UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I DREJTËSISË

DEPARTAMENTI I TË DREJTËS CIVILE

DISERTACION

PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE

“DOKTOR”

“Kontrata e Konsumatorit. Elementët ligjorë në legjislacionin shqiptar dhe europian”

Kandidati: Udhëheqës shkencor:

Geron IBRAHIMI Prof.Dr. Zhaklina PETO

Tiranë, 18.06.2018

© E drejta e autorit: Geron Ibrahimi, 2017

Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, shpërndarje, fotokopjim, kopjim, përkthim, përshtatje,

përdorje dhe çdo formë tjetër qarkullimi tregtar apo çdo veprimtari tjetër e cila cënon të drejtën e

autorit, pa lejen përkatëse të tij.

i. Falenderime dhe mirënjohje!

Nje sere faktoresh te rendeesishem kane qene percaktues ne plotesimin, zhvillimin e me pas

permbylljen e ketij punimi shkencor. Ne rradhe te pare, jam pafundesisht mirenjohes Prof. Dr. Zhaklina

Peto, e cila me angazhimin e drejtperdrejte, konsulencen e vyer dhe pasionin per Jurisprudencen, me ka

mbeshtetur jo vetem nga pikepamja studimore, por edhe si nje suport i shkelqyer nga pikepamja

njerezore e motivuese .

Falenderim i vecante per Fakultetin Juridik, Departamentin e se Drejtes Cilivile, Keshillin e Profesoreve,

koleget, per mundesine dhe mbeshtetjen qe me krijuan, si gjate ndjekjes se shkolles doktorale, deri ne

trajtimin e gjithe procedurave administrative qe kerkon kjo arritje.

Falenderoj famijen time, qe pergjate kesaj kohe te gjate, kane qene ne cdo hap fuqia e pasionit tim per

gjithcka kam formesuar ne kete studim.

Geron IBRAHIMI

i

ii. Tabela e Përmbajtjes

i.Falenderime dhe Mirënjohje

ii.Tabela e Përmbajtjes…………………………………………………………………………. i

iii.Lista e Shkurtimeve…………………………………………………………………………..iv

iv.Parathënie…………………………………………………………………………………….vi

v.Metodologjia………………………………………………………………………………….vii

vi.Struktura e Punimit…………………………………………………………………………...ix

Kreu I - Sfondi i evoluimit historiko-ligjor i së drejtës së konsumatorit dhe kontratave

konsumatore. E drejta e konsumatorit si multidisiplinë juridike…………………………..1

1.1. Sfondi historik i evoluimit të së drejtës së konsumatorit dhe kontratatve konsumatore……1

1.2. Koncepte të përgjithshme mbi kontratat dhe të drejtën e konsumatorit……………………3

1.3 E drejta e konsumatorit si multidisiplinë dhe raporti i saj me degët e tjera të së drejtës……4

1.3.1 Subjektet e së drejtës së konsumatorit…………………………………………………….5

1.4 Konsumatori…………………………………………………………………………………5

1.5 Tregtarët……………………………………………………………………………………..8

1.6 Përmbajtja e së drejtës së konsumatorit……………………………………………………..10

1.6.1 Të drejtat e konsumatorëve……………………………………………………………….11

1.6.2 Detyrimet e tregtarëve……………………………………………………………………..12

1.7 Interpretimi i Gj.E.D.-së mbi përkufizimin e konsumatorit dhe të tregtarit………………...13

7.7.1 Karakteristikat kryesore…………………………………………………………………...13

1.7.1.1 Personi Fizik…………………………………………………………………………….13

1.7.2 Çështja Bertrand kundër Paul Ott Kg – 1978……………………………………………..14

1.7.3Shearson Lehmann Hutton Inc. kundër TVB Treuhandgesellschaft für

Vermögensverwaltung und Beteiligungen mbH – 1993………………………………………...15

1.7.4 Çështja Cape Snc kundër Idealservice Srl – 2001…………………………………………16

1.7.5 Procedimet Kriminale kundër Patrice Di Pinto – 1991……………………………………20

1.7.6 Francesco Benincasa kundër Dentalkit Srl – 1997………………………………………...22

1.7.7 Bayerische Hypotheken-und Wechselbank AG kundër Edgard Dietzinger – 1998……….25

1.7.8 Berliner Kindl Brauerei AG kundërAndreas Siepert – 2000……………………………...26

1.7.9 Transaksionet me Qëllime të Dyfishta…………………………………………………….28

1.7.9.1 Gruber kundër Bay Wa AG – 2005……………………………………………………...29

Kreu II - Kontratat e Posaçme në të drejtën e konsumatorit………………………………..33

2.1 Shitja dhe ofrimi i shërbimit jashtë qendrave të tregtimit…………………………………...33

2.2 Shitja dhe ofrimi i shërbimit në largësi………………………………………………………35

2.2.1 E drejta për të hequr dorë nga kontrata…………………………………………………….38

2.3 Kontrata e ofrimit të shërbimit telefonik ……………………………………………………41

2.4 Jurisprudenca në këtë kuadër………………………………………………………………...43

ii

Kreu III- Kushtet e padrejta në kontratat konsumatore në kuadrin e legjislacionit të BE-së

dhe legjislacionit material të R.Sh-së. Një qasje krahasuese mbi kuadrin rregullues ligjor

në vende të ndryshme Europiane……………………………………………………………...46

3.1 Kushtet e përgjithshme në kontratën konsumatore sipas legjislacionit material të R.Sh.-së...46

3.2 Karakteri i padrejtë i kushteve në kontratën konsumatore......................................................49

3.2.1 Eleminimi i kushteve të padrejta.........................................................................................51

3.2.2 Nevoja e mbrojtjes së konsumatorit……………………………………………………….52

3.2.3 Parimet e Bashkimit Europian për Mbrojtjen e Konsumatorit …………………………...53

3.3 Parashikime të përgjithshme të Direktivës “Mbi Kushtet e Padrejta në Kontratat

Konsumatore”..............................................................................................................................54

3.3.1 Fusha e zbatimit të Direktivës mbi Kushtet e Padrejta.......................................................55

3.3.2 Testi i vlerësimit të kushtit të padrejtë................................................................................56

3.3.3 Lista e kushteve të kontratës që konsiderohen si të padrejta..............................................57

3.3.4 Transpozimi i Direktivës………………………………………………………………….58

3.3.5 Propozime për ndryshime....................................................................................................59

3.3.5.1 Drejt një harmonizimi maksimum të ligjit për kontratat konsumatore?...........................59

3.3.5.2 Ndryshimi i qasjes së harmonizimit dhe nevoja e harmonizimit………………………..61

3.3.5.3 Harmonizim maksimal për krijimin e tregut të përbashkët?............................................62

3.3.5.3 Ulja e kostove të transaksionit…………………………………………………………..65

3.3.5.4 Nivel më i lartë i mbrojtjes së konsumatorit?...................................................................66

3.3.5.5 Kuadri ligjor……………………………………………………………………………..67

3.3.5.6 Propozimi: Një “urë” shumë e lartë?................................................................................68

3.4 Implementimi i Direktivës në Shtetet Anëtare – Vështrim krahasues....................................70

3.5 Problematikat lidhur me transpozimin e Direktivës................................................................72

3.6 Përmirësimi i mbrojtjes……………………………………………………………………...73

3.7 Arsyet politike për kontrollin e kushteve të formuluara paraprakisht.....................................79

3.8 Korniza ligjore në shtetet anëtare............................................................................................82

3.8.1 Austria..................................................................................................................................82

3.8.2 Belgjika………………………………………………………………………………….....82

3.8.3 Bullgaria…………………………………………………………………………………....83

3.8.4 Danimarka………………………………………………………………………………….84

3.8.5 Estonia …………………………………………………………………………………….85

3.8.6 Finlanda …………………………………………………………………………………...85

3.8.7 Franca……………………………………………………………………………………...86

3.8.8 Gjermani …………………………………………………………………………………..86

3.8.9 Greqi ……………………………………………………………………………………....87

3.8.10 Hungaria ………………………………………………………………………………....88

3.8.11 Italia……………………………………………………………………………………....89

3.8.12 Luksemburg……………………………………………………………………………....90

3.9 Fusha e zbatimit - Konsumatorët, Shitësit dhe Furnizuesit………………………………….90

iii

3.9.1 Përkufizimi i konsumatorit………………………………………………………………...92

3.9.2 Përkufizimi i shitësit ose furnizuesit……………………………………………………....93

3.9.3 Përjashtimi i kontratave specifike…………………………………………………………93

3.9.4 Përjashtimi i kushteve specifike kontraktuale……………………………………………..95

3.9.5 Kushtet e negociuara individualisht……………………………………………………….95

3.10 Vlerësimi mbi drejtësinë e një kushti në kontratë sipas nenit 3……………………………96

3.10.1 Forma që ka marrë parashikimi i përgjithshëm në shtetet anëtare……………………….98

3.10.2 Transpozimi i Aneksit në Shtetet Anëtare……………………………………………....102

3.11 Pasojat ligjore të kushtit të padrejtë……………………………………………………….103

3.11.1 Koncepti sipas Direktivës……………………………………………………………….103

3.11.2 Pasojat për afatin kontraktues dhe kontratën në tërësi………………………………….104

3.12 Transpozimi në shtetet anëtare……………………………………………………………105

3.12.1 Pavlefshmëria absolute………………………………………………………………….105

3.12.2 Pavlefshmëria relative ………………………………………………………………….105

3.12.3 Konkluzione lidhur me detyrimin për transparencë…………………………………….107

3.13 Konkluzione përfundimtare lidhur me ndikimin praktik i Direktivës…………………….108

Kreu IV- Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit………………………………….111

4.1 Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit që prekin interesin individual të

konsumatorit……………………………………………………………………………………111

4.1.1 Aksesi në drejtësi i konsumatorit…………………………………………………………111

4.1.2 Mjetet alternative jashtëgjyqësore të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve në të drejtën e

konsumatorit……………………………………………………………………………………113

4.1.2.1 Ndërmjetësimi…………………………………………………………………………..113

4.1.2.2 Arbitrazhi. ……………………………………………………………………………...114

4.1.2.3 Padia ngritur nga konsumatori në gjykatë……………………………………………...116

4.1.2.3.1 Kompetenca ligjore…………………………………………………………………...116

4.1.2.3.2 Kompetenca tokësore…………………………………………………………………117

4.1.3 Mjetet juridike të mbrojtjes së konsumatorit………………………………………….….118

4.2 Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit që prekin interesin kolektiv të

konsumatorëve………………………………………………………………………………….119

4.2.1 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve nga organet e administratës shtetërore….120

4.2.2 Bashkimi Europian për këtë çështje………………………………………………………121

4.2.3 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve në gjykatë……………………………….124

4.2.4 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve nga shoqatat konsumatore ……………...126

4.3 Praktika administrative dhe gjyqësore për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të së drejtës së

konsumatorit në Shqipëri……………………………………………………………………….127

4.3.1 Praktika administrative e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve ……………………………….128

4.3.2 Praktika gjyqësore e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve …………………………………....132

iv

Kreu V - Përafrimi i legjislacionit me të drejtën komunitare…………………………….142

5.1 Mbrojtja e konsumatorit në Bashkimin Evropian ………………………………………..142

5.2 Gjykatat Shqiptare dhe vendimet e Gjykatës së Drejtësisë ……………………………....145

5.3 Përafrimi i ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve me Direktivat e Bashkimit Evropian”..146

Kreu VI- Konkluzione dhe Rekomandime ………………………………………………..154

vii.Pasqyra e përafrimit të ligjit…………………………………………………………….157

viii.Fjalorth i termave……………………………………………………………………….160

ix. Bibliografia……………………………………………………………………………….162

v

iii. LISTA E SHKURTIMEVE

BE Bashkimi Europian

GJA Gjykata e Apelit

GJK Gjykata Kushtetuese

GJL Gjykata e Lartë

GjED Gjykata Europiane e Drejtësisë

KC Kodi Civil

KPrc. Kodi i Procedurës Civile

Nr. Numër

Para. Paragrafi

R.SH Republika e Shqipërisë

DNP E Drejta Ndërkombëtare Private

DNPE E Drejta Ndërkombëtare Private Europiane

Ed. Botues (Editor)

Eds. Botuesit (Editors)

Et seq. Dhe në vazhdim

Fq. Faqe

Ibid. Ibidem

Id. Idem

Op. cit. Opera citato

Vol. Vëllimi

vi

iv. PARATHËNIE

E drejta evoluon në përpjestim të drejtë me marrëdhëniet social – ekonomike të një vendi të

caktuar, e në këtë kuadër ajo pëson ekspansion nga pikpamja legjislaive. Kësisoj, në korpusin

ligjor të një vendi të caktuar, degët klasike të së drejtës vazhdojnë dhe pësojnë përmirësime, por

mund të ndodhë që në këtë kuadër mund të shtohen edhe degë të reja të cilat plotësojnë më së

miri kërkesat e qytetarëve për të rregullar marrëdhëniet e tyre shoqërore nga ligje të caktuara. E

në këtë kuadër, me zhvillimet social – ekonomike të shoqërisë sonë, evidentohet lehtësisht

zhvillimi i marrëdhënieve juridiko – civile me subjekt kryesor konsumatorin. Janë këto

marrëdhënie dhe vet problematikat që këto mbarsin që kanë nxitur krijimin e së drejtës së

konsumatorit, një degë e re e së drejtës e cila për shkak të gamës së gjerë që trajton, mbart edhe

shumë problematika të cilat, janë në proces studimi nga studiuesit e së drejtës. Kësisoj, edhe unë,

si një studiues i së drejtës, aspiroj të kontribuoj në mënyrë modeste në këtë kuadër duke trajtuar

një aspekt konstituiv të marrëdhënies juridiko – civile të konsumatorit siç janë kontratat

konsumatore. Problematikat në kuadër të legjislacionit kombëtar dhe mangësitë e evidentuara

gjatë procesit të harmonizimit me legjislacionin e Bashkimit Europian, do të gjejnë një trajtim të

detajuar në këtë punim kërkimor shkencor. Janë kontratat konsumatore, fillesa e marrëdhënies

juridiko – civile të konsumatorit dhe mbi bazë të këtij veprimi juridik të stipuluar mes palëve,

lindin problematika, mosmarrëveshje, të cilat për shkak të natyrës komplekse që kanë, do të

trajtohen në kuadër të jurisprudencës kombëtare dhe asaj ndërkombëtare, kryesisht Gjykatës së

Drejtësisë së BE-së.

Në Shqipëri, vetëm pas zhvillimeve politiko – ekonomike të viteve ’90, mund të bëhej fjalë për

përgatitjen e kuadrit ligjor, ku shtrihet disiplina e re juridike e së drejtës së konsumatorit. Me

nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim – Asocimit, në korpusin ligjor të së cilës, një dispozitë

e veçantë i takon çështjeve të mbrojtjes së konsumatorëve dhe mbikqyrjes së tregut. Legjislacioni

shqiptar, që mbulon këtë fushë, është i harmonizuar, pothuaj maksimalisht me të drejtën e

Bashkimit Europian, e cila, në të ardhmen e afërt aspirohet të bëhet pjesë e legjislacionit të

brendshëm. Në kuadrin e integrimit, një ndër provat, që parashtrohet ndaj sistemit gjyqësor, në

drejtim të rritjes së kapacitetit të tij, është zbatimi korrekt i legjislacionit, ku bën pjesë edhe Ligji

Nr.9902, datë 17.4.2008 “Për mbrojtjen e konsumatorëve”.

Kësisoj, për të deduktuar, do të thoja se, një panoramë e qartë e kuadrit rregullues ligjor sipas

legjisalcionit material dhe procedurial të Republikës së Shqipërisë dhe analizimi mutatis

mutandis i kuadrit rregullues Europian, për kontratat konsumatore, është shumë e nevojshme për

aplikuesit dhe studiuesit e së drejtës së konsumatorit në Republikën e Shqipërisë. Gjithashtu,

analizimi i jurisprudencës kombëtare dhe asaj të Gjykatës së Drejtësisë së BE-së, përbëjnë një

vii

gur themeltar për evidentimin e problematikave në kuadër të aplikimit të legjislacionit për

kontratat konsumatore dhe sidomos analizimin e kushteve të padrejta në kontratat konsumatore.

viii

v. Metodologjia

Për realizimin e këtij punimi janë ndjekur metodat e mëposhtme:

Kërkimi doktrinar

Kërkimi doktrinar ka konsistuar në evidentimin dhe analizën e literaturës së nevojshme mbi

aspektet më kryesore të kontratave konsumatore. Evidentimi i literaturës ka përfshirë

identifikimin, mbledhjen dhe analizimin e librave, artikujve shkencorë në fushën ligjore dhe me

fokus kryesor kontratat konsumatore. Bibliografia e përzgjedhur është fokusuar veçanërisht në

autorët e huaj, por edhe shqiptarë.

Studim i praktikës gjyqësore

Në kuadër të këtij disertacioni, një nga komponentët më të rëndësishmë të studimit ka qenë

evidentimi dhe përpunimi i praktikës gjyqësore shqiptare dhe jurisprudencës së Gjykatës

Europiane të Drejtësisë mbi çështjet që janë bërë pjesë e punimit. Praktika gjyqësore zë një

hapësirë të konsiderueshme të punimit dhe studimi i saj është kryer me qëllim evidentimin e

çështjeve më problematike në drejtim të zbatimit të legjislacionit për konsumatorin dhe nxjerrjen

në pah të elementëve të cilët kanë nevojë për përmirësim në këtë drejtim.

Metoda e analizës së legjislacionit dhe ajo krahasuese

Me qëllim arritjen e objektivave të studimimit, ka qenë e domosdoshme analiza e kuadrit ligjor

kombëtar dhe atij ndërkombëtar mbi institutin e kontratës konsumatore. Problemet ligjore dhe

praktike janë analizuar nëpërmjet krahasimit të legjislacionit material dhe procedurial të

Republikës së Shqipërisë dhe legjislacionit të disa prej vendeve anëtare të BE-së. Nëpërmjet

analizës krahasuese është bëre i mundur evidentimi i problematikave kryesore në varësi të qasjes

së legjislacioneve dhe qëndrimeve të gjykatave kombëtare. Metoda e analizës ligjore ka shërbyer

gjithashtu në gjetjen e disa propozimeve për zgjidhjen e problemeve praktike të lindura në

kuadër të normave të cilat rregullojnë institutin e kontratës konsumatore.

ix

vi. Struktura e punimit.

Ky punim është ndarë në pesë kapituj ku në secilin prej tyre janë trajtuar aspekte të ndryshme

teorike dhe praktike të marrëdhënieve juridike të lindura midis konsumatorëve dhe tregtarëve.

