Tylko Toruń nr 49

7/23/2019 Tylko Toru nr 49

1/32

www.tylkotorun.pl

BEZPATNA GAZETA TORUSKA|NR 49 | 2 PADZIERNIK 2015 | ISSN 40083456 | NAKAD 35 000 EGZ. | FELIETON STR.2

Walcz

o kadycentymetr

Wyjecha do Afryki graw pik. Teraz jest tamsportow gwiazd

5

Nad Loar odby si naj-wikszy festiwal rzecznyna wiecie. Wisa byagwiazd 6

Rodzice niepeno-sprawnych wyjechali doBrukseli protestowa

11

Sprawdzamy, kto przyje-dzie do Torunia w ramachForte Artus Festival

27

O mczyznach i kobietach, najnow-szym filmie Karbala rozmawiamy z Bar-tomiejem Top

4

Kult, Mikromusic i Natalia Przybysz wrcdo Od Nowy. Fani mog liczy na nowocii stare hity 28

Rozmowa z Krzysztofem Hoowczycem,mistrzem kierownicy udowadniajcym,

e w formie mona by bardzo dugo-


2/32

2 FELIETONY

Red. ukasz Piecykczeka na informacje

Kontakt pod numerem:

Masz dlanas temat?

stopka redakcyjna

Redakcja Tylko ToruZotoria, ul. marca [email protected] naczelnyRadosaw RzeszotekZ-ca redaktora naczelnegoJacek Kiepiski(GSM )Redaktor wydaniaKinga BaranowskaDzia reportau i publicystyki

Marcin Tokarz,Tomasz Wicawski(GSM )Dzia informacyjnyukasz Piecyk,Aleksandra Radzikowska,Micha CiechowskiKulturaukasz PiecykZdjciaukasz PiecykREKLAMAAleksandra Grzegorzewska(GSM ),Agnieszka Korzeniewska(GSM ),Magorzata Kramarz(GSM ),Karol Przybylski(GSM ),

Iwona Zuchniak (GSM )[email protected] Tylko ToruDrukAgora S.A

ISSN -Redakcja nie odpowiada za tre

ogosze.

***Na podstawie art. ust. pkt b ustawy

z dnia lutego r. o prawie autorskimi prawach pokrewnych Agencja Public

Relations Goldendor zastrzega, e dalszerozpowszechnianie materiaw opubliko-wanych w Tylko Toru jest zabronione

bez zgody wydawcy.

tylkotorun.pl padziernik r.

Okoo 1600 kilometrw dzielite miasta. Zaley jak powiedzienawigacja samochodowa, odktrej (jak i od siatki autostrad)jestemy w dzisiejszych czasachuzalenieni. Mieszkacw Or-lean ma blisko o poow mniej.Ale z okolicznymi miasteczkamitworzy aglomeracj nieco od To-runia wiksz. Oba miasta poo-one s nad najduszymi rzeka-mi swoich pastw. Loara i Wisanosz tytuu krlewskie. Mao

tego - wobec kierunkw wiatai kierunku pynicia rzeki poo-one s identycznie. Gdyby za-mkn oczy - mona wyobrazisobie nad Wis w Toruniu bul-war Orleanu. I vice versa, rzeczjasna.

Histori Orlean ma bogatsz,bo biskupi urzdowali tam juw V wieku, ale panoram mia-sto ma dzi zdecydowanie mniejeektown od toruskiej. No, alez t si nie dyskutuje. Wiadomo,

Toru panoram ma najpik-niejsz na wiecie.

Do czego zmierzam? Do e-stiwalu rzecznego (str. 6). Obamiasta przed laty byy centramihandlu i komunikacji rzecznej.Potem to zmaro. Nad Loarycie, czyli tradycyjne odzie,wracaj od dwudziestu lat m. in.

dziki Polakowi, ktry miesz-kajc w Orleanie kocha Wis.W 1995 Zbigniew Gsowskiprzepyn z Krakowa do Orle-anu drewnian dk udowad-niajc, e yy rzeczne ta caaEuropa ma jeszcze drone, mimoczasem gupich pomysw r-nych hydro-inynierw.

Festiwal Loary w Orleanie,impreza przycigajca grubo po-nad p miliona widzw, powi-cono tym razem Polsce i Wile.

Organizatorzy prosz o odpo-wied ludzi polskiej rzeki, ktruetowano w sposb niecodzien-ny - takiej eerii sztucznych ogninigdy wczeniej nie widziaem,a kilkadziesit pokazw tegotypu przeyem.

Moe Toru zaprosiby rzecz-n Europ do siebie? Dlaczego

nie? Bulwar jest. Panorama jest.Tradycja tak bogata, e i Orleanmoe si schowa. Tradycyjneodzie zaczynaj si pojawiaw Porcie Zimowym, a repliki bu-duj ju w okolicy, choby w po-bliskim Ciechocinku. Co si narzece rusza. Przymknem oczyi zobaczyem ten las masztw natle naszej starwki. Tak bywaoniegdy, dlaczego do tego niewrci?

F E L I E T O N

JACEKKIEPISKI

Toru jakOrlean

Weekend za mniejDziewita edycja akcji Toru za p

ceny ju za nami

Wostatni weekend wrze-nia mieszkacy orazturyci mogli skorzy-sta z wielu atrakcyjnych promo-cji i oert przygotowanych przeztoruskie lokale gastronomiczno--usugowe. - Do udziau w przedsiwzi-ciu tradycyjnie zapraszane byyhotele, restauracje, kawiarnie,kluby, instytucje kulturalne orazsportowe, salony kosmetyczne,ryzjerskie oraz sklepy inormu-

je Monika Dejnecka, Projektantdziaa promocyjnych Radio ZETGold. - W weekend od 25 do 27wrzenia 2015 roku, uczestnicyakcji obniyli ceny poszczegl-nych produktw i usug o 50%.Oerty nie musiay obejmowacaego asortymentu, warunkiembyo jednak obnienie cen stan-dardowych wybranych da lubusug o poow ich wartoci. Wrd partnerw wydarzeniaznale mona byo firmy i insty-tucje, ktre od wielu lat zwiza-ne s z akcj i rokrocznie w niejuczestnicz. Punkty partnerskie

zgoszone do dziewitej edycji ak-cji "Toru za p ceny" zobaczymona na oficjalnej stronie im-prezy.

- "Toru za p ceny" to akcja,ktra daa doskona moliwodo skorzystania z najpopularniej-szych atrakcji turystycznych - do-daje Dejnecka. - W oertach akcjiznalazy si m.in. muzea, galerie,teatry, koncerty symoniczne,a take pokazy w planetarium.

Paniom przypa mogo do gu-stu stale powikszajca si oertasalonw piknoci, a panom pro-mocyjne ceny wejcia na siowni.Nie zabrako take atrakcji dlanajmodszych. Organizatorami IX edycji To-ru za p ceny s: Gmina Mia-sta Toru Biuro ToruskiegoCentrum Miasta oraz Radio ZETGold 92,8 m. Partnerami medial-nymi wydarzenia s dwutygodni-ki "Tylko Toru" oraz "Poza To-ru".(MC)


3/32

3REKLAMAtylkotorun.pl padziernik r.


4/32

4 WYWIAD tylkotorun.pl padziernik r.

Ile orzechw brazylijskich po-

trzeba, aby zrobi mleko?Na litr pitnacie procent. Sto dwie garci na dwa litry.

Istnieje co takiego jak dietaprawdziwego mczyzny?

Jest ywienie, ktre dotyczykadego z nas. Wypadkowa po-szukiwa jedzenia, ktre serwujenam dom, restauracja i szkoa.W wiecie, kiedy 99 procent je-dzenia jest przetworzona, wcisi go uczymy.

Dieta wymaga dyscypliny, po-dobnie jak ycie onierza.

onierzem nigdy nie byem.onierzem-aktorem ju tak.

Krzyszto ukaszewicz, reyserfilmu "Karbala" zaproponowa mirol ppk Grzegorza Kalickiego.Troch wic etos onierza po-znaem. Pierwowzorem postaciby ppk Grzegorz Kaliciak, bo-hater wydarze w miecie Karba-la, w Iraku w 2004 roku. Krcczdjcia miaem z nim bezpored-ni kontakt.

Na temat "Karbali" powiedziaPan ju sporo, zadano mnstwopyta. A jest takie, ktre jeszczenie pado, a powinno?

No widzi pan. To jest bardzodobre pytanie. Musielibymywej na ciek filozoficzn za-

da sobie pytanie, co jest sensemnaszego ycia na ziemi.

Wejdmy wic.Nie wiem, czy to jest ten mo-

ment. Nie umiem odpowiedziena to pytanie.

...Kade spotkanie ze mier-

ci i wzicie za ni odpowie-dzialnoci jest najtrudniejszymprocesem, jaki moe istnie naziemi. Nie pamitamy narodzin,umieramy, nie wiedzc kiedy.A wszystko, co jest pomidzy topasmo wyborw i decyzji, ktrede acto w tym tyglu ycia bez

uwanoci niczego nie zmieniaj.Symulacja wojny robi wraenie?

Jest wiele aktorw, ktre siskadaj na moment zmontowa-nego filmu i sfilmowanej akcji.Widzimy wyimaginowany ob-raz. adunki pirotechniczne ssztuczne, uski lepe. Karabiny sudawane.

Mundury prawdziwe.Prawdziwy te jest py i beton.

To jest kompletnie nieporwny-walna sytuacja, w odniesieniu doaktw, ktre miay wtedy miej-sce. Dobrze, e ten film powsta.Mam nadziej, e spora rzeszawidzw zada sobie pytania, ktrewyrzucam z siebie, jak z karabinu.Po co to robimy? Gdzie jest naszaodpowiedzialno za ycie swojei innych? Co to znaczy wykonarozkaz? I w kocu, kim jestemytak naprawd w caej tej politycz-no-wojskowej ukadance, ktradzisiaj w warunkach polskich na-zywa si misj stabilizacyjn?

Jak zmienio si pana postrzega-nie filmu od momentu otrzyma-nia scenariusza, do prapremiery"Karbali", kiedy stan pan przedbohaterami tamtych wydarzei ich rodzinami?

Ten wanie moment by cza-sem uczenia si rozmowy. Oni to,co my odgrywalimy, dowiad-czyli na wasnej skrze. Dowiad-

czyli mierci i zranienia, a takepost bojowej traumy.

Dlaczego rola przypada akuratpanu?

Zastanawiam si, dlaczego re-yserowie podejmuj to ryzykozatrudniania mnie do rl.

Ryzyko?Zawsze jest ryzyko.

"Kaliciak to duy acet. Sto osiem-dziesit centymetrw wzrostu,szerokie ramiona, wyrany, lekkozagity ku doowi nos, pene usta,wysokie czoo [...] Zdaniem zna-jomych kobiet - przystojniak."

Kilka aktw z opisu pasuje.Nie robilimy dokumentu. Moimzadaniem byo unie t postai przekaza jej histori.

"Karbala" wygldaaby inaczej,gdyby wyreyserowaa j kobieta?

Wszystko wygldaoby ina-czej. Kobieco to inne postrze-ganie wraliwoci i zmysw. A tojest bardzo rozedrgany materia.

Pewien rodzaj dwiku, ktryalbo rezonuje, albo nie. Dobrzesi stao, e film ten wyreyse-rowa ukasiewicz. Widz jakprowokacj w pana pytaniu.

Kobiety zawsze s prowokacj.Wiele z nich na orach interneto-wych bardzo pozytywnie wypo-wiada si o pana kreacjach filmo-wych.

Ciesz si, e to, co robi rwnasi z oczekiwaniami odbiorcw.Jest to mie, ale nie przywizujdo tego adnej uwagi. Wykonujswoj prac najlepiej jak potrafi.yj godnie i jestem czowiekiemszczliwym.

yj godnie i pracowicie. Wrze-sie i padziernik to trzy pre-miery - "Karbala", "Krl ycia"i "Obce niebo". Jak zdefiniowaobce niebo?

Przewrotnie. Emigrujc zagranic oczekujemy, e bdzie todla nas raj. Ale nie jestemy uwa-ni na to, co dzieje si w naszychrodzinach. ycie jest bardzo dy-namiczne i szybko si zmienia.Dorastamy i mamy inne potrze-by. Rnice s tak dramatyczne,e wydarza si co niespodziewa-nego - tragedia. Mojemu boha-terowi i granej przez AgnieszkGrochowsk onie odebrane jestdziecko. W Skandynawii kilka ty-

sicy rodzin zmaga si z podob-nymi problemami, a to wanietam dzieje si akcja filmu.

W najbliszym czasie w kinachzobaczymy take "Kapsla". Ksywanieodcznie na myl przywodzialkohol.

Kapsel jest gociem, ktrytraktuje ycie lekko. Idzie do par-ku, zobaczy co si wydarzy, wy-pije piwko. "Si zobaczy" - to jestjego dewiza. Idealnie wpisuje siw potrzeby gwnego bohatera,ktrego kreuje Robert Wickie-wicz. Wzajemnie si uzupeniaj.Role ich ycia w kocu si odwra-caj. Dziki gwnemu bohate-rowi Kapsel rwnie si zmienia.Lubi takie postaci. S to wyzwa-nia.

Jakie wic wyzwania na przy-szo?25 wrzenia zaczynam zdjcia

do filmu Mariusza Gawrysia "Su-gi boe". Jest to historia komisa-rza policji, ktry prbuje rozwi-ka zagadk samobjczej miercitrzech kobiet.

"Drogwka", "Dom Zy", "SugiBoe". Kry przy panu ta policja.

Lubi takie histori. Uwiel-biam dochodzi, szuka, rozwi-zywa zagadki... Topa na tropie.

Czego na koniec mgbym panuyczy?

Tego, co pan sobie sam moeyczy. Tak to dziaa. Wszyscy je-stemy tacy sami.

Wszyscyjestemy tacy samiO mczyznach i kobietach, najnowszym filmie Karbala, a take kolejnych premierach,z Bartomiejem Top, aktorem i producentem filmowym, rozmawia Micha Ciechowski

Mam nadziej, e spora rzesza widzwzada sobie pytania, ktre wyrzucam z siebie, jakz karabinu. Po co to robimy? Gdzie jest naszaodpowiedzialno za ycie swoje i innych? Coto znaczy wykona rozkaz?


