cutuni ñivi tava ndaa chi ra cuu seheNdioo. Cahnu xaan cua cutuni ñivi cati ticha ñahni yavi ndaa cha ni chihi ra Jesuu.Cahnuxaan cua cutuni ñivi cahanndavahani chi ra Tati Ndioo. Chati niñi ra Jesuu,ta ni chihi ra. Chacan cuu cha cha iyovaha tuhun can, ta ndundoo anima ñivi.30 Nacoto vaha yo chi ra cati ti maan racuu ra cua tachi tuni chi ñivi. Maan ra cuura cua nduxaan ndico, cati ra chahnu. Iyoinga nu cati ndico tucu tutu Ndioo ti cua

Page 312: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 10:31 309 TUTU HEBREO 11:13tachi tuni ra chahnu chi ñivi cha cuendañivi ra, cati chi. 31Xaan xaan cua tachi tunira Ndioo ndito. Chacan cuu cha yuhvi ñivi.

32 Na cua cucuhun ini ndo yoso cuhvacha ni chacoo ndo nu quichi quivi. Chaquechaha nacoto ndo chi ra Ndioo, ta sani cundee ini ndo cha ndehe xaan ndo tundoho. 33 Iyo ndo―cha sacateni ñivi chindo iti nuun ñivi, ta ndehe ndo tu ndoho.Iyo inga ndo ndehe tahan tu ndoho cuhvani tahan ñivi tahan ndo. 34 Cha cundahviini ndo chi ñivi ndaa ve caa, ta cusii ini ndocha quihin ñivi ndatiñu ndo. Cusii ini ndocha tacan, vati chito ndo ti vaha xaan cacha iyo chi ndo iti siqui andivi, ta ña cuanaan chacan. 35Na ña cua quechaha saxinindo. Cua cunda yahvi xaan ndo, vati ñayuhvi ndo. 36 Iyo cha cua sandee ini ndo.Chacan cuu cha cua savaha ndo cuhva cunira Ndioo, ta sa cua coo vaha ndo cuhva catiraNdioo nu quichi quivi. 37Cati tutuNdiooti:Yatin yatin cua quichi ra cha cua quichi.Ña cua nducuee ca ra.38 Ñivi ni chacoso vaha anima cuenda

yu―cuacuinu vaha ini ñi chihin yu.Tu cua saxini ñi,vati yuhvi ñi,ña cua cusii ini yu chi ñi,cati chi cuenda ra Ndioo. 39 Ñavi ñivi cuasaxini cuu yo. Ñavi ñivi cua ndoyo ñuhuncuu yo. Ñivi chinu ini chi ra Ndioo cuu yo.Chacan cuu cha ña cua ndoyo ñuhun yo.

11Na cua cuinu ini ñivi chi ra Ndioo

1 Chinu ini yo chi ra Ndioo. Chacan cuucha chito yo ti cua coo yo cuhva ni chacootuhun nu quichi quivi. Chacan cuu chandatu yo. Ña ta ndehe yo cha ndicha, socochito yo yoso cuhva cua coo chi iti nuun.2 Chito yo ti vaha xaan ni savaha ñivi yochacoo iti chata tiempu chahnu, vati chinuini ñi chi ra Ndioo.

3 Chinu ini yo chi ra Ndioo. Chacan cuucha chito yo ti ni cahan ra Ndioo, ta ni tuviñuhun ñuñivi ya. Chacan cuu cha chito yoti iyo cha ña ndehe yo, ta chi chacan ni tuvicha ni ndehe yo.

4 Chinu ini ra Abel chi ra Ndioo. Chacancuu cha vaha xaan chandaca ra cha cuasamani ra chi ra Ndioo, ta ña vaha chachandaca ra Caín. Chacan cuu cha chitora Ndioo ti ni chacoso vaha anima ra Abelcan. Chaha ra Ndioo cuenda yoso cuhva ni

chacoo ra Abel, vati quihin cuenda ra chani samani ra. Ndicha ti ni chihi racan, soconi iyo tuhun ra, vati chinu ini ra chi Ndioo.

5 Chinu tahan ini ra Enoc chi ra Ndioo.Chacan cuu cha canihin ra Ndioo chi ra,ta ña ni chihi ra. Ña ni ndehe ca ñivi chira, vati ni canihin ra Ndioo chi ra. Catitutu Ndioo ti cusii ini ra Ndioo chi ra, tasa canihin ra chi ra. 6 Tu ña cua cuinu iniyo chi ra Ndioo, ña cua cuu savaha yo chacua cusii ini ra. Tu cua tuhva yo iti nuunra, nini xaan cha cua cuinu ini yo chi ra.Iyo cha cua cuinu ini yo ti iyo ra, ta tindeera chi ñivi nanducu chi ra.

7 Chinu tahan ini ra Noé chi ra Ndioo.Chacan cuu cha ni savaha ra tundoo, vatitasoho ra cuhva ni cati tuhun ra Ndioo chira yoso cuhva cua coo chi iti nuun. Chacancuu cha cacu ra chi ñivi ra. Tacan ni tachituni ra Noé chi ñivi ñuñivi, ta cuu ra iinñivi ni chacoso vaha anima chi ra Ndioo,vati chinu ini ra.

8 Chinu tahan ini ra Abraham chi raNdioo. Chacan cuu cha ni tasoho ra nucati tuhun ra Ndioo chi ra. Cati ra ti cuacuhun ra Abraham nu cua quihin cuendara iin ñuhun. Tacan cuu, ta quee ra cuahanra, soco ña chito ra ndaa iti cuahan ra.9 Ndoo nuun ra ñuhun can sava ta cua iinra chica cuu ni, vati ña ta cuhva cuendara Ndioo ñuhun can chi ra. Ndoo nuun ra,vati chinu ini ra. Vehe sahma ndoo ra chira Isaac chi ra Jacob, ta ini cuhva cua cuhvacuenda tahan ra Ndioo ñuhun can chi ra tara. 10 Chatu ra Abraham can, vati cua cooiin ñuun cha cua savaha raNdioo, ta ña cuandoyo ñuhun chi.

11 Chinu tahan ini ña Sara chi ra Ndioo.Chacan cuu cha ni chacoo tu ndee ini chiña, ta tuvi sehe ña tichi ña. Tacan cuu chi,ta cha ni yaha cuiya ña cha cua coo seheña. Tacan ni tahan ña, vati chito ña ti cuasavaha ra Ndioo cuhva cati ra. 12 Tacan,ta ni chacoo sehe ra Abraham. Iin tuhunni rai cuu maan ra, ta cha chahnu xaanra, soco cundee cha chacoo sehe ra chisehe yani ra. Tuvi xaan ñivi ra ni chacoo.Cuhva iyo ri tiñu iti siqui andivi iyo ñi, tacuhva iyo yuti yu tañuhun iyo ñi, [vati tuvindicha ñi cuu ñi].

13 Ndihi ñican chinu ini chi ra Ndioo,soco queta quivi chihi tahanmaan ñi ta ñi,ta ña ta savaha ra Ndioo cuhva ni cati ranu quichi quivi can. Chito ñi ti iti nuunca cua savaha ra cuhva ni cati ra, ta vahaxaan cuni ñi. Chaha ñi cuenda ti iyo nuun

Page 313: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 11:14 310 TUTU HEBREO 11:36ñi ihya nu ñuhun ñuñivi ya. 14 Tacan catiñi, vati cuni ñi cha cua coto ñivi ti nanducuñi iin ñuun nu cua coo ñi. 15Ña ni saxini ñicuenda ñuun nu ni quee ñi. Chacan cuucha ña ndico coo ndico ñi cuhun ndico ñitican, 16 vati cuni ñi coo ñi inga ñuun vahaca. Cuni coo ñi iti siqui andivi. Chacancuu cha ña cahan nuun ra Ndioo cha cuura Ndioo sacahnu maan ñi, vati cha ni tisovaha ra ñuun nu cua coo ñi.

17 Chinu ini ra Abraham chi ra Ndioo.Chacan cuu cha cha ndehe ra Ndioo a cuaquee vaha ra. Cua cahni ra Abraham sehera, ta cua samani ra chi ra chi ra Ndioo.Iin tuhun ni sehe ra cuu ra, ta cua samanira Abraham chi ra. Suvi ni ra Abrahamcuu ra, ta cati ra Ndioo chi ra yoso cuhvacua savaha ra iti nuun ca. 18 Cuenda sehera cati ra Ndioo ti cua coo sehe ra Isaac,ta tacan ni cua ndutuvi ñivi ra, cati ra.19 Chito ra Abraham ti iyo tu ndee ini chira Ndioo, ta cua cuu nandoto ndico ñivicha ni chihi. Iin cuhva cuu chi, vati quihincuenda ndico ra chi sehe ra nu ni cuu rasava ta cua iin ndii.

20 Chinu ini ra Isaac chi ra Ndioo. Cha-can cuu cha sacu‑ii ra chi ra Jacob chira Esaú, vati cua coo vaha ra ta ra nucuahan quivi. 21 Chinu tahan ini ra Jacobchi ra Ndioo. Chacan cuu cha sacu‑ii rachi ndihi sehe ra José quivi cha cua cuvi rachahnu can. Ni chahnu xini ra Jacob canxini yutun naan ra, [vati sacahnu ra chi raNdioo]. 22 Chinu tahan ini ra José chi raNdioo. Chacan cuu cha chaha ra cuendati cua quee ñivi Israel ñuhun Egipto nucuahanquivi. Cati tuhun tahan ra yoso cuasavaha ñi chi iquin ra, vati chinu ini ra ticua quee ñi ñuhun can. Tacan ni chaha racuenda quivi cha cua cuvi ra.

23 Chi ra Ndioo chinu tahan ini sutu raMoisee chi sihi ra. Chacan cuu cha nitixehe sutu ra sihi ra chi ra quivi cha nicacu ra. Uni yoo ni chacuindi xehe ra, vatindehe ñivi ra ti taqui xaan ve luhu cuura, ta ña cuyuhvi ñi cha cati tuhun ra reycan ti cua cuvi ve cuati sehe ñivi Israelcan. 24 Chinu ini ra Moisee chi ra Ndioo.Chacan cuu cha chahnu ra, soco ña chahara cha cua cati ñivi ti sehe ña sehe sihira rey ndaca ñahan ñuhun Egipto can chira. 25Ña chaha ra chacan, vati cuni ra cootahan ra chi tu ndoho chi ñivi ra Ndioo.Ña cuni ra cha cua cusii ini ra, ta savahara cuati suhva quivi. 26 Saxini ra ti cuni cara ndehe ra tu ndoho cuenda ra Cristo, ta

ña cuni ra ndihi cha vaha ndihi cha ndaayahvi cha iyo ñuhun Egipto can. Tacan nisaxini ra, vati cuni ra cha cua cunda yahvira chi ra Ndioo. 27 Chinu ini ra Moisee chiraNdioo. Chacan cuu chani quee rañuhunEgipto, ta ña yuhvi ra cha cua nduxaan rarey can chi ra, vati cundee ini ra. Cundeeini ra, vati chaha ra Ndioo tu ndee ini chira―masi ña ni ndehe ra Moisee chi ra.

28 Chinu ini ra Moisee chi ra Ndioo.Chacan cuu cha ni savaha ra cuhva cha nicati raNdioo, ta cati ra ti cua cuhuñi niñi rimbee yu vehe ñi, coto cua cahni ra Ndioochi ñivi cuu sehe nuun ñi ta ñi. 29 Chinuini ñivi Israel chi ra Ndioo. Chacan cuu chani yaha ñi Tañuhun Cuaha. Cuhva chica ñinu ñuhun yaha ñi. Cuni yaha tahan ñiviEgipto can, soco ni chihi ñi, vati ni natahanndico nduta can.

30 Chinu ini ñivi Israel chi ra Ndioo.Chacan cuu cha chico nduvi ñi yu ñuunJericó. Ucha quivi chico nduvi ñi yu ñuuncan, ta sa nduva nama yuu ndasi candaayuhu ñuun can. 31 Chinu tahan ini ñaRahab chi ra Ndioo. Chacan cuu cha ñachihi tahan ña chi ñivi ña tasoho. Ña chihiña, vati tindee ña chi ra cuu ñivi Israel nuni chica xehe ra ta ra, ta ñahan ni chacooxaan ndavaha ni chi ra rai inga chiyo cuuña.

32 Ña cua cahan que cuaha tuhun, vatiña cuyatin que cuhve cuenda yoso cuhvacha ni chacoo ra Gedeón chi ra Barac chira Sansón chi ra Jefté chi ra David chi raSamuel chi ndihi ra ni cahan cuenda raNdioo nu ni quichi quivi. 33 Chinu ini rata ra chi ra Ndioo. Chacan cuu cha iyo rani sacanaan ra nu ni cani tahan ra chi ingañivi. Iyo inga ra vaha xaan chacundacañahan ra chi ñivi. Chito ra ti cua savaha raNdioo cuhva ni cati ra. Ña chaha ra Ndioocha cua cachi ri ndicaha chi inga ra. 34 Iyoinga ra chasi nu cua cayu ra tichi ñuhun.Chinu inga ra, ta ña cundee cahni ñivi chira. Ña cundee ra, soco chaha ra Ndioo tundee ini chi ra. Nihin xaan cani tahan ranu ni chacoo cuati. Quichi ñivi, vati cuacani tahan ñi chi ra, soco sacunu ra chi ñi.35 Chacoo ñivi ñahan, ta ni chihi sehe ñi,soco natacu ndico sehe ñi, ta ndoo ndicosehe ñi chi ñi.

Iyo ra―sanahma ñivi chi ra. Ña cunira saña ndaha ra chi ra Ndioo, ta cua coonuna ndico ra. Cuni cuvi ra, vati tacan sacua coo ndito ndico ra nu vaha xaan ca.36 Iyo inga ra sacateni xaan ñivi chi ra, ta

Page 314: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 11:37 311 TUTU HEBREO 12:17cani ñi chi ra chi yoho. Ni chacoo tahanra ve caa, ta chacunuhni tahan cadena caachaha ra. 37 Cani ñi chi ra chi yuu, tachahnda sava ñivi chi ra chi sierra. Chahniñivi chi ra chi cha cuu ta iin machete.Chica cuu ndahvi ra, ta chacunami ra ñiinri chivu ni. Ndahvi xaan ni chacoo ra,ta ndehe xaan ra tu ndoho. Savaha xaanñivi ndavaha ni chi ra. 38 Chacunda yahvixaan ca maan ra ta ra, ta ñahni yavi ndaañivi ñuñivi, soco chica cuu ni maan ra tara tichi cuhu. Chica cuu ra siqui yucu, tachacoo ra yavi yuu. Chacoo tahan ra yaviñuhun. 39 Cati ra Ndioo ti vaha xaan chani savaha ra ta ra, vati chinu ini ra ta rachi ra Ndioo, soco ña ni ndehe ra ta ra chacua savaha ra Ndioo cuhva ni cati ra nuquichi quivi. [Ña ni ndehe ra ta ra, vatiña ta queta quivi cha cua savaha ra Ndioocuhva cati ra.] 40 Tacan ni chacoo chi, vativaha xaan ca cua savaha raNdioo chimaanyo. Chacan cuu cha cua coo vaha tahan yochi ra ta ra icaa ni.

12Na cua saxini vaha ñivi yoso cuhva iyo ra

Jesuu1 Ndihi ñivi can cuu ñi cha ni chaha

cuenda chi yo. Cha tindee ra Ndioo chi ñi,ta quee vaha ñi, vati chinu ini ñi chi ra.Chacan cuu cha na cua nacoo ihni yo ndihicha sandusaca chi yo. Na cua nacoo ihniyo ndihi cuati cha sandoyo ñuhun chi yo.Na cua sandee ini yo suvi ni chi maan yo.Tacan, ta sa cua coo vaha yo cha iyo yo ihyanu ñuhun ñuñivi ya. 2 Na cua saxini vahayo yoso cuhva iyo ra Jesuu. Maan ra tindeechi yo, ta quechaha chinu ini yo chi ra, tasuvi ni maan ra cua tindee, ta cua cuinuvaha ca ini yo chi ra. Cua saxini yo chi ra,vati cundee ini ra tu ndoho ndehe ra nucruu. Ñahni cha ni saxini ra cuenda chani chacoo tu ca nuun chi ra. Tacan cuu,ta quechaha cusii ini ra savaha ra Ndioo,ta cha iyo ndico ra chiyo ndaha cuaha raNdioo, [vati iyo tu ndee ini chi ra].

3 Na cua saxini ndo yoso cuhva chani chacoo ra Jesuu, vati cundee ini randavaha ni savaha ñivi chi ra. Chacan cuucha cua cundee ini ndo, ta ña cua tichahani ndo. 4 Cha sanini ndo chi ndo, ta ñandacu ca ndo cuati, soco ña ta cuvi ndocha iyo ndo tacan. 5Vasi cha naan ini ndocuhva ni cati ra Ndioo chi ndo. Ni cahan rachi ndo cuhva cahan ra chi iin sehe ra, vaticati tutu Ndioo cuenda ndo ti:

Sehu, ña cua saxini cun ti ña vaha cuhvacha cati tuhun xaan ra chahnu chi-hun.

Cua cundee ini cun cha cua tachi tuni rachihun,

6 vati cati tuhun xaan ra chi ñivi ra,ta tachi tuni ra chi ndihi sehe ra,cati tutu Ndioo. 7 Cua cundee ini ndotu ndoho ndehe ndo, vati cha sanahan raNdioo chi ndo. Iyo ra chi ndo cuhva iyo rachi sehe ra, vati ndihi ñivi cati tuhun vahaxaan ñi chi sehe ñi ti na cua coo vaha ñi.8Tu ñahni cha cua cati tuhun ra Ndioo chindo, ñavi sehe ndicha ra chi ndo, vati catituhun vaha xaan ra chi ndihi ñivi cuu sehendicha ra. 9 Cati tuhun xaan ra cuu sutuyo cuenda ñuhunñuñivi, ta sacahnu yo chira. Vaha xaan ca cua tasoho yo chi ra cuusutu yo iti siqui andivi, ta cua coo ndito yochi ra. 10 Suhva quivi ni cati tuhun sutu yocuenda ñuhun ñuñivi chi yo, ta ndacu racuhva saxini maan ra, soco maan ra sutuyo iyo iti siqui―cati tuhun xaan ra chi yo,vati cua coo vaha yo, ta cua coo ii yo cuhvaiyo ii maan ra. 11Ndahvi cuni yo hora chacati tuhun xaan sutu yo chi yo ti ña vahacha ni savaha yo. Ña cusii ini yo cha tahanyo tacan. Tu cua cutuhva yo cha cati tuhunxaan sutu yo chi yo, cua coso vaha animayo, ta cua coo vii yo.

Cua ndoyo ñuhun ñivi Ndioo, tu cua tavandaa ñi chi ra Ndioo

12Chacan cuu cha na cua sandee ini ndochi ndo. 13 Na cua cuhun ndo iti vaha.Chacan cuu cha ña cua ndoyo ñuhun cando, soco cua nduvaha ndico ndo.

14 Na cua coo vii ndo chi ndihi ñivi. Nacua coo ii ndo. Tu ña cua cundee yo cooii yo, ña cua cuu quihvi yo iti nuun rachahnu. 15 Cua saha ndo cuenda, coto ñacua savaha ra Ndioo tu manini chi ndo.Cua saha ndo cuenda, coto cua ndutahñucuni anima ndo, ta cua coo tu ndohochi ndo. Tu tacan ni cua coo ndo, tuvindo cua nducaquini anima. 16 Cua sahando cuenda, coto cua coo ndo ndavaha nichi tahan ndo inga chiyo. Cua saha ndocuenda, coto ña cua sacahnu ndicha ndochi ra Ndioo cuhva ña sacahnu ndicha raEsaú. Saña ra ndatu cha ni chacoo chi ra,vati ra chanihin cuu ra, vati ña cundee rasoco iin chaha. 17 Chito ndo ti iti nuunca cuni ra cha cua sacu‑ii sutu ra chi ra,ta tava ndaa sutu ra chi ra. Chacu xaan

Page 315: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 12:18 312 TUTU HEBREO 13:11ra, soco ña ni nihin ra cuhva cha cua cosovaha ndico tiñu.

18Ña ni chahan ndo iin yucu Sinaí cuhvani chahan ñivi Israel iti chata. Queta ñiyucu can, soco ña cuu tuhva ñi. Naanxaan cha cuu, ta cayu ñuhun. Chacooxihna tiati, 19 ta chacoo ndusu cutu, ta sanducahan ra Ndioo chi ñi. Tacan ni tahanñi, ta cahan ndahvi ñi ti ña cua cahan cara Ndioo chi ñi. 20 Ña cundee ñi cha catituhun ra Ndioo chi ñi, vati cati ra ti tu cuayani chaha sana ñi yucu can, cua cahni ñichi ri chi yuu, cati ra. 21 Yuhvi xaan ñindehe ñi chacan. Chacan cuu cha cati raMoisee ti nihin xaan naquisi chi chihin ra,vati yuhvi xaan ra, cati ra.

22 Cha cua queta maan ndo yucu Siónnu iyo ñuun ra Ndioo ndito cha cuu savani ta cua iin ñuun Jerusalén iyo iti siquiandivi. Cha cua queta ndo nu iyo cuiti tuvindicha tatun Ndioo, vati sacahnu ra ta ravico. 23 Cha cua queta ndo nu iyo cuititahan ñivi Ndioo, ta iyo tutu sivi ndo chi raNdioo iti siqui andivi. Cha cua queta ndoiti nuun ra Ndioo, ta maan ra cua ndehe avaha a ña vaha ndacu ndihi ñivi. Cha cuaqueta ndo nu iyo ñivi Ndioo cha ni chihitiempu chahnu, vati nduvaha tahan animañi. 24 Cha cua queta ndo iti nuun ra Jesuu,ta maan ra cuu ra ni tiso vaha tiñu chaiyo tuhun chaa. Chati niñi ra, ta ni chihira. Chacan cuu cha cua coo ndito yo chira. Ñavi cuhva iyo niñi ra Abel iyo niñi raJesuu, [vati chihi ra Abel, ta tachi tuni raNdioo chi yani ra, soco chihi ra Jesuu, tacucahnu ini ra Ndioo cuati savaha yo].

25 Cua saha ndo cuenda, coto cua tavandaa ndo chi ra Ndioo, ta maan ra cuura cahan chi ndo vitin. Ña ni cacu ñiviIsrael can, vati ña ni tasoho ñi chi ra Ndiooquivi cha cahan ra chi ñi ihya nu ñuhunñuñivi ya. Chacan cuu cha ña cua cuucacu maan yo, tu ña cua tasoho yo cuhvacati ra Ndioo iti siqui andivi. 26 Quivi cancahan ra, ta ni taan ñuhun can. Vitin chacati ra ti inga chaha cua taan ndico tucuñuhun cua savaha ra, ta cua taan tahaniti siqui andivi, cati ra. 27 Cati ra ti ingachaha cua taan, vati cua naan ndihi chacua tuñu nu taan chi ndihi cha ni savaha raNdioo iti chata. Chacan cuu cha cua ndoocuii ndihi cha ña cua tuñu. 28 Chacan cuucha na cua cuhva yo iin tiahvi ndioo chi raNdioo, vati ña cua tuñu nu cua coo yo chira Ndioo. Tacan ni na cua satiñu vaha yochi ra Ndioo. Na cua sacahnu ndicha yo

chi ra. 29Tacan ni cua savaha yo, vati xaanxaan cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi.

13Na cua savaha ñivi Ndioo cha cua cusii ini

ra Ndioo1Na ña cua saña ndo cha cuni mani ndo

chi ñivi tahan ndo. 2 Na ña cua naan inindo cha cua quihin cuenda vaha ndo chiñivi queta vehe ndo. Tacan ni cha savahañivi, ta ña chito ñi cha iin tatun Ndiooquihin cuenda ñi.

3Ña cua naan ini ndo chi ñivi tahan ndondaa ve caa, vati cuu ndo sava ni ta cuacha iyo tahan ndo chi ñi. Ña cua naanini ndo chi tahan ndo cha ndehe tu ndohosavaha ñivi, vati ni vii iyo tahan ndo ihyanu ñuhun ñuñivi ya.

4 Na cua saxini vaha ndo cuenda chatandaha ndo. Na ña cua coo ndo ndavahani chi tahan ndo inga chiyo, vati cua tachituni ra Ndioo chi ñivi savaha tacan.

5Ña cuhva ndo cha cua yaha cuhva chacua cuni ndo coo xuhun chi ndo. Cua ndoondo vaha cuhva cha iyo chi ndo, vati chacati ra Ndioo ti ña cua saña ra chi ñivira. Ña cua nacoo ihni ra chi ñi, cati ra.6 Chacan cuu cha ña cua tichaha yo, ta cuacati yo ti:Tindee ra chahnu chihin yu.Ña cua saxini yu ñaan cha cua savaha ñivi

chihin yu,cua cati yo.

7Ña cua naan ini ndo chi ra ndiso tiñu veñuhun. Maan ra cuu ra cati tuhun tuhunNdioo chi ndo. Cua saha ndo cuenda yosocuhva iyo ra ta ra, ta cua cuinu ini ndo chira Ndioo cuhva cha chinu ini maan ra ta rachi ra.

8Ña sama ra Jesuu cuhva iyo ra. Cuhvani chacoo ra nu ni quichi quivi―cuhva caniyo ra vitin, ta ta ni cuhva cua coo ra nucuahan quivi. 9 Ña cua taa ndo soho ndocha cuu inga tucu tuhun, vati vaha cha cuacoo tu ndee ini chi yo, vati savaha ra Ndiootu manini chi yo. Ña vaha cha cua saxinindo cuenda cha cua cachi ndo, vati ñahnitu ndee ini iyo chi ñivi ndacu tacan.

10 Vaha xaan ca cuhva ni tiso ra Ndioocha sacahnu yo chi ra, ta ñahni ndatu chira sutu ni chacoo cuenda ley chahnu chacua coo ra chi yo icaa ni. 11 Chahni rasutu can chi ri sundiquin, ta quichi ndacara sutu chahnu niñi ri tichi nu ii xaanca. Quichi ndaca ra chi chi cuenda cuatiñivi, soco iquin cuñu rican tava ndaa ra yu

Page 316: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU HEBREO 13:12 313 TUTU HEBREO 13:25ñuun, ta chahmi ra chi chi. 12 Chacan cuucha ndehe ra Jesuu tu ndoho, ta chihi rayu ñuun. Chacan cuu cha sandundoo raanima ñivi, vati chihi ra cuenda maan ñi.13Chacan cuu cha na cua saña cuii yo ndihicostumbre chahnu, ta na cua sacateni ñivichi yo cuhva ni sacateni ñi chi maan ra.14Ñahni nu cua coo cuii yo ihya nu ñuhunñuñivi ya, vati ndatu yo inga nu cua coo yoiti nuun. 15Na cua sacahnu yo chi ra Ndioocuenda cha ni savaha ra Jesuu. Ndihi niquivi na cua sacahnu yo chi ra. Tacan nindacu ñivi cati ti cahnu xaan rai cuu ra.[Chacan cuu sava ni ta cua iin cha samaniyo chi ra.] 16 Ña cua saña ndo cha ndacundo cha vaha. Cua tindee ndo chi tahanndo, vati cua cusii ini ra Ndioo cha cuasavaha ndo tacan.

17 Cua tasoho ndo chi ra ndiso tiñu veñuhun, ta cua savaha ndo cuhva cati ra,vati sacuenda ra chi ndo ihya, ta chito rati nini xaan cua cuhva ra cuenda chi raNdioo yoso cuhva ndacu ra chi ndo. Na cuasavaha ndo cha cua cusii ini ra ndiso tiñucan. Ña cua cuhva ndo tu cuihya ini chi ra,vati ña cua cuu tindee ra chi ndo cha tacan.

18 Na cua cahan ndahvi ndo chi raNdioo cuenda yu. Chito vahi ti saxinivahi, ta ñahni ndavaha ni savahi, vati cuniyu savahi cha vaha chi ndihi cuii anime.19 Cati tuhun xain ti na cua cahan ndochi ra Ndioo. Chacan cuu cha cua cundeequeta ndique nu iyo ndo cha yatin.

Na cua coo vaha ñivi can chi ra Ndioo20 Maan ra Ndioo cuu ra chaha cha na

coo vii anima yo. Maan ra cuu ra ni chahatu ndee ini chi ra chahnu Jesuu, ta natacundico ra tañu ñivi ndii, vati chati ra niñira, ta ni chihi ra. Tacan ni tiso vaha ratiñu cuenda tuhun chaa cha iyo ndihi niquivi ndihi ni tiempu. Maan ra Jesuu cuura sacuenda chi ñivi ra. 21 Na cua tindeera Ndioo chi ndo, ta cua savaha ndo chavaha. Chacan cuu cha cua savaha ndocuhva cuni maan ra. Cua tindee ra chi yo,ta cua savaha yo cha cua cusii ini ra cuendara Jesucristo. Chi maan ra Ndioo na cuasacahnu yo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu,ta na cua cuu chi tacan ni.

22 Yani xaa, cati tuhin chi ndo ti na cuatasohondo tuhun chani cati tuhin chi ndo,vati ña cuaha tuhun ni tai chi ndo. 23Chahicuenda chi ndo ti cha ni cundee quee raTimoteo yani yo ve caa. Tu cua sanumi

ra quichi ra, cua ndehe tahan tucu ndi chindo.

24 Tachi ndi iin tuhun na cumi chi ndihira ndiso tiñu ve ñuhun nu iyo ndo. Tachitahan ndi iin tuhun na cumi chi ndihi ñivitahan yo. Tachi tahan maan ñi iyo ñuhunItalia ya iin tuhun na cumi chi ndo.

25Na cua savaha ra Ndioo tu manini chindihi ndo, ta na cua cuu chi tacan ni.

Page 317: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU SANTIAGO 1:1 314 TUTU SANTIAGO 1:24

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU SANTIAGONi tachi ra Santiago tutu ya chi ñivi judío

cuahan nini cahnu ñuhun ñuñivi1 Yuhu ra Santiago taa tutu ya chihin

ndo, ta musu ra Ndioo chi ra chahnu Je-sucristo cuu tahin. Tachi yu iin tuhun nacumi chihin ndo. Ñivi judío cuu ndo, tacha ni cuahan ndo nini cahnu nu ñuhunñuñivi, ta vitin chinu ini ndo chi ra Jesu-cristo.

Chaha ra Ndioo cha chini tuni chi ñivi ra2 Yani xaa, na cua cusii ini ndo, tu cua

ndehe ndo tu ndoho. 3 Cua cusii ini ndo,vati chito ndo ti tacan ni cua coto ra Ndiooa chinu vaha ini ndo chi ra. Tacan ni nihinndo cuhva cha cua cundee ini ndo. 4Tu cuacundee vaha ini ndo tu ndoho cua ndehendo, cua coo vahando. Chacan cuu cha cuacuu ndo ñivi cha iyo vaha cuenda ra Ndioo,ta ñahni cha cua cumani chi ndo.

5Tu ña chito ndo ñaan cha cuu cha vahacuenda raNdioo, cua cahanndahvi ndo chira ti na cua tindee ra chihin ndo. Tacan nicua cuhva vaha ra Ndioo cha chini tuni chindo cuhva chaha ra chi ndihi ñivi cahanchi ra. Ña cua nduxaan ra chi ndo, sococua tindee ra chi ndo. 6 Na cua cuinu inindo cha cua savaha ra Ndioo cuhva cahanndahvi ndo chi ra. Ña cua saxini ndo tiña cua tindee ra. Tu cua saxini ndo, cuacuu ndo sava ta cua nduta tañuhun. Tihyatican tahnu nduta can, vati nihin xaan caatati. 7Tacan cuu nu cuu ñivi can, vati tihyatican nanducu ñi cha chini tuni chi ñi. Ñacua saxini ñivi can ti iyo cha cua cuhva raNdioo chi ñi. 8 Saxini xaan ñi. Chacan cuucha ña cua coto ñi ñaan cha cuu cha cuasavaha ñi.

9 Ta ra yani yo iyo ndahvi xaan―na cuacusii ini ra, vati cha sacahnu ra Ndioo chira. 10 Na cua cusii ini tahan ra yani yoiyo vaha ndatiñu, vati cua coto ra yosocuhva cua coo tu ndahvi ini chi ra, ta ñacua ndurai ra. Tacan ni cua coo ra, vatiyatin xaan cua cuvi ra cuhva cha chihi ita.11 Ndaa ri nicandi, ta nihin xaan ndeheri. Chacan cuu cha neti ita can, ta ndoyoñuhun chi. Ña taqui ca chi. Ta tacan cuandoyo ñuhun tahan ra iyo vaha ndatiñu,ta ñahni yavi ndaa cha ndacu ra.

Cua coo tu ndoho chi ñivi

12 Tu cua cundee ini ndo, ta ña cuasavaha ndo ndavaha ni nu cua ndehe ndotu ndoho, cua cusii ini ndo, vati cua coondito ndo chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihini tiempu. Cua coo ndito ndo chi ra, vaticua quee vaha ndo. Tacan ni cua coo ndo,vati cati ra Ndioo ti tacan ni cua savahara chi ñivi cuni chi ra. 13 Tu cua cuni ndosavaha ndo ndavaha ni, ña cua cati ndoti ra Ndioo cuu ra cati ti na cua savahando ndavaha ni, vati ña tuhva ra savahara ndavaha ni, ta ni ña tuhva ra cati rati cua savaha ñivi ndavaha ni. 14 Savahañivi ndavaha ni, vati tacanni cunimaanñi.Cuhva cuni ndicha ñi savaha ñi. 15 Xihnacuii quechaha cuni ñi savaha ñi cuati. Cha-can cuu cha queta quivi savaha ndicha ñicuati can. Chacan cuu cha chihi tahan ñi,vati savaha tahan ñi cuati.

16 Yani xaa, ña cua cuhva ndo cha cuasandahyu ñahan ñivi chihin ndo. Ña cuasaxini ndo ti Ndioo cuu ra cati ti cua savahayo cuati. Ña ndicha. 17 Ndihi cha vahandihi cha taqui cuu cha samani ra Ndioochihin yo. Maan ra savaha ndihi ñuhunndichin iyo iti siqui. Chica ri, ta ndahvari. Ñavi tacan iyo ra Ndioo, vati ña sama ratuhun cahan ra. Ña sama ra cuhva iyo ra,vatimani cha vaha savaha ra chi yo. 18Cunimaan ra cha cua cuu yo ñivi ra, vati chinuini yo tuhun ra tuhun ndicha. Chacan cuucha chinu xihna ini yo chi ra, ta ñivi xihnacuii ra cuu yo.

Cuhva cua sacahnu ndicha ñivi chi raNdioo

19Yani xaa, chehe cuu cha cua coto ndo.Cua tasoho xihnando tuhunNdioo. Ña cuacahan nahan ndo, ta ni ña cua nduxaanndo. 20 Tu cua cuxaan yo, ña cua savahayo cha vaha ndicha cuhva cuni ra Ndioo.21 Chacan cuu cha yuhu cati ti ña cuasavaha ca ndo cha ndavaha ni. Cua sañando cuati ndacu xaan ñivi. Ña cua nduraica ndo, soco cua cuinu ini ndo tuhun chani chini soho ndo. Tacan, ta cua nduvahaanima ndo.

22Cua cuni soho ndo cuhva cati tuhun raNdioo, ta sa cua sacuinu tahan ndo cuhvacati tuhun ra. Tu cua saxini ndo ti cua cunisoho ni ndo, ta ña cua sacuinu ndo, cuasandahyu ñahan ndo suvi ni chimaan ndo.23 Tu cua cuni soho yo tuhun Ndioo, ta ñacua sacuinu yo cuhva cati ra, cua cuu yosava ta cua iin rai ndehe nuun ra chi nuuninu. 24Ndehe ra nuun ra, ta quee ndico ra

Page 318: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU SANTIAGO 1:25 315 TUTU SANTIAGO 2:18cuahan ra, ta naan ini ra yoso cuhva caara. 25Tacan tucumaanyo―ña cuanaan iniyo cha ni chini soho yo, soco cua sacuinuyo cuhva cuni ra Ndioo. Cua sacuaha yotuhun Ndioo, ta cua cundee ini yo savahayo cuhva cati chi. Tacan, ta cua coo yo nununa. Cua cusii ini yo, vati cua savaha yocuhva cuni maan ra.

