epurl auolqlolugPe,l fuoqpuelg uap

rPC uE^ leeqaq repuo)Puapurl aleuoneN

1oo 6eu puaou

i'uerua allellJllal ap

loon 1s[quassegne ap [rq sr uel

ïoo lep 'pueuopaN

aqlsqaua9 loo^

leq roop plaaloll

lprom luequaua6 a6

u! luelduePJOO^ UeUUU el Uep

uallels uo.ïoo rePupnoqaq loo^ pleopeq

1aJU s! Iuequaua6 auol

a0'uapr0qaqPur0lur.

ua ïlrtelue6ao]r luequaueb a0 'apua

s] elpollos a0 'puPl

ualsuoïraq asla^rp

ueua6 uoolqrol'ualjoos gg u,oz

0p ]e^aq qappuu

uauab auolq:o1neuea lol ualrnlsaq

a} uo ueper eIP ANI uP^ eu-eJsrurrx ]aq JooA ualPM uels-rxoïlln aza6 'uapuona6 raau

laru sueqllp ;o'uaruo1sa61rnslapprrxur oyÍtqdopLdult sn6

-aDlu) ua sulsaqÍs snu4 eu

-olqlolnP ulrz 1lq ufrqosreem

raaT '6uua6 lqreiuanuo u[Lz

sqLbn{ xqog ua oao4ad snt-)an1'oln2Dq snxnl'otbtusnlndo4 'ntgortlrfs sn5o1 uen

saqelndod euolqlolnE ïoorPPW 'urall rapuozlrq saLl

-elndod ap uftz sDa snuo)ua DuDluDl unwnqtA 'st^aolsnwp' uqq6 snwln' olDprojo 1y1' $oyrtq d[1o7d'dsqns ua

o 11 o{1pt ot' dsqns) s oy ftq d/fiq d

Dlllf 'Dlsa» osoy 'ott1dq1a

DSzA' nyaoqdsqnsx snbaol

-otj 'sltpaqÍs snlzry 'Dlso)-fd sruÍ4 qeoz ue1loos up^'uePlsaqloo^ unq uL p6Larp

-eq ]proM ua}]oos ap ue^

ulaq ap lPp ue 'uauoïloo^uaïlnlls ue uauoq ouo-lqlol-ne ualueualasdeqlspuplap up^ luerold aup upp

lepulur ur. lPp st u3)elqoguauoos

op6lalpaq upesaqroo^ ul

'ua1:au ualsdeqlspuelaq:sper6oa6-qlspols!q ua

laoqeq aqlsuolsu.l leq 'uep-uqr{q ua ue}oos ap laul ual

-laqel ua saLle:o1re1ap do

anuurold rad uel uauoozuJ'allsqai'^ azuo Jo l0ujalur laL{

do 1frlaluebaol uaalapar loo^sr ,sPltv, eza6 '(laoqralqryap ur ualra) arlpll ua (artnla1

ep do ualra ap sleoz) a[ued5

lrnuen p[L1s1I a]s]pq ap pu

ueïra ap ue^ lsp^ lsruoueq-aqer6Lru ap uoplols r.lqau-a9 'soqueppur.r Jo lnoqïPq'raaqaqdellLn lau uassoq ur

Ltoz I Lz-t I ae1Ltr roqrY 77

ue^ells^o ueMnoo ap snlnlaq

snu$toj ua ot4oayls sn5o1

'oao4ad snlan1 uet sarlelnd

-od uapuol oZ'uapJaayeloplf op raaqaq laauoqrper]6ueluaarnaa roop alp.ua1.toos

lo Dsoluawol osoy 'sulsaqfssnlUw sleoz 'ualeM lapuPr.lap ur s1lqamneu Jo lalu ue

uaurp/v\uoo^ ueeluods p[r1

lP erp uassema6 a6Llnoq ap

ufrz 1ag 'uauoyoo^ uelrn.lls

ua uauoq auolr.llolnP spaals

6ou reein uo uapuolsaq OESI'pl rgg^ aLp ua66aq ua ua1

le4noq 'uassoq anunoldrad ueels uuaLH'puDqapaN

uot paobpa uaofi 4fiTaddotqts-puq laLt uo^ sollv :(pool-srauy) pao6p3 leernlnlleq roo^ lsuarpsllLg op up^

