Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f
Rural Municipality Profile
vfk"{gfy ufpFkflnsf
ufpFsfo{kflnsfsf] sfof{no
s0ff{nL k|b]z,x'DNff
@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
;+/If0f Pj+ lgb]{zg >L s0f{ axfb'/ /fjn – cWoIf,vfk"{gfy ufpFkflnsf
sfo{sf/L ;Dkfbs rGb|la/ zfxL – k|d'v k|zf;lso clws[t
;Nnfxsf/ >L ds"l;+x a"9f – j8f cWoIf
>L s0f{ /fjn – j8f cWoIf
>L u"nd /fjn – j8f cWoIf
>L nf]shª\u xdfn – j8f cWoIf
>L led/fh zfxL – j8f cWoIf
;Dkfbg d08n >L s[i0f axfb'/ zfxL,laifo lj1
>L ?b|la/ zfxL,:jf:Yo ;+of]hs
>L d'dnfn cfrfo{,lzIff zfvf k|d'v
>L lazfn af]x/f,n]vfkfn
>L lbks zfxL,gf=;'=
sDKo"6/ n]–cfp6 >L k|1fg zfxL,;"rgf k|ljlw clws[t
k|sfzs vfk"{gfy ufpFkflnsf
ufpFsfo{kflnsfsf] sfof{no
ofª\r'au/, x'DNff
s0ff{nL k|b]z,g]kfn
kmf]g ±(&&–(*^)&%(&^&
j]e;fO6 www.kharpunathmun.gov.np
O{d]n [email protected]
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ljifo ;"rL
kl/R5]b !M kl/ro
!=! k[i7e"ld
!=@ p2]Zo !–@
!=# sfg"gL tyf gLltut cfwf/x¿ @–#
!=$ tof/Lsf r/0f #–$
!=% a:t'l:ylt ljZn]if0fsf] ;Ldf % kl/R5]b @M ufpFkflnsfsf] lrgf/L
@=! ef}uf]lns cjl:ylt 6 @=@ P]ltxfl;s lrgf/L tyf gfdfs/0f & @=# /fhgLlts cjl:ylt @=$ w/ftnLo cj:yf @=% k|fs[lts ;Dkbf @=^ ;fF:s[lts pTs[i6tf
@=& ljsf;sf ;Defjgfx¿ 8–9
@=* ufx:y{ pTkfbg1 9
@=( dfgj ljsf; ;"rsf+s 9 kl/R5]b #M hg;+Vofsf] cj:yf #=! hg;+Vof tyf 3/kl/jf/ ;DaGwL ljj/0f #=@ hg3gTjsf] cj:yf #=# pd]/ tyf lnËsf cfwf/df hg;+Vof ljj/0f #=$ dft[efiffsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f #=% wd{ cg';f/ hg;+Vof ljj/0f #=^ hfltut cfwf/df 3/kl/jf/ tyf hg;+Vof ljj/0f #=& ckfu+tfsf] cfwf/df hg;+Vof #=* 3/d'nLsf] ljj/0f #=( a;f]af;sf] cj:yf ;DaGwL ljj/0f #=!) j}jflxs l:ylt #=!! JolQmut 36gf ljj/0f -@)&$ r}q d;fGt;Dd btf{ ePsf ljj/0f cg';f/_ kl/R5]b $M cfly{s cj:yf $=! k|d'v cfly{s ljj/0f
$=!=! d'Vo k]zf ;DaGwL ljj/0f $=!=@ k|fljlws tyf ljz]if bIftf ePsf dfgj ;+;fwgsf] ljj/0f $=!=# j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfx¿sf] ljj/0f $=!=$ ;'s'Daf;L;DaGwL ljj/0f $=!=% pBf]u ;DaGwL ljj/0f
$=@ s[lif tyf kz' ljsf; $=@=! l;+rfO{ ;'ljwf ;DaGwL ljj/0f $=@=@ s[lif sfo{df pkof]u ePsf] hUuf / :jfldTj ;DaGwL ljj/0f $=@=# cGg tyf bnxg afnL pTkfbg / laqmL ;DaGwL ljj/0f $=@=$ kmnkm"n, t/sf/L, gub]jfnL / dx pTkfbg ;DaGwL ljj/0f $=@=% kz'kfng tyf b"whGo pTkfbgsf] cj:yf $=@=^ df;'hGo tyf >dhGo kz'kfngsf] cj:yf $=@=& s[lif pTkfbgdf cfTdlge{/tfsf] cj:yf $=@=* s[lif tyf kz';]jf;Fu ;DalGwt dfgj ;+;fwg
$=@=( s[lif pkhdf nfUg] /f]u sL/f $=@=!) kz'kG5Ldf nfUg] /f]u tyf sL/f
$=@=!! cfw'lgs s[lif tyf kz'kfng -kmd{_ ;DaGwL ljj/0f $=@=!@ s[lif tyf kz' ;]jf;Fu ;DalGwt ;fd'bflos ;+:yf tyf ;d"xsf] ljj/0f $=@=!# :yfgLo ahf/ tyf xf6 ahf/;DaGwL ljj/0f
$=# ko{6g ljsf; $=#=! ko{6sLo :ynx¿sf] ljj/0f $=#=@ xf]6n, l/;f]6{ tyf /]i6'/]06 ;DaGwL ljj/0f
$=$ Joj;foLs ;Lkd"ns tflnd $=$=! Joj;foLs ;Lkd"ns tflnd lng] 3/kl/jf/sf] ljj/0f
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
$=$=@ Joj;flos ;Lkd"ns tflnd lng]x¿sf] ljj/0f $=% a}+Í tyf ljQLo ;+:yfdf vftf x'g] 3/kl/jf/ ;DaGwL ljj/0f $=^ jflif{s cfDbfgL cg';f/ 3/kl/jf/ ljj/0f $=& jflif{s vr{ cg';f/ 3/kl/jf/ ljj/0f $=* 3§, ldn tyf ;+sng tyf k|zf]wg ;DaGwL ljj/0f
$=( jfl0fHo a}+s, ljsf; a+}s, ljQLo ;+:yf, n3' ljQ tyf ;xsf/L ;+:yf ;DaGwL ljj/0f $=!) Jofkf/ tyf Joj;fo ;DaGwL ljj/0f $=!! cf}Bf]lus sRrf kbfy{ pTkfbgsf] cj:yf $=!@ vlgh tyf vfgL ;DaGwL ljj/0f $=!# cfoft tyf lgof{tsf] cj:yf kl/R5]b %M ;fdflhs cj:yf %=! z}lIfs tyf dfgj ;+zfwg ljsf;
%=!=! xfnsf] ;fIf/tfsf] cj:yf %=!=@ z}lIfs:t/ cg';f/ hg;+Vof ljj/0f %=!=# z}lIfs ;+:yf ;DaGwL ljj/0f %=!=$ ;fd'bflos afn ljsf; s]Gb|df cg'ej lnO/x]sf afnaflnsfx¿sf] ljj/0f %=!=% ljBfnodf cWoog ul//x]sf txut 5fq5fqfsf] ljj/0f %=!=^ ljBfnosf] ef}lts cj:yf %=!=& lzIfs ljj/0f %=!=* egf{ b/, lg/Gt/tf b/, l;sfO pknAwL b/ %=!=( cfwf/e"t lzIff k"/f ug]{ ljBfyL{ %=!=!) 5fqj[lQ kfpg] ljBfyL{ ljj/0f %=!=!! z}lIfs u'0f:t/;Fu ;DalGwt ljz]if Joj:yf %=!=!@ afnd}qL lzIff ;DaGwL ljj/0f %=!=!# 5fqj[lQ tyf nlIft ;'ljwfsf] ljj/0f %=!=!$ cfwf/e"t ljBfnodf kFx'rsf] cj:yf %=!=!% sn]h tyf ljBfyL{ ;+Vof %=!=!^ ;fd'bflos l;sfO s]Gb| ;DaGwL ljj/0f
%=@ :jf:Yo tyf kf]if0f %=@=! :jf:Yo ;+:yfsf] ljj/0f %=@=@ :jf:Yo ;+:yfdf pknAw :jf:Yo ;]jf ljj/0f %=@=# :jf:Yo ;+:yfdf pknAw tyf sfo{/t lrlsT;s, :jf:YosdL{ / cGo hgzlQm ljj/0f %=@=$ k|fylds :jf:Yo ;]jfsf] kx'Frsf] cj:yf %=@=% vf]k tyf kf]if0f ;DaGwL ljj/0f %=@=^ ;'/lIft dft[Tj ;DaGwL ljj/0f %=@=& dft[ lzz' :jf:Yo / kl/jf/ lgof]hgsf] cj:yf %=@=* gu/kflnsfleq b]vf k/]sf k|d'v /f]ux¿ / ltgsf] pkrf/ ;DaGwL ljj/0f %=@=( d[To' x'g] sf/0f ;DaGwL ljj/0f %=@=!) kl/jf/sf ;b:ox¿sf] :jf:Yo cj:yf %=@=!! hLjg ladf ;DaGwL ljj/0f %=@=!@ kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ljj/0f
%=# vfg]kfgL tyf ;/;kmfO %=#=! vfg]kfgLsf] ;|f]tsf] cfwf/df 3/kl/jf/ %=#=@ Zff}rfno k|of]usf] cj:yf %=#=# ;fj{hlgs 9n ;DaGwL ljj/0f %=#=$ ;+/lIft hldg / ef}lts ;+/rgf ;DaGwL ljj/0f %=#=% ;fj{hlgs hUufsf] ljj/0f
%=$ dlxnf, afnaflnsf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f %=$=! ;fd'bflos afnSnj tyf ;~hfnsf] ljj/0f %=$=@ 3/kl/jf/ljxLg afnaflnsfsf] ljj/0f %=$=# ;fdflhs ;'/Iff j[lQsf] cj:yf
%=% o'jf tyf v]ns'b / dgf]/~hg %=%=! v]nd}bfg, kfs{, lkslgs :yn tyf dgf]/Ghg :yn ;DaGwL] ljj/0f %=%=@ Jofj;flos v]nf8Lsf] ljj/0f %=%=# o'jf Sna ;DaGwL ljj/0f %=%=$ o'jf l;h{gzLntf, pBdzLntf / kl/rfng ljj/0f
%=^ snf, efiff tyf ;+:s[lt
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
%=^=! :yfgLo rf8kj{, hfqf / d]nf %=^=@ wfld{s tyf P]ltxfl;s :yn ;DaGwL ljj/0f
%=& ;'/Iff lgsfo ;DaGwL ljj/0f %=* 5fpk|yfsf] cEof;
%=*=! 5'O{ x'g] / 5fp uf]7df a:g] dlxnf ;DaGwL ljj/0f %=*=@ 5fp uf]7sf] k|sf/ / cEof; ;DaGwL ljj/0f
kl/R5]b ^M jg tyf jftfj/0fLo l:ylt ^=! jg If]qsf] cj:yf
^=!=! dxTjk"0f{ hgfj/, k+5L / h}ljs ljljwtf;DaGwL ljj/0f ^=!=@ jghGo pTkfbg ljj/0f ^=!=# /fli6«o lgs'~h, cf/If / dWojtL{ tyf ;+/lIft If]q
^=@ h8La'6Lsf] ljj/0f ^=# r/g If]q ^=$ ljkb\ hf]lvd tyf Joj:yfk
^=$=! ljkb\sf] k|efj ^=$=@ ljkb\sf] lsl;d cg';f/ hf]lvdsf] ;d ^=$=# hf]lvdo'Qm -;+j]bgzLn_ :yfgdf a;f]jf; u/]sf kl/jf/ ljj/0f ^=$=$ ljkbaf6 dfgjLo Iflt ^=$=% ljkb\sf] c;/ ;DaGwL ljj/0f ^=$=^ ljkb\af6 ;fj{hlgs ;+/rgf tyf k"jf{wf/df IftL -ut # jif{sf] c;/sf] cfwf/df_
^=$=& hn;|f]t tyf hnfw/ If]q / pkof]usf] l:ylt kl/R5]b &M ef}lts ljsf;sf] cj:yf &=! oftfoft k"jf{wf/
&=!=! ;8s dfu{÷;~hfnsf] ljBdfg cj:yf &=!=@ k}bn dfu{ &=!=# k'n tyf k'n];f &=!=$ ;jf/L ?6sf] ljj/0f &=!=% gu/ If]qleq rNg] ;jf/L ;fwg
&=@ ljB't\ tyf j}slNks pmhf{ &=@=! OGwg pkof]u ljj/0f -vfgf ksfpg] OGwgsf] cfwf/df 3/kl/jf/_ &=@=@ alQ afNg] OGwgsf] k|of]usf] cfwf/df 3/kl/jf/ &=@=# hnljB't, ;f}o{ pmhf{, jfo' pmhf{af6 ljB't\ pTkfbg ljj/0f
&=# ;~rf/ tyf k|ljlw &=#=! cfw'lgs ;'ljwfdf kx'Fr ;DaGwL ljj/0f
&=$ cfjf; tyf ejg &=$=! 3/sf] :jfldTjsf] cfwf/df 3/kl/jf/ ljj/0f &=$=@ husf] cfwf/df 3/sf] ljj/0f &=$=# 5fgf]sf] k|sf/sf cfwf/df 3/ &=$=$ ejg dfkb08 tyf e"sDk k|lt/f]wL 3/sf] ljj/0f &=$=% 3/ ;+Vofsf cfwf/df 3/kl/jf/ ljj/0f &=$=^ 3/kl/jf/n] pkof]u ul/Psf] sf]7f ;DaGwL ljj/0f
&=% ;fj{hlgs tyf ;fd'bflos ejg &=^ ;/sf/L ejg &=& x'nfs kqklqsf b"/;~rf/ / /]l8of] :6]zg ;DaGwL ljj/0f &=* zjbfx:yn tyf ;dflw:yn ;DaGwL ljj/0f kl/R5]b *M ;+:yfut tyf ;'zf;gsf] l:ylt *=! gu/kflnsfdf sfo{/t dfgj ;+zfwgsf] ljj/0f
*=!=! gu/kflnsfsf] ljifout zfvf tyf dfgj ;+zfwg *=!=@ gu/ sfo{kflnsf;DaGwL ljj/0f *=!=# gu/ ;ef ;DaGwL ljj/0f *=!=$ gu/kflnsf, ;/sf/L sfof{no tyf lgsfox¿
*=@ ;+3;+:yf ;DaGwL ljj/0f *=@=! ;fd'bflos ;+:yf ljj/0f *=@=@ cfdf dlxnf ;d"x tyf k/Dk/fut ;d"xsf] ljj/0f *=@=# gful/s ;r]tgf s]Gb| / 6f]n ljsf; ;+:yfsf] ljj/0f *=@=$ s[ifs, pBdL tyf art ;d"xsf] ljj/0f *=@=% P]g, gLlt, lgod / sfo{k|0ffnL
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
*=@=^ gu/ If]qdf lqmofzLn u};; tyf cu};; cg';"rL !M Jofkf/ tyf Joj;fo;DaGwL ljj/0f cg';"rL @M ljBfnodf cWoog ul//x]sf txut 5fq5fqfsf] ljj/0f cg';"rL #M ljBfnosf] ef}lts cj:yf cg';"rL $M lzIfs ljj/0f cg';"rL %M egf{ b/, lg/Gt/tf b/, l;sfO{ pknAwL b/ cg';"rL ^M cfwf/e"t lzIff k"/f ug]{ ljBfyL{ cg';"rL &M 5fqj[lQ kfpg] ljBfyL{ ljj/0f cg';"rL *M z}lIfs u'0f:t/;Fu ;DaGwLt ljz]if Joj:yf cg';"rL (M afnd}qL lzIff ;DaGwL ljj/0f cg';"rL !)M 5fq[lQ tyf nlIft ;'ljwfsf] ljj/0f cg';"rL !!M cfktsflng ;]jf k|bfos ;+:yfsf] ;Dks{ ljj/0f cg';"rL !@M gu/ ;ef ;DaGwL ljj/0f cg';"rL !#M gu/kflnsfdf sfo{/t dfgj ;+zfwgsf] ljj/0f cg';"rL !$M xf]6n, l/;f]6{ tyf /]i6'/]06 ;DaGwL ljj/0f cg';"rL !%M j:t'ut ljjj/0f tYof+s ;+sng kmf/dx¿ cg';"rL !% -s_M ;+:yfut tYofÍ ;+sng÷;j]{If0f kmf/fd cg';"rL !% -v_M ;+:yfut tYofÍ ;+sng÷;j]{If0f kmf/fd ;Gbe{ ;fdfu|L
sf÷gu/kflnsfsf ljsf; ;Defjgfx?
१४५=ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] gS;f
१४६=cGo s]xL eP
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
tflnsf ;"lr
tflnsf g+ !MufpFkflnsfsf] u7g x'Fbf ;dflji6 ul/Psf ;fljssf uflj;, j8fsf] If]qkmn !(
tflnsf g+ @MVffk"{gfy ufpFkflnsfsf] la:t[t ljj/0f !(
tflnsf g+ # Mhldgsf] k|sf/ cg';f/sf] If]qkmn @)
tflnsf g+ $ MufpF ljsf;sf ;Defjgfx? @!–@@
tflnsf g+ % Ma:tL / 3/kl/jf/ ljj/0f @#
tflnsf g+ ^ M hg;+Vof ljt/0fsf] cj:yf @$
tflnsf g+ & M pd]/ tyf lnËsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f @$
tflnsf g+ *M dft[efiffsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f @$–@%
tflnsf g+ (Mwd{ cg';f/ hg;+Vof ljj/0f @%
tflnsf g+ !)M hfltut cfwf/df hg;+Vof ljj/0f @%
tflnsf g+ !!M 3/d'nLsf] ljj/0f @^
tflnsf g+ !@M k]zfsf cfwf/df hg;+Vof ljj/0f @^
tflnsf g+ !#M cfly{s ?kn] ;lqmo hg;+Vof ljj/0f @&
tflnsf g+ !$M ckfËtfsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f -k|f}9_ @&
tflnsf g+ !% M ckfËtfsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f -afnaflnsf_ @&
tflnsf g+ !^M a;fO{;/fO{ ;DaGwL ljj/0f @*
tflnsf g+ !&M JolQmut 36gf ;DaGwL ljj/0f @*
tflnsf g+ !*M ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmdaf6 nfeflGjt ljj/0f @*
tflnsf g+ !(Mk|fljlws, ;Lko'Qm tyf ljz]if bIftf ePsf dfgj ;+zfwgsf] ljj/0f #$
tflnsf g+ @)M d'Vo k]zf ;DaGwL ljj/0f #$
tflnsf g+ @!M cf};t cfDbfgL ljj/0f #%
tflnsf g+ @@Mcf};t vr{ tyf art ljj/0f #%
tflnsf g+ @#M ljkGgtf :t/Ls/0f ljj/0f #%
tflnsf g+ @$M vfBfGg ;'/Iffsf] cj:yf #^
tflnsf g+ @%M cfjf; ;+/rgf ljj/0f #^
tflnsf g+ @^M cfoft / lgof{tsf] cj:yf #^–#&
tflnsf g+ @&Mcf}Bf]lus sRrf kbfy{ pTkfbgsf] cj:yf -sf7,vf]6f],hl8a'6L,cNnf],r'g9'Ëf,:n]6 cflb_ #&
tflnsf g+ @*M a]/f]huf/ ;DaGwL ljj/0f #&
tflnsf g+ @(M j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfx?sf] ljj/0f #*
tflnsf g+ #)M;'s'Daf;L ;DaGwL ljj/0f #*
tflnsf g+ #!M jt{dfg e"–pkof]u #*
tflnsf g+ #@M e"–:jfldTj #(
tflnsf g+ ##M hUufsf] lsl;d #(
tflnsf g+ #$M v]tLof]Uo hldg ;DaGwL ljj/0f #(
tflnsf g+ #%M afFemf] hldg ;DaGwL ljj/0f #(
tflnsf g+ #^M;fj{hlgs kf]v/L tyf df5fkfng ;DaGwL ljj/0f $)
tflnsf g+ #&M l;+rfO ;'ljwfsf] pknAwtf ljj/0f $)
tflnsf g+ #*M l;+rfOsf] ;|f]t ;DaGwL ljj/0f $)
tflnsf g+ #(M s[lif pTkfbg ;DaGwL ljj/0f $!
tflnsf g+ $)M kz'kG5LhGo pTkfbg ;DaGwL ljj/0f $!
tflnsf g+ $!M vfBfGg afnLdf nfUg] /f]u tyf sL/f $@
tflnsf g+ $@Mkmnkm"n tyf t/sf/Ldf nfUg] /f]u tyf sL/f $@
tflnsf g+ $#M kz'klG5df nfUg]] /f]u tyf sL/f $@
tflnsf g+ $$M Jofj;flos s[lif kmd{ ;DaGwL ljj/0f $#
tflnsf g+ $%M cfw'lgs -Jofj;flos_ kz'kfng -kmfd{_ ;DaGwL ljj/0f $#
tflnsf g+ $^Ms[lif tyf kz' ;]jf;Fu ;DalGwt dfgj ;+zfwg $#
tflnsf g+ $&M s[lif tyf kz'kfng;Fu ;DalGwt ;d"x tyf ;fd'bflos ;+:yfsf] ljj/0f $#–$$
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
tflnsf g+ $*M;+sng s]Gb| tyf lr:ofg s]Gb| $$
tflnsf g+ $(Ms[lif ahf/ tyf xf6ahf/ ;DaGwL ljj/0f $$
tflnsf g+ %)M ko{6sLo :ynx?sf] ljj/0f $%
tflnsf g+ %!M xf]6n, l/;f]6{ tyf /]i6'/]G6 ;DaGwL ljj/0f $^
tflnsf g+ %@M pknAw ko{6sLo ;]jf tyf ;'ljwf ;DaGwL ljj/0f $^
tflnsf g+ %#M wfld{s, P]ltxfl;s tyf ko{6sLo :yn ;DaGwL ljj/0f $^
tflnsf g+ %$M xf]6]n, l/;f]6{ tyf xf]d:6] ;DaGwL ljj/0f $^
tflnsf g+ %%M cf}Bf]lus ljsf; -n3', 3/]n', ;fgf, demf}nf, 7"nf pBf]u, ;/sf/L, klAns, lghL / ;xsf/L_ $&
tflnsf g+ %^MpTkfbg tyf ;]jfd"ns pBf]u ;DaGwL ljj/0f $&
tflnsf g+ %&M 3§, ldn tyf ;+sng / k|zf]wg ;DaGwL ljj/0f $*
tflnsf g+ %*MJofkf/ / Joj;fo ;DaGwL ljj/0f -ls/fgf, yf]s, df;', t/sf/L / kmnkm"n cflb_ $*
tflnsf g+ %(M vlgh tyf vfgL ;DaGwL ljj/0f $(
tflnsf g+ ^)M:yfgLo ahf/ tyf Jofkfl/s s]Gb|sf] ljj/0f $(
tflnsf g+ ^!M a}+s tyf ljQLo ;+:yf ;DaGwL ljj/0f $(
tflnsf g+ ^@M ;xsf/L ;DaGwL ljj/0f $(
tflnsf g+ ^#M kfFr jif{eGbf dfly / !% aif{eGbf dflysf] ;fIf/tf ljj/0f %)
tflnsf g+ ^$M kfFr jif{ / ;f]eGbf dflysf] z}lIfs cj:yf %)
tflnsf g+ ^%M txut ?kdf z}lIfs ;+:yf÷ljBfno -;fd'bflos, ;+:yfut, db/;f, u'Daf_ / ljBfyL{ ljj/0f %!
tflnsf g+ ^^M ljBfnodf cWoog ul//x]sf txut 5fq5fqfsf] ljj/0f %!
tflnsf g+ ^&M SofDk; tyf k|fljlws lzIffno / cWoog/t 5fq5fqfsf] ljj/0f %@
tflnsf g+ ^*M ljBfno jflx/ /x]sf tyf ljBfno 5f8]sf afnaflnsfx?sf] ljj/0f %@
tflnsf g+ ^(M l;sfO pknlAw tyf pQL0f{ b/ %@
tflnsf g+ &)M v''b egf{, lg/Gt/tf tyf l6sfp b/ %#
tflnsf g+ &!M afn ljsf; s]Gb|sf] ljj/0f %#
tflnsf g+ &@M ljBfno zflGt If]q / ljBfno ;'wf/ of]hgf ljj/0f %#
tflnsf g+ &#M lzIfs tyf z}lIfs hgzlQm ljj/0f %$
tflnsf g+ &$Mcfwf/e"t / dfWolds ljBfnodf kx'Frsf] cj:yf -k|d'v j:tLaf6 ljBfno k'Ug nfUg] ;do_ %$
tflnsf g+ &%M z}lIfs ;+:yf pknAw ef}lts k"jf{wf/ tyf ;'lawf %$–%%
tflnsf g+ &^M 5fqa[lQ tyf cGo nlIft ;'ljwf pknAwtfsf] cj:yf -5fqa[lQ, afncg'bfg, lbjf vfhf_ %%
tflnsf g+ &&M gd"gf tyf OG6/g]6 ;'ljwf pknAw ljBfno ljj/0f %%
tflnsf g+ &*M;'wfl/Psf] dfkb08 -e"sDk k|lt/f]wL_ cg';f/ lgdf{0f ePsf tyf /]6«f]lkml6Ë ul/Psf ljBfno %^
tflnsf g+ &(M :yfgLo ;/sf/sf] lzIff If]qdf nufgL %^
tflnsf g+ *)M k|fljlws tyf ljz]if ;Lko'Qm dfgj ;+;fwg %^
tflnsf g+ *!M ckfËtf tyf ljz]if lzIff ;|f]tsIff / ljBfyL{ ljj/0f %^
tflnsf g+ *@ Mz}lIfs u'0f:t/ ;DaGwL ljj/0f %^
tflnsf g+ *#Mafnd}qL lzIff ;DaGwL ljj/0f %&
tflnsf g+ *$M ljBfnosf] ef}lts cj:yf %&
tflnsf g+ *%M:jf:Yo ;+:yf -c:ktfn, k|fylds :jf:Yo s]Gb|, :jf:Yo rf}sL / cfo'j]{b s]Gb|_ sf] ljj/0f %*
tflnsf g+ *^M :jf:Yo ;+:yfdf pknAw tyf sfo{/t lrlsT;s, :jf:YosdL{ / cGo hgzlQm ljj/0f %*
tflnsf g+ *&Mk|fylds :jf:Yo ;]jfsf] kx'Frsf] cj:yf -k|d'v a:tLaf6 :jf:Yo ;+:yf k'Ug nfUg] ;do_ %*–%(
tflnsf g+ **M pknAw :jf:Yo ;]jf tyf ;'ljwfx? %(
tflnsf g+ *(M vf]k ;]jf tyf ;'/lIft dft[Tj ;DaGwL ljj/0f %(–^)
tflnsf g+ ()M afn :jf:Yo tyf s'kf]if0fsf] cj:yf ^)
tflnsf g+ (!Mk|d'v /f]u / pkrf/ ;DaGwL ljj/0f ^)
tflnsf g+ (@M ;'/lIft dft[Tj ^!
tflnsf g+ (#M vfg]kfgL ;'ljwfsf] cj:yf ^@
tflnsf g+ ($M vfg]kfgLsf] >f]tsf] ljj/0f ^@
tflnsf g+ (%M Zff}rfno k|of]usf] cj:yf ^@
tflnsf g+ (^M;fj{hlgs zf}rfno ^#
tflnsf g+ (&M kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ^#
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
tflnsf g+ (*M9n Joj:yfkg ^#
tflnsf g+ ((Mdlxgfjf/L ePsf] a]nf zf}rfno k|of]usf] cj:yf ^#
tflnsf g+ !)) M lnË cg';f/ afn ljjfx -c7f/ jif{ d'lgsf_ ^$
tflnsf g+ !)!M sfdbf/sf] ?kdf 3/ jflx/ /x]sf afnaflnsf ^$
tflnsf g+ !)@MafnSnj tyf ;+hfnsf] ljj/0f ^$–^%
tflnsf g+ !)#M 3/kl/jf/ ljxLg afnaflnsfsf] cj:yf ^%
tflnsf g+ !)$M ckfËtfsf cfwf/df hg;+Vof ^%
tflnsf g+ !)%Mh]i7 gful/s tyf Psn dlxnf ^^
tflnsf g+ !)^Mjflif{s sfo{qmdaf6 nlIft sfo{qmdtkm{ ePsf] ljlgof]hg tyf vr{sf] cj:yf ^^
tflnsf g+ !)&Mv]nd}bfg, kfs{, lkslgs :yn tyf dgf]/Ghg:yn ;DjGwL] ljj/0f ^^
tflnsf g+ !)*MJoj;flos v]nf8Lsf] ljj/0f ^&
tflnsf g+ !)(Mo'jf Sna ;DaGwL ljj/0f ^&
tflnsf g+ !!)Mo'jf l;h{glzntf, pBdlzntf / kl/rfng ljj/0f ^&
tflnsf g+ !!!Mwfld{s tyf P]ltxfl;s :ynsf] ljj/0f ^*
tflnsf g+ !!@M;fj{hlgs :yn, kf6L kf}jf / rf}tf/f ^*
tflnsf g+ !!#M:yfgLo rf8kj{, hfqf / d]nfsf] ljj/0f ^*–^(
tflnsf g+ !!$MzflGt tyf ;'/Iffsf] cj:yf ^(
tflnsf g+ !!%Mjg If]q / k|sf/ ;DaGwL ljj/0f &)–&!
tflnsf g+ !!^Mjg Joj:yfkg ;DaGwL ljj/0f -;/sf/4f/f Jojl:yt ;fd'bflos, sa'lnotL, wfld{s /
lghL jg_ &!
tflnsf g+ !!&Mj[Iff/f]k0fsf nflu vfln :yfg ;DaGwL ljj/0f &!–&@
tflnsf g+ !!*MjghGo pTkfbg ljj/0f &@–&#
tflnsf g+ !!(Mhl8a'6Lsf] pTkfbg, ;+sng tyf lgsf;L ;DaGwL ljj/0f &#
tflnsf g+ !@)MufpF÷gu/kflnsf If]qaf6 lgsf;L x'g] jg k}bfj/sf] ljj/0f &#
tflnsf g+ !@!Mr/g If]q &#
tflnsf g+ !@@M k|d'v hnfwf/ / pkhnfwf/sf] cj:yf &$–&%
tflnsf g+ !@#MkfgLsf] d'xfg ;DaGwL ljj/0f &%
tflnsf g+ !@$MgbL tyf vf]nf ;DaGwL ljj/0f &%
tflnsf g+ !@%M tfntn}of / kf]v/L / ;Ld;f/ If]q ;DaGwL ljj/0f &^
tflnsf g+ !@^M hn;|f]t / pkof]usf] l:ylt ljj/0f &^
tflnsf g+ !@&M ;+/lrt kfgLd'xfg, hldg / ef}lts ;+/rgf ljj/0f &^
tflnsf g+ !@*M h}ljs ljljwtf / jftfj/0fLo ;]jf &&
tflnsf g+ !@(M jf;:yfgsf cfwf/df dxTjk"0f{ hgfj/ tyf r/fr'?ËLsf] ljj/0f &&
tflnsf g+ !#)M dxTjk"0f{ jg:klt ljj/0f &&
tflnsf g+ !#!M/fli6«o lgs'~h, cf/If, dWojtL{ tyf ;+/lIft If]q &&
tflnsf g+ !#@M kfs{ tyf pBfg ;DaGwL ljj/0f &*
tflnsf g+ !##M hf]lvdo'Qm -;+j]bglzn :yfgdf a;f]af; u/]sf kl/jf/_ ljj/0f &*
tflnsf g+ !#$M ljkb\÷k|sf]kaf6 ePsf] dfgjLo / ef}lts Ifltsf] ljj/0f &*
tflnsf g+ !#%Mljkb\sf] lsl;d cg';f/ hf]lvdsf] ;do &(
tflnsf g+ !#^M ljkb\sf] c;/ ljj/0f &(
tflnsf g+ !#&M ljkb\af6 Ifltu|:t ;fj{hlgs ;+/rgf tyf k"jf{wf/ ljj/0f &(
tflnsf g+ !#*M ljkb\ Joj:yfkgsf] k"j{ tof/L &(–*)
tflnsf g+ !#(M oftfoft k"jf{wf/ *!
tflnsf g+ !$)M;8s ;+hfnsf] ljBdfg cj:yf *!
tflnsf g+ !$!M lgdf{0ffwLg ufpF jf gu/:t/Lo ;8sx? *@
tflnsf g+ !$@M;jf/L ;'lawf / ?6 *@
tflnsf g+ !$#M ufpF÷gu/ If]qleq rNg] ;jf/L ;fwg *@
tflnsf g+ !$$Memf]n'+u] k'n tyf k'nk'n];f *@–*#
tflnsf g+ !$%M 6f9fsf] a:tLaf6 ;DalGwt UffpF÷gu/kflnsfsf] s]Gb| k'Ug nfUg] cg'dflgt ;do *#
tflnsf g+ !$^M a;kfs{ tyf la;f}gL ;DalGw ljj/0f *#
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
tflnsf g+ !$&M OGwg pkof]u ljj/0f -vfgf ksfpg] OGwgsf] cfwf/df 3/kl/jf/_ *#
tflnsf g+ !$*M alQ afNg] OGwgsf] k|of]usf] cfwf/df 3/kl/jf/ *$
tflnsf g+ !$(M hnljB't, ;f}o{ ph{f, jfo' phf{af6 ljB't pTkfbg ljj/0f *$
tflnsf g+ !%)M ljB't pknAw 3/kl/jf/ ljj/0f *$
tflnsf g+ !%!Mj}slNks phf{ -n3' hn ljB't, ;f]nf/, jfof]Uof;, ;'wfl/Psf] r'Nxf]_ k|of]u ug]{ kl/jf/ *$–*%
tflnsf g+ !%@M x'nfs tyf kqklqsf ;DaGwL ljj/0f *%
tflnsf g+ !%#M b"/;+rf/ ;DaGwL ljj/0f *%
tflnsf g+ !%$M /]l8of] :6];g ;DaGwL ljj/0f *%
tflnsf g+ !%%M cfw'lgs ;'lawfdf kx'Fr ;DaGwL ljj/0f *^
tflnsf g+ !%^M ljBdfg ;tx 9nsf] cj:yf *^
tflnsf g+ !%&M 5fgf]sf] k|sf/sf cfwf/df 3/w'/L *^
tflnsf g+ !%*MufpF÷gu/kflnsf cGtu{tsf ;/sf/L ejg ;DaGwL ljj/0f *&
tflnsf g+ !%(M ufpF÷gu/kflnsf sfof{nob]lv k|To]s j8f s]Gb|;Ddsf] b"/L *&
tflnsf g+ !^)M kz'jwzfnfsf] ljj/0f *&
tflnsf g+ !^!Mzjbfx:yn ;DaGwL ljj/0f **
tflnsf g+ !^@M ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] ;+u7gfTds 9fFrf *(
tflnsf g+ !^#M ufpF÷gu/ sfo{kflnsfsf] ljifout zfvf tyf dfgj ;+zfwg *(
tflnsf g+ !^$MufpFkflnsfl:yt ;+3Lo tyf k|b]z sfof{no tyf lgsfox? ()
tflnsf g+ !^%M ufpFkflnsfsf] ljut ltg aif{sf] cfo Aoo ljj/0f ()
tflnsf g+ !^^M ufpFkflnsfsf] crn ;DklQsf] ljj/0f ()–(!
tflnsf g+ !^&M ufpFkflnsf leq gf=;=s]=,g=gf=d= tyf 6f]n ljsf; ;+:yfx?sf] ljj/0f (!
tflnsf g+ !^*Mk/Dk/fut ;d'x tyf ;d'bfodf cfwfl/t ;+:yfx?sf] ljj/0f (!–(@
tflnsf g+ !^(M laifout ;d'x tyf ;+:yf ;DalGw ljj/0f (@
tflnsf g+ !&)M;fd'bflos d]nldnfk ;DalGw ljj/0f (@
tflnsf g+ !&!M u};; tyf cu};; ljj/0f / aflif{s ah]6 (#
tflnsf g+ !&@M ljut ltg aif{sf] k|d'v cfof]hgf,sfo{qmd tyf sfo{;Dkfbgsf] cj:yf (#
tflnsf g+ !&#M ufpFkflnsfn] ;+rfng u/]sf k|d'v sfo{qmd tyf cfof]hgfx?sf] ljj/0f ($–(%
tflnsf g+ !&$M ufpFsfo{kflnsf sfof{nodf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] ljj/0f (%–(^
tflnsf g+ !&%M ufpFkflnsfleq /x]sf ljz]if ;+/lIft :jfoQ If]qsf] ljj/0f (^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
vfk"{gfy ufp“kflnsf ufp“sfo{kflnsfsf] sfof{no,ofª \r'au/ x'DNff s0ff{nL k|b]z,g]kfn
k|sfzsLo
d'n's ;+3Lo u0ftGqfTds /fHo Joj:yfdf k|j]z u/]sf] kl/jlt{t ;Gbe{df :yfgLo ;]jf ;'ljwfnfO{ hgd'vL,
;dfj]zL / ;xeflutfd"ns agfpg ljs]lGb|s/0fsf] dfWodaf6 zf;g Joj:yfdf hgtfsf] kx'Fr clea[l4 ug{
:yfgLo ;/sf/ ;~rfng P]g, @)&$ n] k|;:t cj;/x?sf] l;h{gf u/]sf] 5.:yfgLo lgsfox?n]] cfˆgf] sfo{
If]qleqsf] j:t'ut ljj/0f tyf >f]t gSzf tof/ u/L glthfdfd"ns of]hgfx?sf] th'{df, >f]t kl/rfng,
of]hgfsf] sfof{Gjogsf] ;fy} cg'udg tyf d'NofÍgsf] sfo{ ug'{ kb{5.tYo tyf ;"rgfdf cfwfl/t of]hgf th'{df,
sfof{Gjog, cg'udg tyf d'NofÍg k|lqmofnfO{ :yfgLo lgsfox?n]] cfTd ;fy ug]{ k|0ffnLsf] ;d]t ljsf; eO{
;s]sf] 5 . o; tYonfO{ dgg u/L vfk"{gfy ufpFkflnsfn] :yfgLo ;/sf/ ;~rfng P]g,@)&$ n] tf]s]adf]lhd
:yfgLo txsf cfjZos ;a} ;"rgfx? ;+sng u/L ufpFkflnsfsf] oyft{ ljj/0f emNsg] u/L of] j:t'ut ljj/0f
tof/ u/]sf] 5 .
vfk"{gfy ufpFkflnsfsf] j:t'l:ylt ljj/0f tof/ ug{ d'VotM l4lto ;"rgfx?nfO{ cfwf/ dflgPsf] 5 .
ufpFkflnsfsf] ljsf; Joj:yfkgsf nflu cfjZos Go'gtd ;"rgf ;lxtsf] of] a:t'ut ljj/0f 5fofF
g]kfnsf] k|fljlws ;xof]udf tof/ ul/Psf] xf] . o;df ePsf ljj/0fn] ufpF ljsf;sf ;f ]́bf/x? tyf
;/f]sf/jfnfx?nfO{ ljsf;sf ultljlw ;~rfng ug{ cfjZos kg]{ of]hgfx?sf] th'{df, sfof{Gjog,
cg'udg / d'NofÍg sfo{df ;xof]u k'Ug] ck]Iff ul/Psf] 5 . o;nfO{ c´ k"0f{ agfpg, cBfjlws ug{ /
clwsflws dfqfdf k|of]udf Nofpg ;a} ;/f]sf/jfnfx?sf] ;xof]u ckl/xfo{ ePsf] s'/fdf vfk"{gfy
ufpFkflnsf ljZj:t /x]sf] 5 .
o; j:t'l:ylt ljj/0f tof/ ug{ / o; cj:yfdf Nofpg cf–cfˆgf] If]q / tkm{af6 ;xof]u ug]{ ;+3Lo
dfldnf tyf ;fdfGo k|zf;g dGqfno, ufpFkflnsf l:yt /fhgLlts bnsf k|d'v tyf k|ltlglwx?,
ljifout zfvfsf k|d'v tyf k|ltlglwx?, u}/ ;/sf/L ;+:yf, gLlh If]q tyf gful/s ;dfhsf k|ltlglwx?
ufpFkflnsfsf kbflwsf/L tyf sd{rf/Lx?k|lt vfk"{gfy ufpFkflnsf xflb{s cfef/ JoQm ub{5 . ljleGg
r/0fdf a:tL,j8f / kflnsf:t/Lo cGt/lqmof sfo{qmddf ;xefuL e} cd"No ;'emfjx? pknJw u/fpg' x'g]
;a} ;xefuLx? vf; u/L afnaflnsf, dlxnf, k5fl8 k/]sf tyf kfl/Psf ;d'bfox?, ckfËtf ePsf
AolQmx?, cflbjf;L hghftL ;a}nfO{ xflb{s wGojfb lbb} ;"rgfdf cfwfl/t glhtfd"ns of]hgf th'{df,
sfof{Gjog, cg'udg / d"NofÍg h:tf sfo{qmddf ;d]t ;a}sf] pT;fxhgs ;xeflutf / ;xof]u k|fKt x'g]
s'/fdf vfk"{gfy ufpFkflnsfn] k"0f{ ljZjf; AoQm ub{5 . k"j{tof/L sfo{zfnfb]lv tYofÍ ;+sng / ljZn]if0f
u/L a:t'ut ljj/0f tof/ ug{ k|fljlws ;xof]u ug'{ x'g] 5fofF g]kfnsf sfo{sf/L lgb]{zs >L sdn yfkf,
laifo lj1 >L s[i0f axfb'/ zfxL nufot 5fofF g]kfnsf sd{rf/L ;fyLx? k|lt vfk"{gfy ufpFkflnsf xflb{s
cfef/ AoQm ub{5 .
o; jl:t'l:ylt ljj/0f tof/Lsf] nflu vfk"{gfy ufpFkflnsfsf sd{rf/L ;fyLx?af6 tYofÍ ;+sng tyf
a:tL,j8f / ufpFkflnsf:t/Lo cGt/lqmof sfo{qmdx?df v]n]sf] e"ldsfsf] pRr ;Ddfg ub}{ wGojfb lbg
rfxG5' .
=============================
rGb|la/ zfxL
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
k|d'v k|zf;lso clws[t
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpFkflnsfsf] cjl:ylt -prfO{_
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpFkflnsfsf] ;fdflhs >f]t gSzf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ef}ule{s >f]t gSzf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
hg;f+lvs >f]t gSzf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
vfk"{gfy ufp“kflnsf ufp“sfo{kflnsfsf] sfof{no,ofª \r'au/ x'DNff s0ff{nL k|b]z,g]kfn
b'O{ zJb
k|fs[lts b[li6sf]0fn] ;'Gb/ o; vfk"{gfy ufpFkflnsf u7g ul/Pkl5 klxnf] k|sflzt b:tfj]hsf] ¿kdf cfpg
nfu]sf] a:t'ut ljj/0f 5f]6f] ;dod} tof/L ug{ kfpFbf cToGt} v';L nfu]sf] 5 .
/fHosf] k'g;{+/rgfsf l;nl;nfdf :yflkt o; ufpFkflnsfsf] oyfy{ ljBdfg cj:yf emNsfpg a:t'ut ljj/0f
tof/Ln] ufpFsf] ljsf;sf jt{dfg cj:yfnfO{ lrlqt u/]sf] 5 . o:tf] lrq0fn] cfufdL lbgdf xfdLn] th'{df
ug'{kg]{ gLlt tyf sfo{qmdx¿nfO{ k|fyldsLs/0f u/L xfdLnfO{ pknAw ;Lldt >f]t ;fwgsf] clwstd ;b'kof]u
u/L ufpFkflnsf ljsf;nfO{ ult k|bfg ug{ cj:o klg ;xof]u k'¥ofpg] cfzf tyf ljZjf; lnPsf] 5' . o;
cWoog k|ltj]bgn] k|foM ;a} If]q tyf j:t'ut oyfy{nfO{ ;d]6\g] k|of; u/]sf] ePtfklg ;Lldt ;do / >f]t
;fwgsf] ;Ldfleq ul/Psf] cWoog cfkm}df k"0f{ gx'g ;S5 . o;nfO{ ;do ;Gbe{ cg';f/ kl/is[t / kl/dflh{t
ug]{ bfloTj xfd|f] sfFwdf cfPsf] dxz'; xfdL ;a}n] u/]sf 5f}F .
g]kfn ufpFg} ufFpn] el/Psf] d'n's xf] . ufpFx?sf] of]hgfa4 ljsf; ljgf b]zsf] ljsf; / kl/jt{gsf] sNkgf ug{
;lsFb}g . of]hgfj4 ljsf;sf nflu ufpFx?sf] j}1flgs cg';Gwfg, vf]h / cGj]if0fsf] cfjZostf 5 . o;sf nflu
ufpFx?sf] jf:tljs tYo / tYofÍsf] pknAwtf x'g'k5{ . of] a:t'ut ljj/0fn] s]lx xb ;Dd ePklg of]
cfjZostfnfO{ k"/f ug]{ ljZjf; d}n] lnPsf] 5' .
of]hgfj4 ljsf;sf] cfwf/sf] ¿kdf /xg] of] a:t'ut ljj/0f ;dod} tof/ ug{ nufpg] ufpF sfo{kflnsfsf ;Dk"0f{
l6d, k|d'v k|zf;lso clws[t tyf cGo j8f txdf dxTjk"0f{ lhDd]jf/L k'/f ug]{ sd{rf/L Pj+ lgjf{lrt
hgk|ltlglw nufot tYofÍ pknAw u/fpg] ;Dk"0f{ ljifout sfof{no, ;+3;+:yf tyf cGo ;a}df ufpFkflnsfsf]
tkm{af6 cfef/ k|s6 ug{ rfxG5' . ;fy} cWoog k|ltj]bg ;dod} ;DkGg ug]{ 5fof g]kfn sf7df8f}FnfO{ xflb{s
wGoafb lbg rfxG5' .
cGtdf ;du| ufpFkflnsfsf] ljsf;sf] cfwf/ lrq sf]g{ of] a:t'ut ljj/0f ;xof]uL agf]; / bL3{sflng ;f]rsf
;fy cufl8 a9\g xfdL ;a}nfO{ cfwf/ k|fKt xf]; eGg] z'e]R5f k|s6 ub{5' .
===========================
s0f{ axfb'/ /fjn
cWoIf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
1
kl/R5]b ! M kl/ro
!=! k[i7e"ld M
vfk"{gfy ufpFkflnsfsf] ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s, k"jfwf{/ nufot If]qsf] ljBdfg oyfy{ l:ylt emNsfpg
cfjZos tYofÍ ;+sng / ljZn]if0fsf dfWodaf6 tof/ u/L l:ylt emNsg] l;nl;n]jf/ / Jojl:yt ?kdf k|:t't
ul/Psf] ;"rgfsf] PsLs[t b:tfj]h g} j:t'ut ljj/0f xf] . ufpF j:t'ut ljj/0f tof/Lsf nflu ufpF :t/Lo ljlw,
cf}hf/ tyf k|s[ofsf] cjnDag ug'{ h?/L x'G5 . vfk"{gfy ufpFkflnsfsf] j:t'ut ljj/0f tof/Lsf] k[i7e"ld, p2]Zo,
gLltut tyf sfg"gL cfwf/, tof/L ljlw tyf k|lqmof / ;LdfnfO{ o; kl/R5]bdf ;dfj]z u/LPsf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfgn] ;+3Lo nf]stflGqs zf;g Joj:yf cg'?k hgtfsf] ;a}eGbf glhssf] ;/sf/sf] ?kdf
ufpFkflnsf cyjf gu/kflnsfsf] Joj:yf u/]sf] 5 . h; cg';f/ :jfoQtfsf] pRrtd cEof; tyf
ljs]Gb|Ls/0fsf] dfWodåf/f :yfgLo zf;gdf ;xeflutf, hjfkmb]lxtf, kf/blz{tf / pQ/bfloTj sfod u/L ;]jf
k|jfxdf k|efjsf/Ltf;Fu} ljsf; k|lqmofnfO{ b|'tt/ t'NofO{ hgck]Iffsf] ;Daf]wg ug]{ P]ltxfl;s lhDd]jf/L :yfgLo
;/sf/sf] sfFwdf cfPsf] 5 . ;xsf/Ltf, ;dGjo / ;xcl:tTjsf cfwf/df ;+rfng x'g] :yfgLo zf;g k|lqmofdf
hg;xeflutf / ;fem]bf/Lsf] dd{nfO{ ;d]t pRr dxTj lbOPsf] 5 . :yfgLo hgtfn] k|fKt ug]{ ;]jf ;'ljwfnfO{
l56f], 5l/tf] / k|efjsf/L agfO{ :yfgLo txsf] ;'b[9Ls/0f ug{ gLltut tyf Jojxfl/s cEof;x? cuf8L al9
/x]sf 5g\ .