26 Tu cua saxini ndo ti cha vaha xaansacahnundo chi raNdioo, soco ña cua sahando cuenda cha cahan ndo, cua sandahyuñahan ndo suvi ni chi maan ndo, ta ñahniyavi ndaa cha sacahnu ndo chi ra Ndioo.27 Tu cua sacahnu vaha yo chi ra Ndioosutu yo, tu cua sacahnu ndicha yo chi ra,cua tindee yo chi ñivi ndehe tu ndoho,ta ña cua savaha yo cuati cha ndacu ñiviñuñivi. Cua tindee yo chi ñi cuati ndahvi.Cua tindee tahanyo chi ñi ndahvi cha chihiii. Tu cua savaha yo ndihi chacan, cuasacahnu ndicha yo chi ra Ndioo.

2Cua sacahnu ñivi can chi ndihi ñivi

1 Yani xaa, chinu ini ndo chi ra chahnuJesucristo ti cahnu xaan rai cuu ra. Chacancuu cha na cua sacahnu ndo chi ndihi ñivi.Cua sacahnu ndo chi ndihi ni ñivi―masiñivi iyo vaha ndatiñu, masi ñivi ndahvi.2-3 Cua cati main iin cuhva chi ndo. Cuaquihvi uvi rai ve ñuhun nu sacahnu ndo.Iin ra indi xehe xuhun cuaan nundaha ra,ta vii xaan iyo sahma nami ra. Vaha xaansahma ndichin ra. Cua ndehe ndo chira, ta cua cati ndo chi ra ti cua cunda raihya. Vaha xaan nu cua cunda ra, ta ingara―lahnda xaan sahma ra. Chi maan racua cati ndo ti cua cuinda maan ra tican,a cua cati ndo ti cua cunda ra ihya nuñuhun, cua cati ndo. 4 Tu tacan ni cuasaxini ndo, cua sacahnu ndo chi iin ra, taña cua sacahnu ndo chi inga ra. Ña vahacha cua saxini ndo tacan ni, vati ini rai cuura [cuenda ra Ndioo].

5Yani xaa, na cua taa vaha ndo soho ndotuhun ya. Cha ni nacachi ra Ndioo chi ñiviiyo ndahvi cuenda ñivi ñuñivi. Chacan cuucha chinu vaha ini ñivi can chi ra. Chacancuu cha cua yaha ñi nu cua cundaca ñahanra Ndioo, vati cha cati ra ti tacan ni cuasavaha ra chi ñivi cuni chi ra, 6 ta ndiohoiyo ndo ndacu ndo ndavaha ni chi ñivindahvi, ta ñivi ricu cuu ñi chaha tu ndohochi ndo. Chandaca ñi chi ndo nuun ra cumitiñu, vati xaan cuni ñi. 7 Cha cahan ñi

ndavaha ni cuenda ra Cristo. Cahnu xaanrai cuu ra, ta ñivi ra cuu ndo.

8 Tu cua savaha ndo cuhva cati tutuNdioo, vaha xaan cua savaha ndo, vati catira ndaca ñahan chi yo ti na cua cuni maniyo chi tahan yo cuhva cuni yo suvi ni chimaan yo, cati ra. 9Tu cua nanducu ndo yooñivi cua sacahnu ndo, ta ña cua sacahnundo chi ndihi ñivi, cua savaha ndo cuati.Cua cutuni ndo, vati savaha ndo cuhvandacu ñivi ndacu ndavaha ni. Ña savahando cuhva cati tuhun ra Ndioo cuhva catiley chahnu. 10 Tu cua cuni sacuinu ndondihi ley can, soco cua cumani savaha ndoiin tuhun ni chi, ini cuhva cua coo cuatichi ndo cuhva iyo cuati chi ñivi ña sacuinundee ini ley can. 11 Cha cati ra Ndioo tiña cua coo yo ndavaha ni chi tahan yoinga chiyo, ta suvi ni ra Ndioo cati ti ñacua cahni yo chi tahan yo, cati ra. Tuña cua coo ndo ndavaha ni chi tahan ndoinga chiyo, soco cua cahni ndo chi tahanndo, ini cuhva cua coo cuati chi ndo, vatiña savaha ndo ndihi cha ni cati ra Ndioo.12Vitin cha iyo ndo nu nuna, vati ña iyo cando cuenda ley can. Cua ndehe ra Ndioocuhva ndacu ndo a vaha a ña vaha. Chacancuu cha cua saha vaha ndo cuenda ñaancha cuu cha cua cahan ndo ta ñaan cha cuucha cua savaha ndo. 13Tu ña cua cundahviini ndo chi ñivi vitin, ña cua cundahvi inira Ndioo chi maan ndo nu cua tachi tuni rachi ñivi nu cuahan quivi. Tu cua cundahviini ndo vitin, cua cundahvi tahan ini rachi ndo, ta ña cua tachi tuni ra chi ndo nucuahan quivi.

Cua cuinu ini ñican chi ra Ndioo, ta cuatindee ñi chi ñivi tahan ñi

14Yani xaa, ñahni yavi ndaa cha cua catindo ti chinu ini ndo chi ra Ndioo, tu ñacua tindee ndo chi ñivi tahan ndo. Ña cuasacacu ra Ndioo chi ndo, tu cua cuinu niini ndo, ta ña cua tindee tahan ndo chitahan ndo. 15 Tu cua cumani sahma chiñivi tahan yo, tu cua cumani cha cachi ñi,16 ta cua cati yo chi ñi ti na cua coo vahañi. Tacan ni sa cua nihin ñi sahma. Tacanni sa cua nihin ñi cha cua cachi ñi, tu tacanni cua cati yo, ta ña cua cuhva yo cha chiniñuhun ñi, ñahni yavi ndaa cha chinu iniyo. 17 Chacan cuu cha ñahni yavi ndaa chachinu ini yo chi ra Ndioo, tu ña cua tindeetahan yo chi tahan yo.

18 Iyo ñivi cati ñi ti maan yo chinu niini yo chi ra Ndioo, ta ña tuhva yo tindee

Page 319: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU SANTIAGO 2:19 316 TUTU SANTIAGO 3:15yo chi tahan yo, soco maan ñi vaha xaantindee tahan ñi chi tahan ñi, masi ña chinuini ñi chi ra Ndioo, cati ñi, soco yuhu catiti ña cua cuu cuinu ini ndo chi ra Ndioo,tu ña cua tindee ndo chi tahan ndo. Cuacoto ndo ti chinu ini yu chi ra Ndioo, vatitindei chi tahin. 19 Chinu ini ndo ti iintuhun ni ra Ndioo iyo. Vaha cha tacan,soco tacan ni chinu tahan ini run cuihna,ta yuhvi run. 20Ndioho tondo ndo, vati ñachito ndo ti ñahni yavi ndaa cha chinu niini yo, tu ña cua tindee tahan yo chi ñivitahan yo. 21Nacoto ndo chi ra Abraham racuu ñivi yo tiempu chahnu. Tiso vaha raNdioo tiñu cha cua coo vaha ra Abrahamchi ra, vati quichi ndaca Abraham cha cuasamani ra chi ra Ndioo. Quichi ndacara chi ra Isaac sehe ra nu cua samani rachi ra chi ra Ndioo. Chacan cuu cha tisovaha ra Ndioo tiñu cuenda ra Abrahamcan. 22 Chacan cuu cha chito ndo ti cha nisavaha ra Abraham cha vaha cuhva cati raNdioo, vati chinu ini ra chi ra Ndioo. Ta nicuhva vaha xaan ca chinu ini ra, vati chasavaha ra cuhva cuni ra Ndioo. 23 Tacanndicha cuhva cati tutu Ndioo ti chinu inira Abraham chi ra Ndioo. Chacan cuu chatiso vaha ra Ndioo tiñu cha cua coo vahaAbraham chi ra, cati chi. Iyo inga nu catitutu Ndioo ti amigu xaan ra Abraham chira Ndioo, cati chi.

24 Chacan ni chito yo ti ni tiso vahara Ndioo tiñu, ta cha iyo vaha ñivi chira, vati ndacu ñi cha vaha cuhva cuni raNdioo. Ñavi mani cha chinu ini ñi chira. 25 Ta ni cuhva cha ni chacoo vaha ñaRahab chi ra Ndioo iti chata. Cha chacootahan ña ndavaha ni chi ra rai inga chiyo,soco queta quivi cha ni savaha tahan ñacha vaha. Tindee ña chi ra cuu tatun raJosué. Chacan cuu cha cati ña ti cua cuhunndico ra inga iti, coto cua cahni ñivi chi ra.Chacan cuu cha cati ra Ndioo ti cha naancuati ña. 26Tu cuanaan tati yo, cua cuvi yo,ta ñahni ca yavi ndaa yo. Ta ni cuhva tu ñacua savaha yo cha vaha, tu ña cua tindeeyo chi ñivi tahan yo, ñahni yavi ndaa chachinu ini yo chi ra Ndioo.

3Cuhva iyo yaa ñivi

1 Yani xaa, ña cua yaha cuhva cha cuananducu ndo cha cua sacuaha ndo chi ñivitahan ndo, vati chito ndo ti xaan ca cuacutuni yo, tu ña vaha cua sacuaha yo chiñivi tahan yo. 2 Tacan cati yu, vati cuaha

xaan ndoyo ñuhun ndihi yo. Tu iyo iin rai,ta cua cahan ra mani cha vaha, rai vahandicha cua cuu ra. Cua cuu sacuenda vahara chi ra, ta ña cua savaha ra cuhva cuni nimaan ra. 3Savaha ri quiti cuhva cunimaanyo, vati tihi vaha yo yoho yuhu ri. Chacancuu cha cuahan ri nuun cuni maan yo.4 Chito tahan ndo yoso cuhva iyo tundoo.Cahnu xaan chi, ta nihin xaan yani tati chichi. Tacan ni chinu maan chi, soco cuacava ra sacunu chi chi. Chi vitu luhu iyosuhma chi cava ra chi chi. Cava ra chi chindaa iti cuni maan ra, ta luhu xaan vitucan. 5Tacanni iyo tahanyaa yo. Luhuxaanyaa yo, soco cahnu xaan ndavaha ni cahanyo chi yaa yo, ta ndurai xaan yo. Chito ndoti iyo xaan yutun tichi cuhu, soco ndihichi cua cayu, tu cua yani iin ñuhun luhuchi chi. 6 Maan yaa yo cuu sava ta cuaiin ñuhun luhu. Cuaha xaan ndavaha nicahan yo chi yaa yo. Chacan cuu chandoyoñuhun yo. Yaa yo sandoyo ñuhun chi yo.Chacan cuu cha ña iyo vaha yo chi tahanyo. Chacan ni savaha run cha iyo andayanu cayu ñuhun. 7 Cha sandumasu ñivi chindihi cuii ri quiti cuhu. Cha ndumasu risaa. Cha ndumasu ri coo. Cha ndumasu ritiaca. Sandumasuñivi chi ri xaan, 8socoñacuu casi ñivi yuhuyo. Cuaha xaanndavahani cahan yo chi yaa yo. Chacan cuu chamaan yo cuu sava ta cua ri coo, vati iyo chaxaan yuhu yo. 9 Chi yaa yo cahan vaha yochi ra Ndioo sutu yo, ta suvi ni chi yaa yocahan yo ndavaha ni chi tahan yo, ta iyo yocuhva iyo ra Ndioo. 10 Ini yuhu yo cuu chi,soco uvi tuhun cahan yo. Cahan yo tuhunvaha, ta cahan tahan yo tuhun ndavaha ni.Ña vaha cha tacan, yani xaa. 11-12Chitondoti iyo nu too nduta tichi soco, soco ña queenduta cuaan chi nduta ndahyu ini nu toochi. Ta ni cuhva chito ndo ti ña cuu canachiti ticava nu tumangu, ta ni ña cuu canachiti mangu nu yoho yahmi. Ña cuu, yanixaa.

Cuhva iyo cha chini tuni ndicha13 Tu tuhva vaha ndo, tu iyo cha chini

tuni chi ndo, cua coto ñivi ti chacan cuuchi, vati mani cha vaha cua savaha ndo.Tacan ni cua coo vaha ndo chi ñivi tahanndo. Iyo cha chini tuni chi ndo, soco ñacua ndurai ndo. 14 Tu cua ndusoo ndochi tahan ndo, tu cua cuni ndo suvi ni chimaan ndo, ña cua cati ndo ti iyo cha chinituni chi ndo. Tu tacan cua savaha ndo, ñandicha cuhva cati ndo. 15Ñavi tacan chaha

Page 320: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU SANTIAGO 3:16 317 TUTU SANTIAGO 5:3ra Ndioo cha chini tuni chi yo. Yuhu cati titacan ni ndacu ñivi ñuñivi. Tacan ni ndacuñivi ña sacahnu chi ra Ndioo, ta tacan nindacu run cuihna. 16 Tu cua ndusoo ñivichi tahan ñi, tu cua savaha ñi cuhva cunimaan ñi, ña cua sacuinu ñi cuhva cati tiñu.Mani ndavaha ni cua savaha ñi. 17 Tu iyocha chini tuni ndicha cha chaha ra Ndioochi yo, mani cha vaha cua savaha yo. Ñacua cani tahan yo. Cua coo masu yo. Cuatasoho yo. Cua cundahvi ini yo chi tahanyo. Cua savaha yo cha vaha. Cua cahanndicha yo, ta ña cua sandahyu ñahan yo.18 Tu ña cua cani tahan yo, cua coto ñivi ticha iyo vii anima yo. Chacan cuu cha cuacoo vii tahan animañi, ta cua savahañi chavaha ndicha.

4Na cua savaha ñivi cuhva cuni ra Ndioo

1Ña vaha cha cahan yuhu ndo. Ña vahacha cani tahan ndo. Cani tahan ndo chiñivi tahan ndo, vati ndacu ndo ndavaha nicuhva cuni maan ndo. 2 Iyo cha cuni xaanndo, soco ña nanihin ndo cha cuni ndo.Chacan cuu cha chahni ndo chi tahan ndo.Cuni ndo ñaan cha iyo chi tahan ndo, socoña cuu nanihin ndo chi chi. Chacan cuucha cahan yuhu xaan ndo, ta cani tahanndo. Ña nanihin ndo cha cuni ndo, vati ñachica vaha ndo chi chi chi ra Ndioo. 3 Iyochaha chica ndo chi chi, soco ña chaha raNdioo, vati ña vaha chica ndo, vati cunisavaha ndo ndavaha ni cuhva cuni maanndo. 4 Yani xaa, ña chinu vaha ini ndochi ra Ndioo. Chito ndo ti cuxaan ini ñiviñuñivi chi ra Ndioo, vati ndacu ñi ndavahani cuhva cuni maan ñi. Tu cua cuni tahanndo savaha ndo ndavaha ni cuhva ndacuñivi ñuñivi, cua cuxaan ini tahan ndo chira Ndioo. 5 Ña cua saxini ndo cha ñahniyavi ndaa tutu Ndioo nu cati chi ti tachi raNdioo chi ra Tati Ndioo. Chacan cuu chaiyo ra Tati Ndioo chi yo, ta cuni xaan rachi yo, cati tutu Ndioo. Chacan cuu chaña cuni ra cha cua savaha yo ndavaha nicuhva ndacu ñivi ñuñivi. 6 Chaha xaan cara Ndioo tu manini chi yo, vati cuni xaanra chi yo. Chacan cuu cha iyo inga nucati tutu ra ti cuxaan ini ra Ndioo chi ñivindurai, soco cuaha xaan ca tu manini cuasavaha ra chi ñivi ndahvi anima, cati chi.7 Chacan cuu cha yu cati ti na cua tasohondo chi ra Ndioo. Ña cua tasoho ndo chirun cuihna. Tacan sa cua quee run nu iyondo. 8 Na cua coo vaha ndo chi ra Ndioo,

ta sa cua coo vaha ra chi maan ndo. Yanixaa, cua nducu ndo cha vaha, vati ni viindacu ndo cuati. Cua nducu ndo cha cuanduvaha anima ndo, vati cha saxini xaanndo. 9 Na ña cua cusii ini ca ndo. Na cuacoo tu cuihya ini chi ndo, ta na cua ndahyundo iti nuun ra Ndioo. Vitin chacu ndo,soco cua coo tu cuihya ini chi ndo. Vitincusii ini ndo, soco cua ndahyu ndo. 10 Nacua coo cha ndahvi anima ndo iti nuun raNdioo, vati cuaha xaan cuati ndacu ndo.Tu cua ndundahvi cuni ndo, cua savaha racha cua cuu ndo iin ñivi cahnu.

Ña cua cati ñican ti ña vaha ñivi tahan ñi11 Yani xaa, ña cua cati ndo ti ña vaha

ñivi tahan ndo. Tu tacan ni cua cati ndo,tu cua tachi tuni ndo chi ñivi tahan ndo,ña cua savaha ndo cuhva cati tuhun raNdioo. Cua cati ndo ti ña vaha tuhun catituhun ra Ndioo. Tu cua cati ndo ti ña vahatuhun cati tuhun ra Ndioo, ña cua savahando cuhva cati ra. Cua cati ndo ti ña vahara Ndioo. 12 Ña vaha cha tacan, vati iintuhun ni ra cuu ra cati tuhun yoso cuhvacua savaha yo. Iin tuhun ni ra cuu ra cuatachi tuni chi yo. Maan ra Ndioo cuu ra, tamaan ra cuu ra cua cati a cua cacu yo a cuandoyo ñuhun yo. Ta ndioho―yoni chahandatu chi ndo cha cua cati ndo ti ña vahañivi tahan ndo.

Ña chito ñivi ñaan cua tahan ñi yutaanisa

13 Yani xaa, cati ndo ti yutaan isa cuacuhun ndo iin ñuun, ta cua coo nuun ndoiin cuiya. Cua sata ndo, ta cua xico ndicondo. Tacan ni cua sacanaan ndo, cati ndo,14 soco ña chito ndo ñaan cua tahan ndoyutaan. Maan ndo cuu sava ta cua viconuhun. Iyo chi suhva hora, ta inga horanaan ihni chi. 15 Vaha ca, tu cua cati ndoti tu cua cuhva ra Ndioo, ña cua cuvi ndo,soco tehen ni cua savaha ndo, tacan ni cuasavaha ndo. 16 Ña ndacu ndo tacan, vatirai xaan rai xaan cuni ndo. Ndacu ndondavahani, vati ndurai xaanndo. 17Tu cuacoto ndo ñaan cha cuu cha vaha, ta ña cuasavaha ndo chi chi, cua savaha ndo cuati.

5Tuhun cua tasoho ñivi ricu

1Tacanni ndiohoñivi ricu―cuandahyutahan ndo. Cua cuvaa ndo, vati cua coo tundoho chi ndo. 2 Cua ndoyo ñuhun ndihicha iyo chi ndo, ta cua cachi ri tindacusahma ndo. 3 Ñahni ca yavi ndaa xuhun

Page 321: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU SANTIAGO 5:4 318 TUTU SANTIAGO 5:20ndo, vati cha cuxin chi. Tacan ni cuacoto ndo ti ña vaha ndo, ta cua cayu ndo.Tacan ni cua ndoyo ñuhunndo. Cha tivahando xuhun ndo, soco yatin xaan cua quetaquivi cua tachi tuni ra Ndioo chi ndo. 4Cuacucuhun ini ndo chi ra musu satiñu chi itundo, ta suhu ndo suhva yahvi ra. Chinisoho ra chahnu Ndioo cha cahan ndahvira musu can, vati ña nihin ra ndihi yahvira. 5Mani cha cua cachi ndo cuni ndo, tamani cha cua coho ndo cuni ndo. Mani chacua cusii ini ndo cuni ndo ihya nu ñuhunñuñivi ya. Tacan ni ndacu ndo cuhva cunimaan ndo, soco cua cutuni ndicha ndoquivi cha ni tiso ra chahnu. 6 Cha ni tachituni ndo chi ñivi vaha, ta cha chahni ndochi ñi, soco ña cahan ndico ñi vaha can chindo, ta ñahni ndavaha ni savaha ñi.

Cua cundee ini ñican, ta cua cahan ñi chira Ndioo

7 Yani xaa, chacan cuu cha cati yu ti nacua sandee ini ndo. Na cua cuatu vaha ndonda cua nda quivi cua quichi ndico tucura chahnu. Iyo ra satiñu chi itu. Tachi ratata, ta ndatu vaha ra nda cua nda quivicua cuun savi. Tacan cuu, ta cua coo itu ra.8 Tacan ni na cua cuatu vaha ndo. Na cuacundee ini ndo, vati yatin xaan cua quichindico ra chahnu. 9 Yani xaa, ña cua cahanndo siqui ñivi tahan ndo nu cua ndehendo tu ndoho. Tacan, ta ña cua cutunindo. Chito ndo ti yatin xaan cua quichira cua tachi tuni chi ñivi. 10 Yani xaa, cuacucuhun ini ndo chi ra ni cahan cuenda raNdioo iti chata. Cahan ra tuhun Ndioo, tandehe xaan ra tu ndoho, soco cundee inira. Cuhva can cua coo tahan maan ndo.Na cua cundee tahan ini maan ndo, tu cuandehe tahan ndo tu ndoho. 11 Chito yo ticusii ini ñivi, vati cundee ini ñi tu ndohondehe ñi. Chito tahan ndo ti cundee ini raJob nu ni ndehe ra tu ndoho. Chacan cuucha savaha xaan ra Ndioo tumanini chi ra,vati iyo xaan tu ndahvi ini chi ra Ndioo.Chacan cuu cha cundahvi ini ra chi ra Jobcan. Ta ni cuhva cua cundahvi ini ra chimaan yo.

12Yani xaa, ña cua cahan rai ndo. Ña cuacahan rai ndo ni iin tuhun cha rai cuendatuhun ra iyo iti siqui andivi, ta ni ña cuacahan rai ndo ni iin tuhun cuenda tuhunñuhun ñuñivi, ta ni ña cua cahan rai ndoni iin tuhun cuenda tuhun inga ñivi. Cuacahan ndo iin cha ndicha ndicha chi ñivitahan ndo. Ña cua sandahyu ñahan ndo

chi ñivi tahan ndo, ta ni ña cua cahan raindo, coto cua cutuni ndo.

13 Tu iyo ndo cha cua ndehe ndo tundoho, cua cahan ndo chi ra Ndioo. Tuiyo ndo cha cua cusii ini ndo, cua cata ndoyaa chi ra Ndioo. 14 Tu iyo ndo cha cuacuhvi ndo, cua cana ndo chi ra ndiso tiñuve ñuhun, ta tacan ni cua tiso ra aceitexini ndo cuenda ra chahnu, ta cua cahan rachi ra Ndioo cuenda ndo. 15 Tu cua cuinuini ra tuhun cua cahan ra chi ra Ndioo,tu cua cuinu tahan ini ñivi cuhvi can, cuanduvaha ñi, vati cua sanduvaha ra chahnuchi ñi. Tacan ni cua naan tahan cuati ñi,tu cha savaha ñi cuati. 16 Chacan cuu chacua cati cachin ndo chi ñivi tahan ndo, tucua savaha ndo cuati. Tacan ni cua catindo chi ra Ndioo ti na cua tindee ra chi ñivitahan ndo, vati tacan ni cua nduvaha ndo.Cua savaha ndicha ra Ndioo cha cua cahanndahvi ñivi, tu cha iyo vaha ñi cuenda ra.17 Nacoto ndo yoo rai cuu ra Elía. Cahanra cuenda ra Ndioo iti chata, ta ñivi ñuñivicuu ra sava ni ta cuhva maan yo. Cahanndahvi xihna ra chi ra Ndioo ti na ña cuacuun ca savi, ta chacan cuu cha queta unicuiya yoso sava, ta ña cuun ra. 18 Tacancuu, ta cahan ndico tucu ra chi ra Ndioo.Cati ra ti na cua cuun ndico tucu ra savi,ta ni chaha ra Ndioo. Tacan cuu, ta chachacoo ndico itu.

19 Yani xaa, vasi iyo ñivi tahan ndo cuasañañi chi raNdioo, soco tu cua tindeendochi ñi, vasi cua cuinu ndico ini ñi chi ra.20 Tu tacan ni cua cuu chi, cua coto ndo ticha tindee ndo chi ñivi tahan ndo nu queendaa ñi, ta savaha ñi ndavaha ni. Tacan,ta cua sacacu ndo chi tahan ndo nu cuandoyo ñuhun ñi cuenda ra Ndioo. Tacanni cua tindee ndo chi ñi, ta cua sanaan raNdioo ndihi cuati cha ni savaha ñi.

Page 322: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I PEDRO 1:1 319 TUTU I PEDRO 1:17

TUTU XIHNA CUII CHA NITAA RA CHAHNU PEDRONi taa ra Pedro tutu ya chi ñivi Ndioo iyo

nini cahnu nu ñuhun ñuñivi1 Yuhu ra Pedro taa tutu ya, ta tatun

ra Jesucristo cui. Tai tutu ya chi maanndo. Ñivi Ndioo cuu ndo, ta cha iyo nuunndo nini cahnu nu ñuhun ñuñivi. Iyo ndoñuhun Ponto. Iyo ndo ñuhun Galacia. Iyondo ñuhun Capadocia. Iyo ndo ñuhunAsia. Iyo ndo ñuhun Bitinia. Ndihi ñuhuncan iyo ndo. 2 Cha ni nacachi ra Ndioo chindo. Chacan cuu cha sehe ra chi ndo. Itichata chito ra Ndioo ti cua nacachi ra chindo, ta cua sandundoo ra Tati Ndioo animando. Chacan cuu cha tasoho ndo chi raJesucristo, ta naan cuati savaha ndo, vatichati ra niñi ra, ta chihi ra cuenda maanndo. Na cua savaha ra tu manini chihinndo, ta na cua savaha tahan ra cha cua coovii anima ndo.

Chito ñivi Ndioo ti cua coo vaha ñi chi raNdioo

3Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo ra cuusutu ra chahnu Jesucristo. Chaha ra chanduchaa anima yo, vati iyo xaan tu ndahviini chi ra. Chacan cuu cha chito yo ti cuacoo ndito yo chi ra. Cha iyo vaha yo chira Ndioo, vati ni natacu ndico ra Jesucristonu iyo ñivi ndii. 4 Chacan cuu cha cuacanihin vaha ra Ndioo chi yo nu iyo ra itisiqui andivi, vati sehe ra chi yo. Tacanña cua cuvi yo cuhva chihi ñivi nu ñuhunñuñivi ya. Ña cua savaha ca yo cuati cuhvandacu ñivi nu ñuhun ñuñivi ya, ta cua cooyo chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.5 Iyo tu ndee ini chi ra Ndioo. Chacan cuucha cua cumi ra chi yo, vati chinu vaha iniyo chi ra. Chacan cuu cha cua sacacu ra chiyo quivi cha cua quichi ndico ra Jesuu.

6 Chacan cuu cha cua cusii ini ndo. Vasiiyo cha cua coo ndahvi ini ndo suhva vitin,vati cua ndehe xaan ndo tu ndoho, 7 socochacan cuu cha cua coto ra Ndioo ti chachinu vaha ini ndo. Tacan ni cua cati raNdioo ti iyo vaha ndo, ta cua cuhva ra chacua sacahnu ndihi ñivi chi ndo, vati chandehe tahan ndo tu ndoho. Tacan ni cuasavaha ra quivi cua quichi ndico tucu raJesucristo. Chito ndo ti ndehe ñivi a vahaxuhun cuaan a ña vaha chi, vati ndundutamaan chi, ta cayu cha ña vaha. Cuhva caniyo maan ndo, tu cua ndehe ndo tu ndoho,

ta chito ndo ti cuni xaan ca ra Ndioo chimaan ndo.

8Ña ni ndehe ndo chi ra Jesucristo, sococuni xaan ndo chi ra. Ña ta ndehe ndo chira nda cua nda vitin, soco chinu ini ndochi ra. Tacan ni cusii ini xaan ndo. Ñanihinndo cuhva cha cua cuhvando cuendacha cusii ini ndo, ta vaha xaan cuni ndo.9 Cua coo vaha ndicha ndo chi ra Ndioo,vati chinu ini ndo chi ra.

10 Ta ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu―cati tuhun ra ti cua cootu manini chi ndo. Nanducu xini xaan ra,soco ña ni nihin ra cuhva cha cua coo vahando chi ra Ndioo. 11 Iyo ra Tati Ndioo chira ni cahan cuenda ra Ndioo, ta maan rasacoto chi ra ta ra iti chata ti cua yahaxihna ra Cristo tu ndoho, ta sa cua sacahnura Ndioo chi ra. Chacan cuu cha nanducuxini ra ta ra yoo rai cua cuu ra, ta nanducuxini tahan ra ta ra ndaa quivi cua coo ra.12 Sacoto ra Ndioo chi ra ta ra ti ña cuandehe ra ta ra chi ra Cristo, vati iti nuunca quivi cha cua coo maan ndo cua coo ra.Chacan cuu cha cha chini soho ndo ti vitinni chacoo ra, vati tava tiñu ra Ndioo chi raTati Ndioo iti siqui, ta savaha ra Tati Ndioocan ti cua cati tuhun ñivi tuhun vaha canchihin ndo. Tuhun can cuni coto ra tatunNdioo nu quichi quivi, soco ña cuu coto rachi chi.

Cati ra Ndioo ti cua coo ii ñivi ra chi ra13Na cua saxini vaha ndo cha cua savaha

ndo, ta na cua cutuni ini ndo. Na cua cuinuvaha ini ndo chi ra Ndioo, vati tacan ni cuacoo tu manini chi ndo nda cua nda quivicua quichi ndico tucu ra Jesucristo. 14 Cuatasoho ndo chi ra Ndioo, vati ñivi ra chindo. Ña cua savaha ndo cuhva ni savahando iti chata, vati ni savaha ndo ndavahani cuhva cuni maan ndo, ta ña nituni inindo. 15 Cua coo ii ndo chi ra Ndioo. Chindihi cha cua savaha ndo cua coo ii ndo chira Ndioo, vati maan ra cuu ra nacachi chindo, ta iyo ii xaan maan ra. 16 Cua coo iindo chi ra, vati cati tutu Ndioo ti cua coo iindo chi ra Ndioo, vati ii xaan iyo tucu yu,cati chi.

17 Iyo cha cua sacahnu ndicha ndo chi raNdioo. Ndihi quivi cha iyo ndo nu ñuhunñuñivi ya cua sacahnu ndo chi ra. Cuasacahnu ndo chi ra, vati cati ndo ti sutundo chi ra, ta cua ndehe ra a vaha a ñavaha ndacu ndo. Ña cua quihin ra cuendayoo ñivi cuu yo a ñivi cahnu cuu yo a ñivi

Page 323: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I PEDRO 1:18 320 TUTU I PEDRO 2:9ndahvi cuu yo, soco cua ndehe ra a vahandacu yo. 18 Tacan ni chito ndo ti ni tavara Ndioo chi yo nu sacahnu yo costumbrechahnu, ta ñahni yavi ndaa costumbre cancha ni sacahnu ñivi yo tiempu chahnu.Chito ndo ti ñavi chi xuhun cuaan, ñavichi xuhun cuichin, ñavi chi cha cua ndoyoñuhun tava ra chi yo. 19 Chito ndo ti chatira Cristo niñi ra, ta chihi ra cuenda yo, tarai cahnu xaan cuu ra, ta ñahni cuati nisavaha ra. Ni chihi ra cuhva chihi ri mbeevaha mbee taqui, ta chahni ñivi chi ri, tasamani ñi chi ri chi ra Ndioo. 20Ña ta tuviñuhun ñuñivi, ta cati ra Ndioo ti tacan nicua cuvi ra Cristo, ta vitin quivi ya cha nichacoo ra, ta ni ndehe ñivi chi ra. Chaquichi coo ra cuendamaan ndo, 21 ta chinuini ndo chi ra Ndioo, vati tacan ni chihira Jesucristo cuenda maan yo, soco maanra Ndioo tindee chi ra, ta ni natacu ndicora tañu ñivi ndii. Chaha ra Ndioo ndatucahnu xaan chi ra. Chacan cuu cha cuacuinu ini ndo chi ra Ndioo. Cua cuinu inindo ti cua coo vaha ndo chi ra.

22Cua cunimani xaan ndo chi ñivi tahanndo chi ndihi cuii anima ndo, vati cha nitasoho ndo tuhun ndicha cha cati ra TatiNdioo chi ndo. Tacan ni cha iyo vaha ndochi ra Ndioo. Chacan cuu cha cuni manindicha ndo chi ñivi tahan ndo. 23 Cuacuni mani ndo chi tahan ndo, vati cha ninduchaa anima ndo, vati cha tasoho ndotuhun Ndioo. Iyo tu ndee ini chi tuhunNdioo, ta ña cua naan chi. Ña cua cuvi ndocuenda ra Ndioo, soco cua coo ndito ndochi ra, 24 vati cha cati tutu Ndioo ti:Ndihi ñivi ñuñivi cuu sava ta cua iin cuhu.Taqui ñi cuhva taqui ita chi,soco yatin xaan ndoyo ñuhun ñi cuhva

ndoyo ñuhun run cuhu can.Yatin xaan naan ñi cuhva naan ita chi,25 soco ña cua naan tuhun cha cahan

ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi nitiempu,

cati tutu Ndioo. Tuhun vaha can tuhunchanduvaha animañivi cuu tuhun cha catituhun ñivi chi ndo.

21 Cua saña ndo ndihi ndavaha ni. Ña

cua sandahyu ñahan ca ndo, ta ni ña cuacahan ca ndo iin tuhun inga tuhun. Ñacua ndusoo ca ndo chi ñivi tahan ndo, ta niña cua cahan ca ndo ndavaha ni chi tahanndo. 2Na cua cuni vaha ndo tuhun Ndioo.Tacan ni cua coto ndo cha ndicha. Na cua

cuni ndo tuhun Ndioo cuhva cuni ve cuatindihli sicui sihi ve. Chacan cuu cha cuacoto vaha ndo tuhun Ndioo, ta cua coovaha ndo chi ra Ndioo, 3 vati tacan ni cuacoto ndo ti iyo tu manini chi ra chahnu.

Maan ra Cristo cuu sava ta cua iin yuuvaha

4 Na cua coo ndo chi ra Cristo, vati cuacuhva ra cha cua coo ndito ndo chi ra.Maan ra cuu sava ta cua iin yuu vaha, vatiiyo tu ndee ini chi ra. Tava ndaa ñiviñuñivi chi ra, soco nacachi maan ra Ndioochi ra. Iyo xaan yavi ndaa chi ra, cati raNdioo. 5 Ta ni cuhva cuu maan ndo, vatisava ta cua yuu cha cuu iin vehe Ndioo cuundo, ta iyo ndito ndo chi ra Ndioo. Na cuacoo vahando chi ra, ta cua coo ii ndo chi ra.Chacan cuu cha cua savaha ndo cha vahacuenda ra Ndioo cuhva cuni ra. Tacan nicua quihin cuenda ra Ndioo chi maan ndo,vati tindee ra Jesucristo. 6 Na cua savahando cha tacan, vati cati ra Ndioo cuendara Jesuu ti:Iyo ra cha tava tiñu yu nu iyo ñivi yu.Nacachi yu chi ra, ta iyo yavi ndaa ra,ta maan ra cuu ra cuu xini.Sava ta cua yuu vaha ndicha cuu ra.Ña cua coo tu ca nuun chi ñivi chinu ini chi

ra,cati tutu Ndioo. 7 Cahnu xaan rai cuu racuenda maan yo, vati chinu ini yo chi ra,soco ñavi tacan cuni ñivi ña chinu ini chira, vati cati ndico tucu tutu Ndioo cuendara Jesuu ti:Tava ndaa ñivi chi ra cuhva tava ndaa ra

sandaa vehe chi yuu vaha,ta ra cuu xini cuu ra,cati chi, 8 ta cati ndico tucu tutu Ndioocuenda ra Jesuu ti:Sava ta cua iin yuu cuu ra.Cua ndoyo ñuhun ñivi cuenda ra cuhva

ndoyo ñuhun ñi cha yani chaha ñichata yuu,

ta nduva ihni ñi,cati chi. Ñican cua ndoyo ñuhun ñi cuhvani cati ra Ndioo iti chata, vati ña tasoho ñituhun Ndioo.