sellv aleltEtp ep ut ueuou-abdo 6ee1pee1 apede s1e

puPlsoqelep 1aq s1 s6uelu6

'serlplndod euolqJolnp lmupA upp rpElu 'u[rz 1ue1d

-abuep {oo uauun{ eZ 'ueuo4a6 ulrz raflI lrIJEr{ uobra do 'uepela6 ree[ OO6'EI

Prrlr JPUP^ pftrscI alslPPl ep eu erp ue{mrls ue uouoq euo}qDolnp ap uftz rlo'll{Jprqa6 Upp{ ur pupuepaN up^ leep {frlueTzupp uee z,rerÀ ueqqeq rpp[ EZ uad

-ola6Jp ap uI 'ueuoos prepuoq pJrrJ e/vr uellel 'ueuErq op repuoz uaïrnllsbrorlÀp

ua ua{Tnlls 'uouoq allP lahl 'uauoos abqnoq asuaaquT uPP I[u laru sr pupuapaN

puelrepeN u] ueïlnrlsue ueuog esueequl

(s,oror ur rs»rr) srvl't r-urg

VIUVAOUO N]O

JII bomen, struiken en

orten. In de afgelo-

in kaart gebracht.

Jstijd vanaf circa

unnen ook aange-

an de soorten wordt be-reigc in hun voortbestaan.an soorten zoals Pyrus py-

frr. !"loLus syLvestis, Cra-

,q's \subsphaeica, Rosa

Itipnco, Rosa caesio, TiliaWy ry lLo s (s ubsp. cordífo Ii a

E erosp. pLotyphyLLos), Tilía

*ds:a, ULmus gLabra, Ulmus

wis, Viburnum lontano en

wnus mos zijn de popula-

ies bijzonder ktein. Maar

ok autochtone populaties

m Fcgus syLvatica, PopuLus

ipro. Taxus boccata, Quer-

§ petroea en Salx fragilis[n onverwacht gering. Zeer

narsc hij n Lij k zijn autochto-e f,nus syLvestis en Cratae-

w rhipídophyllo inmiddelsitgestorven, of atthans nietner gevonden. Deze uitkom-

En r,raren voor het ministe-e ran LNV a[[e reden om te

bestuiten tot een (Levende)

autochtone genenbank.3 In-middels bevat de genenbank

zo'n 65 soorten, waarvan au-

tochtoon genenmateriaaI uitdiverse herkomsten van hetland. De collectie is groei-

ende. De genenbank is vrijtoegankelijk en voorzien van

informatieborden. De autoch-

tone genenbank is niet a[leen

bedoetd voor behoud ervan,

maar ook om stekken en za-

den te winnen voor nieuwe

aanp[ant in natuurgebieden.

De genenbank wordt gecon-

troleerd door het Centrum

voor Genetische Bronnen inNederland, dat ook betrok-ken is bij de autochtoneRassentijst voor Bomen en

de certificatie ervan.a Ge-

noemd mag ook worden hetNationa[e Lindenarboretum(onder beheer van Jan van

den Brandhof) waarin au-

tochtone [i ndeherkomsten

staan. De toegenomen ken-

nis en de genenbank kunnen

a[s belangrijke stappen voorhet behoud en beheer get-

den. Toch btijft behoud van

inheemse bomen en strui-ken in situ betangrijk voorde biodiversiteit en als bron

van kennis. Wat weg is komtnooit meer terug.