Në kapitullin e parë, është trajtuar si në rrafshin teorik ashtu edhe në atë praktik, një sfond

historik i zhvillimit të marrëdhënieve konsumatore në Shqipëri por edhe në Botë. Në këtë kuadër

është trajtuar evoluimi i marrëdhënies juridiko – kontraktore konsumatore, ku baza e saj është

veprimi juridik i kontratës konsumatore. Trajtimi në kuadrin e legjislacionit të Republikës së

Shqipërisë është plotësuar, për të krijuar një tablo më të plotë, edhe me trajtimin e kuadrit

rregullues të legjisalcionit material dhe procedurial të Bashkimit Europian, si edhe me

jurisprudencën e GjED-së në këtë kuadër. Kësisoj, kokluzionet e këtij kreu do të sintetizohen në

definimin e marrëdhënies juridiko – kontraktore konsumatore dhe definimin e termave të

evidentuara në kuadrin ligjor të Republikës së Shqipërisë dhe atë Europian.

Në kapitullin e dytë,trajtohen tre kontrata, nga më të përdorurat, në të drejtën e konsumatorit, si

kontrata e shitjes dhe ofrimi i shërbimeve jashtë qendrave tregtare, kontrata e shitjes dhe ofrimit

të shërbimit në largësi si dhe kontrata e shërbimit telefonik. Synohet të trajtohet rregullimi i

posaçëm që i bën ligjit ”Për mbrojtjen e konsumatorëve” disa aspekteve të këtyre kontratave.

Në kapitullin e tretë, do të trajtohen kushtet e padrejta në kontratat konsumatore në kuadrin e

legjislacionit të BE-së dhe legjislacionit material të R.Sh-së. Në këtë kapitull fokusi kryesor do të

jetë dhënia e një qasje krahasuese mbi kuadrin rregullues ligjor në vende të ndryshme Europiane,

nevoja për harmonizimin e këtij rregullimi dhe lloji i harmonizimit të zgjedhurnë këtë kuadër.

Një vend të veçantë në trajtim gjen implementimi i Direktivës 93/13 në vende të ndryshme të

BE. Pavarësisht se të gjitha vendet kanë implementuar këtë Direktivë, në këtë pjesë analizohen

disa prej mangësive gjatë zbatimit në praktikë të saj duke u mbështetur kryesisht në

jurisprudencën e GjED, duke dhënë konkluzionet që dalin nga analiza krahasuese, si dhe jepen

rekomandimet përkatëse.

Në kapitullin e katërt, do të trajtohen në tre pjesë të veçanta mosmarrëveshjet që lindin midis

konsumatorëve dhe tregtarëve. Në pjesën e parë trajtohen mosmarrëveshjet që prekin interesin

individual të konsumatorit si dhe mjetet dhe mënyrat, që ligji parashikon në dispozicion të tij, për

të mbrojtur të drejtat dhe interest ekonomike. Në pjesën e dytë, trajtohen mosmarrëveshjet që

prekin interesin e përgjithshëm të konsumatorëve, strukturat përgjegjëse për mbrojtjen e tij,

detyrat dhe kompetencat e tyre në mbrojtje të konsumatorëve. Në pjesën e tretë bëhet një

pasqyrim i praktikës administrative dhe përmbledhje e praktikës gjyqësore që është ndjekur, në

rastin e këtyre mosmarrëveshjeve.

x

Në kapitullin e pestë, jepet një prezantim i sintetizuar mbi mbrojtjen e konsumatorit në

Bashkimin Europian, rëndësia e njohjes së gjyqtarëve me të drejtën komunitare, që mbulon këtë

fushë si dhe mbi të gjitha jurisprudencën e Gjykatës së Drejtësisë, gjithashtu trajtohen momentet

e ligjit, të cilat janë të përafruara me direktivat që mbrojnë të drejtat e konsumatorëve si dhe

jepen disa përfundime të përpunuara nga jurisprudenca e Gjykatës së Luksemburgut mbi këto

Direktiva.

Në përfundim të punimit parashtrohen konkluzionet, duke u dhënë në vija të përgjithshme disa

rekomandime për përafrimin e mëtejshëm të legjislacionit shqiptar për të drejtën e konsumatorit

si dhe disa sugjerime modeste për zbatimin e ligjit nga gjyqtarët.

1

Kreu I

Sfondi i evoluimit historiko-ligjor i së drejtës së konsumatorit dhe kontratave

konsumatore.E drejta e konsumatorit si multidisiplinë juridike.

1.1. Sfondi historik i evoluimit të së drejtës së konsumatorit dhe kontratatve konsumatore.

Marrëdhënia juridike e krijuar midis konsumatorit1dhe prodhuesve, furnizuesve apo shitësve

është në disekuilibër. Ky disekuilibër formohet për arsye se, kompeteca, informacioni që

tregtarët2disponojnë dhe fuqia e tyre financiare, i’u krijojnë mundësitë t’i diktojnë konsumatorit

vendimet e marra prej tyre. Ky disekuilibër ka ekzistuar gjithmonë. Në të drejtën romake

ekzistonin rregulla të ndryshme, të cilat tentonin të krijonin mbrojtje për blerësin kundrejt shitësit

mashtrues.

Zhvillimi i ekonomisë në shekullin e XIX dhe të XX krijoi bindjen se konsumatori ishte kthyer

në mbretin e sistemit ekonomik. Në krijimin e këtij besimi ndikoi konkurrenca e lirë midis

ndërmarrjeve, e cila në parim duhet të shumëfishonte llojshmërinë e mallrave, të rriste cilësinë e

tyre, e më pas uljen e çmimit. Mirëpo ky postulat ishte larg realitetit me të cilin përballeshin

konsumatorët, në jetën e përditshme.3

Ishin fillimet e viteve ’60 që shfaqën si probleme shoqërore shqetësimet e konsumatorit. Kësaj

periudhe kohore i korrespondon një zhvillim ekonomik i paperçedent, i cili solli shumëllojshmëri

në mallra dhe në shërbime. Ndikuan në përforcimin e pozitës së tregtarëve, duke dobësuar në

vazhdimësi pozicionin e konsumatorëve, rritja e përmasave të ndërmarrjeve, kompleksiteti

gjithnjë e më i madhi mallrave dhe shërbimeve, zhvillimi i kreditimit, i reklamave dhe

marketingut4.

Të gjitha këto, rrisnin rrezikun që konsumatori të kthehej në një lodër, e cila mund të

manipulohej shumë thjesht nga dora e specialistëve të marketingut. Në sistemin e ekonomisë së

tregut, konsumatori trajtohet njëkohësisht si mbreti dhe si skllavi i sistemit të konsumimit që

1Konsumator konsiderohet çdo person fizik, i cili blen apo përdor mallrat për plotësimin e nevojave vetjake.

2Me termin “tregtarët”do t’u referohemi prodhuesve, shitësve, furnizuesve dhe ofruesve të shërbimeve, të cilët për

shkak të veprimtarisë së tyre hyjnë në marrëdhënie juridike me konsumatorët. Në vende të ndryshme, anëtare të BE-

së, kësaj kategorie të subjekteve të së drejtës së konsumatorit i referohen me terma të ndeyshëm. Kështu, në Francë,

kjo kategori përcaktohet si profesioniste, në raport me konsumatorin që është joprofesionist. 3Shih Jean Calais-Aulov dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 1.

4Shih Tuffery në “Ebauche d’un droit de la consummation: la protection du chaland sur les marches toulousains aux

XVII et XVIII siecles” LGDJ. Shih BIHL, në “Une histoire du movement consommateur, mille ans de lutes”,

AUBIER, 1984 5Charles Gide në “Cours d’economie politique”. Sirey, 1909, faqe 719 etj. Ky autor në veprën e tij tregon se

konsumatori gjendet larg të qenit mbret i sistemit liberal ekonomik. Në fakt, ai pretendon se është kthyer në

viktimën e tij.

2

karakterizon shoqëritë e zhvilluara. Situata shfaqet veçanërisht e rëndë për konsumatorin,

qëështë i defavorizuar për shkak të varfërisë, mungesës së informacionit apo moshës së tij5. Lindi

nevoja për mbrojtjen e konsumatorit, jo vetëm ndaj tregtarëve mashtrues, si një drejtë e garantuar

prej shumë kohësh, por mbi të gjitha garantimin për mbrojtje kundër abuzimit me pushtetin

ekonomik. Abuzimi me pushtetin ekonomik nga ana e tregtarëve është fenomen i pandashëm në

sistemin ekonomik që ne përjetojmë dhe qëjo gjithnjëështë i perceptueshëm nga opinion publik.6

Ishte Presidenti Kenedy, i cili në vitin 1962, konstatoi se konsumatorët përfaqësonin grupin

ekonomik më të rëndësishëm në shoqëri dhe njëkohësisht më pak të dëgjuarin. Ai sugjeroi

miratimin e një legjislacioni, i cili do të siguronte ushtrimin e plotë të të drejtave të

konsumatorëve. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, për herë të parë, konsumatorët filluan të

grupohen e të organizohen për mbrojtjen e interesave dhe të drejtave të tyre, fenomen i cili më

pas u quajt “konsumatorizëm”.7

Disa vite më vonë, edhe vendet e Evropës Peëndimore u ndërgjegjësuan për rreziqet që i kanosen

konsumatorit. Sot, politika komunitare për mbrojtjen e konsumatorit, është mjaft e konsoliduar

dhe e garantuar nga instrumenta ligjorë apo struktura përkatëse të Bashkimit Europian.8

Tentativat europiane për mbrojtjen e konsumatorëve filluan me “Programin Paraprak për

Informimin e Konsumatorëve”.9

Këshilli miratoi përfundimisht orientimet e ardhshme të

politikës së Komunitetit Evropian për mbrojtjen e interesave të konsumatorëve objektiva,të cilat

u përcaktuan në Rezolutën e Këshillit të datës 09.11.1989. Politika e mbrojtjes së konsumatorit u

inkorporua me anë të Traktatit të Maastricht në Traktatin e CE.10

Kështu lindi, natyrshëm me

kalimin e kohës, një disiplinë e re juridike, ajo e së drejtës së konsumatorit.11

Në Shqipëri, me zhvillimet demokratike dhe hapjen ndaj ekonomisë së tregut, për herë të parë

nga Kuvendi i Shqipërisë, u miratua Ligji Nr. 8192, datë 06.02.1997 “Për Mbrojtjen e

Konsumatorëve”. Ky ligj pati meritën e hedhjes së themeleve ligjore, për mbrojtjen e

konsumatorëve dhe në të njëjtën kohë për të rregulluar marrëdhëniet e reja juridike, të krijuara

rishtazi midis prodhuesve, shitësve, furnizuesve të mallrave dhe ofruesve të shërbimeve dhe

konsumatorit.

6 Shih BIHL, në “ Une histoire du movement consommateur, mille ans de lutes”, AUBIER, 1984.

7Shih Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 3.

8Politika Komunitare për mbrojtjen e konsumatorit ka filluar të zhvillohet pas vitit 1972, iniciativa nisi në Takimin e

Parisit, në tetor të 1972. Janë ndërmarrë disa masa, përveç politikës së ndjekur në përgjithësi për të përmirësuar dhe

siguruar mbrojtjen e një kategorie specifike të agjentëve ekonomikë shumë vunerabël, siç janë konsumatorët. 9

”Programin Paraprak për Informimin e Konsumatorëve”, u miratua nga Këshilli me një rezolutë të datës

14.04.1974, e cila u ndoq më pas nga një program i dytë i adoptuar po nga Këshilli në vitin 1981. 10

Neni 129-A ndryshuar me Traktatin e Amsterdamit, neni 153 aktual ii Traktatit të BE. 11

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 34.

Shih Chillon në “Le droit communaitaire de la consommation après le “Traites de Maastricht et d’Amsterdam”.

3

Me kalimin e kohës dhe zbatimin e këtij ligji në praktikë, u vunë re disa mangësi, të tilla

si:Mosparashikimi i sanksioneve administrative, mostrajtimi në të i shërbimeve me interest ë

përgjithshëm, etj. Gjithashtu edhe situate politiko-ekonomike, në të cilën është ndodhur

Shqipëria gjatë periudhës kohore midis miratimit dhe vënies në zbatim të ligjit ka pësuar

ndryshime rrënjësore.Moszbatimi i këtij ligji në mënyrë të plotë dhe një sërë faktorësh objektivë

përcaktuan nevojën e një rregulli tëri ligjor, me qëllim sigurimin e një mbrojtjeje efektive të

konsumatorit.12

Ndaj, u miratua Ligji Nr.9135, datë 11.09.2003 “Për Mbrojtjen e Konsumatorëve”, i cili

paraqiste nga pikpamja historike një hap të rëndësishëm në drejtim të përafrimit të legjislacionit

tonë me atë të Bashkimit Europian, në fushën e mbrojtjes së të drejtave të konsumatorëve,

përfshirë këtu sigurinë e përgjithshme të produkteve, çështjeve të interesave ekonomike të

konsumatorëve etj. Ky ligj paraqet konceptin e mbrojtjes së shëndetit, të sigurisë së jetës, të

interesave ekonomike si dhe të drejtave të tjera të konsumatorit.

Krahas ligjit “Për Mbrojtjen e Konsumatorëve”, në fushën e mbrojtjes së konsumatorit ekzistojnë

edhe ligje të tjera specifike që plotësojnë mbrojtjen e konsumatorëve.13

Ligji “Për Mbrojtjen e

Konsumatorëve” është konceptuar nga ligjvënësi si një kuadër i përgjithshëm dispozitash në këtë

fushë, i cili përcakton rregulla të përgjithshme për mbrojtjen e konsumatorëve. Duke iu shtuar

ligjeve specifike një ligj të tillë, që i bën këta të fundit më efektivë në fushat e tyre përkatëse të

zbatimit, ligjvënësi shqiptar garanton një sferë më të madhe mbrojtëse për konsumatorët.

Sot, Ligji Nr.9135, datë 11.09.2003 “Për Mbrojtjen e Konsumatorëve” ështe shfuqizuar dhe

eshte zevendesuar nga LIGJ Nr.9902, datë 17.4.2008 “PËR MBROJTJEN E

KONSUMATORËVE”, i cili perben ate qe quhet harmonizimi maksimal I legjislacionit me

legjislacionin e Bashkimit Europian.

1.2. Koncepte të përgjithshme mbi kontratat dhe të drejtën e konsumatorit.

Ekzistenca e së drejtës së konsumatorit bazohet në një konstatim të trefishtë:

- Konsumatorët janë në pozicion më të dobët përballë tregtarëve;

- Ligji ka për funksion të mbrojë të dobëtin kundër të fortit;

- E drejta civile klasike është e pamjaftueshme të sigurojë mbrojtje për konsumatorët.14

Thelbi i së drejtës së konsumatorit përbëhet nga rregulla, të cilat në mënyrë kumulative u

përgjigjen dy kritereve:

1. Zbatimi i tyre ka efekt ndaj marrëdhënieve juridike të vendosura midis konsumatorëve

dhe tregtarëve.

12

Relacioni shoqërues për miratimin e Projekt-ligjit “Për Mbrojtjen e Konsumatorëve” 13

Siç është Ligji Nr.7941, datë 31.05.1995” Për Ushqimin”, Ligji Nr. 20.14.1994 ” Për Barnat”, etj. 14

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 14.

4

2. Qëllimi i tyre është të mbrojnë konsumatorin.15

Ky është koncepti më i ngushtë që ekziston për të drejtën e konsumatorit, kuptim i cili

përmblidhet vetem në këto dy kritere.16

Për të kuptuar më mirë se ç‘është e drejta e konsumatorit

duhet tëtrajtojmë edhe konceptin e saj më të gjerë, i cili është i nevojshëm për të paraqitur

tërësinë e fushës së zbatimit të së drejtës së konsumatorit.

Që një rregull të bëjë pjesë në të drejtën e konsumatorit mjafton që ai të zbatohet kryesisht për

marrëdhëniet midis konsumatorëve dhe tregtarëve dhe nuk është e nevojshme që ai të zbatohet

ekskluzivisht për këto marrëdhenie.17

Është e vështirë të përcaktohen përfundimisht se cilat janë

rregullat juridike që kanë për qellim mbrojtjen e konsumatorit. Marrëdheniet juridike të krijuara

midis konsumatorëve dhe tregtarëve ndonjëherë i japin mundësinë për zbatim edhe rregullave që

nuk kanë qëllim konsumatorist, por atom und të kenë një efekt pozitiv ose negative mbi

konsumatorin.18

1.3 E drejta e konsumatorit si multidisiplinë dhe raporti i saj me degët e tjera të së drejtës.

Kasifikimi i disiplinave juridike, më parë bëhej mbi bazën e natyrës së normave përbërësë të

tyre. Sot ky klasifikim tradicional është mbivendosur nga një tjetër klasifikim, bazuar në

funksionin e normës juridike, ku bën pjesë edhe e drejta e konsumatorit. Klasifikimi i dytëështë

një kryqëzim i klasifikimit të parë, në këtë kuptim mund të flasim për pluridisplinaritet të së

drejtës së konsumatorit.19

E drejta administrative: Kontribuon në të drejtën e konsumatorit nëdy mënyra nga njëra anë, janë

strukturat administrative të parashikuara në Ligjin “Për Mbrojtjen e Konsumatorëve” që kanë

kryesisht për detyrë të kontrollojnë zbatimin e rregullave mbrojtëse të konsumatorit. Nga ana

15

Shih po aty. 16

Në ditët e sotme disiplinat juridike kanë kufinj të papërcaktuar njëherë e përgjithmonë. Edhe e drejta e

konsumatorit nuk mund të bëjë përjashtim nga ky rregull. Ka autorë të doktrinës juridike që kanë një concept të

ngushtë të së drejtës së konsumatorit dhe të tjerë që kanë një concept më të gjerë për të. Për të përcaktuar pak a

shumë të drejtën e konsumatorit duhet të nisni nga thelbi i saj, për të shkuar progresivisht drejt periferisë së

çështjeve që ajo mbulon. 17

Kështu p.sh. rregullat juridike që normojnë garancinë për të metat e fshehura të sendeve, përgjegjësinë për

produktet e dëmshme dhe ato te falsifikuara, reklamën mashtruese edhe pse në teori kanë një përdorim më të gjerë,

ato janë të lidhura me të drejtën e konsumatorit dhe zbatohen gjerësisht në të. 18

Të tilla janë rregullat juridike që garantojnë mbrojtje në rast të mosekzekutimit të kontratave, ato për të metat

thelbësore të sendeve, kompetenca gjyqësore etj. Ne fakt, këto rregulla juridike nuk bëjnë pikërisht pjesë në të

drejtën e konsumatorit, por ato janë ngushtësisht të lidhura me të dhe për ta kuptuar këtë të fundit është e nevojshme

dhe duhet të trajtohen e të kuptohen edhe këto. 19

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 21,

ku sqarohet se rregullat e të drejtës civilepër kontratat janë mëse të zbatueshme për marrëdhëniet midis tregtarëve

dhe konsumatorëve dhe anasjelltas, disa rregulla të së drejtës së konsumatorit, të njohura si ato që i përkasin

kushteve të padrejta mund t’i shërbejnë të drejtës civile.