:yfgLo ;/sf/sf] ;]jf k|jfxdf r':ttf / ljsf; k|lqmofnfO{ oyf]lrt ult k|bfg ug{ vl08s[t / If]qut ;"rgf
;lxtsf] ufpF j:t'ut ljj/0f tof/L h?/L x'G5 . g]kfndf ;j{k|yd ;ftf}+ cfjlws of]hgfn] x/]s lhNnfn]
ljsf;sf ;+efjgf / >f]t sf] cfjZos ;"rgf xfl;n ug{ cfly{s, ;fdflhs / ef}uf]lns If]q ;d]l6Psf] j:t'ut
ljj/0f tof/ ug{'kg]{ lgb]{lzt u/]sf] lyof] . tTsflng uflj; tyf gu/kflnsfsf] ;Gbe{df bzf}+ cfjlws of]hgfn]
j:t'ut ljj/0f tof/ ug'{kg]{ s'/fnfO{ p7fg u/]sf] lyof] . :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% / tTf\;DaGwL
lgodfjnL nfu' eP kl5 tTsflng :yfgLo lgsfodf j:t'ut ljj/0f tof/L lgoldt ?kdf cuf8L a9]sf] lyof] .
jt{dfg ;Gbe{df g]kfn ;/sf/n] ufpF tyf gu/ If]qsf] ;du| j:t'l:ylt emlNsg] j:t'ut ljj/0fsf] 9fFrf tof/
u/L pknAw u/fO oyf;So l56f] tof/ ug{ kqfrf/ u/]sf] 5 . ufpFkflnsfsf] g]t[Tjdf o;/L tof/ x'g] j:t'ut
ljj/0fn] :yfgLo txdf th'{df x'g] of]hgfsf nflu ;"rgfsf] cfwf/ tof/ ug{ dxTjk"0f{ x'g]5 . pknAw sfg"gL
tyf gLltut Joj:yfsf ;fy;fy} ;/f]sf/jfnf;Fusf] k/fdz{ / ljutsf ;kmn cEof;sf] cfwf/df tof/ ul/Psf]
j:t'ut ljj/0fn] ufpFkflnsfsf] ;]jf k|jfx, cfGtl/s >f]t kl/rfng tyf of]hgfj4 ljsf;df 6]jf k'¥ofpg] 5 .
!=@ p2]Zo
cfly{s ljsf;sf] nflu u/LaL, a]/f]huf/L / c;dfgtfnfO{ Go"lgs/0f ub}{ bLuf] ljsf;df cfwfl/t ef}lts, cfly{s,
;fdflhs, ;fF:s[lts nufot ;Dk"0f{ kIfsf] ljsf; ug'{ cfjZos 5 . hgpkof]uL / bLuf] ljsf;sf] nflu of]hgf
tyf sfo{qmdsf] ;xL 5gf]6, k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjog, lg/Gt/ cg'udg Pj+ d"Nof+sg / bLuf]kgfsf] cfjZostf
kb{5 . To:tf of]hgfx? ;xL / j:t'k/s ;"rgfdf cfwfl/t /xg' kb{5 . ljsf;sf] ljBdfg cj:yf, ;+efjgf /
>f]t sf] ;DaGwdf cfjZos ;"rgf Joj:yfkg ug{ gu/kflnsfsf] ;du| l:ylt emlNsg] j:t'ut ljj/0f tof/ ug'{
o; k|ltj]bgsf] k|d'v p2]Zo xf] .
o; ufpFkflnsfsf] P]ltxfl;s, k|fs[lts >f]t;fwg, cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts, z}lIfs, hg;f+lvs nufot ;du|
kIfsf] cWoog u/L ufpFkflnsfsf] eflj of]hgf tyf sfo{qmd / gLlt lgdf{0fsf] sfdnfO{ cfwf/ k|bfg ug]{
p2]Zosf ;fy of] a:t'ut ljj/0f tof/ ul/Psf] 5 . of] a:t'ut ljj/0fn] Psftkm{ ufpFkflnsfsf] lrgf/L lbg]5
eg] csf]{ ufpFkflnsfsf] nflu hfgsf/L xfl;n ug{ rfxg] ;a}nfO{ Ps dxTjk"0f{ v'/fs x'g]5 eGg] ck]Iff /x]sf] 5 .
of] a:t'ut ljj/0fn] d"ntM vfk"{gfy ufpFkflnsfsf] cfufdL % jif{ -cf=j= @)&%÷&^–@)&(÷*) sf] cfljof]
th'{df ug{sf nflu j:t'ut cfwf/ / ;"rgf ;[hgf ug]{ ;Gbe{df tof/ ul/Psf] xf] . o;sf cltl/Qm of] a:t'ut
ljj/0f k|sfzg ug'{sf] p4]Zox? lgDg /x]sf 5g\ .
ufpFkflnsfsf]] af/]df ;fdfGo hfgsf/L u/fpg] .
bL3{sflng of]hgf / gLltlgdf{0fsf] sfdnfO{ cfwf/ k|bfg ug]{ .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
2
ufpFkflnsf If]qleqsf] ;Defjgf / ;d:ofx?sf] cjut u/fpg] .
ufpFkflnsfsf] hg;f+lVos, e"–h}ljs, ef}lts, dfgljo, cfly{s, ;fdflhs, jftfj/0f / ;+:yfut If]qsf]
ljifout / j:t'ut l:ylt lrq0f x'g] u/L j:t'ut ljZn]if0f ljj/0f tof/ ug]{
ufpFkflnsfsf, ljifout sfof{no÷zfvf, ;+3÷;+:yfsf] ljj/0f, cWoog, ;j]{If0f tyf k|ult k|ltj]bgaf6
k|fKt cfwf/e"t tyf ;+:yfut tYofÍ PsLs[t / ljZn]if0f u/L ljifout ?kdf gu/sf] PsLs[t j:t'ut
ljj/0f tof/ ug]{
ufpFkflnsfsf] ;]jf k|jfx, :yfgLo /fh:jsf] cfwf/ / b/ lgwf{/0f / ljsf; lgdf{0f sfo{sf nflu cfjZos
j:t'ut tyf ljifout ;"rgf pknAw u/fpg]
ufpFkflnsfsf] jflif{s, PsLs[t, cfjlws÷/0fgLlts tyf u'?of]hgf / ljifout of]hgf th'{df / cg'udg tyf
d"NofÍgsf]] nflu ljifout / v08Ls[t ;"rgf ljj/0f pknAw u/fpg] .
ufpFkflnsf leq a;f]jf; ug]{ dflg;x?sf] cfly{s, ;fdflhs, wfld{s, z}lIfs, tyf k]zfut l:yltsf] af/]df
hfgsf/L u/fpg] .
ufpFkflnsf If]qleq /x]sf k|fs[lts >f]t ;fwg tyf ;Lksf] klxrfg u/L ;dli6ut ljj/0f k|:t't ug]{
ufpFkflnsfsf] jf:tljs / j:t'ut ;"rgf ;+sng tyf Joj:yfkgdf ;xof]u ug'{ .
ufpFkflnsf If]qsf] tYofª\ssf] cfwf/df lhNnf tyf /fli6«o :t/;Dd ;"rgf pknAw u/fO{ Aoj:yfkgdf
;xof]u ug'{ .
:yfgLo cfjZostf / >f]t ;fwgsf] ljlgof]hgsf] cj:yfsf] hfgsf/L u/fpg] .
ufpFkflnsf:t/df ;~rflnt sfo{qmdsf] k[i7kf]if0f k|bfg u/L cfufdL sfo{qmdsf] nflu dfu{lgb]{z ug{ ;xof]u
k'¥ofpg] .
ufpFkflnsfsf] efjL of]hgf tyf sfo{qmd / gLlt lgdf{0fsf] sfdnfO{ cfwf/ k|bfg ug]{ .
!=# sfg'gL tyf gLltut cfwf/x?
ufpF j:t'ut ljj/0f tof/L sfo{nfO{ r/0fa4 / Jojl:yt ?kdf ;~rfng ug{ b]xfocg';f/sf sfg"gL tyf
gLltut cfwf/x? /x]sf 5g\ .
s= g]kfnsf] ;+ljwfg,@)&@M g]kfnsf] ;+ljwfgcg';f/ :yfgLo txsf] clwsf/ cg';"rL * sf] qmd ;+Vof gDa/ ^
df :yfgLo tYofÍ tyf clen]v ;+sng ;DaGwL clwsf/nfO{ ;"rLs[t ul/Psf] 5 .
v= g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t ;+3, k|b]z / :yfgLo txsf] clwsf/x?sf] sfo{ lj:t[tLs/0f k|ltj]bg M g]kfn
;/sf/af6 :jLs[t ;+3, k|b]z / :yfgLo txsf] clwsf/sf] sfo{ lj:t[tLs/0fn] s]Gb|Lo tYofÍ cGtu{t tYofÍ
;DaGwL /fli6«o gLlt, sfg"g, dfkb08, /fli6«o tYofÍ k|0ffnLsf] Joj:yfkg / u'0f:t/ lgwf{/0f, /fli6«o:t/sf]
u0fgf / ;j]{If0f Joj:yfkg, g]kfn :6\of088{ juL{s/0f / dfkb08 ljsf; / k|of]u tyf tYofÍ;DaGwL
;Nnfxsf/L e"ldsf af/] pNn]v u/]sf] 5 .;+ljwfgsf] cg';"rL * sf] :yfgLo txsf] Psn clwsf/sf]
lj:t[tLs/0fn] :yfgLo tYofÍ ;DaGwL gLlt, sfg"g, dfkb08 th'{df, j]/f]huf/sf] tYofÍ;lxt :yfgLo txsf]
cfwf/e"t tYofÍ Joj:yfkg, tYofÍLo clen]v Joj:yfkg, ;"rgf tyf k|ljlwo'Qm tYofÍ Joj:yfkgsf]
lhDd]jf/L :yfgLo ;/sf/df /x]sf] 5 .
u= tYofÍ P]g, @)!% tyf lgodfjnL, @)$! M hgtfnfO{ clws dfqfdf 7f]; lxt x'g] gLlt lgwf{/0f ug{, ;/sf/L
lgsfox?sf] k|zf;sLo lgk'0f{tf a9fpg / d'n'ssf] cfly{s ultljlwaf/] oyfy{ 1fg k|fKt ug{ g]kfn
;/sf/nfO{ oyfy{ cfwf/ rflxg] / To:tf] cfwf/ h'6fpg tYofÍ ;+sng ;DaGwL ;'ljwfsf] Joj:yf ug{ tYofÍ
;+sng, ljZn]if0f, clen]v / k|sfzg ug{] sfdsf] lgldQ Ps s]Gb|Lo ljefusf] :yfkgf u/L zflGt, ;'Joj:yf,
hgtfsf] ;'ljwf / cfly{s lxt sfod /fVg tYofÍ P]g, @)!% hf/L ul/Psf] 5 . tYofÍ P]g @)!% sf] bkmf &
-s_ pkbkmf ! cg';f/ ;/sf/L sfof{no, ;/sf/L :jfldTj ePsf] jf o; p2]Zosf] nflu ;/sf/L ;xfotf
k|fKt ;+:yf jf ljb]zL JolQm jf ;+:yfn] Jofj;flos p2]Zon] s'g} cfly{s s'/fsf] nut, va/ jf tYofÍ
;+sng ug{ rfx]df s]Gb|Lo tYofÍ ljefuaf6 :jLs[tL k|fKt ug'{ kg]{ Joj:yf /x]sf] 5 . o; cg';f/ tYofÍ
;+sng ug{ dgfl;j b]lvPdf s]Gb|Lo tYofÍ ljefun] :jLs[lt lbg]5 / To;/L :jLs[lt lbFbf ljefun] tYofÍ
;+sng ubf{ ckgfpg' kg]{ k|0ffnL / cfjZos b]lvPsf cGo zt{ ;d]t tf]lslbg ;Sg]5 . tYofÍ lgod, @)$!
cg';f/ s]Gb|Lo tYofÍ ljefusf] k|d'v lhDd]jf/L b]xfocg';f/ x'g]5 M
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
3
-!_g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t ePsf s'/fx?sf] tYofÍ ;+sng, k|zf]wg, ;+u|x Pj+ ;fFlVosLo ;'wf/, ljZn]if0f /
k|sfzg ug]{ u/fpg],
-@_ g]kfnel/ tyf s'g} efudf cfly{s, ;fdflhs, hg;+Vof OToflb h'g;'s} s'/fsf] tYofÍ ;j]{If0f ug]{ / ;f]
;DaGwL ljj/0f ;+sng ug]{ u/fpg],
-#_ tYofÍ ;DaGwL k|ltj]bg tof/ ug]{
-$_ /fli6«o u0fgfx? -hg;+Vof, s[lif, pBf]u Jofkf/, oftfoft / cGo cfjZos ;j} lsl;dsf u0fgf_ lng] k|jGw
ldnfpg] / ltgsf] ;+rfng ug]{ egL pNn]v ul/Psf] 5 .
3=:yfgLo ;/sf/ ;~rfgn P]g, @)&$M P]gsf] bkmf !! sf] pkbkmf @ r, 8 / y df ufpFkflnsf jf
gu/kflnsfsf] clwsf/ If]q cGt/ut tYof+s ;+sng / cBfjlws ug]{ ;DaGwL Joj:yf u/]sf] 5 . h;
cGt/ut, hg;f+lVos, k|fs[lts, cfly{s, ;fdflhs, ;fF:s[lts, ef}lts k"jf{wf/, /f]huf/Lsf] cj:yf, s"n u|fx:y
pTkfbg, k|ltJolQm cfo, dfgj ljsf; ;"rsf+s, /fhZj tyf cfoJoo ;d]tsf] tYofÍ ;+sng / k|zf]wg u/L
/fli6«o tyf :yfgLo ;"rgf k|0ffnLdf cfj4tf / kfZj{lrq tyf >f]t gS;fsf] cBfjlws clen]vgnfO{
ufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf] sfd st{Jo / clwsf/ elg pNn]v ul/Psf] 5 .
ª= :yfgLo txsf] of]hgf tyf ah]6 th'{df sfo{ljlw,@)&$M o; sfo{ljlwsf] bkmf ! df æk|To]s :yfgLo txn]
jflif{s of]hgf tyf ah]6 th"{df ;xeflutfd'ns k|lqmofaf6 glthfd'ns 9+un] agfpg' kg]{ / of]hgf / ah]6
th"{df ug'{ k"j{ :yfglo txsf] ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s ty;f k"jf{wf/ nufotsf If]qsf] ofyfy{ l:ytL
b]lvg] u/L j:t'l:ylt ljj/0f (Profile) tof/ ug'{ kg]{ 5Æ elg k|i6 ?kdf pNn]v ul/Psf] 5 .
!=$ tof/Lsf r/0f
!=$=! j:t'l:ytL ljj/0f 9fFrf, cf}hf/ tyf sfo{ljlw tof/L
g]kfn ;/sf/af6 pknAw :yfgLo txsf] j:t'ut ljj/0f tof/L :t/Lo 9fFrf, ;j]{If0f cf}hf/ / sfo{ljlwnfO{
ufpF;efaf6 :jLs[t u/L lgwf{/0f 9fFrf, ;j]{If0f cf}hf/ / sfo{ljlw adf]lhd gu/ j:t'ut ljj/0f tof/ ug]{ lg0f{o
ul/of] . o;sf ;fy} ufpF sfo{kflnsfsf] g]t[Tjdf ufpF ljsf;sf ;/f]sf/jfnfsf] ;lqmo ;xeflutf / ;xof]udf
pknAw ufpF j:t'ut ljj/0fsf] :t/Lo 9fFrf, ;j]{If0f cf}hf/ tyf sfo{ljlwsf cltl/Qm ufpFkflnsfsf] :yfgLo
kl/j]z, ljlzi6tf cg';f/ ufpF j:t'ut ljj/0f tof/ ul/Psf] 5 .
!=$=@ j:t'l:ytL ljj/0f tof/L sfo{zfnf
ufpF sfo{kflnsfsf] cfof]hgfdf ufpF ;ef, sfo{kflnsfsf kbflwsf/L, sd{rf/L / ufpF ljsf; ;/f]sf/jfnf aLr
;femf wf/0ff, a'emfO{ / sfo{of]hgf tof/ ug{ @)&% >fj0f @! ut]sf lbg Ps lbj;Lo ufpFkflnsf :t/Lo
cled'vLs/0f sfo{zfnfsf] cfof]hgf ul/of] . o; sfo{zfnfsf] p2]Zo ufpF ;ef tyf sfo{kflnsfsf kbflwsf/L,
sd{rf/L tyf ufpF ljsf;sf ;/f]sf/jfnf aLr ufpF j:t'ut ljj/0fsf] cfjZostf, tof/L ljlw tyf k|lqmof,
j:t'ut ljj/0f :t/Lo 9fFRff, tYofÍ ;+sng tyf ljZn]if0f cf}hf/, ljlw tyf k|lqmof / ;DalGwt ;/f]sf/jfnfsf]
;xeflutf, ;xof]u / k|ltj4tf nufot ljljw kIfsf af/]df hfgsf/L u/fpg] tyf 5nkmn ug{] /x]sf] 5 .
cled'lvs/0f sfo{qmddf ufpF j:t'ut ljj/0fsf] cfjZostf, sfg"gL tyf gLltut cfwf/, :t/Lo 9fFrf, tYofÍsf]
ljifo If]q, >f]t, ;+sng / ljZn]if0fsf cf}hf/, tof/L ljlw tyf k|lqmofdf th'{df k|lqmofaf/] cGt/lqmofd"ns
5nkmn u/L ;dfg wf/0ff tyf a'emfO{ sfod u/Lof] . o; qmddf ufpFkflnsf tyf ;/f]sf/jfnfsf] lhDd]jf/L /
e"ldsf tyf k|ltj4tf af/] /fo k/fdz{ u/L sfo{tflnsf ;d]t tof/ ul/of] .
!=$=# ;xhstf{ tyf u0fs 5gf}6 cled'vLs/0f / kl/rfng
ufpF j:t'ut ljj/0f tof/Lsf nflu ljBdfg sfg'gL tyf gLltut Joj:yf tyf pknAw sfo{ljlw cg';f/ vfk"{gfy
ufpFkflnsfn] :yfgLo zf;g tyf ;fd'bflos ljsf; sfo{qmdsf ;fdflhs kl/rfnsx?nfO{ kl/rfng ul/ 3/3'/L
ljj/0f ;+snf kmf/d ;DalGw cled'lv/0f ul/ tYof+s ;+sng ug{ kl/rfng ul/Psf] lyof] . ufpFkflnsfsf] Ifdtf
;'b[9Ls/0f dfkm{t :yfgLo zf;g k|0ffnLdf ;'b[9Ls/0fdf ;xof]u k'¥ofpg] /0fgLlt tyf sfo{qmd cg';f/ ufpF;ef,
ufpF sfo{kflnsf / ufpFljsf;sf ;/f]sf/jfnf;Fu /fo k/fdz{sf cfwf/df ufpF sfo{kflnsfsf] g]t[Tjdf lgwfl{/t
9fFRff, tYofÍsf ljlw tyf k|lqmof cg';f/ ufpF j:t'ut ljj/0f tof/ ul/Psf] 5 . o; k|lqmofdf vfk"{gfy
ufpFkflnsfn] Joj:yfksLo ;xof]u kl/rfng ul/Psf] 5 . ufpF j:t'ut ljj/0f tof/L k|lqmofnfO{ Jojl:yt /
k|efjsf/L ?kdf ;+rfngsf nflu dfu{lgb]{zg ug]{ p2]Zon] vfk"{gfy ufpFkflnsfsf k|d'v >L s0f{ axfb'/ /fjnsf]
;+of]hsTjdf lgb]{zg ;ldlt u7g u/L j:t'ut ljj/0f tof/L sfo{ ul/Psf] lyof] .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
4
!=$=$ tYofÍ ;+sng
j:t'ut ljj/0f tof/Lsf nflu d'Vo u/]/ k|fylds / l4tLo >f]taf6 tYof+s ;+sng u/LPsf] 5 . k|fylds >f]tdf
kfl/jfl/s ljj/0f ;+sng tyf ;xeflutfd"ns ljj/0f ;+sng kmf/d k|of]u u/LPsf] lyof] . l4tLo >f]taf6
tYof+s ;+sngsf nflu ;+:yfut ;j]{If0f kmf/d pkof]u ul/of] . tYof+s ;+sngsf nflu pkof]u u/LPsf
kfl/jfl/s ljj/0f ;j]{If0f kmf/d cg';"rL !, ;+:yfut ljj/0f ;+sng kmf/d cg';"rL @ k|:t't ul/Psf] 5 .
;+:yfut ljj/0f ;+sng kmf/fdnfO{ ;xeflutfd"ns ;j]{If0f cg';"rL # df k|:t't ul/Psf] 5 . ;+:yfut
tYofÍsf] k|d'v >f]tx?Dff ufpF sfo{kflnsf sfof{no, lhNnfl:yt ljifout tyf l8lehg sfof{no, s]Gb|Lo tYof+s
ljefu cGtu{tsf sfof{nox?, z}lIfs ;+:yf, :jf:Yo ;+:yf, u};; / ;d'bfodf cfwfl/t ;+:yf, j}+s tyf ljlQo
;+:yf / pQm sfof{no, lgsfo / ;+:yfsf] clen]v tyf k|ltj]bg / cg';Gwfgd"ns b:tfj]hx? k|d'v ?kdf /x]sf
5g\ . lgjf{lrt hgk|ltlglw, sd{rf/L, :yfgLo ;xhstf{ tyf u0fsx? kl/rfng u/L pknAw ;j]]{If0f ljlw tyf
tt\;DaGwL cf}hf/ adf]lhd tYofÍ ;+sng ul/Psf] 5 .
e"–pkof]u, ;8sx¿ / ;f]sf] u'0f:t/ tyf jftfj/0fLo ;d:ofx¿ h:tf k|fylds tYofÍx¿, l8lh6n tYofÍ (GIS
data), :yn:j?k gSzf, xjfO{ gSzf, gfkL gSzf, :ynut lg/LIf0f tyf cGt/jf{tf u/L ;+sng ul/Psf] 5 . j8f
txsf ;d:ofx¿ / vfFrf]x¿ j8faf;Lx¿ aLr ;xeflutfd"ns 5l/tf] d"Nofª\sg k2lt (Participatory Rapid
Appraisal) ckgfO{ hfgsf/L lnOPsf] 5 . o;sf ;fy} ufpFkflnsfsf] l:ylt ljleGg ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L
lgsfox¿sf kbflwsf/Lx¿, j[l4lhjLx¿ pknAw k|ltli7t JolQmTjx¿;+u 5nkmn Pj+ cGt{jftf{ u/L
ufpFkflnsfsf k|d'v ;d:of Pj+ ljsf;sf ;Defjgfx¿ dfly hfgsf/L lnO{Psf] 5 . ufpFkflnsfsf ;du|
tYofÍx¿ h:t} ef}lts, jftfj/0fLo, ;fdflhs, cfly{s, ljQLo Pj+ ;+:yfut tYofÍx¿ ufpFkflnsf sfof{no
nufot ufpFkflnsf l:yt ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L sfof{nox¿sf] /]s8{af6 / s]xL tYofÍx¿ ljefu tyf cGo
lgsfox¿af6 k|sflzt k|ltj]bg Pj+ k':tsx¿ cWoog u/L ;+sng ul/Psf] 5 .
!=$=% tYofÍ k|zf]wg tyf ljZn]if0f / >f]t gSzf tof/L
k|fKt tYofÍnfO{ ;"rgfsf] cfjZostf cg';f/ tYofÍzf:qLo ljlw4f/f ljZn]if0f ul/Psf] lyof] . k|fKt tYofÍ tyf
ljj/0fnfO{ ljifo If]qut, j8fut / ;fdflhs ;+/rgfut -n}+lus / hftLut_ ?kdf ;d]t ljZn]if0f ug]{ k|of;
ul/Psf] 5 . tYofÍ ljZn]if0faf6 k|fKt ;"rgf tyf ljj/0fnfO{ ;Dea eP;Dd ljifout, j8fut, n}+lus /
hftLut ?kdf v08Ls[t u/L k|:t't ug]{ k|of; ul/Psf] 5 . tYofÍ Go"gtd ePsf ljifo tyf ;"rsx?df s]Gb|Lo
tYof+s ljefusf] ;fljs uflj;sf] tYof+snfO{ xfnsf] j8fut dfg;Fu d]nvfg] u/L k|:t't ul/Psf] 5 . o;}u/L
lhNnfut ?kdf dfq k|ltj]bg jf clen]vaf6 k|fKt tYof+snfO{ ufpFkflnsfsf] k|ltlglwTj x'g] jf ;fdflGos/0f ug{
ldNg] xb;Dd ;f]xL cg';f/ x'g] u/L pNn]v ul/Psf] 5 . ljZn]if0faf6 k|fKt ;"rgfx? dWo] ef}uf]lns, ef}lts,
k|fs[lts tyf ;fF:s[lts ljj/0fnfO{ ef}uf]lns ;"rgf k|0ffnLdf cfwfl/t >f]t gSzf tof/ ul/Psf] 5 .
!=$=^ j:t'l:ytL ljj/0fsf] d:of}bf tof/L
g]kfn ;/sfaf6 pknAw ufpF÷gu/ j:t'l:ytL ljj/0f tof/L sfo{ljlw, @)&%, ufpF sfo{kflnsf /
;/f]sf/jfnfx?;Fusf] 5nkmn / lg:sif{ adf]lhd ufpF j:t'ut ljj/0fsf] d:of}bf tof/ ul/Psf] 5 . d:of}bf tof/
ubf{ pknAw :t/Lo 9fFrf, :yfgLo kl/j]z / ljlzi6tf ljifo tyf ;"rgf / ljj/0fnfO{ ;dfj]z ug]{ k|of; ul/Psf]
5 . d:of}bfdf ;+ej eP;Ddsf ;"rgfnfO{ >f]t gSzfsf] ?kdf j8f l;dfgf emlNsg] ;+l3o dfldnf tyf ;fdfGo
k|zf;g dGqfnosf] j]e ;fO{8 leqsf] gSzf cg';f/ k|:t't ul/Psf] 5 .
!=$=& j:t'l:ytL ljj/0f ;'emfj ;+sng
:yfgLo txsf] j:t'ut ljj/0f sfo{ljlwdf plNnlvt :t/Lo 9fFRff adf]lhd tof/ ufpF j:t'ut ljj/0fsf] d:of}bf
k|:t't tyf 5nkmn u/L ;'emfj k|fKt ug{ ufpFkflnsf :t/Lo k|df0fLs/0f sfo{zfnf uf]i7Lsf] cfof]hgf ul/of] .
sfo{zfnfdf ljifout ?kdf d:of}bf j:t'ut ljj/0fsf] ;"rgf tyf ljj/0f k|:t't u/L ljifout ;d"x tyf j[xt
;d"x 5nkmndf u/L ;'emfj ;+sng ug'{sf ;fy} j:t'ut ljj/0fnfO{ cf}krfl/s ?kdf cg'df]bg u/L k|:t't ;"rgf
tyf ljj/0fnfO{ ufpFkflnsfsf] cfwf//]vf ;"rgfsf] ?kdf lnO{ of]hgf th'{df, glthf cg'udg tyf ljsf;sf
pknlAwsf] n]vfhf]vfsf] nflu k|of]u ug]{ k|ltj4tf k|fKt ul/of] . o;}u/L d:of}bf ljj/0fdf j8f ;ldlt / zfvf
tyf OsfO{ / laifout ;ldlt If]qut zfFvf / ;xof]uL lgsfox?nfO{ pknAw u/fO{ ;'emfj ;+sng ul/of] .
!=$=* ufpF j:t'l:ytL ljj/0f clGtd k|ltj]bg tof/L
ufpF j:t'ut ljj/0f k|df0fLs/0f sfo{zfnfaf6 k|fKt /fo tyf ;'emfj, ljifout zfvf, j8f ;ldlt / ;xof]uL
lgsfoaf6 ;d]t k|fKt ;'emfjfnfO{ ;dfj]z u/L ufpF j:t'ut ljj/0fsf] clGtd k|ltj]bg tof/ ul/of] .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
5
!=% j:t'l:ylt ljj/0fsf] ;Ldf
/fli6«o of]hgf cfof]u / ;+3Lo dfldnf tyf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lgwf{/0f u/] adf]lhd ufpFkflnsf a:t'ut
ljj/0f tof/ ubf{ k|of]u ul/Psf tYof+sx?sf] >f]t / cfwf/ jif{ v'nfO{Psf] 5 . ufpFkflnsfsf ljleGg ;/sf/L
tyf u}/;/sf/L sfof{no, cGo ;+3;+:yfn] pknAw u/fPsf tYofÍ, s]Gb|Lo tYofÍ ljefu, ljleGg dGqfno,
ljefux?, ;DalGwt ufpFkflnsf cflb >f]t x?af6 pknAw tYofÍsf] cfwf/df of] j:t'ut ljj/0f tof/ ul/Psf]
5 . a:t'ut ljj/0fsf] cjwf/0ff cg';f/ o;n] vfk"{gfy ufpFkflnsfsf] ;Dk"0f{ kIfsf] oyfy{ hfgsf/L ;/n Pj+
:ki6 ?kdf lbG5 . cWoognfO{ oyf;So j:t'ut agfpg] k|of; ul/Psf] 5 tyflk >f]t , ;fwg tyf ;dosf]
kl/wLn] o; cWoognfO{ s]xL ;Lldttfdf afFw]sf] 5 . o; cWoogdf lgwf{l/t p2]Zosf cfwf/df cfjZostf
cg';f/ tYofª\s ;+sng ul/Psf] 5 . gjul7t ufpFkflnsfdf ;Lldt sfg'gL tyf gLltut Joj:yf, >f]t ;fwgsf]
afah'b klxnf] k|of;sf] ?kdf tof/ ul/Psf] o; j:t'ut ljj/0f cfufdL lbgdf cfjZostf cg';f/ kl/dfh{g ub}{
nlug]5 .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
6
kl/R5]b @M ufpFkflnsfsf] lrgf/L
@=! ef}uf]lns cjl:ylt M
vfk"{gfy ufpFkflnsf g]kfnsf] s0ff{nL k|b]z cGtu{t x'Dnf lhNnfdf /x]sf] 5 . vfk"{gfy ufFpkflnsfsf] :yfkgf
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @(% sf] pkwf/f -#_ adf]lhd ul7t ufpFkflnsf, gu/kflnsf tyf ljz]if ;+/lIft jf
:jfoQ If]qsf] ;+Vof tyf ;Ldfgf lgwf{/0f cfof]un] ldlt @)&#÷)(÷@@ df k]z u/]sf] k|ltj]bg / g]kfn
;/sf/sf] ldlt @)&#÷!)÷@@ sf] lg0f{o cg';f/ tTsflng dfggLo ;+l3o dfldnf tyf ;fdfGo k|zf;g dGqLsf]
;+of]hsTjdf ul7t ;ldltn] ldlt @)&#÷!!÷@) df k]z u/]sf] k|ltj]bgsf] cfwf/df g]kfn ;/sf/n] ldlt
@)&#÷!!÷@@ df ;fljssf vfk"{gfy,l5k|f,/fof / nfnL uf=lj=; u/L $ j6f uf=lj=;=;dfj]z u/L ePsf] xf] . o;
ufpFkflnsfdf xfn % j6f j8fx? sfod ul/Psf] 5 . vfk"{gfy ufpFkflnsfsf] k"j{df r+v]nL ufpFkflnsf kb{5 eg]
klZrddf l;dsf]6 ufpFkflnsf, pQ/df lrgsf] :jzfl;t If]q ltAat / blIf0fdf ;s]{uf9 ufpFkflnsf kb{5 .
ef}uf]lns lx;fan] *@ l8u|L %% ldg]6 #) ;]s]08b]lv *# l8u|L # ldg]6 #) ;s]08 k"jL{ b]zfGt/;Dd / @* l8u|L
% ldg]6 #) b]lv @* l8u|L !@ ldg]6 #) ;]s]08 pQ/L cIff+zdf;Dd cjl:yt vfk'{gfy ufpFkflnsf k|b]z g+ ^ sf]
!)^=(# ju{ ls=dL= If]qkmn /x]sf] 5 . vfk'{gfysf] clwstd tfkqmd #@=$ l8u|L ;]N;Lo;, Go"gtd tfkqmd *=)
l8u|L ;]N;Lo; /x]sf] kfO{G5 . x'Dnf lhNnfdf gofF u7g ePsf ufpFkflnsfx?df w]/} ;Defjgf af]s]sf]
ufpFkflnsfsf] ?kdf vfk'{gfy ufpFkflnsf x'g'sf ;fy;fy} ;r]t /fhg}lts bn / pTk|]/Lt ufpFkflnsfjf;L ;d]t
of] ufpFkflnsfsf bl/nf] clg lbuf] ljsf;sf] >f]tsf ?kdf /x]sf 5g\ . o; ufpFkflnsfdf ljleGg hfthflt tyf
wd{ dfGg] JolQmx?sf] a;f]af; /x]sf] 5 . u|fdL0f If]qsf] ?kdf /x]sf] ufpFkflnsfdf k|fs[lts >f]t tyf ;fdflhs
dxTjsf If]qx? /x]sf 5g\ . cf}ift kfl/jfl/s cfDbfgLdf s[lif Joj;fosf] ;a}eGbf 7"nf] lx:;f /x]sf] 5 / :yfgLo
afl;Gbfsf] cfDbfgLsf] csf]{ >f]tsf] ?kdf hl8a'6L a]rlavg klg Ps xf] . k/Dk/fut k|0ffnLsf] s[lif Aoj;fosf]
ljsNk vf]lh/x]sf oxfFsf afl;Gbf cfw'lgs hLjgz}nL ;d]t ckgfpg yfn]sf 5g\ . ufpFkflnsfdf ljleGg s[ifs
;d'xsf] lj:tf/ Pj+ ljsf;n] Joj;flos s[lif tkm{ s]xL pT;fx ylkPsf] ePklg :yfgLo hgzlQm dhb'/L tyf
cWoogsf nflu ljb]lzg] qmd cTolws al9/x]sf] 5 . o; ufpFkflnsfdf cfwf/e"t b]lv dfWoflds lzIff;Dd
k|bfg ug]{ z}lIfs ;+:yf /x]sf 5g\ h;df $ j6f df=lj=, !# j6f cf=lj u/L hDdf !& j6f lzIf0f ;+:yfx?
;+rflnt 5g\ . cWoogsf nflu o; ufpFkflnsfsf z}lIfs ;+:yfx?df :yfgLo ljBfyL{sf cnfjf cGo l5d]sL
ufpFkflnsfaf6 cfpg] u/]sf 5g\ . clwsf+z 3/df ljB'tLs/0f ePsf] ePklg s]xL l;dfGts[t ju{df /x]sf
gfufl/s eg] ljB'tLo pkef]usf] kx'Frdf k'Ug ;ls/x]sf 5}gg\ . of]hgfa4 ljsf; sfo{qmd sfof{Gjogdf sl7gfO{
tyf cfj:os cfly{s Joj:yfkgdf sl7gfO{ x'g'n] o; ufpFkflnsf If]qsf] ck]lIft ljsf; x'g ;ls/x]sf] b]lvFb}g .
ljleGg ;d'bfo, hfthftLsf dflg;sf] a;f]af; /x]sf] o; If]qdf ljleGg rf8kj{ dgfpg] ul/G5 . bz}F, ltxf/,
xf]ln, s[i0fhGdfi6dL, a'4hoGtL, tLh, df3];+qmflGt, ;fpg];+fqmflGt, lzj/fqL, hg}k"l0f{df, r}t]bz} cflb oxfFsf
k|d'v rf8kj{sf] ?kdf /x]sf] kfO{G5 . ufpFkflnsfsf] u7g x'Fbf ;dflji6 ;fljs uflj;, j8fsf] If]qkmn ;DaGwL
ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ ! M ufpFkflnsfsf] u7g x'Fbf ;dflji6 ul/Psf ;fljssf uflj;, j8fsf] If]qkmn
j8f g+= ;dfj]z ul/Psf ;fljssf uflj; If]qkmn -au{ lslddf_ k|ltzt
! nfnL j8f g+= !–( #*=*( $=$@
@ /fof j8f g+= !–( ^*=(* &=*$
# l5k|f j8f g+= !–( ##=^$ #=*@
$ Vffk"{gfy j8f g+= !–( &#*=$( *#=(@
hDdf **) !))
>f]t M ;+3Lo dfldnf tyf ;fdfGo k|zf;g dGqfno, @)&$
tflnsf g+ @ M Vffk"{gfy ufpFkflnsfsf] la:t[t ljj/0f
qm=;+= j8f g+= ;dfj]; ul/Psf uflj; / j8fx? hg;+Vof If]qkmn -au{ lslddf_
! ! nfnL j8f g+= !–( !%&% #*=*(
@ @ /fof j8f g+= %–( *$@ !#=@!
# # /fof j8f g+= !–$ !)^) %%=&&
$ $ l5k|f j8f g+= !–( !)$% ##=^$
% % Vffk"{gfy j8f g+= !–( !$*( &#*=$(
hDdf ^)!! **)
>f]t M;+3Lo dfldnf tyf ;fdfGo k|zf;g dGqfno /fHo k"gM ;+/rgf cfof]u,@)&#
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
7
@=@ P]ltxfl;s lrgf/L tyf gfdfs/0f
gjul7t vfk"{gfy ufpFkflnsf P]ltxfl;s, k|fs[lts tyf ;fF:s[lts ?kn] dxTjk"0f{ If]q xf] . ;fljssf
nfnL,/fof,l5k|f / vfk"{gfy uflj; ;lxtsf $ uflj; ldn]/ of] ufpFkflnsf ag]sf] 5 . k|l;4 vfk"{gfy dlGb/sf]
gfdaf6 g} vfk"{gfy ufpFkflnsfsf] gfdfs/0f ul/Psf] xf] . gfdfs/0f ;Gbe{df ufpFkflnsfsf] gfdfs/0f kf}/fl0fs
sfndf xfnsf] j8f g+= % sf] vfk"{bf]efg l:yt ;Tob]jLsf] sfv ktg ePsf] :yfg / Tolta]nf sfvnfO{ vf/ elgg]
x'gfn] vf/af6 vfk"{gfy /xg uPsf] ls+jblGt 5 . k|l;4 s0ff{nL / uf}/L glbsf] bf]efgdf /x]sf] vfk"{gfy dlGb/nfO{
kz'kltgfy dlGb/s} ?kdf lrlgG5 . dfg;/f]j/ hfg] lty{ofqLn] clgjfo{?kdf vfk"{gfysf] bz{g ug'{kg]{ nf]sf]lQm
/x]sf] 5 . g]kfnsf k|yd hutu'? >L >L >L afn;Gt df]xgz/0f b]jn] klg o; nf]sf]lQmsf] k'i6L u/]sf 5g\ . o;
If]qs} d'Vo lty{:yn vfk"{gfy dlGb/ /x]sfn] o;} dlGb/sf] gfdaf6 vfk"{gfy /xg uPsf] xf] .
@=# /fhgLlts cjl:ylt
Vffk"{gfy ufpFkflnsf s0ff{nL k|b]z cGt/ut x'Dnf lhNnfdf cjl:yt 5 . o; ufpFkflnsfdf % j8fx? /x]sf 5g\ .
x'Dnf lhNnfdf /x]sf & j6f :yfgLo tx dWo] of] ufpFkflnsf Ps xf] . ufpFkflnsfsf] s]Gb| ;fljs vfk"{gfy
uflj;sf] ofª\r' au/ eGg] :yfgdf /x]sf] 5 . k"j{jt ?kdf g]kfnsf] dWoklZrdf~rn ljsf; If]qdf kg]{ s0ff{nL
c~rndf /x]sf] of] ufpFkflnsf lhNnf leqsf] k|ltlglw ;ef lgjf{rg k|of]hgsf nflu lhNnfs} Pp6f dfq lgjf{rg
If]q /x]sf] eP klg k|b]z ;ef lgjf{rg k|of]hgsf nflu to ul/Psf @ lgjf{rg If]q dWo] k|b]z v cGt/ut kb{5 .
@=$ w/ftnLo cj:yf
lxdfnL lhNnf cGt/ut /x]sf] o; If]qdf w/ftlno :j?ksf lx;fan] lxdfnL If]q leqsf] ;dy/ / le/fnf] If]q
/x]sf] 5 . sl/a @!$) dL6/ prfO{ b]lv ##*) dL6/ ;Ddsf] prfO{df dfgj a:tL tyf v]tLkftLsf nflu k|of]u
x'b} cfO/x]sf] 5 tyflk, xf]rf tyf cUnf kxf8L >[+Vfnfsf sfvdf /x]sf] ;dy/ / le/fnf] e'jgf]6/x]sf] o;
ufpFkflnsfdf d'Vo tyf pRr kj{lto w/ftlno cjl:ylt /x]sf] 5 . o; If]qdf d'Votof
lkp;,ofª\r',l5k|f,gNgf,lkdfyfª / tfSnfdf ;dy/ e'efu /x]sf] 5 . clwsf+z le/fnf] hldg /x]sf] o; :yfgdf
le/ / r§fgL If]qn] sl/a )=)! k|ltzt e"efu cf]u6]sf] 5 .
@=% k|fs[lts ;Dkbf
ufpFkflnsfsf] s'n If]qkmn *&$=^@ ju{ ls=ld=dWo] s/La !@!=$& au{ lsld cyf{t\ !#=*( k|ltzt jgIf]q /x]sf]
5 . h; cg';f/ !@=!& 3fF;] e"ld jf vs{ If]q /x]sf] 5 . /fof,yfnL,tfSnf / b'kf{df v]tLof]Uo hldg /x]sf] 5 .
v]tL ul/Psf] hldgsf] s'n If]qkmn !&=$! ju{ lsld /x]sf] 5 . ufpFkflnsfnfO{ d'nk|jfx If]q agfP/ clj/n
alu/xg] s0ff{nL glb, nfnL vf]nf, sf/Ë vf]nf, 5l8 vf]nf, 36\6] vf]nf / x\ofdf vf]nf nufot glb tyf vf]nfx?
oxfFsf] d'Vo hn ;Dkbfx? x'g\ . l;+rfOsf] d'Vo >f]tsf] ?kdf /x]sf] oL glb tyf vf]nfaf6 o; If]qsf] nfnL Ko";,
sf/Ë,l5k|f,gNgf,lkdfyfª,a]8'la;f}gf / ofª\r' If]qdf l;+rfO x'g] u/]sf] 5 . oxfF 8fFkm], d'gfn, Rofv'/f,kms|f; h:tf
r/fr'?ËL / 3f]/n,hËnL ofs, emf/n,yf/,gfp/ / s:t'/L h:tf hgfj/ Pj+ nf}7 ;Nnf],ef]h kq,plQ; h:tf
jghGo jg:klt :ofp tyf cf]v/ h:tf kmnkm'n cflb kfOg] ub{5 . h+un If]qdf kfOg] k|d'v hl8a'6Lsf ?kdf
kfvga]b, ;t'jf, laifhl8, afof]h8L,e'Nt] s6'sL,ag sdn ,kfFr cf}n] cflb /x]sf 5g\ . hldgsf] k|sf/ cg';f/sf]
If]qkmn ljj/0f b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ # M hldgsf] k|sf/ cg';f/sf] If]qkmn
qm=;+= hldgsf] k|sf/ If]qkmn -au{ lslddf_ k|ltzt
! h+un !@!=$& !#=*(
@ 3fF;] e"ld !)^=$! !@=!&
# v]tL ul/Psf] hldg !&=$! !=((
$ afFemf] hldg $$*=&& %!=#!
% emfl8 a'6\ofg (=^) !=!)
^ anf}6] hldg (%=*& !)=(^
& eL/ r6\6fg )=)! )=))!
* kfgL !=^! )=!*
( Tffn @=@% )=@^
!) lxdgbL &!=@@ *=!$
hDdf *&$=^@ !))
>f]t M:ynut gSzf, gfkL ljefu tyf :yfgLo tx k'g{;+/rgf cfof]usf] k|ltj]bg, @)&$
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
8
@=^ ;fF:s[lts pTs[i6tf
P]ltxfl;s dxTjsf] vfk"{gfy If]qsf] ;fF:s[lts ljz]iftf af]s]sf] o; If]qdf v; ;Eotf tyf lxGb' ;fF:s[ltsf]
cg'kd ;+ud /x]sf] 5 . If]qL, a|fDx0f, hgfhflt / blnt hftLsf] ld>Lt a;f]jf; /x]sf] o; ufpFkflnsfdf d'Vo
af]lnrflnsf] efiff g]kfnL /x]sf] 5 . wfld{s ?kdf lxGb' wdf{nDaLx?sf] pRr afx'Notf /x]sf] of] If]qdf dgfOn]
rf8kj{x?df s[i0ffi6dL, lth, hg}k'l0f{df,cgGt] k'l0f{df, bz}, ltxf/, sflQ{s k"l0f{df,e'cf] cf}+;L,df3] ;qmfGtL, r}t]
bz}+ cflb /x]sf 5g\ . wfld{s tyf eflifs ?kdf sl/j Ps?ktf /x]sf] of] If]qdf rf8kj{sf ;dodf ul/g] laleGg
lqmofsnfkx?n] oxfFsf] ;fdflhs / ;fF:s[lts pTs[i6tf emNsfpg] ub{5g\ . e]ife'iffsf ?kdf k'?ifx?n] d'Vo ?kdf
b}/f, ;'/jfn, 6f]kL tyf sf]6 / dlxnfn] u'Go' rf]nL / k6'sL nufpg] ub{5g\ . o; If]qdf /x]sf] vfk"{gfy,b'w]bx,cflb
dxTjk"0f{ wfld{s :ynx? X'g .
@=& ljsf;sf ;Defjgfx?