Landschapselementen

0ndanks de grote achteruit-gang is er nog veel moois en

be[angwekkends te beteven

in de Nederlandse bossen,

houtwatlen, struwelen en

heggen. Ook zijn er land-schapselementen van inter-nationale betekenis.s Zoals

de grote diversiteit van onze

duinstruweten en de heg-gen in het rivierengebied.In de soortenrijke katkhou-

dende duinen, zoals die van

Voorne, bij Scheveningenen Castricum, zien we Hip-

pophae rhamnoides, Rhamnus

cathartica, Euonymus euro-poeus, Crataegus monogyna

en diverse rozensoorten:Rosa canino, R. tomentella,R. squarrosa, R. corymbi-

fera, R. caesia, R. dumaLis,

R. rubiginosa, R. micrantho,

R. agrestis, R. eLLíptica, R. to-mentoso en R. sherardii. Ter-

wijl" het hardhoutooibos inons land nagenoeg is verdwe-

nen, komen in het Maasheg-

gengebied nog vrijwel alte

houtige soorten voor die er

thuis horen, waaronder Acer

ca m p estre, Ca rpí n us betu lus,

Rh o m n us coth orti co, Fraxi n us

excebior, Ulmus Laevis, ULmus

minor, Crotoegus monogyno,

Crataegus laevigata en di-verse wi[de rozensoorten.In nattere sferen, zoals de

Biesbosch, zien we Salix oLbo,

BLoeiende Roso tomentoso, bosrand

0nderste Bos (Zuid-Limburg)

Arbor Vitae | 3-27 | 2017 25

. __:10) orl.u laMoz lau-:: -.,l alqls e6rua ]aq: --, :\PS laH 'soqlapung, : : ---:ual[rA 'soqïa^es ]aq.. .: uauunl pueuapaN ur

,: ::t..100A aplePMeq ]s3q-, - rrp uossoq ua uelJPr6

: -.:3i\^ alloq ap laur 6lnq

- '-r,rz rPPu aM ualaou, . .- Joll0os alor6 ep roo^

__. _ ur. )aaqsow ep ue^

: -:- ua parqooPv aslualo. : l,i re)[rMuaa]s ue^ uel

, --lq ap'uapnoM asaul::.rooN ap ïPoz uoxald

" : - ?,\ lnoq ap uftz lqleM= -- 'uolquaua6 qP lPeq

. -" a,r ulrz ]ueqelB-prooN: ---3]ln 'pueuepleg 'las.,..

I u! uaperqa6puPzJrnls

: -:'lPMMnls alapue )o0- - --)nD snqos ua 0ln6u1tt

- ::JA 'anqolnb0 xall. -:r.-loos aJauauta6le ua

-:' is snïo!'oatnsotx'6, -.-,d '6 'tnqu snhn1 uel: - -..roo^ saqplndod alol6

. :-lqla^ leeu lPeM 'aMnl

:: do am uelz uo]lrlal: - 3pno uee allelmaddo

a1s1oor6 a0'ualoosuazorrayelle ua sL4saa1Ís snyoyil

' DIDID q snxol' n uao t1 dsq n sx

snbaolwT' odtotottowx snï-aolu)'o1o0uan7 snbaolwj'04n16 snaln 'suaol snwln

'olDpo oLlLj ue^ eL6n;ar ap

u[Lz 1a;1 'uadollaaq apuarep-ueau ]au ualep)aaq ap ulLz

ue)tnlls ua ueuloq auolqlol-nP uee 4l1y'otb u snyndotr ua

oatndtnd xqo5 'sL1L6o[ xLto5

LÍ02 | Lz-E | èe]r^ roqrv 9z

(aq1u a:6 )

so8 asuala^arl sulsar,Ttls sn1oy,1

(a1uem1) 1a1

-uL6 ap sbuel odtotonowx snbaolotl

:l:§

**Y§é:=*

à,t,*-s .sevis, Ulmus gLabra,

w-*q ; s loevi goto, Cratae-

t§ t * ccrocotPo, crotaegusg.ic s:. a e i ca, Taxus boccata,

lal-ts sylvestis en alterleiDze.soorten. De grootste

oppervlakte aan oude bos-

relicten zien we op de Ve-

[uwe, waar naar verhoudinggrote populaties voorkomen

van Quercus robur, Q. petraea,

Q. xrosacea, Fogus syLvotica

en algemenere soorten als

ILex oquifoLium, Rhamnus

frongula en Sorbus oucuporia.

