UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI” · 2019-10-16 · Hipoteza H.1. Supozojmë që stafiarsimor nuk është mjaft i kualifikuar për punë me këta fëmijë. H.2.Supozojmë

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI PARASHKOLLOR

PUNIM DIPLOME

TRETMANI REHABILITUES-PEDAGOGJIK PËR FËMIJËT ME SINDROMËN

DOWN NË INSTITUCIONET EDUKATIVE-ARSIMORE

Mentori: Kandidatja:

Prof.Ass.Dr. Shefqet Mulliqi Almira Hasanaj

Gjakovë, 2019




PUNIM DIPLOME





Gjakovë, 2019




PUNIM DIPLOME





Gjakovë, 2019

2

Ky punim diplome u mbrojt para Komisionit vlerësues në përbërje:

1. _____________________ Mentor2. _____________________ Kryetar3. _____________________ Anëtar

Komisioni vlerësues e vlerësoi punimin me notën ______________ ().

Nënshkrimet e anëtarëve të komisionit vlerësues:

1. ____________2. ____________3. ____________

Ky punim është realizuar në Fakultetin e Edukimit me qëllim të arritjes së titullit Bachelor iEdukimit – Drejtimi Parashkollor.

3

Përmbajtja

Lista e figurave ............................................................................................................................... 5

Falënderime..................................................................................................................................... 6

Abstrakt........................................................................................................................................... 7

Hyrje ............................................................................................................................................... 8

Qëllimi i hulumtimit.................................................................................................................... 9

Objektivat e hulumtimit .............................................................................................................. 9

Hipoteza ...................................................................................................................................... 9

Metodat dhe teknikat hulumtuese ............................................................................................... 9

Teknikat ................................................................................................................................. 10

KAPITULLI I ............................................................................................................................... 11

1. Historia...................................................................................................................................... 11

1.1. Si krijohet Sindroma Down................................................................................................ 11

1.2. Si e mori këtë emër?........................................................................................................... 11

1.3. Kush e zbuloi dhe kush e shpjegoi shkaktarin gjenetik të Sindromës Down? ................... 12

KAPITULLI II .............................................................................................................................. 13

2.1. Çka e karakterizon Sindromën Down?............................................................................... 13

2.1.1. Karakteristikat fizike ................................................................................................... 13

2.1.2. Problemet shëndetësore ............................................................................................... 13

2.2. Llojet e Sindromës Down................................................................................................... 14

2.3. Nevoja për arsimim gjithëpërfshirës të fëmijëve me Sindromë Down në shkollat tona.... 14

2.4. Krijimi i kushteve nëpër shkolla për nxënësit me Sindromë Down................................... 15

2.4.1. Aftësitë sociale ............................................................................................................ 15

2.4.2. Mbarëvajtja në shkollë................................................................................................. 15

2.4.3. Koncentrimi ................................................................................................................. 16

2.4.4. Pushimi dhe argëtimi ................................................................................................... 16

2.5. Aftësia e të folurit............................................................................................................... 17

2.5.1. Artikulimi i fjalimit ..................................................................................................... 17

2.5.2. Qartësia e bisedës ........................................................................................................ 17

4

2.5.3. Aktivitete të frymëmarrjes........................................................................................... 17

KAPITULLI III............................................................................................................................. 18

3.1. Ndikimi i lojës së përbashkët, fëmijët me Sindromë Down dhe fëmijët tipik ................... 18

3.1.1. Të nxënit përmes të shikuarit dhe imituarit ................................................................. 18

3.1.2. Rëndësia e miqësisë..................................................................................................... 19

3.1.3. Përfitimet nga miqësia me fëmijët me shkallë të ngjashme me nevoja të veçanta...... 19

3.2. Disa nga metodat që ndikojnë tek fëmijët me Sindromën Down....................................... 19

3.3. Hulumtime Empirike.......................................................................................................... 20

3.3.1. Diskusioni .................................................................................................................... 20

3.3.2. Qëllimi i anketës .......................................................................................................... 21

Përfundimi..................................................................................................................................... 31

Rekomandime ............................................................................................................................... 32

Literatura....................................................................................................................................... 33

Shtojcë........................................................................................................................................... 34

Pyetësori .................................................................................................................................... 34

5

Lista e figurave

Figura 1. Mbështetja e mësimdhënësve për fëmijët me Sindromën Down në klasat e tyre ......... 22

Figura 2. Përshtatshmëria e sistemit shkollor për fëmijët me Sindromën Down.......................... 23

Figura 3. Cilat kushte duhet pasur për të punuar me fëmijët me Sindromën Down? ................... 24

Figura 4. Sigurimi i suksesit për nxënësit me nevoja të veçanta .................................................. 25

Figura 5. Çka ndikon në motivimin e mësuesve që të punojnë me fëmijët me Sindromë Down. 26

Figura 6. Posedimi i kushteve për nxënësit me Sindromë Down ................................................. 27

Figura 7. Pjesëmarrja e fëmijëve me nevoja të veçanta në klasë.................................................. 28

Figura 8. Pjesëmarrja e mësimdhënësve nëpër trajnime............................................................... 29

Figura 9. Pjesëmarrja e fëmijëve me Sindromën Down në shkollat normale dhe speciale .......... 30

6

Falënderime

Kur duam diçka që për ne është e rëndësishme, i përkushtohemi asaj me gjithçka që ne kemi.

Këtë ditë nuk do të arrija ta përjetoja nëse pranë nuk do të kisha personat e veçantë të cilët më

dhanë mbështetje të pafundme gjatë këtij rrugëtimi. Fjala faleminderit është më e pakta që mund

t’ua them atyre që më dhuruan jetën. Që t’ua shpërblej sakrificat e tyre përgjatë këtyre viteve,

këtë arritje dhe çdo arritje tjetër ua kushtoj personave më të rëndësishëm të jetës sime, familjes

sime, nëveçanti prindërve të mi. Me kënaqësinë më të madhe shpreh falënderimet e mia të

sinqerta për profesorin e nderuar Prof. Shefqet Mulliqi për punën e palodhshme me të gjithë ne.

7

Abstrakt

Qëllimi i këtij hulumtimi është arsimimi i cili ndihmon nxënësit me Sindromën Down.Nevoja

për edukim dhe arsimimin e fëmijëve me Sindromë Down nuk mund të përjashtohet për shkak të

faktorëve tëcilët janë në vendin tonë.