Ñivi Ndioo cuu ñivi can9Maan ndo cuu ñivi ni nacachi ra Ndioo,

ta maan ndo cua satiñu cuenda ra Ndioo.Ñivi ii cuu ndo, ta ñivi maan ra cuu ndo.Chacan cuu cha cua cati tuhun ndo ticuaha xaan cha vaha cha ni savaha ra, tasuvi ni maan ra tava chi ndo nu ni savahando ndavaha ni, ta tindee ra cha savaha

Page 324: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I PEDRO 2:10 321 TUTU I PEDRO 3:6ndo cha vaha ndicha. 10 Ñahni yavi ndaando nu quichi quivi, soco vitin ñivi Ndioocuu ndo. Iti chata yoni cundahvi ini chindo, ta vitin cundahvi ini ra Ndioo chi ndo.

Iyo ñivi can, vati cua satiñu ñi chi raNdioo

11Yani xaa, cahan ndahvi yu chihin ndoti na ña cua savaha ndo cuhva cuni savahañivi ñuñivi, vati suhva quivi iyo nuun ndonu ñuhun ñuñivi ya, ta sa cua cuhun ndoiti siqui andivi. Chacan ni tu cua cuni ndosavaha ndo cuhva savaha ñivi ñuñivi, cuandoyo ñuhun ndo chi ra Ndioo. 12 Yuhucati ti na cua coo vaha ndo chi ñivi ñasacahnu chi ra Ndioo. Chacan cuu cha tucua cati ñi ti ndacu ndo ndavaha ni, cuandehe ñi ti cha vaha ndicha ndacu ndo.Tacan ni cua sacahnu ñi chi ra Ndioo quivicua quichi ra.

13Cua tasoho ndo chi ndihi ra ndiso tiñucuenda ñivi ñuñivi, vati tacan ni cuni rachahnu. Cua tasoho ndo chi ra cuu tiñucahnu xaan. 14 Ta ni cuhva cua tasohondo chi ra tachi ra cumi tiñu can. Chahara tiñu chi ra, vati cua tachi tuni ra chiñivi ndacu ndavaha ni, ta cua sacahnu rachi ñivi ndacu cha vaha. 15 Chacan cuasavaha ndo, vati tacan ni cuni ra Ndioo.Cua savaha ndo cha vaha. Tacan ni ña cuacuu cahan ñivi tondo ñivi ndacu ndavahani ti ña vaha ndacu ndo.

16 Cua coo ndo nu nuna cuhva iyo ñivicha iyo nu nuna, soco ña cua saxini ndo titacan ni cua cuu savaha ndo ndavaha ni.Cua satiñu ndo chi ra Ndioo, vati musu racua cuu ndo. 17 Cua sacahnu ndo chi ndihiñivi, ta cua cuni mani ndo chi ñivi cuutahan ndo cuenda ra Cristo. Cua sacahnundicha ndo chi ra Ndioo, ta cua sacahnundo chi ra cumi tiñu yo.

Cua coo tu ndoho chi ñivi can cuhva chani chacoo tu ndoho chi ra Cristo

18 Ndioho cuu musu, cua sacahnu vahando chi ra cuu chitoho ndo. Tacan ni cuatasoho ndo chi ra. Ñavi chi ra vaha ni,ñavi chi ra cundahvi ini ni cua tasoho ndo,soco cua tasoho tahan ndo chi ra xaan.19 Vaha xaan cua coo ndo chi ra Ndioo,tu cua cundee ini ndo cha cua ndehe ndotu ndoho, ta ñahni ndavaha ni ni savahamaan ndo. Cua cundee ini ndo chacan,vati saxini vaha ndo chi ra Ndioo. 20 Tucua savaha ndo ndavaha ni, ña cua saxinindo ti cha vaha ni savaha ndo―masi cuacundee ini ndo cha cua ndoho ndo. Tu

mani cha vaha cua savaha ndo, ta cuacundee ini ndo tu ndoho cua ndehe ndocuenda cha vaha ni savaha ndo, vaha xaancua cuni ra Ndioo. 21 Cua savaha ndo chavaha, ta cua ndehe ndo tu ndoho, vatichacan ni nacachi ra Ndioo chihin ndo.Sanahan ra chi ndo yoso cuhva cua coondo, vati cha ni ndehe ra Cristo tu ndohocha cuenda ndo. Chacan cuu cha cuandehe tahan ndo tu ndoho. 22Ñahni cuatisavaha ra, ta ni ñahni cha sandahyu ñahanra. 23Cahan ñivi ndavaha ni chi ra, soco ñacahan ndico ra ndavaha ni chi ñi. Ndehe ratu ndoho, soco ña ndurai ra. Nacoo ra tiñucan chi ra Ndioo, vati maan ra cua tachituni iin cha ndicha. 24 Sanaan ra Jesuucuati ni savaha yo, vati ni chihi maan ranu cruu. Chacan cuu cha ña cua savaha cayo cuati, soco cua savaha yo cha vaha, vatichacoso vaha anima yo cuenda ra Ndioo.Ni nduvaha maan ndo, vati ndoho maanra. 25Tacan ni savaha ra, vati cha ni ndoyoñuhun ndo cuhva ndoyo ñuhun ri mbee,soco vitin cha iyo vaha ndico ndo chi ra, tamaan ra cuu ra cumi chihin ndo.

3Cuhva cua coo ñivi cha cuu ñi uvi tahan

1 Ndioho ñi ñahan, cua tasoho ndo chira cuu ii ndo. Chacan cuu cha tu iyo ra ñata tasoho ra tuhun Ndioo, cua cuinu ini rachi ra Ndioo, vati cua ndehe ra yoso cuhvaiyo ñasihi ra. Vasi ñahni cha cua cahanña, soco cua ndehe ra yoso cuhva iyo ña.2 Tacan cua ndehe ra cha vaha xaan iyondo. Iyo ii anima ndo, ta sacahnu ndichando chi ra Ndioo. 3Ña cua nducu xaan ndocuhva cha cuandutaqui xaanndo, coto cuayaha cuhva. Ña cua tiso vaha xaan ndoxini ndo. Ña cua nducu xaan ndo siquixuhun cuaan cuindi sucun ndo. Ña cuanducu xaan ndo sahma yahvi xaan cunamindo. 4 Ña cua saxini xaan ndo chacan,soco cua coo vaha ndo chi anima ndo. Cuacundahvi ini ndo, ta taxin cua coo animando. Tacan ni cua ndutaqui ndo, ta ña cuanaan cha taqui ndo chi ra Ndioo. Tacan,ta cua cunda yahvi ndo iti nuun ra Ndioo.5Tacanni chacooñi ñahan iti chata tiempuchahnu. Chinu ini ñi chi ra Ndioo, ta chaiyo ii anima ñi. Vaha xaan ni chacoo ñi,ta tasoho ñi cuhva cati ii ñi. 6 Tasohotahan ñi chi ii ñi cuhva ni tasoho ña Sarachi ra Abraham. Chacan cuu cha sacahnundicha ña chi ra. Cua coo ndo chi ra Ndioosava cuhva ni chacoomaan ña Sara can chi

Page 325: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I PEDRO 3:7 322 TUTU I PEDRO 4:3ra, tu cua savaha ndo cha vaha, ta ña cuacuhva ndo cha cua sayuhvi ñivi chi ndo.

7Ndioho yani xaa, cua coo vaha ndo chiñasihi ndo, vati chito ndo ti ñahni vaha tundee ini iyo chi ñi. Cua sacahnu ndo chi ñi,vati cha savaha tahan ra Ndioo tu maninichi ñi, ta cha iyo vaha tahan ñi chi ra. Cuacoo vaha ndo chi ñi, coto ña cua cuu cahanndo chi ra Ndioo.

Iyo ñivi ndehe tu ndoho, vati savaha ñicha vaha

8 Ndihi ndioho yani xaa, cua coo vahando chi ñivi tahan ndo. Cua nduinuunndo chi tahan ndo, ta cua cuni mani ndochi tahan ndo. Cua cundahvi ini ndo chitahan ndo, ta ña cua ndurai ndo. 9Ña cuasavaha ndico ndo ndavaha ni chi ñivi, tucua savaha xihna ñi ndavaha ni chi maanndo. Ña cua cahan yuhu ndico ndo, tucua cahan yuhu xihna ñivi chi maan ndo.Cua cahan vaha ndo chi ñican, vati tacanni cuni ra chahnu cha cua savaha ndo.Chacan cuu cha cua cahan vaha ra chahnuchi maan ndo. 10 Tacan ni cati yu, vati chacati tutu Ndioo ti:Ndaa ndo cuni ndo coo vaha ndo chi ra

Ndioo,ndaa ndo cuni ndo coo ndito ndo chi ra,ña cua cahan ndo ndavaha ni,ta ni ña cua sandahyu ñahan ndo.11Ña cua savaha ca ndo ndavaha ni,soco cua savaha ndo cha vaha.Cua nducu ndo cuhva cha cua coo vii ndo,ta tacan ni cua cuu coo vii ndo chi ndihi

ñivi.12Ndehe ra chahnu yoso cuhva iyo ñivi cha

iyo vaha chi ra,ta taa vaha ra soho ra cha cahan ndahvi ñi

chi ra,soco xaan cuni ra ndehe ra chi ñivi ndacu

ndavaha ni,cati tutu Ndioo.

13 Yoni cua savaha ndavaha ni chihinndo, tu cua cuni xaan ndo savaha ndo chavaha. 14Tu cuandehendo tu ndoho, vati nisavaha ndo cha vaha cuenda ra Ndioo, cuacusii ini ndo. Ña cua cuyuhvi ndo chi ñivi,ta ni ña cua tichaha ni ndo. 15Cua sacahnundo chi ra chahnu Cristo chi ndihi cuiianima ndo, ta cua saxini vaha ndo ndihi niquivi. Chacan cuu cha cua cuu cati ndicondo chi ndihi ñivi chica tuhun chi ndoyosocuhva cha chinu ini ndo chi ra Ndioo, sococua sacahnu vaha ndo chi ñi, ta cua cahanvii ndo chi ñi. 16 Tacan ni cua saxini vaha

ndo chi anima ndo. Chacan cuu cha tu cuacahan ñivi ndavaha ni cuenda ndo, tu cuasacateni ñivi chi ndo, ta ndacu ndo chavaha cuhva cuni ra Cristo, cua coo tu canuun chi ñi. 17Tu cua savaha ndo ndavahani, vaha cha cua ndehe ndo tu ndoho, socovaha xaan ca cha cua savaha ndo cha vaha,ta cua ndehe ndo tu ndoho, tu tacan ni cuacuni ra Ndioo.

18 Tacan cati yu, vati iin tuhun ni chahani chihi ra Cristo cuenda cuati yo. Raivaha ndicha cuu ra, ta chihi ra cuenda ñivindavaha ni, vati tacan ni nuna ra iti, ta cuacuu yaha yo iti nuun ra Ndioo. Chihi ra,soco cha iyo ndito ndico ra. 19 Tacan nicuahan ra nu iyo ñivi ndii, ta cati tuhunra chi ñi, 20 ta ñican cuu ñivi ña tasohoiti chata quivi ni chacoo ra Noé tiempuchahnu. Cundee ini ra Ndioo quivi can,vati chatu xaan ra chi ñi quivi ni savahara Noé tundoo can. Ña cuaha ñivi cuu ñicacu tichi tundoo can, vati una tahan ñivicuu ñi cacu chi nduta can. 21 Iin cuhvacuu chacan, ta vitin cha cacu tahan yochi nduta, vati cha ni chanduta yo. Ñavicha chiti yo cuu cha ni chanduta yo, sococahan ndahvi yo chi ra Ndioo, ta savahara cha saxini vaha yo chi anima yo. Tacanni savaha ra, vati cha ni natacu ndico raJesucristo. 22 Cuahan ra Jesuu iti siquiandivi, ta iyo ndatu chi ra, vati iyo ra chiyondaha cuaha ra Ndioo, ta ndaca ñahanra chi ra tatun Ndioo chi ndihi ra ndacañahan chi ñivi.

4Iyo tu ndee ini chi ñican cuhva chaha ra

Ndioo chi ñi1 Tu cua ndehe ndo tu ndoho, na cua

saxini vaha ndo cuhva saxini maan raCristo, vati ndehe ra tu ndoho cha ni cha-coo ra ihya nu ñuhun ñuñivi ya. Tacanni cua saxini tahan ndo, vati ñahni cacuati ndacu ndo, vati cha ni ndehe ndo tundoho. 2 Chacan cuu cha ña cua savahaca ndo cuhva cuni maan ndo quivi cha iyondo nu ñuhun ñuñivi ya, soco cua savahando cuhva cuni ra Ndioo. 3Nu quichi quivicha ni savaha ndo cuhva cuni ñivi ñuñivi.Tacan ni cua ndoo chi, vati cuaha xaanndavaha ni savaha ndo. Cha ni chacoo ndondavaha ni chi ñi ñahan inga chiyo. Cunixaanndo savahandondavahani. Mani chacoho ndo cuni ndo. Mani cha sacahnu ndovico. Cha chihi xaan ndo ndixi. Sacahnuxaan ndo ita niñu, ta ñahni ndatu cha cua

Page 326: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I PEDRO 4:4 323 TUTU I PEDRO 5:5savaha ndo tacan. 4 Ta vitin iyo xaan cuniñi cha ña chahan ca ndo chi ñi, ta ña ndacuca ndo ndihi ndavaha ni ndacu xaan maanñi. Chacan cuu cha cahan ñi ndavaha nicuenda ndo, 5 soco cua yaha ñi iti nuun raCristo, ta cua cati ñi yoso cuhva ni chacooñi, vati cha iyo vaha ra cua tachi tuni chindihi ñivi. Cua tachi tuni ra chi ñivi iyondito, ta cua tachi tuni tahan ra chi ñivindii. 6 Chacan cuu cha ni cati tuhun ratuhun vaha chi ñivi ndii. Tacan ni cha nicutuni ñi cuenda ñivi ñuñivi, ta chihi ñi,soco cua coo ndito ñi chi ra Ndioo, tu cuacuinu ini ñi chi ra.

7 Yatin xaan cua queta quivi cha cuaquichi ndico ra Cristo. Chacan cuu chacua saxini vaha ndo, ta cua sandee ini ndochi ndo, vati cua cahan vaha ndo chi raNdioo. 8 Nini xaan ca cha cua cuni manixaan ndo chi tahan ndo, vati tacan ni cuacucahnu ini ra Ndioo ndavaha ni savahando. 9 Cua quihin cuenda ndo chi tahanndo vehe ndo, ta cua cusii ini ndo chi ñi.10 Na cua tindee ndo chi tahan ndo cuhvacha chaha vaha ra Ndioo chi ndo. Tacanni cua satiñu vaha ndo chi ra Ndioo cuhvasatiñu iinmusu vaha ra, vati cuaha xaan tumanini chaha xaan ra chihinndo. 11Tu cuacati tuhun ndo, cua cati tuhun ndo cuhvacua cuhva ra Ndioo chi ndo. Tu cua satiñundo cuenda ñivi tahan ndo, cua nducu ndotu ndee ini cha cua cuhva raNdioo chi ndo.Tacan ni cua sacahnu ndo chi ra Ndioocuenda cha ni savaha ra Jesucristo. Chindihi cuii cuhva cua sacahnu ndo chi raNdioo. Na cua sacahnu ndihi ñivi chi raJesucristo, ta na cua coo tu ndee ini chi randihi ni quivi ndihi ni tiempu. Na cua cuuchi tacan ni.

Cua ndehe ñican tu ndoho, vati ñivi Ndioocuu ñi

12 Yani xaa, ña cua nduiyo ndo nu cuandehe xaan ndo tu ndoho, vati tacan nicua quee vaha ndo chi ra Ndioo. Ña cuasaxini ndo ti ña cua tahan ndo tu ndoho.13 Na cua cusii ini ndo, vati tacan ni cuandehe tahan ndo tu ndoho cuhva cha nindehe ra Cristo tu ndoho. Chacan cuu chacua cusii ini xaan ndo quivi cua ndehe ñiviti vachi ndico ra Cristo, ta cahnu xaan raicuu ra. 14 Tu cua savaha ñivi ndavaha nichihin ndo, vati chi ra Cristo cuu ndo, cuacusii ini ndo. Cua cusii ini ndo, vati iyo raTati Ndioo ra taqui vaha chihin ndo. Maanñivi cahan ndavaha ni cuenda ra Cristo,

soco maan ndo sacahnu chi ra. 15 Ña cuacahni ndo chi ñivi. Ña cua suhu ndo. Ñacua savaha ndo ndavaha ni. Ña cua saxinindo tiñu inga ñivi. Na ña cua savaha ndocuati can, vati tu cua savaha ndo chacan,cua ndehe ndo tu ndoho, ta cua nducahannuun ndo. 16Ña cua nducahan nuun ndo,tu cua ndehe ndo tu ndoho cha cuenda raCristo. Na cua sacahnu ndo chi ra Ndioocuenda ra Jesuu, tu cha tacan cua ndehendo tu ndoho.

17 Vitin cha cua queta quivi cha cuandehe ra Ndioo a vaha a ña vaha savahamaan yo, ta ñivi ra chi yo. Chito yo ti xaanca cua tahan ñivi ña tasoho tuhun vahayoso cuhva iyo ra Ndioo, vati cua ndehexihna ra chi maan yo, 18 vati cati tutuNdioo ti tu cua cacu ñivi vaha ñivi Ndioochi tu ndoho, cuaha xaan ca tu ndoho cuandehe ñivi ña chinu ini chi ra. Cuaha xaanca tu ndoho cua ndehe ñivi ndacu ndavahani, vati ii suhva cha cua cacu ñivi Ndioo,cati chi. 19 Tu cua cuhva ra Ndioo cha cuandehe ndo tu ndoho, na cua savaha ndocha vaha. Tacan ni cua nducu ndo cuhvacha cua cumi ra Ndioo chi ndo, vati maanra cuu ra ni savaha chihin yo, ta rai cuitivaha cuu ra.

5Chaha ra Pedro cha chini tuni chi ñivi

Ndioo can1 Ndioho ra chanihin, chahi cuenda chi

ndo, vati rai chanihin cuu tahin. Ndehetahin nuun cha ni ndehe ra Cristo tundoho, ta nu cuahan quivi cua ndehe tahinti cha cahnu xaan rai cuu ra. 2Yuhu cati ticua saha vaha ndo cuenda chi ñivi Ndioocha iyo chihin ndo. Na cua cumi tahan ndochi ñi, vati cuni ndo savaha ndo cuhva cunira Ndioo. Ña cua saxini ndo ti sanini raNdioo chi ndo. Cua cuni ndo chi ñi, vatitacan ni cha iyo ini ndo. Ña cua saxini ndocha cua tava ndo xuhun chi ñi, 3 ta ni ñacua ndurai ndo nuun ñi, soco cua sanahanndo chi ñi ti cua coo maan ñi cuhva iyondo. 4Tacan, ta cua quichi ra sacuenda chindihi yo, ta cua coo ndito yo chi ra ndihi niquivi ndihi ni tiempu, vati cua cunda yahviyo chihin ra.

5Ndioho ra tivaa, cua tasoho ndo chi rachanihin chi ra ndiso tiñu ve ñuhun. Ndihindioho cua coo vaha ndo chi tahan ndo.Tacan ni ña cua ndurai ndo, vati cati tutuNdioo ti:Nduxaan ra Ndioo chi ñivi ndurai,

Page 327: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I PEDRO 5:6 324 TUTU I PEDRO 5:14soco savaha ra tu manini chi ñivi iyo tu

ndahvi ini,cati chi. 6Chacan cuu cha na ña cua nduraindo, vati iyo xaan tu ndee ini chi ra Ndioo.Chacan cuu cha cua queta quivi cha cahnuxaan ñivi cua cuu ndo. 7 Cua cati ndo chira ñaan cha cuu cha saxini xaan ndo, vatiñuhun ini ra chihin ndo.

8 Cua saxini vaha ndo. Cua saha ndocuenda, vati cuxaan ini run cuihna chindo. Iyo run cuhva iyo ri ndicaha xaan,vati chica cuu xaan run, ta nanducu runyochi cua sandoyo ñuhun run. 9 Cua tavandaa ndo chi run. Tacan ni cua cuinuvaha ini ndo chi ra Ndioo, ta tacan ni cuacundee ini ndo, vati chito ndo ti ini tundoho ndehe ndo cha ndehe tahan ra yaniyo cha iyo nu ñuhun ñuñivi ya. 10 Savahaxaan ra Ndioo tu manini chi yo, vati maanra cati ti cua ndehe xihna ndo tu ndohosuhva, ta cua coo vaha ndo chi ra Cristo nuiyo ra Ndioo ndihi ni quivi. Maan ra cuatindee chi ndo, ta maan ra cua cuhva tundee ini chi ndo, ta maan ra cua sandee inichi ndo. 11 Na cua coo tu ndee ini chi raNdioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, ta nacua cuu chi tacan ni.

Tachi ra Pedro iin tuhun na cumi chi ñi12 Taa ra Silvano tutu ya savahi. Yuhu

cati ti chinu vaha ini ra chi ra Ndioo. Tacanni tachi yu tutu ya chihin ndo. Cahanvahi chihin ndo, ta chahi cuenda ti tuhunndicha cuu cha cati tuhin chihin ndo, tacha iyo tu manini chi ra Ndioo. Na cuacuinu vaha ini ndo chi chi.

13 Tachi ñivi Ndioo iyo ñuun Roma iintuhun na cumi chihin ndo. Tachi tahanra Macu iin tuhun na cumi chihin ndo, tamaan ra cuu sava ta cua iin sehi. 14Na cuacuni mani ndo chi ñivi tahan ndo, ta tacanni cua sacahnu vaha ndo chi tahan ndo.

Na cua coo vii ndo―ndihi ndo cuu ñivira Cristo.

Page 328: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II PEDRO 1:1 325 TUTU II PEDRO 1:20

TUTU UVI CHA NI TAA RACHAHNU PEDRONi taa ra Pedro tutu ya chi ñivi Ndioo

1 Yuhu ra Simón Pedro taa tutu ya, tamusu ra Jesucristo cui. Tatun ra cui, tatai tutu ya chihin ndo, yani xaa. Ra cuitivaha cuu ra Ndioo chi ra Jesucristo ra san-duvaha anima yo. Cuhva chinu ini ndi chira Ndioo chinu tahan ini ndo chi ra, vatitacan ni chaha ra Ndioo chi ndo. 2Nacotovaha ndo chi ra Ndioo chi ra chahnu Jesuu.Tacan ni na cua coo tu manini chihin ndo,ta na cua coo vii xaan anima ndo.

Cuhva iyo ñivi Ndioo3 Iyo xaan tu ndee ini chi ra Ndioo, ta

cha chaha ra ndihi cuii cha chini ñuhunyo cha iyo yo nu ñuhun ñuñivi. Tacan nicha sacahnu tahan yo chi ra, vati nacotovaha yo chi ra ni nacachi chi yo. Ndeheyo ti cahnu xaan rai cuu ra, ta taqui xaansavaha ra iin cuhva inga cuhva, vati tacanni nacachi ra chi yo. 4 Tacan ni sacoto rachihin yo ti vaha xaan cha cua savaha rachihin yo, ta cahnu xaan ñivi cua savahara chihin yo. Chacan cuu cha cua cootahan ndo sava ta cua iyo ra Ndioo, ta cuacacu ndo nu iyo cha ndavaha ni nu ñuhunñuñivi ya. Iyo ndavaha ni ihya, vati ndacuñivi cuhva cuni maan ñi. 5Chacan cuu chacua nanducu xaan ndo yoso cuhva cua coondo. Cua cuinu vaha ini ndo chi ra Ndioo,ta sa cua savaha tahan ndo cha vaha. Cuasavaha vaha ndo cha vaha, ta sa cua nducutahan ndo cha cua coo cha chini tuni chindo. 6Cua nducu vaha ndo cha cua coo chachini tuni chi ndo, ta sa cua nducu tahanndo cuhva cha cua sanini ndo suvi ni chimaan ndo. Cua sanini vaha ndo chi ndo,ta sa cua coo tahan tu ndee ini chi ndo.Cua coo vaha tu ndee ini chi ndo, ta sacua sacahnu tahan ndo chi ra Ndioo. 7Cuasacahnu vaha ndo chi ra Ndioo, ta sa cuacunimani ndo chi ñivi tahanndo. Cua cunimani vaha ndo chi tahan ndo, ta sa cuacuni mani ndicha ndo chi ndihi ñivi.

8 Tacan ni cua savaha ndo vitin, ta ta nicuhva cua savaha ndo iti nuun. Chacancuu cha cua cunda yahvi ndo, ta vaha xaanca cha cua coo ndo, vati nacoto vaha ndochi ra chahnu Jesucristo. 9 Tu ña cuasavaha ndo cuhva cati yu, ña ta coto ndocha vaha, ta ni ña cutuni ini ndo, vati chanaan ini ndo cha ni naan cuati savaha ndo

iti chata nu quichi quivi. 10 Yani xaa, cuanducu vaha ndo cuhva, vati nini xaan chacua coto ndo iin cha ndicha ndicha. Ninixaan cua coto ndo ti cha ni nacachi rachahnu chihin ndo. Tacan cua savaha ndo,ta ña cua ndoyo ñuhun ndo. 11Chacan cuucha cua cuhva vaha ra tu ndee ini chihinndo, ta cua cuhun vaha xaan ndo nu cuacundaca ñahan ra chahnu Jesucristo ndihini quivi, ta maan ra cuu ra sanduvahaanima yo.

12 Chacan cuu cha ndihi ni quivi cuasacoto ndico tuqui yoso cuhva cua coondo. Chito vaha ndo yoso cuhva cua coondo, ta cua savaha ndo ndihi cha ndichañaan cha cuu cha chito ndo. 13Yuhu saxiniti cha vaha cuu cha cua cati tuhun xainchihin ndo, vati tacan ni cua cuñuhun inindo. Cua cati tuhin chi ndo ndihi ni quivicha iyo ndito yu, 14 vati chite ti yatin xaancua cuvi yu, vati tacan ni cati cachin rachahnu Jesucristo chihin yu.

15 Cua sanini yu cati tuhin chi ndo, vaticua queta quivi cua cuvi yu. Tacan sa cuacuñuhun ini ndo tuhun cha ni cati tuhunyu ndihi ni quivi.

Cua ndehe ñivi ti cha cahnu xaan cuu raCristo

16Cati tuhun cachinndi chihinndo ti iyoxaan tu ndee ini chi ra chahnu Jesucristo,ta cua quichi ndico tucu ra, vati ni ndehetahan ndi ti cha cahnu xaan rai cuu ra.Ña cahan ndi cuendu cuhva cahan ñivinditi iyo nu ñuhun ñuñivi. 17Ndehe ndi tisacahnu ra Ndioo sutu ra chi ra nu quichiquivi, ta taqui xaan ra cha cuu savaha raNdioo. Chacoo xaan tu ndee ini chihin ra,ta cahan ra Ndioo chi ra iti siqui andivi.Cati ra chi ra ti sehe ra chihin ra. Cunixaan ra chihin ra, ta cusii ini xaan ra chihinra, cati ra. 18 Quivi can chahan tahan ndichi ra Jesuu siqui yucu ii can, ta chini ndituhun cha ni cahan ra Ndioo iti siqui.

19 Chacan cuu cha cha ndicha ndichacuu cha cati ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu, vati cati ra ti cua quichiiin rai vaha, ta cua tasoho ndo tuhun chacahan ra. Tacan, ta sa ni quichi ra Cristocuhva ni ndehe ndi. Tuhun ra cuu savata cua iin ñuhun ndichin cha iyo nu naan,ta cua taa ndo soho ndo tuhun can ndacua nda quivi cua quichi ndico tucu raJesucristo, ta cua coo ndo chi ra icaa ni.20 Chehe cuu cha cua coto xihna ndo. Cuacoto ndo ti ña cua cuu cati iin ñivi ñaan cha

Page 329: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II PEDRO 1:21 326 TUTU II PEDRO 2:19cuu cha saxini maan ñi cha cati tuhun tutuNdioo, 21 vati ñavi cuhva saxini maan ñivicati tuhun ñi nu ni quichi quivi. Cuhva catituhun ra Tati Ndioo chi ra ni cahan cuendara Ndioo iti chata cuu cha cati tuhun ra.

2Iyo ñivi sandahyu ñahan(Judas 4‑13)

1Cha ni chacoo ñivi sandahyu ñahan chiñivi Israel nu ni quichi quivi, ta ta ni cuhvacua cuni sandahyu ñahan ñivi chi maanndo. Cua sacuaha xehe ñi tuhun ndavahani. Tu cua tasoho ndo tuhun cahan ñi, cuandoyo ñuhun ndo, vati cua cati ñi ti ñavaha ra cuu chitoho ndo, tamaan ra cuu rasanduvaha anima ndo. Nducumaan ñi chacua ndoyo ñuhun yatin ñi. 2 Tuvi ndo cuacundicu chi ñi, ta cua savaha ndo ndavahani chi ñi. Cua cati ñivi ti ña vaha iti Ndiooiti ndicha, vati ndacu ñican ndavaha ni.3 Cua yaha cuhva cha cua cuni ñi coo chavaha chi ñi. Chacan cuu cha cua sandahyuñahan ñi chi ndo. Cua cahan vata ñi, vaticua cuni ñi xuhun ndo, soco cha iyo vahacha cua cutuni ñi. Ña cua nducuee ca, vatiyatin cua ndoyo ñuhun ñi.

4Ña ni tindee ra Ndioo chi tatun Ndioocha ni savaha cuati tiempu chahnu, soco nitava ndaa ra chi run iti andaya. Tican nunaan iyo run nda cua nda quivi cua cutunirun. 5 Ña ni tindee ra Ndioo chi ñivi nichacoo tiempu chahnu, soco sacacu ra chira Noé, vati cati tuhun ra cha na cua coovaha ndicha ñivi chi ra Ndioo, ta sacacutahan ra Ndioo chi ñivi ra. Una ñivi cuuñi sacacu ra quivi ni chacoo tu ndoho chinduta nu ndoyo ñuhun ñivi ña chinu inichi ra Ndioo. 6 Iti chata tachi tuni ra Ndioochi ñivi iyo ñuun Sodoma chi ñivi ñuunGomorra. Chacan cuu cha ndoyo ñuhunñuun can, ta cayu cuii chi, vati chacan nicua coto ñivi ña sacahnu chi ra nu cuahanquivi. 7 Sacacu ra Ndioo chi ra Lot. Raivaha ndicha cuu ra Lot can, ta ndahvi xaancuni ra Lot ndehe ra yoso cuhva iyo ñivican, vati cahnu xaan ndavaha ni savahañi. 8 Ndehe ra vaha can ndihi ndavahani savaha ñi, ta chini ra ndihi ndavaha nicahan ñi, vati icaa ni chacoo ra chi ñi, tandihi ni quivi ndehe ra tu ndoho, vatimanindavaha ni savaha ñi. 9 Chacan cuu chachito ra Ndioo yoso cuhva cua tindee rachi ñivi ra nuun iyo ñi chi tu ndoho, ta ñacua ndoyo ñuhun ñi. Chito tahan ra yosocuhva cua savaha ra chi ñivi ña chinu ini

chi ra, vati cua ndehe run tu ndoho ndacua nda cua queta quivi cua tachi tuni rachi run.

10 Cua cutuni ndicha run cha ni chacoondavaha ni chi ñi ñahan inga chiyo, ta cuacutuni tahan run cati ti ña vaha ra chahnuJesucristo. Ña yuhvi rucan, ta ndacu runcuhva cuni maan run. Ña tichaha runcahan run ndavaha ni cuenda ñivi cahnu.11 Iyo xaan ca tu ndee ini chi ra tatunNdioo, ta iyo ca ndatu chi ra tatun ra, socoña tuhva ra tatun Ndioo cahan ra ndavahani cuenda run iti nuun ra chahnu.

12 Ta rucan cua ndoyo ñuhun run. Iyorun cuhva iyo ri quiti cuhu, ta ñahni chachini tuni iyo chi run, ta ndacu run cuhvacuni run. Cha iyo run, ta cua tiin ñivichi run, ta cua cahni ñi chi run, vati cuacati ñi ti ña vaha cha ña nituni ini run.13 Cua savaha tahan ñivi ndavaha ni chirun cuhva savaha run ndavaha ni chi ñivi.Saxini run ti cusii ini run cha ndacu runndavaha ni chinucahni. Cua coo tu canuun chi ndo, vati cusii ini run savaha runndavaha ni, ta icaa ni chachi ndo chi run.

14 Nanducu xaan run chi ñi ñahan chacua coo run ndavaha ni chi ñi inga chiyo.Nanducu run ñaan cuati cua savaha run,ta nanducu run cuhva cha cua sandoyoñuhun run chi ñivi saxini suhva. Chitorun ñaan cua savaha run, vati cuni xaanrun ñaan cha iyo chi ñivi. Chi rucan cuatachi tuni ndicha ra Ndioo. 15Cha ni ndoyoñuhun run, vati ña tasoho run tuhun cuitivaha. Ndacu run cuhva ni savaha ra Bal-aam sehe ra Beor iti chata tiempu chahnu.Ni savaha ra ndavaha ni, vati cuni tahan racoo xuhun chi ra, 16 soco nduxaan buru rachi ra, vati savaha ra ndavaha ni. Ña cuucahan ri sana yo, soco nducahan ri burucan cuhva cahan ñivi. Tacan ni chasi ri chandacu racan, vati sana xaan ndacu ra.

17 Rucan cuu sava ta cua iin soco nduta,ta ñahni nduta too, ta sava ta cua iinvico savi cha sacuhun tati cuu run, vatiñahni yavi ndaa run. Cha iyo vaha nunaan nu cua cuhun run. 18 Rai xaan cahanrun, soco ñahni yavi ndaa run. Tacan nisacatu run chi ñivi, vati cati run ti ñahnituhun cha cua coo ra rai ndavaha ni chiñi ñahan inga chiyo. Cati run ti cha cuacuu savaha ñivi cuhva cuni maan ñi, ta savitin cha cundee quee ndaa ñi nu iyo ñivichi cha ndavaha ni. 19 Cati run ti tacancua coo ñi nu nuna, soco ña ta cundeesaña run ndavaha ni. Cha ni ndoyo ñuhun

Page 330: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II PEDRO 2:20 327 TUTU II PEDRO 3:18ndicha anima run. Tacan cati yu, vatisatiñu ñivi cuenda ra ndaca ñahan chiñi. 20 Tu cua cundee saña yo ndavaha nindacu ñivi ñuñivi, vati nacoto vaha yo chira chahnu Jesucristo ra sanduvaha animayo, tu cua ndoyo ñuhun ndico yo, tu cuasavaha ndico tucu yo ndavaha ni, ndahvixaan ca cua coo yo. Ndahvi ni chacoo yoxihna cuii, soco ndahvi ca cua coo yo, tucua savaha ndico yo tacan. 21Vaha xaan cacha ña chito yo yoso cuhva cha iyo iti vaha,vati ña vaha tu cha chito yo, ta saña ndicoyo tuhun Ndioo cha cati tuhun ra chihinyo. 22 Cha ni tahan rucan cuhva cati iintuhun ndicha, vati cati chi ti vachi ndicori ina suvi nu nducha ri, cati chi, ta ingatuhun cati ti vasi ndoo caa ri quini, sococua cava ndico ri tichi ndahyu, cati chi.

3Cua quichi ndico tucu ra chahnu

1 Yani xaa, chehe cuu uvi tutu cha nitai chihin ndo. Chi nduvi tahan chi catituhin ti cua saxini vaha ndo. 2 Chacan cuucha cua cuñuhun ini ndo tuhun cha cahanra cha vaha ni cahan cuenda ra Ndioo nuquichi quivi. Cua cuñuhun tahan ini ndotuhun cha cati ra chahnu Jesucristo ti cuacati tuhun ra cuu tatun ra chi ndo.