Vffk"{gfy ufpFkflnsf If]qleq /x]sf k|fs[lts tyf ;fF:s[lts ;Dkbfx?, cfly{s cEof; / pknAw dfgljo k"FhL
tyf k"jf{wf/ nufotsf] cj:yfnfO{ x]g]{ xf] eg] o; ufpFkflnsfdf ljsf;sf k|z:t ;Defjgfx?sf] cfFsng ug{
;lsG5 . ufpF ljsf;sf ;+Defjgfx?nfO{ b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ $ M ufpF ljsf;sf ;+Defjgfx?
qm=;+= ljifo If]q÷pkIf]]q ;Defjgf
!
k|fs[lts >f]t tyf
;fwg
lztf]i0f xfjfkfgL s0ff{nL glb, 36\6] vf]nf, sf/ª vf]nf,leq vf]nf,nfnL
vf]nf
afx|} dlxgf axg] vf]nf
8fFkm], d'gfn, 3f]/n, s:t'/L, af3,efn',emf/n h:tf aGohGt' /
;Nnf],w'kL,b]jbf/,afFh / s6'; h:tf cd'No jghGo jg:klt h}ljs
ljljwtf
b]pn,bf]lnv,n'8\k],Xofdf,dl6Nnf,/fd]nf,b]lah'jfg{,aUg]kfgL,;'g;'g],gTynf,/
fof n]s h:tf r/g If]q
tfSnf,l;onf,b'kf{,l5k|f,ofª\r',/fof / yfnL If]qsf] v]tL of]Uo hldg
afn'jf nufot vl/ 9'+uf h:tf vlghx?sf] pknAwtf
kfvga]b, ;t'jf, kfFr cf}+n], s6'sL,h6fd;L,ef]hkq h:tf hl8a'6L,8fn]
r's tf/] r's ,lr/fOtf], ag n;'g nf}7;Nnf, ;]tf] lrgL ,af]hf],
wf]8fdrf{,uGwfOg' cflb k|r'/ ;Defjgf /x]sf]
@ cfly{s s}nfz lty{ ofqLsf] nflu vfk"{gfy dlGb/sf] bz{g kZrft\ dfq s}nfzsf]
bz{g u/fpg ;lsg],:yfgLo ltyf{n' / eQmhgx?sf] nflu vfk"{gfy
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
9
dlGb/,k|l;4 b'w] bxsf] k|rf/ k|;f/,vk]{nufpF / lkp;sf] ejfgL dlGb/,
l5k|fsf] njf;'/ dlGb/,vfk"{gfy d;fg 3f6,/fof n]s o; If]qsf ko{6lso
If]q
l;ld,cfn',ds}, kmfk/, sfu'gf],lrgf], n6\6],:ofp, cf]v/, cf? af]v/f h:tf
cuf{lgs pTkfbg nflu k|l;4
wfg, ds}, ux'F, hf} h:tf jfnL pTkfbg
h'df,emf]kf,3f]8f,ufO{, e};L, e]8f, afv|f h:tf kz'hGo pTkfbg
@ k|ltzt l;+lrt hldg
s[lif, Jofkf/, kz'kfng / /f]huf/L d'Vo k]zf
k|e' a}+s tyf laleGg ;xsf/L ;+:yf4f/f ljlQo ;]jf
#
;fdflhs dfWoflds laBfnox?df Aoa;flos lAfifosf] k7gkf7g
k|:tfljt !% ;}ofsf] c:ktfn lgdf{0f ;DkGg x'g'sf ;fy} cGo j8fx?df
:jf:Yo ;+:yfaf6 lgoldt ;]jf
k"0f{ ;/;kmfO k|j4{gsf nflu ljleGg k|sf/sf sfo{qmdx? ;~rfng
vfg]kfgLsf] ;'lawf lj:tf/
:yflgo:t/df afn tyf o'jf Snj u7g Pj+ kl/rfng / cfdf
;d'xx?sf] ;lqmotf
wfld{s :yn, rf8kj{ / snf
$
ef}lts k"jf{wf/ s0ff{nL sl/8f]/ cGtu{t l;dsf]6,vfk"{ x'b} ofª\r';Dd uf8L ;~rfng /
afFsL efudf ;8s lgdf{0fflwg
vfk"{gfy b]lv b'kf{,df?3f]/ x'b} /f]l8sf]6 ;Dd sl/a @! lsld lhNnf
;8s lgdf{0fflwg
k"n tyf ;f3' lgdf{0f
6]lnkmf]gaf6 ;+rf/ ;'ljwftyfO{d]n / O{G6/g]6 ;'ljwfsf] lj:tf/
phf{sf] ?kdf ;f]nf/ tyf ljB'tsf] pkof]u Pj+ hnlaB't lgdf{0fsf nflu
kxn
%
;'zf;g tyf ;+:yfut ufpFkflnsf, ljifout zfvf / ;ldlt4f/f sfo{;Dkfbg
j8fsfof{nosf] sfo{ lgoldt ?kdf x'g'
u};; tyf ljsf; ;fem]bf/ ;+:yfsf] ljsf; lgdf{0fdf cu|;/tf
>f]t M;d'x 5nkmn,@)&%
@=* u|fx:y{ pTkfbg
s[lif If]q,pBf]u snsf/vfgf / ;]jf h:tf ;"rsx?nfO{ cfwf/ dfg]/ x]bf{ sf7df08f}+sf] s'n u|fx:y{ pTkfbg
;a}eGbf a9L cyf{t\ !%=* / x'Dnf lhNnfsf] s'n u|fx:y{ pTkfbg )=! cyjf ;a}eGbf sd s'n u|fx:y{ pTkfbg
ePsf kfFr j6f lhNnf dWo] bf];|f] :yfgdf x'Dnf lhNnf kg]{ x'gfn] o;} tYonfO{ klg ufpFkflnsfsf] xsdf
;fdfGoLs/0f ul/Psf] 5 .
@=( dfgj ljsf; ;"rsf+s
g]kfn dfgj ljsf; k|ltj]bg @)!$ tyf ul/aLsf] n3' If]q cg'dfg @)^* df x'Dnf lhNnfsf] ;Gbe{df cf}+nfOPsf
tYox?nfO{ o; ufpFkflnsfsf] xsdf klg ;fdfGoLs/0f ul/Psf] 5 . g]kfn dfgj ljsf; k|ltj]bg, @)!$ cg';f/
x'Dnf lhNnf dfgj ljsf; ;"rsf+ssf b[li6sf]0fn] &% lhNnfx? dWo] &@ cf}+ :yfgdf kb{5 . o; lhNnfsf] dfgj
ljsf; ;"rsf+ssf] dfg )=$#@ /x]sf] 5 . h;cg';f/ cf}ift cfo' ^$=!% jif{,k|f}9 ;fIf/tf b/ #&=@@ tyf
k|ltJolQm cfDbfgL &($ cd]l/sL 8n/ /x]sf] 5 . ul/aLsf] n3' If]q cg'dfg @)^* cg';f/ o; lhNnsf] ul/aLsf]
b/ $(=@^ k|ltzt /x]sf] 5 .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
10
kl/R5]b #M kfl/jfl/s ljj/0f tyf hg;+Vofsf] cj:yf
#=! a:tL / 3/kl/jf/ ljj/0f
o; ufpFkflnsfsf %j8fsf s'n #@ j6f a:tL dWo] ;a} eGbf w]/} a:tL j8f g+ @ df !) a:tL / ;a} eGbf sd
a:tL j8f g+ ! df $ Pj+ j8f g+ $ df $ j6f a:tL /x]sf 5g\ . hg;+Vofsf] lx;fjn] ;a}eGbf 7"nf] a:TfL j8f g+
% l:yt vk]{nufpF / ;a}eGbf ;fgf] a:tL j8f g+ @ sf] kf/Lah]8L yfnL kb{5 .
tflnsf g+ %Ma:tL / 3/kl/jf/ ljj/0f
qm=;+= j8f g+ Af:tLsf] gfd hDdf 3/w'/L Hfg;+Vof s}lkmot
Dflxnf k'?if hDdf
!
!
Ko"; 100 258 262 520
@ nfnL 62 195 187 382
# b]pv'/L 27 74 78 152
$ uf]Ksf 129 299 323 622
hDdf 318 826 850 1676
%
@
afdb]j yfnL 17 37 56 93
^ lxN;f dflyNnf] ufpF 15 32 37 69
& dfem bU8f yfnL 43 97 126 223
* dflyNnf] ufpF 33 79 72 151
( kf/L ufpF 5 14 20 34
!) kf/L ah]8L 1 3 3 6
!! kf/L dflyNnf] ufpF 13 35 29 64
!@ k'/f bU8f yfnL 30 68 81 149
!# ;]/fl8n 9 31 29 60
!$ tNNff] af8f yfnL 29 59 67 126
hDdf 195 455 520 975
!%
#
u'Daf wf/f 20 55 72 127
!^ 36\6 3/ 1 7 5 12
!& u'Daf /fof 26 89 108 197
!* sf/ª\u 44 118 117 235
!( /fof ufpF 116 298 280 578
@) 7]nf 3 6 10 16
hDdf 210 573 592 1165
@!
$
l5k|f 97 259 234 493
@@ Dffhf 104 246 228 474
@# gNgf 38 106 96 202
@$ n]v 38 108 101 209
hDdf 277 719 659 1378
@%
%
tfSnf 46 110 114 224
@^ afD6f 34 89 100 189
@& vk]{nufpF 115 349 392 741
@* Hffsf]6 10 36 36 72
@( 8fF8faf8f -ofª\r'_ 27 68 72 140
#) b'kf{ 34 79 92 171
#! :ofnfaf8f 34 93 91 184
#@ l/Sb'nf 5 13 16 29
hDdf 305 837 913 1750
s'n hDdf 1305 3410 3534 6944
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
11
#=@ hg;+Vof ljt/0fsf] cj:yf
/fli6«o hgu0fgf @)^* cg';f/ o; ufpFkflnsfsf] s"n 3/kl/jf/ !!^* / hg;+Vof ^)!! lyof] h;df dlxnfsf]
hg;+Vof #)$$ / k'?if hg;+Vof @(^& Pj+ n}+lus cg'kft !)@=%( /x]sf] lyof] eg] 3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
cg';f/ o; ufpFkflnsfsf] hg;+Vof qmdzM o; k|sf/ /x]sf] 5 . j8f cg';f/ ;a}eGbf pRr hg;+Vof j8f g+= %
df !&%) /x]sf] 5 eg] ;a} eGbf Go"g j8f g++= @ df (&* /x]sf] b]lvG5 . xfnsf] ljj/0f cg';f/ cf}ift
3/kl/jf/sf] cfsf/ %=#@ / n}+lus cg'kft (^=^# /x]sf]] 5 . o; ;DaGwL j8fut ?kdf hg;+Vof ljt/0fsf]
cj:yf ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ ^ M hg;+Vof ljt/0fsf] cj:yf
j8f
g+
hgu0fgf @)^* cg';f/ 3/kl/jf/ ;j]{If0f @)&% cg';f/
3/kl/jf/ hg;+Vof cf}ift
3/kl/jf/sf]
cfsf/
n}+lus
cg'kft
3/kl/jf/
hg;+Vof cf}ift
3/kl/jf/sf]
cfsf/
n}+lus
cg'kft Dlxnf k'?if hDdf dlxnf k'?if hDdf
1 305 804 771 1575 5=16 104=2 318 826 850 1676 5=27 97=18
2 198 400 442 842 4=25 90=49 195 455 520 975 5=00 87=50
3 186 541 519 1060 5=70 104=23 210 573 592 1165 5=55 96=79
4 214 560 485 1045 4=88 115=46 277 719 659 1378 4=97 109=10
5 265 739 750 1489 5=62 98=53 305 837 913 1750 5=74 91=68
hDdf 1168 3044 2967 6011 5=15 102=59 1305 3410 3534 6944 5=32 96=49
>f]t Ms]Gb|Lo tYofË ljefu, @)^* tyf 3/kl/jf/ ;j]{If0f @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
12
#=# pd]/ tyf lnËsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f
pd]/ tyf lnËsf cfwf/df hg;+Vofsf] l:ylt x]bf{ pd]/ ;d'x cg';f/ ;a} eGbf a9L hg;+Vof @% b]lv $% aif{
pd]/ ;d'xsf] s'n !*@# b]lvG5 eg]] ;a} eGbf sd hg;+Vof &% jif{ dflysf] s"n #! /x]sf] 5 . t;y{ xfnsf] of]
hg;+Vofsf] ;+/rgfnfO{ x]bf{ hg;f+lvs nfesf] cj:yf b]lvG5 . n}+lustfsf cfwf/df ljleGg pd]/ ;d'x cg';f/
o; ;DaGwL cGo ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ & M pd]/ tyf lnËsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f
j8f g+÷
pd]/ ;d'x
! @ # $ % hDdf
Df k' hDdf Df k' hDdf Df k' hDdf Df k' hDdf Df k' hDdf Df k' hDdf
% aif{ d'lg 109 107 216 65 66 131 81 91 172 107 92 199 95 124 219 457 480 937
^–!) aif{ 116 140 256 81 89 170 117 92 209 127 103 230 146 147 293 587 571 1158
!!–!% aif{ 105 92 197 34 51 85 61 73 134 86 78 164 102 124 226 388 418 806
!^–@$ aif{ 115 148 263 62 95 157 68 101 169 100 99 199 138 175 313 483 618 1101
@%–$% aif{ 242 244 486 142 148 290 160 151 311 176 171 347 202 187 389 922 901 1823
$%–^) aif{ 103 87 190 54 51 105 54 61 115 60 70 130 100 101 201 371 370 741
^)–&% aif{ 36 31 67 17 15 32 28 19 47 60 41 101 47 53 100 188 159 347
&% aif{dfly 0 1 1 0 5 5 4 4 8 3 5 8 7 2 9 14 17 31
hDdf 826 850 1676 455 520 975 573 592 1165 719 659 1378 837 913 1750 3410 3534 6944
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
#=$ dft[efiffsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f
tnsf] tflnsf cg';f/ dft[efiffsf] cfwf/df hg;+Vofsf] cj:yfnfO{ x]bf{ ;a}eGbf a9L g]kfnL efiff af]Ng]
hg;+Vof ^)@$ cyf{t ((=!! k|ltzt / ;a} eGbf sd u'?ª\ efiff af]Ng] ( hgf cyf{t\ )=!% k|ltzt /x]sf] 5 .
To;} u/]/ hjfkm glbg] $% hgf cyf{t\ )=&$ k|ltzt hg;+Vof /x]sf] 5 .
tflnsf g+ * M dft[efiffsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f
Dfft[efiff÷j8f g+ j8f g+ ! j8f g+ @ j8f g+ # j8f g+ $ j8f g+ % hDdf k|ltzt
g]kfnL 1676 972 1155 1373 1708 6884 99=14
u'?ª\ 0 3 0 0 0 3 0=04
g]jf/L 0 0 0 0 0 0
Yff? 0 0 0 0 0 0
tfdfª\ 0 0 0 0 12 12 0=17
8f]6]n 0 0 0 0 0 0
b'/f 0 0 0 0 0 0
Vffd 0 0 0 0 0 0
z]kf{ 0 0 0 0 0 0
hjfkm glbg] 0 0 10 5 30 45 0=65
hDdf 1676 975 1165 1378 1750 6944 100
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
13
#=% wd{ cg';f/ hg;+Vof ljj/0f
wfld{s lx;fan] ufpFkflnsf leq af]lng] dft[efiffx? dWo] ;a}eGbf pRr lxGb' wd{ dfGg]x? ^(!@ jf ((=%$
k|ltzt /x]sf 5g\ . To;}ul/, af}4 wd{ / O;fO wd{ dfGg]x?sf] h;;+Vof qmdzM !@ / @) /x]sf] b]lvG5 . wd{
cg';f/sf] j8fut hg;+Vof ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ ( M wd{ cg';f/ hg;+Vof ljj/0f
j8f g+= wd{ cg';f/ hg;+Vof -3/kl/jf/ ;j]{If0f @)&% cg';f/_ s}lkmot
lxGb' af}4 lqmlZrog cGo HfDdf
! 1665 ) 11 1676
@ 975 ) ) 975
# 1156 ) 9 1165
$ 1378 ) ) 1378
% 1738 12 ) 1750
hDdf 6912 12 20 6944
k|ltzt 99=54 0=17 0=29 100
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f @)&%
#=^ hfltut cfwf/df 3/w'/L ljj/0f
If]qL hfltsf] afx'Notf /x]sf] o; ufpFkflnsfdf s'n !#)% 3/w'/L dWo] %)$ 3/w'/L If]qL kl/jf/ cyf{t\ #*=^@
k|ltztsf] a;f]af; /x]sf] 5 eg] $)) 3/w'/L 7s'/L hflt cyf{t\ #)=^% k|ltztsf] a;f]af; /x]sf] 5 . To;} u/]/
;a}eGbf sd 3/w'/L 3tL hfltsf] ! cyjf )=)* k|ltzt /x]sf] 5 .
tflnsf g+ !) M hfltut cfwf/df 3/w'/L ljj/0f
qm=;+= Hfltotf 3/w'/L hDdf 3/w'/L k|ltzt
j8f g+ ! j8f g+ @ j8f g+ # j8f g+ $ j8f g+ %
! If]qL 97 180 39 137 51 504 38=62
@ a|fDx0f 27 2 0 19 1 49 3=75
# ;fsL{ 0 0 0 0 9 9 0=69
$ sfdL 1 0 0 1 5 7 0=54
% bdfO{ 2 0 0 5 3 10 0=77
^ tfdfË 0 0 0 4 4 0=31
& 7s'/L 135 7 32 86 140 400 30=65
* 3tL{ 0 0 0 0 1 1 0=08
( Blnt 36 6 38 29 83 192 14=71
!) Nffdf 0 0 0 0 2 2 0=15
!! cGo 22 0 97 0 0 119 9=12
!@ gv'n]sf] 0 0 2 0 6 8 0=61
hDdf 318 195 210 277 305 1305 100
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
14
#=& 3/d'nLsf] ljj/0f
n}lu+stfsf cfwf/df 3/d'nLsf] l:ylt x]bf{ s"n !#)% 3/kl/jf/ dWo] ;a}eGbf al9 k'?if 3/d'nL x'g] 3/kl/jf/
;+Vof !!() / dlxnf 3/d'nL x'g] kl/jf/ *^ dfq /x]sf] 5 . %) jif{ dflysf] pd]/ ;d'xsf cfwf/df ;a}eGbf
pRr &) jif{ b]lv &% jif{ ;Ddsf 3/d'nL Go"g /x]sf] b]lvG5 . ln+u / pd]/ ;d'xsf cfwf/df 3/d'nLsf] ljj/0f
b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ !! M3/d'nLsf] ljj/0f
pd]/ ;d'x n}lu+stfsf cfwf/df 3/d'nL ;+Vof
k'?if Dflxnf gv'nsf] HfDdf
0–4 0 0 0 0
5–9 0 0 0 0
10–14 0 0 0 0
15–19 11 2 2 15
20–29 206 5 7 218
30–39 402 34 5 441
40–49 328 31 8 367
50–59 137 11 3 151
60–69 92 3 4 99
70+ 14 0 0 14
hDdf 1190 86 29 1305
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
#=* k]zfsf cfwf/df hg;+Vof ljj/0f
o; vfk\'\[gfy ufpFkflnsf If]qsf afl;Gbfsf] d'Vo k]zf g} s[lif xf] . s'n hg;+Vofsf] @%)& cyf{t #^=! k|ltzt
hg;+Vofsf] d'Vo k]zf g} s[lif xf] eg] afFsL @!% cyjf @ k|ltzt hg;+Vof u}/s[lifdf cfjB /x]sf b]lvG5g\ .
tflnsf g+ !@ Mk]zfsf cfwf/df hg;+Vof ljj/0f
s|=;= ljj/0f hg;+Vof k|ltzt
Dlxnf k'?if hDdf
! s[lif
!=! v]tLkftL 1231 1276 2507 36=1
!=@ kz'kfng 0
!=# s'v'/f kfng 0
!=$ df5f kfng 0
!=% cGo 0
hDdf 1231 1276 2507 36=1
@ u}/ s[lif 0
@=! Jofkf/ 4 44 48 0=69
@=@ pBf]u
@=# gf]s/L 60 79 139 2
@=$ b}lgs Hofnfbf/L 0 16 16 0=23
@=% j}b]lzs /f]huf/ 0 12 12 0=17
@=^ cGo v'nfpg]
hDdf 64 151 215 2
s'n hDdf 1295 1427 2722 39=2
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
#=( cfly{s ?kn] ;lqmo hg;+Vof ljj/0f
;lqmo hg;+Vofsf] cj:yfnfO{ ljZn]if0f ug]{ xf] eg] /fli6«o ?kdf em} o; ufpFkflnsfsf] hg;+Vof klg !^ b]lv
%( aif{ pd]/ ;d'xsf] hg;+Vofsf] afx'Notf cyf{t\ s'n hg;+Vofsf] %@=&* k|ltzt b]lvG5 . t;y{ of] pd]/ ;d'x
eg]sf] hg;f+lvs nfesf] ePsfn] o;nfO{ ;lx ?kdf kl/rfng ug{ ;s]df ufpFkflnsfn] of] pd]/ ;d'xsf]
hg;+Vofaf6 s]lx g s]lx nfe lng ;Sg] ;Defjgf b]lvG5 . afFsL hg;+Vofsf] ;+/rgfnfO{ tnsf] tflnsfaf6 k|i6
kfg{ vf]lhPsf] 5 .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
15
tflnsf g+ !# M cfly{s ?kn] ;lqmo hg;+Vof
pd]/ ;d'x k'?if Dflxnf hDdf k|ltzt
) b]lv !% !$^( !$#@ 2901 41=78
!^ b]lv %( !**( !&&^ 3665 52=78
^) eGbf dfly !&^ @)@ 378 5=44
hDdf #%#$ #$!) 6944 100
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f,@)&%
#=!) ckfËtfsf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f -k|f}9_
ckfª\utf ePsf AolQmn] k|fKt u/]sf] kl/ro kqsf] cfwf/df !^ aif{ eGbf dflysf s'n @( ckfª\u k|f}9x? dWo]
!) hgf k"0f{ czQm ckfª\utf,& hgf clt czQm ckfª\utf,^ hgf dWod czQm ckfª\utf / ^ hgf ;fdfGo
ckfª\utf ePsf AolQmx?df kb{5g\ . To;} u/]/ s'n !$ ckfª\utf ePsf afnaflnsf dWo] @ hgf k"0f{ czQm
ckfª\utf,% hgf clt czQm ckfª\utf,% hgf dWod czQm ckfª\utf / @ hgf ;fdfGo ckfª\utfsf] au{ leq
kb{5g\ . afFsL la:t[t ljj/0f tnsf] tflnsfaf6 k|i6 kfg{ vf]lhPsf] 5 .
tflnsf g+ !$ M ckfª\utfsf] cfwf/df hg;+Vof -k|f}9_
j8f g+
ckfªutf ;+Vof
ckfËtfsf] lsl;d
k"0f{ czQm ckf+utf
-/ftf] /+usf]_
clt czQm ckf+utf
-gLnf] /+usf]_
dWod ckf+utf
-kx]+nf] /+usf]_
;fdfGo ckf+utf
-;]tf] /+usf]_
k'?if
Dlxnf
hDdf
k'?if
Dlxnf
hDdf
k'?if
dlxnf
hDdf
k'?if
Dlxnf
hDdf
k'?if
Dlxnf
hDdf
! 1 2 3 1 1 2 0 1 1
@ 4 4 8 1 2 3 2 1 3 0 1 1 1 0 1
# 1 2 3 1 2 3
$ 4 3 7 1 1 2 2 1 3 1 0 1 0 1 1
% 3 5 8 0 0 0 0 0 0 1 3 4 2 2 4
hDdf 13 16 29 4 6 10 4 3 7 2 4 6 3 3 6
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
16
tflnsf g+ !% M ckfª\utfsf] cfwf/df hg;+Vof -afnaflnsf_
j8f g+ ckfªutf ;+Vof ckfËtfsf] lsl;d
k"0f{ czQm ckf+utf
-/ftf] /+usf]_
clt czQm ckf+utf
-gLnf] /+usf]_
dWod ckf+utf
-kx]+nf] /+usf]_
;fdfGo ckf+utf
-;]tf] /+usf]_
Affln
sf
Afn
s
hDdf
Aflnsf
Affns
hDdf
Aflnsf
Affns
hDdf
Aflnsf
Affns
hDdf
Aflnsf
Affns
hDdf
! 0 1 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
@ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
# 1 1 2 1 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0
$ 1 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
% 4 6 10 0 0 0 3 0 3 1 4 5 0 2 2
hDdf 6 8 14 1 1 2 4 1 5 1 4 5 0 2 2
>f]tM3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
#=!! a;fO{;/fO{ ;DaGwL ljj/0f
cfly{s ?kn] ;DkGg AolQmx?sf] lzIff,:Jff:Yo,vfgkfgsf b[li6n] zx/L If]q k|ltsf] df]x lgZrog} x'g] ub{5 tyflk
o; ufpFkflnsf If]qsf] ljut # aif{ leqsf] a;fO{;/fO{sf] cj:yfnfO{ x]g]{ xf] eg] j8f g+ # af6 % hgf aflx/
a;fO{;/fO{ u/] klg cGo j8faf6 a;fO{;/fO{ ePsf] b]lvb}g .
tflnsf g+ !^ M j8fut ?kdf a;fO{;/fO{ ;DaGwL ljj/0f
a;fO{;/fO{
ljj/0f / j8f 1 2 3 4 5 hDdf
d= k'= hDdf d= k'= hDdf d= k'= hDdf d= k'= hDdf d= k'= hDdf d= k'= hDdf
ufpFkflnsf
leq cfPsf
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ufpFkflnsf
aflx/ uPsf
0 0 0 0 0 0 3 2 5 0 0 0 0 0 0 3 2 5
hDdf 0 0 0 0 0 0 3 2 5 0 0 0 0 0 0 3 2 5
>f]tM3/kl/jf/ ;j]{If0f,@)&%
#=!@ JolQmut 36gf ;DaGwL ljj/0f
utjif{sf] ljj/0f cg';f/ ufpFkflnsfdf s'n ==== hGdbtf{, ===== d[To'btf{, ==== ljjfx btf{ ePsf] b]lvG5 . o:t}u/L
a;fO{;/fO{sf] ;Gbe{df === kl/jf/ a;fO{;/fO{ u/L cfPsf] / ===== kl/jf/ a;fO{;/fO{ u/L uPsf] kfOG5 . o;
;DaGwL j8fut ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ !& M JolQmut 36gf ljj/0f
j8f gDa/ hGd d[To' ljjfx ;DaGw ljR5]b -hf]8L_ a;fOF;/fO{
cfPsf] uPsf]
!
@
# # @
$
%
hDdf # @
>f]t M ufpFkflnsf sfof{no,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
17
#=!# ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmdaf6 nfeflGjt ljj/0f
tflnsf g+ !* M ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmdaf6 nfeflGjt
j8f
g+=
h]i7 gful/s &)± h]i7 gful/s ^)± Psn
dlxnf
k"0f{ ckfª\u cf+lzs ckfª\u hDdf
Dflxnf k'?if hDdf dlxnf k'?if hDdf dlxnf k'?if hDdf dlxnf k'?if hDdf
! 71 87 24 1 1 2 0 2 2 115
@ 30 47 9 1 2 3 2 1 3 62
# 35 50 14 2 3 5 0 0 0 69
$ 86 50 1 1 1 2 3 1 4 57
% 77 108 1 0 0 0 3 0 3 112
hDdf 299 0 0 342 49 5 7 12 8 4 12 415
>f]t M ufpFkflnsf sfof{no, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
18
#=!$ >f]t gSzf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
19
kl/R5]b $M cfly{s cj:yf
$=! k|d'v cfly{s ljj/0f
o; lzif{s cGt/ut cfly{s ultljlwsf] ljj/0f k|:t't ul/Psf] 5 .
$=!=! k|fljlws, ;Lko'Qm tyf ljz]if bIftf ePsf dfgj ;+zfwgsf] ljj/0f
ufpFkflnsf If]qleq pknAw x'g ;Sg] s[lif, kz', OlGhlgol/Ë, jg, d]l8l;g, vfB k|;f]wg, jlsn, kqsf/ h:tf
k|fljlws tyf ljz]if bIftf ePsf dfgj ;+;fwg s'n !)# hgf /x]sf] kfOG5 . h;dWo] ;a}eGbf a9L j8f g+= %
df #* hgf /x]sf] 5 eg] j8f g+= @ / # df ;a}eGbf Go"g !@÷!@ hgf To:tf dfgj ;+;fwg pknAw /x]sf]
b]lvG5 . o; ;DaGwL j8fut ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ !( M k|fljlws, ;Lko'Qm tyf ljz]if bIftf ePsf dfgj ;+zfwg
j8f
g+
ljifo If]q cg';f/ k|fljlws dfgj ;+zfwg
s[lif / kz' Ol~hlgol/Ë Jfg d]l8l;g vfBk|;f]wg Jflsn kqsf/ cGo hDdf
Df k' Df k' Df k' Df k' Df k' D k' d k' Df k'
! ! # ) & ) ) # % !(
@ ! @ ) % ) ! ! @ !@
# ) # ) $ ) ) @ # !@
$ ! ^ ) ( ) ! ! $ @@
% ) & ) !) ) # $ !! ) ) ) ! ) ! ! ) #*
hDdf # @! ) #% ) % !! @% ) ) ) ! ) ! ! ) !)#
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{,@)&%
$=!=@ d'Vo k]zf ;DaGwL ljj/0f
o; If]qdf canDag ul/Psf] k]zf dWo] ;a}eGbf al9 s[lifdf #^^%, k|fljlws #%,jg tyf dTf:o sfdbf/sf ?kdf
@* hgf /x]sf 5g\ . bz jif{eGbf dflysf] hg;+Vofsf] k]zfut l:ylt lgxfNbf ;a}eGbf Go"g x:tsnf Aoa;fodf
@ hgf / % hgf laz'4 Aoa;foLsf ?Kfdf sfd ug]{ u/]sf 5g\ . k]zf cg';f/ hg;+Vof ;DaGwL ljj/0f b]xfo
adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ @) M d'Vo k]zf ;DaGwL ljj/0f
k]zfut ljj/0f lg/If/ ;fIf/ s"n hDdf
k'?if Dflxnf hDdf k'?if dlxnf hDdf
;'/Iff lgsfo @@ @ @$ @$
Joj:yfks ^ ) ^ ^
Joj;fo % ) % %
k|fljlws #% ) #% #%
sfof{{no ;xfos !@ @ !$ !$
Hofnfbf/L ( ) ( (
jg tyf dT:o sfdbf/ @% # @* @*
x:tsnf Joj:ffo @ ) @ @
d]l;g ck/]6/ !* ) !* !*
s[lif sfo{ !**( !&&^ 3665 #^^%
pNn]v gePsf]
hDdf 2023 1783 3806 3806
>f]t M s]Gb|Lo tYofË ljefu,@)^*
$=!=# cf};t cfDbfgL ljj/0f
s[lif k]zf g} k|wfg k]zfsf] ?kdf /x]sf] o; ufpFkflnsfsf afl;Gbfx?sf] cf}ift dfl;s cfDbfgL s[lif nufot
/f]huf/L,Aofkf/ Aoj;fo / Hofnf dhb'/Laf6 Go"gtd\ ? !))) eGbf sd cfo cfh{g ug]{ b]lv lnP/ ? @%)))
eGbf a9L cfo cfh{g ug]{ 3/kl/jf/ 5g\ . ;a} eGbf sd @& 3/kl/jf/sf] dfl;s cfDbfgL ? !)))) b]lv
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
20
!%))) ;Dd b]lvG5 eg] ;a}eGbf a9L #)* 3/w'/L sf] dfl;s cfDbfgL #))! b]lv %))) ;Dd /xg] u/]sf] 5 .
la:t[t ljj/0f tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ @! M cf};t cfDbfgL ljj/0f
s|=;= cf};t dfl;s kfl/jfl/s cfDbfgL ljj/0f -?k}+ofdf_ kl/jf/ ;+Vof k|ltzt
! !))) eGbf sd 152 11=65
@ !))) b]lv @))) 248 19=00
# @))! b]lv #))) 220 16=86
$ #))! b]lv %))) 308 23=6
% %))! b]lv !)))) 183 14=02
^ !)))) b]lv !%))) 27 2=07
& !%))) b]lv @%))) 55 4=21
* @%))) eGbf dfly 105 8=05
hDdf 1305 100
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f,@)&%
$=!=$ cf};t vr{ tyf art ljj/0f
clwsf+z 3/kl/jf/ s[lifdf cfl>t x'g] / s[lif k]zf klg cfsfz] kfgLdf e/ kg'{ kg]{ x'bf dfl;s cfDbfgL,vr{ /
art sd x'g uPsf] b]lvG5 . dfl;s art gug]{ 3/w'/Lsf] ;+Vof !)&% cyf{t\ *@=#* k|ltzt 3/w'/Lsf] art
;'Go b]lvG5 eg] dfl;s @))! b]lv #))) ;Dd art ug]{ 3/w'/Lsf] ;+Vof ^@ . ;a} eGbf sd * 3/w'/Ln]
dfl;s %))! b]lv !)))) ;Dd art ug]{ u/]sf] b]lvG5 . dfl;s vr{ / cf};t artsf] la:t[t ljj/0f tnsf]
tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ @@ M cf};t art ljj/0f
s|=;= cf};t dfl;s kfl/jfl/s art ljj/0f -?k}+ofdf_ kl/jf/ ;+Vof k|ltzt
! z"Go 1075 82=38
@ %)) b]lv !))) 25 1=92
# !))! b]lv @))) 33 2=53
$ @))! b]lv #))) 62 4=75
% #))! b]lv %))) 48 3=68
^ %))! b]lv !)))) 8 0=61
& !)))) eGbf dfly 17 1=30
hDdf 1305 100
>f]t M3/kl/jf/ ;j]{If0f, @)&%
$=!=% ljkGgtf :t/Ls/0f ljj/0f
s'n !#)% 3/w'/L ePsf] o; ufpFkflnsfdf clt ul/j kl/jf/sf] ;+Vof ;a}eGbf a9L cyf{t\ %)* /x]sf] 5 h'g
tLg dlxgf eGbf sd cjlwdf vfg k'Ug] ;'rs tyf cGo If]qnfO{ cfwf/ dfg]/ :t/Ls/0f ug]{ ul/G5 . To;} u/]/
;DkGg kl/jf/ !&& 5g\ h;nfO{ !@ dlxgf cjlw eGbf a9L vfg k'U5 . afFsL lj:t[t ljj/0f a8fut ?kdf
tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ @# M j8fut ?kdf ljkGgtf :t/Ls/0f
j8f g+ ljkGgtf :t/Ls/0f s}lkmot
clt ul/j ul/j dWod ;DkGGf hDdf
! 150 72 64 32 318
@ 43 85 34 33 195
# 54 68 41 47 210
$ 135 67 39 36 277
% 126 72 78 29 305
hDdf 508 364 256 177 1305
>f]tMljkGgtf :t/Ls/0f dfkg,@)&# -lh=lj=;=x'Dnf_ / 3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
21
$=!=^ vfBfGg ;'/Iffsf] cj:yf
vfBfGg ;'/Iffsf] cj:yfnfO{ x]g]{ xf] eg] ;a}eGbf a9L ^%& 3/kl/jf/ cyf{t\ %)=#$ k|ltzt 3/kl/jf/nfO{ !)–!@
dlxgf vfg k'Ug] b]lvG5 eg] ;a}eGbf sd $& 3/kl/jf/nfO{ cfˆgf] v]tjf/Lsf] pTkfbgjf6 vfg k'u]/ j]r ljvg
ug]{ u/]sf] kfOPsf] 5 .
tflnsf g+ @$ MvfBfGg ;'/Iffsf] cj:yf
qm=;+= VffBfGg pknAwtfsf] cfwf/df kl/jf/ ;+Vofsf] ljj/0f ;+Vof k|ltzt
! # dlxgfeGbf sd vfg k'Ug] kl/jf/ 190 14=56
@ $ – ^ dlxgf vfg k'Ug] kl/jf/ 329 25=21
# & – ( dlxgf vfg k'Ug] kl/jf/ 82 6=28
$ !) – !@ dlxgf vfg k'Ug] kl/jf/ 657 50=34
% cfˆgf] v]tjf/Lsf] pTkfbgjf6 vfg k'u]/ j]r ljvg ug]{ kl/jf/ 47 3=6
HDdf 1305 100
>f]t M3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
$=!=& cfjf; ;+/rgf ljj/0f
o; ufpFkflnsf If]qsf clwsf+z a:tLx? pRr efudf kg]{ ePsfn] hf8f]af6 aRg 3/x? df6f]n] 5fPsf] x'G5 .
s'n !#)% 3/w'/L dWo] !@@) 3/ cyf{t\ (#=$( k|ltzt 3/ df6f]n] 5fPsf] b]lvG5 eg] afFsL @ 3/ v/n],@$ 3/
h:tf kftfn],To;} u/]/ ^ 3/ cf/;L;L / # 3/ sf7n] dfq 5fPsf] b]lvG5 . cfjf; ;+/rgfnfO{ la:t[t ?kdf
tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ @% Mcfjf;sf] k|s[lt cg';f/ j8f / 3/w'/L
l;=
g+=
3/sf] k|sf/ j8f / 3/w'/L hDdf
3/w'/L
k|ltzt
j8f g+ ! j8f g+ @ j8f g+ # j8f g+ $ j8f g+ %
! km'; tyf v/n] 5fPsf] 1 0 0 0 1 2 0=15
@ 9'+ufn] -Slate_ 5fPsf 0 0 0 0 0 0 0=00
# h:tfn] 5fPsf] 6 2 2 9 5 24 1=84
$ cf/ ;L=;L 2 3 1 0 0 6 0=46
% sf7n] 5fPsf 2 0 0 0 1 3 0=23
^ df6f]n] 5fPsf 305 187 204 267 257 1220 93=49
& cGo 2 3 3 1 41 50 3=83
HfDdf 318 195 210 277 305 1305 100
>f]t M;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
$=!=* cfoft / lgof{tsf] cj:yf
o; ufpFkflnsfdf cfoft x'g] tyf oxfFaf6 lgof{t eO{ hfg] vfBfGg, t/sf/L, kmnkm'n, bnxg anL, t]nxg afnL,
gub]afnL tyf cGo pTkflbt s[lif pkh ;DaGwL ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ @^ MvfBfGGf cfoft / lgof{tsf] cj:yf
lgof{t tyf cfoft x'g]
k|d'v s[lif pkhsf] gfd
OsfO{ ufpFkflnsfdf cfoft x'g]
kl/df0f
ufpFkflnsfaf6 lgof{t x'g]
kl/df0f
vfBfGg lSjG6n
wfg÷rfdn d] 6g !$!
ux'F÷lk7f] d]=6g %
ds} d]=6g @)
t/sf/L lSjG6n %)
cfn' d] 6g @=%
6df6/ d] 6g @
sfpnL d] 6g #
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
22
kmnkm"n
:ofp d] 6g ^
Bnxg lSjG6n
l;dL d]=6g !)
t]nxg lSjG6n @^
gub]afnL lSjG6n
df5f lSjG6n
Dfx lSjG6n !)
kz'hGo pTkfbg
b'w tyf b'whGo pTkfbg ln6/ %)))
df;' tyf df;'hGo pTkfbg lSjG6n %)
5fnf tyf pg lSjG6n %)
c08f Sof/]6 !#))
hl8a'6L lSjG6n !##)
lu6L afn'jf 6|NfL !%)
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
$=!=( cf}Bf]lus sRrf kbfy{ pTkfbgsf] cj:yf -sf7, vf]6f], hl8a'6L, nf]Qmf, cNnf], r'g9'Ëf, dfj{n, :n]6 cflb_
o; ufpFkflnsfsf ljleGg If]qx?af6 cf}Bf]lus sRrf kbfy{sf ?kdf cNnf], afn'jf tyf vf]6f]sf] pTkfbg x'g]
u/]sf] b]lvG5 . o:tf cf}Bf]lus sRrf kbfy{x?df dWo] sl/a !%) 6«nL afn'jf / !## d] 6g hl8a'6L / ! d] 6g
cNnf] pTkfbg x'g] u/]sf] kfOG5 . cGo sRrf kbfy{x?sf] pTkfbgsf af/]df b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ @& M cf}Bf]lus sRrf kbfy{ pTkfbgsf] cj:yf
qm=;+ sRrf kbfy{sf] gfd OsfO{ kl/df0f s}lkmot
! nf]Stf d] 6g )
@ cNnf] d] 6g !
# afn'jf 6|nL !%)
$ Hfl8a'6L d] 6g !##
% sf7 So"=lkm6 #)))
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
$=!=!) a]/f]huf/ ;DaGwL ljj/0f
o; ufpFkflnsf leqsf] k"0f{ a]/f]huf/x?sf] ;+Vof hDdf @)!# hgf dfq /x]sf] b]lvG5 . tyflk, cfly{s ?kdf
;qm[o gePsf / ;+w} ;s[o gx'g]x?sf] hg;+Vof qmdzM @)(% cyf{t\ #)=!& k|ltzt tyf #&* cyf{t\ %=$$
k|ltzt /x]sf] b]lvG5 . h; cg';f/ /f]huf/ k|fKt ePsf x?sf] hg;+Vof @$%* /x]sf] 5 . cfly{s s[ofsnfk
cg';f/ hg;+Vof ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+=@* M a]/f]huf/ ;DaGwL ljj/0f
cfly{s qm[ofsnfk b; jif{ dflysf] hg;+Vof
k'?if Dflxnf hDdf k|ltzt
/f]huf/ 1229 1229 2458 35=4
a]/f]huf/ 1078 935 2013 28=99
;+w} ;s[o gx'g] 176 202 378 5=44
cfly{s ?kdf ;qm[o gePsf 1051 1044 2095 30=17
gv'n]sf] 0 0 0 0=00
hDdf 3534 3410 6944 100
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
23
$=!=!! j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfx?sf] ljj/0f
o; ufpFkflnsfaf6 a}b]lzs /f]huf/Lsf nflu hfg] s'n !@ hgf dWo] ;a}eGbf pRr ;+Vofdf ef/t hfg] &%
k|ltzt /x]sf 5g\ . vf8Ld'n's tyf dn]l;of h:tf b]zdf hfg] @ hgf / hfkfg, sf]l/of hfg]sf] ;+Vof ! hgf
/x]sf] 5 . o; ;DaGwL j8fut ljj/0f b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+=@( M a}b]lzs /f]huf/df uPsfx?sf] ljj/0f
j8f g+ a}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfx?sf] ;+Vof
ef/t vf8L d'n's tyf dn]l;of o'/f]k, cd]l/sf, ci6«]lnof hfkfg jf sf]l/of hDdf
1 3 3
2 1 1
3 2 1 3
4 1 1
5 4 4
hDdf 9 2 0 1 12
k|ltzt 75 16=67 8=33 100
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{, @)&%
$=!=!@ ;'s'Daf;L ;DaGwL ljj/0f
vfk"{gfy ufpFkflnsf leq ;'s'Daf;Lsf ?kdf a;]sf AolQmx?sf] xfn ;Dd j8f g+ @ df ! 3/kl/jf/ afx]s cGo
s'g} klg tYofª\s v'n]sf] kfOb}g . o; ;Gbe{df x]bf{ j8fdf g+++ @ df ! 3/kl/jf/sf] a;f]af; ePsf] b]lvG5 .
;'s'Daf;L ;DaGwL j8fut ljj/0f b]xfo cg';f/ /x]sf] 5 .
tflnsf g+=#) M ;'s'Daf;L ;DaGwL ljj/0f
j8f g+ 3/kl/jf/ ;+Vof s}lkmot
!
@ !
#
$
%
hDdf !
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{, @)&%
$=@ e"–pkof]u tyf :jfldTj
$=@=! jt{dfg e"–pkof]u
s'n *&$=&@ au{ ls=ld=If]qkmn ePsf] o; ufpFkflnsfdf ;a} eGbf a9L afFemf] hldgn] s'n e"efusf] $**=&&
au{ ls=ld=cyjf %!=#! k|ltzt,jg If]qn] !#!=)& au{ ls=ld=cyf{t\ !$=(( k|ltzt e"efu cf]u6]sf] 5 eg] ;a}
eGbf sd If]qkmn r6\6fgn] cf]u6]sf] 5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+=#! M e"–pkof]u ;DalGw ljj/0f
qm= ;+= ljj/0f jt{dfg e"–pkof]u
If]qkmn -ju{ ls=ld=_ k|ltzt
! s[lif If]q 17=04 1=95
@ jg tyf r/g If]q 131=07 14=99
# cfjf; If]q 0=37 0=04
$ glbgfnfn] cf]u6]sf] If]q 1=61 0=18
% Tffn tn}of 2=25 0=26
^ l;d;f/ If]q 71=22 8=14
& cf}Bf]lus If]q 0=00 0=00
* ;8sn] cf]u6]sf] If]q 0=00 0=00
( Rf6\6fg 0=01 0=00
!) anf}6] df6f]] 95=87 10=96
!! afFemf] hldg 488=77 51=31
!@ lxdtfn 71=22 8=14
hDdf 874=62 100
>f]tM ;e]{ ljefu, /fli6«o hgu0fgf @)^*
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
24
$=@=@ e"–:jfldTj
e"–:jfldTjnfO{ x]g]{ xf] eg] 3/ hUuf b'a}df :jfldTj ePsf !)#* 3/w'/L dWo] **! k'?if 3/d'nL / !^@ dlxnf
3/d'nL /x]sf 5g\ . To:t} u/]/ hUufdf dfq} :jfldTj ePsf !(( 3/w'/L dWo] !$% k'?if 3/d'nL / %$ dlxnf
3/d'nL /x]sf 5g\ . 3/ hUuf b'a}df :jfldTj gePsf ^* 3/w'/L dWo] $! k'?if 3/d'nL / @& dlxnf 3/d'nL
/x]sf 5g\ .
tflnsf g+ #@ M e"–:jfldTj ;DalGw ljj/0f
l;=g+= :jfldTjsf] ljj/0f Dflxnf 3/d'nL k'?if 3/d'nL hDdf k|ltzt
! 3/ hUuf b'a}df :jfldTj ePsf 157 881 1038 79=6
@ hUufdf dfq} :jfldTj ePsf 54 145 199 15=24
# 3/ hUuf b'a}df :jfldTj gePsf 27 41 68 5=21
$ pNn]v gePsf] 0
hDdf 238 1067 1305 100
>f]tM3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
$=@=# hUufsf] lsl;d
tflnsf g+ ## M hUufsf] ljj/0f
HfUufsf] lsl;d If]qkmn -au{ ld=_ hDdf If]qkmn -au{ ld=_
j8f g+ ! j8f g+ @ j8f g+ # j8f g+ $ j8f g+ %
cAan ) ) ) ) ) )
bf]od ) ) ) ) ) )
l;d ) ) ) ) ) )
rfx/ #@%&^!# !%((*#* @#((&%^ @^&@$^$ &)!()(% !^($*&^^
cGo ) ) ) ) ) )
hDdf #@%&^!# !%((*#* @#((&%^ @^&@$^$ &)!()(% !^($*&^^
>f]t MgfkL sfof{no,x'Dnf
$=@=$ v]tLof]Uo hldg ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ #$ M v]tLof]Uo hldg ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= j8f g+= v]tLof]Uo hldg ePsf] :yfg hDdf If]qkmn s}lkmot
1 1 Ko';,nfnL,uf]Ksf,b]pv'/L @&&=%# x]S6/
2 2 yfnL,;]/fl8n !*@=$( x]S6/
3 3 /fof,sf/Ë **=%! x]S6/
4 4 l5k|f,gNgf,dfhf,n]v,xn]vs{,n]sdfhf !^^=&$ x]S6/
5 5 tfSNff,afD6f,Uofu'|,Xofdf,rf}/,7fgf,b'kf{,ofª\r',hfsf]6 $&^=&@ x]S6/
hDdf !!(!=(( x]S6/
>f]tMs[lif 1fg s]Gb|,x'Dnf @)&%
$=@=% afFemf] hldg ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ #% M afFemf] hldg ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= j8f g+= afFemf] hldg ePsf] :yfg hDdf If]qkmn s}lkmot
1 1 Ko';,nfnL,uf]Ksf,b]pv'/L #!*(=$& x]S6/
2 2 yfnL,;]/fl8n @$&^=#^ x]S6/
3 3 /fof,sf/Ë #&!$=(^ x]S6/
4 4 l5k|f,gNgf,dfhf,n]v,xn]vs{,n]sdfhf @(&&=@^ x]S6/
5 5 tfSNff,afD6f,Uofu'|,Xofdf,rf}/,7fgf,b'kf{,ofª\r',hfsf]6 ^(@@(=# x]S6/
hDdf 81587=35 x]S^/
>f]tMs[lif 1fg s]Gb|,x'Dnf @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
25
$=# s[lif tyf kz' ljsf;
$=#=! ;fj{hlgs kf]v/L tyf df5fkfng ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ #^ M ;fj{hlgs kf]v/L tyf df5fkfng
kf]v/L /x]sf]
:yfg
j8f
g+=
kf]v/L If]qkmn
-lj3f jf /f]kgL_
aflif{s df5f
pTkfbg -s]=hL=_
:jfldTj
-sf];Fu_
aflif{s
cfDbfgL -?_
ufpF÷gu/kflnsfdf
aflif{s z'Ns -?=_
hDdf
$=#=@ l;+rfO ;'ljwfsf] pknAwtf ljj/0f
tflnsf g+ #& M l;+rfO{ ;'ljwfsf] pknAwtf
l;+rfO{ ;'ljwf jf
cfof]hgfsf] gfd
j8f
g+=
l;+rfO{sf] lsl;d
-;tx
-s'nf]÷gx/_,
lnlˆ6Ë, afFw,
6\o'j]n÷ jf]l/Ë,
kf]v/L jf cGo_
l;+rfO{sf]
dfWod
-s'nf]
gx/, kfOk
cflb_
>f]tsf] ljj/0f
l;+rfO{sf]
pknAwtf
-aif}{el/ jf
df};dL_
l;+lrt
If]q
-x]S6/_
nfeflGjt
3/w'/L
OsfO{
-ls=ld,
If]qkmn_
kl/df0f
58Lvf]nf l;+rfO $ kfOk s'nf] #=^$ Afif{e/L %) @))
lkdfyfª l;+rfO % s'nf], kfOk s'nf] ! Df}f;dL #%
36\6]vf]nf l;+rfO % ;tx kfOk # Afif{e/L $% !!%
sf/ªvf]nf l;+rfO # ;tx s'nf] )=% Df}f;dL $ %)
d;]8L l;+rfO ! ;tx kfOk )=# Df}f;dL ! $)
/fof cf}n # ;tx s'nf] )=% Df}f;dL !@ @))
/fof k'Dk'/] # ;tx kfOk ^ Df}f;dL @ $)
ah]/L @ ;tx kfOk !=%* Df}f;dL # @&
l;:g] @ ;tx kfOk @ ls=dL= Df}f;dL ! @&)
Ko"; ! ;tx s'nf],kfOk # ls=ld= Df}f;dL !% !$)
a]pmn] l;+rfO ! ;tx s'nf],kfOk @ ls=ld= Df}f;dL !) !^)
nfnLvf]nf l;+rfO ! ;tx s'nf],kfOk ! ls=ld= Df}f;dL !) !^)
nfnL ! ;tx s'nf],kfOk ! ls=ld= Df}f;dL # !!%
tNnf] nfnL ! ;tx s'nf],kfOk ! ls=ld= Df}f;dL # !!%
b'kf{ % ;tx s'nf] %)) ld= Df}f;dL @ ^)
ofª\r' lhpnf % ;tx kfOk @ ls=ld Df}f;dL # ^%
ofª\r'vf]nf l+;rfO % ;tx S'nf] !=%ls=ld Df}f;dL # ^%
gNgf l+;rfO $ ;tx s'nf] &)) ld= Df}f;dL ! #)
>f]t M u|fdL0f hn>f]t kl/of]hgf,@)&^
$=#=# l;+rfOsf] >f]t ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ #* M l;+rfO{sf] >f]tsf] ljj/0f
s|=;= l;rf+O{sf] >f]t sf] gfd ufkf jf gkfsf] gfd / j8f g+= g gkf÷ufkfsf] j8f g+=
! a]pn] vf]nf / nfnL vf]nf !