5/32

5TO CZYTAJtylkotorun.pl padziernik r.

Jacek Magdziski walczy okoron krla strzelcw tam-tejszej ekstraklasy. W naszym

kraju nigdy nie zagra w najwy-szej klasie rozgrywek, ale zwiedzisporo klubw w kujawsko-po-morskim i Wielkopolsce. Gra tew Anglii i Niemczech. Teraz jegomarzeniem jest kupno domu... wLuandzie.

W rundzie jesiennej Girabo-li Polak bysn skutecznoci.Ma na swoim koncie ju 10 bra-mek i kilka asyst. Jest najlepszymstrzelcem zespou. W Lobito(Magdziski gra w tym miecie w

klubie Academika) znaj i szanu-j go wszyscy. Na ulicach trudnogo nie zauway, bo czarnoskrzydominuj w tym miecie. Wygl-da jednak na to, e renom innympolskim zawodnikom byy graczPromienia Kowalewo Pomorskiezrobi tak, e kolejni zawodnicyznad Wisy bd mieli szans naanga w tym egzotycznym dla naspastwie.

- Ostatnie wyniki napawajoptymizmem - mwi Jacek Mag-dziski. - Szkoda, e nie wygrali-my we rod z druyn z Luandy,bo prowadzilimy po moim golu1:0. Gra napawa jednak optymi-zmem i wierz, e si utrzymamy,co dla beniaminka bdzie sporymsukcesem. Ani przez moment nieaowaem decyzji o wyjedzido Angoli. Kto wie, moe ju odnastpnego sezonu bdzie tutajgrao wicej Polakw. Mj bratte gra w pik i gdyby dosta takpropozycj, to bym go z caegoserca namawia na sprbowanieswoich si. To nie jest atwa liga.Troch te zajmuje przystosowa-nie si do zupenie obcego Eu-ropejczykowi klimatu. Upa napierwszych treningach odbiera

dech. Ale pniej jest tylko lepiej.Podobnie jest z orm Pola-

ka. Zaaklimatyzowa si on juna dobre w angolskim zespole, akraj zrobi na nim tak dobre wra-enie, e chtnie kupiby w nimdom i zamieszka. Z t spraw,jak z wieloma innymi przygoda-mi naszego krajana na CzarnymLdzie, wie si ciekawa historia.

- Spotkaem w stolicy kraju,Luandzie, Polakw, ktrzy budujdue osiedle - mwi Jacek Mag-dziski. - W pobliu ma powstapena inrastruktura potrzebnado ycia - zaplecze szkolne, ga-stronomiczne, spoywcze. Tomoje marzenie, eby kupi sobiemieszkanie w tym pastwie. Niespotkaem si tutaj z adnymiprzejawami nietolerancji czy nie-

chci wobec mojej osoby. Najwy-ej bybym jedynym biaym naosiedlu (miech). W naszym te-amie ju tak jest i wcale mi to nieprzeszkadza.

Polski pikarz podchodzi doswojego pobytu w Angoli bardzoproesjonalnie. Coraz lepiej po-rozumiewa si po portugalsku.Moe ju w tym jzyku miaokonwersowa z kolegami z dru-yny. Jednym z jego kompanwjest Jorge Kadu, ktry jeszcze nietak dawno reprezentowa barwybydgoskiego Zawiszy.

Naszego rodaka zapraszaj tebardzo czsto do lokalnej rozgo-ni radiowej, a take telewizji.

- Jasne, e ycie tutaj zaskakuje- mieje si pikarz. - Do wszyst-kiego mona si jednak przyzwy-

czai. Czasami s braki wody, pomeczu trzeba si umy t, ktrmamy w butelkach, a nie podprysznicem, a w najmniej ocze-kiwanym momencie wyczajprd. Ale to pikny i zupenienieznany Polakom kraj. Pobyt tu-taj naley potraktowa, jako przy-god ycia. W kocu, do tej porymoliwo gry w Aryce czstosi Polakom nie trafiaa.

Pikarz nie wie jeszcze, jakabdzie jego przyszo w kolej-nym sezonie. Nie gra w najbogat-szym klubie ekstraklasy, ale mo-liwe, e dobre wystpy zaowocujjakim transerem. Z Polski takenie ma konkretnych oert, cho-ciaby z naszej najwyszej klasyrozgrywkowej. Z jego wypowie-dzi mona jednak wnioskowa,

e bardzo chtnie pozostaby wAngoli i zwiza si z tym krajemna duej.

- Ale o nauce nie zapominam -mwi Magdziski. - Nadal jestemstudentem Wyszej Szkoy Go-spodarki w Bydgoszczy i wszyst-kie egzaminy i prace pisemnezaliczam planowo. Bo pika no-na to pasja i mio ycia, ale pozakoczeniu kariery pozostajejeszcze ycie, ktre jako trzebauoy. Na moim profilu na FBprzeczytacie chociaby historiMazurka Dbrowskiego, ktrypuszcza ze swojej komrki jedenz juniorw. Bo znalaz w Interne-cie i mu si... spodoba.

Jedyny biay na osiedluGdy wyjeda wielu miao si, e bdzie gra w Angoli za trzy krowy. Wikszo

z fanw piki nonej w naszym kraju nie wiedziaa nic o lidze pastwa pooonegow poudniowo-zachodniej Afryce. Dzi nasz krajan jest tam gwiazd

Tomasz Wicawski

Jacek Magdziski podbija Afryk. W Angoli znaj go wszyscy kibice piki nonej. Dziki jego bramkom beniaminek z Lobito walczy dzielnie w Gira-boli.

Fot.NADESANE


6/32

6 REPORTA tylkotorun.pl padziernik r.

Ponad 3200 kilometrw po-konali w cztery miesice.Po drodze luzowali si

197 razy. Trzy jednostki z Polski- szkuta "Wanda", galar "Solny"i d "Panika" byy najwikszozdob Festiwalu Loary - impre-zy przycigajcej ok. 650 tysicy

widzw. W tym roku kady z nichwracajc z bulwaru w Orleaniewiedzia o Wile wicej ni staty-styczny Polak. O Wile mwionotu cay czas, materiay promocyj-ne na polskim stoisku schodziytonami.

- Od 2006 Wis spywam coroku. Od ujcia Przemszy, gdziezaczyna si szlak eglowny, doBatyku. Czyli dokadnie 941 ki-lometrw i 300 metrw. A ciglemnie oczarowuje i zadziwia - za-pewnia Jarosaw Kaua, zwa-ny w wodniackim rodowisku"Kurczakiem", czowiek legenda.To on wskaza na historyczneuzasadnienie obwoania roku2017 Rokiem Rzeki Wisy. - Po IIpokoju toruskim, w 1466 rokuprzywrcono wolny flis na Wile,ale praktycznie pywa ni zacz-to na wielk skal od 1467 roku.A wic za dwa lata bdziemy mie-li 550 rocznic...

Widzom Festiwalu Loaryprzypominano o tym kadegodnia. Take o tym, e krlowe

rancuskich i polskich rzek spodobne i poczone ze sob.Najlepiej wie o tym przechadza-jcy si po nabrzeu w OrleanieZbigniew Gsowski - czowiek,ktry emigrujc w 1965 roku doFrancji pooy podwaliny po-nownego rozkwitu eglowania

po Loarze. Przez lata pracujc werancuskim Ministerstwie rodo-wiska przyczyni si do tego, e nawody Loary wrciy odzie. Mwisi, e 30 lat temu nikt drewnia-nymi odziami po tej rzece niepywa, a dzi s ich setki i ka-da nadrzeczna miejscowo zapunkt honoru stawia sobie bu-dowanie repliki odzi uywanychniegdy na danym odcinku rzeki.

- To samo zaczyna si dziaw Polsce - zauwaa AndrzejStaski, pasjonat drewnianychodzi i organizator Flis Festiwaluw Gassach pod Warszaw. - Cie-szy nas kady nowy region przy-stpujcy do spoecznej akcjioywienia Wisy. Budujcie odzie,ruszajcie na wod!

Ostatecznie po Loarze w cza-sie estiwalu pywao a 12 odziz Polski (cz dojechaa TIR--ami). To Polsce powiconotrwajcy blisko p godziny po-kaz sztucznych ogni odpalanychz rzdu pywajcych platormprzy kunsztownej kompozycji

dwikw kojarzcych si jedno-znacznie z Polsk. Mona byobowiem usysze Jana Pawa II,Lecha Was, muzyk Chopina,a nawet polski hip-hop.

Czonkowie polskiej ekipy nieukrywali, e uwanie podpatru-

j organizatorw tej popularnejwe Francji imprezy, by niektrejej elementy przenie do Polski.Chciaoby imprez na podobnskal zorganizowa rodowiskowarszawskie.

- Wisa najadniejsza jestw okolicach Sandomierza i Kazi-mierza, a take powyej i poniejWarszawy. Ale jeli chodzi o miej-sk panoram, ktra mogaby bytem podobnej imprezy w Polsce,to wygrywa Toru - zapewnia Ja-rek "Kurczak" Kaua.

Francuzi zapewniaj, e naanalogiczn imprez w Polsceprzypyn. Chc powtrzy szlakprzebyty w 1995 roku przez Zbi-gniewa Gsowskiego, ktregoautentycznie wszyscy wodniacyrancuscy znaj.

- To ten, ktry oywi Loar,a potem z Wisy przypyn tu. Toten acet, tam na brzegu - poka-zuje mczyzna w wielkim kape-luszu rancuskich flisakw.

Wisa nad LoarTo najsynniejszy i najwikszy festiwal rzeczny. Co dwa lata do Orleanu w rodkowej Francjicigaj drewniane odzie z caej Europy. Tym razem gociem specjalnym bya Wisa i odzie

z Polski. Przez pi dni fetowano nasz kraj i nasz najwikszy narodowy skarbJacek Kiepiski

Na tegoroczny Festiwal Loary dotaro blisko 200 odzi z caej Europy, w tym 12 z Polski. Imprez powicono prezentacji Wisy.Znawcy tej rzeki przyznawali, e jeli chodzi o nadrzeczn panoram wygrywa Toru.

Fot.JACEK KIEPISKI

MARCIN KARASISKI


7/32


Kady z dwudziestu pi-ciu szczurw, ktre AnnaZakrzewska ma w swoim

sklepie, jest jej wychowankiem.Iwo, Zorro, Joszko, Tabik, Sonyi on Karol. Imi ma najmniejwyszukane spord swoichwsptowarzyszy, jednak wdzi-ku mog mu zazdroci wszyst-kie zwierzaki.

- Panie go kochaj mwiAnna Zakrzewska. Karol jestszczurem, o ktrego pytaj naj-czciej. Nie zlicz chyba roz-mw na ten temat. Mogabymsobie kupi za jego sprzedawietn komrk, dochodzionawet do licytacji na tym polupomidzy klientami! Jest ciepy,

kontaktowy, niewtpliwie cieka-wie te wyglda. Nie ma czegotakiego, jak rasa szczura. Onedziel si co najwyej na odmia-ny ze wzgldu na barw, ro-dzaj sierci, uszu, oczu. Jednymbardziej podobaj si szczurkigadkowose, innym tzw. rexy,z pokrcon sierci, jak wa-

nie ma Karol. C, ewidentniema w sobie to co.

Co ciekawe, coraz wicejmam decyduje si kupi swoimpociechom szczura ni chomi-ka.

- Chomiki maj to do siebie,e potrafi ugry albo ucieka,ze szczurami nie ma takiegoproblemu dodaje z umie-chem Anna Zakrzewska. Ones kontaktowe. Wiem, bo samamam je w domu.

Anna Zakrzewska prowadzisklep zoologiczny, ale nie trak-tuje go jak sklepu. To tylko na-zwa. Wntrze wypeniaj mebleautorstwa jej taty. Mona tamspotka rwnie papugi, rybki

czy chomiki, ale to o szczurachopowiada z najwikszym cie-pem.

- Praca jest moj pasj mwi. Zwierzakw nie traktu-

j jak towaru. Nie toleruj trans-akcji na zasadzie: dzie dobry,poprosz to i to, dzikuj, do wi-dzenia. Zdarza si, e odmawiam

sprzeday zwierzcia komu,kto nie spenia minimalnychkryteriw. Jeli klient wcho-dzi i pyta: s szczury? A potemwskazuje jednego palcem i niema w tym emocji - odmawiam.Zwierzaka nie da rady postawina pk, wyj, zamkn drzwi.Jeli kto nie potrzebuje z nimkontaktu, nawet minimalnego,to odmawiam sprzeday. To niezabawka ani kaprys.

Zdarza si, e kto kupujezwierzaka bezmylnie. A wy-

starczy odpowiedzie sobie naproste pytania: czy mam czasdla nowego pupila, ile miesicz-

nie bdzie mnie kosztowa jegoutrzymanie, gdzie postawi klat-k, czy kto z domownikw maalergi?

- Dziesi lat temu czciejbywao tak, e kto kupi zwie-rzaka na prezent i szybko gozwraca mwi Anna Zakrzew-ska. Dzi, z radoci stwier-dzam, e ludzie podchodz dodecyzji bardziej wiadomie. Sprawa i obowizki. Wiele osbzaglda te do mnie po porad,nawet po wyjciu od wetery-

narza lub odwrotnie jeszczeprzed wizyt u specjalisty.Anna Zakrzewska wychowa-

a si w domu jednorodzinnym,

wic ukochane koty i psy miesz-kay z rodzin odkd pamita.Jej pierwszym zwierzakiem byamyszka, ale ju w szkole podsta-wowej musiaa by za ni odpo-wiedzialna.

