ULUSLARARASI ALANDA TEMEL OLARAK KABUL

EDİLEN KURUMSAL YÖNETİM DÜZENLEMELERİ

HAZIRLAYANLAREren Furkan ÇETİNYunus Emre AYAN

Burak PEKTAŞ

İÇİNDEKİLERGenel olarak kurumsal yönetim

kavramıKurumsal yönetim uygulamalarını

etkileyen faktörlerKurumsal yönetim alanında dünyada

yürütülen projelerOECD ilkeleriSarbanes – Oxley yasasıİngiltere’de kurumsal yönetimAvustralya’da kurumsal yönetimDünyadaki gelişmeler

GENEL OLARAK KURUMSAL YÖNETİM KAVRAMI

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne (OECD) göre “kurumsal yönetim, işletmede çalışan yöneticiler, pay sahipleri ve menfaat sahipleri gibi anonim ortaklıktaki farklı katılımcılar arasındaki hak ve sorumluluk ayrımını ve ilişkilerini belirleyen ve ayrıca ortaklıktaki karar alma prosedürünü düzenleyen bir sistemdir.”

KURUMSAL YÖNETİM UYGULAMALARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

yasalar,düzenlemeler,kotasyon koşulları,farklı ticari normlar,farklı kültürel değerler,sosyoekonomik gelenekler

Bir Ülkede Geçerli Olan Kurumsal Yönetim Uygulamalarını Belirleyen Faktörler

Sermaye piyasası düzenlemeleri,Şirketler hukuku,Muhasebe ve denetim standartları,İflas hukuku,Yasal yaptırımlar,İşletme kontrol piyasalarının varlığı

Kurumsal Yönetim Alanında Dünyada Çok Sayıda Proje Yürütülmektedir...

“İyi yönetim” (good governance) kavramı tüm dünyada giderek kabul gören bir yönetim yaklaşımı haline gelmekte; “şeffaflık”, “eşitlik”, “sorumluluk” ve “hesap verebilirlik” gibi önemli kavramların üzerine inşa edilen iyi kurumsal yönetim uygulamalarının şirketlerin yönetim anlayışında ağırlığı her geçen gün artmaktadır.

Bu konuda Dünya Bankası, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve bu iki örgütün özel sektör temsilcilerinin katılımı ile birlikte oluşturduğu Global Kurumsal Yönetim Forumu (Global Corporate Governance Forum) öncü olarak faaliyet göstermektedir.

(OECD) tarafından hazırlanan ve “Millstein Raporu” olarak da bilinen rapor ve bunu takiben 1999 yılında yayınlanan OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri, bu alanda önemli bir kilometre taşı olmuştur. OECD İlkeleri halen mevcut tecrübeler ve uygulamalar çerçevesinde revize edilmekte olup, 2004 yılı başlarında tekrar yayınlanmıştır. Bu durumu ülkemiz açısından ele aldığımızda OECD tarafından yürütülmekte olan bu çalışmalara iştirak etmekte ve önemli katkılar sağlamaktayız.

Son dönemde Avrupa Birliği’ndeki çalışmalar da kurumsal yönetim sistemleri üzerine yoğunlaşmış, Mayıs 2003’te, Avrupa Birliği Komisyonu tarafından, “Avrupa Birliği’nde Şirketler Hukukunun Modernize Edilmesi ve Kurumsal Yönetimin Geliştirilmesi” Aksiyon Planı açıklanmıştır. Bu konuda Avrupa Birliği’nde yapılan çalışmaları ve gelişmeleri yakından takip etmekteyiz.

Bugün kurumsal yönetim düzenlemelerinin sayısının Avrupa Birliği’nde 45’e yaklaştığı, Dünya genelinde ise 100’ü geçtiği bilinmektedir. Bu düzenlemelere her geçen gün bir yenisi daha eklenmektedir. Örneğin yakın zamanda Amerika Birleşik Devletleri, ortaya çıkan Enron, WorldCom gibi dev şirketlerde yaşanan skandallar sonucunda, ülkedeki kurumsal yönetim uygulamalarını iyileştirmek amacıyla son derece radikal hükümler içeren yeni bir kanunu (Sarbanes-Oxley) yürürlüğe koymuştur.