@ 7"nf] vf]nf @
# Dfhfn / sf/ª\u vf]nf #
$ 58L vf]nf $
% efn'b'nf / 36\6],kGof/L kf6f %
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
26
>f]t M;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&^
$=#=$ s[lif pTkfbg ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ #( M s[lif pTkfbgsf] ljj/0f
jfnL÷pTkfbg ;d"x cfly{s jif{ -)&$÷)&%_
If]qkmn -xndf_ pTkfbg -lSjG6ndf_
cGg jfnL
Wffg 639 52
lrgf] 300 876
sf]bf] 688 1611
ux'F 598 565
kmfk/ 505 604
hf},pjf 618 527
bnxg jfnL
l;dL 573 523
df; 6=5 31
d;'/f] 5 51
e6df; 92 92
t]nxg jfnL
tf]/L, ;"o{d'vL ==== 1 1=36
t/sf/L jfnL
cfn' 256=5 465
Kofh 131=5 19
aGbf,sfpnL 119 80
/fd tf]l/of, ;fu======
kmnk"mn v]tL
:ofp 17 85
cf]v/ 6 20
cf? 14 121
>f]t Maflif{s k|Ltj]bg, @)&% s[|lif 1fg s]Gb,x'Dnf
$=#=% kz'kG5LhGo pTkfbg ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ $) M kz' k+lIfhGo pTkfbg ;DalGw ljj/0f
qm= ;+= lsl;d ;+Vof pTkfbg
! kz'wg :yfgLo pGgt hDdf b"w ln= df;' s]hL pg s]hL
S ufO{,uf]? 3386 14 3400 4177
Vf e}+;L,/fFuf 79 0 79 49
Uf af]sf,v;L,jfv|f 9263 0 9263 10143 1525
3 e]8f,Rof+u|f 6769 0 6769 5028 11536
ª rf}/L,ofs,emf]kf,h'df 1507 0 1507 449 6
Rf 3f]8f,vRr/ 275 5 280
5 Ufwf 39 0 39
Hf s's'/ 374 0 374
@ k+IfL :yfgLo pGgt hDdf c08f ;+Vof df;' s]hL
S s'v'/f 1178 3 1181 @%(! @*
Vf xfF; 3 3
Uf cGo ================
# Dff5f s]hL
S Dff}/L 3f/ 183 1 184 109
$ cGo=================
>f]t M3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
27
$=#=^ vfBfGg afnLdf nfUg] /f]u tyf sL/f
o; ufpFkflnsf If]qdf t/sf/L, kmnkm'n, vfBfGg, bnxg tyf gub] jfnLdf pRr kxf8L If]qdf b]vfkg]{ /f]u tyf
ls/fn] gsf/fTds ?kn] k|efljt ug]{ u/]sf] b]lvG5 . o:tf /f]u tyf sL/fsf] ljj/0f jfnL cg';f/ b]xfo adf]lhd
/x]sf] 5 .
tflnsf g+ $! M vfBfGg afnLdf nfUg] /f]u tyf sL/f ;DalGw ljj/0f
;fwf/0ftof vfBfGg jfnLdf nfUg]
ls/f jf /f]usf] gfd
;fwf/0ftof bnxg jfnLdf nfUg]
ls/f jf /f]usf] gfd
;fwf/0ftof gub] jfnLdf nfUg]
ls/f jf /f]usf] gfd
kt]/f],v'dn kt]/f] em'l;n sL/f
ujf/f] sfu],89'jf em'l;n sL/f NfxL
km6s] kmf}hL ljm/f vk6]
kmf}hL ls/f km6\ofª\u|f
km6\ofª\u|f
>f]t M;d"x 5nkmn tyf ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
$=#=& kmnkm"n tyf t/sf/Ldf nfUg] /f]u tyf sL/f
tflnsf g+ $@ M kmnkm"n tyf t/sf/Ldf nfUg] /f]u tyf sL/f
;fwf/0ftof t/sf/L jfnLdf nfUg] ls/f jf /f]usf]
gfd
;fwf/0ftof kmnkm"n v]tLdf nfUg] ls/f jf /f]usf] gfd
vk6] ls/f ujf/f]
nfxL km'ndf c}+; kfg]{ sL/f
ujf/f] k|m'6 kmnfO{
km6\ofª\u|f
kt]/f]
>f]t M ;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
$=#=* kz'klG5df nfUg]] /f]u tyf sL/f
o; If]qdf kz'kG5Ldf df};d cg';f/ nfUg] /f]u JofwLn] k|efljt ug]{ u/]sf] b]lvG5 . oxfF b]vf kg]{ /f]usf]
ljj/0fnfO{ tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ $# M kz'klG5df nfUg] /f]u tyf sL/f
kz'kG5L hGo pTkfbg /f]usf] gfd
kz' Eofu't], r/r/], vf]/]t, PGy]|S;, kL=kL=cf/, Pg o"l/of, 8df{6fOl6;, 8fol/of,
kfO/]S;l;of, Pgf]/]lS;;, Pn Pkm, /fpG8cf]d, 6]kcf]d, dxf]:6, l6S;, nfO;,
;le{;fOl6;, e]6«fOl6;, kfof]d]6«f, :jOg lkma/, vf]/]t,/]ljh, gfDn], df6], h'sf, 5]/f}6],
;fpg] Hj/f], h'Dd|f, plkofF, lsgf{, n'tf], y'g]nf],v'/{]t
k+IfL S;Ll8k]l;;, sf]/fOhf UfDaf/f], l; cf/ 8L, ;Ndf]g]nfl;;, /flgv]t, kman kS;,
xjfO8fOl/of, d]/]S;, h'sf, uDjf]/f], /fgL v]t
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
$=#=( Joj;flos s[lif kmd{ ;DaGwL ljj/0f
o; ufpFkflnsfdf afv|f, e]F8f / s'v'/f kfng kmd{sf] cfjZostf ePklg ;fgf] cfsf/df ! j6f s'v'/f kmd{
;~rfngdf /x]sf] b]lvG5 . o:tf kmd{ / pTkfbg tyf /f]huf/L ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't
ul/Psf] 5 .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
28
tflnsf g+ $$ M Jofj;flos s[lif kmd{ ;DaGwL ljj/0f
kz'kfng kmd{sf] gfd j8f
g+=
kmd{ /x]sf]
7]ufgf
jflif{s pTkfbg k|f]kfO{6/sf]
gfd
/f]huf/L ;+Vof
pTkflbt j:t' OsfO{ kl/df0f dlxnf k'?if
s'l8nf % s'v'/f uf]6f !%) ;Qml;+x P]8L ! @
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{,@)&%
$=#=!) cfw'lgs -Joj;flos_ kz'kfng -kmfd{_ ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ $% M cfw'lgs kz'kfng ;DalGw ljj/0f
kz'kfng kmd{ -ufO{,
e};L, afv|f, a+u'/ /
s'v'/f_ sf] gfd
j8f
g+=
kmd{ /x]sf]
7]ufgf -:yfg_
jflif{s pTkfbg k|f]kfO{6/sf]
gfd
kl/df0f
pTkflbt
j:t' OsfO{ kl/df0f dlxnf k'?if
hDdf
$=#=!! s[lif tyf kz' ;]jf;Fu ;DalGwt dfgj ;+zfwg
s[lif tyf kz' ;]jf;Fu ;DalGwt dfgj ;+;fwgsf] cj:yf x]bf{ ufpFkflnsf If]qleq Joj;flos jf cu'jf s[ifssf]
;+Vof @! /x]sf] 5 eg] h]l6P !^ hgf, kz'sfo{stf{ !( hgf / Joj;flos g;{/L ;+rfns xfn gePsf] b]lvG5 .
o; ;DalGw ljj/0fnfO{ j8fut ?kdf b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ $^ M s[lif tyf kz' ;]jf;Fu ;DalGwt dfgj ;+zfwgsf] ljj/0f
j8f g+= Joj;flos÷cu'jf s[ifs ;lqmo u|fdL0f s[ifL sfo{stf{
-h]6LP_
;lqmo u|fdL0f kz':jf:Yo
sfo{stf{
Joj;flos g;{/L
;+rfns
! ! $ #
@ ! ) )
# ! @ #
$ !% % ^
% # % &
hDdf @! !^ !(
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{,@)&%
$=#=!@ s[lif tyf kz'kfng;Fu ;DalGwt ;d"x tyf ;fd'bflos ;+:yfsf] ljj/0f
s[lif tyf kz' ;]jf;Fu ;DalGwt ;d"x jf ;+:yfx?df @# s[ifs ;d"x, @ Joj;flos s[lif kmd{, % s[lif ;xsf/L,
Pu|f]e]6,# / ! j6f kz'kfng ;d"xx? o; gu/kflnsfdf /x]sf] b]lvG5 . s[lif If]qdf ;fd"lxs ?kdf sfo{ ug{ ;d"x
/ s[lif ;xsf/Ldf cj4 /x]sf ;b:o ;lxt ;d"x ;DalGw ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ $& M s[lif tyf kz'kfng;Fu ;DalGwt ;d"x tyf ;fd'bflos ;+:yfsf] ljj/0f
Jf8f
gDa/
s[ifs ;d"x kz'kfng ;d"x Joj;flos s[lif
kmd{ s[lif ;xsf/L
Pu|f]e]6
tyf
ljpljhg
s]Gb| ;+Vof
sf]N8 :6f]/
tyf /li6s
:6f]/ ;+Vof
h}ljs jf
sDkf]i6 dn
pTkfbg s]Gb|
;+Vof
;d"x
;+Vof
;b:o ;d"x
;+Vof
;b:o kmd{
;+Vof
;b:o ;xsf/L
;+Vof
;b:o
Df k' Df k' d k' Df k'
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
29
! 9 66 54 3 36 23 ! % ^ ! ^^ !@^
@ 10 32 47 2 13 25
# 2 19 18 1 15 0
$ 8 101 28 2 10 20 ! !)) %@
% 12 131 50 5 44 38 ! ## #*
hDdf 41 349 197 13 118 106 ! % ^ # !(( @!^
>f]t M;+:tfut ;a]{If0f,@)&%
$=#=!# ;+sng s]Gb| tyf lr:ofg s]Gb|
tflnsf g+ $* M;+sng s]Gb| tyf lr:ofg s]Gb|
;+sng s]Gb
j8f
g+=
;+sng s]Gb|sf] gfd ;+sng s]Gb| ePsf] :yfg ;+sng s]Gb|sf]
Ifdtf -6g_
aflif{s ;+sng
ul/g] a:t'
s}lkmot
$ s0ff{nL s[lif ;xsf/L
-lap a}+s_
Vffk\\'{gfy $,gNnf8fj @) lSj :yfgLo
laplahg
lr:ofg s]Gb|
j8f
g+=
lr:ofg s]Gb|sf] gfd lr:ofg s]Gb| ePsf] :yfg lr:ofg s]Gb|sf]
Ifdtf -6g_
aflif{s lr:ofg
ul/g] a:t'
s}lkmot
$=#=!$ s[lif ahf/ tyf xf6ahf/ ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ $( M s[lif ahf/ tyf xf6ahf/ ;DaGwL ljj/0f
s[lif ahf/ xf6 ahf/ -s[lif ahf/ afx]s_
s[lif ahf/:ynsf]
gfd
j8f
g+=
pknAw k|d'v
k"jf{wf/x?
xf6 ahf/:ynsf]
gfd
j8f
g+=
xf6 ahf/ nfUg]
lbg jf jf/
pknAw k|d'v
k"jf{wf/
yf]s ahf/
v'b|f ahf/
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
30
$=$ ko{6g ljsf;
$=$=! ko{6sLo :ynx?sf] ljj/0f
vfk"{gfy lzj dlGb/, njf;'/ dlGb/, b]jL h'jfg{ dlGb/ nAb/,;'g;'g] s:t'/Lsf]6 b'w] bx, Eo" b'nf -led;]g
b'nf_,;Kts'08 b'w] bx / dflnsf o; If]qsf k|d'v ko{6lso :ynx?sf] ?kdf klxrfg ePsf 5g\ .
tflnsf g+ %) M ko{6sLo :ynx?sf] ljj/0f
qm=;+= ko{6sLo :ynx?sf]
gfd
j8f
g+= :ynsf] dxTj
b}lgs cf};tdf
cfpg]
ko{6sx?sf] ;+Vof
s}lkmot
!= vfk"{gfy lzj dlGb/ % tfSnfsf]6 s0ff{nL / r'jfvf]nf
s0ff{nLsf] ;+ud:yn vfk"{ bf]efgdf
cjl:yt vfk"{gfy lzj dlGb/ k|l;4
s}nfz kj{tsf] zfvfsf] ?kdf
x]l/G5 / :sGw k'/f0fdf dfg;/f]j/
/ s}nfzsf] bz{g ug'{ cl3 clgjfo{
?kdf o;sf] bz{g ug'{kg]{ s'/f
pNNf]v ul/Psf]
b}lgs % hgf
@= njf;'/ dlGb/ $ ;fljssf] l5k|f uf=lj=;=sf] l5k|f
ufpFsf afl;Gbfx?n] x/]s aif{
O{Gb|hfqfsf] lbg o;} njf;'/
dlGb/df uO eAo ?kdf k"hfcfhf
ug]{ / aif]{gL AofF;,bfr'{nfaf6 ;d]t
eQmhgx? cfpg] u/]sf]
aflif{s !%) hgf
#= b]jL h'jfg{ dlGb/,
nAb/
! ;fljssf] nfnL uf=lj=;=sf] Ko";
ufpFsf afl;Gbfx?n] x/]s aif{ hg}
k'l0f{dfsf] lbg / O{Gb|hfqfsf] lbg
o;} b]jL h'jfg{ dlGb/df uO k'hf
cfhf ug]{ 7fpF
Aflif{s !)) hgf
$= ;'g;'g] s:t'/Lsf]6
b'w] bx,
% X/]s aif{ hg} k'l0f{dfdf o; 7fpFdf
d]nf nfUg] / b]jL b]jtfsf k'hf/L
Pj+ eQmhgx?n] :gfg ug]{ 7fpF
aflif{s !)) hgf
%= Eo" b'nf -led;]g
b'nf_
% k|frLg ls+jblGt cg';f/ ;To o'udf
led;]gn] b'Nn' ;ftvDafaf6 k|xf/
u/]sf] 9'ª\uf pQm df?3f]/nfO{ 5]8\b}
l;dsf]6df v;]sf] x'bf led9'ª\uf
gfds/0f ePsf]
b}lgs ?kdf geO
aflif{s !)) hgf
^= ;Kts'08 b'w] bx $,#,@ X/]s aif{ hg} k'l0f{dfdf / cGo
k'l0f{dfdf o; 7fpFdf d]nf nfUg] /
b]jL b]jtfsf k'hf/L Pj+
eQmhgx?n] :gfg ug]{ 7fpF
cfGtl/s ko{6s
!))) hgf
& Dfflnsf @ X/]s aif{ hg} k'l0f{dfsf] qof]bzLdf
o; 7fpFdf d]nf nfUg] / b]jL
b]jtfsf k'hf/L Pj+ eQmhgx?n]
:gfg ug]{ 7fpF
cfGtl/s ko{6s
!))) hgf
>f]t M hfgsf/ AolQmx?;+usf] 5nkmn,@)&%
$=$=@ xf]6n, l/;f]6{ tyf /]i6'/]G6 ;DaGwL ljj/0f
o; ufpFkflnsf If]qdf cfGtl/s tyf afXo ko{6sx?nfO{ nlIft u/L cfjf;Lo ;'ljwf /x]sf !# j6f xf]6n
/]i6'/]06 Joj;foLs ?kdf ;~rfngdf /x]sf 5g\ . oxfFsf xf]6n tyf /]i6'/]06x?df jflif{s sl/a %$%)
cfGtl/s / $) afXo ko{6s cfpg] u/]sf] b]lvG5 . o; vfnsf xf]6nx?sf] ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf 5 .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
31
tflnsf g+ %! M xf]6n, l/;f]6{ tyf /]i6'/]G6 ;DaGwL ljj/0f
Gffd j8f
gDa/
:yfg Ifdtf xf]6]nsf]
k|sf/
xf]6]nsf]
:t/
aflif{s ko{6s
-;+Vof_
sf]7f ;+Vof j]8 ;+Vof cfGtl/s jfXo
zfxL xf]6]n $ gNnf !) !$ lghL ;fwf/0f !))) $)
d':sfg xf]6]n $ gNnf % $ lghL ;fwf/0f *))
zfxL xf]6]n -sfnL_ $ gNnf ^ $ lghL ;fwf/0f $))
rGbgfy xf]6]n % Vffk"{ % $ ;fwf/0f %))
;[i6L xf]6]n % ofª\r' # % ;fwf/0f #))
g/hg xf]6]n % ofª\r' @ @ ;fwf/0f @))
Af]fSr] uf}+8f xf]6]n % Af]fSr]uf}+8f # % ;fwf/0f $))
nfnLau/ xf]6]n ! nfnL # % ;fwf/0f @))
nfnL zfxL xf]6]n ! nfnL & !! ;fwf/0f %))
;'gfvf8f a'9f xf]6]n ! Uf]fKsf % % ;fwf/0f #))
Gfjb'uf{ xf]6]n $ l5k|f @ @ ;fwf/0f !%)
5f/] xf]6]n @ 5f/] @ @ ;fwf/0f %))
/fof cf}n xf]6]n # /fof @ @ ;fwf/0f !))
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
$=$=# pknAw ko{6sLo ;]jf tyf ;'ljwf ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ %@ Mko{6lso ;]jf ;DalGw ljj/0f
qm=;+= pknAw ko{6sLo ;]jfsf] lsl;d :yfg Afflif{s sf/f]af/ s}lkmot
! :yfgLo vfgf,gf:tf / af; gNnf,vfk"{,af]Sr]uf}8f @),)),)))
@ Efl/of / vRr/ / 3f]8f gNnf,vk]{nufpF,nfnL,lkp; %),)),)))
hDdf &),)),)))
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
$=$=$ wfld{s, P]ltxfl;s tyf ko{6sLo :yn ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ %# M wfld{s, P]ltxfl;s tyf ko{6sLo:yn ;DalGw ljj/0f
:ynsf] gfd
j8f
g+
ef}lts k"jf{wf/ :jfldTj
-gLlh, klAns
ln=,;fd'bflos_
ljz]iftf
-wfld{s,
;fF:s[lts,
P]ltxfl;s,
ko{6sLo / cGo_
aflif{s
ko{6s
cfudg
;+Vof
;8ssf] kx'Fr
k'u]sf]÷gk'u]sf]
xf]6n,
nh,
/]i6'/fF
;+Vof
glhssf]
ahf/ s]Gb|
;Ddsf] b"/L
-ls=dL_
>f]t M
$=$=% xf]6]n, l/;f]6{ tyf xf]d:6] ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ %$ M xf]6]n, l/;f]6{ tyf xf]d:6] ;DaGwL ljj/0f
gfd
j8f
g+=
:yfg Ifdtf xf]6]nsf] k|sf/
-cfjf;Lo, l/;f]6{,
xf]d:6], /]i6'/]06,
cGo_
xf]6]nsf] :t/
-:6f/,gg
:6f/ /cGo_
aflif{s ko{6s -
;+Vof_
sf]7f
;+Vof
j]8
;+Vof
cfGtl/s jfXo
-ljb]zL_
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
32
>f]t M
$=% pBf]u, Jofkf/ tyf j}+lsË
$=%=! cf}Bf]lus ljsf; -n3', 3/]n', ;fgf, demf}nf, 7"nf pBf]u, ;/sf/L, klAns, lghL / ;xsf/L_
tflnsf g+ %% Mcf}Bf]lus ljsf; -n3', 3/]n', ;fgf, demf}nf, 7"nf pBf]u, ;/sf/L, klAns, lghL / ;xsf/L_
j8f g+ pBf]usf] lsl;d :yfkgf ePsf] ldlt pTkfbg x'g] a:t' aflif{s pTkfbg Ifdtf
n3' pBf]u
3/]n' pBf]u
;fgf pBf]u
demf}nf pBf]u
7"nf pBf]u
;/sf/L pBf]u
klAns pBf]u
lglh / ;xsf/L pBf]u
$=%=@ pTkfbg tyf ;]jfd"ns pBf]u ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ %^ M pTkfbg tyf ;]jfd"ns pBf]u ;DaGwL ljj/0f
pBf]usf] gfd
tyf 7]ufgf
j8f
g+=
pBf]usf]
:jfldTj
-;/sf/L,
klAns lghL,
;xsf/L_
pBf]usf] k|sf/
-n3', 3/]n',
;fgf, demf}nf
tyf 7"nf cfbL_
k|ToIf /f]huf/L hgf pTkfbg
x'g] j:t'
/ ;]jfsf]
gfd
pTkflbt j:t' /
;]jf af6 ePsf]
aflif{s cfDbfgL
-? xhf/df_
d k' hDdf
7'nf
dWod
;fgf
3/]n'
n3'
hDdf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
33
$=%=# 3§, ldn tyf ;+sng / k|zf]wg ;DaGwL ljj/0f
ufpFkflnsfdf /x]sf kfgL3§, ldn / ;+sng s]Gbsf] ;+Vof x]bf{ %# k/Dk/fut 3§, !) ;'wfl/Psf] 3§, s'6fgL
lk;fgLsf nflu laB'taf6 rNg] # j6f ldn /x]sf 5g\ . t'ngfTds ?kdf k/Dk/fut kfgL 3§x?sf] ;+Vof pRr
/x]sf] b]lvG5 . o; ;DaGwL j8fut ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ %& M kfgL 3§,;'wfl/Psf] 3§ / ldn ;DalGw ljj/0f
j8f g+ kfgL 3§ ;+Vof lr:ofg
s]Gb|
s'6fgL, lk;fgL / k]nfgL -ldn_
;+Vof
;+sng tyf k|;f]wg
s]Gb|
ljqmL s]Gb|
jf sf];]nL
3/ k/Dk/fut ;'wfl/Psf] kfgL ldn l8h]n ldn ljB't ldn s[lif hl8a'6L pBf]u
! !% %
@ !) !
# !) @
$ ^ ! @
% !@ ! !
hDdf %# !) #
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{,@)&%
$=%=$ Jofkf/ / Joj;fo ;DaGwL ljj/0f -ls/fgf, yf]s, df;', t/sf/L / kmnkm"n cflb_
Jofkf/ / Joj;fosf] ;+Vof x]bf{ o; If]qdf @# j6f Joj;fox? ;+rfngdf /x]sf 5g\ . h;af6 ;/b/ krf;L
nfv a/fa/sf] jflif{s sf/f]jf/ x'g] u/]sf] b]lvG5 . Joj;fosf cfwf/df o; ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf]
5 .
tflnsf g+=%* M Aofkf/ Aoa;fo ;DalGw ljj/0f
Jofkf/ Joj;fo ;+rfns tyf
sDkgLsf] gfd
j8f
gDa/
k;nsf] k|sf/ Jofkf/ Joj;fosf]
:jfldTj
jflif{s sf/f]jf/
-?= xhf/df_
zfxL k;n $ V'fb|f lghL !)))
Df':sfg :6f]/ $ V'fb|f lghL #))
cf]vnrf]s k;n $ V'fb|f lghL @))
Hff]/ e08f/L k;n % V'fb|f lghL @)))
Kfm"naf/L k;n % V'fb|f lghL $))
;+uLtf k;n % V'fb|f lghL $))
Effgf k;n % V'fb|f lghL @))
;'s] k;n % V'fb|f lghL %))
V'fG6] k;n # V'fb|f lghL #))
6Ss k;n % V'fb|f lghL &))
Dfxfb]j hg/n :6f]/ @ V'fb|f lghL !))
Xdfn hg/n :6f]/ ! V'fb|f lghL !%)
Kfp;/f k;n ! V'fb|f lghL @%)
lbk k;n ! V'fb|f lghL #))
la/]Gb| k;n ! V'fb|f lghL @%)
Uf}frg k;n ! V'fb|f lghL !))
c+sn k;n @ V'fb|f lghL @))
Uf0f]z k;n ! V'fb|f lghL @%)
h; a= k;n @ V'fb|f lghL @))
em'n k;n @ V'fb|f lghL !%)
l;+xla/ k;n @ V'fb|f lghL @))
;flxTo k;n # V'fb|f lghL @%)
zfxL k;n % V'fb|f lghL !))
hDdf *%))
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f tyf ;d"x 5nkmn,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
34
$=%=% vlgh tyf vfgL ;DaGwL ljj/0f
o; ufpFkflnsfdf vlgh tyf vfgL pknAwtfsf] ;Gbe{df x]bf{ j8f g+= % sf] df?3f]/ n]sdf ;]tf] kTy/ vfgL
pknAw /x]sf] b]lvG5 . o; ;DaGwL j8fut ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ %( M vlgh tyf vfgL ;DaGwL ljj/0f
j8f g+= vlghsf] gfd kfO{g] :yfg
! gePsf]
@ gePsf]
# gePsf]
$ gePsf]
% ;]tf] kTy/ df?3f]/ n]s,yfdf
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
$=%=^ :yfgLo ahf/ tyf Jofkfl/s s]Gb|sf] ljj/0f
tflnsf g+ ^) M ahf/ tyf Jofkfl/s s]Gb|
ahf/sf] gfd :yfg sf/f]jf/ x'g] d'Vo a:t'
vfk"{ ahf/ vfk"{gfy %,vfk"{ bf]efg vfBfGg,nQf sk8f,ls/fgf k;n
gNgfk'n ahf/ vfk"{gfy $,gNgf k'n vfBfGg, nQf sk8f,ls/fgf k;n d]8Lsn,Pu|f] ;fdfg,t/sf/L
ofª\r' au/ ahf/ vfk"{gfy ufpFkflnsf s]Gb| vfBfGg, nQf sk8f,ls/fgf k;n,t/sf/L Pj+ kmnkm'n
af]Sr] uf}+8f vfk"{gfy !,Ko"; vfBfGg, nQf sk8f,ls/fgf k;n
;'gfvf8f vfk"{gfy !,uf]Ksf Xf]6n / v'b|f k;n
5f/] vfk"{gfy @,yfnL Xf]6n / v'b|f k;n
t'lDns vfk"{gfy $, Xf]6n / v'b|f k;n
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, )&%
$=%=& a}+s tyf ljQLo ;+:yf ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ ^!M a}+s tyf ljQLo ;+:yf
qm=;+
=
a}+s tyf ljQLo ;+:yfsf] gfd /
7]ufgf
j8f
g+=
aflif{s sf/f]af/
/sd -?=xhf/df_
nufgL /sd
-?=xhf/df_
nufgLsf] d'Vo If]q
s= j}+s
! k|e' a}+s % $%)))) lalQo sf/f]af/
v= ljQLo ;+:yf
! ;xsf/L ;+:yf ln= !–% @%)) art tyf C0f nufgL
u= n3' ljQ ;+:yf
! lgw{g pTyfg a}s !–% !))) ;d'xdf C0f nufgL
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
$=%=* ;xsf/L ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ ^@M ;xsf/L ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= ;xsf/L ;+:yfsf] ljj/0f j8f g+ ;b:o ;+Vof
s}lkmot dlxnf k'?if
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
35
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
kl/R5]b %M ;fdflhs cj:yf
o; kl/R5]bdf lzIff, :jf:Yo, snf, ;+:s[lt, nlIft ju{, n}+lustf, vfg]kfgL, ;/;kmfO{ h:tf ;fdflhs ljifox?df
b]xfo adf]lhdsf lzif{sx?df k|:t't ul/Psf] 5 .
%=! z}lIfs tyf dfgj ;+zfwg ljsf;
o; lzif{s cGt/ut z}lIfs l:yltsf] af/]df pNn]v ul/Psf] 5 .
%=!=! kfFr jif{eGbf dfly / !% aif{eGbf dflysf] ;fIf/tf ljj/0f
s'n ^($$ hg;+Vof /x]sf] o; ufpFkflnsfdf % aif{dflysf] hg;+Vof %!!! /x]sf] 5 . h; dWo] n]Vg / k9g
;Sg] @@^( cyjf ;a} eGbf a9L, k9g dfq} ;Sg] !*), k9g n]Vg g;Sg] @%^! / gv'n]sf] tYofª\s !! hgfsf]
/x]sf] 5 . o;af6 s] k|i6 x'G5 eg] % aif{ dflysf] hg;+Vofsf] @$$( cyf{t\ $&=(! k|ltzt hg;+Vof ;fIf/
/x]sf] kfOG5 . afFsL ljj/0f tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ ^# M s'n ;fIf/tf ljj/0f
j8f
g+=
% aif{ / % aif{ eGbf
dflysf] hg;+Vof
hg;+Vofsf] ca:yf
n]Vg / k9g ;Sg] k9g dfq} ;Sg] k9g n]Vg g;Sg] gv'n]sf]
k'?if dlxnf hDdf k'?if Dflxnf hDdf k'?if Dlxnf hDdf k'?if dlxnf hDdf k'?if dlxnf hDdf
1 664 701 1365 384 197 581 29 33 62 251 469 720 0 2 2
2 382 365 747 185 97 282 15 15 30 140 254 394 0
3 448 429 877 217 113 330 18 17 35 164 298 462 1 0 1
4 407 463 870 264 148 412 12 13 25 127 301 428 4 1 5
5 628 624 1252 414 250 664 9 19 28 205 352 557 0 3 3
hDdf 2529 2582 5111 1464 805 2269 83 97 180 887 1674 2561 5 6 11
k|ltzt 49=48 50=52 100 64=52 35=48 100 46=11 53=89 100 34=63 65=37 100 45=45 54=55 100
>f]t M ;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
%=!=@ kfFr jif{ / ;f]eGbf dflysf] z}lIfs cj:yf
z}lIfs:t/ cg';f/ hg;+Vofsf] cj:yf x]bf{ cfwf/e"t txsf] z}lIfs of]Uotf xfl;n u/]sf s"n hg;+Vofsf] &%=($
k|ltzt /x]sf 5g\ . o; If]qdf P;=Pn=;L= plQ0f{ ug]{sf] ;+Vof $&* 5 eg] :gftsf]Q/sf] lzIff xfl;n u/]sf]
hg;+Vof x]bf{ hDdf !!* hgf dfq /x]sf] b]lvG5 . o; ;DaGwL lj:t[t ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ ^$M z}lIfs cj:yfsf] ljj/0f
ln+u hDdf
hg;+Vofsf] ca:yf
;fIf/ -b
egin
ner
s)
k|f=lj=t
x -!–%_
lg=d
f=lj=-^–*_
Dff=lj=-(–!)_
P;=Pn=l;=
k|la0ft
f k|df0f kq
tx
:gft
s tx
:gfs
f]Q/ tx
lk=Pr=8
L=
cgf}krfl/s lz
Iff
tx gv'n]sf]
k'?if 2509 1147 540 101 70 315 211 73 51 0
dlxnf 1932 952 527 117 43 163 73 23 12 0
hDdf 4441 2099 1067 218 113 478 284 96 63 0
k|ltzt 100 47=3 24 4=91 2=54 11 6=39 2=16 1=41 0
>f]t M;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
36
%=!=# txut ?kdf z}lIfs ;+:yf÷ljBfno -;fd'bflos, ;+:yfut, db/;f, u'Daf_ / ljBfyL{ ljj/0f
s'n !& j6f ;fd'bflos laBfno /x]sf] o; ufpFkflnsfdf s'n !@*$ 5fqf !!*$ 5fq dWo] k"j{ k|fylds txdf
#@^ 5fqf / #^$ 5fq u/L s'n ^() laBfyL{ /x]sf 5g\ eg] cfwf/e't txdf *#) 5fqf / &)! 5fq u/L hDdf
!%#! laBfyL{ cWoog/t 5g\ . To;}u/L dfWoflds txdf !@* 5fqf / !!( 5fq u/L @$& laBfyL{ cWoog/t 5g\
. laBfnout ?kdf laBfyL{sf] ljj/0f tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ ^% M laBfnosf] lj:t[t ljj/0f
ljBfnosf] gfd j8f
g+=
ljBfnosf]
lsl;d
k"j{ k|fylds cfwf/e"t -!—*_ dfWolds -(—!@_ HfDdf
5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf
s}nfz cf=la=Ko"; ! ;fd'bflos 32 24 56 55 49 104 87 73 160
df]lt/fd k|f=la=,b]pv'/L ! ;fd'bflos 9 11 20 23 16 39 32 27 59
efg'eQm cf=la=,uf]Ksf ! ;fd'bflos 45 55 100 90 59 149 135 114 249
dflnsf df=la=,nfnL ! ;fd'bflos 16 13 29 62 38 100 43 47 90 121 98 219
X'Dnf df=la=,/fof # ;fd'bflos 70 61 131 98 83 181 30 16 46 198 160 358
Z+fs/ cf=la=yfnL @ ;fd'bflos 24 46 70 82 79 161 106 125 231
1fgHof]tL k|f=la=sf/Ë # ;fd'bflos 16 8 24 22 16 38 38 24 62
;/:jtL k|f=la=;]/fl8n @ ;fd'bflos 6 6 12 8 4 12 14 10 24
l;tf df=la=,l5k|f $ ;fd'bflos 32 43 75 129 103 232 29 33 62 190 179 369
Dfi6fb]j k|f=la=dfemf $ ;fd'bflos 32 39 71 31 41 72 63 80 143
O{Gb|Hjfnf cf=la=n]vgNgf $ ;fd'bflos 10 5 15 19 19 38 29 24 53
rGb|gfy k|f=la=gNgf $ ;fd'bflos 6 8 14 17 8 25 23 16 39
dfGwf/f df=la=,vfk"{gfy % ;fd'bflos 72 71 143 26 23 49 98 94 192
cd/l;+x k|f=la=ofª\r' % ;fd'bflos 15 24 39 28 21 49 43 45 88
lxN;fgf}wf/f cf=la b'kf{ % ;fd'bflos 3 12 15 34 27 61 37 39 76
afu]Zj/L cf=la=tfSnf % ;fd'bflos 56 60 116 56 60 116
hf]u/fh k|f=la=:ofnfaf8f % ;fd'bflos 10 9 19 4 7 11 14 16 30
hDdf 326 364 690 830 701 1531 128 119 247 1284 1184 2468
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
%=!=$ ljBfnodf cWoog ul//x]sf txut 5fq5fqfsf] ljj/0f
ufpFkflnsf If]q leq /x]sf s'n !& z}lIfs ;+:yfx? dWo] !# j6f cfwf/e"t / $ j6f dfWolds txsf ljBfno
/x]sf 5g\ . oL ljBfnox?df cWoog ug]{ k"j{ k|fylds txdf ^() hgf, cfwf/e"t txdf !%#! / dfWolds
txdf @$& hgf /x]sf] kfOG5 . ljBfnotu 5fq5fqfx?sf] ljj/0f csf]{ tflnsfdf pNn]v 5 eg] txut ?kdf
cWoog ug]{ 5fq 5fqfx?sf] ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ ^^ M txut ?kdf 5fq 5fqfsf] ljj/0f
ljBfnosf] k|sf/
k"j{ k|fylds cfwf/e"t -!—*_ dfWolds -(—!@_ hDdf
5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf
afn ljsf; s]Gb| 326 364 690 326 364 690
cfwf/e"t ljBfno 830 701 1531 830 701 1531
dfWolds ljBfno 128 119 247 128 119 247
lghL laBfno
hDdf 326 364 690 830 701 1531 128 119 247 1284 1184 2468
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=% SofDk; tyf k|fljlws lzIffno / cWoog/t 5fq 5fqfsf] ljj/0f
o; ufpFkflnsf cGt/ut ;"rgf k|ljlw -sDKo"6/ lj1fg_ ljifodf k|fljlws lzIff k|bfg ug]{ >L l;tf dfWolds
ljBfnodf hDdf $# hgf ljBfyL{x?n] k|fljlws lzIff xfl;n ul//x]sf] b]lvG5 . :gfts :t/sf sn]hx? 5}gg\
eg] o:tf sn]hx?df u/fO{g] cWofkg tyf ljBfyL{ lhNnf ;b/d'sfd cyjf lhNnf aflx/ hfg' kg]{ l:ylt b]lvG5 .
afFsL o; ;DaGwL hfgsf/L b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
37
tflnsf g+ ^& M SofDk; tyf k|fljlws lzIffno
sn]h÷SofDk;sf] gfd jf8{ g+= ;+sfo k9fO{ x'g] tx k9fO{ x'g] k|d'v
ljifox?
ljBfyL{ ;+Vof
5fqf 5fq hDdf
s= ck|fjlws
!=
v= k|fjlws
!= l;tf df=la= l5k|f $ ;"rgf k|ljlw sIff ( b]lv !@ sDKo'6/ la1fg !( @$ $#
hDdf !( @$ $#
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=^ ljBfno jflx/ /x]sf tyf ljBfno 5f8]sf afnaflnsfx?sf] ljj/0f
tflnsf g+ ^* M ljBfno jflx/ /x]sf tyf ljBfno 5f8]sf afnaflnsf
lnª\u egf{ gePsf] ;+Vof ljBfno 5f8]sf] ;+Vof
5fq &) @#
5fqf ^@ #&
hDdf !#@ ^)
>f]t M ;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
%=!=& l;sfO pknlAw tyf pQL0f{ b/
s'n @$^* laBfyL{ ;+Vof dWo] cfwf/e"t lzIff k"/f ug]{ ljBfyL{ $!* 5fqf / #(# 5fq 5g\ . afFsL ljj/0f b]xfo
adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ ^( M l;sfO pknlAw tyf pQL0f{ b/
ljBfnosf] gfd,
:yfg / lsl;d
-;fd'bflos,
;+:yfut, db/;f
/ u'Daf
j8f
g+=
hDdf
ljBfyL{
cfwf/e"t
lzIff k"/f
ug]{ ljBfyL{
5fqj[lQ jf
cGo ;'ljwf
kfpg]
ljBfyL
lbjf vfhf
vfg kfpg]
ljBfyL{
sIff ( df
k|fljlws
ljifodf
egf{ x'g]
ljBfyL
lj1fg
ljifodf
sIff !! df
egf{ x'g]
ljBfyL{
5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq
s}nfz cf=la=Ko"; ! 87 73 19 15 55 0 77 62
df]lt/fd k|f=la=,b]pv'/L ! 32 27 23 32 27
efg'eQm cf=la=,uf]Ksf ! 135 114 35 29 80 116 106
dflnsf df=la=,nfnL ! 121 98 46 41 84 49 37
X'Dnf df=la=,/fof # 198 160 56 52 128 135 176
Z+fs/ cf=la=yfnL @ 106 125 33 39 82 87 97
1fgHof]tL k|f=la=sf/Ë # 38 24 13 11 22 38 24
;/:jtL k|f=la=;]/fl8n @ 14 10 8 14 10
l;tf df=la=,l5k|f $ 190 179 55 49 158 97 101 19 24
Dfi6fb]j k|f=la=dfemf $ 63 80 41 43 31 63 80
O{Gb|Hjfnfcf=la=n]vgNgf $ 29 24 13 11 14 24 23
rGb|gfy k|f=la=gNgf $ 23 16 9 7 17 23 16
dfGwf/f df=la=,vfk"{gfy % 98 94 49 43 98 34 40
cd/l;+x k|f=la=ofª\r' % 43 45 17 19 28 34 33
lxN;fgf}wf/f cf=la b'kf{ % 37 39 13 11 34 29 31
afu]Zj/L cf=la=tfSnf % 56 60 19 23 56 47 50
hf]u/fh k|f=la=:ofnfaf8f % 14 16 4 14 16
hDdf 1284 1184 418 393 922 0 913 929 19 24
>f]t M;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
38
%=!=* v''b egf{, lg/Gt/tf tyf l6sfp b/
ufpFkflnsf leq /x]sf @* afn ljsf; s]Gb|, !# cfwf/e"t tyf $ dfWolds txsf ljBfnox?sf] txut v'b egf{
b/, lg/Gt/tf b/, l;sfO{ pknAwL b/ / plt0f{ b/ cf}ift ?kdf b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 eg] j8fut ljBfnout
ljj/0f csf]{ tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ &) M v''b egf{, lg/Gt/tf tyf l6sfp b/
ljBfnosf] lsl;d
v'b egf{ b/ lg/Gt/tf b/ l;sfO{ pknAwL b/
k"j{
k|fylds cfwf/e"t dfWoflds
k"j{
k|fylds cfwf/e"t dfWoflds sIff * sIff !) sIff !@
afn ljsf; s]Gb| 80 114
cfwf/e"t ljBfno 58 71
dfWolds ljBfno 66 54 59 56 51
hDdf 80 58 66 114 71 54 59 56 51
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
%=!=( afn ljsf; s]Gb|sf] ljj/0f
s'n @* j6f laBfnodf cfwfl/t afn ljsf; s]Gb| dWo] ;a}eGbf a9L afn ljsf; s]Gb| j8f g+ ! df ( j6f /
j8f g+ @ df # j6f afnljsf; s]Gb| /x]sf 5g\ . pQm afn ljsf; s]Gb|x?df afn aflnsfsf] ;+Vof Psbd} Go"g
/x]sf] tnsf] tflnsfaf6 k|i6 x'G5 .
tflnsf g+ &! M afn ljsf; s]Gb|sf] ljj/0f
j8f g+= afn ljsf; s]Gb|sf] hDdf ;+Vof egf{ ePsf afnaflnsf ;+Vof hDdf
Aflnsf Affns
! ( j6f 116 19 135
@ # j6f 30 53 85
# % j6f 86 69 155
$ & j6f 80 95 175
% $ j6f 28 34 62
hDdf @* j6f 340 270 612
>f]t M;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=!) ljBfno zflGt If]q / ljBfno ;'wf/ of]hgf ljj/0f
tflnsf g+ &@ M zflGt If]q / ljBfno ;'wf/ of]hgf ;DalGw ljj/0f
ljBfnosf] gfd /
7]ufgf
j8f
gDa/
ljBfno zflGt If]q sfof{Gjog
-ePsf]÷gePsf]_
ljBfno ;'wf/ of]hgf
cBfjlws -ePsf]÷gePsf]_
afn Sna u7g
-ePsf]÷gePsf]_
l;tf df=la=,l5k|f 4 ePsf] ePsf] ePsf]
X'Dnf df=la=,/fof 3 ePsf] ePsf] ePsf]
dflnsf df=la=,nfnL 1 ePsf] ePsf] ePsf]
dfGwf/f df=la=,vfk"{gfy 5 ePsf] ePsf] ePsf]
efg'eQm cf=la=,uf]Ksf 1 ePsf] ePsf] ePsf]
s}nfz cf=la=Ko"; 1 ePsf] ePsf] ePsf]
Z+fs/ cf=la=yfnL 2 ePsf] ePsf] ePsf]
>f]t M;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=!! lzIfs tyf z}lIfs hgzlQm ljj/0f
ufpFkflnsf If]q leq /x]sf s"n @* j6f z}lIfs ;+:yfx?df s"n (* :jLs[t lzIfs b/aGbL /x]sf]df &* hgf
lzIfs, @) hgf lzlIfsf tyf @* hgf afn ljsf; sfo{stf{ sfo{/t /x]sf 5g\ . cfwf/e't / dfWoflds txdf
ljBfnout /x]sf o:tf lzIfsx?sf] :jLs[t b/aGbL, sfo{/t lzIfs, dlxnf lzIfs tyf ljifout lzIfs ;DaGwL
ljj/0f csf]{ tflnsfdf /x]sf] 5 eg] txut ?kdf b]xfosf] tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
39
tflnsf g+ &# M b/alGb tyf sfo{/t lzIfsx?sf] ljj/0f
ljBfnosf] gfd :jLs[t
b/aGbL
;+Vof
sfo{/t lzIfs ;+Vof dlxnf lzIfs ;+Vof ljifout lzIfs ;+Vof
lzIfs lzlIfsf ;xhstf{ cfwf/e"t dfWoflds ul0ft lj1fg c+u|]hL
afn ljsf; s]Gb| 28 17 11 28 – – – – –
cfwf/e"t ljBfno 62 53 9 – 9 – 7 3 5
dfWolds ljBfno 8 8 – – – – 1 0 1
hDdf 98 78 20 28 9 – 8 3 6
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
o;sf cnfjf (* hgf lzIfs, #@ hgf sd{rf/L ! hgf afn lzIfsdf sfo{/t sfo{stf{x?n] lghL tyf cGo
>f]t af6 tna eQf ;'ljwf k|fKt ug]{ lzIfsx?sf] ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
j8f g+ ljBfno lzIfs sd{rf/L afn lzIff hDdf
! 4 28 5 9 42
@ 2 6 2 3 11
# 2 7 3 5 15
$ 4 20 5 7 32
% 5 16 6 4 26
hDdf 17 77 21 28 126
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=!@ cfwf/e"t / dfWolds ljBfnodf kx'Frsf] cj:yf -k|d'v j:tLx?af6 ljBfno k'Ug nfUg] ;do_
cfwf/e"t tyf dfWoflds ljBfno;Ddsf] kx'Frsf] cj:yf x]bf{ o:tf ljBfno;Dd k'Ug nfUg] ;donfO{ cfwf/
dfGbf #) ldg]6 ;do nfUg] laBfno ;+Vof !) /x]sf] 5 eg] !% ldg]6 ;do nfUg] laBfnosf] ;+Vof & /x]sf]
b]lvG5 . o; ;DaGwL j8fut ljj/0f b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ &$ M a:tL b]lv laBfno ;Ddsf] b'/L
j8f g+= ljBfno;Dd cfO{ k'Ug nfUg] ;do cg';f/ 3/ kl/jf/ ;+Vof
!% ldg]6 #) ldg]6 ! 306f ! 306f eGbf a9L
! $
@ @
# @
$ $
% %
hDdf & !)
