UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI” · 2021. 1. 14. · Spasse shkroi që më 1946 i cili nuk u botua për shkak të një preference të pandehur të parisë . 10 politike

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

TEMA: Mbiemri në romanin “PSE?”- Sterjo Spasse

UDHËHEQËSE SHKENCORE: KANDIDATJA:

Prof. asoc. dr. Sindorela Doli- Kryeziu Ardelina Tafa

Gjakovë, 2020

2

Ky punim diplome u mbrojt me para komisionit vlerësues në përbërje:

1. Kryetare

2. Anëtar

3. Anëtar

Komisioni vlerësues e vlerësoi punimin me notën

3

Dedikuar

Këtë punim diplome ua dedikoj atyre që pa ndalë më

përkrahën në çdo hap të këtij rrugëtimi dhe që

gjithmonë janë ndierë krenarë për arritjet e mia.

Prindërve të mi.

4

PËRMBAJTJA

MIRËNJOHJE …………………………………………………………………………….. 6

ABSTRAKT …………………………………………………………………………………7

HYRJE ……………………………………………………………………………………… 8

KAPITULLI I

1. Jeta dhe veprimtaria e Sterjo Spasses …………………………………………………..9

1.1. Tematika e romanit “PSE” ………………………………………………………………10

KAPITULLI II

2. Objekti i morfologjisë ………………………………………………………………….. 11

2.1. Lidhjet e morfologjisë me sintaksën dhe fonetikën …………………………………… 11

2.2. Kuptimet gramatikore dhe format gramatikore..……………………………………......12

2.2.1. Format gramatikore sintetike …………………………………………………………13

2.2.2. Format gramatikore analitike …………………………………………………………13

2.3. Pjesët e ligjëratës ………………………………………………………………………. 14

KAPITULLI III

3. MBIEMRAT ………………………………………………………….............................15

3.1. Formimi i mbiemrave …………………………………………………………………. 16

3.2. Klasifikimi i mbiemrave ………………………………………………………………. 18

3.3. Klasifikimi kuptimor …………………………………………………………………...18

3.3.1. Mbiemrat cilësorë …………………………………………………………………….18

3.3.2. Mbiemrat marrëdhëniorë ……………………………………………………………..19

3.4. Klasifikimi morfologjik ……………………………………….. ………………………19

3.4.1. Mbiemrat e nyjshëm ………………………………………………………………… 19

3.4.2. Mbiemrat e panyjshëm ……………………………………………………………….20

5

KAPITULLI IV

4. Kategoritë gramatikore të mbiemrave ………………………………………………..21

4.1. Kategoria e gjinisë ……………………………………………………………………. 21

4.1.1. Formimi i gjinisë femërore të mbiemrave të nyjshëm ……………………………….21

4.1.2. Formimi i gjinisë femërore të mbiemrave të panyjshëm …………………………….22

4.2. Kategoria e numrit ……………………………………………………………………..22

4.2.1. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë mashkullore ………...23

4.2.2. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë mashkullore ……...23

4.2.3. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë femërore ……………23

4.2.4. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë femërore ………….24

4.3. Kategoria e rasës ……………………………………………………………………....25

4.3.1. Gjinia mashkullore …………………………………………………………………..26

4.3.2. Gjinia femërore ………………………………………………………………… …. 27

4.4. Kategoria e shkallës ……………………………………………………………… …. 29

4.4.1. Shkalla pohore ……………………………………………………………………... 30

4.4.2. Shkalla krahasore ……………………………………………………….………...…30

4.4.3. Shkalla sipërore ……………………………………………………….……………..32

KAPITULLI V

1. ANALIZË GRAMATIKORE E MBIEMRAVE TEK ROMANI “PSE”- STERJO

SPASSE.................................................................................................................................34

5. PËRFUNDIMI ………………………………………………………………………… 49

6. BIBLIOGRAFIA ……………………………………………………………………… 50

VËRTETIM LEKTURIMI………………………………………………………………51

6

MIRËNJOHJE

Ky rrugëtim, i bukur dhe më shumë përpjekje dhe sfida, nuk do të kishte qenë aspak i lehtë pa

mbështetjen dhe ndihmën e disa personave të veçantë për mua.

Respektin dhe mirënjohjen më të sinqertë, ia dedikoj profesoreshës, njëherazi udhëheqëses sime

shkencore prof. asoc. dr. Sindorela Doli Kryeziu, një profesoreshë me virtyte shumë të larta dhe

një model se si duhet të jetë një mësimdhënëse. E falënderoj për ndihmën e ofruar dhe

mbështetjen gjatë përgatitjes së këtij punimi.

Një falënderim të sinqertë të gjithë profesorëve e pedagogëve të Universitetit të Gjakovës

‘‘Fehmi Agani“. Një staf i përgatitur dhe çdoherë i gatshëm për studentët e tyre, për të mirën dhe

për suksesin e tyre.

Një falënderim të veçantë edhe për shoqërinë time, me të cilët udhëtuam së bashku në rrugën

drejt dijes. Pa ju studimet e mia nuk do të kishin kuptim.

Dhe së fundmi, por jo për nga rëndësia, dua t’i falënderoj e gjunjëzuar, familjen time, për

dashurinë e tyre pa kushte dhe me bindje të plotë, theksoj se pa mbështetjen e tyre morale do të

ishte shumë i vështirë përfundimi i këtij rrugëtimi. Në pamundësi për t’i falënderuar të gjithë,

falënderoj të gjithë ata që zënë një vend të veçantë në zemrën time dhe që kam pasur fatin të jenë

pjesë e jetës time.

Faleminderit të gjithëve!

7

ABSTRAKT

Ky punim diplome pasqyron studimin tim rreth temës: “Shtjellimi i mbiemrave te romani

“PSE?” i autorit Sterjo Spasse. Përmes këtij punimi në fillim do të paraqes njohuri të

përgjithshme rreth objektit të morfologjisë, lidhjet e saja me fonetikën dhe sintaksën, si dhe do të

flas në mënyrë të përgjithësuar për pjesët e ligjeratës. E gjithë vëmendja do jetë te tema kryesore

që ka të bëjë me shtjellimin dhe analizimin e mbiemrave.

Rëndësia e mbiemrave dëshmohet edhe nga fakti i përdorimit të shumtë të kësaj pjese të

ligjeratës nga autori i lartëpërmendur te romani që kisha objekt studimi.

Nëpërmjet këtij punimi jam munduar të bëj një lloj analize të mbiemrave te romani i lartëcekur.

Por, qëllimi kryesor ishte shtjellimi i mbiemrave te ky roman, duke i klasifikuar ata sipas

kuptimeve, dhe sipas kategorive gramatikore. Dua të shtojë gjithashtu se gjatë analizës së

mbiemrave jam munduar ta përgjithësoj në një mënyrë sa më të detajuar duke shpresuar që ky

punim të shërbejë dhe t’i ndihmojë sadopak brezat e rinj mbi njohuritë ndaj mbiemrave, sepse

gjithçka që mësohet duhet të jetësohet dhe të përcjellet te gjeneratat e reja.

Fjalët kyçe: morfologjia, mbiemri, shtjellimi, rëndësia, analiza, etj.

8

HYRJE

Ne si popull duhet të jemi njerëzit më krenarë në botë për faktin që e flasim gjuhën më të bukur,

kjo gjuhë që është simbol i një kulture të lashtë, histori, e sotmja dhe e ardhmja jonë. Gjuha

shqipe është forca jonë morale, është abetarja me të cilën fillojmë ta shohim botën më të bukur.

Edukata dhe kultura jonë është vetë rëndësia që ia kushtojmë gjuhës sonë, jo rastësisht është

thënë se ai që zotëron gjuhën e tij vlen më tepër se ai që pushton një qytet, e shpeshherë e

meriton t’i kërkojmë falje për çdo lëshim të mundshëm. Historia e një vendi nuk mund të

mbrohet me asnjë gjuhë tjetër përveçse me gjuhën e atij vendi.

Në këtë punim diplome jam munduar që t’i shfrytëzoj njohuritë e marra gjatë viteve të

studimeve, si dhe shfrytëzimin e literaturave të autorëve të ndryshëm në mënyrë që të krijoj një

punim të suksesshëm.