Këta fëmijë po hasin vështirësi që nga klasa e parë. Prandaj, ky hulumtim ka në përbërjen e tij

nevojën për arsimim gjithë-përfshirës, kyçjen e fëmijëve me Sindromën Down, dhe nevojën e

ofrimit të një ambienti të përshtatshëm për ta.

Mungesa e përvojës së mësimdhënësve në punë me nxënësit me Sindromën Down, mungesa e

trajnimeve adekuate, numri i madh i nxënësve në klasë në disa shkolla, mungesa e

mësimdhënësve mbështetës, mungesa e PIA-së, si dhe mjeteve të konkretizimit janë sfidat

kryesore me të cilat ballafaqohen këta të fundit. Gjithashtu, me raste është parë që ka edhe

paragjykime nga ana e prindërve të nxënësve të tjerë, e po ashtu edhe vetë nxënësve me zhvillim

tipik në klasat gjithëpërfshirëse. Sidoqoftë të dhënat e hulumtimit kanë treguar që ka një

bashkëpunim shumë të mirë në mes të prindërve të nxënësve me Sindromën Down, shkollave

dhe mësimdhënësve.Por, bashkëpunim të tillë nuk rezulton të ketë në mes të shkollave të

rregullta dhe DKA-së.Kjo mungesë e bashkëpunimit ka ardhur si pasojë e mungesës së buxhetit

nga kjo e fundit për t’i plotësuar kërkesat dhe nevojat e shkollave të rregullta.

Nxënësit me Sindromën Down kanë të drejtë dhe përfitojnë shumë nga gjithëpërfshirja në klasa

të rregullta dhe socializimi me nxënësit e tjerë. Sidoqoftë, shumë fëmijë me Sindromën Down

dhe persona me aftësi të kufizuara të ngjashme, janë të përjashtuar ose nuk përfshihen plotësisht

në shkolla.Sot në botë Sindroma Down rezulton të ndodhë 1 në 691 lindje.

“ATA NUK JANË TË SËMURË, JANË TË NDRYSHËM”

Fjalët kyçe: arsimim, sindromë down, shkollim, fëmijë.

8

Hyrje

Duke u nisur nga fakti që tashmë ka filluar të aplikohet arsimimi gjithëpërfshirës, duhet ditur që

nuk mjafton vetëm në një klasë me nxënës të rregullt të jetë edhe një nxënës me nevoja të

veçanta, por duhet ditur mënyra se si t’i qasemi atij fëmije. Nëpër shkollat tona ka

shumëmësimdhënës, por jo të gjithë mësimdhënësit e kanë ndihmën e mësuesit ndihmës, apo

mjetet e duhura, gjithnjë duke iu referuar raportit mësues-nxënës me nevoja të veçanta.

Nxënësit me Sindromën Down nëKosovëtashmë janëpjesëmarrës në shkolla, pikërisht aty ku

fëmija merr hapat e parë të arsimimit, mësuesit që nuk janë të përgatitur profesionalisht

arsyetohen se këtafëmijë janë pengesë në klasë dhe duan shumë vëmendje. Shumë nxënës kanë

nevoja të veçanta vetëm se tek dikush ato janë më të theksuara, kështu qëna takon neve si

mësimdhënës që t’iu ndihmojmë dhe t’i bëjmë të ndjehen të barabartë para shoqërisë. Ne si

shoqëri nuk është se jemi përkrahës ndaj personave me nevoja tëveçanta dhe i frikësohemi

diçkaje qëështë ndryshe nga ne. Personat me Sindromën Down tashmë nuk janë të izoluar dhe

barrë e shoqërisë siç mund të jenë etiketuar dikur, por sot janë pikërisht ata që po mundohen t’iu

ndryshojnë mendimin njerëzve, mjafton të kenë vetëm pak përkrahje, e pjesën tjetër mund ta

arrijnë vetë.Me zbulimin e faktit se një kromozom shtesë është ai që shkakton Sindromën Down,

personave me Sindromën Down iu dha mundësia të dëshmojnë se çka mund të arrijnë pa marrë

parasysh vështirësitë në të mësuar dhe pengesat si pasojë e injorimit nga të tjerët. Fakti më i

rëndësishëm që duhet ditur rreth fëmijëve me Sindromën Down, është se me kujdesin dhe

mbështetjen e duhur terapeutike që në fëmijërinë e hershme, këta fëmijë mund të arrijnë të

përmbushin potencialin e tyre, fakt ky që çon në mundësinë për të jetuar një jetë të gjatë

gjithëpërfshirëse dhe të pavarur, pra të jenë pjesë aktive e komunitetit ku jetojnë. Fëmijët me

Sindromën Down përfitojnë përkujdesje, vëmendje dhe përfshirje në jetën në komunitet sa edhe

çdo fëmijë tjetër. Si me të gjithë fëmijët, edukimi kualitativ në shkolla apo në qendra

parashkollore është i rëndësishëm që të përfshijë të gjitha mundësitë që i nevojiten fëmijës për të

zhvilluar aftësi të forta akademike, por e rëndësishme për t’u mbajtur mend është që çdo fëmijë

meriton të jetë i rrethuar nga njerëz që i duan, i respektojnë dhe admirojnë të gjithë fëmijët.

9

Qëllimi i hulumtimit

Objektivi kryesor i këtij hulumtimi është që të mbështet dhe të tregojë barrierat ndaj arsimit

gjithëpërfshirës në vendin tonë ku janë në pyetje nxënësit me nevoja tëveçanta, në këtë rast

nxënësit me Sindromën Down.Qëllimi i këtij hulumtimi është të tregojë se loja, kreativiteti mund

të shërbej në funksion të edukimit, arsimimit dhe mësimit gjatë gjithëjetës të fëmijëve me

Sindromën Down.

Objektivat e hulumtimit

Çka është Sindroma Down?

Çka e karakterizon një person me Sindromën Down?

Si të sillemi me një fëmijë që ka Sindromën Down?

A duhet të ketë një fëmijë me Sindromën Down lojëra të veçanta gjithëpërfshirëse?

Hipoteza

H.1. Supozojmë që stafiarsimor nuk është mjaft i kualifikuar për punë me këta fëmijë.

H.2.Supozojmë se përkrahja e fëmijëve me Sindromën Down nëpër institucionet

arsimore nuk është e mjaftueshme.