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{,@)&%
%=!=!# z}lIfs ;+:yf / pknAw ef}lts k"jf{wf/ tyf ;'lawf
cfwf/e"t txsf] laBfnodf ef}lts k"jf{wf/ ;'ljwfx? kof{Kt ePsf] t/ dfWoflds txdf gLlh >f]tdf laBfno
;~rfng ug'{ kg]{ afWotfn] ubf{ ef}lts k"jf{wf/sf] vf;} ljsf; ePsf] kfOb}g . ejg ;+Vof tNnf] txdf a9L
dflyNNff] txdf sd x'g'sf ;fy} k':tsfno / Nofj dfWoflds txsf] laBfnodf dfq ePsf] kfO{G5 . o; ;DalGw
la:t[t ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ &% M z}lIfs ;+:yfdf pknAw ef}lts k"jf{wf/ tyf ;'lawf
j8f g+ laBfnosf] gfd ejg
;+Vof
sIff sf]7f
;+Vof
k':tsfno vfg]kfgLsf]
wf/f
Nofa Zff}rfno
;+Vof
3]/af/
1 s}nfz cf=la=Ko"; 2 14 – 2 – 1 –
1 df]lt/fd k|f=la=,b]pv'/L 6 18 1 3 1 3 –
1 efg'eQm cf=la=,uf]Ksf 3 8 – 2 – 1 –
1 dflnsf df=la=,nfnL 2 5 – 1 – – –
2 X'Dnf df=la=,/fof 3 12 – 2 – 1 hL)f{ ePsf]
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
40
2 Z+fs/ cf=la=yfnL 1 4 – 2 – – –
3 1fgHof]tL k|f=la=sf/Ë 6 16 – 2 – 2 –
3 ;/:jtL k|f=la=;]/fl8n 3 8 – 1 – 1 –
4 l;tf df=la=,l5k|f 8 24 1 5 1 2 cw'/f]
4 Dfi6fb]j k|f=la=dfemf 3 8 – 1 – 1 ePsf]
4 O{Gb|Hjfnf cf=la=n]vgNgf 3 6 – 1 – 1 –
4 rGb|gfy k|f=la=gNgf 3 9 – 1 – 1 –
5 dfGwf/f df=la=,vfk"{gfy 8 20 1 2 1 2 hL)f{ –
5 cd/l;+x k|f=la=ofª\r' 2 6 – 1 – 1 –
5 lxN;fgf}wf/f cf=la b'kf{ 4 11 – – – 1 hL)f{ –
5 afu]Zj/L cf=la=tfSnf 3 10 – kfO{k dfq – 1 hL)f{ –
5 hf]u/fh k|f=la=:ofnfaf8f 1 2 – – – – –
hDdf 61 180 3 26 3 19
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=!$ 5fqa[lQ tyf cGo nlIft ;'ljwf pknAwtfsf] cj:yf -5fqa[lQ, afncg'bfg, lbjf vfhf_
5fqa[ltsf laleGGf k|sf/ dWo] blnt / ckfË 5fqa[lt ;Dk"0f{ 5fq5fqfx?nfO{ / ljkGg Pj+ 5fqfx?n] dfq k|fKt
ug]{ 5fqa[lt ;Dk"0f{ cWoog/t 5fqfx?n] k|fKt u/]sf] b]lvG5 . 5fqa[lt ;DalGw ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't
ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ &^ M 5fqa[lQ tyf cGo nlIft ;'ljwf ;DalGw ljj/0f
ljBfnosf] gfd /
7]ufgf -lsl;d / tx_
j8f
gDa/
5fqj[lQsf] lsl;d cg';f/
blnt ckfË 5fqf ljkGg h]x]Gbf/ cGo
;'ljwf
5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf
s}nfz cf=la=Ko"; 1 16 19 2 2 55 – 55 – – – –
df]lt/fd k|f=la=,b]pv'/L 1 13 6 2 4 84 – 84 – – – –
efg'eQm cf=la=,uf]Ksf 1 13 12 5 6 90 – 90 – – – –
dflnsf df=la=,nfnL 1 – – 1 1 23 – 23 – – – –
X'Dnf df=la=,/fof 2 7 7 3 1 82 – 82 – – – –
Z+fs/ cf=la=yfnL 2 – – – – 8 – 8 – – – –
1fgHof]tL k|f=la=sf/Ë 3 25 12 8 5 128 – 128 – – – –
;/:jtL k|f=la=;]/fl8n 3 3 7 – 2 22 – 22 – – – –
l;tf df=la=,l5k|f 4 23 17 1 1 158 – 158 – – – –
Dfi6fb]j k|f=la=dfemf 4 16 18 2 3 31 – 31 – – – –
O{Gb|Hjfnf cf=la=n]vgNgf 4 1 6 – – 17 – 17 – – – –
rGb|gfy k|f=la=gNgf 4 – – 1 1 14 – 14 – – – –
dfGwf/f df=la=,vfk"{gfy 5 28 22 1 1 98 – 98 – – – –
cd/l;+x k|f=la=ofª\r' 5 9 16 1 – 28 – 28 – – – –
lxN;fgf}wf/f cf=la b'kf{ 5 – – 4 4 34 – 34 – – – –
afu]Zj/L cf=la=tfSnf 5 26 35 3 4 56 – 56 – – – –
hf]u/fh k|f=la=:ofnfaf8f 5 4 3 1 1 4 – 4 – – – –
hDdf 184 180 35 36 932 0 932
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=!% gd"gf tyf OG6/g]6 ;'ljwf pknAw ljBfno ljj/0f
tflnsf g+= && M gd"gf tyf OG6/g]6 ;'ljwf ePsf laBfnox?sf] ljj/0f
j8f g+= laBfnosf] gfd laBfnosf] lsl;d OG6/g]6 ;'ljwf
pknAw ePsf]
OG6/g]6 ;'ljwf
pknAw gePsf]
s}lkmot
$ l;tf df=la=,l5k|f ;fd'bflos ePsf]
% dfGwf/f df=la=,vfk"{gfy ;fd'bflos ePsf]
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
41
%=!=!^ ;'wfl/Psf] dfkb08 -e"sDk k|lt/f]wL_ cg';f/ lgdf{0f ePsf tyf /]6«f]lkml6Ë ul/Psf ljBfno
tflnsf g+= &* M e"sDk k|lt/f]wL dfkb08 cg';f/ lgdf{0f ePsf laBfno
j8f g+= laBfnosf] gfd laBfnosf] lsl;d e"sDk k|lt/f]wL ejg /]6«f]lkml6Ë ul/Psf] s]lx gePsf]
$ l;tf df=la=,l5k|f ;fd'bflos $
% dfGwf/f df=la=,vfk"{gfy ;fd'bflos @
! dflnsf df=la=nfnL ;fd'bflos !
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=!& :yfgLo ;/sf/sf] lzIff If]qdf nufgL
o; ufpFkflnsfn] ljut b'O{ cf=a=df lzIff If]qdf rfn' vr{ afx]s cGo If]qdf vf;} nufgL ug{ ;s]g . rfn'
cf=a= @)&%.)&^ b]lv lzIff If]qsf] laleGg pkIf]qdf k'hLut ah]6 ljlgof]hg ub}{ cfPsf] 5 . ljlgof]lht ah]6
dWo] s/f/ lzIfssf] tna eQfsf] nflu a9L /sd ? %^,)),))) . ljlgof]hg ePsf] b]lvG5 eg] ;a}eGbf sd
laBfnosf] v]n d}bfg lgdf{0fsf nflu ? *,)),))). nufgL u/]sf] b]lvG5 .
tflnsf g+= &( M;/sf/n] lzIff If]qdf u/]sf] nufgL ljj/0f
qm=;+= lzIff If]qdf nufgLsf]
lsl;d
nufgL /sd -?_ hDdf /sd ?
cf=a=)&#÷)&$ cf=a=)&$÷)&% cf=a=)&%÷)&^
1 s/f/ lzIfs b/aGbL – – 56,00,000. 56,00,000.
2 Efjg lgdf{0f – – 45,00,000. 45,00,000.
3 Zff}rfno lgdf{0f – – 10,00,000. 10,00,000.
4 laBfno 3]/af/ – – 35,00,000. 35,00,000.
5 v]nd}bfg lgdf{0f – – 8,00,000. 8,00,000.
hDdf – – 1,54,00,000. 1,54,00,000.
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=!* k|fljlws tyf ljz]if ;Lko'Qm dfgj ;+;fwg
tflnsf g+ *)M k|fljlws tyf ljz]if ;Lko'Qm dfgj ;+;fwg
laBfnosf] gfd /
7]ufgf
j8f
gDa/
k|fljlws tyf ljz]if ;Lko'Qm dfgj ;+;fwg
lgdf{0f s[lif :jf:Yo lzIff laz]if1 ;+lut v]ns'b la1fg cGo
hDdf
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=!( ckfËtf tyf ljz]if lzIff >f]t sIff / ljBfyL{ ljj/0f
tflnsf g+ *!M ckfËtf tyf ljz]if lzIff >f]t sIff / ljBfyL{ ljj/0f
l;=g+=
>f]t sIff /x]sf]
ljBfnosf] gfd
ckf+u afnaflnsfsf] sIffut laj/0f hDdf
sIff ! sIff @ sIff # sIff $ sIff %
5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=@) z}lIfs u'0f:t/ ;DaGwL ljj/0f
l;tf df=la= l5k|fdf O{G6/g]6 ;'ljwf afx]s cGo s'g} klg laBfnodf z}lIfs u'0f:t/ ;DalGw ;'ljwf gePsf]
kfOPsf] 5 .
tflnsf g+ *@ M z}lIfs u'0f:t/ ;DaGwL ljj/0f
ljBfnosf] gfd,
7]ufgf / lsl;d
j8f
gDa/
ckfË ljBfyL{
>f]t sIff
-ePsf]÷gePsf]_
CBEGRA sfof{Gjog
-ePsf]÷gePsf]_
PsLs[t kf7\oqmd
-ePsf]÷gePsf]_
OG6/g]6 ;'ljwf
-ePsf]÷gePsf]_
5'§} k|wfgfWofks
b/aGbL -ePsf]
÷gePsf]_
l;tf df=la=l5k|f $ gePsf] gePsf] gePsf] ePsf] gePsf]
>f]t M;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
42
%=!=@! afnd}qL lzIff ;DalGw ljj/0f
tflnsf g+ *# M afnd}qL lzIff nfu' ePsf laBfnox?sf] ljj/0f
ljBfnosf] gfd /
7]ufgf
j8f
gDa/
ljBfno zflGt
If]q sfof{Gjog
-ePsf]÷ gePsf]_
ljBfno ;'wf/
of]hgf cBfjlws
-ePsf]÷gePsf]_
afn Sna u7g
-ePsf]÷gePsf]_
afnd}qL lzIf0f
ljlwsf] k|of]u -
ePsf]÷gePsf]_
l;tf df=la=l5k|f $ ePsf] ePsf] ePsf] ePsf]
X'Dnf df=la=/fof # ePsf] ePsf] ePsf] gePsf]
dflnsf df=la=nfnL ! ePsf] ePsf] ePsf] gePsf]
dfGwf/f df=la=vfk"{gfy % ePsf] ePsf] ePsf] ePsf]
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=!=@@ ljBfnosf] ef}lts cj:yf
ufpFkflnsf If]q leq /x]sf s"n !& j6f z}lIfs ;+:yfx?df !) j6f kSsL ejg tyf %! j6f sRrL ejg /x]sf]
b]lvG5 . h;df @( j6f kSsL sf]7f / !@% j6f sRrL sf]7fx? /x]sf 5g\ . cfwf/e"t laBfnox?df kSsL ejg
a9L 5g\ eg] afn ljsf; s]Gb|x?df sRrL ejg a9L /x]sf] kfOG5 . oL ljBfnox?sf] ljBfnout ef}lts k"jf{wf/
;DaGwL ljj/0f csf]{ tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 eg] txut cGo hfgsf/L b]xfosf] tflnsfdf pNn]v ul/Psf]
5 .
tflnsf g+ *$ M ljBfnosf] ef}lts cj:yfsf] ljj/0f
ljBfnosf] lsl;d ejg ;+Vof sf]7f ;+Vof
kSsL sRrL kSsL sRrL
afn ljsf; s]Gb| 1 5 2 23
cfwf/e"t ljBfno 7 10 15 104
dfWolds ljBfno 2 36 12 25
hDdf 10 51 29 152
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
43
%=@ :jf:Yo tyf kf]if0f
o; lzif{sdf ufpFkflnsfsf] :jf:Yo cj:yf / ljj/0fsf] af/]df k|:t't ul/Psf] 5 .
%=@=! :jf:Yo ;+:yf -c:ktfn, k|fylds :jf:Yo s]Gb|, :jf:Yo rf}sL / cfo'j]{b s]Gb|_ sf] ljj/0f
ufpFkflnsf If]q leq $ j6f :jf:Yo rf}sL /x]sf 5g\ . o:tf ;+:yfx?df s"n :jf:YosdL{sf] l:js[t b/jGbL @)
/x]sf]df hDdf !& hgf sfo{/t /x]sf] b]lvG5, xfn s/f/df ufpFkflnsfaf6 @ hgf /x]sf 5g\ . :jf:Yo ;+:yfdf
sfo{/t hgzlQm / ;]jf ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ *% M :jf:Yo ;+:yfsf] ljj/0f
:jf:Yo
;+:yfsf]
gfd /
7]ufgf
j8f
g+
:jf:Yo
;+:yfsf]
k|sf/
:jf:YosdL{ z}of
;+Vof
pknJw ;]jf tyf ;'ljwf
l:js[t
b/aGbL
sfo{/t k|;'tL
;]jf
Nofj lSnlgs PS;/] kl/jf/
lgof]hg
vf]k
;]jf
P;l;l6 k/fdz{
;]jf
;'/lIft
dft[Tj
;]jf
/Qm
;+rf/
;]jf
NffnL ! :jf:Yo
rf}sL
% $ ) 5 5}g 5}g 5}g 5 5 5}g 5 5 5}g
/fof # :jf:Yo
rf}sL
% $ ) 5 5}g 5}g 5}g 5 5 5}g 5 5 5}g
l5k|f $ :jf:Yo
rf}sL
% $ ) 5 5}g 5}g 5}g 5 5 5}g 5 5 5}g
Vffk'{gfy % :jf:Yo
rf}sL
% % ) 5 5}g 5}g 5}g 5 5 5}g 5 5 5}g
hDdf @) !& ) $
>f]t M;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=@=@= :jf:Yo ;+:yfdf pknAw tyf sfo{/t lrlsT;s, :jf:YosdL{ / cGo hgzlQm ljj/0f
$ j6f :jf:Yo ;+:yfx?df sfo{/t lrlsT;s, :jf:YosdL{ / cGo hgzlSt ul/ hDdf !& hgf /x]sf 5g\ . :jf:Yo
;+:yfdf sfo{/t hgzlSt / ;]jf ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ *^ M :jf:Yo ;+:yfsf] hgzlQm ;DalGw ljj/0f
:jf:Yo ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf j8f
gDa/
sfo{/t :jf:YosdL{sf] ;+Vof
ljz]if1
lrlsT;s
;fdfGo
lrlsT;s
x]=c= g;{ cx]j cgdL Nofj
6]lSgl;og
cGo
NffnL :jf:Yo rf}sL,nfnL ! ) ) ! ) @ ! )
/fof :jf:Yo rf}sL,/fof # ) ) ! ) ! @ )
l5k|f :jf:Yo rf}sL,l5k|f $ ) ) ) ) @ @ )
Vffk'{gfy :jf:Yo rf}sL,vk]{nufpF % ) ) ) ) @ # )
hDdf ) ) @ ) & * )
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=@=# k|fylds :jf:Yo ;]jfsf] kx'Frsf] cj:yf -k|d'v a:tLx?af6 :jf:Yo ;+:yf k'Ug nfUg] ;do_
k|d'v j:tLx?af6 :jf:Yo ;+:yfdf kx'Frsf] cj:yfnfO{ x]bf{ oL :jf:Yo ;+:yfdf cfO{k'Ug nfUg] ;dosf cfwf/df !
306f eGbf al9 ;do nfUg] 3/kl/jf/ $(, Pj+ k|sf/n] !% ldg]6 ;dod} cfOk'Ug ;Sg] 3/kl/jf/ &^^,#)
ldg]6df cfO{ k'Ug] 3/kl/jf/ !** / ! 306fdf cfO{k'Ug] 3/kl/jf/ #)@ /x]sf] b]lvG5 . o; ;DaGwL j8fut
ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ *& M k|d'v a:tLx?af6 :jf:Yo ;+:yf k'Ug nfUg] ;do
j8f g+ glhssf] :jf:Yo rf}sL;Dd cfO{ k'Ug nfUg] ;do cg';f/ 3/ kl/jf/ ;+Vof
!% ldg]6 #) ldg]6 ! 306f ! 306f eGbf a9L
! %* !*@ !@^ )
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
44
@ @@^ ) ( )
# !(! ) $$ %
$ !*! ) $) )
% !!) ^ *# $$
hDdf &^^ !** #)@ $(
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
%=@=$ pknAw :jf:Yo ;]jf tyf ;'ljwfx?
ufpFkflnsf If]qdf /x]sf :jf:Yo ;+:yfx?df pknAw x'g] :jf:Yo ;]jfx?sf] cj:yf x]bf{ ;'/lIft dft[Tj,kf]if0f ;]jf,
:jf:Yo lzIf0f ;]jf / k/fdz{ ;]jf ;a} :jf:Yo ;+:yfx?df pknAw /x]sf] b]lvG5 . o; ;DaGwL ;+:yfut ;]jf
ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ ** M :jf:Yo ;+:yfdf pknAw x'g] ;]jf tyf ;'ljwfx?
:jf:Yo ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf j8f
gDa/
cGo :jf:Yo ;]jf pknAw
;'/lIft
dft[Tj
kf]if0f
;]jf
/Qm
;+rf/
kmfd]{;L cfFvf pkrf/
;]jf
:jf:Yo
lzIf0f ;]jf
k/fdz{
;]jf
cGo
NffnL :jf:Yo rf}sL,nfnL ! 5 5 5}g 5}g 5}g 5 5
/fof :jf:Yo rf}sL,/fof # 5 5 5}g 5}g 5}g 5 5
l5k|f :jf:Yo rf}sL,l5k|f $ 5 5 5}g 5}g 5}g 5 5
Vffk'{gfy :jf:Yo rf}sL,vk]{nufpF % 5 5 5}g 5}g 5}g 5 5
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=@=% vf]k ;]jf tyf ;'/lIft dft[Tj ;DaGwL ljj/0f
vf]k ;]jfsf] kl5Nnf] tLg aif{sf] cg'kftnfO{ x]g]{] xf] eg] cf=j= @)&@÷)&# df hDdf vf]k ;]jf lng] !)@) lyP
eg] pQm vf]k ;]jf lng]sf] ;+Vof cf=j= @)&#÷)&$ df 36]/ (@^ dfq x'g k'u]sf] lyof] . To;} u/L )&$÷)&%
df pQm ;+Vof a9]/ !@## k'u]sf] lyof] . dflysf] tYofª\snfO{ cfwf/ dfg]/ x]bf{ :jf:Yo ;'ljwfdf a9\b } uPsf] kx'Fr
/ hgr]tgf clea[l4sf sf/0f vf]k ;]jfdf a[l4 x'g uPsf] xf] .
tflnsf g+ *( M vf]k ;]jf tyf ;'/lIft dft[Tj
qm=;+=
ljj/0f cf=j= )&@÷)&# cf=j= )&#÷)&$ cf=j= )&$÷)&%
;+Vof ;+Vof ;+Vof
! lj=l;=lh= !&^ !%^ @##
@ l8=lk=l6= !** !&# @$)
# x]kf6fOl6; æljÆ !*^ !&! @)@
$ bfb'/f !%$ !!# !((
% kf]lnof] # !*^ !&@ @)@
^ l6=l6 -ue{jtL dlxnf_ !#) !$! !%&
hDdf 1020 926 1233
>f]t M;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
;'/lIft dft[Tj ;]jfsf] nflu cfjZos vf]k ;]jf, uef{j:yfsf] hfFr / ;'/lIft k|;'lt h:tf ;"rsnfO{ cfwf/ dfGbf
o; ufpFkflnsf cGt/ut /x]sf :jf:Yo ;+:yfx?df ut jif{ &$ hgfn] k|;'tL ;]jf lnPsf] / % hgfn] :jf:Yo
sdL{sf] ;xof]udf 3/df g} ;'Ts]/L ePsf] b]lvG5 . o; ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ *( M ;'/lIft dft[Tj ;]jf
j8f
g+=
ut aif{sf]
ue{jtL÷k|;'tL
ePsf dlxnf
;+Vof
l6=l6= vf]k lng] ue{jtL uef{j:yfsf]
$ k6s
hfFr u/fpg]
ue{jtL
;+Vof
k|;'tL ePsf] cfwf/df ue{jtLsf] ;+Vof
6L=6L= !
-klxnf]
hfFrdf_
6L=6L= @
-klxnf] vf]k
lnPsf] Ps
dlxgf kl5_
:jf:Yo
;+:yfdf
bIf
:jf:YosdL{sf]
;xof]udf
3/df
:jf:YosdL{sf]
cg'kl:yltdf
3/df
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
45
! $$ $# #! &* #% ) )
@ @$ ) ) ) ) ) )
# @( !* ^ ! ) ) )
$ @* $) @& !! !& # )
% $! %^ #^ !^ @@ @ )
hDdf !^^ !%& !)) !)^ &$ % )
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=@=^ afn :jf:Yo tyf s'kf]if0fsf] cj:yf
ufpFkflnsf If]q leq /x]sf kfFr jif{ d'lgsf jfnjflnsf ;+Vof &!) hgf, oxfFsf :jf:Yo s]Gb|af6 vf]k lng]
afnaflnsf ;+Vof ((^ hgf, a[l4 cg'udg ul/Psf afnaflnsf ;+Vof @&& hgf dWo] s'kf]lift afnaflnsf ;+Vof
$# /x]sf] b]lvG5 . o; ;DaGwL j8fut ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g () M afn :jf:Yo tyf s'kf]if0fsf] cj:yf
j8f
g+=
afnaflnsf ;+Vof vf]k lng] afnaflnsf ;+Vof % aif{ d'gLsf afnaflnsf
! aif{
d"gLsf
@ aif{
d"gLsf
% aif{
d"gLsf
ljl;lh k]06fEofn]06 kf]lnof]
t]>f]
bfb'/f
÷?a]nf
hfkflgh
OG;]kmnfOl6;
-h]=O{=_
a[l4
cg'udg
ul/Psf
a[l4 cg'udg
ul/Psf dWo]
s'iff]lift
! #^ &$ !^& %* $$ $$ %# #* !#$ #&
@ !( $) (% ) ) ) ) ) ) )
# @$ %) !@# &! ^^ %% ^@ @! ) )
$ @# $* !#& $! ^) %! #( @* &@ !
% #$ &) !** ^# &) %@ $% #% &! %
hDdf !#^ @*@ &!) @## @$) @)@ !(( !@@ @&& $#
>f]t M ;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
%=@=& k|d'v /f]u / pkrf/ ;DaGwL ljj/0f
:jf:Yo ;+:yfdf pkrf/sf] nflu cfPsf la/fdL dWo] ;a}eGbf a9L emf8f kvfnfsf la/fdL $$^ hgf dWo] $$#
hgfsf] pkrf/ ePsf] / # hgfnfO{ lhNNff c:ktfndf /]km/ ul/Psf],Uof:6Ls÷cN;/sf la/fdL #*( / d'6'
;DalGw /f]usf #$@ la/fdL e]l6Psf / ;DKf"0f{sf] pkrf/ ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfdf ePsf] b]lvG5 . afFsL la/fdL
/ /f]usf] pkrf/ tnsf] tflnsfdf lj:t[t ?kdf pNn]v ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ (! M k|d'v /f]u / pkrf/ ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= /f]usf] gfd /f]uL÷lj/fdL
;+Vof
pkrf/
ePsf] ;+Vof
kmnf]ck
ul/Psf] ;+Vof
/]km/ ul/Psf]
;+Vof
d[To' ePsf]
;+Vof
! lgdf]lgof !%( *@ ) ) )
@ emf8f kvfnf $$^ $$^ ) # )
# Ifo /f]u -l6jL_ ) ) ) ) )
$ s'i7 /f]u ) ) ) ) )
% /Strfk !* !* ) ) )
^ d'6' /f]u #$@ #$@ ) ) )
& Uof:6Ls÷cN;/ #*( #*( ) ) )
* kIf3ft ) ) ) ) )
( PrcfOle P8\; @% ) ) ) )
!) SofG;/ ) ) ) ) )
!! dw'd]x -lrgL /f]u_ ) ) ) ) )
!@ bd -:jf;k|Zjf;_ @(& ) ) ) )
!# k|;'tLhGo /f]u ) ) ) ) )
!$ cGo ============== ) ) ) )
hDdf 1676 1277 0 3 0
>f]t M;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
46
%=@=* ;'/lIft dft[Tj
s'n !%–%( aif{sf dlxnf dWo] uef{j:yf÷k|;"lt cj:yf÷;'Ts]/L kl5sf] ^ xKtfleq d[To' x'g] dlxnfsf] ;+Vof,
hLljt gjhft lzz' ;+Vof, d[t hGd gjhft, hGd]sf] @* lbgleq d[To' ePsf gjhft lzz'sf] Plsg tYofª\s
k|fKt gePsf]n] oxfF pNN]fv ug{ ;lsPsf] 5}g . kl/jf/ lgof]hgsf] c:yfoL ;fwg k|of]u ug]{ dlxnfsf] ;+Vof (!
b]lvG5 . afFsL ljj/0f b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ (@ M;'/lIft dft[Tj ;DalGw ljj/0f
j8f
g+=
uef{j:yf÷k|;"lt
cj:yf÷;'Ts]/L
kl5sf] ^
xKtfleq d[To'
ePsf dlxnf
hLljt
gjhft
lzz'
;+Vof
d[t
hGd
gjhft
lzz'
hGd]sf]
@*
lbgleq
d[To'
ePsf
gjhft
lzz'
!%–%(
aif{sf
dlxnfsf]
;+Vof
kl/jf/ lgof]hgsf] ;fwg k|of]u ug]{ dlxnf
:jf:Yo
:jo+;]ljsf
;+Vof
Dflxnf k'?if
:yfoL c:yfoL :yfoL c:yfoL
! ) ) ) ) %$# = !# = = (
@ ) ) ) ) @%& = ) = = %
# ) ) ) ) #)* = !@ = = $
$ ) ) ) ) #!* = !% = = (
% ) ) ) ) $$@ = %! = = (
hDdf ) ) ) !*^* = (! = = #^
>f]t M;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
47
%=# vfg]kfgL tyf ;/;kmfO
%=#=! vfg]kfgL ;'ljwfsf] cj:yf
ufpFkflnsf If]qdf /x]sf s"n !#)% 3/kl/jf/ dWo] ;a} eGbf a9L !!@@ 3/kl/jf/ jf *%=(* k|ltzt
3/kl/jf/n]] kfOksf] wf/fsf] kfgL pkof]u ub{5g\ . o; If]qdf s'jfsf] kfgL, gbL jf vf]nfsf] kfgL / d'nsf] kfgL
;d]t pkef]u x'g] u/]sf] 5 . ljleGg >f]t cg';f/ vfg]kfgL pkof]u ug]{ 3/kl/jf/ ;DaGwL j8fut ljj/0f
b]]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ (# M vfg]kfgL ;'ljwfsf] k|of]usf] cj:yf
j8f g+= vfg]kfgLsf] >]q cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof hDdf
wf/f g9flsPsf] s'jf 9flsPsf] s'jf gbL vf]nf d'nsf] kfgL cGo gv'n]sf]
! 312 2 0 0 2 0 2 318
@ 178 1 0 0 13 0 3 195
# 91 0 0 40 76 0 3 210
$ 276 0 0 0 0 0 1 277
% 265 1 0 1 35 0 3 305
hDdf 1122 4 0 41 126 0 12 1305
k|ltzt 85=98 0=31 0 3=14 9=66 0 0=91 100
>f]t M s]Gb|Lo 3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
%=#=@ vfg]kfgLsf] >f]tsf] ljj/0f
s'n !#)% 3/w'/L dWo] !!@@ 3/w'/L cyf{t\ *%=(* k|ltzt 3/w'/Ln] kfOksf] kfgL k|of]u ug]{ u/]sf],!@^ 3/w'/L
cyf{t\ (=^^ k|ltzt\ 3/w'/Ln] d'nsf] kfgL k|of]u ug]{ u/]sf] / $ 3/w'/L cyf{t\ )=#! k|ltzt 3/w'/Ln] s'jfsf] kfgL
k|of]u ub}{ cfO/x]sf] tnsf] tYofª\sn] b]vfp5 . afFsL ljj/0f tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ ($ M vfg]kfgL >f]tsf] ljj/0f
qm=;+ vfg]kfgLsf] >f]t 3/kl/jf/ ;+Vof k|ltzt pkof]usf] cj:yf
! kfOkwf/f !!@@ *%=(* vfg]kfgL lh0ff]4f/,dd{t ;Def/ ug'{kg]{
@ 6o'aj]n ÷x]G8kDk ) )
# 9flsPsf] Ogf/ ÷s'jf ) ) gfh's Pj+ dd{t ;Def/ ug'{kg]{
$ g9flsPsf] Ogf/ ÷s'jf $ )=#!
% d"nsf] kfgL !@^ (=^^ ;~rfngdf
^ vf]nf÷gbLsf] kfgL $! #=!$ ;~rfngdf
& pNn]v gePsf] !@ )=(!
hDdf !#)% !))
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{,@)&%
%=#=# Zff}rfno k|of]usf] cj:yf
zf}rfnosf] k|of]usf] cj:yfnfO{ x]bf{ ^ 3/kl/jf/df zf}rfno gePsf] b]lvG5 . ;fj{hlgs 9ndf ;f}rfno ePsf]
3/w\/L ;+Vof $ Pj+ !! 3/kl/jf/df kSsL ;]lK6s 6\ofÍ / !@^% 3/df ;fdfGo vfnsf] zf}rfnosf] ;+Vof /x]sf]]
b]vfpF5 . o; ;DaGwL ljj/0f j8fut ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
tflnsf g+ (% M zf}rfno k|of]usf] cj:yf
j8f g+= zf}rfnosf]] cj:yf cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof hDdf
;fj{hlgs 9n kSsL ;]lK6s 6\ofÍ ;fdfGo gePsf] gv'n]sf]
! 1 1 312 2 2 318
@ 0 0 190 0 5 195
# 0 0 208 0 2 210
$ 2 10 256 0 9 277
% 1 0 299 4 1 305
hDdf 4 11 1265 6 19 1305
k|ltzt 0=31 0=84 96=93 0=46 1=46 100
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
48
%=#=$ ;fj{hlgs zf}rfno
tflnsf g+ (^ M ;fj{hlgs zf}rfnox?sf] ljj/0f
s|=;+= ;fj{hlgs zf}rfno /x]sf]
:yfg
j8f
g+=
;~rfngsf] cj:yf ;~rfns s}lkmot
! vfk"{gfy lzj dlGb/ kl/;/ % ;'ljwfo'Qm Pj+ k|of]udf
/x]sf]
vfk"{gfy lzjfno ;+:yf
@ gNnf k'n % k|of]udf /x]sf] AolQm
# njf;'/ dlGb/ $ ;'ljwfo'Qm Pj+ k|of]udf
/x]sf]
dlGb/
>f]t M ;d'x 5nkmn,@)&%
%=#=% kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg
s'n !#)% 3/w'/Lx?n] 3/cfFugaf6 lg:s]sf] kmf]xf]/nfO{ cfkm\g} 3/cfFugdf hnfP/,s'xfP/,uf8]/ Aoa:yfkg u/]sf]
kfOG5 .
tflnsf g+ (& M kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ug]{ cEof;
ljj/0f glb jf
vf]N;fdf
;8sdf kmf]xf]/ y'kfg]{
7f+pF, sG6]g/
3/df g}
lng cfp5
cfkm\g}
sDkfp08df
sDkf]i6 dn
agfOG5
Yffxf 5}g
kl/jf/
;+Vof
) ) ) ) !#)% ) )
k|ltzt !))
>f]t M;d'x 5nkmn,@)&%
%=#=^ 9n Joj:yfkg
tflnsf g+ (* M 9n Joj:yfkg
;tx 9nsf] k|sf/ ls=ld=
Xo'd kfOk )
kSsL :Nofa 9flsPsf] )
kSsL :Nofa g9flsPsf] )
hDdf )
>f]t M;d'x 5nkmn,@)&%
%=#=& dlxgfjf/L ePsf] a]nfdf zf}rfnosf] k|of]u
s'n !@$( 3/w'/Ldf cyjf (%=^# 3/w'/Ldf dlxnfx?n] dlxgfjf/L ePsf] a]nfdf zf}rfnosf] k|of]u ug]{ u/]sf]
kfOPsf] 5 eg] !! 3/w'/Ldf cyf{t\ )=*$ 3/w'/Ldf dlxnfx?n] dlxgfjf/L ePsf] a]nfdf zf}rfnosf] k|of]u gu/L
cGoGq zf}r ug]{ u/]sf] b]lvG5 eg] afFsL $% 3/w'/L dWo] s]lx 3/df zf}rfno gePsf] / s]lx pNn]v gePsf]
b]lvG5 .
tflnsf g+ (( M dlxgfjf/L ePsf] a]nfdf zf}rfnosf] k|of]usf] cj:yf
j8f
g+=
dlxgfjf/L ePsf] a]nfdf
zf}rfnosf] k|of]u ug]{ k|ltzt
dlxgfjf/L ePsf] a]nfdf
zf}rfnosf] k|of]u gug]{ k|ltzt
pNn]v
gePsf] k|ltzt s}lkmot
! 316 24=21 0 0 2 0=15
@ 192 14=71 1 0=08 1 0=08
# 208 15=94 0 0=00 2 0=15
$ 273 20=92 1 0=08 3 0=23
% 259 19=85 9 0=69 37 2=84
hDdf 1249 95=63 11 0=84 45 3=45
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
49
%=$ dlxnf, afnaflnsf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f
%=$=! lnË cg';f/ afn ljjfx -c7f/ jif{ d'lgsf_
tflnsf g+ !)) Mafn ljjfx
j8f
g+=
a:tLsf] gfd lnË s}lkmot
aflnsf Afns hDdf
!
@
#
$
%
hDdf
>f]t M
%=$=@ sfdbf/sf] ?kdf 3/ jflx/ /x]sf afnaflnsf
sfdbf/sf] ?kdf ;a}eGbf j9L j8f g+ ! af6 % hgf / j8f g+ $ / % af6 guPsf] b]lvG5 . afFsL lj:t[t ljj/0f
tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !)! M sfdbf/sf] ?kdf 3/ jflx/ /x]sf afnaflnsf
j8f g+ sfdbf/sf] ?kdf 3/ aflx/ /x]sf afnjflnsf ;+Vof hDdf
Affns Afflnsf
! 5 0 5
@ 2 0 2
# 3 0 3
$ 0 0 0
% 0 0 0
hDdf 10 0 10
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
%=$=# afnSnj tyf ;+hfnsf] ljj/0f
ufpFkflnsf leq s"n j6f afnSnj /x]sf 5g\ . o:tf afnSnjx?df hDdf hgf jfnjflnsf ;b:osf ?kdf
cfj4 /x]sf 5g\ . j8fx?df /x]sf afnSnax? lj:t[t ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !)@ MafnSnasf] ljj/0f
j8f
g+ qm=;+=
;d'bfodf cfwfl/t afn Sna÷;~hfn laBfnodf cfwfl/t afn Sna÷;~hfn
afn Snjsf] gfd
/ 7]ufgf
;b:o ;+Vof afn Snjsf] gfd
/ 7]ufgf ;b:o ;+Vof
Affns Afflnsf hDdf afns aflnsf hDdf
!
1 ;ls{b]p afnSna 7 5 12
2 lxN;f afnSna 6 9 15
3 di7f afnSna 7 6 13
4 u'/f afnSna 8 7 15
5 lxdfnL afnSna 7 8 15
6 z}kfn afnSna 8 5 13
7 ;u/dfyf afnSna 8 5 13
8 km'naf/L afnSna 8 5 13
9 nfnLu'F/f; afnSna 7 6 13
@
1 km'naf/L afnSna 6 3 9
2 ejfgL afnSna 5 4 9
3 b]jL afnSna 6 3 9
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
50
4 sf]lknf afnSna 7 2 9
5 zLjb]j afnSna 6 3 9
#
1 sf/fª\u afnSna 7 2 9
2 ;u/dfyf afnSna 6 3 9
3 lxN;fb]j afnSna 5 4 9
4 nfnL u'F/f;
afnSna
6 3 9
$
1 di6f afnSna 4 7 11
2 rGbgfy afnSna 5 6 11
%
1 afu]Zj/L afnSna,
tfSnf
6 9 15
2 ejfgL afnSna 12 2 14
3 r]tglzn afnSna 6 9 15
4 lh1f;' afnSna 9 6 15
5 b"ws'08 afnSna 9 6 15
6 l;4fy{ afnSna 12 3 15
7 nuglzn afnSna 10 5 15
hDdf @& 193 136 329
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf lhNnf afn sNof0f ;ldlt k|ltj]bg,@)&$
%=$=$ 3/kl/jf/ ljxLg afnaflnsfsf] cj:yf
tflnsf g+ !)# M
ljj/0f aflnsf afns hDdf s}lkmot
kl/jfl/s ;+/If0fljxLg afnaflnsfsf] s"n ;ª\Vof
kl/jf/df jo:s JolQm geO afnaflnsf dfq ePsf] cj:yfdf
/x]sf afnaflnsf
cfkmGtsf] ;+/If0fdf /x]sf afnaflnsf
;+:yfut ;+/If0fdf /x]sf afnaflnsf
;8s afnaflnsf
h]ndf /x]sf
lx+;f ÷oftgf kLl8t
cnkq jf j]jfl/;] cj:yfdf km]nf k/]sf
a]rljvgdf k/]sf afnjflnsf
>f]t M
%=$=% ckfËtfsf cfwf/df hg;+Vof
tflnsf g+ !)$ M ckfËtfsf] ljj/0f
j8f
g+=
ckfËtf ;+Vof ckfËtfsf] k|sf/
dlxnf k'?if hDdf k"0f{ czQm ckf+utf
-/ftf] /+usf]_
clt czQm ckf+utf
kl/ro kq -gLnf] /+usf]_
dWod ckf+utf
-kx]+nf] /+usf]_
;fdfGo ckf+utf
-;]tf] /+usf]_
! 2 4 6 4 2 0 0
@ 5 7 12 4 6 1 1
# 1 1 2 1 1 0 0
$ 4 11 7 5 8 1 1
% 13 17 8 1 21 4 4
hDdf 25 40 65 15 38 6 6
>f]t M3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
51
%=$=^ h]i7 gful/s tyf Psn dlxnf
tflnsf g+ !)% M h]i7 gful/s tyf Psn dlxnfsf] ljj/0f
j8f
g+=
Ho]i7 gful/s -^) aif{ gf3]sf_ Ho]i7 gful/s -&) aif{ eGbf
dfly_ Ho]i7 gful/s -blnt_ Psn dlxnf
hDdf
dlxnf k'?if hDdf dlxnf k'?if hDdf Dflxnf k'?if hDdf
! 38 45 83 34 41 75 5 8 13 34
@ 23 24 47 11 19 30 0 0 0 15
# 23 27 50 24 11 35 4 3 7 17
$ 27 23 50 56 30 86 10 6 16 18
% 91 49 140 40 38 78 18 27 45 32
hDdf 202 168 370 165 139 304 37 44 81 116
>f]t M;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
%=$=& jflif{s sfo{qmdaf6 nlIft sfo{qmdtkm{ ePsf] ljlgof]hg tyf vr{sf] cj:yf
tflnsf g+ !)^ M nlIft au{sf] ah]6 ljlgof]hg / vr{
cfly{s jif{ nlIft sfo{qmd lalgof]lht /sd ? vr{ /sd ?
)&$÷)&% dlxnf
afnaflnsf
blnt,hghftL jf ;LdfGts[t
cGo
)&%÷)&^ dlxnf !,%*,))) !,%*,)))
afnaflnsf @,%%,))) @,%%,)))
blnt,hghftL jf ;LdfGts[t *))))) )
cGo ^,#),))) ^,#),)))
hDdf
>f]t Mvfk"{gfy ufpFkflnsf,cfly{s k|zf;g zfvf
%=% o'jf tyf v]ns"b / dgf]/~hg
%=%=! v]nd}bfg, kfs{, lkslgs :yn tyf dgf]/Ghg:yn ;DjGwL] ljj/0f
tflnsf g+ !)& M v]nd}bfg, kfs{, lkslgs :yn tyf dgf]/Ghg:ynsf] ljj/0f
j8f
gDa/
:ynsf] gfd pkof]u -!=v]ns'b, @=
k|bz{gL, #= dgf]/~hg,
$= lkslgs_
If]qkmn÷cfsf/
-ju{ ld=_
:jfldTj
-;/sf/L,
;fd'bflos,
lghL,
klAns ln=
jf cGo_
cfDbfgL
-jflif{s ?_
;]jfu|fxL÷cfuGt's
;+Vof -aflif{s_
! Xflhk'/ rf}/ v]ns'b,dgf]/~hg ^)) au{ ld ;fd'bflos
@ /ª\ux]g{ dgf]/~hg %))) au{ ld ;fd'bflos
# gfrgynL dgf]/~hg !^)) au{ ld ;fd'bflos
$ b'jf8L rf}/ v]ns'b &))) au{ ld= ;fd'bflos
T'flDns v]ns'b *))) au{ ld= ;fd'bflos
% dl6nf,b'b]bx lkslgs ())) au{ ld= ;fd'bflos
bf]lnª\u lkslgs !))))au{ ld= ;fd'bflos
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGt/jftf{,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
52
%=%=@ Joj;flos v]nf8Lsf] ljj/0f
ufpFkflnsfdf xfn;Dd sf]lx klg Aoa;flos v]nf8Lsf] ?kdf nfu]sf] kfOb}g .
tflnsf g+ !)* M Joj;flos v]nf8Lsf] ljj/0f
j8f
gDa/
v]nf8Lsf] gfd lnË pd]/ v]nsf] gfd v]nf8Lsf] :t/
-/fli6«o, If]qLo,
lhNnf:t/_
kfPsf] ;Ddfg jf
k'/:sf/
!
@
#
$
%
>f]t M
%=%=# o'jf Sna ;DaGwL ljj/0f
o'jfsf] ;DjGWfdf g]kfn ;/sf/sf] gLlt kl5Nnf] ;dodf o'jfs]lGb|t x'b} uP kZrft logLx?sf] Ifdtf ljsf; /
;zlQs/0fdf /fHon] ljz]if rf;f] b]vfPsf] 5 . h;sf] k/L0ffd :j?k x/]s :yfgLo lgsfox?df o'jfx?nfO{
;d'xa4 agfO{ cfjfh p7fg ug{sf nfuL ljleGg o'jf Snjx?sf] u7g u/L plgx?nfO{ lqmof{lzn agfpb} cfPsf]
t/ oLgLx?sf] lg/Gt/tfsf] Joj:yfkg plrt tj/n] gePsfn] kl5Nnf] ;dodf lqmoflzn o'jfSnjx?sf]
cflwsf/Ls tYof+s k|fKt x'g ;s]sf] 5}g .
tflnsf g+ !)( M o'jf Sna ;DaGwL ljj/0f
j8f
gDa/
o'jf Snasf] gfd / 7]ufgf o'jf Snadf cfjB
;b:ox?
hfthfltut ?kdf cfjB
;b:ox?
dlxnf k'?if hDdf blnt hghflt cGo
!
@
#
$
%
>f]t M
%=%=$ o'jf l;h{glzntf, pBdlzntf / kl/rfng ljj/0f
o'jf ;[hglzntf, pBdlzntf tyf kl/rfngsf] cj:yf x]bf{ o; ufpFkflnsfsf j8f g+= df hgf o'jf
Joj;flos s[lif sfo{df ;+nUg /x]sf 5g eg] hgf o'jf pBf]u Joj;fodf ;+nUg /x]sf b]lvG5g\ . o; ;DaGwL
j8fut ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !!) M o'jf l;h{glzntf, pBdlzntf / kl/rfng ljj/0f
j8f g+ Joj;flos s[lifdf ;+nUg o'jf ;+Vof pBf]u Joj;fodf ;+nUg o'jf ;+Vof
!