- Miaam nawet jee miejesi. Nauka nie idzie w las, tylkow nas. Kade dowiadczenie jestcenne, chocia do domu jey niepolecam. Noc czsto zwiedzajzaktki mieszkania i baraszkuj.Poza tym, zwierzaki w wik-szoci lubi swoje towarzystwo,wic powinny mieszka w pa-rach. Prosz spojrze na szczury,

jak tul si do siebie. Mitem jestto, e czas, ktry my powica-my zwierzciu, jest wystarcza-

jcy. Kiedy pupila zostawiamyw domu albo odkadamy doklatki, tskni. A musi czasempodroczy si z koleg, wyrwamu kawaek jedzenia i uciekaalbo potarmosi si. Te szczurkiwszystkie s kontaktowe i oswo-

jone, tylko ten Karol jest takispecyficzny. Och! I znowu o nimwspominam

Gwiazdora mona spotkana toruskim Rynku Nowo-

miejskim 25/1. Tylko jest, dro-gie panie, jeden problem. Karolnie jest na sprzeda.

Och, Karol!Mwi si, e trzeba mie to co, by przykuwa do siebie uwag wielu dam.Co zatem ma w sobie Karol, e to na niego wzrok kieruj wszystkie panie?

Karol, ten z biao-szar sierci, jest gwiazd sklepu zoolo-gicznego NORKA Anny Zakrzewskiej. Fot. UKASZPIECYK

Aleksandra Radzikowska

Mitem jest to, e czas, ktrymy powicamy zwierzciu, jest

wystarczajcy


8/32

8 FOTOREPORTA tylkotorun.pl padziernik r.

Protestowa

trzeba umie

Gdy usyszaem o marszu, pomylaem, e bdzie niezy dym. Gdy o nim poczytaem, zapowia-da si stanowczo, ale ze smakiem. Gdy w nim uczestniczyem, chyba si nawet nie zdziwiem.Wszechpolacy i NOP z regionu chcieli gono powiedzie to, co sdz o polityce imigracyjnej

w sprawie uchodcw z Syrii. I maj do tego pene prawo. Sporzdzili nawet swoisty regulamin marszu.Byy rodziny z dziemi, emeryci. Demograficznie - dla kadego co miego. Ale ecie to tak po ludzkuspartolili. W sumie nie wy, ale gocie, ci polacy przez mae p. Koncertowo, na kibolsk nut zapiewali,eby jeba islam. I nie tylko. W centrum miasta, ktre pretendowao do miana Europejskiej StolicyKultury. Na marszu pod hasem Polak mdry przed szkod. Wyszo jednak jak zwykle, bo starychprzysw si nie przesadza. Nie w tym kraju. Zreszt niewane. Na dyskusj by ju czas. Na dziaaniatake zaraz po arabskiej wionie. Dzisiaj brodzimy w geopolitycznej stajni Augiasza, ktrej nie podoaani Angela Merkel, ani zwyky Kowalski, ktremu wstyd, e bra udzia w takim marszu.

Fot. ukasz Piecyk

ukasz Piecyk


9/32

9FOTOREPORTAtylkotorun.pl padziernik r.


10/32

10 TO CZYTAJ tylkotorun.pl padziernik r.

Godzina dziewita. Budzik

natrtnie wibruje. Otwie-ram oczy, znw jest ciem-

no. Jasno ju nie bdzie. Kap-cie zawsze stoj tu przy ku,szlarok jest puszysty, podobnofioletowy. Wisi na krzele, poprawej stronie, na wycignicierki, gdy nogami znajd kapcie.Do kuchni trzy kroki w lewo i ka-waek prosto. Jest maa, chybasoneczna. Czsto pijc porannkaw czuj jak promienie socamuskaj mnie po policzkach.

Miel kaw. Jest miejsce namynku, ktre po chwili stajesi cieplejsze. To pierwszy znak,e ju gotowa, ale lepiej zawsze

sprawdzi palcami - musi by tro-ch grubsza od pudru, ale drob-niejsza od krysztakw cukru.Najlepiej, kiedy czu grudki podpalcami, ale na opuszkach pozo-staje wyczuwalny pyek.

Ulubiony kubek jest duy. Niemieci si w doni. Delikatniezwa si do dou. Brzeg ma takszeroki, e nie obejm go palcamiobu rk. Przy brzegu czuj miew dotyku wypukoci, podobnos to re. Tu obok szai, o pkroku dalej stoi czajnik na gazw-ce. Wiem ju ile way z porcjwody na jeden kubek, to przydat-na umiejtno. Kran jest zaraz zagazwk.

I stoj. I czekam. Jest ciemno,cicho i pusto. Za chwil, jak codzie, rozpocznie si rutyna daw-

kowania lekw mowi, moeGoka wpadnie z dzieciakami

Czuj na doni ciepo. Jeszczechwila. Dotykam rczki czajnika,dry w takt stukajcego kamieniana dnie. Para mogaby mnie juchyba poparzy,ale naskrek naopuszkach zdysi przecie uod-porni. Ju czas.Zalewam kaw.Wskazujcy paleclewej rki kadna wewntrznejstronie brzegu fi-lianki, drug na-lewam wod. Jakpoczuj na palcukaw, znak, e ju

wystarczy.Filtr w papierosie jest gadszyod strony z tytoniem. Zapaka

ogrzewa moj do, bior gbo-ki wdech nikotynowy, popijam

kaw. Wanie zacz si kolejnydzie.Od trzydziestu lat kady dzie

wyglda podobnie Crka mia-

a osiem miesicy, a mi w wyni-ku powika okooporodowychodkleiy si obie siatkwki. Such

zaczam traci chwil wczeniej,ale nie zauwayam. Dzi pozo-

stao mi . Nie poznaj ju ni-kogo po gosie. W cigu jednegodnia pozostaam jedynie z poczu-ciem wiata. Odrni mogamjedynie dzie od nocy. Tylko tylelekarze zdoali mi uratowa w kli-nice w Poznaniu.

Doktor wiedzia, e tak to sipotoczy i tu po porodzie olepncakowicie. Proponowa nawet,no wiesz Boga si nie ba. Aniprzez chwil nie mylaam, ebypozbawi mojego malestwaycia, nawet za cen zmysu. Po-rd by trudny, niewiele z niegopamitam. Dzi w pamici zama-zuje si nawet obraz zapakanej

buki Goki.Odtd miaam y oszcz-dzajc si. Nie byo mnie na to

sta. Pierwszy, drugi, trzeci zawa

ma. Wyrok zapad: zdiagnozo-wano mu chorob Heinego-Me-dina. Reszt ycia spdzi na wz-ku. Od ponad lat nie poruszasi samodzielnie. Przyszed czas,gdy musz go kpa, my i prze-biera. Wkrtce i karmi bd gomusiaa. Jak? Tego te bd mu-siaa si nauczy.

Czasami zadaj sobie pytania,dlaczego akurat ja? Czy sobie po-radz? Co jeszcze moe si wy-darzy? Mam szedziesit dwalata, jest moimi uszami i oczami,ja jego rkoma. Uzupeniamy si.Czterdzieci lat temu nie spodzie-waabym si, e tak wyglda b-

dzie jesie mojego ycia. Ale niebluni, staram si nie narzeka.Goka wpadnie raz czy dwa razyw tygodniu, zrobi zakupy. Caeszczcie, jej ycie wyglda ina-czej.

Krystyna porusza si po domukrokiem baletnicy. Zna doskona-le kady kt w domu, poza nimpotrzebuje drugiej osoby, dlategorzadko wychodzi. Stylowa ryzu-ra skrywa aparaty suchowe, sty-lowe okulary starannie wybieraneco roku zasaniaj odklejone siat-kwki i zwyrodnienia tczwki.

- Nie widzenie i nie sysze-nie ma te dobre strony mwiz tajemniczym umiechem. - Nie

usysz, kiedy mier zapuka domoich drzwi. Ani nie spojrz jejw oczy.

W wiecie mroku i ciszy najwaniejsze s obliczenia. Liczba krokw, odlegoci rkod cian. S te mae radoci zapach kawy i ciepo wschodzcego soca

Marta Kostecka

Crkazamiast zmysu

Od trzydziestu lat kady dziewyglda podobnie Crka miaa osi-em miesicy, a mi w wyniku powikaokooporodowych odkleiy si obie si-atkwki. Such zaczam traci chwilwczeniej, ale nie zauwayam


11/32


Zrozumienia w Polsce nieznaleli. Swoich praw po-stanowili domaga si

w Brukseli. Nie spodziewali sipoliczka ze strony "swojego".Marek Plura, niepenosprawnyeuropose z ramienia PlatormyObywatelskiej, komentuje pro-test jako przedwyborcz akcjpromocyjn. Desperacka walkao lepsze ycie dla niepenospraw-

nych dzieci stana u szczytu wa-dzy Unii Europejskiej.Do stolicy

Europy poje-chao pitnacieosb, w tym pi-cioro niepeno-sprawnych dzie-ci. Wrd nichIwona Hartwich,o r g a n i z a t o r k awyjazdu, wraz zeswoim niepeno-sprawnym synemKub.

- W pierw-szym dniu prote-stowalimy przed

budynkiem Parlamentu Europej-skiego - mwi Iwona Hartwichz Torunia. - Drugi za upynnam na rozmowach i przekaza-niu petycji z prob o podjcie

wszystkich moliwych dziaaw celu skonienia polskiego rz-du do wdraania Konwencji PrawOsb Niepenosprawnych, a tymsamym wyrwnanie szans i po-praw jakoci ycia osb niezdol-nych do samodzielnej egzystencjiw spoeczestwie.

Petycj prbowali take do-starczy wczesnej MarszaekSejmu Ewie Kopacz i byemu pre-

zydentowi Bronisawowi Komo-

rowskiemu. Wadza jednak ichlekcewaya, nawet, gdy w 2013roku, wraz z dziemi, spdzili nasejmowych korytarzach 17 dni.

- Przez pi miesicy prosili-my pani premier Ew Kopacz

o spotkanie - opowiada torunian-ka. - Szeowa Rady Ministrwchyba si nas boi. Kiedy bya

marszakiem ani razudo nas nie przysza. Wi-dzielimy j raz, kiedywchodzia do windy. Niepodesza. A my prosili-my tylko o troch czo-wieczestwa.

Jak dodaje IwonaHartwich, tego czo-wieczestwa zabrakoniepenosprawnemueuroposowi MarkowiPlurze, ktry gono m-wi o zwizku protestuw Brukseli z wyborami.

- Pose na wzku po-

winien zadba o osoby niepeno-sprawne w Polsce - wzburza simama niepenosprawnego Kuby.- Wanie m.in. po to zosta onwybrany, jako reprezentant doEuroparlamentu. Pose za wy-

pytuje nas skd mamy pienidzei po co jedziemy do Brukseli, sko-ro i tak nic nie zdziaamy. Jeste-my po prostu zdesperowani.

Rodzice niepenosprawnychdzieci podczas protestu w Bruk-seli walczyli o lepsze ycie dlaswoich pociech. Obecnie wiad-czenie pielgnacyjne wynosi 1200zotych. Przysuguje ono rodzi-com niepenosprawnych dzie-ci, jeli ich niepenosprawnopowstaa przed ukoczeniem18. roku ycia lub, w przypadkunauki, 25 lat. Warunkiem otrzy-mywania wiadczenia jest rezy-gnacja z pracy w celu opieki naddzieckiem. Otrzymuj godowerenty i zasiki, ktre od lat nie s

zwikszane Jak mwi rodzice,153 zote zasiku pielgnacyjnegourgaj ludzkiej godnoci. Doro-sa osoba niepenosprawna otrzy-muje 640 zotych renty socjalnej.Z tego musi jeszcze odprowadzi

podatek.Protest w Brukseli nie by wal-

k ostateczn. Rodzice wybiorsi do Warszawy 6 padziernika.Jak zaznaczaj, przed PaacemPrezydenckim nie bd protesto-wa przeciw prezydentowi. Chc,aby zapozna si on z problememniepenosprawnoci w Polsce.

- O warszawskim proteciepoinormowany ju zosta pre-zydent Andrzej Duda - dodajeIwona Hartwich. - Przed wybo-rami obieca on nam powoaniespecjalnego penomocnika ds.osb niepenosprawnych. Nieukrywam, e liczymy na rozmo-w take w tej sprawie. Spod Pa-acu przejdziemy pod Kancelari

Prezesa Rady Ministrw. Niewiem, jaki wpyw na nasz pro-test i ewentualne spotkanie bdmiay zbliajce si wybory. Moetym razem Ewa Kopacz do naswyjdzie?

Walczyliw Brukseli

Batalia rodzicw niepenosprawnychdzieci trwa. Polski rzd zmusi ich do

wyjazdu do stolicy EuropyMicha Ciechowski

Rodzice niepenosprawnych walcz o swoje prawa we wszystkich instytucjach polskich i unijnych. Fot. ARCHIWUMPRYWATNE

Nie wiem, jaki wpyw na naszprotest i ewentualne spotkanie bdmiay zbliajce si wybory. Moe tymrazem Ewa Kopacz do nas wyjdzie?


12/32

12 TO CZYTAJ tylkotorun.pl padziernik r.

Ustawa o dziaaczach opo-zycji antykomunistycznejoraz osobach represjono-

wanych z powodw politycznychwesza w ycie 31 sierpnia. Na jejmocy Urzd ds. Kombatantwi Osb Represjonowanych bdzie

mg pomaga osobom zaan-gaowanym w walk o wolnoi demokracj w latach 1956-1989.

A take tym, ktre byy z powo-dw politycznych represjonowa-ne.

- Brak stosownych przepisww tej sprawie powinien by wy-rzutem sumienia dla wszystkichobywateli RP - mwi Jan Wyro-

wiski, wicemarszaek Sejmu,inicjator prac nad now ustaw. -Wielki bl sprawiaa mi sytuacja,

w ktrej znalazo si wielu nara-ajcych przez lata ycie dla oj-czyzny. Przecie cz tych osbyje na skraju ubstwa. O tychosobach nasze pastwo nie moezapomina. Mi nie dawao tospa, dlatego z tak konsekwen-

cj i uporem staraem si zmienit sytuacj.

eby otrzyma pomoc pie-

nin dziaacze opozycji PR-L-owskiej musz wystpi doUrzdu ds. Kombatantw i OsbRepresjonowanych o nadaniestatusu dziaacza opozycji anty-komunistycznej lub osoby repre-sjonowanej z powodw politycz-nych.