Metodat dhe teknikat hulumtuese

Metodat që më kanë ofruar mundësi që të përfundojë me sukses tezën janë:

Metoda e bashkëbisedimit-kam biseduar memësimdhënës, në mënyrë që të marrë sa më

shumë të dhëna për hulumtim.

Metoda përshkruese- kjo metodë më ka ndihmuar të përshkruaj pamjen fizike dhe

karakteristikat e tjera që i posedon një fëmijë me Sindromën Down.

10

Metoda shpjeguese- është përdorur ku është shpjeguar çrregullimi kromozomal, arsyet si

dhe pse ndodh ky çrregullim.

Metoda statistikore- pasi që hulumtimi ka të bëjë me personat e prekur me Sindromën

Down, në këtë hulumtim kam përdorur numra duke treguar sa persona ka me

këtëSindromë, me(%) përqindje kur kam treguar llojet e kësaj Sindrome.

Teknikat

Teknikat e hulumtimit që janë përdorur në këtë hulumtim janë vëzhgimi dhe intervistimi

Vëzhgimi- gjatë punës praktike kam vëzhguar mënyrën se si mësimdhënësit i trajtojnë

dhe si iu qasen fëmijëve me Sindromën Down.

Pyetësori-në këtë hulumtim kam përdorur pyetësorin, të cilët i kanë plotësuar

mësimdhënësit e shkollave të ndryshme.

11

KAPITULLI I

1. Historia

1.1. Si krijohet Sindroma Down

Në trupin e njeriut çdo qelizë përmban 46 kromozome, më saktësisht dy palë nga 23 kromozome.

Veza e çdo femre ka 23 kromozome, po aq edhe çdo spermë e mashkullit. Në momentin kur

bëhet ngjizja dhe sperma fertilizon vezën, atëherë krijohet një qenie e re humane e cila ka një set

tëkompletuar kromozomesh. Ne si qenie njerëzore, dimë se jo gjithçka mund të shkojë ashtu siç

duam ne, sidomos në jetën në çift e fëmijë, sepse ka raste kur ndodhin çrregullime dhe formohen

abnormalitete kromozomale, e një prej tyre ështëSindroma Down.

Ky lloj çrregullimi ndodh gjatë ngjizjes, në vend që tëmerret një kromozom 21 nga nëna dhe një

kromozom 21 nga babai, ka edhe një kromozom shtesë qërezulton nga një ndarje anormale

qelizore. Pra, fëmija në vend që të ketë 46 kromozome ka 47, e ai kromozom shtesë mund të jetë

i pranishëm në secilën qelizë të foshnjës. Fëmijët me Sindromën Down kanë vështirësi në të

nxënë në krahasim me fëmijët me zhvillim tipik, kjo shkakton vonesa zhvillimore në disa fusha.

Megjithatë, jo tëgjitha fushat e zhvillimit janë të ndikuara njësoj tek secili individ. Sipas

studimeve, është vënë re se fëmijët me Sindromën Down kanë disa veçori kognitive dhe sjellore

të cilat përcaktojnë një model të të mësuarit ndryshe nga fëmijët me zhvillim tipik apo fëmijët që

kanë vështirësi të tjera. (Levi, 1992, f. 33)

1.2. Si e mori këtë emër?

Në fillim personat me Sindromën Down quheshin “mongol”.

Psikologu John Londgno Down gjatë punë së tij e ka vërejtur që shumë“ pacient “ kishin

ngjajshmëri fizike, kjo ndodhi gjatë vitit 1866 (F H. , 2003, f. 67). Më pas në vitin 1961, 19

ekspert ndërkombëtarë propozuan që mos të përdoret më termi mongol, por Sindroma Down. Që

nga viti 1965 termi Sindromë Down u pranua si term universal botëror.

12

1.3. Kush e zbuloi dhe kush e shpjegoi shkaktarin gjenetik tëSindromës Down?

Shkencëtari Jerome Lejeun ishte ai që zbuloi numrin e kromozomeve në trupin e njeriut, kështu

pastaj ai arriti ta shpjegojë edhe çrregullimin gjenetik të kromozomit 21.

13

KAPITULLI II

2.1.Çka e karakterizon Sindromën Down?

2.1.1.Karakteristikat fizike

Kanë sy që shtrihen lartë e poshtë.

Një rrudhë e vetme që shtrihet horizontalisht në pëllëmbën e dorës.

Duar të vogla.

Veshë të lëshuar.

Qafë të drejtë.

Gishti i vogël ka vetëm një përkulje.

Hapësirë më e madhe në mes të gishtit të madh të këmbës dhe atij të dytë.

Shtatë të shkurtër.

Hipotonia – kyçe elastike.

Vështirësi në të mësuar.

Mikrocefalia e lehtë, përkatësisht koka më e vogël.

Brakicefalia e lehtë, domethënë koka pak më e shkurtër ose më e gjerë.

Lëkura – e thatë.

Flokët – të rralla. (Levi, 1992, f. 60)

2.1.2. Problemet shëndetësore

Defektet në zemër, tëcilat shfaqën në një nga tre me këtëSindromë.

Defekte në traktin digjistiv.

Ndonjëherë probleme në shikim dhe dëgjim.

Dhëmbët – me hipoplazi apo zhvillim jo të plotë, me vendosje jo të rregullt.

Pelvisi apo legeni me hipoplazi përkatësisht me zhvillim jo të plotë.

Organet gjenitale – penis i vogël, pjelloria e ulët. (Levi, 1992, f. 66)

14

2.2. Llojet e Sindromës Down

Foshnjamund të ketë trisomin e 21-të, prezenca e materialit të gjenit shtesë në çiftin 21 të

kromozomeve, rreth 95% të njerëzve të prekur me Sindromën Down kanë trisomin e21-

të.

Rreth 4% kanë translokacion, kur kromozomi shtesë 21 shkatërrohet bashkohet me një

tjetër.

1% kanë mozaik, ku vetëm disa qeliza kanë trisomin e 21-të. (F H. , 2003, f. 42)

2.3. Nevoja për arsimim gjithëpërfshirës të fëmijëve me Sindromë Down në

shkollat tona

Sipas arsimimit gjithëpërfshirës zakonisht nënkuptohet pjesëmarrja e plotë në jetën shoqërore e

të gjithë personave, pavarësisht gjinisë, prejardhjes nacionale, fetare, socio-ekonomike, aftësive

dhe gjendjes shëndetësore.Në tënjëjtën kohë kjo do të thotë se shkollat duhet të përshtaten me

nevojat arsimore të fëmijëve, jo për të edukuar vetëm ata fëmijë tëcilët nuk mund tëpërshtaten në

procesin arsimor ekzistues. Përfshirja është bazuar në parimin e respektimit të së drejtës për

arsimim.

