tuvobtu-muctim _VanLuong.BlogSpot.Com

phạm hồng danh - tuyệt vọng và bất tử 5

LÔØI töïa

Nhieàu ngöôøi bieát ñeán Phaïm Hoàng Danh laø giaûng vieân toaùn tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá hôn laø moät ngöôøi thích laøm thô. Caøng ít ngöôøi bieát anh laø taùc giaû cuûa moät soá truyeän ngaén.Vôùi taäp truyeän naøy, chuùng ta coù theå gaëp anh nhö moät ngöôøi coù duyeân nôï vôùi vaên chöông.

Nhöõng naêm thaùng soáng trong quaân ñoäi, gaàn 20 naêm ñöùng treân giaûng ñöôøng… anh luoân töï nhaän mình laø ngöôøi maéc nôï. Nôï cuoäc soáng, nôï ñoàng ñoäi, nôï baïn beø, nôï hoïc sinh, sinh vieân…Nhöõng qui taéc, nguyeân lyù vaø coâng thöùc toaùn hoïc khoâng ñuû ñeå anh giaõi baøy nhöõng suy nghó cuûa mình veà cuoäc soáng, veà nhöõng moùn nôï ñôøi anh ñaõ vöông mang…Anh ñaõ möôïn nhöõng trang saùch ñeå phôi baøy moät phaàn “gan ruoät” cuûa mình. Neáu khoâng tha thieát yeâu thöông ngöôøi thì laøm sao anh vieát noåi nhöõng doøng nhö theá”. Coù leõ anh ñaõ bieát yeâu ngöôøi moät caùch tha thieát. Ñoâi khi chuùng ta baét gaëp ôû anh moät chuùt gì ñoù gioáng nhö laø aûo töôûng : Coù ngöôøi coá tình laàm laãn laù laø hoa. Neân haïnh phuùc vì ñôøi nhieàu hoa quaù”. Ñoâi khi laø lôøi an uûi ngoä nghónh: “Chuyeän ñôøi thöôøng, vaãn thöôøng baát traéc. Ñieàu trôù treâu, nghó cuõng thöôøng thoâi”.

Nhöõng truyeän ngaén trong taäp saùch naøy nhö lôøi töï söï cuûa anh veà cuoäc ñôøi. AÅn sau nhöõng lyù luaän vaø trieát lyù laø taâm huyeát cuûa anh gôûi ñeán sinh vieân, beø baïn vaø nhöõng ngöôøi thaân veà “caùi nghóa”, “caùi tình”, veà moät cung caùch giaûn ñôn vaø coù hoàn. NGUYEÃN HOAØNG NAÊNG

4.1999


TUYEÄT VOÏNG VAØ BAÁT TÖÛ

Sau giôø ñoùng tuoàng vaø muùa may treân saân khaáu, haén quay veà nhaø vôùi moät taâm hoàn troáng traûi. Nhöõng khaùt voïng voâ bieân daèn vaët trí naõo haén. Lôøi noùi voâ tình cuûa moät ngöôøi baïn “Maøy dieãn toài quaù” nhö moät nhaùt dao cöùa vaøo tim haén. Moät caùi nhìn höõng hôø cuûa moät ngöôøi ñi ñöôøng, haén ngôõ laø caùi nhìn khinh bæ.

Haén muoán caû nhaân loaïi mæm cöôøi vôùi haén. Haén muoán laøm quen vaø taëng quaø cho taát caû moïi ngöôøi. Nhöng haén ñaâu coù gì ñeå taëng ngoaøi traùi tim khoâ heùo vì vaét söùc ñeå kieám soáng. Haén thích ñi vaøo vuøng caám. Haén muoán oâm ñoàm nhieàu thöù, nhöng chæ coù moät ñoâi tay; vaø haén bieát oâm ñoàm nhieàu thöù thì seõ khoâng laøm troïn veïn ñöôïc gì.

Tuyeät voïng. Haén thaát theåu quay veà nhìn bieån ñoäng. Nghe trong tieáng soùng lôøi ca dao cuûa meï. Moät chuùt yeân bình khi nhôù laïi tuoåi thô. May maø, thôøi thô aáu cuûa haén eâm ñeàm vaø thô moäng. Caùm ôn ñoâi tay gaày guoäc cuûa meï ñaõ che chôû vaø dìu daét haén. Haén chôït nghó ra raèng haén phaûi ñi theo con ñöôøng maø meï haén ñaõ qua, ñeå laáp khoaûng troáng voâ cuøng trong taâm linh. Haén caàn coù moät ñöùa con ñeå nuoâi döôõng, chaêm soùc vaø yeâu thöông. Con ñöôøng tìm ñeán söï baát töû thoâng thöôøng nhaát laø truyeàn söï soáng cuûa mình qua thaân xaùc vaø taâm hoàn moät ñöùa con. Haäu thaân cuûa moät con ngöôøi laø nhöõng ñöùa con


Haén nhôù ñeán ngöôøi ñaøn baø ñöùng tuoåi, ñaõ chaêm soùc haén nhöõng luùc haén moät mình beänh hoaïn. Haén hieåu caùi nhìn dòu daøng, tha thieát cuûa naøng. Nhöng haén ñaõ laøm ngô. Haén seõ keát hoân vôùi naøng, vaø ñaùm cöôùi chæ coù hai ngöôøi vôùi söï chöùng kieán cuûa trôøi ñaát, maây nöôùc vaø traêng sao. Haén seõ coù con. Chæ caàn töôûng töôïng coù moät ñöùa con vôùi khuoân maët vaø nuï cöôøi gioáng mình ñuû ñeå haén run leân nhö keû saép böôùc qua ranh giôùi cuûa thieân ñöôøng.

Haén töø bieät saân khaáu vaø vieát baøi haùt “Giaõ bieät moät phaàn ñôøi”. Baøi haùt dieãn taû taâm traïng cuûa ngöôøi ñaøo moà choân nhöõng khaùt voïng vaø moät phaàn ñôøi mình yeâu thöông. Haén ñaõ cheát. Haén khoâng ñeå laïi ñöùa con naøo baèng xöông baèng thòt. Haén chæ ñeå laïi moät ñöùa con tinh thaàn cho ngöôøi ñôøi. Ñaëc bieät laø cho nhöõng ai ñaõ töøng traàm luaân trong theá giôùi cuûa tuyeät voïng.

Toâi ñaõ töøng phieâu du vaøo nhöõng thieân ñöôøng aûo voïng vaø töøng nguïp laën trong bieån khoå meânh moâng, neântoâi hieåu haén. Toâi quì xuoáng caûm ôn baûn nhaïc. Ñuùng hôn laø caùm ôn haén ñaõ taëng moät baûo vaät ñuû söùc laøm cho toâi bieát yeâu chính taâm hoàn tuyeät voïng cuûa mình. Coù phaûi baûn nhaïc naøy chính laø ñöùa con baát töû cuûa haén?


NGAØY XAÛ TANG

Con veà quyø tröôùc moä baNeùn nhang teû laïnh nhaït nhoøa khoùi höôngLeõ thöôøng chia bieät aâm döôngNôi saâu thaúm ñoù coøn vöông tình ñôøi.

Ba ra ñi baát ngôø nhö ñònh meänh. Hai naêm troâi qua con vaãn baøng hoaøng. Bao nhieâu tuoåi con vaãn laø ñöùa beù tröôùc ba. Con coá luïc loïi trong kyù öùc tuoåi thô moät phaàn ñôøi khoâng coù tình thöông cuûa ba. Nhöng chöa bao giôø con khoâng coù ba. Daãu thaân xaùc ba khoâng coøn treân traàn gian naøy, nhöng ba vaãn coøn toàn taïi trong taâm linh con maõi maõi.

Con nhôù ñeán hình aûnh coâ ñoäc cuûa moät ngöôøi ñaøn oâng 70 tuoåi. OÂng coù 15 ngöôøi con. Möôøi laêm ngöôøi vôùi möôøi laêm cuoäc ñôøi, möôøi laêm toå aám. Hoï ñaõ quaù baän roän vôùi cuoäc soáng, boû queân ngöôøi cha coâ ñoäc, chieàu chieàu ngoài moät mình vôùi ly traø ñaéng, ñoâi maét ngoù moâng lung.

Ba rôøi boû traàn gian naøy quaù sôùm. Ba ñi, con lôùn theâm moät chuùt. Con hoài töôûng caû cuoäc ñôøi ba hình nhö chæ toaøn cay ñaéng vaø khoå nhuïc. Khi con hieåu ñöôïc taám loøng ba thì ñaõ muoän. Coù phaûi ngöôøi ta chæ hieåu nhau thöïc söï khi khoâng coøn nhìn thaáy nhau nöõa? Ba laøm aên thaát baïi


neân bò meï vaø caùc con coi thöôøng. Ngoaøi xaõ hoäi, vì ngheøo, ba bò ngöôøi ñôøi khinh khi. Veà nhaø, ba laïi khoâng ñöôïc söï chia seû dòu daøng cuûa vôï con. Ba choân noãi ñau trong loøng vaø mæm cöôøi.

Ba maát, moïi ngöôøi nhìn laïi vaø hieåu Ba ñaõ vì moïi ngöôøi nhieàu hôn laø vì baûn thaân. Ba vì con “maø con ñaâu coù hay”. Nhöõng tieáng khoùc thoáng thieát vaø töùc töôûi trong ngaøy tang leã khoâng laáy laïi ñöôïc ñieàu ñaõ maát. Con tieãn ba ñeán nôi an nghæ cuoái cuøng baèng ñoâi chaân xieâu veïo cuûa keû moà coâi yù thöùc ñöôïc söï ñoán maït cuûa mình. Ñaát caùt vuøi laáp thaân ba nhö kheùp laïi phaàn ñôøi con ñöôïc soáng beân caïnh söï yeâu thöông vaø lo laéng cuûa ba . Khi maát, con nghó vaãn coøn. Khi coøn ba, ñoâi luùc con queân mình ñang coù moät ngöôøi cha, queân mình laø moät ñöùa con. Con bieát ba chaúng bao giôø traùch con, neân chöa bao giôø con phaûi noùi: “Xin ba tha thöù”

Con ñoát maûnh khaên tang theo phong tuïc. Nhöng trong suy nghó vaø trong traùi tim con vaãn coøn maõi maûnh khaên tang buoàn baõ cuûa ngaøy ba ra ñi.


QUA PHAØ

Nhaø vaên naøo ñoù ñaõ vieát: “Ngöôøi ta gaëp nhau roài chia tay. Nhöng caùi chính laø ngöôøi ta ñaõ mang laïi cho nhau caùi gì? Ñoâi khi caùi ñoù nhieàu ñeán noãi noù ñuû duøng cho caû cuoäc ñôøi”. Moät caùi nhìn, moät nuï cöôøi, moät lôøi khuyeân, moät laàn naém tay, moät caùi taùt tai seõ ñöôïc loâi ra töø kyù öùc ñeå thaáy aám loøng hay xoùt xa. Toâi ñaõ goùi nguyeân chuyeán phaø boû vaøo boä nhôù vaø baây giôø toâi loâi ra. Xe ñoø ñeán beán phaø. Haønh khaùch xuoáng xe, ñi boä leân phaø. Toâi ra taän muõi phaø ñöùng ngaém caûnh. Doøng nöôùc cuoàn cuoän chaûy, soâng meânh moâng daøi vaø nhöõng haøng döøa xa xa. Gioù môn man treân maët toâi, laøm nhöõng sôïi toùc bay loøa xoøa. Toâi thaáy saûng khoaùi, ngôõ nhö mình ñang giao caûm vôùi thieân nhieân, ñang hoøa nhaäp vaøo khoâng gian. Qua phaø söôùng nhö theá naøy maø ba toâi laïi noùi: “Tao gheùt nhaát laø qua phaø. Moãi ngöôøi chôø maát moät giôø. Moãi ngaøy coù möôøi ngaøn ngöôøi chôø, moãi giôø maát moät ñoâla. Moãi ngaøy maát möôøi ngaøn ñoâ. Sao khoâng laøm moät caùi caàu hay caàu treo ñeå ngöôøi daân ñôõ cöïc. Ngöôøi ta coøn laøm nhöõng con ñöôøng xuyeân qua ñaïi döông”. Toâi khoâng thích ñi döôùi ñöôøng haàm, toâi khoâng thích qua caàu, toâi chæ thích qua phaø.

Coù ai caáu vaøo ngöïc toâi. Toâi chöa kòp hoaøn hoàn. Boãng nghe tieáng la: “AÊn cöôùp, ñeå toâi baét cho”. Toâi nhìn


xuoáng ngöïc mình, hai tay toâi töï oâm ngöïc töø bao giôø. Moät maûnh aùo raùch, ñeå loä moät phaàn ngöïc. Toâi vöøa töùc, vöøa ngöôïng ñeán lòm ngöôøi. Döôùi soâng coù hai ngöôøi ñang bôi. Toâi nghe loaùng thoaùng: “Con nhoû bò giaät daây chuyeàn”. “Ñöøng hy voïng, tuïi noù laø ñoàng boïn”. Toâi uaát öùc quaù. Neáu coù suùng, toâi baén cheát con vaät ñoù ngay, roài seõ ra sao thì ra. Gioû quaàn aùo toâi ñeå treân xe. Coù ai voã nheï treân vai. Toâi quay laïi, thaáy moät chaøng coøn treû. Toâi ruûa thaàm: “Ngöôøi ñaâu maø töï nhieân ñeán loá bòch”. Haén noùi: “Ñöøng buoàn, chuyeän ñôøi thöôøng vaãn thöôøng baát traéc. Roài cuõng qua. Laàn sau caån thaän hôn”. Toâi nghó thaàm: “Ai caàn maø daïy ñôøi!”. Nhöng nhìn ñoâi maét vöøa dòu daøng vöøa laïnh baêng cuûa haén, toâi muoán run. Ñoâi maét nhö muoán noùi raèng toâi coøn treû daïi vaø coøn yeáu ñuoái laém, toâi caàn ñöôïc giuùp ñôõ, che chôû. Khoâng caàn bieát toâi nghó gì, muoán gì _ haén laáy trong tuùi xaùch moät caùi aùo sô mi traéng vaø noùi: “Toâi taëng coâ. Maëc ñi, ñöøng ngaïi”. Ñoäng taùc cuûa haén töï nhieân, cöù nhö haén laø ngöôøi thaân cuûa toâi. Toâi ñaâm ra töï nhieân, caàm chieác aùo maëc choàng leân chieác aùo raùch vaø khoâng theøm caûm ôn. Raát vöøa, hình nhö chieác aùo daønh saün cho toâi. Toâi muoán hoûi teân vaø ñòa chæ cuûa haén, nhöng ngaïi. Toâi chôø haén hoûi teân vaø ñòa chæ cuûa toâi, nhöng haén phôùt lôø.Toâi vaãn thöôøng töï haøo veà veû ñeïp beà ngoaøi cuûa toâi. Sao haén laïi döûng döng ñeán theá?

Nhöõng laàn sau, khi qua phaø toâi mong tình côø gaëp haén. Nhöng söï tình côø ñoù chöa xaûy ra. Toâi coøn laïi quaù nhieàu töø chuyeán phaø ñoù. Haén noùi: “Roài cuõng qua”, nhöng toâi thaáy chöa qua. Coù laàn soi göông, nhìn ñoâi maét mình thieáu vaéng moät caùi gì ñoù?! Toâi chôït hieåu theâm veà ñoâi maét haén. Ñoâi maét aån chöùa söï töøng traûi vaø bao dung. Ñoâi


maét nhö doøng soâng meânh moâng, nhaän chìm söï böôùng bænh vaø kieâu haõnh cuûa toâi. Söï caêm uaát thaèng aên cöôùp ñaõ nguoâi ñi. Nhöng chieác aùo traéng vaø ñoâi maét dòu daøng cuûa haén vaãn coøn xoán xang trong toâi.

1991


NHÖÕNG BÖÔÙC CHAÂN

Sau 8 giôø ngoài treân taøu TN khôûi haønh töø Saøi Goøn, Dieãm vaø toâi ñaõ ñeán ga Möôøng Maùn. Böôùc xuoáng taøu, keâu hai toâ chaùo gaø, tìm moät goùc ngoài aên. Tröôùc maët toâi laø moät em beù khoaûng 3 tuoåi ñang ngoài “ò”.

“Ò” xong moät baõi, em ñöùng daäy boû ñi. Moät ngöôøi ñaøn oâng traïc 32 tuoåi ñeán röûa cho em. “Pheá phaåm” vaãn naèm chô vô treân ñöôøng ñi, tröôùc maët toâi vaø tröôùc toâ chaùo gaø.

Ngöôøi qua keû laïi. Nhöõng böôùc chaân hôø höõng, nhöõng böôùc chaân döùt khoaùt, nhöõng böôùc chaân chaäm raõi,nhöõng böôùc chaân voäi vaõ. Haàu nhö khoâng moät ai nhìn döôùi chaân mình. Toâi aâu lo vaø thaáy heát ngöôøi naøy ñeán ngöôøi khaùc suyùt daãm leân “pheá phaåm” ñoù. Ñeán vaøi chuïc ngöôøi, böôùc nhöõng böôùc chaân saùt keà “pheá phaåm”, löôùt qua “pheá phaåm”, gaàn chaïm vaøo “pheá phaåm” .

Toâi böng toâ chaùo, vöøa aên vöøa canh chöøng “pheá phaåm”, vôùi noãi hoài hoäp laï kyø. Toâi chôø ñôïi caùi caûnh: coù ngöôøi daãm leân “pheá phaåm” ñoù. Toâi muoán boû toâ chaùo, ñeán hoát “pheá phaåm” ñi. Toâi muoán laïi naém coå aùo ngöôøi ñaøn oâng vaø baét haén doïn saïch “pheá phaåm” thoái tha ñoù.

Nhöng kìa! Toâi chöa kòp thöïc hieän nhöõng yù nghó cuûa mình, ñaõ coù ngöôøi daãm leân moät phaàn “pheá phaåm”.


Roài hai ngöôøi, ba ngöôøi, naêm ngöôøi, baûy ngöôøi, vaø maáy chuïc ngöôøi ñaõ laàn löôït daãm leân “pheá phaåm” aáy! Moãi ngöôøi tha ñi moät ít.,,, “Pheá phaåm” bieán maát. Khoaûng ñaát trôû laïi bình thöôøng.

Hình nhö ngöôøi ta ñaõ voâ tình mang theo nhöõng dô baån ñi vaøo cuoäc ñôøi. Con ngöôøi böôùc ñi, queân mình ñang böôùc treân caùi gì, queân neàn taûng cô baûn laø traùi ñaát naâng ñôõ baøn chaân, queân nhìn xuoáng ñaát. “Pheá phaåm” ñoù coù theå laø moät caïm baãy thoâ thieån. Coøn nhöõng caïm baãy khaùc tinh vi hôn, ñöôïc che ñaäy baèng nhöõng hình thöùc tuyeät ñeïp, thôm tho.

Thaáy khuoân maët toâi ñôø ñaãn vì nhöõng suy töôûng, Dieãm hoûi: “Anh nghó gì vaäy?” Toâi buoät mieäng: “Nghó veà cuïc c.” Dieãm töùc giaän: “Anh aên noùi thoâ bæ quaù!” vaø ñöùng daäy boû ñi. Toâi bieát Dieãm hieåu laàm, nhöng vaãn ngoài yeân.


CAÙI TAÙT…

Ba toâi noùi: “Baø Hoàng laø ngöôøi khoâng ñoan chính – quan heä nam nöõ lung tung”. Cuõng ba toâi noùi: “Nhaân vaät nöõ trong tieåu thuyeát “Tìm queân” cuûa Nhaân Taâm laø taám göông veà loøng chung thuûy vaø ñoä löôïng”. Nhöng ba toâi chöa bieát raèng dì Hoàng vaø nhaø vaên Nhaân Taâm laø moät. Dì Hoàng laø meï Cöôøng. Chuùng toâi chia seû nhau taän tình, coù gì buoàn vui toâi cuõng tìm Cöôøng ñeå keå leå, ba hoa.

Toâi caàm taám hình Cöôøng, nhìn chaêm chuù, cuùi xuoáng hoân khuoân maët thaân quen. Coù gioït leä öùa ra trong maét toâi. Gom heát can ñaûm – toâi xeù taám hình ra töøng maûnh, töøng maûnh. Toâi laáy laù thö ra ñoïc laïi: “Phöôïng laø coâ gaùi ñoûng ñaûnh, troáng roãng, baát taøi. Laâu nay, Cöôøng thích Phöôïng vì Phöôïng coù khuoân maët deã thöông. Nhöng khi lôùn leân, Cöôøng khoâng theå chaáp nhaän moät hình thöùc maø khoâng coù noäi dung. Phöôïng ñöøng tìm, gaëp Cöôøng nöõa.” Toâi vöøa thi rôùt ñaïi hoïc, laïi theâm laù thö ñaùng gheùt cuûa Cöôøng. Toâi buoàn cho söï baát taøi cuûa toâi. Toâi töï hoûi:“Toâi coù troáng roãng, coù ñoûng ñaûnh laém khoâng?” Ñöôïc roài! Toâi seõ traû thuø lôøi nhaän xeùt naøy. Tuaàn sau, toâi nghe Cöôøng chuyeån veà Saøi Goøn.

Hieän nay, toâi laø sinh vieân tröôøng Y. Caùi taùt tai boán


naêm tröôùc toâi coøn nhôù. Toâi coá gaéng ñeán ñieân cuoàng ñeå chöùng toû toâi khoâng baát taøi. Nhöng khi tieáp xuùc vôùi nhöõng caên beänh nan y vaø noãi baát haïnh cuûa beänh nhaân, toâi chôït thaáy toâi coøn may maén. Vaø loøng kieâu haõnh cuûa toâi laø loá bòch. Saùng nay, thöïc taäp ôû beänh vieän Gia Ñònh. Toâi ruïng rôøi. Beänh nhaân toâi ñang thöïc taäp laø dì Hoàng. Dì keå: “Hoài ñoù, dì baùn nhaø ñeå ñöa Cöôøng vaøo Saøi Goøn chöõa beänh. Cöôøng bò u xoan soï naõo. Saùu thaùng sau Cöôøng maát. Nhöõng ngaøy cuoái, noù thöôøng nhaéc ñeán con. Cöôøng noùi raát tieác laø noù khoâng ñöôïc chia seû vôùi con laâu daøi hôn.” Toâi caén maïnh moâi. Laù thö ngaøy cuõ laø caùi taùt nhaân ñaïo hay laø moät laàm loãi? Töø choái söï chia seû cuûa baïn beø ñeå rieâng mình gaùnh chòu noãi ñau laø cao thöôïng hay laø coi thöôøng ngöôøi khaùc ??


VEÁT MAÙU KHOÂ

Toâi nhìn ñaêm ñaêm taám giaáy xeùt nghieäm vôùi keát quaû “döông tính”. Toâi ñaõ maéc beänh lao. Baùc só heïn ngaøy mai nhaäp vieän. Toâi thaáy choaùng, ngöôùc nhìn baàu trôøi meânh moâng nhö coá tìm moät söï cöùu roãi.

Toâi lôõ heïn hoïc troø saùng mai hoïc buø. Hôn nöõa, chæ coøn moät tuaàn, hoïc troø toâi seõ nghæ ñeå oân thi toát nghieäp. Toâi coá gaéng daïy noát tröôùc khi nhaäp vieän. Saùng mai toâi seõ ñi daïy. Roài seõ ra sao thì ra! Toâi khoâng muoán boû dôû coâng vieäc, khoâng muoán ñoàng nghieäp phaûi gaùnh giôø cuûa mình. Toâi ít coù can ñaûm laøm phieàn ngöôøi khaùc, daãu toâi vaãn bieát raèng “baát haïnh cho ai khoâng daùm laøm phieàn ngöôøi khaùc”.

Ñaõ möôøi giôø röôõi ñeâm, choàng toâi vaãn chöa veà. Anh daïy theâm buoåi toái. Thoâng thöôøng anh veà luùc möôøi giôø keùm möôøi laêm. Raát ít khi anh veà treã, vì bieát toâi chôø. Ñaõ coù haøng traêm laàn toâi phaûi chôø moät ñieàu gì ñoù, nhöng toâi vaãn khoâng quen ñöôïc vôùi söï chôø ñôïi. Toâi boàn choàn, aâu lo. Traùi tim beù nhoû cuûa toâi nhö muoán ngöøng ñaäp.

Toâi nhìn ñaêm ñaêm chieác kim ñoàng hoà, nghe roõ töøng tieáng tích taéc. Möôøi moät giôø, roài möôøi moät giôø röôõi, roài möôøi hai giôø. Tieáng gaø gaùy vang trong ñeâm tónh mòch. Toâi muoán baät khoùc. Noãi lo daâng cao. Ñieàu gì ñaõ xaûy ra cho anh? Toâi hy voïng anh gheù nhaø moät ngöôøi baïn cuõ naøo ñoù, vui quaù, nguû laïi. Khoâng. Khoâng bao giôø anh


nguû laïi ôû ñaâu khi bieát toâi chôø! Toâi hieåu anh. Gaàn nhö toâi ñaõ thöùc traéng ñeâm, vôùi taâm traïng raõ rôøi, tuyeät voïng. Gaàn saùng, toâi thieáp ñi treân chieác gheá, cho ñeán khi coù tieáng goõ cöûa. Moät ngöôøi phuï nöõ böôùc vaøo. Chò coù khuoân maët phuùc haäu, ñoâi maét saâu, quaàng thaâm. Chò noùi:

- Choàng chò bò cöôùp ñaâm, ñang naèm ñieàu trò ôû laàu I khu D Beänh vieän G.Ñ nhôø toâi baùo tin cho chò.

Toâi baøng hoaøng, ngôõ nhö chaúng nghe thaáy gì, ngôù ngöôøi ra. Chò laëp laïi:

- Choàng chò ñang naèm ôû beänh vieän, nhôø toâi baùo tin cho chò.

Toâi nhö muoán ngaát xæu, hoát hoaûng:- Trôøi ôi, cheát toâi roài!- Khoâng sao ñaâu. AÛnh coøn noùi ñöôïc vaø ñoâi maét

vaãn saùng.Toâi voäi thay ñoà. Ñeán beänh vieän, baùc baûo veä noùi

chöa ñeán giôø thaêm beänh. Toâi naên næ:- Baùc thoâng caûm choàng chaùu bò cöôùp ñaâm hoài toái,

ñang caáp cöùu ôû ñaây.- Chôø ñaõ. Giôø naøy baùc só caám thaân nhaân vaøo

thaêm.Toâi chaïy ñaïi vaøo. Baùc baûo veä ñuoåi theo. Moät soá

ngöôøi lôïi duïng chaïy uøa vaøo. Baùc buoäc loøng phaûi quay trôû laïi.

Toâi chaïy vaøo nhöõng haønh lang theânh thang. Lính quyùnh moät hoài môùi tìm ñöôïc khu D. Toâi böôùc leân laàu moät, gaëp phoøng y vuï, hoûi coâ y taù tröïc:

- Chò laøm ôn cho toâi bieát anh Phaïm Xuaân Long naèm ôû phoøng naøo?

Coâ nhìn toâi ñònh noùi khoâng phaûi giôø thaêm beänh.


Khoâng hieåu vì sao (coù leõ vì khuoân maët xanh xao hoát hoaûng cuûa toâi), coâ dòu daøng:

- Phoøng thöù ba, phía beân traùi.Toâi khoâng kòp caûm ôn, chaïy voäi ñeán caên phoøng.

Anh naèm treân chieác göôøng traûi ra traéng. Khuoân maët xanh xao. Anh maëc boä ñoà traéng cuûa beänh vieän. Caùc khuy aùo khoâng caøi ñeå loä veát thöông ñöôïc baêng boù caån thaän phía ngöïc phaûi. Moät vaøi veát maùu khoâ ñen ñuùa, xaùm xòt baùm treân buïng anh. Toâi öùa nöôùc maét:

- Sao theá anh? Khoå cho chuùng mình quaù! Anh coù sao khoâng?

- Khoâng naëng laém ñaâu. Nhöng anh phaûi nghæ daïy ít nhaát hai tuaàn, sau ñoù daïy buø meät nghæ. Maùu vaø khí traøn vaøo phoåi neân khoù thôû, phaûi laáy xi-lanh huùt maùu baàm vaø boït khí trong maøng phoåi ra. Ngheà baùn chaùo phoåi maø phoåi bò thöông!

AÙnh maét Long vaãn saùng ngôøi, laïc quan vaø töï tin. Vaãn caùi nhìn ñaày quyeát taâm vaø nhieàu khaùt voïng. Ai ñaõ hieåu nhöõng khaùt voïng cuûa anh hôn toâi. Toäi nghieäp anh,anh ñaõ khoâng thöïc hieän ñöôïc nhöõng öôùc muoán lôùn lao cuûa mình, cöù ñöùng ôû löng chöøng nhìn leân ñænh cao maø u uaát. Toâi ngaäm nguøi:

- Anh keå em nghe ñi. Tuïi cöôùp ñaõ laøm gì anh?Long noùi, gioïng roõ raøng chaäm raõi nhö khoâng heà bò

thöông, nhö ñang giaûng baøi:- Hoài toái, anh ñi daïy veà, ngang qua Laêng OÂng,

thaáy hai thaèng aên cöôùp chaän moät em beù khoaûng möôøi boán tuoåi, baït tai vaø giaät chieác xe ñaïp. Em beù la leân: “Cöôùp, cöôùp...”. Anh döøng xe laïi, can thieäp. Hai thaèng cöôùp boû ñöùa beù taán coâng anh. Moät thaèng caàm dao vôøn


tröôùc maët. Trong boùng toái nhaù nhem, anh khoâng bieát dao hay suùng. Anh hôi hoaûng, neáu laø suùng vaø neáu noù baén baäy thì em thaønh goùa phuï. Anh phoùng tôùi ñaù vaøo caùnh tay haén. Cuù ñaù khoâng chính xaùc, truùng vaøo vai teân cöôùp. Haén laûo ñaûo. Theâm hai ñoàng boïn töø trong boùng toái nhaûy ra, caàm caây boå xuoáng ñaàu anh. Anh laùch mình vaø ñöa tay leân ñôõ. Teân caàm dao nhaûy xeït vaøo ñaâm moät nhaùt vaøo ngöïc anh, truùng caùi kieáng ñeo ôû ngöïc. Caùi kieáng vôõ. Con dao leäch qua beân phaûi. Anh khoâng caûm thaáy ñau, chæ nghe buoân buoát ôû ngöïc. Haén ruùt dao ra ñaâm theâm moät nhaùt nöõa. Anh traùnh khoûi. Con dao söôùt qua naùch laøm raùch moät maûnh aùo. Ngöôøi ñi ñöôøng döøng laïi khaù ñoâng, ñöùng nhìn moät caùch baøng quan. Anh la leân: “Boïn cöôùp, baét laáy chuùng.”. Chuùng boû chaïy. Caûm thaáy öôùt ôû roán, anh ñöa tay leân sôø, bieát laø maùu. Caûm giaùc nhôm nhôùp khi maùu dính ôû keõ nhöõng ngoùn tay laøm anh ruøng mình. Anh voäi vaøng ñaïp xe chaïy thaúng vaøo beänh vieän caáp cöùu. May maø hoài nhoû anh coù hoïc voõ chuùt ñænh.

- Anh coù ñau laém khoâng? Em neân laøm gì ñeå anh ñôõ ñau?

Anh chôùp maét vaø mæm cöôøi, heät nhö hoài ñi hoïc, khi toâi ñeà nghò ñaùnh maùy hoä anh baûn luaän vaên toát nghieäp.

- Baây giôø thì hôi nhöùc, do söï co giaät cuûa nhöõng thôù thòt bò thöông. Hoài toái baùc só khaâu maø khoâng chích thuoác teâ. Ñau khuûng khieáp! AØ, keát quaû xeùt nghieäm cuûa em ra sao? Saùng nay em coù giôø phaûi khoâng?

Toâi noùi doái:- Baùc só heïn em chieàu hoâm qua ñeán laáy keát quaû

maø chöa coù. Saùng nay em tính ñi daïy bình thöôøng. Nhöng


baây giôø em muoán ôû laïi ñaây vôùi anh.- Anh khoâng sao ñaâu. Em ñi daïy ñi.-Thoâi em ñi. Tröa em gheù.Sôï treã, toâi böôùc voäi vaõ. Ñeán coång, baùc baûo veä caøu

nhaøu:- Toâi khoâng cho sao coâ daùm vaøo? Coâ khoâng bieát

luaät leä gì caû!?Toâi muoán noùi: “Chaùu xin loãi baùc, chaùu lo quaù neân

laøm phieàn baùc”. Nhöng caûm giaùc meät moûi laøm toâi nín laëng. Khuoân maët toâi ñanh laïi vaø ngang nhieân böôùc ra. Baùc baûo veä noùi vôùi theo:

- Ñoà thieáu vaên hoaù!Toâi mæm cöôøi chua chaùt, böôùc ñeán choã gôûi xe. Toâi

ñaïp ñeán tröôøng vôùi noãi loøng teâ daïi. Toâi caêm thuø luõ cöôùp. Neáu toâi coù quyeàn, toâi seõ boå sung vaøo boä luaät hình söï:“Xöû töû taát caû nhöõng teân cöôùp gaây thöông tích cho ngöôøi khaùc”. Toâi thaáy mình baát löïc tröôùc bao nhieâu khoán khoù.

Toâi vaøo lôùp, treã möôøi phuùt. Hoïc sinh nhao nhao: “Töôûng coâ nghæ, tuïi em ñang chuaån bò veà”. Toâi böïc mình nhöng vaãn coá dòu daøng:

- Xin loãi caùc em, toâi ñeán treã. Vaø baây giôø em naøo muoán veà thì veà, vaãn chöa muoän.

Caû lôùp im laëng. Toâi laëng leõ ñeám soá hoïc sinh coù maët: naêm möôi em, vaéng möôøi em. Toâi baét ñaàu giaûng, gioïng khaøn khaøn, nhoû nhö tieáng thaàm thì. Toâi giaûng maø khoâng nhìn hoïc sinh. Traùi vôùi moïi hoâm - toâi noùi lôùn, roõ raøng vaø nhìn vaøo aùnh maét töøng ñöùa.

Sau giôø giaûi lao, toâi vaøo lôùp. Vaéng tanh. Chæ coøn


20 em. Toâi hoûi: “Sao lôùp vaéng theá naøy?”. Moät em traû lôøi: “Thöa coâ, tuïi noù khaùo nhau hoâm nay coù phim Ngöôøi tình töû teá hay laém, ruû nhau boû hoïc ñi xem”. Toâi ñöùng khoâng vöõng, tì tay vaøo thaønh baøn, nghó thaàm: “Chuùng xem phim veà ngöôøi töû teá maø cö xöû khoâng chuùt töû teá vôùi coâ giaùo chuùng”. Toâi quyeát ñònh vaãn tieáp tuïc daïy cho ñeán heát giôø. Söï phaãn uaát vaø noãi ñau ñôùn laøm toâi haêng maùu. Toâi giaûng nhö ñang gaøo theùt vôùi caû loaøi ngöôøi. Coù moät thoaùng toâi nhö rôi vaøo giaác mô, tröôùc maët toâi laø moät lôùp hoïc troáng vaéng, chæ coù baøn vaø gheá. Toâi vaãn giaûng vaø böôùc xuoáng vuoát ve töøng caùi baøn. Roài toâi laïi rôi vaøo moät giaác mô khaùc. Lôùp hoïc vaãn ñuû saùu möôi em, ngöôùc nhìn toâi chaêm chuù vôùi nhöõng khuoân maët trong saùng, nhöõng ñoâi maét long lanh. Cuoái cuøng, toâi ñònh thaàn laïi, lôùp hoïc vaãn chæ 20 em, chaêm chuù nghe toâi giaûng. Nhöõng ñoâi maét buoàn buoàn. Nhìn neùt buoàn treân khuoân maët caùc em, toâi caûm nhaän noãi buoàn voâ haïn cuûa mình. Toâi ñang söûa moät baøi taäp oân, AÙpduïng ñònh lyù Newton Leibnitz ta coù... Toâi chôït hình dung moät ngöôøi ñaøn oâng lang thang trong röøng, cuùi xuoáng löôïm traùi taùo rôi, ngöôùc leân nhìn khung trôøi xanh theânh thang, suy tö vaø mô öôùc. Toâi suy tö gì ñaây, mô öôùc gì ñaây tröôùc lôùp hoïc naøy? Toâi ñaõ gaéng söùc böôùc qua nhöõng khoán khoù rieâng tö ñeå ñeán lôùp. Vaäy maø... Heát giôø. Toâi caûm thaáy töùc ngöïc. Toâi böôùc vaøo nhaø veä sinh, ñöa tay che mieäng vaø ho. Maùu vaø ñôøm nhaày nhuïa treân tay toâi. Toâi röûa tay vaø baét gaëp caûm giaùc nhôm nhôùp ôû keõ nhöõng ngoùn tay.

Toâi ñaïp xe ñeán thaúng beänh vieän. Toâi laõnh phaàn chaùo cuûa beänh vieän vaø ñuùt cho anh. Anh chæ uoáng phaàn nöôùc chaùo. Anh nhìn ñaêm ñaêm vaøo ngoùn tay toâi vaø noùi:


“Coù veát maùu khoâ treân ngoùn tay em”. Toâi giaät mình nhìn xuoáng. Hoài naõy toâi röûa khoâng saïch. Veát maùu khoâ ñen ñuùa, xaùm xòt, troâng dô daùy. Toâi im laëng. Anh nhìn toâi nhö hieåu ra moät ñieàu gì vaø maét anh röng röng. Toâi khoâng daùm nhìn maét anh vì sôï mình baät khoùc.

1988


VEÁT LEM TRONG LYÙ LÒCH

Laàn thöù ba Yeân thi ñaïi hoïc. Coù phaûi Yeân ñaõ hôø höõng vôùi vinh quang? Söï chai laïnh laøm sao coù ôû moät coâ gaùi môùi lôùn? Nhöng sao Yeân vaãn döûng döng tröôùc keát quaû : Yeân thi ñaäu thuû khoa vaøo ñaïi hoïc vôùi soá ñieåm 30/30.

Yeân khoâng ñöôïc ñi hoïc ôû nöôùc ngoaøi vì ñaïo ñöùc trung bình, lyù lòch coù vaán ñeà. Phoùng vieân Long hoûi Yeân veà phöông phaùp hoïc taäp vaø döï ñònh töông lai. Yeân traû lôøi qua loa. Nhaø nöôùc khoâng coâng bình vôùi Yeân. Yeân khoâng muoán baøy toû quan ñieåm. Yeân muoán troán chaïy söï thieáu coâng bình treân chính queâ höông mình! Phaûi chaêng Yeân chæ nghó veà caùi toâi?

Nhöõng caâu traû lôøi qua loa cuûa Yeân laøm Long böïc mình. Long nghó : “Ñaït ñieåm möôøi caû ba moân thi, coù leõ Yeân ñaõ noã löïc kieân trì. Hôn nöõa, ñeå ñaït ñöôïc keát quaû troïn veïn ñoù, leõ ra Yeân phaûi laø ngöôøi tinh teá, caån thaän vaø nhaïy beùn”. Long laáy giaáy giôùi thieäu cuûa toøa soaïn ñeán Ban giaùo duïc chuyeân nghieäp möôïn hoà sô cuûa Yeân ñeå tìm hieåu. Cha : tröôùc 1975 laø trung taù baùc só - naêm 1975 hoïc taäp caûi taïo -naêm 1979 ñöôïc traû quyeàn coâng daân - naêm 1982 cheát. Meï: thôï may. Töø lôùp 6 ñeán lôùp 12, Yeân laø hoïc sinh gioûi. Rieâng moân hoùa Yeân toaøn ñöôïc ñieåm10. Nhöõng giaùo vieân hoùa ñaõ pheâ vaøo hoïc baï cuûa Yeân nhöõng lôøi thaät ñaëc bieät. Long tìm gaëp giaùo vieân daïy hoùa cuûa Yeân. Thaày


keå:Yeân laø hoïc sinh gioûi toaøn dieän. Ba naêm lieàn Yeân

laø caùn söï hoùa cuûa lôùp. Ñieàu khoâng hay ñeán vôùi Yeân vaøo giöõa hoïc kyø hai naêm lôùp 12. Ñaàu tuaàn sinh hoaït döôùi côø, Yeân bò neâu teân khieån traùch vì coù moät ngaøy khoâng ñeo huy hieäu trong tuaàn tröôùc. Yeân caõi em chöa bao giôø queân ñeo huy hieäu. Coâ hieäu phoù Lieân baûo em im laëng. Yeân noùi: “Thöa coâ caùi gì ñuùng thì em noùi”. “- Ñoà voâ leã, toâi baûo em nín, em coù nghe khoâng?”. “- Thaày coâ daïy em toân troïng leõ phaûi. Em chæ noùi söï thaät”. “- Söï thaät laø em vi phaïm kyû luaät maø coøn daùm hoãn vaø caõi lyù phaûi khoâng? Em loän xoän toâi ñuoåi hoïc baây giôø.” “-Thöa coâ, em coù loãi gì maø coâ ñuoåi hoïc? Em chæ muoán noùi vôùi thaày coâ vaø caùc baïn laø em voâ toäi”. Coù tieáng hoïc sinh lao xao: “Ñuùng roài, Yeân voâ toäi”. Coâ Lieân quaùt leân: “Taát caû yeân laëng, giaûi taùn vaø veà lôùp. Em Traàn Löïu Yeân leân vaên phoøng gaëp toâi”. Leân vaên phoøng coâ hieäu phoù ñoøi ñuoåi hoïc Yeân, nhöng caùc thaày coâ khaùc ñaõ can thieäp. Coâ Lieân baét Yeân mang traû giaáy khen hoïc sinh gioûi cuûa hoïc kyø moät vaø ghi ñaïo ñöùc trung bình vaøo hoïc baï cuûa Yeân.