Benzer şekilde, Almanya kurumsal yönetim ilkelerini bir kod altında toplamış, Japonya şirketler hukukunu gözden geçirerek iyileştirmiş, Rusya kurumsal yönetim ilkelerini kamuya açıklamıştır.

OECD ilkeleri:Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü

OECD altı başlık altında kılavuz ilkeler önermektedir. Bunlar:

a) Etkili bir kurumsal yönetim çerçevesi için altyapının sağlam kılınması

b) Pay sahiplerinin haklarıc) Pay sahiplerinin eşit işleme tabi

tutulmasıd) Menfaat sahiplerinin haklarıe) Kamuyu aydınlatma ve şeffaflıkf) Yönetim kurulunun yapısı ve rolü

a) Etkili bir kurumsal yönetim çerçevesi için altyapının sağlam kılınması:

Kurumsal yönetim çerçevesi saydam ve etkili pazarları desteklemeli, hukukun üstünlüğü ile tutarlı olmalı ve, icra edenler, düzenleyici, danışma kurum ve yetkilileri arasında yetki paylaşımını açıkça ifade etmelidir.

a) Etkili bir kurumsal yönetim çerçevesi için altyapının sağlam kılınması:

Kurumsal yönetim çerçevesi, bütün ekonomik performans, piyasa bütünlüğü ve etkili piyasa, saydamlığı artırma ve piyasa katılımcıları için sağlanan teşvikler üzerindeki etkisine ilişkin bir bakış açısıyla geliştirilmelidir.

a) Etkili bir kurumsal yönetim çerçevesi için altyapının sağlam kılınması:

Kurumsal yönetim uygulamalarını bir yargı çevresi içinde etkileyen yasal ve düzenleyici koşullar/ihtiyaçlar, icra edilebilirlik, saydamlık ve diğer hukuk kurallarıyla uyumlu olmalıdır.

b) Pay sahiplerinin hakları:

Pay sahipleri şirketle ilgili olarak, tüzükte ya da kuruluş sözleşmesinde veya şirketin benzeri temel belgelerinde yapılan değişiklikler, ek hisse çıkarma yetkisi ve şirketin satışı ile sonuçlanan olağanüstü işlemler gibi, şirketle ilgili köklü değişiklikleri ilgilendiren kararlara katılma ve bu kararlar hakkında yeterince bilgilendirilme hakkına sahiptirler.

b) Pay sahiplerinin hakları:

Kurumsal Yönetim pay sahibi haklarını korumalıdır. Bunun için şu prensiplerin yerine getirilmesi gerekir:

Temel pay sahibi hakları, mülkiyet tescil yöntemlerini güvence altına alma, hisseleri devir ve temlik etme, zamanında ve düzenli olarak şirket hakkında açıklayıcı bilgi elde etme, genel pay sahipleri toplantısına katılma ve oy kullanma, yönetim kurulu üyelerini seçme ve şirketin kârlarından pay alma haklarını içine almaktadır.

c) Pay sahiplerinin eşit işleme tabi tutulması:

Kurumsal Yönetim azınlık ve yabancı pay sahipleri dahil, bütün pay sahiplerine eşit muamele yapılmasını güvence altına almalıdır. Bütün pay sahipleri, haklarının ihlâli karşısında, yeterli bir telâfi ya da tazminat elde etme fırsatına sahip olmalıdır.

Bunun için;

c) Pay sahiplerinin eşit işleme tabi tutulması:

Aynı tipten pay sahiplerine eşit muamele yapılmalıdır.

İçerden bilgi alarak gerçekleştirilen kural dışı alım-satım ve usûlsüz kişisel işlemler yasaklanmalıdır.