- Mam nadziej, e pierwszepienidze bd ju wypacanew tym roku - mwi Jan Wyrowi-ski. - Procedura nie jest mocnoskomplikowana, ale musz byjakie mechanizmy weryfika-cji. Dlatego kady wniosek musitrafi do IPN, eby sprawdzidziaalno poszczeglnych osbw tamtych latach. rodki na ten

cel pochodz z budetu pastwa.W tym roku wyasygnowano naten cel 25 milionw zotych, ktremusz zosta rozdysponowane.

Najbiedniejszym opozycjo-nistom w naszym regionie po-magali dotychczas ich koledzy,z ktrymi rami w rami walczylio zmian ustroju.

- Staralimy si wypracowajaki mechanizm samopomocy -mwi Jan Wyrowiski. - Ale spra-wa ta jest na tyle powana, e mu-siaa by unormowana w prawie.Odchodz z czynnego ycia po-litycznego, ale mam satysakcj,e razem z kolegami senatoramiudao mi si doprowadzi pracnad t ustaw do szczliwego fi-nau.

W lobbowanie na rzecz tych

przepisw angaowa si tak-e bardzo mocno Jan Rulewski,opozycjonista, senator z okrgubydgoskiego. W myl nowychprzepisw osoba, ktra spenistawiane w ustawie wymagania,bdzie moga otrzyma okresowewiadczenia pienine w wyso-koci 400 z i w raz roku jedno-razow pomoc w wysokoci 300procent najniszej emerytury.

- Kwotowo te przepisy nies wystarczajce, ale to krok wewaciwym kierunku - mwi JanWyrowiski. - Sze instytucji dys-ponujcej rodkami posiada jed-nak uprawnienia przyznania do-datkowej pomocy w szczeglnych

przypadkach.Przy kadym Urzdzie Mar-szakowskim ma powsta radakonsultacyjna, ktra bdzie ad-ministracyjnym narzdziem dlaopozycji antykomunistycznej,organem doradczym, pomocnymw implementacji nowych przepi-sw.

- To bardzo wane, e w kocupastwo polskie zajo si t spra-w - mwi Stanisaw migiel, le-gendarny opozycjonista z nasze-go regionu. - Przez wiele lat nicnie zrobiono dla osb, ktre wal-czyy o normalno w tym kraju.Zreszt po 1989 roku jest wielekwestii, ktre naleaoby zmieniczy poprawi. Znam wiele osb,ktre yj w skrajnej biedzie. Bo-haterw tamtych czasw.

Podziemiew biedzieWprowadzenie w ycie tych przepisw Jan Wyrowiski postawi sobie za

punkt honoru. Do niedawna w Toruniu istniaa samopomoc spoeczna dlapotrzebujcych opozycjonistw. Ale to pastwo winno dba o swoich bohaterw

Tomasz Wicawski


13/32

13PROMOCJA WYBORCZAtylkotorun.pl padziernik r.

10 urodzinyLeroy Merlin

w Toruniu

wicej zdj nawww.tylkotorun.pl

Jaki jest gwny powd Pastwa startuw wyborach parlamentarnych?

Jednym z najwaniejszych zadakandydatw Kongresu Nowej Prawicy

jest zablokowanie trwajcego od wielu

lat niebezpiecznego procederu wyda-wania przez politykw wikszych sumpienidzy ni wynosz wpywy dobudetu. Cakowite zaduenie Polskiczyli dug jawny i ukryty przekroczy

ju kwot 4 bilionw PLN. Najwik-szym problemem Polakw jest brakpracy oraz niska paca dla wikszocitych, ktrzy ju j znajd. Przyczy-n jednego i drugiego jest szkodliweprawo, ktre hamuje Polakw przedpodejmowaniem dziaalnoci gospo-darczej, ogranicza rozwj istniejcychprzedsibiorstw, a niejednokrotniedoprowadza do ich upadoci i skaniado emigracji.

Trzeba znie zbdne procedury ad-ministracyjne, obniy wysoko po-

datkw, ale przede wszystkim uprocisystem podatkowy oraz zminimalizo-wa pozapacowe koszty zatrudnienia.

Przedsibiorcy tworz miejscapracy dla siebie i swoich pracowni-kw. W ten sposb obniaj poziombezrobocia. Kiedy przedsibiorcwbdzie wicej, bd musieli konkuro-wa midzy sob o pracownikw oe-rujc im lepsze pacowe i pozapacowewarunki pracy. To jedyny sposb narozwizanie problemu bezrobociai niskich zarobkw.

Czy widz Pastwo potrzeb zmianustrojowych w Polsce?

W sprawach ustrojowych bdzie-my dy do wprowadzenia systemu

jednomandatowych okrgw wybor-czych oraz likwidacji finansowania

partii z budetu pastwa. Opowiada-my si za systemem prezydenckim,gdzie rzd bdzie wycznie wyko-nawc ustaw, w zwizku z czym niepowinien mie moliwoci inicjatywyustawodawczej. Wprowadzimy takezasady uniemoliwiajce cige zmia-ny ustaw co ograniczy istniejcy chaoslegislacyjny. Zwikszymy rol samo-rzdw lokalnych przy jednoczesnymuproszczeniu struktury samorzdo-wej.

W swoim programie zwracacie duuwag na sprawy gospodarcze. Jakies gwne postulaty Kongresu NowejPrawicy w tym wzgldzie?

Wprowadzenie prostych proce-dur rejestracji dziaalnoci gospo-darczej oraz orm rozliczania z Urz-

dem Skarbowym na wzr brytyjski.Przyjcie zasady odpowiedzialnociurzdnikw za podejmowane decyzjeadministracyjne. Likwidacja zbd-nych obowizkw i wymogw admi-nistracyjnych oraz zniesienie zakazwi koncesji duszcych przedsibior-czo. Bardzo wanym zadaniem jestzadbanie o stabilno i jednoznaczninterpretacj przepisw podatkowych.Kolejnym postulatem jest denie dozrwnowaenia budetu, poprzez za-kaz uchwalania deficytu budetowego.W celu radykalnego obnienia kosz-

tw i uproszczenia unkcjonowaniaprzedsibiorstw uprocimy i obniy-my podatki a take zniesiemy podatkidochodowe (PIT i CIT).

Jednym z najwaniejszych tematwporuszanych w obecnej kampanii jestsprawa uchodcw. Jakie widziciemoliwoci rozwizania tego proble-mu?

W yciu codziennym kierujemysi zasad, e przede wszystkim dba-my o swoj rodzin, najbliszych,potem znajomych, a dopiero potemo dalszych czonkw spoeczestwa.T sam zasad naley kierowasi w polityce zewntrznej. Mamyw Polsce 2 miliony bezrobotnych,co najmniej 2 miliony emigrantwzarobkowych, a kilka milionw Po-

lakw yje za pensje znacznie niszeod redniej krajowej. Nie moemyprzyjmowa obcych nam cywilizacyj-nie ludzi i jeszcze oerowa im zasiki,mieszkania i prac, gdy jednoczenieutrzymujemy w Polsce sytuacj nie-doboru pracy, mieszka i niskich pacdla wasnych obywateli. Kilka dnitemu Micha Czajkowski, popieranyprzez nas kandydat do Sejmu z listyRuchu Kukiza, rozmawia z mieszka-cami Grupy koo Grudzidza, gdzieznajduje si obz dla uchodcw.Znajduj si tam ju m. in. uchodcyz Czeczenii. Mieszkacy Grupy i oko-licznych miejscowoci ju teraz majwiele kopotw z przebywajcymitam uchodcami i z jeszcze wikszymniepokojem przyjmuj inormacj,e maj tam by rozlokowani nowi

uchodcy z Bliskiego Wschodu i p-nocy Aryki. Pastwo powinno siskupi na stworzeniu warunkw go-spodarczych, ktre dadz szans po-wrotu do Polski polskich emigrantwzarobkowych. Naley take pamitao naszych rodakach na wschodzie (m.in. w Kazachstanie czy na Ukrainie),ktrzy chc wrci do ojczyzny.

A jakie widzicie rozwizania dla obec-nych problemw w subie zdrowiai niewydolnym systemie emerytal-nym?

Jednym z proponowanych rozwi-za moe by wprowadzenie systemuemerytalnego na wzr kanadyjski niewielkiej emerytury wypacanejkademu z budetu pastwa + moli-wo korzystania ze wszelkich dodat-kowych i dobrowolnych zabezpieczeemerytalnych. Zmiana ta dotyczyabyoczywicie tylko osb rozpoczynaj-cych prac zawodow z moliwocidoczenia do systemu dla osb, ktre

ju j rozpoczy. Wszelkie zobowi-zania, ktre pastwo wzio na siebiew stosunku do obecnych emerytworaz osb ju pracujcych powinnyby dotrzymane.

Co do suby zdrowia - wprowadzeniesystemu ubezpiecze zdrowotnych na

wzr szwajcarski poprzez obowi-zek wykupienia ubezpieczenia (tak jakz OC), ale u podmiotw prywatnych.

Oczywicie wizaoby si to zezwikszeniem pac pracownikwo skadki, ktre w tej chwili pobieranes na poczet rnych przymusowychubezpiecze.

Czy Kongres Nowej Prawicy wystawiaw naszym okrgu wyborczym kandy-datw do Sejmu?

W okrgu nr 5 do Sejmu (toru-skim) nie wystawiamy wasnej listykandydatw. Oddzia toruski KNPudzieli penego poparcia MICHAO-WI CZAJKOWSKIEMU startujcemudo Sejmu z listy KWW Kukiz'15, z po-zycji nr 10.

Materia finansowany przez KW KNP

O programie Kongresu Nowej Prawicymwi Krzysztof Czerepiuk, kandydat

KW KNP do Senatu RP z okrgu nr (Toru oraz powiaty toruski i chemiski).

Potrzebnajest zmiana


14/32

14 DODATEK tylkotorun.pl padziernik r.

EDUKACJA

Czym rni si karate odtaekwon-do? Czy libero,rodkowy bloku i ataku-

jcy trenuj w podobny sposbi gdzie w Toruniu mona wsko-

czy do wody z monopetw?Na wszelkie pytania z dziedzinysportu maluchom i ich rodzicomodpowiedz specjalici - od 12 do16 bd do dyspozycji kadego.

- Chcemy zaprezentowa pale-t dyscyplin, jak dysponuje na-sze miasto i ktre s dostpne dotrenowania dla dzieci i modziey mwi Anna Kulczyska, inicja-torka i organizator estiwalu. Oerta skierowana jest do rodzi-cw i dzieci, eby mogli przyjwsplnie i zapyta o interesujceich szczegy przy konkretnychstanowiskach.

Jest to cenne dlatego, e ma-luchy przekonaj si na wasneoczy, jak trenuj ich idole, a ro-dzice poznaj trenerw i preze-sw klubw, pod ktrych opiekzdecyduj si odda swoje pocie-chy. Wydarzenie miao monaokreli mianem targw sporto-wych, bo dzieci i modzie bdmogy rwnie sprbowa swo-ich si w konkretnych dyscypli-nach.

- Trenerzy opowiedz takegdzie, jak i ile razy w tygodniumona trenowa dodaje Anna

Kulczyska. Dodatkowo, ebyustrzec si przed kolejna plagzwolnie z lekcji wychowaniafizycznego i chorobami cywi-lizacyjnymi, ktre s zwizanez biernym trybem ycia, estiwalprzybierze charakter edukacyjny.Poinormujemy, jak nie nabawisi kontuzji, a jeli ju si przytra-fi, to co zrobi, by jak najszybciejwrci do penej sprawnoci.

Podczas wydarzenia zostanzorganizowane krtkie prezen-tacje na temat zdrowia o godz.13,14 i 15.

- Bdzie wykad poprowadzo-ny przez psychologa sportu, ma-jcy na celu zatrzymanie uwagirodzicw na tym, dlaczego sportjest tak wany oraz jak pomagaw codziennej nauce i rozwoju in-telektualnym dodaje Anna Kul-czyska. Kolejna prezentacjabdzie traktowa o odywianiu

i suplementacji, czyli o czym,co jest dzi modne, ale poza tymniezwykle istotne w yciu spor-towca. O tym opowie KatarzynaMatella, dowiadczony szkole-

niowiec, sportowiec i instruktororaz autorka wielu publikacji.Trzeci wykad poruszy kwestierehabilitacji i w tym temacie rw-nie wypowiedz si achowcyz firmy Ortus Med.

Na hali pojawi si przedstawi-ciele wielu dyscyplin, m.in. spor-tw druynowych, koszykwki,siatkwki, piki nonej oraz spor-tw indywidualnych: tenisa sto-owego, sportw siowych, taca,jogi, fitnessu oraz sztuk walki.Zaprezentowanie nauki pywaniajest oczywicie niemoliwe, alena miejscu bd przedstawicielepywackich klubw sportowych.

- Kady klub bdzie mia swjogrdek, gdzie prowadzone zo-stan pokazowe zajcia i trenin-gi dodaje Anna Kulczyska. Chtni bd mogli wzi w nichudzia. Myl, e to kompletnypomys na przedstawienie toru-skiego sportu oraz rnorodnocidyscyplin, jakimi dysponujemy.Jutro bdziemy te obchodzi IIIedycj Narodowego Dnia Spor-tu, wic nasz estiwal idealniewpisuje si w ducha tej inicjaty-wy. Oczywicie, zaprezentuj te

oert organizatora, czyli Toru-skiego Klubu Karate Tradycyjne-go KUMADE. Trenuj od 26 lati z radoci przekazuj swoj pa-sj do sportu uczniom.

Podczas estiwalu bdzie mo-na zapisa si do wybranych klu-bw, odbd si rwnie konkur-sy sportowe.

- Kady ma inne warunki fi-zyczne, predyspozycje i swojemocjonaln stron, ktre ci-gn go w kierunku danego spor-tu dodaje Anna Kulczyska. Jedni decyduj si na karate,inni koszykwk albo pywanie.Dlatego przedstawimy palet to-ruskich klubw i dyscyplin, bykady wybra to, co ma w sercui nie kierowa si jedynie tym, edany orodek jest najbliej jegodomu. Warto zajrze do hali naul. Bema!