Në kapitullin e parë të këtij punimi shtjellohen jeta dhe veprimtaria e autorit Sterjo Spasse, si dhe

në pika të shkurtra tematika e romanit “PSE?”

Kapitulli i dytë përmbledh në vete objektin e morfologjisë, lidhjet e saj me sintaksën dhe

fonetikën, kuptimet dhe format gramatikore si dhe pjesët e ligjeratës.

Në kapitullin e tretë kam përmendur në mënyrë të theksuar mbiemrat, formimin e tyre,

klasifikimin e tyre kuptimor ku bëjnë pjesë mbiemrat cilësorë dhe marrëdhëniorë, si dhe

klasifikimin morfologjik ku bëjnë pjesë mbiemrat e nyjshëm dhe të panyjshëm.

Në kapitullin e katër janë të përfshira të gjitha kategoritë e mbiemrit duke filluar nga kategoria

gramatikore e gjinisë, numrit, rasës dhe të shkallës. E kam shjelluar secilën kategori veç e veç

duke u munduar të sqaroj në mënyrën më të mirë të mundshme.

Dhe në kapitullin e pestë dhe të fundit kam shkëputur pjesë nga romani “PSE?”, ku kam

identifikuar mbiemrat dhe kam analizuar ata.

9

KAPITULLI I

1. JETA DHE VEPRIMTARIA E STERJO SPASSES

Sterjo Spasse lindi në vitin 1914 në Golloboç, Korçë.

Ishte shkrimtar, publicist. Spasse ishte me prejardhje

maqedonase. Sterjo shkollën fillore e kreu në Korçë,

ndërsa shkollën normale në Elbasan. Më pas nisi punën

si mësues në fshatin Derviçan në jug të Gjirokastrës, ku

nisi të shkruante romanin që njihet shkurt Pse!?. Më

vonë nisi një kurs me korrespondencë për pedagogji në

Firence të Italisë, por nuk arriti të marrë provimet e

fundit. Me Kutelin, Kokonën dhe Hakiun qe

bashkëthemelues i të përkohshmes "Revista letrare" në

Tiranë më 15 shkurt 1944. Në fundin e vitit 1944, pak

pas fitores komuniste, ai e kishte botuar veprën e tij të

parë të realizmit socialist në organin partiak, gazetën "Përpara" të Korçës: Si e pashë Tiranën e

porsaçliruar. Po pas lufte punoi në Ministrinë e Arsimit e Kulturës për hartimin e teksteve

shkollore me Aleksandër Xhuvanin, Dhimitër Shuteriqin e Qemal Draçinin. Punoi gjithashtu në

revistat pedagogjike dhe letrare: "Shkolla e re", "Arsimi popullor", "Literatura jonë”, "Nëntori",

etj., dhe pranë Lidhjes së Shkrimtarëve dhe të Artistëve të Shqipërisë. Ndërsa kohën e fundit e

kaloi në Tiranë, si shkrimtar me profesion të lirë. Veprimtaria letrare e Sterjo Spasses është e

shumëllojshme. Shkroi punime pedagogjike, tekste shkollore, ishte merr edhe me përkthime,

shkroi artikuj të ndryshëm, monografi, tregime, romane etj. Veprimtaria e tij, sidomos ajo letrare

zë fill që nga vitet tridhjetë të shekullit të kaluar. Kjo ishte një periudhë në të cilën Sterjo Spasse

u dallua me krijimet e veta, sidomos në fushën e tregimit dhe atë të romanit. Botoi katër

përmbledhje tregimesh: "Kurorë rinie" (1934), "Në krahët e një femre" (1934), "Nusja pa duvak"

(1944) dhe "Të fala nga fshati" (1958) si dhe dhjetë romane: "Nga jeta në jetë - Pse!?" më 1935 -

që mbahet si kryevepra e tij, "Afërdita" (1944), "Ata nuk ishin vetëm" (1952), “Afërdita përseri

në fshat " (1954), "Buzë liqenit"(1965), "Zjarre..." (1972), "Zgjimi" (1973), "Pishtarë" (1975),

"Ja vdekje ja liri" (1978), dhe "Kryengritësit" (1983). Sipas Trebeshincës, romani "Harbutët" që

Spasse shkroi që më 1946 i cili nuk u botua për shkak të një preference të pandehur të parisë

10

politike ndaj Dhimitër Shuteriqit. Redaksia e Botimeve "Rilindja" i botoi më 1968 një komplet

veprash në tetë vëllime, ndërsa herë pas here ka botuar vepra të ndryshme. Më 1980-1985 iu

botuan po ashtu në Tiranë botimi integral "Vepra" me nëntë vëllime. Më 1980 iu përkthye në

anglisht romani "Zgjimi".

1.1. TEMATIKA E ROMANIT “PSE”

Vepra është e zhanrit roman, e shkruar në prozë. Që nga titulli jo i

zakonshëm, “PSE?!”, me një pikëpytje dhe një pikëçuditëse

mbrapa bëhet edhe më i pazakonshëm duke na bërë të kemi një

pasqyrë se është një roman i kërkimeve jo të zakonshme e

filozofike, të abstraktes apo të retorikës. Përveç lidhjes logjike ka

edhe lidhje kronologjike ku autori ngjarjen e ndan në bazë të

datave që në dukje ngjason me një ditar ku kap kohën prej një viti,

ku ngjarjet marrin karakter të ndryshëm zhvillimi.

Tematika është sociale me shtresim filozofik. Sfondi i ngjarjeve është vendosur në qytet dhe

fshat, pra në dy mediume, ku autori mundohet t’i krahasojë ndërmjet vete këto mediume.

Në mes të jetës dhe vdekjes. Luftë, ideale, filozofi, dhe dëshira e tjetërsimit të një kohe të pa

kohë, dhe një dëshmi që bota e injorancës është fatkeqe ky është thelbi i tematikës së romanit

“PSE”. Një jetë e një djaloshi që kishte shumë për t’i dhënë jetës, i ngritur në mendime, që

kishte krijuar një botë të nxjerr nga shkronjat, faqet dhe kopertinat e librave, mirëpo të vrazhdë,

dhe zakone që nuk mund t’i shkruante më shkronjat që kishte lexuar.

Ngjarjet nuk kanë fund të lumtur, nuk gjendet një zgjidhje klasike e problematikave që trajtohen

në vepër. Personazhi kryesor i merr me vete formulat e tij filozofike drejt vdekjes dhe lë pas një

letër që e shkruan para se të vdesë e cila shpjegon shumë gjëra.

Të ëndërrosh duhet guxim, të mos përshtatesh më kohë, traditat e rrethin do të thotë sakrificë,

është e vështirë të përshtatesh në të njëjtën linjë me injorancën, fatkeqësisht personazhit kryesor

të romanit “PSE” i mungon guximi dhe dëshira e sakrificës për jetësimin e ëndrrave që kishte,

fatkeqësisht zgjodhi rrugën e mohimit të jetës.

11

KAPITULLI II

2. OBJEKTI I MORFOLOGJISË

Morfologjia (nga greqishtja morphe = fomë dhe logos = fjalë, teori) studion:

a) Format e ndryshme që marrin fjalët gjatë përdorimit dhe kuptimet e këtyre formave;

b) Klasifikimin e fjalëve në kategori leksiko-gramatikore, ose klasa fjalësh që quhen

tradicionalisht pjesë të ligjëratës;

c) Strukturën morfologjike të fjalëve-morfemat dhe llojet e tyre;

d) Tipat kryesorë të fjalëformimit.