3 Cua coto xihna ndo ti cua coo ñivi nucua ndihi quivi ya, ta cua cahan catenixaan ñi cuenda ra Ndioo, ta cua savaha ñicuhva cuni maan ñi. 4 Cua cati ñi ti ña cuaquichi ndico maan ra Cristo cuhva ni catira, vati ni quetuvi ñuhun ñuñivi, soco ta nicuhva cha ni ndoo chi nda cua nda vitin.Cha ni chihi ñivi chahnu ta ñi, ta taxincaa. 5Tacan cua cati ñi, vati ña cua cuni ñicoto ñi ti tiempu chahnu xaan cha cahanni ra Ndioo, ta tuvi iti siqui andivi, ta sacahan ndico tucu ra, ta tuvi tahan ñuhunñuñivi. Quee ñuhun ñuñivi ya tichi nduta,tamahñu nduta caa chi. 6Suvi ni chi ndutandoyo ñuhun ndico ñuhun ñuñivi, vatichasi ndico tucu nduta nuun chi. 7 Ta nicuhva cahan raNdioo, ta ndunahanñuhunñuñivi chi andivi cha iyo vitin, soco cuaqueta quivi cha cua cayu chi. Chacan cuacoo quivi cua cutuni ñivi ña cuni chi raNdioo, ta cua ndoyo ñuhun cuii ñi.

8 Yani xaa, ña cua naan ini ndo ti cuaquichi ndico ra Cristo, vati iin quivi cuusava ta cua iin mil cuiya cha cuenda rachahnu, ta iin mil cuiya cuu sava ta cua iintuhunni quivi. 9Ñanaan ini ra chahnu chani cati ra cuhva saxini ñivi. Ñavi tacan cuu

chi, soco ti cundee ini ra chi ndo, vati ñacuni ra cha cua ndoyo ñuhun ni iin ñivi,soco cuni ra ti cua saña ihni ndihi ñivicuati ndacu ñi.

10Cua queta quivi cua quichi ra chahnu,ta cua quichi ra cuhva quichi ñasuhu, [vatiña chito yo ñaan hora cua quichi ra]. Quivican nihin xaan cua catin, ta cua naan itisiqui andivi. Cua cayu ri nicandi, ta cuacayu ri yoo, ta cua cayu ri tiñu, ta cuandoyo ñuhun ri. Cua cayu ñuhun ñuñiviya, ta cua cayu ndihi cha iyo.

11 Iyo cha cua coo ii yo, ta iyo cha cuacuni ndicha yo chi raNdioo, vati cua ndoyoñuhunndihi cuii cha iyo. 12Cua cuatu vahayo chi ra, vati tu tacan ni cua savaha yo,yatin xaan cua queta quivi cua quichi raNdioo. Quivi can cua cayu iti siqui andivi,ta cua ndoyo ñuhun cuii chi. Cua cayutahan ri nicandi, ta cua cayu ri yoo, tacua cayu ri tiñu, ta cua naan cuii maan ri.13Ndatu vaha yo, vati cua coo andivi chaa,ta cua coo tahan ñuhun ñuñivi chaa cuhvacati ra Ndioo, ta ña cua savaha ca ñivi cuatitican.

14 Yani xaa, na cua nanducu xaan ndocuhva cha cua coo vaha ndo chi ra Ndioo,ta ña cua coo cuati chi ndo quivi cua quichindico ra. Cua coo vii ndo chi ra, vati chitondo ñaan cha cuu cha cua coo nu ñuhunñuñivi ya. 15 Cua coto ndo ti cundee xaanini ra chahnu, vati cuni ra cha cua cundeecacu ndo. Tacan ni taa tahan ra yani yoPaulu chi ndo cuhva chaha ra Ndioo chachini tuni chi ra. 16 Chacan ni chaha raPaulu cuenda nu ndihi tutu cha ni taa ra.Ndicha ti iyo tuhun ni taa ra cha ña cutunivaha ini yo, ta tuhun can sandico coo ñivitondo chi ñivi ña nituni ini. Ta ni cuhvasandico coo tahan ñivi inga tuhun Ndioo,soco chacan cuu cha cua ndoyo ñuhuntahan ñi.

17 Ndioho yani xaa, cua saha ndocuenda, vati chito ndo ñaan cha cuu chacua coo iti nuun. Cua saha ndo cuenda,coto cuanaan cha chini tuni chi ndo, ta cuasandahyu ñahan ñivi ndavaha ni chihinndo, ta cua ndoyo ñuhun tahan ndo. 18Nacua coo ca tu manini chi ndo, ta na cua na-coto vaha ca ndo chi ra chahnu Jesucristora sacacu chi yo. Na cua sacahnu xaanndihi ñivi chi ra vitin, ta ta ni cuhva nacua sacahnu ñi chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 331: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I JUAAN 1:1 328 TUTU I JUAAN 2:12

TUTU XIHNA CUII CHA NITAA RA CHAHNU JUAANTuhun cha cua coo ndito ñivi Ndioo chi ra

Ndioo1 Yuhu ra Juaan chaha cuenda chihin

ndo yoso cuhva iyo iin ra cati tuhun chacua coo ndito ñivi chi ra Ndioo. Suvi ra cuura iyo, ta ni tuvi ndihi cuii cha iyo. Cha nichini soho ndi tuhun cahan ra, ta ndehendicha ndi chihin ra. Ndehe vaha xaanndi yoso cuhva iyo ra, ta nacoto vaha ndichihin ra. 2Ndehe ndi ti cha quichi ra ihyanu ñuhun ñuñivi ya, ta chaha ra cha cuacoo ndito ñivi chi ra. Ndehe ndicha ndi chira, ta chaha ndi cuenda yoso cuhva iyo ra.Chacan cuu cha cati tuhun yu chihin ndoyoso cuhva cua coo ndito ñivi chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu. Ni chacootahan ra chi sutu ra, soco ni quichi ra ihyanu ñuhun ñuñivi ya, ta ndehe tahan ndichi ra. 3 Cha ni ndehe ndi cati tuhun yuchihin ndo, ta cati tuhun tahin cha ni chinisoho ndi. Chacan cuu cha cua coo inuunndo chihin ndi, ta cua coo inuun tahan yochihin ra sutu yo chi ra Jesucristo sehe ra.4 Ndihi tuhun ya tai chihin ndo, vati cuniyu cha na cua cusii ini ndicha ndo.

Maan ra Ndioo cuu sava ta cua ñuhunndichin

5 Chini soho ndi tuhun cati tuhun raJesuu, ta cati tuhunmain tuhun can chihinndo. Cati ra ti maan ra Ndioo cuu sava tacua iin ñuhun ndichin, vati mani cha vahandacu ra. Ñahni cha naan nu iyo ra, vatiña tuhva ra savaha ra ndavaha ni. 6Tu cuacati yo ti iyo inuun yo chihin ra, ta ndacuyo ndavaha ni, cua sandahyu ñahan yo. Ñandicha yo cha cua cahan yo, ta ña vaha chacua savaha yo. 7Tu cua savaha yo cha vahacuhva ndacu ra Ndioo, cua coo inuun yochi ñivi tahan yo. Tacan ni cua sanaan raJesuu seheNdioo cuati ni savaha yo, vati nichihi ra nu cruu.

8 Tu cua cati yo ti ñahni cuati ndacuyo, cua sandahyu ñahan yo suvi ni chimaan yo, ta ña ndicha yo cha cua cahan yo.9 Tu cua savaha ca yo cuati, na cua cahanndahvi yo chi raNdioo ti ña vaha yo savahandico tucu yo cuati. Chacan cuu cha cuasanaan ra cuati can, ta cua sanduvaha raanima yo, ta ña cua savaha ca yo ndavahani, vati rai ndicha cuu ra, ta rai cuiti vahacuu ra. 10 Tu cua cati yo ti ñahni cuati

savaha yo, cua savaha yo sava ta cua iincha sandahyu ñahan ra Ndioo. Tu tacan nicua savaha yo, ña cua savaha yo cuhva catituhun maan ra.

2Tindee ra chahnu Jesuu chi ñivi ra iti

nuun ra Ndioo1Ndioho sehu, ndihi tuhun ya tai chihin

ndo, vati cuni yu cha ña cua savaha ca ndocuati. Tu cua queta hora cua savaha ndicotucu yo cuati, iyo ra cua tindee chihin yoiti nuun ra sutu yo. Jesucristo cuu ra, ta raicuiti vaha cuu ra. 2 Sanaan ra cuati savahayo, vati ni chihi ra iti nu cruu, ta cunira sanaan tahan ra cuati ndacu ndihi ñiviñuñivi cuhva ni sanaan ra cuati ni savahamaan yo.

3 Tu cua sacuinu yo cuhva cati tuhun rachihin yo, cua coto yo ti nacoto vaha yochihin ra. 4 Tu cua cati yo ti nacoto yo chira Ndioo, ta ña cua sacuinu yo cuhva catira, cua sandahyu ñahan yo, ta ña ndichayo cha cua cahan yo. 5 Tu cua sacuinu yocuhva cati tuhun ra Ndioo, cua coo manindicha yo chi ra. Chacan cuu cha chito yoti iyo ra Ndioo chihin yo. 6 Tu cua cati yoti iyo tahan ra chihin yo, nini xaan cha cuasavaha yo cuhva ni savaha maan ra Jesuu.

Tuhun chaa cha cati tuhun ra Ndioo7 Ndioho yani xaa, ñavi tuhun chaa tai

chihin ndo. Tuhun chahnu cuu chi, tachini soho ndo tuhun chahnu ya quiviquechaha chinu ini ndo chi ra Jesuu xihnacuii. 8 Tuhun chaa cuu ndico tucu cha nitai chihin ndo ihya, vati savaha ndicha raJesucristo cuhva cati tuhun can, ta ndacutahan ndo cuhva ni savaha maan ra, vaticha cua naan ndavaha ni cha ndacu ñivi,ta ndehe yo cha iyo ñivi quechaha ndacuñi cha vaha ndicha.

9 Tu cua cati yo ti mani cha vaha ndacuyo, ta cuxaan ini yo chi ñivi tahan yo, nindacu yo ndavaha ni nda cua nda vitin.10 Tu cua cuni mani yo chi tahan yo, cuasavaha yo cha vaha, ta tacan ni ña cuasandoyo ñuhun yo chi tahan yo. 11 Tu cuacuxaan ini yo chi tahan yo, cua savaha yondavaha ni, ta tacan ni ña saña yo ndavahani savaha yo. Tacan cuu, ta ña cua coto yoñaan cha cua savaha yo, vati cua naan chachini tuni chi yo cuenda ra Ndioo, ta cuasavaha yo ndavaha ni.

12 Ndioho ñivi cuati, tai tutu ya chihinndo, vati cha naan cuati ni savaha ndo, vati

Page 332: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I JUAAN 2:13 329 TUTU I JUAAN 3:5iyo tu ndee ini chi ra Jesucristo. 13Ndiohoñivi chahnu, taa tahin tutu ya chihin ndo,vati cha nacoto ndo chi ra Jesucristo raiyo nda ni xihna cuii. Ndioho ñivi tivaa,taa tahin tutu ya chihin ndo, vati cha nicundee tava ndaa ndo chi run cuihna.

Ndioho ñivi cuati, taa tahin tutu yachihin ndo, vati cha nacoto ndo chihin racuu sutu yo. 14Ndioho ñivi chahnu, cha nitaa tahin tutu ya chihin ndo, vati nacotondo chihin ra iyo nda ni xihna cuii. Ndiohoñivi tivaa, cha ni taa tahin tutu ya chihinndo, vati cha iyo tu ndee ini chihin ndo, tandacu ndo cuhva cati tuhun Ndioo, ta nicundee tava ndaa ndo chihin run cuihna.

15 Ña cua savaha ca ndo ndavaha nicuhva ndacu ñivi ñuñivi, ta ni ña cuasaxini ca ndo ndavaha ni cha iyo nu ñuhunñuñivi. Tu cua cuni savaha yo ndavahani cuhva cha ndacu ñivi ñuñivi, ña cuacuni ndicha yo chi ra cuu sutu yo. 16 Ñasavaha ra sutu yo ndavaha ni cha iyo nuñuhun ñuñivi, soco ñivi ñuñivi savaha chichi. Ndavaha ni can ndacu ñivi, vati ndacuñi cuhva cuni maan ñi, ta cuni ñi savaha ñindihi ndavaha ni ndehe ñi. Rai xaan cuniñi, vati iyo ndatiñu ñi. 17 Cua naan ñuhunñuñivi, ta ña cua nanihin ca ñivi cha cuniñi. Tu cua savaha yo cuhva cuni ra Ndioo,cua coo ndito yo chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu.

Iyo ñivi cahan cha ndicha, ta iyo ñivisandahyu ñahan

18Ndioho sehu, cua yaha quivi ya, ta cuacoo chi cuhva cha chini soho ndo. Cua cooiin rai, ta cua cati ra ti Cristo cuu ra, sococua cani tahan ra chi ra Cristo. Vitin chaiyo xaan ñivi, ta cuni cani tahan ñi chi raCristo. Chacan cuu cha chito ndo ti cuayaha quivi ya, ta cua quichi ndico maanra. 19 Iin cahnu ni chacoo ñivi can chihinyo, soco cha quee siin ñi, vati ña ndichañi. Tu ini ñivi cuu yo chihin ñi, icaa ni cuandoo ñi chihin yo, soco quee ndaa ñi, vaticua ndehe ndihi ñivi ti ña cuni ñican chi raNdioo cuhva cuni maan yo chihin ra.

20 Tachi ra Jesuu ii chi ra Tati Ndioo.Chacan cuu cha iyo ra Tati Ndioo chihinndo, ta ndihi ndo chito cha ndicha. 21 Taitutu ya chihin ndo, vati cha chito ndo chandicha, ta ñavi ti cumani coto ndo chandicha. Chito tahan ndo ti ña ndicha ñivisandahyu ñahan.

22Tu cua cati ñivi ti ñavi ra Jesuu cuu raCristo, vati ñavi Ndioo tachi chi ra, cuaha

xaan cua sandahyu ñahan ñi. Tu tacan nicua cati ñivi cuenda ra Jesuu, ñivi cuxaanini chi ra cuu ñi. Cati ñi ti ñavi sutu yo cuura Ndioo, ta cati tahan ñi ti ñavi sehe rachi ra Jesuu. 23Tu cua cati ñivi ti ñavi seheNdioo cuu ra Jesuu, ña cua coo ra Ndioosutu yo chi ñi. Tu cua cati ñivi ti seheNdioo cuu ra Jesuu, cua coo tahan ñi chira Ndioo sutu yo.

24 Na cua cuinu vaha ini ndo tuhunNdioo cha ni tasoho ndo xihna cuii. Tucua cuinu ini ndo tuhun Ndioo, cua coo rasehe Ndioo chihin ndo, ta cua coo tahansutu ra chihin ndo. 25Cati tuhun ndicha raJesuu chihin yo ti cua cuu coo ndito yo chira Ndioo ndihi ni quivi.

26 Tai tutu ya chihin ndo, ta chahicuenda chihin ndo yoso cuhva cua cuniñivi sandahyu ñahan ñi chihin ndo. 27Chatachi ra Jesuu chi ra Tati Ndioo chihin ndo,ta ni vii iyo ra chihin ndo. Chacan cuucha ña chini ñuhun ndo cha cua sacuahañivi chihin ndo. Na cua cuinu vaha ini ndochihin ra, vati cua sanahan maan ra TatiNdioo ndihi cha vaha cha cua saxini ndo.Sanahan ra Tati Ndioo cha ndicha, vati ñavata ra. Cua coo vaha ndo chi ra Jesuucuhva sanahan ra Tati Ndioo chihin ndo.

28 Ndioho sehu, vitin na cua coo vahando chihin ra Jesuu. Chacan cuu cha ñacua cuyuhvi ndo, ta ni ña cua nducahannuun ndo ndehe ndo chi ra quivi cuaquichi ndico ra. 29 Chito ndo ti ndihi ñiviiyo cuiti vaha chi ra Ndioo cuu ñivi maanra, vati iyo cuiti vaha ra.

3Sehe Ndioo cuu ñivi ra Ndioo

1 Na cua saxini vaha ndo ti cuaha xaancha ni cuni mani ra Ndioo sutu yo chihinyo. Chacan cuu cha cati ra ti sehe ra chihinyo, ta sehe ndicha ra cuu yo. Chacan cuucha ña cua coto ñivi ñuñivi yoso cuhva iyomaan yo, vati ña ni chito ñi yoso cuhva iyomaan ra Ndioo. 2 Yani xaa, vitin ndichasehe Ndioo cuu yo, soco ña ta coto yo yosocuhva cua coo yo nu cuahan quivi. Chitoyo ti cua ndehe yo chi ra Jesuu, ta cua cuuyo sava ta cua maan ra, vati cua ndeheyo ñaan cuhva iyo ra. 3 Tacan ni cuni yo.Chacan cuu cha cuni yo na cua ndundoovaha anima yo, vati ndoo ndoo iyo animamaan ra.

4 Tu cua savaha yo cuati, ña cua savahayo cuhva cati ra Ndioo, vati ñavi cuhva catira Ndioo cuu cuati ndacu ñivi. 5 Chito ndo

Page 333: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I JUAAN 3:6 330 TUTU I JUAAN 4:5ti quichi ra Jesuu ihya nu ñuhun ñuñiviya, vati cuni sanaan ra cuati ndacu ñivi, tañahni cuati ni savaha maan ra. 6 Tu cuacoo inuun yo chihin ra, ña cua savaha cayo cuati. Tu cua savaha ca yo cuati, ña tacoto yo yoso cuhva iyo ra Jesuu, ta ni ña tanacoto ndicha yo chihin ra. 7Ndioho sehu,ña cua cuhva ndo cha cua sandahyu ñahanñivi chihin ndo. Tu cua savaha yo cuhvacati ra Ndioo, cua coo cuiti vaha yo chi racuhva ni iyo cuiti vaha maan ra Jesuu. 8Tucua savaha yo cuati, ñivi run cuihna cuacuu yo, vati cha ni savaha run cuati nda niquivi xihna cuii cha ña ta quetuvi ñuhunñuñivi. Chacan cuu cha ni quichi ra seheNdioo ihya nu ñuhun ñuñivi ya, vati cunira sanaan ra cha ni savaha run cuihna.

9 Ña tuhva ca yo savaha yo cuati, vatiñivi Ndioo cuu yo, ta tindee ra chihin yo.Ña cuu ca savaha yo cuati, vati ñivi Ndioocuu yo. 10 Chacan cuu cha chito yo ndaañivi cuu ñivi Ndioo, ta chito tahan yo ndaañivi cuu ñivi run cuihna. Tu ña cuiti vahañivi cuu ñi, tu ña cuni mani ñi chi ñivitahan ñi, ñavi ñivi Ndioo cuu ñi.

Na cua cuni mani ñivi Ndioo chi ñivitahan ñi

11 Cha chini tuhun ndo quivi chaquechaha chinu ini ndo xihna cuii ti ninixaan cha cua cuni mani yo chi ñivi tahanyo. 12Na ña cua savaha yo cuhva ni savahara Caín. Cha ni chahni ra yani ra, vati ñivirun cuihna cuu ra. Chahni ra chi ra, vatimani cha ndavaha ni savaha ra, ta manicha vaha ni savaha yani ra.

13 Tu xaan cuni ñivi ndehe ñi chihinndo, ña cua nduiyo ndo, yani xaa. 14 Chachito yo ti ña cua ndoyo ñuhun yo cuendara Ndioo, soco cua coo ndito yo chi ra.Chacan ni chito yo, vati cuni mani yo chitahan yo. Tu ña cua cunimani yo chi tahanyo, cua ndoyo ñuhun yo cuenda ra Ndioo.15 Tu cua cuxaan ini yo chi tahan yo, cuacati ra Ndioo ti cuu yo sava ta cua ñivichahni chi tahan ñi. Chito maan ndo ti tucua cahni ñivi chi tahan ñi, ña cua cuu coondito ñi chi ra Ndioo. 16 Cha chito yo ticuni mani ra Jesucristo chihin yo, vati nichihi ra cuenda maan yo. Chacan cuu chaiyo cha cua tindee yo chi tahan yo. Ñahnituhun tu cua tindee yo chi ñivi tahan yo, tatacan ni cua cuvi yo cuenda ñi. 17 Tu cuacoo vaha yo, ta cua ndehe yo cha cumanichi tahan yo, ta ña cua cundahvi ini yochihin ñi, ña cua cuu cuni ndicha yo chi ra

Ndioo. 18Ndioho sehu, ñahni yavi ndaa tucua cati yo ti cuni mani yo chi tahan yo,ta ña cua tindee yo chi ñi. Na cua tindeetahan yo chi ñi. Tacan ni cua coto ñivitahan yo ti cuni mani ndicha yo chi ñi.

Ña yuhvi ñivi Ndioo cuenda ra Ndioo19Tu tacanni cua cunimani yo chi tahan

yo, cua coto yo ti ndicha ñivi Ndioo cuuyo. Chacan cuu cha ña cua saxini xaan yocuenda ra. 20 Tu cua saxini yo chi animayo ti ña vaha yo, cua coto vaha xaan ca raNdioo yoso cuhva iyo yo, vati chito maanra ndihi cuii cha saxini yo. 21 Yani xaa, tucua coto yo chi anima yo ti cha iyo vahayo, ña cua cuyuhvi yo cha cua yaha yo itinuun ra Ndioo. 22Cua cuhvamaan ra ñaancha cuu cha cua ndaca yo chihin ra, vatisacuinu yo ndihi tuhun cha cati tuhun ra,ta ndacu yo ndihi cha cuni maan ra. 23Chacati tuhun ra chihin yo ti na cua cuinu iniyo chi ra Jesucristo sehe ra, ta na cua cunimani yo chi ñivi tahan yo cuhva ni catituhun ra. 24 Tu cua sacuinu yo cuhva catituhun ra Ndioo, cua coo ra chihin yo, tacua coo tahan yo chihin ra icaa ni. Chitoyo ti cha iyo ra chihin yo, vati tachi ra chira Tati Ndioo chihin yo.

4Iyo ñivi cahan tuhun Ndioo, ta iyo ñivi

cuni cuati chi ra Jesuu1 Yani xaa, ña cua cuinu ini ndo ndihi

cha cua cati ñivi chihin ndo. Na cua sahavaha xihna ndo cuenda a ndicha tuhunNdioo cati ñi. Tacan ni cua savaha ndo,vati tuvi xaan ñivi iyo nu ñuhun ñuñiviya, ta cati ñi ti tuhun Ndioo cati ñi, taña ndicha ñi. 2 Cua coto maan ndo tuiyo ra Tati Ndioo chi ñivi, vati ñivi Ndioocuu ndihi ñivi cati ti cha ni cacu tahan raJesucristo ihya nu ñuhun ñuñivi ya. 3 Tuña cua cati ñivi ti cha ni chacoo tahan raJesuu ihya nu ñuhun ñuñivi ya, ñavi ñiviNdioo cuuñi. Ñican cuuñivi cuxaan ini chira Jesuu, vati cha chito ndo ti cua coo ñi, tavitin cha ni iyo ñi ihya nuñuhunñuñivi ya.4 Ndioho sehu, ñivi Ndioo cuu ndioho, tacha ni cundee tava ndaa ndo chi ñivi cunicuati chi ra Jesuu. Cundee tava ndaa ndochi ñi, vati nihin xaan ca ra Ndioo ra iyochi maan ndo, ta ñavi ca sa run cuihna chaiyo chi maan ñivi ndacu ndavaha ni. 5Ñivirun cuihna cuu ñi. Chacan cuu cha cahanñi tuhun ndavaha ni cha iyo ñuhun ñuñivi,ta tasoho ñivi ndacu ndavaha ni can tuhun

Page 334: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I JUAAN 4:6 331 TUTU I JUAAN 5:9cahan ñi. 6 Ñivi Ndioo cuu maan yo. Tucua nacoto ñivi chi ra Ndioo, cua tasoho ñituhun cahan yo. Tu ña cua nacoto ñi chira Ndioo, ña cua tasoho ñi cha cahan yo.Tacan ni chito yo ndaa ñivi cuu ñivi cahancha ndicha, ta chito tahan yo ndaa ñivi cuuñivi sandahyu ñahan.

Sanahan ra Ndioo yoso cuhva cua cunimani ñivi ra chi ñivi tahan ñi

7 Ndioho yani xaa, na cua cuni mani yochi ñivi tahan yo, vati cha sanahan maanra Ndioo yoso cuhva cua cuni mani yo chitahan yo. Tu cua cuni mani ñivi chi tahanñi, ñivi Ndioo cua cuu ñi, ta cua nacotovaha ñi chi ra. 8 Tu ña cua cuni mani ñichi tahan ñi, ña cua nacoto ñi chi ra Ndioo,vati sanahan ra yoso cuhva cua cuni maniñivi chi tahan ñi. 9 Cha chito yo ti cunimani ra Ndioo chi ndihi ñivi, vati tava tiñura chi sehe ra. Iin tuhun ni maan ra cuusehe Ndioo, ta quichi ra ihya nu ñuhunñuñivi ya, vati cua cuhva maan ra cha cuacoo ndito yo chihin ra. 10 Cuni mani raNdioo chi ndihi ñivi. Ñavi cha cuni maniyo chihin ra, soco cuni mani ra chihin yo,ta tava tiñu ra chi sehe ra. Chacan cuu chani chihi ra, vati tacan ni sanaan ra cuatisavaha yo.

11 Ndioho yani xaa, nini xaan cha cuacuni mani yo chi ñivi tahan yo, vati cuahaxaan cunimani raNdioo chihin yo. 12Ña tandehe ñivi chi ra Ndioo. Tu cua cuni maniyo chi tahan yo, cua coo ra Ndioo chihinyo, ta cua cunimani ndicha yo chi tahan yocuhva cuni ra Ndioo. 13 Cha chito yo ti iyoyo chi maan ra, ta iyo tahan ra chi maanyo, vati tachi ra chi ra Tati Ndioo chihinyo. 14 Cha ndehe ndi cha tachi ra sutu yochi sehe ra ihya nu ñuhun ñuñivi ya, vaticua sanduvaha ra anima ñivi, ta tacan nicati tuhun tahan ndi. 15 Tu cua cati ñivi tisehe Ndioo cuu ra Jesuu, cua coo ra Ndioochihin ñi, ta cua coo tahan ñi chi ra Ndioo.

16Chinu ini yo ti cha cuni mani ra Ndioochihin yo. Chacan ni chito yo ti cuni manira chi ndihi ñivi. Tu cua cuni mani ñivi chira Ndioo, cua coo ñi chihin ra, ta cua cootahan ra chihin ñi. 17Vaha xaan cuni maniyo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha ña cuacuyuhvi yo quivi cua tachi tuni ra Ndioochi ñivi, vati cha ndacu yo cha vaha ihyanu ñuhunñuñivi cuhva ndacumaan ra chavaha. 18 Tu cua cuni mani yo chi ra Ndioo,ña cua cuyuhvi yo cha cua cutuni ñivi. Tucua cuni mani ndicha yo chi ra Ndioo, ña

cua cuu cuyuhvi yo, vati cua cutuni ñiviyuhvi. Tu cua cuyuhvi yo, ña ta cuni maniyo chi ra Ndioo.

19 Cuni mani yo chi ra Ndioo, vati ndaxihna ca cuni mani ra chi maan yo. 20 Tucua cati yo ti cuni mani xaan yo chi raNdioo, ta ña cua cuni mani yo chi ñivitahan yo, vata xaan yo cua cuu. Tu ña cuacuni mani yo chi tahan yo, ta cha ni ndeheyo chi ñi, ña cua cuu cuni mani yo chi raNdioo, vati ña ta ndehe yo chi ra Ndioo.21 Cha cati tuhun maan ra chihin yo ti nacua cunimani yo chi ñivi tahan yo, vati chani cuni mani yo chi maan ra.

5Cha tava ndaa ñivi Ndioo ndavaha ni cha

iyo nu ñuhun ñuñivi ya1 Ñivi Ndioo cuu yo, vati chinu ini yo

ti cha ni tava tiñu ra Ndioo chi ra Jesuu.Chacan cuu cha Cristo cuu ra Jesuu. Cunimani yo chi ndihi ñivi tahan yo, vati cunimani yo chihin ra Ndioo sutu yo, ta sehe racuu tahan ñi. 2Chito yo ti cuni mani yo chiñivi Ndioo, vati cuni mani yo chi maan ra,ta sacuinu yo cuhva cati tuhun ra. 3 Tacanni cuni mani yo chi ra. Chacan cuu chasacuinu yo cha cati tuhun ra Ndioo. Ñahnitu ndoho cua sacuinu yo cuhva cati tuhunmaan ra, 4 vati cua tava ndaa ndihi yo cuuñivi Ndioo chi cha ndavaha ni cha iyo nuñuhun ñuñivi ya. Cha tava ndaa yo ndihicha ndavaha ni can, vati chinu ini yo chira Ndioo. 5 Suvi ñivi chinu ini ti ra Jesuucuu seheNdioo―suvi ñi cuu ñi cua cundeetava ndaa cha ndavaha ni can.

Cuhva iyo ra Jesuu ra cuu sehe Ndioo6 Quichi ra Jesucristo ihya nu ñuhun

ñuñivi ya, ta ni chanduta ra, ta ni chihira. Ñavi cha ni chanduta ni ra, soco chani chihi tahan ra. Chaha ra Tati Ndioocuenda chihin yo, ta ndicha ra cha cahanra. 7Uni tahan ra cuu ra chaha cuenda itisiqui andivi. Maan ra Ndioo sutu yo chira Jesuu ra cati tuhun chi ra Tati Ndioo.Racan cuu ra chaha cuenda, ta ini tuhuncati tuhun nduni tahan ra, vati cati ra tisehe Ndioo cuu ra Jesucristo. 8Ta ni cuhvaiyo ra chaha cuenda ihya nu ñuhun ñuñiviya, ta cati tuhun ra Tati Ndioo yoso cuhvaiyo ra Jesuu. Ni chanduta ra Jesuu, ta nichihi ra cuenda yo. Tacan ni chito ñivi tisehe Ndioo cuu ra. 9 Tu cua cuu cuinu iniyo tuhun cha cati ñivi, nini xaan ca cuacuinu ini yo tuhun ni cati tuhun Ndioo,

Page 335: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU I JUAAN 5:10 332 TUTU I JUAAN 5:21vati chaha ra cuenda yoso cuhva iyo sehera. 10 Chinu ini yo chi sehe ra, ta chito yoti ndicha cuhva cati tuhun ra Ndioo. Tu ñacua cuinu ini ñivi chi ra Ndioo, cua cati ñiti sandahyu ñahan ra Ndioo, vati ña chinuini ñi cha cati tuhun ra yoso cuhva iyo sehera. 11 Chaha ra Ndioo cuenda chi yo ti cuacuhva ra cha cua coo ndito yo chihin randihi ni quivi ndihi ni tiempu. Cua coondito yo cuenda cha ni savaha sehe ra.12 Tu cua cuinda naan ñivi chi ra cuu seheNdioo, cua coondito ñi chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu. Tu ña cua cuinda naan ñichi ra, ña cua coo ndito ñi chi ra.

Chaha ra Juaan cha chini tuni chi ñivi13 Ndihi tuhun ya tai chihin ndo, vati

cha chinu ini ndo chi ra cuu sehe Ndioo.Chacan cuu cha chito ndo ti cua coo nditondo chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.

14 Ña yuhvi yo cahan yo chi ra Ndioo,vati cha cati ra chihin yo ti tu cua cahanyo chi ra cuhva cuni maan ra, cua tasohora chihin yo. 15 Chito yo ti cua savahara cuhva cahan yo chi ra, vati chito yo titasoho ra chihin yo.

16 Tu cua coto yo ti cha ndacu iin ñivitahan yo cuati, ta ña ndoyo ñuhun cuii ñicuenda ra Ndioo, na cua cahan ndahvi yochi ra cuenda ñi. Tacan ni cua coo ndicotu ndee ini chi ñivi ndacu cuati can. Iyocuati cha savaha ñivi, ta ndoyo ñuhun cuiiñi cuenda ra Ndioo. Tu cua coto yo chasavaha ñivi tahan yo chacan, yu cati ti ñacua cahan ca yo chi ra Ndioo cuenda ñi.17 Ndihi ndavaha ni ndacu ñivi cuu cuati,soco iyo cuati savaha ñivi, ta ña cua ndoyoñuhun cuii ñi cuenda ra Ndioo.

18Chito yo ti ña tuhva ñivi Ndioo savahañi cuati, vati cumi vaha ra sehe Ndioochihin ñi. Tacan ni ña cuu sandoyo ñuhunrun cuihna chi ñi.

19 Chito yo ti ñivi Ndioo cuu yo, tandihi ca ñivi ñuñivi iyo cuenda maan runcuihna.

20Chito yo ti ni quichi ra cuu sehe Ndiooihya nu ñuhun ñuñivi ya, ta ni chaha racha chini tuni chihin yo. Chacan cuu chanacoto yo chi ra Ndioo ndicha. Icaa ni iyoyo chi ra ndicha can, ta icaa ni iyo tahanyo chi ra Jesucristo sehe ra. Ndioo ndichacuu ra, ta chaha ra cha cua coo ndito yochihin ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.21Ndioho sehu, na cua cumi vaha ndo suvini chi maan ndo, ta na ña cua sacahnu ndochi ita niñu. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 336: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU II JUAAN 1 333 TUTU II JUAAN 13

TUTU UVI CHA NI TAA RACHAHNU JUAANCuni mani ndicha ra Juaan chi ñivi can

1 Yuhu ra Juaan ra chanihin taa tutu yachihin ndo, ta ñivi Ndioo cuu ndo, ndiohoyani xaa. Cha ni nacachi ra Ndioo chihinndo, ta cuni mani ndicha yu chi ndihi ndo.Ñavi yuhu ni cuni mani chihin ndo, socondihi ñivi chito tuhun ndicha―cuni manitahan ñi chihin ndo. 2 Tacan ni cuni manindi chihin ndo, vati chito yo cha ndicha, taña cua naan ini yo chi chi. 3Na cua savahara Ndioo sutu yo chi ra Jesucristo sehe ratu manini chihin ndo, ta na cua cundahviini ra ta ra chihin ndo, ta na cua savaha rata ra cha cua coo vii anima ndo. Tacan nicua savaha ndicha ra ta ra, vati cuni manira chihin ndo.

4 Cusii ini xaan yu, vati cha ndehi tiiyo ñivi tahan ndo chinu ini cha ndicha,ta ndacu ñi cuhva cati tuhun ra sutu yochihin yo. 5Ndioho yani xaa, vitin cati yuchihin ndo ti na cua cunimani ndo chi ñivitahan ndo. Ñavi tuhun chaa cuu tuhuntai chihin ndo vitin, vati tuhun ya chinindo quivi quechaha chinu ini ndo xihnacuii. 6 Cuni mani yo chi tahan yo. Tacanni sacuinu yo cuhva cati tuhun maan raNdioo chihin yo. Cha cati tuhun ra sutuyo ti na cua cuni mani yo chihin ñivi tahanyo cuhva ni chini soho ndo quivi quechahachinu ini ndo.

Iyo ñivi sandahyu ñahan7 Na cua cuni mani ndo chi ñivi tahan

ndo, vati cha iyo tuvi xaan ñivi sandahyuñahan ihya nu ñuhun ñuñivi ya. Ña cati ñiti cacu tahan ra Jesucristo ihya nu ñuhunñuñivi ya, soco sandahyu ñahan ñi, ta cunixaan ñi cuati chi ra Jesuu. 8 Na cua sahavaha ndo cuenda, coto cua ndoyo ñuhuncha ni savaha ndi chihin ndo. Tu cua sahavaha ndo cuenda, cua nihin vaha ndo chacua cuhva ra sutu yo chihin ndo.