(AR)

O sporcie

bez tajemnicJutro w hali przy ul. Bema odbdzie si . edycja Festiwa-lu Sportu i Zdrowia. Toruscy sportowcy i trenerzy bddla wszystkich goci wydarzenia na wycignicie rki, by

zdradzi im tajniki swoich dyscyplin


15/32

15DODATEKtylkotorun.pl padziernik r.

EDUKACJA

Wdzisiejszych czasachrodzice mog przebie-ra w zajciach dodat-kowych dla swoich dzieci. Zapi-sa mona ju najmodszych bonawet trzylatkw. Pytanie tylkoczy aby na pewno nasze pociechybd szczliwe biegajc z jed-nych zaj na drugie? Kluby dla dzieci, szkoy j-zykowe czy akademie maluchaprzecigaj si w pomysachi rnorodnoci zaj dla dzieci.Balet, jazda konna, tenis, angiel-ski czy rytmika- moliwoci jestwiele. Zanim zapiszemy dzieci nadodatkowe zajcia warto pozna

ich preerencje. Nie kady cho-piec musi lubi gra w pik, i niekada dziewczynka marzy o tymaby zosta piosenkark. Poroz-mawiajmy z naszymi pociechamico chciaaby robi po szkole, jakiepasje chciayby rozwija i na tymsi skupmy. Rodzice chtnie zapisuj dzie-ci na rnego rodzaju zajcia bomyl, e w ten sposb wycho-waj wszechstronnych geniuszy.Czasami skutek bywa odwrotny.Jeli maluchy z przymusu uczsz-czaj np. na lekcje gry na piani-nie to pniej jak tylko zobaczinstrument uciekaj gdzie pieprzronie. Trzeba te przyzna, e

dla niektrych rodzicw dodat-kowe zajcia to wygoda. Nie mu-sz sami zabawia dzieci i jeszczedba o to by rozrywka bya kszta-cca. Tym zajm si proesjona-

lici- animatorzy i nauczyciele.Bywa te i tak, e dzieci uczsz-czaj na wiczenia przez nie-spenione ambicje rodzicw. Np.tata w dziecistwie chcia by jakbohater filmu Karate Kid, ma-rzy aby nauczy si sztuk walki.Skoro jemu si nie udao to jegosyn bdzie mia tak moliwo.Bardzo ajnym rozwizaniem jestwsplne uczszczanie rodzicwi dzieci na zajcia. Tego typu or-m spdzania czasu mona zaob-serwowa na siowaniach. Mamychodz na fitness ale zamiastciarkw podnosz swoje pocie-

chy. Dla dzieci to wietna zabawaw kontakcie z mam, a dla kobietto przyjemny wysiek, ktry po-zwala zgubi zbdne kilogramy. Rodzicom bardzo zaley na

wyksztaceniu dzieci. Niektrzyuwaaj e powinny by najlep-sze w kadej dziedzinie dlategounduj im nie jedno a kilka zajdodatkowych. Dzieci codzien-nie po szkole chodz na wicze-nia, raz na balet, raz na taniecinnym razem na karate a jeszczeinnym na jzyk angielski. Po tymwszystkim przychodz do domu,odrabiaj lekcje i kad si spa.A gdzie w tym wszystkim zabawai inne przyjemnoci? Dzieci nieod razu przyznaj si do tego, enie kada lekcja im si podoba.

Dlatego zawsze musi by zacho-wana proporcja- czas na nauki czas na relaks. Ponadto od ma-ego undujemy dziecku wycigszczurw i wpajamy, e zawsze we

wszystkim musz by pierwsze,co nie jest dobre i w przyszocimoe mie przykre skutki. Za-miast tego warto postawi na jed-n, dwie specjalnoci w ktrychdziecko si odnajdzie i nauka b-dzie mu sprawiaa przyjemno. Jeli ju zdecydujemy si zapi-sa dziecko na zajcia dodatkowewarto bra w tym czynny udzia,czyli chodzi na zawody, konkur-sy czy wystawy prac plastycznych.Zdarza si, e rodzice zapisujcpociech na zajcia odcinaj siod kontaktu z nim. Nie interesujsi osigniciami czy porakami.Po prostu pac, dziecko ma zaj-

cie a oni czas wolny dla siebie. Dodatkowe zajcia daj dziec-ku oczywicie wiele dobrego.Rozwijaj zainteresowania, po-szerzaj wiedz i dowiadczenie.Aby jednak aktycznie przynosiyeekty musi by spenionych kil-ka warunkw. Maluchy powinnymie ukoczone co najmniej trzylata. Wczeniej tak naprawd niepotrzebuj specjalnych zaj roz-wijajcych ani kontaktu z rwie-nikami, dlatego warto ten czasspdzi sam na sam z dzieckiemi pozna jego zainteresowania czypotrzeby. Kolejn wan rzeczjest ilo wicze. Nie moemyprzecia dziecka i posya go

na balet czy tenis codziennie.Dwa dni w tygodniu w zupeno-ci wystarcz. Kiedy nasza pocie-cha uzna, e jakie zajcia jej niepasuj, nie reagujmy gniewem e

nie chce si czego uczy, tylkozapytajmy gdzie ley problem,czy chce zrezygnowa. Jeli powiee chce sprbowa czego nowe-go dowiedzmy si w czym chcia-aby si realizowa i pozwlmy jejna to.

Nawet jeli nasze dziecko jestzachwycone dodatkowymi zaj-ciami to musimy by przygoto-wani na to, e moe pojawi sijaki problem. Trzeba uwanieobserwowa pociech, dopyty-wa jak jest na zajciach, czy nicnie sprawia jej trudnoci, czynauczyciel jest w porzdku i czy

rwienicy jej nie dokuczaj. Jelizdarzy si e maluch bdzie wra-ca zdenerwowany czy zapakanypo wiczeniach od razu musimyposzuka przyczyn.

Zapisujc dzieci na zajcia do-datkowe rbmy to razem z nimi.Rozmawiajmy o ich zaintereso-waniach, potrzebach czy nawetplanach. Zwracajmy uwag nailo wicze bo nie mona ma-ego dziecka zarzuca obowiz-kami. Jeli wrd tych wszystkichzaj nie bdzie czasu na odpo-czynek i zabaw to moe zda-rzy si tak, e zamiast geniuszawychowamy rustrata, ktry nie

bdzie potrafi si zrelaksowai odetchn. Zajcia dodatkowes bardzo wane pod warunkieme dziecko znajdzie te czas ebysi ponudzi.

Jazda konna, tenis, balet, nauka pywania. Dzisiejsze maluchy maj grafik wypeniony pobrzegi. Czy to oznaka wszechstronnoci czy tylko wygrowane ambicje rodzicw?

Magorzata Kramarz

Edukacjinigdy za wiele


16/32


EDUKACJA

Jak motywowadzieci do nauki?Niestety wikszo dzieci uczy si mechanicznie. Czsto pytaj A po co mi to?

Jeli nie znajd celu w nauce to bardzo ciko bdzie im si do niej zmotywowa

Magorzata Kramarz

Nie wszystkie dzieci chtniezabieraj si do odrabianialekcji. Odkadaj ten mo-

ment tak dugo jak si, a pniejz przymusem zasiadaj do ksiek.Rodzice czsto zachodz w gowjak by je zmotywowa i sigaj porne rodki. Moralizuj mwica ja w Twoim wieku..., straszdo niczego w yciu nie dojdziesz,obiecuj te drogie prezenty lub pie-nidze za dobre oceny. Ale nie o tochodzi. Takie metody s skutecznetylko na krtk met. Na duej nieprzynios oczekiwanych eektw bo

po pewnym czasie dziecko przywyk-nie do naszego podejcia i nie bdziego bra na powanie.

Wiadomo, e kae dziecko jestinne i potrzebuje rnych metodna to aby si zmobilizowa. Jednuniwersaln recept dla wszystkichjest z pewnoci stworzenie dziec-ku odpowiednich warunkw donauki. Przede wszystkim musi bycicho, to pomaga w skupieniu. Naj-lepiej jeli w pokoju nie bdzie anitelewizora, ani komputera poniewato najbardziej rozprasza nasze po-ciechy. Wan rzecz jest te dobraorganizacja czasu. Po przyjciu zeszkoy dziecko powinno odpocz,a dopiero pniej zabra si za lek-

cje. Moemy mu podpowiedzie,aby zadania domowe zaczy od tychnajtrudniejszych. Raz, e nie s wte-

dy jeszcze bardzo zmczone, a dwana pocztku zrobi to co wymaga odnich wikszego wysiku i pniejszezadania bd lejsze i szybciej siz nimi uporaj. Zanim dzieci usiddo zada warto przygotowa wcze-niej wszystkie potrzebne do tego

materiay, aby w trakcie dziecko niemusiao odchodzi od ksiek i tra-ci czasu na poszukiwania. Jeli oka-

e si e materiau do przyswojeniajest bardzo duo trzeba robi krtkieprzerwy w nauce, to pomoe w kon-centracji i zebraniu si na kolejnezadania. To co pozytywnie wpyniena mobilizacj naszego dziecka tonauczenie go systematycznoci. Ma-

luchy powinny odrabia lekcje o sta-ej porze i wiedzie e najpierw jestpraca a potem przyjemno. Dobrze

bdzie jeli wpoimy im zasad abyuczy si na bieco. W przypad-ku sprawdzianu z caego semestrunie bd musiay ku godzinami,bo wystarcz im dwa popoudniana powtrzenie materiau. Rwnieistotne jest chwalenie dzieci. Kady

przecie lubi by doceniany. Nawetza najmniejsze osignicia wartoim powiedzie, e s zdolne i e je-

stemy z nich dumni. Kiedy jednakucze przynosi do domu sabe oce-ny nie moemy tego pobaa. Po-winnimy znale przyczyn tej sy-tuacji i sprbowa j rozwiza. Bymoe dziecko za mao pracy wkadanauk, albo dana rzecz sprawia muduy kopot i powinnimy pomyleo jakiej pomocy np. korepetycjach.To co pomoe naszym dzieciomw nauce to z pewnoci nasza obec-no. Angaujmy si w ycie szkolnenaszej pociechy i odrabiajmy z nilekcje, ale nie wyrczajmy jej w tym

zupenie.Wiele dzieci ma trudnoci z mo-

tywacj do nauki. Czsto pytaj poco mi to? Aby nasze metody mobili-zacji nie zawiody, sami musimy byprzykadem. To w duej mierze oddorosych zaley czy dzieci nauczsi systematycznoci i obowizko-woci i czy bd z przyjemnocipodchodzi do nauki. Jeli bdzie-my mwi, e nauka jest wana todziecko bdzie do niej podchodzioz powag, jeli sami bdziemy lekce-way szko, nie moemy wymagaod naszych pociech innej postawy.

Warto od maego uwiadamia dzie-ci, e edukacja jest bardzo istotnaw yciu kadego z nich.

Uniwersyteckie Centrum Edu-kacji Caoyciowej i Walidacjiudostpnia now usug UMK

w postaci szkole z rnorodnychdziedzin nauki adresowanych do r-nych grup wiekowych. S to szkoleniao charakterze kwalifikacyjnym i hob-bystycznym umieszczone na specjal-nie do tego przygotowanej nowocze-snej platormie internetowej: www.u3l.umk.pl/szkolenia, ktra pozwalaprzeprowadzi cay proces - od reje-stracji po patno - za pomoc Inter-netu.

Aktualnie w oercie znajduje si po-nad 15 szkole, np. Czy wiesz, jak tonapisa? Teksty uytkowe w yciu za-wodowym, Warsztaty z komunikacjiw rodzinie, Terapia miechem. Kurswstpny, czy Wdrwka po wieciecytogenetyki.

Oerta ta jest na bieco aktualizo-wana i wzbogacana.

Szkolenia s kolejn orm reali-zowania przez UMK strategii uczeniasi przez cae ycie w murach uczelniobok Uniwersytetu dla Dzieci, Uni-wersytetu dla Modych, UniwersytetuIII Wieku, kursw, studiw podyplo-mowych, itd. Moliwoci uczestnicze-nia w tych i innych ormach edukacjicaoyciowej s opisane na stronie:www.u3l.umk.pl

Podejmujc rne inicjatywy

w duchu edukacji caoyciowej chce-my pokaza, e uniwersytet to nie tyl-ko instytucja ksztacca studentw, alei pozostae grupy wiekowe - od junio-ra do seniora, co inspiruje uczelni dorozbudowy oerty dydaktycznej w od-powiedzi na potrzeby mieszkacwregionu, by w ten sposb przycigndo uczelni take nietradycyjnych stu-dentw.

W ramach szkole preerujemyedukacj midzypokoleniow - nie-tradycyjne, nowatorskie podejcie,ktre jak dowodz badania maspoeczn warto dodan - kontaktz rnymi pokoleniami ludzi i ich do-wiadczeniem suy solidarnoci spo-ecznej. Jestemy te gotowi do przy-gotowania oerty dedykowanej dlazainteresowanych instytucji i organi-zacji w odpowiedzi na ich potrzeby.

Mamy nadziej, e Uniwersytetprzez cae ycie, take poprzez szko-lenia, bdzie sprzyja osiganiu celwosobistych i zawodowych na rnychetapach ycia!

Zachcamy do odwiedzania stronywww.u3l.umk.pl i skorzystania z usugUniwersyteckiego Centrum EdukacjiCaoyciowej i Walidacji UMK!

Dr hab. Hanna Solarczyk-Szwec,prof. UMK

Kierownik UCECiW

Nowa usugaUMK szkolenia


17/32

17tylkotorun.pl padziernik r. DODATEK

MOTORYZACJA

Alkotester jest urzdze-niem, ktre moe uchro-ni wiele istnie ludzkich

przed nieodpowiedzialnymikierowcami, take autobusw,motorniczymi tramwajw czymaszynistami pocigw. Ostatniedwa masowe, tragiczne wypadki

spowodowane przez pijanych kie-rowcw sprowokoway publiczndyskusj o skali problemu.

Pijany kierowca autobusu,motorniczy tramwaju, czy maszy-nista pocigu moe spowodowanieobliczaln w skutkach kata-stro.

I jak na ironi brzmi wy-powiedzi, e o ile kierowcy sa-mochodw osobowych s corazczciej badani przez policjantw,o tyle zawodowi kierowcy komu-nikacji miejskiej czy PKP s ba-dani okazjonalnie!