Yeân nhaän thö, böu cuïc quaân ñoäi vaø neùt chöõ khoâng quen. “ Baây giôø Taát laø lính, ñuû can ñaûm noùi söï thaät vaø xin loãi Yeân. Thuôû aáy, Taát raát meán Yeân. Tuaàn leã ñoù Taát tröïc côø ñoû. Vì muoán ñuøa chôi, muoán Yeân bò neâu teân döôùi côø, neân Taát ghi teân Yeân trong danh saùch nhöõng ngöôøi khoâng ñeo huy hieäu. Khoâng ngôø söï vieäc laïi nhö vaäy! Taát khoâng daùm nhaän toäi. Im laëng vaø caûm thaáy aên naên. Baây giôø ñöôïc xin loãi Yeân, Taát bôùt ray röùt phaàn naøo


veà troø chôi voâ yù thöùc ngaøy xöa.”Coá hình dung khuoân maët ngöôøi baïn hoïc teân Taát-

hoài ñoù Taát hay möôïn vôû Yeân vaø thöôøng nhìn Yeân baèng caùi nhìn ngoà ngoä. Yeân chôït hieåu ñaèng sau caùi nhìn aáy laø moät taám loøng vöøa nghòch ngôïm vöøa nhaân haäu. Kyû nieäm uøa veà trong trí nhôù. Ba cheát, coøn hai meï con. Maù vaát vaû nuoâi Yeân aên hoïc. Hoài ñoù coâ Lieân noùi: “Haõy nhìn laïi thaønh phaàn gia ñình cuûa em ñi, ñöøng böôùng”. Yeân röôùm nöôùc maét, im baët. Yeân nghó: “Thaønh phaàn gia ñình ñaâu phaûi laø caùi toäi. Khi sinh ra con ngöôøi ñaâu coù quyeàn löïa choïn gia ñình naøo hay ñaát nöôùc naøo”. Yeân chua chaùt vôùi yù nghó: “Moät soá thanh nieân lo aâu vì lyù lòch gia ñình hôn laø taøi naêng cuûa baûn thaân. Hoï xaáu hoå vì veát dô treân khuoân maët hôn laø veát dô trong taâm hoàn. Theá giôùi ñang choáng chuû nghóa phaân bieät chuûng toäc, sao thanh nieân Vieät Nam coøn bò chia thaønh nhieàu ñoái töôïng.”

Ñaõ nhieàu naêm troâi qua. Moïi hoïc sinh ñaõ bình ñaúng tröôùc ngöôõng cöûa ñaïi hoïc. Chính saùch ñoåi môùi ñaõ xoùa ñi veát lem trong lyù lòch cuûa Yeân.. Baây giôø Yeân laø giaûng vieân tröôøng ñaïi hoïc X. Saùng nay, Yeân gaùc thi vaøo ñaïi hoïc. Ñöùng tröôùc nhöõng thí sinh, Yeân chôït nhôù naêm naøo. Tuoåi hoïc troø ñaõ qua. Nhìn nhöõng khuoân maët ngaây thô, Yeân hieåu hôn nhieäm vuï cuûa mình. Yeân seõ coá gaéng khoâng ñeå “buïi ñôøi laøm nuï hoàng hoen oá vaø loøng mình chai laïnh nhöõng öôùc mô”.


TÌNH THEÁ ÑAÛO NGÖÔÏC

“Toâi muoán nhaém maétñeå khoâng coøn nhìn thaáy ñieàu baát nhaânnhöõng khuoân maët keânh kieäu, nhöõng töï haøo loá bòchnhöõng thaèng ngu tranh giaønh quyeàn löïc,leùn luùt ñaâm nhau baèng nhöõng con dao boïc nhung.

Toâi muoán bòt taiñeå ñöøng nghe lôøi thöøa thaõinhöõng caâu nhaân ngaõi che ñaäy taâm ñòa ñeâ heøn.

Toâi traùch toâi hay traùch aiñaõ boû toâi giöõa traàn gian ñaày giaû traùkhoâng daùm noùi ñieàu muoán noùi,phaûi nghe ñieàu khoâng muoán nghephaûi laøm ñieàu khoâng muoán laøm.”

-Baøi thô vaäy maø anh daùm duyeät cho ñaêng aø? Chuaån bò laøm ñôn xin veà höu non laø vöøa! Anh khoâng coøn saùng suoát ñeå laøm vieäc nöõa.

- Anh gôïi yù thaät ñuùng luùc! Laøm vieäc vôùi nhöõng ngöôøi nhö anh laøm sao toâi chòu noåi. Toâi caàn gì ñoàng löông höu maø xin veà höu. Toâi seõ nghæ vieäc.

- Toâi ñuøa thoâi maø anh laïi xuùc phaïm ñeán toâi nhö theá aø! Nghæ vieäc anh laøm gì ñeå soáng!


- Laøm gì cuõng ñöôïc, mieãn thoaùt khoûi söï kieåm soaùt cuûa nhöõng thaèng ngu nhö anh. Toâi seõ ñaïp xích loâ, söûa xe ñaïp hoaëc laøm baát cöù chuyeän gì maø moät ñoäng vaät coù theå laøm, ñeå nhìn cô quan naøy suy taøn ñeán ñaâu, nhìn nhöõng thaèng ngu nhö anh coøn chi phoái ngöôøi khaùc ñeán bao giôø.

- Anh loaïn oùc roài. Toâi phaûi ñöa anh vaøo nhaø thöông ñieân hoaëc cho anh vaøo khaùm.

- Toâi khoâng ñieân ñaâu! Anh ñöøng chuïp muõ toâi laø ñieân hay phaûn ñoäng. Toâi coù moät caùi ñaàu ñeå suy nghó, moät caây vieát ñeå vieát, moät caùi mieäng ñeå noùi.

- Nhöng khoâng ñöôïc noùi baäy!- Noùi baäy aø! Anh laïi aùp ñaët nöõa roài. Caùc anh chæ

coù moät khuoân khoå. Noùi theo caùc anh laø ñuùng, noùi ngöôïc caùc anh laø baäy. Caùc anh thöøa bieát raèng khoâng coù ñoái khaùng thì khoâng coù tieán hoùa. Vaäy maø caùc anh ñaõ daäp taét nhöõng ñoái khaùng ngay trong tröùng nöôùc.

- Töï do phaûi coù khuoân khoå. Muoán noùi gì thì noùi, muoán laøm gì thì laøm, seõ loaïn ngay, anh bieát khoâng?

- Trong khuoân khoå aø! Coù nhieàu loaïi khuoân laém. Caùi khuoân cuûa caùc anh quaù nhoû ñeå ñoâi caùnh töï do vuøng vaãy. Quaàn chuùng raát ñoä löôïng, saün saøng tha thöù chuùng ta nhöõng sai laàm. Nhöng chuùng ta seõ söûa sai vaø ñoåi môùi nhö theá naøo? Tin hay khoâng tin, ñoù laø moät vaán ñeà. Khoâng phaûi tin baèng lôøi, baèng baøi vieát, maø töø trong tö töôûng. Laøm sao ñoïc ñöôïc yù nghó ngöôøi khaùc khi chuùng ta taäp hoï che giaáu ñi nhöõng yù thaät cuûa mình? Toâi khoâng coù quyeàn phaùn xeùt anh! Nhöng toâi tin raèng lòch söû seõ phaùn xeùt nghieâm khaéc vaø coâng bình.

OÂng ñöùng daäy, ñi veà nhaø. OÂng naèm daøi treân chieác göôøng, nhìn ñaêm ñaêm leân traàn nhaø. OÂng thaáy meät


moûi, ñau ñôùn, uaát öùc. OÂng thaát voïng veà nhöõng ngöôøi oâng töøng goïi laø ñoàng chí, töøng chia seû vaø ñaët nieàm tin. Caâu chuyeän vöøa roài khoâng ñaùng naëng lôøi nhö vaäy. Nhöng vì quaù nhieàu ñieàu böïc mình doàn neùn töø laâu, oâng ñaâm caùu. OÂng thaáy mình ñaõ noùi nhieàu caâu khoâng hay. Nhöõng ngöôøi trí thöùc khoâng caàn chöûi nhau baèng nhöõng lôøi soã saøng nhö vaäy. Loãi taïi ai? Taïi hoï hay taïi oâng quaù aûo töôûng veà cuoäc ñôøi? Coù phaûi moïi ngöôøi vaãn soáng, vaãn laøm vieäc, vaãn hy voïng vaø ñaát nöôùc vaãn tieán leân, duø laø böôùc tieán cuûa loaøi ruøa. Thaønh tích vaãn ñöôïc baùo caùo ñeàu ñaën töø moãi ngöôøi, moãi cô quan, xí nghieäp. Nhöng phaàn lôùn laø thaønh tích giaû, laø nhöõng phöông aùn toài! Moät lít xaêng ñaùng leõ phaûi chaïy ñöôïc 50km, ñaèng naøy vì chieác xe xaáu neân chæ chaïy ñöôïc 30km.

Khoâng chòu ñöïng ñöôïc nöõa, oâng ngoài daäy, vieát ñôn xin nghæ vieäc. OÂng öùa nöôùc maét. Maáy möôi naêm gaén boù vôùi nhaø nöôùc, chaúng leõ oâng boû cuoäc deã daøng nhö vaäy sao! Ñöùa con gaùi chaïy vaøo nhaø hí höûng:

- Ba ôi, naêm ngoaùi con laø hoïc sinh gioûi, neân naêm nay ñöôïc xeùt du hoïc ôû Ñöùc. Ngaøy mai ba vaøo cô quan chöùng lyù lòch cho con boå sung hoà sô noäp leân Boä Ñaïi Hoïc.

- ÔØ, töø töø ñi. Ba ñang meät. Coù leõ ngaøy mai ba khoâng vaøo cô quan ñaâu. Chaäm vaøi hoâm, coù leõ khoâng sao ñaâu.

- Ba ñang meät sao khoâng naèm nghæ ñi. Vaäy maø ba thöôøng khuyeân con ñöøng raùng laøm vieäc khi ñang meät, coù theå daãn ñeán beänh hoaïn. Ñeå con pha cho ba ly nöôùc chanh.

- Ñöôïc roài, ñeå ba ñi nghæ. Con xuoáng phuï maù laøm côm ñi.


OÂng laïi ñi naèm. Bao nhieâu yù nghó ngoån ngang trong ñaàu daøy voø oâng.

Vôï oâng böôùc vaøo, ngoài caïnh oâng, maân meâ baøn tay gaân guoác cuûa oâng vaø noùi:

- Nghe con Höông noùi oâng ñang meät. Toâi bieát oâng ñang khoå taâm vì chuyeän cô quan. Moät ñôøi coù bao nhieâu ñaâu! Thoâi, oâng ñöøng töï daèn vaët nöõa. Toâi bieát oâng ñaõ coá gaéng vaø chòu ñöïng nhieàu. Chính baûn thaân mình cuõng coù luùc mình khoâng haøi loøng veà mình, huoáng chi laø ngöôøi khaùc. OÂng thöøa hieåu raèng moïi thöù ñaõ vaø ñang xaûy ra ñoù laø leõ ñôøi. Toâi thaáy daïo naøy oâng hoác haùc nhieàu. Toâi vaø con ñaâm lo!

OÂng coù noùi gì ñaâu, sao baø bieát oâng böïc mình chuyeän cô quan. Hình nhö baø ñoïc ñöôïc yù nghó cuûa oâng qua neùt maët, qua aùnh maét. Maáy chuïc naêm soáng chung, baø luoân hieåu oâng qua söï im laëng. Baø luoân chia seû, an uûi oâng moãi khi oâng buoàn, khi oâng thaát baïi, chaùn naûn. Giaù nhö khoâng coù baø, chaúng bieát oâng nhö theá naøo tröôùc nhöõng khuùc quanh cuûa ñôøi mình??

- Ba maù ôi, thaèng Vieät veà!Tieáng keâu quaù lôùn cuûa ñöùa con gaùi caét ñöùt doøng

suy nghó oâng. Hai ngöôøi cuøng ñöùng baät daäy, ñi nhanh ra tröôùc ñoùn ñöùa con boä ñoäi.

Baø chaïy ñeán oâm chaàm con. OÂng ñöùng laëng yeân.Noãi möøng boùp chaët tim oâng.

Toái hoâm ñoù, Vieät chaäm raõi ngoài xuoáng, vôùi veû chöõng chaïc chöa töøng coù. Thaèng con oâng ñaõ lôùn hôn nhieàu, khuoân maët ngaây thô raùm naéng, phaûng phaát veû phong traàn. Vieät keå:

- Ba maù bieát khoâng? Con ñaõ qua nhöõng giôø phuùt


kinh hoaøng. Con coù caûm töôûng nhö ñaõ trôû veà töø ranh giôùi cuûa soáng vaø cheát. Ñaùng leõ con chöa ñöôïc veà ñaâu!

Ñeâm ñoù trong röøng saâu, trôøi toái ñen nhö möïc. Noãi nhôù nhaø laøm con khoâng nguû ñöôïc. Con loàm coàm ñöùng daäy ñi tieåu. Ra beân ngoaøi, con vaáp vaøo moät vaät gì ñoù, teù xuoáng. Con quay laïi rôø thaáy nhôm nhôùp maùu vaø bieát ñoù laø caùi ñaàu cuûa thaèng baïn ñaõ lìa khoûi coå. Con muoán ruù leân, nhöng coá mím moâi im baët. Con boø veà hoá caù nhaân laáy suùng baén moät loaït baùo ñoäng. Nhöõng thaèng lính Poân-Poát boû chaïy. Con baén theo gieát ñöôïc ba thaèng. Hai thaèng baïn con gaùc ñeâm bò caét coå.

Hoâm sau, con ñöôïc tuyeân döông vaø ñöôïc thöôûng 15 ngaøy pheùp. Löông khoâ ôû chieán tröôøng raát hieám. Ñuùng tieâu chuaån con ñöôïc ba goùi ñeå ñi ñöôøng, nhöng con chæ laáy moät goùi. Qua moät ngaøy, con aên heát löông khoâ. Ñeâm ñeán, con leo leân caây cao nguû. Saùng daäy, tieáp tuïc ñi. Ñeán tröa thì ñoùi laû, chæ uoáng nöôùc caàm chöøng. Nhieàu luùc meät quaù, con muoán nghæ chaân. Nhöng con sôï neáu gaëp boïn lính Khôø me ñoû thì... Con vöøa ñi vöøa chaïy, vôùi noãi hoài hoäp cuûa ngöôøi ñi tìm ñöôøng soáng, ñöôïc trôû veà gaëp ba maù, chò Höông, baïn beø duø moät laàn cuoái cuøng. Con theøm moät khoaûng trôøi xanh bình yeân. Nhôù voâ cuøng nhöõng thaùng ngaøy voâ tö ngoài trong lôùp hoïc. Ra maët traän con bieát ñöôïc ñi hoïc laø moät haïnh phuùc.

Qua hai ngaøy ñeâm trong röøng saâu, con ra ñeán ñoàng baèng. Con quaù giang xe ngöôøi Kampuchia veà Phnom-Peânh, roài töø Phnom-Peânh veà bieân giôùi. Qua bieân giôùi, veà vôùi nhöõng ngöôøi daân Vieät, loøng con xuùc ñoäng laï thöôøng. Nhöng vì khoâng tieàn con phaûi xin quaù giang ñeán chieác xe thöù saùu môùi ñöôïc cho leân, ñöùng sau böûng xe.


Doïc ñöôøng khaùch xuoáng bôùt, con môùi ñöôïc vaøo ngoài trong xe. Ñoái dieän con laø moät baø ñi buoân, beùo pheä, son phaán loøe loeït, voøng vaøng ñeo ñaày coå vaø tay. Baø nhìn con vôùi ñoâi maét deø daët, gheû laïnh. Con töùc laém, trong ba loâ con coù moät khaåu suùng AK xeáp vaø hai quaû löïu ñaïn. Con muoán laáy ra aên thua ñuû vôùi caùi nhìn ñoù. Nhöng chôït nghó ñeán maùu, con laïi ruøng mình, neùn côn töùc giaän. Con ñaõ töøng rôïn ngöôøi tröôùc bao nhieâu veát thöông ræ maùu, maùu cuûa baïn beø, maùu cuûa nhöõng ngöôøi lính thuø ñòch.

Treân xe coù moät baø, con chaúng bieát laø ai. Baø hoûi con sao hoác haùc vaø meät laû nhö vaäy. Con muoán noùi taïi vì ñoùi vaø taïi ñöôøng xa. Nhöng con im laëng. Baø moùc tuùi cho con möôøi ngaøn, baûo con aên côm vaø ñi xe veà nhaø. Con ñöa tay caàm tieàn maø muoán khoùc.

OÂng ñaõ khoâng theå döûng döng tröôùc töông lai ñaát nöôùc, leõ naøo laïi coù theå döûng döng tröôùc töông lai con oâng?! Ñaát nöôùc naøy laø con oâng, laø cha meï oâng, laø vôï oâng laø taát caû cuûa ñôøi oâng. OÂng khoâng theå boû vieäc, boû vò trí chieán ñaáu.

Hoâm sau, oâng xeù ñôn xin nghæ vieäc, ñeán phoøng oâng toång bieân taäp ñònh xin loãi veà nhöõng lôøi boáp chaùt hoâm qua. OÂng böôùc vaøo, chöa kòp xin loãi, oâng toång bieân taäp ñaõ baét tay voàn vaõ: - Toâi xin loãi vì ñaõ naëng lôøi vôùi anh hoâm qua. Chuùng ta seõ ruùt kinh nghieäm ñeå cuøng nhau laøm vieäc toát hôn.

OÂng chöng höûng vaø lí nhí:- Khoâng, chính toâi môùi laø ngöôøi coù loãi.OÂng ngoài phòch xuoáng gheá vaø suy nghó: “ Taïi sao

söï vieäc laïi laï luøng nhö vaäy. Hay laø tình theá laïi ñoåi môùi? Coù phaûi oâng ñaõ ñöôïc ñeà baït leân laøm toång bieân taäp thay


cho toång bieân taäp naøy? Hay coù moät chæ thò môùi?” Trí töôûng töôïng ñaõ ñöa oâng ñi quaù xa. OÂng ngôõ nhö mình ñang laïc ñöôøng. Kinh nghieäm ñaõ daïy cho oâng phaûi im laëng khi chöa hieåu roõ vaán ñeà. OÂng im laëng, laáy goùi thuoác môøi toång bieân taäp vaø töï chaâm cho mình moät ñieáu.

Coù leõ oâng toång bieân taäp seõ khoâng bao giôø keå cho ai nghe veà giaác mô ñeâm qua cuûa mình. “Nhöõng naác thang danh voïng nghieät ngaõ ñang ôû tröôùc maët toâi. Vaãn coøn moät khoaûng caùch giöõa toâi vaø naác thang ñoù. Moät ñoaïn ñöôøng ngaén thoâi, sao maø ñuû caû: -Xaùc cuûa nhöõng thaèng baïn toâi – maùu cuûa cha meï toâi – nöôùc maét cuûa ngöôøi yeâu toâi, cuûa vôï con toâi. Trong ñoáng xaùc cheát quen thuoäc ñoù, toâi thaáy moät xaùc cheát cuûa ai laï quaù. Trôøi ôi! Ñoù laø caùi xaùc cheát cuûa chính toâi thôøi tuoåi treû.”

1989


PHÖÔÏNG TRAÉNG

Toâi bieát oâng sau moät tai naïn. OÂng laùi xe trong luùc say vaø ñuïng toâi gaõy tay. Ñeå chuoäc loãi, oâng môøi toâi veà giuùp vieäc cho oâng.

18 naêm toâi soáng beân oâng nhö ngöôøi maùy. Toâi laøm taát caû coâng vieäc nhaø, chaêm soùc vöôøn hoa vaø nuoâi cho oâng hai con heo. OÂng chæ thích nuoâi heo moïi. Khi noù lôùn, oâng baûo toâi baùn vaø mua laïi hai con khaùc. Tieàn coøn dö oâng baûo toâi giöõ laáy vaø göûi veà cho meï toâi. OÂng thöôøng baûo toâi laáy nhöõng con caù lieät beù nhoû vaø xöông xaåu trong ñoáng caù toâi daønh naáu cho heo ñeå naáu canh cho oâng. OÂng thích canh caù lieät vôùi moät chuùt thôm vaø caø chua. OÂng thöôøng uoáng caø chua xay vôùi moät chuùt ñöôøng. OÂng ñi chieác xe trò giaù 50.000 USD. Ngoâi bieät thöï naøy khoaûng 100.000 USD. Taïi sao oâng laïi coù thoùi quen aên uoáng thaät kyø quaëc? Ñaëc bieät oâng coù moät baêng nhaïc chæ coù duy nhaát moät baøi “Phöôïng Traéng” ñöôïc haùt ñi haùt laïi moãi ñeâm.

OÂng raát toát vôùi toâi. Söï traàm laëng vaø hieàn hoøa cuûa oâng thaät gôïi caûm. Nhöng oâng khoâng bieát ñöôïc söï xaùo troän gheâ rôïn trong con ngöôøi toâi. Toâi xaáu xí ñeán noãi khoâng ngöôøi ñaøn naøo oâng theøm chuù yù ñeán toâi. Gaàn 40 tuoåi toâi vaãn thöôøng traên trôû vôùi nhöõng giaác moäng hoang ñöôøng. Toâi theøm coù moät ñöùa con vôùi baát cöù ngöôøi ñaøn oâng naøo. Nhìn hai con heo moïi quaán quít beân nhau toâi hieåu theá naøo laø söï coâ ñôn.


Hoâm nay, oâng ñi laøm sôùm vaø boû queân quyeån nhaät kyù treân baøn. Nhaân danh söï baát haïnh, toâi töï cho mình caùi quyeàn luïc loïi nhaät kyù cuûa oâng. Thì ra meï oâng maát sôùm. Hoài nhoû oâng ôû vôùi baø noäi, nôi moät vuøng bieån xa xoâi vaø ngheøo naøn. Baø thöôøng cho oâng aên moùn canh caù lieät naáu vôùi caø chua. OÂng phaûi giuùp baø nuoâi nhöõng con heo moïi ñeå kieám tieàn sinh soáng. OÂng töøng qua vöôøn haøng xoùm ñeå aên troäm caø chua. Tuoåi thô oâng traøn ngaäp tieáng soùng bieån, tieáng heo keâu vaø maøu ñoû cuûa nhöõng traùi caø chua. Taïi sao oâng trôû neân giaøu coù nhö baây giôø? Ñieàu naøy oâng khoâng ghi trong nhaät kyù. Taïi sao oâng thích nghe hoaøi moät baûn nhaïc vaøo moãi ñeâm?

Caùch ñaây 18 naêm, oâng 30 tuoåi. OÂng tuyeån choïn taát caû nhöõng baøi nhaïc oâng yeâu thích nhaát trong moät baêng nhaïc. Vaø oâng chæ nghe baêng nhaïc ñoù. Laàn ñoù, trong baêng nhaïc cuûa oâng, vôï oâng xoùa ñi baøi “SN” cuûa ÑL vaø thay vaøo ñoù baøi “PT” cuûa VH. OÂng giaän vôï, khoâng noùi chuyeän vaø khoâng aên côm vôùi baø trong hai ngaøy. Sau ñoù, oâng ñi nhaø haøng vôùi baïn beø vaø khieâu vuõ vôùi moät coâ vuõ nöõ. Moät ngöôøi baïn “toát” naøo ñoù ñaõ chuïp hình vaø gôûi cho vôï oâng. Baïch Phöôïng thöôøng noùi: “Phöôïng traéng ñaõ vaét caïn maùu mình cho moät tình yeâu neân chæ coøn laïi maøu traéng thanh khieát vaø buoàn baõ. Baïch Phöôïng khoâng chaáp nhaän söï phaûn boäi duø laø nhoû nhaët”. Söï cöïc ñoan trong tình yeâu ñaõ thoâi thuùc vôï oâng boû nhaø ra ñi. Ñeâm ñoù, oâng uoáng röôïu say vaø gaây ra tai naïn cho toâi. Khi toâi naèm beänh vieän, oâng chaêm soùc toâi raát taän tình. OÂng mang maùy ghi aâm vaø baêng nhaïc oâng thích vaøo beänh vieän ñeå môû cho toâi nghe. Nhöõng baûn nhaïc ñaùnh thöùc trong toâi nhöõng khaùt voïng ñoàng thôøi giuùp toâi laõng queân söï coâ ñôn. Nhöõng baûn


nhaïc môn trôùn traùi tim toâi vaø thoâi thuùc toâi daán thaân vaøo saâu thaúm cuûa bieån caû noäi taâm. Toâi chìm ñaém trong söï ñeâ meâ cuûa nhöõng lôøi ca huyeàn hoaëc.

OÂng bò aùm aûnh veà moät ngöôøi ñaõ cheát. OÂng daèn vaët vì moät ngöôøi ñaõ ñi xa. Taïi sao oâng voâ tình tröôùc moät linh hoàn beân caïnh oâng - ñang yeâu thöông oâng baèng tình yeâu duy nhaát, trong khuoân khoå cuûa ñònh meänh vaø khoâng heà coù quyeàn choïn löïa?

May maø toâi coøn nhöõng baûn nhaïc saün saøng ru nguû, chia seû vaø thuû thæ baát cöù luùc naøo...

1992


TRÖÔÙC BIEÅN

Toâi lôùn leân beân bôø bieån. Thuûa nhoû, toâi thöôøng ngoài haøng giôø tröôùc bieån ñeå suy tö, mô moäng. Toâi thaáy bieån quaù haáp daãn vaø quyeán ruõ. Ngoài tröôùc bieån bao giôø toâi cuõng coù caûm giaùc thaät bình yeân, saûng khoaùi. Toâi nhìn bieån nhö moät thaàn töôïng veà söï meânh moâng, bao dung vaø ñoä löôïng. Nhöng toâi cuõng boû bieån ra ñi töø ñoù.

Ba möôi naêm sau, toâi laïi veà ngoài tröôùc bieån. Toâi vaãn yeâu bieån baèng tình yeâu muoân thuôû. Toâi theøm ñöôïc veà höu, ñeå chieàu chieàu ngoài nhìn bieån, caûm nhaän neùt ñeïp vónh haèng cuûa bieån. Toâi khoâng hieåu taïi sao loøng mình laïi tónh laëng, hieàn hoøa hôn khi ngoài tröôùc bieån. Toâi nhö chìm ñaém trong haïnh phuùc khi tieáp nhaän söï giao caûm troïn veïn giöõa bieån vaø toâi.

Giôø naøy, khi toùc toâi ñaõ baïc, toâi vaãn yeâu bieån. Nhöng toâi thaáy bieån coøn quaù nhoû. Quaù nhoû so vôùi tình yeâu cuûa moät ngöôøi daønh cho moät ngöôøi.Quaù nhoû so vôùi noãi nhôù cuûa moät ngöôøi daønh cho moät ngöôøi. Quaù nhoû so vôùi nhöõng baát haïnh vaø phi lyù maø loaøi ngöôøi phaûi gaùnh chòu. Quaù nhoû so vôùi nhöõng cuoäc chieán tranh maø con ngöôøi ñaõ mang ñeán cho nhau.

Toâi ñang ngoài uoáng caø pheâ moät mình vaø ñaém ñuoái chieâm ngöôõng maøu xanh meânh moâng cuûa bieån. Duyeân keùo gheá ngoài ñoái dieän toâi vaø noùi:

- Em muoán giuùp anh nhìn thaáy bieån ñeïp hôn.


- Sao em laïi coù maët ôû ñaây?- Em bieát anh veà ñaây neân xin nghæ pheùp,- Em ñaâu coøn treû nöõa. Ñöøng laõng maïn quaù.- Ñöøng daïy ñôøi em nöõa. Em ñuû lôùn ñeå hieåu ñieàu

mình laøm.Ba möôi naêm tröôùc, Duyeân ñaõ giuùp toâi nhìn thaáy

neùt ñeïp töø nhöõng ñieàu ñôn sô cuõ kyõ. Coù laàn, naøng heïn toâi vaø khoâng ñeán. Chuùng toâi chia tay töø ñoù.

- Em ñaõ nôï anh moät laàn heïn maø khoâng ñeán. Hoâm nay, em ñeán maø khoâng heïn.

Hoài ñoù Duyeân yeâu meï hôn toâi, neân ñaõ nghe lôøi meï laáy moät ngöôøi ñaøn oâng giaøu coù. Tieàn vaø thôøi gian ñaõ ñeå laïi nhöõng veát nhaên treân khuoân maët cuûa naøng vaø cuûa toâi. Nhöng baát chaáp thôøi gian vaø söï xa caùch, thænh thoaûng Duyeân laïi hieän veà trong yù nghó cuûa toâi.

Duyeân keå veà ñôøi soáng cuûa naøng. Lôøi noùi cuûa naøng hoøa vaøo tieáng soùng bieån keùo toâi ra khoûi söï bình yeân töôûng chöøng nhö vónh cöûu.

Duyeân ñöùng daäy, ñöa baøn tay boùp nheï tay toâi vaø noùi: “Thoâi em veà, haõy yeâu bieån duøm em vaø yeâu anh duøm em”. Toâi ngoài yeân nhìn theo boùng Duyeân khuaát trong naéng chieàu. Nhìn ñoâi vai Duyeân, toâi hình dung ñöôïc noãi buoàn treân khuoân maët naøng vaø hieåu theâm veà nhöõng neáp nhaên treân ñuoâi maét Duyeân. Moät laàn nöõa, toâi boãng thaáy bieån vaãn coøn nhoû so vôùi söùc chòu ñöïng cuûa con ngöôøi vaø tröôùc bieån toâi chæ laø haït buïi.


ÑIEÀU CHÆ VIEÁT TRONG NHAÄÏT KYÙ

Ba maù ñaët teân cho toâi laø Danh, ngaãu nhieân phuø hôïp vôùi tính haùo danh cuûa toâi. Toâi khao khaùt danh voïng hôn moïi thöù treân ñôøi. Coù ai khen, toâi haïnh phuùc nhö ñöôïc vaøng. Khi toâi vieát moät truyeän ngaén, neáu ñöôïc ñaêng baùo, toâi vay tieàn ñeå mua haøng traêm tôø taëng baïn beø, neáu chöa ñöôïc ñaêng, moãi thaùng toâi nhòn tieâu, trích nöûa soá tieàn löông ñeå photocoppy taëng ngöôøi quen, vôùi hy voïng nhoû nhoi laø ñöôïc nghe moät lôøi khen, ñöôïc ngöôøi khaùc quí meán mình.

Danh voïng thöôøng tröïc daøy voø toâi. Toâi yeâu noù, khoå vì noù vaø gaén vôùi noù nhö duyeân phaän. Nhieàu luùc toâi nghó raèng, neáu böùt khoûi noù, ñôøi toâi seõ thanh thaûn voâ cuøng. Nhöng nieàm khao khaùt naøy ñaõ laø chaát lieäu soáng trong doøng maùu toâi.

Ñaát- teân moät coâ gaùi hoàn nhieân vaø khoâng maáy teá nhò, cuøng toå boä moân vôùi toâi. Naøng thöôøng noùi thaúng: “Anh laø keû haùo danh, anh hay laøm nhöõng vieäc thöøa thaõi voâ ích”. Bò chaïm noïc, toâi cay cuù laém, nhöng vaãn cöôøi: “Em thaáy khoâng, trong toå ai cuõng quí meán anh, chæ coù em”. “Vaâng, chæ coù em laø khoâng chaáp nhaän söï laõng phí cuûa anh, söï laõng phí ngu ngoác”. Toâi cöôøi caàu hoaø vì khoâng muoán coù ñoái thuû, nhöng loøng toâi loàng loän ñieân


cuoàng. Ñaát ñaõ chaïm vaøo ñieàu “thieâng lieâng” cuûa toâi, song nghó cho cuøng, toâi cuõng ngaàm caûm ôn naøng ñaõ giuùp toâi hieåu hôn baûn chaát cuûa mình.

Caøng soáng laâu beân Ñaát, toâi caøng thaáy Ñaát deã meán. Ñaát hieàn haäu, chaân chaát, bao dung. ÔÛ Ñaát toaùt ra neùt töï nhieân nhö naéng, nhö gioù, nhö coû caây, nhö hoa laù.Nhìn phong caùch soáng cuûa Ñaát, toâi chôït nhôù ñeán moät nhaân vaät nöõ trong tieåu thuyeát: “Em laø doøng soâng, laø queâ höông, laø boùng daùng thaân yeâu cuûa meï.”

Ñaát vaø toâi ñöôïc cöû ñi thi tieáng Nga ñeå nhaän hoïc boång sang Lieân Xoâ tu nghieäp hai naêm. Coøn nöûa thaùng nöõa ñeán ngaøy thi, toâi hoïc raùo rieát, vôùi quyeát taâm maõnh lieät laø phaûi thi ñaäu. Toâi khoâng caàn hoïc boång du hoïc, nhöng toâi sôï thi rôùt laø maát danh döï vôùi ngöôøi quen. Xui cho toâi, coâ baïn cuûa ngöôøi yeâu toâi ñeán baùo: “Nhoû Thuûy bònh naëng, ñang naèm beänh vieän Saøi Goøn”. Theá laø moãi ngaøy toâi daønh hai giôø ñeå vaøo beänh vieän, voàn vaõ thaêm hoûi, aân caàn chaêm soùc. Beân caïnh giöôøng Thuûy laø coâ bònh nhaân chöøng hai möôi laêm tuoåi. Ngoaøi söï chaêm soùc chu ñaùo cuûa gia ñình, thænh thoaûng toâi thaáy xuaát hieän moät ngöôøi ñaøn oâng ngoaøi ba möôi. Vôùi aùnh maét coâ gaùi nhìn anh, toâi bieát anh laø ngöôøi yeâu cuûa coâ. Anh ít noùi, chæ ñöa tay sôø nheï traùn coâ, nhìn coâ yeân laëng, bình thaûn laáy saùch ra ñoïc. Thuûy noùi thaàm vôùi toâi: “Em maø coù ngöôøi yeâu nhö oâng ñoù, chaéc em boû töø laâu. Ngöôøi ñaâu maø voâ tình, boán naêm ngaøy môùi vaøo thaêm moät laàn, chaúng hoûi han lo laéng gì caû, chæ ngoài roài laëng leõ ñoïc saùch”. Toâi khoâng traû lôøi Thuûy, nhöng toâi caûm nhaän raèng moãi ngöôøi coù moät cung caùch rieâng ñeå bieåu hieän tình caûm. Vaø trong söï im laëng cuûa anh, toâi möôøng töôïng thaáy ñöôïc taám loøng cuûa anh


daønh cho coâ gaùi. Toâi bieát chaéc coâ aáy hieåu anh.Ngaøy mai toâi thi moân cuoái cuøng, moân laøm luaän.

Hoäi ñoàng thi cho tröôùc möôøi ba ñeà taøi, toâi chuaån bò môùi coù möôøi hai ñeà. Toâi vaøo thaêm Thuûy, döï ñònh toái nay seõ veà chuaån bò noát ñeà taøi coøn laïi. Ñieàu baát ngôø laïi ñeán.Thuûy ñeà nghò: “Toái nay nhaø em khoâng coù ai ôû laïi, anh ôû canh chöøng em, lôõ nöûa ñeâm em coù soát cao anh ñi goïi baùc só cho kòp luùc”. Toâi khoâng theå töø choái vaø phaäp phoàng lo aâu veà moät ñieàu khoâng toát seõ ñeán trong buoåi thi ngaøy mai. Ñeâm khuya, Thuûy traên trôû, baät ra nhöõng tieáng reân nheø nheï. Toâi thao thöùc khoâng nguû ñöôïc. Hai giôø khuya, chung quanh toâi vang leân “baûn hoøa taáu” cuûa nhöõng tieáng reân ræ, khoùc loùc, tieáng uïa möûa, tieáng than vaõn ñau ñôùn, tieáng doã daønh cuûa ngöôøi thaân, cuûa nhöõng coâ y taù tröïc, vaø caû tieáng thôû daøi cuûa coâ bònh nhaân giöôøng beân caïnh.Toâi chôït nghó: “Toâi ñi tìm danh voïng laøm gì khi töø laâu toâi thôø ô vôùi noãi ñau ñoàng loaïi, töø laâu toâi khoâng heà bieát treân ñôøi coù moät thöïc traïng nhö vaäy! Coù theå moät ngaøy naøo ñoù, toâi cuõng seõ laø bònh nhaân. Khoâng, khoâng caàn ñôïi moät ngaøy naøo khaùc nöõa, toâi ñaõ vaø ñang laø bònh nhaân cuûa chöùng bònh haùo danh!”. Qua moät ñeâm trong beänh vieän, toâi thaáy mình nhö giaø theâm maáy tuoåi.

Buoåi saùng ñi thi, sôï treã giôø, toâi ñaïp xe voäi vaøng vaø thoaùng ao öôùc phaûi chi toâi coù chieác xe cuùp. Toâi ñi hoïc möôøi baûy naêm, ñi daïy möôøi naêm, laøm vieäc mieät maøi maø vaãn vôùi chieác xe ñaïp. Tröôùc khi vaøo thi, gaëp Ñaát, toâi than thôû: “Anh chæ môùi chuaån bò coù möôøi hai ñeà, coøn ñeà soá möôøi ba chöa ñuïng tôùi”. Ñaát ñeà nghò: “Em cuõng vaäy, em chöa chuaån bò kyõ ñeà soá baûy. Neáu anh boác truùng ñeà möôøi ba, em seõ ñoåi cho anh, vaø neáu em boác truùng ñeà soá baûy,


anh ñoåi cho em”. Toâi nhaát trí, bôùt ñi noãi phaäp phoàng seõ boác truùng ñeà möôøi ba .

Toâi boác truùng ñeà soá naêm, ñeà ruoät cuûa toâi. Toâi möøng huùm. Nhöng khi xuoáng choã laøm baøi, Ñaát kheõ noùi nhanh: “Xui quaù, truùng ñeà soá baûy. Anh ñoåi cho em ñi”. Toâi baøng hoaøng. Ñeà soá baûy laø ñeà khoù nhaát vaø cuõng laø caùi ñeà toâi gheùt nhaát. Toâi cuõng chuaån bò, nhöng khoâng kyõ. Ñaõ lôõ höùa vôùt Ñaát, toâi ñoåi cho Ñaát maø loøng ñau nhoùi.

Khi ngoài laøm baøi, toâi nhôù caùi ñeà ruoät maø tieác nuoái. Vieát nöûa chöøng, toâi linh caûm raèng kyø thi naøy mình seõ thaát baïi. Toâi ñaõ boû sôû tröôøng ñeå nhaän sôû ñoaûn. Toâi maát höùng thuù khi laøm baøi, caûm giaùc meät moûi vì thieáu nguû uøa tôùi. Toâi laïi daèn vaët, taïi sao toâi laïi giöõ lôøi höùa vôùi Ñaát ñeå nhaän phaàn thua thieät veà mình? Taïi sao toâi khoâng noùi vôùi Ñaát raèng ñeà soá baûy toâi chuaån bò sô saøi neân cuõng khoâng laøm ñöôïc? Taïi sao toâi khoâng phôùt tænh tröôùc Ñaát, ñeå chæ cuùi ñaàu tröôùc moät mình Ñaát vaø ngaång ñaàu tröôùc haøng traêm ngöôøi khaùc? Coù phaûi ñaây laø moät baøi hoïc, moät kinh nghieäm?

Beân tai toâi loaùng thoaùng nhöõng lôøi noùi cuûa baïn beø: “Thaèng Danh maø thi theá naøo cuõng ñaäu thuû khoa”. Ñaäu - rôùt laø leõ thöôøng. Nhöng toâi seõ ñau ñôùn khi hieän thaân tröôùc ngöôøi khaùc nhö moät keû baát taøi. Toâi töï an uûi raèng: “Toâi ñaõ laøm ñuùng, vieäc gì phaûi tieác nuoái. Hôn nöõa, tieác nuoái chæ laøm maát thôøi gian vaø töï haønh haï mình moät caùch voâ ích!” Trong ñôøi toâi, neáu coäng taát caû thôøi gian maø toâi daønh ñeå tieác nuoái vaø daèn vaët, thì ñoù laø moät con soá khaù lôùn, nhöng hình nhö goã ñaù môùi khoâng bieát tieác nuoái, daèn vaët vaø ñaâu phaûi chæ moät mình toâi nhö theá trong ñôøi naøy.


Chæ coù moät chæ tieâu cho Toå toâi. Ñaát ñöôïc choïn ñi. Hoâm toå boä moân ñöa tieãn Ñaát ra saân bay, baïn beø nhìn toâi cöôøi cöôøi. Nuï cöôøi voâ tình cuûa hoï laøm toâi ngaàm chua xoùt. Ñaát cuõng nhìn toâi vaø mæm cöôøi. Toâi hieåu raèng Ñaát thoâng caûm toâi. Toâi ñaõ phaûi cuùi ñaàu tröôùc haøng traêm ngöôøi, ñeå coù theå ngaång ñaàu tröôùc Ñaát, tröôùc Thuûy vaø tröôùc löông taâm toâi. Coù phaûi ñoù laø caùi giaù cuûa söï hy sinh moät chuùt loøng haùo danh ??!