9 Tu cua quee ndaa yo iti ra Ndioo, tuña cua sacuinu yo tuhun cha cati tuhun raCristo, ña cua coo ca ra Ndioo chihin yo.Tu cua sacuinu yo cuhva cati ra Cristo, cuacoo ra sutu yo chihin yo, ta cua coo tahanra cuu sehe ra chihin yo. 10 Tu cua quetañivi vehe ndo, ta cua cati ñi ti sacahnutahan ñi chi ra Ndioo, soco ña cati tuhunñi cuhva cati tuhun ra Jesuu, na ña cuaquihin cuenda ndo chi ñi, ta ni na ña cua

sacahnu ndo chihin ñi. 11 Tacan ni cuasavaha ndo, vati tu cua sacahnundo chihinñi, cua savaha tahanndondavaha ni ndacumaan ñi.

Cha cua ndihi cati tuhun ra Juaan12 Cuaha xaan ca cha cua cati yu chihin

ndo, soco ña cuni tai chi chi, vati cuni xaincuhin tican nu iyo ndo. Tacan cuu, ta cuandatuhun tahan yo. Chacan cuu cha cuacusii ini xaan yo.

13Tachi tahanñivi Ndioo ya iin tuhunnacumi chihin ndo, vati cha ni nacachi tahanra Ndioo chihin ñi. Na cua cuu chi tacanni.

Page 337: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU III JUAAN 1 334 TUTU III JUAAN 15

TUTU UNI CHA NI TAA RACHAHNU JUAANVaha xaan rai cuu ra Gayo

1 Yuhu ra Juaan ra chanihin taa tutu yachihun, yoho Gayo, yani xaa, ta cuni manindicha yu chihun.

2Yani xaa, cuni xain ti na cua coo vahuncuhva iyo vahun chi raNdioo, ta cuni tahinti na ña cua quihin cuehe chihun. 3 Tacanni cuni yu, vati sii xaan cuni yu quivi niquichi ra yani yo, ta chaha ra cuenda tini chinu ini cun cha ndicha, ta ndacu cuncuhva cuni ra Ndioo. 4 Cusii ini xain, vaticha cati ñivi ti ni chinu ini ñivi Ndioocan cha ndicha, ta ndacu ñi cuhva cati raNdioo, ta yuhu cuu ra sanahan cha ndichachihin ñi. Tacan ni cusii ini yu.

5 Yani xaa, vaha xaan savahun, vati chatindeun chi ñivi tahan yo. Vaha xaan cacha tindee tahun chi ñivi tahan yo, ta ñanacoto cun chihin ñi. 6 Ñican cuu ñivichaha cuenda chi ñivi Ndioo ti cha cunimani cun chi ñivi ra. Na cua cucahnu inimaun cua tindee tucu cun chihin ñi chana cuhun vaha ñi iti cuhva cuni ra Ndioo,7 vati cha chica ñi tiñu ra, ta ñahni chaquihin ñi chi ñivi ña chinu ini chi ra Ndioo.8 Chacan cuu cha iyo cha cua tindee yo chiñican, vati tacan ni cua satiñu tahan yotiñu ndicha tiñu ra Ndioo.

Savaha ra Diótrefe ndavaha ni9Cha ni taa tahin iin tutu chi ñivi iyo ve

ñuhun, soco ña sacahnu ra Diótrefe chihinyu, vati cuni ra cuu ra xini. 10 Chacan cuucha tu cua cuhin tican, cua sacoto ndiquechihin ñi ñaan cha cuu cha ni savaha ra.Cahan ra ndavaha ni chi yuhu, ta cuahaxaan cha sandahyu ñahan ra. Ña ndoora vaha cha savaha ra tacan ni, soco ñaquihin cuenda tahan ra chi ñi tahan yo, tachica ñi tiñu raNdioo, ta ni ña chaha tahanra cha cua quihin cuenda inga ñivi tahanyo chihin ñi. Tava ndaa ra chihin ñi, taña chaha ra cha cua quihvi ca ñi tichi veñuhun.

11 Yani xaa, na ña cua savaha cunndavaha ni cuhva ndacu ñivi, soco na cuasavaha cun cha vaha. Tu cua savaha ñivicha vaha, ñivi Ndioo cua cuu ñi. Tu cuasavaha ñivi ndavaha ni, ña ta nacoto ñi chira Ndioo.

Vaha xaan savaha ra Demetrio

12 Cha chaha ndihi ñivi cuenda ti raivaha ndicha cuu ra Demetrio, ta chandicha cuu chi. Chaha tahin cuenda titacan ni iyo ra, ta chito cun ti cahanndichayu.

Cha cua ndihi cati tuhun ra Juaan13 Cuaha xaan ca iyo cha cua cati yu

chihun, soco ña cuni yu tai chi chi, 14 vaticuni yu cu ndehi chihun vitin tichi quiviya, ta cua ndatuhun tahan yo.

15 Na cua coo vii anima cun. Cha tachiamigu yo iin tuhun na cumi chihun, ta nacua cati cun iin tuhun na cumi chi ndihiamigu yu iyo tican.

Page 338: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUDA 1 335 TUTU JUDA 15

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU JUDANi taa ra Juda tutu ya chi ñivi ra Ndioo

1Yuhu ra Juda yani ra Jacobo taa tutu yachihin ndo. Musu ra Jesucristo cui. Tachiyu tutu ya chihin maan ndo, ta ñivi Ndioocuu ndo, vati ni nacachi ra Ndioo chihinndo. Cuni mani ra Ndioo sutu yo chihinndo, ta cumi vaha ra Jesucristo chihin ndo.2 Na cua cundahvi ini ca ra chihin ndo, tana cua coo vii ca anima ndo, ta na cua cunimani ca ra chihin ndo.

Cuhva sandahyu ñahan ñivi(2 Pedro 2.1‑17)

3 Yani xaa, nu quichi quivi cuni xain taitutu chihin ndo yoso cuhva cha ni sandu-vaha tahan ra Ndioo anima ndo. Tacan nicuni yu savahi, soco quechaha chite ti ninixaan ca cua tai inga tuhun chi ndo. Catituhin chi ndo ti cua sanini ndo, ta cua catituhun vaha ndo tuhun ni chinu ini ndo,vati iin tuhun ni chaha ni cati tuhun raNdioo tuhun vaha ra chi ñivi ra. 4Tacan nicua sanini ndo, vati chani sandahyuñahanñivi chi ndo, ta iyo tahan ñi chi ndo icaa ni,soco ña cati cachin ñi ñaan tiñu ndacu ñi,vati ña sacahnu ñi chi ra Ndioo. Iti chatacha cati tutu Ndioo ti cua cutuni ñi chatacan, ta cha cati ñi ti vaha cha cua coo yondavaha ni chi tahan yo inga chiyo. Tacancati ñi, vati chito ñi ti iyo xaan tu maninichi ra Ndioo, ta cati ndico tucu ñi ti ñahniyavi ndaa ra cuu chitoho yo. Ñahni yavindaa ra chahnu Jesucristo, cati ñi.

5 Chito vaha ndo cha cua cati yu, sococuni yu sacoto ndico tuqui chi ndo tisacacu ra chahnu chi ñivi Israel nu nichacoo ñi chi tu ndoho ñuhun Egipto itichata tiempu chahnu. Cundee quee ñitican, soco ndoyo ñuhun suhva ñi savahara, vati ña chinu ini ñi chi ra. 6 Cha nisaha ra Ndioo cuenda chi run tatun Ndiooni savaha ndavaha ni iti chata, vati sañarun tiñu savaha run, ta quee run nu nichacoo run chi ra Ndioo. Vitin iyo run nunaan nu ni tihi ra chi run, ta cha nuhni runchi cadena caa ndihi ni quivi, ta tican cuandoo runnda cuandaquivi cua cutuni run.7 Ta ni cuhva ni chacoo tahan ñivi ñuunSodoma chi ñivi ñuunGomorra chi ñivi iyoñuun iyo yatin ticannuni quichi quivi, vatisavaha tahanñi ndavahani. Mani cha cusiiini ñi coo ñi ñahanndavaha ni chi ñi ñahan

tahan ñi inga chiyo cuni ñi, ta ta ni cuhvacuni ra rai cusii ini ra coo ra ndavaha ni chira rai inga chiyo. Chacan cuu cha ni cutuniñican, ta ni cayu ñi chi ñuhun xaan, vatitacan ni cua coto ñivi ti cua cutuni ñi, tucua savaha ñi ndavaha ni.

8 Ta ni cuhva iyo ñivi sandusaca chihinndo vitin. Ndehe tahan ñi ñumahna, vatitacan ni nducu ñi tu ndee ini cha cuasavaha ñi ndavaha ni, soco ña tasoho ñichi ra Ndioo, ta cahan ñi ndavaha ni chitatun Ndioo. 9 Iti chata cahan ra Miguelra tatun chahnu ra Ndioo chi run cuihnayoso cuhva cua coo iquin cuñu ra Moisee.Quivi can cahan yuhu xaan ra chi run, socoña cuni ra cahan ra ndavaha ni chi run,ta ni ña tachi tuni ra chi run, vati tatunNdioo cha ni cuu run. Ndicha cuii cati rachi run ti maan ra chahnu cua tachi tunichihin run, cati ra, 10 ta ñivi sandusaca chindo―cahan soho ñi, vati cati ñi ti ña vahañaan cha cuu cha ña chito ñi. Iyo ñi cuhvaiyo ri quiti cuhu, ta ñahni cha chini tuniiyo chi ñi. Chacan cuu cha ndoyo ñuhunñi.

11 Cua coo tu ndoho chi ñican, vatindacu ñi ndavaha ni cuhva ni savaha raCaín iti chata. Ndacu ñi ndavaha ni cuhvani savaha ra Balaam iti chata, vatimani chacuni tahan ñi cha cua coo yahvi ñi. Cuandoyo ñuhunñi, vati cuni cani tahanñi chira Ndioo cuhva ni cani tahan ra Coré chira iti chata. 12 Iyo tu ca nuun chi ndo, vatisacahnu ndo vico chi tahan ndo cuenda raNdioo, ta natahan tahan ñican chi ndo. Ñatichaha ni ñi cha yaha cuhva chachi ñi, tamani chi maan ñi cumi ñi. Sava ta cua iinvico savi cha sacuhun tati cuu ñi. Sava tacua iin yutun cha ñahni chiti chi cuu ñi, tacha ni queta quivi cha cua coo chiti chi.Sava ni ta cua chacan cuu ñi, vati ñahniyavi ndaa ñi cuenda raNdioo, ta cha ndoyoñuhun cuii ñi cuenda ra. 13 Cuaha xaanndavaha ni cha ndacu ñi. Chacan cuu chaiyo xaan tu ca nuun chi ñi. Cuaha xaanchica cuu ñi, vati cha saña ndaha ñi tuhunndicha ra Ndioo. Chacan cuu cha cha iyovaha nu naan nu cua coo ñi ndihi ni quivindihi ni tiempu.

14 Cuenda maan ñi ni cahan ra Enoctiempu chahnu. Iti nuun ra Adán ni cha-coo ra, ta cahan ra cuenda ra Ndioo. Catira ti chito ra ti cua quichi ra chahnu, ta tuvixaan ra tatun Ndioo cua quichi chihin ra.15 Cua quichi ra, vati cua tachi tuni ra chindihi ñivi ndacu ndavaha ni. Cua cutuni

Page 339: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU JUDA 16 336 TUTU JUDA 25ñi, vati cuaha xaan ndavaha ni ndacu ñi,ta cuaha xaan ndavaha ni cahan ñivi canchi ra Ndioo, vati ña cuni ñi chi ra, cati raEnoc iti chata. 16Ñican, ñivi sandusaca chindo―cahan xaan ñi, ta ña ndoo ñi vaha.Ndacu ñi cuhva cuni maan ñi. Cuaha xaancahan ñi, vati rai xaan cuni ñi. Savixinñahan ñi chi ñivi, vati tacan ni cua coo chavaha chi ñi, saxini ñi.

Chaha ra Juda cha chini tuni chi ñiviNdioo

17 Ndioho yani xaa, cua cuñuhun inindo tuhun ni cati tuhun tatun ra chahnuJesucristo nu quichi quivi, 18vati cati ra chindo ti nu cua ndihi quivi ya cua sacateniñivi chi ñivi Ndioo, ta cua savaha ñi cuhvacuni maan ñi, vati ña cua sacahnu ñi chira Ndioo, cati ra. 19 Cua sandusaca ñi. Cuacuni ñi ndavaha ni cuhva cuni ñivi ñuñivi,ta ñahni ra Tati Ndioo cua coo chi ñi.

20Ndioho yani xaa, na cua sanini ndo chindo, ta cua cuinu vaha ini ndo tuhun raNdioo. Tacan ni cua coo ii ndo chi ra. Cuacahanndo chi raNdioo cuhva cua tindee raTati Ndioo chi ndo. 21Na cua sacuenda ndosuvi ni chi maan ndo, vati tacan ni cunira Ndioo chihin ndo, ta na cua cuatu vahando chi ra chahnu Jesucristo. Tacan ni cuacoo ndito ndo chi ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu, vati iyo tu ndahvi ini chi ra.

22 Cua cati tuhun vaha ndo chi ñivisaxini xaan suhva cuenda ra Ndioo. 23 Cuasacacu ndo chi inga ñivi, vati cua tava ndochi ñi nu cua ndoyo ñuhun ñi. Cua cun-dahvi ini ndo chi inga ñivi, soco cuenda nicua tindee ndo, coto cua saxini ndo ti vahaxaan iyo ndavaha ni ndacu ñi.

Sacahnu ra Juda chi ra Ndioo nu ndihitutu ya

24 Maan ra Ndioo cuu ra cua tindee chindo, ta ña cua savaha ndo ndavaha ni.Maan ra cuu ra cua cati ti cua yaha ndoiti nuun ra quivi cua tachi tuni ra chiñivi, ta cua cusii ini ndo, vati ñahni cuaticua coo chi ndo. 25 Iin tuhun ni maan racuu ra sanduvaha anima yo, vati tindee rachahnu Jesucristo chi yo. Maan ra cuu racahnu xaan, ta chi maan ra cua sacahnundihi ñivi. Chi maan ra iyo tu ndee ini, tachi maan ra iyo ndatu. Tacan ni chacoo raiti chata cha ña ta quetuvi ñuhun ñuñivi,ta tacan ni iyo ra vitin, ta tacan ni cua coora iti nuun. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 340: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 1:1 337 TUTU APOCALISI 1:14

CHA NI NDEHE RA CHAHNUJUAANCha ni sanahan ra Jesucristo chi ra Juaan

1 Tuhun ya cuu tuhun cha ni sanahanra Jesucristo chi musu ra Ndioo cuhva nisanahan ra Ndioo chi ra, ta cha ni sanahanra ñaan cha cuu cha cua coo yatin nucuahan quivi. Tacan ni sacoto ra, vati tavatiñu ra chi iin ra tatun Ndioo, ta cuahan ranuun iyo ra Juaan musu ra, 2 ta ra Juaancan―racan cuu ra chaha cuenda ndihi chani ndehe ra. Chaha ra cuenda ndihi chani cati tuhun ra Ndioo, ta chaha tahan racuenda ndihi cha ni cati tuhun tahan raJesucristo.

3Na cua cusii ini ñivi cua sacuaha tuhunNdioo ya, ta na cua cusii ini tahan ñivicua tasoho chi chi. Cua cusii ini ñivi cuasacuinu tuhun cha iyo nu tutu ya, vati chayatin iyo quivi cua cacu ñi nu iyo ñi.

Taa ra Juaan tuhun ya chi ñivi Ndioonducuiti ucha ñuun iti ñuhun Asia

4Yuhu ra Juaan taa tuhun ya chihin ndo,ta ñivi Ndioo cuu ndo. Ucha ve ñuhun iyoñuhun Asia cuu nu nducuiti ndo, ta sac-ahnu ndo chi ra Ndioo. Na cua savaha raNdioo tu manini chi ndo, ta na cua savahara cha cua coo taxin anima ndo, vati maanra cuu ra cha iyo vitin, ta maan ra cuu racha ni chacoo nu quichi quivi, ta maan racuu ra cua coo nu cuahan quivi. Tacan nina cua savaha tahan ra tatun Ndioo indanu ndaa ra Ndioo, ta ucha tahan rai cuu ra,ta ra Tati Ndioo cuu ra. 5 Tacan ni na cuasavaha tahan ra Jesucristo tu manini chindo, vati maan ra cuu ra cati tuhun iin chandicha ndicha. Ni natacu xihna cuii maanra tañu ñivi ndii, ta ndaca ñahan ra chi racuu cumi tiñu ñuhun ñuñivi ya. Maan racuu ra cuni mani chi yo, ta maan ra cuu rachati niñi ra, ta sanaan ra cuati yo. 6Maanra cuu ra ni savaha cha cuu yo rey, ta maanra ni savaha cha cuu yo sava ta cua iin sutuiti nuun ra Ndioo sutu ra. Chi maan raJesucristo na cua sacahnu yo, ta na cua cootu ndee ini chi ra nda cua nda vitin ta ndacua nda cua cundihi ñuhun ñuñivi, ta nacua cuu chi tacan ni.

7 ¡Jihna! Cha vachi ra tichi vico, ta cuandehe ndihi ñivi chi ra. Cua ndehe ndihiñivi cuxaan ini chi ra, ta ndihi ñivi iyo nuñuhun ñuñivi cua ndahyu ñi, [vati ña cuni

ñi chi ra nu ni quichi quivi,] ta na cua cuuchi tacan ni.

8Cati ra chahnu Ndioo ti maan ra cuu randani xihna cuii, tamaan ra cuu ra cua coonu cua cundihi ndihi cha iyo. Chacan cuucha cuu ra sava ni ta cua letra A chi letraZ, cati ra, ta iyo ndihi cuii tu ndee ini chira. Maan ra cuu ra cha iyo vitin, ta maanra cuu ra nda ni xihna cuii, ta maan ra cuura ni cua coo nu cuahan quivi.

Ndehe ra Juaan chi ra chahnu Cristo9 Yuhu ra Juaan cuu yani ndo, ta cha

ni ndehe tahin tu ndoho cuenda ra Jesuu,ta cua coo tahin chi ndo nu cua cundacañahan ra Ndioo, soco cua cundee ini tahinnda cua nda quivi can. Ni chacoi iti ñuhunPatmo, ta mahñu nduta caa ñuhun can.Ni chacoi tican, vati ni cati tuhin tuhunNdioo, ta ni chahi cuenda yoso cuhva iyora Jesuu. [Chacan cuu cha ni chacoi chitu ndoho tican.] 10 Iin quivi domingu nichacoo iin tu ndee ini cha chaha ra TatiNdioo chihin yu, ta naan ini yu. Nu ninaan ini yu, ta iti chate chini yu iin ndusuñivi. Sava ni ta cuandusu cutu cuu chi, vatinihin xaan cahan ñi, 11 ta quechaha catindusu can ti:

―Yuhu cuu ra iyo nda ni xihna cuii, tayuhu cuu ra cua coo nu cua cundihi ndihicha iyo. Chacan cuu cha cui sava ni tacua letra A chi letra Z. Cuaha xaan chacua ndehun. Cua taun chacan nu tutu,ta cua tachi cun chi chi chi ñivi iyo ndihiucha ve ñuhun iyo ñuhun Asia. Cua tachicun chi chi chi ñivi iyo ve ñuhun ñuunEfeso. Cua tachi cun chi chi chi ñivi iyo veñuhun ñuun Esmirna. Cua tachi cun chichi chi ñivi iyo ve ñuhun ñuun Pérgamo.Cua tachi cun chi chi chi ñivi iyo ve ñuhunñuun Tiatira. Cua tachi cun chi chi chiñivi iyo ve ñuhun ñuun Sardi. Cua tachicun chi chi chi ñivi iyo ve ñuhun ñuunFiladelfia. Cua tachi cun chi chi chi ñivi iyove ñuhun ñuun Laodicea. Chi ndihi ñivican cua tachi cun tutu ―cati ndusu can.

12 Tacan cuu, ta chico coi iti chate, vaticua ndehi yoo cahan chihin yu. Chico coi,ta ndehi ti iyo ucha tahan candileru, taxuhun cuaan cuu chi. 13Mahñu candilerucan iyo iin rai cha cuu sava ni ta cua iinñivi ñuñivi. Ndichin ra iin sahma, ta quetachi nda chaha ra, ta nuhni ñiin pechu ra,ta xuhun cuaan cuu tahan chi. 14 Cuichincuichin xini ra cuu cuhva cuichin ixi rimbee. Cuhva caa nieve caa xini ra, vati

Page 341: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 1:15 338 TUTU APOCALISI 2:13cuichin xaan chi cuu, ta cuhva caa yaañuhun caa titi nuun ra. 15Cuhva caa iin caacayu nu ñuhun caa chaha ra, ta nihin xaancahan ra cuhva nihin xaan tahnu nduta.16 Tichi ndaha cuaha ra naan ra ucha ritiñu, ta iin espada xaan nduvi chiyo yuhuquee tichi yuhu ra, vati iyo ndatu chi ra,ta cua tachi tuni ra chi ñivi. Cuhva caa rinicandi caa nuun ra, vati ndichin xaan iyonuun ra.

17 Tacan, ta ndehi chi ra, ta nduve nuinda ra, vati cahnu xaan cuhva ni ndehi.Ni cai sava ta iin ndii, soco tiin ra chihinyu chi ndaha cuaha ra, ta quechaha cati rati:

―Ña cuyuhvi cun. Yuhu cuu ra nichacoo iti chata, ta yuhu cuu ra cua cooiti nuun. 18 Iyo ndito yu. Cha ni chihi yunu ni quichi quivi, soco vitin iyo ndito yu,ta cua coo ndito yu ndihi ni quivi ndihi nitiempu. Iyo ndatu chihin yu, ta cua cuucuhve tu ndee ini, ta cua natacu ndico ñivinu ni chihi ñi nu ndehe ñi tu ndoho. 19Cuataun cuhva cha ni ndehun vitin, ta cuataun yoso cuhva iyo ñivi yu iyo ve ñuhuncan, ta cua taun yoso cuhva cua coo tiñunu cuahan quivi. 20Ña chito cun ñaan chacuu ucha tiñu nain tichi ndaha cuahi, ta niña chito cun ñaan cha cuu ucha candileruinda nu iye. Tiñu can cuu sava ni ta cuatatunNdioo cha iyo cuenda ucha ve ñuhuncan―ta candileru can cuu sava ni ta cuamaan ve ñuhun can ―cati ra.

2Tuhun tachi ra chi ñivi iyo ve ñuhunñuun

Efeso1 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuun Efeso:“Tuhun ya cuu tuhun cati tuhun ra naanucha ri tiñu tichi ndaha cuaha ra. Tuhunya cuu tuhun cati tuhun ra inda mahñucandileru xuhun cuaan can. 2 Cati ra tichito ra yoso cuhva ndacu ndo. Chito ra tinihin xaan satiñu ndo cuenda ra, ta chitora ti cundee xaan ini ndo. Chito ra ti ñacuu cundee ini ndo chi ñivi ndacu ndavahani, ta chito ra yoso cuhva savaha ndo chiñivi cati ti tatun ra Jesuu chi ñi, soco ñandicha ñi. Nducu ndo cuhva a ndicha ñi,ta nihin ndo cuhva ti sandahyu ñahan ñi,vati ña ndicha ñi. 3 Chito ra ti ni cundeeini ndo. Satiñu vaha ndo cuenda ra, ta ñachitatun ndo ndacu ndo cha vaha, 4 socochito ra ti cumani ndo suhva. Ña cunimani

ca ndo chihin ra cuhva ni cuni mani ndochihin ra xihna cuii. 5Na cua cucuhun inindo yoso cuhva cha ni chacoo ndo nu niquichi quivi, ta na cua saña ihni ndo cuhvandacu ndo vitin, ta na cua savaha ndicondo cuhva ni savaha ndo xihna ca. Tu ñacua savaha ndo tacan, tu ña cua saña ihnindo ndavaha ni can, cua quichi quihin racandileru ndo, ta cua tava ndaa ra chi chi.6Ni iyo iin cha vaha cha ndacu ndo, vati ñavaha cuni ndo ndehe ndo cuhva ndacu ñiviiyo cuenda run Nicolaa, ta ta ni cuhva ñavaha cuni tahan ra ndehe ra cuhva ndacuñi. 7Na cua taa vaha ndo soho ndo tuhuncati ra Tati Ndioo chi ñivi ve ñuhun can.Tu cua cundee ndo sacanaan ndo chi runcuihna, cua coo ndito ndo chihin ra nu iyora Ndioo, cati ra.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Esmirna

8 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuun Esmirna:“Tuhun ya cuu tuhun cati tuhun ra nichacoo iti chata chi ra cua coo iti nuun.Suvi ra cuu ra ni chihi, ta ni natacu ndicora. 9 Chito ra yoso cuhva iyo ndo. Chitora ti ndehe ndo tu ndoho, ta ndahvi xaaniyo ndo, soco ricu xaan ndo cha cuenda raNdioo. Chito ra yoso cuhva cati ñivi judío,vati cati ñi ti ñivi Ndioo cuu ñi, soco ñandicha ñi. Sacahnu ñi chi run Satanaa, tasuvi ñi cuu ñi cati ti ña vaha ndacu ndo.10 Ña cua cuyuhvi ndo tu ndoho cha cuandehe ndo. Cuni run cuihna tiin run chindo, ta cua taa run chi ndo ve caa, vaticuni run coto run a ña cua saña ndo chira Ndioo. Uchi quivi cua ndehe ndo tundoho. Na cua cundee ini ndo cha chinuini ndo chi raNdioo―masi cua cuvi ndo, tacua cuhva ra cha cua coo ndito ndo chi raNdioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. 11Nacua taa vaha ndo soho ndo tuhun cati raTati Ndioo chi ñivi ve ñuhun can. Tu cuacundee ndo sacanaan ndo chi run cuihna,ña cua tava ndaa ra Ndioo chi ndo, cati ra.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Pérgamo

12 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuun Pérg-amo: “Tuhun ya cuu tuhun cati tuhunra cumi espada xaan nduvi chiyo yuhu.13Chito ra yoso cuhva iyo ndo, vati ican iyonu ndaa run Satanaa. Ni vii sacahnu ndo

Page 342: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 2:14 339 TUTU APOCALISI 3:5chihin ra cumi espada can. Ña cati ndo tiña chinu ini ndo chihin ra, ta chahni ñivichi ra Antipa, vati chaha ra cuenda ti chinuini ra chihin ra Jesucristo. Chahni ñi chi rañuun ndo nu ndaa run Satanaa. 14 Maanra cumi espada xaan can cati ti iyo chacumani ndo, vati iyo ñivi tahan ndo―ñacuni ñi saña ñi cuhva ni sanahan ra Balaamiti chata. Suvi ra cuu ra chaha cha chinituni chi ra Balac, ta sanahan ra chi ñiviIsrael yoso cuhva cua savaha ñi cuati, tachachi ñi cha samani ñivi chi ita niñu, tacha chacoo ñi ndavaha ni chi tahan ñi ingachiyo. 15 Ta ni cuhva iyo ñivi tahan ndo,vati ña cuni ñi saña ñi cuhva cati ñivi iyocuenda ra Nicolaa. 16 Na cua saña ihni ñichacan. Tu ña cua saña ñi, cua quichi yatinra cumi espada xaan can, ta cua cani tahanra chi ñi chi espada quee tichi yuhu ra.17Na cua taa vaha ndo soho ndo tuhun catira Tati Ndioo chi ñivi ve ñuhun can. Tu cuacundee ndo sacanaan ndo chi run cuihna,cua cuhva ra cumi espada can iin cha cuusavani ta cua iinmaná cha iyo chi raNdioo,ta cua cuhva ra iin yuu cuichin chi ndo. Iiniin ndo cua cuhva ra chi chi, ta nuun chicua cuiso chi iin sivi chaa. Yoni ca ñivi cuacoto ñaan sivi ndiso chi, vati iin tuhun niñivi can cua quicuenda chi chi―ñican nicua coto, cati ra.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Tiatira

18 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuun Tiatira:“Tuhun ya cuu tuhun cati tuhun ra cuusehe Ndioo. Cuhva caa yaa ñuhun caatiti nuun ra, ta cuhva caa iin caa cayu nuñuhun caa chaha ra, ta xiñu chi. 19 Chitora yoso cuhva ndacu ndo, ta chito ra ticuni mani ndo chi ñivi tahan ndo. Chitora ti chinu ini ndo chi ra Ndioo, ta tindeendo chi ñivi tahan ndo, ta cundee ini ndo.Chito ra ti vaha ca ndacu ndo vitin, 20 socomaan ra cati ti iyo cha cumani ndo. Chahando cha ndacu ñivi tahan ndo cuhva nisavaha ña Jezabel iti chata. Cati ña ti cahanña cuenda ra Ndioo, ta sacuaha ña chimusu ra cuu sehe Ndioo, soco sandahyuñahan ña chi ñi. Chacan cuu cha ni chacooñi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo, tachachi ñi cha samani ñivi chi ita niñu.21 Chaha ra cuu sehe Ndioo nu cua sañaihni ña ndavaha ni savaha ña, soco ña cuniña. 22Cua tachi tuni ra chi ña chi ndihi ñivi

ndacu ndavaha ni cuhva ni savaha ña. Tuña cua saña ihni ñi ndavaha ni ndacu ñi,cahnu xaan tu ndoho cua ndehe ñi. 23 Cuacuhva ra tu ndoho chi ñi, ta cua cuvi ñi.Chacan cuu cha cua coto ndihi ñivi iyo veñuhun ti maan ra cuu ra ndehe a vaha aña vaha saxini ñi chi anima ñi. Chi ndihindo cua savaha ra cuhva ni ndacu maanndo. 24 Ta ndihi ca ndo―ña saxini ndotuhun cati tuhun ñivi cuu sava ni ta cuaña Jezabel can. Ndicha cuhva cati ñivi,vati ña chito ndo ñaan cha cuu cha vahacuenda run Satanaa. Ñahni ca tuhun cuacati tuhun ra cuu sehe Ndioo chi maanndo. 25Na cua savaha ndo cha vaha cuhvandacu ndo nda cua nda quivi cua quichindico ra. 26 Tu cua cundee sacanaan ndochi run cuihna, tu cua savaha ndo cuhvacati ra cuu sehe Ndioo nda cua nda quivicua ndihi tiñu, cua cuhva ra ndatu chi ndo,ta cua cundaca ñahan ndo chi ndihi ñiviiyo nu ñuhun ñuñivi, 27 ta cua tachi tunindo chi ñi. 28 Cuhva cha ni chaha sutu rachihin ra cua cuhva ra chi maan ndo, tacua coo ndito ndo chi ra icaa ni. 29Na cuataa vaha ndo soho ndo tuhun cati ra TatiNdioo chi ñivi ve ñuhun can, cati ra.”

3Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo ve

ñuhun ñuun Sardi1 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taa ndico tucu cun chi

ra cuu tatun Ndioo iyo cuenda ve ñuhunñuun Sardi: “Tuhun ya cuu tuhun catituhun ra tava tiñu chi ndihi ucha ra tatunNdioo can, ta maan ra cuu ra cumi chindihi ucha tahan ri tiñu. Chito ra yosocuhva iyo ndo, vati cati ñivi ti iyo nditondo chi ra Ndioo, soco cha ni ndoyo ñuhunndo. 2 Na cua cucuhun ini ndo, ta nacua sandee ini ndo. Tacan, ta ña cuandoyo ñuhun cuii ndo. Cha ni ndehe ra ticha cuenda ra Ndioo―ña vaha cha ndacundo. 3 Ña cua naan ini ndo tuhun cha nichini ndo. Na cua saxini vaha ndo cuendachacan, ta na cua nacoo ihni ndo ndavahani ndacu ndo. Tu ña cua saxini vaha ndo,cua quichi ra cuhva quichi run ñasuhu,vati ña chito ndo ñaan hora cua quichirucan. 4 Ni vii iyo uvi tahan ñivi nuunndo, ta ña tuhva ñi savaha ñi cuati. Cuacoo ñi chihin ra tava tiñu chi tatun Ndioocan, ta cuichin cuichin cua cundichin ñi,vati cha iyo vaha ñi chihin ra. 5 Tu cuasacanaan ndo chi run cuihna, ta ni cuhva

Page 343: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 3:6 340 TUTU APOCALISI 4:1cua cundichin tahanndo cha cuichin, ta ñacua cani ra sivi ndo nu iyo chi tichi librunu iyo sivi ndihi ñivi cua coo ndito chi raNdioo. Iti nuun sutu ra chi ndihi tatunNdioo cua cati ra ti chi maan ra cuu ndo.6Na cua taa vaha ndo soho ndo tuhun catira Tati Ndioo chi ñivi ve ñuhun can, catira.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Filadelfia

7 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taa ndico tucu cun chi

ra cuu tatun Ndioo iyo cuenda ve ñuhunñuun Filadelfia: “Tuhun ya cuu tuhun catituhun ra ii, ta rai ndicha cuu ra. Iyo ndatuchi ra cuhva ni chacoo ndatu chi ra Daviditi chata. Maan ra ii can cua cati yosocua ndoo tiñu, ta yoni ca cua cuu cahan.8 Chito ra yoso cuhva iyo ndo. Cha chahara ndatu yoso cua cati tuhun ndo tuhun ra,ta yoni cua cuu casi. Chito ra yoso cuhvaiyo ndo, vati ñahni vaha tu ndee ini iyochi ndo, soco sacuinu ndo cuhva cati ra.Ña tuhva ndo cati ndo ti ña nacoto ndochihin ra. 9 Iyo ñivi sacahnu ñi chi runSatanaa, ta suvi ñi cati ti chi maan ra ii cancuu ñi, soco ña ndicha ñi, vati sandahyuñahan ñi. Cua sanini ra chihin ñi, ta cuayaha ñi iti nuun ndo, ta cua sacahnu ñi chindo. Cua coto ñi ti cuni mani ra chihinndo. 10Cha ni cundee ini ndo cuhva cha nicundee ini ra. Chacan cuu cha tindee ra chindo, ta ña cua ndoyo ñuhun ndo, vati chacua queta quivi cua coo tu ndoho chi ndihiñivi ñuñivi, ta cua ndehe ra a vaha ñi a ñavaha ñi. 11 Cha yatin cua quichi ra. Ña cuasaña ndo cuhva iyo ndo. Chacan cuu chaña cua cuu sandoyo ñuhun ñivi chi ndo.12Tu cua cundee ndo sacanaan ndo chi runcuihna, cua savaha ra ii can cha cua cuundo iin ñivi cahnu iti nuun ra Ndioo, ta ñacua ndoyo ñuhun ndo tican. Nuun ndo cuataa ra sivi ra Ndioo, vati chi maan ra cuundo. Suvi ni nuun ndo cua taa tahan ra siviñuun ra Ndioo, vati ñivi xu ñuun can cuundo, ta ñuun ra cuu Jerusalén chaa. Cuaquichi chi iti siqui andivi nu iyo ra Ndioo,ta cua savaha ra ñuun chaa can. Suvi ninuun ndo cua taa ndico tucu ra Ndioo sivichaa ra ii can, vati chi maan ra cuu ndo.13Na cua taa vaha ndo soho ndo tuhun catira Tati Ndioo chi ñivi ve ñuhun can, catira.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Laodicea

14 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuunLaodicea: “Tuhun ya cuu tuhun cati tuhunra ndacu cuhva cati ra. Iin testigu ndichacuu ra, vati cati ra cha ndicha ndicha.Maan ra ni savaha ndihi cha ni savahara Ndioo nda ni xihna cuii. 15Chito ra yosocuhva iyo ndo, vati ña vaha saxini ndo. Ñacuni ndo saña cuii ndo chihin ra, ta ni ñacuni ndo satiñu vaha ndo chihin ra. Suhvasuhva ni cuni ndo chihin ra. Vaha ca chacua nanducu xini ndo, ta cua savaha ndoiin cha ndicha ndicha. Ña vaha cha ndoondo nduvi cuenda. 16 Chacan cuu cha cuatava ndaa ra chi ndo, vati ña chito ndoñaan cha cuni ndo, vati ña cuni ndo sañacuii ndo chihin ra, ta ni ña cuni ndo coovaha ndo chihin ra. 17 Tacan cati ra, vatimaan ndo cati ti vaha iyo ndo. Iyo xuhunndo, ta ñahni cha cumani chi ndo. Tacanni cati ndo, soco ña chito ndo ti ñahni chacusii ini ndo. Ndahvi iyo ndo, ta ña chitondo ti cha cumani ndo. 18 Chacan cuu chamaan ra cati ti na cua ndaca ndo cha vahandicha chihin ra, ta cua coo vaha ndichando. Na cua ndaca ndo cha ndicha chihinra, ta ñahni tu ca nuun cua coo chi ndo.Na cua ndaca ndo chihin ra, ta cua coocha chini tuni chi ndo. 19 Cati tuhun vahaxaan ra ti ña vaha ndacu ndo, vati cunimani xaan ra chi ndo. Tacan ni cati tahanra chi ñivi ra, vati cuni mani ra chi ñi. Nacua saxini ndo iin cha ndicha ndicha, ta nacua saña ihni ndo ndavaha ni ndacu ndo.20 Iyo ini ra cha cua tindee ra chi ndo. Tucua cuni ndo, cua tindee ra chi ndo, ta cuacoo ra chi ndo. Tacan ni cua coo ndo chira icaa ni. 21 Tu cua cundee ndo sacanaanndo chi run cuihna, cua cuhva ra ndichacan cha cua coo ndo icaa ni chihin ra nucua coo cha vaha chihin ra iti siqui andivi.Tacan ni cua coo ndo, tu cua sacanaan ndochi run cuihna cuhva ni sacanaan ra chirun, ta cha iyo icaa ra chi sutu ra nu iyovaha ra. 22 Na cua taa vaha ndo soho ndotuhun cati ra Tati Ndioo chi ñivi ve ñuhuncan, cati ra.”