W jaki sposb waciciele firmtransportowych egzekwuj odswoich pracownikw obowizekprzystpowania do pracy w staniepeleng trzewoci?

We Francji kady kierowcamusi mie sprawny alkotesterw swoim samochodzie. W Pol-sce nie ma takiego obowizku(a szkoda!), za parlamentarzy-ci kilka miesicy temu ochoczochcieli wprowadzi obowizekstosowania opon zimowychw Polsce!

Za jazd pod wpywem al-koholu kierowcy grozi kara dodwch lat pozbawienia wolnoci.Jeli natomiast spowoduje wy-padek z ofiar mierteln, karawzrasta do 12 lat pozbawieniawolnoci i nawet doywotnie-go pozbawienia prawa jazdy.W przypadku spowodowania ka-tastroy w ruchu ldowym karamoe wzrosn nawet do 15 lat.

To porwnanie nie wymagaadnego komentarza - za jazdpod wpywem alkoholu kierowcygrozi kara do dwch lat pozba-wienia wolnoci. Jeli natomiastspowoduje wypadek z ofiarmierteln, kara wzrasta do 12lat pozbawienia wolnoci i nawetdoywotniego pozbawienia pra-wa jazdy.

Najtaszy alkotester kosztujeniewiele ponad 200 zotych! Ma-jc go w kieszeni, niemal zawsze

przy sobie, moemy w kadejchwili - w nieskrpowany sposbsprawdzi - czy moemy usi zakierownic.

Na wikszo tych urzdzeinternetowy sklep www.alkote-stery.com, dziaajcy od ponadtrzech lat, udziela trzyletniej gwa-rancji.

Sklep www.alkotestery.comgwarantuje najbogatszy wybralkomatw. W oercie znajdujsi urzdzenia do pomiaru st-enia alkoholu w wydychanympowietrzu z kadego przedziaucenowego, a wszystkie modelecharakteryzuje najwysza jakooraz dokadno dokonywanych

pomiarw. Szczegy - [email protected] sklepie dostpne s wszyst-

kie nowoczesne modele alkoma-tw, z powodzeniem uywanychna caym wiecie. W oercie znaj-duj si:

alkomaty podrczne, kie-szonkowe oraz jednorazowe

alkotestery dowodowe z dru-kark i wiadectwem wzorcowa-nia

alkomaty policyjne alkomaty barowe urzdzenia producentw

Promiler, Alkohit, Lion, Sentech,Alkosensor, Alcofind.

Kadego roku policjanci na

polskich drogach zatrzymujponad 150 tysicy nietrzewychkierowcw! Naprawd nie wartoryzykowa!

Oprcz obszernej gamy alko-testerw internetowy sklep al-kotestery.com posiada take sze-

roki wybr wideorejestratorwsamochodowych, take z dwie-ma kamerami do zamontowaniaz przodu i z tyu pojazdu.

Alkolock - bat na pijanychkierowcw

Alkolock jest elektronicznymurzdzeniem, ktre stanowi po-czenie klasycznego alkomatuz ukadem zaponowym samo-chodu oraz immobilajzeremi moe by z powodzeniem sto-sowane w samochodach, autobu-sach, maszynach budowlanych,ale take w kabinach tramwajwczy lokomotyw!

Nie ma dnia, w ktrym poli-cjanci na polskich drogach za-trzymuj co najmniej 300-400nietrzewych kierowcw. Kade-go roku ta liczba wzrasta do 170tysicy!

Horror na drogach siej nietylko kierowcy samochodwosobowych, ale take kierow-cy autobusw, take miejskich,prowadzcy wielotonowe TIR-y,rwnie z materiaami wyjtko-wo niebezpiecznymi.

Tylko tragedie z 2014 roku -pijanego motorniczego w odzi,czy maszynisty zatrzymanegow Jabonowie Pomorskim daj domylenia.

Jak skutecznie uniemoli-wi jazd pijanym kierowcomczy maszynistom? Skutecznymrozwizaniem jest Alkolock, al-komat zwizany elektroniczniez immobilajzerem kadego po-jazdu. Kierujcy, przed rozpo-czciem pracy musi "dmuchn"w specjalny alkomat zainstalowa-ny w pojedzie, aby moc urucho-mi silnik. Jeli Alkolock wyczujezawarto alkoholu w wydycha-nym powietrzu, pojazdu nie dasi uruchomi.

Co wane, urzdzenia nieda si w aden sposb oszu-

ka wdmuchujc np. powietrzez balonika, czy z jakiej pompki.Czujnik jest tak skonstruowany,e reaguje wycznie na powietrzewydmuchiwane przez czowieka.

Co wicej, urzdzenie monazaprogramowa w taki sposb,e co okrelony czas "zada"ono od prowadzcego ponowne-go "dmuchnicia" podczas jaz-dy. Jeli kierowca czy maszynistatego nie uczyni, sygna dotrze dodyspozytora, ktry zdalnie bdziemg zatrzyma pojazd.

Prawda jest taka, e nawetnajsurowsza kara nie odstraszapijanych od siadania za kkiem.

Hipotetyczne dwa lata wizieniaza jazd pod wpywem alkoholus czyst teori sprowadzajc sido tego, e skazani odbywaj pra-ce "spoecznie-uyteczne" pole-gajce na zbieraniu niedopakwpapierosw czy psich kup.

Ostre prawo - dwa lata wizie-nia za jazd po pijanemu, a nawet12 za spowodowanie "po pijaku"katastroy w ruchu - nie odstra-sza potencjalnych zabjcw. Tyl-ko w 2013 roku pijani kierowcyna polskich drogach zabili ponad520 osb powodujc 4 tysice wy-padkw.

Fot.: Zbigniew Juchniewicz

Dmuchnij

zanim pojedzieszZbigniew Juchniewicz


18/32


MOTORYZACJA

Nowa dziewiciobiegowaautomatyczna skrzyniaprzekadniowa zapew-

nia zredukowanie emisji spalin

i zmniejszenie spalania.Europejska wersja HondyCR-V na rok 2015 otrzymaanowe elementy stylistyczne orazzostaa wyposaona w zmoderni-zowane silniki i nowe rozwizaniatechniczne.

Odwieona Honda CR-V po-jawia si na rynku wiosn 2015roku. Eleganckie nadwozie tegomodelu, uzupenione o typowedla Hondy elementy stylistyczne,odznacza si bardziej sportowymcharakterem. Najwiksze zmianyzaszy w przedniej czci nadwo-zia.

Przeprojektowano tu reflekto-ry, ktre cz si z now oson

chodnicy, a nowy ksztat zderza-ka i osony pod nim optycznie po-szerza nadwozie modelu i obniajego rodek cikoci, podkrela-

jc du stabilno auta.Z kolei w tylnym pasie nad-wozia znalazy si nowe lampyzespolone LED, dodajce mu trj-wymiarowego wygldu.

Projektanci dyli do stwo-rzenia bardziej oryginalnegoi zarazem unkcjonalnego wn-trza przedziau pasaerskiegow popularnym SUVie Hondy.W tym celu przeprojektowali onichromowan listw, ktra zdo-bi ca szeroko wntrza, a nanajwaniejszych jego powierzch-niach zastosowali wysokogatun-kowe materiay wykoczeniowe.Komort pasaerw dodatkowopoprawia przesuwany o 60 mm

w przd i w ty podokietnik.

Bardziej wydajne silniki

Honda CR-V z napdem nacztery koa jest wyposaonaw silnik wysokoprny o pod-wyszonej mocy, a take now,automatyczn skrzyni biegwo dziewiciu przeoeniach.

Nowoczesna, czterocylindro-wa jednostka 1,6 litra i-DTECz serii Earth Dreams Technologyrozwija o wiele wysz moc odswojego poprzednika, generujc160 KM mocy maksymalnej i 350Nm maksymalnego momentu ob-rotowego.

Silnik moe wsppraco-wa z manualn skrzyni bie-gw o szeciu przeoeniach lubz now, dziewiciobiegow prze-

kadni automatyczn, ktra po-moe wydoby potencja tkwicyw oszczdnej jednostce napdo-wej. W wersji z manualn skrzy-

ni biegw auto emituje poniej130 gramw CO2 na kilometr,podczas gdy wersja z przekad-ni automatyczn - poniej 135gramw CO2 na kilometr, czylio 20 procent mniej w porwnaniuz poprzednikiem wyposaonymw skrzyni o piciu przeoeniach.

Honda CR-V z napdem nadwa koa, dostpna z przekadnimanualn, bdzie nadal oerowa-na z silnikiem 1,6 litra i-DTECo mocy 120 KM, emitujcym za-ledwie 115 gramw CO2 na kilo-metr, a take z silnikiem benzyno-wym 2,0 litra i-VTEC o mocy 155KM, ktry spenia teraz normEuro 6.

Nowy system rozrywkowo-informacyjny

Nabywcy europejskiej wer-sji Hondy CR-V z rocznika 2015- jako pierwsi - poznali zaletyinnowacyjnego systemu rozryw-kowo-inormacyjnego HondaConnect, dziaajcego w oparciuo aplikacje.

System naley do standardo-wego wyposaenia modelu CR-Vpoczwszy od wersji wyposa-

eniowej Elegance. Oeruje onliczne udogodnienia oraz szeregprzydatnych rozwiza prezento-wanych na siedmiocalowym ekra-nie dotykowym. Honda Connectdaje osobom siedzcym z przoduszybki dostp do takich unkcji,jak inormacje o pojedzie, ka-mera coania, system audio czyBluetooth pozwalajcy podczyteleon komrkowy oraz aktywo-wa technologi MirrorLink.

Ponadto, system oeruje do-stp do internetu, dziewi a-brycznie zainstalowanych apli-kacji, usug Honda App Center,opcjonaln nawigacj satelitarnGarmin, system audio, radio AM/

FM/DAB i internetowe, intera-ce teleonu i czno Bluetooth,kamer coania z dynamicznymiwskazwkami, a take komputerpokadowy pokazujcy przebieg,zuycie paliwa i czas podry.

Ceny zmodernizowanej Hon-dy CR-V rozpoczynaj si w Pol-sce od 93800 z z dwulitrowym sil-nikiem benzynowym i z napdemna przedni o. W najdroszejspecyfikacji za benzynow CR-Vtrzeba zapaci 145400 zotych.

Najtasza CR-V z Dieslemto wydatek 111 900 z, zaw najpeniejszej specyfikacjiCR-V z Dieslem kosztuje 161400zotych.

Honda CR-V -udoskonalonaklasyka

Zbigniew Juchniewicz

Wminion sobot wehi-ku Zespou Szk Sa-mochodowych w Toru-niu na jeden dzie con czas do1955 roku i z powrotem, zatrzy-mujc si po drodze przy kadymroczniku. 60-letnia historia pla-cwki zatoczya koo, a to oka-zja do uroczystego witowania.Obchody tak zaszczytnej roczni-cy zgromadziy blisko p tysi-ca absolwentw, z ktrych licznizawdziczaj dzi sw proesjuczszczaniu do jednego z po-pularniejszych technikw grodu

Kopernika. Ich wspomnieniomnie byo koca, wdziczno zaorganizacj spotkania rwniedawaa si sysze na kadym kro-ku, a w pewnym sensie opucianawet mury szkoy. Wan rolw integracji zebranych odegraPaac Romantyczny w Turznie.

Obchody diamentowej rocz-nicy rozpocza uroczysta mszawita w kociele O. O. Redemp-torystw nieopodal ZespouSzk Samochodowych, gdzie od-bya si cz oficjalna wydarze-nia, podsumowujca dziaalno-ci placwki. Prezydent Toruniaw ciepych sowach wyrazi sina temat reprezentowanego przez

ni poziomu.- Zesp Szk Samochodo-

wych to jedna z najlepszych szktechnicznych Torunia i regionuz poziomem 95 proc. zdawalnociegzaminw zawodowych i udzia-em uczniw w licznych i presti-owych turniejach motoryzacyj-nych - wylicza Micha Zaleski.

Przed now dyrektor szkoy,Marzann Podpor, stoi zatemwyzwanie utrzymania, jak nie po-prawienia tych wynikw. Swojestanowisko obja 1 wrzenia bie-

cego roku, jako pierwsza kobie-ta w 60-letniej historii placwki.

- Jestemy i bdziemy nowo-czesn szko zawodow kszta-cc w uczniach takie kompeten-cje, ktre pozwol im odnalesi w tak dynamicznie rozwijaj-cej si rzeczywistoci XXI wieku -przekonywaa Marzanna Podpo-ra, dyrektor ZSS W Toruniu.

Wraz z 60. rocznic zarzdszkoy rozpocz now tradycjprzyznawania zotych gwiazdosobistociom, ktre w szczegl-

ny sposb przysuyy si do roz-woju placwki. 26 wrzenia uho-

norowano tak trzy osoby - Jzeakiewicza, pierwszego kapel-mistrza szkolnej orkiestry dtej,Andrzeja Ralskiego, najduejpanujcego dyrektora w historiiszkoy, oraz Raaa Predenkie-wicza, absolwenta z 1984 rokui wieloletniego sponsora Samo-chodwki.

- Dzi na wielu przykadach,take moim, mona powiedzie,e z wiedzy zdobytej w Szkole

Samochodowej rozwinlimysi w wielu dziedzinach - mwi

Raa Predenkiewicz, wacicielArpol Motor Company. - Mojafirma zajmuje si na przykaddziaalnoci szeroko motoryza-cyjn, daje prac ponad 250 oso-bom, czsto take absolwentomSzkoy Samochodowej.

Po czci oficjalnej uroczy-stoci jubileuszowych przyszedczas na przemarsz spoecznocisamochodwki spod jej siedzibyna Stare Miasto, w akompania-mencie orkiestry. Na szczyciepochodu znalazy si ruchomeeksponaty Szkolnego Muzeum

Motoryzacji, ktre pniej wysta-wiono na Rynku Nowomiejskim.Obchody zwieczya integracyj-na biesiada zorganizowana w Pa-acu Romantycznym w Turznie.Przy suto zastawionych stoachzgromadzio si 300 absolwen-tw. W tych okolicznociach od-nawiali stare znajomoci, zawie-rali nowe i wspominali przeszoz czasw uczszczania do Samo-chodwki.