Müdürler ve yönetim kurulu üyelerinin, şirketi etkileyen işlem ve konularla ilgili maddi çıkar konusu olabilecek her türlü bağlantılarını açıklamaları gerekmektedir.

d) Menfaat sahiplerinin hakları:

Kurumsal Yönetim, menfaat sahiplerinin haklarını yasalarda belirtildiği şekilde tanımalı, servet ve yeni iş alanları sağlamada şirketler ile menfaat sahipleri arasında etkin bir işbirliğini ve mali olarak güçlü işletmelerin ayakta kalmasını teşvik etmelidir.

d) Menfaat sahiplerinin hakları:

Kurumsal Yönetim, menfaat sahiplerinin kanunla korunan haklarına saygı gösterilmesini teminat altına almalıdır.

Menfaat sahibi olan kesimlerin çıkarlarının yasalarla korunduğu durumda, bütün ilgili çıkar sahipleri, haklarının ihlâli karşısında yeterli telâfi ya da tazminat elde etme fırsatına sahip olmalıdır.

d) Menfaat sahiplerinin hakları:

Kurumsal Yönetim, menfaat sahiplerinin katılımı açısından performans geliştirici mekanizmalara izin vermelidir.

Menfaat sahipleri şirket yönetim sürecine katıldıkları durumlarda, gerekli bilgilere erişebilmelidirler.

e) Kamuyu aydınlatma ve şeffaflık:

Kurumsal Yönetim, mali durum, performans, mülkiyet ve şirketin idaresi dahil, şirketle ilgili bütün maddi konularda doğru ve zamanında açıklama yapılmasını güvence altına almalıdır.

e) Kamuyu aydınlatma ve şeffaflık:

Açıklamalar, şirketin mali ve operasyonel durumu ve işletme kâr-zarar hesabı, şirket hedefleri, çoğunluk pay sahipliği ve oylama hakları, yönetim kurulu üyeleri, başlıca yöneticiler ve bunlara yapılan ödeme ve ücret sistemleri, öngörülebilir maddi risk faktörleri, çalışanlar ve diğer menfaat sahipleriyle ilgili maddi konular, yönetim yapısı ve politikaları gibi bilgileri içermelidir.

f) Yönetim kurulunun yapısı ve rolü:

Kurumsal Yönetim, şirketin stratejik rehberliğini, yönetim kurulu tarafından yönetimin zamanında etkin denetimini, yönetim kurulunun şirkete ve pay sahiplerine karşı hesap verme zorunluluğunu teminat altına almalıdır.

Yönetim kurulu üyeleri tam bilgilenmiş olarak, iyi niyetle, gerekli titizlik ve özenle, şirketin ve pay sahiplerinin en uygun çıkarları doğrultusunda hareket etmelidirler.

f) Yönetim kurulunun yapısı ve rolü:

Yönetim kurulu kararlarının değişik pay sahibi gruplarını farklı şekilde etkilediği durumlarda, yönetim kurulu bütün pay sahiplerine adil davranmalıdır.

Yönetim kurulu yürürlükteki yasalara uygunluğu teminat altına almalı ve doğrudan ilgili çıkar sahiplerinin çıkarlarını dikkate almalıdır.

f) Yönetim kurulunun yapısı ve rolü:

Yönetim kurulu, özellikle idareden bağımsız olarak şirket işlerinde objektif muhakeme yürütebilme hakkına sahip olmalıdır.

Sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için, yönetim kurulu üyeleri doğru, gerekli ve geçerli bilgiye zamanında erişebilmelidir.

B) Sarbanes-Oxley Yasası

30.07.2002 tarihinde yürürlüğe sokulan Sarbanes-Oxley Yasası, Securities Exchange Commission (SEC)’nin kurulduğu 1934 yılından bu yana halka açık şirketler açısından getirilmiş olan en önemli düzenlemedir. Yasa, genel olarak ABD sermaye piyasalarında faaliyet gösteren ve göstermek isteyen yerli ve yabancı ihraçcılar arasında bir ayırım gözetmemektedir.