Morfologjia dallohet nga leksikologjia e cila, gjithashtu, ka si objekt studimi fjalën, por e

vështron këtë si njësi të leksikut, që shërben për të emërtuar diçka, d.m.th., nga pikëpamja e

kuptimit leksikor.1

Morfologjia nuk merret me studimin e fjalëve të veçanta. Ajo studion veçoritë e përbashkëta të

fjalëve të së njëjtës klasë, duke nxjerrë kështu rregulla me karakter të përgjithshëm, që kanë vlerë

për mbarë klasën e dhënë e, si rrjedhim, edhe për secilën nga fjalët e asaj klase. Kështu, p.sh.,

paradigmë e lakimit të emrave sipas tipit të lakimit, në rasat e ndryshme të trajtës së pashquar

dhe të së shquarës në njëjës e në shumës, ka vlerë për gjithë klasën e emrave, pra edhe për çdo

emër të veçantë, i cili lakohet kështu sipas tipit të lakimit përkatës. Po kështu edhe paradigmë e

zgjedhimit të foljeve sipas tipit të zgjedhimit, në mënyrë e kohë të ndryshme, ka vlerë për gjithë

klasën e foljeve, pra edhe për secilën folje të veçantë.2

2.1. Lidhjet e morfologjisë me sintaksën dhe fonetikën

Morfologjia lidhet shumë ngushtë me sintaksën dhe quhen dy pjesë të gramatikës. Nuk studiohen

format gramatikore të fjalës në morfologji, pa pasur parasysh dhe funksionet e tyre sintaksore, të

cilat konkretizohen gjatë përdorimit të fjalës në fjali të ndryshme. Morfologjia ka lidhje të

1 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f.5. 2 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f. 29.

12

ngushta edhe me fonetikën. Shumë dukuri fonetike kanë funksione gramatikore të caktuara.

Kështu, formimi i shumësit dash→desh, derë→dyer ose dallimi i vetave në të tashmën dal→del,

marr→merr, realizohen nëpërmjet ndërrimeve fonetike.3

Këto dukuri gjuhësore nuk i studion vetëm fonetika, por këto janë objekt studimi edhe të

morfologjisë, kanë të bëjnë me kategoritë gramatikore të numrit (njëjës: shumës), të mënyrës, të

kohës dhe të vetës (jap, flas – veta e parë; jep, flet – veta e dytë dhe e tretë njëjës)4

2.2. KUPTIMET GRAMATIKORE DHE FORMAT GRAMATIKORE

Fjala, duke u përdorur në fjali gjatë ligjërimit, shpreh një kuptim leksikor të caktuar, të cilit

zakonisht i mbishtrohen edhe një a më shumë kuptime të përgjithshme të karakterit gramatikor,

që quhen kuptime gramatikore të fjalës. Nëpërmjet kuptimeve gramatikore të fjalës shprehen

lidhjet e saj më fjalë të tjera në fjali, marrëdhëniet kohore të veprimit, qëndrimi i folësit ndaj asaj

që kumton etj. Kuptimi gramatikor ka një karakter shumë të përgjithshëm. Ai është karakteristik

për një klasë të tërë fjalësh me kuptim leksikor (kategorial) të përbashkët dhe me veçori

gramatikore të përbashkëta.

Kuptimet gramatikore dhe format gramatikore përkatëse ekzistojnë vetëm në bazë të

kushtëzimit të ndërsjelltë.5

Format gramatikore - shprehin kuptime gramatikore të caktuara. Kjo do të thotë se pa forma

gramatikore nuk ka kuptim gramatika dhe anasjelltas. Format gramatikore në gjuhën shqipe janë:

sintetike dhe analitike.6

3 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f.5. 4 Nushi.M, (2003): Gjuha e sotme shqipe I, Prishtinë, f.53. 5 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.31-32. 6 Nushi.M, (2003): Gjuha e sotme shqipe I, Prishtinë, f.54.

13

2.2.1. Format gramatikore sintetike

Format gramatikore sintetike ndërtohen:

1) Me anë mbaresash që i shtohen temës së fjalës, si p.sh: (një) mal-i, fush-e; hap-a; hap-e;

hap-i; hap-ëm; hap-ët; hap-ën etj.

2) Me anë ndërrimesh fonetike që pëson tema e fjalës, si p.sh: metafonia a/e (dash-desh; jap-

jep; dal-del ) etj.

3) Njëherazi me anë mbaresash (a prapashtesash formuese) dhe ndërrimesh fonetike, si p.sh:

breg-brigj-e; bredh- bridh-ni.7

2.2.2. Format gramatikore analitike

Format gramatikore analitike janë të përbëra prej dy (a më shumë) elementesh. Si bartës i

kuptimit leksikor është rregullisht elementi i fundit, kurse elementet e tjera shërbejnë si mjete

gramatikore për ndërtimin e këtyre formave.

Format gramatikore analitike ndërtohen:

1) Me anë të foljeve ndihmëse kam dhe jam, si p.sh: kam punuar, kisha punuar, kam për të

punuar etj.; jam përpjekur, isha përpjekur etj.

2) Me anë pjesëzash formante, si p.sh; të punoj, të punoja, do të punoj, do të punoja, duke

punuar etj.;

3) Me anë të nyjeve; formohet kështu rasa gjinore, e cila, me anë të këtij mjeti gramatikor,

dallohet formalisht prej dhanores, si p.sh: libri i nxënësit, fletorja e nxënësit etj.8

Format gramatikore të një fjale, përkatësisht të një klase të tërë fjalësh me tipare të përbashkëta,

që shprehin një kuptim gramatikor dhe formojnë një unitet të pandashëm quhen kategori

gramatikore.

7 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f.6. 8 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.33-34.

14

Gjuha shqipe ka kategoritë gramatikore të gjinisë, të numrit, të rasës, të shquarsisë e të

pashquarsisë (të trajtës), të vetës, të mënyrës, të kohës dhe të diatezës. Këto kategori

gramatikore janë të mëvetësishme (të pakushtëzuara a josintaksore) dhe të pamëvetësishme (të

kushtëzuara a sintaksore)9

2.3 PJESËT E LIGJËRATËS

Të gjitha fjalët e një gjuhe, sipas veçorive të përbashkëta leksikore e gramatikore, grupohen

nëpër klasa a kategori leksiko-gramatikore, që quhen pjesë të ligjëratës. Pjesët e ligjeratës janë:

emri, mbiemri, numërori, përemri, folja, ndajfolja, parafjala, lidhëza, pjesëza, pasthirrma. Në

bazë të veçorive morfologjike, pjesët e ligjeratës ndahen në pjesë të ndryshueshme e në pjesë të

pandryshueshme të ligjëratës.

Pjesët e ndryshueshme të ligjëratës janë fjalët që lakohen:

❖ Emri,

❖ Mbiemri,

❖ Përemri,

❖ Numërori,

❖ Folja.

Pjesë të pandryshueshme të ligjeratës janë fjalët që as lakohen, as zgjedhohen:

❖ Ndajfolja,

❖ Parafjala,

❖ Lidhëza,

❖ Pjesëza,

❖ Pasthirrma.10

9 Nushi.M, (2003): Gjuha e sotme shqipe I, Prishtinë, f.56 10 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.36-39.

15

KAPITULLI III

3. MBIEMRAT

Mbiemër- quhet ajo pjesë e ligjëratës që shënon një tipar të reales dhe përshtatet në gjini, në

numër, e për një pjesë edhe në rasë me emrin e kësaj realeje. Mbiemri ka edhe kategorinë e

shkallës. Ndërsa kategoritë gramatikore të emrit janë të mëvetësishme, të mbiemrit janë të

varuara edhe nga ato të emrit, p.sh: Mbi barin e ri shndritnin ca pika të mëdha vese, që

pasqyronin dritën e fortë të diellit mëngjesor. Kuptimi kategorial i mbiemrit është edhe kuptimi

i tiparit të reales, të emërtuarit e një cilësie, vetie a karakteristike dalluese të kësaj realeje. Pra,

mbiemrat emërtojnë cilësinë si diçka që i përket një realeje të dhënë, prandaj në fjali ata janë në

lidhje të ngushtë gramatikore me emrin që emërton ose me përemrin që tregon. Mbiemri ka edhe

një kategori karakteristike të cilën se ka emri, kategorinë e shkallës: këngë e vjetër (më e vjetër,

shumë e vjetër). Në fjali mbiemri kryen këto funksione sintaksore: të përcaktorit me përshtatje,

të gjymtyrës emërore, të kallëzuesit emëror dhe të përcaktorit kallëzuesor të kryefjalës e të

kundrinorit të drejtë p.sh: Vepra poetike e Naimit është e pavdekshme. Ajo çmohet si

udhërrëfyese për të gjithë letërsinë e mëvonshme.11

Gjatë përdorimit të tyre në fjali mbiemrat ndryshojnë në numër e një pjesë e tyre edhe në rasë,

p.sh: Kjo është një fitore e madhe historike. Populli ynë ka arritur një fitore të madhe historike.