5

tjetër disa shërbime publike si postat dhe spitalet kanë të njëjtin raport me përdoruesit e tyre, siç

kane tregtarët me konsumatorët.

E drejta penale: Zë një vend të rëndësishëm në të drejtën e konsumatorit, pasi disa detyrime te

imponuara tregtarëve, nga Ligji “Për Mbrojtjen e Konsumatorëve”, janë të pajisura me sanksione

penale. E drejta penale i jep një mbrojtje të dyfishtë konsumatorit pasi pa sanksionet penale,

mbrojtja juridike nuk do të ishte një mbrojtje efektive.

E drejta e konkurrencës: Rregullon raportet e ndërmarrjeve me njëra-tjetrën. Në kufinjtë e dy

disiplinave ekzistojnë një tërësi rregullash që u përkasin të dyjave, siçështë ndalimi i metodave

tregtare aggressive. Në përgjithësi, rregullat e së drejtës së konkurrencës kanë gjithnjë ndikim te

konsumatorët. Reciprokisht rregullat e së drejtës së konsumatorit ushtrojnë shpesh një influencë

mbi konkurrencën.20

1.3.1 Subjektet e së drejtës së konsumatorit

E drejta e konsumatorit kërkon të vendosë në ekuilibër marrëdhëniet që krijohen midis

konsumatorëve dhe prodhuesve, shitësve, furnizuesve e ofruesve të shërbimeve.21

Ajo përcakton të drejtat e konsumatorëve, të cilat në të njëjtën kohë përbëjnë detyrime në

ngarkim të tregtarëve. Tregtarët dhe konsumatorët janë subjektet e së drejtës së konsumatorit.

Përcaktimi i këtyre dy kategorive na lejon të kuptojmë filozofinë e lëndës dhe të gjurmojmë se

deri ku shtrihen kufizimet e saj, pra në cilat raste gjen zbatim Ligji “Për Mbrojtjen e

Konsumatorëve”

1.4 Konsumatori

Legjislacioni ne fuqi kujdeset për të përkufizuar kuptimin që ka termi ‘konsumator’, në mënyrë

të tillë që përdoruesit dhe zbatuesit e tij, të dallojnë dhe të jenë të qartë se cila është kategoria e

personave që gëzojnë mbrojtjen e posaçme të garantuar në këtë ligj. Ligji jep këtë përkufizim:22

20

Simbioza kaq e ngushtë që ekziston midis këtyre dy disiplinave ka sjellë për rrjedhim që, disa studiues të së

drejtës, t’i bashkojnë ato në një grup, pa humbur identitetin e tyre, e ashtuquajtura e drejta e tregut. 21

Kategorisë së fundit të subjekteve, do t’i referohemi më poshtë me emrin tregtarët. 22

“Konsumim”dhe “Konsumator” janë fjalë të ardhura nga shkencat ekonomike por, që sot bëjnë pjesë edhe në

fjalorin juridik. Për ekonomistët konsumimi përbën stadin e fundit të procesit ekonomik stad, i cili dallohet nga

prodhimi dhe shpërndarja, që janë stade të mëparshme të procesit ku mblidhet, përpunohet dhe transformohet burimi

ekonomik. Shumë autorë të doktrinës juridike e konsiderojnë termin konsumator, një term në evuolim dhe për këtë

arsye ata mendojnë se është e gabuar ta përcaktosh kuptimin e tij përfundimisht në një tekst ligjor. Në fakt, për këtë

arsye shumë shtete në legjislacionegt e tyre nuk e parashikojnë përkufizimin e termit konsumator, ato ja kanë lënë

doktrinës juridike dhe jurisprudencës të nxjerrin kuptimin e tij.

6

“Konsumator” është çdo person fizik, i cili blen osë përdor mallra a shërbime për

plotësimin e nevojave vetjake, për qëllime qe nuk kanë lidhje me veprimtarinë tregtare

ose me ushtrimin e profesionit. Në kuptim të këtij ligji, si konsumatorë janë edhe

organizatat jofitimprurëse.”

Ky përkufizim përbëhet nga tre elemente, të cilët qëndrojnë ngushtësisht të lidhur midis tyre.23

1. Çdo person fizik dhe çdo organizatë jofitimprurëse që blen ose përdor;

2. Mallra a shërbime;

3. Për qëllime që nuk kanë lidhje me veprimtarinë tregtare ose me ushtrimin e profesionit.

Elementi i parë: Janëdy kategori të konsumatorëve, ata që blejnë mallra a shërbime dhe ata që i

përdorion ato. Për kategorinë e parë, mallrat ose shërbimet prodhohen, furnizohen, ofrohen apo

shiten nga tregtarët mbi bazën e të ashtuquajturave kontrata konsumatore, si: kontrata e shitjes,

kontrata e qerasë së sendeve, qerasë së veprave, kontrata e huapërdorjes etj. Duhet theksuar se

rregullat mbrojtëse të së drejtës së konsumatorit zbatohen jo vetëm për kontratën e lidhur midis

konsumatorit dhe tregtarit por edhe për fazën paraprake të saj. Ky evidentim ka një rëndësi

konceptuale të cilën do ta trajtojmë në vazhdimësi.

Kategoria e dytë e konsumatorëve janë ata të cilët përdorin mallrat ose shërbimet.

Konsumatori që konsumon është shpesh dhe ai që përdor mallrat apo shërbimet, por nuk është

gjithnë e njëjta gjë. Një mall i blerë nga një person fizik mund të përdoret në disa raste edhe nga

anëtarët e familjes së tij, të cilët janë palë e tretë në kontratën konsumatore. Këta janë me cilësine

e personave të tretë në kontratë, por duke qenë përdorues të sendit të blerë, ata janë jashtë

kufinjve mbrojtës të së drejtës civile. Kësaj kategorie i garantohet mbrojtje, bazuar në Ligjin “Për

Mbrojtjen e Konsumatorëve”24

Konsumatori, është një të shumtën e rasteve një person fizik.25

Përdorimi i mallrave dhe i

shërbimeve për qëllime që nuk kanë lidhje me veprimtarinë tregtare ose me ushtrimin e

profesionit, supozon në fakt përdorimin për plotësimin e nevojave vetjake, për të cilat mund të

flasim vetëm duke iu referuar personave fizikë. Është kjo arsyeja për të cilën mbrojtja e së

drejtës së konsumatorit në disa tekste ligjore të disa shteteve iu referohet vetëm personave

fizikë.26

23

Elementët përbërës të termit konsumator i trajtojnë në mënyrë të njëjtë shumë autorë të huaj, studiues të së drejtës

së konsumatorit. Edhe Ligji” Për Mbrojtjen e Konsumatorëve”jep një përkufizim të përbërë gjithashtu nga të njëjtët

elemente. 24

Kontrata në bazë të Kodit Civil i shtrin efektet vetëm ndaj palëve kontraktuese, me përjashtim të kontratës në dobi

të personit të tretë. 25

Themi në të shumtën e rasteve sepse sipas Ligjit ” Për Mbrojtjen e Konsumatorëve” konsiderohen konsumatorë

edhe personat juridikë të organizuar në formën e organizatave jofitimprurëse. 26

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 23.

7

Pavarësisht kësaj, ligjvënësi shqiptar ka parashikuar mundësinë për një kategori të personave

juridikë privatë, me veprimtaro jofitimprurëse të kenë cilësinë e konsumatorit. Këta persona

përfitojnë mbrojtje ligjore të posaçme në bazë të së drejtës së konsumatorit. Tre janë kategoritë e

personave juridikë, që përfitojnë mbrojtje të njëjtë me konsumatorët. Ato janë shoqatat,

fondacionet dhe qendrat, të cilat ndjekin qëllime në të mirë dhe në interes të publikut, për

realizimin dhe përmbushjen e te cilave ushtrojnë vetëm veprimtari jofitimprurëse. Kjo e fundit

mund të jetë me karakter ekonomik ose joekonomik.27

Elementi i dytë: Përdorimi i termave mallra dhe shërbime, tregon se nocioni konsumator mbulon

një gamë të gjerë rastesh dhe zbatohet në situate nga më të ndryshmet.

“Mall” është çdo send i luajtshëm, i matshëm, i përcaktuar për t’u tjetërsuar ose përdorur

prej konsumatorëve.”

Çdo send, që plotëson këto cilësi të përcaktuara, mund të jetë object i konsumimit, që nga

moment që ai blehet apo përdoret për qëllime që nuk kanë lidhje me veprimtarinë tregtare apo

me ushtrimin e profesionit. Ky term nuk duhet të reduktohet vetëm në sendet e konsumueshme,

të cilat shkatërrohen me një përdorim siç janë produktet ushqimore, por ai përfshin edhe sendet e

pakonsumueshme për nganatyra fizike e sendit.28

Objekti i konsumimit në bazë të së drejtës së

konsumatorit shtrihet edhe mbi shërbimet.

“Shërbime” janë shërbimet e përcaktuara për t’iu ofruar konsumatorëve, sipas çdo

mënyre të parashikuar në Kodin Civil të R.SH.

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” për të dhënë kuptimin e shërbimeve të referon te Kodi

Civil, i cili nuk jep ndonjë përkufizim për këtë term. Edhe legjislacioni tregtar, i cili e përmend

këtë term, nuk jep përkufizim për të. Në mungesë të një përkufizimi juridik të termit, për të

nxjerrë kuptimin e tij mund t’i drejtohemi fjalorit ekonomik.

Termi shërbime mbulon të gjitha aktivitetet e vlerësuara në para, me përjashtim të mallrave.29

Disa shërbime mund të jenë të natyrës material, siçështë riparimi, pastrami kimik etj. Të tjerë

mund të jenë të natyrës financiare, siç janë sigurimi apo kreditimi apo të natyrës intelektuale diç

janë mjekimi apo këshillimi juridik etj. Të gjitha këto mund të jenë objekt i konsumit që nga

moment që i ofrohen një konsumatori.

27

Në bazë të ligjit Nr.8788 Nr.07.05.2001”Për Organizatat Jofitimprurëse” 28

Duhet të mbahet parasysh se objekt konsumi në bazë të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, nuk mund të jenë

sendet e paluajtshme. Në fakt në shumë legjislacione evropiane nuk bëhet ky dallim midis sendeve. Sendet e

paluajtshme konsiderohen në disa raste dhe rrethana si objekt konsumi, p.sh. Kodi i Konsumatorit në Francë. 29

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 25.

8

Elementi i tretë: Ky element është një ktiter thelbësor, pasi është konsumator ai që blend he

përdor mallra apo shërbime në funksion të nevojave vetjake, për plotësimin e tyre dhe për

qëllime që nuk kanë lidhje me veprimtarinë tregtare apo me ushtrimin e profesionit. Në këtë

mënyrë arrijmë në përfundimn se termi konsumator përcaktohet me të kundërtën e termit tregtar,

pasi ndryshe nga ai, konsumatori nuk i përdor mallrat apo shërbimet për qëllime fitimi. Rëndësia

e këtij elementi qëndron se me anë të tij bëhen të dallueshme se në cilat raste gjejnë zbatim

rregullat mbrojtëse të së drejtës së konsumatorit.30

Në ligje specifike, të cilat gjithashtu kanë për qëllim mbrojtjen e të drejtave të konsumatorëve,

hasim përkufizime për temin konsumator, në qëllim të mbrojtjes së posaçme të garantuar nga

to.31

Në të drejtën e konsumatorit ekziston një prezumin ligjor: ndodhja e konsumatorit në pozitë më

të dobët në krahasim me tregtarët, edhe pse në disa raste, konsumatori mund të jetë qytetar mbi

nivelin mesatar i informuar. Në jetën e përditshme të gjithë, tregtarë ose jo, jemi konsumatorë.

çdo person fizik ka në shumë raste të ekzistencës së tij, praktikisht çdo ditë cilësinë e

konsumatorit edhe pse aim und të ushtrojë një aktivitet tregtar. I njëjti person mundet për një

veprim juridik të ketë cilësinë e tregtarit dhe për një tjetër cilësinë e konsumatorit, kjo shfaqje e

dyfishtë nuk është absurde pasi i njëjti person sipas veprimit që ka kryer mund të jetë në

pozicionin e pushtetit, sic mund të jetë në pozicionin e më të dobëtit. Qëllimi i veprimit të kryer,

për përdorim vetjak ose familjar, shërben si kriter për të përcaktuar cilësinë e konsumatorit ose të

tregtarit.

1.5 Tregtarët

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, jep përkufizim se cilët persona do të konsiderohet se

gëzojnë cilësitë e subjektit të marrëdhënies konsumatore, që nuk janë konsumatorë, por që janë

përballë tyre, pra tregtarët.

Prodhues, shitës, furnizues apo ofrues të shërbimeve mund të jenë si personat fizikë ashtu edhe

personat juridikë, të cilët veprojnë në kuadër të një aktiviteti të zakonshëm ekonomik që përfshin

organizimin e prodhimit shpërndarjen dhe prezantimin e mallit apo të shërbimit.

Mund t’i referohemi Ligjit “Për dispozitat që rregullojnë pjesën e parë të Kodit Tregtar”, i cili

jep përkufizimin e termit tregtar.32

30

Shih po aty. 31

Siç është Ligji Nr.7941, datë 31.05.1995 “Për Ushqimin”,i cili jep përkufizimin e termit konsumator, për efekte të

zbatimit të tij në pikën 20 të nenit 3. Ky ligj përkufizon si konsumatorë personat që konsumojnë prodhime

ushqimore dhe që janë konsumatorë përfundimtarë të tyre. 32

Shih dispozitën e nenit 2 të Ligjit Nr.7632, datë 04.11.1992 “Për dispozitat që rregullojnë pjesën e parë të Kodit

Tregtar”

9

“Tregtarë” konsiderohen personat fizikë dhe shoqëritë tregtare, që gjatë ushtrimit të

profesionit kryejnë veprime tregtare në emër të tyre.

Ky ligj përcakton veprimet të cilat konsiderohen veçanërisht veprime tregtare.33

Termi tregtar në

të drejtën e konsumatorit ka një kuptim të gjerë, është e mjaftueshme, që një ose disa persona

tëhyjnë në marrëdhënie juridike me konsumatorin, që të konsiderohen tregtarë. E drejta e

konsumatorit zbatohet në mënyrë të njëjtë dhe pa dallime, si për shoqëritë e mëdha apo të vogla

tregtare, pra për personat juridikë, ashtu dhe për personat fizikë tregtarë. Tregtarët kanë të

përbashkët midis tyre të qenit profesionistë në tregun ku operojnë, megjithëse risku i abuzimit

me pushtetin ekonomik nuk ka të njëjtën peshë në të gjitha rastet, ai ekziston potencialisht

nëçdonjërin prej tyre.34

Të gjithë personat fizikë që ushtrojnë një profesion apo zanat, janë të nënshtruar ndaj detyrimeve

të së drejtës së konsumatorit, që në momentin kur ata hyjnë në marrëdhënie juridike me

konsumatorin. Për të qartësuar këtë nuancë diference midis termave, direktivat europiane

përdorin një përcaktues të dyfishtëpër të cilësuar subjektet e vendosur përballë konsumatorit, që

janë ata që ushtrojnë “aktivitet profesionist ose tregtar”, përcaktor i cili mbulon të gjitha rastet.

E drejta e konsumatorit ka vokacionin pët t’u zbatuar nëë të gjitha llojet e aktiviteteve

profesioniste, ku gjejmë si prodhuesit, shpërndarësir, shitësit e mallrave dhe ofruesit e

shërbimeve të të gjitha llojeve si ndërtues, riparues, benkier, sigurues, avokat, mjek etj.

Përgjithësisht profesioni ushtrohet pë rte realizuar midis të tjerave edhe një përfitim, megjithatë

duhet ta zgjerojmë nocionin tregtar edhe me disa aktivitete të cilat kanë te gjitha një karakter të

zakonshëm dhe të organizuar, nuk kanë qëllimin të realizojnë një perfitim. Pra, qëllimi i fitimit

ose jo nga veprimtaria e realizuar nuk është një element përcaktues i termit tregtar.

Arrijmë në përfundimin se, janëdy kritere kryesorë klasifikues për një person si tregtar në të

drejtën e konsumatorit.35

1. Ky person duhet të hyjë në marrëdhënieme një person që gëzon cilësinë e

konsumatorit duke i ofruar këtij të fundit mallra apo shërbime;

33

Në bazë të Ligjit “Për dispozitat që rregullojnë pjesën e parë të Kodit Tregtar”konsiderohen veçanërisht veprime

tregtare:

1. Blerja me qëllim rishitjeje, shitja që rrjedh nga një blerje e mëparshme me qëllim rishitjeje si dhe

përgjithësisht çdo veprim shkëmbimi i lidhur me një veprim tjetër shkëmbimi.

2. çdo akt i sipërmarrjeve industriale të ndërtimit, të shfrytëzimit të minierave, të transportit, të sigurimeve, të

maganizimit, të shfaqjeve publike, të reklamës, të botimit, të shtypshkrimit joartizanal.

3. çdo operacion banker dhe këmbimi

4. Të gjitha operacionet ndërmjetëse tregtare si operacione të ndërmjetësisë ose të spedicionit dhe ato të

përfaqsuesve tregtarë. 34

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 30. 35

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 30.

10

2. Si person që operon në një treg të caktuar, duhet të ketë një aktivitet të organizuar dhe

me karakter të zakonshëm apo të vazhdueshëm, në mënyrë të tillë që në specialitetin e

tij të jetë më competent se konsumatori. Pra duhet të ekzistojë një disekuilibër i cili

justifikon zbatimin e së drejtës së konsumatorit.

A janë shërbimet publike të përfshira nga e drejta e konsumatorit?