1987


NHÖÕNG MAÛNH ÑÔØI LAÉP GHEÙP

Buøi Giao laø giaùo vieân toaùn caáp 3. Ñaõ boán möôi maø chöa laäp gia ñình. Nghe ñoàn raèng anh coù ngöôøi yeâu ñi xa vaø hai coâ boà laø baïn thaân cuûa nhau. Taát caû ba coâ tröôùc ñaây ñeàu laø hoïc troø anh. Ñoù chæ laø dö luaän. Hôi ñaâu maø tin vaøo dö luaän.

Giao coù vaàng traùn roäng, ñoâi maét to vaø daøi vôùi caùi nhìn xa xoâi, aån giaáu nieàm suy tö mieân man. Khuoân maët ñeïp vaø coù hoàn. Ñoù laø söï phoái hôïp neùt nhu hoøa vaø thanh tao cuûa moät coâ gaùi, chuùt mô moäng cuûa nhaø thô, veû uy nghi cöùng raén cuûa moät töôùng lónh. Nhöõng ñieàu töôûng nhö traùi ngöôïc nhau laïi hoøa hôïp nhau taïo neân söï cuoán huùt ñaày ma quaùi, phaûng phaát moät theá giôùi noäi taâm saâu thaúm.Giao laøm thô töø naêm hoïc lôùp 6, vieát truyeän ngaén töø naêm 15 tuoåi. Töø nhoû ñeán naêm 35 tuoåi, anh chöa heà gôûi baøi ñaêng baùo. Naêm 35 tuoåi, anh ñöôïc giaûi nhaát trong cuoäc thi truyeän ngaén cuûa baùo Vaên Ngheä. Anh vieát vôùi söï thanh thaûn nhö vieát nhaät kyù. Anh vieát xuaát thaàn baèng maùu thòt cuûa nhöõng ñôøi ngöôøi, baèng chaát lieäu cuûa maáy möôi naêm soáng, suy tö vaø daèn vaët. Thaèng baïn ñaùnh maùy töï ñoäng ñaùnh theâm moät baûn vaø gôûi döï thi. Luùc thaáy truyeän mình ñaêng baùo vaø khi ñöôïc giaûi, anh vaãn bình thaûn. Ñieàu gì ñaõ laøm anh bình thaûn tröôùc vinh quang?


Moät nhaø pheâ bình ñaõ vieát veà anh: “Chæ nöûa giôø soáng vôùi truyeän ngaén cuûa Buøi Giao, chuùng ta caûm töôûng nhö ñaõ soáng moät ñoaïn ñôøi daøi ñaày xoùt xa vaø huøng traùng. Ñoù laø moät cuoäc soáng bình dò aån chöùa nhöõng tö töôûng lôùn. Moät caùch nhìn thaáu suoát thôøi ñaïi vaø taâm linh con ngöôøi. Laø vieân gaïch goùp phaàn cho neàn taûng vaên hoùa môùi. Laø nhòp caàu noái tieáp theá heä naøy vaø theá heä sau. Vaên anh khoâng laø thieân anh huøng ca, khoâng laø baøi tình ca, khoâng laø baûn caùo traïng – maø laø moät ñôøi soáng, vôùi ñuû nhöõng thuoäc tính haïnh phuùc, ñau khoå, ñaïo ñöùc, toäi loãi, yeâu thöông, haän thuø, ñöôïc moå xeû kheùo leùo baèng nhaùt dao ngheä thuaät. Anh ñaõ vay möôïn moät phaàn linh hoàn cuûa nhaân loaïi ñeå aáp uû trong taùc phaåm cuûa anh. Haàu nhö moïi ngöôøi ñeàu baét gaëp chuùt daùng daáp cuûa mình trong ñoù, caûm thaáy ñöôïc chia seû vaø khoâng coâ ñôn. Neáu khoâng tha thieát yeâu thöông con ngöôøi, laøm sao anh vieát noåi nhöõng doøng nhö theá?”

Sau ñoù, vaøi ngöôøi laøm coâng taùc xuaát baûn vaø laøm baùo ñeán ñaët haøng. Hoï xuaát baûn cho anh quaù nhieàu vaø traû nhuaän buùt cao. Nhöõng truyeän vieát nhanh, nhöõng baøi thô voäi ñeàu phaûng phaát neùt taøi hoa, saâu saéc vaø tröõ tình nhaát ñònh. Trong nhieàu taùc phaåm ra ñôøi voäi vaõ ñoù, coù vaøi taùc phaåm khoâng hoaøn thieän, vaø anh bò vaøi nhaø pheâ bình khoù tính “ñaäp” cho moät traän neân thaân.

Moät ñieàu laï! Anh vaãn bình thaûn tröôùc nhöõng pheâ bình naëng neà. Thaùi ñoä anh khaùc ñôøi!? Sao vaên anh noùi leân nhöõng ñieàu raát ñôøi vaø raát ngöôøi.? Hay taïi anh coù noäi taâm cöïc maïnh, ñuû taïo cho anh söï quaân bình tröôùc moïi hoaøn caûnh? Hay anh coù taøi che giaáu caûm xuùc?


Giao döøng laïi hôi laâu ôû muïc “Laøm quen”: “Traàn Thieân Hoàng, 30 tuoåi, hoïa só, goùa choàng. Muoán laäp gia ñình vôùi ngöôøi coù khaû naêng chòu ñöïng vaø chia seû.”. Anh nhôù ñaõ xem vaøi böùc tranh cuûa Hoàng ôû phoøng trieån laõm. Anh khoâng quen, nhöng bieát maët Hoàng. Hoàng coù khuoân maët deã nhôù – maét to, muõi gaõy, mieäng roäng, moâi hôi daày. Anh quyeát ñònh vieát thö toû tình vaø caàu hoân, chaám döùt moät phaàn ñôøi vôùi danh nghóa ñoäc thaân.

Moät ñaùm cöôùi kyø cuïc, khoâng coù phuø reå maø coù ba coâ phuø daâu. Ba coâ naøy laø ngöôøi thaân quen cuõ cuûa Giao, ñaõ tröïc tieáp gaëp Hoàng vaø ñeà nghò ñeå hoï laøm phuø daâuï. Caû ba ñeàu coù veû tha thieát. Hoàng hoûi yù kieán Giao. Giao noùi: “Cöù ñeå caû ba cuøng laøm phuø daâu. Hôi loá bòch, nhöng taát caû seõ qua ñi.”.

Coâ daâu chính maëc aùo daøi traéng. Tình côø? Ba coâ phuø daâu ñeàu maëc aùo daøi ñen. Khaùch döï ñaùm cöôùi xaàm xì cho raèng ñaây laø ñieàu quaùi gôû. Nhöng khuoân maët cuûa caû boán coâ daâu ñeàu ñieàm tónh tröôùc nhöõng lôøi xaàm xì. Neùt thanh thoaùt, bình thaûn cuûa ngöôøi ñaõ neám traûi quaù nhieàu theå hieän trong daùng daáp cuûa caùc coâ daâu. Coù ngöôøi hoûi: Taïi sao ngaøy cöôùi maø maëc aùo daøi ñen? Coâ daâu chính ñôõ lôøi: “Maøu ñen khoâng phaûi chæ laø maøu tang toùc. Maøu ñen coøn laø maøu cuûa söùc maïnh ñöôïc coâ ñoïng laïi, maøu cuûa söï bí aån thieâng lieâng”

(Trích nhaät kyù cuûa Ngoïc) Anh cöôùi moät ngöôøi vôï khoâng ñeïp vaø khoâng

quen tröôùc. Coù phaûi laø anh töï ñaøy ñoïa mình? Anh töï ñaøy


ñoïa mình nhö vaäy thì em coù coøn lôøi naøo ñeå traùch anh? Baây giôø em ñaõ giaøu coù, nhöng khoâng anh, nhìn nhöõng ñoàng tieàn, em thaáy ñôøi voâ nghóa! Taïi sao anh laïi hieän dieän treân ñôøi naøy? Taïi sao em laïi yeâu anh maø khoâng laø ai khaùc?

Anh löøa doái em. Anh keå cho em veà quaù khöù cuûa anh maø khoâng keå veà hieän taïi vaø töông lai. Anh noùi: sau em anh khoâng coøn yeâu ai nöõa. Vaäy anh ñaõ yeâu theâm Minh vaø Taâm. Anh khoâng noùi gì, hoï khoâng noùi gì. Nhöng aùnh maét hoï nhìn anh vaø anh nhìn hoï laø caùi nhìn khoâng coøn khoaûng caùch. AÙnh maét ñoù coù khaùc gì aùnh maét cuûa em nhìn anh vaø anh nhìn em? Coù phaûi söï löøa doái naøy laø nhaân ñaïo?

Khi yeâu anh, em caûm thaáy caû cuoäc ñôøi coâ ñoïng thaønh anh! Em caûm nhaän raèng caû theá giôùi coù theå hieän höõu trong moät con ngöôøi. Chia seû troïn veïn vôùi moät con ngöôøi laø ñoàng nghóa vôùi chia seû caû nhaân loaïi. Nhöõng khaùm phaù ñaày môùi laï cuûa hoâm nay, ngaøy mai thaønh cuõ kyõ sao ñeán baây giôø anh vaãn môùi ñoái vôùi em? Söï phong phuù cuûa taâm hoàn anh daãn daét em töø ngaïc nhieân naøy ñeán ngaïc nhieân khaùc. Theá giôùi cuûa anh khoâng phaûi laø thieân ñöôøng haïnh phuùc, khoâng phaûi laø ñòa nguïc ngaäp traøn khoå ñau, maø laø moät ñôøi thöïc - coù haïnh phuùc xen laãn ñau khoå, coù ñöùc haïnh xen laãn toäi loãi- laø con ñöôøng tuoåi thô laày loäi buøn sình; laø khoaûnh khaéc nguïp laën trong bieån ñôøi ngaäp nguïa buoàn phieàn, say ñaém; laø caùnh röøng vaøng voït naéng chieàu; laø vieân ñaù phuû ñaày rong reâu, laø baøi tình ca chöùa chan maùu löûa, laø nhöõng ñeâm naèm vuøi trong kyû nieäm; laø thaêm thaúm boùng ñeâm tìm veà dó vaõng; laø con ñöôøng mieàn nhieät ñôùi sau côn möa maùt röôïi.


Anh khai môû trong em nhöõng rung caûm ñaàu ñôøi, vöøa ñôùn ñau vöøa haïnh phuùc. Anh giaûi phoùng em khoûi traàm uaát mieân man cuûa nhöõng daèn vaët ngaây thô. Roài anh laïi neùm em vaøo noãi khaéc khoaûi döõ doäi hôn.

Em ra ñi vì anh. Vì anh muoán theá! Anh muoán em soáng vôùi moät theá giôùi khaùc theá giôùi anh, ñeå töø ñoù nhìn veà anh vaø hieåu anh hôn. Coù laàn em aûo töôûng em hieåu anh ñeán möùc chuùng ta khoâng theå thieáu nhau. Xa anh laø bi kòch ñoái vôùi em. Cuoäc ñôøi ñoâi khi laø bi kòch, vaø ai cuõng laàm töôûng raèng mình laø dieãn vieân chính, mình ñang gaùnh nhöõng khoå ñau lôùn hôn ñoàng loaïi, mình ñöùng cao hôn ñoàng loaïi.

Ranh giôùi giöõa ñöôïc vaø maát quaù mong manh. Hoâm naøo ngoài treân maùy bay, em nghó em vaãn coøn anh. Baây giôø, em ñaõ maát anh! Phaûi chi anh giaän doãi boû ñi. Em seõ deïp loøng töï troïng ñeå chaïy theo níu keùo anh. Nhöng anh taùch rôøi em baèng moät ñaùm cöôùi, baèng luaät phaùp...

Trong noãi ñau naøy, em hieåu raèng ngöôøi ta khoâng theå vay möôïn caûm giaùc. Chæ coù ngöôøi trong cuoäc môùi thaám thía vaøo maùu thòt, xöông tuûy noãi ñau traàn theá. Em toát nghieäp ñaïi hoïc vaø baûo veä thaønh coâng luaän aùn tieán só moät caùch nheï nhaøng. OÂng boá nuoâi ngöôøi Canaña khoâng coù con ruoät neân raát thöông vaø caát nhaéc em leân chöùc toång giaùm ñoác cuûa moät coâng ty lôùn. Baïn beø ai cuõng noùi raèng em may maén, thaønh ñaït sôùm. Nhöng nhöõng may maén maø em coù ñöôïc vaãn nhoû nhoi tröôùc baát haïnh lôùn, laø em khoâng coøn anh trong ñôøi thöïc maø chæ coøn trong kyù öùc, trong yù nieäm. Baát haïnh naøy ñuû xoâ ngaõ nhöõng may maén kia!

Khi nhaáp cheùn röôïu chuùc möøng hoân leã anh, caûm


giaùc tôûm lôïm ñeán khoác lieät daâng leân trong toâi. Toâi muoán uïa möûa, nhöng caén moâi keàm cheá. “Chuyeän ñôøi thöôøng vaãn thöôøng baát traéc. Ñieàu trôù treâu nghó cuõng thöôøng thoâi!”. Toâi daën loøng phaûi töï chuû, phaûi ñöùng vöõng tröôùc nhöõng baát thöôøng phi lyù. Toâi coá gaéng vì anh, kieám tieànvì anh. Vaäy maø anh ñaõ löøa doái toâi. Coù leõ khoâng coøn thaèng ñaøn oâng naøo toài hôn anh. Toâi haän anh. Toâi meät moûi quaù! Ai ñöa toâi qua côn soác naøy neáu khoâng laø chính toâi?

Giöõa coù vaø khoâng hình nhö khoâng ranh giôùi. Nhöng coù söï khaùc nhau raát xa giöõa moät ngöôøi mang ñaày phieàn naõo vaø moät ngöôøi voâ tö! Tröôùc ñaùm cöôùi anh, toâi laø moät ngöôøi khaùc; baây giôø toâi laø moät ngöôøi khaùc. Toâi töø moät caây xanh thaønh moät caønh khoâ! Con ngöôøi khoâng phaûi coù moät laàn cheát. Hai möôi ba tuoåi xa anh, toâi cheát moät laàn. Ba möôi tuoåi, anh cöôùi vôï, toâi cheát theâm moät laàn. Khoâng! Toâi phaûi soáng vaø anh phaûi cheát. Toâi seõ thueâ ngöôøi gieát anh. Thoâi, töï toâi gieát anh. Toâi gieát anh baèng chính yù nghó cuûa toâi. Tröôùc kia daãu ôû xa nhöng anh thöôøng xuyeân hieän trong taâm töôûng cuûa toâi. Baây giôø, anh phaûi cheát trong toâi! Ñaùm cöôùi vöøa roài coi nhö ñaùm tang. Toâi döï ñeå toáng tieãn anh. Vónh bieät anh! Toâi trôû veà vôùi toâi - moät tieán só luaät khoa, moät toång giaùm ñoác

(Trích nhaät kyù cuûa Minh)Yeâu anh. Ñoù laø ñieàu ngoaøi söïï hieåu bieát cuûa toâi.

Toâi bieát toâi khoâng giöõ noåi anh. Toâi vaãn yeâu ñeå baây giôø toâi lôõ dôû! Nhöng toâi chaáp nhaän taát caû. Moïi thöù ñaõ xaûy ra treân ñôøi naøy laø leõ thöôøng. Hôn nöõa, nhöõng haïnh phuùc


ngaén nguûi beân anh ñuû ñeå toâi chaáp nhaän moïi ñau ñôùn trong quaõng ñôøi coøn laïi. Coøn anh, coù phaûi anh töï ñaøy ñoïa mình baèng caùch cöôùi moät ngöôøi khoâng quen tröôùc?

Ngöôøi Vieät coù thoùi quen daønh duïm caû naêm ñeå tieâu xaû laùng trong maáy ngaøy Teát. Coøn toâi, toâi gom goùp moät ñôøi ñeå xaøi cho anh trong moät ngaøy, maø anh khoâng bieát ñieàu! Anh ñaõ haønh ñoäng ñieân roà, ngu xuaån. Coù leõ theo anh, ñoù laø ñieàu bình thöôøng. Anh ñaõ noùi: “Taát caû moïi ñieàu xaûy ra ñeàu theo quy luaät, ñeàu coù nhöõng nguyeân nhaân... duø ñoù laø ñieàu phi lyù, taøn baïo, traùi vôùi ñaïo laøm ngöôøi! Phaûi bieát chaáp nhaän moïi thöù baèng moät caùi ñaàu tænh taùo, moät taám loøng thanh thaûn, roài töø töø haønh ñoäng vaø ñaáu tranh”.

Anh aùc laém. Anh cho toâi quaù nhieàu... ñeå toâi suoát ñôøi aám öùc laøm ngöôøi maéc nôï. Anh mang ñeán cho toâi nhöõng moùn quaø quaù lôùn, ñeå toâi run leân trong nhöõng laàn ñoùn nhaän. Toâi khoâng ñuû söùc ñeå ñeàn ñaùp anh moät caùch coâng bình nhö moät luaät chôi. Anh noùi: “Thaø ñeå löûa chaùy khoâng, hôn laø ñaët leân moät noài côm ñaõ chín”. Coù phaûi anh baây giôø laø noài côm ñaõ chín vaø toâi laø ngoïn löûa chaùy khoâng? Chaùy ñeán taøn luïi...

Choïn ngaønh Y coù nghóa laø thaâm taâm toâi ñaõ thuø gheùt söï ñau ñôùn. Choïn chuyeân khoa nhi, vì toâi thích treû thô vaø yeâu söï soáng. Vaäy maø, ngaøy cöôùi cuûa anh toâi ñaõ chuaån bò cho mình moät loï thuoác nguû! Veà nhaø, toâi thaáy meï naèm co ro, trô troïi treân göôøng... chæ coù hai meï con maø toâi ñaõ voâ tình vôùi meï. Duø sao cuoäc soáng cuûa toâi cuõng coù ích cho moät ngöôøi... Coøn moät ngöôøi caàn söï hieän dieän cuûa toâi trong ñôøi naøy laø toâi phaûi soáng...

Bao nhieâu ngaøy roài töø ngaøy cöôùi cuûa anh? Toâi


nhö khoâng coøn khaùi nieäm veà thôøi gian. Soi göông maët mình, toâi thaáy hình aûnh nhö moät thieáu phuï tieàu tuïy, buoàn phieàn. Môùi hai möôi taùm tuoåi maø toâi nhö ñaõ boán möôi. Nhöõng bi thöông ñaõ laøm toâi giaø tröôùc tuoåi. Toâi hieåu theá naøo veà caùi giaù maø con ngöôøi phaûi traû cho cuoäc soáng. Caùi giaù cuoái cuøng laø caùi cheát. Nhöng coù nhöõng moùn nôï phaûi traû töø töø. Ñoù laø böôùc chaân ñeàu ñaën ñi veà coõi giaø nua !!

Ñaõ nhieàu ñeâm, toâi naèm moät mình trong caên phoøng nhoû vaät vaõ vôùi coâ ñôn vaø noãi ñau. Toâi muoán cheát. Nhöng taïi sao toâi phaûi cheát? Bao nhieâu ngöôøi vaãn soáng vôùi nhöõng gaùnh naëng treân vai, vôùi nhöõng nieàm ñau lôùn, vôùi nhöõng phi lyù, baát coâng ñoå aäp xuoáng ñôøi. Toâi khoâng hieåu noåi cuoäc ñôøi. Toâi khoâng hieåu noåi toâi. Hình nhö ñôøi ngöôøi vaãn laø ñieàu bí aån?!

Anh noùi: “Cuoäc soáng khaéc nghieät saün saøng tröøng phaït con ngöôøi... Phaûi bieát chaáp nhaän traû moät caùi giaù lôùn cho moät sai laàm nhoû”. Toâi sai laàm ñieàu gì? Taïi sao toâi baát haïnh? Khoâng leõ toâi bò tröøng phaït? Chaúng leõ ñoù laø soá phaän nghieät ngaõ, laø söï traàm luaân cuûa moät kieáp ngöôøi? Taát caû duø qua ñi, sao vaãn ñoïng laïi trong toâi noãi hôøn oaùn xoùt xa. Toâi ñaõ ñaùnh maát moät phaàn tuoåi treû, moät phaàn ñôøi pha laãn nhieàu chua cay vaø ñaàm aám. Toâi muoán queân dó vaõng, queân hoâm nay. Nhöng con ngöôøi laø sinh vaät gaén lieàn vôùi kyû nieäm vaø noãi nhôù. Nhöõng noãi nhôù daøy voø thaân xaùc, boùp ngheït traùi tim. Nhöõng noãi nhôù ñuû söùc gieát ñi bao nhieâu theá heä. Khoâng coù noãi nhôù thì laøm gì coù lòch söû, laøm gì coù kieán thöùc. Noãi nhôù coù khi laø baøn tay aám aùp dòu daøng, coù khi laø caùi taùt ñau ñôùn. Trong noãi ñau naøy, toâi nhôù loaùng thoaùng yù töôûng trong nhöõng caâu thô cuûa anh: “Coù haïnh phuùc naøo khoâng traû giaù baèng khoå ñau. Khoâng


coù noãi ñau lôùn hôn caùi cheát. Laøm sao con ngöôøi nhaän ra nhau, laøm sao toâi nhaän ra em. Coù taùc phaåm naøo ñöôïc giaûi Nobel maø khoâng chöùa noãi ñau vó ñaïi”. Vaâng! Chæ coù noãi ñau môùi ñuû söùc keát tinh thaønh nhöõng boâng hoa ñeïp, nhöõng taùc phaåm coù hoàn. Chæ coù noãi ñau môùi thai ngheùn vaø cho ra ñôøi moät söï soáng môùi. Nhöng hình nhö ñau khoå vaø haïnh phuùc coù khi laø moät. Bieát ñaâu coù moät ngaøy naøo ñoù traàn gian seõ öù thöøa haïnh phuùc vaø hieám hoi ñau khoå. Khi ñoù, con ngöôøi seõ giaønh giöït nhau khoå ñau.

Bao nhieâu ñaøn oâng ñaõ ñeán vaø noùi vôùi toâi nhöõng lôøi yeâu thöông. Nhöng toâi vaãn döûng döng, vì toâi chæ nghó veà anh. Ñeán vôùi anh, toâi ñaõ deïp ñi caùi toâi vaø nieàm kieâu haõnh. Baây giôø xa anh, toâi muoán tìm laïi con ngöôøi chính cuûa toâi – ñoäc laäp, töï tin. Nhöng coù nhöõng caùi maát ñi khoâng theå tìm laïi. Anh vaãn ñaâu ñoù trong maùu thòt toâi. Baây giôø toâi môùi hieåu nhö theá naøo laø söï giaû doái ñaày nhaân ñaïo. Thaø toâi ñöøng bieát söï thaät! Ñeå toâi vaãn bình yeân vaøhaïnh phuùc trong nieàm tin aám aùp raèng toâi vaãn coù anh. Coù bi kòch naøo khuûng khieáp hôn söï ñoå vôõ nieàm tin?! Toâi khoâng coøn tin anh. Toâi khoâng tin toâi. Toâi muoán tin vaøo ñònh meänh. Coù laàn anh noùi: “Anh tin coù ñònh meänh”. Toâi hoûi: “Neáu tin coù ñònh meänh, thì ngöôøi ta coøn coá gaéng vaø noã löïc laøm gì?” Anh nguïy bieän: “Ngay caû söï coá gaéng vaø noã löïc cuûa con ngöôøi cuõng do ñònh meänh thoâi thuùc. Duø khoâng muoán coá gaéng, khoâng muoán noã löïc, ñònh meänh cuõng chaúng ñeå yeân”! Giôø ñaây, bò dìm döôùi taän cuøng noãi ñau, toâi caûm nhaän mô hoà raèng coù baøn tay thoâ baïo cuûa ñònh meänh. “Meänh leänh voâ hình xui toâi thöông anh. Ñònh meänh voâ tình ñöa anh xa toâi. Nhöõng thöû thaùch töôûng chöøng khoâng chòu noåi. Thôøi gian troâi, cuõng seõ qua thoâi!”.


Vaâng. Chæ coù ñònh meänh môùi ñuû söùc keùo anh ra khoûi ñôøi toâi. Vaø ñònh meänh voâ tình ñaõ cöôùp ñi cuûa toâi moät thôøi thieáu nöõ, moät thôøi yeâu anh vaø khaùt khao laøm vôï anh. Khoâng! Vaãn coøn treân thaân xaùc vaø trong taâm töôûng toâi moät thôøi ñieân daïi, moät thôøi toâi saün saøng ñaùnh ñoåi moïi thöù - söï nghieäp cuûa toâi, maùu thòt cuûa toâi, noãi ñau cuûa toâi. ñeå coù anh, ñöôïc soáng cuøng anh!

(Trích nhaät kyù cuûa Taâm)Tröôùc ñaây duø bònh naëng, em cuõng chöa bao giôø

boû lôùp. Laàn naøy, em ñaõ nghæ daïy caû tuaàn sau ngaøy cöôùi cuûa anh. Anh ñaõ laøm xaùo troän ñôøi em. Em nhôù: möôøi naêm tröôùc, khi em hoïc lôùp 12, vaøo lôùp anh thöôøng noùi “Toâi chöa bao giôø nghæ daïy maø khoâng baùo tröôùc cho hoïc troø, tröø khi toâi bò tai naïn ñoät xuaát. Ñeå cho soá ñoâng phaûi toán thì giôø laø ñieàu toäi loãi”.

Em yeâu anh ngay khi coøn laø hoïc troø anh. Em uoáng töøng lôøi anh noùi. Em meâ ñoâi maét nhö saün saøng thoâng caûm vaø chia seû vôùi ngöôøi khaùc. Em thích caû veû ueå oaûi baát caàn treân thaân xaùc beänh hoaïn cuûa anh. Haøng raøo thaày troø ñaõ ngaên em ñeán gaàn anh. Em chæ bieát gôûi gaém tình caûm veà anh qua quyeån nhaät kyù, vaø qua nhöõng lôøi noùi chuyeän vôùi Minh.

Sau khi toát nghieäp phoå thoâng, Minh noùi vôùi em laø Minh yeâu anh. Minh noùi tröôùc laø Minh ñaõ giaønh anh veà phaàn Minh. Laø baïn thaân, em buoäc loøng phaûi coâng nhaän tình yeâu cuûa Minh, trong khi thaâm taâm em bò daèn vaët. Ñeå anh cho Minh hay giaønh anh cho em? Daàn daàn Minh cuõng bieát laø em yeâu anh. Tröôùc ñoù, Minh vaø em thöôøng ñi chung ñeán nhaø anh. Sau naøy, maïnh ai naáy ñi. Anh laø


con dao quaùi aùc chia caét tình baïn giöõa Minh vaø em.Töø ñoù, khi noùi chuyeän vôùi Minh, em khoâng daùm

nhìn thaúng vaøo maét Minh. Coù nhöõng giaác mô em thaáy Minh nhìn em vôùi ñoâi maét hôøn oaùn. Thöùc daäy, em muoán lìa xa anh. Nhöng ôû anh coù söï quyeán ruõ maõnh lieät.Haáp löïc ñoù ñuû söùc níu keùo em böôùc ñi treân gai goùc, treân maùu löûa dö luaän ñeå ñeán vôùi anh. Tình yeâu? Em khoâng hieåu noåi! Giaù gì ñöøng coù tình yeâu, ñöøng coù anh, ñöøng coù em! Ñöøng coù nhöõng chôø mong dai daúng vaø khaéc khoaûi trieàn mieân.

Em khoâng bao giôø queân laàn gaëp khoâng heïn tröôùc cuûa Minh vaø em taïi nhaø anh. Trôøi möa, anh ngoài laïi vôùi Minh vaø em veà moät mình. Nöôùc maét em hoøa vôùi nöôùc möa. Ñieàu gì xaûy ra giöõa anh vaø Minh trong caên phoøng aám cuùng ñoù, khi em ñi döôùi möa? Em ñau ñôùn, tuûi thaân vaø caûm thaáy bò xuùc phaïm. Em quyeát ñònh khoâng bao giôø gaëp anh nöõa. Nhöng coù moät meänh leänh naøo maïnh hôn quyeát ñònh cuûa em. Em bieát neáu em ngoài laïi vaø Minh boû veà, coù leõ anh cuõng boû maëc Minh ñi döôùi möa. Anh thöôøng choïn thaùi ñoä laëng im maëc cho söï vieäc xaûy ra. Anh chaáp nhaän moïi haäu quaû, nhö chaáp nhaän moät quy luaät ñöông nhieân.Theo anh: “Moãi ngöôøi ñeàu khoå vì moät lyù do naøo ñoù. Keû khoå vì tình, ngöôøi khoå vì tieàn, ngöôøi khoå vì danh. Coù haøng trieäu nguyeân nhaân ñeå con ngöôøi ñau khoå. Nguyeân nhaân naøy hay nguyeân nhaân khaùc cuõng theá thoâi! Quan troïng laø noãi ñau khoâng theå so saùnh. Noãi ñau cuûa keû khoå vì chöùc toång thoáng, cuõng coù theå baèng vôùi noãi ñau cuûa keû khoå vì chöùc chuû tòch phöôøng, chöùc chuû hoä. Trao cho ai moät chöùc vuï, traùch nhieäm naøo, laø gaén treân ñaàu hoï moät voøng kim coâ.”. Coøn em, em khoå vì caùi gì?


Khoâng coøn anh coù laø noãi khoå? Lyù töôûng, öôùc mô coøn ñoù, sao söùc em nhö caïn kieät? Coù laàn em noùi: “Anh laø queâ höông, vaø em khao khaùt moät queâ höông”. Anh noùi: “Queâ höông khoâng bao giôø laø cuûa rieâng moät ngöôøi”. Vaâng. Anh laø queâ höông cuûa em, nhöng khoâng laø cuûa rieâng em. Em khoâng coù quyeàn.

Em muoán ñi chuøa hay ñi nhaø thôø ñeå tìm söï bình yeân thì vaêng vaúng lôøi anh: “Neáu tin coù Phaät vaø Chuùa thì khoâng caàn ñi chuøa hay ñi nhaø thôø. Phaät, Chuùa coù maët moïi nôi. Ta coù theå nhìn thaáy hoï trong hö khoâng, trong traùi tim, treân væa heø, trong ñoáng raùc, trong mieáng thòt gaø...”. Em muoán caàu nguyeän Thöôïng ñeá giuùp em qua khoûi noãi ñau naøy thì chôït nhôù lôøi anh: “Thöôïng ñeá ñuû linh thieâng ñeå hieåu chuùng ta nghó gì, caàn gì, maø khoâng caàn van xin, caàu nguyeän. Neáu tin töôûng tuyeät ñoái ôû Thöôïng ñeá, thì caàu nguyeän laøm gì? Thöôïng ñeá ñuû anh minh ñeå mang ñeán söï coâng bình cho moïi ngöôøi. Thöôïng ñeá ñuû quyeát ñoaùn vaø döùt khoaùt ñeå khoâng thay ñoåi yù kieán qua vaøi lôøi caàu nguyeän. Thöôïng ñeá ñuû bao dung ñeå tha thöù khi chuùng ta noùi baäy, laøm baäy. Thöôïng ñeá ñuû bình tónh vaø ñoä löôïng khi chuùng ta chöûi maéng vaø xuùc phaïm Ngaøi”. Em muoán ñoä löôïng nhö Thöôïng ñeá ñeå tha thöù cho anh, tha thöù cho em. Nhöng em laø ngöôøi!

Duø sao, nhöõng lôøi anh noùi, nhöõng baøi thô, nhöõng caâu chuyeän cuûa anh ñaõ thaám vaøo maùu em vaø hun ñuùc neân tính caùch em. Xaùc thaân em laø cuûa ba meï. Nhaøo naén linh hoàn em laø anh. Moãi daùng daáp, moãi cöû chæ cuûa em ñeàu phaûng phaát caùi neùt cuûa anh. Em laø taùc phaåm cuûa anh vaø ñaïi dieän anh maø soáng. Nhìn em, anh khoâng thaáy coù anh trong ñoù sao? Töø boû em laø anh töø boû moät phaàn ñôøi,


moät phaàn maùu thòt cuûa anh.Em noùi: “Em vôùi anh chæ laø baïn”. Caùi töø “baïn”

nhö moät taám chaén che chôû cho taâm hoàn em bình yeân. Trong thaâm taâm, em tin töôûng maõnh lieät raèng khoâng coøn ai hôïp vôùi anh hôn em, chia seû vôùi anh troïn veïn hôn em. Em hy voïng, moät ngaøy naøo ñoù anh seõ töø boû moïi phuø phieám khaùc ñeå soáng cuøng em moät ñôøi soáng thöïc söï. Anh laáy vôï - ñôn giaûn nhö moät troø chôi! Sao anh khoâng nghó ñeán anh? Sao anh khoâng nghó veà em? Maø thoâi, duø anh laø gì ñi nöõa, em vaãn yeâu anh vaø khoâng ñoøi hoûi gì! Em hieåu anh. Em bieát beân trong caùi hình thöùc ung dung, thanh thaûn cuûa anh laø moät noäi taâm ñaày soùng gioù, laø moät taâm hoàn nhaïy caûm vaø nhieàu ñau ñôùn. Böôùc vaøo ñôøi anh laø böôùc vaøo theá giôùi ñaày meâ ñaém vôùi haïnh phuùc pha laãn ñôùn ñau. Em queân mình laø mình khi soáng beân anh, ñeå sau ñoù quay veà vôùi chính mình vaø noãi coâ ñôn - em thaáy baát löïc tröôùc tình yeâu, thaáy phaän ngöôøi beù nhoû. Em caûm nhaän raèng tình yeâu moâng lung quaù. Caùi giaù naøo em phaûi traû ñeå giöõ ñöôïc moät tình yeâu? Khoâng. Coù leõ khoâng coù giaù naøo caû, keå caû caùi cheát cuûa em.

Em seõ soáng gioáng nhö anh nghó, em seõ nuoâi döôõng tình yeâu baèng yù nieäm cuûa mình. Em vaãn coù anh, vaãn coøn tình yeâu cuûa anh, coøn nhöõng ñöùa hoïc troø, coønqueâ höông, coøn loaøi ngöôøi, coøn caû vuõ truï naøy vaø coøn nhöõng caâu thô em vieát cho anh:

“Chuùt höông xöa uû moät thôøiÑuû cho em soáng nöûa ñôøi baõo gioâng Moái tình anh -ñoám löûa hoàngAÁm loøng em, aám doøng soâng thô buoàn”.


(Trích nhaät kyù cuûa Hoàng)Ñaøn baø coù theå roäng löôïng trong nhieàu lónh vöïc,

nhöng khoâng theå chia seû tình yeâu cho moät ngöôøi ñaøn baø khaùc. Toâi thaûn nhieân cöôøi noùi vui veû trong ngaøy cöôùi, nhöng trong toâi laø noãi ñau thaàm laëng. Baèng traùi tim cuûa moät ngheä só, cuûa ngöôøi cuøng giôùi tính, toâi thoâng caûm vôùi hoï. Nhöng vôùi baûn naêng ghen tuoâng cuûa ñaøn baø, toâi caêm gheùt hoï. Taïi sao hoï laïi thieáu töï troïng ñeán noãi xin laøm phuø daâu cho toâi? Caû ba ñeàu laõng maïn, lì lôïm, böôùng bænh vaø kieâu haõnh. Coù phaûi hoï laø baûn sao cuûa anh? Coù phaûi beân trong veû thanh nhaõ, hieàn hoøa aáy laø söï cao ngaïo baát caàn? Toâi töôûng hoï laø nhöõng con coïp caùi, vaø anh laø huaán luyeän vieân daïy hoå. Caùch noùi xaáu ngöôøi khaùc toát nhaát laø laøm toát hôn hoï. Toâi muoán laøm moät ñieàu gì ñeå chöùng toû ba con coïp aáy baát taøi. Nhöng laøm gì ñaây?Daân gian coù caâu :“Ñieàu ñau khoå nhaát cuûa ñaøn oâng laø choïn laàm ngheà, cuûa ñaøn baø laø choïn laàm choàng!” Laáy anh laø moät sai laàm? Anh laø moät hình haøi coù thaät, sao ñeâm ñeâm oâm anh trong voøng tay toâi caûm nhaän roõ raøng raèng anh khoâng phaûi cuûa rieâng toâi? Toâi yeâu anh nhö yeâu moät neùt ñeïp, yeâu moät ngheä thuaät. Neùt ñeïp vaø ngheä thuaät ñaâu cuûa rieâng ai? Ñoïc taùc phaåm cuûa anh, toâi thaáy anh deã hieåu. Soáng vôùi anh toâi thaáy anh khoù hieåu! Toâi khoâng ngaïi traû giaù cho haïnh phuùc, cho caùi ñeïp vaø ngheä thuaät. Coøn caùi giaù naøo toâi phaûi traû ñeå thai ngheùn neân moät taùc phaåm coù hoàn hôn nhöõng böùc tranh toâi ñaõ veõ? Hoâm qua toâi choïn nhöõng gam maøu töôi ñeå phaùc thaûo moät böùc tranh phong caûnh muøa haï. Nhìn laïi böùc tranh, toâi giaät mình. Coù chuùt u uaát laån khuaát trong ñoù. Coù


khoaûng maây trôøi gioáng maùi toùc baïc cuûa cha; goác phöôïng giaø gioáng moät ñôøi nhaãn naïi, nhuïc nhaèn cuûa meï; nhöõng laù phöôïng nhoû uaù vaøng rôi treân neàn ñaát laø ngöôøi choàng cuõ cuûa toâi ñaõ cheát; nhöõng caùnh phöôïng ñoû töôi ñang rôi laø maùu toâi ñang nhoû.

Baøng baïc trong böùc tranh laø neùt taû tôi cuûa moät thôøi bom ñaïn, laø nhöõng ñoâi maét meânh mang xa xoâi, laø taâm hoàn anh bí aån, moâng lung.

Böùc tranh ñaõ hoaøn taát, nhöng tröôùc nhöõng söï kieän baát ngôø lôùn, toâi cöù muoán caàm coï ñeå veõ theâm moät neùt veõ xuaát thaàn. Toâi muoán veõ theâm moät tia chôùp treân neàntrôøi xaùm thaãm - tia chôùp baát thöôøng cuûa nhöõng quy luaät bình thöôøng !

1991


MOÄT QUAÕNG ÑÔØI

Hoï ngoài beân nhau yeân laëng. Hoï vaãn thöôøng nhö vaäy trong thôøi gian quen nhau. Dung ngöôùc leân nhìn Huøng roài cuùi xuoáng nhìn vaït aùo cuûa mình:

- Em... em saép coù...Dung khoâng noùi heát caâu. Huøng thôø ô:“- Coù caùi gì?” “Coù con vôùi anh”. Huøng hoaûng hoát:

“Caùi gì? Em noùi sao?”. “Em ñaõ coù thai”.Hoï laïi im laëng tröôùc söï ñaõ roài. Thôøi gian qua thaät

chaäm. Cuoái cuøng Huøng ñeà nghò:- Ñöøng em, em phaù ñi. Anh chöa muoán theá.Hôi huït haãng tröôùc lôøi ñeà nghò cuûa Huøng, Dung

ñau khoå:- Khoâng, khoâng bao giôø. Em thöông anh, thöông

con.Huøng hieåu Dung. Dung yeáu ñuoái vaø cuoàng nhieät

trong tình caûm nhöng raát cöông quyeát. Huøng khoâng noùi gì nöõa. Trong ñaàu laø moät quyeát ñònh.

Döông Vaên Minh ñaõ tuyeân boá ñaàu haøng. Muøa xuaân coøn vöông trong löûa ñaïn, treân haøng mi nhöõng ngöôøi


vöøa ngaõ xuoáng. Laù côø giaûi phoùng caém treân Dinh Ñoäc Laäp. Chuaån uùy Huøng côûi boû lôùp aùo nguïy quaân cuøng vôùi ñaùm baïn beø ngoài nhaâm nhi ly caø pheâ. Huøng coù thoùi quen bình thaûn tröôùc moïi vieäc, döûng döng tröôùc cuoäc ñôøi. Hai möôi hai tuoåi, haén thích soáng lang thang vaø khoâng döï tính gì cho töông lai. Cuøng luùc ñoù, trong caên nhaø nhoû, Dung ñang quaèn quaïi trong côn ñau. Côn ñau cuûa ngöôøi ñaøn baø laàn thöù nhaát sinh nôû. Khoâng coù coâ muï, khoâng coù baùc só chuyeân moân, chæ coù coâ y taù haøng xoùm, ít kinh nghieäm nhöng giaøu loøng nhaân aùi, taän tình giuùp ñôõ ñeå meï troøn con vuoâng. Ñöùa beù ra ñôøi khoâng coù cha giöõa ngaøy Saøi Goøn giaûi phoùng. Dung naác leân ñau ñôùn, nhöõng gioït nöôùc maét öùa ra töø ñoâi maét ñen saâu thaúm, laên daøi treân ñoâi maù xanh xao.