Kategorinë e rasës e vetëm mbiemrat e nyjshëm, ndërsa mbiemrat e panyjshëm, siç do të shihet

më tej, janë të palakueshëm, p.sh: Stacioni hekurudhor i kishte akoma të dobëta lidhjet e tij me

fushën. Zgjerime e përmirësime do të bëhen në fushën e transportit hekurudhor e detar. Ndryshe

nga emri, mbiemri ndryshon formën edhe sipas gjinisë, p.sh: Kjo ishte një këngë e re për fëmijët.

Do të freskohem, do të këndoj, se një shpirt do të lind i ri. Veçori kryesore strukturore e

gramatikore të mbiemrave janë ndarja e tyre në të nyjshëm e të panyjshëm: i mirë, i ri, i zi,

popullor, vendimtar, masiv etj, dhe emërzimi: i madh- i madhi, i mirë- i miri.12

11 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f. 47. 12 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f. 154-155.

16

3.1. FORMIMI I MBIEMRAVE

Në gjuhën tonë mbiemrat sipas formimit të tyre ndahen në mbiemra: a) të parmë, b) të

prejardhur dhe c) të përbërë.

1. Mbiemra të parmë janë ata mbiemra të cilët në gjendjen e sotme të tyre janë të

paanalizueshëm e të pandashëm në pjesët e tyre përbërëse. Në të vërtetë, po t’u hiqen

këtyre mbiemrave nyjet a ndonjë pjesë tjetër përbërëse, ndonëse është vështirë t’u

dallohen këto përbërje, do të humbnin kuptimin mbiemëror. Të këtillë janë: i gjallë, i ri, e

re, i keq, e keqe; pastaj real, naiv, elegant etj.

2. Mbiemra të prejardhur quhen ata mbiemra që janë formuar prej një pjese tjetër të ligjëratës

(prej foljeve, emrave, ndajfoljeve etj.) me prapashtesa, me parashtesa, me nyja të përparme ose

me dy a me të tri morfemat njëkohësisht. T’i shohim, pra këto tri lloje mbiemrash:

a) Numri më i madh i mbiemrave të prejardhur formohen me prapashtesa prej fjalëve të

ndryshme. Prapashtesat, me anë të të cilave formohen mbiemrat, janë mjaft të shumta. Mirëpo si

më prodhimtare dallohen: -shëm, -t (të, -ët), -më (ëm), ar (ose -tar), -or etj.

Shembuj me –shëm

i fuqishëm (nga i + fuqi + shëm), i lavdishëm (i + lavdi + shëm), i djeshëm (i + dje + shëm),

pastaj i atëhershëm, i lexueshëm, i shkëlqyshëm etj.

Shënim: Të gjithë këta mbiemra vihen në trajtën e gjinisë femërore duke zëvendësuar nyjën e

përparme i me e dhe duke marrë mbaresën e gjinisë femërore -e: e fuqishme, e shkëlqyeshme, e

lexueshme ejt. Me fjalë të tjera ndërron nyja e përparme i në e dhe prapashtesa -shëm e gjinisë

mashkullore në atë femërore -shme.

Shembuj me -t (-të, ët):

I hekurt (nga i + hekur+ t), i artë (i + ar + të), i lagët (i + lag + ët) etj.

17

Shembuj me -ar/ -tar:

Bregdetar (breg + det + ar), vendimtar (vendim + tar) etj.

Shembuj me -më (-ëm, -m):

I prapmë, i mesëm, i nesërm etj.

Shënim: Edhe këta mbiemra, si ata me –shëm, kur vihen në gjininë femërore, pëveç nyjës së

përparme e, marrin edhe mbaresën -e: e sotme, e sipërme, e këndejme etj.

Shembuj me -or:

Femëror, njerëzor, arsimor etj.

Shënim: Siç shihet, mbiemrat e prejardhur me prapashtesat -ar, -tar, -or janë të panyjshëm. Në

trajtën e gjinisë femërore, këta mbiemra vihen duke marrë mbaresën -e në fund: elementare,

amtare, malore etj.

b) Në gjuhën shqipe disa mbiemra të prejardhur, qofshin të nyjshëm a të panyjshëm, janë

formuar nga fjalë të ndryshme me parashtesa. Parashtesa më prodhimtare, me anë të të cilave

formohen mbiemrat, janë: pa-, para-, për-, ç-, sh- e ndonjë tjetër.

Shembuj:

I pabotuar, e pashkolluar, i parregullt etj;

Parashkollor, parafundor, i parashikuar etj;

I përgjthshëm, i përditshëm, i përhershëm etj;

I çrregullt, i çarmatosur, çnjerëzor, i shndritshëm, i shfaqur, i shpalosur etj.

c) Në radhën e mbiemrave të prejardhur hyjnë edhe ata që janë formuar nga pjesorja e foljeve

dhe nga ndajfoljet duke paravënë një nyje të përparme: i ditur, e mbyllur, i lënduar, e tretur etj.

18

3. Mbiemra të përbërë quhen ata mbiemra që formohen me bashkimin e dy fjalëve në një fjalë të

vetme. Ja disa shembuj: zemërbardhë, gojëmjaltë, frytdhënës, faqebardhë etj.13

3.2. KLASIFIKIMI I MBIEMRAVE

Mbiemrat klasifikohen sipas dy kritereve:

1. Sipas kuptimit të tyre leksikor

2. Sipas veçorive të tyre morfologjike.

3.3. KLASIFIKIMI KUPTIMOR

Duke u nisur nga se çfarë tipari emërtojnë gjithë mbiemrat e gjuhës shqipe mund të ndahen në dy

grupe të mëdha:

a) Mbiemra që tregojnë cilësi, të cilët quhen mbiemra cilësorë (të mirëfilltë).

b) Mbiemra që tregojnë marrëdhënie, të cilët quhen mbiemra marrëdhëniorë (jo të mirëfilltë).14

3.3.1. Mbiemrat cilësorë

Mbiemrat cilësorë (të mirëfilltë) janë ata që emërtojnë tipare, cilësi a veti që perceptohen

drejtpërdrejt me anë të organeve të shqisave, ose janë të përfytyrueshme, si p.sh:

a) Lloje ngjyrash: i bardhë, i zi, i kaltër, i blertë, i kuq etj.

b) Shtrirje hapësirore, madhësi, formë: i ngushtë, i gjerë, i gjatë, i shkurtër, i drejtë etj.

c) Shije: i thartë, i ëmbël, i hidhur, i shijshëm etj.

d) Veti fizike a gjendje shpirtërore: i butë, i fortë, i ri, i kënaqur, memec, i thatë etj.

e) Cilësi të karakterit a cilësi mendore: besnik, budalla, dinak, i ndershëm, i zgjuar etj.15

13 Maloku.L, Kelmendi.A (1984): Gramatika e gjuhës shqipe, Prishtinë, f.103-105. 14 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, 155. 15 Nushi.M (1998): Gjuha e sotme shqipe I, Gjakovë, f. 106

19

3.3.2. Mbiemrat marrëdhëniorë

Mbiemrat marrëdhëniorë (jo të mirëfilltë) e japin tiparin e sendit, emrin e të cilit e

karakterizojnë, nëpërmjet emërtimit të marrëdhënieve të këtij sendi me një send tjetër ose me një

rrethanë, me një veprim a me një numër. Pra, këta mbiemra emërojnë marrëdhëniet e mësipërme,

por këto, i japin si tipare tipike e të qëndrueshme të sendeve. Kështu, këta mbiemra emërtojnë

marrëdhëniet e sipërthëna si tipare (karakteristika) të qëndrueshme të sendeve duke shprehur:

a) Marrëdhënie lëndore: (unazë) e artë, (derë) e drunjtë, (bukë) e misërt etj.

b) Marrëdhënie kohore: (dita) e sotme, (gazeta) e djeshme, (orët) e vona etj.

c) Marrëdhënie përkatësore: (gabim) ideor, (orari) javor, (dashuri) atërore etj.

d) Marrëdhënie hapësirore: (jeta) e këtushme, (pamja) e jashtme, (kati) i sipërm etj.

e) Marrëdhënie të një sendi me një numër: (viti) i katërt, (vepra) e tretë etj.16

3.4. KLASIFIKIMI MORFOLOGJIK

Një veçori strukturore që është karakteristike kryesisht për mbiemrin është nyjëzimi.