Nuk kaasnjë dyshim se për shërbimet publike me karakter tregtar ose industrial e drejta e

konsumatorit është e zbatueshme. Në këto raste subjekti i së drejtës publike (shteti, ent local ose

ndërmarrje publike) siguron përmbushjen e një nevoje me interes publik të përgjithshëm por,

përdoruesit e shërbimit të ofruar nga ana e tyre kanë cilësinë e konsumatorit.36

Përsa i përket shërbimeve publike administrative të cilat janë jashtë sferës së të drejtës private,

por objekt i së drejtës administrative, nga këndvështrimi teorik arrijmë në përfundimin se e drejta

e konsumatorit nuk zbatohet në këto lloj shërbimesh. Megjithëse, përdoruesit e këtyre

shërbimeve gjenden shpesh te pambrojtur përballë pushtetit të shërbimeve publike administrative

dhe kanë nevojë për mbrojtje njëlloj si konsumatorët.37

Në rastin e shërbimee administrative publike falas,38

që i ofrohen publikut të gjerë, përdoruesit e

të cilëve nuk janë konsumatorë, përgjigja do të ishte e prerë dhe negative: E drejta e

konsumatorit nuk zbatohet në këto raste. Është një tjetër kategori e shërbimeve administrative

publike, të cilat janë shërbime të individualizuara dhe me pagesë,39

përdorues të tyre janë

sigurisht konsumatorë, për këtë arsye në këtë rast duhet të zbatohen rregullat e së drejtës së

konsumatorit.

1.6 Përmbajtja e së drejtës së konsumatorit

Tërësia e të drejtave të konsumatorëve dhe detyrimee të prodhuesve, shitësve, furnizuesve dhe

ofruesve të shërbimeve përbën përmbajtjen e së drejtës së konsumatorit. Ligji kuadër i së drejtës

së konsumatorit është ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, për këtë arsye të drejtat dhe

detyrimet e sanksionuara në të duhet të respektohen nëçdo çast të një marrëdhenieje juridike të

vendosur midis konsumatorëve dhe tregtarëve.40

36

Rasti i KESH, ALBTELECOM, ALBPETROL, etj. 37

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 31.

Autorët pretendojnë se, është nevoja për një mbrojtje të posaçme për përdoruesit e shërbimeve publike

administrative, në mënyrë që ofruesit e tyre të mund ti nënshtrohen rregullave të së drejtës së konsumatorit. 38

Shërbime administrative publike falas janë: drejtësia, policia etj. 39

Shërbime administrative publike, të cilat janë shërbime të individualizuara dhe me pagesë janë p.sh. spitalet. Përsa

i përket shërbimit të edukim-arsimit, i cili është gjithashtu një shërbim publik administrati, përgjigja për një sërë

arsyesh është dyshuese se nëse do të zbatohet apo jo e drejta e konsumatorit në këtë shërbim. 40

Në mënyrë të përgjithshme të drejtat dhe detyrimet e subjekteve të së drejtës së konsumatorit, përcaktohen në

ligjin Nr.9902, “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, por duhet theksuar se jo vetëm në këtë ligj por edhe në ligje të

tjera specifike që kanë për qëllim mbrojtjen e konsumatorit, siç janë ligji “Për Ushqimin”, ligji “Për Barnat” etj.

11

Sanksionimi i drejtave të konsumatorëve ka për qëllim kryesor të vendosë në ekuilibër

marrëdhëniet midis dy subjekteve të së drejtës së konsumatorëvë me synimin përfundimtar,

mbrojtjen e konsumatorit i cili prezumohet në një pozitë më të dobët sesa tregtarët. Për këtë

arsye ligji përcakton në fillim duke i numëruar të drejtat bazë të konsumatorëve dhe më pas

detajon tërësinë e detyrimeve të tregtarëve, për të garantuar mbrojtjen efektive të të drejtave të

tyre. Në fund të fundit kështu realizohet qëllimi i tij.

1.6.1 Të drejtat e konsumatorëve

Të drejtat e konsumatorëve sanksionohen në Ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, i cili

përcakton se të drejtat bazë të konsumatorëve janë:

1. E drejta e mbrojtjes së shëndetit, mjedisit dhe sigurisë së jetës;

2. E drejta e mbrojtjes së interesave ekonomikë;

3. E drejta e ankimit;

4. E drejta për dëmshpërblim;

5. E drejta për edukim;

6. E drejta e njoftimit;

7. E drejta e përdorimit të shërbimeve publike;

8. E drejta e mbrojtjes ligjore;

9. E drejta e organizimit në shoqata ose bashkime për mbrojtjen e interesave të

konsumatorit dhe e drejta e përfaqësimit në organet e tyre vendimmarrëse.

Ligji për të garantuar mbrojtjen e të drejtave të konsumatorit ngarkon me përgjegjësi ligjore jo

vetëm tregtarët por edhe organet shtetërore si dhe cdo person fizik apo duridik të lidhur

drejtpërdrejtëose tërthorazi me çështjet e konsumatorëve. Për të bërë të mundur këtë, është e

domosdoshme që subjektet e mësipërm të hartojnë dhe të ndjekin politika parandaluese për

mbrojtjen e të drejtave bazë të konsumatorëve, gjithashtu duhet të kujdesen për trajtimin e tyre

sidomos për kategorinë e grupeve të konsumatorëve të cilët janë më të ndjeshmit dhe më pak te

mbrojturit përballë tregtarëve siç janë fëmijët, invalidët, të sëmurët etj.

E drejta e konsumatorit për ankimim është një e drejtë bazë shumë e rëndësishme me ushtrimin e

së cilës konsumatori bën të mundur respektimin e të drejtave të tjera të njohura me ligj në rastin

kur ato shkelen nga tregtarët. Kur konsumatori pretendon se i janë shkelur të drejtat e tij, ai ka të

drejtën të ankohet në organet shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve.

Gjithashtu,ai mund të paraqesë ankesë përpara shoqatave për mbrojtjen e konsumatorëve, në

mënyrë që këto me anë të kontaktit me tregtarët dhe me organet shtetërore përgjegjëse, mund të

bëjnë të mundur riparimin e situatës dëmtuese për konsumatorin.

12

Kur konsumatorët dhe shoqatat e tyre pretendojnë se të drejtat e tyre janë shkelur jo vetëm nga

tregtarët por edhe/ose nga veprimet apo mosveprimet e paligjshme dhe të parregullta të organeve

të administratës shtetërore, ata kanë të drejtë të paraqesin ankesë pranë Avokatit të Popullit.41

Në

rast se, edhe pas ankimit pranë këtyre institucioneve nuk është riparuar situata e shkaktuar nga

tregtarët dhe/ose nga organet e administratës shtetërore e cila është dëmtuese për konsumatorin

ai ka të drejtë t’i drejtohet me padi gjykatës.

1.6.2 Detyrimet e tregtarëve

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” garanton të drejtat e konsumatorëve duke i parë të

realizuara ato në lidhje me përmbushjen e detyrimeve në ngarkim të tregtarëve, mbi sigurinë e

mallrave dhe të shërbimeve, si edhe me detyrimet e tjera të tyre, të sanksionuara në këtë ligj apo

në ligje të tjera specifike. Në bazë të ligjit, tregtarët janë të detyruaar t’i japin konsumatorëve të

dhëna të plota për blerjen ose për përdorimin e mallrave dhe të shërbimeve që janë të

përshtatshme në treg. Të vetmit persona që mund të ofrojnë një informacion të përshtatshëm për

konsumatorin mbi mallin apo shërbimin janë tregtarët të cilët e hedhin në treg atë.

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” përcakton në mënyrë taksative cilësitë e të dhënave dhe

përmbajtjen e tyre. Duhet që të dhënat të jenë të vërteta, të sakta, të qarta për të gjitha

karakteristikat e mallit apo të shërbimit por edhe për kushtet e tregtimit të tyre. Të dhënat që

shoqërojnë mallin ose shërbimin duhet të jenë në gjuhën shqipe dhe duhet të përmbajnë:42

Natyrën e mallrave dhe të shërbimeve;

Identitetin e prodhuesit;

çmimin, cilësinë, sasinë, dobinë, origjinën dhe afatin e përdorimit të tyre;

Mënyrën e prodhimit dhe të përdorimit;

Mënyrën e mirëmbajtjes dhe të garancisë së tyre.

Tregtarët detyrohen që në ambientet e veprimtarisë së aktivitetit të tyre të mos diskriminojnë

konsumatorin, të bëjnë ekspozimin e mallit, mbi kërkesën e konsumatorit, kur natyra e mallit e

lejon këtë. Duhet të plotësojnë kushtet higjeno-sanitare, të sigurojnë deklaratën e konformitetit

ku është mbështetur prodhimi i tyre, në rastet kur ajo kërkohet.43

41

Këtë ankesë Avokati i Popullit e trajton në përputhje me ligjin Nr. 8454, datë 14.02.1999, “Për Avokatin e

Popullit”. 42

Shih dispozitën e paragrafit të dytë të nenit 8 dhe 9 të ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”. Në mënyrë më të

detajuar, sesi duhet të serviret ky informacion nga tregtarët per konsumatorin, parashikohet edhe në nene të tjera të

ligjit, në Pjesën III të tij, ku trajtohen praktikat e tregtimit. 43

Sipas ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” deklarata e konformitetit është dokumenti me të cilin prodhuesi

deklaron nën përgjegjësinë e vet personale se një mall ose një shërbim i ofruar prej tij është në përputhje me një

standart dhe specifikim teknik.

13

Ligji sanksionon përgjegjësine e prodhuesit për dëmin e shkaktuar nga malli apo shërbimi i

ofruar prej tij, duke e referuar rregullimin e pasojave që lindin prej kësaj përgjegjësie tek

rregullat e përgjithshme të Kodit Civil. Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” përveç se

përcakton përgjegjësine civile për dëmin e shkaktuar konsumatorit si rrjedhim i shkeljes së të

drejtave të tij, përcakton edhe përgjegjësinë administrative te tyre. Ligji i konsideron shkelje

administrative mosrespektimin e detyrimeve të mësipërme nga ana e tregtarëve, në rastin kur

shkelja nuk përbën vepër penale.

Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” ka realizuar edhe një zbatim i drejtpërdrejtë i direktivës

europiane të “Sigurisë së përgjithshme të produkteve”. Parimet bazë të kësaj dispozite kanë gjetu

pasqyrim në ligj, duke e bërë atë një mjet efektiv dhe mjaft të rëndësishëm për të mbrojtur

interest e konsumatorëve, duke bërë të mundur hedhjen dhe tregtimin në tregun shqiptar vetëm të

produkteve të sigurta.

1.7 Interpretimi i Gj.E.D.-së mbi përkufizimin e konsumatorit dhe të tregtarit

Në këtë pjesë të punimit tregohet se përkufizimi i konsumatorit sipas kontekstit së acquis i

referohet dy karakteristikave kryesore, konkretisht, fakti se ky përkufizim lidhet me një person

fizik dhe së dyti, që personi ndjek një qëllim privat44

. Këto karakteristika do të analizohen

pikërisht duke u referuar në jurisprudencën e GjED.

7.7.1 Karakteristikat kryesore

1.7.1.1 Personi Fizik

Shtetet anëtare kanë patur interpretime të ndryshme lidhur me përkufizimin e personit fizik në

kuadër të zhvillimit të tregtisë dhe të mbrojtjes së konsumatorit. Legjislacionet e secilit shtet e

kanë të pamundur të mbulojnë të gjitha situatat e mundshme me një rregullim të vetëm. Ndaj,

është e rëndësishme të analizohet interpretimi i ligjit nga gjykata kompetente me qëllim

përditësimin e ligjeve përkatëse rregulluese, si dhe për të shmangur çdolloj ometimi të

mundshëm ligjor.

1.7.2 Çështja Bertrand kundër Paul Ott Kg - 197845

Société Bertrand (më tej, Bertrand) lidhi një kontratë me Paul Ott KG (më tej, Paul). Bertrand ra

dakord të blejë një makinë kundrejt një çmimi që duhej paguar përmes dy faturave të

barasvlefshme në 60 dhe 90 ditë. Çështja që ngrihej ishte nëse një kontratë e tillë mund të

konsiderohej si kontratë shitje me këste në kuptim të nenit 13 të Konventës së Brukselit.

44

I cili vepron jashtë fushës së veprimtarisë tregtare, të biznesin apo profesionit të tij. 45

C-150/77 Bertrand kundër Paul Ott KG[1978] ECR-01431 (këtej e tutje, çështja Bertrand)

14

Kjo çështje daton në qershor të vitit 1978 kur Seksioni 4 i Titullit II të Konventës së Brukselit

ende nuk kufizohej në kuptim të konceptit ligjor të konsumatorit. Dhe kjo situatë ishte vetëm

disa muaj përpara se Konventa e Brukselit të ndryshohej në tetor 197846

. Inter alia, ndryshimi

paraqiste shprehimisht kufizimin e qëllimit personal të seksionit 4 duke vendosur një përkufizim

të konsumatorit.

Ajo që e bën këtë çështje të rëndësishme është se GjED ka konstatuar se rregullat në fjalë duhet

të interpretohen në mënyrë rigoroze për shkak të shmangies nga parimi i përgjithshëm dhe në

përputhje me objektivat e ndjekura nga Seksioni 447

. Për pasojë, përparësia e juridiksionit duhet

të kufizohet në kuptimin e blerësit, i cili është në nevojë për mbrojtje për shkak të pozitës së tij

më të dobët ekonomike në krahasim me shitësin. GjED sqaroi se një blerës është në një pozitë

ekonomikisht më të dobët kur ai është një konsumator privat fundor dhe nuk është i angazhuar në

veprimtari tregtare apo profesionale48

.

Ishte Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar, ajo e cila deklaroi se është e palogjikshme të

konsiderohen të gjithë blerësit që kryejnë pagesa të tilla me këste, si blerës që kanë nevojë për

mbrojtje dhe se do të ishte më kuptimplotë të flitet për mbrojtjen e konsumatorit49

. Duke qenë se

mbrojtja e konsumatorit është një problem i përgjithshëm në ligjin e Komunitetit, si dhe në

shumë ligje kombëtare, ishte e dukshme që kjo kategori e blerësve të kategorizohej si të qenit në

pozitë tipikisht inferioriteti50

.

Rrjedhimisht, GjED vendosi se për shkak të faktit se të dy palët ishin kompani, neni 13 i

Konventës së Brukselit nuk mund të aplikohet.

Më tej, Konventa e Brukselit u rishikua. Fusha e veprimit material të seksionit 4 u zgjerua për të

përfshirë kontratat konsumatore dhe jo vetëm kontratat e shitjes së mallrave të paguara me këste

apo forma të ngjashme. Në këtë mënyrë, u shtua në këtë kontekst një përkufizim i konsumatorit

në Konventën e Brukselit, si dhe interpretimi i nenit 13 të saj u kodifikua në çështjen e

Bertrand51

.

Referimi i GjED mbi konsumatorin privat fundor duket se implikon faktin që konsumatori

përfshin vetëm personin fizik. Ndaj, kjo çështje konsiderohet si çështja e parë në të cilën

Gjykata, pavarësisht se jo në formë eksplicite, shprehet për konsumatorin si një person fizik i cili

vepron jashtë qëllimit të tij tregtar.

46

Konventa e Këshillit 78/884/EEC 47

Çështja Bertrand, paragrafi 21 48

Ibid. 49

Çështja Bertrand, Mendimi i Avokatit të Përgjithshëm, paragrafi nr.3 50

Ibid. 51

U. Magnus dhe P. Mankowski, Brussels I Regulation, München, European Law Publishers, 2012, fq.304

15

1.7.3 Shearson Lehmann Hutton Inc. kundër TVB Treuhandgesellschaft für

Vermögensverwaltung und Beteiligungen mbH - 199352

Pas paraqitjes së një reklame në shtypin gjerman, një person fizik udhëzoi një firmë amerikane të

agjentëve, Hutton Inc., për të kryer transaksione të monedhës mbi bazën e një kontrate agjencie.

Për këtë qëllim ai lidhi marrëveshje me degën gjermane të firmës amerikane, Hutton GmbH.

Pas investimit të shumave të konsiderueshme në vitin 1986 dhe 1987, të cilat pothuajse u

konsumuan tërësisht nga humbjet, ai ngriti pretendimetj ndaj një firme gjermane të besuar,

Treuhandgesellschaft für Vermögensverwaltung und Beteiligungen GmbH (më tej, TVB).

TVB ngriti padi në Landgericht München për prapësimin e pretendimeve kundrejt firmës

amerikane të agjentëve Hutton, e cila ndërkohë ishte marrë nga një kompani tjetër amerikane,

konkretisht, Shearson Lehman Hutton Inc. Landgericht – Gjykata e Rrethit e shpalli padinë të

papranueshme, por Gjykata e Apelit – Oberlandsgericht München e anuloi vendimin duke

vendosur se ishte Gjykata e Rrethit – Landgericht ajo që kishte në fakt juridiksion. Megjithatë

Hutton Inc. apeloi për një pikë të ligjit kundër vendimit në Bundesgerichtshof – Gjykatën

Federale, e cila në anën tjetër i referoi GjED-së katër pyetje.

GjED u mor fillimisht me shqyrtimin përkatës për të konstatuar nëse përmbusheshin kushtet e

zbatimit të nenit 13 të Konventës së Brukselit. Për ta bërë këtë, GjED duhej të shqyrtonte nëse

TVB, titullari i pretendimeve, ishte në gjendje të pretendonte të kishte kapacitetin e konsumatorit

vetëm për shkak se ceduesi ishte një konsumator.

GjED deklaroi se mbrojtja e jashtëzakonshme, e formuluar në nenin 13 et seq të Konventës së

Brukselit, që u ofrohet konsumatorëve është e frymëzuar nga fakti se kjo e fundit ka nevojë për

mbrojtje duke qenë se, kjo palë konsiderohet të jetë ekonomikisht më e dobët dhe me më pak

eksperiencë në çështjet ligjore se pala tjetër në kontratë53

. Ndaj, ishte e qartë se kjo lloj mbrojtje

nuk duhet të shtrihet tek një palë që vepron në bazë të profesionit të tij.54

Rrjedhimisht, GjED vendosi se për shkak se TVB po vepronte në përputhje me qëllimet e tij

tregtare, nuk kishte të drejtë të kërkonte e të pretendonte se përfshihej nën konceptin e

konsumatorit. Ndaj, TVB nuk mund të përfitonte nga mbrojtja e ofruar për konsumatorët.

Më interesante është të theksohet se në paragrafin 22 të vendimit, GjED i referohet një rasti të

mëparshëm, konkretisht çështjes së trajtuar ut supra Bertrand, për të theksuar se vetëm një

konsumator privat fundor, i cili nuk është i angazhuar në veprimtari tregtare apo profesionale,

52

C-89/91 Shearson Lehmann Hutton Inc. kundër TVB Treuhandgesellschaft für Vermögensverwaltung und

Beteiligungen mbH [1993] ECR I-00139 53

Çështja Shearson Lehman Hutton, paragrafi 18. 54

H.W. Micklitz, J. Stuyck, E. Terryn, D. Droshout, J.-S. Broghetti, S. Cámara Lapuente, V.Colaert, G. Howells, E.