Coâ gaùi moà coâi Bích Dung giôø laø moät ngöôøi meï, laø uûy vieân ban chaáp haønh Ñoaøn phöôøng. Dung khoâng nhôù heát nhöõng nhuïc nhaèn ñaõ neám traûi. Vöøa may vaù kieám tieàn nuoâi con, vöøa tham gia coâng taùc Ñoaøn, vöøa chòu ñöïng nhöõng luùc con ñau, nhöõng lôøi dò nghò cuûa nhöõng ngöôøi thieáu thieän chí. Ñöôïc giuùp ñôõ cuûa baø con loái xoùm, Dung tìm thaáy hôi aám cuûa tình ngöôøi, vaø cuõng vaäy khi hoøa mình vôùi taäp theå, vôùi coâng vieäc. Ñaëc bieät ôû Ñöùc - bí thö quaän Ñoaøn. Ngöôøi ñaõ böôùc saâu vaøo theá giôùi ngoån ngang, phöùc taïp vaø cay ñaéng cuûa Dung. Coù nieàm thoâng caûm saâu xa maø khoâng caàn ngoân ngöõ. Dung caûm nhaän nôi Ñöùc nieàm thoâng caûm ñoù. Neùt teá nhò nhu hoøa, söï giuùp ñôõ kheùo leùo, taän tình vaø ñuùng luùc cuûa Ñöùc gieo vaøo loøng Dung moät tình caûm dòu daøng. Ñoâi luùc Dung mô hoà caûm


thaáy hình nhö laø tình yeâu. Nhöng Dung ñaõ xua ngay yù nghó ñoù. Dung nghó mình khoâng xöùng ñaùng, khoâng coøn gì. Hôn nöõa, trong saâu thaúm traùi tim Dung, hình aûnh Huøng vaãn coøn. Duø Huøng boäi baïc, Dung vaãn aáp uû rieâng mình nhöõng kyû nieäm. Ngaøy Dung coøn laø coâ thôï may 17 tuoåi – Huøng vôùi nhöõng aân caàn che chôû, vôùi phong caùch ung dung bình thaûn tröôùc nhöõng khoán khoù, gian nan. Huøng ñaõ vôõ loøng cho Dung baøi hoïc ñaàu tieân veà tình caûm löùa ñoâi vöøa ñau ñôùn vöøa haïnh phuùc, khôi daäy trong Dung khaùt voïng ñöôïc yeâu vaø ñöôïc laøm meï. Cuoái cuøng laø söï boäi baïc. Dung vöøa oaùn giaän vöøa yeâu thöông. Tình caûm coù nhöõng qui luaät rieâng. Dung muoán queân dó vaõng beõ baøng, nhöng khoâng theå.

Ñaïi hoäi Ñoaøn keát thuùc toát ñeïp. Dung ñöôïc baàu vaøo ban chaáp haønh môùi. Chieàu nay laø buoåi hoïp cuûa ban chaáp haønh môùi ñeå ñeà cöû bí thö, ngöôøi bí thö cuõ vöøa chuyeån leân quaän Ñoaøn. Hai phoù bí thö cuõ laø Dung vaø Tuyeát Mai laø hai caùn boä Ñoaøn raát coù naêng löïc. Coù yù kieán ñeà cöû Dung laøm bí thö, Tuyeát Mai phaûn ñoái:

- Toâi thaáy ñoàng chí Dung caàn coù thôøi gian ñeå lo cho ñöùa con khoâng cha. Hôn nöõa, Dung ñaõ coù quan heä tình caûm vôùi moät ngöôøi lính nguïy neân khoâng ñuû uy tín.Ñeå giöõ vöõng quan ñieåm giai caáp, toâi ñeà nghò khoâng neân baàu Dung laøm bí thö.

Dung hôi choaùng, coá gaéng kieàm cheá noãi ñau baèng caùi mím moâi im laëng. Nhöng Ñöùc ñaõ leân tieáng:

- Ñoàng chí naâng thaønh quan ñieåm khoâng hôïp tình. Quan ñieåm giai caáp khoâng phaûi laø xeùt neùt vaøo quaù khöù


ñaõ xa cuûa ñoàng chí mình. Sao Mai khoâng hieåu vaø thöông caûm cho noãi ñau thaàm laëng cuûa ngöôøi phuï nöõ.Traùi tim khoâng caàn nguyeân taéc cöùng ngaéc maø caàn söï thoâng caûm bao dung. Coâng taùc laø coâng taùc, ñôøi tö laø ñôøi tö – khoâng neân choàng cheùo leân nhau khi khoâng caàn thieát. Phaûi toân troïng ñôøi tö khi noù khoâng aûnh höôûng xaáu ñeán coâng vieäc. Ñaâu phaûi luùc naøo cuõng ñem lyù lòch ra ñeå kieàm haõm khaû naêng coáng hieán cuûa moät con ngöôøi.

YÙ kieán cuûa Mai vaø lôøi bieän hoä cuûa Ñöùc laø veát cheùm taøn nhaãn leân taâm hoàn Dung. Veát thöông ñeå yeân cuõng ñuû nhöùc nhoái, huoáng chi laïi khuaáy ñoäng baèng chieác ñuõa saét thoâ baïo. Mai vaãn chöa thoâi:

- Ñoàng chí nhìn laïi mình ñi. Coù phaûi ñoàng chí beânh vöïc Dung vì caûm tình rieâng?

Töø laâu Mai coù tình yù vôùi Ñöùc, thaàm ghen vôùi nhöõng chaêm soùc ñaëc bieät maø Ñöùc daønh cho Dung. CoønÑöùc, Ñöùc ñeán vôùi Dung baèng tình ngöôøi trong saùng, baèng öôùc muoán chia seû chaân tình vôùi moät ngöôøi baïn, moät ngöôøi ñoàng chí. Nhöng chính neùt traàm laëng ñaày bí aån cuûa Dung ñaõ ñaùnh thöùc nieàm coâ ñôn töø laâu nguû queân. Ba möôi tuoåi, anh ñaõ queân nghó veà nhöõng tình caûm rieâng cuûa mình. Moät khoaûng ñôøi tuoåi treû anh ñaõ soáng cho taäp theå. Baây giôø, ngoaøi nieàm haïnh phuùc trong coâng taùc, ngoaøi noãi haân hoan khi ñöôïc chia seû, thoâng caûm – anh caûm thaáy caàn moät baøn tay phuï nöõ meàm maïi, dòu daøng. Khi bieát mình xao ñoäng tröôùc Dung anh ñaõ traûi qua nhieàu daèn vaët. Tình caûm laø ñieàu töï nhieân. Nhöng moät soá ngöôøi baûo thuû, vaøi phaàn töû xaáu seõ lôïi duïng ñieàu naøy ñeå beâu xaáu vaø coâng kích anh. Baây giôø, chính Mai – coâ gaùi ñaõ daønh cho anh nhieàu caûm tình laïi ñaët vaán ñeà naøy tröôùc taäp theå...


Buoåi toái. Ñöùa con ñaõ nguû. Coøn laïi moät mình vôùi taát caû söï troáng vaéng. Caûm giaùc coâ ñôn uøa veà. Dung voäi xua ñi baèng caùch giaûi quyeát moät soá coâng vieäc coøn laïi trong ngaøy vaø laäp chöông trình laøm vieäc ngaøy mai. Coù tieáng goõ cöûa. Caùnh cöûa môû, cuoán taäp treân tay rôi xuoáng. Huøng maëc chieác aùo kaki baïc maøu, khuoân maët ñen ñuùa, haøm raâu tua tuûa. Hai ngöôøi nhìn nhau, thôøi gian döøng laïi. Hoï nhìn nhau thaät laâu, caùi nhìn vöôït treân moïi ngoân ngöõ, aâm thanh. Dung kieàm cheá xuùc ñoäng, nghieâm neùt maët laïi,nhöng nhòp tim khoâng chìu theo yù muoán - cöù ñaäp gaáp vaø maïnh hôn, gioïng noùi run run:

- Vaøo nhaø ñi anh.Huøng böôùc vaøo, ngoài xuoáng gheá, vaãn yeân laëng

nhìn Dung, chaúng daùm noùi gì!- Anh töø ñaâu ñeán? Möôøi naêm qua anh laøm gì?Huøng keå nhö lôøi xöng toäi:- Sau ngaøy giaûi phoùng, anh hoïc taäp moät tuaàn.

Ñöôïc traû quyeàn coâng daân, anh soáng baèng ngheà chaïy maùnh. Maáy naêm sau, vieäc laøm aên khoù khaên, tieàn baïc thieáu huït, anh baét ñaàu naûn. Anh khoâng coøn ung dung nhö tröôùc. Ñuùng luùc ñoù, moät thieáu taù troán hoïc taäp ruû anh tham gia toå chöùc phaûn ñoäng. AÂm möu baïi loäâ, boïn anh bò baét cuøng moät soá tang vaät. Toøa keâu aùn ba naêm tuø giam. Trong tuø anh ñöôïc hoïc taäp chính trò vaø caûi taïo baèng lao ñoäng. Chính thôøi gian aáy anh hieåu ra moät vaøi khía caïnh khaùc cuûa ñôøi soáng. Anh hieåu giaù trò cuûa töøng cheùn côm, manh aùo, cuûa ñoâi baøn tay lao ñoäng. Töø ñoù, anh nhìn thaáy queâ höông, nhìn thaáy nhöõng baø meï Vieät Nam lam luõ nhuïc nhaèn. Vaø anh ñaõ nhìn thaáy em, moät coâ gaùi ngaây thô ñaõ yeâu anh baèng caû taám loøng. Anh nhôù em, nhôù ñöùa con


anh chöa bieát maët baèng moät tình caûm chöa töøng coù trong anh. Ra tuø, anh muoán tìm em ngay. Nhöng maëc caûm toäi loãi vôùi ñoâi baøn tay troáng trôn laøm anh ngaïi ngaàn. Anh ñöôïc moät ngöôøi baø con cho moät maûnh ñaát ôû Long Khaùnh. Maáy naêm nay, anh laøm raãy vaø soáng ôû ñoù.

Tuoåi naøy anh môùi bieát theá naøo laø söï coâ ñôn. Anh khaùt khao moät maùi aám gia ñình, theøm söï bình yeân, theøm nhöõng thöù maø thôøi thanh nieân anh ñaõ cheâ bai töø khöôùc. Baây giôø, anh muoán em vaø con ñi cuøng anh leân Long Khaùnh. Chuùng ta seõ cuøng laøm vieäc vaø chung soáng. A,Ø con ñaâu, cho anh nhìn maët ñi.

- Con nguû roài. Anh ñi taém röûa vaø nguû ñôõ ôû phoøng khaùch. Em chöa theå traû lôøi! Möôøi naêm, ñuû ñeå laønh veát thöông, xoùa nhöõng caêm giaän. Dung coá kieàm cheá, khoâng bieåu loä chuùt tình caûm naøo, nhöng noäi taâm baán loaïn. Suoát ñeâm, Dung khoâng nguû. Bao nhieâu yù töôûng giaèng xeù taâm tö. Khoâng bieát Dung coù ñuû can ñaûm töø boû nhöõng kyû nieäm thaân thöông ôû nôi naøy, töø boû söï gaén boù vôùi coâng vieäc, baïn beø. Vaø vôùi Ñöùc – moät tình caûm thanh cao, maø saép söûa rôøi xa Dung môùi hieåu loøng mình ñaõ coù moät chuùt gì khaùc laï! Coù leõ, Dung seõ xin chuyeån coâng taùc leân Long Khaùnh, ñeå con Dung coù cha, ñeå noái laïi öôùc mô thôøi thô daïi. Ngaøy 30-4 saép tôùi, ngaøy kyû nieäm 10 naêm giaûi phoùng, ngaøy sinh nhaät laàn thöù 10 cuûa con - Dung seõ ôû ñaâu? Saøi Goøn hay Long Khaùnh. Gaàn saùng, Dung thieáp ñi. Trong giaác mô, Dung thaáy mình ñöùng trong moät khu vöôøn ôû Long Khaùnh, trong ngaøy 30-4, beân caïnh Huøng vaø con. Dung nhìn veà Saøi Goøn qua laøn nöôùc maét, thaáy nieàm vui cuûa ñaát nöôùc, thaáy quaõng ñôøi mình ôû ñoù – moät quaõng ñôøi ñaõ thaám ñöôïm


ñeán taän cuøng vò maën cuûa khoå ñau vaø haïnh phuùc.

1985


MAØU RÖÔÏU NHO

Trang vaø toâi hoïc cuøng tröôøng nhöng khoâng cuøng lôùp. Ngaøy naøo, Trang cuõng hoïc ôû thö vieän. Toâi giaû laøm con moït saùch mieät maøi trong thö vieän töø thaùng naøy qua thaùng khaùc. Ngoài ñoïc nhöng taâm trí toâi thöôøng nghó ñeán Trang. Toâi giaû boä ñöùng ñaén, ñaïo maïo. Toâi laøm nhö khoâng thaáy Trang, khoâng coù Trang trong thö vieän. Toâi ñoùng vai moät keû trí thöùc, khoâng quan taâm ñeán nhöõng chuyeän vaët, taäp trung vaøo vieäc hoïc.

Chuùng toâi chöa noùi chuyeän, nhöng ñaõ quen maët nhau. Nhaân ngaøy nhaø giaùo, toâi taëng Trang tôø “AÙo Traéng”coù baøi thô “Ngöôøi suoát ñôøi taäp noùi” cuûa toâi. Trang caùm ôn toâi vaø noùi Trang thích ngöôøi suoát ñôøi taäp im laëng hôn. Chìu yù Trang, toâi tieáp tuïc taäp im laëng.

Noel ñeán, toâi taëng Trang taäp truyeän ngaén cuûa Henry, keøm theo maáy caâu: “Noel ngoaøi phoá, saéc maøu röïc rôõ_ Noel trong toâi, em laø noãi nhôù”.

Ñoïc xong, Trang noùi Trang thích truyeän “Chieác laù cuoái cuøng” vaø truyeän “Moùn quaø ñeâm Giaùng Sinh”. Toâi taùn: “Toâi laø chieác laù cho hoa Trang maøu xanh, nhöïa soáng vaø saün loøng taëng Trang baûo vaät cuoái cuøng maø toâi coù”.


Trang ñaùp: “Trang khoâng daùm ñaâu”. Toâi phaûn coâng: “Toâi chæ noùi ñuøa. Thaät ra Trang ñaâu xöùng ñaùng ñöôïc nhö theá”. Trang bình tónh : “Thì ra, chæ laø troø ñuøa”. Töø ñoù Trang khoâng vaøo hoïc ôû thö vieän nöõa. Toâi heùo hon töøng ngaøy. Toâi töï hoûi: “Coù phaûi toâi thöông Trang?” Roài toâi töï traû lôøi: “Khoâng. Tình caûm phaûi coù quaù trình chia seû laâu daøi vaø nhöõng kyû nieäm ñaäm ñaø. Nhöõng rung ñoäng cuûa toâi tröôùc daùng daáp duyeân daùng, khuoân maët thon thon, ñoâi maét to laáp laùnh khoâng theå goïi laø tình ”. Toâi caàn gì ôû Trang? Khuoân maët, baøn tay hay taâm hoàn? Toâi chöa bieát gì veà taâm hoàn Trang nhöng sao toâi nhôù Trang. Toâi theøm nhìn leùn Trang, thích noùi chuyeän vôùi Trang duø chæ laø moät caâu vôù vaån. Gaàn teát, Trang vaøo thö vieän hoïc laïi. Toâi chuû ñoäng ñeán baét chuyeän: “Trang coù khi naøo noùi thaät loøng mình?”. Trang laïnh luøng: “Caâu hoûi naøy khoâng caàn phaûi traû lôøi”. “_ Trang nghó raèng caâu noùi ñuøa naøo cuõng coù moät phaàn söï thaät. Caâu noùi thaät naøo cuõng coù moät chuùt ñuøa”. “Theo Trang, ñoái vôùi maáy oâng chæ laø troø ñuøa. Coù ngöôøi ñuøa dai, coù keû boû cuoäc sôùm”. Toâi haï mình : “Sao laâu nay Trang khoâng vaøo thö vieän hoïc? Cho Kha xin loãi vì caâu noùi ñuøa hoâm noï”. “_ Kha coi troïng mình quaù ñaùng. Caâu noùi cuûa Kha ñaâu ñaùng ñeå Trang giaän hôøn. Laâu nay, meï beänh. Trang phaûi ôû nhaø laøm vieäc nhaø”. Toâi thaáy ñau ñau, nhöng khoâng boû qua cô hoäi : “Meï Trang beänh nhö theá naøo? Kha muoán gheù thaêm meï Trang”. Trang döùt khoaùt: “Khoâng, khoâng ñöôïc ñaâu. Trang khoâng thích baïn beø tôùi nhaø. Hôn nöõa meï Trang ñaõ bôùt roài”. Toâi töï aùi: “Trang khoâng thích thì thoâi. Coù leõ toâi khoâng ñaùng ñöôïc chia seû vôùi Trang”. “Kha ñöøng giaän. Nam nhi khoâng neân chaáp. Nhaát laø khi Kha chöa hieåu roõ veà Trang. Ñöôïc roài, ñeå


muøng ba Teát Trang gheù thaêm”. Toâi coá giaáu noãi möøng ñang nhaûy muùa trong tim :

“ - Teát Trang thích gì nhaát?” “- Trang thích Teát vì nhöõng ngaøy ñoù, ngoaïi vaø meï Trang khoâng phaûi laøm luïng nhieàu”. “-Trang thích aên moùn gì trong ngaøy Teát?” “Trang thích möùt göøng vaø röôïu nho. Trang raát thích maøu röôïu nho”. “ Höông vò röôïu nho raát dòu ngoït vaø ñoäc ñaùo, sao Trang chæ thích maøu meø hình thöùc”. Trang nhìn xa vaéng: “- Trang ñaõ thaám thía noäi dung ôû vò cay ngoït cuûa möùt göøng. ÔÛ röôïu nho, Trang chæ caàn maøu saéc. Hôn nöõa, moãi maøu saéc ñeàu mang moät yù nghóa saâu xa, noù kheâu gôïi ôû moãi ngöôøi moät kyû nieäm rieâng”.

YÙ thích cuûa Trang laø meänh leänh ñoái vôùi toâi. Toâi quyeát ñònh laøm moät huõ röôïu nho thaät böï. Chieàu nay, toâi chôû nhoû em ra chôï. Treân ñöôøng ñeán chôï, moät baø laõo baùn nho môøi toâi mua nho. Toâi döï ñònh seõ mua treân ñöôøng veà. Toâi ñöùng ñôïi nhoû em beân caïnh quaày baùn nho. Coâ baùn nho coøn treû vaø deã thöông. Toâi muoán mua 2kg trong khi chôø ñôïi cho ñôõ toán thôøi giôø. Nhöng nghó thöông baø laõo giaø maø coøn lam luõ. Toâi chæ mua 1kg. Treân ñöôøng veà gheùbaø laõo toâi hoûi: “- Nho bao nhieâu 1kg?” “Taùm ngaøn”. “Con môùi mua coù baûy ngaøn”. Khi caân baø noùi: “Baø caân cho con moät kí giaùc”. Sau ñoù, baø coøn naøi næ: “Coøn coù vaøi kí, con mua giuøm baø kí nöõa ñi”. Con nhoû em ñoác voâ: “Mua giuøm baø laõo ñi anh, toäi nghieäp baø giaø”. Toâi buoät mieäng: “Loøng nhaân cuõng phaûi coù giôùi haïn chöù”. Veà nhaø toâi caân laïi hai bòch nho. Bòch nho cuûa coâ gaùi ñeán moät kí moát. Bòch nho cuûa baø laõo chæ coù chín traêm gram. Toâi nghó: “Loøng nhaân ñaïo ñoâi khi mang ñeán nhöõng thieät thoøi nho nhoû”. Tröôùc khi boû vaøo huõ, toâi caân laïi laàn nöõa. Keát


quaû laïi khaùc tröôùc. Kieåm tra laïi... caùi caân bò hö. Vaäy maø, toâi ñaõ nghi oan cho baø laõo.

Muøng ba Teát, toâi ngoài nhìn huõ röôïu nho ñaày trìu meán vaø nghó veà Trang. Toâi khoâng thích soáng vôùi caûm giaùc ñôïi chôø. Theo toâi, chôø ñôïi laø hoang phí thôøi giôø. Toâi muoán thaønh keû keo kieät trong vieäc tieâu xaøi thì giôø. ÔÛ nhaø, ngoaøi leà ñöôøng, ñi xe luùc naøo toâi cuõng nghó laø toâi ñang soáng, ñang tö duy, ñang tính toaùn, ñang caûm thuï cuoäc ñôøi. Vaäy maø hoâm nay, tieáp khaùch, xem ti-vi, ñoïc saùch... laøm gì toâi vaãn boàn choàn, lôûn vôûn vôùi yù nghó sao Trang khoâng ñeán? Ai khoâng chôø ñôïi moät ñieàu gì? Ñôïi xuaân, ñôïi thu, ñôïi keát quaû baàu cöû, ñôïi hoa nôû, ñôïi traùi chín, ñôïi moät tôø baùo. Moãi ngöôøi ñôïi chôø vôùi moãi cung caùch khaùc. Toâi laø keû ñôïi heøn nhaùt. Toâi khoâng muoán nghó raèng toâi ñang chôø ñôïi. Toâi khoâng daùm tuyeân boá vôùi moïi ngöôøi laø toâi ñôïi.Toâi tìm ñeán nhaø Trang. Ngoâi nhaø noùi leân söï khoán khoù cuûa gia ñình. Toâi chôït hieåu ñoâi maét luoân laéng ñoïng öu tö cuûa Trang. Ba maát sôùm, ngoaïi vaø maù vaát vaû ñeå nuoâi Trang vaø ba ñöùa em aên hoïc. Maù laøm thôï may, ngoaïi baùn nho. Caùch ñaây ba tuaàn, ngoaïi Trang ñi baùn nho veà treã, bò xe ñuïng. Ñeán nay, vaãn chöa ñi ñöôïc. Trang buoàn, chaúng muoán ñi ñaâu.

Toâi thaáy ngoaïi Trang quen quen. Hình nhö baø laõo baùn nho hoâm noï chính laø ngoaïi Trang. Neáu baø veà sôùm hôn moät phuùt hay treã hôn moät phuùt, coù leõ tai naïn khoâng xaûy ra. Neáu toâi khoâng mua nho cuûa baø, hoaëc mua theâm moät kí thì baø seõ veà muoän hôn hoaëc sôùm hôn vaø giaây phuùt xui xeûo ñoù khoâng xaûy ra. Ñoâi khi, chæ moät phuùt thoâi, coù bieát bao nhieâu ñieàu. Töï nhieân, toâi thaáy mình coù loãi. Toâi chôït hieåu ra trong maøu röôïu nho coù aån chöùa moät phaàn


ñôøi cuûa Trang, coù maøu maùu cuûa nhöõng ngöôøi ñaøn baø suoát ñôøi vì con chaùu.

1990


KHAÙT VOÏNG

Khoâng coù thöôùc taác naøo ñeå ño söï cao thaâm cuûa tö töôûng vaø taâm hoàn, nhöng toâi caûm nhaän taâm hoàn toâi phong phuù hôn, voán soáng giaøu coù hôn töøng ngaøy. Caùc nhaø vaên ñaõ phaùc hoïa cho chuùng ta thaáy söï meânh moâng cuûa theá giôùi thi vaên. Toâi yù thöùc raèng toâi ñang böôùc nhöõng böôùc chaân ñaàu tieân treân con ñöôøng voâ taän cuûa ngheä thuaät. Nhöõng quyeån saùch coù giaù trò laø moùn quaø cuûa ñôøi soáng daønh cho toâi. Taëng phaåm naøy toâi mang theo nhö moät haønh trang caàn thieát.

Coù nhöõng cuoán saùch chaát chöùa moät dung löôïng quaù lôùn ñeán noãi toâi caûm thaáy ngôõ ngaøng. Caùi giaù naøo toâi phaûi traû cho nhöõng ñieàu nhaän ñöôïc? Ñöôïc caùi naøy, maát caùi khaùc. Toâi ñaõ deïp boû nhöõng coâng vieäc rieâng tö ñeå ñoïc, ñeå nghe, ñeå tích luyõ voán soáng, ñeå môû mang trí tueä. Ñôøi soáng raát soøng phaúng. Caùi naøo cuõng coù giaù cuûa noù. Caùi giaù toái thieåu vaø cuõng laø caùi giaù ñaét nhaát maø chuùng ta phaûi traû laø thôøi gian vaø tuoåi treû cöù qua ñi töøng ngaøy. Cuõng coù khi ñôøi soáng nhö ngöôøi baùn haøng nghieät ngaõ, khoâng cho pheùp chuùng ta traû giaù, duø laø caùi cheát, caùi gia ù cuoái cuøng. Ñôøi ngöôøi höõu haïn maø nhöõng khaùt voïngthì voâ haïn. Ñeán vôùi ngheä thuaät vaø thô vaên laø söï bieåu hieän cuûa khaùt voïng tìm kieám haïnh phuùc vaø söï baát töû, laø öôùc muoán löu giöõ vónh cöûu thaân phaän con ngöôøi.

Chuùng ta ñaõ saùng taùc ñöôïc gì ñeå ñeàn ñaùp cho ñoàng loaïi? Theo toâi, ñieàu ñoù khoâng quan troïng. Ñieàu


quan troïng laø voán soáng coù ñuû thaâm thuùy vaø thôøi gian aáp uû coù ñuû chín muøi ñeå boäc phaùt thaønh moät taùc phaåm coù söùc thuyeát phuïc. Coù nhieàu kieåu saùng taùc. Saùng taùc deã daõi nhö con gaø ñeû tröùng haøng ngaøy hay aáp uû cöu mang vaø ñau ñôùn nhö ngöôøi phuï nöõ sinh con. Khoâng caàn thieát phaûi vieát nhieàu. Soá saùch ñaõ xuaát baûn treân theá giôùi ñaõ quaù nhieàu ñeå chuùng ta khoâng theå naøo ñoïc heát. Ñöøng ñaët giôùi haïn thôøi gian cho söï saùng taïo. Coù theå moät thaùng, moät naêm hay ba, boán möôi naêm vaø thaäm chí caû ñôøi ñeå thai ngheùn moät taùc phaåm. Coù nhöõng baøi thô tuyeät cuù chæ ñöôïc vieát trong vaøi phuùt. Nhöng baøi thô ñoù laø söï keát tinh voán soáng moät ñôøi tích luyõ, cuûa söï chín muøi trong yù töôûng vaø taâm hoàn. Ñoâi khi moät truyeän ngaén, moät baøi thô, moät caâu vaên cuõng ñuû duøng cho caû moät ñôøi. Coù ngöôøi chæ coù moät ñöùa con, nhöng laø ñöùa con thieân taøi; coù ngöôøi coù moät baày con nhöng caû luõ ñeàu hö hoûng. Moät taùc phaåm thöïc söï hôn laø moät ñoáng taùc phaåm reû tieàn.

Coù nhieàu ñaïi vaên haøo ñaõ khuyeân chuùng ta raèng khi khoâng coù söï böùc baùch naøo phaûi vieát thì ñöøng vieát. Khi caûm thaáy raèng vieát laø moät nhu caàu böùc thieát ñeå baøy toû tình yeâu maõnh lieät ñoái vôùi caùi ñeïp, loøng thuø haän toät cuøng vôùi caùi xaáu vaø neáu khoâng vieát laø cheát thì môùi vieát. Khoâng coù taùc phaåm naøo coù giaù trò maø khoâng ñöôïc nuoâi döôõng baèng maùu leä, moà hoâi vaø söï ñau khoå. Coù taùc phaåm naøo ñöôïc giaûi Nobel maø khoâng chöùa noãi ñau vó ñaïi. Toâi muoán vieát nhö moät phöông tieän ñeå troø chuyeän vôùi haøng trieäu ngöôøi treân theá giôùi(trong cuøng moät luùc). Vaên chöông laø moät phöông tieän ñeå con ngöôøi ñeán vôùi nhau, caûm thoâng nhau, haïn cheá chieán tranh, gieo haït hoøa bình. Ngoâi sao gaàn nhaát caùch chuùng ta vaøi tyû naêm aùnh saùng,


nhöng neáu laø nhaø thô chuùng ta chæ caàn moät giaây ñeå bay ñeán ngoâi sao ñoù. Moät nhaø vaên naøo ñoù ñaõ töï nhaän raèng oâng ta laø nhaø tæ phuù cuûa trí töôûng töôïng vaø laø keû aên maøy söï ñoàng caûm cuûa nhaân loaïi.

Sau naøy coù theå toâi khoâng saùng taùc ñöôïc gì coù giaù trò, hay coù theå coù vaøi ñoùng goùp nhaát ñònh cho neàn vaên hoïc. Nhöng daãu sao ñi nöõa, nhöõng ngaøy thaùng naøy laø nhöõng böôùc chaân chaäp chöõng ñaùng ghi nhôù, laø moät phaàn ñôøi khoâng theå queân. Töø choái kyû nieäm laø töø choái moät phaàn ñôøi cuûa chính mình.

Caûm ôn caùc nhaø vaên, nhaø thô vaø taát caû ñaõ ñoùng goùp moät phaàn ñôøi nhoû nhoi cuûa mình ñeå taïo neân linh hoàn vaø söùc soáng cho haønh tinh naøy.

1990


HOANG TÖÔÛNG

Buoåi saùng aûm ñaïm, möa laát phaát. Ñoaøn ngöôøi daøi böôùc ñi chaàm chaäm. Nhöõng haït möa laøm dòu noãi ñau buoàn. Moät nhaø vaên noåi tieáng vöøa qua ñôøi, ôû ñoä tuoåi 43, khi maø taøi naêng, söùc saùng taïo vaø kinh nghieäm ñang ñoä chín “Caùi cheát cuûa anh laø moät maát maùt lôùn” - haàu nhö caùc baùo trong nöôùc ñeàu coù nhöõng doøng thöông tieác anh.

Anh laø baïn thaân cuûa toâi. Bao nhieâu ñieàu anh höùa vôùi toâi coøn dang dôû. Noãi ñau cuûa toâi lôùn hôn coã quan taøi, lôùn hôn nhöõng voøng hoa. Nhöõng ngöôøi phuï nöõ ñöa ñaùm anh ñeàu khoùc. Coù moät ngöôøi khoâng khoùc - vôï anh. Chò böôùc xieâu veïo treân ñoâi chaân taät nguyeàn. Khuoân maët ñeïp moät caùch hoang daïi, vaãn thanh thaûn nhö khoâng coù ñieàu gì xaûy ra. Coù phaûi chò ñaõ ñau khoå ñeán noãi khoâng khoùc ñöôïc? Coù phaûi noãi buoàn khoâng caàn ñoùng daáu baèng nöôùc maét? Coù phaûi chò voâ cuøng ñau ñôùn, vaø khoâng coù ranh giôùi giöõa nhöõng caùi voâ cuøng?

Chò khoâng khoùc vì chò khoâng gioáng nhöõng ngöôøi khaùc - chò laø vôï, vaø nhöõng ngöôøi khaùc laø baïn. Chò ñaõ yeâu anh hôn taát caû, vaø tình yeâu ñoù khoâng theå bieåu hieän baèng baát cöù hình thöùc gì? Coù phaûi chò ñaõ nhìn anh trong cuoäc ñôøi thöïc, coøn nhöõng ngöôøi khaùc ñeán vôùi anh qua taùc phaåm cuûa anh?

Tuaàn leã sau, toâi ñeán thaêm chò. Ngöôøi ta ñaõ ñöa


chò vaøo beänh vieän taâm thaàn vôùi beänh aùn “taâm thaàn phaân lieät theå hoang töôûng”. Buoåi chieàu sau giôø laøm vieäc toâi ñeán thaêm chò, hoûi han moät ñoâi caâu vaø ngoài nhìn khuoân maët daøi daïi cuûa chò. Toâi muoán laø hoïa só ñeå veõ laïi khuoân maët naøy, moät khuoân maët haøi hoøa taát caû moïi thöù cuûa cuoäc soáng. Khuoân maët cuûa moät ngöôøi ñaõ neám traûi ñeán toät ñænh haïnh phuùc vaø taän cuøng khoå ñau. Neùt haân hoan maõn nguyeän, söï daèn vaët khoân cuøng phaûng phaát vaø quyeän laãn vaøo nhau treân khuoân maët ñoù.

Gheù thaêm chò vaøo moãi buoåi chieàu ñaõ thaønh thoùi quen cuûa toâi. Thôøi gian cöù qua, vaø toâi khoâng coøn ñeå yù nhieàu ñeán ngaøy thaùng. Coù laàn chò nhìn thaúng vaøo maét toâi vaø hoûi: “Hình nhö anh yeâu toâi?”. Toâi ñaùp: “Khoâng. Coù leõ chò ñaõ laàm” maø khoâng caàn suy nghó. Song toâi ñaõ suy nghó nhieàu...

Toâi yeâu chò töø laâu, khi baïn toâi coøn soáng. Yeâu moätngöôøi ñaøn baø coù choàng laø coù toäi? Nhöng toâi laëng leõ yeâu, nhö yeâu moät nhaùnh hoa trong saân nhaø ngöôøi khaùc, khoâng bao giôø noùi. Chæ nghó. Khoâng noùi vaø khoâng laøm laø voâ toäi? Coù luaät phaùp naøo buoäc toäi nhöõng yù nghó voâ hình?... Coù phaûi toâi laõng maïn khoâng thöïc teá? Khoâng. Caùi chính laø toâi caûm thaáy haïnh phuùc, vaø haïnh phuùc cuûa toâi khoâng maát maùt gì cho ai?

Chò nhìn toâi mæm cöôøi töï tin. Toâi ñoïc thaáy trong ñoù caâu noùi:

“-Ñöøng vôø vónh nöõa caäu beù, toâi bieát caû roài”.Thôøi gian ñuû laâu ñeå toâi coù theå hoûi chò “-Chò coù

theå keå veà cuoäc soáng cuûa chò vaø anh aáy?”. Chò ngoài im, ñoâi maét hoang daõ, theânh thang nhö röøng chieàu. Ñoâi maét chò bao giôø cuõng öôùt, nhöng coù leõ khoâng bao giôø chò coøn


khoùc nöõa? Toâi töôûng chöøng nhö khoâng chòu ñöïng noåi söï im laëng meânh moâng, keùo daøi leâ theâ aáy.

Ñoät nhieân chò noùi:“Toâi soáng nhö theá naøo aø? Toâi soáng nhö moät con

thuù bò thöông. Toâi kieät söùc tröôùc cuoäc ñôøi, tröôùc nhöõng noãi ñau. Toâi ñaõ coá soáng ngay khi cuoäc ñôøi töôûng chöøng khoâng chòu ñöïng ñöôïc. Toâi ñaõ soáng cuoäc soáng giaû, caâm laëng chòu ñöïng, mæm cöôøi vôùi cuoäc ñôøi khi loøng mình chua chaùt.

Toâi yeâu choàng toâi, toâi yeâu toâi. Danh döï vaø uy tín choàng toâi laø cuûa toâi. Toâi cuõng yeâu con ngöôøi, nhöng toâi ñaõ löøa doái con ngöôøi. Toâi muoán gaøo theùt leân söï thaät -duø chæ gaøo theùt vôùi rieâng toâi.

Ba toâi maát sôùm, ñeå laïi cho hai meï con moät gia taøi khaù lôùn. Veà sau cuõng chaúng coøn gì ngoaøi ngoâi nhaø ñoà soä. Toâi vaø Lan hoïc chung vôùi anh aáy ôû ñaïi hoïc. Anh aáy vaø Lan yeâu nhau suoát 5 naêm. Ra tröôøng hoï chia tay.

Lan maát tích. Sau ñoù anh ñeán vôùi toâi vaø noùi: “Hoï khoâng hôïp nhau. Lan khoâng bieát soáng vaø yeâu heát mình”. Anh daïy toâi bieát soáng vaø bieát yeâu. Toâi yeâu anh. Maù toâi khoâng baèng loøng toâi laáy anh. Coù leõ maù toâi linh caûm raèng neáu laáy con ngöôøi haøo hoa vaø ngoït ngaøo aáy ñôøi toâi seõ khoå. Nhöõng ngaøy chöa laø vôï, toâi voâ cuøng haïnh phuùc khi ôû beân anh. Vì thöông meï, toâi töø choái laøm vôï anh. Anh naém tay toâi, öùa nöôùc maét vaø ñoøi cheát. Thöông toâi, meï ñoàng yù. Moät naêm sau ngaøy cöôùi meï toâi maát. Baây giôø, nhìn nhöõng coâ gaùi khoùc trong ñaùm tang, toâi nhôù hình aûnh meï toâi coøm coõi, buoàn phieàn khi toâi ñi chôi vôùi anh veà khuya. Chaéc nhöõng coâ gaùi aáy cuõng coù moät ngöôøi meï nhö toâi.


Toâi nhôù ñeán Lan - moái tình ñaàu cuûa anh aáy. Sau naøy toâi bieát raèng duø Lan maát tích, nhöng maõi maõi Lan nhö moät boùng ma aùm aûnh trong taâm trí anh. Vaøi naêm sau anh trôû thaønh moät nhaø vaên noåi tieáng. Anh dieãn ñaït moät caùch saâu saéc noãi ñau khoå cuûa con ngöôøi, cuûa nhöõng soá phaän nghieät ngaõ. Vaên cuûa anh coù theå xoa dòu noãi ñau nhöng anh khoâng xoa dòu noãi ñau cuûa toâi.

Anh soáng vôùi toâi traàn truïi, thoâ loã. Anh noùi anh voâ cuøng cay ñaéng vì thieáu tieàn. Ba anh töï töû vì ngheøo. Maù anh cheát, anh phaûi baùn chieác xe ñaïp duy nhaát ñeå goùp theâm tieàn mua quan taøi. Vaø cuõng vì thieáu tieàn maø anh phaûi hoïc cuøng lôùp vôùi toâi, khi anh lôùn hôn toâi möôøi tuoåi. Anh noùi anh ñeán vôùi toâi vì tieàn. Anh yeâu toâi sau khi yeâu tieàn. Anh quan saùt caên nhaø toâi hôn quan taâm ñeán toâi. Anh ñaõ baùn caên nhaø cuûa toâi 50 caây vaøng ñeå mua laïi caên nhaø 10 caây. Soá vaøng coøn laïi anh duøng ñeå xuaát baûn saùch kieám lôøi. Khoâng tieàn, anh duøng thôøi gian ñeå kieám tieàn; coù tieàn anh duøng tieàn ñeå laøm ra tieàn, ñeå taïo theâm nhöõng moái quan heä vaø ñeå loùt ñöôøng böôùc leân ñòa vò cao hôn, anh ñaõ duøng tieàn, moät chuùt gian ngoa vaø chuùt ít taøi naêng ñeå leo leân chöùc toång bieân taäp tôø baùo Z, roài ñöôïc baàu laøm chuû tòch Hoäi Nhaø vaên thaønh phoá A.

Anh heïn ñöa toâi ñi xem phim haøng traêm laàn, nhöng bao giôø cuõng coù trôû ngaïi ñoät xuaát - moät ngöôøi coù teân tuoåi môøi côm anh, hay anh phaûi tieáp moät nhaân vaät quan troïng. Khi anh heïn, toâi chaêm chuùt söûa soaïn vaø chôø ñôïi. Ñeán giôø, anh traû lôøi baän khoâng ñi ñöôïc. Nhöõng laàn ñaàu toâi ñau ñôùn, khoå sôû, nhöng roài cuõng quen ñi. Caùi gì maø con ngöôøi khoâng quen ñöôïc, keå caû thoùi quen phaïm toäi hoaëc quen chòu ñöïng noãi ñau? Coù laàn ngoài xem ti-vi


beân toâi, moät oâng chuû tòch hay giaùm ñoác naøo ñoù ñang phaùt bieåu, anh noùi: anh ñaõ duøng côm vôùi anh ta hai laàn. Toâi chua chaùt : anh ñaõ duøng côm vôùi toâi haøng traêm laàn sao anh khoâng keå ?!

Toâi soáng laëng leõ beân anh nhö chieác boùng. Khoâng hieåu anh coù bieát noäi taâm toâi ñaày soùng gioù? Laøm sao anh hieåu ñöôïc noãi ñau cuûa ngöôøi phuï nöõ taät nguyeàn, phaûi coâ ñôn töø saùng ñeán khuya, töø ngaøy naøy sang ngaøy khaùc?

Nhöõng laàn toâi khoùc, anh khoâng hoûi taïi sao. Coù theå anh hieåu vì sao toâi khoùc, hoaëc anh khoâng caàn bieát taïi sao. Anh döûng döng tröôùc khaùt voïng vaø haïnh phuùc nhoû beù cuûa toâi. Anh chaø ñaïp leân tình yeâu cuûa moät ngöôøi saün loøng soáng cheát vôùi anh ñeán chuùt hôi söùc cuoái cuøng, ñeå chaïy theo nhöõng danh voïng haøo nhoaùng. Coù phaûi danh voïng, ñoàng tieàn laø maõnh löïc laøm ngöôøi ta queân ñi nhieàu thöù - cha meï, vôï con, baïn beø...? Anh coù khaû naêng soáng vôùi nhieàu khuoân maët. Beân toâi, anh luoân luoân coù boä maët bô phôø, moûi meät, ñaày daèn vaët. Khi tieáp xuùc vôùi ngöôøi naøo ñoù, laäp töùc anh mæm cöôøi töôi tænh, bình thaûn vaø töï tin, duø tröôùc ñoù moät giaây anh khaùc haún. Anh cuoán huùt ngöôøi khaùc baèng nuï cöôøi töôi taén, côûi môû; baèng caùi nhìn thaân aùi; baèng gioïng noùi traàm aám; baèng nhöõng caâu kheùo leùo, ñuùng luùc. Moïi ngöôøi ñeàu bò anh thuyeát phuïc baèng nhöõng lyù luaän coù tình, coù lyù, nhöõng caâu chuyeän haáp daãn, sinh ñoäng. Khi noùi chuyeän vôùi anh, ngöôøi ta deã aûo töôûng raèng anh laø choã döïa vöõng chaéc cho ñôøi hoï, anh coù theå giuùp ñôõ cho hoï baát cöù ñieàu gì khi hoï caàn. Anh laøm cho hoï nghó raèng coù theå baùm víu vaøo anh khi tuyeät voïng. Tröôùc ñoù coù nghe ai noùi xaáu veà anh, thì khi gaëp anh nhöõng yù nghó xaáu seõ tan bieán ñi. Ñaëc bieät, anh coù ñoâi


maét si daïi khi ngaém nhìn söï vaät. Nhöõng phuï nöõ gaëp ñoâi maét ñoù cöù nghó anh say vì hoï maø ñaët nieàm tin vaøo anh.