4Cua sacahnu ndicha yo chi ra Ndioo iti

siqui andivi1 Tacan cuu, ta quechaha ndehi ti iyo

nuna iin yu vehe iti siqui andivi, taquechaha chini yu ti cahan iin ñivi. Nihinsuhva cahanñi savani cuhva cha iyondusu

Page 344: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 4:2 341 TUTU APOCALISI 5:9cutu. Cahan ñi iti siqui andivi, ta cati ñichihin yu ti:

―Nahan tihya, ta cua sanahin chihunñaan cha cuu cha cua coo iti nuun ca―catiñi.

2 Tacan cuu, ta chacoo ndico tu ndeeini cha chaha ra Tati Ndioo, ta naan ndicotucu ini yu. ¡Jihna! Ndehi ti iyo iin tayura cuu tiñu iti siqui andivi, ta ndaa iin rainu tayu can. 3 Cuhva caa yuu nani jaspechi cornalina caa ra ndaa nu tayu can, vatindichin xaan ra cuu. Siqui tayu ra iyoiin coyohndi, ta cuhva caa iin yuu naniesmeralda caa chi, vati ndichin xaan chicuu. 4 Iyo inga oco cumi tayu ni ndehi, tatayu ndehe xihne iyo ndamahñu inga tayucan. Ndehi ti iyo oco cumi rai chanihin.Ndaa ra ta ra nu tayu can, ta ndichin rata ra sahma cuichin, ta indi xini ra coronacha cuu xuhun cuaan. 5Tacan cuu, ta queetachan nu tayu inda nda mahñu, ta cahaniin ndusu cuhva cahan savi. Iti nuun tayucan cayu ucha tahan ñuhun, ta ucha TatiNdioo cuu chi. 6 Suvi ni iti nuun tayu cancaa cha cuu sava ta cua iin inu. Cuhva caatañuhun caa chi.

Candaa yuhu nu tecu tayu can iyo cumiri quiti cuhu, ta mani titi nuun ri iyo nuunri iyo chata ri. 7 Iin ri quiti cuhu can cuusava ni ta cua ri ndicaha, ta inga ri cuu savani ta cua ri sundiquin, ta inga ri caa nuun ricuhva caa nuun ñivi, ta inga ri cuu sava tacua ri tasun. 8 Ta ndihi cumi ri quiti cuhucan―iyo ndichin ri. Iñu iñu ndichin riiyo, ta mani titi nuun ri iyo niniin nuun rininiin chata ri. Nduvi ta niñu ña chacuitacha cati ri ti:Yoho ra chahnu, ra ii cun.Ra ii cun.Ra ii cun.Iyo ndihi cuii tu ndee ini chihun.Maun cuu ra iyo nda ni xihna cuii,ta maun cuu ra iyo vitin,ta suvi ni maun cuu ra cua coo nu cuahan

quivi,cati ri.

9 Tacan sacahnu ri quiti cuhu can chi randaa nu tayu can, ta maan ra iyo nditondihi ni quivi ndihi ni tiempu, ta chahari tiahvi ndioo chi ra. 10 Ndihi hora chasacahnu ri chi ra, ta chahnu chiti tahanndihi oco cumi ra chanihin nu ndaa ra, tasacahnu tahan ra ta ra chi ra, [ta maan raiyo ndito ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu].Cani ra ta ra cha indi xini ra iti nuun rachahnu, ta cati ra ta ra ti:

11 Yoho ra chahnu Ndioo, cahnu xaan cuucun.

Chacan cuu cha iyo tu ndee ini chihun,ta cahnu xaan ndatu iyo chihun.Sacahnu xaan ndi chihun,vati maun satuvi ndihi cuii cha iyo.Ni tuvi chi,ta ni iyo chi,vati tacan ni cuni maun,cati ra.

5Cha ni savaha ra cuu sava ta cua iin mbee

1 Ndehi ti chi ndaha cuaha ra ndaa nutayu can naan ra iin libru. Ndiso chi letraiti tichi chi, ta ndiso tahan chi letra itichata chi, ta iyo ucha tahan cha chasi nihinchi chi. 2 Ndehi ti iyo iin ra tatun Ndioo,ta nihin xaan iyo ra suhva, ta nihin xaannducu tuhun ra ti:

―¿Yoo cuu iin rai cahnu ndicha, ta cuacuu cani ra cha chasi libru ya? ¿Yoo cuanuna libru ya? ―cati ra.

3 Tacan cuu, ta yoni cuu nuna libru can,ta ndehe ñi iti tichi chi. Yoni ni iin ñiviiyo nini cahnu nu ñuhun ñuñivi ya cha cuununa chi chi. Yoni ni iin ñivi iyo iti siquiandivi cha cuu. 4Chacu xain, vati yoni iyo,ta cua cuu nuna ñi chi chi, ta cua ndehe ñitichi chi. 5 Tacan cuu, ta quechaha cahaniin ra chanihin chihin yu, ta cati ra ti:

―Ña cuacun. Iyo iin ra cuu xini cuendañivi ra Judá. Ñivi ra David chi ra, ta chani sacanaan maan ra. Chacan cuu cha cuacuu ndachi cha chasi libru can, ta cua nunara chi chi ―cati ra.

6Ndehi ti mahñu nu iyo tayu cahnu canmahñu nu iyo ri quiti cuhu can nu iyora chanihin can―mahñu tican inda iin racha cuu sava ni ta cua iin mbee, vati caara cuhva caa ri mbee. Iyo ra cuhva chani chahni ñivi chi ra. Ndaa ucha tahanndiquin xini ra, ta iyo ucha tahan titi nuunra cha cuu ucha Tati Ndioo cha quee ninicahnu nu ñuhun ñuñivi. 7 Tacan cuu, tacuahan ra, ta quihin ra tutu naan ra ndaanu tayu can. 8Nu ni quihin ra tutu can, tachahnu chiti ndihi cumi ri quiti cuhu canchi ndihi ra chanihin can. Chahnu chitira ta ra iti nuun ra cuu ta iin ri mbee can.Iin iin ra chanihin naan ra iin yaa, ta naantahan ra ta ra coho xuhun cuaan. Cutuñuhun coho can, ta cuu chi sava ni ta cuacha ni cahan ndahvi ndihi ñivi Ndioo chira. 9 Tacan cuu, ta quechaha chita ra ta raiin yaa. Yaa chaa chita ra, ta cati ra ti:

Page 345: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 5:10 342 TUTU APOCALISI 6:8Cahnu xaan rai cuu cun.Chacan cuu cha cua cuu cani cun cha chasi

libru can,ta cua nuna cun chi chi.Cua cuu,vati cha ni chahni ñivi chihun.Chati cun niñi cun,ta tiso vahun tiñu cuenda ra Ndioo.Chacan cuu cha cua quichi ñivi quee nini

cahnu nu ñuhun ñuñivi.Tucu tucu ñuun quee ñi ta ñi.Tucu tucu tuhun cahan ñi ta ñi.Tucu tucu ñivi cuu ñi ta ñi.10 Chi ñican cua cuhva cun ndatu,ta cua cuu ñi sava ni ta cua iin rey.Cua cuu ñi sava ni ta cua iin sutu,ta cua cundaca ñahan ñi nu ñuhun ñuñivi

ya,cati ra.

11 Tacan cuu, ta ndehe ndico tuqui nuiyo tayu cahnu can nu iyo ri quiti cuhu cannu iyo ra chanihin can, ta iyo cuiti tahan ratatun Ndioo. Tuvi xaan tuvi xaan ra ta randucuiti, ta chini yu cuhva cati ra, 12 vatinihin xaan cati ra ti:Cahnu xaan rai cuu ra cuu mbee ya,vati ni chihi ra cuenda cuati ñivi.Chacan cuu cha iyo xaan tu ndee ini chi ra.Iyo xaan cha chini tuni chi ra,ta iyo xaan ndatu chi ra.Nditi xaan xini ra,ta cahnu xaan rai cuu ra,cati ra tatun Ndioo can.

13 Chini tahin ti cha cahan ndihi ñivi.Cahan ndihi ri quiti cuhu. Cahan ndihi chani savaha ra Ndioo. Cahan ñi cha iyo itisiqui andivi, ta cahan tahan ñi cha iyo itinu ñuhun ñuñivi, ta cati ñi ti:Cahnu xaan rai cuu ra ndaa nu tayu ya,ta cahnu xaan rai cuu ra cuu mbee ya.Chi maan ra iyo tu ndee ini,ta chi maan ra iyo ndatu.Na cua cuu chi tacan ni ndihi ni quivi ndihi

ni tiempu,cati ñi.

14 Tacan cuu, ta quechaha cati ndihicumi ri quiti cuhu ti:

―¡Ta na cua cuu chi tacan ni! ―cati ri.Tacan cuu, ta chahnu chiti ndihi oco

cumi ra chanihin iti nuun ra ta ra, tasacahnu ra ta ra chi ra.

6Ndachi racan ucha tahan cha chasi tutu

can

1Ndehi ti nuna ra cuu ta iin ri mbee caniin cha chasi tutu can, ta chini yu ti cahaniin ri quiti cuhu can. Nihin suhva cahan ricuhva cahan savi, ta cati ri ti:

―¡Nahan tihya! ―cati ri.2 Tacan cuu, ta ndehi ti iyo iin ri quiti.

Quiti cuichin cuu ri, ta iyo iin ra yoso chiri, ta naan ra cuchi. Nihin ra corona indixini ra, vati ni sacanaan ra chi run cuxaanini chi ra, ta quee ra cuahan ra, vati cuasacanaan ca ra.

3 Ni chahnda ra cuu ta iin mbee caninga cha chasi tutu can, ta cha cuu uvi cuuchacan. Nu ni chahnda ra chi chi, ta chiniyu ti quechaha cati inga ri quiti cuhu canti:

―¡Nahan tihya! ―cati ri.4 Tacan cuu, ta quee inga ri quiti. Quiti

cuaha cuu ri, ta cha iyo ndatu chi ra yosochi ri, vati ña cua coo taxin ca ñivi nuñuhun ñuñivi. Chacan cuu cha cua cahniñi chi tahan ñi, ta racan nihin ra cha cuuta iin machete cahnu xaan.

5 Ni chahnda ra cuu ta iin ri mbee caninga cha chasi tutu can, ta cha cuu uni cuuchacan. Nu ni chahnda ra chi chi, ta chiniyu ti quechaha cati inga ri quiti cuhu canti:

―¡Nahan tihya! ―cati ri.Tacan cuu, ta ndehi ti iyo inga ri quiti.

Quiti tuun cuu rican, ta iyo ra yoso chi ri, tanaan ra iin ticata. 6 Chini yu cha cuu savani ta cua iin ndusu ñivi nu iyo ndihi cumiri quiti cuhu can, ta cati ñi ti:

―Yahvi xaan cua cunda iin kilu nuni,ta ta ni cuhva yahvi xaan cua cunda unikilu chiti cebada, soco ña yahvi cua cundaaceite chi vinu ―cati ñi.

7 Ni chahnda ra cuu ta iin ri mbee caninga cha chasi tutu can, ta cha cuu cumicuu chacan. Nu ni chahnda ra chi chi, tachini yu ti cati ndico tucu inga ri quiti cuhuti:

―¡Nahan tihya! ―cati ri.8 Tacan cuu, ta ndehi ti iyo inga ri quiti.

Quiti chaha cuu rican, ta yoso iin rai chiri, ta iyo ndatu chi ra, vati cua cahni rachi ñivi. Ndihi nu cua yaha ra cua yahainga ra cuenda nu iyo ñivi ndii. Cumicuenda natahvi ra Ndioo nu ñuhun ñuñivi,ta chaha ra ndatu chi ra cha cua yaha raiin cuenda nu ñuhun ñuñivi, ta cua cahnira chi ñivi. Chi espada cua cahni ra chi ñi.Cua coo tama cua savaha ra, ta cua yanicuehe chi ñi cua savaha ra, ta cua cachi ri

Page 346: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 6:9 343 TUTU APOCALISI 7:12quiti cuhu chi ñi cua savaha ra. Tacan nicua cahni ra chi ñi.

9 Ni chahnda ra cuu ta iin ri mbee caninga cha chasi tutu can, ta cha cuu uhuncuu chacan. Nu chahnda ra chi chi, tandehi ti iyo mesa nu sacahnu ñivi chi raNdioo, ta tichi mesa can iyo anima ñivi nichihi cuenda ra Ndioo. Chahni ñivi chi ñi,vati chinu ini ñi tuhun Ndioo, ta chaha ñicuenda yoso cuhva iyo ra. 10 Nihin xaancana chaa ñi, ta cati ñi ti:

―Yoho ra chahnu, ii xaan iyo cun, tarai ndicha cuu cun. Na cua tachi tuniyatin cun chi ñivi ñuñivi, vati ñican cuu ñichahni chi ndi ―cati ñi.

11Tacan cuu, ta chaha ra sahma cuichincua cundichin ñi, ta cati ra ti na cua cuatunuun ñi suhva ca, vati ni cumani cha cuanducuiti ñivi tahan ñi. Ni cua cahni ca ñivichi ñivi tahan ñi cuhva ni chahni ñi chimaan ñi, ta sa cua coso vaha tiñu.

12Ndehi ti ni chahnda ra cuu ta ri mbeecan inga cha chasi tutu can, ta cha cuuiñu cuu chi. Nu ni chahnda ra chi chi, tanihin xaan ni taan, ta tuun tuun ni chacoori nicandi cuhva iyo iin sahma tuun tuun.Cuaha cuaha cuu ri yoo cuhva cuaha cuahaiyo niñi yo. 13 Quehni maan ri tiñu iti nuñuhun cuhva quehni chiti yutun cha caniiin tiati chi chi. 14 Ndata iti siqui andivi,ta chacuituvi chi cuhva chaituvi iin tutu.Quechaha tuñu ndihi yucu, ta tuñu tahanndihi ñuhun iyo mahñu nduta, ta ña ndoochi nu ni chacoo chi. 15Tacan cuu, ta ndihiñivi―masi ñivi cahnu, masi ñivi ndahvi,masi ra cumi tiñu cahnu, masi ra chani-hin, masi ra sandaru, masi ra xaan, socondihi ñivi ni chacuindi xehe ñi. Chacuindixehe ñi tichi ñuhun, ta chacuindi xehe ñiticu yuu, ta chacuindi xehe ñi tichi yucu.16 Tacan cuu, ta quechaha cati ñi chi yuucan chi yucu can ti:

―Na cua nduva ndo, ta na cua casi ndonu indi xehe ndi. Tacan, ta ña cua ndehe randaa nu tayu chi ndi, ta ni ña cua ndehe racuu ta ri mbee can chi ndi, vati xaan xaanra ―cati ñi.

17 Cha ni queta quivi cha cua nduxaanra ta ra chi ñivi, ta yoni cua cuu cundee nucua nduxaan ra.

7Ñivi cuu ñivi Israel ndicha

1 Tacan cuu, ta ndehi ti inda cumi tatunNdioo. Cumi chiyo nu ñuhun ñuñivi indara, ta ña chaha ra cha yaha tati. Chacan

cuu cha ña yaha ca chi nu ñuhun. Ña yahaca chi nu nduta tañuhun, ta ni ña yaha cachi ni iin yutun. 2Tacan cuu, ta ndehi ingatatun Ndioo. Ndaa ra iti siqui andivi nuni cana nicandi, ta naan ra tuni ra Ndioondito. Nihin suhva cana chaa ra chi ndihicumi ra tatun Ndioo can, ta chi maan rata ra cuu ra iyo ndatu cha cua sandoyoñuhun ra ñuhun ñuñivi chi tañuhun, 3 taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuatu nuun ndo. Na cua taa xihna ndituni nutaan ñivi cuu musu ra Ndioo, ta sacua sandoyo ñuhun ndo nu ñuhun ñuñivi.Cua sandoyoñuhunndonduta tañuhun, tacua sandoyo ñuhun ndo yutun―cati ra.

4 Tacan cuu, ta chini yu ti cati ra yosotahan ñivi ni taa ra tuni. Queta iin cienduuvi xico cumi mil ñivi. Mani ñivi cuu ñiviIsrael ndicha cuu ñi, ta cuenda ndihi uchiuvi sutu ñuun cuenda ñivi Israel iyo ñi.5 Uchi uvi mil ñivi ni chacunda tuni cuuñivi ra Judá, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raRubén, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi ra Gad,6 ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi ra Aser, ta uchiuvi mil ñi cuu ñivi ra Neftalí, ta uchi uvimil ñi cuu ñivi ra Manasee, 7 ta uchi uvimil ñi cuu ñivi ra Simeón, ta uchi uvi milñi cuu ñivi ra Leví, ta uchi uvi mil ñi cuuñivi ra Isacar, 8 ta uchi uvimil ñi cuu ñivi raZabulón, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi ra José,ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi ra Benjamín.

Cha cua cundichin ñivi sahma cuichin9 Tacan cuu, ta ndehi ti tuvi xaan tuvi

xaan ñivi nducuiti. Yoni cundee cahvi chiñi, vati tuvi ñivi cuu ñi. Ndihi ñuun iyonu ñuhun ñuñivi quee ñi ta ñi. Ndihi ñiviiyo nu ñuhun ñuñivi cuu ñi ta ñi, ta ndihituhun iyo nu ñuhun ñuñivi cuu tuhuncahan ñi ta ñi. Inda ñi iti nuun tayu cahnucan, ta inda ñi iti nuun ra cuu mbee can.Sahma cuichin ndichin ñi ta ñi, ta naanñi ndaha ticaha, [vati sacahnu ñi chi ra].10Tacan cuu, ta nihin xaan quechaha canachaa ñi, ta cati ñi ti:Maan ra Ndioo―ra ndaa nu tayu ya cuu ra

ni sacacu chi ndi,ta maan ra cuu ta ri mbee ya cuu ra ni

sacacu chi ndi,cati ñi. 11 Ni inda tahan ndihi ra tatunNdioo iti nu tayu cannu iyo ra chanihin chiri quiti cuhu can, ta ni chahnu chiti ra, tachahnu xini ra nda nu ñuhun, ta sacahnuxaan ra chi ra Ndioo. 12 Cati ra ta ra chi rati:

Page 347: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 7:13 344 TUTU APOCALISI 9:2Yoho ra chahnu Ndioo, na cua cuu cun rai

cahnu xaan.Na cua coo ca cha chini tuni chihun,ta na cua cuhva ca ndi tiahvi ndioo chihun.Na cua coo ca tu ndee ini chihun,ta na cua sacahnu ca ndi chihun.Na cua cuu chi tacan ni ndihi ni quivi ndihi

ni tiempu,ta na cua cuu chi tacan ni,cati ra.

13 Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhuniin ra chanihin chihin yu ti:

―¿Yoo ñi cuu ñi ndichin sahmacuichin? ¿Ndaa iti quichi ñi? ―cati ra.

14 Ta cati ndique chi ra ti:―Yoho chito, ra chahnu ―cati yu chi

ra.Ta cati ndico ra ti:―Quichi ñi iti nu iyo tu ndoho cahnu

xaan. Cha ni ndundoo anima ñi, vati chani chati ra cuu ta ri mbee can niñi ra nu nichihi ra. Tacan ni ndundoo anima ñihya.15Chacan cuu cha iyo ñi iti nuun ra Ndioo.Nduvi ta niñu satiñu ñi cuenda ra. Vehe rasatiñu ñi chi ra, ta maan ra tindee chi ñi,vati icaa ni iyo ra chi ñi. 16Ña cua cuisococa ñi. Ña cua neti ca ñi nduta, ta ni ña cuaquehni ca yoco nicandi chata ñi, 17 vati iyora cuu ta ri mbee can chi ñi. Mahñu nu iyotayu can iyo ra, ta cua cumi ra chi ñi. Cuacundaca ra chi ñi nu cua coo vaha ñi nucua coo ndito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu, ta cua sanaan ra Ndioo ndihi tucuihya ini chi ñi ―cati ra.

8Cua cahnda racan cha chasi tutu can

1Ni chahnda ra cuu ta ri mbee can ingacha chasi tutu can, ta cha cuu ucha cuuchi. Nu ni chahnda ra chi chi, ta taxintaxin ni chacoo iti siqui andivi. Queta iinsava hora cutaxin. 2 Tacan cuu, ta ndehi tiinda ucha tatunNdioo iti nuun raNdioo, taucha cutu quihin ra ta ra. 3 Tacan cuu, taquichi inga ra tatun Ndioo. Quichi ra, ta nichacuinda ra nu iyo mesa nu sacahnu ñivichi ra Ndioo. Coho xuhun cuaan indi cutunaan ra. Cuaha suhva cutu nihin ra, vaticua cahmi ra chi chi nu cahanndahvi ndihiñivi ra Ndioo chi ra, ta mesa xuhun cuaannu sacahnu ñivi chi ra Ndioo chahmi racutu can. Iti nuun ra Ndioo chahmi ra chichi. 4 Chacan cuu cha ndaa yuhma cutucan [nu chahmi ra tatun Ndioo chi chi],ta inuun ni queta tuhun cahan ñivi ra itinuun ra. 5 Tacan cuu, ta quihin ra tatun

Ndioo coho cutu can, ta tihi ra ñuhuncayu nu mesa ra Ndioo, ta cani ra chi chinu ñuhun ñuhun ñuñivi. Tacan cuu, tanihin xaan quechaha cahan savi, ta quehnitachan, ta taan nu ñuhun ñuñivi.

Tivi ra tatun Ndioo cutu6Tacan cuu, ta ni tiso vaha ndihi ucha ra

tatun Ndioo can cutu ra, vati cua tivi ra.7 Tacan cuu, ta tivi ra cuu xihna cuii, ta

quehni savi yuu nu ñuhun ñuñivi. Quehniñuhun, ta quehni niñi, ta sacanuun chi.Quehni chi, ta cayu iin cuenda nu ñuhunñuñivi. Cahnu xaan cuhva ni cayu, ta ta nicuhva cayu yutun, ta ta ni cuhva cayu itacuii.

8Tacan cuu, ta tivi inga ra, ta iin cha cuusava ni ta cua iin yucu cahnu xaan quehnitichi tañuhun. Cayu chi, ta quehni chi.Iin cuhva cahnu xaan tañuhun can ni cuuniñi, 9 ta ta ni cuhva chihi cuaha xaan riiyo tichi nduta can, ta ta ni cuhva ndoyoñuhun iin cuenda ndihi tundoo cha iyo nunduta tañuhun can.

10 Tacan cuu, ta tivi inga ra cuu uni, taquehni iin ri tiñu cahnu xaan. Cayu ricuhva cayu iin ñuhun, ta quehni ri. Itisiqui quehni ri, ta quehni ri nu cuu chiyuta, ta quehni ri nu soco. Iin cuhva cahnuxaan chi quehni ri. 11 Ajenjo nani ri tiñucan, vati ndihi nduta nu quehni ri nduuva.Tuvi xaan ñivi chihi, vati chihi ñi ndutacan, ta uva xaan chi cuu.

12 Tacan cuu, ta tivi inga ra cuu cumi,ta ndoyo ñuhun tahan iin cuhva ri yoo chiri tiñu. Chacan cuu cha ndunaan ri. Iincuhva cahnu xaan ri ndunaan. Chacan cuucha ña ndichin iin cuhva ri chinucahni, tani ña ndichin iin cuhva ri cha cuaa.

13 Tacan cuu, ta ndehi ti chini yu chanihin xaan ndahyu chaa iin ri tasun nu tatiri. Cuiti cuiti tati ri, ta cati ri ti:

―Ndioho ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi,ndahvi xaan ndahvi xaan cua cuu ndo.Ndahvi xaan cua cuu ndo, vati ni cua tiviinga uni ra tatunNdioo cutu ra vitin―catiri.

91 Tacan cuu, ta tivi inga ra tatun Ndioo

cutu ra, ta ra cuu uhun cuu ra. Ndehi tiquehni iin ra cuu sava ta cua ri tiñu. Nuñuhun ñuñivi quehni ra, ta naan ra ticuyuhu soco nu indi ñivi ni savaha ndavahani. 2 Nuna ra yuhu chi, ta quee yuhmasoco can. Cha suhva yuhma can queecuhva quee xaan yuhma chitun cahnu, ta

Page 348: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 9:3 345 TUTU APOCALISI 10:4ndunaan ri nicandi, vati yuhma xaan cuunu ni nuna soco can. 3 Suvi ni tichi yuhmacan quee ri tica, ta cuahan ri nu ñuhunñuñivi ya. Iyo tahan cha xaan chi ri cuhvaiyo cha xaan chi ri tisuhma. 4 Cha iyondatu chi ri, vati cua cuhva ri tu ndoho chiñivi, tu ña ndiso ñi tuni raNdioonutaanñi,soco ñahni ndatu cha cua sandoyo ñuhunri ita. Ña cua cuu sandoyo ñuhun ri cuhu,ta ni ña cua cuu sandoyo ñuhun ri yutun.5Uhun yoo cua cuu cuhva ri tu ndoho chiñivi can, soco ña cua cuu cahni ri chi ñi.Cua cuhva ri tu ndoho chi ñivi cuhva chahari tisuhma tu ndoho chi ñivi nu chachi richi ñi. 6 Quivi can cua cuni ñivi cuvi ñi,soco ña cua cuu. Cua nanducu xaan ñicuhva cha cua cuvi ñi, soco ña cua nihinñi cuhva.

7Ta ri tica can―caa ri cuhva caa ri quitinahnu chica nu iyo cuati. Indi xini ri chacuu sava ni ta cua corona xuhun cuaan,ta caa nuun ri cuhva caa nuun ñivi. 8 Ixixini ri cuu sava ta cua ixi xini ñi ñahan,ta cuhva caa nuhun ri ndicaha caa nuhunri. 9 Soo ri cuu sava ta cua iin caa, ta nihinxaan catin nu tati ri cuhvanihin xaan catinnu xita ri quiti careta, ta chinu ri cuahanri nu cua cani tahan ñivi. 10 Suhma ri cuusava ni ta cua suhma ri tisuhma, ta iyoiñu xaan nuun chi. Tacan cua cuhva ri tundoho chi ñivi, vati xaan xaan suhma ri.Uhun yoo cua cuhva ri tu ndoho chi ñivi,11 ta ra cuu xini chi ri cuu ra tatun cumiyuhu soco nu indi ñivi ni savaha ndavahani. Abadón nani ra chi tuhun cahan ñivihebreo, ta ñivi cahan tuhun griego―catiñi ti Apolión nani ra. Tacan ni nani ra, vatisandoyo ñuhun ra chi ñivi.

12 Tu ndoho cha cua coo xihna cuii cuuchacan, soco ni cua coo inga uvi ca chi.

13 Tacan cuu, ta tivi inga ra tatun Ndioocutu ra, ta ra cuu iñu cuu ra. Tacan cuu, taquechaha chini yu ti cahan iin ñivi. Ndihicumi tutu mesa xuhun cuaan iyo iti nuunra Ndioo cahan ñi, 14 ta quechaha cati ñichi ra tatun Ndioo can ti:

―Nu iyo yuta nani yuta Eufrate cahnuiyo cumi ra tatun Ndioo―nuhni ra. Cuasaña cun chi ra ―cati ñi.

15 Tacan cuu, ta ni chandachi ra cumitatun Ndioo can. Cha ni chatu vaha ra tara hora can. Cha ni chatu vaha ra quivican. Cha ni chatu vaha ra yoo can. Chani chatu vaha ra cuiya can. Cha ni chatuvaha ra, vati cua cahni ra ta ra iin cuendandihi ñivi ñuñivi. Cahnu xaan iin cuenda

ñivi cua cahni ra. 16 Chini yu yoso tahanra sandaru cua coso quiti, ta cua cuhun ra.Tuvi ra cuu ra, vati uvi ciendu millón raicuu ra.

17 Chehe cuu cha ni ndehi cha cahanñumahna chihin yu. Ndehi chi ri quitican, ta ndehi chi ra yoso chi ri. Cha chasipechu ra―cuaha chi, ta tuun chi, ta cuaanchi, ta xini ri quiti can caa cuhva caa xiniri ndicaha, ta quee ñuhun yuhu ri. Queeyuhma yuhu ri. Quee azufre yuhu ri. Ndihichacan quee yuhu ri. 18 Tacan ni chahniri chi iin cuenda ñivi. Cahnu xaan cuendañivi ni chihi. Uni cuhva chahni ri chi ñi,vati quee ñuhun yuhu ri. Quee yuhmayuhu ri, ta quee azufre yuhu ri. 19 Iyo chaxaan yuhu ri quiti can, ta iyo tahan chaxaan suhma ri, vati suhma ri cuu sava nita cua cha xaan yuhu ri coo, vati iyo chaxaan nuun chi, ta sanicuehe tahan chi chiñivi.

20 Ta ndihi ca ñivi iyo nu ñuhunñuñivi―ña chihi ñi chi tu ndoho can, socoña cuni ñi nacoo ihni ñi ndavaha ni ndacuñi. Chacan cuu cha ña saña ñi cha sacahnuñi chi run tati cuihna. Ña saña ñi ita niñuxuhun cuaan. Ña saña ñi ita niñu xuhuncuichin. Ña saña ñi ita niñu caa. Ña sañañi ita niñu yuu. Ña saña ñi ita niñu yutun.Ña saña ñi, ta ita niñu can ña ndehe chi.Ña chini chi. Ña chica chi. 21 Ta ni cuhvaña saña ihni ñi cha chahni ñi tahan ñi. Ñasaña ñi tuhun tasi ndacu ñi. Ña saña ñi chaiyo ñi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo.Ña saña ñi cha suhu ñi. Ña saña ñi.

10Naan ra tatun Ndioo iin tutu

1 Tacan cuu, ta ndehi ti nuun inga ratatun Ndioo iti siqui andivi, ta nihin xaaniyo racan. Tichi vico nuun ra, ta iti xini raiyo iin coyohndi. Cuhva caa nicandi caanuun ra, ta caa chaha ra cuhva nu cayuuvi ñuhun. 2 Iin tutu luhu naan ra, ta ñandasi chi. Chañu ra iin chiyo chaha cuahara nu nduta tañuhun, ta chañu ra ingachiyo chaha ra nu ñuhun. 3 Tacan cuu, tanihin xaan quechaha cana chaa ra. Cuhvandahyu chaa ri ndicaha cana chaa ra. Nuni cana chaa ra, ta quechaha cahan savi.4 Ucha chaha cahan savi, ta ni cua tai nututu, soco chini yu cha cahan iin ñivi itisiqui andivi, ta quechaha cati ñi ti:

―Ña cua taun tuhun cha ni cahan savi.Cua cucumi xehun chi chi ―cati ñi.

Page 349: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 10:5 346 TUTU APOCALISI 11:13

5 Suvi ni ra tatun Ndioo chañu iin chiyochaha ra nu ñuhun ta inga chiyo chaha ranu tañuhun―sandaa ndaha cuaha ra ndaiti siqui andivi, 6 ta quechaha cahan ra iincha rai ndicha. Cuenda ra iyo ndito ndihini quivi ndihi ni tiempu cahan rai ra, tasuvi ra cuu ra satuvi iti siqui andivi chiñuhun ñuñivi chi ndihi cuii cha iyo. Tacanni cati ra ti:

―Ña cua nducuee ca, 7 vati cha cuaqueta quivi cua queta tiñu ra Ndioo cuhvani cati ra chi ra cahan cuenda ra nu niquichi quivi. Tacanni cua coo chi quivi cuativi ra tatun Ndioo cutu ra, ra cuu ucha.

8 Tacan cuu, ta chini ndico tucu yu ticahan ndico tucu iin ñivi iti siqui andivi.Inga chaha cahan tucu ñi chihin yu, ta catiñi ti:

―Cuahan, ta quihun tutu naan ra indanu nduta chi nu ñuhun―cati ñi.

9 Tacan cuu, ta tuhve nu inda ra tatunNdioo can, ta cati yu ti:

―Cuhva tutu can chihin yu ―cati yu.Ta cati ndico ra ti:―Quihin chi chi, ta sacuahun chi chi,

vati na cua cutuni ini cun chi chi. Cua cusiiini cun cha cua sacuahun chi chi, soco cuacoo tahan tu cuihya ini chihun―cati ra.

10 Tacan cuu, ta ni quihin yu tutu naanra tatun can, ta sacuahi chi chi. Xihna cacusii ini yu cha sacuahi chi chi, ta sa niquechaha ni chacoo tu cuihya ini chihinyu. 11 Tacan cuu, ta quechaha cati ñivichihin yu ti:

―Nini xaan cha cua cati tuhun ndicotucu cun chi ñivi cuenda raNdioo. Cua catituhun cun yoso cuhva cua coo ñi―masituvi ñivi cuu ñi, masi cahan ñi inga tucutuhun, masi cumi tiñu cuu ñi ―cati ñi.

11Uvi tahan ra cuu ra cua cuhva cuenda

1 Tacan cuu, ta chaha ñi iin yutun chi-hin yu cha cua ticuhve. Tacan cuu, taquechaha cati iin ñivi chihin yu ti:

―Cuinda, ta cua ticuhva cun vehe raNdioo. Cua ticuhva cun mesa ra, ta cuacahvi cun yoso tahan ñivi cuu ñi sacahnuchi ra. 2Ña cua ticuhva cun tihyo iyo chatavehe. Ña cua ticuhva cun chi chi, vaticua ndoo chi cuenda inga tucu ñivi, ta cuasacaquini ñi nu ii can. Uvi xico uvi yoo cuasacaquini ñi chi chi. 3Tacan cua cuu, ta cuatachi yu uvi rai nuun iyo ñi, ta cua cuhvara cuenda yoso cuhva iye, ta iin mil uviciendu uni xico quivi cua cuhva ra cuenda.

Cua cunami ra sahma tuun, [vati ndahvicua cuni ra].