Poillot, P. Rott, L. Tichy, C. Twigg-Flesner dhe T.Van Dyck, Cases, materials and text on consumer law, Portland,

Hart, 2010, fq. 34

16

mbrohet nga dispozitat në fjalë55

. Me fjalë të tjera, ky rast konfirmoi qasjen e konceptit të

konsumatorit privat fundor të shprehur në rastin Bertrand dhe me këtë nënkupton që vetëm

personat fizikë mund të jenë konsumatorë.

1.7.4 Çështja Cape Snc kundër Idealservice Srl - 200156

Idealservice MN RE Sas dhe Idealservice Srl lidhën dy kontrata respektivisht me OMAI dhe

Cape, më 14 shtator 1990 dhe 26 janar 1996, për furnizimin e dy këtyre të fundit me makina

shitëse automatike. Makineritë shitëse automatike u instaluan në mjediset e këtyre kompanive

dhe synonin të përdoreshin vetëm nga stafi i tyre.

Në lidhje me këto kontrata, OMAI dhe Kepi nisën procedurat ku kontestonin një urdhërpagesë,

duke argumentuar se klauzola për dhënien e juridiksionit ekskluziv, e përfshirë në kontratë, ishte

e padrejtë sipas ligjit italian dhe për këtë arsye nuk mund të zbatohej kundër palëve57

. Me këtë

veprim OMAI dhe Cape shpresonin të linin mënjanë urdhërpagesën.

Çështja në këtë rast ishte se zbatimi i rregullave legjislative në lidhje me kushtet e padrejta varej

nga fakti nëse OMAI dhe Cape mund të konsideroheshin si konsumatorë. Meqënëse termat

“shitës ose furnizues” dhe “konsumator” referuar në ligjin italian58

ishin në zbatim të

transpozimit të Direktivës së Kushteve të Padrejta të Kontratës, ishte e nevojshme të bëhej

interpretimi i këtyre dy termave nga ana e GjED.

Në lidhje me këtë, GjED iu drejtuan tri pyetje:

“(1) A është e mundur të konsiderohet si një konsumator një ndërmarrje e cila, përmes një

kontrate me një ndërmarrje tjetër, përdor një produkt të prodhuar nga kjo e fundit për aq sa

kontrata bie në fushëveprimin e aktivitetit të saj normal të biznesit, kërkon një shërbim apo blen

një shërbim ose mall për përfitimin e vetëm të punonjësve të saj, dhe që është tërësisht jo në

lidhje me veprimtarinë e saj normale të tregtisë apo biznesit? A mund të thuhet në rrethana të

tilla se pala veproi për qëllime që nuk lidhen me ndërmarrjen?

(2) Nëse pyetjes së mësipërme i jepet përgjigje pozitive, a është e mundur që çdo palë ose entitet

të konsiderohet si një konsumator kur vepron për qëllime që nuk lidhen me tregtinë e saj të

zakonshme apo me veprimtarinë e biznesit, si dhe, a është termi konsumator i lidhur vetëm me

personat fizikë, duke përjashtuar çdo formë tjetër?

(3) A mundet një kompani të konsiderohet si konsumator?”59

55

Çështja Bertrand, paragrafi 21 56

Çësthje të bashkuara C-541/99 dhe C-542/99 Cape Snc kundër Idealservice Srl dhe Idealservice MN RE Sas

kundër OMAI Srl [2001], ECR I-9049 57

Çështja Idealservice, paragrafi nr.7 58

Ibid, Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm paragrafi nr. 8 59

Çështja Idealservice, paragrafi nr.10

17

GjED e pa të arsyeshme të shqyrtojë fillimisht pyetjen e dytë dhe të tretë, duke qenë se gjykata

kombëtare ngriti konkretisht pyetjen nëse termi “konsumator” sikurse përkufizuar në nenin 2(b)

të Direktivës mbi Kushtet e Padrejta të Kontratës mund të interpretohet se i referohet

ekskluzivisht vetëm personave fizikë60

.

Idealservice, qeveritë Franceze dhe Italiane, Komisioni Europian dhe Avokati i Përgjithshëm

ishin të gjithë të mendimit se termi “konsumator” i referohet në mënyrë ekskluzive personave

fizikë. Komisioni Europian argumentoi se, ishte e qartë që vetëm personat fizikë bien nën

veprimin e termit “konsumator”, sikurse neni 2(b) i Direktivës në fjalë, specifikisht shprehet se

“çdo person fizik” duhet të konsiderohet si konsumator. Në fakt, një lexim strikt literal na çon në

konkluzionin se ky kjo dispozitë lidhet vetëm me personat fizikë duke përjashtuar kështu

personat juridikë61

.

Për më tepër, Avokati i Përgjithshëm theksoi se interpretimi i dhënë dukej se konfirmohej nga

objektivi i legjislacionit të Komunitetit mbi çështjen në fjalë62

. Ai iu referua çështjes Océano në

të cilën GjED ka vendosur se, “sistemi i mbrojtjes i prezantuar nga Direktiva mbi Kushtet e

Padrejta në Kontratë bazohet në idenë se konsumatori është në një pozicion më të dobët vis-á-vis

me shitësin apo furnizuesin, sa i takon nivelit të tij të njohurisë ashtu edhe fuqisë për të bërë

tregti. Kjo e bën konsumatorin të jetë dakort me kushtet e caktuar paraprakisht nga shitësi apo

furnizuesi pa patur mundësi për të influencuar në përmbajtjen e kushteve të kontratës”63

.

Avokati i Përgjithshëm konkludoi se kompanitë dhe personat juridikë në përgjithësi nuk e gjejnë

veten në pozicionin më të dobët dhe si pasojë, nuk ka patur ndonjë nevojë për palë të tilla për t’ju

garantuar mbrojtje64

.

Argumenti final i Avokatit të Përgjithshëm bazohet në referencë në çështjen Shearson Lehman

Hutton dhe në çështjen Benincasa në të cilat GjED ka interpretuar termin konsumator

përkatësisht në kuptimin e konsumatori privat fundor65

, apo duke iu referuar konsumatorit si

individ66

. Avokati i Përgjithshëm arriti në konkluzionin se në një rast të tillë mund të jetë i

përfshirë vetëm një person fizik67

.

GjED ndau të njëjtën pikëpamje dhe shtoi se ndërkohë që nuk ka referencë për personat juridikë

në përkufizimin e termit konsumator, ka referencë në nenin 2(c) të Direktivës e cila përcakton

termin “furnizues” apo “shitës”. Përkufizimi i furnizuesit i referohet të dy personave, fizikë dhe

60

Ibid, paragrafi nr.12 61

Ibid, Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm paragrafi nr. 12 62

Ibid, Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm paragrafi nr. 13 63

Çështja Océano, paragrafi nr. 25 64

Ibid, Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm paragrafi nr. 16 65

Çështja Shearson, paragrafi nr. 22 66

Çështja Bernincasa, paragrafi nr. 17 67

Ibid, Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm paragrafi nr. 17

18

juridikë. Rrjedhimisht, konsumator mund të jetë vetëm një person fizik sipas kësaj Direktive, për

ndryshe përkufizimi i termit kosumator do të duhet të përfshinte edhe personat juridikë.

Në përputhje me rregullin e vendosur nga GjED se termi “konsumator” sikurse përkufizuar në

nenin 2(b) të Direktivës duhet në fakt të interpretohet se i referohet në mënyrë ekskluzive vetëm

personave fizikë. Për shkak të faktit se në këtë çështje ishin përfshirë persona juridikë (OMAI

dhe Cape), të cilët kishin lidhur kontratë, GjED nuk e pa të nevojshme t’i përgjigjej pyetjes së

parë. Gjykata arriti në këtë përfundim pasi, gjykata kombëtare duhet të ishte në gjendje të

vendoste mbi çështjen në fjalë edhe vetëm me përgjigjet e dhëna pyetjes së dytë dhe të tretë68

.

Megjithatë, Avokati i Përgjithshëm dha mendimin e tij mbi pyetjen e parë, por gjithsesi pa iu

përgjigjur konkretisht. Ai e konsideroi të vështirë të jepte një përgjigje konkrete lidhur me faktin

se personi që po vepronte ishte një person fizik69

. Ai iu referua çështjes Di Pinto në të cilën

GjED duhet të vendoste nëse një tregtar, i cili kishte patur si qëllim lidhjen e një kontrate

reklamimi për shitjen e bisnesit të tij, mund të konsiderohej si tregtar apo si konsumator sipas

kuptimit të Direktivës. GjED vendosi se veprimet e shitjes së biznesit sikurse shprehur më lart,

janë “veprime menaxheriale të kryera me qëllimin e përmbushjes së disa kërkesave të ndryshme

nga kërkesat familjare apo personale të tregtarit.”70

Duke iu referuar kërkesave familjare apo personale në rastin e Di Pinto, GjED tregoi se statusi i

konsumatorit si një person fizik ndikon në kuptimin e termave të tillë si “të vepruarit për qëllime

që janë jashtë tregtisë, biznesit apo profesionit të tij”71

. Si pasojë, Avokati i Përgjithshëm e pa të

panevojshme, madje edhe të padobishme, për t'iu përgjigjur pyetjes së parë.

Pavarësisht mospërgjigjes ndaj pyetjes së parë është gjithsesi e kuptueshme që kjo pyetje nuk

merr përgjigje. GJED duhet të ketë marrë mundësinë në këtë rast për të sqaruar formulimin e

paqartë “veprimi jashtë tregtisë së tij”. Në këtë mënyrë, një interpretim i qartë dhe i plotë i

“veprimit jashtë tregtisë së tij” mund të shuante paqartësitë e këtij termi.

Duhet të theksohet se kufizimi i konsumatorit tek një person fizik ka efekt dytësor që një person

në lidhje me një transaksion të ngjashëm do të konsiderohet si një konsumator dhe një tjetër nuk

do të konsiderohet si i tillë, në varësi të faktit nëse blerja është bërë nëpërmjet një personi juridik.

Kjo do të aplikohet kryesisht për biznesmenin e vogël. Një shembull i zakonshëm është ai i një

parukieri që blen karrige për shtëpinë e tij private72

. Në parim, parukieri do të konsiderohet si një

konsumator sipas kuptimit të acquis për konsumatorin, ku ai nuk vepron si një personi juridik. I

njëjti person, me të njëjtën mungesë të fuqisë dhe eksperiencës së tregtisë, nuk do të

konsiderohet si një konsumator në rast se vepron si një person juridik. Në pamje të parë, kjo

68

Çështja Idealservice, paragrafi nr.18 69

Çështja Idealservice, paragrafi nr.25 70

Çështja Di Pinto, paragrafi nr. 16 71

Çështja Idealservice, Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm paragrafi nr. 28 72

H.W. Micklitz, Cases, materials and text on consumer law, fq. 31

19

mund të duket diskriminuese. Megjithatë, nuk duhet harruar se biznesmeni i vogël gjithmonë

mund të zgjedhë të mos veprojë nëpërmjet një personi juridik73

. Arsyeja për përdorimin e

personit juridik për të lidhur kontrata që i shërbejnë qëllimit privat, shpesh motivohet nga

përfitimet financiare. Mundësia për të mos vepruar përmes një personi juridik paraqitet me më

shumë probleme praktike në lidhje me p.sh. shoqatat bamirëse. Kështu, duhet t'i kushtohet

vëmendje e duhur çështjeve të tilla.

Në përfundim, në bazë të Direktivës së Kushteve të Padrejta në Kontratë, një konsumator mund

të jetë vetëm një person fizik, duke konfirmuar kështu fushëveprimin e ngushtë të përcaktimit të

konsumatorit. Rrjedhimisht, personat juridikë që lidhin kontrata që shërbejnë vetëm për qëllimet

e tyre private nuk mund të konsiderohen si konsumatorë sipas kuptimit në acquis të këtij termi.

Megjithatë, duke qenë se Direktiva bazohet në një minimum harmonizimi, shtetet anëtare janë të

lira të paraqesin një përkufizim të konsumatorit që është më i gjerë se sa ai i Komunitetit.

Qëllimi Privat

Sikurse u paraqit më lart, shumica e përkufizimeve të konsumatorit ka qenë shpesh e paqartë,

dhe jo vetëm për shkak të mospërputhjes së formulimit të termit. Po kështu, ka qenë e paqartë se

cila ka qenë shtrirja e qëllimit privat që ndjek konsumatori.

Për më tepër, ishte e paqartë nëse një person fizik që vepron në ndjekje të një tregtie të ardhshme

mund të konsiderohet si një konsumator. GjED e shqyrtoi këtë rast në çështjen e Benincasa. Ky

rast gjithashtu siguroi më shumë njohuri në lidhje me qëllimin privat.

Termi tregtar, nga ana tjetër, po kështu ka hasur paqartësi në lidhje me aspektin funksional të

përkufizimit të tregtarit. Çështja kryesore ishte nëse veprimet që ishin dytësore në lidhje me

tregtinë e tij, mund të konsideroheshin si “veprime për qëllime të tregtisë së tij”.

1.7.5 Procedimet Kriminale kundër Patrice Di Pinto - 199174

Z. Di Pinto, menaxher i një kompanie me përgjegjësi të kufizuar “Groupment de l’immobilier et

du Fond de Commerce”, publikoi një periodike në të cilën bizneset reklamoheshin për shitje. Në

Korrik të vitit 1985 dhe gjatë viteve 1986 dhe 1987, Z. Di Pinto organizoi hetimin e tregtarëve që

dëshironin të shisnin biznesin e tyre, me qëllim bindjen e tyre për të futur reklama në periodikun

që ai botoi. Kontratat e nënshkruara nga z. Di Pinto nuk përmendën të drejtën e anulimit brenda

një periudhe shtatëditore për reflektim siç përshikohet nga ligji francez.

Gjykata e Apelit e Parisit e shpalli z. Di Pinto fajtor për shkak të shkeljes së këtyre dispozitave.

Z. Di Pinto bëri apel kundër zbatimit të atij vendimi dhe gjatë kësaj ankese, Gjykata i referoi dy

73

K. Boele-Woelki dhe W. Grosheide, The Future of European Contract Law, University of Utrecht, 2007, fq. 429 74

C-361/89 Procedimet Kriminale kundër Patrice Di Pinto[1991] ECR I-01189

20

pyetje për një gjykim paraprak për interpretimin e Direktivës së Shitjes (Doorstep Selling

Directive75

) në GjED.

Pyetja e parë dhe më e rëndësishmja:

"A është një tregtar për shitje në shtëpi në lidhje me shitjen e biznesit të tij nën mbrojtjen e

akorduar konsumatorëve nga Direktiva e Shitjes së (Doorstep Selling Directive)?"

Në thelb, Cour d'Appel de Paris – Gjykata e Apelit e Parisit kërkoi të konstatohej nëse një tregtar

i tillë duhet të konsiderohet si një konsumator sipas Direktivës në fjalë.

GjED deklaroi se, sipas nenit 2 të Direktivës së lartpërmendur, kriteri për aplikimin e mbrojtjes

qëndron në lidhjen midis transaksioneve që janë subjekt i shqyrtimit dhe veprimtarisë

profesionale të tregtarit që dëshiron të shesë biznesin e tij. Kjo do të thotë se këto të fundit mund

të kërkojnë vetëm zbatueshmërinë e Direktivës, nëse transaksioni për të cilin ai ka reklamuar

qëndron jashtë tregtisë ose profesionit të tij. GjED vazhdoi duke deklaruar se neni 2 i Direktivës,

i cili është hartuar në terma të përgjithshëm, nuk ka bërë të mundur që, lidhur me veprimet e

kryera në kontekstin e një profesioni apo profesioni të tillë, të bëhet një dallim ndërmjet akteve

normale dhe atyre që janë me natyrë të jashtëzakonshme76

.

GjED konsideroi se veprimet përgatitore për shitjen e një biznesi, siç është lidhja e një kontrate

për publikimin e reklamës në një revistë, lidhen me veprimtarinë profesionale të tregtarit. Edhe

pse veprime të tilla do të sjellin mbylljen e tregtisë, ato janë “veprime menaxheriale të kryera me

qëllim të plotësimit të kërkesave të ndryshme nga kërkesat familjare apo personale të

tregtarit”77

.

Komisioni, megjithatë, nuk e pa këtë rast në këtë mënyrë. Komisioni favorizoi zbatimin e

Direktivës, sepse ishte i bindur se tregtari ishte po aq i papërgatitur sa një konsumator i

zakonshëm. Komisioni shfaqi nevojën për një dallim ndërmjet veprimeve të caktuara, duke

marrë parasysh se aftësitë dhe kompetencat e një personi ndryshojnë në varësi të veprimit. Me

fjalë të tjera, Komisioni ka favorizuar një kriter subjektiv për të përcaktuar konsumatorin.

Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm është në përputhje me atë të Komisionit dhe të qeverisë

franceze. Një nga argumentet e Avokatit të Përgjithshëm bazohet në analizën tekstuale të nenit 2

të direktivës së lartpërmendur. Sipas nenit 2, një konsumator është ai që vepron jashtë profesionit

të tij dhe një tregtar është ai që vepron në aftësinë e tij tregtare ose profesionale. Për shkak të

përdorimit të përemrit pronësor "tij", Avokati i Përgjithshëm doli në përfundimin se kur një

tregtar angazhohet në disa hapa përgatitore që do të çonin në shitjen e biznesit të tij nuk mund të

shihej si brenda kuadrit të tregtisë apo profesionit të tij78

. Gjithsesi, argumenti i tij kryesor nuk

75

Directive 85/557 EEC 76

Çështja Di Pinto, paragrafi nr. 15 77

Çështja Di Pinto, paragrafi nr. 16 78

Çështja Di Pinto, Opinion i Avokatit të Përgjithshëm, paragrafi nr. 21

21

bazohej në interpretimin literal të nenit 2, por në faktin kryesor se tregtari mesatar kishte pak

eksperiencë apo know-how lidhur me hapat përgatitore që do të çonin në shitjen e biznesit të

tij79

. Kjo do të thotë se tregtarë të tillë ishin po aq të papërgatitur sa dhe konsumatorët.

GjED nuk ndoqi të njëjtën mënyrë arsyetimi si Komisioni Europian dhe atë të Avokatit të

Përgjithshëm, pasi kishte çdo arsye për të besuar se një tregtar i zakonshëm i mirë-informuar e

njeh vlerën e biznesit të tij dhe të çdo mase të kërkuar për shitjen e tij80

. Rrjedhimisht, nëse një

tregtar ndërmerr një aktivitet tregtar, nuk mund të jetë ndërmarrë në mungesë maturie dhe nën

ndikimin e vetëm të pasigurisë së ecurisë së aktivitetit. Ndaj, gjykata konkludon se një tregtar

sipas direktivës në fjalë, i cili ka synimin e lidhjes së një kontrate reklamimi për shitjen e biznesit

të tij nuk mund të konsiderohet si një konsumator që mbrohet nga direktiva e mësipërme.