Anh cho raèng con ngöôøi coù moät caùi quyeàn maø khoâng daùm söû duïng - ñoù laø quyeàn ñöôïc laøm thuù, ñöôïc soáng nhö moät con thuù. Coøn anh, anh saün saøng laøm con thuù maëc aùo ngöôøi, vì con ngöôøi coù hôn gì nhöõng con thuù ñaâu? Trí tueä, taâm linh, suy tö, vaên hoùa, löông taâm, tình yeâu... taát caû nhöõng thöù ñoù chæ laø vaät trang söùc, ñeå con ngöôøi aûo töôûng vaø töï haøo loá bòch mình hôn con thuù, mình cao quí!? Coù phaûi con ngöôøi ñaõ giaønh giöït nhau kheùo leùo, löøa bòp nhau tinh vi? Coù phaûi ai cuõng muoán giaønh veà phaàn mình nhöõng saûn phaåm nguyeân veïn, nhöôøng nhöõng raïn nöùt cho ñoàng loaïi?

Anh saün saøng mæm cöôøi vôùi ngöôøi anh thuø gheùt. Anh noùi: ngöôøi ta coù theå nuoâi, vuoát ve moät con raén ñoäc, roài duøng noïc vaø xöông cuûa noù ngaâm thuoác. Phaûi coù baûn lónh söû duïng raén, duø raén ñoäc. Phaûi bieát duøng ngöôøi, duø ngöôøi xaáu.

Anh phaùt bieåu nhö moät chính khaùch giaøu loøng aùi quoác, giaøu loøng nhaân ñaïo trong caùc cuoäc hoïp. Anh duøng tieàn ñeå mua chuoäc nhöõng ngöôøi thöïc teá, duøng tình caûm vôùi ngöôøi ña caûm, duøng aùp löïc vaø ñe doïa nhöõng ngöôøi sôï baïo löïc, duøng thö naëc danh ñeå laøm giaûm uy tín ñoái thuû. Chính tay toâi ñaõ ñaùnh maùy cho anh nhöõng laù thö ñoù. Toâi nghó laø xaáu, nhöng toâi khoâng daùm laøm traùi yù anh.

Coù nhöõng laàn anh ngoài laëng leõ suoát ba giôø ñeå nghe nhöõng lôøi ñay nghieán cuûa toâi. Khuoân maët anh ñanh laïi, neáp nhaên treân traùn, treân ñuoâi maét vaø treân khoeù mieäng saâu hôn. Toâi bieát anh ñau khoå, bieát anh daèn vaët maø vaãn noùi, bôûi vì toâi ñau ñôùn hôn anh. Toâi toäi nghieäp


anh, toäi nghieäp toâi. Toâi bieát anh chaúng haïnh phuùc gì khi buûa vaây ñôøi mình baèng söï giaû doái, lo toan, thuû ñoaïn. Hình nhö moïi ngöôøi ñeàu bò noâ leä moät ñieàu gì ñoù - tieàn, nhuïc duïc, tình yeâu, danh voïng ...Ngöôøi nhieàu tham voïng ñaùng traùch, nhöng cuõng ñaùng thöông. Hoï ñaõ bò tham voïng sai khieán ñeán khoå sôû, ñieân cuoàng.

Giöõa caùi giaû doái ngoït ngaøo vaø söï thaät traàn truïi, toâi chöa bieát choïn caùi naøo. Anh ñaõ choïn duøm toâi. Anh daønh rieâng cho toâi loái cö xöû traàn truïi, thoâ loã - vì toâi laø vôï. Anh noùi anh teá nhò vôùi moïi ngöôøi maø khoâng theå teá nhò vôùi chính baûn thaân anh, vaø anh vôùi toâi laø moät. Nhöng laøm sao moät ñöôïc khi anh töø choái mang theo toâi trong coâng vieäc, trong caùc cuoäc vui cuûa anh? Laøm sao laø moät khi anh ñang ñaáu hoùt trong moät nhaø haøng naøo ñoù, coøn toâi vaãn moät mình trong caên nhaø troáng traûi - caên nhaø daønh ñeå anh quay veà khi moûi meät. Nhöng toâi thaáy thöông anh trong nhöõng côn vaät vaõ khi anh ñi nhaäu veà khuya, say khöôùt, oùi möûa, ñau ñôùn. Coù leõ anh chaúng vui thuù gì trong nhöõng böõa tieäc ñaày tính ngoaïi giao aáy!?

Soá ngöôøi ngöôõng moä anh khaù nhieàu. Ngaøy naøo cuõng coù ngöôøi ñeán taëng quaø. Anh chöa bao giôø töø choái moùn quaø naøo, vaø haàu nhö chaúng bao giôø anh ñeå laïi cho anh. Anh suy nghó tính toaùn neân taëng quaø aáy cho ai. Dó nhieân anh seõ taëng cho nhöõng ngöôøi lieân quan ñeán coâng vieäc laøm aên, nhöõng ngöôøi coù theå cuûng coá ñòa vò cho anh. Anh ñaõ cho toâi nhìn thaáy taän cuøng cuûa söï bæ oåi. Anh luoân noùi nhöõng ñieàu cao thöôïng, maø beà traùi laø nhöõng toan tính vò kyû. Anh laøm toâi nghi ngôø caû loaøi ngöôøi.

Coù phaûi taát caû moïi ngöôøi ñeàu soáng cho caùi toâi cuûa mình? Ngöôøi ta xaây döïng, hy sinh, laøm ngheä thuaät... coù


phaûi chæ ñeå thoaû maõn caùi khaùt voïng cao thöôïng naøo ñoù cuûa mình, ñeå caûm thaáy haïnh phuùc vaø khoâng coâ ñôn?

Con ngöôøi chaïy troán mình ñuû kieåu ñuû caùch. Coù luùc yeâu thöông, hy sinh laøm ngöôøi ta ñau khoå. Nhöng ngöôøi ta vaãn yeâu, vaãn hy sinh; vì neáu khoâng hoï seõ nhaän moät ñau khoå khaùc lôùn hôn. Baûn naêng yeáu ñuoái, vò kyû, ñaõ xui khieán ngöôøi ta choïn noãi ñau khoå nhoû hôn.

Ñoâi luùc toâi töôûng mình khoâng chòu noåi söï taøn nhaãn cuûa anh - söï taøn nhaãn khoác lieät, che ñaäy baèng hình thöùc tao nhaõ. Toâi vöøa yeâu anh, vöøa caêm gheùt anh. Toâi muoán gieát anh, nhöng anh khoâng theå cheát trong toâi. Hình aûnh anh, tính caùch anh, noãi ñau khoå cuûa anh, söï gian ngoan cuûa anh ñaõ thaám vaøo maùu toâi!

Baây giôø toâi khoâng khoùc ñöôïc nöõa. Ñaõ nhieàu laàn toâi boû nhaø tìm ñeán moät bôø soâng vaéng ngoài khoùc caû ngaøy. Toâi mô hoà caûm nhaän raèng, ôû toät ñænh nhaân haäu hay taän cuøng khoå ñau, ngöôøi ta khaùm phaù ra nhieàu ñieàu môùi laï. Toâi noùi: “Toâi hoái haän vì ñaõ laáy anh”. Anh ñaùp: “Ñôøi maø, ai traû cao hôn ngöôøi aáy ñöôïc! Toâi ñaõ traû giaù tình yeâu cuûa em baèng nhöõng gioït nöôùc maét, em töôûng noù coù giaù trò. Nhöng ñoù chæ laø nhöõng gioït nöôùc maét reû tieàn, nöôùcmaét cuûa loøng töï aùi bò thöông, cuûa öôùc muoán vuoät ngoaøi taàm tay”.

Veà sau toâi khoâng daùm noùi nhieàu vôùi anh, vì khi toâi noùi anh laïnh luøng baûo raèng: “Anh tôûm lôïm nhaát ñôøi laø nhöõng lôøi laûi nhaûi, caèn nhaèn cuûa ngöôøi ñaøn baø chæ vì ghen tuoâng, ích kyû. Caøng noùi nhieàu veà mình, thì söï heøn moïn caøng bieåu hieän roõ neùt”. Toâi noùi: “Thieáu moät taám loøng laøm sao anh thaønh nhaø vaên ñöôïc?”. Anh baûo: “Taám loøng khoâng phaûi daønh cho nhöõng ngöôøi haï ñaúng, ích kyû,


ti tieän, luoân keâu gaøo vaø ñoøi hoûi cho rieâng mình. Taïi sao coâ giaän toâi? Coù phaûi caùi toâi cuûa coâ bò ñuïng chaïm? Neáu kheùo leùo deïp caùi toâi dô baån cuûa mình ñi, thì cuoäc soáng deã thôû hôn”. Toâi hoûi: “Coøn caùi toâi to toå boá cuûa anh thì sao?”. Anh ñaùp: “Toâi chaét boùp gian doái. Nhöng toâi ñaâu coù ñuïng chaïm ai? Toâi ñaâu coù keâu gaøo van xin loøng nhaân ñaïo cuûa ngöôøi khaùc daønh cho toâi? Toâi laøm vieäc caät löïc, toâi vieát nhöõng taùc phaåm ñöôïc nhieàu ngöôøi yeâu thích. Toâi laáy cuûa cuoäc soáng möôøi, thì chia cho thieân haï naêm”.

Vaâng, anh luoân coù nhöõng taùc phaåm môùi. Khoâng phaûi chæ ôû voán soáng phong phuù vaø khaû naêng caûm nhaän ñoäc ñaùo, maø coøn ôû khaû naêng aên caép, cheá bieán vaø toång hôïp. Trong soá baøi khoâng ñaêng ñöôïc cuûa caùc coäng taùc vieân, moãi baøi anh aên caép moät yù hay nhaát, môùi nhaát laøm cuûa rieâng mình. Anh bieát caùch gom goùp nhöõng chaát lieäu trong tö duy ngöôøi khaùc. Anh cho raèng: hoï coù nhöõng töduy laáy töø cuoäc soáng, anh laáy laïi cuûa hoï, ñoù laø quy luaät. Anh noùi: neáu anh khoâng ñaõi caùt tìm vaøng trong nhöõng taùc phaåm non nôùt aáy, chuùng cuõng vöùt soït raùc. Ngoaøi ra, anh coøn bieát aên caép tinh vi vaø cheá bieán kheùo leùo trong nhöõng taùc phaåm nöôùc ngoaøi noåi tieáng maø khoù ai nhaän ra. Anh cho raèng nhöõng ngöôøi giaøu coù laø nhöõng ngöôøi bieát laáy caép kheùo leùo, laáy caép maø moïi ngöôøi khoâng theå buoäc toäi vaø phaûi caûm ôn...

Haèng ngaøy beân göôøng beänh cuûa anh taáp naäp khaùch khöùa, ñaëc bieät laø nhöõng coâ gaùi treû. Anh cheát luùc gaàn 12 giôø khuya, neân beân anh chæ coù baùc só tröïc vaø toâi. Luùc anh haáp hoái, nhöõng gioït nöôùc maét öùa ra trong maét


anh - laàn thöù hai toâi thaáy anh khoùc. Anh noùi: “Anh ñaõ soáng moät ñôøi soáng giaû, laøm nhöõng coâng vieäc giaû vaø vui nhöõng nieàm vui giaû”. Anh caûm ôn toâi ñaõ yeâu anh heát loøng vaø xin toâi tha thöù cho anh. Nhöng tình yeâu ñaâu caàn lôøi caûm ôn, vaø noãi ñau coù theå naøo xin loãi? Anh soáng vôùi toâi nhö moät con thuù beân caïnh moät con thuù. Suoát moät ñôøi anh laøm toâi ñau ñôùn, roài ñeàn buø baèng nhöõng lôøi xin loãi suoâng. Khoâng coù söï quaân bình khi ñaët leân baøn caân nhöõng loãi laàm to töôùng vaø vaøi caâu xin loãi nheï nhaøng. Toâi khoâng tha thöù!!.

Anh maát ñi toâi coøn laïi gì? Moät ñöùa con cuõng khoâng. Toâi khoâng coù con, vì anh beänh voâ sinh. Nhöõngkeû nhieàu tham voïng thöôøng seõ phaûi traû giaù cho nhöõng tham voïng ñoù. Nhöng anh, anh chöa phaûi traû giaù!?

Anh ñaõ soáng moät ñôøi vinh quang vaø cheát trong huy hoaøng. Anh khoâng ngôø ngöôøi ta coù theå ñaøo bôùi lòch söû, coù theå traû thuø moät ngöôøi ngay khi hoï ñaõ cheát. Neáu ngöôøi cheát coù linh hoàn, thì linh hoàn anh seõ ñau ñôùn, vì toâi ñaõ keå nhöõng ñieàu thoâ bæ cuûa anh. Toâi yeâu anh voâ löôïng vaø haän anh voâ cuøng. Toâi ñaõ soáng cho anh khi anh coøn soáng. Baây giôø toâi traû thuø anh khi anh ñaõ cheát. Coù theå toâi heøn, nhöng ñoù laø giaù maø anh phaûi traû. Vaø chính anh cuõng ñaõ daïy toâi: “Moät baûn lónh cuûa con ngöôøi laø bieát mình heøn, nhöng vaãn can ñaûm soáng”.

Chò laïi ngoài im. Khuoân maët ñôø ñaãn, meät moûi nhö vöøa truùt heát söùc löïc. Moät chuùt taàn ngaàn cuûa moät ngöôøi chöa thaät ñieân, chò ñöa toâi laù thö vaø noùi: “Ñaây laø moät trong nhöõng laù thö maø choàng toâi ñaõ vieát khi töø bieät nhöõng coâ nhaân tình beù nhoû”. Toâi môû laù thö vaø ñoïc:

“T. thaân yeâu,


Toâi vieát cho em baèng nhöõng rung ñoäng thaät thaø nhaát cuûa moät traùi tim ñaõ chai laïnh. Coù theå khoâng bao giôø toâi coøn nghó veà em vaø thöông em nhö hoâm nay. Nhöng maõi maõi em vaãn soáng trong toâi nhö hình aûnh moät giaác mô tuyeät ñeïp.

Chuùng ta soáng vôùi nhau thaät troïn veïn. Toâi ñaõ soáng vôùi em baèng taát caû taám loøng chaân thaät coøn soùt laïi cuûa moät cuoäc ñôøi ñaày buïi baëm. Toâi khoâng daùm ñoøi hoûi gì hôn ôû em. Taïi sao toâi laïi ñoøi hoûi em nhöõng ñieàu em khoâng coù; vaø em laïi ñoøi hoûi toâi nhöõng ñieàu toâi khoâng coù, ñeå laøm gì? Chia tay vôùi em toâi môùi hieåu toâi thöông em chöøng naøo. Toâi caûm nhaän raèng toâi hieåu em, hieåu söï im laëng, hieåu caùi mím moâi, hieåu caùi nhìn moâng lung cuûa em. Khuoân maët em ñaõ gôïi cho toâi nhöõng suy tö saâu xa veà caùi ñeïp,veà khaùt voïng; ñaùnh thöùc trong toâi nhöõng rung caûm dòu daøng. T. ôi! Toâi goïi teân em haèng traêm laàn. Em coù nghe khoâng? Vaâng. Trong giaác mô naøo ñoù, em ñaõ gaëp toâi, hieåu toâi vaø soáng cho toâi. Coøn trong cuoäc ñôøi thöïc naøy, chuùng ta khoâng ñuû söùc böôùc qua nhöõng giôùi haïn taàm thöôøng.

Toâi caûm ôn em, caûm ôn ngöôøi, caûm ôn cuoäc ñôøi ñaõ mang ñeán cho toâi nhieàu quaù, nhöng ñôøi cöù giaèng xeù tim toâi. Taïi sao cuoäc soáng laïi cho toâi gaëp em, roài toâi laïi ñeå em luûi thuûi moät mình treân con ñöôøng cuûa em? Giaù gì toâi coù theå chia seû vôùi em, vôùi coâng vieäc cuûa em, noãi buoàn cuûa em.

Mình seõ khoâng coøn laø cuûa nhau. Nhöng hình nhö mình sinh ra ñeå daønh cho nhau. Moät laàn nöõa toâi muoán caûm ôn, caûm ôn nhöõng haïnh phuùc em ñaõ chaét chiu mang ñeán cho toâi. Nhöõng moùn nôï tình suoát ñôøi toâi khoâng traû


heát, ñeå khi nhaém maét toâi coøn uaát ngheïn. T. ôi, toâi thöông em maø toâi cöù muoán xa em. Khi xa em, toâi laïi thaáy ñau loøng. Nghó ñeán ngaøy mai em thuoäc veà moät ngöôøi naøo ñoù, toâi chôït thaáy ngaäm nguøi.

Ai seõ hieåu vaø thöông em hôn toâi? Ai seõ nhaän chaân giaù trò cuûa em, caûm nhaän söï teá nhò, saâu saéc trong taâm hoàn em vaø ñoàng caûm cuøng em? Coù nhöõng vì sao khoâng bao giôø vôùi tôùi, nhöõng haïnh phuùc khoâng bao giôø ñaït ñöôïc. Chuùng ta seõ phaûi ñöùng ôû hai goùc ñôøi rieâng bieät, nhôù veà nhau maø xoùt xa

“ Sao khoâng laø cuûa toâiBaøn tay ngöôøi ñaõ moät thôøi giaù laïnhSao xa ngöôøi laïi laø ñieàu baát haïnh.”

Coù theå moät ngaøy naøo ñoù toâi seõ boû heát moïi ñieàu ñeå chæ ngoài nghó veà em, veà nhöõng haïnh phuùc thoaùng qua. Em ñaõ haâm noùng taám loøng baêng hoaïi cuûa toâi baèng chính noäi taâm phong phuù cuûa mình. Toâi muoán laëng im suoát ñôøi, ñeå em coøn ñoù maõi maõi trong trí töôûng cuûa toâi, dòu daøng, maûnh khaûnh nhö caùnh hoa beù nhoû.

Ñôøi soáng khoâng cuøng vaø chuùng ta cöù leâ maõi böôùc chaân treân cuoäc haønh trình ñôn ñoäc. Toâi thöông em, em thöông toâi, nhöng khoâng phaûi khi ngöôøi ta thöông nhau laø coù theå soáng cho nhau vaø ñi beân nhau ñeán cuøng trôøi cuoái bieån. Yeâu nhau vaø nghó veà nhau bao giôø cuõng deã hôn laø soáng cho nhau.

Haõy chaáp nhaän chia ly nhö chaáp nhaän soá phaän.Haõy chaáp nhaän ñau khoå nhö ñaõ töøng haøi loøng veà

haïnh phuùc.


Toâi seõ mæm cöôøi khi nghó raèng em vaãn haïnh phuùc vaø yeân vui trong moät goùc ñôøi khoâng coù toâi döï phaàn. Ñôøi daïy toâi ñöøng ích kyû, ñöøng coá gaéng giöõ laïi cho mình nhöõng gì nguyeân veïn. Traùi tim beù nhoû cuûa toâi khoâng chöùa noåi moät tình yeâu lôùn, neân suoát ñôøi toâi laø ngöôøi chaïy troán. Hôn nöõa, coù bao giôø toâi daùm soáng, daùm giöõ laïi tình yeâu baèng taát caû söùc löïc, taát caû maùu thòt cuûa mình?

Trong moät giaác mô, toâi ñaõ thaáy em vaø toâi lô ngô nhö hai keû laïc ñöôøng roài cheát ñi ñôn ñoäc. Lôøi troái traên daønh rieâng cho nhau chöa kòp noùi ñeå aám öùc mang theo vaøo coõi voâ cuøng.

Toâi ngôõ toâi gaëp em quaù muoän. Nhöng khoâng! Chính ñoä tuoåi naøy toâi môùi ñuû lôùn ñeå nhaän ra em, ñeå hieåu mình vaø ñeå hieåu em. Nhöng toâi thöông em khoâng baèng toâi thöông toâi. Veát raïn nöùt nhoû nhoi xeù loøng nhau tan naùt. Cuoäc chia ly thaät söï seõ khoâng coù lôøi giaõ bieät.Sao toâi muoán noùi vôùi em lôøi töø bieät.Coù phaûi toâi muoán níu keùo thôøi gian? Coù phaûi toâi ñaõ soáng khoâng ñuùng vôùi con ngöôøi thaät cuûa mình? Vaø coù phaûi ñaây laø laàn cuoái cuøng ñeå toâi deïp taát caû nhöõng gì goïi laø töï troïng vaø noùi lôøi xin loãi em? Toâi ñaõ coù loãi vôùi em. Toâi ñaõ khoâng giöõ noåi cho em chuùt haïnh phuùc ñôn sô, bình dò. Em ñöøng tha thöù cho toâi. Haõy nguyeàn ruûa toâi nhö nguyeàn ruûa moät keû khieáp nhöôïc, khoâng giöõ noåi cho mình vaø cho ngöôøi moät tình caûm thieâng lieâng.

Coù phaûi thôøi gian seõ mang moïi thöù troâi xa nhö maây trôøi beành boàng, ñeå laïi gaùnh naëng kyû nieäm treân ñoâi vai con ngöôøi? Toâi seõ mang em theo trong kyù öùc, ñeå nghe loøng aám cuùng vaø thaám thía noãi ñoïa ñaøy!”.

Ñoïc xong laù thö, ñaàu oùc toâi roái muø tröôùc nhöõng


toàn taïi khaùch quan ñaày phöùc taïp vaø bí aån. Phaûi chaêng nhöõng ñieàu chò keå laø hoang töôûng cuûa moät ngöôøi ñieân? Hay caâu chuyeän naøy chính laø ñaùm tang thöïc söï daønh cho anh - moät nhaø vaên baát töû ?.

1988


GOÙP GIOÙ

Saùng nay, boãng döng toâi theøm nhìn moät nhaønh hoa cuùc vaøng. Soá löông ít oûi cuûa ngheà giaùo laøm toâi ñaén ño khi mua hoa. YÙ töôûng haïnh phuùc khi ñöôïc chieâm ngöôõng söï töôi maùt, xinh xaén cuûa boù hoa thoâi thuùc toâi boû qua nhöõng tính toaùn.

Toâi ñaïp xe veà, tay caàm boù hoa cuùc vaøng töôi taén, caûm thaáy loøng thanh thaûn. Moät ngöôøi ñaøn oâng ñaïp xe ngöôïc chieàu voàn vaõ chaøo toâi. “Chaøo em, em ñi ñaâu ñoù. Ñöùng laïi chôø toâi moät chuùt”. Toâi ngöøng xe laïi, khoâng nhaän ra oâng laø ai! Toâi nhìn kyõ ngöôøi ñaøn oâng khoaûng 45 tuoåi, daùng ngöôøi dong doûng, ñeo kieáng caän, muõi cao vaø loã choã nhöõng goác muïn nhö da böôûi, raâu luùn phuùn treân caèm vaø treân maët. Chieác aùo maøu traéng ñaõ thaâm kim nhieàu choã, chieác quaàn baïc maøu, chieác xe ñaïp cuõ kyõ. OÂng noùi: “Em khoâng nhôù thaày sao?”. OÂng chæ vaøo khu nhaø taäp theå vaø noùi: “Ngaøy xöa thaày laø phoù hieäu tröôûng tröôøng naøy”(Khu taäp theå naøy ngaøy tröôùc laø tröôøng Ñaïi hoïc Hoøa Haûo). Toâi bieát oâng laàm, nhöng khoâng muoán ñeå thaát voïng cho moät ngöôøi thaày neân khoâng noùi gì maø chæ ngôù ngöôøi ra vaø laëng im. OÂng nhanh nhaåu :“Baây giôø em ñang hoïc ôû ñaâu?” Toâi traû lôøi: “Em khoâng coøn ñi hoïc, em ñi daïy”.

- Em daïy tröôøng naøo?


- Daï, Ñaïi hoïc Kinh Teá.- Ngaøy tröôùc em hoïc ôû ñaâu?- Daï em hoïc ôû Nha Trang.- Coù phaûi em hoïc ôû tröôøng Voõ Taùnh khoâng? Naêm

1972 naêm thaày laøm phoù hieäu tröôûng ôû ñoù. Thaày thaáy em quen quen. Hình nhö thaày coù daïy em.

Toâi caûm thaáy mình coù loãi vì khoâng nhaän ra moät ngöôøi thaày cuõ. Toâi coá hình dung taát caû khuoân maët nhöõng ngöôøi thaày maø toâi ñaõ hoïc. OÂng tieáp tuïc noùi nhö khoâng ñeå khoaûng thôøi gian troáng naøo cho toâi suy nghó:

- Thaày laøm phoù hieäu tröôûng thôøi thaày Buøi Ngoaïn Laïc laøm giaùm hoïc. Hoài ñoù, thaày daïy hình khoâng gian roài chuyeån qua daïy taân ñaïi soá cho caùc lôùp luyeän thi tuù taøi moät. Sau ñoù thaày chuyeån qua laøm tænh phoù tænh Khaùnh Hoøa, choã oâng Leã. Sau giaûi phoùng, thaày ñi hoïc taäp caûi taïo. Vôï con thaày bò cheát heát ôû Nha Trang. AØ, maø em daïy moân gì?

- Daï, em daïy moân toaùn.“Thaày chuùc möøng em. Ñeå thaày ghi ñòa chæ cho

em. Hoâm naøo raûnh em gheù nhaø thaày chôi”. Vaø oâng laáy giaáy buùt ra ghi teân hoï vaø ñòa chæ cho toâi: “Leâ Huy Laâm-142/5 Baïch Ñaèng”. OÂng hoûi tieáp:

- Em ôû phoøng maáy?- Daï phoøng 702.- Em daïy ôû tröôøng vaøo nhöõng buoåi naøo?- Daï, daïy vaøo buoåi chieàu.Gioïng oâng trôû neân nheï hôn: “Thaày ñang gaëp khoù

khaên. Mong em giuùp ñôõ thaày. Em cho thaày moät ít tieàn ñeå chieàu nay thaày gheù vaøo thaêm con ñang naèm beänh vieän.”

Toâi nghó thaàm: “OÂng noùi vôï con ñaõ cheát heát, sao


laïi coù con ñang naèm beänh vieän”. Toâi khoâng bieát toâi coù nghe laàm khoâng? Nhöng khoâng tieän hoûi laïi. Toâi nhö bò thoâi mieân, vaø moùc tuùi ra. Trong tuùi coøn voûn veïn hai tôø giaáy 200 vaø saùu, baûy tôø 20 gì ñoù. Toâi muoán ñöa heát soá tieàn cho oâng, nhöng chôït nghó: “Ít ra ngaøy moát môùi coù löông; chieàu nay vaø saùng mai mình seõ ñi chôï baèng gì?” Toâi ñöa oâng tôø giaáy 200 vaø noùi: “Em bieáu thaày, em cuõng khoâng coøn nhieàu”. Khoâng nhìn leân, nhöng toâi coù caûm töôûng ñoâi maét oâng long leân nhö con thuù ñang voà moài. Toâi ngöôùc leân baét gaëp aùnh maét oâng nhìn chaêm chaêm ñoâi tay ngöôïng nguøng vôùi nhöõng ñoàng tieàn ít oûi cuûa toâi vaø noùi: “Em cho thaày soá tieàn leû ñeå thaày uoáng nöôùc”. Toâi ñöa noát nhöõng tôø giaáy hai chuïc coøn laïi. OÂng ñaïp xe ñi. Toâi daét xe vaøo nhaø.Böôùc vaøo phoøng bình tónh ngoài nghó laïi, toâi thaáy coù nhieàu maâu thuaãn trong nhöõng ñieàu oâng noùi. Toâi hoài töôûng laïi khoaûng thôøi gian toâi ñi hoïc naêm 1972, thaày Laïc coù laøm giaùm hoïc nhöng khoâng coù oâng Leâ Huy Laâm daïy toaùn vaø cuõng khoâng coù oâng Leâ Huy Laâm naøo laø phoù hieäu tröôûng, vaø nhöõng naêm aáy, oâng ñaïi taù Lyù Baù Phaåm laøm tænh tröôûng chöù khoâng phaûi oâng Leã naøo caû. Toâi bieát mình bò löøa. Coù leõ oâng aáy cuõng khaù saønh taâm lyù. OÂng nghó nhöõng ngöôøi yeâu hoa vaø chòu khoù mua hoa laø nhöõng ngöôøi coù nhieàu tieàn, giaøu loøng nhaân aùi, deã chaïnh loøng tröôùc kyû nieäm. Toâi caûm thaáy ñau ñau. Toâi khoâng coù nhieàu tieàn. Maáy traêm baïc chaúng coù nghóa gì. Chaúng hieåu sao toâi ngôù ngaån vaø ngôø ngheäch nhö vaäy. Hình nhö thaàn kinh toâi khoâng oån ñònh, hay toâi bò thoâi mieân? Toâi coøn nghi ngôø ngöôøi ta bieát ñöôïc lòch ñi daïy cuûa toâi ñeå vaøo phoøng caïy cöûa luùc toâi vaéng nhaø. Nhöng ñieàu ñoù chaúng ñaùng sôï – vì phoøng toâi chaúng coù gì ngoaøi saùch vôû vaø thoùi


quen vaãn ñeå nhöõng boâng hoa taøn uùa treân baøn....Chieàu nay, toâi gaëp moät ngöôøi baïn cuõ, cuøng hoïc

tröôøng Voõ Taùnh hoài ñoù. Chuùng toâi cuøng nhôù laïi vaø xaùc nhaän theâm moät ñieàu: hoài ñoù tröôøng Voõ Taùnh khoâng coù chöùc phoù hieäu tröôûng.

Ba naêm sau, toâi coù gaëp laïi oâng vaøi laàn. Coù laàn oâng ñi xe ngöôïc chieàu, thaáy toâi oâng quay laïi, nhöng vôùi khuoân maët laïnh luøng cuûa toâi, oâng laïi quay ñi. Coù laàn toâi ñöùng ñôïi thaèng baïn ôû tröôùc coång Thaønh Ñoaøn, tranh thuû thôøi gian toâi laáy quyeån saùch Anh vaên ra ñoïc. OÂng laïi xuaát hieän vaø laøm quen: “- Chaøo em, em ñang laøm gì vaäy?” Toâi im laëng. “- Em hoïc sinh ngöõ ôû trung taâm naøo?” Toâi im laëng. “- Em khoâng nhôù thaày sao? Thaày daïy Anh vaên em hoài ñoù.”.

Toâi muoán goïi coâng an ñeå baét oâng veà toäi löôøng gaït, nhöng khoâng coù tang chöùng. Toâi muoán noùi chuyeän ñeå xem söï bæ oåi cuûa oâng ñeán möùc ñoä naøo, nhöng toâi im laëng. Vaø oâng boû ñi.

Ñaõ 5 naêm, töø buoåi saùng toâi mua hoa cuùc vaøng. Thaèng baïn cuøng toå boä moân laïi keå cho toâi nghe moät caâu chuyeän. Tröa hoâm aáy, Nhaân ñang ngoài uoáng nöôùc mía thì coù moät ngöôøi ñaøn oâng khoaûng 50 tuoåi, keùo gheá ngoài cuøng baøn, vaø noùi: “Xin pheùp em, thaày coù theå ngoài ñöôïc khoâng?” Nhaân baøng boaøng, thaày mình sao mình khoâng nhôù! Nhaân boái roái “Daï thaày cöù töï nhieân”. “– Em hoïc ôû Nha Trang hay hoïc ôû Ñaø Naüng”. “- Daï hoïc ôû Ñaø Naüng.” “-Em hoïc tröôøng Phan Chu Trinh phaûi khoâng? Em khoâng nhôù thaày sao? Thaày daïy ôû tröôøng Phan Chu Trinh töø naêm 70.” Roài oâng keå moät soá teân oâng thaày daïy ôû Phan Chu Trinh. Cuoái cuøng, oâng noùi: “Thaày queân mang theo tieàn,


em cho thaày vaøi ngaøn aên tröa.” Sau khi laáy tieàn oâng xin theâm: “ Em cho thaày vaøi ñieáu thuoác, thaày huùt töø giôø ñeán chieàu.” Nhaân keå laïi cho toâi nghe vaø ñöa toâi tôø giaáy ghi ñòa chæ cuûa oâng: “Leâ Huy Laâm – 142/5 Baïch Ñaèng” Nhaân noùi: “Khoâng hieåu taïi sao oâng ta bieát mình ôû Ñaø Naüng. Coù leõ oâng ñoaùn chöøng qua gioïng noùi cuûa mình”.

Toâi khoâng muoán phôi baøy söï ngôø ngheäch cuûa toâi. Nhöng toâi sôï nhöõng ngöôøi coù loøng nhaân aùi seõ bò löøa nhö toâi vaø baïn toâi! Mong moïi ngöôøi haõy tænh taùo hôn trong nhöõng khoaûnh khaéc baát ngôø. Coù leõ raát nhieàu ngöôøi seõ laøm nhö toâi trong tình huoáng ñoù. Bôûi vì oâng ñaõ söû duïng chöõ “Thaày” ñaày cao quyù vaø chöõ “Thaày” ñaõ ñaùnh truùng yeáu ñieåm saâu xa trong taâm hoàn nhöõng ngöôøi töøng laøm hoïc troø. Toâi caûm thaáy coù loãi vôùi nhieàu ngöôøi vaø coù loãi vôùi oâng. Neáu 5 naêm tröôùc toâi vieát chuyeän naøy ñaêng baùo thì nhieàu ngöôøi ñaõ khoâng bò oâng löøa vaø oâng khoâng phaûi laøm ngheà löøa bòp ñoù trong suoát 5 naêm.

1987-1992.


COÛ DAÏI

Toâi tin cuoäc soáng! Trong quaù trình laâu daøi, cuoäc soáng luoân tieán boä, duø coù luùc noù trì treä vaø ngöng ñoïng. Chaân lyù coù luùc bò vu oan giaù hoïa, söï thaät bò böng bít, traùo trôû. Nhöng baûn thaân söï soáng ñaõ tieàm taøng moät naêng löôïng voâ ñòch, luoân vöôn daäy lieân tuïc vaø beàn bæ ñeå ñaït moät ñaúng caáp cao hôn.

Chuùng ta chaáp nhaän nhöõng sai soùt, nhöõng laàm loãi nhö chaáp nhaän qui luaät maâu thuaãn cuûa trieát hoïc, chaáp nhaän moät tôø giaáy phaûi coù hai maët. Tagor vieát: “Neáu baïn ñoùng cöûa ngaên moïi laàm loãi, thì chaân lyù cuõng ñöùng ôû beân ngoaøi”; hay “Baïn nhìn sai cuoäc ñôøi, roài baïn noùi ñôøi löøa doái baïn”. Ta ñaáu tranh khoâng ngöøng, nhöng phaûi bieát chaáp nhaän tieâu cöïc nhö “moät ngöôøi baïn ñoàng haønh”, chaáp nhaän “coû daïi vaãn moïc ôû ven ñöôøng”.

Giaû söû ñôøi soáng khoâng coøn nhöõng khoù khaên, chuùng ta seõ giaûi quyeát vaán ñeà gì? Giaû söû nhaân vaät phaûn dieän cheát hay ñi tuø, vôû kòch hoaëc caâu chuyeän trong quyeån tieåu thuyeát coi nhö keát thuùc. Con ñöôøng ñi ñeán chaân lyù vaø haïnh phuùc bao giôø cuõng ñoøi hoûi traû giaù baèng moà hoâi, thaäm chí baèng nöôùc maét vaø ñau khoå. Tình ngöôøi coù maët moïi nôi treân traùi ñaát naøy, vaø söï gian doái cuõng ñoàng haønh khaép neûo treân theá giôùi naøy. Baùo chí ñaõ laáy ñöôïc nieàm tin trong loøng ngöôøi ñoïc,


ñaõ toân troïng ngöôøi ñoïc, daùm vieát leân söï thaät duø laø söï thaät ñau loøng. Chính caùi can ñaûm noùi leân söï thaät môùi taïo nieàm tin trong loøng nhaân daân ñoái vôùi cheá ñoä. Haõy tin vaøo trí tueä cuûa ngöôøi daân, tin vaøo qui luaät ñaøo thaûi cuûa cuoäc soáng. Con ngöôøi ñuû khaû naêng chaét loïc nhöõng ñieàu toát ñeïp töø moät khoái löôïng thoâng tin ñoà soä. Khoâng gì thuyeát phuïc con ngöôøi maïnh meõ hôn söï thaät. “Chaân, thieän, myõ” – Caùch noùi muoân ñôøi aáy laø lôøi khaúng ñònh söï thaät luoân ñöùng tröôùc caùi toát vaø caùi ñeïp? Moät nhaân caùch maïnh laø daùm ñoùn nhaän moïi söï thaät, duø coù phuõ phaøng vaø oâ nhuïc maø khoâng heà troán chaïy.

Haõy cöôøi chính mình vaø cöôøi vaøo nhöõng söï thaät xaáu xa - ñoù laø truyeàn thoáng laâu ñôøi cuûa daân toäc. Nhö nhöõng caâu ca dao traøo loäng, nhöõng chuyeän keå gieãu côït, khoâi haøi cuûa Traïng Quyønh, nhöõng baøi thô “töï traøo” cuûa Nguyeãn Khuyeán, Teá Xöông. Cöôøi ñeå thaám thía caùi laéng ñoïng ngoït buøi vaø chua cay cuûa cuoäc soáng. Cöôøi nhö moät neáp nhaên cuûa söï traên trôû ñeå tröôûng thaønh. Cöôøi laø bieåu hieän tính nhaân ñaïo cao caû.

Coù nhöõng lôøi noùi doái “thieâng lieâng” - khoâng noùi vôùi ngöôøi beänh raèng beänh cuûa hoï nan y. Nhöng toát hôn laø neân noùi söï thaät. Thaùi ñoä tröôùc söï thaät khaúng ñònh nhaân caùch vaø söï duõng caûm. Khi khaùm phaù ra söï thaät khaùc vôùi lôøi tuyeân truyeàn toâ hoàng, hoa myõ- thì con ngöôøi deã caûm thaáy huït haãng vaø nieàm tin coù theå bò ñoå vôõ.

1990


CHIEÁC ÑUÕA TRE

“Chieác ñuõa tre” laø bieät hieäu toâi ñaët cho haén. Haén oám nhaùch vaø cao ngheàu nhö chieác ñuõa. Nhöng haén coù khuoân maët ñeïp vaø hieàn. Coù ñoâi maét saâu cuûa ngöôøi thích suy nghó nhieàu vaø thieáu nguû. Haén luoân maëc moät boä ñoà cuõ kyõ nhöng saïch seõ. Haén hoïc raát gioûi. Toâi chæ laø keû ñöùng nhì lôùp veà hoïc taäp. Ngöôøi ñöùng ñaàu taát caû caùc moân laø haén. Nhöng hình nhö haén laø ngöôøi ích kyû. Haén nhö “moät chieác ñuõa quôø quaïng trong ñôøi gaép nhöõng öôùc mô”. Haén khoâng coù baïn. Haén laàm luõi ñi hoïc roài laàm luõi veà,khoâng thích noùi chuyeän vôùi ai. Baàu haén laøm lôùp phoù hoïc taäp, haén töø choái. Baàu haén laøm caùn söï caùc moân hoïc, haén cuõng khöôùc töø. Haén laån traùnh theá giôùi vui nhoän ñeå thu mình vaøo vuõ truï coâ ñôn vaø bí aån cuûa haén. Toâi thích haén vì haén hoïc gioûi. Toâi gheùt haén vì haén ích kyû vaø laïnh luøng. Toâi böïc mình toâi, vì toâi ñaõ boû nhieàu thì giôø ñeå suy nghó veà haén. Vaø trong maét haén, hình nhö khoâng coù söï hieän dieän cuûa toâi. Laø lôùp tröôûng, nhieàu laàn toâi thuyeát phuïc haén tham gia vaên ngheä vaø caém traïi vôùi lôùp. Haén luoân traû lôøi laø haén baän coâng vieäc rieâng, khoâng theå tham döï. Toâi bieát toâi coù duyeân, nhöõng ngöôøi con trai khaùc thöôøng nhìn toâi chaêm chuù vaø tranh thuû troø chuyeän vôùi toâi... Coøn haén, haén döûng döng. Coù phaûi haén coù traùi tim ñaù, hay haén kheùo leùo che giaáu tình caûm cuûa


mình?Haén laø gì? Sao haén laïi len loûi vaøo suy nghó cuûa

toâi dai daúng quaù? Toâi muoán hoïc thaät gioûi ñeå vöôït quahaén. Nhöng khoâng bao giôø toâi vöôït qua noåi haén. Phaûi chi khoâng coù haén trong lôùp naøy? Nhöng neáu khoâng coù haén toâi khoâng coù gì ñeå kích thích söï noã löïc nhieàu hôn. Duø sao toâi cuõng caûm ôn haén. Söï hieän dieän cuûa haén laøm toâi bôùt kieâu haõnh veà khaû naêng cuûa mình. Toâi bieát söï kieâu haõnh thöôøng daãn ñeán nhöõng thaát baïi trong töông lai. Vaø caùch noùi xaáu ngöôøi khaùc toát nhaát laø laøm gioûi hôn hoï.