- Po czterdziestu latach mamt przyjemno spotka si z ko-legami ze szkoy, z ktrymi two-rzyem pierwsz orkiestr dt- przyznaje Krzyszto Komi-ski, absolwent Samochodwki.

- Trudno nie mwi o tym z prze-jciem.

Diamentowe godySamochodwkiMiejsce edukacji, w mniejszych lub wikszym stopniuje, definiuje czowieka na cae ycie. Moliwo

powrotu w jego progi, z perspektywy upywajcych lat, staje si dla niego bezcennaMarcin Tokarz

W obchodach 60-lecia Zespou Szk Samochodowych w Toruniu uczestniczyo okoo p tysicaabsolwentw.

Fot. UKASZPIECYK


19/32


MOTORYZACJA

Podcza do nich komputeri diagnozuje chorob. Cz-sto jednak potrafi rozpo-

zna j ju po pierwszych obja-wach. Jest specjalist zarwno odelektryki, jak i elektroniki. Jegorce potrafi czyni cuda. Nawetw autach, w ktrych szyby otwie-raj si same, a radio wcza bezdotknicia jakiegokolwiek przy-cisku.

- Poczt pantoflow si roz-nioso, e tutaj sobie dubi -mwi Mirosaw Wyrel, waciciel

kultowego zakadu elektronikisamochodowej na Wrzosach.- Na pocztku przyjedao domnie wielu takswkarzy. To onipotem mwili swoim klientom,e jest taki go przy Storczyko-wej. I jako tak do mnie trafiali.Coraz wicej i wicej. Bo ja nieciemniam. Nie robi uszerki anisztuki dla sztuki. Albo co umiemi mog naprawi, a to opaca sikierowcy, albo nie robi.

W tym roku obchodzi dwu-dziestolecie samodzielnej dziaal-noci. Przedtem nie zajmowa sielektronik samochodow w og-le. Z zawodu jest automatykiemprzemysowym. W takiej firmiezaczyna te swoje dorose ycie.

- Na pocztku elektronika

wchodzia do samochodw w takisposb, e do ukadw monto-wao si moduy elektroniczne,zaponowe - przypomina swojepierwsze kroki w "medycyniesamochodowej" Mirosaw Wy-rel. - Zaczem je, powiedzmy,produkowa na p etatu. Jeden

poleca mnie drugiemu i wszyst-ko zaczo si krci. Kady mia

jaki problem z samochodem, tozaczem si tym interesowa.Wcigaem si w to stopniowo, awpadem po sam szyj.

Ma w swojej pracy pewne za-sady. Mercedesw i BMW nie ob-suguje.

- To trudne samochody -

mwi wprost "Magik", jak mwio nim klienci. - Auta automatycz-

nie blokuj swoje systemy w takisposb, eby ich waciciel musiajecha do serwisu. Nowe rocznikitych aut, jeeli "zobacz", e mamlegalne, ale uniwersalne oprogra-mowanie, to potrafi auto cako-wicie zablokowa. Wtedy zostajeju tylko laweta.

Kady kolejny przypadek trak-tuje jako zagadk do rozwikania.Bo w samochodach wszystko jestlogiczne. Trzeba jednak czasui dowiadczenia oraz szczypty,a moe nawet dwch, talentu,

eby w nich czyta jak w ksice.- Wiele razy kompletnie gu-

piaem przy swoim peugeocie- mwi Pawe, mieszkaniec To-runia. - Pan Mirek zawsze jednakwiedzia po chwili, w czym tkwiproblem. On ma jaki dar, boprzerne auta tutaj widuj. Jakkto rusza daleko w tras i majakikolwiek problem elektrycznyczy elektroniczny, to przyjedatutaj.

Klienci podkrelaj jeszczejedn cech waciciela zakadu -uczciwo.

- Zawsze rozlicza si zgodniez czasem, ktry woy w dannapraw - mwi Jacek, mieszka-niec Wrzosw. - Nie bierze do-datkowej opaty za wiedz, ktr

posiada tylko on. A przecie tojest najcenniejsze. Dla mnie tozajebisty geniusz.

Mirosaw Wyrel umiecha si,gdy syszy, e inni elektronicy niemieli pojcia, jaki jest problemw konkretnym aucie.

- Czasami nie podejmujsi naprawy nie dlatego, e nieumiem, ale z racji tego, e moipoprzednicy zbyt mocno namie-szali w samochodzie - mwi elek-tronik. - Bo nie sztuk jest zaczduba i zrobi gorzej ni byo.

Auta s sieci naczy poczo-nych. Zepsujesz jeden element,to zaraz zacznie szwankowa na-stpny.

Elektronik samochodowyz Wrzosw nie ma samochodu,do ktrego chciaby jeszcze zaj-rze.

- Tak do tego nie podchodz -mwi Mirosaw Wyrel. - Sprawiami satysakcj rozwizanie kolej-nej zagadki, ale generalnie uwa-am, e za duo pchaj elektroni-ki w te auta. A im jest jej wicej,tym wiksze prawdopodobie-stwo, e co si zepsuje. A jak tenukad jest niesprawny, to dalekonie zajedziesz. A ja nie chce miepracy tylko dlatego, e innym cosi psuje, bo musi si psu.

Autajak zagadkiZajmuje si elektronik samochodow od lat. Jest samoukiem. Genialnym samoukiem. Do jego

zakadu przy ulicy Storczykowej przyjedaj kierowcy z caego regionu. eby okiezna dusz ich wozwTomasz Wicawski

Mirosaw Wyrfel jest specjalist od okieznywania demo-nw samochodowych.

Fot. UKASZPIECYK


20/32

20 tylkotorun.pl padziernik r.DODATEK

MOTORYZACJA

Wszystko jest na do-brej drodze doutworzenia w Toru-

niu dodatkowych mocy pro-dukcyjnych Grupy Boryszew,odpowiedzialnej za wytwa-rzanie czci do samochodw

koncernu Volkswagen. To po-sunicie wpisuje si w strate-gi rozwoju firmy dcej dospecjalizacji w segmencie au-tomotive. Projektowany nowyzakad bdzie bliniakiem juistniejcego w Niemczech,ktry w kwietniu biecegoroku uleg zniszczeniu w po-arze.

Mowa o Boryszew Ober-flchentechnik Deutschlandw Prenzlau obejmujcym stra-tegiczne dziay przedsibior-stwa - galwanizacji i montau.Spka podja, w porozumie-niu z kluczowymi klientaminatychmiastowe dziaania,majce na celu wznowienie

produkcji i dostaw do klien-tw. Cz produkcji zostaaprzeniesiona do wynajtychdwch linii galwanizacyjnych,a cz zlecona poddostaw-com.

- Ubezpieczenie zakadu,

jak to ma miejsce zwykle, niepokrywa w zupenoci na-szych kosztw wynikajcychz podwykonawstwa - powie-dzia Piotr Szeliga, prezes Bo-ryszewa.

Zakad w Prenzlau jestodbudowywany tak, aby od-tworzy i zwikszy zdolno-ci produkcyjne spki w tymsegmencie. Zaradzenie stra-tom wynikym z poaru byodla przedsibiorstwa kwestipriorytetow w pierwszej po-owie tego roku. Teraz, gdysytuacja jest ju opanowana,podmiot nie tylko podejmuje,ale i przyspiesza realizacj pla-nw zwizanych z uruchomie-

niem w regionie toruskimcentrum automotive. Pierw-szy etap tego przedsiwziciadotyczy przeprofilowania za-kadu Tensho w ysomicach,produkujcego przedtem ele-menty z tworzyw do telewizo-

rw marki Sharp.- Produkcja czci plastiko-wych do samochodw grupyVolkswagen trwa tam ju po-nad rok - inormuje MichaKujawski, rzecznik prasowyGrupy Boryszew.

Drugi etap ma zwizekz rozbudow klastrw auto-motive na terenie toruskiejElany. Jego celem jest przedewszystkim dywersyfikacjaukadu zakadw przedsi-biorstwa w Polsce i Niem-czech, co w konsekwencjizwikszy wolumeny sprzeda-y i kontraktacji, a przy tymobniy koszty. Produkcja napotrzeby sektora motoryza-

cyjnego prowadzona bdzie

w nowym budynku.- Obecnie trwaj prace

projektowe i przygotowawczezwizane z inwestycj, jak uzy-skiwanie potrzebnych zezwo-le, rozmowy z dostawcamiinstalacji, itp. - podaje MichaKujawski. - Budow nowegozakadu w Toruniu planujemyrozpocz w terminie, ktrypozwoli na jego uruchomienietak, aby rozruch zakadu niekolidowa z inwestycj realizo-wan w Prenzlau.

Projektowany nowy zakadw Toruniu ma by bliniakiemabryki w Prenzlau i zwik-szy moce produkcyjne Grupy

w zakresie galwanizowanych,plastikowych komponentwmotoryzacyjnych. Docelowoinwestycje przynios 350 no-wych miejsc pracy w regionie.Co ciekawe, zarzd koncernuVolkswagen ma niechtny sto-sunek do koncepcji przeno-szenia produkcji z Niemiec doPolski.

- Relacje z Volkswagenemid obecnie raczej w kierunkupodnoszenia rentownoci a-bryk niemieckich, a nie wspie-rania naszych planw prze-

niesienia produkcji do Polski- mwi Piotr Szeliga.

Elana na fali

wzrostowejJedna z najwikszych w Polsce grup przemysowych realizujeinwestycje w sektorze motoryzacji w regionie toruskim

Marcin Tokarz

Zakad Tensho w ysomicach od ponad roku produkujeczci plastikowe do samochodw grupy Volkswagena.

Fot. UKASZPIECYK

K

ierowca trzymajcy przy uchu te-leon komrkowy musi si liczyz 200-zotowym mandatem oraz

picioma punktami karnymi. Policjancikadego dnia karz w ten sposb wieluzmotoryzowanych.

Jednak kary, nawet tak surowe, niezniechcaj wielu kierujcych do korzysta-nia z komrek podczas jazdy. S te tacy,ktrzy w czasie prowadzenia samochoduwysyaj SMS-y! Nawet podczas jazdy au-tostrad z prdkoci nawet 150 km/godz.

O tym, jak jest to niebezpieczne zajcie,

nikogo nie trzeba przekonywa. A jednak...Prowadzenie przez kierowc rozmowy

przez teleon podczas jazdy przede wszyst-

kim znacznie go dekoncentruje. Czowiekskupia si na treci rozmowy, a w tym cza-sie postrzeganie tego, co dzieje si na dro-dze i obok, jest znacznie opnione.

Wspczesne samochody z reguy po-siadaj ju zestaw Bluetooth w abrycznejinstalacji audio. W starszych autach mo-na zleci zainstalowanie zestawu gono-mwicego, ktrych ceny, wraz ze spe-cjalistycznym montaem, s rwnowane

podwjnemu mandatowi za prowadzenierozmowy z teleonem trzymanym przyuchu. No i tych 5 punktw karnych... .

W toruskiej firmie AutoAlarmRadio(http://www.autoalarmradio.torun.pl/)ceny takich zestaww, produkowanychprzez renomowane firmy rozpoczynaj siod niespena 500 zotych:

Nokia CK100 z montaem 499zParrot CK3100lcd z montaem 849zParrot MK9000 z montaem 799zParrot Asteroid Mini z monta-

em949z.

Czy warto zdecydowa si na tak in-westycj w bezpieczestwo? Wystarczyprzypomnie, e gdy wszed w ycie nakazposiadania wiate do jazdy dziennej, kie-rowcy masowo zaczli je zakada w swo-ich samochodach, chocia przepis dopusz-cza stosowanie wiate mijania.

Ale kady gadet, ktry "upikszy" na-sze auto jest jak najbardziej wskazany. Ze-staw gonomwicy, ktrego nie widaz zewntrz - ju wydaje si by zbdny.

Mamy dla Was niespodziank - dlapierwszych piciu klientw, ktrzy dokoca padziernika br. zgosz si do fir-my AutoAlarmRadio w Toruniu przy ul.Wschodniej 69, tel. 56 645-88-55, 654-99-55 mamy niespodziank.

Zlecajc zaoenie zestawu gonom-wicego, poza rabatem, otrzymaj atrak-cyjny prezent zwizany oczywicie z mo-toryzacj.

(ZJ)

Nie daj si zabipodczas rozmowy!


21/32



22/32


MOTORYZACJA

Czy udao si ju wyliza po zde-rzeniu z betonowym blokiemw rallycrossowej serii RX w Bar-celonie?

Dochodz do siebie. To ude-

rzenie byo potne, cho bywaoju gorzej. Nieraz przecie mia-em przed oczami swoj scenostateczn, a jednak jako yj.Tak czy inaczej jedziemy doStambuu, gdzie bdziemy si ci-ga. Jedynym zmartwieniem jestsamochd. Na szczcie chopcytwierdz, e do Turcji wybior sidwa dni wczeniej, a to wystarczy,by na nowo uzbroi auto w do-bre nastawy. Najwaniejsze, ebygeometria k bya idealna.

Po ogoszeniu swojej decyzji star-tw w rallycrossie uspokaja panwszystkich, e ta dyscyplina jestbezpieczna, dopki auto nie zde-

rzy si z band. Kto tu co wy-kraka...Sam si z tego miej, a to

w dodatku nie pierwszy raz. Latatemu, chyba podczas RajduWarmiskiego, przestrzegaemwszystkich przed wystajcymbetonem w postaci wielkiej do-nicy. Oczywicie sam w ni ude-

rzyem. Mona si pomia, eto wywoywanie wilka z lasu, alelepiej by wiadomym podejmo-wanego ryzyka.

Czyli nie ma mowy o zlekcewa-eniu nowej dla pana dyscypliny?Nie, nie, absolutnie. Wci

mamy wiadomo, e na zapa-nie dobrego rytmuw nowej dyscypli-nie potrzeba 2-3lat. Czekamy na tenmoment z pokor.Umwmy si, w tejchwili specjaliza-cja jest ogromna.Zmiana, jakiej sipodjlimy, wyma-ga od nas powi-cenia bardzo wieleczasu. Niemniej zarok planujemy je-

dzi supercars'ami.