Çdo fëmijë ka të drejtë për një arsimim cilësor në përputhje me mundësitë dhe aftësitëe tyre.

Arsimimi gjithëpërfshirës ofron një mundësi për të gjithë fëmijët që të jenë pjesë e komunitetit të

shkollës dhe kështu të jenë të përgatitur në mënyrë të barabartë që të marrin pjesë në jetën

shoqërore.(Mulliqi, 2012, f. 80)

Në këtë rast për përfshirjen, mendojmëpërfshirjen e fëmijëve me Sindromën Down që të kenë një

arsimim i cili nuk duhet të jetë i nënvlerësuar për shkak të gjendjes së tyre.Sipas arsimimit

gjithëpërfshirës ne duhet të kuptojmë një sistem arsimor qëështë i hapur për të gjithë fëmijët, por

sidomos përata që janë margjinalizuar për shkak të statusit tyre shoqëror i cili në një farë mënyre

ka përjashtuar këtë grup të nxënësve dhe nënjë farë mënyre nuk ofron përkrahje adekuate kur

janë në pyetje fëmijët me Sindromën Down.(Bajraktari, 2012, f. 44)

15

2.4. Krijimi i kushteve nëpër shkolla për nxënësit me Sindromë Down

Kur janë në pyetje kushtet tëcilat duhet të krijohen për fëmijët me Sindromën Down, ne mund të

themi se kushti i parëështë se këta fëmijë duhet t’i pranojmë si të gjithëfëmijët e tjerë. Kemi raste

kunë shtetet e zhvilluara këta fëmijë janë duke marr pjesë në shkollat normale dhe me këtë ata

janë motivuar dhe kanë treguar sukseset në mësimet e tyre(Bajrami, 2003, f. 30).

Studimet kanë treguar për pjesëmarrjen e këtyre nxënësve në shkollat normale ku kanë

dhënërezultate tëlakmueshmenë mësime, prandaj këtë përvojë të atyre shteteve duhet ta marrim

edhe ne.Fëmijëve me Sindromë Down zakonisht u mungojnë aftësitë intelektuale dhe sociale

prandaj familja dhe mësimdhënësit duhet të fokusohen në zhvillimin e aftësive tëcilat mund

tëkontribuojnë nëzhvillimin më të shëndetshëm të kësaj kategorie të nxënësve(Mulliqi, 2012, f.

23).

2.4.1. Aftësitë sociale

Megjithëse aftësitë e fëmijëve me Sindromë Down janë më të ulëta dhe ato edhe brenda këtyre

fëmijëve janë po aq të ndryshme sa edhe në çdo grup tjetër të fëmijëve. Vlen të theksohet se

familja, historia familjare dhe përbërja kromozomale janë faktorët kryesorë të personalitetit të

fëmijës. Shokët e klasës duhet inkurajuarqë të sillen me këta fëmijë në mënyrë të zakonshme si

brenda shkollës ashtu edhe jashtë saj.(Skallerup, 2008, f. 65). Pra, nëse reagimi i të tjerëve është i

përshtatshëm, fëmijët me Sindromë do të fitojnë besimin, sigurinë, inkurajimin dhe pavarësinë.

2.4.2. Mbarëvajtja në shkollë

Fëmijët me Sindromë Down mund të mësojnë mjaft, sidomos kur theksi vihet në ndërtimin dhe

në çmuarjen e besimit.Yjet ose shenjat e arta në fletë si shpërblim për arritjet e thjeshta, shpesh

herë janë tejet efikase.Nëse sistemi i shpërblimit shfrytëzohet në shtëpi për ta inkurajuar

zhvillimin e një veprimi, një gjë e tillëështë mjaft e përshtatshme të përdoret edhe në shkollë. Të

gjithë reagojmë ndaj lëvdatës dhe vlen të mbahet mend se për fëmijën duhet tëflitet vetëm për

16

mirë kur është buzë dëgjimit. Termi pozitiv fëmija me “nevoja të veçanta” është më i

përshtatshëm në krahasim me termin “fëmijë i hendikepuar”(D, 2010, f. 34).

Komunikimi midis shtëpisë dhe shkollës duket se për çdo fëmijëështë jetik, kjo duhet çmuar.

Biseda me këta fëmijë nuk do të ketë nivelin e njëjtë me atëtëfëmijëve të tjerë. Për këtë arsye çdo

detyrë do të duhet të mësohet në hapa sa më të vegjël. Gjithashtu edhe në shtëpi mund të

përdoret metoda e njëjtë për detyrat dhe veshmbathjen.

2.4.3. Koncentrimi

Fëmijët me Sindromë shpeshherë për disa aktivitete kanë koncentrim të kufizuar. Ndryshimi i

aktivitetit mund tëjap përgjigje më të mirë. Intervali kohor i përqendrimit tëvëmendjes së disa

fëmijëve me Sindromë Down gjithashtu është i shkurtër(Bajrami, 2003, f. 63).

Inkurajimi gradual i fëmijës për të shpenzuar më shumë kohë në aktivitete e ndihmon zgjatjen e

kohës së koncentrimit.

2.4.4. Pushimi dhe argëtimi

Është folur mjaft për fëmijët e moshës shkollore lidhur me rëndësinë e lojës në periudhën e

pushimeve.Gjatë kësaj kohe atyre duhet t’u jepet mundësia të largohen nga ndërtesa dhe

disiplina.Për fëmijët me Sindromë Down këto pushimet nuk mund të jenëgjithmonë ndihmesë

dhe kënaqësi, sepse ata mbetën të izoluar dhe larg nga shokët me tëcilët janë shoqëruar(F H. ,

2003, f. 88).Kuadri deri diku mund të jetë ndihmesë që fëmijët me Sindromë të përfshihen në

lojërat e të tjerëve. Por mësimdhënësi duhet të ketë një laramani aktivitetesh ku ata fëmijë të

mund të shprehin potencialin e tyre dhe njëkohësisht të jenë me shokët e klasës.

17

2.5. Aftësia e të folurit

2.5.1. Artikulimi i fjalimit

Lëvizjet gojore, gjuha dhe strukturat e tjera të përdorura për fjalimin.