Tröôùc ngaøy Hieán chöông nhaø giaùo, toâi ñeà nghò lôùp ñoùng tieàn mua quaø ñeå taëng thaày coâ. Haén ñöa toâi caùi hoäp goùi baèng giaáy hoa vaø noùi: “Toâi gôûi moùn quaø naøy nhôø lôùp taëng thaày coâ”. Veà nhaø, toâi toø moø muoán bieát moùn quaø cuûa haén laø gì? Toâi phaân vaân, coù neân môû ra xem thöû? Nhö vaäy coù baát lòch söï khoâng? Coù laøm giaûm nhaân caùch cuûa toâi khoâng? Roài toâi töï baøo chöõa: “Mình xem xong roài goùi laïi. Moïi vieäc vaãn nhö cuõ. Mình thoûa maõn ñöôïc tính toø moø vaø hieåu hôn veà haén...”. Beân trong lôùp giaáy hoa laø moät hoäp giaáy, beân trong hoäp giaáy laø moät boù ñuõa tre... Toâi giaät mình. Ai maø ñi taëng ñuõa cho thaày coâ, thaày coâ seõ nghó nhö theá naøo? Ñöôïc roài! Nhaân dòp naøy toâi seõ cho haén bieát tay. Toâi ñaùnh maùy vaø daùn leân 24 chieác ñuõa, moãi chieác laø moät tôø giaáy nhoû vôùi caâu: “Moãi ngöôøi laø moät chieác ñuõa, quôø quaïng trong ñôøi gaép nhöõng öôùc mô. Em thöông coâ”. Toâi goùi laïi nhö cuõ vaø daùn theâm tôø giaáy beân ngoaøi: “Kính taëng coâ Nguyeãn Thò Ñuõa nhaân ngaøy 20 –11. Hoïc sinh lôùp 12A3”. Toâi nhôø ñöùa baïn ñem gôûi ôû phoøng giaùo vieân cho coâ, chöù khoâng daùm tröïc tieáp ñöa coâ. Coâ Ñuõa laø giaùo vieân daïy vaên lôùp toâi. Coâ coøn treû, hieàn vaø


ñeïp. Caùi teân cuûa coâ ñaày veû queâ muøa. Coù laàn toâi hoûi sao coâ khoâng ñoåi teân. Coâ noùi: “Coâ muoán giöõ laïi nhöõng gì ba meï ñaõ ñaët cho coâ. Hôn nöõa caùi teân chæ laø moät phöông tieän ñeå goïi vaø ñeå phaân bieät ngöôøi naøy vôùi ngöôøi khaùc. Caùi teân caøng ñaëc bieät, caøng khoù laãn loän...”.

Roài cuõng ñeán giôø vaên cuûa coâ Ñuõa. Toâi chôø ñôïi keát quaû cuûa troø chôi nghòch ngôïm, toâi chôø khuoân maët coâ giaän döõ... Coâ böôùc vaøo lôùp, khuoân maët vaãn ñieàm nhieân, hieàn hoøa. Caû lôùp im laëng khaùc thöôøng. Tim toâi ñaäp maïnh. Toâi sôï coù söï buøng noå... Coâ nhìn moät voøng quanh lôùp. Caùi nhìn vaãn dòu daøng nhö thöôøng ngaøy. Toâi sôï côn baõo aån chöùa trong söï bình laëng. Coâ noùi chaäm raõi: “Hoâm tröôùc toâi coù nhaän moät moùn quaø ñaëc bieät laø boù ñuõa tre.Toâi muoán bieát em naøo ñaõ taëng noù cho toâi”. Haén ñöùng leân thaûn nhieân: “Thöa coâ em...”. Caû lôùp cöôøi oà. Haén ñoû maët. Coâ Ñuõa oân toàn: “Em ngoài xuoáng. Toâi caûm ôn em veà moùn quaø. Nhöng toâi chöa hieåu nhöõng doøng chöõ treân chieác ñuõa...”. Roài coâ tieáp tuïc coâng vieäc nhö thöôøng ngaøy, nhö khoâng coù gì ñaëc bieät. Toâi ngô ngaùc, töôûng nhö mình vöøa thoaùt naïn...

Khoâng hieåu haén coù bieát toâi laø thuû phaïm...haén vaãn laàm luõi nhö thöôøng ngaøy. Coù phaûi haén ñang oâm trong loøng moät hoaøi baõo lôùn vaø baát chaáp nhöõng ñieàu vuïn vaët?

Chôï Teát muoân maøu vaø huyeân naùo. Toâi maûi meâ ngaém nhöõng haït döa maøu tím thaãm. Boãng nhoùi ôû tai. Toâi ñöa tay oâm tai vaø quay laïi nhìn. Haén ñang naém coå aùo teân ma coâ vaø quaùt lôùn: “Traû chieác boâng tai laïi ñaây!”. Teân ñoàng boïn töø sau löng xoâ haén ngaõ nhaøo... Haén teù saáp xuoáng ñöôøng. Chieác gioû laùt treân vai rôi xuoáng. Nhöõng boù ñuõa vaêng ra...


Toâi boû maëc veát thöông treân tai mình vaø ñöa haén veà nhaø. Ngoâi nhaø toài taøn trong heûm nhoû. Meï haén laø ngöôøi ñaøn baø muø ngoài voùt töøng chieác ñuõa tre. Meï haén caám khoâng cho haén voùt ñuõa vaø baét haén phaûi hoïc...Nhieäm vuï cuûa haén laø hoïc vaø ñem nhöõng boù ñuõa ñi baùn ôû chôï... Hai meï con ñuøm boïc nhau baèng tieàn baùn ñuõa vaø... Toâi nghó ñeán ngoâi nhaø to lôùn cuûa ba meï toâi vaø chôït thaáy mình nhoû beù tröôùc haén. Toâi muoán laø chieác ñuõa tre ñeå cuøng haén taïo thaønh moät ñoâi ñuõa... 1992


HAI LAÙ THÖ KHOÂNG KÒP ÑEÁN

Hai möôi naêm tröôùc toâi laø coâ gaùi bieät ñoäng thò xaõ Quaûng Ngaõi. Toâi ñöôïc maáy chuù phaân coâng hoaït ñoäng hôïp phaùp. Toâi phaûi quan heä vôùi nhöõng ngöôøi lính nguïy, nhaän lôøi môøi ñi uoáng nöôùc vôùi hoï, ngoài treân xe cho hoï chôû - ñeå taïo voû boïc vaø ñeå moi tin töùc . Maáy dì cuûa toâi ñeán noùi vôùi maù toâi: “AÙnh Tuyeát laø moät con ñó, noù quan heä heát thaèng lính naøy ñeán thaèng lính khaùc”. Toâi ñau laém nhöng bieát laøm sao thanh minh!

Toâi vaø Tieán yeâu nhau. Nhöng chæ hai chuùng toâi bieát , vì sôï toå chöùc khoâng ñoàng yù, vì quan nieäm yeâu nhau seõ aûnh höôûng xaáu ñeán coâng taùc, deã meàm yeáu bi luïy, deã ñaàu haøng ñòch. Khi vaøo thò xaõ hoaït ñoäng, toâi quen Thaønh - con ñaïi uùy ñaïi ñoäi tröôûng Ñaïi ñoäi phaùo binh nguïy. Thaønh laø thôï ñieän. Thaønh yeâu toâi. Toâi baùo caùo maáy chuù.

Chò Thu cuøng ñôn vò toâi, naêm aáy 25 tuoåi. Chuù Sôn, toâi keâu baèng chuù nhöng baáy giôø môùi chæ 30, laø moät ngöôøi trong Thöôøng vuï huyeän uûy. Sôn ñaõ daønh cho Thu nhöõng chaêm soùc ñaëc bieät taän tình. Qua nhöõng aân caàn,qua nhöõng caùi nhìn, Thu bieát Sôn yeâu Thu. Nhöng vì nhieäm vuï vaø kyû luaät saét thôøi aáy, Thu luoân laûng traùnh nhöõng caùi nhìn, nhöõng chaêm soùc chaân tình ñoù. Thu vaãn thöôøng taâm söï vôùi toâi veà nhöõng tình caûm maø Sôn daønh


cho chò. Laø phuï nöõ, toâi ñoïc ñöôïc nhöõng traên trôû trong traùi tim chò, khi chò töø choái tieáp nhaän tình caûm cuûa Sôn. Coù laàn, Sôn ñaõ vieát thö cho chò. Chò ñaõ gaëp Sôn vaø traû lôøi chò khoâng yeâu Sôn.

Teát Maäu Thaân ñeán, Thu vaø toâi ñöôïc phaân coâng laøm ngöôøi höôùng daãn keát hôïp vôùi huyeän ñoäi taán coâng ñoàn lính. Tröôùc khi ñi, toâi thaáy maét Thu saùng röïc leân caùi caûm nhaän nhaïy beùn veà soá phaän cuûa mình. Chò ñöa toâi laù thö vaø noùi: “Neáu chò khoâng veà nöõa, em ñöa laù thö naøy cho anh Sôn. Em coù theå ñoïc tröôùc, vaø neáu laù thö maát, em noùi laïi vôùi aûnh nhöõng ñieàu chò vieát”. Vaø Thu ñaõ naèm xuoáng trong cuoäc giao tranh. Toâi vaãn giöõ böùc thö ñoù ñeán baây giôø, vì chuù Sôn cuõng ñaõ cheát trong traän ñoù.

Thu cheát, toâi bò thöông ôû caùnh tay. Treân ñöôøng ruùt lui, toâi gheù vaøo nhaø Thaønh. Thaønh roái rít baêng boù cho toâi. Vöøa baêng boù xong, moät chieác xe Jeep vaø naêm ngöôøi caûnh saùt daõ chieán aäp vaøo. Hoï noùi toâi laø Vieät Coäng vaø ñoøi baét. Thaønh noùi toâi laø baïn gaùi cuûa Thaønh vaø laáy tö caùch con cuûa moät só quan Quaân ñoäi Vieät Nam Coäng hoøa, baûo laõnh toâi. Hoï boû ñi sau khi Thaønh keâu thaèng ñoäi tröôûng ra phía sau nhaø vaø nheùt vaøo tay haén moät löôïng vaøng. Thaønh laáy xe Honda ñöa toâi ra bôø soâng ñeå leân thuyeàn vaøo cöù. Ñoaïn ñöôøng khaù xa. Gaàn ñeán ñòa ñieåm xuoáng thuyeàn, toâi nghe tieáng rít gioù cuûa moät traùi phaùo vaø moät tieáng noå “aàm” vang doäi tröôùc maët. Chieác xe nhaøo xuoáng. Toâi bò thöông nheï. Ngöôøi Thaønh beâ beát maùu. Loàng ngöïc Thaønh bò maûnh phaùo ghim vaøo. Toâi cuoáng quyùt keùo Thaønh ra bôø soâng.

Toâi ñöa Thaønh veà cöù. Thaønh meâ saûng suoát maáy ngaøy. Trong côn meâ saûng Thaønh thöôøng goïi teân toâi. Toâi


bò thöông, nhöng nhöõng ngaøy ñoù toâi vaãn tuùc tröïc beân giöôøng beänh cuûaThaønh vôùi loøng bieát ôn, vôùi noãi daøy voø thaàm laëng. Ñeán ngaøy thöù tö Thaønh môû maét nhìn toâi, baèng caùi nhìn yeáu ôùt, ñaày tha thieát. Thaønh theàu thaøo “Toâi saép cheát... Haõy noùi vôùi ba toâi... laø toâi cheát... vì nhöõng maûnh ñaïn cuûa oâng. Vónh bieät Tuyeát. Toâi... yeâu Tuyeát”. Thaønh taét thôû. Baát giaùc toâi ñöa baøn tay cuûa mình naém nhöõng ngoùn tay Thaønh, roài ñöa tay vuoát maét Thaønh. Nhöõng gioït leä öùa ra trong maét toâi. Toâi laëng ngöôøi ñi laâu, thaät laâu...Moät baøn tay ñaët leân vai toâi kheõ lay. Toâi quay laïi, baét gaëp aùnh maét Tieán nhìn toâi u aån, buoàn buoàn:

- Anh ñaõ chöùng kieán taát caû, töø luùc Thaønh haáp hoái, cho ñeán giôø ...

Töø ñoù Tieán khoâng noùi gì vôùi toâi nöõa. Toâi cuõng khoâng gaëp Tieán ñeå thanh minh, phaân bua, giaûi thích...Roài Tieán ñoåi ñi ñôn vò khaùc. Roài giaûi phoùng. Tieán vaãn bieàn bieät phöông naøo! Tieán ôi, anh ôû ñaâu? Mai naøy anh seõ giaø yeáu nôi naøo? Anh coù bieát laø 38 tuoåi roài em vaãn ñoäc thaân! Ñeå chieàu chieàu sau giôø laøm vieäc em vaãn chæ moät mình!... Vaø chieàu nay em ngoài nhôù veà kyû nieäm...

Toái nay, moät ngöôøi ñoàng höông gheù thaêm toâi, daãn theo ngöôøi ñoàng chí cuõ, baïn chieán ñaáu cuûa Sôn. Hai möôi naêm, môùi gaëp laïi. Noãi möøng nhö oøa vôõ. Chuùng toâi nhaéc nhôû, keå leå bao nhieâu chuyeän ngaøy cuõ. Coù moät chuyeän lieân quan ñeán Sôn. Trong cuoäc Toång taán coâng Teát Maäu Thaân, Sôn vaø Laâm cuøng boø beân nhau trong luùc taán coâng. Sôn bò thöông naëng. Luùc saép taét thôû, Sôn ruùt trong tuùi ra moät laù thö vaø daën Laâm trao laïi cho Thu. Bieát Thu cheát, Laâm giöõ laù thö cho ñeán baây giôø. Trong laù thö, Sôn vieát: “Thu thaân yeâu, nhìn maét em, toâi bieát em yeâu


toâi. Vaäy maø em laïi noùi... Taïi sao? Duø sao ñi nöõa toâi vaãn yeâu em”.

Tröôùc maët toâi laø hai laù thö cuûa Sôn vaø Thu. Hai laù thö ñaõ oá vaøng, maøu cuûa thôøi gian vaø kyû nieäm.

1988 (Ghi theo lôøi keå cuûa chò A.T)


HAÏNH NGOÄ MUØA HEØ

Toâi muoán nghæ heø ôû Long Haûi. Chò Haïnh muoán ñi Ñaø Laït. Hai chò em khoâng ai nhöôøng ai. Cuoái cuøng moãi ngöôøi ñi moãi nôi.

Bieån vaø nhöõng haøng döông taïo trong toâi moät caûm giaùc bình yeân ñaày noân nao. Baõi caùt phaúng laëng vaø haøng thuøy döông hieàn hoøa taïo söï eâm aû vaø tieáng soùng khôi ñoäng noãi xoân xao.

Toâi bôi suoát buoåi saùng. Nguû moät giaác daøi heát buoåi tröa. Buoåi chieàu ra bieån ngoài, nhìn trôøi meânh moâng, suy tö vu vô. Gioù thoåi lieân tuïc vaø tieáng soùng raøo raøo nhö tieáng thaùc. Tieáng soùng lieân tuïc nhö theá naøy thöôøng coù vaøo buoåi toái Vuõng Taøu hay Long Haûi. Bieån Nha Trang tieáng soùng thöôøng ñöùt ñoaïn.

Toâi meâ bieån nhö meâ caùi gì toâi khoâng bieát! Chæ bieát raèng toâi coù theå ngoài tröôùc bieån suoát ngaøy ñeâm vôùi noãi ngaây ngaát kyø laï. Toâi ngôõ nhö bieån vaø toâi coù moät moái thaâm tình. Toâi caûm thaáy nhö mình queân ñi moïi thöù vaø hoøa nhaäp vaøo thieân nhieân khi ngoài tröôùc bieån. Hoaøng hoân phuû moät aùnh vaøng röïc rôõ leân caûnh vaät. Moät ngöôøi ñaøn oâng ngoài baát ñoäng beân caïnh toâi töï bao giôø. Toâi maûi meâ vôùi bieån, baây giôø môùi thaáy oâng. Toâi vaãn ñaêm ñaêm nhìn phía cuoái chaân trôøi, thænh thoaûng lieác qua ngöôøi ñaøn


oâng beân caïnh. OÂng vaãn ngoài im (mieân man vôùi vôùi nhöõng suy töôûng hay toan tính gì?). Toâi taïm queân thieân nhieân, quay veà vôùi con ngöôøi. Trí töôûng töôïng cuûa toâi laøm toâi sôï haõi. Nhöng veû maët hieàn hoøa cuûa ngöôøi ñaøn oâng laøm toâi yeân taâm. Hình nhö oâng ta coù taâm söï? Toâi toø moø:

- Sao chuù ñi moät mình?- Vì chuù chæ coù moät mình.- Sao laïi chæ coù moät mình?- Vôï con chuù ñi xa. Baïn thaân khoâng coøn ai.Töï döng toâi caûm thaáy toäi nghieäp oâng. Toâi caûm

töôûng nhö oâng laø ngöôøi coâ ñôn nhaát. Coâ ñôn hôn caû toâi. Toâi lieàu lónh:

- Chaùu cuõng ñi moät mình. Chuù keå chuyeän vôï con chuù cho chaùu nghe ñi.

OÂng im laëng. Söï im laëng meânh moâng nhö bieån. Toâi cuõng im laëng nghe tieáng soùng voã veà söï coâ ñôn.

Thôøi gian troâi qua leâ theâ. Cuoái cuøng oâng keå:- Ba möôi naêm tröôùc, chuù möôøi baûy tuoåi. Chuù ñi vôùi moät ngöôøi baïn hoïc teân Lan ñeán nôi naøy. Bình thöôøng Lan raát thích bôi. Nhöng laàn ñoù maëc cho chuù naên næ, Lan khoâng chòu taém bieån. Lan noùi Lan beänh. Chuù hoûi beänh gì Lan khoâng noùi. Chuù thaáy Lan khoâng coù gì beänh caû. Chuù gaây vôùi Lan nhöng Lan vaãn meàm moûng, hieàn hoøa. Chuù noùi neáu Lan khoâng chòu taém thì veà Saøi Goøn tröôùc ñi. Lan noùi Lan khoâng muoán boû chuù moät mình. Luùc ñoù, coù moät em beù baùn keïo keùo ñeán môøi chuù mua, chuù töø choái. Em beù vaãn ñöùng ñoù naøi næ. Chuù giaän caù cheùm thôùt: “Ñi choã khaùc. Tao ñaùnh cheát meï maøy baây giôø”.

Lan noùi tröôùc kia ba Lan cuõng baùn keïo keùo vaø


chuù laø ngöôøi voâ nhaân ñaïo. Lan boû veà Saøi Goøn tröôùc. Chuù cuõng töï aùi neân khoâng giöõ Lan laïi. Töø ñoù, Lan traùnh maët chuù. Ñaäu xong tuù taøi moãi ngöôøi moät nôi. Möôøi laêm naêm sau, chuù ñi vôùi vôï con ñeán ñaây. Luùc ñoù vôï chuù bò neân khoâng taém bieån ñöôïc. Chuù chôït nhôù ñeán Lan vaø keå chuyeän veà Lan cho vôï con chuù nghe. Vôï chuù ghen vaø noùi chuù ñaõ löøa doái vôï. Traùch chuù sao laâu nay khoâng chòu keå. Chuù noùi chuù khoâng muoán noùi. Moãi ñôøi ngöôøi coù nhöõng bí maät rieâng. Chuù coù quyeàn khoâng noùi ra nhöõng bí maät ñoù-chöù chuù khoâng noùi doái. Vôï chuù giaän vaø daét ñöùa con gaùi duy nhaát veà Saøi Goøn tröôùc. Luùc ñoù, chuù chæ caàn naøi næ moät chuùt laø xong nhöng meät moûi quaù neân chuù maëc keä.Khi meät moûi chuù coù taät hay böïc mình vaø caùu gaét. Chuyeán xe ñònh meänh bò tai naïn. Vôï con chuù khoâng coøn nöõa. Töø ñoù chuù coâ ñoäc vôùi nhöõng noãi daèn vaët trieàn mieân. Phaûi chi hoài ñoù chuù kheùo leùo vaø dòu daøng hôn thì söï vieäc ñaõ khaùc vaø cuoäc ñôøi chuù ñaõ khaùc. Ñöùa con gaùi chuù coù khuoân maët hao hao gioáng chaùu. Luùc cheát noù coù möôøi tuoåi. AØ, chaùu bao nhieâu tuoåi roài?

- Daï chaùu möôøi baûy.- Neáu con chuù coøn soáng naêm nay noù ñöôïc hai

möôi laêm tuoåi. Hay laø chaùu laøm con nuoâi cuûa chuù ñi.Toâi thaàm nghó: “Ba toâi ñaõ maát caùch ñaây möôøi laêm

naêm vaø meï toâi cuõng teân Lan. Bieát ñaâu ngaøy tröôùc meï toâi vaø chuù naøy laø baïn (coù leõ ñoù chæ laø söï hoang töôûng). Toâi saép coù moät ngöôøi cha hay chuù ñang giaêng baãy ñeå löøa doái toâi. Trí töôûng töôïng daãn toâi ñi lung tung.” Toâi noùi:

- Chaùu cuõng khoâng coøn ba. Nhöng taám loøng cuûa chuù chaùu chöa daùm nhaän

Veà Saøi Goøn toâi seõ xaùc minh laïi veà chuù. Qua


khuoân maët u uaát vaø trang nghieâm cuûa chuù, toâi coù theå tin ngay. Nhöng ñôøi ñaõ daïy toâi phaûi caûnh giaùc duø linh caûm ñaõ baûo vôùi toâi haõy yeân taâm. Neáu söï thaät nhö chuù keå vaø chuù thaät söï caàn moät ñöùa con ñeå ñôõ coâ ñoäc thì toâi seõ baèng loøng. Toâi chôït nghó ñeán maù vaø chò Haïnh. Taïi sao toâi ñeå chò Haïnh ñi Ñaø Laït moät mình? Taïi sao Haïnh vaø toâi nôõ ñeå maù ôû nhaø moät mình? Ñoät nhieân toâi boû chaïy veà phoøng.

1992


BEÂN CAÏNH MOÄT CAÙI CHEÁT

Chöông trình ngaøy mai cuûa toâi laø trình baøy cöông lónh haønh ñoäng vaø traû lôøi chaát vaán cuûa cöû tri. Boán möôi tuoåi, tieán só kinh teá, chuû nhieäm khoa, ñöôïc loøng nhieàu ngöôøi, hieån nhieân toâi trôû thaønh öùng cöû vieân hieäu tröôûng saùng giaù. Hoâm qua, baïn beø hoïp maët ôû nhaø toâi raát ñoâng, goùp yù baûn ñeà cöông, ñaët nhöõng caâu hoûi maø cöû tri coù theå chaát vaán ñeå toâi chuaån bò tröôùc. Ai cuõng tin chaéc toâi ñaéc cöû.

Toâi nhìn ñaêm ñaêm vaøo tôø ñieän tín khaån:”Ba cheát.Anh veà gaáp” - Loan. Toâi ñau ñôùn, baøng hoaøng nöûa tin nöûa ngôø. Thaät hay giaû? Em gaùi toâi ñaùnh ñieän vaøo hay coù ai ñoù chôi toâi? Toâi ñieän thoaïi cho thaèng baïn ôû Nha Trang, nhôø noù ñeán nhaø toâi xem roõ thöïc hö. Ba toâi ñaõ cheát!

Toâi gheù nhaø thaèng baïn, nhôø noù baùo laïi cho moïi ngöôøi ngaøy mai toâi vaéng maët. Toâi phaûi veà Nha Trang ngay chieàu nay. Vôï toâi ngaên:

- Anh ñöøng veà, ñeå em ñi thay cho. Anh veà döï ñaùm tang laø ñoàng nghóa vôùi vieäc anh töø chöùc hieäu tröôûng moät tröôøng ñaïi hoïc.

- Anh khoâng coøn caùch naøo khaùc.


- Coøn chöù. Anh ôû laïi, ngaøy mai tieáp xuùc vôùi cöû tri. Em thay anh laøm moïi ñieàu cuûa moät ngöôøi con. Hôn nöõa, coøn thaèng Duõng, thaèng Taâm, con Loan.

- Khoâng ñöôïc ñaâu. Anh laø con tröôûng.- Tröôûng hay thöù cuõng laø con, traùch nhieäm nhö

nhau.-Caùi ñaàu khaùc caùi ñuoâi. Ñaâu theå laãn loän ñöôïc !

- Traùch nhieäm ñoái vôùi xaõ hoäi lôùn hôn ñoái vôùi gia ñình.

- Khoâng coù anh cuõng coù ngöôøi khaùc laøm hieäu tröôûng. Anh khoâng theå coù ngöôøi cha thöù hai.

- Linh hoàn ba anh seõ khoâng haøi loøng khi anh töø boû coâng vieäc, töø boû baïn beø ñeå lo chuyeän ma chay ñaày hình thöùc.

- Ñoù laø cuoäc tieãn ñöa cuoái cuøng, laø nghi leã thieâng lieâng maø em daùm baûo laø hình thöùc sao?

- Hình aûnh cuûa ba anh coøn maõi trong tim anh. Ñeo tang trong ñaàu, ñöa tieãn baèng yù nghó laø ñuû roài. Duø sao trong maùu thòt cuûa anh ñaõ coù maùu cuûa ba meï anh. Anh soáng laø ba meï anh soáng. Anh ñaït ñeán vinh quang laø ba meï anh thaønh coâng. Linh hoàn ba anh seõ khoâng tha thöù khi anh vì oâng maø boû qua cô hoäi böôùc leân naác thang cao hôn.

- Duø ba maù anh ñoä löôïng, luoân tha thöù cho anh.Nhöng laø con ngöôøi, anh khoâng theå ñeå maù anh vaø nhöõng ñöùa em ñôn ñoäc trong noãi ñau naøy. Em bieát khoâng, caäu anh baây giôø laø tyû phuù, nhöng trong loøng laø noãi xoùt xa dai daúng, vì ngaøy ngoaïi anh cheát oâng khoâng veà ñöa ñaùm tang. Söï baát hieáu, duø laø hình thöùc cuõng ñuû ñeå daèn vaët suoát ñôøi.


Baát giaùc vôï toâi oøa khoùc :- Anh veà ñi. Neáu em ôû tröôøng hôïp anh, em cuõng

laøm nhö theá !

Toâi veà ñeán Nha Trang luùc boán giôø saùng. Ba toâi vaãn chöa ñöôïc lieäm. Toâi giôû taám khaên che maët, quì xuoáng, caén chaët raêng, nöôùc maét öùa ra. Boán möôi tuoåi, toâi quì tröôùc cuoäc ñôøi quaù nhieàu. Nhöng ñaây laø laàn ñaàu toâi quì tröôùc ba toâi. Toùc ba vaãn coøn ñen, ruõ xuoáng phía treân ñaàu. Khuoân maët haèn nhöõng neáp nhaên u uaát. Saùu möôi naêm ba chöa coù moät ngaøy nghæ ngôi. Baây giôø oâng ñaõ yeân nghæ vónh vieãn. Toâi chöa laøm gì cho ba. Khi oâng coøn soáng, toâi ñaõ töøng cheâ oâng laø ngöôøi baát taøi, toài teä, khoâng coù thaønh coâng gì lôùn, deã tin ngöôøi neân thöôøng bò löôøng gaït. Toâi ñaõ thaàm nghó: “Phaûi chi toâi coù ngöôøi cha baûn lónh hôn.”. Baây giôø oâng cheát, toâi laïi thaáy oâng vó ñaïi. Toâi nhôù caâu cuûa Tagore : “Haõy caûm ôn ngoïn ñeøn cho aùnh saùng, nhöng ñöøng queân giaù ñeøn nhaãn naïi trong boùng toái”. Ba toâi laø giaù ñeøn ñeå hi voïng chuùng toâi laø nhöõng ngoïn ñeøn. Ba toâi chaáp nhaän soáng moät ñôøi nhö traâu ngöïa, ñeå caùc con oâng ñöôïc laøm ngöôøi.

Taùm giôø saùng, ba toâi ñöôïc lieäm. Thaèng UÙt ñöa tay ñaåy naép hoøm khoâng cho ñaäy laïi. Meï toâi gaày raïc, hoác haùc, nöôùc maét ñaàm ñìa, ngaát lòm beân quan taøi. Nhìn meï, toâi thaáy thöông vôï. Toâi sôï moät ngaøy naøo ñoù vôï toâi phaûi gaùnh chòu noãi ñau nhö meï toâi baây giôø. Toâi chöa hieåu noåi noãi ñau cuûa moät ngöôøi khi phaûi vónh bieät ngöôøi thaân yeâu maáy möôi naêm chung chaên goái. Toâi laåm nhaåm:

“Ba naèm ñoù buoàn hôn nhang khoùi


Meï coøn ñaây ñau naùt moät linh hoànCon caén moâi öùa maùu u hôønLy bieät naøy phaûi chaêng laø ñònh meänh”Roài toâi töï traùch mình: “Giôø naøy maø coøn thô vôùi

thaån !”. Thaèng UÙt Taâm gaøo leân: “Ba tha loãi cho con, vì con coøn nhoû daïi neân hoãn vôùi ba”. Thaèng Taâm naêm nay möôøi saùu tuoåi. Noù raát ngoã nghòch. Toâi nghe keå, coù laàn noù xa xaû chöûi laïi ba toâi. Vieäc ñoù ñuû ñeå ngöôøi ñôøi phaùn xeùt gia ñình toâi voâ giaùo duïc, ba toâi khoâng bieát daïy con. Theo toâi, ba ñaõ daïy baèng taám loøng ñoä löôïng, baèng söï hy sinh heát mình, baèng tình thöông cao caû. Anh em toâi ñaõ lôùn leân baèng tình thöông ñoù, baèng söùc löïc moà hoâi vaø maùu thòt cuûa oâng. Ba toâi höùng chòu moïi gian nan, coãi caèn töøng ngaøy, cheát daàn töøng thaùng ñeå chuùng toâi soáng. Ba toâi thöôøng noùi vôùi baïn beø oâng: “Toâi saün saøng laøm taát caû moïi thöù, duø phaûi ñaïp xích loâ, boác vaùc, duø phaûi banh da xeû thòt ñeå caùc con toâi ñöôïc ñi hoïc...”. Toâi bieát ñaèng sau neùt cuïc mòch, ngheøo heøn aáy laø moät khaùt voïng lôùn lao ...Khi toâi hieåu ba toâi thì oâng ñaõ cheát. Caùi cheát laøm ñaûo loän nhieàu vaán ñeà... Coù phaûi taïo hoaù laø ñaïo dieãn vaø ba toâi ñaõ ñoùngxong vai cuûa mình? Toâi chôït nhôù ngoïn haûi ñaêng treân bieån ñeâm meânh moâng...

Con Loan vöøa khoùc vöøa keå leå: “Ba ôi, ba nhòn aên nhòn uoáng ñeå caát nhaø cho con, sao ba khoâng ôû vôùi maù vôùi con maø boû ñi...”. Ba toâi raát haø tieän. Buoåi saùng oâng chæ aên côm nguoäi. Con Loan coù lôõ mua oå baùnh mì moät ngaøn cuõng phaûi noùi doái laø naêm traêm oâng môùi chòu aên. Ba toâi vöøa caát xong caên nhaø vôùi phí toån khoaûng möôøi caây vaøng. Em gaùi toâi cöù töôûng ba toâi phaûi nhòn aên, nhòn tieâu maáy chuïc naêm môùi ñuû tieàn caát nhaø. Noù chöa bieát theâm moät


ñieàu laø caäu toâi phaûi giaáu môï toâi ñeå gôûi tieàn cho maù toâi. Toâi phaûi thuyeát phuïc vôï ñeå laáy phaàn tieàn daønh duïm cuûa vôï choàng toâi gôûi veà cho ba. Laøm aên vôùi cung caùch cuûa ba toâi thì nhòn tieâu saùu möôi naêm nöõa cuõng khoâng ñuû tieàn ñeå xaây noåi caên nhaø möôøi caây. OÂng laøm nhieàu, nhöng thöôøng bò löøa gaït vì tính hay tin ngöôøi. Toâi nghe ñoàn nhaø nöôùc ñang qui hoaïch vaø seõ giaûi toaû khu nhaø cuûa ba toâi. Neáu coøn soáng, khoâng bieát oâng seõ nhö theá naøo khi caên nhaø cuûa mình bò giaûi toaû ?

Toâi ñoát neùn nhang caém leân baøn thôø roài quì laïy tröôùc quan taøi ba. Toâi khoâng hieåu ngöôøi ta laïy ngöôøi quaù coá vôùi yù nghóa gì ! Coøn toâi, toâi laïy nhö moät baøi taäp theå duïc, ñeå thaân xaùc vaø linh hoàn ñôõ nhöùc nhoái. Toâi laïy ba nhö moät hình thöùc taï loãi cuøng oâng, duø toâi bieát khoâng bao giôø oâng caàn toâi phaûi quì laïy vaø taï loãi. Coù laàn ba toâi vaøo Saøi Goøn thaêm toâi luùc möôøi moät giôø khuya. Ba toâi lay toâi daäy vaø noùi: “Ba muoán noùi chuyeän vôùi con”. Toâi caèn nhaèn: “Ba muoán gì thì ñeå saùng mai, con ñang meät, ñeå con nguû”. Chieàu hoâm sau, ba toâi töø bieät toâi ra veà. OÂng noùi: “Con coøn tieàn ñöa cho ba moät ít”. Toâi coøn maáy traêm ngaøn, nhöng lôõ heïn maáy thaèng baïn toái ñoù ñi nhaø haøng, chaúng bieát ñuû thieáu ra sao, ñaønh noùi doái: “Con heát tieàn roài”. Ba toâi ra ga vaãn töôi cöôøi. Sau naøy, toâi bieát luùc aáy oâng khoâng coøn tieàn ñi taøu. Treân taøu, oâng bò kieåm soaùt vieân xaøi xeå vaø ñuoåi xuoáng taøu. May nhôø coù ngöôøi haøng xoùm traû hoä. Ba toâi khoâng traùch toâi. Nhöng toâi coù theå naøo tha thöù cho toâi. Toâi khoâng chòu noåi söï tröøng phaït nghieät ngaõ naøy! Nhöõng gioït hoái haän traøo ra trong maét toâi.


Toâi nghe keå, chieàu hoâm ñoù ba toâi ñoùng xong caùi chuoàng gaø vaø la ñau buïng. OÂng baûo em gaùi toâi laáy xe ñaïp chôû vaøo beänh vieän. Toái ñoù, baùc só giaûi phaãu. Saùng hoâm sau cheát vôùi lyù do : “Ruoät thöøa vôõ muû, cô theå suy nhöôïc, khaâu hoài söùc chöa chu ñaùo”. Coù leõ oâng quen chòu ñau neân ñeå cho vôõ muû môùi vaøo beänh vieän. Caùi ngheøo vaø thieáu hieåu bieát laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân? Em gaùi toâi noùi : “Gaàn cheát maø ba coøn tieác tieàn khoâng daùm ñi xích loâ”. Ba toâi chaét chiu töøng ñoàng, coøn toâi hoang phí haøng trieäu moät caùch nheï nhaøng. Baây giôø thì söï hoang phí nheï nhaøng aáy trôû neân naëng neà trong ñaàu toâi, tröôùc caùi cheát cuûa oâng!

Nhaø sö truï trì chuøa Phöôùc Haûi baûo : “Hoaëc laø choân ngay chieàu nay, hoaëc laø saùng moát. Ngaøy mai laø ngaøy xaáu”. Toâi noùi : “Chieàu nay thì gaáp quaù. Ngaøy moát thì laâu quaù, khoâng neân keùo daøi söï ñau khoå voâ ích. Saùng mai laø vöøa. Neáu ngaøy toát thì caøng toát, neáu ngaøy xaáu thì xin nhaän caùi xaáu, nhöôøng caùi toát cho ñoàng loaïi, caøng coù phöôùc”. Theá laø toâi laáy quyeàn tröôûng nam quyeát ñònh choân ba toâi vaøo saùng mai.

Ngöôøi ñi ñieáu laïy ba toâi, vaø toâi laïy ñaùp leã. Toâi meät nhoaøi vì nhöõng qui ñònh leã nghi aáy. Nhaø sö laøm leã tuïng kinh caàu sieâu. Baûo toâi laïy thì toâi laïy, baûo toâi böng lö höông thì toâi böng, baûo caàm cheùn côm coù caém ñoâi ñuõa thì toâi caàm... Toâi baên khoaên : “Nhöõng hình thöùc naøy coù


caàn thieát khoâng?”. Tin coù theá giôùi beân kia hay khoâng tin, caùi naøo lôïi hôn? Coù ngöôøi cho raèng tin coù theá giôùi voâ hình con ngöôøi ít phaïm toäi hôn. Toâi muoán böôùc qua caùi giôùi haïn taàm thöôøng, böôùc qua nhöõng öôùc leä cuûa xaõ hoäi. Nhöng con ngöôøi ñöôïc caáu taïo baèng vaät chaát, toàn taïi hieän höõu baèng hình töôùng. “Nhaân, nghóa, leã, trí, tín”. -chöõ leã ñöùng thöù ba trong nguõ thöôøng. Toâi laø ngöôøi, laøm sao böôùc qua ñöôïc chöõ leã cuûa ngaøn xöa? Laø nhaø giaùo laøm sao queân : “Tieân hoïc leã.”. Nhöng phaàn “ngöôøi” noåi loaïn trong toâi laøm toâi thích nhöõng keû daùm böôùc qua caùi khuoân saùo coå xöa. Tröôùc ngaøy cöôùi, toâi hoûi vôï toâi : “Em coù daùm soáng vôùi anh suoát ñôøi maø khoâng caàn cöôùi hoûi?”. Naøng ñaùp : “Daùm”. Vaø toâi ñaõ cöôùi naøng. Caâu hoûi chôi cuûa toâi chæ laø moät thöû thaùch baûn lónh cuûa vôï toâi. Toâi ñaõ röôùm nöôùc maét trong leã cöôùi vaø hieåu raèng hình thöùc taùc ñoäng vaøo trí naõo vaø taâm linh con ngöôøi, ñeå laïi trong ñoù nhöõng aán töôïng Nhöng toâi bieát toâi khoâng bao giôø thoaùt khoûi söï giaèng xeù khoác lieät giöõa noäi dung vaø hình thöùc.

Nhìn ñoáng nhang to töôùng, moät ngöôøi baø con cuûa toâi noùi : “Ngöôøi ta töôûng nhaø mình giaøu. Hoï ñi nhang vaø ít ñi tieàn neân thaát thu.”. Toâi nghó thaàm: “Leõ naøo tính toaùn beân caïnh moät quan taøi”.

Nghóa, ñaïi dieän khoa vaø tröôøng töø Saøi Goøn ra Nha Trang phuùng ñieáu vaø chia buoàn cuøng gia ñình toâi. Nghe nhöõng lôøi phaân öu chí tình, nhìn neùt maët buoàn baõ cuûa anh, nhìn voøng hoa vôùi nhöõng boâng ñoû töôi, nhìn phong bì daøy coäm tieàn, toâi nghó thaàm: “Coù phaûi toâi vaø baïn beø ñaõ nhaàm laãn khi keát luaän Nghóa laø keû thuû ñoaïn, laø taùc


giaû laù thö naëc danh vu khoáng toâi.”. Toâi boái roái lí nhí: “Caûm ôn anh. Toâi hieåu anh”. Caùi töø “toâi hieåu anh” coù nhieàu nghóa. Coù theå laø “toâi hieåu anh toát”, coù theå laø “toâi hieåu anh xaáu, haønh ñoäng vaø lôøi noùi cuûa anh laø giaû doái...”, coù theå laø.... Nhöng thaät söï toâi chöa hieåu con ngöôøi teân Nghóa naøy.

Moät coâ gaùi coù khuoân maët nhieàu öu tö ñeán naém tay toâi vaø noùi : “Xin chia buoàn cuøng thaày. Nhìn thaày khoùc, em thaáy em gaàn thaày hôn. Em teân Haïnh, hoïc sinh lôùp T. Khi naøo thaày caàn em, thaày nhaén moät tieáng, em seõ ñeán ngay”... Toâi coù mô hay khoâng? Toâi khoâng hieåu ñieàu coâ aáy noùi ! Toâi caàn gì ôû coâ gaùi maûnh mai yeáu ñuoái naøy? Coâ ta laøm ñöôïc gì chöù? Nhöng ñoâi maét saâu thaúm vaø ñaày quyeát taâm cuûa coâ laøm toâi hoang mang....

Leã ñoäng quan. Tieáng khoùc than vaø tieáng keøn troáng oàn aøo. Thaèng Duõng - em keá toâi - vaãn im laëng nhö ngöôøi caâm. Hai hoâm nay, noù khoâng heà khoùc vaø khoâng noùi gì caû. Toâi nghó ñeán nhöõng leã tang ôû phöông Taây. Ngöôøi ta maëc ñoà ñen, ñöùng im laëng trong nhaø thôø. Söï im laëng cuûa noãi buoàn laéng ñoïng... Thaèng em toâi, ba möôilaêm tuoåi, chöa heà mua moät phong phaùo ñoát trong ngaøy Teâát. Ngöôøi ta tieãn naêm cuõ ñi, ñoùn naêm môùi baèng tieáng phaùo xoân xao, oàn aøo. Noù thích nhöõng cuoäc ñöa ñoùn laëng leõ hôn.