Dla rallycrossu musi pan zmienisiebie.

Oczywicie. W uamku sekun-dy musisz zrobi to wszystko, naco w Dakarze miae par godzin.Jeli spnie start uamek se-kundy, twoje szanse na wyprze-

dzanie malej. Pniej gdziepopeniasz minimalne bdy, a toodsuwa samochd o dwa metry,trzy metry. Nagle spostrzegasz,e go przed tob odjeda, wic

zaczynasz przyspiesza, ale toprzynosi kolejne straty. Wtedytrzeba si trzyma perekcyjnejjazdy, cho pewnych rzeczy i tak

si nie nadrobi.

Incydent z Barcelony pokazajednak, e czasem przychodzi tepaci za bdy innych...

Kiedy chopcy "skadali mniew kanapk", zachowaem si

przytomnie. Wcisnem hamulec,uciekem do tyu, poszedem dowewntrznej. Wygldao to bar-dzo dobrze, bo oni si tam dalejprali szczepieni ze sob, ale nie-

stety oberwaem jakim rykosze-tem, no i musiaem i w cian.Pniej z pewn premedytacjposzedem do tych modzikw,

niemajcych na-prawd adnychs e n t y m e n t w .Chopaki z su-percars'w dziwimi si, co ja ro-bi w serii RX,w ktrej non stopjest si obijanym.Modzie po pro-stu nie popuszcza.Samochody sprawie identycznei niestety trzeba

walczy w zasa-dzie o kady cen-tymetr nawierzchni.

Do wyboru mia pan jednak spo-ro innych dyscyplin motorspor-towych. Co przemawiao za ral-lycrossem?

Do rallycrossu przekonay

mnie dwie kwestie. Po pierwsze- rosnca popularno tej dys-cypliny. Marzy mi si, ebymyrozpropagowali j w Polsce. Podrugie - na przestrzeni ostatnich

8-10 lat staem si anem ula.Wanie "zaplusowa" pan wrdtorunian.

Przyjedaem do was cza-sami. Kiedy ogldam te zawody,zawsze urzeka mnie atmosera nastadionie, to jak reaguj kibice.Zauwayem jak skondensowanyjest uel w porwnaniu do na-szych rozlazych rajdw. Kibicetrzy razy na dzie moe nas zo-bacz po 10 sekund i tyle majz widowiska. Pod tym wzgldemrallycross jest podobny do ulai dlatego widz w nim przyszomotorsportu. Dodatkowo, jak masi wiadomo, e co dysponu-

je moc 650 KM i przyspiesza do"setki" w mniej ni dwie sekundy,to od razu chce si w tym sie-dzie.

Czy oficjalne ogoszenie kocakariery w rajdach terenowychbyo zalene od uzyskania pierw-szej lokaty w Baja Poland?

Walcz o kady

centymetrtrasy

O wywoywaniu wilka z lasu, nowych wyzwaniach w rallycros-sowych Mistrzostwach wiata, szalonych kibicach, nadszarpa-

nym wizerunku i scenie ostatecznej, z wielokrotnym MistrzemPolski, zdobywc tytuu Mistrza Europy i trzeciego miejsca

w legendarnym Rajdzie Dakar, kierowc wycigowym i rajdo-wym, Krzysztofem Hoowczycem, rozmawia Marcin Tokarz

Wylatywaem z hopy z prdkoci140 km/h, leciaem w powietrzu, a lu-dzie zwyczajnie si rozchodzili. Kiedyspadalimy na ziemi, oni z powrotemsi schodzili. Dzi by to nie przeszo.


23/32

23DODATEKtylkotorun.pl padziernik r.

MOTORYZACJA

miao powiem, e bardzochciaem skoczy ten rajd napodium. Wiedzc, e przyjdziemi rywalizowa z Nasserem al--Atijja, najszybszym kierowcw cross country, zwycizc ostat-niego Dakaru, oraz ca czowkwalczc o Puchar wiata, ma-rzyem o odejciu w chwale. Wo-laem nie skoczy rajdu ni je-cha troch wolniej, ale udao siuzyska antastyczn przewagnad Nasserem. Lecia jak mg,jednak popeni bd na drugimprzejedzie. Zapa kapcia, a emy jechalimy wczeniej rwno

z nim co do sekundy, szanse nawygran mielimy ju due. Namoim etapie kariery bardzo po-trzebowaem tego zwycistwa.

Niektrzy zoliwi nazywaj RajdDakar przedsionkiem do emery-tury sportowych kierowcw. Pango jednak przeby i walczy dalej.

Przez te 10 "dakarowych" latdwa razy zamaem krgosup,kilka razy miaem poamane e-bra, dlatego lekarze coraz zapal-czywiej odsyaj mnie na emery-tur. Myl jednak, e rallycrossbdzie takim miejscem ograni-czonego zuywania organizmu,bo najwikszym problememDakaru jest to, e gdy doznaszkontuzji pierwszego czy drugiego

dnia, musisz z ni przetrwa dwatygodnie.

Zatem pozwoli pan kibicom jesz-

cze troch pokibicowa?Nie maj si czym martwi,

ale te oni mnie na emerytur takatwo nie puszcz. Kiedy ogasza-em koniec mojej kariery rajdo-wej, wszyscy nie dowierzali, a ktokrzykn nawet, e nie mam dotego prawa. Uspokoiem ich, ena Baja Poland i tak co roku bdprzyjeda. Oczywicie, ju bezulegania presji wyniku, jak ma tomiejsce w przypadku Rajdu Pol-ski, gdzie uzyskuj mniej wicej10. lokat. Na szczcie kibicerozumiej, e mam inne ambicje.Jeszcze niedawno przepraszaem

za swj rezultat, dopki nie usy-szaem, e pki startuj w zawo-dach, mog jedzi nawet tyem.

Zawsze podkrela pan wag rolikibicw w kadym sporcie. Zda-rzaj si im karygodne wpadki,jak to miao ostatnio miejscew GP Singapuru w F1, gdzie do-szo do wtargnicia na tor pod-czas wycigu.

I tak mamy lepiej ni kibicepiki nonej, ktrzy po meczach

tocz regularne bitwy z paamiw doniach. Kibic motorspor-tu bdzie chcia najwyej przezchwil zaistnie. Bywa, e docho-dzi wtedy do potrcenia czy prze-jechania, ale powiedzmy sobiejasno - przy sportach, w ktrychwchodzi w gr ryzyko, ono sigate kibicw. Pamitam czasy, kie-dy startowaem w Rajdzie Portu-galii, gdzie wylatywao si z hopyi nie byo wida za ni drogi za-sanianej przez szalonych kibi-cw. Spytaem wtedy .p. ColinaMcRae, jak to robi, e w penympdzie lduje z tak precyzj. Po-radzi mi, ebym celowa w naj-wiksze skupiska ludzi, bo tam

jest rodek drogi. Towarzyszytemu ogromny stres, ale wylaty-waem z hopy z prdkoci 140km/h, leciaem w powietrzu, a lu-dzie zwyczajnie si rozchodzili.Kiedy spadalimy na ziemi, oniz powrotem si schodzili. Dzi byto nie przeszo.

Ze wzgldu na bezpieczestwo.Przez ca karier pan je promo-wa take poza OS'ami w licznychkampaniach spoecznych. Potemwynika kwestia tego kontrower-syjnego mandatu, ktrego niechcia pan przyj. Nie obawiasi pan wtedy, e sprawa zyskarozgos szkodliwy dla pana wize-

runku?Ja wtedy byem wicie prze-konany, e nie zamaem przepi-sw i wci to utrzymuj. Gdy-

bym si tego dopuci, grzecznieznisbym kar albo prosi o po-uczenie. Ta sprawa od pocztkudo koca bya kuriozalna. Poli-cjant proponowa mi najpierwmandat za przekroczenie prdko-ci o 50 km/h w terenie zabudo-wanym. Potem nagle zmienionozarzut. Caa sytuacja zostaa wy-cignita do mediw 14 miesicypniej, kiedy zdobyem podiumw Dakarze. To bardzo smutne,bo tak, jak pan podkreli, przezwiele lat angaowaem si w akcjena rzecz bezpieczestwa drogo-wego, a to zajcie nadszarpnomoje dobre imi. Ja si obawiam,e oprcz le unkcjonujcejaparatury pomiarowej, zadziaaniestety presja tzw. nabijania sta-tystyk policyjnych. Na sam ko-niec zrozumielimy, e gdybymywygrali t spraw, cae mnstwokierowcw, bdcych w tej samejsytuacji, podniosyby trudny doopanowania gwar.

Tymczasem wzi pan udziaw kolejnej akcji o nazwie "Za-rycz dla ycia", w ramach ktrejkierowcy rzucaj sobie wyzwanieintonacji dwiku silnika. Ktryze wszystkich obecnych w moto-ryzacji pana najbardziej krci?

Kocham dwik starej For-muy 1. Miaem kiedy okazjdowiadczy go na ywo, nawetz bliska, bo w pitstopie. To coprzeraajcego i piknego zara-zem.

A ktry najbardziej irytuje?Dwik silnika 1.6 turbo no-

wej Formuy 1, gdzie musielibiedaki wuwuzel dokada, ebyuzyska jakiekolwiek brzmienie.To wielka poraka.


24/32


MOTORYZACJA

Jeszcze niedawno sceptycyzarzucali przemysowi samo-chodowemu lamazarny roz-

wj w porwnaniu z komputero-wym. Dzi te gazie splataj siw jedn, stale uwalniajc pczkikolejnych rewolucji. Nieledz-

cym na bieco postpw moto--rynku niechybnie gro srogiezalegoci. W najbliszej przy-szoci umkn moe im pojawie-nie si piciosuwowych silnikw,technologii pozwalajcej na doa-dowanie wozu elektrycznego w 5minut czy e-turbo. Kady z tychwynalazkw zapowiada spekta-kularne zmiany w dziedzinie naj-bliszej motomaniakom.

Wiodcy w brany Niemcy,z centrum badawczego CAM,podjli si ostatnio przegldutechnologii proponowanychprzez rynek motoryzacyjny. 85proc. zgoszonych patentw nale-ao do napdw alternatywnych,

w tym elektrycznego. Jedn z me-tod odzyskiwania w nim energii

jest hamowanie. Dziki brytyj-skiej firmie Ilmor Engineeringmoemy liczy na nowy i poy-teczny sposb.

Do tej pory niezmiennie odponad wieku krloway motoryczterosuwowe. Podejmowano

prby unowoczenienia tej kon-strukcji, jednak nie zmieniaoto nigdy aktu, e mielimy doczynienia z technologicznym di-nozaurem. Dlatego Ilmor Engi-neerening rozpoczo prac nad"piciosuwem". Nastpca wzbo-gacaby poprzednika o kolejnaz, polegajc na rozchodzeniusi spalin do oddzielnego cylin-dra cinieniowego niewielkichgabarytw, z ktrego to dopierotrafiayby one do ukadu wyde-chowego. Pierwszy etap dodatko-wej azy zapewniaby moliw dowykorzystania energi z wyrzu-canych spalin. Innym jego atutembyoby take oczyszczanie spalin.

Opisywana technologia przecho-dzi obecnie testy, a producent

zapewnia o obiecujcych rezulta-tach. Mimo to, data wprowadze-nia urzdzenia do sprzeday niejest jeszcze znana.

Niestety, czowiek w swej m-droci nie stworzy jeszcze perpe-tuum mobile. Elektryczny silnik

wymaga, wcale nierzadko, ze-wntrznego doadowania, trwaj-cego przecie wieki. Izraelska fir-ma StoreDot przychodzi jednakz odsiecz, a waciwie z techno-logi FlashBattery. Zaledwie kilkamiesicy temu zaprezentowaaprototyp baterii do smartona, a-dowanej do pena w p minuty.Okazuje si, e zasada unkcjo-nowania wynalazku ma szanssprawdzi si rwnie w przypad-ku aut elektrycznych. Kluczemdo jej zrozumienia s nanopunk-ty, skadajce si z organicznychpeptydw. Jako jedne z najcz-ciej wystpujcych w przyrodziemateriaw, s zdolne do samo-

dzielnego skadania si w bar-dziej zoone produkty, ktre sta-

nowi podstaw wielounkcyjnejelektrody, zapewniajcej szybkieadowanie. Brzmi to zawile, alenajwaniejsze, e przekada sina imponujce osigi. Dostarcze-nie w ten sposb energii do aku-mulatora, wyposaonego w 7000ogniw, zajmie jedynie 5 minuti pozwoli na przejechanie okoo480 km. Wprowadzenia techno-logii na rynek mona wypatry-wa ju w przyszym roku.

Krtko bdziemy te musieliczeka na elektryczn turbin.Nie potrzeba wrbity Macieja,eby przepowiedzie sukces tegourzdzenia. Nawet konwencjo-nalne turbosprarki ciesz sisympati wrd producentwsamochodw, a to z racji ichzbawiennego wpywu na osigisilnikw, mimo maej pojemno-

ci. Jak na razie z duchem czasuidzie Audi i BMW. Firmy podjy

prby zastosowania elektrycznejturbiny w swoich samochodach,cho na razie jedynie w wersjachtestowych. Na czym jednak po-lega enomen tego e-ustrojstwa?Wersja konwencjonalna skadasi z dwch gwnych elementw- wirnika i kompresora. Pierw-szy napdza drugi pod wpywemspalin wpadajcych z silnika.Sprarka toczy wwczas powie-trze do komory spalania, czympodnosi eektywno tego pro-cesu, a w konsekwencji rwniemoc i moment obrotowy motoru.Sekret e-turbo tkwi w pracy nie-zalenej od szybkoci dziaaniasilnika, a to oznacza jeszcze lep-sze osigi... i by moe kolejnypowd do odwiedzin elektryka.Jak z kad nowoci, lepiej da

si wyprzedzi i unikn roli kr-lika dowiadczalnego.

Przegld

przedpremierowyNowoci techniczne w motoryzacji napdzaj nie tylko auta,ale rwnie marketing gotowy uy ich przeciwko portfelom

Documents

Tylko Toruń nr 49