Sipas kësaj veçorie mbiemrat e shqipes, ndahen në dy grupe: të nyjshëm dhe të panyjshëm.

Te mbiemrat e nyjshëm nyja e përparme përbën një të tërë fonetike me trupin e mbiemrit dhe

është pjesë e domosdoshme e tij, e cila nuk mund të mungojë në asnjë rrethanë.17

3.4.1. Mbiemrat e nyjshëm

Mbiemrat e nyjshëm janë: të gjithë mbiemrat e parmë që mbarojnë me -ë, si: i bardhë, i mirë, i

parë, i fortë; mbiemrat e formuar me prapashtesat -(ë)m, (ë), -shëm, -(ë)t, (ë) si: i mesëm, i

parmë, i sjellshëm, i fortë; të gjithë mbiemrat që vijnë nga pjesorja, si: i shtruar, i mbyllur, i

lyer, i zënë; mbiemrat që formohen me nyjëzim dhe përngjitja e togut pa+emër, si: i pagjumë, i

papunë; disa mbiemra të tjerë të parmë a të prejardhur, si: i verbër, i ëmbël, i shurdhër etj.18

16 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f. 157-158. 17 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.159. 18 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f. 48

20

3.4.2. Mbiemrat e panyjshëm

Mbiemrat e panyjshëm janë: ata që formohen me anë të konversionit nga emrat përgjegjës duke

u mbiemërzuar, si: shkodran, fierak; mbiemrat me kuptim përkatësor me prapashtesat -ar, -tar, -

ik, -ist, -iv, -or, -tor etj., si: djaloshar, kombëtar, heroik, edukativ, dimëror, punëtor etj;

mbiemrat e prejardhur nga pjesorja, si: bombardues, sulmues, goditës, shkelës; mbiemrat e

përbërë, si: ditëgjatë, fatmirë, buzëplasur, ekonomiko-shoqëror etj.19

19 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.160.

21

KAPITULLI IV

4. KATEGORITË GRAMATIKORE TË MBIEMRIT

4.1. KATEGORIA E GJINISË

Ndryshe nga emrat që përcaktojnë, mbiemrat ndryshojnë edhe sipas gjinisë. Ndërsa, çdo emër ka

një gjini të vetme, mbiemri, si fjalë që përshtatet me emra gjinish të ndryshme, ndryshon sipas

gjinisë.

Gjinia e mbiemrit është e varur nga gjinia e emrit. Kjo do të thotë se cilën gjini e ka emri, po atë

duhet ta ketë edhe mbiemri, p.sh: nxënës i mirë (gjinia mashkullore), nxënëse e mirë (gjinia

femërore). Gjinia asnjanëse të mbiemrat është në rrugën e zhdukjes së plotë. Meqë mbiemri i

gjinisë asnjanëse përdoret shumë rrallë, themi se mbiemrat në gjuhën e sotme letrare shqipe kanë

dy gjini: gjininë mashkullore dhe gjininë femërore.20

4.1.1. Formimi i gjinisë femërore të mbiemrave të nyjshëm

Mbiemrat e nyjshëm e formojnë gjininë femërore kështu:

a) Duke ndryshuar vetëm nyjën e përparme i në e, si: i njomë – e njomë, i rëndë – e rëndë, i

bukur – e bukur, i vogël – e vogël, i verbër – e verbër;

b) Duke ndryshuar nyjën e përparme i në e dhe duke marrë mbaresën femërorizuese –e, si: i

djeshëm – e djeshme, i afërm – e afërme, i kuq – e kuqe, i këndshëm – e këndshme.

(Mbiemrat i ri, i zi, i lig e formojnë ndryshe gjininë femërore).21

20Nushi.M (1998): Gjuha e sotme shqipe I, Gjakovë, fq. 107 21 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.162.

22

4.1.2. Formimi i gjinisë femërore të mbiemrave të panyjshëm

Këta mbiemra e formojnë gjininë femërore:

a) Duke i shtuar temës së gjinisë mashkullore mbaresën femërorizuese –e. Në këtë mënyrë e

formojnë gjithë mbiemrat e parmë, të prejardhur a të formuar me konversion nga emra të

ndryshëm të gjinisë mashkullore, si edhe mbiemrat e përbërë, elementi i dytë i të cilëve është një

emër çfarëdo i gjinisë mashkullore, a një mbiemër me prapashtesën –sh(-ç): absolut – absolute,

fizik – fizike, normal – normale, relativ – relative, dinak – dinake, gjakpirës – gjakpirëse, kyç –

kyçe, kokëderr – kokëderre, sylesh – syleshe, zemërkatran – zemërkatrane, dhjetëkatësh –

dhjetëkatëshe, shumëkëmbësh – shumëkëmbëshe, vjeç – vjeçe etj.;

b) Duke ruajtur të pandryshuar fare formën e gjinisë mashkullore. E formojnë kështu gjithë

mbiemrat e përbërë, që kanë si element të dytë një emër të gjinisë femërore ose një emër të

gjinisë mashkullore që tregon lëndë e që zakonisht nuk ka shumës: bishtgërshërë,

flokëgështenjë, sqepgjilpërë, sypishë, zemërhekur, gojëmjaltë, këtu hyn edhe kokëjashtë;

c) Ashtu si do ta formonte elementi i dytë i mbiemrit të përbërë: zemërmadh-e; shpirtlig-ë,

ekonomiko-shoqëror-e, gojëmbël.

Një numër mbiemrash që janë formuar me konversion prej emrash, në gjininë femërore kanë

formë të njëjtë me atë të emrave femërorë përkatës, si: plak – plakë, punëtor – punëtore,

budalla – budallaqe.22

4.2. KATEGORIA E NUMRIT

Mbiemri në gjuhën shqipe ka dy numra: njëjës dhe shumës. Formimi i shumësit të mbiemrave

ndryshon jo vetëm midis dy gjinive, por edhe midis dy grupeve (të nyjshëm e të panyjshëm) të

secilës gjini.23

22 Jashari.A, Kryeziu.B (2011): Gjuhë Amtare, Prishtinë, f.184. 23 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.163.

23

4.2.1. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë

mashkullore

Këta mbiemra e formojnë shumësin duke ndryshuar nyjën e përparme i në të: i mirë – të mirë, i

thatë – të thatë, i lehtë – të lehtë.

Disa mbiemra pësojnë ndryshime tingujsh në temë ose marrin edhe mbaresë: i keq – të këqinj, i

madh – të mëdhenj, i ri – të rinj, i lig – të ligj etj.24

4.2.2. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë

mashkullore

Mbiemrat e panyjshëm që nuk janë fjalë të përbëra, e formojnë shumësin:

1. Duke marrë mbaresën –ë. E formojnë shumësin kështu të gjithë mbiemrat e panyjshëm që janë

fjalë me theks fundor, të parme dhe të prejardhura: absurd-ë, abstrakt-ë, agresiv-ë, industrial-ë,

naiv-ë, zemërak-ë, induastrial-ë, përparimtar-ë etj.

2. Duke ruajtur të pandryshuar trajtën e njëjësit. Këtu hyjnë gjithë mbiemrat e formuar me

prapashtesën – (ë) s/-ues: krijues, lotues, përkëdhelës, pyetës, shkelës, veprues; dhe gjithë

mbiemrat e formuar me prapashtesën –sh: ditësh, javësh, katësh, muajsh etj; gjithë mbiemrat që

mbarojnë me –ë: gegë, toskë etj.25

4.2.3. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë femërore

Këta mbiemra e formojnë numrin shumës:

a) Duke ndryshuar vetëm nyjën e të njëjësit në të. E formojnë shumësin në këtë mënyrë

mbiemrat që në njëjës dalin në -e: e bëshme- të bëshme, e djeshme- të djeshme, e sotme- të

sotme, e sjellshme- të sjellshme, e pakundshoqe- të pakundshoqe etj. Bëjnë përjashtim nga

kjo rregull mbiemrat: e keqe- të këqija, e madhe- të mëdha, e re- të reja, e ve- të veja.