Si përfundim, qëllimi privat duhet të interpretohet në mënyrë strikte dhe të ngushtë, duke

nënkuptuar se vetëm veprimet e kryera me qëllim plotësimin e kërkesave familjare dhe

personale mund të konsiderohen se bien nën kuptimin e termit konsumator. GjED konfirmon

objektivin e qasjes së ligjit Europian të konsumatorit. Si rezultat, një tregtar që kryen veprime të

cilat nuk i takojnë fushës së tij të specializimit, si dhe veprime të cilat janë në mënyrë indirekte të

lidhura vetëm me tregtinë apo profesionin e tij, nuk bien në kuptimin e përkufizimit të

konsumatorit.

1.7.6 Francesco Benincasa kundër Dentalkit Srl - 199781

Në vitin 1987 Dentalkit zhvilloi një zinxhir të dyqaneve përmes kontratës franchise në Itali, e

specializuar në shitjen e produkteve të higjienës dentare. Në vitin 1992 z. Benincasa përfundoi

një kontratë franchising me Dentalkit me qëllim të ngritjes dhe funksionimit të një dyqani në

Mynih. Në anë të kësaj kontratë, Dentalkit autorizoi Benincasa të shfrytëzojë të drejtën

ekskluzive për të përdorur markën tregtare Dentalkit brenda një zone të caktuar gjeografike.

Dentalkit ndërmori më tej përsipër furnizimin me mallra që mbajnë këtë markë tregtare, për të

ndihmuar atë në sfera të ndryshme, për të kryer aktivitetet e nevojshme të trajnimit, promovimit

dhe reklamimit dhe së fundi të mos hapej ndonjë dyqan brenda zonës gjeografike të mbuluar nga

e drejta ekskluzive.

Në kthim, Z. Benincasa u zotua të pajiste ambjentet e biznesit me shpenzimet e veta, të blinte

ekskluzivisht prodhimet e Dentalkit, të mos zbulonte asnjë informacion ose dokumente lidhur me

Dentalkit dhe për të paguante një shumë prej 8 milionë LIT si pagesë për koston e asistencës

teknike dhe tregtare kur të hapej dyqani, si dhe 3% të qarkullimit të tij vjetor. Bazuar në ligjin

Italian, palët miratuan specifikisht një klauzolë në kontratë ku shpreheshin se “Gjykata e

79

Ibid, Opinion i Avokatit të Përgjithshëm, paragrafi nr. 22 80

Çështja Di Pinto, paragrafi nr. 18 81

C-269/95 Francesco Benincasa kundër Dentalkit Srl. [1997] ECR I-3767

22

Florencës do të kishte juridiksionin për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve lidhur me interpretimin,

përmbushjes së detyrimeve apo aspekte të tjera të kontratës në fjalë”, duke e nënshkruar të dy

këtë pjesë të marrëveshjes.

Z. Benincasa e ngriti dyqanin e tij, pagoi shumën fillestare prej 8 milion LIT dhe bëri disa blerje,

për të cilat ai nuk pagoi. Ndërkohë, ai kishte ndërprerë tregtinë plotësisht. Më pas, ngriti padi

kundër Dentalkit para Landgericht Munich – Gjykata e Rrethit, ku kërkoi që kontrata franchising

të shpallet e pavlefshme për shkak se ajo ishte e pavlefshme sipas ligjit gjerman. Ai gjithashtu

pohoi se kontratat e shitjes të lidhura më vonë, në bazë të kontratës bazë franchising, ishin të

pavlefshme.

Z. Benincasa argumentoi se Landgericht München kishte juridiksion si gjykatë e vendit të

përmbushjes së detyrimit në fjalë në kuptim të nenit 5 (1) të Konventës së Brukselit. Ai

argumentoi se klauzola e kontratës së franchise që i jepte juridiksion gjykatave në Firence nuk

kishte efekt të derogonte nga neni 5 (1) lidhur me veprimin e tij për të shmangur kontratën. Duke

qenë se, përmes kësaj padie kërkohej shpallja e pavlefshme e kontratës franchise, për rrjedhojë,

edhe klauzola e juridiksionit do të ishte e pavlefshme. Z. Benincasa më tej argumentoi se, meqë

nuk kishte filluar ende tregtimin, ai duhet të konsiderohet si një konsumator në kuptimin e

paragrafit të parë të nenit 13 dhe paragrafit të parë të nenit 14 të Konventës së Brukselit.

Landgericht München – Gjykata e Shkallës së Parë të Rrethit refuzoi juridiksionin me arsyetimin

se klauzola e juridiksionit, e përfshirë në kontratën e franchise, ishte e vlefshme dhe se kontrata

nuk ishte një kontratë e lidhur nga një konsumator. Gjykata kombëtare konstatoi se ishte e qartë

nga formulimi dhe qëllimi i nenit 13 të Konventës së Brukselit se një marrëveshje për qëllim të

krijimit të një tregtie ose profesioni duhet të konsiderohet se ka qenë e lidhur me qëllimin e një

tregtie apo profesioni. Prandaj, kontrata në fjalë nuk konsiderohej kontratë konsumatore sipas

nenit 13 të Konventës së Brukselit.

Z. Benincasa ankohet kundër këtij vendimi në Oberlandesgericht München, i cili pezulloi

procedurat dhe i ka parashtruar tri pyetje Gjykatës për një vendim paraprak, për të cilin do të

shqyrtoj për këtë punim vetëm pyetjen e parë që ka rëndësinë më të madhe:

“(1) A duhet të konsiderohet paditësi si konsumator në kuptim të paragrafit të parë të nenit 13

dhe paragrafit të parë të nenit 14 të Konventës edhe nëse veprimi i tij ka të bëjë me një kontratë

të cilën ai nuk e lidhi me qëllim të tregtisë që ai po ndiqte, por një tregti që do të merrej vetëm në

një datë të ardhshme (pra bëhet fjalë për një kontratë franchising e lidhur me qëllim të krijimit të

një biznesi)? "

GjED vuri në dukje se duhet pasur parasysh parimi i përcaktuar në praktikën gjyqësore82

, sipas

së cilës konceptet e përdorura në Konventën e Brukselit, të cilat mund të kenë përmbajtje të

ndryshme në varësi të legjislacionit kombëtar të Shteteve Kontraktuese, duhet të interpretohen në

82

Çështja Bertrand, paragrafi nr. 14-16 dhe 19; çështja Shearson Lehman Hutton, paragrafi nr. 13.

23

mënyrë të pavarur. Kryesisht, referohet drejt sistemit dhe objektivave të Konventës së Brukselit,

në mënyrë që të sigurohet që Konventa e Brukselit të zbatohet në mënyrë uniforme në të gjitha

Shtetet Kontraktuese. GjED theksoi se ky aspekt duhet patjetër të zbatohet për nocionin e

konsumatorit në kuptim të nenit 13 et seq të Konventës së Brukselit, për aq sa përcakton rregullat

që parashikojnë juridiksionin83

.

Nocioni "konsumator", i përcaktuar në paragrafin e parë të nenit 13 të Konventës së Brukselit,

duhet interpretuar si një konsumator privat fundor që nuk është i angazhuar në veprimtari

tregtare ose profesionale. Sipas jurisprudencës së vendosur, kjo rrjedh nga formulimi dhe

funksioni i asaj dispozite84

.

GjED ka të njëjtin mendim me Avokatin e Përgjithshëm kur bëhet fjalë për përcaktimin nëse

personi ka cilësinë e konsumatorit apo jo. Avokati i Përgjithshëm deklaroi se i njëjti person fizik

mund të jetë një konsumator për qëllime të caktuara apo një sipërmarrës85

. Ndaj, GjED e pa të

nevojshme që t'i referohej pozicionit të personit në fjalë në një kontratë të veçantë, duke patur

parasysh natyrën dhe qëllimin e kontratës, dhe jo situatën subjektive të tij86

.

Më pas, GjED konsideroi se vetëm kontratat e lidhura me qëllim të përmbushjes së nevojave

individuale të individit në kuptim të konsumit privat, vijnë në bazë të dispozitave të sanksionuara

për të mbrojtur konsumatorin si palë që konsiderohet të jetë pala ekonomikisht më e dobët87

.

GjED vijoi duke deklaruar se mbrojtja specifike e kërkuar nga këto dispozita ishte e

pajustifikueshme në rastin e kontratave për qëllime të tregtisë ose të veprimtarisë profesionale,

edhe nëse ky aktivitet ishte planifikuar vetëm për të ardhmen, pasi fakti që një aktivitet ishte në

natyrën e një aktiviteti të ardhshëm nuk e shmang atë në asnjë mënyrë nga karakteri i tij tregtar

ose profesional88

. GjED konsideroi se një interpretim i tillë është në përputhje me formulimin,

frymën dhe qëllimin e dispozitave në fjalë, për të konsideruar se rregullat specifike të mbrojtës të

përfshira në to zbatohen vetëm për kontratat e lidhura jashtë dhe në mënyrë të pavarur nga

aktiviteti dhe qëllimi tregtar e profesional, pavarësisht se bëhet fjalë për të tashmen apo të

shkuarën89

.

Rrjedhimisht, GjED interpretoi paragrafin e parë të nenit 13 dhe paragrafin e parë të nenit 14 të

Konventës së Brukselit, në mënyrë të tillë duke përjashtuar personin që ka lidhur një kontratë me

qëllim të ushtrimit të një tregtie apo profesioni në të ardhmen90

.

83

Çështja Benincasa, paragrafi nr. 12 84

Çështja Bertrand, paragrafi nr. 15; çështja Shearson Lehman Hutton, paragrafi nr. 20 dhe 22 85

Çështja Benincasa, Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm, paragrafi nr. 38 86

Çështja Benincasa, paragrafi nr. 16 dhe Opinioni i Avokatit të Përgjithshëm, paragrafi nr. 38 87

Çështja Benincasa, paragrafi nr. 17 88

Ibid. 89

Çështja Benincasa, paragrafi nr. 18 90

Çështja Benincasa, paragrafi nr. 19

24

Disa nga argumentet duken të pavlefshme, në veçanti argumenti i palës ekonomikisht më të

dobët. Është e vështirë të imagjinohet se një person i cili do të ndjekë një tregti ose profesion në

të ardhmen, por nuk vepron në profesionin e tij në kohën e transaksionit, është po aq i fortë sa

një person që po ndjek një tregti ose profesion. Ka disa mendime se, persona të tillë janë po aq të

dobët sa klienti që vepron jashtë tregtisë së tij aktuale dhe të ardhshme.

Megjithatë, është e mundur që GjED të shohë "tregtarin e ardhshëm" si një tregtar aktual për

shkak të rrezikut të biznesit që ai është i gatshëm të marrë. Me fjalë të tjera, ai mund të duket se

është ekonomikisht më i fortë se një konsumator për shkak të rrezikut të biznesit që ai ishte i

gatshëm të merrte. Në të vërtetë, një konsumator nuk merr rreziqe të tilla biznesi dhe vepron

vetëm në sferën private91

. Baza për këtë mund të gjendet, siç u tha më lart, në faktin se GjED e

sheh të nevojshme që t'i referohet pozicionit të personit të interesuar në një kontratë të caktuar,

duke pasur parasysh natyrën dhe qëllimin e kësaj kontrate, dhe jo referimin në situatën

subjektive të personit në fjalë. Avokati i Përgjithshëm theksoi se veprimtaria në fjalë, dhe jo

rrethanat ekzistuese personale, ishin faktori që duhej marrë në konsideratë kur parashikoheshin

në nenin 13 të Konventës së Brukselit rregulla të veçanta të juridiksionit në lidhje me kontrata

specifike92

. Nëse duhej të shqyrtohej situata subjektive e një franchisee pa përvojë biznesi z.

Benincasa do të konsiderohej qartë si një konsumator.

Në përfundim, GjED vendosi se duhej të konsiderohej gjendja objektive e një personi dhe jo

situata subjektive. Pra, për të qenë një konsumator, një kontratë duhet gjithmonë të lidhet jashtë

dhe pavarësisht nga çdo veprimtari tregtare ose profesionale, qoftë kjo e lidhur për të tashmen

apo të ardhmen. Theksi në këtë rast nuk shtrihet në kontratat që kanë për qëllim tregtinë e

ardhshme, por edhe në faktin se kontrata duhet të lidhet në mënyrë të pavarur nga çdo tregti. Kjo

duket se implikon se një person nuk do të konsiderohet asnjëherë si konsumator në rastin e

kontratave me qëllime të dyfishta, personale dhe tregtare.

1.7.7 Bayerische Hypotheken-und Wechselbank AG kundër Edgard Dietzinger - 199893

Z. Dietzinger, i biri i një tregtari, kishte dhënë një garanci me shkrim deri në 100.000 DM për

detyrimet e prindërve të tij kundrejt një banke. Kjo ndodhi gjatë një vizite të papritur të një

punonjësi të bankës. Z. Dietzinger nuk ishte informuar për të drejtën e tij të anulimit. Rreth një

vit pas lidhjes së marrëveshjes, banka pretendoi për 50.000 DM nga z. Dietzinger për garancinë.

Më tej, Dietzinger kërkoi të heqë dorë nga garancia në përputhje me ligjin gjerman.

Gjatë procesit gjyqësor në Bundesgerichtshof – Gjykata Federale dërgoi në Gjykatën Europiane

një pyetje për një vendim paraprak:

91

H.W. Micklitz, Cases, materials and text on consumer law, fq. 53; C-464/01 Johann Gruber kundër Bay Wa

AG[2005] ECR I-00439 92

Çështja Benincasa, paragrafi nr. 49 93

C-45/96 Bayerische Hypotheken-und Wechselbank AG kundër Edgard Dietzinger [1998] ECR I-01199

25

"Kur një kontratë garancie ose garancia e lidhur sipas ligjit gjerman midis një institucioni

financiar dhe një personi fizik, i cili nuk vepron në lidhje me palën tjetër për shkak të tregtisë ose

profesionit të tij, për të siguruar një kërkesë nga institucioni financiar kundër një të treti në

lidhje me një kredi, a përfshihet në formulimin “kontrata sipas të cilave një tregtar furnizon

mallra ose shërbime për një konsumator?”

Në thelb, Bundesgerichtshof – Gjykata Federale kërkoi të qartësojë nëse një kontratë e garancisë

bie nën formulimin "kontrata sipas të cilave një tregtar furnizon mallra ose shërbime për një

konsumator", siç përshkruhet nga Direktiva (Doorstep Selling Directive).

Edhe pse kishte argumente bindëse se pse një kontratë garancie nuk mund të ishte në fushën e

veprimit të direktivës në fjalë dhe pavarësisht kundërshtimit të disa vendeve, përfshirë

Gjermaninë dhe Avokatin e Përgjithshëm, GjED konkludoi ndryshe. GjED vendosi që kontrata

të tilla bien nën objektivat e Direktivës. Megjithatë, nuk duhet anashkaluar fakti se, në mënyrë që

të përfitohet drejtpërsëdrejtë nga një Direktivë që i referohet konsumatorit, duhet që subjekti të

jetë konsumator. Sipas GjED kjo nënkuptonte që a) një person fizik i cili i shërben një qëllimi

private duhet të lidhë një kontratë garancie me një institucion financiar dhe se b) pala e tretë që

përfitonte nga kjo garanci duhej të ishte gjithashtu një person fizik që vepronte në ndjekje të një

qëllimi privat në lidhje me marrëveshjen kryesore94

. GjED në thelb zbatoi parimin accessorium

sequitur principale.

Arsyeja pse z. Dietzinger nuk mundi të zbatonte Direktivën kishte të bënte me faktin se

marrëveshja kryesore ishte lidhur në ndjekje të një tregtie. Kjo e fundit passolli faktin që z.

Dietzinger nuk ishte në gjendje të konsiderohej si konsumator sipas Direktivës.

Në përfundim, GjED konkludoi se një kontratë garancie përfshihej në nocionin "kontratë" sipas

Direktivës. Për më tepër, GjED theksoi se nuk është e mjaftueshme që një konsumator të hyjë në

një kontratë garancie. Pala e tretë përfituese gjithashtu duhet të jetë një konsumator në lidhje me

marrëveshjen kryesore. Me fjalë të tjera, GjED mbajti një interpretim të ngushtë dhe strikt në

lidhje me qëllimin privat, duke nënkuptuar se, si marrëveshja kryesore ashtu edhe kontrata e

garancisë duhet të lidhen nga personat fizikë që nuk vepronin për shkak të një veprimtarie

tregtare.

1.7.8 Berliner Kindl Brauerei AG kundërAndreas Siepert - 200095

Z. Diesterbeck iu dha një hua prej 32.000 DEM dhe një qira e një prone me vlerë 58.523 DEM

nga një firmë e quajtur "Berliner Kindl Brauerei" (referuar më poshtë, Fabrika). Këto kredi u

dhanë me qëllim të vetëm për të mundësuar financimin e hapjes së restorantit të z. Diesterbeck.

Një tjetër person, Z. Siepert, deklaroi me shkrim që të ishte garant për detyrimet e Diesterbeck në

Fabrikën e Prodhimit, deri në një maksimum prej 90.000 DEM. Deklarata e z. Siepert nuk u bë

94

Çështja Dietzinger, paragrafi nr. 23 95

C-208/98 Berliner Kindl Brauerei AG kundër Andreas Siepert [2000] ECR I-01741

26

në lidhje me ndonjë tregti apo profesion ku të ishte i përfshirë ky i fundit. Për më tepër, z. Siepert

nuk ishte informuar për të drejtën e tij për të anuluar deklaratën e garancisë.

Meqënëse debitori kryesor (z. Diesterbeck) nuk arriti të përmbushë detyrimet e tij, fabrika kërkoi

shlyerjen e kredive dhe përmes vendimit të Landgericht Rostock – Gjykata e Rrethit, të datës 25

korrik 1997, mori një urdhër që e detyronte z. Diesterbeck të paguajë shumën prej 28 952.43

DEM së bashku me interesin. Në cilësinë e tij si garant, z. Siepert u urdhërua të paguante të

njëjtën shumë, me vendimin në mungesë të dhënë më 8 dhjetor 1997.