Artikulimi i të folurit, tingulli si dhe komunikimi i fjalëve dhe tingujve.

Problem me sekuens tëlëvizjeve.

Mësimi i të përdorurit të tingujve në fjalë.

Dëgjim dhe riprodhim i strukturës së tingujve dhe fjalëve.

2.5.2. Qartësia e bisedës

Mund të ketë vështirësi të bëjë tinguj të fjalimit.

Tonet e ulëta muskulore në gjuhë dhe në buzë bëjnë bisedën e tyre jo të saktë.

Më e vogël se mesatarja grupore orale.

Më pak hapësirë për gjuhë mund të duket shumë e madhe për gojën që mban fjalimin të

mos procedohet (Miller, 2003, f. 34).

2.5.3. Aktivitete të frymëmarrjes

Duke pasur parasysh marrëdhënien e drejtpërdrejtë midis frymëmarrjes dhe të folurit duhet të

përfshihen ushtrime të frymëmarrjes në mënyrë që të arrihet kapaciteti i frymëmarrjes, duke

pasur parasysh ndikimin jetik që ka në gjithë trupin(Bajrami, 2003, f. 55).

Teknikën e frymëmarrjes në fillim duhet ta zbatojë mësimdhënësi, terapisti apo prindi në mënyrë

që fëmija të mësojë përmes vëzhgimit dhe imitimit.

Aktivitetet e frymëmarrjes përmes lojës mund të jenë:

Loja pompero

Fryrja e qiriut

Fyelli (E, 2003, f. 70)

18

KAPITULLI III

3.1. Ndikimi i lojës së përbashkët, fëmijët me Sindromë Down dhe fëmijët tipik

Përfitimet e miqësive dhe aktiviteteve me shokët mund të jenë të ndryshme për fëmijët me

Sindromë Down në varësi të faktit nëse shoku është në mënyrë tipike në zhvillim apo gjithashtu

ka një paaftësi zhvilluese.Loja dhe të mësuarit me fëmijët tipik të moshës sënjëjtë mund të ofrojë

përfitime në aspektin njohës dhe gjuhësor për të inkurajuar sjellje shoqërore sipas

moshave(Zabeli, 2010, f. 55). Duke luajtur me bashkëmoshatarët me një nivel tëngjashëm

zhvillimor mund të sigurojë më shumë lojë të kënaqshme nga mënyra se si luajnë dhe aftësitë e

komunikimit do të jenë tëngjashme, prandaj nga një fëmijë tipik do të fitojë të mirat sociale,

emocionale dhe njohëse. Pra, fëmijët me Sindromën Down mund të kenë nevojë për dy grupe të

ndryshme të miqësive për të marrë përfitime nga fëmijët tipik dhe nga miqtëme Sindromën

Down(Zabeli N. , 2001, f. 54).

3.1.1. Të nxënit përmes të shikuarit dhe imituarit

Fëmijët me Sindromën Down vazhdojnë të dëshmojnë se janë shumë të aftë në situatë sociale

dhe ata gjithashtu tregojnë aftësi të mira për të mësuar si të sillen në situatë shoqërore që janë të

përsëritura, ku ata mund të kopjojnë fëmijët e tjerë(B, 1999, f. 53). Për shembull shumë fëmijë

me Sindromën Down janë të mirë në mësimin e rutinës për të arritur në arsimimin shkollor për

t’u rreshtuar, për t’u ulur në tavolina, sepse këto veprime janë të përsëritura çdo ditë dhe ata

mund të imitojnë fëmijët e tjerë(Mulliqi, 2012, f. 30). Mësimi nga imitimi dhe përsëritja është

një forcë që një fëmijë me Sindromën Down të mësojë veprimet e domosdoshme në arsimin

shkollor, veprime tëcilat kalojnë në rutinë.Kjo e shpjegon pse sjellja sociale e shumë

adoleshentëve dhe të rriturve me Sindromën Down shpesh përshtatet me moshën e tyre,

pavarësisht nga gjuha e tyre. Ata mësojnë duke shikuar, imituar dhe pastaj duke bërë dhe të

kuptuarit e tyre të rritet me pjesëmarrjen praktike dhe jo nga shpjegimi.

19

3.1.2. Rëndësia e miqësisë

Të promovojë aftësi njohëse dhe sociale.

Të mësojë se si t’i ndaj gjërat me të tjerët.

Të mësohet të përballojë zhgënjimin.

Të mësohet se si t’i mbështes dhe ndihmoj të tjerët.

Të mësojë së si t’i ndaj shqetësimet dhe kënaqësitë me të tjerat (B, 1999, f. 33).

3.1.3. Përfitimet nga miqësia me fëmijët me shkallë tëngjashme me nevoja tëveçanta

Barazi.

Identitet të përbashkët.

Pranim reciprok dhe i vlerësuar.

Ndihmojnë njëri-tjetrin në mënyrë të përbashkët.

3.2. Disa nga metodat që ndikojnë tek fëmijët me Sindromën Down

Fëmijët me Sindromën Down sipas ligjit kanë të drejtë të jenë në shkollat e rregullta, mirëpo

është sfidë e madhe për mësimdhënësit të punojnë me ta, andaj mësuesit që i kanë këta fëmijë në

klasë duhet të kenë parasysh që të ju përmbahen këtyre rregullave:

Njohja paraprake e këtyre fëmijëve.

Jo diferencim.

Bashkëpunime të ngushta me kolegët(psikologu, pedagogu, mësimdhënësi mbështetës).

Bashkëpunimi me prindër.

Mundësisht puna shtesë me mësuesen mbështetëse.

Krijimi i portfolios.

Përzgjedhja e mjeteve didaktike mësimore (Levi, 1992, f. 43).

20

3.3. Hulumtime

3.3.1. Diskusioni

Duke analizuar fëmijët me Sindromën Down, ne mund të themi se ata nxënës mund të kenë

aftësitë për shkollim normal dhe në tëcilin mund të tregojnë suksese.

Në jetën e përditshme kemi raste kur fëmijët me Sindromën Down kanë treguar sukses kur kanë

filluar në moshën e re të zhvillojnëinteligjencën e tyre duke nisur nga familja, kopshti, periudha

parashkollore, e pastaj kanë vazhduar në shkollë të rregullt dhe kanë arritur suksesin në

kreativitetin e tyre.