Ook andere stuwwallen en

stuifzandgebieden in Overijs-

se[, Geldertand, Utrecht en

Noord- Brabant zij n verge[rJ k-

baar als genenbron. 0nver-wacht zijn de houtwatcom-plexen zoals de Noordetijke

Friese Wouden, de houtwal-

len van Steenwijkerwotd, het

Drentse Aagebied en het da[

van de Mosbeek in Twente.

Voor de grote soortenrijkdom

moeten we naar Zuid-Lim-

burg met de ho[[e wegen en

graften en bossen die tot de

best bewaarde voorbee[den

in Nedertand kunnen gelden:

het Savelsbos, Vijtenerbos en

Bunderbos. Het Savelsbos,

het enige echte lindebosmet zowel TiLio cordato als

TiLio platyphylla, js het meest

natuurlijke bos in ons land

voor wat betreft de boom-,

struik- en kruidlaag. Behalve

de lindesoorten en hun zeer

zeldzame natuurlijke hy-bride (L reuropaea), staan

hier ook grotere populaties

van Fraxinus excekior, Acer

campestre, Carpi n us betuLus,

BetuLo pendula, Ulmus minor

en zeldzaamheden a[s Cornus

mas, Ulmus loevís en Crotoe-

gus xmacrocorpo.

Kennis van sooten, onder-

soorten, hybriden en variëtei-

ten van inheemse soorten is

een eerste stap voor behoud

en beheer ervan. Binnen de

NDV is veel kennis aanwezig.

Toch verrast het dat in een

standaardwerk als de Den-

droLogie van de Lage Landen

zeker circa vijftig taxa ontbre-

ken van inheemse bomen en

struiken. Echt goed determi-

neren van onze eigen bomen

en struiken wordt dan lastig.Aan te bevelen is om in een

votgende druk ook de in ons

cuttuurlandschap in voorko-

mende inheemse taxa op tenemen. Meer aandacht en ook

het ptezier in het natuur-, en

cuttuurerfgoed van de bomen

en struiken in eigen land isvan harte aan te beveten.

Bert Maes runt sedert 1992

het Eco[ogisch Adviesbureau

Maes te Utrecht.

Noten1. Ecotogisch Adviesbureau

Maes te Utrecht.2. Iol 2005 met BRONNEN,

daarna met het Ecologisch

Adviesbureau Van Loon.

3. In 2006. De genenbank be-

vindt zich in de Flevopolder,

Roggebotzand. De beheerder

is Staatsbosbeheer.

4. De certificatie is praktisch

onder verantwoordetijkheid

van de NAK-Tuinbouw.

5. Voor de taxonomie zie

Maes e.a., Inheemse bomen

en struiken in NederLand en

VLaanderen, 3e druk 2013,

uitgave Boom, Amsterdam.

LiteratuurBakker, Piet, Bert Maes en

Hans Kruijer, 2011. 'De Wil.de

rozen van Nederland', in: Gor-

teria 35.

Maes. Bert (red.), 201.3,

3" druk, Inheemse bomen

en struiken in NederLand en

V la a n deren. Amsterda m.

Maes, Bert, 2076. AtLas van

het landschap groen erfgoed

van Nederland. Amersfoort.

tr

Voorbeetd uit de Àflas von het land-

schappelijk groen erfgoed van Neder-

land (Drenthe)

Arbor Vitae | 3-27 | 2077 27