24 Jashari.A, Kryeziu.B (2011): Gjuhë Amtare, Prishtinë, f.184-185. 25 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.164.

24

b) Duke ndryshuar nyjën e të njëjësit në të dhe duke marrë njëherazi mbaresën –a., këtu hyjnë të

gjithë mbiemrat që në njëjës nuk mbarojnë me -e: e afërt- të afërta, e mirë- të mira, e zezë-

të zeza, e verdhë- të verdha, e mundur- të mundura etj.26

4.2.4. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë

femërore.

Mbiemrat e panyjshëm të gjinisë femërore që nuk janë të përbërë ruajnë të njëjtën formë si në

njëjës edhe në shumës. Kjo ndodhë sepse të gjithë këta mbiemra në njëjës dalin me -e: dinake,

malore, trime, shqetësuese etj. Ndërsa mbiemri plakë e formon sipas emrit plakë- plaka.

Mbiemrat e përbërë femërorë e formojnë numrin shumës në dy mënyra:

a) Kur mbiemri mbaron me -e të patheksuar, me një zanore të theksuar ose ka si element të dytë

një emër të gjinisë femërore me -ë, atëherë ai ruan të njëjtën trajtë në të dy numrat: buzëgaze,

faqekuqe, syqershi etj.

Këtu hyjnë edhe mbiemrat që kanë si element të dytë një emër lënde të gjinisë mashkullore që

nuk ka shumës: gojëmjaltë, zemërhekur etj.

Kur mbaron me -e a me një zanore të theksuar dhe kur si element të dytë nuk ka një emër

femëror më -ë, atëherë mbiemri e formon shumësin duke marrë mbaresën -a (pra, njëlloj si

elementi i dytë, kur përdoret i mëvetësishëm): derëbardhë- derëbardha, gojëmbël- gojëmbla,

kokëfortë- kokëforta, kuptimplotë- kuptimplota etj.27

26 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.165. 27 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.166.

25

4.3. KATEGORIA E RASËS

Gjatë ligjërimit mbiemri zakonisht vendoset pas emrit që përcakton, p.sh: Ai nxori në fillim ca

tinguj të çjerrë, të thellë, e të ndërprerë. Por mbiemri mund të vendoset edhe pandërmjetshëm

para emrit, sidomos mbiemri me ngarkesë emocionale, p.sh: Pse nuk mendonte kështu edhe për

fatin e të mjerit Filip?

Mbiemri mund të lakohet kur është në një togfjalësh me emrin dhe vetëm.

Lakimi i mirëfilltë i mbiemrit është kur ai është në bashkëvajtje me emrin, ndërsa i pashoqëruar

me emër, mbiemri lakohet si i emërzuar, pra si një emër.

Mbiemri i nyjshëm kur është pas emrit, gjatë lakimit ndryshon vetëm nyjën, kurse mbiemri i

panyjshëm nuk ndryshon fare.28

Në gjuhën e sotme shqipe kemi pesë rasa:

❖ Emërore

❖ Gjinore

❖ Dhanore

❖ Kallëzore

❖ Rrjedhore.29

28 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.167. 29 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f.49-50.

26

4.3.1. Gjinia mashkullore

a) Emri i gjinisë mashkullore i pashquar + mbiemri i nyjshëm

Njëjës Shumës

Emërore (një) djalë i gjatë (disa) djem të gjatë

Gjinore i (një) djali të gjatë i (disa) djemve të gjatë

Dhanore (një) djali të gjatë (disa) djemve të gjatë

Kallëzore (një) djalë të gjatë (disa) djem të gjatë

Rrjedhore (një) djali të gjatë (disa) djemsh të gjatë30

b) Emër i gjinisë mashkullore i shquar + mbiemër i nyjshëm

Njëjës Shumës

Emërore djali i gjatë djemtë e gjatë

Gjinore (i) djalit të gjatë (i) djemve të gjatë

Dhanore djalit të gjatë djemve të gjatë

Kallëzore djalin e gjatë djemtë e gjatë

Rrjedhore djalit të gjatë djemve të gjatë31

30 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f.50 31 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f.50

27

b) Mbiemri i nyjshëm + emër i gjinisë mashkullore

Njëjës Shumës

Emërore i dashuri shok të dashurit shokë

Gjinore i, e të dashurit shok i, e të dashurve shokë

Dhanore të dashurit shok të dashurve shokë

Kallëzore të dashurin shok të dashurit shokë

Rrjedhore të dashurit shok të dashurve shokë32

4.3.2. Gjinia femërore

a) Emër i gjinisë femërore trajta e pashquar + mbiemri i nyjshëm

Njëjës Shumës

Emërore (një) vajzë e paturpshme (disa) vajza të paturpshme

Gjinore i, e (një) vajze të paturpshme i, e (disa) vajzave të paturpshme

Dhanore (një) vajze të paturpshme (disa) vajzave të paturpshme

Kallëzore (një) vajzë të paturpshme (disa) vajza të paturpshme

Rrjedhore prej (një) vajze të paturpshme prej (disa) vajzash të paturpshme33

32Beci, Bahri (2004): Gjuha shqipe VII, Pejë, f.87. 33 Beci, Bahri (2004): Gjuha shqipe VII, Pejë, f.88.

28

b) Emër i gjinisë femërore trajta e shquar + mbiemër i nyjshëm

Njëjës Shumës

Emërore vajza e dashur vajzat e dashura

Gjinore i, e vajzës së dashur i, e vajzave të dashura

Dhanore vajzës së dashur vajzave të dashura

Kallëzore vajzën e dashur Vajzat e dashura

Rrjedhore prej vajzës së dashur prej vajzave të dashura34

c) Mbiemër i nyjshëm + emër i gjinisë femrore

Njëjës Shumës

Emërore e dashura shoqe të dashurat shoqe

Gjinore (i) së dashurës shoqe (i) të dashurave shoqe

Dhanore së dashurës shoqe të dashurave shoqe

Kallëzore të dashurën shoqe të dashurat shoqe

Rrjedhore së dashurës shoqe të dashurave shoqe35

34 Beci, Bahri (2004): Gjuha shqipe VII, Pejë, f.88. 35 Beci, Bahri (2004): Gjuha shqipe VII, Pejë, f.90.

29

4.4. KATEGORIA E SHKALLËS

Shkalla e mbiemrit shpreh masën në të cilën shfaqet cilësia te frymori ose sendi i dhënë. Këtë

kategori e kanë vetëm mbiemrat cilësorë, kuptimi i të cilëve lejon, tipari i emërtuar prej tyre

shprehet në shkallë të ndryshme. Nuk shkallëzohen mbiemrat marrëdhëniorë (i drunjtë, i

metaltë, i tretë etj.); gjithashtu, nuk shkallëzohen edhe mbiemrat cilësorë që tregojnë një tipar

absolut: i vdekur, i verbër, i çmendur etj. (kur përdoren jo në kuptim të figurshëm).36

Mbiemri në gjuhën shqipe ka tri shkallë: shkallën pohore, krahasore dhe sipërore. Duke u

bazuar në mënyrën e shkallëzuar se si i shprehin tiparet e emrave, kam paraqitur edhe figurën,

duke filluar nga shkalla më e ulët (pohorja) e deri të shkalla më e lartë (sipërore).37

Fig.1. Shkallët e mbiemrit

36 Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë, f.53. 37 Mulaku.L, Kelmendi.A (1984): Gramatika e gjuhës shqipe, Prishtinë, f. 102.

Shkalla sipërore

Shkalla krahasore

Shkalla pohore

30

4.4.1. Shkalla pohore

Mbiemri në këtë shkallë emërton një cilësi të sendit jashtë krahasimit, p.sh: Ishte ditë e bukur, si

gjithë ditët e tjera të atij muaji, po i ngjante fort ditës me diell, pas një furtune të madhe. Shkalla

pohore e mbiermrit është bazë për ndërtimin e dy shkallëve të tjera. Janë të shkallës pohore

mbiemrat, si: i mirë, i bukur, i kaltër, i bardhë, i zellshëm, i dobishëm, i dashur, trim, bujar etj.