Në pjesën hulumtuese për tezën e parashtruar ne jemi fokusuar që t’i sigurojmë të dhënat dhe

informacionet sa më të sakta dhe të trajtojnë në thelb hulumtimin e parashtruar.

Në hulumtim jemi përqendruar të sigurojmë informata të nevojshme nga mësimdhënësit tëcilët

mund të kenë më së shumti njohuri për këta fëmijë.

Hulumtimi është zhvilluar në disa shkolla në komunën e Pejës, Istogut dhe Gjakovës.Ku

mësimdhënësit kanë ofruar bashkëpunim shumë të mirë dhe kanë plotësuar pyetësorët.

Pytësor me mësimdhënës

Shkolla “Bajram Curri” Istog – 5 mësuese

Shkolla “Pëllumbat e Paqes 1” – 5 edukatore

Shkolla “Pëllumbat e Paqes 2” – 5 edukatore

Institucioni “Duart plot mëshirë” – 5 edukatore

Shkolla “Xhemajl Kada” – 8 mësues

Shkolla “Ramiz Sadiku” – 8 mësues

Shkolla “ Vaso Pash Shkodrani”- 5 mësues

21

Shkolla”Ramiz Sadiku”-12 mësues

Shkolla” Yll Morina”-11 mësues

Institucioni” Qendra per jete te pavarur”-8 edukatore

3.3.2. Qëllimi i anketës

Në bazë të literaturës tëcilën e kemi përdorur për realizimin e këtij punimi kemi përfunduar

pjesën teorike. Por qëllimi ynë ka qenë që të pasurojmësa më shumë këtë punim dhe jemi

përqendruar në përpilimin e pyetësorit dhe tëcilin kemi ofruar mësimdhënësve nëpër shkolla për

sigurimin e informacioneve të veçanta.

A do të pranonit nxënës me Sindromën Down në klasën tuaj?

A) Po (51 persona)

B) Jo(13persona)

C) Nuk e di(8 persona)

22

Figura 1. Mbështetja e mësimdhënësve për fëmijët me Sindromën Down në klasat e tyre

Nga 72 të anketuarit në gjithsej 10 shkolla, në këtë pyetje kemi marrë përgjigje të ndryshme, ku

përgjigjja më e lartëështë pozitive, 51 që i bie 71% mësimdhënës janë në gjendje që t’i pranojnë

në klasat e tyre këta fëmijë. Pastaj 13, që i bie 18% e mësimdhënësve deklarohen që nuk do t’i

pranonin këta fëmijë për shkak të mungesës së kushteve në shkollat e tyre për këta fëmijë, dhe 8

që i bie 11% e mësimdhënësve deklarohen se nuk e dinë nëse do i pranonin apo jo.

Aështë sistemi shkollor në vendin tonë i përshtatshëm për nxënësit me nevoja të

veçanta?

A) Po shumëi përshtatshëm(10 persona)

B) Aspak i përshtatshëm(14 persona)

C) Minimalisht i përshtatshëm(48 perona)

18%

22








veçanta?




71%

11%

22








veçanta?




Po

Jo

Nuk e di

23

Figura 2. Përshtatshmëria e sistemit shkollor për fëmijët me Sindromën Down

Në pyetjen se a është sistemi jonë shkollor i përshtatshëm për këta nxënës, nga 72 të anketuarit

në 10 shkolla, 10 që i bie 14% mësimdhënës kanë deklaruar qëështë shumëi përshtatshëm. Pastaj

14 që i bie 19% mësimdhënës kanë deklaruar që aspak nuk është i përshtatshëm, dhe 48 që i bie

67% mësimdhënës kanë deklaruar se është minimalisht i përshtatshëm.

Cila nga këto kushte është më e nevojshme për arsimimin e fëmijëve me Sindromën

Down?

A) Angazhimi i defektologut(16 persona)

B) Trajnime për mësimdhënësit(43 perona)

C) Implementimi i reformave(13 persona)

67%

23







Down?




14%

19%

23







Down?




Po shumë

Aspak

Minimalisht

24

Figura 3. Cilat kushte duhet pasur për të punuar me fëmijët me Sindromën Down?

Në këtë pyetje nga 72 të anketuarit në 10 shkolla, 16 që i bie 22% mësimdhënës kanë deklaruar

se më e nevojshme është angazhimi i deftologut.Më pas 43 që i bie 60% mësimdhënies

deklarohen se më i nevojshëm është trajnimi për mësimdhënësit, dhe 13 që i bie 18% e

mësimdhënësve deklarohen se më i nevojshëm është implementimi i reformave.

Për çfarë kanë më shumë nevojë shkollat, që të jenë më tësuksesshme në zhvillimin e

programit shkollor për nxënësit me nevoja të veçanta?

A) Trajnime të vazhdueshme për mësimdhënësit(40 persona)

B) Mjete shtesë dhe ndihmëse për mësim(15 persona)

C) Materiali i përshtatshëm didaktik(17 persona)

60%

18%

24











22%

60%

Angazhimi i defektologut

Trajnime për mësimdhënësit

Implementimi i reformave

24














25

Figura 4. Sigurimi i suksesit për nxënësit me nevoja të veçanta

Për sigurimin e suksesit të shkollave në vendin tonë kur janë në pyetje nxënësit me nevoja të

veçanta, 40 mësimdhënies që i bie 55% kanë deklaruar se është e nevojshme të mbahen trajnime

të vazhdueshme për mësimdhënësit.Më pas 15 qëi bie 21% e mësimdhënësve kanë deklaruar se

nevojiten mjete shtesë për mësim, dhe 17 që i bie 24% e mësimdhënësve kane deklaruar se u

duhet material i përshtatshëm didaktik.

Cili nga këto elemente është motivues kryesor për mësimdhënësit që të punojnë me

fëmijët me Sindromën Down?

A) Ofrimi i pagës shtesë(0 persona)

B) Kushtet më të mira(58 persona)

C) Bashkëpunimi me prindër(14)

21%

24%

25












55%

Trajnime të vazhdueshme përmësimdhënësit

Mjete shtesë dhe mjetendihmëse për mësim

Material i përshtatshëmdidaktik

25












Trajnime të vazhdueshme përmësimdhënësit

Mjete shtesë dhe mjetendihmëse për mësim

Material i përshtatshëmdidaktik

26

Figura 5. Çka ndikon në motivimin e mësuesve që të punojnë me fëmijët me Sindromë Down

Në kohën e sotme kemi shumë motivues të cilët mund të ndikojnë në motivimin e

mësimdhënësve që të punojnë me fëmijët me Sindromën Down. Në këtë pyetje nga 72 të

anketuarit asnjëmësimdhënës nuk u deklarua për ofrimin e pagës shtesë. Ndërsa për kushte më të

mira u deklaruan 58 që i bie 81% mësimdhënës, dhe për bashkëpunim me prindërit u deklaruan

14 që i bie 19% mësimdhënës.