@
#
$
%
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
53
%=^ snf, efiff tyf ;+:s[lt
%=^=! wfld{s tyf P]ltxfl;s :ynsf] ljj/0f
tflnsf g+ !!! M wfld{s tyf P]ltxfl;s :ynsf] ljj/0f
:ynsf] gfd j8f
g+=
ef}lts k"jf{wf/ :jfldTj
-gLlh, klAns ln=,
;fd'bflos_
ljz]iftf -wfld{s,
;fF:s[lts, P]ltxfl;s
cGo_
;8ssf] kx'Fr
k'u]sf]÷gk'u]sf]
xf]6n, nh,
/]i6'/fF ;+Vof
glhssf] ahf/ s]Gb|
;Ddsf] b'/L
-ls=dL=_
9f]sf s}nfz
dlGb/,Ko'';
b]aL h'cfg{
! gk'u]sf]
! lsld ;fd'bflos wfld{s
Dfxfb]j,
dflnsfvfK6f @
gk'u]sf] & lsld ;fd'bflos wfld{s
nfFuf dlGb/ #
gk'u]sf] ! lsld ;fd'bflos wfld{s
lxN;f,b]jLyfg
yfdf,gNnf
af/f,
h'df/fVof
$ gk'u]sf]
( lsld
;fd'bflos
wfld{s
Hffnkf b]aL,
Hjfnfb]aL,
lxN;f
gf}wf/f,b]aL
h'cfg{,
vfk"{sf]6,
nfdfkfONff,
x\ofdf
dlGb/
% gk'u]sf]
# lsld ;fd'bflos Wfld{s,P]ltxfl;s
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
%=^=@ ;fj{hlgs :yn, kf6L kf}jf / rf}tf/f
tflnsf g+ !!@ M;fj{hlgs :yn, kf6L kf}jf / rf}tf/f
qm=;+= ;fj{hlgs j:t' ljj/0f :yfg pkof]u s}lkmot
! vfk"{ w/dzfnf vfk"{ bf]efg ltyf{n' Pj+ wfld{s ko{6s,a6'jf
@ ofª\r' af/f ofª\r' Af6'jf
#
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
%=^=# :yfgLo rf8kj{, hfqf / d]nfsf] ljj/0f
tflnsf g+ !!# M:yfgLo rf8kj{, hfqf / d]nf
qm;+ rf8{kj{ Hffqf d]nfx?
sf gfd
dgfOg]
dlxgf ltly dgfpg] hfthflt
! df3] ;ª\qmfGtL, df3 kf}if z'Sn gjdL 7s'/L
@ r}t] ci6dL r}q r}q z'Sn ci6dL a|fDx0f,If]qL,7s'/L
# la;' ;ª\qmfGtL a}zfv r}q z'Sn gjdL a|fDx0f,If]qL,7s'/L,hghflt,blnt
$ ;fpg] ;ª\qmfGtL ;fpg ;fpg s[i0fk|ltkbf a|fDx0f,If]qL,7s'/L,hghflt,blnt
% ;fpg] k"l0f{df ;fpg,efb| ;fpg z'Snk"l0f{df a|fDx0f,If]qL,7s'/L,hghflt,blnt
^ qm[lif k~rdL efb| efb| z'Snk~rdL a|fDx0f,If]qL,7s'/L,hghflt,blnt
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
54
& uf}/f ka{ -bf]af6'_ efb| efb| s[i0f ;KtdL 7s'/L, a|fDx0f
* u'/fsf] gjdL efb| efb| s[i0f gjdL a|fDx0f,If]qL
( cgGt] k"l0f{df efb|,c;f]h efb| z'Sn k"l0f{df a|fDx0f,If]qL,7s'/L,blnt
!) Af8f bz}+ c;f]h,sflt{s z'Sn bzdL a|fDx0f,If]qL,blnt
!! lahof k'gL c;f]h,sflt{s z'Sn k"l0f{df If]qL,blnt
!@ ltxf/ c;f]h,sflt{s z'Sn k|ltkbf a|fDx0f,If]qL,7s'/L
!# e}nL ltxf/ kf}if kf}if z'Sn k"l0f{df a|fDx0f,If]qL,7s'/L,hghflt,blnt
!$ E'fcf] cf+};L kf}if kf}if s[i0f cf}+;L a|fDx0f,If]qL,7s'/L,hghflt,blnt
!% >Lk~rdL df3 df3 z'Sn k~rdL a|fDx0f,If]qL,7s'/L,hghflt,blnt
!^ df3 k"l0f{df df3 df3 z'Sn k"l0f{df a|fDx0f,If]qL,7s'/L
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
%=& zflGt tyf ;'/Iffsf] cj:yf
tflnsf g+ !!$ M zflGt tyf ;'/Iffsf] ljj/0f
qm=;+= ljj/0f :yfg sfof{nosf] lsl;d ;+Vof s}lkmot
! ofª\r' k|x/L rf}sL Vffk"{gfy ;/sf/L !)
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
55
kl/R5]b ^M jg tyf jftfj/0fLo l:ylt
^=! jg If]qsf] cj:yf
o; kl/R5]bdf jg tyf jftfj/0f, h}ljs ljljwtf, hnjfo' kl/jt{g, ljkb\ Joj:yfkg h:tf ljifo / If]q ;dfj];
ul/Psf] 5 .
^=!=! jg If]q / k|sf/ ;DaGwL ljj/0f
vfk"{gfy ufpFkflnsfsf] s"n x]S6/ If]qkmn dWo] x]S6/ If]qdf jg /x]sf] 5 . h; dWo] ;a} eGbf al9 If]qkmn
ePsf] ;fd'bflos jgsf] x]S6/ If]qkmn /x]sf] 5 eg] ;a} eGbf Go"g If]qkmn ePsf] ;fd'bflos jgsf] (=!$ x]S6/
dfq /x]sf] b]lvG5 . o; jg If]qaf6 k|ToIf nfeflGjt 3/kl/jf/ ;+Vof /x]sf] 5 . o;df ufFpkflnsf If]qdf
a;f]jf; ug]{ 3/ kl/jf/ ;d]t ePsf]n] 36a9 ePsf] 5 . h; ;DaGwL ljj/0f b]xfoadf]lhd /x]sf] 5 . To;} ul/ @
j6f ;d'bfodf sj'lnotL jg /x]sf 5g\ .
tflnsf g+ !!% M jg If]qsf] ljj/0f
qm=;+ jg -;fd'bflos÷sj'lnotL_ If]qkmn -x]S6/df_ xfnsf] 7]ufgf -j8f g+=_ nfeflGjt 3/w'/L
! :ofpnL ;fd'bflos jg 650 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,vk]{nufpF 92
@ dflnsfb]jL ;fd'bflos jg 90 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,b'kf{ 36
# vfb]kftn ;fd'bflos jg 260=96 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,ofª\r' 53
$ yfnL ;fd'bflos jg 994=27 x]= vfk"{gfy,j8f g+ @,yfnL 135
% df}/L ;fd'bflos jg 982=89 x]= vfk"{gfy,j8f g+ #,/fof 99
^ lv/kfgL ;fd'bflos jg 131=5 x]= vfk"{gfy,j8f g+ #,sf/ª\u 44
& nfnL ;fd'bflos jg 5=31 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,nfnL 34
* Ko''; ;fd'bflos jg 115=17 x]= vfk"{gfy j8f g+ !, Ko''; 75
( uf]Ksf ;fd'bflos jg 985=18 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,uf]Ksf 85
!) lxN;f ;fd'bflos jg 274=53 x]= vfk"{gfy j8f g+ $,dfhf 62
!! rGbggfy ;fd'bflos jg 487=83 x]= vfk"{gfy j8fg+ $,l5k|f,n]vgNgf 133
!@ aR5]8L kfO{nf sj'lnotL jg 30=55 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,vk]{nufpF 14
!# sf]if 9'ª\uf sj'lnotL jg 30=27 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,vk]{nufpF 21
!$ l;onf sj'lnotL jg 25=9 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,vk]{nufpF 20
!% 8fª\u]9'ª\uf sj'lnotL jg 30=64 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,vk]{nufpF 21
!^ 9':sfvf]nf sj'lnotL jg 20=95 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,vk]{nufpF 19
!& 7f8Ld]nf sj'lnotL jg 24=12 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,nfnL 21
!* bxl8n sj'lnotL jg 24=75 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,nfnL 19
!( nfnLu'/fF; sj'lnotL jg 24=93 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,nfnL 14
@) d]nf sj'lnotL jg 24=43 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,Ko'; 19
@! Dfi7f sj'lnotL jg 8=75 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,nfnL 13
@@ tf]/fdf6f sj'lnotL jg 24 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,uf]Ksf 21
@# h'dfn]v sj'lnotL jg 23=93 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,Ko'; 21
@$ 3f8fxfNgf sj'lnotL jg 13=43 x]= vfk"{gfy j8f g+ !,Ko'; 11
@% jNnf]lavaf8L sj'lnotL jg 24=75 x]= vfk"{gfy,j8f g+ $,dfhf 19
@^ tf]/]df6f sj'lnotL jg 23=75 x]= vfk"{gfy,j8f g+ $,dfhf 17
@& rfvfl8n sj'lnotL jg 18=25 x]= vfk"{gfy,j8f g+ $,dfhf 10
@* cf]Un]wf/f] sj'lnotL jg 17=38 x]]= vfk"{gfy,j8f g+ $,l5k|f 20
@( /f;sf]6 sj'lnotL jg 16=69 x]]= vfk"{gfy,j8f g+ $,l5k|f 21
#) u'g9':sf sj'lnotL jg 15=44 x]]= vfk"{gfy,j8f g+ $,l5k|f 18
#! PSn];NNff sj'lnotL jg 16=5 x]]]= vfk"{gfy,j8f g+ $,l5k|f 16
#@ kNnf]lavaf8L sj'lnotL jg 24=5 x]= vfk"{gfy,j8f g+ $,dfhf 14
## uf]a/ 6fNg] sj'lnotL jg 25 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,afD6f 14
#$ rf}s] 9'ª\uf sj'lnotL jg 25 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,afD6f 13
#% e'a|]d]nf sj'lnotL jg 21 x]= vfk"{gfy,j8f g+ !,b]pv'/L 11
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
56
#^ b'w]d]nf sj'lnotL jg 21=75 x]= vfk"{gfy,j8f g+ !,b]pv'/L 11
#& 7'nLd]nf sj'lnotL jg 30=5 x]= vfk"{gfy,j8f g+ !,b]pv'/L 16
#* lqz'nL n'8\k] ;fd'bflos jg 426=46 x]= vfk"{gfy,j8f g+ %,ofª\r' 64
hDdf 5991=26 x]= 1346
>f]t M afli{fs k|ult k|ltj]bg,@)&@÷)&#,lhNNff jg sfof{no x'Dnf
^=!=@ jg Joj:yfkg ;DaGwL ljj/0f -;/sf/4f/f Jojl:yt, ;fd'bflos, sa'lnotL, wfld{s / lghL jg_
tflnsf g+ !!^ M jg Joj:yfkg ;DaGwL ljj/0f
j8f g+= jgsf] lsl;d ;d]6]sf] 3/w'/L] jgsf] gfd If]qkmn -x]=_
! /fli6«o
;fd'bflos !($ nfnL,Ko'';,uf]Ksf !!)%=^^
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL !&& b'w]d]nf,7'nLd]nf,e'a|]d]nf,7f8Ld]nf,bxl8n,nfnLu'/fF;
, d]nf,di7f,tf]/fdf6f,h'dfn]v,3f8fxfNg
@$!=%(
wfld{s gePsf]
@ /fli6«o
;fd'bflos !#% yfnL (($=@&
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL gePsf]
wfld{s gePsf]
# /fli6«o
;fd'bflos !$# df}/L / lv/kfgL !!!$=#(
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL gePsf]
wfld{s gePsf]
$ /fli6«o
;fd'bflos !(% lxN;f,rGbggfy &^@=#^
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL !#% jNnf]lavaf8L, tf]/]df6f,rfvfl8n,cf]Un]wf/f],
/f;sf]6,u'g9':sf,PSn];NNff,kNnf]lavaf8L
!%&=@^
wfld{s gePsf]
% /fli6«o
;fd'bflos @$% :ofpnL,dflnsfb]jL,vfb]kftn, lqz'nL n'8\k] !$@&=$@
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL !@@ uf]a/ 6fNg],rf}s] 9'ª\uf,aR5]8L kfO{nf,sf]if 9'ª\uf,
l;onf,8fª\u]9'ª\uf,9':sfvf]nf
!**=#!
wfld{s gePsf]
>f]t M afli{fs k|ult k|ltj]bg,@)&@÷)&#,lhNNff jg sfof{no x'Dnf
^=!=# j[Iff/f]k0fsf nflu vfln :yfg ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !!&M j[Iff/f]k0fsf nflu vfln :yfg
j8f g+= j[Iff/f]k0fsf nflu pko'Qm :yfg If]qkmn -x]=_ j[Iff/f]k0fsf nflu pko'Qm hft s}lkmot
! d;]8L,nfnL @) x]= plQ;,afFh,a}+;,cf]v/,lkkn
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
57
au/,;'gfvf8f,xflhk'/,7f8fd]nf
@ ;]/fl8n,5f/],yfnL klx/f] !@ x]= plQ;,afFh,a}+;,cf]v/,;Nnf]
# k'Dk'/],NofuNofu] !) plQ;,afFh,a}+;,cf]v/,;Nnf]
$ bf]d'cf b]lv 9'ª\ufxfGgf !% plQ;,afFh,a}+;,cf]v/,;Nnf
% :ofnfjg b]lv s}Nofafn' @) plQ;,afFh,a}+;,cf]v/,;Nnf,b]jbf/
>f]t M ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolSt cGt/jftf{, @)&%
^=!=$ jghGo pTkfbg ljj/0f
tflnsf g+ !!* M jghGo pTkfbg ljj/0f
j8f
g+=
jgsf]
lsl;d jgsf] gfd
If]qkmn
-x]=_
;+lrlt b/
-So"=ld=÷x]_
jg k}bfj/sf] aflif{s pTkfbg
sf7
-So"=lkm=_
bfp/f
-ef/L_
hl8a'6L
-s]hL_
!
/fli6«o
;fd'bflos nfnL,Ko'';,uf]Ksf !!)%=^^ !&%) * r6\6f Hf6fd;L–!%lSj
s'6sL % lSj
cGo % lSj
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL b'w]d]nf,7'nLd]nf,e'a|]d]nf,
7f8Ld]nf,
bxl8n,nfnLu'/fF;,d]nf,di7f,
tf]/fdf6f,h'dfn]v,3f8fxfNg
@$!=%(
wfld{s gePsf]
@
/fli6«o
;fd'bflos yfnL (($=@& !)) ! r6\6f Hf6fd;L–%lSj
s'6sL ! lSj
cGo # lSj
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL gePsf]
wfld{s gePsf]
#
/fli6«o
;fd'bflos df}/L / lv/kfgL !!!$=#( !%) ! r6\6f Hf6fd;L–& lSj
s'6sL # lSj
cGo % lSj
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL gePsf]
wfld{s gePsf]
$
/fli6«o
;fd'bflos lxN;f,rGbggfy &^@=#^ !&) # r6\6f Hf6fd;L–% lSj
s'6sL @ lSj
cGo # lSj
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL jNnf]lavaf8L,
tf]/]df6f,rfvfl8n,cf]Un]wf/f],
/f;sf]6,u'g9':sf,PSn];NNff,k
Nnf]lavaf8L
!%&=@^
wfld{s gePsf]
%
/fli6«o
;fd'bflos :ofpnL,dflnsfb]jL, !$@&=$@ !*) % r6\6f Hf6fd;L–( lSj
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
58
vfb]kftn, lqz'nL n'8\k] s'6sL $ lSj
cGo !@ lSj
;fem]bf/L gePsf]
lghL gePsf]
sj'lnotL uf]a/ 6fNg],rf}s] 9'ª\uf,aR5]8L
kfO{nf,sf]if 9'ª\uf,
l;onf,8fª\u]9'ª\uf,9':sfvf]nf
!**=#!
wfld{s gePsf]
>f]t M afli{fs k|ult k|ltj]bg,@)&@÷)&#,lhNNff jg sfof{no x'Dnf
^=!=% hl8a'6Lsf] pTkfbg, ;+sng tyf lgsf;L ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !!( M hl8a'6Lsf] pTkfbg, ;+sng tyf lgsf;L ;DaGwL ljj/0f
hl8a'6Lsf] gfd jgsf] gfd j8f
gDa/
pTkfbg
-s]=lh=_
;+sng
-s]=lh_
lgsf;L
-s]=lh_
aflif{s
cfDbfgL
-?=xhf/df_
aflif{s
/fh:j
;+sng
-?=xhf/df_
>f]t M
^=!=^ ufpFkflnsf If]qaf6 lgsf;L x'g] jg k}bfj/sf] ljj/0f
jg If]qdf d'Votof sfi7 / u}/ sfi7 pTkfbg x'g] u/]sf] 5 . kmlg{r/sf nflu cfjZos sf7, klt+u/, hl8a'6L /
vf]6f] h:tf pTkfbg x'g] u/]sf] 5 .
tflnsf g+ !@) M ufpFkflnsf If]qaf6 lgsf;L x'g] jg k}bfj/sf] ljj/0f
jg k}bfj/sf]
gfd jgsf] gfd
j8f
gDa/ lgsf;L -s]=lh=_
aflif{s cfDbfgL
-?= xhf/df_
aflif{s /fh:j
;+sng-?= xhf/df_
sf7 bfp/f kfgLd'n,em'nf vf]nf $ @))) @))) *))
sf7 bfp/f bf]lnu,:ofnf % !%)) !%)) &%)
>f]tM;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
^=!=& r/g If]q
tflnsf g+ !@! M r/g If]q
j8f
gDa/ r/g If]qsf] gfd r/g x'g] :yfg
If]qkmn -
j=ls=ld=_
r/g
Joj:yfkg
k|0ffnL
-3'DtL,
rSnfaGbL,
;fdfGo_
! lr;fd'n,df?3f]/ nfnL,Ko";,uf]Ksf 3'DtL
@ afdg vs{, l;:g],rfpn],a]8]nfUof yfnL 3'DtL
# Nffdf rf}/,?uL vf8f,df}/] /fof,sf/ª\u 3'DtL
$ Xn] vs{,e}};]
vs{,s'8\of,sfnfkfgL,h'df/fVof,
Dffhf, l5k|f,n]v gNnf 3'DtL
% n'8\Kof,dl6Nnf,/ª\u
x]g{,b]pn,xofdf,/fd]nf,vf8f,;'g;'g],l;onf
,b'b
tfSnf,afD6f,vk]{nufpF,b'kf{,ofª\r' 3'DtL
>f]tM;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
59
^=@ hn>f]t tyf hnfw/ If]q
s0ff{nL gbL, * j6f vf]nf ul/ j6f cf]6f afX} dlxgf jxg] vf]nfx? o; If]qdf /x]sf 5g\ . l;+rfO tyf
vfg]kfgLsf nflu hn>f]tsf] pkof]u eO/x]sf] 5 .
^=@=! k|d'v hnfwf/ / pkhnfwf/sf] cj:yf
tflnsf g+ !@@ M k|d'v hnfwf/ / pkhnfwf/sf] cj:yf
hnfwf/ pkhnfwf/
^=@=@ kfgLsf] d'xfg ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !@# M kfgLsf] d'xfg ;DaGwL ljj/0f
j8f g+ kfgLsf] d'xfgsf] gfd d'xfg ePsf] :yfg d'xfgsf] k|sf/ d'xfgsf] :jfldTj
d'n gbL s'jf vf]nf lglh ;fj{hlgs
! kmf]Srfª vfKf"{gfy !,uf]Ksf
l;p/L h'dfn]v vfKf"{gfy !,nfnL
kfgnf]6L vfKf"{gfy !,;'gfvf8f
df8'vf]nf vfKf"{gfy !,Ko";
36\6]vf]nf vfKf"{gfy !,Ko";
e'k|] vfKf"{gfy !,uf]Ksf
@ gf}d'n] vfKf"{gfy @,yfnL
lr/lr/] vfKf"{gfy @,yfnL
ah]/L rf]VofNg vfKf"{gfy @,yfnL
5f/] vfKf"{gfy @,yfnL
uf]nv]/L vfKf"{gfy @,yfnL
Hff8;fgL vfKf"{gfy @,yfnL
# nfs]{ vfKf"{gfy # /fof
lr;fd'n vfKf"{gfy # /fof
lxN;fd'n vfKf"{gfy # /fof
gf}d'n] vfKf"{gfy # /fof
$ 9'ª\uf]yfDgf,a}+;kfgL vfKf"{gfy $ n]v
58Lvf]nf vfKf"{gfy $ gNnf
sf]8Ld'n vfKf"{gfy $ l5k|f
l5k|f vfKf"{gfy $ l5k|f
Dfhf vfKf"{gfy $ dfhf
l;dfd'n vfKf"{gfy $ dfhf
% af3wf/f vfKf"{gfy %,:ofnfaf8f
a}:of8L vfKf"{gfy %,b'kf{
gfosaf8f,d'/f8 vfKf"{gfy %,vk]{nufpF
km';f{ª vf]nf vfKf"{gfy %,tfSNff
afD6f kNnf] d'n vfKf"{gfy %,afD6f
w'Drf vfKf"{gfy %
hfO{dNof vfKf"{gfy %
lrn v'Nof; vfKf"{gfy %,hfsf]6
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
60
dfGwf/f vfKf"{gfy %,vk]{nufpF
le6fd'gL vfKf"{gfy %,tfSNff
Efftynf vfKf"{gfy %,vk]{nufpF
d'u|fynf vfKf"{gfy %,vk]{nufpF
Kfml8uf9 vfKf"{gfy %, vk]{nufpF
kk8] vfKf"{gfy %, vk]{nufpF
lr;fd'n vfKf"{gfy %,b'kf{
gf}d'n] vfKf"{gfy %,b'kf{
l6d'n vfKf"{gfy %,b'kf{
dfsL{af8f vfKf"{gfy %,b'kf{
Gffpnf vfKf"{gfy %,vk]{nufpF
/ftfle8 vfKf"{gfy %,hfsf]6
>f]tM;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
^=@=# gbL tyf vf]nf ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !@$ M gbL tyf vf]nf ;DaGwL ljj/0f
Gffd ;d]6]sf j8fx? pkof]usf] ljj/0f kl/df0f
Vff]nf j8fx? l;+rfO{, Vffg]kfgL, ljB't, 3§ nDjfO{ ls=ld=
lkGof/L vf]nf j8f g+ % l;+rfO{, ljB't, 3§ $)) /f]kgL If]qkmn
nfnL vf]nf j8f g+ ! l;+rfO{, ljB't, 3§ $)) /f]kgL If]qkmn
36\6] vf]nf j8f g+ % l;+rfO{, ljB't, 3§ &)) /f]kgL If]qkmn
36\6] vf]nf j8f g+ # l;+rfO{ @)) /f]kgL If]qkmn
7"nf vf]nf j8f g+ $ l;+rfO{ %)) /f]kgL If]qkmn
cf]9\g] w'g] vf]nf j8f g+ @ l;+rfO{ !%) /f]kgL If]qkmn
hf}nLuf9 j8f g+ # l;+rfO{ !)) /f]kgL If]qkmn
58L vf]nf j8f g+ $ l;+rfO{,3§ !%) /f]kgL If]qkmn
>f]tM;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
61
^=@=$ tfntn}of / kf]v/L Pj+ ;Ld;f/ If]q ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !@% M tfntn}of / kf]v/L Pj+ ;Ld;f/ If]q ;DaGwL ljj/0f
Gffd ;d]6]sf j8fx? pkof]usf] ljj/0f kl/df0f
b'b] bx %,! eQmfn'hgn] :gfg ug]{
;Kts'08 b'b] bx @,#,$ eQmfn'hgn] :gfg ug]{
dflnsf bx @ eQmfn'hgn] :gfg ug]{
>f]tM;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
^=@=% hn>f]t / pkof]usf] l:ylt ljj/0f
tflnsf g+ !@^ M hn>f]t / pkof]usf] l:ylt ljj/0f
j8f
g+ hn>f]tsf] k|sf/ :yfg pkof]usf] l:ylt
nfeflGjt
hg;+Vof s}lkmot
! d'n 5x/f l;+rfO{ #%)
d'n Kff}s'r]g vf]nf vfg]kfgL !))
d'n a}+;kfgL vfg]kfgL ()
d'n em'nvf]nf vfg]kfgL &%
d'n lr;fd'n l;+rfO{ @%)
d'n sfnfkx/f vfg]kfgL !@%
d'n kg]/f vfg]kfgL %)
d'n cf]v8fg vfg]kfgL !#)
d'n di6fdf8' vfg]kfgL !))
@ vf]nf nIof vf]nf k/Dk/fut 36\6 !!)
vf]nf ah]/L vf]nf cfw'lgs 36\6 !#@
# Df'n lnu'Gof kfgLd'n vfg]kfgL !%)
d'n 36\6] k/Dk/fut 36\6 !@)
$ d'n d'nkfgL vfg]kfgL *%
d'n d'n -s_ vfg]kfgL !@)
d'n Efmf]nfvf]nf vfg]kfgL @#)
d'n sf]8Ld'n vfg]kfgL !@)
d'n 5l8vf]nf l;+rfO #%)
% d'n lrnvf]Nof; Vffg]kfgL $@
vf]nf 36\6] n'dvf]nf l;+rfO !$)
>f]tM;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
^=@=^ ;+/lIft kfgLd'xfg, hldg / ef}lts ;+/rgf ljj/0f
tflnsf g+ !@& M ;+/lIft kfgLd'xfg, hldg / ef}lts ;+/rgf ljj/0f
kfgL d'xfg, hdLg / ef}lts ;+/rgfsf]
gfd
j8f
gDa/ /x]sf] :yfg
;+/lIft kfgL d'xfg, hdLg, v]tjf/L /
;+/rgf
OsfO{ kl/df0f
kfgL d'xfg x]S6/
gbL lgoGq0f tyf psf;af6 ;+/lIft
If]qsf] gfd
;+/lIft v]tjf/Lsf] If]qkmn
>f]tM ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
62
^=# h}ljs ljljwtf / jftfj/0fLo ;]jf
o; If]qdf pRr kxf8L If]qdf x'g] sf]0fwf/L jg ljBdfg /x]sf] b]lvG5 . nf]kpGd'v / h}ljs tyf jfg:klts
dxTjsf hLj tyf jg:klt dWo] of] If]q /ftf] k08f, s:t'/L, emf/n, lrt'jf, efn', 3f]/n, aFb]n h:tf hgfj/ /
8fFkm], d'gfn, sflnh h:tf r/f kfOg] If]q r/fx?sf] j;f]jf; :ynsf] ?kdf kl/lrt 5 . To;}ul/, nf}7] ;Nnf],
kfvgj]b, xft]h8L, ;t'jf, kfFrcf}+n], clQ;, lr/fOtf], kbdrfn, sfs/l;/f h:tf hl8j'6L / afh, u'/fF;, ;Nnf],
pQL;, b]jbf/ nufotsf jg:klt kfOG5 . o; ;DaGwL ljj/0f b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !@* M h}ljs ljljwtf / jftfj/0fLo ;]jf
k|sf/ ljj/0f
kz'kG5L s:t'/L, emf/n, lrt'jf, efn', 3f]/n, aFb]n h:tf hgfj/ / 8fFkm], d'gfn, sflnh ags'v'/f
jg:klt afh, u'/fF;, ;Nnf], pQL;, b]jbf/, w'kL,
hl8j'6L nf}7] ;Nnf], kfvgj]b, xft]h8L, ;t'jf, kfFrcf}+n], clQ;,lr/fOtf], kbdrfn, sfs/l;/f, u'RrL
Rofp, jg n;'g, s'6sL, h6fd;L, af]emf], n3'kq, afof]h8L, ;'uGwjfn, 3f]8]dRrf,ofr{fu'Daf,
em\ofp, agn;'g
>f]tM ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{, @)&%
^=#=! jf;:yfgsf cfwf/df dxTjk"0f{ hgfj/ tyf r/fr'?ËLsf] ljj/0f
tflnsf g+ !@( M jf;:yfgsf cfwf/df dxTjk"0f{ hgfj/ tyf r/fr'?ËLsf] ljj/0f
j8f
g+=
j:tLsf] gfd d'Vo h+unL hgfj/x?sf] gfd d'Vo h+unL r/f r'?ËLx?sf]
gfd
! Ko";,nfnL,b]pv'/L,uf]Ksf 3f]/n,s:t'/L,gfj/,efn',lrt'jf,:ofn, 8fFkm], sflnh,Rofv'/f,sfu,u?8
@ yfnL,;]/fl8n 3f]/n,s:t'/L,gfj/,efn',lrt'jf,:ofn, 8fFkm], sflnh,Rofv'/f,sfu,u?8
# /fof,u'Daf,sf/ª\u 3f]/n,s:t'/L,gfj/,efn',lrt'jf,:ofn, 8fFkm], sflnh,Rofv'/f,sfu,u?8
$ l5k|f,dfhf,gNnf,n]v 3f]/n,s:t'/L,gfj/,efn',lrt'jf,:ofn, 8fFkm], sflnh,Rofv'/f,sfu,u?8
% tfSnf,afD6f,vk]{nufpF,b'kf{,ofª\r' 3f]/n,s:t'/L,gfj/,efn',lrt'jf,:ofn, 8fFkm], sflnh,Rofv'/f,sfu,u?8
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
^=#=@ dxTjk"0f{ jg:klt ljj/0f
tflnsf g+ !#) MdxTjk"0f{ jg:klt ljj/0f
j8f g+= :yfgsf] gfd pknAw x'g] jg:kltx?
! aUg]kfgL,e'k|],df?3f]/ s6''sL,uGwfOg'',kbdrfn,kf]8],Rofp,h6fd;L,xft]h8L,vf]6f],clQ;
@ afdgvs{,l;:g],Dfflnsf, s6''sL,uGwfOg'',kbdrfn,kf]8],Rofp,h6fd;L,xft]h8L,vf]6f],clQ;
# nfdfrf}/,;}g s6''sL,uGwfOg'',kbdrfn,kf]8],Rofp,h6fd;L,xft]h8L,vf]6f],clQ;
$ yfd,xn] vs{,e}+;] vs{ s6''sL,uGwfOg'',kbdrfn,kf]8],Rofp,h6fd;L,xft]h8L,vf]6f],clQ;
% Xofdf,n'k]{,dl6NNff,bf]lns,;'g;'g] s6''sL,uGwfOg'',kbdrfn,kf]8],Rofp,h6fd;L,xft]h8L,vf]6f],clQ;
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
^=#=# /fli6«o lgs'~h, cf/If, dWojtL{ tyf ;+/lIft If]q
tflnsf g+ !#! M/fli6«o lgs'~h, cf/If, / ;+/lIft If]qsf] gfd
/fli6«o lgs'~h, cf/If, /
;+/lIft If]qsf] gfd
;d]l6Psf j8fx? hDdf If]qkmn
-j=ls=ld=_
dWojtL{ If]qsf]
If]qkmn - j=ls=ld=_
;+/lIft / dWojtL{
If]qdf kg]{ 3/w'/L
hDdf
>f]t M
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
63
^=$ kfs{ tyf pBfg ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !#@ Mkfs{ tyf pBfg ;DalGw ljj/0f
j8f
g+=
:ynsf] gfd pkof]u
-!=v]ns"b
@= k|b{zgL,
#= dgf]/~hg,
$= lkslgs_
If]qkmn÷cfsf/
-ju{ ld=_
:jfldTj -;/sf/L,
;fd'bflos, lghL,
klAns ln= jf
cGo_
cfDbfgL -
jflif{s ?_
;]jfu|fxL÷cfuGt'
s ;+Vof -aflif{s_
!
@
#
$
%
hDdf
>f]t M
^=% ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg
o; ufpFkflnsf If]qdf ljkb hf]lvd tyf Joj:yfkgsf b[li6sf]0fdf hf]lvdk"0f{ /x]sf] kfOG5 . oxfF hnhGo
k|sf]ksf ;fy} dfgjLo Iflt ePsf] b]lvG5 .
^=%=! hf]lvdo'Qm -;+j]bglzn :yfgdf a;f]af; u/]sf kl/jf/_ ljj/0f
tflnsf g+ !## M hf]lvdo'Qm ljj/0f
j8f
g+= hf]lvdo'Qm :yfg
3/w'/L ;+Vof
klx/f] glb s6fg af9L clt
le/fnf] bnbn cGo hDdf
! lr;fd'n,Ko';,b]pv'/L,uf]Ksf &% ) ) ) !&) @$%
@ yfnL klx/f] !)) ) ) & @) !@&
# r'SofgL *) *)
$ gNnf b]lv t'lDnª ;Dd !*) !*)
% tfSnfb]lv b'kf{;Dd @%) @%)
>f]t M ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{
^=%=@ ljkb\÷k|sf]kaf6 ePsf] dfgjLo / ef}lts Ifltsf] ljj/0f
tflnsf g+ !#$ M ljkb\÷k|sf]kaf6 ePsf] dfgjLo / ef}lts Ifltsf] ljj/0f
j8f
g+=
cfunfuL af9L] klx/f] /f]u dfxfdf/L ;k{b+; h+unL hgfj/af6
IftL e"sDk
cGo
-r6\ofª_
d[To' 3fO{t] ef}lts
Iflt d[To' 3fO{t]
ef}lts
Iflt d[To' 3fO{t]
ef}lts
Iflt d[To' 3fO{t]
ef}lts
Iflt d[To' 3fO{t]
ef}lts
Iflt d[To' 3fO{t]
ef}lts
Iflt d[To' 3fO{t]
ef}lts
Iflt d[To' 3fO{t]
ef}lts
Iflt
!=
@=
#=
$=
%
hDdf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
64
^=%=# ljkb\sf] lsl;d cg';f/ hf]lvdsf] ;do
tflnsf g+ !#% M ljkb\sf] lsl;d cg';f/ hf]lvdsf] ;do
j8f
g+=
ljkb cg'';f/ hf]lvdsf] ;do -dlxgf_
cfunfuL af9L,
8'jfg klx/f] lztnx/ /f]u dxfdf/L ;k{sf] 6f]sfO
h+unL hgfj/af6
IftL
! kmfNu'g–a}zfv ;fpg–ebf} ebf}–c;f]h ;fpg–ebf}}–c;f]h h]7,c;f]h,sflQ{s
@ kmfNu'g–a}zfv ;fpg–ebf} ebf}–c;f]h ;fpg–ebf}}–c;f]h h]7,c;f]h,sflQ{s
# kmfNu'g–a}zfv ;fpg–ebf} ebf}–c;f]h ;fpg–ebf}}–c;f]h h]7,c;f]h,sflQ{s
$ kmfNu'g–a}zfv ;fpg–ebf} ebf}–c;f]h ;fpg–ebf}}–c;f]h h]7,c;f]h,sflQ{s
% kmfNu'g–a}zfv ;fpg–ebf} ebf}–c;f]h ;fpg–ebf}}–c;f]h h]7,c;f]h,sflQ{s
^=%=$ ljkb\sf] c;/ ljj/0f
tflnsf g+ !#^ M ljkb\sf] c;/ ljj/0f
Iflt ljj/0f
ljkbsf] If]q cg';f/ Iflt ljj/0f
j8f
g+=
3/uf]7 kz'k+IfL afnL /
hUufhdLg cGo IftL
kl/jf/ Iflt /sd
-?=_ kl/jf/
Iflt /sd
-?=_ kl/jf/
Iflt /sd
-?=_ kl/jf/
Iflt /sd
-?=_
cfunfuL
af9L 8'jfg
klx/f]
/f]u dfxfdf/L
h+unL hgfj/af6
cGo v8]/L
hDDff
^=%=% ljkb\af6 Ifltu|:t ;fj{hlgs ;+/rgf tyf k"jf{wf/ ljj/0f
tflnsf g+ !#& M ljkb\af6 Ifltu|:t ;fj{hlgs ;+/rgf ljj/0f
Iflt ljj/0f ljkbsf] If]q cg';f/ Iflt ljj/0f
j8f
g+=
ljBfno k'n k'n];f af6f]3f6f] s"nf] gx/, vfg]kfgL cGo
;+Vof Iflt /sd
-?=)))_
;+Vof Iflt /sd
-?=)))_
ls=dL= Iflt /sd
-?=)))_
;+Vof Iflt /sd
-?=)))_
;+Vof Iflt /sd
-?=_
af9L 8'jfg
klx/f]
e"sDk
h+unL hgfj/
cfunflu
cl;gf / lxdkft
^=%=^ ljkb\ Joj:yfkgsf] k"j{ tof/L
tflnsf g+ !#* M ljkb\ Joj:yfkgsf] k"j{ tof/L
s= dfgljo >f]t
qm=; ;+:yfsf] gfd Vff]h tyf p4f/ cfunfuL lgoGq0f k|fylds Dfgf];fdflhs cGo
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
65
ug{ ;Sg] bIf
hgzlQm
ug{ ;Sg] bIf
hgzlQm
pkrf/ ug{
;Sg]
k/fdz{stf{
!
@
#
$
%
hDdf
v= ef}lts >f]t ;fdfu|Lx?
qm=;+= pknAw ;fdfu|L
ljj/0f
;+:yfsf] gfd
ufpF÷Gfu/kflnsf ;+:yf ! ;+:yf @ ;+:yf # ======
! Lqkfn
@ Dof6«];
# sDjn, JNofGs]6
$ l8UgLl6 ls6
% xfOhLg ls6
^ a]jL ls6
& Ol;8L ls6
* :6'8]06 ls6
( ;]N6/ ls6
!) km:6 P8 ls6
!! 8'+uf
!@ nfOkm Hofs]6
!# 8f]/L
!$ Uf}+6L
!% ;fj]n
!^ Kfmf]lN88= e/\of8=
!& kmfO/ Ol:6gu'O;/
!* l;d]G6 s6/
!( Ufn
@) x]Nd]6
Uf= ;fdflhs >f]tx?
j8f
g+
Vf'nf rp/ /x]sf]
:yfg
cfktsf]
;oddf
c6fpg ;Sg]
Ifdtf -hgf_
;]km ;]N6/sf]
?kdf k|of]u ug{
;lsg] ejg
/x]sf] :yfg
cfktsf] a]nf
c6fpg]
Ifdtf -hgf_
x]lnsK6/
cjt/0fs
f] :yfgx?
cfktsflng
oftfoftsf
;fwg
!
@
#
$
%
3= cfly{s >f]tx?
ljkb| hf]lvd Go"lgs/0f / Joj:yfkg sf]ifsf] /sd
qm=; ;+:yfsf] gfd /sd ?= :yfkgf jif{ sf]ifsf] >f]t
! pkrf/sf nflu cfsZds /]km/ $))))) @)&%.)&^ g]kfn ;/sf/
;dfgLs/0f cg'bfg
@ ljkb\ Aoa:yfkg sf]if :yfkgf tyf
;+rfng
%))))) @)&%.)&^
>f]t M ;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
66
kl/R5]b &M ef}lts ljsf;sf] cj:yf
o; kl/R5]bdf ef}lts k"jf{wf/sf] l:ylt / To;sf] pkof]usf] cj:yfnfO{ k|:t't ul/Psf] 5 . h; cGt/ut ;8s,
ljB't, ejg, j:tL, phf{, ;"rgf ;+rf/ / cfjf; / ejg h:tf ljifox? ;dfj]; ul/Psf] 5 .
&=! oftfoft k"jf{wf/
X'Dnf lhNnf xfn ;Dd klg /fli6«o ;8s ;~hfn;+u hf]l8g g;Sbf lhNnfsf] Ps dfq oftfoftsf] ljsNksf]
?kdf /x]sf] xjfO{ oftfoftsf] nflu rflxg] ljdfg:yn g} o; ufpFkflnsfsf] klg oftfoftsf] k"jf{wf/sf] ?kdf
/x]sf] 5 . cGo oftfoft k"jf{wf/sf nflu k}bn dfu{,k'nk'n];f oftfoft k"jf{wf/sf] ?kdf k|of]u x'b} cfO/x]sf 5g\
eg] ;8s oftfoftsf] nflu ;8s lgdf{0f ug{ nflu ljleGg If]qaf6 kxn eO/x]sf] 5 .
tflnsf g+ !#( M oftfoft k"jf{wf/
j8f
g+= k}bn dfu{sf] gfd
hf]l8g] j:tLx? nDafO{ -ls=ld=_
nfeflGjt
hg;+Vof b]lv ;Dd
! af]Sr]uf}8f b]lv Ko";,nfnL x'b}
lr;fd'n;Dd
Ko"; nfnL,b]pv'/L,Uff]Ksf % lsld !%))
@ 5f/] b]lv ;]/fl8n x'b} yfnL /fof
x'b} sf/ª\u ;Dd
;]/fl8n sf/ª\u & lsld !)))
# vfk"{ bf]efg,l5k|f x'b} /fof ;Dd sf/ª\u /fof % lsld ())
$ vfk"{ bf]efg x'b} l5k|f ;Dd gNnf l5k|f !=% lsld &))
% vfk"{ bf]efg x'b} b'kf{
vfk"{ bf]efg x'b} ofª\r'
vfk"{ bf]efg x'b} tfSnf,afD6f
vk]{nufpF b'kf{,afD6f,tfSnf,
ofª\r'
* lsld
# lsld
& lsld
!@))
>f]t M;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGt/jftf{,@)&%
&=!=! ;8s ;+hfnsf] ljBdfg cj:yf
lhNnf ;b/d'sfd l;dsf]6 b]lv vfk"{ bf]efg ;Dd sl/a !! lsld ;8s / vfk"{ bf]efg b]lv vfk"{gfy ufpFkflnsfsf]
sfof{no ejg;Dd sl/j # lsld ;8sdf s0ff{nL sf]/L8f]/ cGt/ut df]6/ ;+rfng x'g] u/]sf] 5 . cGo efudf
hfg] ;8s lgdf{0flwg cj:yfdf /x]sf] 5 .
tflnsf g+ !$) M ;8s ;+hfnsf] ljBdfg cj:yf
qm=;+= ;8ssf] juL{s/0f ;8ssf] gfd nDjfO{
ls=ld=
hf]l8g] al:tx? ;8sn] ;]jf
k'Uf]sf j8fx? b]lv ;Dd
! s0ff{nL /fhdfu{ s0ff{nL sl/8f]/ $ vfk"{ ofª\r' j8f g+ %
@ ;xfos /fhdfu{ vfk"{ df?3f]/ ;8s !! vfk"{ vk]{nufpF,b'kf{ j8f g+ %
# kSsL tyf sfnf]kq]
$ u|fe]n ;8s
% sRrL ;8s÷df};dL
;8s
^ d'n jf6f] -Trail_ gNnfb]lv ;]/fl8n
vfk"{b]lv ;'gfvf8f
&
(
gNnf
vfk"{
l5k|f,/fof,yfnL,;]/fl8n
ofª\r',Ko";,nfnL,uf]Ksf,
b]pv'/L
& OF6f ljR5fOPsf] jf6f]
* 9'+uf 5fk]sf] jf6f]
( l;9L tyf
v'8lsnf÷e¥ofª
(Stair)
hDdf
>f]t M;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGt/jftf{,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
67
&=!=@ lgdf{0ffwLg ufpF jf gu/:t/Lo ;8sx?
/fli6«o ;8s ;~hfndf ghf]lPsf] o; x'Dnf lhNNffdf s0ff{nL sl/8f]/ cGtu{t l;dsf]6 ;'gfvf8f ;8s
lgdf{0fflwg /x]sf] / afFsL :yfgLo ;8sx? k|fyldstf cg'?k lgdf{0f sfo{ eO/x]sf] 5 .
tflnsf g+ !$! M ufpF jf gu/:t/Lo ;8sx?
;8ssf] lsl;d cg'dflgt
nDafO lsdL
;8ssf] cf};t
Rff}8fO -ld=_
;8sn] ;]jf k'Ug ;Sg] j8f
tyf a:tLx?
nfeflGjt
hg;+Vof
sfnf] kq]
Uf|fe]n
sRrL tyf w'n] !! lsld ^ ld vfk"{af6 vk]{nufpF,b'kf{;Dd !@))
hDdf
>f]t M;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
&=!=# ;jf/L ;'lawf / ?6
tflnsf g+ !$@ M;jf/L ;'ljwf / ?6
a; rNg] z'? :yfg a; k'Ug] clGtd
:yfg
b}lgs ;~rfng x'g]
;jf/L ;fwg ;+Vof
j; :6k ;+Vof -ofq'
r9fpg] cf]/fNg] :yfg_
s}lkmot
>f]t M
&=!=$ ufpFkflnsf If]qleq rNg] ;jf/L ;fwg
tflnsf g+ !$# M ufpFkflnsf If]qleq rNg] ;jf/L ;fwg
s|=;= ;jf/L ;fwgsf] k|sf/
;+Vof
cj:yf
s}lkmot
!) jif{ ;Dd k'/fgf] !) jif{ eGbf al9 k'/fgf]
! GLlh
@ ;/sf/L :jfldTjsf
# ;fj{hlgs -ef8fsf_
$ s'6g}lts
% cGt/fli6«o u}=;=;=
^ GLlh
hDdf
>f]t M
&=!=% emf]n'+u] k'n tyf k'nk'n];f
tflnsf g+ !$$ M emf]n'+u] k'n tyf k'nk'n];f
j8f
g+= k'nsf] gfd
k'n ePsf]
vf]nf jf
vf]N;Lsf] gfd
hf]l8g] j:tLx? emf]n'Ë]÷sf7]
÷6«i6÷kSsL
nDafO{
-ld_
cj:yf
-/fd|f],
7Ls},hL0f{_
lgld{t
;fn b]lv ;Dd
! d':of/L,nfnL s0ff{nL gbL nfnL,Ko";,
uf]Ksf
/fof,yfnL emf]n'Ë] !@) ld /fd|f] @)%#
@ 5f/] s0ff{nL gbL nfnL,Ko";,
uf]Ksf
/fof,yfnL emf]n'Ë] !)) ld hL0f{ @)#^
# sf/ª\uvf]nf sf/ª\u vf]nf sf/ª\u /fof 6«i6 #% ld /fd|f]
$ gNnf s0ff{nL gbL gNnf Vffk"{ emf]n'Ë] *% ld hL0f{ @)^%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
68
% vfk'{ s0ff{nL gbL Vffk"{ l;dsf]6 emf]n'Ë] *% ld /fd|f] @)^%
lqa]0fL 6|:6
la|h
s0ff{nL gbL 6fk' dlGb/ 6«i6 @% ld /fd|f] @)&$
lkdfyfª s0ff{nL gbL tfSnf,
afD6f
7]x] emf]n'Ë] ^% ld /fd|f] @)^%
>f]t M;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGtjf{tf{,@)&%
&=!=^ 6f9fsf] a:tLaf6 ;DalGwt UffpFkflnsfsf] s]Gb| k'Ug nfUg] cg'dflgt ;do
tflnsf g+ !$% M UffpFkflnsfsf] s]Gb| k'Ug nfUg] cg'dflgt ;do
j8f
g+=
Roadhead jf6 ufkfsf] s]Gb| k'UgnfUg] ;do ;]jfk|fKt u/L 3/ kmls{g nfUg] ;do
! Uff]Ksf,nfnL,b]pv'/L,Ko";,lr;fd'n @ 306f
@ ;]/fl8n,yfnL,ah]8L @=% 306f
# /fof,u'Daf,sf/ª\u # 306f
$ l5k|f,dfhf,gNnf,n]v !=% 306f
% TffSnf,afD6f,vk]{nufpF,b'kf{,hfsf]6,ofª\r' !% ldg]6 b]lv @ 306f;Dd
>f]t M;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ AolQm cGt/jftf{,@)&%
&=!=& j;kfs{ tyf j; lj;f}gL ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !$^ M j;kfs{ tyf j; lj;f}gL ;DaGwL ljj/0f
s|=;= ufkf÷gkfsf] gfd :yfg -gkf÷ufkfsf] j8f g+=_ If]qkmn -ju{ lsld_ s}lkmot
!
@
#
>f]t M
&=@ ljB't tyf a}slNks phf{
o; lzif{s cGt/ut OGwgsf] pkof]usf cfwf/df 3/kl/jf/ ;DaGwL ljj/0fnfO{ ;dfj]; ul/Psf] 5 .