B) Sarbanes-Oxley Yasası Yasa her ne kadar ABD’de ortaya çıkan

problemler ve özellikle de Enron ve Worldcom başta olmak üzere önemli skandallardan sonra yürürlüğe konulmuş ise de, Yasa’nın düzenlediği konulara ilişkin problemler küreseldir. Yasa’da yer alan düzenlemeler oldukça ileri seviyede ve alışılmışın ötesinde radikaldir. Bu sebeple bütün dünyada büyük yankı uyandırmış ve diğer ülke kurumsal yönetim düzenlemelerini önemli ölçüde etkilemiştir.

Oxley Yasasının Yapılış AmaçlarıYatırımcıların daha doğru

bilgilenmesini sağlamak Yatırımcıların haklarını korumak,

bu noktada işletme yönetiminin sorumluluğunu arttırmak

Denetim komitesinin gözetim ve denetim sorumluluğunu geliştirmek

Denetçilerin işletme yönetiminden bağımsızlığını sağlamak

Yasa onbir bölümden oluşmaktadır. Yasa’nın tamamına bakıldığına yer alan hükümlerin önemli bir bölümünün kamunun aydınlatılması konusunu düzenlediği görülmektedir.

Yasa’daki kurumsal yönetim açısından kamunun aydınlatılmasına ilişkin düzenlemeler;

I. “Denetçi Bağımsızlığı” başlıklı II. “Kurumsal Sorumluluk” başlıklı III.,“Genişletilmiş Kamuyu Aydınlatma” başlıklı IV. “Finansal Analizlerden Kaynaklan Menfaat

Çatışmaları” başlıklı , bölümlerde yer almaktadır.

Yasa’nın diğer bölümleri: “Muhasebe Denetim ve Gözetim Kurulu”

başlıklı V. Bölüm “Komisyon Kaynakları ve Yetkileri” başlıklı

VI. Bölüm, “Çalışma ve Raporlar” başlıklı VII. Bölüm, “Kurumsal ve Cezai Hile Sorumluluğu” başlıklı VIII. Bölüm,

“Beyaz Yaka Suçlarına İlişkin Cezaların Arttırılması” başlıklı IX. Bölüm,

“Kurumsal Vergi İadesi başlıklı X. Bölüm ve “Kurumsal Hileler ve Sorumluluk” başlıklı

XI. Bölüm’dür.

Görüldüğü gibi Yasa, kamunun aydınlatılması dışındaki bölümlerinde ağırlıklı olarak cezai hükümlere yer vermektedir. Yasa, ortaya çıkan ve piyasaları derinden etkileyen global skandallar sonrasında buna yol açan sermaye piyasası suçlarını ağır şekilde cezalandırmayı ve böylelikle caydırıcı olmayı hedeflemiştir.

Ceza hükümleri dışında Yasa’da; Vergi ve Muhasebe Denetim ve Gözetim Kurulu’na ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Yine, Çalışmalar ve Raporlar başlıklı VII. Bölümde, kayıtlı muhasebe firmalarına, kredi derecelendirme kuruluşlarına ve yatırım bankalarına ilişkin çeşitli düzenlemeler yer almaktadır. Bunlarla birlikte, Yasa ile şirket yönetici ve çalışanlarına ilişkin düzenlemelerde getirilmiştir.

İNGİLTERE’DE KURUMSAL YÖNETİM (Cadbury

Komitesi)İngiltere'de 1992 yılında kurumsal yönetim alanında öneriler geliştirilmek üzere Adrian Cadbury başkanlığında "Cadbury Komitesi" oluşturulmuştur.

Cadbury Komitesi 1992 yılında "Kurumsal Yönetimin Finansal Görünüşü Üzerine Komite Raporu" adlı çalışmayı yayımlamıştır. İlgili raporda, halka açık işletmelerin yönetim kurulunda bağımsız en az üç üye bulundurulması, icra kurulu başkanlarının gözetilmesi ve işletme yöneticisinin konumuna ilişkin öneriler getirmiştir.