A janë kushtet e nevojshme për nxënësit me Sindromën Down në shkollën tuaj?

A) Po(10 persona)

B) Jo(21 persona)

C) Deri diku(41 persona)

19%

26








A) Po(10 persona)

B) Jo(21 persona)


0%

81%

Ofrimi i pagës shtesë

Kushtet më të mira

Bashkëpunimi me prindër

26








A) Po(10 persona)

B) Jo(21 persona)





27

Figura6. Posedimi i kushteve për nxënësit me Sindromë Down

Posedimi i kushteve është një ndër problemet kryesore dhe më të shpeshta ku janë duke u

ballafaquar mësimdhënësit.Në këtë pyetje 10 që i bie 14% e mësimdhënësve kanë deklaruar që

po janë kushtet e mira. Ndërsa 21 që i bie 29% e mësimdhënësve deklarohen qëjo nuk janë

kushtet e mira, dhe 41 që i bie 57% e mësimdhënësve deklarohen se kushtet janë të mira deri

diku.

A keni nxënës me nevoja të veçanta në klasën tuaj?

A) Po(21 persona)

B) Jo(51 persona)

57%

27






diku.


A) Po(21 persona)

B) Jo(51 persona)

14%

29%

27






diku.


A) Po(21 persona)

B) Jo(51 persona)

Po

Jo

Deri diku

28

Figura 7. Pjesëmarrja e fëmijëve me nevoja të veçanta në klasë

Nga 72 të anketuarit nëpër 10 shkolla, 21 që i bie 29% e mësimdhënësve kanë deklaruar se kanë

fëmijë me nevoja të veçanta nëklasat e tyre, ndërsa 51 që i bie 71% e mësimdhënësve kanë

deklaruar se nukkanë fëmijë me nevoja të veçanta, kjo si rezultat i kushteve të pamjaftueshme

nëpër disa shkolla.

A i jeni nënshtruar trajnimeve për arsimimin e fëmijëve me nevoja të veçanta?

A) Po(19 persona)

B) Jo(15 persona)

C) Mendojmë në tëardhmen(38 persona)

71%

28







A) Po(19 persona)

B) Jo(15 persona)


29%

28







A) Po(19 persona)

B) Jo(15 persona)


Po

Jo

29

Figura 8. Pjesëmarrja e mësimdhënësve nëpër trajnime

Trajnimet endryshme janë të nevojshme për mësimdhënësit, e sidomos përata të cilët janë duke

punuar me nxënës me nevoja të veçanta nëpër klasat e tyre.Të anketuarit në këtë pyetje janë

përgjigjur se po kanë qenë nëpër trajnime, gjithsej 19 që i bie 26% e mësimdhënësve të anketuar,

që nuk kanë qenë nëpër trajnime 15 që i bie 25% e mësimdhënësve, dhe që mendojnë të shkojnë

në të ardhmen 38 qëi bie 49% e mësimdhënësve.

Sipas mendimit tuaj, fëmijët e Sindromën Down a duhet të jenë pjesë të:

A) Shkollës speciale për nxënësit me nevoja të veçanta?

B) Shkollës normale

49%

29










26%

25%

Po

Jo

Mendojmë në të ardhmen

29











30

Figura 9. Pjesëmarrja e fëmijëve me Sindromën Down në shkollat normale dhe speciale

Shoqëria jonë në të cilën jemi duke jetuar duhet tëvetëdijesohet dhe të pranojë ndryshimet që

shpesh herë ballafaqohemi. Fëmijët me Sindromën Down duhet të jenë pjesë edhe e shkollave

normale që të mos ndihen të përjashtuar nga rrethi ku ata jetojnë.33 që i bie 46% e

mësimdhënësve kanë deklaruar se fëmijët duhet të jenë pjesë e shkollave speciale, ndërsa 39 që i

bie 54% e mësimdhënësve kanë deklaruar qëfëmijët me Sindromën Down duhet të jenë pjesë e

shkollave normale.

54%

30







shkollave normale.

46% Shkollës speciale për nxënësit menevoja të veçanta

Shkollës normale

30







shkollave normale.

Shkollës speciale për nxënësit menevoja të veçanta

Shkollës normale

31

Përfundimi

Duke u bazuarnë tezën e parashtruar “Arsimimi i nxënësve me Sindromën Down”kemi ardhur në

përfundim se loja dhe metodat profesionale ndikojnë në aftësimin e tyre, por ata mund të

humbasin atë aftësi nëse nuk iu kushtohet rëndësia e duhur, prandaj institucionet shkollore duhet

të gjejnë një mënyrë për të edukuar me sukses të gjithë fëmijët, duke përfshirë edhe ato vështirësi

që hasin.

Ministria e Arsimit duhet të ratifikon përshtatjen e kurrikulës e cila është shumë e rëndësishme

kur janë në pyetje nxënësit me Sindromë Down.Përveç kësaj, shumë shkolla janë të pajisura

dobët me burime didaktike-metodologjike, ku duhet të kemi pasur parasysh faktin se ka shumë

pak burime të veçanta didaktike dhe metodologjike për të punuar me nxënësit me nevoja të

veçanta arsimore, siçështë rasti i fëmijëve me Sindromë Down. Shteti ynë duhet të kujdeset për

këta fëmijë tëcilët në një farë mënyre kërkojnë një kujdes tëveçantë, ku duhet që Ministria e

Arsimit tëndajë mjetet financiare tëcilat do të shpenzohen për krijimin e kushteve për fëmijët me

Sindromë Down. Në vendin tonë kemi një numër të vogël të shkollave në tëcilat mund të ofrohen

kushte më të mira për nxënësit me nevoja të veçanta.