Duke ndjekur urdhrin e pagesës, z. Siepert aplikoi për ta pezulluar gjykimin. Landegericht

Potsdam vendosi të pezullojë procedurën dhe t'ia referojë pyetjen në vijim GjED për një vendim

paraprak:

"A përfshihet një kontratë garancie e lidhur nga një person fizik që nuk vepron për shkak të

tregtisë ose profesionit, nën fushën e veprimit të Direktivës për Kredinë Konsumatore, nëse

shërben për të siguruar shlyerjen e borxhit të cilin debitori kryesor nuk rezulton ta ketë marrë

për qëllim të një tregtie apo profesioni që ndiqet nga ai?"

Ishte tashmë një argument i zakonshëm që një kontratë garancie nuk ishte një marrëveshje kredie

në kuptim të nenit 1 (2) (c) të Direktivës së Kredisë Konsumatore. Megjithatë, Komisioni si dhe

qeveria spanjolle dhe franceze argumentuan se një kontratë garancie duhet të përfshihet në

fushën e veprimit të Direktivës në fjalë për shkak të lidhjes ndërmjet kontratës së garancisë dhe

marrëveshjes së kredisë. Komisioni dhe qeveria franceze ranë dakord për faktin se, kuptimi i

marrëveshjes së kredisë nuk përfshinte kontratën e garancisë. Megjithatë, ata ia atribuonin këtë

argument, një mbikëqyrjeje të paqëllimshme96

. Komisioni dhe qeveria franceze aplikuan të

njëjtat kushte si në rastin e Dietzingerit, duke nënkuptuar se ishte e nevojshme si për

marrëveshjen kryesore ashtu edhe për kontratë e garancisë, që të lidheshin nga persona fizikë të

cilët nuk vepronin për shkak të tregtisë apo profesionit të tyre.

Për shkak të faktit se një kontratë garancie nuk është një marrëveshje kredie në kuptimin e kësaj

Direktive, duhet të përcaktohet nëse ato bien nën fushëveprimin e saj, nën dritën e skemës dhe

qëllimeve të saj97

. GjED konkludoi se objektivat e Direktivës së Kredisë Konsumatore lidheshin

me krijimi e një tregu të përbashkët të kredisë konsumatore dhe me informimin e debitorit

kryesor (Diesterbeck) lidhur me implikimet e zotimeve të tij98

. Nuk ka pothuajse asnjë dispozitë

që mund të ofrojë mbrojtje ndaj garantuesit, duke sugjeruar se Direktiva nuk është hartuar për t’u

aplikuar për kontratat e garancisë.

Në sajë të skemës dhe qëllimeve të saj, Direktiva e Kredisë Konsumatore duhet të dallohet nga

Direktiva e Shitjes (Doorstep Selling Directive). Ndërkohë që Direktiva e Kredisë Konsumatore 96

Çështja Berliner Kindl Brauerei paragrafi nr. 15; Çështja Berliner Kindl Brauerei, Opinion i Avokatit të

Përgjithshëm paragrafi nr. 44 97

Çështja Berliner Kindl Brauerei paragrafi nr. 18 98

Çështja Berliner Kindl Brauerei paragrafi nr. 20

27

është ratione materiae rreptësisht e kufizuar në marrëveshjet e kredisë, Direktiva tjetër ka një

fushë shumë më të gjerë dhe është ratione materiae e kufizuar vetëm në furnizimin e mallrave

ose shërbimeve të cilat janë negociuar larg nga qendrat e tregtisë. Në të dy Direktivat, qëllimi i

ndjekur nga një person fizik duhet të jetë jashtë tregtisë së tij. Objektivi kryesor i Direktivës

është të mbrojë konsumatorët që kanë lidhur një kontratë me iniciativën e një tregtari, duke u

dhënë atyre një të drejtë të përgjithshme për të ndërprerë një kontratë, duke qenë se konsumatorët

mund të mos kenë qenë në gjendje të vlerësojnë të gjitha implikimet. Ishte në thelb në bazë të

këtij objektivi që GjED vendosi që një kontratë garancie nuk mund të përjashtohet a priori nga

fusha e veprimit të kësaj Direktive në rastin e Dietzinger99

.

Nuk mund të gjendet asnjë mbështetje në formulimin e Direktivës së Kredisë Konsumatore për të

zgjeruar fushëveprimin me qëllim përfshirjen në këtë kuptim edhe të kontratave të garancisë,

vetëm duke u bazuar në faktin se marrëveshjet e tilla janë ndihmëse të marrëveshjes kryesore,

ekzekutueshmërinë e të cilave ato sigurojnë. Një mbështetje e tillë e këtij argument nuk del as në

skemën dhe synimet e saj. Ndaj, GjED ka vendosur që kontrata të tilla të garancisë të mos bien

nën fushëveprimin e Direktivës në fjalë.

Kjo do të thoshte që edhe nëse marrëveshja kryesore dhe kontrata e garancisë ishin lidhur nga

persona fizikë të cilët nuk vepronin në ndjekje të tregtisë, garantuesi sërish nuk mund të mbrohet

sipas Direktivës së Kredisë Konsumatore.

Ajo që është më interesante në lidhje me këtë rast është se debitorit kryesor (Z. Diesterbeck) i

është dhënë një hua për qëllimin e vetëm që i mundëson atij të financojë krijimin e një aktiviteti

tregtar. Teknikisht, z. Diesterbeck nuk po shfrytëzonte ende një aktivitet tregtar. Fabrika

argumentoi se, në një rast të tillë debitori kryesor nuk mund të shihet si një konsumator sipas

Direktivës, pasi ky i fundit po vepronte në kërkim të një tregtimi (të ardhshëm)100

. Kështu,

Fabrika e kundërshtoi pranueshmërinë e urdhrit. Për fat të keq, GjED nuk i kushtoi shumë

vëmendje aspektit të konsumatorit. Duke vepruar kështu, GjED humbi mundësinë për të dhënë

një vendim të qartë nëse personat fizikë të cilët hyjnë në kontrata me qëllim të fillimit të një

tregtie duhet të konsiderohen si konsumatorë ose tregtarë në dritën e direktivave të konsumatorit.

Pa dyshim, ne tashmë e kishim rastin Benincasa në të cilën GjED vendosi që një person që lidh

kontratë me qëllim të një tregtimi të ardhshëm nuk mund të konsiderohet si një konsumator.

Rasti i Benincasa, megjithatë, bazohej në interpretimin e ngushtë të Seksionit 4 të Konventës së

Brukselit, për shkak të shmangies nga parimi i përgjithshëm i përcaktuar në nenin 2 të Konventës

së Brukselit. Prandaj, nuk ishte plotësisht e qartë nëse interpretimi në rastin Benincasa duhet të

zbatohet në Direktivat e Konsumatorit.

Megjithatë, GjED nënkuptonte që një person i tillë nuk mund të konsiderohet si një konsumator

sipas Direktivës101

. Gjykata e ka konsideruar transpozimin e Direktivës në ligjin gjerman për të

99

Çështja Berliner Kindl Brauerei paragrafi nr. 24 100

Çështja Berliner Kindl Brauerei, Opinion i Avokatit të Përgjithshëm paragrafi nr. 21 101

Çështja Berliner Kindl Brauerei, parafrafi nr. 7-8

28

siguruar një përkufizim më të gjerë të konsumatorit. Sipas ligjit gjerman, debitori kryesor

konsiderohej si konsumator kur merret kredi për ngritjen e një aktiviteti tregtar.

Si përfundim, një kontratë garancie nuk bie nën Direktivën e Kredisë Konsumatore. Për më

tepër, fakti se Gjykata e konsideroi transpozimin gjerman të përkufizimit të konsumatorit për të

qenë më i gjerë se ai i Direktivës, e bën të qartë se një person fizik të cilit i është dhënë kredi për

të filluar një aktivitet tregtar nuk mund të konsiderohet si konsumator në sferën e Direktivën. Kjo

na çon në përfundimin se një person fizik nuk duhet tashmë të veprojë në ndjekje të qëllimit

tregtar apo për shkak të një profesioni ekzistues, në kohën e transaksionit me qëllim që të bjerë

jashtë veprimtarisë së përkufizimit konsumator. Në këtë drejtim, ky rast është në përputhje me

çështjen Benincasa.

1.7.9 Transaksionet me Qëllime të Dyfishta

Transaksionet me qëllime të dyfishta (të njohura edhe si “situata diverse”) janë transaksione që

nuk i shërbejnë ekskluzivisht një qëllimi privat apo një qëllimi për shkak të biznesit. Sikurse u

trajtua më lart, një nga karakteristikat kryesore të një konsumatori është se ai vepron jashtë

qëlllimeve të tregtisë së tij, duke vepruar kështu në kuadër të qëllimeve private. Rasti Di Pinto

zbuloi se një person nuk po vepron për qëllime private kur akti është një "veprim menaxherial i

kryer për qëllime të përmbushjes së kërkesave që ndryshojnë nga kërkesat familjare apo

personale të tregtrarit”102

.Thënë ndryshe, kur një person vepron për qëllim të përmbushjes së

kërkesave familjare ose personale, atëherë konsiderohet se vepron për qëllime private.

Në çështjen Benincasa, GjED vendosi që kontratat konsumatore gjithmonë duhet të lidhen jashtë

dhe në mënyrë të pavarur nga çdo veprimtari tregtare apo profesionale, gjë që duket se

nënkupton që vetëm kontratat e pastra për qëllime private mund të konsiderohen të jenë nën

përkufizimin e konsumatorit. Siç u përmend më lart, ka rezerva lidhur me transpozimin e

interpretimit të kësaj çështje në Direktivat e që lidhen me konsumatorin.

Dilema këtu është se çfarë duhet të bëhet me një person që vepron si për qëllime private ashtu

dhe për qëllime biznesi. A mundet thjesht shfaqja më e vogël e një qëllimi lidhur me biznesin ta

përjashtojë atë si konsumator? Duhet të lejojmë vetëm ata persona, qëllimi i të cilëve lidhur me

biznesin është jashtëzakonisht sekondar në krahasim me qëllimin e tyre privat, të gëzojnë

përfitimet e një konsumatori? Ose duhet të përdorim një masë matematikore, dhe të pranohet se

vetëm ata persona, qëllimi privat i të cilit është mbizotërues janë konsumatorë. Në rast se GjED

do të zgjedhë opsionin e fundit, lind një pyetje tjetër, se cilat standarde duhet të përdoren për të

matur nëse përdorimi privat apo profesional i mallrave apo shërbimeve është mbizotërues?103

102

Çështja Di Pinto, paragrafi nr. 16 103

C-464/01 Johann Gruber kundër Bay Wa AG[2005] ECR I-00439, Opinion i Avokatit të Përgjithshëm, paragrafi

nr. 30-31

29

Këto pyetje janë adresuar shprehimisht në rastin Gruber në lidhje me Konventën e Brukselit, e

cila të cilën do ta trajtoj më poshtë.

1.7.9.1 Gruber kundër Bay Wa AG - 2005104

Z. Gruber, fermer kishte një ndërtesë bujqësore të ndërtuar rreth një sheshi ("Vierkanthof"), që

ndodhej në Austri, pranë kufirit gjerman, nga të cilat dhjetëra dhoma ishin përdorur si banesë nga

ai dhe familjarët e tij. Përveç kësaj, aty mbaheshin ndër të tjera edhe 200 derra. Atje ruheshin

gjithashtu midis 10 dhe 15 për qind e ushqimit të përgjithshëm të nevojshëm për fermën. Zona e

ndërtesës së fermës që përdoret për qëllime banimi ishte pak më shumë se 60 për qind e

sipërfaqes totale të ndërtesës.

Me dëshirën për të zëvendësuar pllakat e çatisë në ndërtesën e tij të fermës, z. Gruber kontaktoi

Bay Wa, një firmë gjermane që botonte dhe shpërndante broshura në Austri. Z. Gruber bëri disa

hetime telefonike për një punonjës të Bay Wa lidhur me llojet e ndryshme të pllakave dhe

çmimet, duke përmendur emrin dhe adresën e tij pa përmendur faktin se ai ishte një fermer.

Punonjësi i bëri atij një ofertë me telefon, por Z. Gruber dëshironte të inspektoheshin pllakat në

vend. Gjatë vizitës së tij në ambientet e Bay Wa, atij iu dha një shkresë. Gjatë takimit Z. Gruber i

tha punonjësit të Bay Wa se kishte një fermë dhe dëshironte të rregullonte çatinë e ndërtesës së

fermës. Ai deklaroi se gjithashtu kishte në pronësi ndërtesa të tjera që përdoreshin kryesisht për

fermën, por nuk u shpreh në mënyrë eksplicite nëse ndërtesa, objekt i rregullimeve ishte përdorur

kryesisht për qëllime biznesi apo private. Një ditë më vonë lidhën kontratë në distancë – me

korrespondencë.

Kur pllakat u dorëzuan nga Bay Wa, Z. Gruber vuri re që pllakat kishin ndryshime të dukshme

dhe të rëndësishme në ngjyrë, pavarësisht nga garancia që i ishte dhëne se ngjyra do të ishte

uniforme. Ai vendosi të niste procedurat në bazë të garancisë së bashku me një kërkesë për

dëmshpërblim, duke kërkuar rimbursimin e kostos së pllakave (ATS 258 123), shpenzimet e

heqjes së tyre, ri-rregullimin e saj, si dhe një deklaratë të përgjegjësisë për çdo shpenzim të

ardhshëm.

Z. Gruber nisi procedurat para Landesgericht Steyr (Austri) – Gjykata e Rrethit. Bay Wa,

kontestoi kompetencën e gjykatës sipas nenit 13 të Konventës së Brukselit. Landesgericht Steyr

hodhi poshtë kundërshtimin e tij për mungesë të juridiksionit dhe vendosi se ishte kompetente

për mosmarrëveshjen. Sipas Landesgericht Steyr, kushtet për zbatimin e nenit 13 (3) të

Konventës së Brukselit ishin përmbushur. Landesgericht Steyr deklaroi se kur një kontratë ka një

qëllim të dyfishtë duhet të konstatohet qëllimi mbizotërues, qoftë tregtar apo privat105

.

Ankesa e Bay Wa para Oberlandesgericht (Gjykatës së Lartë Rajonale) Linz u pranua dhe

kërkesa e z. Gruber u hodh poshtë me arsyetimin se gjykatat austriake nuk kishin juridiksion për

104

C-464/01 Johann Gruber kundër Bay Wa AG[2005] ECR I-00439 105

Çështja Gruber, paragrafi nr.19

30

të gjykuar mosmarrëveshjen. Më pas, Gruber apeloi para Obster Gerichtshof (Gjykata Supreme)

kundër vendimit të Oberlandesgericht Linz. Obster Gerichtshof i referoi disa pyetje GjED, nga të

cilat dy pyetjet më të rëndësishme ishin:

“1. Kur qëllimet e një kontrate janë pjesërisht private, a do të varet statusi i "konsumatorit" për

qëllimet e nenit 13 të Konventës, nga qëllimet private dhe tregtare ose profesionale që janë

mbizotëruese dhe cilat kritere duhet të zbatohen në përcaktimin se cili nga qëllimet private dhe

tregtare ose profesionale mbizotëron?

2. Në rast dyshimi, nëse një kontrate mund t’i atribuohen si qëllimet e veprimtarisë private, ashtu

edhe ato tregtare ose profesionale, a mund të konsiderohet si kontratë konsumatore?"

Para së gjithash, GjED shqyrtoi skemën e Konventës së Brukselit për të përcaktuar se si do të

interpretohej termi "konsumator". Parimi i përgjithshëm, i përmendur në Nenin 2, është që

juridiksioni i takon gjykatës së Shtetit Kontraktues në të cilin i padituri ka vendbanimin. Kështu,

dispozitat që derogojnë nga ky parim i përgjithshëm duhet të interpretohen në mënyrë rigoroze.

Kjo do të thotë që termi "konsumator" nuk mund të interpretohet në mënyrë të tillë që të ngrejë

çështje që nuk parashikohen nga Konventa e Brukselit106

.

Gjykata vijoi duke deklaruar se rregullat e juridiksionit të veçantë për kontratat e konsumatorëve

"shërbejnë për të siguruar mbrojtje adekuate për konsumatorin si palë që konsiderohet të jetë

ekonomikisht më i dobët dhe me më pak përvojë në çështjet ligjore se sa pala tjetër e kontratës,

duke mos u dekurajuar në këtë mënyrë për të paraqitur padinë në gjykatën e Shtetit Kontraktues

në të cilin banon pala tjetër"107

.

Bazuar në skemën e rregullave të juridiksionit të vendosura nga Konventa e Brukselit, si dhe

arsyetimi i rregullave të veçanta në lidhje me kontratat konsumatore, Gjykata konkludoi "se këto

dispozita mbulojnë vetëm konsumatorët privatë fundor, të cilët nuk janë të angazhuar në

veprimtari tregtare apo profesionale , dhe se mbulimi i këtyre dispozitave nuk duhet të shtrihet

tek personat për të cilët mbrojtja e veçantë nuk është e justifikuar108

".

Gjykata i referohet shprehimisht paragrafëve 16 deri 18 të vendimit në çështjen Benincasa. Në

këtë rast, GjED deklaroi se koncepti i "konsumatorit" për qëllime të rregullave të veçanta në

lidhje me kontratat e konsumatorit109

duhet të interpretohet në mënyrë rigoroze, duke patur

parasysh natyrën dhe qëllimin e kontratës dhe jo situatën subjektive të personit në fjalë. GjED

vendosi që vetëm kontratat e përfunduara në mënyrë të pavarur nga çdo veprimtari ose qëllim

tregtar ose profesional, dhe vetëm për qëllimet e plotësimit të nevojave individuale të individëve

në drejtim të konsumit privat, mbulohen nga rregullat e veçanta të përcaktuara nga Konventa për

106

Çështja Gruber, paragrafi nr.32 107

Çështja Gruber, paragrafi nr.34 108

Çështja Gruber, paragrafi nr.35 109

Neni 13.1 dhe neni 14.1 Konventa e Brukselit

31

të mbrojtur konsumatorin pasi pala konsiderohet të jetë pala më e dobët. Një mbrojtje e tillë

është e pajustifikuar në rastin e kontratave që kanë qëllim veprimtari tregtare ose profesionale110

.

GjED i referohet paragrafëve 40 dhe 41 të Opinionit të Avokatit të Përgjithshëm. Në thelb,

Avokati i Përgjithshëm deklaroi se edhe pse mund të jetë e mundur të përcaktohet ekzistenca e

një kontrate të dyfishtë që i shërben, respektivisht një qëllimi privat ose profesional, nuk është e

mundur të konsiderojmë se pala mund të jetë në pozitë më të dobët se furnizuesi apo në pozitë të

barabartë me furnizuesin në lidhje me të njëjtën kontratë. Sipas Avokatit të Përgjithshëm kjo do

të thotë se një palë me qëllime të dyfishta nuk mund të mbështetet në mbrojtjen e ofruar nga

Neni 13 et seq i Konventës së Brukselit, kur qëllimi tregtar ose profesional është në të vërtetë i

rëndësishëm.