&=@=! OGwg pkof]u ljj/0f -vfgf ksfpg] OGwgsf] cfwf/df 3/kl/jf/_
ufpFkflnsfdf k|foh;f] ;j} 3/kl/jf/df bfp/fnfO{ vfgf ksfpg] d'Vo OGwgsf] ?kdf pkof]u ug]{ u/]sf] b]lvG5 .
s"n !#)% 3/w'/L dWo] (*=^@ k|ltzt jf !@*& 3/kl/jf/df bfp/fsf] pkof]u x'g] u/]sf] b]lvG5 . cGo #
3/kl/jf/df UofF; pkof]u x'Fb} cfPsf] 5 . o; ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !$& M vfgf ksfpg] OGwgsf] cfwf/df 3/kl/jf/
j8f g+= bfp/f dl§t]n Pn=kL=UofF; cGo gv'n]sf] hDdf
! 314 1 2 0 1 318
@ 188 0 1 0 6 195
# 207 0 0 0 3 210
$ 276 0 0 0 1 277
% 302 0 0 0 3 305
hDdf 1287 1 3 0 14 1305
k|ltzt 98=62 0=08 0=23 0=00 1=07 100
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
69
&=@=@ alQ afNg] OGwgsf] k|of]usf] cfwf/df 3/kl/jf/
o; If]qdf jQLsf] nflu pkof]u ul/g] OGwgsf] ?kdf ljh'nL, dl6t]n, ;f]nf/ nufotsf /x]sf 5g\ . h; dWo] ;a}
eGbf al9 &(! 3/kl/jf/ cyjf ^)=^! k|ltztn] laB't pkof]u ug]{ u/]sf] b]lvG5 . o; ;DaGwL cGo ljj/0f
b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !$*M alQ afNg] OGwgsf] k|of]usf] cfwf/df 3/kl/jf/
j8f g+= phf{ pkof]u cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof hDdf
ljB't dl6\t]n ;f]nf/ UofF; cGo gv'n]sf] cg'Ql/t
! 317 0 0 0 0 0 1 318
@ 1 0 183 0 7 1 3 195
# 0 0 189 1 16 2 2 210
$ 252 0 0 0 9 15 1 277
% 221 2 15 0 40 24 3 305
hDdf 791 2 387 1 72 42 10 1305
k|ltzt 60=61 0=15 29=66 0=08 5=52 3=22 0=77 100
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
&=@=# hnljB't, ;f}o{ ph{f, jfo' phf{af6 ljB't pTkfbg ljj/0f
ufpFkflnsfsf] ljleGg :yfgx?df u/L # j6f a}slNks pmhf{sf ?kdf n3' hnljB't /x]sf] kfOG5 . oL ljB't
cfof]hgfx?af6 sl/a lsnf]jf6 a/fa/ Ifdtfsf] ljB't pTkfbg x'g] u/]sf] b]lvG5 . cfof]hgfut ljj/0f b]xfosf]
tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !$( M hnljB't, ;f}o{ ph{f, jfo' phf{af6 ljB't pTkfbg ljj/0f
ljB't pTkfbg cfof]hgfsf] gfd 7]ufgf Ifdtf -lsnf]jf6_
lkgf/L vf]nf n3' hnlaB't cfof]hgf vfk"{gfy %,vk]{nufpF !@ lsnf]jf6
nfnLvf]nf n3' hnlaB't cfof]hgf vfk"{gfy !,nfnL @$ lsnf]jf6
ofª\r' vf]nf n3' hnlaB't cfof]hgf vfk"{gfy %, ofª\r' @) lsnf]jf6
hDdf
>f]t M;+:yfut ;j]{If0f,@)&%
&=@=$ ljB't pknAw 3/kl/jf/ ljj/0f
tflnsf g+ !%) M ljB't pknAw 3/kl/jf/ ljj/0f
j8f g+= a:tLsf] gfd pknAw ljB'tsf] k|sf/ hDdf
3/w'/L s}lkmot
hnljB't ;f]nf/
! Ko";,nfnL,uf]Ksf,b]pv'/L,lr;fd'n n3' hnlaB't #!&
@ yfnL,;]/fl8n,ah]8L ;f]nf/ !*#
# /fof,u'Daf,sf/ª\u ;f]nf/ !*(
$ l5k|f,dfhf,gNgf,n]v lxNbd hnlaB't @%@
% tfSNff,afD6f,vk]{nufpF,hfsf]6,ofª\r',b'kf{,
:ofnfaf8f
lxNbd,n3' hnlaB't @@!
hDdf !!^@
>f]t M3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
&=@=% j}slNks phf{ -n3' hn ljB't, ;f]nf/, jfof]Uof;, ;'wfl/Psf] r'Nxf]_ k|of]u ug]{ kl/jf/
tflnsf g+ !%! M j}slNks phf{ k|of]u ug]{ kl/jf/
j8f
g+= a:tLsf] gfd
j}slNks phf{ k|of]u ug]{ kl/jf/ -3/w'/L_ hDdf
3/w'/L n3' hn
ljB't ;f]nf/ jfof]Uof;
;'wfl/Psf]
r'Nxf]
! Ko";,nfnL,uf]Ksf,b]pv'/L,lr;fd'n #!& # #)% #!*
@ yfnL,;]/fl8n,ah]8L !*# ! %@ !(%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
70
# /fof,u'Daf,sf/ª\u !*( %# @!)
$ l5k|f,dfhf,gNgf,n]v @%@ @^$ @&&
% tfSNff,afD6f,vk]{nufpF,hfsf]6,ofª\r',b'kf{,
:ofnfaf8f
@@! ) @(^ #)%
HfDdf &() #&@ $ (&) !#)%
>f]t M3/w'/L ;a]{If0f,@)&%
&=# ;~rf/ tyf k|ljlw
&=#=! x'nfs tyf kqklqsf ;DaGwL ljj/0f
o; ufpFkflnsf cGt/ut # j6f cltl/Qm x'nfs sfof{no eO{ x'nfs ;]jf k|jfx eO{/x]sf] b]lvG5 eg] 6]lnkmf]g
;'ljwfsf nflu ljleGg :yfgdf 6]lnkmf]g 6fj/ :yfkgf u/L ;]jf ;'rf? u/]sf]] kfOG5 . o; ;DaGwL cGo hfgsf/L
b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
Tfflnsf g+ !%@M x'nfs tyf kqklqsf ;DaGwL ljj/0f
ljj/0f Gffd 7]ufgf
x'nfs
cltl/Qm x'nfs sfof{no
cltl/Qm x'nfs vfk"{gfy
cltl/Qm x'nfs nfnL
k|sflzt k|lqsf
b"/;~rf/ ;]jf sfof{no
/]l8of] :6]zg 5}g
6]lnkmf]g 6fj/ /fof 6]lnsd 6fj/
>f]tM ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{,@)&%
&=#=@ b"/;+rf/ ;DaGwL ljj/0f
Tfflnsf g+ !%#M b"/;+rf/ ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= ;+rf/ ;]jfsf] lsl;d kl/df0f s}lkmot
! PSTN 6]lnkmf]g nfO{g gePsf]
@ P=8L=P;=Pn= ;]jf gePsf]
# OG6/g]6 tyf hL=kL=cf/=P;= ;]jf Wireless ;]jfsf] Data Plsg ug{ g;lsg] ePsfn]
$ df]afOn 6fj/ hL=P;=Pd= ! /fof n]vdf
% df]afOn 6fj/ :sfO{ gePsf]
^ hL=P;=Pd= kf]:6k]8 df]afOn
& hL=P;=Pd= lk|k]8 df]afOn !!^!
* :sfO{ kf]:6k]8 df]afOn
( :sfO{ lk|k]8 df]afOn
>f]tM ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{,@)&%
&=#=# /]l8of] :6];g ;DaGwL ljj/0f
Tfflnsf g+ !%$M /]l8of] :6];g ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= Pkm=Pd ÷ /]l8of] :6]zgsf] gfd, :yfg k|sf/ s}lkmot
!
@
#
>f]t M
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
71
&=#=$ cfw'lgs ;'lawfdf kx'Fr ;DaGwL ljj/0f
o; ufpFkflnsfdf pknAw ;]jf ;'lawf x]bf{ $!# j6f cyf{t @$=&# /]l8of],!!^! j6f df]jfOn,&& 6]lnlehg / !(
j6f sDKo'6/ h:tf ;'lawfsf] pkof]u u/]sf] b]lvG5 . o; ;DaGwL lj:t[t ljj/0f b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf
k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !%% M 3/w'/L cg';f/ cfw'lgs ;'lawfdf kx'Fr
j8f g+= /]l8of] 6]lnlehg sDKo'6/ 6]lnkmf]g df]jfOn ;fOsn ;'lawf
gePsf] gv'n]sf]
! 105 8 0 311
@ 91 2 2 172
# 112 0 0 206
$ 44 22 10 139
% 61 45 7 333
hDdf 413 77 19 1161
k|ltzt 24=73 4=61 1=14 69=52
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f, @)&%
&=$ cfjf; tyf ejg
o; lzif{s cGt/ut a;f]jf; u/]sf] 3/sf] jgfj6 cfwf/df 3/kl/jf/ ;DaGwL ljj/0fnfO{ ;dfj]; ul/Psf] 5 .
&=$=! ljBdfg ;tx 9nsf] cj:yf
tflnsf g+ !%^ M ;tx 9nsf] cj:yf
qm=;+= ;tx 9nsf] k|sf/ ls=ld=
! Xo'd kfOk )
@ kSsL :Nofa 9flsPsf] )
# kSsL :Nofa g9flsPsf] )
HfDdf )
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f, @)&%
&=$=@ 5fgf]sf] k|sf/sf cfwf/df 3/w'/L
ufpFkflnsf If]qdf /x]sf 3/x?nfO{ 5fgfsf] k|sf/sf cfwf/df x]bf{ ;a} eGbf pRr ;+Vofdf df6f]sf !@#! / h:tf
3/x?df !# k|ltzt 3/kl/jf/ a:g] u/]sf] b]lvG5 . ;a} eGbf Go"g ;+Vofdf sf7 jf kmn]s # cf/l;l; 3/df
a:g] 3/kl/jf/ ;+Vof ^ dfq /x]sf] 5 . o; ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf g+ !%& M5fgf]sf] k|sf/sf] cfwf/df 3/w'/L ljj/0f
j8f g+=
a;f]jf; u/]sf] 3/sf] 5fgfsf] cfwf/df 3/kl/jf/ ;+Vof
hDdf
v/ jf km'; h:tf
kftf
6fon jf
:n]6 cf/l;l;
sf7 jf
kmn]s df6f] cGo gv'n]sf]
! 1 6 0 2 2 305 2 318
@ 0 2 0 3 0 187 3 195
# 0 2 0 1 0 204 3 210
$ 0 2 0 0 0 274 1 277
% 1 1 0 0 1 261 41 305
hDdf 2 13 0 6 3 1231 50 1305
k|ltzt 0=15 1=00 0 0=46 0=23 94=33 3=83 100
>f]t M 3/w'/L ;a]{If0f, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
72
&=$=# ufpFkflnsf cGtu{tsf ;/sf/L ejg ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !%* M;/sf/L ejg
j8f
g+= ejgsf] gfd
ejg ePsf]
6f]nsf] gfd sfof{nosf] gfd
If]qkmn -ju{
dL_ cj:yf
hUuf ejg
! nfnL :jf:Yo rf}sL ejg,
j8f sfof{no ejg
nfnL ufpF nfnL :jf:Yo rf}sL
! g+ j8f sfof{no
#%),
!#@
@@)
!!*
;+rfng
@
# :jf:Yo rf}sL ejg /fof /fof :jf:Yo rf}sL #@! !@% ;+rfng
$ :jf:Yo rf}sL ejg,
j8f sfof{no ejg
l5k|f l5k|f :jf:Yo rf}sL
$ g+ j8f sfof{no
@%^,
!^)
@@),
!@)
;+rfng
% :jf:Yo rf}sL ejg ,
j8f sfof{no ejg
vk]{n ufpF Vffk"{gfy :jf:Yo
rf}sL
% g+ j8f sfof{no
#%),
!@)
#@),
!!)
;+rfng
>f]tM ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
;fj{hlgs tyf ;fd'bflos ejg
j8f
g+= ejgsf] gfd
ejg ePsf]
6f]nsf] gfd
s] sfddf k|of]u
eO/x]sf]5 <
If]qkmn -ju{ dL=_
cj:yf nfeflGjt
3/w'/L hUuf Efjg
! nfnL,Ko"; nfnL,Ko"; a}7s :yn @$% !%) /fd|f] @%)
@ dlxnf ;fd'bflos ejg yfnL a}7s :yn !@) !!) /fd|f] !@)
# dlxnf ;fd'bflos ejg /fof a}7s :yn !#% !@) /fd|f] ()
$ Dflxnf,;fd'bflos,o'jf
Sna,af/f
l5k|f,gNnf a}7s :yn,
k'hf:yn
&%) $%) /fd|f] @*)
% dlxnf ;fd'bflos ejg,Aff/f ofª\r' k'hf:yn @)) !%) /fd|f] &)
>f]tM ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{, @)&%
&=$=$ ufpFkflnsf sfof{no b]lv k|To]s j8f s]Gb|;Ddsf] b'/L
tflnsf g+ !%( M ufpFkflnsf sfof{no b]lv k|To]s j8f s]Gb|;Ddsf] b'/L
j8f g+= ufpFkflnsf sfof{no /x]sf] :yfg s]Gb|;Ddsf] b"/L -lsdL_
! ofª\r'au/ b]lv nfnL * ls=dL=
@ ofª\r'au/ b]lv yfnL * ls=dL=
# ofª\r'au/ b]lv /fof & ls=dL=
$ ofª\r'au/ b]lv l5k|f # ls=dL=
% ofª\r'au/ b]lv vfk"{gfy @=% ls=dL=
>f]tM ;d"x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{, @)&%
&=$=% kz' jwzfnfsf] ljj/0f
tflnsf g+ !^)M kz' jwzfnfsf] ljj/0f
l;=g+= :yfg cj:yf 7]ufgf s}lkmot
!
@
>f]t M
&=$=^ zjbfx:yn ;DaGwL ljj/0f
o; ufpFkflnsf If]qdf zjbfx :ynsf nflu # j6f :yfgx? k|of]u x'Fb} cfPsf] kfOG5 . o; ;DaGwL ljj/0f b]xfo
adf]lhd /x]sf] 5 .
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
73
tflnsf g+ !^! Mzjbfx :yn ;DalGw ljj/0f
l;=g+= :yfg cj:yf 7]ufgf s}lkmot
! vfk"{ bf]efg glbsf] bf]efgdf lxGb' hfltsf nf;x?
hnfpg] ul/Psf]
vfk"{gfy %
@ b'af8L rf}/ glb lsgf/df lxGb' hfltsf nf;x?
hnfpg] ul/Psf]
vfk"{gfy $
# d;]8L ,, ,, vfk"{gfy !
$ ;'gvf8f ,, ,, vfk"{gfy !
%
>f]tM ;d'x 5nkmn tyf hfgsf/ JolQm cGt/jftf{,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
74
kl/R5]b *M ;+:yfut tyf ;'zf;gsf] l:ylt
o; kl/R5]bdf ;+u7gfTds tyf dfgj ;+zfwgsf] ljBdfg cj:yf, ;]jf ;'ljwf ;+rfng / gful/s ;+u7g
;DaGwL ljZn]if0f tyf k|:t'tL ul/Psf] 5 .
*=! ;+u7gfTds tyf dfgj ;+zfwgsf] cj:yf
ufpFkflnsfsf] ;+u7gfTds cj:yf x]bf{ ufpF;ef, ufpF sfo{kflnsf, ljifout zfvf, j8f sfof{no / ljifout
;ldltx? /x]sf 5g\ . ufpFkflnsfdf ! hgf k|d'v k|zf;lso clws[t, ! hgf n]vfkfn, gf=;'=,! hgf sDKo'6/
ck/]6/, @ hgf sfof{no ;xof]uLx? /x]sf 5g\ . j8f sfof{nox?df ;lrj, n]vfkfn / ;fdflhs kl/rfnsx?
;d]t /x]sf 5g\ .
*=!=! ufpFkflnsfsf] ;+u7gfTds 9fFrf
tflnsf g+ !^@ M ufpFkflnsfsf] ;+u7gfTds 9fFrf
*=!=@ ufpF÷gu/ sfo{kflnsfsf] ljifout zfvf tyf dfgj ;+zfwg
tflnsf g+ !^#M ufpF÷gu/ sfo{kflnsfsf] ljifout zfvf tyf dfgj ;+zfwg ;DalGw ljj/0f
ljifout zfvf Kfb Gffd ;Dks{ g+=
s[lif gfoj k|fljlws ;xfos Xs{la/ /fjn (&$*(@&^)@
lzIff >f]t AolQm d'dnfn cfrfo{ (*$*#*%^)#
dlxnf tyf
jfnjflnsf
;xfos dlxnf ljsf;
lgl/Ifs
klaqf ;'gf/
:jf:Yo ;+of]hs ?b|la/ zfxL (*$*#!^)%(
;x ;+of]hs sfnL axfb'/ zfxL (&$*())$&%
cx]a h}dn zfxL (*$*#)(%%^
ax'If]lqo kf]if0f sfzL/fd h]7f/f
kz' gfoj k|fljlws ;xfos dx]Gb| zfxL
gfoj k|fljlws ;xfos g/]Gb| zfxL (*$(%((%#)
>f]tM ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
75
*=!=# ufpF÷gu/kflnsfl:yt ;+3Lo tyf k|b]z sfof{no / lgsfox?
tflnsf g+ !^$M;+3Lo tyf k|b]z sfof{no / lgsfox?
qm=;= ;/sf/L sfof{no Gffd :yfg j8f g+= hgzlQm -hgf_ sfo{If]q
!= :yfgLo tx
ufpFkflnsf÷gu/kflnsf ufpFkflnsf sfof{no ofª\r' % @( hgf ufpFkflnsf
j8f sfof{no % j6} j8f sfof{no !–% !% hgf j8f sfof{no
@ :jf:Yo ;+:yfx?
c:ktfn ;fd'bflos c:ktfn ofª\r' % $ hgf ufpFkflnsf e/L
k|fylds :jf:Yo s]Gb|
:jf:Yo rf}sL $ j6} :jf:Yo rf}sL !–% @* hgf :jf:Yo rf}sL
pk :jf:Yo rf}sL
# s[lif
s[lif zfvf ufpFkflnsf sfof{no % % hgf ufpFkflnsf
$ kz' ;]jf
kz' ;]jf zfvf ufpFkflnsf sfof{no % ^ hgf ufpFkflnsf
% x'nfs O{nfsf x'nfs ! @ hgf X'nfs
^ Jfg
& k|x/L sfof{no
lhNnf÷k|b]z
Onfsf
rf}sL vfk"{gfy k|x/L rf}sL gNnf $ ( hgf ufpFkflnsf e/L
*= cGo sfof{nox?
(= ;/sf/L :jfldTjsf
;+:yfg, ;ldlt cflb
>f]tM ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
*=!=$ ufpF÷gu/kflnsfsf] ljut # cfly{s jif{sf] cfoJoo ljj/0f
tflnsf g+ !^%M ufpFkflnsfsf] ljut # aif{sf] cfo Aoo ljj/0f
qm=;++= cfly{s jif{ cfo zLif{s /sd Joo zLif{s /sd
! @)&$÷)&% ljlQo ;fdfgLs/0f,rfn',z;t{,
;dk'/s sf]if
@$ s/f]8 laleGGf laleGGf
@ @)&%÷)&^ ljlQo ;fdfgLs/0f, rfn',z;t{,
;dk'/s sf]if
@!=@% s/f]8 laleGGf laleGGf
# @)&^÷)&& ljlQo ;fdfgLs/0f,rfn',z;t{,;dk'/s
sf]if
#)=#! s/f]8 laleGGf laleGGf
hDdf &%=%^ s/f]8
>f]tM ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
*=!=% ufpF÷gu/kflnsfsf] crn ;DklQ ljj/0f
tflnsf g+ !^^ M ufpFkflnsfsf] crn ;DklQsf] ljj/0f
qm=;+= ;DklQ ljj/0f OsfO{ -j6f, ljufxf, /f]kgL,
s7\7f cfbL_
cg'dflgt d'No -?=_ s}lkmot
! Efjg $ j6f @ s/f]8
@ Hfldg $ /f]kgL & nfv
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
76
# Uff8L ÷PDa'n]G; PDa'n]G; yfg ! @% nfv
$ Dff]6/ ;fOsn
% cGo d]lzg yfg @ $* nfv
^ cGo
>f]tM ;+:yfut ;j]{If0f, @)&%
*=@ ;]jf ;'ljwf ;+rfng / Joj:yfkg
*=@=! ;]jf k|jfx k|lqmof / k[i7kf]if0f
!= bdsn M ======;+Vof
@=PDa'n]G;M ! ;+Vof / ;]jfsf] cj:yf -uf=kf=n]= k|fKt u/]sf] t/ ;8s oftfoftsf] kx'Fr gk'u]sf] x'bf ;DalGwt
ufpFkflnsf ;Dd k'¥ofpg g;lsPsf]_
#=zjjfxg M ======;+Vof / ;]jfsf] cj:yf -g=kf= afx]s cGo ;+3 ;+:yfn] ;~rfng u/]sf] ;d]t_
$=gu/ k|x/L Eofg M============
*=# ;+:yfut ;DaGw / gful/s ;+u7g
*=#=! ufpFkflnsfleqsf gful/s ;r]tgf s]Gb|, gful/s d+r / 6f]n ljsf; ;+:yf ;DaGwL ljj/0f
:yfgLo txsf] lgjf{rg ;DkGg x'g' cl3;Dd cl:tTjdf /x] klg xfn oL ;+u7gx? cl:tTjdf g/x]sf .
tflnsf g+ !^& M ufpFkflnsfleqsf gful/s ;r]tgf s]Gb|, gful/s d+r / 6f]n ljsf; ;+:yf ;DaGwL ljj/0f
j8f
g+=
;dx',;+:yf ;+hfnsf]
gfd / 7]ufgf
;d"xdf cfj4 kl/jf/ tyf ;b:o ljj/0f art
/sd
-?=_
nufgL
/sd
-?=_
nufgLsf] d'Vo
If]q ;b:o ;+Vof ;d]6]sf] kl/jf/
dlxnf k'?if hDdf blnt Hfghflt cGo hDdf
gful/s ;r]tgf s]Gb|
j8f gful/s d+r
6f]n ljsf; ;+:yf
hDdf
>f]t M
*=#=@ k/Dk/fut ;d"x tyf ;d'bfodf cfwfl/t ;+:yf ljj/0f
tflnsf g+ !^* M k/Dk/fut ;d"x tyf ;d'bfodf cfwfl/t ;+:yf ljj/0f
j8f
g+=
;dx',;+:yf ;+hfnsf]
gfd / 7]ufgf
;d"xdf cfj4 kl/jf/ tyf ;b:o ljj/0f art
/sd
-?=_
nufgL
/sd
-?=_
nufgLsf] d'Vo
If]q ;b:o ;+Vof ;d]6]sf] kl/jf/
dlxnf k'?if hDdf blnt hghflt cGo hDdf
cfdf tyf dlxnf
k/Dk/fut ;d'x
s[ifs tyf pBdL
;d"x
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
77
art ;d"x
cGo
hDdf
>f]t M
j8f
g+=
;fd'bflos ;+:yfsf] ;+Vof
;fd'bflos
;+:yf
s[ifs
;d"x
jg
;d"x
;xsf/L
;+:yf
u};;
jf
Sna
k/Dk/fut ;d"x
-j83/, u'7L,
e]hf_
cfdf
;d"x
gful/s
;r]tgf
s]Gb|
6f]n ;'wf/
;ldlt÷6f]n
ljsf; ;+:yf
pBdL
;d"x cGo
!
@
#
$
%
hDdf
>f]t M
*=#=# ljifout ;d"x tyf ;+:yf -s[lif, kz'kfng, pBd ljsf;, art_ ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !^( M ljifout ;d"x tyf ;+:yf ;DaGwL ljj/0f
sl[if,kz'kfng,pBd
ljsf; tyf art
;d"x / ;+:yf gfd,
7]ufgf
j8f
g+=
;d"xdf cfj4 kl/jf/ tyf ;b:o ljj/0f jrt
/sd
-?=_
nufgL
/sd
-?=_
nufgLsf]
d'Vo If]q
;b:o ;+Vof ;d]6]s]f kl/jf/
Dflxnf k'?if hDdf blnt hghflt cGo hDdf
!
@
#
$
%
hDdf
>f]t M
*=#=$ ;fd'bflos d]nldnfk ;ldlt ;DaGwL ljj/0f
tflnsf g+ !&) M;fd'bflos d]nldnfk ;ldlt ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= d]nldnfk ;ldlt ;b:o ;+Vof lqmofsnfkx? s}lkmot
! ;a} j8fdf Goflos d]nldnfk ;ldlt & hgf 3/fo;L / ;fdflhs ljjfb
d]nldnfk u/fpg]
>f]t M ;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
78
*=#=% u};; tyf cu};;sf] ljj/0f / jflif{s ah]6
tflnsf g+ !&! M u};; tyf cu};;sf] ljj/0f / jflif{s ah]6
qm=;+=
u};; ÷
cu};;sf] gfd /
7]ufgf
;d]6]sf] If]q aflif{s
ah]6 -?_ laifout If]q
hgzlQm
;+Vof
;xof]uL ljsf;
;fem]bf/sf] gfd
! u|fdL0f hn>f]t
Aoa:yfkg
kl/of]hgf,x'Dnf
ufpFkflnsfsf
% j6} j8fx?
#^&%*))) Vffg]kfgL tyf
;/;kmfO
lhljsf]kfh{g,dlxnf
;zlQms/0f
% lkmgNof08
;/sf/
@ :gf]Nof08 PsLs[t
ljsf; s]Gb|
ufpFkflnsfsf
% j6} j8fx?
$%))))) Vffg]kfgL tyf
;/;kmfO
lhljsf]kfh{g,dlxnf
;zlQms/0f,lzIff
!#
RVWRMP,GNI
# s0ff{nL PsLs[t
u|fdL0f ljsf;
tyf cg'';Gwfg
s]Gb|
ufpFkflnsfsf
% j6} j8fx?
!$))))) lzIff $ GNI
$ c;n l5d]sL
O{G6/g]zgn
ufpFkflnsfsf
% j6} j8fx?
&%))))) lhljsf]kfh{g,lzIff @ Charity
hDdf
>f]t M ;+:yfut ;a]{If0f, @)&%
*=$ P]g, gLlt, lgod / sfo{k|0ffnL
*=$=! ufpFkflnsf÷gu/kflnsf :jLs[t P]g, gLlt, lgod, lgb]{lzsf tyf dfkb08x?
ufpFkflnsfn] cfkm\gf] k|of]hgsf nflu xfn;Dd j6f sfg"gL÷gLltut b:tfj]h tof/ u/]sf] 5 . ufpFkflnsfsf] P]g
tyf gLltut b:tfj]hx? b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
!= ufpFkflnsf sfo{ ;Dkfbg lgodfjnL, @)&$
@= ufpF sfo{ kflnsfsf] a}7s ;~rfng lgodfjnL, @)&$
#= ufpF sfo{kflnsf - sfo{ ljefhg _ lgodfjnL, @)&$
$= ufpF sfo{kflnsfsf] lg0f{o jf cfb]z / clwsf/ kqsf] k|df0fLs/0f - sfo{ljlw_ lgodfjnL, @)&$
%= ufpF ;ef ;~rfng sfo{ljlw, @)&$
*=$=@ ljut # aif{sf] k|d'v cfof]hgf÷sfo{qmd tyf sfo{;Dkfbgsf] cj:yf
tflnsf g+ !&@ M ljut # aif{sf] k|d'v cfof]hgf÷sfo{qmd tyf sfo{;Dkfbgsf] cj:yf
cf=a=)&#÷)&$ cf=a=)&$÷)&% cf=a=)&%÷)&^
ufpFkflnsfsf] ejg,cfjf; ;+/rgf
lgdf{0f
vfk" df?3f]/ ;8s lgdf{0f
!)) lsnf]jf6 hnlaB"t lgdf{0f
sfo{ k|f/De
% ;}ofsf] ;fd'bflos c:ktfn
;+rfng
>f]t M ;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
79
*=$=# ufpFkflnsf÷gu/kflnsfn] ;+rfng u/]sf k|d'v sfo{qmd tyf cfof]hgfx?
tflnsf g+ !&# M ufpFkflnsfn] ;+rfng u/]sf k|d'v sfo{qmd tyf cfof]hgfx?
l; g+= sfo{s|dut ljj/0f sfof{Gjogsf]
cj:yf
d'Vo k|of;x?
!= k|zf;lgs ;f+u7lgs ;'b[9Ls/0f,Ifdtf / ;]jf k|efjsf/Ltf clej[l4 ;DjGwL
!=! ufFpkflnsf tyf j8f sfof{nosf] nflu cfjZos d]zLg/L
cf}hf/ vl/b tyf 9'jfgL
;DkGGf E -Governance sf]
cjwf/0ff
!=@ ufFpkflnsfsf] ejg ljB'lts/0f ;DkGGf ,, ,,
!=# sfof{nosf] nflu rflxg] sfuhft 5kfO{ tyf 9'jfgL ;DkGGf k|efjsf/L ;]jfk|jfx
!=$ ufFpkflnsfsf] cfjf; ejg lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
!=% ufFpkflnsfsf] sfof{nosf] nflu l8lh6n gf]l6; af]8{
vl/b tyf h8fg
;DkGGf cfjZos ;"rgf
k|jfx
!=^ ufpFkflnsf sfof{nosf] ;'/Iffsf] nfuL l;l;l6le vl/b
tyf h8fg
;DkGGf ;fdfu|Lsf] ;+/If0f
!=& ufpFkflnsfsf] aflif{s sfo{qmdx?sf] ;fj{hlgs ;'g'jfO{ k|yd rf}dfl;s leq hjfkmb]lxtf
@= ljlQo Joj:yfkg tyf >f]t kl/rfng ;DjGwL sfo{qmd
@=! lhlG; ;ˆ6j]o/,lzIff ;ˆ6j]o/, ;DkGGf E -Governance sf]
cjwf/0ff
@=@ ufpFkflnsfsf] nflu ;'rgf k|jlw ;DalGw ;fdfu|L vl/b
tyf h8fg
;DkGGf ,, ,,
@=# kl~hs/0fsf] clen]vLs/0f ;DalGw vr{ ;DkGGf ,, ,,
#= ef}lts k"jf{wf/ tyf zx/L ljsf; ;DjlGw sfo{qmd
s0ff{nL s[lif ;xsf/L ;+:yfsf] ejg lgdf{0f ;DkGGf ;xsf/LnfO{ a9jf
vfk{"gfy ;fd'bflos :jf:Yo s]G› ejg lgdf{0f ,5fFof
g]kfnsf] ;dk'/s sf]if
;DkGGf !% ;}ofsf] c:ktfn
lgdf{0f ug]{
ufpkflnsfsf] sfof{no ejg /ª|/f]ug / ‰ofnx?df u|Ln
xfNg] sfo{
;DkGGf kflnsf ejgsf]
;'/Iffy{
hf]u/fh afnljsf; s]G› :t/f]Gglt -ejg lgdf{0f_ ;DkGGf afnaflnsfnfO{
laBfnodf cfsif{0f
ug]{
tNnf lkp; ;fd'bflos ejg lgdf{0f ;DkGGf a}7s tyf
5nkmnsf nflu
;xh
tfSnf ;fd'bflos :jf:Yo ejg lgdf{0f ;DkGGf k|f/lDes pkrf/
blnt afnljsf; s]Gb| ejg lgdf{0f ;DkGGf afnaflnsfnfO{
laBfnodf cfsif{0f
ug]{
di7fb]j k|f=lj= ejg lgdf{0f ;DkGGf afnaflnsfnfO{
laBfnodf cfsif{0f
ug]{
dlxnf ejg lgdf{0f ;DkGGf a}7s tyf
5nkmnsf nflu
;xh
dfhf ;fd'bflos ejg lgdf{0f ;DkGGf
dflnsf df=lj= ejg lgdf{0f ;DkGGf
l;tf df=lj= ejg lgdf{0f ;DkGGf
vfk{' df3f{]/ ;8s -r'r]h'/ b]lv b'kf{ ufpF;Dd _ lgdf{0f lgdf{0fflwg ;8s oftoftsf]
kx'Fr a9fpg] vfk{' n]v ;8s lgdf{0f ;DkGGf
ufFpkflnsfsf] cfjf; ejg lgdf{0f ;DkGGf
uf]Ksf lr;fd'n af6f] lgdf{0f ;DkGGf cfjthfjt ug{
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
80
;xh
5f/] yfnL af6f] lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
em'nvf]nf n]v uf]/]6f] af6f] lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
tNnf Ko'; b]lv ljBfno hfg] af6f] lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
yfnL rf}tf/f af6f] lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
Ko'; b]lv b]lj h'jfg{ af6f] lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
n]v ufpFb]lv nf+uf df8' hfg] af6f] lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
$= ;dfhsNof0f tyf ;fdflhs ljsf; ;DjGwL sfo{qmd
dlxnfsf] Ifdtf ljsf; sfo{qmd ;DkGGf ;zlQms/0f
hghfltx?sf] Ifdtf ljsf; sfo{qmd ;DkGGf ;zlQms/0f
h]i7 gfu/Ls ;DalGw sfo{qmd ;DkGGf ;zlQms/0f
afnaflnsf ;DalGw 5fqfj[lt tyf cGo sfo{qmd ;DkGGf
;Ltf df=lj= nfO{ 5fqfjf; ;~rfng cg'bfg ;DkGGf
blnt cf/g ;fdfu|L vl/b tyf ljt/0f ;DkGGf cfocfh{gdf a[l4
ofËr' k|x/L rf}sLnfO{ ;fdfu|L ;xof]u ;DkGGf Gfful/s ;'/Iff
o'jf tyf v]ns'b sfo{qmd ;DkGGf
pkrf/sf nflu cfsf:dLs /]km/ sf]if ;DkGGf
ljkb\ Joj:yfkg sf]if :yfkgf tyf ;+rfng ;DkGGf ljkb\ k"j{tof/L
%= snf ;+:s[lt,;Dkbf tyf jftfj/l0fo ;'wf/ sfo{qmd
vfk{'gfy lzjfno xftf leqsf] ;+/rgf lgdf{0f ;DkGGf Wffld{s ;+/rgfsf]
hu]gf{
tNnf] 3/df8' lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
b'kf{ b]lj h'jf{g dlGb/ lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
/fof nf+uf dlGb/ lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
nfnL e'jfgL dlGb/ lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
rf}kf8L k|ltIffno lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
s]z'gfy dlGb/ lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
u'/f df8' lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
jf8kfn df8' lgdf{0f ;DkGGf ,, ,,
vfk{'gfy ufpkflnsf e/L j[Iff/f]k0f sfo{qmd e"Ifo lgoGq0f
^= ko{6g ljsf; sfo{qmd
>f]t M;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
*=$=% ufpF sfo{kflnsf sfof{nodf sfo{/t sd{rf/L
tflnsf g+ !&$ M ufpF sfo{kflnsf sfof{nodf sfo{/t sd{rf/Lsf] ljj/0f
l;=g+= sd{rf/Lsf] gfd y/ Kfb sfo{/t zfvf s}lkmot
! rGb|la/ zfxL k|d'v k|zf;lso clws[t k|zf;g
@ d'dnfn cfrfo{ >f]t AolQm lzIff
# phL/ /fjt O{lGhlgo/ k|fljlws
$ ?b|la/ zfxL ;+of]hs :jf:Yo
% dx]Gb| zfxL Gffoj k|fljlws ;xfos kz' ;]jf
^ Xs{la/ /fjn Gffoj k|fljlws ;xfos s[lif
& klaqf ;'gf/ ;xfos dlxnf ljsf; lgl/Ifs dlxnf ljsf;
* k|ef yfkf /f]huf/ ;+of]hs k|wfgdGqL /f]huf/ sfo{qmd
( lbks zfxL gf=;'= lhlG;
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
81
!) lazfn af]x/f n]vfkfn cfly{s k|zf;g
!! Afsla/ zfxL ;aO{lGhlgo/ k|fljws zfvf
!@ k|1fg zfxL ;"rgf k|ljlw clws[t ;"rgf k|ljlw zfvf
!# sfzL/fd h]7f/f ;fdflhs kl/rfns ax'If]qLo kf]if0f sfo{qmd
!$ bn zfxL sfof{no ;xof]uL kz';]jf zfvf
!% k/]snfn zfxL sfof{no ;xof]uL kz';]jf zfvf
!^ Xl/hg zfxL sfof{no ;xof]uL :jf:Yo
>f]t M ;+:yfut ;a]{If0f,@)&%
*=$=^ ufpFkflnsfleq /x]sf ljz]if ;+/lIft :jfoQ If]q
tflnsf g+= !&% MufpFkflnsf leq /x]sf ljz]if ;+/lIft :jfoQ If]qsf] ljj/0f
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
82
cg';"rLx?
!=j:t'l:ytL ljj/0f tof/ ug{ tYofÍ ;+sng kmf/dx?
cg';"rL -#s_M ;+:yfut tYofÍ ;+sng÷;j]{If0fkmf/fd
-bkmf *=! -5_, *=@ -u_, *=# -v_ ;Fu ;DalGwt_
ufpF÷gu/ j:t'l:ytL ljj/0f -Profile_
;+:yfut tYofÍ ;+sng kmf/fd
============================ufpFkflnsf÷gu/kflnsf
@)&%
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
83
==================== ufpF÷gu/kflnsf
;+:yfut tYofÍ ;+sng÷;j]{If0f kmf/fd
v08 !M hg;+Vof ljj/0f
!=! kl/ro
!=!=! k|b]z g+ M
!=!=@ lhNnfsf] gfd M sf]8 M
!=!=# :yfgLo txsf] gfd M sf]8 M
!=!=$ ufpF÷gu/ s]Gb|sf] lhof]sf]8 M
!=@ JolQmut 36gf ljj/0f -k|To]s aif{sf] r}qd;fGt ;Dd btf{ ePsf ljj/0f cg';f/ ;+Vof_
j8f gDa/ hGd d[To' ljjfx ;DaGw ljR5]b -hf]8L_ a;fOF;/fO{
cfPsf] uPsf]
1
2
3
4
5
hDdf
!=# ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmd ljj/0f -ut cf=j=sf] ! aif{sf] ljj/0f lng]_ /sd ?=xhf/df
j8f
gDa/
Ho]i7 gful/s Psn dlxnf k"0f{ ckfË cf+l;s ckfË afn ;'/Iff cg'bfg blnt ju{
d k' /sd D /sd Df k' /sd d k' /sd d k' /sd d k' /sd
!
@
#
$
%
hDdf
v08 vM cfly{s ljsf; l:ylt ljj/0f
@=! k|fljlws, ;Lko'Qm tyf ljz]if bIftf ePsf dfgj ;+;fwgsf] ljj/0f -;+lIfKt ljj/0f_
j8f
gDa/
ljifo If]q cg';f/ k|fljlws dfgj ;+zfwg
s[lif / kz' Ol~hlgol/Ë jg d]l8l;g vfBk|;f]wg jlsn kqsf/ cGo hDdf
d k' d k' D k' d k' d k' d k' d k' d k'
! @ # $ %
hDdf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
84
@=@ ;fj{hlgs kf]v/L tyf df5fkfng
kf]v/L /x]sf] :yfg j8f
gDa/
kf]v/L If]qkmn
-lj3f jf /f]kgL_
aflif{s df5f
pTkfbg -s]=hL=_
:jfldTj
-sf];Fu_
aflif{s
cfDbfgL -?=_
ufpF÷gu/ kflnsfdf aflif{s
z'Ns -?=_
hDdf
@=# l;+rfO{ ;'ljwfsf] pknAwtf
l;+rfO{ ;'ljwf jf
cfof]hgfsf] gfd
j8f
gDa/
l;+rfO{sf] lsl;d
-;tx -s"nf]÷gx/_,
lnlˆ6Ë, afFw,
6\o'j]n÷jf]l/Ë, kf]v/L jf
cGo_
l;+rfO{sf]
dfWod -s"nf]
gx/, kfOk
cfbL_
>f]t sf] ljj/0f l;+rfO{sf]
pknAwtf
-aif}{e/L jf
df};dL_
l;+lrt If]q
-x]S6/_
nfeflGjt
3/w'/L OsfO{
-ls=ld,
If]qkmn_
kl/df0f
5x/f d'n ! ;tx s'nf]
58f d'n ! ;tx kfOk
h's] d'n ! ;tx kfOk
uf}t] d'n ! ;tx kfOk
lxN;f vf]nf d'n ! ;tx s'nf]
b]a' d'n ! ;tx kfOk
lr;fd'n
hDdf
@=$ cfw'lgs kz'kfng -kmfd{_ ;DaGwL ljj/0f
kz'kfng kmd{ -ufO{, e};L,
afv|f, a+u'/ / s'v'/f_ sf]
gfd
j8f
gDa/
kmd{ /x]sf]
7]ufgf
-:yfg_
jflif{s pTkfbg k|f]kfO{6/sf] gfd /f]huf/L ;+Vof
pTkflbt j:t' OsfO{ kl/df0f dlxnf k'?if
hDdf
@=% s[lif tyf kz';]jf;+u ;DalGwt dfgj ;+;fwg -;+Vof_
j8f gDa/ Joj;flos÷cu'jf s[ifs ;lqmo u|fdL0f s[ifL sfo{stf{ ;lqmo u|fdL0f kz':jf:Yo sfo{stf{ Joj;flos g;{/L
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
85
-h]6LP_ ;+rfns
!
@
#
$
%
hDdf
@=^ s[lif tyf kz' ;]jf;+u ;DalGwt ;fd'bflos ;+:yf tyf ;d"xsf] ljj/0f -;+Vof_
j8f
gDa/
s[ifs ;d"x kz'kfng ;d"x Joj;flos s[lif kmd{ s[lif ;xsf/L Pu|f]e]6 tyf
ljpljhg s]Gb|
sf]N8 :6f]/ tyf
/li6s :6f]/
h}ljs jf sDkf]i6 dn
pTkfbg s]Gb| ;d"x
;+Vof
;b:o ;d"x
;+Vof
;b:o kmd{ ;+Vof ;b:o ;xsf/L
;+Vof
;b:o
d k' d k' Df k' d k' ;+Vof ;+Vof ;+Vof
!