Moä ba ñöôïc choân ôû moät ngoïn nuùi treân ñeøo Ruø Rì. Ngaøy môû cöûa maû, toâi ñöùng nhìn ñoài nuùi hoang vu meânh


moâng, caûm nhaän söï beù nhoû vaø phuø du cuûa ñôøi ngöôøi. Tröôùc caûnh theâ löông vaø hiu quaïnh cuûa nghóa trang, vôùi veát thöông aâm æ, toâi thaáy coâ ñôn vaø khaùt khao coù moät ngöôøi baïn beân caïnh. Nhìn moä ba, toâi nhôù laù thö cuûa coâ baïn caùch ñaây hôn hai möôi naêm: “Veà ñi Thaûo. Sao laïi khoâng veà? Veà ñi, Teát naøy Höông seõ ruû Thaûo ñi thaêm moä maù Höông”. Höông ñaõ cheát. Moä maù Höông toâi chöa bieát vaø ngay caû moä Höông toâi cuõng chöa moät laàn gheù thaêm! Veà nhaø, toâi gaëp thaày Nhaân, ngöôøi ñaõ daïy toâi naêm lôùp chín. Thaày laø baïn cuûa ba toâi. Thaày traùch : “Sao khoâng baùo cho thaày bieát”. Toâi noùi: “Thöa thaày, con coù thoùi quen khoâng baùo tin buoàn cho nhöõng ngöôøi thaân”. Thaày buoàn baõ: “Con laøm theá laø khoâng phaûi ñaïo”. Toâi phaøn naøn qua chuyeän khaùc: “Ñaïo ñöùc, leã nghi cuûa ngöôøi phöông Ñoâng laøm con ngöôøi meät moûi vaø maát thì giôø quaù. Caàu sieâu, cuùng thaát. Con thaáy maø ngaùn! Chuû yeáu laø caùi taâm.Thaàn thaùnh maø cuõng caàn naên næ, caàn hoái loä sao thaày?. Thaày noùi: “Taïi sao nhìn moät boâng hoa ñeïp, moät coâ gaùi coù duyeân, moät caûnh trong phim aûnh, con laïi rung ñoäng? Ñoù khoâng laø hình thöùc sao? Nhöõng leã nghi naøy laø truyeàn thoáng daân toäc. Khoâng phaûi noù chæ daønh cho ngöôøi cheát, maø coøn ñeå cho taâm hoàn ngöôøi soáng ñöôïc thanh tònh, bình yeân, ñôõ ray röùt, ít baêng hoaïi. Tình caûm ñoái vôùi gia ñình, cha meï ôû nhöõng daân toäc AÙ Ñoâng coøn noàng thaém hôn ôû xaõ hoäi AÂu Mó laø nhôø nhöõng nghi leã töôûng chöøng nhö thöøa thaõi ñoù”. Toâi laëng im nhö caäu hoïc troø nhoû laéng nghe lôøi giaùo huaán.

Thaày Nhaân vöøa veà, toâi nhaän böùc ñieän: “Voâ gaáp, döï cuoäc hoïp quan troïng. Khoâng theå vaéng”. Coâng vieäc chaúng bao giôø ñeå toâi ñöôïc yeân, duø toâi ñang bôi trong noãi


ñau. Bieán coá baát ngôø naøo ñang ñôïi toâi? Coøn coâng vieäc naøo quan troïng hôn traùch nhieäm moät con ngöôøi tröôùc vong linh ngöôøi ñaõ hi sinh cho mình? Toâi theøm khaùt coù moät khoaûnh khaéc raûnh roãi ñeå ngoài nhìn laïi ñôøi mình, ñeå nghæ ngôi chuùt ñænh sau böôùc ngoaët huït haãng lôùn : moà coâi cha!

1991


BAØO THAI

Cali ngaøy...Anh thaân yeâu,

Hôn saùu thaùng roài töø ngaøy em ñi. Moät thaùng leânh ñeânh treân bieån. Hai thaùng treân ñaûo hoang. Ba thaùng trong beänh vieän taâm thaàn.

Luùc saép böôùc xuoáng taøu, em löôõng löï, muoán ôû laïi. Coù tieáng ngöôøi ñaøn baø quaùt lôùn: “Ñoà ngöïa caùi. Ñi thì böôùc leân. Khoâng thì cuùt. Khoâng coù thôøi giôø ñeå uoán eùo ôû ñaây ñaâu”. Ñeå chöùng toû mình döùt khoaùt, em böôùc leân taøu _ baét ñaàu cuoäc haønh trình daán thaân treân bieån khôi.

Hình nhö ngöôøi taøi coâng khoâng phaûi chuyeân nghieäp. OÂng chaïy laïc höôùng, loøng voøng hai ba ngaøy maø chaúng tôùi ñaâu. Ngaøy thöù tö trôøi gaëp baõo. Haàu heát ngöôøi treân taøu khoâng phaûi laø daân bieån... Coù ngöôøi traàm tö, coù keû caàu nguyeän. Vaøi ngöôøi khoùc nöùc nôû nhö saép cheát tôùi nôi. May maø cuõng chæ côn baõo nhoû.

Ngaøy thöù taùm laïi coù moät xui xeûo ngang taàm vôùicôn baõo lôùn. Taøu va vaøo ñaù ngaàm vaø gaõy baùnh laùi. Coù ngöôøi ñaõ ñöa ra saùng kieán laáy moät phaàn caùi vaït göôøng coät vaøo baùnh laùi ñaõ gaõy ñeå laøm baùnh laùi. Nhöng taøu vöôùng vaøo baõi ñaù ngaàm vaø khoâng ra ñöôïc. Coøn daàu nhöng ñaønh phaûi taét maùy ñeå con taøu chaäp chôøn theo con soùng, mong chôø söï may maén ngaãu nhieân. Coù ngöôøi ñaõ laáy moät caùi aùo traéng buoäc leân moät caùi caây caém treân mui taøu, hy voïng coù moät taøu naøo ñoù troâng thaáy vaø ñeán cöùu.

Ñeán ngaøy thöù 15, nöôùc vaø löông thöïc treân taøu ñaõ trôû neân hieám hoi. Keû naøo uoáng nöôùc hôi nhieàu thì bò


ngöôøi khaùc nhìn baèng ñoâi maét thuø haèn. Nöôùc baây giôø ñoàng nghóa vôùi söï soáng. Keû naøo duøng nhieàu nöôùc laø keû ñoù vi phaïm quyeàn soáng cuûa nhöõng ngöôøi coøn laïi. Roài löông thöïc cuõng heát vaø nöôùc cuõng caïn. Ngöôøi ta kieät söùc vaø guïc ngaõ töø töø. Tröôùc caùi cheát, con ngöôøi giaønh nhau töøng gioït nöôùc. Chöùc danh, hoïc vò, só dieän ...hoï queân heát. Ngöôøi ta uoáng nöôùc tieåu cuûa hoï vaø cuûa ngöôøi khaùc. Coù caëp vôï choàng môùi cöôùi, hoï khoâng noùi gì caû. Nhöng qua aùnh maét hoï nhìn nhau, qua vaøi chaêm chuùt nhoû nhaët, em bieát hoï yeâu nhau voâ cuøng. Hình nhö hoï hieåu nhau ñeán noãi khoâng caàn noùi gì. Chæ ñöa maét nhìn nhau, roài nhìn moïi vaät xung quanh, nhìn trôøi nhìn bieån. Laëng leõ chia seû vaø laëng leõ soáng. Cuoái cuøng ngöôøi vôï cheát tröôùc. Ngöôøi choàng oâm ghì xaùc vôï trong tay vaø ngoài im laëng ñeán cheát. Moïi ngöôøi xung quanh cuõng khoâng ai coøn ñuû söùc ñeå chia seû vôùi hoï. Coù moät ngöôøi ñaøn oâng, raát nhu hoøa vaø luoân nôû nuï cöôøi hieàn laønh. OÂng noùi oâng maát nieàm tin vaøo con ngöôøi vì vôï oâng ngoaïi tình – neân oâng boû ra ñi. OÂng quyø laïy ñoâi vôï choàng môùi cheát, laâm raâm khaán vaùi: “Anh chò thaùc thieâng, xin phuø hoä cho toâi ñöôïc soáng duø chæ soáng ñeå ñau khoå. Trong maùu toâi seõ coù maùu cuûa anh chò, trong thòt toâi seõ coù thòt cuûa anh chò”. Roài haén laáy dao chaët moät caùnh tay cuûa ngöôøi ñaøn oâng. Caùnh tay coøn röôùm maùu. Haén ñöa tay leân lieám nhöõng gioït maùu ñaõ gaàn khoâ. Sau ñoù haén ñem caùnh tay nöôùng leân vaø ngoài aên. Haén aên vôùi khuoân maët nhaên nhoù, khoå sôû. AÊn xong haén laïy hai xaùc cheát laàn nöõa. Roài haén neùm hai caùi xaùc xuoáng bieån vaø noùi: “Neùm ñi cho nheï thuyeàn vaø ñeå ngöôøi soáng ñôõ ñau khoå.” Haén naèm co quaép vaø nguû li bì. Hoâm sau haén laïi gaøo leân: “Taïi ai maø toâi laâm vaøo nghòch caûnh naøy? Taïi trôøi khoâng coù maét? Taïi vôï toâi


taøn aùc? Hay taïi toâi heøn yeáu? Toâi muoán ra ñi ñeå coù ngaøy quay veà traû thuø. Loøng caêm thuø giuùp ta nuoát haän maø soáng. Nhöng ñeán söï theå naøy thì thoâi. Trôøi seõ khoâng giuùp ta nöõa. Ta laø keû aên thòt ngöôøi. Ha.. ha..”. Haén cöôøi moät hôi daøi ñaày man daïi vaø gheâ rôïn roài nhaûy xuoáng bieån töï töû Coù ngöôøi noùi haén bò linh hoàn ngöôøi cheát tröøng phaït.

Töøng ngaøy, töøng ngaøy troâi qua Treân taøu chæ coøn boán ngöôøi. Ba ngöôøi ñaøn oâng vaø em. Em muùc nöôùc bieån ñeå trong ca, laáy boïc ny-lon ñaäy leân vaø ñem phôi naéng. Em lieám töøng gioït nhoû nöôùc bieån boác hôi ñoïng treân bòch ny-lon. Ñeâm khuya em leâ leát khaép nôi lieám nhöõng haït söông. Luùc ñoù, em khoâng coøn khaùi nieäm gì veà thôøi gian caû, laøm moïi vieäc theo baûn naêng sinh toàn

Ñoät nhieân coù moät côn möa lôùn. Boán ngöôøi cuøng böøng leân nhöõng tia hy voïng trong aùnh maét, treân khuoân maët. Chuùng em ñem taát caû nhöõng gì coù theå ñöïng nöôùc ñöôïc ra höùng nöôùc möa. Luùc naøy, beân caïnh ranh giôùi cuûa caùi cheát, chuùng em laïi thaáy gaàn nhau.

Cuoái cuøng, taøu laïc vaøo ñaûo hoang. Röøng caây höùa heïn moät söï soáng. Chuùng em coøn lôù ngôù chöa bieát laøm gì thì moät con daõ nhaân xuaát hieän. Noù laàn löôït gieát cheát ba ngöôøi ñaøn oâng ñaõ kieät söùc. Em cuõng nhaém maét chôø cheát. Nhöng noù khoâng gieát em maø boàng em vaøo taän röøng saâu, trong moät hang ñoäng ôû löng chöøng ngoïn nuùi. Noù laáy traùi caây cho em aên vaø nhìn em hieàn laønh. Em naèm caû tuaàn leã môùi baét ñaàu hoài söùc. Khi khoûe maïnh em nhôù con ngöôøi, em khao khaùt ñöôïc cöùu thoaùt. Ñöùng treân nuùi coù theå nhìn thaáy bieån. Thænh thoaûng em nghe tieáng coøi taøu huù. Nhöng hình nhö con daõ nhaân bieát raèng em muoán troán ñi. Moãi laàn nghe tieáng coøi taøu hay thaáy boùng daùng moät con taøu ôû


phía xa laø noù chaïy nhanh veà ñoäng oâm ghì em laïi. Haøng ngaøy, con daõ nhaân ñi saâu hôn vaøo röøng kieám traùi caây veà nuoâi em. Moät buoåi saùng, khi con daõ nhaân vöøa ñi, em troán xuoáng baõi bieån. Ba caùi xaùc ngöôøi chæ coøn xöông khoâ. Em nghó ñeán söï soáng mong manh cuûa mình. Coù boùng daùng moät con taøu ôû phía xa. Em beû moät caønh caây, ñöùng treân moûm ñaù vaø ra daáu. (Quaàn aùo cuûa em ñaõ muïc heát. Luùc naøy, em phaûi che thaân baèng nhöõng chieác laù keát laïi). Tim em se thaét khi con taøu moãi luùc moät gaàn hôn. Con taøu döøng laïi. Moät chieác cano tieán vaøo. Treân cano coù hai ngöôøi Myõ. Coù moät ngöôøi mang suùng. Em chaïy xuoáng meùp nöôùc vaø la lôùn: “Help me!”. Vaø khoâng ñôïi hoï phaûn öùng gì, em loäi ra choã chieác cano. Moät ngöôøi nhaûy xuoáng nöôùc giuùp ñôõ em. Khi em vöøa ngoài treân cano, con daõ nhaân ñaõ ñuoåi theo tôùi meùp nöôùc. Ngöôøi ngoài treân cano ñöa suùng leân. Nhöõng tieáng noå khuûng khieáp. Con daõ nhaân truùng ñaïn. Noù ñöùng ñoù, ruù leân moät hoài daøi ñaày bi thöông vaø man rôï tröôùc khi guïc ngaõ. Em nghe tim nhoùi ñau. Em thöông con daõ nhaân. Tieáng theùt cuûa noù coøn vang voïng trong em. Em caûm nhaän trong tieáng theùt ñoù noãi ñau tuyeät voïng vaø moät chuùt tình thaân. Ñoâi khi, trong nhöõng giaác mô haõi huøng, em coøn nghe tieáng theùt ñoù.

Sau ñoù, em ñöôïc ñöa vaøo beänh vieän ôû Myõ. Baùc só noùi em ñaõ coù thai khoaûng hai thaùng röôõi. Em noùi ñoù laø caùi thai cuûa con daõ nhaân vaø yeâu caàu hoï naïo. Sau khi hoäi yù vôùi nhau hoï ñeà nghò em: “Vì tinh thaàn khoa hoïc, vì söï tieán boä cuûa loaøi ngöôøi. Chuùng toâi ñeà nghò coâ ñöøng phaù. Chuùng toâi caàn caùi thai naøy ñeå nghieân cöùu. Chuùng toâi traû cho coâ 10.000 USD. Ñoù laø tieàn thuø lao söï ñoùng goùp cuûa coâ ñoái vôùi coâng trình nghieâân cöùu naøy”. Coi nhö hoï ñaõ


mua caùi thai vaø danh döï cuûa em baèng 10.000 ñoâ. Töø ngaøy ñoù, em trôû neân ñieân daïi vaø ñöôïc ñöa vaøo beänh vieän taâm thaàn.

Em vöøa ra vieän caùch ñaây moät tuaàn. Caùi baøo thai lôùn daàn theo ngaøy thaùng. Thaàn kinh em caêng thaúng quaù. ÔÛ ñaây ngöôøi ta chaêm soùc em raát ñaëc bieät. Nhöng em coù caûm töôûng hoï ñoái vôùi em nhö moät con vaät. Hoï thieáu loøng nhaân hay em ñaùng ñöôïc cö xöû nhö vaäy! Ñi xa, em môùi thaáy khoâng nôi naøo giaøu tình ngöôøi nhö ôû Vieät Nam. ÔÛ ñaây khoaûng caùch giöõa nhöõng con ngöôøi laø tieàn, laø söï noã löïc moät caùch quyeát lieät. Ngöôøi ta soøng phaúng ñeán khuûng khieáp. Nhöng söï bieåu hieän raát lòch thieäp, haøo nhoaùng vaø quyeán ruõ.

Coù lôøi haùt naøo ñoù “queâ höông ñaõ cheát.”. Khoâng, moïi queâ höông ñeàu baát töû. Queâ höông coù theå ñieâu taøn hay khôûi saéc tuyø theo hoaøn caûnh lòch söû. Baây giôø em thaáy moãi goùc ñôøi coù moät neùt ñeïp rieâng, duø laø neùt ñeïp ñaày bi thöông. ÔÛ xa nhìn veà queâ höông em môùi thaáy Vieät Nam ñeïp laém, neùt ñeïp vöøa ñau ñôùn vöøa kieâu huøng. Em thöông anh, caëm cuïi moät ñôøi vôùi nhöõng yù nieäm cao sieâu maø khoâng lo noåi cho meï, khoâng lo noåi cho em, khoâng giöõ noåi em.

Em göûi cho anh naêm ngaøn ñoâ - soá tieàn cuûa nöûa caùi baøo thai ñaùng leõ laø cuûa anh.”

Toâi laëng ngöôøi. Toâi nhôù hình aûnh caên phoøng chæ coù hai ngöôøi vaø tieáng nhaïc daäp dìu. Thanh noùi: “Em muoán coù con vôùi anh”. Toâi muoán laém, nhöng toâi sôïThanh khoå, sôï con mình laïc loaøi. Thanh ñaõ quyeát ñònh vöôït bieân. Toâi ñaõ ngaên baèng taát caû söùc löïc cuûa mình. Nhöng Thanh cöông quyeát: “Thaø anh gieát em coøn hôn.”.


Thanh nhieàu tham voïng. Naøng khoâng chaáp nhaän moät cuoäc ñôøi bình thöôøng, ngaøy laøm taùm tieáng chæ vöøa ñuû aên. Thanh thöôøng noùi:“Em caûm töôûng em soáng nhö con vaät”. Thanh muoán tìm moät theá giôùi khaùc ñeå soáng nhö moät con ngöôøi. Nhöng baây giôø Thanh vieát: “Khoâng nôi naøo giaøu tình ngöôøi hôn Vieät Nam”. Ñoàng löông giaùo vieân cuûa toâi khoâng ñuû ñeå naøng yeân taâm laøm ngöôøi. Luùc naøo naøng cuõng nghó laø naøng chöa soáng nhö moät con ngöôøi. Toâi hieåu caùi goïi laø ñuùng nghóa moät con ngöôøi cuûa naøng chæ laø aûo töôûng. Nhöng toâi vaãn bò naøng thuyeát phuïc moät phaàn. Nhöõng ñieàu naøng veõ vôøi sao gioáng thieân ñöôøng. Daãu bieát thieân ñöôøng khoâng coù thaät sao toâi vaãn theøm. Coù laàn toâi noùi: “Tình yeâu cuûa anh khoâng ñuû giöõ em ôû laïi sao?” Thanh ñaùp: “Tình yeâu cuûa anh chæ laø hö aûo, phuø phieám. Anh quaù naëng veà yù töôûng vaø linh hoàn. Khoâng coù thaân xaùc linh hoàn laáy gì truù nguï. Khoâng coù maùu thòt laøm sao anh rung ñoäng. Khoâng coù naõo tuûy laøm sao anh tö duy.”. Toâi giöõ cho naøng söï trinh baïch ñeå cuoái cuøng noù bò vuøi daäp bôûi con daõ nhaân xa laï. Caùi baøo thai theo trong thö naøng tin laø “cuûa con daõ nhaân”-nhöng lieäu khoa hoïc coù chaáp nhaän thöù chuyeän laï chæ coù trong coå tích ñoù khoâng? Vaø caùc baùc só ñaõ mua thöù chuyeän laï ñoù tôùi 10.000 ñoâla ñaõ keát luaän nhö theá naøo sau khi xeùt nghieäm?

Daàu sao ñoái vôùi toâi vaø ñoái vôùi naøng, ñieàu ñoù coù gì khaùc nhau trong hoaøn caûnh nghieät ngaõ cuûa soá phaän maø khoâng ai coù theå laøm chuû ñöôïc baûn thaân? Môùi gaàn ñaây toâi ñaõ neám traûi laàn ñaàu vôùi moät thieáu phuï goaù choàng. Toâi ñaõ buoâng thaû linh hoàn troâi daït trong bieån caû hoan laïc cuûa thaân xaùc ñaày bí aån, thaâm saâu. Söï keát hôïp khaäp khieãng


vaãn ñaùnh thöùc trong toâi vaøi ñieàu gì ñoù. Toâi nhôù nhöõng lôøi naøng noùi. Toâi nhôù caùi nhìn vöøa tha thieát, vöøa môøi goïi, vöøa oaùn traùch cuûa naøng trong buoåi chieàu cuoái cuøng. Toâi nhôù ñeán moät giaác mô. Trong mô toâi thaáy mình ñöùng chô vô treân ñoài thoâng. Moät beân laø vöïc saâu, moät beân laø gioù loäng vaø phía chaân trôøi laø aùnh naéng choùi chang. Toâi thaûng thoát keâu leân “Thanh ôi ...”. Toâi khoâng bieát naøng troán ôû ñaâu? Döôùi vöïc saâu hay treân ñænh caây thoâng laáp loaùng naéng...

Toâi tin Thanh seõ trôû veà khoâng phaûi ñeå tìm toâi maø ñeå tìm gaëp laïi chính naøng thôøi thô treû... Tìm laïi phaàn ñôøi maø naøng ñaõ ngoä nhaän...

1992


ĐẦU HAY CUỐI?

Chuùng ta ñaõ töøng coù nhau – nhö theá ñuû roài. Toâi khoâng mong raèng em coøn nhôù toâi, maëc duø toâi maõi maõi nhôù em. Loaøi ngöôøi ñaõ daïy toâi veà söï cao thöôïng. ÔÛ taän cuøng ñænh cao hay taän cuøng trô traùo con ngöôøi deã daøng tìm thaáy bình yeân.

Choàng em ñaõ cheát, con em ñi du hoïc. Toâi vaãn moät mình vôùi nhöõng böùc tranh phong caûnh. Toâi yeâu thieân nhieân ñeán ñoä thöôøng xuyeân queân ñi noãi coâ ñôn cuûa mình. Em vöôït qua haøng ngaøn caây soá ñeán thaêm toâi. Chuùng ta cö xöû thaân tình nhö chöa heà coù söï ngaên caùch. Em ñeà nghò ôû laïi vôùi toâi laâu daøi. Toâi töø choái: “Toâi vaãn yeâu em, nhöng toâi khoâng muoán coù em!” – “Taïi sao?”

- Coù nhieàu ngöôøi caàn em hôn toâi .- Anh vaãn treû con nhö ngaøy naøo.- Ngaøy aáy toâi treû con neân khoâng giöõ em laïi, baây giôø

thì khaùc .- Söï töøng traûi laøm ngöôøi ta cö xöû nhö treû con?- Em muoán nghó sao cuõng ñöôïc. Ñöøng lo cho toâi.

Haõy xem toâi nhö moät boùng caây doïc ñöôøng taøu chaïy. Haõy nghó raèng toâi vaãn bình yeân vaø haïnh phuùc.

- Döôøng nhö em ñaõ coù gaàn ñuû moïi thöù, em chæ coøn thieáu anh. Em caàn anh.


- Neáu em coù ñuû taát caû thì coi nhö em ñaõ cheát. Moät chuùt khieám khuyeát laø ñieàu caàn thieát ñeå toàn taïi vaø soáng.

- Taïi sao anh laïi haát huûi cuoäc ñôøi anh trong söï coâ ñôn. Taïi sao anh khoâng cho em ñeå em chaêm soùc noù.

- Em ngoä nhaän nhieàu quaù. Em veà ñi.

Boä tröôûng Boä Giaùo duïc leân traû lôøi chaát vaán cuûa caùc ñaïi bieåu Quoác hoäi. Ñoù laø ngöôøi ñaøn baø ñieàm tónh, töï tin, thoâng minh vaø naêng ñoäng. Neáu ngöôøi ta ñeå yù ñeán nhöõng neáp nhaên u aån töø khoeù maét baø, chaéc ngöôøi ta bieát raèng baø raát coâ ñôn trong cuoäc ñôøi naøy. Nhöng coù leõ khoâng ai hieåu raèng toâi ñaõ lieàu lónh moät caùch ñaùng buoàn laø ñuoåi baø ra khoûi ñôøi mình ñeå oâm noãi ñau aâm æ.

Moïi ñieàu chöa keát thuùc. Hai möôi naêm sau toâi vaãn coøn leâ leát ra ngoài tröôùc moä Bình. Moät ngöôøi ñaøn oâng khoaûng naêm möôi tuoåi ñeán beân toâi vaø noùi: “Meï chaùu vaãn thöôøng nhaéc ñeán baùc. Meï noùi baùc laø ngöôøi ñaøn oâng ñaùng traùch”. Toâi khoùc. Gioït nöôùc maét cuûa moái tình ñaàu khi tuoåi ñaõ taùm möôi.

1996


THÍ CHOÁT

Ai cuõng thích laø töôùng laø só – sao toâi laïi thích laøm con choát.

Trieát hoïc phöông Ñoâng naëng veà thieân meänh, neân con choát trong côø töôùng Ñoâng phöông coù phaán ñaáu ñeán cuoái ñôøi cuõng chæ laø con choát. Coøn phöông Taây ñaùnh giaù cao söï noã löïc cuûa con ngöôøi neân con choát trong côø vua coù theå ñöôïc phong haäu, phong maõ, phong xe khi noù phaán ñaáu ñeán taän cuøng. Töôùng cuûa Ñoâng phöông chæ ôû trong cung. Vua cuûa Taây phöông coù theå leâ la khaép baøn côø tham gia traän maïc, tham gia taán coâng.

Tình côø toâi thaønh con choát cuûa thaèng baïn thôøi ñaïi hoïc. Haén noåi tieáng laø thuû ñoaïn vaø ñaïo ñöùc giaû töø khi coøn laø sinh vieân. Toâi cho raèng duø haén giaû doái nhöng haén toát vôùi toâi laø toâi coù nhieäm vuï phaûi soáng heát mình vaø hy sinh cho haén...

Vôùi noãi ñam meâ quyeàn löïc quaù maõnh lieät, haén haõm haïi heát ngöôøi naøy ñeán ngöôøi khaùc . Ñoâi khi toâi thaàm hoûi: “Coù khi naøo haén seõ xöû toâi nhö nhöõng ngöôøi ñoù ?“

Roài toâi töï phaûn bieän:“ Khoâng ñaâu, haén chæ quan taâm ñeán nhöõng con töôùng, con só chöù khoâng quan taâm ñeán con choát”

Haén ñoäc nhöng khoâng thaâm, neân baûn chaát ñaïo ñöùc giaû cuûa haén roài moïi ngöôøi cuõng bieát. Coù laàn bình baàu


giaùo vieân öu tuù haén chæ ñöôïc 1/15 phieáu . Haén gaëp toâi cöï nöï :“Vì Vinh khoâng ñöa 200.000 boài döôõng cuûa mình cho giaùo sö Tieán neân oâng ta dieät mình”. Khoâng boû phieáu thì coù gì ñaâu maø goïi laø “dieät”. Ñaùnh giaù tö caùch moät giaùo sö baèng 200.000ñ laø quaù ñaùng. Haén keå haén ñaõ gaëp naêmngöôøi höùa boû phieáu cho haén vaø caû naêm ngöôøi ñeàu baûo laù phieáu duy nhaát ñoù laø cuûa hoï. Haén ñöa ra keá hoaïch tieâu dieät töøng ngöôøi trong naêm ngöôøi höùa boû phieáu cho haén.

Toâi töø choái keá hoaïch daõ man ñoù. Laäp töùc phoøng toå chöùc nhaän ñöôïc moät laù thö naëc danh toá caùo toâi. Gioïng ñieäu laù thö naøy toâi ñaõ quaù quen vaø beân caïnh nhöõng ñieàu vu khoáng cuõng coù vaøi chi tieát thaät. Trôù treâu thay, nhöõng chi tieát thaät naøy chæ coù haén vaø toâi bieát..

Toâi laøm tôø töôøng trình phuû nhaän taát caû nhöõng ñieàu trong thö naëc danh. Phuû nhaän nhöõng ñieàu vu khoáng vaø phuû nhaän caû söï thaät. Sau ñoù toâi quyeát ñònh thí choát. Toâi laøm ñôn toá caùo moät söï thaät khoâng coù trong thö naëc danh maø thuû phaïm laø haén vaø toâi. Söï thaät naøy coù ñaày ñuû tang chöùng. Haén khoâng theå choái caõi ñöôïc, duø haén laø cao thuû trong laõnh vöïc traùo trôû. Trong laàn kieåm ñieåm tröôùc hoäi ñoàng kyû luaät, toâi noùi: “Toâi saün saøng giaû doái ñeán taän cuøng ñeå baûo veä ñieàu toâi yeâu thích. Nhöng ñoái vôùi ngöôøi thöôøng daãm leân xaùc ñoàng nghieäp, toâi caàn noùi söï thaät. Duø toâi bieát söï thaät naøy laøm toâi maát tieàn, maát danh döï, bò kyû luaät...”.

Cuoái cuøng, toâi vaø haén cuøng bò kyû luaät. Nhöng haén maát nhieàu hôn vì haén laø con xe vaø toâi laø con choát. Toâi haøi loøng veà ñieàu mình laøm.Toâi ngôõ ngaøng vì ñaõ thoaùt khoûi thaân phaän con choát. Thænh thoaûng toâi töï sæ vaû mình : “Hình nhö toâi giaû doái , thuû ñoaïn vaø taøn nhaãn hôn haén.


Toâi ñaõ löøa ñöôïc haén vaø ñaõ quaù taøn nhaãn vôùi chính baûn thaân mình”. Coù nhöõng noãi oan khoâng theå thanh minh, coù nhöõng veát nhô suoát ñôøi khoâng röûa saïch. Daãu sao toâi cuõng laøm ñöôïc moät vieäc thieän - vaïch traàn baûn chaát cuûa haén ñeå nhöõng ngöôøi khaùc khoûi bò haén löøa vaø khoâng coøn ai bò toâi löøa. Moïi yeâu thöông vaø thuø gheùt chìm laéng sau lôùp buïi thôøi gian. Sau nhöõng thaêng traàm vaø soùng gioù, noãi khao khaùt bình yeân laïi buøng chaùy trong toâi .

1998


NHÖÕNG NGOÙN TAY XA XOÂI

Toâi vaãn nhôù ñeâm Noâel naêm ñoù. Chuùng toâi ñi lang thang ñeán khuya. Gioù ñeâm laønh laïnh, môn man treân da thòt. Toâi nhö ñang thaám thía moät ñieàu gì buoát nhoùi. Toâi kheõ khaøng naém nhöõng ngoùn tay em vaø nhôù caâu haùt : “Tay em laïnh ñeå cho tình mình aám.” Chuùng toâi noùi vôùi nhau veà aâm nhaïc, hoäi hoïa, thô ca, vaên hoïc... Nhöng coù moät ñieàu toâi khoâng daùm noùi : “Toâi thöông em, toâi caàn coù em...”

Ñoù laø muøa ñoâng cuoái cuøng chuùng toâi coøn gaëp maët. Thænh thoaûng em vaãn hieän veà lang thang trong yù nghó toâi. Toâi töï hoûi : “Taïi sao nhöõng kyû nieäm thôøi ñi hoïc laïi coù söùc thu huùt maõnh lieät ñoái vôùi taâm trí con ngöôøi ñeán theá?” Toâi chôït nhôù caâu noùi naøo ñoù : “Coù theå cuoäc chia ly naøy seõ thaønh noãi xoùt xa trong caû ñôøi chaøng vaø trong caû ñôøi naøng...” Coù bao giôø em xoùt xa ? Coøn toâi, moãi laàn Noel, toâi laïi nhôù ñeán caâu noùi treû con cuûa mình : “Toâi bieát H thöông em hôn toâi thöông em. Em haõy thöông H.” Khoâng bieát em coù thöông H vaø coù thöông toâi ? Roài em boû caû H vaø toâi ñeå ra ñi vôùi ngöôøi khaùc. Khoâng lôøi chia tay, khoâng laù thö ñeå laïi.

Ngaøy em ñi, toâi bieát. Toâi muoán ra saân bay ñeå nhìn em laàn cuoái, nhöng toâi daèn loøng mình laïi. Toâi vaät vaõ trong caên phoøng kyù tuùc xaù, treân taàng 2 cuûa chieác giöôøng cuõ kyõ. Toâi quay maët vaøo töôøng, öùa nöôùc maét vaø bieát raèng toâi vöøa ñaùnh maát tuoåi thô cuûa mình.

Ñoâi khi, coù nhöõng loãi laàm raát nhoû laïi traû giaù quaù lôùn? Coù loãi laàm naøo gioáng loãi laàm naøo? Caûm ôn nhöõng


loãi laàm ñuû laøm toâi ñau xoùt. Caûm ôn nhöõng ñaéng cay ñuû ñeå toâi thaám thía hôn nhöõng ngoït ngaøo. Caûm ôn nhöõng tình huoáng nghieät ngaõ ñaõ giuùp toâi ñuû söùc böôùc qua söï heøn moïn, nhoû nhoi cuûa chính mình.

Toâi thöông nhöõng kyû nieäm. Nhöõng kyû nieäm ñuû ñeå toâi söôûi aám loøng trong nhöõng muøa ñoâng. Coù bao giôø em bieát raèng coù ngöôøi vaãn nghó veà em trong nhöõng ñeâm thaùnh voâ cuøng laïnh leõo. Vaø nhöõng ngoùn tay xa xoâi aáy nhö vöøa buoâng khoûi tay toâi, aùnh maét aáy nhö chöa bao giôø rôøi xa taâm thöùc toâi.

12/2001


GIAÁC MOÄNG THIEÂN THAI

Beân caïnh söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp laø moät thaønh phoá Saøi Goøn ngaäp nguïa oâ nhieãm vaø ñaày buïi baëm.

Khao khaùt thoaùt khoûi thöïc taïi traàn gian nhieàu tuïc luïy, oâng Buøi Vaên Giaùo ñaõ mô ñeán moät khu vöôøn xanh maùt vôùi khoâng khí thieân nhieân trong laønh, thô moäng.

Ñeå coù moät quaàn theå goàm vöôøn caây, thaùc nöôùc, saân tennis, hoà bôi, nhaø haøng, khaùch saïn, phoøng massage...oâng ñaõ toán möôøi maáy naêm chaêm chuùt töøng vieân gaïch, töøng bôø coû, caønh caây, taûng ñaù. Möôøi maáy naêm oâng ñaõ caëm cuïi laøm vieäc vôùi taát caû söùc löïc, trí tueä vaø taâm huyeát cuûa mình .Keát quaû laø oâng ñaõ döïng neân moät “Vöôøn Thieân Thai” nhaân taïo nhöng raát thieân nhieân vaø coù söï quyeán ruõcuûa moät röøng caây hoang daõ. Moïi hình aûnh ôû ñaây raát töï nhieân vaø haáp daãn nhö thieân nhieân .

Böôùc vaøo khuoân vieân cuûa vöôøn thieân thai roäng 12 ngaøn meùt vuoâng, haàu heát moïi ngöôøi ñeàu traàm troà “ñeïp quaù”. Nhieàu ngöôøi nghó raèng khu vöôøn naøy phaûi laø cuûa moät taäp ñoaøn naøo ñoù. Nhöng thöïc ra noù laø söï noã löïc lieân tuïc vaø thaàm laëng cuûa moät ngöôøi. Vôùi nieàm ñam meâ maõnh lieät, vôùi söï kieân trì cao ñoä, oâng ñaõ queân mình vì coâng vieäc. OÂng coù raát ñoâng baïn beø, coù haøng ngaøn coâng nhaân vieân, nhöng oâng raát coâ ñôn trong coâng vieäc. Khoâng ai coù theå chia seû vôùi oâng, nhaân vieân oâng chæ laøm theo söï chæ ñaïo cuûa oâng, baïn beø oâng coù nhöõng coâng vieäc cuûa hoï.OÂng maøy moø thieát keá, xaây roài ñaäp, ñaäp roài xaây cho ñeán khi coù ñöôïc moät caáu truùc töông ñoái hoaøn myõ. Nhieàu


ngöôøi raát ngaïc nhieân veà oùc myõ thuaät cuûa oâng, ngôõ raèng oâng laø moät chuyeân gia veà myõ hoïc. Caùch ñaây vaøi naêm, taïi khu vöôøn naøy, coù moät caây thieân tueá nôû hoa. Ngöôøi ta noùi raèng, caây thieân tueá haøng traêm naêm môùi nôû hoa moät laàn...Coù keát quaû naøo khoâng laø caû moät quaù trình laâu daøi? Toâi nhôù ñeán yù thô cuûa Nguyeãn Khoa Ñieàm:“Haït gaïo cuõng moät naéng hai söông gieo, caáy, xay, giaõ, daàn, saøng ...” Moät haït gaïo cuõng laø moät quaù trình thì coù coâng trình naøo khoâng aån naùu trong ñoù trí tueä vaø coâng söùc ...

Coâng ty cuûa oâng coù teân laø Töï Cöôøng. Hai chöõ töï cöôøng ñaõ noùi leân phaàn naøo söï coâ ñôn cuûa oâng treân con ñöôøng laäp nghieäp. Moà coâi cha töø beù, khi vaøo ñaïi hoïc, oâng phaûi vöøa hoïc vöøa laøm .Tröôùc naêm 1975, oâng töøng laø phoùng vieân, töøng dòch truyeän Quyønh Dao vôùi buùt hieäu laø Hoàng Phong vaø moät soá taùc phaåm ñaõ dòch nhö: “Moät saùng muøa heø” ñaõ chuyeån thaønh phim Xoùm vaéng, “Tình buoàn” (ñaõ coù phim), “Moät chuùt höông tình yeâu” (vôùi nhieàu truyeän ngaén trong taäp naøy ñaõ chuyeån theå thaønh phim).Ñieàu gì ñaõ quyeát ñònh cho söï thaønh coâng ngoaøi söï töôûng töôïng cuûa nhieàu ngöôøi? Söï kieân nhaãn? Trí tueä? Tính caùch? Hay soá phaän? Coù leõ phaûi laø söï hoøa hôïp cuûa taát caû moïi yeáu toá. Thieáu moät chuùt gì ñoù thì seõ laø moät söï lôõ laøng, ñaùng tieác .Yeáu toá naøo quyeát ñònh söï thaønh coâng? OÂng thöôøng noùi: “Laøm giaøu laø moät ngheä thuaät khoù. Moät doanh nhaân khoâng coù quyeàn lô ñeãnh tröôùc taát caû moïi chi tieát, duø laø nhöõng chi tieát raát nhoû”. Ñieàu ñaùng ngaïc nhieân laø oâng ñaõ laøm vieäc nhieàu ñeán gaàn nhö kieät söùc. Khi caàn caûi tieán moät quy trình saûn xuaát naøo ñoù, oâng thöùc suoát ñeâm ñeå laøm ñi, laøm laïi nhöõng thí nghieäm cho ñeán khi thaønh coâng môùi thoâi. Hình nhö oâng ñaõ tính toaùn vaø nghó


ñeán nhöõng ñieàu maø chöa ai nghó ... Nhöõng caây xanh coå thuï ñaõ ñöôïc oâng loâi töø nhöõng mieàn queâ xa xoâi veà ñaây, thöùc caû ñeâm ñeå troàng. OÂng ra Nha Trang ñeå mua töøng khoái ñaù san hoâ veà laøm thaùc nöôùc, ra taän Phuû Lyù, Haø Noäi ñeå mua nhöõng taûng ñaù coå veà laøm caûnh. OÂng ñaõ queân mình cho coâng vieäc, cho giaác mô laøm Töø Thöùc laïc vaøo coõi Thieân Thai .

Nhöng oâng khoâng muoán böôùc vaøo vöôøn Thieân Thai moät mình. OÂng muoán moïi ngöôøi coù nhöõng khoaûnh khaéc queân ñi aâu lo, phieàn muoän, queân nhöõng aùp löïc naëng neà cuûa coâng vieäc khi böôùc vaøo vöôøn Thieân Thai vôùi doøng suoái yeân bình, caây laù sum sueâ. Vôùi ñieän Quyønh Hö, ñieän Giaùng Höông, ñoäng Töø Thöùc, ñoäng Toáng Sôn... chuùng ta coù vaøi giaây ñeå nhôù veà huyeàn thoaïi ngaøy xöa vôùi moät coõi tieân phieâu boàng, thaùnh thieän. Coù ngöôøi noùi : “Khu vöôøn naøy chæ toàn taïi khoaûng 400 naêm, nhöng boán caâu thô cuûa Thoâi Hieäu coù theå toàn taïi tôùi 4000 naêm”. Caàn gì ñeán boán traêm naêm hay boán nghìn naêm, chæ caàn moät khoaûnh khaéc bình yeân trong khu vöôøn ñeïp ñeõ vaø yeân tónh naøy cuõng ñaõ laø quaù ñuû .

Toâi ngoài trong vöôøn Thieân Thai, hình dung khuoân maët nhieàu öu tö vaø nhöõng neáp nhaên u uaát treân ñuoâi maét cuûa oâng, caûm thaáy xoùt xa. Duø laø moät ngöôøi giaøu coù, oâng cuõng coù ñaày ñuû nhöõng noãi ñau cuûa moät ngöôøi bình thöôøng vaø coù nhöõng noãi ñau chæ rieâng oâng môùi bieát! Gaàn 60 naêm ñi qua ñôøi oâng, bao nhieâu thaêng traàm, bao nhieâu baát traéc. OÂng ñaõ soáng cho oâng, cho vôï con, cho coâng vieäc hay cho moïi ngöôøi? Hieän taïi, oâng soáng raát ñaïm baïc –khoâng caø pheâ, thuoác laù, khoâng röôïu cheø. OÂng chæ uoáng nöôùc suoái. Ngaøy ngaøy quanh quaån trong “Vöôøn Thieân


Thai”, chaêm chuùt cho coâng vieäc, töø vieäc nhoû ñeán vieäc lôùn . Töø nhöõng taøn thuoác rôi treân thaûm coû ñeán chieán löôïc kinh doanh daøi haïn ñaày gian lao vaø nghieät ngaõ .