Në përgjithësi nuk mund të shkallëzohen mbiemrat marëdhëniorë, si: i artë, i pambuktë, i gurtë,

i sotëm, i djeshëm, i këtushëm, i brendshëm etj.38

4.4.2. Shkalla krahasore

Shkalla krahasore e mbiemrit tregon se cilësia e dhënë krahasohet me vetveten ose me një cilësi

tjetër. Gjatë krahasimit mund të kemi të bëjmë:

a) Me të njëjtën cilësi, e vështruar të dy a më shumë sende: Dreni është më i gjatë e më i bukur

se ti. Tringa dukej më e madhe në moshë dhe më e pjekur nga të tjerët;

b) Me të njëjtën cilësi, vështruar tek i njëjti send, por në kohë e kushte të ndryshme:

Tani dhoma e Mimozës duket më e pasur dhe më e bukur se herët e tjera;

c) Me të njëjtën cilësi, vështruar të mbarë klasa ku sendi a sendet bëjnë pjesë:

Gëzimin e çmojnë dhe e mbrojnë të gjithë si një ndër djemtë më të zgjuar e më të dashur të

fshatit tonë. Ishtë djali më i gjatë në atë grup të vogël njerëzish.39

Cilësia e dhënë mund të jetë: e barabartë, më e lartë, më e larta ose më e ulëta se cilësia e

krahasuar.

Nga kjo del se kemi shkallën krahasore të barazisë dhe shkallën krahasore të pabarazisë.

38 Nushi.M (1998): Gjuha e sotme shqipe I, Gjakovë, fq.112. 39 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.173.

31

1. Shkalla krahasore e barazisë.

Mbiemri është në shkallën krahasore të barazisë, kur cilësia e dhënë është në të njëjtën shkallë

me cilësinë e krahasuar. Mbiemri i kësaj shkalle nuk ka ndonjë tregues morfologjik, mirëpo

mund t’i prijë mbiemrit ndajfolja, dhe të lidhet gjymtyra e parë me të dytën me lidhëzën sa, p.sh:

Teuta është aq e gjatë sa Majlinda. Fëmijët ishin aq të urtë e të mirë sa edhe prindërit e tyre.

2. Shkalla krahasore e pabarazisë.

Shkalla krahasore e pabarazisë ndahet në:

a) Shkallën krahasore të sipërisë relative

b) Skallën krahasore të sipërisë absolute

c) Shkallën krahasore të ultësisë.

1. Shkalla krahasore e sipërisë relative.

Mbiemri është në këtë shkallë, kur cilësia e dhënë është në një shkallë më lartë se cilësia e

krahasuar. Kjo shkallë ndërtohet duke ia paravendosur mbiemrit në shkallën pohore ndajfoljen

më, p.sh: Ajo dukej më e pjekur se shoqet e saj. E kërkoj për djalin e tij të vetëm, Artanin që

ishte tre vjet më i madh.

Për të treguar intensitetin e tiparit, përpara formës së mbiemrit të shkallës krahasore të sipërisë

relative mund të vihen ndajfoljet: shumë, tepër, pak, akoma, jashtëzakonisht etj. Pra, kështu:

shumë më i dashur, edhe më i dashur, edhe më i madh, akoma më trim, pak më i vogël,

jashtëzakonisht i dashur etj.

2. Shkalla krahasore e sipërisë absolute.

Mbiemri është në shkallën krahasore të sipërisë absolute, kur cilësia e dhënë të një a disa sende

të një grupi homogjen është në shkallën më të lartë, në krahasim me po atë cilësi te mbarë grupi.

Në këtë shkallë mbiemri mund të përdoret si emër në trajtë të shquar i paraprirë nga ndajfolja

më, ose kur kemi: emër në trajtë të shquar + më + mbiemër në shkallën pohore, p.sh: babai

është më i gjati në familjen tonë. Gjersa ishte me prindër, Luani i kaloi ditët më të lumtura të

jetës.

32

3. Shkalla krahasore e ultësisë.

Mbiemri është në këtë shkallë, kur cilësia e dhënë është në një shkallë më të ulët se cilësia e

krahasuar. Kjo shkallë ndërtohet duke ia shtuar përpara mbiemrit në shkallën pohore lokucionin

ndajfoljor më pak, që është më tepër i gjuhës letrare, p.sh: Memli nuk dukej më pak i zgjuar nga

shokët. Ai nuk është më pak trim se ata.40

4.4.3 Shkalla sipërore

Shkalla sipërore e mbiemrit tregon se cilësia e dhënë është në një shkallë shumë të lartë dhe

kundrohet jashtë çdo krahasimi. Forma e kësaj shkalle është analitike, e sajuar me mjete

leksikore. Ajo ndërtohet me ndajfolje të ndryshme sasie, të cilat vendosen përpara formës pohore

të mbiemrit. Këto ndajfolje ruajnë kuptimin, theksin dhe një farë lirie në vendosjen e tyre. Më

rëndom në këtë funksion përdoren ndajfoljet shumë, jashtëzakonisht, mjaft, tepër, fortë, por

edhe krejt, fare, absolutisht. Ndajfolje të tilla përdoren edhe disa ndajfolje të tjera përforcuese si:

thellësisht, tmerrësisht, çuditërisht etj., p.sh.: Midis reve dukej një copë qielli shumë e kaltër.

Kam dëgjuar që je fort duarshtrënguar. Kjo ka domethënie jashtëzakonisht të madhe. Ndonjë

nga ndajfoljet që përdoren në këtë shkallë, edhe mund të përsëritet: veprimtaritë e saj janë

shumë e shumë të rralla. Për të shprehur një shkallë shumë të lartë të cilësisë, në gjuhën

popullore dhe letrare, përveç shkallës sipërore të mbiemrit përkatës, përdoren edhe disa emra me

kuptim të fytyruar, të cilët në rastin e dhënë nuk emërtojnë më sende, por një nga tiparet më

karakterstike të këtyre sendeve, të cilën ata e kanë në një shkallë shumë të lartë: akull, mjaltë,

borë etj., p.sh: Të vegjlit flakë nga fytyra e me buzën në gaz shkonin në shtëpinë tjetër. Prapa

faqeve të tij prush fshihej një shpirt energjik. Por zakonisht këto fjalë përdoren në bashkëvajtje

me mbiemra, të cilët e emërtojnë shkoqur tiparin e dhënë nga këto emra në mënyrë të fytyruar.

Prandaj në këto përdorime këtyre fjalëve u mbetet vetëm funksioni “shkallëzues”. Por ky

funksion është vetëm kontekstual. Këtë e vërteton fakti që këto fjalë mund të përdoren vetëm

fare si përcaktues të sendit, dhe, nga ana tjetër, fakti që ato nuk mund të shoqërojnë çdo

mbiemër, por vetëm ata që emërtojnë cilësi, të cilat sendet e emërtuara prej tyre i zotërojnë në

40 Nushi, Musa (1998) Gjuha e sotme shqipe I, Gjakovë, f.113-115.

33

një shkallë shumë të lartë: akull i ftohtë; borë e bardhë; mjaltë i ëmbël. Përdorimet e tilla janë

pasojë e një krahasimi: Ajo u bë e kuqe si flakë. Ishte veshur me një fustan të kuq si gjaku.

Nga gjuha popullore kanë hyrë në letërsinë artistike edhe ndërtime të tilla me vlerë shkallëzimi:

Trupin e ka mashallah të gjatë. I hollë, i gjatë, ashtu siç kish qenë dikur: trim mbi trimat. Në

përgjithësi në përdorimin e shkallëve krahasore dhe sipërore mbizotëron përdorimi kallëzuesor

me atë përcaktor.41

41 Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002): Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë, f.178- 181.

34

KAPITULLI V

5. ANALIZË GRAMATIKORE E MBIEMRAVE TE ROMANI “PSE”-

STERJO SPASSE

Fig.1. Përdorimi i mbiemrave te romani “PSE?”

❖ E frikëshme → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E shkumbëzuara → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa

emërore, shkalla pohore.

❖ I vetëm → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të mëdha → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

35

❖ Të vogla → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Të dukura → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Të padukura → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa

kallëzore, shkalla pohore.