4 Maan ra cati tuhun can cuu sava nita cua uvi yutun olivo. Maan ra cuu savani ta cua uvi candileru inda iti nuun rachahnu Ndioo. 5 Tu cua cuni ñivi cuhvañi tu ndoho chi ra, cua quee ñuhun yuhura, ta cua cayu ñivi cuxaan ini chi ra. Tucua cuni ñivi cuhva ñi tu ndoho chi ra,cua cuvi ndicha ñi. 6 Iyo tu ndee ini chira, ta cua cuu casi ra iti siqui. Ndihi quivicua cati tuhun ra, ta cua cuu casi ra, ta ñacua cuun savi. Cua cuu sama ra nduta, tacua cuu chi niñi. Cua cuu cuhva ra ndihicuii tu ndoho chi ñivi cuhva cuni maanra. Tu cua cuni ra, cua cuu cuhva ra chichi nunuun ni yoso cuhva iyo ini ra. 7 Nucua ndihi cuhva ra cuenda, ta sa cua queerun cuu sava ta cua iin ri quiti cuhu, tatichi soco nu indi ñivi ni savaha ndavahani cua quee run. Cua quee run, ta cua canitahan run chi racan, ta cua sacanaan run,ta cua cahni run chi ra. 8Tacan cuu, ta cuandoo iquin cuñu ra iti. Ñuun cahnu nu nichahni ñivi chi ra chahnu nu ni taa ñi chira nu cruu―ican cua cava iquin cuñu rata ra. Cati tahan ñivi ti ñuun Sodoma chiñuhun Egipto nani ñuun can. 9 Uni quiviyoso sava cua ndehe ndihi ñivi nu cua cavaiquin cuñu ra ta ra. Ñivi quichi inga ñuun,ñivi quichi inga ñuhun, ñivi cahan ingatucu tuhun―ñican cuu ñi cua ndehe chira ta ra, ta ña cua cuhva ñi cha cua cuchira. 10 Cua cusii ini ñivi ñuñivi ndehe ñicha ni tahan ra ta ra. Cua cusii ini ñi, tacua samani ñi cuati suhva chi tahanñi, vaticuaha xaan tu ndoho chaha ra chi ñi, [tacha ni chihi ra]. 11 Tacan cuu, ta cua yahainga uvi quivi yoso sava, ta sa cua cuhva raNdioo tu ndee ini chi ra ta ra, ta cua natacundico ra. Cua cuinda ndico ra, ta nihinxaan cua quechaha cuyuhvi ñivi ndehe ñichi ra. 12 Tacan cua cuu, ta cua cuni sohora ti nihin xaan cha cahan iin ñivi iti siquiandivi, ta cati ñi chi ra ta ra ti:

―Nahanndo. Cuandaando tihya―catiñi.

Tacan cuu, ta ni ndaa ra ta ra iti siqui.Tichi vico ndaa ra, ta ndehe ñivi cuxaanini chi ra nu cuahan ra. 13 Suvi ni horacan nihin xaan ni taan, ta ndoyo ñuhun iinticu ñuun can, ta ucha mil ñivi ni chihi nuni taan. Tacan cuu, ta quechaha cuyuhvindihi ñivi can, ta quechaha sacahnu ñi chira Ndioo iyo iti siqui andivi.

Page 350: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 11:14 347 TUTU APOCALISI 12:1214 Cha cuu uvi tu ndoho cuu chacan,

soco yatin xaan ni cua coo ndico inga chi.Cutu ra cua tivi ra tatun Ndioo―ra cuu

ucha15 Tacan cuu, ta tivi inga ra tatun Ndioo

cutu ra, ta ra cuu ucha cuu racan. Tacancuu, ta nihin xaan quechaha cahan ñivi itisiqui andivi, ta cati ñi ti:Cha cua cundaca ñahan ra chahnu Ndioo

chi ra Cristo nu ni chacundaca ña-han ñivi ñuñivi,

ta cua cundacañahan ra ta randihi ni quivindihi ni tiempu,

cati ñi. 16 Tacan cuu, ta chahnu chiti ndihioco cumi ra chanihin―ra ndaa nu tayuiti nuun ra Ndioo. Nda nu ñuhun chahnuxini ra, ta sacahnu ra chi ra Ndioo, 17 taquechaha cati ra ti:Yoho ra chahnu Ndioo, iyo ndihi cuii tu

ndee ini chihun.Maun cuu ra cha ni chacoo nu quichi quivi,ta maun cuu ra cha iyo vitin,ta maun cuu ra cua coo iti nuun.Chaha ndi iin tiahvi ndioo chihun,vati iyo xaan tu ndee ini chihun,ta cha quechaha ndaca ñahun.18 Cha ni cuxaan ini ñivi ñuñivi chihun,soco cha ni queta quivi cua cuxaan ini

tahun chi maan ñi.Cha ni queta quivi cua tachi tuni cun chi

ñivi cha ni chihi,soco chi ndihi ñivi cun cua cuhva cun cha

vaha.Chi musu cun chi ra ni cahan cuenda

cun chi ñivi sacahnu chihun―masicahnu ñivi cuu ñi, masi ndahvi iyoñi―chi ñican cua cuhva cun chavaha,

vati sandoyo ñuhun ñi chi ñivi sandoyoñuhun ñuhun ñuñivi,

cati ra.19 Tacan cuu, ta nuna yu vehe ra

Ndioo―vehe cha iyo iti siqui andivi. Ititichi chi ndehe ndi chatun cha iyo cuendacha ni ndoo vaha tuhun chi ra Ndioo.Tacan cuu, ta quehni tachan, ta cahansavi, ta quechaha taan, ta quehni savi yuunahnu, [vati cahnu xaan rai cuu ra Ndioo].

12Cha ni savaha iin ri dragón chi iin ñahan

1 Tacan cuu, ta ni chacoo iin cuhva itisiqui andivi. Ndehi iin ñahan, ta chandichin ña cuu ta ri nicandi, ta chañu ñanu yoo. Indi xini ña cha cuu uchi uvi ri

tiñu. 2Ñuhun sehe ña, ta ndahyu chaa ña,vati cha quechaha iyo tu ndoho chi ña, vaticua cacu sehe ña. 3 Tacan cuu, ta ndehi tiiyo inga cuhva iti siqui andivi. Ndehi iin ridragón. Quiti cuhu cuu ri, ta cahnu xaanri. Cuaha cuaha ri cuu. Ucha xini ri iyo,ta uchi ndiquin ri iyo xini ri, ta indi xini ricorona―iin iin xini ri. 4Yani suhma ri tiñuiyo iti siqui savaha ri, ta quehni iin cuendari tiñu nu ñuhun ñuñivi, ta cuaha suhva risaquehni ri. Tacan cuu, ta ni chacuindari quiti cuhu can iti nuun ña ñahan can.Inda ri iti nuun ña, vati cua cacu sehe ña,ta sa cua cachi ri chi ve. 5 Tacan cuu, tacacu sehe ña. Iin rai luhu cuu ve, ta nicua cundaca ñahan ve chi ndihi ñivi ñuñivinu cuahan quivi. Tacan cuu, ta canihinvaha ra Ndioo chi ve nu ndaa ra. 6 Tacancuu, ta chinu ña ñahan can cuahan ña tichicuhu. Ican iyo ña nu tiso vaha raNdioo chacua cachi ña, vati cua ndoo ña iin mil uviciendu uni xico quivi.

7Tacanni cuu, ta ni chacoo cuati iti siquiandivi. Iyo ra Miguel chi ra cuu tatun ra,ta cani tahan ra ta ra chi run quiti cuhucan chi tatun maan run, 8 ta ra Miguel chira cuu tatun ra―racan cuu ra sacanaan.Chacan cuu chañahni ca nu cua coo ri quiticuhu can iti siqui andivi. 9 Tacan cuu, taquee ndaa maan ri quiti cuhu can, ta suviri cuu ri coo nda ni iti chata. Cuihna cuu ri,ta nani ri Satanaa. Suvi ri cuu ri sandahyuñahan chi ndihi ñivi ñuñivi. Tava ndaara Ndioo chi run chi tatun run, ta ñuhunñuñivi ya quichi run.

10 Tacan cuu, ta chini yu ti nihin xaanquechaha cahan ñi iti siqui andivi, ta catiñi ti:

―Vitin cha iyo xaan tu ndee ini chi raNdioo. Cha ndaca ñahan ra, ta cha chahara ndatu chi ra Cristo, ta cha sacacu ra chira yani ndi chi ñi tahan ndi, vati cha tavandaa ra chi run cuni tiso cuati ñi, ta nduvita niñu cuni run tiso run cuati ñi iti nuunra Ndioo. 11 Cha sacanaan ñi chi run, vaticha chati ra cuu ta iin mbee can niñi racuenda ñi, ta chihi ra. Cha sacanaan ñi chirun, vati cha chaha ñi cuenda yoso cuhvaiyo ñi chi ra, ta ña yuhvi ñi cuvi ñi cuendara. 12Ndihi ndioho iyo iti siqui andivi―nacua cusii ini ndo, soco ndihi ndioho iyo nuñuhun ñuñivi―ndahvi xaan iyo ndo, vaticha nuun run cuihna nu iyo ndo. Xaanxaan cuni run, vati chito run ti ñahni caquivi run iyo ―cati ñi.

Page 351: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 12:13 348 TUTU APOCALISI 13:1813 Ni ndehe run quiti cuhu can ti tava

ndaa ra Ndioo chi run iti nu ñuhun ñuñivi.Nu ni ndehe run chacan, ta quechahandicu run chi ñañahan cacu sehe, vati cunicani tahan run chi ña, 14 soco chaha raNdioo uvi ndichin ri tasun chi ña. Chacancuu cha tati ña nu cua coo ña tichi cuhu, tacacuña. Tican cuandooña. Uni cuiya yososava cua ndoo ña, ta cua nihin ña cha cuacachi ña, ta ña cua coto ri cuu coo can nuiyo ña. 15 Tacan cuu, ta tivi ri nduta yuhuri nu cuahan ña. Tivi ri. Tivi ri, ta ndutacan cuu sava ni ta cua iin yuta, vati cuniri cahni ri chi ña tichi nduta can. 16 Tacancuu, ta cuni tindee ñuhun ñuñivi chi ña.Chacan cuu cha nuna iin yavi nu ñuhunñuñivi ya, ta quechaha quihvi nduta tivi ricoo can. 17Tacan cuu, ta xaan cuni ri quiticuhu can chi ña ñahan can. Chacan cuucha quee ri cuahan ri, vati cua cani tahan richi ndihi ca ñivi cuu sehe ña. Sehe ña cuuñivi sacuinu cuhva cati tuhun ra Ndioo, tachaha ñi cuenda yoso cuhva iyo ra Jesuu.

13Cuhva iyo inga uvi ri quiti cuhu

1 Ni chacuinde yu tañuhun, ta ndehiti tichi nduta tañuhun can quee iin riquiti cuhu. Iyo ucha xini ri nu ndaa uchindiquin ri, ta iin corona indi iin iin ndiquinri. Ndihi xini ri ndiso ri tuhun ndavaha ni,2 ta ri quiti cuhu ndehi―caa ri cuhva caaiin ri cuiñi. Chaha ri cuu sava ta cua chahari oso, ta yuhu ri cuu sava ta cua yuhu rindicaha. Suvi ni chi rican chaha ri dragóncan tu ndee ini iyo chi maan ri, ta chahatahan ri ndihi ndatu cha iyo chi maan ri.3 Cha ni nicuehe iin xini ri cuu sava ta cuari cuiñi can. Cuhva cha cua cuvi ri nicuehexini ri, soco cha ni ndaha nu cahvi can.Iyo xaan cuni ndihi ñivi ñuñivi, vati cha nindaha xini ri, ta ndicu ñi chi ri. 4 Sacahnuñi chi ri dragón can, vati chaha ri tu ndeeini chi inga ri quiti cuhu, ta sacahnu tahanñi chi maan ri, ta quechaha cati ñi ti:

―Yoni iyo cuhva iyo quiti cuhu ya. Yonicuu cani tahan chi ri ―cati ñi.

5 Chaha ra Ndioo cha ndacu ri cuhvacuni maan ri. Chacan cuu cha cahnu xaanndavaha ni cahan ri. Uvi xico uvi yoochaha ra cha ndacu ri cuhva cuni ri, 6 tacahan ri ndavaha ni chi ra Ndioo. Cahanri ndavaha ni chi maan ra, ta cahan rindavaha ni cuenda nu iyo ra, ta cahanri ndavaha ni chi ñivi ra. 7 Chaha tahanra Ndioo cha cani tahan ri chi ñivi ra, ta

sacanaan ri chi ñi. Chaha tahan ra chandaca ñahan ri chi ndihi ñivi iyo nu ñuhunñuñivi. Masi inga tucu ñivi cuu ñi, masiinga ñuun iyo ñi, masi inga tuhun cahanñi, soco ndaca ñahan ri chi ñi. 8 Iyo ñivi, taña cua coo ndito ñi chi ra cuu ta iin mbeecan―ra ni chihi, vati ña iyo sivi ñi nu tutura, ta ni quetuvi ñuhun ñuñivi ya. Ñicancuu ñi sacahnu chi ri quiti cuhu can.

9 Na cua taa vaha ndo soho ndo tuhunya. 10 Tu cua tiin ñivi chi ndo, ta cua taañi chi ndo ve caa, na cua coo taxin ndo vecaa. Tu cua cani ñivi chi ndo chi machete,ta cua cahni ñi chi ndo, na cua cuvi taxinndo. Tu tacan ni cua coo taxin ndo, cuacundee ini ndo, ta cua cuinu vaha ini ndochi ra Ndioo, vati tacan ni iyo ñivi ra.

11 Tacan cuu, ta ndehi ti tichi ñuhunquee inga ri quiti cuhu. Uvi ndiquin rindaa xini ri cuhva iyondiquin xini rimbee,soco cuhva cahan ri dragón cahan ri. 12 Iyotahanndihi cuii tu ndee ini cha iyo chi ingari quiti cuhu can chi ri. Chacan cuu chasavaha ri cha sacahnu ñivi ñuñivi chi ingari quiti cuhu can, vati rican cuu ri ni ndahaxini nu nicuehe chi, ta ña chihi ri. 13Cahnuxaan cuhva savaha ri quee tichi ñuhun.Ndehe ndihi ñivi ti cayu ñuhun iti siqui,ta nuun chi nu ñuhun ñuñivi savaha ri.14Sandahyuñahan ri chi ñivi iyo nuñuhunñuñivi, vati ni cuu savaha ri cuhva can itinuun tahan ri. Tacan cuu, ta quechaha catiri chi ñivi can ti na cua savaha ñi iin itaniñu ri quiti cuhu can, vati tahvi xini ri chicha cuu ta iin machete, soco ña ni chihi ri.15 Tacan cuu, ta chaha ri cha nihin tahanita niñu ri quiti cuhu can tati. Chacan cuucha cahan chi, ta chahni chi chi ndihi ñiviña sacahnu chi chi. 16Tacan cuu, ta savahaita niñu can ti cua cunda seña ndaha cuahañivi a nutaan ñi. Chi ndihi ñivi cua cundaseña can―masi ñivi ndahvi cuu ñi, masiñivi cahnu cuu ñi, masi iyo xuhun ñi, masiñahni xuhun ñi, masi musu cuu ñi, masiñahni chitoho ñi. 17Chacan cuu cha ña cuacuu sata ñivi. Ña cua cuu xico ñi, tu ña cuacuiso ñi seña ri quiti cuhu can, tu ña cuacuiso ñi sivi ri, tu ña cua cuiso ñi númerori. 18Na cua coo cha chini tuni chi yo. Ndaañivi iyo cha chini tuni―na cua nanducuxini ñi ñaan cha cuu número maan ri quiticuhu can, vati número ri cuu sava ni ta cuanúmero ñivi ñuñivi. Iñu ciendu uni xicoiñu cuu número can.

Page 352: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 14:1 349 TUTU APOCALISI 14:1814

Chita ñivi ra cuu ta iin mbee can yaa1 Tacan cuu, ta ndehi ti siqui yucu Sión

inda ra cuu ta iinmbee can, ta iyo tahan iinciendu uvi xico cumi mil ñivi chi ra. Ndihiñi ndiso sivi ra chi sivi sutu ra. Nutaan ñindiso ñi sivi ra ta ra. 2 Chini yu cha cahaniin ñivi iti siqui andivi. Cuhva chinu ndutacuhva cahan savi cahan ñi, ta chini yu ticuhva cani ñivi yaa cahan ñi. 3 Iyo cuitiñi iti nuun ra ndaa nu tayu nu iyo ndihicumi ri quiti cuhu can chi ra chanihin can.Tacan cuu, ta quechaha chita ñi yaa. Yaachaa chaa chita ñi, ta iyo tahan ñivi ni cacunu ñuhun ñuñivi. Iin ciendu uvi xico cumimil ñi cuu ñi. Ñican ni cuu cutuhva yaacan, ta yoni ca ñivi cuu. 4Ñican cuu ñi―ñatuhva ñi savaha ñi ndavaha ni chi tahan ñiinga chiyo. Ña tuhva ñi savaha ñi ni iinndavaha ni, vati ndoo ndoo iyo anima ñi,ta ñican cuu ñi ndicu chi ra cuu ta iinmbeecan, ta ndihi nu chahan ra ndicu ñi chi ra.Cacu ñi nu iyo ñivi ñuñivi, ta cuhva iin chasamani ñivi chi ra Ndioo chi ra cuu ta iinmbee cuu ñi. 5 Chito ñivi ti ña tuhva ñisandahyu ñahan ñi, vati ñahni cuati ñi iyo.

Tuhun cati tuhun uni ra tatun Ndioo6Tacan cuu, ta ndehi ti tati inga ra tatun

Ndioo. Cuiti cuiti tati ra iti siqui, ta ndisora iin tuhun yoso cuhva cua tachi tunira Ndioo chi ñivi ndacu ndavaha ni. Chindihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi cati tuhunra tuhun can. Chi ñivi iyo inga ñuun chiñivi cuu inga tucu ñivi chi ñivi cahan ingatuhun―chi ndihi ñi cati tuhun ra, 7 tanihin xaan cati ra chi ñi ti:

―Na cuyuhvi ndo chi ra Ndioo. Na sac-ahnu ndo chi ra, vati yatin cua queta quivicua tachi tuni ra chi ñivi ndacu ndavahani. Na cua sacahnu ndo chi ra, vati maanra satuvi iti siqui andivi, ta maan ra satuviñuhun ñuñivi chi nduta tañuhun. Ndihicuii chi ni satuvi ra ―cati ra tatun Ndioocan.

8 Iti nuun racan quichi inga ra, taquechaha cati ra ti:

―Cha ni ndoyo ñuhun ñuuncahnu―ñuun Babilonia. Cha ni ndoyoñuhun ñuun can, vati sandoyo ñuhun ñiviñuun can chi ndihi ñivi ñuñivi, vati ndacutahan ñi ndihi ndavaha ni ndacu ñivi ñuuncan ―cati ra.

9 Iti nuun ra cuu uvi tatun can quichiinga ra, ta nihin xaan quechaha cati ra ti:

―Tu cua sacahnu ndo chi run quiticuhu can, tu cua sacahnu ndo ita niñu run,tu cua cunda tuni ri nutaan ndo, tu cuacunda chi ndaha cuaha ndo, 10 xaan xaancua nduxaan ra Ndioo chi ndo, vati xaanxaan ra cua cuu. Tu tacan ni cua savahando, cahnu xaan tu ndoho cua ndehe ndo,vati cua cayu ndo chi azufre iti nuun ratatun Ndioo iti nuun ra cuu ta iin mbeecan. 11 Cua ndehe xaan ndo tu ndoho nucayu ñuhun, ta cua ndaa yuhma, vati ndihini quivi ndihi ni tiempu cua cayu ndo. Tucua sacahnu ndo chi ri quiti cuhu can, tucua sacahnu ndo ita niñu ri, tu cua cundatuni ri nuun ndo, ña cua quee ndo nu tundoho, vati nduvi ta niñu cua coo ndo chitu ndoho can. 12 Chacan cuu cha na cuacundee ini ñivi ra Ndioo. Ñican cuu ñisacuinu cuhva cati tuhun ra Ndioo. Ñicancuu ñi chinu ini chi ra Jesuu―cati ra tatunNdioo can.

13Tacan cuu, ta chini yu ti cahan iin ñiviiti siqui andivi, ta cati ñi chihin yu ti:

―Cua taun tuhun ya, vati cua cusii iniñivi ra chahnu―ñivi cua cuvi nda vitin tanda cua nda iti nuun. Tacan ni cua cusii iniñi, ta ña cua satiñu ca ñi, vati chito yo yosocuhva ni satiñu ñi, cati ra Tati Ndioo―catiñican.

Tuhun yoso cuhva cua nduxaan ra Ndioo14 Tacan cuu, ta ndehi ti iyo iin vico iti

siqui, ta nuun vico can ndaa iin ra cuu savani ta cua ra cuu sehe ñivi. Corona xuhuncuaan indi xini ra, ta naan ra iin machetecuchi, ta xaan xaan yuhu chi. 15Tacan cuu,ta quichi inga ra tatun Ndioo. Vehe Ndiooiyo iti andivi quichi ra, ta cana chaa ra chira ndaanuvico can. Nihin suhva cana chaara, ta cati ra chi ra ti:

―Cua cani cunmachete cun, ta cua cah-nda cun, vati cha queta quivi cua canihinvahun, vati cha iyo vaha nini cahnu nuñuhun ñuñivi ya ―cati ra.

16Tacan cuu, ta cani ra ndaa nu vico canmachete ra, ta canihin vaha ra nini cahnunu ñuhun ñuñivi ya.

17 Tacan cuu, ta quichi inga ra tatunNdioo. Suvi ni vehe ñuhun iyo iti andiviquichi ra, ta naan tahan ra iin machetecuchi, ta xaan tahan yuhu chi. 18 Tacancuu, ta quichi inga ra. Nu iyo mesa raNdioo quichi ra, ta maan ra cuu ra iyondatu nu cayu ñuhun. Suvi ra cana chaachi ra naan machete can, ta cati ra chi rati:

Page 353: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 14:19 350 TUTU APOCALISI 16:9―Cani cun machete cun, ta cahnda cun

chiti uva can, vati cha chiti chi vitin―catira.

19 Tacan cuu, ta ni chahnda ra chiti uvaiyo nu ñuhun ñuñivi, ta canihin ra chi chi,ta cani ra chi chi nu cua quee nduta chi,vati nu cua nduxaan ra Ndioo chi ñivi cuuchacan. 20 Nda yuhu ñuun chañu ra chitiuva can, ta quee niñi tichi chi. Cuahasuhva niñi quee, vati cuhva cha sucun iyofreno yuhu ri quiti queta chi, ta uni ciendukilómetro chinu chi nu ñuhun, vati xaanxaan cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi.

15Iyo ucha tu ndoho cua coo, ta cua cundihi

chi1 Tacan cuu, ta ndehe ndico tuqui inga

cuhva cha cahnu iti siqui andivi, ta iyoxaan cuni yu. Ndehi ti iyo ucha tatunNdioo, ta iyo ndatu chi ra, vati cua savahara tu ndoho. Siin siin tu ndoho cua savahara, ta cua cundihi chi, vati ña cua nduxaanca ra Ndioo chi ñivi.

2 Ndehe tahin ti iyo cha cuu sava ni tacua nduta tañuhun. Sava ni ta cua inu cuuchi, ta sacanuun nduta can chi ñuhun, vaticayu chi. Yuhu tañuhun can inda ñivi, tanaan ñi yaa, vati cua cani ñi yaa chi raNdioo. Ñican cuu ñi sacanaan siqui runquiti cuhu can chi ita niñu ri chi númerosivi ri. 3Yaa raMoiseemusu ra Ndioo chitañi, ta chita tahan ñi yaa ra cuu ta iin mbeecan, ta cati ñi ti:Yoho ra chahnuNdioo, iyo xaan tundee ini

chihun.Cahnu xaan cha ni savahun,ta vaha xaan cha ni savahun.Cuiti xaan iyo anima cun,ta cha ndicha ndicha ndacu cun.4Maun cuu ra ndaca ñahan chi ndi.Sacahnu ndihi ñivi chihun,vati iin tuhun ni maun cuu ra ii.Ndihi ñivi cua sacahnu chihun,vati chito ñi ti rai cuiti vaha cuu cun,cati ñi.

5Tacan cuu, ta ndehi ti nuna yu vehe nuiyo yuu ndiso ley chahnu iti siqui andivi.6 Tichi vehe can quichi quee ucha ra tatunNdioo. Suvi ra cuu ra iyo ndatu, vati cuasavaha ra tu ndoho, ta ndichin ra sahmayaxin vaha. Nda cua tachan sahmandichinra, ta pechu ra nuhni caa xuhun cuaan.7 Iin ri cuu cumi quiti cuhu iyo iti nuunra Ndioo―chaha ri coho xuhun cuaan chira tatun Ndioo can. Chi iin iin ra chaha ri

coho. Cha nduxaan ra Ndioo ra iyo nditondihi ni quivi ndihi ni tiempu cuu cha indicoho can. 8Tacan cuu, ta chitu vehe Ndioocan chi yuhma, vati cahnu xaan rai cuu raNdioo, ta iyo xaan tu ndee ini chi ra. Yonicuu quihvi tichi vehe Ndioo nda cua ndacua sandihi ra tatun Ndioo can savaha ratu ndoho, ta siin siin tu ndoho cua cuhvara.

16Tu ndoho cua cuhva ra tatun Ndioo

1Tacan cuu, ta chini yu ti cahan iin ñivi.Tichi ve ñuhun cahan ñi, ta nihin xaan catiñi chi ra tatun Ndioo can ti:

―Cuahanndo, ta coyondo cha indi tichicoho naan ndo nu ñuhun ñuñivi, vati xaanxaan cuni ra Ndioo ―cati ñi.

2 Tacan cuu, ta cuahan ra cuu xihnacuii, ta coyo ra cha indi tichi coho ra. Nuñuhun ñuñivi coyo ra chi chi. Tacan cuu,ta cucahvi ndihi ñivi ndiso seña ri quiticuhu ndavaha ni chi ñivi sacahnu ita niñuri, ta cahnu xaan tu ndoho chacoo chi ñi.

3Tacan cuu, ta inga ra tatun can coyo racoho naan ra. Tichi tañuhun coyo ra chichi, ta nduta can cuu sava ni ta cua niñi iinñivi ni chihi, ta chihi ndihi cuii ri cha iyondito tichi nduta can.

4 Tacan cuu, ta inga ra tatun can coyocoho naan ra. Tichi yuta coyo ra chi chi.Tichi soco coyo ra chi chi, ta niñi cuundutacan. 5Tacan cuu, ta chini yu ti cati ra tatunNdioo ra cha iyo cuenda nduta ti:

―Yoho ra chahnu, maun cuu ra ni cha-coo nu quichi quivi, ta maun cuu ra iyovitin. Ra iyo cuiti vaha cuu cun. Ñahnicuati cun iyo, vati tachi tuni cun iin chandicha ndicha. 6 Cha chati niñi ra cahancuenda cun. Cha chati niñi ñivi cun, tachahni ñivi chi ñi. Vitin cha chaha cunniñi na coho ñi. Vaha xaan cha savahun―cati ra.

7 Tacan cuu, ta chini yu ti cahan ñivi nuiyo mesa ra Ndioo, ta cati ñi ti:

―Yoho ra chahnu Ndioo, iyo xaan tundee ini chihun, ta iin cha ndicha ndichatachi tuni cun ―cati ñi.

8 Tacan cuu, ta inga ra tatun can coyocoho naan ra. Nu nicandi coyo ra chichi, ta quechaha chahmi ri chi ndihi ñivi.9 Iyo xaan iyo xaan cayu ñivi, ta cahanñi ndavaha ni chi ra Ndioo, vati maan rachaha cha ndehe ñi tu ndoho can, socoña saña ñi ndavaha ni cahan ñi, ta ni ñasacahnu ñi chi ra Ndioo.

Page 354: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 16:10 351 TUTU APOCALISI 17:810 Tacan cuu, ta inga ra tatun can coyo

coho naan ra. Tayu nu ndaa run quiti cuhundavaha ni can coyo ra chi chi, ta naanxaan nu ndaca ñahan run ni cuu, ta chachiihi ñivi yaa ñi, vati ña cundee ca ñi chauhvi ñi. 11 Cahan ñican ndavaha ni chi raNdioo iyo iti andivi, vati uhvi xaan cuni ñi,ta cahvi xaan ñi cuu, soco ña saña ihni ñindavaha ni ndacu ñi.

12Tacan cuu, ta inga ndico tucu ra tatuncan coyo ra coho naan ra. Tichi yutaEufrate cahnu coyo ra chi chi, ta ndoconduta can. Chacan cuu cha iyo vaha nucua yaha ra rey cua quichi iti chiyo nu cananicandi.

13Tacan cuu, ta ndehi ti quee tati cuihnayuhu ri dragón can. Quee tati cuihna yuhuri quiti cuhu ndavaha ni can, ta quee taticuihna yuhu ra cati ti cahan ra cuenda raNdioo, ta ña ndicha ra cha cahan ra. Unitati cuihna quee tichi yuhu run ta run, tacaa run cuhva caa ri sahva. 14 Tati cuihnacuu run, ta cahnu xaan cuhva ndacu run.Cuahan run nu iyo ndihi ra cuu rey ndacañahan nini cahnu nu ñuhun ñuñivi, tasacuiti run chi ra ta ra, vati cua cani tahanra ta ra quivi cha cua nduxaan ra chahnuNdioo. 15 [Ta cati ra chahnu ti] cua quichira cuhva quichi run ñasuhu, [vati ña cuacoto ñivi ñaan hora cua quichi ra]. Cuacusii ini ñivi ndatu vaha chihin ra, vatiñahni cha cua cumani chi ñi, coto cua cootu ca nuun chi ñi hora cua quichi ra, catira. 16Cua sacuiti run chi ra rey can nu nanichi Armagedón cuhva cati ñivi hebreo chituhun cahan maan ñi.

17Tacan cuu, ta inga ndico tucu ra tatuncan coyo ra coho naan ra. Iti siqui coyora chi chi. Tacan cuu, ta quechaha cahaniin ñivi tichi ve ñuhun can, vati nihin xaancahan ra ndaa nu tayu can, ta cati ra ti:

―Cha iyo vaha.18 Tacan ni cati ra, ta quehni tachan,

ta nihin xaan catin. Cahan savi, ta nihinxaan ca taan. Ñavi ca cuhva cha ni taan nuñuhun ñuñivi nu ni quichi quivi, vati nihinxaan nihin xaan ca taan quivi can. 19Nu nitaan, ta ndata ñuun cahnu can. Uni cuhvandata chi, ta nduva ndihi ñuun iyo nuñuhun ñuñivi. Tacan cuu, ta ni chacuhunini ra Ndioo yoso cuhva ni chacoo ñiviñuun Babilonia can, ta xaan xaan nduxaanra chi ñivi ñuun can. 20Naan ndihi ñuhuniyo mahñu tañuhun nu ni taan quivi can,ta naan tahan ndihi yucu. 21 Iti siqui andiviquehni savi yuu. Nahnu xaan savi yuu

quehni. Vee chi suhva, ta quehni chi chatañivi. Chacan cuu cha cahan ndico tucuñivi ndavaha ni chi ra Ndioo, vati chaha racha quehni savi yuu can, ta cahnu xaan tundoho cuu chi.

17Ni cutuni iin ña ñahan savaha ndavaha ni

chi ra rai inga chiyo1Tacan cuu, ta quichi iin ra tatun Ndioo

chacunaan coho can, ta quechaha cati rachihin yu ti:

―Nahan, ta cua sanahin chihun nu cuacutuni iin ña ñahan savaha ndavaha ni chira rai inga chiyo, [vati ña cuni ña cha cuacoo ñivi chi ra Ndioo]. Iyo ña nu yahaxaan nduta. 2 Cha ni chacoo ra rey iyonu ñuhun ñuñivi ndavaha ni chi ña ingachiyo, ta cha ni chacoo tahan ndihi ñiviñuñivi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyocuhva ni sanahan ña chi ñi.

3 Tacan cuu, ta ni cahan ra ñumahnachihin yu ni savaha ra Tati Ndioo, ta nichandaca ra tatun Ndioo can chihin yutichi cuhu. Tican ndehi ti yoso ñahan cansiqui ri quiti cuhu cuaha can. Suvi ri cuuri iyo ucha xini nu ni cana uchi ndiquinri, ta mani sivi ndavaha ni ndiso ri chatari. 4 Sahma yuhva tixinda sahma cuahandichin maan ña ñahan can. Mani xuhuncuaan, mani yuu taqui, mani cha yahvindita caa sucun ña xini ña, ta naan ñaiin yachin xuhun cuaan chi ndaha cuahaña, ta ñuhun ndavaha ni yachin can, vaticuaha xaan ndavaha ni savaha ña cha nichacoo ña ndavaha ni chi ra rai inga chiyo,[vati ña cuni ña cha cua coo ñivi chi raNdioo]. 5 Nutaan ña ndiso ña letra, socoña chito ñivi ñaan tuhun cuu chi. Tuhuncan cati ti ñuun Babilonia cahnu cuu ña-can. Maan ña cuu xini chi ndihi ñi ñahansavaha ndavaha ni chi ra rai inga chiyo.Maan ña cuu xini chi ndihi ñivi savahandavaha ni nu ñuhun ñuñivi ya, cati chi.6 Ndehi ti chini ñacan. Chini ña, vatichahni ña chi ñivi ra Ndioo, ta chati niñiñi. Chini ña, vati chahni ña chi ñivi chahacuenda yoso cuhva iyo ñi chi ra Jesuu, taiyo xaan iyo xaan cuni yu ndehi chi ña.7 Tacan cuu, ta cati ra tatun Ndioo canchihin yu ti:

―Ña cua cuiyo con. Cua cuhve cuendachihun yoo ña cuu ñahya. Cua cuhvecuenda ndaa run cuu run ndiso chi ña, taiyo ucha xini run nu ni cana uchi ndiquinrun. 8 Cua cuhve cuenda, vati cha ni

Page 355: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 17:9 352 TUTU APOCALISI 18:9ndehun ti tahvi xini run quiti cuhu can,soco ña ni chihi run. Vitin cha cua ndaandico run tichi soco nu iyo ñivi ni savahandavaha ni, soco cua ndoyo ñuhun cuiirun. Cua nduiyo ñivi ñuñivi cha ndehe ñiti cha tahvi xini run, soco ña ni chihi run,ta iyo runnda cua nda vitin, ta ñican ña iyosivi ñi nu tutu savaha ra Ndioo, ta ni ña taquetuvi ñuhun ñuñivi ya. Chacan cuu chaña cua coo ndito ñi chi ra.

9 ’Na cua cutuni ini cun tuhun ya, vatiucha xini maan run quiti cuhu can cuuucha yucu nu ndaa maan ña ñahan can.10 Ta ni cuhva maan xini run cuu ucharey. Cha ni ndoyo ñuhun uhun ra. Iinra iyo vitin, ta ni cua coo inga ra. Nucua coo racan, soco ña nahan cua ndoo ra.11 Cuenda run quiti cuhu tahvi xini―reyuna cuu maan run, soco cuenda ucha reycan iyo run, ta cua ndoyo ñuhun cuii run.

12 ’Cha ni ndehun ti uchi ndiquin runiyo. Chacan cuu uchi rey, soco ña tacundaca ñahan ra. Iin hora ni cua coondatu chi ra, ta cua cundaca ñahan ra. Icaani cua cundaca ñahan run quiti cuhu canchi ra. 13 Ini cha saxini ra ta ra, vati cuacuhva ra tu ndee ini ra chi run quiti cuhucan. Cua cuhva ra ndatu cha iyo chi ra chirun. 14 Tacan cua cuu, ta cua cuni ra tara cuati chi ra cuu ta iin mbee can. Cuaquechaha cani tahan ra ta ra chi ra, sococua sacanaan ra cuu ta iin mbee chi ra tara, [ta cuandoyoñuhun ra ta ra,] vatimaanra mbee can cuu ra cuu xini ndicha, ta randaca ñahan ndicha cuu ra. Ni nacachi raNdioo chi ñivi iyo chi ra cuu ta iin mbee,ta chinu vaha ini ñi chi ra. [Ñican cuu ñiviiyo chi ra.]