İNGİLTERE’DE KURUMSAL YÖNETİM (Cadbury

Komitesi)

AVUSTRALYA’DA KURUMSAL YÖNETİM

(ASX Corporate Governance Council)Avustralya'da kurumsal yönetim ilkeleri belirlemek üzere "Kurumsal Yönetim Konseyi" (ASX Cörporate Governance Council) oluşturulmuştur. Konsey 2003 yılında "Principles of Good Corporate Governance and Best Practice Recommendations" adlı çalışmayı yayınlamıştır

AVUSTRALYA’DA KURUMSAL YÖNETİM

(ASX Corporate Governance Council)

Kurumsal yönetim konseyi, işletmelerin kurumsal yönetim anlayışına ilişkin yapması gereken 10 adet öneride bulunmuş ve bunları temel kurumsal yönetim ilkeleri olarak kabul etmiştir.

Dünyadaki Gelişmeler ABD;

Sarbanes-Oxley Kanunu (Temmuz 2002); NYSE ve NASDAQ Kotasyon koşullarını

gözden geçirdi

Y.K. üyelerinin çoğunluğunun bağımsız olması.Denetim, kurumsal yönetim komiteleri oluşturulması

(NYSE); yalnızca denetim komitesi oluşturulması (NASDAQ).

Etik kuralların tesis edilmesi. iç denetim oluşturulması (NYSE). İlişkili taraflarla işlemlerin denetim komitesi tarafından

onaylanması, bağımsız denetçinin şirketin sürekliliğine ilişkin çekincelerinin kamuya açıklanması (NASDAQ).

Yabancı şirketlerin temmuz 2005’te karşılaştığı sorunlar

Dünyadaki Gelişmelerİngiltere;

Combined Code (1998, 2003’te revizyon) “Comply or Explain” yaklaşımı Londra Borsası Kotasyon Şartı-İlk açıklamaları:

Yönetim Kurulu Üyelerinin yarısının bağımsızlığı

Yönetim Kurulunun kendi öz değerlendirmesi

Ayrıntılı ücret politikası

Başlangıç;“Cadbury Raporu” (The Cadbury Committee Report: Financial Aspects of Corporate Governance),

Dünyadaki GelişmelerAlmanya;

German Codex (Mayıs 2003 revize)

Comply or Explain(yasal zorunluluk)

2005’te profesyonel azınlığa karşı korunma gerekliliği

Yöneticilerin Ücretlerinin Ayrı Ayrı Açıklanması

Dünyadaki Gelişmeler Polonya

◦ Comply or Explain◦ Yıllık bazda açıklama zorunluluğu◦ Bağımsız Yönetim Kurulu üyeliği şartı

dışında çok büyük oranda uyum.

Hong-Kong◦ Comply or Explain◦ Yeni Code◦ Yıllık Faaliyet Raporlarında ve yarıyıl

raporlarında olmak üzere 2 defa açıklama

43

Dünyadaki GelişmelerAvrupa Birliği;

◦Şirketler Hukuku Eylem Planı (Mayıs 2003)

◦Yönetici Ücretleri ile İlgili Tavsiye Kararı (2004)

◦Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeliği Tavsiye Kararı(2004)

◦Kurumsal Yönetim Konusunda Yıllık Raporlarda Açıklama Yapılmasına Yönelik Direktif Tasarısı

44

Dünyadaki GelişmelerDeminor Ratings Avrupa’da 300 büyük firma

araştırması Bir bütün olarak Kurumsal Yönetime ilgi giderek

artmaktadır

Şirketlerin %74’ü etik kodları yayınlamıştır

Kurumsal Yönetim Beyanı yayınlama oranı %77

%68’inde en az 1 bağımsız YK üyesi

İngiliz Şirketleri en iyi, bunu Fransızlar izliyor

Alman ve İspanyol Şirketleri başarılı değil

45

Dünyadaki Gelişmeler Gelişmekte Olan Ülkelerde Derecelendirme

ve Teşvik Uygulamaları

◦ Hindistan◦ Malezya◦ Rusya◦ Tayland

Uluslar arası Finans Kuruluşları ve Kurumsal Yatırımcılar

◦ IFC, CallPers,…

Bizi dinlediğiniz için teşekkür ederiz..