❖ Më e vogël → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla krahasore.

❖ Më e dalluar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla krahasore,

❖ E vogël → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Shumë e vogël → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa

emërore, shkalla sipërore.

❖ E pasur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E gjerë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E qetë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E lumtur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femëore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

36


❖ I shkurtër → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I trashë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Përcelluese → mbiemër marrëdhëniorë, i panyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ Të mirë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Shumë e bukur → mbiemër cilëor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ Shumë terheqëse → mbiemër cilësor, i panyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, shkalla

sipërore.

37

❖ Shumë i dashur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


❖ Shumë i sjellshëm → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


❖ Më të pjekur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri shumës, rasa

kallëzore, shkalla krahasore.

❖ I zgjuar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I ditur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.


38

❖ E gjatë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Trupselivije → mbiemër cilësor, i panyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ Shumë e bukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ Të mëndafshtë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ Të gjatë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Floriri → mbiemër cilësor, i panyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të hollë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Shumë më e bukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa

emërore, shkalla krahasore.

❖ E gjallë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E bukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të bukura → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Shumë e dashur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


39


❖ Të forta → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numër shumës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Të mëdha → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të bukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E tmershëm → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


❖ Të dashur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E pasosur → mbiemër marrëdhënior, i nyjshëm, gjinia femërore, rasa kallëzore, shkalla

pohore.

40

❖ Hynjore → mbiemër cilësor, i panyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, shkalla pohore.

❖ E shkumbëzuara → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa


❖ E coptuar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numër njëjës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Të pakuptuar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ E pashëruar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.


❖ Të shkurtër → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të tmerrshme → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa


41

❖ Të bukura → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të vjetra → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të zverdhur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ E verdhë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të mëdha → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.


❖ Të lulëzuara → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa

dhanore, shkalla pohore.

❖ Të katranosur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


42

❖ Shumë i gjatë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


❖ Shumë të madhe → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa

emërore, shkalla sipërore,

❖ I gjallë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të madhe → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Të trashë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I ri → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E flakruar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.


43

❖ E nderit → mbiemër marrëdhënior, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ I shpejtë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E turbullta → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri shumës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I zbetë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E famshëm → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


❖ I papërshkruar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


❖ I mpirë → mbiemër cilësor, i nyjshëm gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të pastër → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Shumë i menduar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


44


❖ Të rinj → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër shumës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të hollë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E bukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Madhështore → mbiemër cilësor, i panyjshëm, gjinia femërore, numër njëjës, rasa


❖ Të kaltër → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa dhanore,

shkalla pohore.

❖ Të zhdukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa


45

❖ Të padjallëzuara → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numër njëjës, rasa


❖ Të zhdukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa


❖ E dëshpërimit → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa gjinore,

shkalla pohore.


❖ I mbyllur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore ,

shkalla pohore.

❖ I trembur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E re → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numër njëjës, rasa kallëzore, shkalla

pohore.

46

❖ I riu → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa

emërore,shkalla pohore.

❖ I bukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Tërheqës → mbiemër cilësor, i panyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa

emërore, shkalla pohore,

❖ I pashëm → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I gjallë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I zgjuar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I zbetë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I dobët → mbiemër cilësor, i nyjshëm,gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Të shkapërdredhura → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numër njëjës, rasa


❖ I paharruar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa


❖ Të parregullt →mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njejes, rasa

gjinore, shkalla pohore.

❖ Të zhubravitur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa


❖ Të shkopsitur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numër njëjës, rasa


❖ I menduar → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numër njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

47


❖ E bardhë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E qëndisur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Shumë e bukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ Ngjyrëbardhë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ Të hollë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ E bukur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

48

❖ E shkreta →mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emëore,

shkalla pohore.

❖ Të rrumbullakët → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa


❖ Kaltëroshe → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, në shkallën

pohore.

❖ Të mbyllur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


❖ Të gjatë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa kallëzore,

shkalla pohore.

❖ Të rregullt → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri shumës, rasa


❖ Të mbushur → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ Floriri → mbiemër cilësor, i panyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ I natyrshëm → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia mashkullore, numri njëjës, rasa


❖ E largët → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E fortë → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore,

shkalla pohore.

❖ E re → mbiemër cilësor, i nyjshëm, gjinia femërore, numri njëjës, rasa emërore, shkalla

pohore.

49

PËRFUNDIMI

I gjithë rrugëtimi deri këtu, në finalizimin e këtij punimi ishte një nga rrugëtimet më të bukura i

mbushur më përkushtim dhe emocione, duke u nisur nga vetë rëndësia që mbartë në vete kjo

temë.

Është ndjenjë e papërshkrueshme të jesh në rolin e mësimdhënëses. Ne si mësimdhënës duhet ta

ruajmë rëndësinë e gjuhës amtare. Gjuha shqipe është lëndë e domosdoshme, që mësohet nga

klasa e parë, është bazë dhe duhet t’i kushtohet rëndësi mënyrës se si shpjegohet ajo.

Temë studimi kisha shtjellimin e mbiemrave, rëndësinë e përdorimit të tij si dhe analizimin e

mbiemrave te romani “PSE?”

Gjatë analizës së punimit, kemi parë që mbiemri si pjesë e ndryshueshme e ligjeratës ka

kategorinë gramatikore të gjinisë, numrit dhe rasës, gjithashtu dua të theksoj se autori ka

përdorur një laramani të mbiemrave ku kam hasur në shumë mbiemra cilësorë, marrëdhëniorë, të

nyjshëm, të panyjshëm, të gjinisë femërore dhe mashkullore, në shkallën pohore, krahasore por

edhe atë sipërore. Pra, trjatimi i hollësishëm i mbiemrave do të kërkonte një punim me

voluminoz, por unë jam munduar të trajtoj pjesët më të rëndësishme të mbiemrit dhe përdorimin

e tij te romani “PSE?”.

Këtë punim diplome e përmbylli me një thënie të gjuhëtarit dhe albanologut shqiptar Eqrem

Çabej:

“Gjuha është pasqyra më e qartë e një kombi dhe e kulturës së tij”

50

BIBLOGRAFIA

• Jashari.A, Çitaku.F (2013): Morfologji e zbatuar, Prishtinë.

• Nushi.M (1998): Gjuha e sotme shqipe I, Gjakovë.

• Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002):

Gramatika e gjuhës shqipe I, Tiranë.

• Agalliu.F, Angoni. E, Demiraj. SH, Dhrimo. A, Hysa. E, Lafe. E, Likaj. E (2002):

Gramatika e gjuhës shqipe II, Tiranë.

• Mulaku.L, Kelmendi.A (1984): Gramatika e gjuhës shqipe, Prishtinë.

• Cipo.K (1949): Gramatika shqipe, Tiranë.

• Beci.B (2004): Gjuha shqipe VII, Pejë

• Hamiti.A, Hamiti.I (2011): Gjuhë shqipe për klasën e VI të arsimit nëntëvjeçar, Shkup

• Jashari.A, Kryeziu.B (2011): Gjuhë Amtare, Prishtinë

• Nushi.M (2003): Gjuhë e sotme shqipe I, Prishtinë

51

VËRTETIM LEKTURIMI

Unë, Leomir Smajli dëshmoj që e kam lekturuar punimin shkencor si punim

diplome, (Bachelor) të studentes Ardelina Tafa, me temë: “Mbiemri në romanin

“PSE?” –Sterjo Spasse” nën mentorimin e prof. asoc. dr. Sindorela Doli-

Kryeziu.

Tema vjen nga radhët e Universitetit të Gjakovës “Fehmi Agani”, Fakulteti i

Edukimit. Programi: Fillor.

Tema është shikuar nga aspekti gjuhësor në përpikëri dhe nga ai drejtshkrimor.

Gjithsesi, punimi nga ana e lekturuesit ka marrë vëmendje edhe në të shikuarit në

aspektin teknik dhe gabimet strukturore.

Lekturues:

Leomir Smajli

+383 (0) 45678108

[email protected]
mailto:[email protected]

Documents

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI” · 2021. 1. 14. · Spasse shkroi që më 1946 i cili nuk u botua për shkak të një preference të pandehur të parisë . 10 politike