Ñieàu ñaùng noùi laø khu vöôøn naøy naèm trong noäi thaønh cuûaTP.HCM. Noù toàn taïi nhö moät “oác ñaûo” thanh khieát giöõa bieån caû meânh moâng cuûa khoùi xe vaø buïi baëm. Caûm ôn khu vöôøn ñaõ cho toâi nhöõng phuùt yeân bình saâu laéng.Caûm ôn moät ngöôøi ñaõ daønh caû ñôøi mình cho moät giaác mô hoang ñöôøng. Nhöng kì laï thay, giaác mô ñoù ñaõ thaønh hieän thöïc.

Ñaøng sau tính caùch moät doanh nhaân laïnh luøng, traàm tónh laø moät Buøi Vaên Giaùo yeáu ñuoái vaø ña caûm . Ñoâi khi, oâng ngoài laëng leõ moät mình suoát ñeâm ñeå suy gaãm veà kieáp ngöôøi vaø hoài töôûng veà kæ nieäm. OÂng ñaõ xuaát baûn taäp thô “Khoaûnh khaéc” ñeå göûi gaém moät phaàn taâm söï ñeå khaúng ñònh raèng daãu traêm naêm cuõng chæ laø khoaûnh khaéc vaø traàn gian naøy phaûi chaêng laø quaùn troï?

Coù nhöõng ñieàu vó ñaïi ñöôïc aån giaáu beân trong nhöõng caùi bình thöôøng. Coù nhöõng caùi taàm thöôøng ñöôïc che ñaäybôûi nhöõng ñieàu vó ñaïi. Phaàn khuaát laáp cuûa cuoäc ñôøi laø bao ñieàu bí aån. Chaúng bao giôø chuùng ta ñi ñeán ñöôïc taän cuøng. Saùu möôi naêm cuûa moät ñôøi ngöôøi, ñaâu deã gì goùi gheùm trong vaøi trang giaáy. Xin ñöôïc döøng laïi trong goùc vöôøn beù nhoû, ñeå caûm nhaän söï baát löïc cuûa con ngöôøi tröôùc coõi ñôøi voâ löôïng, tröôùc söï taøn khoác cuûa thôøi gian, tröôùc quy luaät nghieät ngaõ cuûa söï bieán hoùa vaø huûy dieät ... cuûa nhöõng töông sinh vaø töông khaéc .

6 / 2002


THA HÖÔNGToâi khoâng coù nhieàu thôøi gian ñeå nghó nhieàu veà muøa xuaân


ñeå chìm trong baâng khuaângkhi ñöùng tröôùc caønh mai nôû sôùm ...

Baøi thô cuûa Yeán treân tôø baùo töôøng caùch ñaây 27 naêm rôi ra töø quyeån saùch cuõ. Neùt chöõ maøu tím nhoøe theo naêm thaùng.

Ñoù laø muøa xuaân ñaàu tieân toâi khoâng veà queâ. Coù vaøi moân cuûa hoïc kyø I toâi phaûi thi sau Teát. Toâi ôû laïi kyù tuùc xaù ñeå oân baøi. Yeán hoïc cuøng lôùp toâi, queâ ôû An Giang, cuõng ôû laïi kyù tuùc xaù.

Ñeâm 30 Teát, Yeán vaø toâi ñi lang thang treân ñöôøng phoá ñeå nguoâi queân noãi nhôù nhaø. Chôït thaám thía caâu thô cuûa Theá Löõ : “Giuõ aùo phong söông treân gaùc troï – Laëng nhìn thieân haï ñoùn xuaân sang”. Laàn ñaàu tieân bao giôø cuõng ñeå laïi aán töôïng khoâng phai. Yeán ñi beân toâi im laëng. Ñaâu ñoù coù tieáng phaùo noå, toâi cuõng noå lieân hoài nhö phaùo ...Töø nhöõng döï ñònh töông lai ñeán nhöõng hoaøi baõo lôùn lao, theâm vaøo ñoù moät môù hoãn ñoän nhöõng trieát lyù töø Ñoâng sang Taây. Baây giôø nghó laïi toâi bieát mình quaù treû con tröôùc Yeán. Hai ñöùa toâi gheù vaøo quaùn cheø. Moãi ñöùa aên hai ly cheø ñaäu ñen. Boán ly laø boán ñoàng. Luùc tính tieàn, hai ñöùa chæ coøn ba ñoàng. Toâi phaûi ngoài laïi ñeå Yeán veà kyù tuùc xaù möôïn theâm tieàn. Trong luùc ngoài chôø, toâi höùng chí goïi theâm moät ly nöõa. Yeáân chæ möôïn theâm coù 1 ñoàng. Chuùng toâi laïi thieáu 1 ñoàng. Laàn naøy, toâi ñeà nghò Yeán ngoài laïi, ñeå toâi ñi möôïn tieàn. Toâi veà kyù tuùc xaù laáy xe ñaïp chaïy xuoáng nhaø ngöôøi quen ôû taän ñöôøng Laïc Long Quaân ñeå möôïn tieàn. Khi toâi quay laïi, thì quaùn cheø ñaõ ñoùng cöûa.


Toâi quay veà kyù tuùc xaù tìm Yeán. Yeán noùi: baø chuû quaùn lì xì moät ly cheø.

Töø nhoû ñeán lôùn, toâi raát ít beänh. Sao soá phaän laïi baét toâi soát li bì trong nhöõng ngaøy xuaân naêm ñoù. Yeán thaønh coâ y taù chaêm soùc beänh nhaân ... Toâi than vôùi Yeán laø chöa chuaån bò ñöôïc nhöõng moân thi sau Teát. Yeán giuùp toâi baèng caùch giaû chöõ vieát cuûa toâi, laøm hai baøi thi cuøng moät luùc. Laàn naøo toâi cuõng nhieàu ñieåm hôn Yeán. Coù leõ Yeán laøm baøi cho toâi tröôùc vaø cheùp laïi cho Yeán sau, neân khoâng kòp giôø ... Ñoù cuõng laø lyù do ñeå sau naøy toâi ñöôïc giöõ laïitröôøng laøm caùn boä giaûng daïy coøn Yeán thì thieáu ñieåm ñeå ñöôïc giöõ laïi tröôøng.

Yeán ñöôïc phaân coâng veà An Giang. Naêm naøo toâi cuõng xuoáng An Giang ñeå aên Teát vôùi Yeán. Meï Yeán noùi vôùi Yeán : “Noù baïc tình vôùi meï noù ñöôïc thì sau naøy noù cuõng coù theå baïc tình vôùi vôï”. Toâi nghe noùi vaäy, neân naêm sau toâi veà queâ aên Teát vôùi meï. Chuùng toâi, xa maët nhöng khoâng caùch loøng. Gia ñình Yeán khoâng thích ngöôøi mieàn Trung neân coù nhöõng caâu noùi ñaùng laøm cho toâi töï aùi. Nhöng toâi vaãn nhö moät thieàn sö laëng leõ ñi ñeán muïc ñích cuûa mình. Cuoái cuøng, ngöôùi thieàn sö aáy vaãn khoâng ñaéc ñaïo. Toâi ñaõ maát Yeán vì lyù do gì? Toâi khoâng theå hieåu ñöôïc lyù do chuû yeáu laø gì? Hôn nöõa, neáu hieåu, toâi cuõng khoâng ñuû can ñaûm ñeå noùi ra...

Toâi vaãn thöôøng xuyeân töï khinh bæ mình ñeå laãn traùnh caûm giaùc tôûm lôïm khi phaûi khinh bæ ngöôøi khaùc. Toâi vaãn töï an uûi: “Coù nhieàu khi mình khoâng haøi loøng veà mình thì


cuõng coù khi mình khoâng haøi loøng veà ngöôøi khaùc laø ñieàu bình thöôøng”. Naêm naøo toâi cuõng veà queâ aên Teát, nhöng khoâng coù Yeán, ñoâi khi toâi nhö moät keû tha höông.

12/2002

ÑI QUA NGHÒCH CAÛNH


Chæ soá I.Q (Intelligence Quotient - chæ soá thoâng minh) goùp phaàn quyeát ñònh söï thaønh baïi cuûa moät ngöôøi. Moät nghieân cöùu sau ñoù cho thaáy chæ soá E.Q (Emotion Quotient- chæ soá tình caûm) quan troïng hôn trong vieäc goùp phaàn quyeát ñònh söï thaønh coâng. E.Q laø naêng löïc ñieàu tieát, khoáng cheá caûm xuùc vaø thaùi ñoä bieåu hieän trong caùc moái quan heä... Moät nghieân cöùu môùi ñaây khaúng ñònh raèng chæ soá A.Q (Adversity Quotient - Thöông soá nghòch caûnh),khaû naêng chòu ñöïng vaø chieán thaéng nghòch caûnh môùi laø yeáu toá quan troïng nhaát trong vieäc quyeát ñònh söï thaønh baïi.

Toâi töøng traûi quaù nhieàu nghòch caûnh, ñaõ vöôït qua noù. Laàn naøo toâi cuõng töôûng ñoù laø nghòch caûnh cuoái cuøng. Nhöng hoaï voâ ñôn chí, heát nghòch caûnh naøy, toâi laïi gaëp moät nghòch caûnh khaùc. Roài toâi laïi böôùc qua nghòch caûnh…

Ba meï toâi maát sôùm. Toâi soáng vôùi baø ngoaïi. Ngay töø thôøi tieåu hoïc, toâi phaûi vöøa hoïc vöøa laøm. Thôøi trung hoïc, toâi daïy keøm cho thaèng baïn cuøng lôùp ñeå kieám soáng. Vì neùt chöõ toâi vaø haén raát gioáng nhau neân moãi laàn laøm baøi kieåm tra, toâi ñeà teân haén vaø haén vieát teân toâi. Bao giôø ñieåm haén cuõng cao hôn toâi, tröø kyø thi tuù taøi.

Vaøo ñaïi hoïc, toâi vaø haén laïi hoïc chung moät lôùp. Thôøi theá thay ñoåi, toâi khoâng coøn phaûi laøm thueâ baèng caùi troø bæ oåi ñoù nöõa. Nhöng roài ngoaïi toâi maát. moät soá nôï naàn phaùt sinh sau ñaùm tang cuûa ngoaïi. Toâi phaûi laøm thueâ luaän aùn toát nghieäp cöû nhaân cho haén.

Toát nghieäp ñaïi hoïc, toâi vaø haén cuøng ñöôïc giöõ laïi tröôøng laøm giaûng vieân. Duø laø quan heä vôùi nhau nhö vai


troø chuû tôù, nhöng thôøi gian laâu daøi ñaõ taïo neân giöõa haén vaø toâi moät tình baïn thaân thieát.

Toâi vaø haén cuøng thi nghieân cöùu sinh, vaø chính toâi laïi laøm duøm haén luaän aùn tieán só. Laàn naøy, toâi töï nguyeän giuùp haén maø khoâng laáy tieàn coâng. Haén cuõng bieát ñieàu, neân ñeàn ñaùp coâng lao cuûa toâi baèng caùch xöû söï vôùi toâi raát teá nhò vaø kheùo leùo.

Vôùi hoïc vò tieán só vaø khaû naêng giao tieáp kheùo leùo, haén ñöôïc baàu laøm chuû nhieäm khoa. Nhôø söï naêng ñoäng vaø gioûi luoàn laùch cuûa haén, khoa chuùng toâi phaùt trieån khaù maïnh.

Roài söï coá laïi xaûy ra. Ban giaùm hieäu ñöa cho haén moät laù ñôn kieän haén huû hoaù vôùi moät coâ gaùi . Haén laøm coâ coù thai vaø boû rôi coâ. Haén gaëp toâi, quì döôùi chaân toâi khoùc loùc vaø noùi: “Maøy haõy cöùu tao”. Toâi hoûi: “Cöùu baèng caùch naøo ñaây?” Haén noùi: “Tao bieát maøy coù caùch”. Toâi phaûi gaëp ban giaùm hieäu vaø noùi caùi baàu ñoù laø cuûa toâi, khoâng lieân quan gì ñeán haén. Toâi ñaõ quan heä vôùi coâ gaùi aáy vaø duøng name card cuûa haén ñeå giao tieáp. Toâi höùa vôùi ban giaùm hieäu laø seõ cöôùi coâ aáy. Toâi ñeán gaëp coâ, ñöa coâ moät soá tieàn lôùn vaø nhôø coâ laøm ñôn baõi naïi vôùi noäi dung nhö toâi yeâu caàu .

Haén thoaùt cheát. Toâi bò kyû luaät ñình chæ giaûng daïy moät naêm. Ngöôøi yeâu cuûa toâi, cuõng daïy chung khoa vôùi toâi, nhìn toâi baèng ñoâi maét thuø haèn khinh bæ. Toâi khoâng giaûi thích, khoâng bieän minh, laëng leõ chòu ñöïng caùi nhìn ñau hôn dao cheùm. Hôn nöõa, toâi coøn phaûi chòu ñöïng caùi nhìn doø xeùt, thöông haïi cuûa nhöõng ñoàng nghieäp. Trong moät buoåi hoïp hoäi ñoàng kyû luaät khoa, haén ñaïi dieän ban chuû nhieäm khoa phaùt bieåu raèng: “Vôùi haønh ñoäng ñoù,


ñoàng chí Khieâm khoâng ñuû tö caùch laø moät con ngöôøi huoáng chi laø tö caùch cuûa moät giaùo vieân. Nhöng loãi laàm laø ñieàu thöôøng tình, mong chuùng ta haõy ñoä löôïng ñeå ñoàng chí Khieâm ñöôïc söûa chöõa khuyeát ñieåm vaø tieáp tuïc phuïc vuï …”. Toâi thaàm nghó: “Taïi sao treân ñôøi laïi coù haïng ngöôøi nhö toâi vaø loaïi ngöôøi nhö haén ?!”

Toâi chöa bieát phaûi vöôït qua nghòch caûnh naøy nhö theá naøo. Chôït nhôù hai caâu thô cuûa Phan Boäi Chaâu:

“Ví phoûng ñöôøng ñôøi baèng phaúng caûanh huøng haøo kieät coù hôn ai”

Vaø laïi nhôù ñeán caâu cuûa Tagore: “Vó ñaïi khoâng ngaïi saùnh vai cuøng beù boûng, thöôøng thöôøng baäc trung thì laøm cao”. Toâi muoán duøng yù cuûa Tagore ñeå söûa laïi caâu thô cuûa cuï Phan laø: “Ví phoûng ñöôøng ñôøi baèng phaúng caû – anh huøng haøo kieät laáy gì vui”. Anh huøng haøo kieät thì ñaâu caàn hôn vôùi thua, khoâng caàn so saùnh. Anh huøng thì phaûi ñöùng treân nghòch caûnh, coi nghòch caûnh nhö moät thöû thaùch caàn thieát ñeå thöû söùc, ñeå hieåu hôn baûn laõnh cuûa mình. Coi nghòch caûnh nhö moät troø chôi vaø thaéng noù nhö moät nieàm vui chöù khoâng phaûi laø nieàm kieâu haõnh. Neáu cho raèng nghòch caûnh laø moät quy luaät töï nhieân cuûa söï tieán hoaù, thì nghòch caûnh khoâng coøn laø nghòch caûnh maø nghòch caûnh trôû thaønh moät nhu caàu.

Toâi muoán coi nghòch caûnh naøy nhö moät troø chôi, moät nieàm vui sao loøng toâi ñau quaù. Toâi töï nguyeän choïn cho mình nghòch caûnh naøy nhö moät caùch coá tình töï haønh haï toâi, laøm lieân luî ñeán nhöõng ngöôøi toâi yeâu thöông vaø traân troïng.

Moät nieàm tin maïnh meõ trong toâi cho pheùp toâi chaéc chaén raèng toâi ñuû söùc ñeå böôùc qua vaø daøn xeáp oån


thoaû nghòch caûnh naøy. Trong ñaàu toâi hình dung ra quaù nhieàu caùch ñeå ñoái phoù. Ñoá caùc baïn toâi seõ duøng caùch naøo? Laàn naøy toâi khoâng böôùc qua noåi nghòch caûnh nhoû nhoi naøy. Ngöôøi toâi yeâu khoâng laáy choàng vaø khoâng chòu laáy toâi. Khoâng hieåu taïi sao toâi laïi khoâng muoán laáy ai khaùc. Toâi soáng ñoäc thaân ñeán heát tuoåi trung nieân. Nhöõng luùc töôûng chöøng nhö khoâng chòu ñöïng noåi söï ñôn ñoäc, toâi thaám thía raèng toâi ñaõ laøm hö ñôøi toâi vaø aûnh höôûng ñeán nhieàu ngöôøi khaùc … Hai möôi ba naêm sau … Haén vaø toâi ñaõ veà höu. Ñöùa beù ngaøy naøo haén khoâng nhaän laøm con ñang giaûng daïy taïi khoa cuõ cuûa chuùng toâi. Ñöùa beù aáy chæ goïi toâi laø boá vaø nhaát ñònh khoâng goïi haén laø boá.

BA MÖÔI NAÊM SAU

Ba möôi naêm tröôùc haén laø moät sinh vieân hai


möôi tuoåi. Baây giôø, toùc haén ñaõ loám ñoám baïc. Khuoân maët haén pha laãn chuùt ueå oaûi, meät moûi sau nhöõng naêm thaùng laøm vieäc nhieàu hôn laø nghæ ngôi. Cuõng nhö nhieàu ngöôøi, moät phaàn ñôøi quan troïng nhaát cuûa haén ñaõ laëng leõ troâi qua döôùi maùi tröôøng naøy. Nhöõng tôø giaáy khen, nhöõng kæ nieäm chöông… khoâng laøm haén xuùc ñoäng baèng nhöõng nuï cöôøi raïng rôõ cuûa ñoàng nghieäp khi giaûi quyeát xong moät vaán ñeà hoùc buùa. Haén luoân bò aùm aûnh bôûi nhöõng khuoân maët öu tö tröôùc nhöõng khoù khaên chöa giaûi quyeát. Bao nhieâu thaày coâ, bao nhieâu baïn beø ñaõ ra ñi vónh vieãn? Bao nhieâu ngöôøi ñaõ veà höu? Möôøi naêm nöõa haén cuõng veà höu. Luùc ñoù, haén coù quyeàn buoâng xuoâi moïi vieäc ñeå soáng cho rieâng mình. Nhöng haén bieát raèng haén seõ raát buoàn. Thoùi quen cuûa haén laø laøm vieäc. Thieáu coâng vieäc, haén seõ khoâng chòu ñöïng noåi. Hình nhö haén chöa hoïc ñöôïc caùch tìm haïnh phuùc trong coâ ñôn vaø troáng traûi. Chung quanh haén thöôøng laø baïn beø vaø nhöõng lôøi chuùc tuïng. “Nguõ thaäp tri thieân meänh”. Baây giôø haén môùi hieåu phaàn naøo caùi goïi laø meänh trôøi vaø söï mong manh cuûa thaân phaän con ngöôøi. Nhöng ñaèng sau söï mong manh, aån chöùa bao nhieâu ñieàu vó ñaïi. Ngaøy xöa haén thaáy bieån quaù lôùn. Baây giôø haén caûm nhaän raèng bieån quaù nhoû so vôùi noãi ñau maø con ngöôøi phaûi chòu ñöïng, so vôùi söï taøn khoác cuûa chieán tranh maø con ngöôøi mang ñeán cho nhau vaø so vôùi tình yeâu maø con ngöôøi daønh cho nhau. Ba möôi naêm sau nöõa, nhöõng ngöôøi ñoàng trang löùa vôùi haén cuõng seõ khuaát boùng khaù nhieàu. Luùc ñoù, haén coøn hay maát ? Nhieàu löùa hoïc troø cuûa haén cuõng quaù tuoåi veà höu. Ba möôi naêm sau, söï hieän dieän cuûa haén coù coøn yù


nghóa gì ? Ñieàu quan troïng laø neáu haén coøn soáng, haén vaãn tha thieát yeâu ñôøi vaø yeâu ngöôøi nhö saùu möôi naêm tröôùc.

CHIA CHO THIEÂN HẠ

- Tao rất thích thơ Cao Bá Quát, đặc biệt là câu “kho trời chung mà vô tận của mình riêng”.Nhưng không thíchmột điều không hay của Cao Bá Quát .

- Điều gì ?- Cao Bá Quát không biết chia cho thiên hạ.Thế gian


có ba bồ chữ mà nỡ nào ông lấy riêng cho ông hết một bồ! Nếu trên bàn có ba người và ba cái bánh; mày nỡ nào lấy hai cái và để lại cho hai người còn lại một cái ?

- Có sao đâu ? Thiên hạ vẫn sống, Cao Bá quát cũngđã chết. Hơn nữa, nếu hai người kia bị bệnh tiểu đường thì tao lấy cả ba cái bánh càng tốt.

- Cao Bá Quát bất tử trong dòng văn học sử ViệtNam. Nhưng “vụ án” ba bồ chữ là điều đáng tiếc. Cái bánh chỉ là một ẩn dụ.

- Có thể Quát chỉ nói đùa, sao mày lại nghĩ thật?- Làm gì có ranh giới giữa đùa và thật ? Đùa hay thật

cũng là cuộc sống. Biết lấy của thiên hạ và biết chia cho thiên hạ là một nghệ thuật. Quát rất giỏi về nghệ thuật làm thơ, nhưng rất dở về nghệ thuật chia.

- Thơ của Cao Bá Quát là một cống hiến cho dân tộcViệt Nam.

- Tao đồng ý. Nhưng tốt hơn là biết chia tài năng vàtài sản của mình cho thiên hạ.Giả sử mày có cả Sài Gòn này thì mày làm gì cho hết? Chắc mày phải năn nỉ thiên hạ và chia cho họ.

- Chia tài năng là chia như thế nào? Tao không hiểu.- Chấp nhận làm người bất tài như mày là một cách

nhường tài năng cho thiên hạ .- Tại tao bất tài thật, chứ không phải cố ý nhường.

Hơn nữa, tao chẳng có gì để chia cho thiên hạ.- Biết chia cho thiên hạ là điều quan trọng, nhưng

biết kiềm chế không lấy phần quá nhiều còn quan trọng hơn. Quan trọng hơn nữa là không ăn cắp phần của người khác.Ví dụ như vượt đèn đỏ là xâm phạm quyền lợi hợp pháp của người khác; thủ tục hành chánh rườm rà là ăn cắp thời gian của người dân. Viết dở và bắt người khác đọc cũng là một kiểu ăn cắp thời gian. Có người đã viết:


“xin lỗi, vì không có thời gian viết ngắn nên tôi phải viết dài”.

- Lấy kiến thức người khác làm của mình có phải làăn cắp vặt?

- Vận dụng kiến thức của nhân loại là một khả năngcần thiết, đáng ca ngợi.

- Lấy phiếu và lòng tin của dân rồi sau đó thamnhũng thì sao?

- Tham nhũng là chuyện của muôn đời, đã có phápluật lo.Nhưng dù sao tham nhũng không đáng trách bằng lãng phí. Đôi khi có những kẻ tham nhũng mang lại cho thiên hạ nhiều hơn những điều họ lấy.Tội và công còn tùy thời điểm. Ngày xưa Tần Thủy Hoàng có tội với nhân dân Trung Quốc, nhưng ngày nay Vạn Lý Trường Thành mang lại cho đất nước Trung Hoa hàng tỉ đô la về du lịch.

- Nhận và cho, được và mất… sao mà rắc rối quá!- Nhìn theo quan điểm A thì được nhiều hơn mất,

theo quan điểm B thì mất nhiều hơn được, theo quan điểm C thì không có gì để mất, theo quan điểm D thì không có gì để được; nhưng theo qui luật thì hình như được và mất tương đương nhau. Thật ra, khi mày đánh rơi “một cái” gì đó, cái đó không hề mất mà sẽ thuộc về một “ai ” đó. Khi chúng ta vô tình hay cố ý đánh rơi cũng là một cách chia cho thiên hạ. Không trốn thuế thu nhập cũng là một cách chia. Đôi khi biết thua cũng là nghệ thuật. Dù sao cũng không có cách nào chia đều một cách tuyệt đối.

- Mệt quá! Tao đi ngủ đây.- Ừ , ngủ đi.Cuộc đời vẫn trôi đi theo một qui luật

nào đó, dù mày thức hay ngủ. Chúng ta chỉ là những hạt nước trên một khúc sông ngắn của những dòng đời vô tận.


VỘI CÙNG XUÂN DIỆU ( Tặng Phan Thò Xuaân Hoàng )

Coù ngöôøi ñaõ noùi: “Truyeän Kieàu coøn, tieáng ta coøn, -tieáng ta coøn, nöôùc ta coøn”. Caâu noùi naøy khoâng chính xaùc,


nhöng daãu sao noù cuõng noùi leân moät ñieàu. Ñoù laø söï gaén boù cuûa vaên hoïc vôùi hoàn nöôùc, vôùi lòch söû vaø söï toàn vong cuûa moät daân toäc. Xuaân Dieäu laø moät vieân gaïch chaéc chaén vaø ñeïp ñeõ cuûa neàn vaên hoïc Vieät Nam trong giai ñoaïn 1930-1985. Nhöõng baøi thô tình cuûa Xuaân Dieäu tröôùc 1945 ñöôïc aûnh höôûng saâu naïêng doøng thô laõng maïn tröõ tình cuûa Phaùp. Nhöõng caûm xuùc khi thaâm traàm, khi loä lieãu ñöôïc giaõi baøy trong thô oâng daït daøo nhö soùng, döõ doäi nhö gioâng baõo, tha thieát nhö tình yeâu... Baøi thô “ Voäi Vaøng” cuûa Xuaân Dieäu ñaõ phôi baøy phaàn naøo theá giôùi cuûa thi nhaân. Ngay töø nhöõng caâu môû ñaàu chuùng ta baét gaëp nhöõng rung ñoäng laï luøng: “ Toâi muoán taét naéng ñi -cho maøu ñöøng nhaït maát -toâi muoán buoäc gioù laïi -cho höông ñöøng bay ñi”. Caùi khaùt voïng muoán giöõ laïi nhöõng hình aûnh töôi thaém ñeïp ñeõ cuûa Xuaân Dieäu gôïi ta nhôù ñeán nhaân vaät cuûa Pautoâpsky trong“Bình minh möa” ñaõ nhoaøi ngöôøi ra khoûi toa taøu ñeå níu keùo khu röøng xanh bieác döôùi naéng vaøng röïc rôõ vôùi nhöõng aâm thanh leng keng vaø löu giöõ muoân ñôøi trong taâm khaûm. Nhöng laøm sao khoâng coù naéng, laøm sao maøu ñöøng nhaït, laøm sao gioù ñöøng thoåi vaø laøm sao höông khoâng phai? Muoán maø khoâng ñöôïc, coù phaûi laø bi kòch? Khoâng, ôû ñaây Xuaân Dieäu muoán noùi ngöôïc laïi quy luaät töï nhieân ñeå boäc loä tình yeâu maõnh lieät ñoái vôùi cuoäc ñôøi, ñoái vôùi caùi ñeïp cuûa “ong böôùm, traêng maät, hoa ñoàng coû noäi, laù noõn, chim hoùt, aùnh maét giai nhaân...” taát caû ñaõ roän raõ trong taâm hoàn Xuaân Dieäu vaø ñöôïc khaéc hoïa thaønh thô baèng nhöõng neùt veõ möôït maø cuûa moät tình yeâu treû trung vaø voäi vaõ.


“ Thaùng gieâng ngon nhö moät caëp moâi gaàn. .................................................................... Toâi khoâng chôø naéng haï môùi hoaøi xuaân”. Ñang chìm ñaém trong muøa xuaân oâng ñaõ nghó ñeán luùc xa caùch: “Trong gaëp gôõ ñaõ coù maàm ly bieät”. Vaø oâng khoâng ñôïi ñeán muøa haï môùi baét ñaàu tieác nhôù muøa xuaân. OÂng caûm nhaän quy luaät muoân ñôøi cuûa taïo hoùa: “ Xuaân ñöông tôùi nghóa laø xuaân ñang qua Xuaân coøn non nghóa laø xuaân seõ giaø Maø xuaân heát nghóa laø toâi cuõng maát”. Coù caùi gì treû maõi khoâng giaø? Caùi gì coøn hoaøi khoâng maát? Xuaân Dieäu ñaõ nhìn baèng caùi nhìn bieän chöùng. Moät boâng hoa chöa nôû cuûa hieän taïi, chaéc chaén raèng cuõng seõ nôû vaø seõ taøn... Muøa xuaân non roài cuõng giaø, chuùng ta roài cuõng maát. Coù phaûi chaêng moïi söï thaønh baïi ñeàu bò choân vuøi döôùi lôùp buïi thôøi gian? Nhöng nhòp ñieäu baát töû cuûa thôøi gian vaãn toàn taïi vónh cöûu ñeå cho töøng muøa xuaân ñeàu ñaën ñeán roài ñi. Chæ coøn laïi söï tieác nuoái trong hoàn ngöôøi: “ Loøng toâi roäng nhöng löôïng trôøi cöù chaät Khoâng cho daøi thôøi treû cuûa nhaân gian ............................................................ Coøn trôøi ñaát nhöng chaúng coøn toâi maõi Neân baâng khuaâng toâi tieác caû ñaát trôøi” Tình yeâu naøy meânh moâng quaù! Noãi buoàn naøy thanh thoaùt quaù! Chuùng ta thaãn thôø khi ñoïc nhöõng doøng naøy vaø nghó ñeán ngaøy ta khoâng coøn nöõa. Ta seõ thöông tieác nhöõng gì? Coù leõ loøng ta khoâng ñuû roäng ñeå “ baâng khuaâng thöông tieác caû ñaát trôøi”. Trí ta khoâng ñuû lôùn ñeå caûm nhaän löôïng trôøi quaù chaät. Vaø ta chöa ñuû giaø ñeå chua


xoùt vôùi noãi ñau “Tuoåi treû ñi qua khoâng trôû laïi”. Nhöng chuùng ta khoâng ñeán noãi baêng giaù ñeå laøm ngô tröôùc noãi buoàn bieät ly: “Muøa thaùng naêm... rôùm vò chia phoâi Khaép soâng nuùi... than thaàm tieãn bieät Côn gioù xinh thì thaøo trong laù bieác Phaûi chaêng hôøn vì... phaûi bay ñi” Taát caû ñeàu mang trong mình daáu aán cuûa chia phoâi. Töøng ngaøy, töøng thaùng, töøng muøa cöù noái ñuoâi nhau ra ñi. Doøng soâng cöù troâi ñi vaø boû laïi beán bôø, côn gioù thì thaøo trong laù bieác nhöõng lôøi hôøn tuûi vì phaûi bay ñi, lìa xa caønh xanh möôït maø, töôi thaém...Caøng thöông bao nhieâu, caøng sôï maát baáy nhieâu. Coù leõ Xuaân Dieäu quaù yeâu thöông cuoäc soáng neân trong loøng oâng cöù maõi bò aùm aûnh bôûi söï chia lìa. Trong baøi “Ñaây muøa thu tôùi”, oâng cuõng vieát: “Maây vaån töøng khoâng chim bay ñi Khí trôøi u uaát haän chia ly” Ñoïc hai caâu naøy chuùng ta khoâng khoûi nhôù ñeán maáy caâu thô buoàn teâ taùi cuûa Löu Troïng Lö : “Roài boãng ngöøng vui cuøng laúng laëng Nhìn nhau bình thaûn luùc ra ñi Nhöng trong khoaûnh khaéc thôø ô aáy Thaáy caû muoân ñôøi haän bieät ly” Bieät ly vaø phai taøn chæ laø töông lai gaàn. Hieän taïi xuaân vaãn hoàng vaø muøa vaãn töôi: “ Chim roän raøng...döùt tieáng reo... Phaûi chaêng sôï ñoä phai taøn saép söûa?” Roài taát caû söï môn môûn, dòu daøng vaø töôi thaém seõ troâi qua vaø khoâng trôû laïi nöõa neân chuùng ta phaûi voäi vaøng


thöôûng thöùc töøng khoaûnh khaéc quyù giaù, thieâng lieâng cuûa hieän taïi: “Chaúng bao giôø, oâi! chaúng bao giôø nöõa Mau ñi thoâi! muøa chöa ngaû chieàu hoâm”. Ta nghe ñaâu ñaây tieáng khoùc cuûa Xuaân Dieäu hay tieáng khoùc cuûa nhöõng ngöôøi vöøa giaõ bieät tuoåi xuaân cuûa mình. Vaø phaûi chaêng loøng ta cuõng ñang röng röùc khoùc cho moät ngaøy mai taøn phai heùo uùa cuûa chính cuoäc ñôøi mình? Tröôùc khoaûnh khaéc bieát mình saép maát, tình yeâu boãng trôû neân cuoàng nhieät, noàng naøn vaø say ñaém hôn: “Ta muoán oâm ... söï soáng môn môûn -rieát maây ñöa... gioù löôïn -say caùnh böôùm... tình yeâu -thaâu trong caùi hoân... -non nöôùc caây coû –cheánh choaùng höông -ñaõ ñaày aùnh saùng -no neâ aâm thanh vaø maøu saéc cuûa thôøi töôi...” Noùi ñeán thôøi töôi, chuùng ta buoäc loøng phaûi nghó ñeán thôøi heùo vì ñeán vaø ñi, buoàn vaø vui, coøn vaø maát, töôi vaø heùo... laø nhöõng caëp song sinh khoâng theå taùch rôøi nhau. Nhöng laøm sao khoâng buoàn lo tröôùc moät vieãn caûnh heùo uùa, ñieâu taøn? Neáu khoâng voäi vaøng oâm laáy, xieát chaët, hoân vaø thöôûng thöùc baèng tình yeâu cuoàng daïi thì söï töôi thaém, noõn naø, ñeïp ñeõ... cuûa hieän taïi seõ troâi qua vaø maát ñi... Cuoái cuøng laø söï boäc loä thoâ baïo, döõ daèn, quyeát lieät, da dieát vaø toäi nghieäp: “ Hôõi xuaân hoàng, ta muoán caén vaøo ngöôi” Coù phaûi ñoù laø lôøi toû tình hay tieáng theùt eâm aùi cuûa moät tình yeâu cuoàng baïo? Söï voäi vaøng gaàn nhö noâng noåi cuûa Xuaân Dieäu coøn ñöôïc theå hieän trong baøi thô khaùc: “Mau vôùi chöùù voäi vaøng leân vôùi chöù Em ôi em tình non saép giaø roài”


Duø gì ñi nöõa, thì tình yeâu cuûa Xuaân Dieäu vaãn laáp laùnh vaø ñaèm thaém trong taâm hoàn chuùng ta. Khi maát, Xuaân Dieäu ñaõ laø moät oâng gìa 70 tuoåi ( 69 tuoåi Taây ), nhöng trong traùi tim nhöõng ngöôøi yeâu thi ca cuûa oâng thì oâng vaãn laø moät chaøng trai ña tình, laõng maïn, tha thieát vaø vuïng daïi trong tình yeâu: “ Laøm sao ñònh nghóa ñöôïc tình yeâu Coù nghóa gì ñaâu moät buoåi chieàu Noù cöôùp hoàn toâi baèng naéng nhaït Baèng maây nheø nheï gioù hiu hiu”. Xin moät laàn nöõa ñoïc laïi hai caâu thô cuûa oâng nhö moät neùn nhang töôûng nieäm moät caây Ñaïi thuï trong laøng thô Vieät nam: “ Toâi khuø khôø laém ngu ngô quaù Chæ bieát yeâu thoâi chaúng hieåu gì”. Neùt ngu ngô duyeân daùng vaø ñaùng yeâu cuûa oâng seõ maõi ñoàng haønh vôùi daân toäc Vieät Nam ñi qua moïi thôøi ñaïi mai sau. Buøi nguøi thöông tieác vì phaûi chia tay vôùi chuùt“Voäi vaøng” cuûa oâng, gôïi ta nhôù ñeán Nguyeãn Du: “ Mai sau coøn coù bao giôø Ñoát loø höông aáy so tô phím naøy”.


BAÏTToâi gaëp Phaïm Hoàng Danh laàn ñaàu khi anh ñeán Nhaø

xuaát baûn Treû laõnh giaûi thöôûng cuoäc thi truyeän ngaén mini do tuyeån taäp AÙo Traéng toå chöùc . Laàn ñoù anh ñoaït giaûi nhì vôùi truyeän “ Nhöõng böôùc chaân” – moät truyeän ñaõ laøm toâi ngaïcnhieân vì caùch vieát baïo vaø gôïi môû nhieàu yù töôûng ñeå ngöôøi ñoïc phaûi suy nghó. Nhöng gaëp anh toâi caøng ngaïc nhieân hôn, cöù ngôõ anh laø moät sinh vieân, khoâng ngôø anh ñang giaûng daïy moân Toaùn taïi tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá.

Phaïm Hoàng Danh vieát truyeän vaø laøm thô chæ ñeå “thö giaõn” sau nhöõng giôø daïy toaùn caêng thaúng. Nhöng ñoïc truyeän cuûa anh ngöôøi ñoïc chaúng thaáy thö giaõn chuùt naøo. Anh thöôøng ñöa ra nhöõng ñieàu nghòch lyù , nhöõng lôøi nguïy bieän ñeå caùc nhaân vaät (vaø ngöôøi ñoïc) lao vaøo baøn caõi xem ai “traéng” ai “ñen”? Vaø ngöôøi thaéng cuoäc laø ngöôøi hieåu raèng: “coù haïnh phuùc xen laãn khoå ñau, coù ñöùc haïnh xen laãn loãi laàm”. Nhö trong trieát lyù kinh Dòch: AÂm trung höõu döông.


Toâi thích nhöõng truyeän ngaén mini , nhöõng ñoaûn vaên hôn truyeän ngaén cuûa anh. Bôûi ôû nhöõng caùi “nho nhoû”ñoù, anh ñaõ laøm chuû ñöôïc ngoøi buùt: Noùi ít hieåu nhieàu. Coøn trong truyeän ngaén, anh thöôøng ñeå nhaân vaät “noùi” nhieàu quaù. Coù keû noùi nhieàu naøo laïi khoâng ñeå loä ra nhöõng sô suaát?

“ Toâi khoâng bao giôø thoaùt khoûi söï giaèng xeù khoác lieät giöõa noäi dung vaø hình thöùc”. Phaïm Hoàng Danh ñaõ vieát nhö vaäy. Ñaáy laø ñieàu ñaùng möøng. Vì nhôø söï giaèng xeù khoác lieät ñoù,anh vaãn coøn ham muoán saùng taùc. Bôûi trong cuoäc soáng, ñaâu phaûi cöù “ ôû baàu thì troøn , ôû oáng thì daøi”.

ÑOAØN THAÏCH BIEÀN

Muïc LuïcLôøi töïa .............................................................5

1. Tuyeät voïng vaø baát töû ........................................ 62. Ngaøy xaû tang ...................................................83. Qua phaø.......................................................... 104. Nhöõng böôùc chaân .......................................... 135. Caùi taùt ........................................................... 156. Veát maùu khoâ .................................................. 177. Veát lem trong lyù lòch ...................................... 248. Tình theá ñaûo ngöôïc ........................................ 279. Phöôïng traéng ................................................. 3410. Tröôùc bieån ..................................................... 3511. Ñieàu chæ vieát trong nhật kyù ............................ 39


12. Nhöõng maûnh ñôøi laép gheùp ............................. 4413. Moät quaõng ñôøi ............................................... 5914. Maøu röôïu nho ................................................ 6615. Khaùt voïng ...................................................... 7116. Hoang töôûng .................................................. 7417. Goùp gioù ......................................................... 8818. Coû daïi ........................................................... 9319. Chieác ñuõa tre ................................................. 9520. Hai laù thö khoâng kòp ñeán ............................... 9921. Haïnh ngoä muøa heø ........................................ 10322. Beân caïnh moät caùi cheát ................................. 10723. Baøo thai ....................................................... 11724. Ñaàu hay cuoái ? ............................................ 12425. Thí choát ........................................................ 12626. Nhöõng ngoùn tay xa xoâi.................................. 12927. Giaác moäng Thieân Thai.................................. 13128. Tha höông ……………………………………………………13629. Ñi qua nghòch caûnh………………………………………13930. Ba möôi naêm sau ………………………………………...14331. Chia cho thieân hạ ……………………………………….14532. Voäi cuøng Xuaân Dieäu ……………………………………148

Baït ............................................................... 154 Muïc luïc ........................................................ 155


TEÂN SAÙCH : TUYEÄT VOÏNG VAØ BAÁT TÖÛ TAÙC GIAÛ : PHAÏM HOÀNG DANH

NHAØ XUAÁT BAÛN VAÊN NGHEÄ179 Lyù Chính Thaéng Quaän 3 TP. HCM

Chòu traùch nhieäm xuaát baûn :Nguyeãn Ñöùc Bình.Bieân taäp : Kim PhöôùcSöûa baûn in : Baûo BaûoBìa : Ñieâu Quoác Vieät.


Trình baøy : Mai Vaên Chính.

In laàn thöù 3. Soá löôïng 1000 cuoán, khoå 13x 19Taïi nhaø in baùo Möïc Tím.Giaáy chaáp nhaän ñaêng kyù keá hoïach xuaát baûnSoá …….Giaáy pheùp soá :In xong vaø noäp löu chieåu thaùng 5 naêm 2007

Documents

tuvobtu-muctim _VanLuong.BlogSpot.Com