@
#
$
%
hDdf
@=& 3§, ldn tyf ;+sng tyf k|;f]wg ;DaGwL ljj/0f
j8f
gDa/
kfgL 3§ ;+Vof lr:ofg
s]Gb|
s'6fgL, lk;fgL / k]nfgL -ldn_
;+Vof
;+sng tyf k|;f]wg
s]Gb|
ljqmL s]Gb| jf
sf];]nL 3/
k/Dk/fut ;'wfl/Psf] kfgL ldn l8h]n ldn ljB't ldn s[lif hl8a'6L pBf]u
! @ # $ %
hDdf
@=* pTkfbg tyf ;]jfd"ns pBf]u ;DaGwL ljj/0f -pBf]u tyf ko{6g_
pBf]usf] gfd tyf
7]ufgf
j8f
gDa/
pBf]usf]
:jfldTj
-;/sf/L, klAns
lghL, ;xsf/L_
pBf]usf] k|sf/ -n3',
3/]n', ;fgf, dkmf}nf tyf
7"nf cfbL_
k|ToIf /f]huf/L hgf pTkfbg x'g]
j:t'
/ ;]jfsf] gfd
pTkflbt j:t'
/ ;]jf af6 ePsf]
aflif{s cfDbfgL
-? xhf/df_
dlxnf k'?if hDdf
7"nf
dWod
;fgf
3/]n'
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
86
n3'
hDdf
@=( Jofkf/ tyf Joj;fo ;DaGwL ljj/0f -ls/fgf, df;', t/sf/L, kmnkm'n cfbL_
Jofkf/ tyf Joj;fo ;+rfns tyf
sDkgLsf] gfd
j8f
gDa/
Jofkf/ / Joj;fosf]
lsl;d - sf]8 k|of]u
ug]{_
k;nsf]
k|sf/
Jofkf/ Joj;fosf] :jfldTj
-Psn, ;fem]bf/L / ;xsf/L_
jflif{s sf/f]jf/
-?= xhf/df_
Jofkf/ / Joj;fosf] lsl;d sf]8M != ls/fgf jf Jofkl/s j:t', @= df;' ljqmL s]Gb|, #= t/sf/L tyf kmnkm"n ljqmL s]Gb|, $= b'w lr:ofg
tyf ljqmL s]Gb|, %= lgdf{0f ;fdfu|L, ^= cf}ifwL k;n jf lSnlgs, &= dd{t ;]jf s]Gb|, *= On]lS6«sn tyf On]S6«f]lgS; k;n, (= xf]6]n tyf
/]i6'/]06, !)= sk8f tyf km]G;L
@=!) wfld{s, P]ltxfl;s tyf ko{6sLo :yn ;DaGwL ljj/0f
:ynsf] gfd j8f
gDa/
ef}lts k"jf{wf/ :jfldTj
-gLlh, klAns ln=,
;fd'bflos_
ljz]iftf -wfld{s,
;fF:s[lts, P]ltxfl;s,
ko{6sLo/ cGo_
aflif{s ko{6s
cfudg ;+Vof ;8ssf] kx'Fr
k'u]sf]÷gk'u]sf]
xf]6n, nh,
/]i6'/fF ;+Vof
glhssf] ahf/ s]Gb|
;Ddsf] b'/L -ls=dL=_
@=!! xf]6]n, l/;f]6{, /]i6'/]06 / xf]d:6] ;DaGwL ljj/0f
gfd j8f
gDa/
:yfg Ifdtf xf]6]nsf] k|sf/
-cfjf;Lo, l/;f]6{, xf]d:6],
/]i6'/]06, cGo_
xf]6]nsf] :t/
-:6f/, gg:6f/_
aflif{s ko{6s -;+Vof_
sf]7f
;+Vof
j]8
;+Vof
cfGtl/s jfXo
-ljb]zL_
@=!@ s[lif ahf/ tyf xf6 ahf/ ;DaGwL ljj/0f
s[lif ahf/ xf6 ahf/ -s[lif ahf/ afx]s_
s[lif ahf/:ynsf]
gfd
j8f
gDa/
pknAw k|d'v
k"jf{wf/x?
xf6 ahf/:ynsf]
gfd
j8f
gDa/
xf6 ahf/ nfUg]
lbg jf jf/
pknAw k|d'v
k"jf{wf/
yf]s ahf/
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
87
v'b|f ahf/
v08 uM ;fdflhs ljsf;
#=!= z}lIfs tyf dfgj ;+;fwg
#=!=! ljBfnosf] ef}lts cj:yf
afn ljsf; s]Gb|
tyf ljBfnosf] gfd
j8f
gDa/
ejg ;+Vof sf]7f ;+Vof k':tsfno /
cWoog s]Gb|
-5÷5}g_
k|of]u
zfn
f
8]:s÷
j]~rsf]
Ifdtf
-hgf_
v]nd}bfg
If]qkmn
-ju{ dL=_
sDkfp08 Jffnsf]
lsl;d
-tf/jf/, slRr, kSsL
kvf{n_
rkL{sf]
;'ljwf
-5÷5}g_
:jR5
vfg]kfgL
-5,÷5}g_
kSsL
sRrL
kSsL
sRrL
#=!=@ txut ?kdf ljBfno -;fd'bflos, ;+:yfut, db/;f, u'Daf_ tyf ljBfyL{ ;+Vof
ljBfnosf] gfd j8f
gDa/
ljBfnosf] lsl;d
-;fd'bflos,;+:yfut,
db/;f,u'Daf_
k"j{ k|fylds cfwf/e"t -!—*_ dfWolds -(—!@_ hDdf
5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf 5fqf 5fq hDdf
hDdf
#=!=# sn]h tyf ljBfyL{ ;+Vof
sn]h÷SofDk;sf] gfd jf8{ g+= ;+sfo k9fO{ x'g] tx k9fO{ x'g] k|d'v
ljifox?
ljBfyL{ ;+Vof
5fqf 5fq hDdf
s= ck|fjlws
!=
@=
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
88
v= k|fjlws
!=
@=
hDdf
#=!=$ lzIfs ljj/0f
ljBfnosf] gfd j8f
gDa/
lsl;d
-;fd'bflos,
;+:yfut,
db/;f, u'Daf_
:jLs[t
b/aGbL
;+Vof
sfo{/t lzIfs
;+Vof
dlxnf lzIfs ;+Vof ljifout lzIfs ;+Vof
lzIfs lzlIfsf cfwf/e"t dfWoflds ul0ft lj1fg c+u|]hL
hDdf
#=!=% egf{ b/, lg/Gt/tf b/, lzsfO{ pknAwL b/
ljBfnosf] gfd, :yfg /
lsl;d -;fd'bflos,
;+:yfut, db/;f/ u'Daf_
j8f
gDa/
v'b egf{ b/ lg/Gt/tf b/ l;sfO{ pknAwL b/ plt0f{ b/
k"j{
k|fylds
cfwf/
e"t
dfWoflds k"j{
k|fylds
cfwf/
e"t
dfWoflds sIff
*
sIff
!)
sIff
!@
sIff
*
sIff
!)
sIff
!@
hDdf
#=!=^ ljBfyL{ plt0f{ b/
ljBfnosf] gfd, :yfg /
lsl;d -;fd'bflos, ;+:yfut,
db/;f/ u'Daf_
j8f
gDa/
hDdf ljBfyL{ cfwf/e"t lzIff
k'/f ug]{ ljBfyL{
5fqj[QL jf cGo
;'ljwf kfpg]
ljBfyL{
lbjf vfhf vfg
kfpg] ljBfyL{
sIff ( df
k|fljlws ljifodf
egf{ x'g] ljBfyL{
lj1fg ljifodf sIff
!! df egf{ x'g]
ljBfyL{
5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
89
#=!=& z}lIfs u'0f:t/ ;DaGwL ljj/0f
ljBfnosf] gfd, 7]ufgf /
lsl;d
j8f
gDa/
ckfË ljBfyL{ >f]t
sIff -ePsf]÷
gePsf]_
CBEGRA
sfof{GjGjog
-ePsf]÷gePsf]_
PsLs[t kf7\oqmd
-ePsf]÷gePsf]_
OG6/g]6 ;'ljwf
-ePsf]÷gePsf]_
5'§} k|wfgfWofks
b/aGbL -ePsf]
÷gePsf]_
#=!=* afnd}qL lzIff ;DaGwL ljj/0f
ljBfnosf] gfd / 7]ufgf j8f
gDa/
ljBfno zflGt
If]q sfof{Gjog
-ePsf]÷ gePsf]_
ljBfno ;'wf/
of]hgf cBfjlws
-ePsf]÷ gePsf]_
afn Sna u7g
-ePsf]÷gePsf]_
afnd}qL lzIf0f ljlwsf] k|of]u
-ePsf]÷gePsf]_
#=!=( 5fqj[QL tyf nlIft ;'ljwfsf] ljj/0f
ljBfnosf] gfd / 7]ufgf -lsl;d / tx_ j8f
gDa/
5fqj[QLsf] lsl;d cg';f/
blnt ckfË 5fqf ljkGg h]x]Gbf/ cGo ;'ljwf
5fq 5fqf 5fq 5fq 5fq 5fqf 5fq 5fqf 5fq 5fqf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
90
#=@ :jf:Yo tyf kf]if0f ljj/0f
#=@=! :jf:Yo ;+:yf ljj/0f
:jf:Yo ;+:yfsf]
gfd / 7]ufgf
j8f
gDa/
;+:yfsf]
k|sf/
:jf:YosdL{ z}of
;+Vof
pknJw ;]jf tyf ;'ljwf -pknAw 5÷5}g_
l:js[t
b/aGbL
k"lt{sf]
cj:yf
k|;'tL
;]jf
Nofj lSnlgs PS;/]
;]jf
kl/jf/
lgof]hg
vf]k
;]jf
P;l;l6 k/fdz{
;]jf
;'/lIft
dft[Tj
;]jf
/Qm
;+rf/
;]jf
!=c:ktfn, @= k|fylds :jf:Yo s]Gb|, #= :jf:Yo rf}sL, $= gLlh c:ktfn, %= cfo'j]{b :jf:Yo s]Gb|, ^= cfvf pkrf/ s]Gb|, &= k|;'tL u[x, *=
afn c:ktfn, (= dfgl;s c:ktfn, !)= k|fs[lts lrlsT;fno, !!= /Qm ;+rf/ s]Gb|, !@= PrcfOle k/LIf0f tyf k/fdz{ s]Gb|, !#= zx/L
:jf:Yo s]Gb|, !$= ;fd'bflos :jf:Yo OsfO{, !%= gLlh lSnlgs, !^= lzIf0f c:ktfn !&= kmfd{];L !*= cGo
#=@=# lrlsT;s tyf :jf:YosdL]{sf] ljj/0f
:jf:Yo ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf j8f
gDa/
k|sf/ sfo{/t :jf:YosdL{sf] ;+Vof
ljz]if1
lrlsT;s
;fdfGo
lrlsT;s
x]=c= g;{ cx]j cgdL Nofj
6]lSgl;og
cGo cGo
#=@=$ vf]k tyf kf]if0f ;DaGwL ljj/0f
j8f
gDa/
afnaflnsf ;+Vof vf]k lng] afnaflnsf ;+Vof % aif{ d'gLsf afnaflnsf
! aif{
d"gLsf
@ aif{
d"gLsf
% aif{
d"gL
ljl;lh k]06fEofn]06 kf]lnof]
t]>f]
bfb'/f
÷?a]nf
hfkflgh
OG;kmnfOl6;
-h]=O{=_
a[4L
cg'udg
ul/Psf
a[4L cg'udg
ul/Psf dWo]
s'iff]lift
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
91
l8lk6L, x]kla, lxklj#
#=@=% ;'/lIft dft[Tj ;DaGwL ljj/0f
j8f
gDa/
ut aif{sf]
ue{jtL÷k|;'tL
ePsf dlxnf ;+Vof
l6=l6= vf]k lng] ue{jtL uef{j:yfsf]$
k6s hfFr
u/fpg] ue{jtL
;+Vof
k|;'tL ePsf] cfwf/df ue{jtLsf] ;+Vof
6L=6L= !
-klxnf]
hfFrdf_
6L=6L= @
-klxnf] vf]k lnPsf]
Ps dlxgf kl5_
:jf:Yo
;+:yfdf
bIf :jf:Yo sdL{sf]
;xof]udf 3/df
:jf:YosdL{sf]
cg'kl:yltdf
3/df
!
@ # $ % hDdf
#=@=& ;'/lIft dft[Tj ;DaGwL ljj/0f
j8f
gDa/
uef{j:yf÷k|;'tL
cj:yf÷;'Ts]/L kl5sf]
^ xKtf leq d[To' ePsf
dlxnf
hLljt
gjhft lzz'
;+Vof
d[t hGd
gjhft
lzz'
hGd]sf] @*
lbgleq d[To'
ePsf gjhft
lzz'
!%–%(
aif{sf
dlxnfsf]
;+Vof
kl/jf/ lgof]hgsf] ;fwg k|of]u ug]{ dlxnf :jf:Yo
:jo+;]ljsf
;+Vof
dlxnf k'?if
:yfoL c:yfoL :yfoL c:yfoL
!
@
#
$
%
hDdf
#=@=( ufpFkflnsf÷gu/kflnsf leqdf b]vf k/]sf k|d'v /f]u / ltgsf] pkrf/;DaGwL ljj/0f
qm=;+= /f]usf] gfd /f]uL÷lj/fdL
;+Vof
pkrf/
ePsf] ;+Vof
kmnf]ck
ul/Psf] ;+Vof
/]km/ ul/Psf]
;+Vof
d[To' ePsf]
;+Vof
! lgdf]lgof
@ emf8f kvfnf
# dn]l/of
$ sfnfhf/
% Ifo /f]u -l6jL_
^ s'i7 /f]u
& /Strfk
* d'6' /f]u
( Uof:6Ls÷cN;/
!) kIf3ft
!! PrcfOle P8\;
!# SofG;/
!$ dw'd]x -lrgL /f]u_
!% bd -:jf;k|Zjf;_
!^ k|;'tLhGo /f]u
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
92
!& cGo ==============
hDdf
gf]6 M– :jf:Yo ;+:yfdf ;j}eGbf j9L cfPsf !) j6f /f]ux?sf] gfd qmdzM n]Vg] -/f]usf] gfd ;"rL /fVg]_
#=# o'jf tyf v]ns'b / dgf]/~hg
#=#=! v]nd}bfg, kfs{, lkslgs :yn tyf dgf]/Ghg:yn ;DjGwL] ljj/0f
j8f
gDa/
:ynsf] gfd pkof]u-!=v]ns'b, @=
k|b{zgL, #= dgf]/~hg, $=
lkslgs_
If]qkmn÷cfsf/
-ju{ ld=_
:jfldTj -;/sf/L,
;fd'bflos, lghL, klAns ln=
jf cGo_
cfDbfgL
-jflif{s ?_
;]jfu|fxL÷cfuGt's ;+Vof
-aflif{s_
1
2
3
4
5
#=#=@ Jofj;flos v]nf8Lsf] ljj/0f
j8f
gDa/
v]nf8Lsf] gfd lnË pd]/ v]nsf] gfd v]nf8Lsf] :t/ -/fli6«o,
If]qLo, lhNnf:t/_
kfPsf] ;Ddfg jf
k'/:sf/
#=#=@ d'Vo rf8, kj{ tyf d]nf hfqf ;DaGwL ljj/0f
j8f gDa/ dgfOg] rf8kj{, hfqf / d]nf :yfg dgfpg] ;do d'Vo ljz]iftf -wfld{s,
P]ltxfl;s, dgf]/~hg_
s}lkmot
v08 $M ef}lts k"jf{wf/ l:ylt ljj/0f
$=! ;8sdfu{
j8f gDa/ ;8ssf] gfd hf]l8g] j:tLx? nDafO{
-ls=ld=_
k|sf/ -sRrL, u|fe]n,
sfnf] kq]{_
nfeflGjt
hg;+Vof b]lv ;Dd
$=! k}bn dfu{
j8f gDa/ k}bndfu{sf] gfd hf]l8g] j:tLx? nDafO{
-ls=ld=_
nfeflGjt hg;+Vof
b]lv ;Dd
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
93
$=@ k'n tyf k'n];f
j8f gDa/ k'nsf] gfd k'n ePsf]
vf]nf jf vf]N;Lsf] gfd
hf]l8g] j:tLx? emf]n'Ë]÷sf7]
÷ 6«i6÷
kSsL
nDafO{
-ld=_
cj:yf -/fd|f], l7s},
lh0f{_
lgld{t
;fn b]lv ;Dd
$=# ;/sf/L ejg
j8f gDa/ ejgsf] gfd ejg ePsf]
6f]nsf] gfd
sfof{nosf] gfd If]qkmn -ju{ dL=_ cj:yf -/fd|f],
l7s}, lh0f{_
hUuf ejg
$=$ ;fj{hlgs tyf ;fd'bflos ejg
j8f
gDa/
ejgsf] gfd ejg ePsf]
6f]nsf] gfd
s] sfddf k|of]u
eO/x]sf]5<
If]qkmn -ju{ dL=_ cj:yf
-/fd|f], l7s}, lh0f{_
nfeflGjt
3/w'/L hUuf ejg
v08 %M jg, h}ljs ljljwtf tyf jftfj/0f
%=! jgsf] ljj/0f
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
94
j8f
gDa/
jgsf]
lsl;d
;d]6]sf]
3/w'/L]
jgsf] gfd If]qkmn
-x]=_
;+lrlt b/
-So"=ld=÷x]_
jg k}bfj/sf] aflif{s pTkfbg
sf7 -So"=lkm=_ bfp/f -ef/L_ hl8a'6L -s]hL_
!
/fli6«o
;fd'bflos
;fem]bf/L
lghL
sj'lnotL
wfld{s
@
/fli6«o
;fd'bflos
;fem]bf/L
lghL
sj'lnotL
wfld{s
#
/fli6«o
;fd'bflos
;fem]bf/L
lghL
sj'lnotL
wfld{s
$
/fli6«o
;fd'bflos
;fem]bf/L
lghL
sj'lnotL
wfld{s
%
/fli6«o
;fd'bflos
;fem]bf/L
lghL
sj'lnotL
wfld{s
gf]6M hl8a'6L eGgfn] sf7, bfp/f / :ofpnf afx]s cGo jg k}bfj/ h:t}M h/f, kft, kmn, km"n, vf]6f], /;, rf]k, sf]of , ljof, e'jf cfbL a'‰g'
kb{5 .
%=@ hl8a'6Lsf] ljj/0f
hl8a'6Lsf] gfd jgsf] gfd j8f gDa/ pTkfbg -s]=lh=_ aflif{s cfDbfgL
-?= xhf/df_
aflif{s /fh:j ;+sng
-?= xhf/df_3
hDdf
%=# /fli6«o lgs'~h, cf/If / dWojtL{ tyf ;+/lIft If]q
/fli6«o lgs'~h, cf/If, / ;+/lIft If]qsf]
gfd
;d]l6Psf
j8fx?
hDdf If]qkmn
-j=ls=ld=_
dWojtL{ If]qsf] If]qkmn
-j=ls=ld=_
;+/lIft / dWojtL{ If]qdf kg]{
3/w'/L
!=
@=
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
95
hDdf
%=$ r/g If]q
j8f gDa/ r/g If]qsf] gfd r/g x'g] :yfg If]qkmn -j=ls=ld=_ r/g Joj:yfkg k|0ffnL
-3'DtL, rSnfaGbL, ;fdfGo_
hDdf
%=% ljkb hf]lvd tyf Joj:yfkg
%=%=! hf]lvdo'Qm -;+j]bglzn_ :yfgdf j;f]jf; u/]sf kl/jf/ ljj/0f
j8f gDa/ hf]lvdo'Qm :yfg 3/w'/L ;+Vof
klx/f] glb s6fg af9L clt le/f]nf] cGo hDdf
%=%=@ ljkbaf6 dfgjLo IftL
j8f
gDa/
cfunfuL af9L] klx/f] lztnx/ /f]u
dfxfdf/L
;k{b+; h+unL
hgfj/af6 IftL
e"sDk cGo
-r6\ofª_
d[To' 3fO{t] d[To' 3fO{t] d[To' 3fO{t] d[To' 3fO{t] d[To' 3fO{t] d[To' 3fO{t] d[To' 3fO{t] d[To' 3fO{t] d[To' 3fO{t]
!=
@=
#=
$=
%
hDdf
%=%=# ljkbsf] lsl;d cg';f/ hf]lvdsf] ;do -dlxgf pNn]v ug'{xf];\_
j8f gDa/ ljkb cg'';f/ hf]lvdsf] ;do -dlxgf_
cfunfuL af9L 8'jfg klx/f] lztnx/ /f]u dfxfdf/L ;k{sf] 6f]sfO h+unL hgfj/af6 IftL
!
@
#
$
%
hDdf
%=%=$ ljkbsf] c;/ ljj/0f
Iflt ljj/0f ljkbsf] If]q cg';f/ Iflt ljj/0f
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
96
j8f
gDa/
3/uf]7 kz'k+IfL afnL / hUufhdLg cGo IftL
kl/jf/ Iflt /sd
-?=_
kl/jf/ Iflt /sd
-?=_
kl/jf/ Iflt /sd
-?=_
kl/jf/ Iflt /sd
-?=_
cfunfuL
af9L 8'jfg
klx/f]
lztnx/
/f]u dfxfdf/L
;k{sf] 6f]sfO
e"sDk
h+unL hgfj/af6 IftL
cGo
hDDff
%=%=% ljkbaf6 Iflt ;fj{hlgs ;+/rgf tyf k"jf{wf/ -ut ! aif{sf] c;/sf] cfwf/df_
Iflt ljj/0f ljkbsf] If]q cg;f'/ Iflt ljj/0f
j8f
gDa/
ljBfno k'n k'n];f af6f]3f6f] s"nf] gx/, vfg]kfgL cGo
;+Vof Iflt /sd
-?=_
;+Vof Iflt /sd
-?=_
ls=dL= Iflt /sd
-?=_
;+Vof Iflt /sd
-?=_
;+Vof Iflt /sd
-?=_
af9L 8'jfg
klx/f]
e"sDk
h+unL hgfj/sf] IftL
cGo
hDDff
%=%=^ ;+/lIft kfgLd'xfg, hdLg / ef}lts ;+/rgf -gfd, :yfg, If]qkmn_
;+/lIft kfgLd'xfg, hdLg / ef}lts ;+/rgfsf] gfd j8f gDa/ /x]sf] :yfg ;+/lIft kfgL d'xfg, hdLg, v]tjf/L / ;+/rgf
OsfO{ kl/df0f
;+/lIft kfgL d'xfg x]S6/
gbL lgoGq0f tyf psf;af6 ;+/lIft If]qsf] gfd
;+/lIft v]tjf/Lsf] If]qkmn
le/fnf] /f]syfd tyf ;+/lIft ;+/rgf
;+/lIft uN5L / klx/f] ;+Vof
v08 ^ M ;+:yfut ljsf; ljj/0f
^=! ufpFkflnsf÷gu/kflnsf, ;/sf/L sfof{no tyf lgsfox?
qm=;= ;/sf/L sfof{no gfd :yfg jf8{ g+= hgzlQm -hgf_ sfo{If]q
!= :yfgLo ;/sf/
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
97
ufpFkflnsf÷gu/kflnsf
j8f sfof{no
@ :jf:Yo ;+:yfx?
c:ktfn
k|fylds :jf:Yo s]Gb|
:jf:Yo rf}sL
pk :jf:Yo rf}sL
# s[lif
$ kz' ;]jf
% x'nfs
^ Jfg
& k|x/L sfof{no
lhNnf÷k|b]z
Onfsf
rf}sL
*= cGo sfof{nox?
(= ;/sf/L :jfldTjsf ;+:yfg,
;ldlt cflb
^=@ ;d'bfodf cfwfl/t ;+:yf ljj/0f
^=@=! ;fd'bflos ;+:yf ljj/0f
j8f
gDa/
;fd'bflos ;+:yfsf] ;+Vof
;fd'bflos
;+:yf
s[ifs
;d"x
jg ;d"x ;xsf/L
;+:yf
u};; jf
Sna
k/Dk/fut ;d"x
-j83/, u'7L, e]hf_
cfdf
;d"x
gful/s
;r]tgf
s]Gb|
6f]n ;'wf/
;ldlt÷6f]n
ljsf; ;+:yf
pBdL
;d"x
cGo===
1
2
3
4
5
hDdf
^=@=@ cfdf dlxnf ;d"x tyf k/Dk/fut ;d"xsf] ljj/0f
;d"x, ;+:yf ;+hfnsf] gfd /
7]ufgf
j8f
gDa/
;d"xdf cfj4 kl/jf/ tyf ;b:o ljj/0f jrt
/sd
-?=_
nufgL
/sd
-?=_
nufgLsf] d'Vo If]q
;b:o ;+Vof ;d]6]s]f kl/jf/
dlxnf k'?if hDdf blnt hghflt cGo hDdf
cfdf tyf dlxnf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
98
k/Dk/fut ;d"x
s[ifs tyf pBdL ;d"x
art ;d"x
cGo
^=@=# gful/s ;r]tgf s]Gb| / 6f]n ljsf; ;+:yfsf] ljj/0f
gful/s ;r]tgf s]Gb|sf] gfd /
7]ufgf
j8f
gDa/
;d"xdf cfj4 kl/jf/ tyf ;b:o ljj/0f jrt
/sd
-?=_
nufgL
/sd
-?=_
nufgLsf]
d'Vo If]q ;b:o ;+Vof ;d]6]s]f kl/jf/
Dlxnf k'?if hDdf blnt hghflt cGo hDdf
6f]n ljsf; ;+:yf
gful/s ;r]tgf s]Gb|
gful/s d+r
^=@=$ s[ifs tyf pBdL tyf art ;d"xsf] ljj/0f
s[ifs, pBdL tyf art
;d"x / ;+:yf gfd / 7]ufgf
j8f
gDa/
;d"xdf cfj4 kl/jf/ tyf ;b:o ljj/0f jrt
/sd
-?=_
nufgL
/sd
-?=_
nufgLsf] d'Vo If]q
;b:o ;+Vof ;d]6]s]f kl/jf/
dlxnf k'?if hDdf blnt hghflt cGo hDdf
^=@=% afl0fHo j}+s, ljsf; j}s, ljQLo ;+:yf, n3' ljQ tyf ;xsf/L ;+:yf ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= a}+s tyf ;xsf/L ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf j8f gDa/ aflif{s sf/f]af/ /sd
-?=xhf/df_
nufgL/sd-?=_ nufgLsf] d'Vo If]q
s= jfl0fHo j}+s
v= ljsf; j}+s
u= ljQLo ;+:yf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
99
3= n3' ljQ ;+:yf
ª= ;xsf/L ;+:yf
^=@=^ u}/ ;/sf/L ;+:yf ;DaGwL ljj/0f
u};;sf] gfd / 7]ufgf ;d]6]sf] If]q jflif{s ah]6
-?=_
ljifout If]q hgzlQm
;+Vof
;xof]uL ljsf; ;fem]bf/sf] gfd
^=@=& ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] cfo ljj/0f
cfo zLif{s ut jif{ -?= xhf/df_ rfn' jif{ -? xhf/df_
cg'dflgt jf:tljs cg'dflgt
z'? df}Hbft
3/hUuf s/
dfnkf]t jf e"lds/
xf6jhf/ k;n s/
;jf/L ;fwg s/
dgf]/~hg s/
jxfn lj6f}/L
lj1fkg s/
Joj;fo s/
Joj;flos lel8of] s/
k|fs[lts >f]t pkof]u s/
;]jf z'Ns
b:t'/
ljqmL cfo
b08 hl/jfgf
cGo cfo
>f]t pkof]u jfF8kmfF8
k|b]z cg'bfg M
ljQLo ;dfgLs/0f cg'bfg
;zt{ cg'bfg
ljz]if cg'bfg
;dk'/s cg'bfg
;+3Lo cg'bfg M
ljQLo ;dfgLs/0f cg'bfg
;zt{ cg'bfg
ljz]if cg'bfg
;dk'/s cg'bfg
hDdf cfo
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
100
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
101
cg';"rL -#v_M ;+:yfut tYofÍ ;+sng÷;j]{If0f kmf/fd
-bkmf *=! -5_, *=@ -u_, *=# -5_ ;Fu ;DalGwt_
ufpF÷gu/ j:t'l:ytL ljj/0f
kfl/jfl/s ljj/0f ;+sng kmf/fd
================ufpFkflnsf÷===========gu/kflnsf
@)&% ======
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
========================= ufp|F÷gu/ j:t'ut ljj/0f
kfl/jfl/s ljj/0f ;+sng kmf/fd
!= kl/ro
!=! k|b]z g+ M
!=@ lhNnfsf] gfd M sf]8 M
!=# :yfgLo txsf] gfd M sf]8 M
!=$ j8f g+ M
!=% j:tLsf] gfdM sf]8 M
!=^ dfu{sf] gfdM
!=& 3/ qmd ;+Vof -3/ gDa/_ M 3/sf] lhof]sf]8 M
!=* kl/jf/ qmd ;+Vof M
!=( kl/jf/d'nLsf] gfd M ln+u -dlxnf÷k'?if÷t]>f] lnËL_M
@= kl/jf/ ;DaGwL ljj/0f
@=! kl/jf/ ;b:osf] ljj/0f -kl/jf/d'nLaf6 z'? ug]{ / h]i7 ;b:o cg';f/ qmd ldnfP/ pNn]v ug]{_]
@=@ tkfO{sf] kl/jf/df ! aif{ leq d[To' ePsf ;b:osf] ljj/0f lbg'xf]; .
d[To' x'g]sf] gfd lnË -dlxnf÷k'?if÷t]>f] lnËL_ pd]/ -aif{÷dlxgf_ d[To'sf] sf/0f
@=# vfg]kfgLsf] d'Vo >f]t s] xf] <
!= kfOkwf/f 3/ sDkfp08df @= kfOkwf/f ;fj{hlgs #= l8k jf]l/Ë $= 6\o'jj]n÷x]G8kDk %= 9flsPsf] Ogf/÷s'jf
^= g9flsPsf] Ogf/÷s'jf &= d"nsf] kfgL *= gbL vf]nf (= cGo
@=$ vfgf ksfpg k|of]u ug]{ d'Vo OGwg s'g xf]<
!= bfp/f @= d§Lt]n #= Pn lk Uof; $= u'O{7f %= jfof]Uof; ^= ljB't &= cGo
@=% kl/jf/n] k|of]u ug]{ aQLsf] d'Vo >f]t s] xf] <
!= ljB't @= d§Lt]n #= Jffof]Uof; $= ;f]nf/ %= cGo
@=^ kl/jf/n] k|of]u ug]{ zf}rfno s:tf] k|sf/sf] 5 <
!= zf}rfno gePsf] @= ˆn; ePsf] -;fj{hlgs 9n_ #= ˆn; ePsf] -;]lK6s 6\ofÍ_ $= ;fwf/0f
@=& lgDg s'g s'g ;'ljwfx? kl/jf/n] pkef]u u/]sf] 5 <
qm=;+ Gfd y/ lnË
hGd
ldlt
Hfft
hftL
wd{ dft[
efiff
z}lIfs:t/
-% jif{dflysf
nflu dfq_
a;f]af;sf] cj:yf -
:jb]zdf cGoq jf
ljb]zdf a;]sf] ;b:osf]
xsdf o;kl5sf] ljj/0f
glng]_
k]zf
-!) aif{
eGbf dfyL_
j}jflxs
l:ylt -!)
aif{ eGbf
dfyL_
ckfËtfsf]
l:ylt
:jf:Yo
cj:yf
-:j:y,
;fdfGo
/f]u,bL3{ /f]uL_
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
;'ljwfx? pknAw -!= 5, @= 5}g_
/]l8of]
6]lnlehg
6]lnkmf]g÷df]jfOn kmf]g
sDo"6/
OG6/g]6
Dff]6/;fOsn
df]6/÷sf/
/]lk|mh/]6/
@=* kl/jf/n] s[lif sfo{sf nflu hUuf k|of]u u/]sf] 5< != 5 @= 5}g @=!)
@=( olb kl/jf/af6 s[lif sfo{sf nflu hUuf k|of]u u/]sf] 5 eg] ;f] hUufsf] ljj/0f -If]qkmn pNn]v ug]{_
@=(=! cfkm\gf] kl/jf/sf] gfddf /x]sf] hUufM ============================-/f]kgL÷s¶f÷x]S6/÷j=ld=_
@=(=@ kl/jf/ afx]s c?sf] gfddf /x]sf] hUufM===========================-/f]kgL÷s¶f÷x]S6/÷j=ld=_
@=(=# cGo :jfldTj v'nfpg]M=================================================-/f]kgL÷s¶f÷x]S6/÷j=ld=_
@=!) kl/jf/sf s'g} ;b:osf] j}+s tyf ljQLo ;+:yfdf vftf 5 < != 5 @= 5}g
@=!! kl/jf/sf] ;/b/ aflif{s cfDbfgL slt 5 <========================== -? xhf/df pNn]v ug]{_
@=!@ kl/jf/sf] ;/b/ aflif{s vr{ slt 5<====================== -? xhf/df pNn]v ug]{_
@=!# tkfO{sf] jflif{s afnL pTkfbg tyf lalqm slt 5<
afnL pTkfbg -lSjG6n_ v]tL ul/Psf] ljqmL kl/df0f -lSjG6n_
If]qkmn O|sfO{ -s¶f÷/f]kgL_
cGgafnL
Wfg
ds}
ux'
sf]bf]
cGo
Bnxg
Bfn
/x/
d';/f]
Rfgf
l;dL
e§df;
cGo
t]nxg
tf]/L÷;:o'{
cfn;÷ltn
;"o{d'vL
cGo
t/sf/L
cfn'
aGbf÷sfpnL÷/fof]
af]8L
uf]ne]+8f
sfFqmf], nf}sf, km;L{
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
k/an, s'Gb|'s, sfFqmf]
s/]nf, l3/f}nf, lrlr08f]
cGo
gub] afnL
cb'jf÷j];f/
Kofh÷n;'g
Rofp
cGo
kmnkm|n
cfFk÷lnrL
s]/f÷d]jf
;'Gttf÷sfutL -cldnf]]hft_
:ofp÷cf?jv8f
lsjL
cGo
km"nv]tL
@=!$ kl/jf/n] s'g} rf}kfof tyf kz'k+IfL kfn]sf] 5< != 5 @= 5}g @=!^
@=!% rf}kfof tyf kz'k+IfLx?sf] ljj/0f lbg'xf]; -;+Vof pNn]v ug]{_ .
qm=;+ rf}kfof tyf kz'k+IfL ;+Vof b'w pTkfbg
-ln6/_
df;' pTkfbg
-s]=lh=_
c08f
-;+Vof_
pg
-s]=lh=_
xf8÷5fnf
-s]=lh=_
cGo ljqmLaf6 aflif{s
cfDbfgL -?=_
! ufOuf]?÷afR5fafR5L
@ /fFufe};L÷kf8fkf8L
# ofs÷rf}/L
$ afv|f÷e]8f, v;L÷af]sf
% ;'Fu'/÷j+u'/
^ s'v'/f÷xfF;
& cl:6«r
=======
@=!^ tkfOsf] kl/jf/df df5f, df}/L / /]zdkfng ul/Psf] 5 eg] ljj/0f lbg'xf]nf<
!= df5fkfng kf]v/L ;+VofM ======= kf]v/Lsf] If]qkmnM ============= x]S6/ aflif{s pTkfbgM =================== s]=lh=
@= df}/L 3f/ ;+VofM ============== aflif{s dx pTkfbgM ======== s]lh
#= /]zdv]tL sf]of] ;+VofM ======= pTkfbgM ============== s]lh
@=!& cfˆgf] pTkfbgn] tkfO{sf] kl/jf/nfO{ slt dlxgf vfg k'U5 < -Psdf dfq 7Ls lrGx nufpg'xf];_ .
s= # dlxgf;Dd v= $ b]vL ^ dlxgf ;Dd
u= & b]vL ( dlxgf;Dd 3= ( dlxgf eGbf a9L
@=!* kl/jf/df s'g} ;b:on] ljut # aif{df Joj;flos ;Lk tflnd k|fKt u/]sf5g< != 5 @= 5}g obL eP ;f]sf] ljj/0f lbg'xf];\ .
;Lk ljsf;sf If]qx? dlxnf k'?if
;"rgf tyf k|ljlw, On]S6«Lsn / On]S6«f]lgS; -sDKo'6/, ljB't, df]jfO{n, /]l8of] 3l8 cfbL
l;nfO{ a'gfO{, a'l6s, ;[+uf/, kfn{/ cflb
lgdf{0f ;DaGwL -Dof;g, sfk]{G6«L cfbL_
Ol~hlgol/Ë, c6f]df]jfOn / d]sflgS;
s[lif ;DaGwL -h]6L, h]6LP/ vfB k|;f]wg cflb_
hg:jf:Yo ;DaGwL
kz':jf:Yo ;DaGwL
jg ;DaGwL
ko{6g 6'/ ufO8, 6«fen / ;Tsf/
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
snf ;DaGwL
cGo
#= 3/ ;DaGwL ljj/0f
#=! tkfOsf] 3/ stL j6f 5< ======== ;+Vof
#=@ tkfO{ a;]sf] 3/sf] :jfldTj s:tf] k|sf/sf] xf]< -;lx pQ/df Psdf dfq 7Ls nufpg'xf];_
!= gLlh÷cfˆg} @=Eff8fdf #= ;+:yfut $= cGo
#=# a;f]af; ug]{ 3/sf] 5fgfsf] k|sf/ -PseGbf j9L 3/ ePdf d"n 3/sf] ljj/0fsf cfwf/df Psdf dfq lrGx nufpg]_
!= km'; jf v/sf] 5fgf ePsf] @= h:Tff jf Rofb/ 5fgf ePsf]
#= 6fon jf 9'Ëfsf] 5fgf ePsf] $= cf/l;l; 9nfg ePsf]
%= sf7sf] 5fgf ePsf] ^= df6f]sf] 5fgf ePsf]
&= cGo -pNn]v ug]{_ ==========
#=$ tkfO{ a;]sf] 3/sf] hu s:tf] k|sf/sf] 5<
!= df6f] / 9'Ëf @= l;d]G6 / 9'Ëf #= k|m]d :6«Sr/ $= nf]8 j]ol/Ë %= sf7sf] vDaf ^= cGo -v'nfpg]_
#=% tkfO{ a;]sf] 3/ ejg dfkb08 cg';f/ ag]sf] 5< != 5 @= 5}g
#=^ tkfO{ a;]sf] 3/ e"sDk k|lt/f]wL 5< != 5 @= 5}g
#=& tkfOsf] 3/ s:tf] k|sf/sf] hf]lvddf 5 < != e"sDk @= af9L #=klx/f] $=xfjfx'/L %=8'afg jf s6fg
#=* tkfO{sf] 3/ kl/jf/sf] hf]lvd kfl/jfl/s of]hgf ag]sf] 5 < !=5 @= 5}g
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
sf]8 k|of]usf nflu ljj/0f
s= kfl/jfl/s ljj/0f
!= qm=;+= kl/jf/d'nLaf6 z'? ug]{ / h]i7 ;b:ocg';f/ qmd ;+Vof pNn]v ug]{
@= lnË != k'?if @= dlxnf #= t];|f] lnËL
#= hGdldlt hGd]sf] ldlt -;fn, dlxgf / ut] pNn]v ug]{ obL dlxgf / ut] yfxf gePdf ;fn dfq pNn]v ug]{ tyf @ aif{ d'gLsf]
aRrfsf] xsdf dlxgf pNn]v ug]{_
$= hfthftL != kxf8L afXd0f÷If]qL÷7s'/L÷;Gof;L @= dw]zL afXd0f If]qL÷/fhk't #= kxf8L hghftL cfbLjf;L $= t/fO{
hghftL cfbLjf;L %= kxf8L blnt ^= dw]zL blnt &= d'l:nd *= kxf8L cGo (= dw]zL cGo
%= wd{ != lxGb' @= af}4 #= d'l:nd $= lqmlZrog %= cGo ==========
^= dft[efiff != g]kfnL @= d}lynL #= ef]hk'/L $=yf? %= tfdfË ^= g]jf/ &= aHhLsf *= du/ (= 8f]6nL !)= pb'{ !!= cjwL
!@= lnDa' !#= u'?Ë !$= a}t8]nL !%= /fO{ !^= c5fdL !&= jfGtjf !*= /fhj+zL !(= z]kf{
&= z}lIfs:t/ != k"j{ k|fylds @= cfwf/e't tx #= dfWoflds tx $= :gfts tx %= :gftsf]Q/ ^= Pdlkmn / ljBf jfl/wL -
lkPrl8_ &= k|fljlws PnPn;L *= ;fwf/0f n]vk9 -;fIf/_ (= n]vk9 ug{ g;Sg] -lg/If/_
*= a;f]af;sf] cj:yf != u0fgf u/]sf] 7fpFdf a;]sf], @= :jb]zdf cGoq a;]sf], #= ljb]zdf a;]sf]
(= k]zf != s[lif tyf kz'kfng @= gf]s/L÷hfuL/ #= pBf]u tyf Jofkf/ $= Hofnf÷dhb'/L %= j}b]lzs /f]huf/L ^=
Joj;flos sfo{ -kqsf/, jlsn, k/fdz{, 7]Ssf k6\6f, k'hf/L cfbL &= ljBfyL{ -cWoog/t_ *= u[x0fL (= j]/f]huf/
!)= cGo
!)= j}jflxs l:ylt != cljjflxt @= Psn ljjfx #= jx'ljjfx $= k'gMljjfx, %= ljw'/÷ljwjf ^= ;DaGw ljR5]b &= ljjflxt t/ cnu
a;]sf]
!!= ckfËtfsf] l:ylt != ckfËtf gePsf] @= zf/Ll/s ckfËtf #= jf}l4s ckfËtf $= b[li6ljlxg -cfFvf gb]Vg]_ %= jf]Ng tyf ;'Gg g;Sg] -
alx/f_ ^= :j/ jf]nfO{;DaGwL ckfËtf -eses]_ &= >j0f b[i6Lljlxg *= dgf];fdflhs ckfËtf
v= kfl/jfl/s ljj/0f ;+sngsfnflu ;fdflhs tyf hfltut ;d"x
qm=;+= hfltut ;d"x k|d'v hfthftLx?
! kxf8L blnt != uGwj{ -ufO{g]_ @= kl/of/ -bdfO{, bhL{, ;'rLsf/, gurL{, 9f]nL, x'8\s]_ #= afbL $=
ljZjsdf{ -sfdL, nf]xf/, ;'gf/, cf]8, r'gF/f, kfsL{, 6df6f_ %= ;fsL{ -ldhf/, rd{sf/, e"n_
@
dw]zL blnt != sn/ @= b';fw -kf;jfg, xh/f_ #= ss}lxof $= wf]jL -/hs_ lxGb" %= sf]/L ^=
kTy/s§f &= vl6s *= kf;L (= vTj] -d08n, vË_ !)= afFt/
!!= d';x/ !@= rdf/ -/fd, df]rL, xl/hg, /ljbf;_ !#= lrl8df/ !$= d]:t/ -xnvf]/_ !%= 8f]d -
dl/s_ !^= ;/eË -;/jl/of_ !&= tTdf -tfFtL, bf;_
#
kxf8L hghftL
cfbLaf;L
!= s'zjfl8of, agsl/of, s';'08f, /fp6], ;'/]n, xfo', /fhL, n]Krf,
@= r]kfª, yfdL, af]6], bg'jf/, a/fd', Nxf]dL, dfemL, b/fO{, l;of/, y'bfd
#= ;'g'jf/, tfdfª, e'h]n, s'dfn, ef]6], kx/L, tfKs]uf]nf, 8f]Nkf], lk|m, d'ufn, nfs]{, Nxf]kf, b'/f, jfn'ª
$= u'¿ª, du/, /fO{, lnDj', 5}/f]tg, tfªa], ltgufpn] ysfnL, af¥x ufpn], dfkmf{nL ysfnL, z]kf{, ofSvf, 5GTofn,
lh/]n, Jof;L, Xof]Ndf]
%= g]jf/, ysfnL
$
dw]zL hghftL tyf
cfbLaf;L
!= ls;fg, d]r] -jf]8f]_
@= wfg's, emfFu8, ;tf/ -;Gyfn_0
#= yf¿, /fhj+zL, uGufO{, lwdfn, tfhk'l/of
% kxf8L afXd0f tyfIf]qL ;a} kxf8L d"nsf afXd0f, If]qL / 7s'/L
^ dw]zL jfXd0f tyf
/fhk\'t
emf, /fhk't, lqkf7L, ld>f, z'Snf, sfo:y
& d'l:nd d'l:nd, r'/f}6]
* kxf8L cGohftL lu/L, k'/L, ef/tL, ;Gof;L, of]uL, s'Fj/
(
dw]zL cGohftL ofbj, t]nL, snjf/, ;'9L, s'ld/, sfg'÷xnjfO{, xhfd÷7fs'/, a9xL, /fhe/, s]j6, dNnfx, g'lgof, s'Dxf/, sx/,
nf]w, ljª÷la08f, u8]/L ÷e]8Lxof/, dfnL, sfd/, w'lgof, j/fo, d'08f, a8fO{, k~hfjL, a+ufnL, df/jf8L, g'/fª,
sfo:y, h}g, aflgof, cdft, szjflgof, /fhjf]w, s'Zjfxf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
@=ufpF;ef tyf ufpF sfo{kflnsf kbflwsf/Lsf] ljj/0f
ufpF;ef
qm=;+= Gffd kb
! s0f{ axfb'/ /fjn ufpFkflnsf kd'v
@ l;Gb' xdfn,zfxL ufpFkflnsf pk k|d'v
# ds"l;+x a"(f j8f cWoIf,j8f g+=!
$ dltp lji6 dlxnf ;b:o
% b"wsnf sfdL blnt dlxnf ;b:o
^ hgnfn h};L v"Nnf j8f ;b:o
& ;"/ lji6 v"Nnf j8f ;b:o
* s0f{ /fjn j8f cWoIf j8f g+= @
( h*]gL /fjn dlxnf ;b:o
!) lhjg /fjn v"Nnf j*f ;b:o -lh=;=;=df dgf]lgt ePsf]_
!! /fhsf}/f bdfO{ blnt dlxnf ;b:o
!@ lzjsfGt /fjn v"Nnf j*f ;b:o
!# u"nd /fjn j8f cWoIf j8f g+= #
!$ Rofuf af]xf]/f v"Nnf j*f ;b:o
!% h"g]nL sfdL blnt dlxnf ;b:o
!^ wgf zfxL dlxnf ;b:o
!& ;"Q a= /fjn v"Nnf j*f ;b:o
!* nf]shª\u xdfn j8f cWoIf j8f g+= $
!( s]l;snf e)*f/L dlxnf ;b:o
@) af+rk"/L ;"gf/ blnt dlxnf ;b:o
@! /fh a=h]&f/f v"Nnf j*f ;b:o
@@ /fd k|=/f]sfof v"Nnf j*f ;b:o
@# led/fh zfxL j8f cWoIf j8f g+= %
@$ t"ltsnf sfdL blnt dlxnf ;b:o
@% e/thª\u zfxL v"Nnf j*f ;b:o
@^ lx/fdlt /f]sfof dlxnf ;b:o
@& uf]/v e08f/L v"Nnf j*f ;b:o
@* tf/fl;+x le+ofn blnt dgf]lgt ;b:o
@( wglj/] ;'gf/ blnt dgf]lgt ;b:o
o; ufpFkflnsfdf u7g ePsf] sfo{kflnsfsf kbflwsf/L ;DaGwL ljj/0f b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 .
qm=;+= gfd kb
! s0f{ axfb'/ /fjn cWoIf
@ l;Gb' xdfn,zfxL pkfWoIf
# ds"l;+x a"(f ;b:o
$ s0f{ /fjn ;b:o % u"nd /fjn ;b:o
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
^ nf]shª\u xdfn ;b:o
& led/fh zfxL ;b:o
* tf/fl;+x le+ofn ;b:o ( wglj/] ;'gf/ ;b:o
!) rGb|la/ zfxL ;b:o ;lrj
>f]t M ufpF sfo{kflnsf, @)&%
#=ufpFkflnsfaf6 j:t'l:ytL ljj/0fsf nflu 5flgPsf sfo{bnsf ;b:ox?sf] ljj/0f
qm=;+= Gffd Kb
! s0f{ axfb'/ /fjn ;+of]hs
@ rGb|la/ zfxL ;b:o ;lra
# ds"l;+x a"(f ;b:o
$ s0f{ /fjn ;b:o
% u"nd /fjn ;b:o
^ nf]shª\u xdfn ;b:o
& led/fh zfxL ;b:o
* ?b|la/ zfxL ;b:o
( plHh/ /fjt ;b:o
!) Dfx]Gb| zfxL ;b:o
!! xs{la/ /fjn ;b:o
!@ d'dnfn cfrfo{ ;b:o
!# hok|sfz zfxL ;b:o
!$ s[i0f axfb'/ zfxL ;Nnfxsf/
$=;]jf k|bfos ;/sf/L sfof{nox? tyf k|d'vx?sf] ;Dks{ ljj/0f
qm=;+= ;/sf/L sfof{nosf] gfd sfof{no k|d'vsf] gfd ;Dks{ gDa/ s}lkmot
%= u}/ ;/sf/L ;+3÷;+:yfx?sf] ;Dks{ ljj/0f
qm=;+= u};;sf] gfd ljifout If]q tyf pkIf]q ;Dks{ AolQmsf] gfd ;Dks{ gDa/
!
@
#
^=ljQLo ;+3÷;+:yfx?sf] ;Dks{ ljj/0f
qm=;+= a}+s tyf ;xsf/L ;+:yfsf] gfd 7]ufgf ;Dks{ AolQm ;Dks{ gDa/ s}lkmot
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
&=ufpFkflnsfsf] j8f l;dfgf ;lxtsf] gSzf
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
*=cfktsfnLg ;]jf k|bfos ;Dks{ ljj/0f
(=rfn" cf=j=sf] ah]6 ljj/0f -cg'dflgt_
l;=g+= cfotkm{ l;=g+= Jootkm{
ljj/0f /sd /sd ljj/0f /sd /sd
1 ut jif{sf] lhDd]jf/L 0.00 0.00 1 :yfgLo lgsfo cg'bfg 179592842.48
ljtLo ;dfgLs/0f af6 vr{ 54024842.48
s_ a}+s 0.00 ;zt{ cg'bfg vr{ 125568000.00
2 /fh:j -cfGtl/s cfo_ 636000.00 2 ljifout lgsfoaf6 k|fKt /sd vr{ 31912613.00
s_ cfGtl/s /fh:j 636000.00 s_ k|b]z tyf :yfgLo tx Ifdtf ljsf;
sfo{qmd
305000.00
3 ljQLo x:tfGt/0f 185568000.00 v_ k|wfgdGqL /f]huf/ sfo{qmd rfn' 2938613.00
s_ljQLo ;dfgLs/0f cg'bfg 60000000.00 u_ ax'If]qLo kf]if0f sfo{qmd rfn' 1235000.00
v_ ;zt{ cg'bfg 125568000.00 3_ :yfgLo k'jf{wf/ ljsf; sfo{qmd 1980000.00
ª_ k|b]z ;/sf/ ljQLo ;dfgLs/0f 4695000.00
4 ljifout lgsfoaf6 k|fKt /sd 39987613.00 r_ k|b]z ;/sf/ ;dk'/s cg'bfg 425000.00
s_ k|b]z tyf :yfgLo tx Ifdtf
ljsf; sfo{qmd
305000.00 5_ h]i7 gful/s ;fdflhs ;'/Iff 20334000.00
v_ k|wfgdGqL /f]huf/ sfo{qmd rfn' 2938613.00 3 w/f}6L lkmtf{ 2319100.00 2319100.00
u_ ax'If]qLo kf]if0f sfo{qmd rfn' 1235000.00 4 /fh:j -cfGtl/s cfo_ 636000.00 636000.00
3_ :yfgLo k'jf{wf/ ljsf; sfo{qmd 1980000.00 5 /fh:j afF8kmfF6 ljefHo sf]if 40087221.30 40087221.30
ª_ k|b]z ;/sf/ ljQLo ;dfgLs/0f 4695000.00 6 df}Hbft 7786967.04
r_ k|b]z ;/sf/ ;dk'/s cg'bfg 8500000.00 s_ a}+s df}Hbft 7215617.04
5_ h]i7 gful/s ;fdflhs ;'/Iff 20334000.00 v_ w/f}6L a}s afFsL 571350.00
5 /fh:j afF8kmf6 ljefHo sf]if 33252680.82 33252680.82
6 w/f}6L cfDbfgL 2890450.00 2890450.00
hDdf 262334743.82 262334743.82 hDdf 262334743.82 262334743.82
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^
ufpF a:t'ut ljj/0f vfk"{gfy ufpFkflnsf,@)&^