Një numër i vogël i mësuesve nëpër shkolla kanë pasur një formë tëtrajtimit apo zhvillimit

profesional në fushën e përfshirjes.Prandaj, institucionet shkollore duhet të kujdesen për

përpilimin e projekteve, ku përmes seminareve profesionale, mësimdhënësit mund të përfitojnë

aftësi të ndryshme për mësimdhënien e fëmijëve me nevoja të veçanta, siçështë rasti tek fëmijët

me Sindromë Down.

Pra, në të ardhmen presim një bashkëpunim në mes të shkollave dhe institucioneve jashtë

sektorit të arsimit, për zbatimin e praktikave gjithëpërfshirëse dhe të rritet kujdesi për fëmijët me

Sindromë Down.

32

Rekomandime

Për shkolla

Të aftësojnë mësimdhënësit që të jenësa më të përgatitur që t’u dalin në ndihmë këtyre fëmijëve.

Për prindër

Të luajnë, të bisedojnë për lojërat dhe aktivitetet e preferuara dhe angazhimi në hobitë që

iu pëlqejnë atyre.

T’i lënë fëmijët të jenë në kontakt me fëmijët e tjerë.

T’i këshillojnë dhe përkrahin që të krijojnë shoqëri të barabartë.

T’ijapin mundësi fëmijëve që të angazhohen rreth punëve të shtëpisë, sepse është e

rëndësishme që t’u jepen përgjegjësi, kështu ata do të mësohen të jenë të pavarur.

T’i njoftojnë për gjërat e rrezikshme në shtëpi dhe t’i njoftojnë se si duhet përdorur

pajisjet në mënyrë të sigurt.

Të mos largojnë fëmijët nga dhoma kur vijnë mysafirë, përkundrazi takoni me personat e

tjerë që nuk janë pjesë e familjes.

Për institucionet

Krijimi i kushteve për këtë kategori.

Kompensimi material.

Socializimi i institucionit.

Të kuptuarit e aftësisë së kufizuar.

Trajtim i barabartë.

Rëndësia e vetëpërkrahjes në shoqëri.

Nga hulumtimet e bëra rezulton se dy hipotezat e ngritura janë të sakta.

33

Literatura

1. Bajraktari, I.D, Berisha, A, Halili, A, Gashi (2012). Biologjia 12. Prishtinë.

2. Guire, D, Bethesda, B, (2010). Udhëzues për shëndet të mirë për fëmijët dhe të rriturit

me Sindromën Down. New York.

3. Hamilton,K.W.(1950). Counseling the handicapped in the rehabilitation process. New

York Ronald Publishing.

4. Hare, F (2003). The Down’s Syndrome Handbook: A Practial Guide for Parents and

Carers (Revised ed.). UK: Random House.

5. Koliqi, H. (2003) Tendencat bashkëkohore në arsim. Prishtinë.

6. Levi, D.H. (2012). A very special Sister. Florida: Kendall Green.

7. Miller, B. (2003). Si të krijohet kontakti i suksesshmëm me nxënesit. QPEA.

8. Mulliqi, S. (2012). Edukimi special. Prishtinë.

9. Mulliqi, Sh. (2008). Metodikë e punës me fëmijë me nevoja të veçanta. Prishtinë.

10. Musai, B. (1999). Psikologji edukimi (Zhvillimi, të nxënit, mësimdhenia). Shtëpia

botuese dhe shtypshkronja PEGI, Tiranë.

11. Skallerup, S. (2008). Bebet me Sindromën Down. Udhëzues për prindër, New York.

12. Sussman, M. B. (1969). Dependent disabled and dependent poor: Similari- ty of

conceptual issues and research needs. Social Service Review, 42, 383 – 395.

13. Tahiraj, E. (2008). Fëmijët në Shqipëri. Botimi i Qendrës “Fëmijët Sot”.

14. Vedat, B. (2003). Edukimi special në Kosovë. Prishtinë.

15. Zabeli, N. (2001). Nxënësit me Nevoja të Veçanta. Prishtinë.

16. Zabeli, N. (2010). Edukimi Inkluziv. Prishtinë.

34

Shtojcë

Pyetësori

Të nderuar, ju drejtohem me respekt me qëllim të bashkëpunimit në një segment të hulumtimit

me anëtë cilit dëshirojmë të bashkëpunojmë për sigurimin e informacioneve të veçanta për temë

“Tretmani rehabilitues për fëmijët me SindromënDown në institucionet arsimore”.

Para jush keni njëpyetësor i cili përmban nëntë(9) pyetje, të cilat i kemi formuluar me

bashkëpunimin eprofesorit mentor.Pyetje të cilat janë në formë të mbyllur ku ne kërkojmë të

lexoni me vëmendje dhe tërrumbullakosni përgjigjen e cila është më e saktë sipas mendimit

tuaj.Të dhënat të cilat do t’i sigurojmë nga ky pyetësor do të përdoren vetëm për pjesën empirike

të punimit të diplomës.

Shkolla:____________________

Vitet e përvojës së punës:_________________

Gjinia:___________________

1. Ado të pranonit nxënës me Sindromë Down në klasën tuaj?

Po

Jo

Nuk e di

2. Aështë sistemi shkollor në vendin tonë i përshtatshëm për nxënësit me nevoja tëveçanta?

Po shumë

Aspak

Minimalisht

3. Cila nga këto kushte është më e nevojshme për arsimimin e fëmijëve me Sindromën

Down?




35

4. Për çfarë kanë më shumë nevojë shkollat që të jenë më të suksesshme në zhvillimin e

programit shkollorë për nxënësit me nevoja të veçanta?

Trajnime të vazhdueshme për mësimdhënësit

Mjete shtesë për ndihmesë për mësim

Material i përshtatshëm didaktik

5. Cili nga këto elementeështë motivuesi kryesor për mësimdhënësit që të punojnë me





6. A janë kushtet e mjaftueshme për nxënësit me Sindromën Down në shkollën tuaj?

Po

Jo

Deri diku

7. A keni nxënës me nevoja të veçanta në klasën tuaj?

Po

Jo

8. A i jeni nënshtruar trajnimeve për arsimimin e fëmijëve me nevoja tëveçanta?

Po

Jo


9. Sipas mendimit tuaj, fëmijët me Sindromën Down a duhet të jenë pjesë të:

Shkollës normale

Shkollës speciale për fëmijët me nevoja të veçanta

Ju faleminderit!

Documents

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI” · 2019-10-16 · Hipoteza H.1. Supozojmë që stafiarsimor nuk është mjaft i kualifikuar për punë me këta fëmijë. H.2.Supozojmë