15 Tacan cuu, ta cati ra tatun Ndioo canchihin yu ti:

―Cha ni ndehun ti iyo ña ñahan cannu yaha nduta. Chacan cuu sava ni ta cuandihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi. 16 Chani ndehe tahun ti iyo iin ri quiti cuhu,ta iyo uchi ndiquin ri. Rican chi ndiquinri cuu sava ni ta cua ñivi cua cuxaan inichi ña ñahan can, ta cua sandoyo ñuhunñi chi ña chi ndihi cuii cha iyo chi ña.Cua cahmi ñi chi ña, ta cua cahni ñi chiña. 17 Chacan ni cua savaha ñi, vati chahara Ndioo cha chini tuni chi ñi, ta cuasavaha ñi cuhva cuni ra. Chacan cuu chacua cuhva ñi ndatu chi ri quiti cuhu can.Chacan cua savaha ñi nda cua nda cua cuuchi cuhva cati ra Ndioo, 18 ta ña ñahan chani ndehun―cuu ña sava ni ta cua ñuun

cahnu can nu iyo ra ndaca ñahan chi ndihira cumi tiñu iyo nuñuhunñuñivi―cati ra.

18Ndoyo ñuhun ñuun Babilonia

1 Tacan cuu, ta ndehi ti nuun inga ratatun Ndioo iti siqui andivi. Cahnu xaanndatu iyo chi ra, ta ndichin xaan ñuhunñuñivi cuu, vati ndichin xaan maan ra.2Nihin xaan cana chaa ra, ta cati ra ti:

―Cha ni ndoyo ñuhun ñuun Babiloniacahnu. Mani nu iyo tati cuihna iyo ñuuncan. Mani nu iyo ri tachii iyo ñuun can,ta ña vaha cuni yo ndehe yo chi ri, vatisacaquini ri chi yo. 3 Chacan ni iyo ñuuncan, vati cha sacaquini ñivi ñuun can chindihi ñivi ñuñivi, ta ndacu ñi ndavaha nicuhva ndacu maan ñi. Cha iyo tahan cuatindihi ra rey iyo nu ñuhun ñuñivi, vaticha savaha tahan ra ndavaha ni chi ñiviñuun can. Ta ricu xaan iyo ñivi xico chiñivi ñuun can, vati cuaha xaan xuhun ñisandoyo ñuhun ñi cha savaha ñi ndavahani ―cati ra.

4 Tacan cuu, ta chini yu ti cahan ingañivi iti siqui andivi, ta cati ñi ti:

―Ndioho ñivi Ndioo, na cua quee ndaando ñuun can, coto cua savaha tahan ndondavaha ni ndacu ñivi can. Na cua queendo, coto cua ndehe tahan ndo tu ndohocua ndehe maan ñi. 5 Cua coo tu ndohochi ñi, vati cha ni chito ra Ndioo ti iyo xaancuati ndacu ñi. Ña cua naan ini ra ndavahani ndacu ñi. 6Na cua coo chi chi ñi cuhvani savaha ñi. Na cua coo uvi cuhva chi ñicuhva cha ni savaha ñi. 7 Cha ni savaha ñicha cuu ñi ñivi cahnu xaan, ta cuaha xaanxuhun cha sandoyo ñuhun ñi. Ta ni cuhvana cua coo tu ndoho chi ñi. Ta ni cuhva nacua coo tahan tu cuihya ini chi ñi. Tacancati yu, vati saxini ñi chi anima ñi ti cahnuxaan ñivi cuu ñi. Ñahni tu ndahvi ini cuacoo chihin ñi, saxini ñi. 8 Chacan cuu chacahnu xaan tu ndoho cua ndehe ñi, vatitichi iin quivi cua ndehe ñi tu ndoho. Cuacoo tu cuihya ini chi ñi. Cua coo tama chiñi. Cua cayu ñi, ta cua cuvi ñi. Tacan nicua tahan ñi, vati iyo xaan tu ndee ini chira chahnu Ndioo, ta cua tachi tuni ra chi ñi―cati ñi.

9 Ta ra rey can―cua ndahyu ra. Cuacoo tu cuihya ini chi ra nu cua ndehe rati cayu ñi, vati maan ra cuu ra savahandavaha ni cuhva ni savaha ñi. Icaa nisavaha ñi ndavaha ni, vati maan ra cuura sandoyo ñuhun xaan xuhun cuhva ni

Page 356: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 18:10 353 TUTU APOCALISI 19:3sandoyo ñuhun maan ñi. 10 Chica ni cuacuinda ra, vati yuhvi ra, vati cahnu xaantu ndoho cua ndehe ñivi ñuun can, ta cuacati ra ti:

―Cahnu xaan ñuun cha cuu ñuun Ba-bilonia can. Ni chacoo xaan tu ndee ini chiñivi ñuun can, ta yatin xaan cua cutuni ñi―cua cati ra.

11Ndahvi xaan cua cuni ñi xico can, sococua coo tahan tu cuihya ini chi ñi, vati yonica iyo cua sata cha xico ñi, 12 ta cuaha xaancuati suhva cuu chi. Cha cuu xuhun cuaan,cha cuu xuhun cuichin, cha cuu yuu taqui,cha cuu perla vaha, cha cuu sahma vaha,sahma yuhva tixinda, sahma seda, sahmacuaha, cha cuu yutun chahan xico vixin,cha cuu nuhun ri elefante, cha cuu yutuntaqui, cha cuu caa, cha cuu yuu, 13 cha cuucanela, cha cuu yucu, cha cuu cutu, chacuu nduta chahan xico vixin, cha cuu sicuiyutun vaha, cha cuu vinu, cha cuu aceite,cha cuu yuti paan vaha, cha cuu trigu,cha cuu sundiquin, cha cuu chivu, cha cuuquiti, cha cuu careta, cha cuu ñivi―ndihichacan xico ñi. 14Cua cati ñivi xico chacanchi ñivi ñuun can ti:

―Ña cua nihin ca ndo ndihi cuati suhvacha cuni xaan ndo chi ndihi cuii animando. Cha ni naan ndihi cha vaha cha iyochi ndo. Ndihi cha taqui cha iyo chi ndocha ndoyo ñuhun, ta ña cua nihin ca ndochi chi ―cua cati ñi.

15 Chica ni cua cuinda tahan ñi xicochacan, vati yuhvi ñi, vati cahnu tu ndohondehe ñivi ñuun can. Cua coo tu cuihya inichi ñi xico can, ta cua ndahyu ñi, 16 ta cuacati ñi ti:

―Cahnu xaan ñuun nu iyo ndo. Sahmavaha sahma taqui cha ni chacundichinndo. Sahma tixinda sahma cuaha cha nichacundichinndo. Xuhun cuaanyuu taquini chacuindi sucun ndo, 17 soco cahnuxaan tu ndoho ndehe ndo, vati yatin xaancha ndoyo ñuhun ndihi chacan ―cua catiñi.

Ta ni cuhva cua coo ndihi ra satiñu chitundoo, vati chica ni cua cuinda ra. 18 Cuandehe tahan ra nu cayu ñuun can, ta cuandahyu chaa ra, ta cua cati ra ti:

―Ñahni ni inga ñuun cahnu cuhva chacahnu ñuun ya ―cua cati ra.

19 Tacan cuu, ta cua cani ra ñuhun xinira, ta cua ndahyu chaa ra, vati cua cooxaan tu cuihya ini chi ra, ta cua cati ra ti:

―Cahnu xaan ñuun cuu ñuun nu iyoñivi can, ta ndihi ra satiñu chi tun-doo―ricu xaan tahan ra cha cuu, vatiquihin tahan ra xuhun ñi. Cahnu xaantu ndoho ndehe ñi, vati yatin xaan ndoyoñuhun ñi ―cua cati ra.

20 Ndioho ñivi iyo iti siqui andivi,ndioho ñivi Ndioo, ndioho tatun Jesuu,ndioho ñivi cahan cuenda ra Ndioo, ndihindioho―na cua cusii ini ndo, vati cha nindoyo ñuhun ñuun can. Na cua cusii inindo, vati cha ni tachi tuni ra Ndioo chi ñiviñuun can. Cuendamaanndo cha tachi tunira chi ñi.

21 Tacan cuu, ta canihin iin ra tatunNdioo iin yuu. Cahnu xaan chi ni cuu, soconihin suhva ra tatun can, ta cani ra chi chitichi tañuhun, ta quechaha cati ra ti:

―Ta ni cuhva cua ndoyo ñuhun ñuunBabilonia cahnu can. Nihin xaan cua canitahan ñivi chi ñivi ñuun can, ta cua ndoyoñuhun ñi, ta cua naan ñuun can. 22Ña cuacoo ca yaa ñuun can, vati ña cua cani ca ñiyaa. Ña cua tivi ca ñi. Ñahni ca tiñu cuasatiñu ñivi. Ña cua ndico ca ñivi chaha.23 Ña cua cayu ca ñuhun ñuun can, ta niña cua cusii ini ca ña chanu chi ii ña. Cuandoyo ñuhun cuii ñuun can, vati cahnuxaan rai cuu ra ni xico tichi ñuun can, tani sandahyu ñahan ñi chi ndihi ñivi, vaticahnu xaan ndavaha ni savaha ñi―cati ra.

24 Suvi ni ñuun can chahni ñivi chi ñiviNdioo chi ñivi ni cahan cuenda ra Ndioo,ta chahni tahan ñi chi ñivi nini cahnu nuñuhun ñuñivi.

191 Tacan cuu, ta chini yu cha cuu sava

ni ta cua iin cha cahan ñivi, ta tuvi xaanñivi cuu ñi. Iti siqui andivi iyo ñi, ta nihinsuhva cahan ñi, ta quechaha cati ñi ti:¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo!Maan ra cuu ra sacacu chi ndi,ta maan ra cuu ra cuu rai cahnu xaan.Maan ra cuu ra iyo tu ndee ini,2 vati tachi tuni ra iin cha ndicha ndicha.Cha ni tachi tuni ra chi ñahan ndavaha ni

can,vati sandoyo ñuhun ña chi ñivi ñuñivi,vati cahnu xaan ndavaha ni savaha ña.Cha ni tachi tuni ra chi ña,vati chahni ña musu maan ra,cati ñi.

3 Ta inga chaha cati ndico ñi ti:

Page 357: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 19:4 354 TUTU APOCALISI 19:20―¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo, vati

cutuni ña ndihi ni quivi ndihi ni tiempu!―cati ñi.

4 Tacan cuu, ta chahnu chiti ndihi ococumi ra chanihin, ta chahnu chiti tahanndihi cumi ri quiti cuhu iyo iti nuun raNdioo―ra ndaa nu tayu cahnu can. Sac-ahnu ra ta ra chi ra Ndioo, ta quechaha catira ta ra ti:

―¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo, ta nacua cuu chi tacan ni! ―cati ra.

5 Nu iyo tayu can nducahan iin ñivi, tacati ñi ti:Ndioho musu Ndioo, ndioho ñivi yuhvi

chi ra Ndioo, ndioho ñivi cahnu,ndioho ñivi ndahvi―na cua sac-ahnu ndo chi ra Ndioo,

cati ñi.Cuhva iyo vico tandaha cuenda ra cuu ta

iin mbee can6 Tacan cuu, ta chini yu cha cuu sava ni

ta cua iin cha cahan ñivi, ta tuvi ñi cuu.Nihin xaan cahan ñi, vati cuhva iyo ndusunu chinu xaan nduta cahan ñi. Cuhvacahan ra savi cahan ñi. Nihin xaan canachaa ñi, ta cati ñi ti:¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo,vati cha ni ndaca ñahan ra chi yo,ta iyo xaan tu ndee ini chi ra!7Na cua cusii ini xaan yo,ta na cua sacahnu yo chi ra,vati cha cua tandaha ra cuu ta iin mbee

can.Cha iyo vaha ñivi cuu sava ni ta cua ñasihi

ra.8 Chaha ra Ndioo cha cundichin vaha ñi

sahma vaha sahma taqui,cati ñi. Tacan ni ndichin ñi, vati sahmacan cuu sava ta cua cha vaha ndicha chani savaha ñivi cuu ñivi Ndioo.

9 Tacan cuu, ta quechaha cati ra tatunNdioo chihin yu ti:

―Tuhun ya cua taun ti: “Iyo ñivi canañahan ra Ndioo, vati cua sacahnu tahan ñivico nu tandaha ra cuu ta iinmbee can. Nacua cusii ini ñi, vati cha ni cana ñahan raNdioo chi ñi.”

Tacan cuu, ta cati ndico ra chihin yu ti:―Tuhun ndicha tuhun cati tuhun ra

Ndioo cuu chacan ―cati ra.10Tacan cuu, ta chahnu chiti yu iti nuun

ra tatun Ndioo can, vati cuni yu sacahnu ichi ra, soco cati ra chihin yu ti:

―Ña vaha. Ña cua sacahnu cun chihinyu, vati cuhva iyo cun iyo tahin, ta musu

ra Ndioo cuu tahin. Yani yu chihun, vatichaha tahin cuenda yoso cuhva iyo ra. Chimaan ra Ndioo ni cua sacahnu cun ―catira.

Ñivi chaha cuenda yoso cuhva iyo raJesuu cuu ñi cahan cuenda ra Ndioo.

Quiti cuichin yoso iin rai11 Tacan cuu, ta ndehi ti nuna tucu iti

siqui andivi. Cha vachi iin ri quiti cuichin,ta yoso iin rai chi ri. Rai ndicha rai vahacuu ra cati ñivi, ta iin cha ndicha ndichatachi tuni ra. Iin cha ndicha ndicha canitahan ra. 12 Cuhva caa yaa ñuhun caa titinuun ra, ta corona indi xini ra, ta cuahasuhva corona cuu chi. Ndiso tahan ra iinsivi ra, ta yoni chito ñaan sivi ndiso ra,soco iin tuhun nimaan ra chito. 13Ndichinra iin sahma cuaha, vati yani niñi chi chi,ta Tuhun Ndioo nani ra, [vati sanahan rayoso cuhva iyo ra Ndioo]. 14 Ndihi ra cuusandaruNdioo iyo iti siqui andivi ndicu chira, ta suvi ni quiti cuichin yoso tahan ra tara, ta ndichin ra ta ra sahma cuichin vaha.15Tichi yuhu ra quee iin espada xaan xaan,vati cua cani ra chi ñivi ñuñivi chi chi. Cuatachi tuni ra chi ñi, vati cua coto ñivi tixaan xaan cua nduxaan ra Ndioo, ta maanra cuu ra iyo ndihi cuii tu ndee ini. 16Chatasahma ndichin ra ndiso ra iin sivi ra, ta nuchaha ra ndiso tahan ra sivi ra, ta cati chiti rai ndaca ñahan ndicha cuu ra. Rai cumitiñu ndicha ndicha cuu ra, cati chi.

17 Tacan cuu, ta ndehi ti tichi ri nicandiindi iin ra tatun Ndioo. Nihin xaan canachaa ra chi ndihi ri saa tati iti siqui, taquechaha cati ra chi ri ti:

―Nahan ndo tihya. Na cua nducuitindo nu cua sacahnu ra Ndioo iin vicocahnu xaan. 18 Nahan ndo, vati cua cachindo cuñu ra rey. Cua cachi ndo cuñu rasandaru cahnu. Cua cachi ndo cuñu rachanihin. Cua cachi ndo cuñu ri quiti. Cuacachi ndo cuñu ra yoso chi ri. Cua cachindo. Masi satiñu tatun ñi, masi ña satiñutatun ñi, masi ñivi cahnu cuu ñi, masi ñivindahvi cuu ñi, soco cua cachi ndo cuñu ñi―cati ra tatun Ndioo can, [vati tacan nicua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi].

19Tacan cuu, ta ndehi ti iyo cuiti ri quiticuhu ndavaha ni can chi ndihi ra rey iyonu ñuhun ñuñivi chi ndihi sandaru ra. Iyocuiti ra ta ra, vati cua cani tahan ra ta rachi ra yoso chi ri quiti cuichin can chi ndihisandaru ra. 20 Tacan cuu, ta ra sandaru rayoso chi ri quiti cuichin can―tiin ra chi

Page 358: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 19:21 355 TUTU APOCALISI 21:2ri quiti cuhu can chi ra cahan cuenda run,vati maan ra cuu ra ni savaha cuhva cahnuxaan can, ta sandahyu ñahan ra chi ñivi,ta ndaa seña ri quiti cuhu can nuun ñi, tasacahnu ñi ita niñu ri. Tiin ra sandaru canchi run quiti cuhu chi run cahan cuendarun, ta tihi ra chi run nu cayu ñuhun xaan.Nduvi tahan run ni vii ndito, ta tihi rachi run. 21 Ta ndihi ca ñivi inda naan chirun―chahni ra yoso quiti cuichin can chiñi. Chahni ra chi ñi chi espada cha queeyuhu ra. Tacan cuu, ta chachi ndihi ri saacan cuñu ñivi ni chihi, ta ni chitu xaan ricuu, [vati tacan ni tachi tuni ra Ndioo chiñi].

20Cua coo iin mil cuiya

1 Tacan cuu, ta ndehi ti iti siqui andivivachi nuun iin ra tatun Ndioo. Ticu yuhusoco nu indi ñivi savaha ndavaha ni naanra, ta naan tahan ra cadena caa, ta cahnusuhva cadena caa can. 2 Tacan cuu, ta nitiin ra chi run cuu dragón can―run cuucoo nda ni iti chata. Cuihna cuu run, tanani run Satanaa. Chuhni ra tatun Ndioocan chi run. Iin mil cuiya cua cunuhni runsavaha ra. 3 Tacan cuu, ta tihi ra chi runtichi soco can. Cunu suhva nu tihi ra chirun, ta chasi vaha ra yuhu soco nu quihvirun. Chacan cuu cha ña cua sandahyuñahan ca run chi ñivi tichi quivi can. Cuaqueta iin mil cuiya, ta sa cua coo nunandico run suhva quivi.

4 Tacan cuu, ta ndehi tayu nu ndaa uvira ta ra. Ndaa ra, vati iyo ndatu chi ra, vaticua tachi tuni ra. Ndehe tahin ti iyo tahanñivi tahnda sucun, vati chaha ñi cuendayoso cuhva iyo ra Jesuu, vati chinu ini ñituhun Ndioo. Ñican cuu ñi ña ni sacahnuchi run quiti cuhu can, ta ni chi ita niñurun ña sacahnu ñi, ta ni ña ni chacundaseña run nuun ñi ni ndaha ñi. Cha iyondito ndico ñi, ta icaa ni ndaca ñahan ñichi ra Cristo. Iin mil cuiya ndaca ñahan ñichi ra. 5 Ta inga ñivi cha ni chihi―ña cuanatacu nahan ñi nda cua nda cua queta iinmil cuiya can. Ñivi cua natacu ndico, taña ta queta iinmil cuiya can―ñican cuu ñicua natacu ndico xihna cuii. 6Cua cusii iniñi, ta ñahni cuati cua coo chi ñi. Ñican cuuñi cua natacu xihna cuii, ta ña cua ndeheñi tu ndoho nu cua cayu ñuhun xaan. Cuacuuñi sava ta cua iin sutu iti nuun raNdiooiti nuun ra Cristo, ta icaa ni cua cundaca

ñahan ñi chi ra Cristo. Iin mil cuiya cuacundaca ñahan ñi.

7 Nu cua queta iin mil cuiya can, ta sacua nuna ndico run Satanaa nu ndasi run.8 Cua quee run, ta cua sandahyu ñahanrun chi ndihi ñivi ñuñivi. Chi ñivi Gog chiñivi Magog cua sandahyu ñahan run. Cuasacuiti run chi ñi, vati cua cani tahan ñi chiñivi ra Ndioo. Tuvi xaan ñi cua nducuiti,vati cuhva iyo yuti yuhu tañuhun iyomaanñi, [vati tuvi ñi cuu ñi]. 9 Cua cuhun ñi nunduhva cahnu, ta cua ticora ñi nu iyo ñiviNdioo nu iyo ñuun ñi, vati cua cani tahanñi chi ñi. Tacan cuu, ta cua quehni ñuhuniti siqui andivi, ta cua cayu cuii ñi. 10Tacancuu, ta cua tihi ra Ndioo chi run cuihna nucayu ñuhun xaan, vati maan run cuu runsandahyu ñahan chi ñivi. Nu iyo ri quiticuhu ndavaha ni chi ra cahan cuenda runcua tihi tahan ra chi run cuihna. Nduvita niñu cua ndehe run tu ndoho ndihi niquivi ndihi ni tiempu.

Cua cutuni ñivi iti nuun ra ndaa tayucuichin

11 Tacan cuu, ta ndehi iin tayu cuichintayu cahnu, ta ndehi chi ra ndaa nuun chi,ta cha ni naan ñuhun ñuñivi chi andivi,vati ñahni nu cuu coo chi. 12 Tacan cuu,ta ni ndehi ti nducuiti ñivi cha ni chihi.Nducuiti ñi cuu ñivi cahnu, ta nducuitiñi cuu ñivi ndahvi. Iti nuun ra Ndioonducuiti ñi, ta nuna tutu ndiso cuendayoso cuhva ni chacoo ñi, ta iyo inga tutu.Nuna tahan chi, ta ndiso chi sivi ñivi cuacoo ndito chi ra Ndioo. Cuhva ndiso tutucan, cuhva cha ni savaha ñi ni cutuni ñita ñi. 13 Natacu ndico ñivi cha ni chihitichi nduta tañuhun, ta natacu ndico ñivini cuchi tichi ñuhun. Ndihi ñivi ni natacundico, ta ni cutuni ñi ta iin ta iin ñi cuhvacha ni savaha ñi. 14 Tacan cuu, ta ña cuacuu cuvi ca ñivi, soco cua cayu ñi nu iyoñuhun xaan. 15 Tu ña iyo sivi ñivi nu tutura Ndioo, ña cua coo ndito ñi chi ra, sococua tava ndaa ra chi ñi nu cayu ñuhunxaan.

21Cua coo andivi chaa chi ñuhun ñuñivi

chaa1 Tacan cuu, ta ndehi ti iyo iin andivi

chaa chi ñuhun ñuñivi chaa, vati cha ninaan andivi chi ñuhun ñuñivi cha ni cha-coo xihna ca, ta ñahni ca nduta tañuhuniyo. 2 Tacan cuu, ta ndehi ñuun Jerusalén

Page 359: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 21:3 356 TUTU APOCALISI 21:22chaa. Ñuun ii cuu chi, ta vachi chi iti siquiandivi nu iyo ra Ndioo. Taqui xaan chi cuu,vati cuhva iyo iin ña chanu cha ndutaquiña chi ii ña iyo ñuun can. 3 Tacan cuu, tachini yu ti cahan iin ñivi iyo nu iyo tayucahnu can. Nihin suhva cahan ñi, ta catiñi ti:

―Vitin cha iyo cuiti ñivi nu iyo raNdioo, ta icaa ni cua coo ra chi ñi. Cuacuu ñi ñivi ra, ta suvi ni maan ra Ndioocua coo chi ñi. 4Maan ra cua sanaan ndihitu cuihya ini cha iyo chi ñi, ta ña cua cuvica ñi. Ña cua coo ca tu cuihya ini chi ñi.Ña cua ndahyu ca ñi, ta ni ña cua coo catu ndoho chi ñi, vati cha ni naan cuhva nichacoo nu quichi quivi ―cati ñi.

5Tacan cuu, ta quechaha cati ra ndaa nutayu cahnu can ti:

―Chaa chaa cha iyo ndihi cuii cha nisavahi ―cati ra.

Ta quechaha cati inga ra ti:―Chacan ni cua taun, vati cha ndicha

ndicha cuu chi ―cati ra.6Ni vii cahan ra chahnu, ta cati ra ti:―Cha iyo vaha vitin. Yuhu cuu ra cha

iyo nda ni xihna cuii, ta yuhu cuu ra nicua coo nu cuahan quivi. Chacan cuucha cui sava ni ta cua letra A chi letraZ. Tu cua cuni ñivi, cua cuhve cha cuacoo ndito ñi chihin yu, ta ñahni cha cuatiahvi ñi. 7 Tu cua sacanaan ndo chi runcuihna, cua coo ndihi cha vaha ya chihinndo. Ndioo sacahnu ndo cua cuu yuhu,ta sehi cua cuu ndo. 8 Ta inga ñivi―ñiviyuhvi, ñivi ña chinu ini, ñivi xaan, ñivichahni, ñivi chacoo ndavaha ni chi tahanñi inga chiyo, ñivi tasi, ñivi sacahnu itaniñu, ñivi sandahyu ñahan―ndihi ñicancua cayu ñi nu cayu ñuhun xaan. Tacancua ndoyo ñuhun ndico tucu ñi ―cati raNdioo.

Cua coo iin ñuun cha cua cuu Jerusalénchaa

9 Tacan cuu, ta quichi iin ra tatunNdioo―iin ra chacunaan coho can, ta nichacoo tu ndoho chi ñivi ñuñivi. Quichi ra,ta quechaha cati ra chihin yu ti:

―Coho, ti cua sanahin chihun yoo cuusava ni ta cua iin ña chanu chi ra cuu ta iinmbee can ―cati ra.

10 Ni vii cahan ra Tati Ndioo chihin yu.Tichi ñumahna cahan ra chihin yu, ta suvira tatun Ndioo can ndaca ra chihin yu.Cuahan ndi iin siqui yucu, ta sucun xaansuhva yucu can, ta sanahan ra iin ñuun

chihin yu, ta iti siqui andivi vachi nuunñuun Jerusalén. Iti nuun ra Ndioo nuunñuun ii can. 11 Taqui xaan iyo ñuun cansava ni cuhva cha taqui xaan iyo maan raNdioo. Nda cua xiñu caa maan ñuun cancuhva caa iin yuu jaspe yuu taqui ndicha.Caa chi cuhva caa iin inu. 12 Candaa yuhuñuun can, ta sucun suhva ndaa yuu can.Iyo uchi uvi ticu nu quihvi ñivi tichi ñuun,ta iyo iin ra tatun Ndioo iin iin ticu can.Siqui iin iin ticu can iyo iin iin sivi ndihiuchi uvi ra cuu sutu ñuun cha cuenda ñiviIsrael tiempu chahnu. 13 Iyo uni ticu chichiyo cana nicandi, ta iyo inga uni ticu chichiyo iti xini, ta iyo inga uni ticu chi chiyoiti xuu, ta iyo inga uni ticu chi chiyo chisonicandi. 14Ta chaha yuu ndaa yu ñuun canindi uchi uvi yuu nahnu, ta iin iin yuu canndiso iin iin sivi ra cuu tatun ra cuu ta iinmbee can.

15 Naan ra tatun Ndioo can iin yutunxuhun cuaan, vati cua ticuhva ra ñuuncan. Cua ticuhva ra yuu ndaa yu ñuun can,ta cua ticuhva ra ndihi uchi uvi ticu chi.16 Iyo cumi tutu yuhu ñuun can, ta inuuniyo ndihi cumi chiyo chi. Ticuhva ra tatunNdioo can ñuun can, ta uchi uvi mil cuhvacuu chi. Inuun chi cha cani chi, ta inuunchi cha quihin chi, ta inuun chi cha sucunchi. 17Ticuhva tahan ra yuu ndaa yu ñuun,ta iin ciendu uvi xico cumi cha soco cuuchi. Ticuhva maan ra tatun Ndioo cuhvaticuhva maan yo nu ñuhun ñuñivi ya.

18Yuu jaspe cuu yuu ndaa yu ñuun can,tamani xuhun cuaan cuuñuun can. Cuhvacaa inu vaha caa chi. 19 Ndaa yuu taquivaha chaha yuu ndaa yu ñuun can, ta ndihinuun yuu taqui ndaa chaha chi. Uchi uviyuu nahnu cuu chaha chi. Yuu xihna cuiindaa yuu jaspe, ta inga chi ndaa yuu safiroyuu asun, ta inga chi ndaa yuu ágata, tainga chi ndaa yuu esmeralda yuu cuii, 20 tainga chi ndaa yuu ónice, ta inga chi ndaayuu cornalina yuu cuaha, ta inga chi ndaayuu crisólito yuu cuaan, ta inga chi ndaayuu berilo yuu cuii cuii, ta inga chi ndaayuu topacio yuu cuaan cuaan, ta inga chindaa yuu crisoprasa, ta inga chi ndaa yuujacinto yuu asun, ta inga chi ndaa yuuamatista. 21 Uchi uvi ticu yuu ndaa cancuu perla. Iin perla cuu iin iin chi, ta manixuhun cuaan cuu iti yaha tichi ñuun can.Cuhva caa inu vaha ndicha caa chi, [vatindichin xaan chi].

22Ñahni ve ñuhun ndehi tichi ñuun can,vati iyo ra chahnu Ndioo. Chi maan ra iyo

Page 360: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 21:23 357 TUTU APOCALISI 22:17

xaan tu ndee ini, ta iyo tahan ra cuu ta iinmbee can. Chacan cuu cha ñahni ve ñuhuniyo. 23 Ñahni ri nicandi iyo ñuun can, tañahni ri yoo iyo, vati ndichin xaan iyo raNdioo, ta ndichin tahan iyo ra cuu ta iinmbee. 24Nu ndichin can cua caca cuu ñivi,ta cua coo tahan ra ndaca ñahan vaha tara, ta taqui xaan cua cuu ñuun can. 25 Ñacua cundasi ticu yu ñuun can chinucahni,ta ñahni cha cuaa cua coo tican. 26 Cuacoo cha vaha. Cua coo cha cahnu chaiyo chi ndihi ñivi ñuun can, 27 soco ñahnicha quini cua coo. Ña cua coo ñivi ndacundavaha ni. Ña cua coo ñivi sandahyuñahan. Mani ñivi iyo sivi nu tutu cua coondito chi ra cuu ta iin mbee can.

221 Tacan cuu, ta sanahan ra tatun Ndioo

chihin yu ti iyo iin yuta. Tichi tayunundaara Ndioo chi ra cuu ta iin mbee quee ndutacan. Taqui ndicha iyo chi, ta cuaan cuaaniyo chi. Cuenda cha cua coo ndito ñiviiyo nduta can, 2 ta mahñu iti cahnu tichiñuun can iyo iin yutun. Nduvi chiyo yuyuta can iyo yutun can, ta uchi uvi chahachaha chi chiti chi tichi iin cuiya. Yoo tayoo chaha chi chiti chi, ta siin siin nuunchiti chi cuu, ta ndaha chi cuu iin rimerichi ndihi ñivi ñuñivi. Cuenda cha cua coondito ñivi chi ra Ndioo iyo tahan yutuncan. 3 Ñahni ca cha ndavaha ni cua coo.Mani maan ra Ndioo ni cua coo nu tayu ra.Cua coo tahanmaan ra cuu ta iinmbee can,ta ñivi ra―cua sacahnu ñi chi ra. 4 Cuandehe ñi nuun raNdioo, ta sivi ra cua ndoonutaan ñi, vati iyo cuii ñi chi ra. 5 Ñahnica cha cuaa cua coo, ta ña cua cuni ñuhunñivi ñuhun ndichin. Ña cua cuni ñuhun ñiñuhun nicandi, vati iyo ra chahnu Ndioo.Chacan cuu cha cua ndundichin nu iyo ñi,ta cua cundaca ñahan ñi ndihi ni quivi tandihi ni tiempu.

Yatin ni cua quichi ndico ra Jesucristo6 Tacan cuu, ta cati ra tatun Ndioo can

chihin yu ti:―Tuhun ndicha cuu tuhun ya, ta cua

cuinu ini cun chi chi. Suvi ra chahnuNdioocuu ra cati tuhun chi ra ni cahan cuenda ranu ni quichi quivi. Tava tiñu ra chi tatunra, vati cua sanahan ra chi musu ra ñaancha cuu cha cua coo tichi quivi ya ―catira.

7 Ta cati ra chahnu ti:―Yatin xaan cua quichi yu ―cati ra.

¡Cua cusii ini ndo, tu cua sacuinu ndotuhun Ndioo tuhun ndaa nu tutu ya!

8Yuhu ra Juaan cui, ta ni chini yu tuhunya, ta ndehi cha ni tai nu tutu ya. Nu nindehi chacan, nu ni chini yu tuhun can, tachahnu chiti yu iti nuun ra cahan chihinyu, 9 soco quechaha cati ra chihin yu:

―Ña vaha chacan. Musu Ndioo cuutahin chihun chi ra yani cun ra ni cahancuenda ra Ndioo chi ñivi sacuinu tuhuniyo nu tutu ya. Chi maan ra Ndioo ni cuasacahnu cun―cati ra.

10 Tacan cuu, ta cati ndico ra chihin yuti:

―Ña cua tixehun tuhun Ndioo iyo nututu ya, vati yatin xaan cua queta chi.11Ñivi ndacu ndavaha ni―na cua coo ca ñichi ndavaha ni can. Ñivi ndacu cuati―nacua sanihin ca ñi savaha ñi cuati, soco ñivindacu cha vaha―na cua coo ca ñi chi chavaha. Ñivi ndacu cha vii―na cua coo cacha vii chi ñi ―cati ra.

12 [Ta cati ndico tucu ra chahnu ti:]―Yatin xaan cua quichi ndico yu, ta

cua tiahvi ndico yu chi ñivi cuhva cha nisavaha ñi. Chi iin iin ñi cua tiahvi ndico yu.13Yuhu cuu ra cha iyo nda ni xihna cuii ca,ta yuhu cuu ra ni cua coo nu cuahan quivi.Chacan cuu cha cuu yu sava ni ta cua letraA chi letra Z ―cati ra.

14 Ndihi ndo cha ni nduvaha an-ima―cua cusii ini ndo. Chacan cuu chacua cuu quihvi ndo nu iyo yutun vaha can,ta cua coo ndito ndo chi ra Ndioo, ta cuacuu quihvi ndo yu ñuun can. 15 Iti chatañuun can cua ndoo ñivi ndacu ndavaha ni.Cua ndoo ñivi tasi. Cua ndoo ñivi ndacundavaha ni chi tahan ñi inga chiyo. Cuandoo ñivi chahni. Cua ndoo ñivi sacahnuita niñu. Cua ndoo ñivi sandahyu ñahan.Cua ndoo ñi.

16 Ta cati ndico ra chahnu ti:―Yuhu ra Jesuu cui, ta cha ni tava tiñu

yu tatun Ndioo nu iyo cun, vati cua catituhun cun tuhun ya chi ñivi yu. Ñivira David chahnu cui, ta sacuinu yu ndihituhun cha cati tuhun ra Ndioo, vati nuquichi quivi ni chaha ra cuenda yoso cuhvacua coo tiñu iti nuun―cati ra.

17Tacan cuu, ta cati ra Tati Ndioo, ta catitahan ñivi cuu sava ta cua ña chanu ra cuuta iin mbee ti:

―Na cua quichi cun ―cati ñi chi rachahnu Jesuu.

Ndihi ndo chini tuhun ya―na cua catitahan ndo chi ra ti:

Page 361: TutuchaachaiyocuendarahahnuJesucristo(ElNuevo · andivi―catira. Tacancuu,tachaharaJuaan. 16Chani chandutaraJesuu, tasaniqueeratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi, ta ndehe ra

TUTU APOCALISI 22:18 358 TUTU APOCALISI 22:21―Na cua quichi cun ―cua cati ndo.Tu iyo ñivi cuni ñi coo vaha ñi, na cua

coo ndito ñi chi ra Ndioo, ta ñahni cha cuatiahvi ñi.

18 Yuhu cati tuhin chi ndihi ñivi chinituhun Ndioo iyo nu tutu ya. Cati tuhinchi ndo ti tu cua tiso ca ndo tuhun nu iyotuhun ya, cua tiso ra Ndioo tu ndoho chindo cuhva cati tutu ya ti cua ndehe ñivi tundoho nu cua cundihi quivi. 19Tu cua tavandaa ndo tuhun Ndioo iyo nu tutu ya, cuatava ndaa ra Ndioo chi ndo, ta ña cua coo

ndito ndo chi ra nu iyo yutun can nu iyoñuun ii can cuhva cati tutu ya.

20 Ta ra cati ti cha ndicha cuu tuhunya―cati ra ti:

―Yatin xaan cua quichi yu ―cati ra.Ta cati ndico yu ti:―¡Yoho ra chahnu, na cua quichi yatin

cun, ta na cua cuu chi tacan ni! ―cati yu.21 Na cua savaha ra chahnu Jesuu tu

manini chi ndihi ndo, ta na cua cuu chitacan ni.