GjED e mbështeti interpretimin e saj në faktin se përkufizimi i nocionit të konsumatorit në

paragrafin e parë të nenit 13 të Konventës së Brukselit është formuluar në kushte qartësisht

kufizuese, ("kontratë e përfunduar ... për një qëllim ... jashtë tregtisë ose profesionit ".)111

Për më

tepër, siç u përmend më lart, rregullat specifike të konsumatorëve janë një përjashtim nga parimi

i përgjithshëm, ndaj përkufizimi i konsumatorit duhet të interpretohet në mënyrë strikte112

. Sipas

GjED interpretimi diktohet edhe nga fakti se klasifikimi i një kontrate mund të bazohet vetëm në

një vlerësim të përgjithshëm të tij, pasi ai i shërben një nga objektivave kryesore të Konventës së

Brukselit, përkatësisht shmangies së shumëfishimit të bazave të juridiksionit në lidhje me të

njëjtën marrëdhëniet juridike113

. Nga ana tjetër Avokati i Përgjithshëm deklaroi se "Do të ishte

absurde dhe në kundërshtim me vetë qëllimin e Konventës, nëse një gjykatë do të kishte

juridiksion mbi një mosmarrëveshje të lidhur me një pjesë të vlerës së kontratës dhe një gjykatë

tjetër të ketë juridiksion për pjesën e mbetur ".114

Argumenti i fundit që mbështet këtë interpretim bazohet në sigurinë juridike. Duke mohuar

kriteret për t’u konsideruar konsumator, në kuptim të paragrafit të parë të nenit 13 të Konventës

së Brukselit, kur përdorimi profesional i mallrave ose shërbimeve nuk është i papërfillshëm,

është më në përputhje me kërkesat e sigurisë juridike, si dhe me kërkesën që një i paditur duhet

të jetë në gjendje të njohë paraprakisht gjykatën në të cilën ai mund të paditet. Këto kërkesa

përbëjnë bazën e Konventës së Brukselit.115

Mund të konsiderohet i çuditshëm fakti se GjED nuk i përjashtoi të gjitha kontratat me qëllime të

dyfishta, ndaj la hapësirë për një përjashtim. Përjashtimi është se në rast se lidhja ndërmjet

kontratës dhe tregtisë ose profesionit të personit të interesuar është aq e vogël sa të jetë aksesore

dhe, për rrjedhojë, luan vetëm një rol të papërfillshëm në kontekstin e furnizimit për të cilin është

110

Çështja Gruber, paragrafi nr.36 111

Çështja Gruber, paragrafi nr.43 112

Ibid 113

Çështja Gruber, paragrafi nr.44; Opinion i Avokatit të Përgjithsëm, paragrafi nr. 35 114

Çështja Gruber, Opinion i Avokatit të Përgjithsëm, paragrafi nr. 35 115

Çështja Gruber, paragrafi nr.45

32

lidhur kontrata, personi mund të konsiderohet si konsumator116

. Për më tepër, nuk ka rëndësi

nëse përdorimi privat i mallrave ose shërbimeve është mbizotërues, me kusht që proporcioni i

përdorimit profesional të mos jetë i papërfillshëm117

.

Është e domosdoshme të theksohet se meqenëse një prej argumenteve kryesore të GjED bazohet

në interpretimin strikt të nenit 13 të Konventës së Brukselit, për shkak të shmangies nga parimi i

përgjithshëm i formuluar në nenin 2, mbetet të shihet nëse ngushtësia e interpretimit, i cili de

facto përjashton mbrojtjen e konsumatorit në të ashtuquajturat "situata diverse", do të zbatohet

edhe për direktivat mbi konsumatorin118

.

Sikurse u konkludua në rastin Benincasa, GjED duket se e sheh konsumatorin si palë më të dobët

në bazë të rrezikut që ai po merr, sesa në bazë të asimetrisë së informacionit119

.

Në përfundim, Gjykata në mënyrë eksplicite pranoi kontratat me qëllime të dyfishta, duke iu

lejuar personave të përfitojnë nga mbrojtja e jashtëzakonshme me kusht që përqindja e kontratës

që lidhet me tregtinë të jetë e papërfillshme.

116

Çështja Gruber, paragrafi nr.39 117

Çështja Gruber, paragrafi nr.42 118

H.W. Micklitz, Cases, materials and text on consumer law, fq. 53 119

K. Boele-Woelki dhe W. Grosheide, The Future of European Contract Law, University of Utrecht, 2007, fq. 432

33

Kreu II

Kontratat e Posaçme në të drejtën e konsumatorit

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” rregullon disa forma të posaçme kontraktore dhe

marrëdhëniet që krijonhen me to, midis konsumatorëve dhe tregtarëve. Ligji u jep rëndësi

përcaktuese cilësive të palëve kontraktuese, në dallim të dispozitave të përgjithshme të Kodit

Civil, që i konsiderojnë ato në pozita të barabarta. Kjo nuancë në rregullimin ligjor, ndodh për

arsye të mbrojtjes së interesave dhe të drejtave të konsumatorëve përkundrejt praktikave abuzive

të tregtarëve.120

Në ligj parashikohen disa forma të kontratës së shitjes, kontratata elektronike, të cilat kanë një

përdorim gjithmonë e më të madh dhe kontratat e përdorimit me afat të pasurive të paluajtshme.

Në këtë kapitull do të trajtojmë në mënyrë më të detajuar tre kontrata, të cilat janë më të

përdorura për krijimin e marrëdhënieve të konsumatorëve me tregtarët.

2.1 Shitja dhe ofrimi i shërbimit jashtë qendrave të tregtimit

Kontratat e shitjes dhe të ofrimit të shërbimeve jashtë qendrave të tregtimit lidhen ndërmjet

shitësit, furnizuesit ose ofruesit të shërbimit dhe konsumatorit sipas një skeme të organizuar të

tregtimit të drejtpërdrejtë, ose sipas një promovimi të shërbimit nga shitësi, furnizuesi ose ofruesi

i shërbimeve, i cili për qëllime kontraktuale përdor një ose më shumë mjete komunikimi të

drejtpërdrejtë deri në çastin e lidhjes së kontratës. Dy janë metodat e realizimit të shitjes së

mallrave dhe ofrimit të shërbimeve me anë të kësaj kontrate që përdorin tregtarët.

Shitja dhe ofrimi i mallrave dhe shërbimeve sipas një skeme të organizuar të tregtimit të

drejtpërdrejtë, që nënkupton praninë fizike të tregtarit apo të personave të tjerë të angazhuar prej

tij në ambientet e konsumatorit, gjatë situatave që nuk i përgjigjen një situate normale tregtimi.

Sipas kësaj metode, në të shumtën e rasteve, shitjet e mallrave realizohen në banesën e

konsumatorit, siç është shitja e drejtpërdrejtë, 121

paraqet një avantazh për konsumatorin pasi ai

nuk zhvendoset dhe ia sjellin mallrat pranë banesës.

Shitësit që e përdorin këtë metodë janë mjaft agresivë ndaj konsumatorit për ta bindur këtë të

fundit të blejë produktin edhe sikur të mos e kishte ndërmend apo të mos i duhej për plotësimin e

nevojave të tij. Konsumatori, i befasuar dhe nën presionin e vazhdueshëm të ofertës së shitësit

për të blerë mallin, mund të marrë një vendim të gabuar në dëm të interesave të tij ekonomike

duke e blerë mallin. Konsumatori nuk ka munësinë efektive të vlerësojë krahasimisht çmimin në

120

Ky është një ndër qëllimet kryesore të së drejtës së konsumatorit, të ekuilibrojë marrëdhëniet midis konumatorëve

dhe tregtarëve. 121

Shih Jean Calais-Auloy, “La loi sour le demarche a domicile et la protection des consummaterus” DALLOZ 1973,

faqe 266.

34

raport me cilësinë e mallit të ofruar dhe mallrave të tjerë të njëjtë apo të ngjashëm që janë në

treg.122

Sipas metodës së dytë, shitja emallrave dhe ofrimi i shërbimeve realizohet me anë të një

promovimi të tyre nëpërmjet një ose më shumë mjeteve të komunikimit të drejtpërdrejtë, deri në

çastin e lidhjes së kontratës. Lidhja e kontratës realizohet me praninë fizike të shitësit dhe

konsumatorit, i cili e ka pranuar propozimin e bërë nëpërmjet mjeteve të komunikimit të

drejtpërdrejtë siç është televizori, telefoni, internet etj. Në të kundërt, pra kur palët nuk janë të

pranishme në lidhjen e kontratës, do të zbatoheshin dispozitat ligjore që rregullojnë kontratën e

shitjes në largësi apo kontratat e shitjes nëpërmjet internetit.123

Në thelb të kontratës së shitjes

jashtë qendrave të tregtimit, është përdorimi i mjeteve të komunikimit të drejtpërdrejtë që sjellin

lidhjen e kontratës në kushtet e përcaktuara në Ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve”

Kontrata e shitjes së mallrave dhe të ofrimit të shërbimeve jashtë qendrave të tregtimit ka një

rregullim të posaçëm në ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, në lidhje me detyrime të

ceçanta të shitësit dhe në lidhje me përmbajtjen e saj. Ndërsa, përsa i përket aspekteve të tjera

juridike, për të zbatohen dispozita të veçanta të Kodit Civil124

mbi kontratat dhe dispozitat e

veçanta mbi kontratën e shitjes mbi kontratën e furnizimit.

Shitësi, furnizuesi ose ofruesi i shërbimeve është i detyruar të përmbushë detyrimet e posaçme të

Ligjit“Për mbrojtjen e konsumatorëve”. Ai ka detyrim të njoftojë me shkrim konsumatorin për të

drejtën e heqjes dorë nga kontrata, për emrin dhe adresën e personit ndaj të cilit do të ushtrohet e

drejta e heqjes dorë. Detyrohet gjithashtu, të tërheqë mallrat e shpërndara dhe të kthejë shumat e

paguara nga konsumatori, brenda tetë ditëve nga njoftimi i këtij të fundit për heqjen dorë nga

kontrata.

Njoftimi me shkrim i konsumatorit për mundësinsë për të ushtruar të drejtën e heqjes dorë nga

kontrata dhe për adresën se ku mund të drejtohet, mund të përfshihet si klauzolë në përmbajtjen e

kontratës së lidhur ose mund të realizohet më pas. Në këtë rast njoftimi duhet t’i komunikohet

individualisht konsumatorit. Mospërmbushja e këtyre detyrimeve të shitësit, furnizuesit apo

ofruesit të shërbimit përbën kundravajtje administrative të sanksionuar me gjobë.

122

Shih artikullin “La tutela del consumatore come variabile competitiva” e autorit Giovanni Crisi, botuar në

http:/revistagiuridica.it 123

Ky qëndrim është bazuar në qendrimin e Gjykatës së Drejtësisë së Komuniteteve Evropiane në Vendimin e datës

22.04.1999, e cila ka konsideruar se: “Rregullat e imponuara nga Direktiva 85/577/CEE-Mbi mbrojtjen e

konsumatorëve në kontratat e lidhura jashtë qendrave të tregtimit-nuk zbatohen në rastet kur vendi ku ftohet klienti

të lidhë kontratën është i ndryshëm nga a ii qendrave të tregtimit.” 124

Shih nenin 659 e në vazhdim të Kodit Civil.

35

2.2 Shitja dhe ofrimi i shërbimit në largësi

Kontratat e shitjes dhe të ofrimit të shërbimeve nëlargësi lidhen ndërmjet shitësit, furnizuesit ose

ofruesit të shërbimit dhe konsumatorit sipas një skeme të organizuar të shitjes ose të ofrimit të

shërbimit nga shitësi, furnizuesi ose ofruesi i shërbimeve, i cili për qëllime kontraktuale, përdor

ekskluzivisht një ose më shumë mjete komunikimi në largësi deri në çastin elidhjes së kontratës.

Karakteristikë kryesore e kësaj kontrate është mungesa e pranisë fizike e njëkohshme e dy palëve

kontraktuese, janë mjetet e komunikimit në largësi që përdoren për të bërë të mundur lidhjen e

saj. Shitësi duhet detyrimisht të marrë paraprakisht pëlqimin paraprak të konsumatorit për

përdorimin e mjeteve të komunikimit në largësi.

Forma klasike e shitjes në largësi prej shumë kohësh ka qenë shitja me korrespondencë, ku

shitësi bënte ofertat e tij nëpërmjet katalogëve, shpalljeve publike etj dhe blerësi jepte pëlqimin e

tij me anë të një mjeti postal. Zhvillimet e fundit të telekomunikacionit si telefoni, faksi,

televizori përdoren për të kontaktuar klientët dhe për këtë arsye përdoret edhe emir i shitjes në

largësi.125

Shitja dhe ofrimi i shërbimit në largësi përfaqëson për konsumatorin avantazhe të mëdha, pasi në

ndryshim me shitjen në dyqane ajo eviton zhvendosjen e personave dhe në krahasimme shitjen

jashtë qendrave të tregtimit, e lejon konsumatorin të mendohet përpara se të marrë vendimin për

të blerë. Kontrata e shitjes dhe e ofrimit në largësi paraqet disa disavantazhe për konsumatorin.

Konsumatori duhet t’i nënshtrohet dhënies së informacioneve të karakterit privat mbi kërkesën e

shitësve, veprim i cili përbën një ndërhyrje në jetën e tyre private. Konsumatori, me anë të kësaj

kontrate vendos të blejë vetëm mbi pamjen e disa imazheve ose të disa përshkrimeve të tjeshta,

gjë që përbën rrezik që ai të marrë në dorëzim një mall që nuk i korrespondon saktësisht

pritshmërive të tij. Ekziston rreziku për konsumatorin që në disa raste të ndodhë që edhe pas

dhënies së pëlqimit për blerje, të mos i dorëzohet malli dhe as të ketë mundësi të rimbursohet,

pasi shitësi mund të jetë kthyer në insolvabël ose mund të jetë zhdukur fare.126

Sipas përkufizimit që jep Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” për shitjen në largësi nuk ka

rëndësi natyra e kontratës, pavarësisht se shitet një malloseofrohet një shërbim, zbatohen

rregullat e përcaktuara në këtë ligj, që nga momenti që një kontratë lidhet në largësi midis një

tregtari dhe një konsumatori. Në kontratën e shitjes në largësi duhet të ekzistojnë dy element në

mënyrë cumulative në të njëjtën kohë. Njëri element ka karakter negative, pasi kontrata lidhet pa

praninë fizike të të dy palëve. Elementi tjetër ka karakter pozitiv, për lidhjen e kontratës në

largësi, palët duhet të përdorin ekskluzivisht një ose disa mjete teknike të komunikimit në

125

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

112. 126

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

112.

36

largësi. Prania e këtyre dy elementeve e dallon kontratën e shitjes në largësi nga kontrata e

shitjes jashtë qendrave të tregtimit, e cila për lidhjen e saj kërkon praninë fizike të njërës prej

palëve.

Pavarësisht se cili është mjeti i përdorur në komunikimin në largësi, shitësi që bën propozimin

duhet në çdo rast, përpara lidhjes së kontratës në largësi, të vërë në dispozicion të konsumatorit

disa të dhëna. Konsumatori duhet të njoftohet për emrin dhe adresën e shitësit ose të ofruesit të

shërbimit, për karakteristikat kryesore të mallit ose të shërbimit, për çmimin, sasinë, kostot që

nuk janë të përfshira ne çmim, për mënyrën e pagesës, mënyrën e shpërndarjes, për të drejtës për

të hequr dorë nga kontrata, për kushtet se kur mund të kthehet malli ose të refuzohet shërbimi

dhe për periudhën kohore gjatë të cilës oferta është e vlefshme.

Këto të dhëna me karakter tregtar, duhet t’u jepen konsumatorëve të qarta dhe të kuptueshme.127

Ligji“Për mbrojtjen e konsumatorëve”nuk shprehet se cila është pasoja ligjore përsa i përket

përgjegjësisë civile kur mungon një nga këto të dhëna detyruese. Konsumatorit, në raste të tilla i

lind e drejta të kërkojë pavlefshmërinë e kontratës përpara gjykatës, për arsye se vullneti i tij

është i metë, pasi nuk ka ditur të dhënat e nevojshme përpara lidhjes së kontratës.128

Tregtarët,

përveç përgjegjësisë civile, kanë përgjegjësi administrative në rast se nuk përmbushin detyrimin

për ofrimin e të dhënave të mësipërme, pasi ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” e tregon

kundravajtje administrative mosveprimin e tyre.

Gjatë zbatimit të kontratës në largësi dhe jo më vonë se përfundimi i afatit të zbatimit të saj,

konsumatori duhet të marrë konfirmim me shkrim nga shitësi dhe ofruesi i shërbimeve edhe për

kushtet dhe proçedurat për ushtrimin e së drejtës për të hequr dorë nga kontrata. Gjithashtu,

duhet të njoftohet për adresën se ku mund të drejtojë kundërshtimet, për shërbimet pas shitjes

dhe të garancisë nëse ka, si dhe për zgjidhjen e kontratës. Përveç të dhënave detyruese që

përmenden në ligj, përsa i përket kontratës në largësi, tregtarët në të njëjtën kohë duhet të

përmbushin edhe detyrimin për dhënien e informacionit të përgjithshëm, detyrim të cilin e

parashikojnë dispozitat e përgjithshme të ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”.

Pavarësisht se me çfarë mjeti të komunikimit në largësi është bërë oferta, propozimi apo pranimi,

në çdo rast konsumatori angazhohet juridikisht në një kontratë të tillë vetëm me anë të dhënies së

nënshkrimit të tij, menjëherë pasi ka dhënë konfirmimin për propozimin e bërë nga tregtari.129

Ky moment është i rëndësishëm për arsye se me të lidhet edhe pasoja e (pa)vlefshmërisë së

127

Direktiva e 97/7/CE Mbi kontratat e lidhura në distancë, i autorizon shtetet anëtare që t’u ngarkojnë barrën e

provës tregtarëve, për të provuar që i kanë përmbushur detyrimet për të dhënat e përcaktuara në nenin 33 të Ligjit

“Për mbrojtjen e konsumatorëve”. 128

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

112. 129

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

112.

37

kontratës në largësi. Mungesa e miratimit të konsumatorit sjell pavlefshmërinë absolute të

kontratës në largësi.

Momenti i lidhjes së kontratës në largësi është shumë i rendësishëm, pasi me të lidhen një sërë të

drejtash dhe detyrimesh të të dyja palëve kontraktuese, siç është e drejta e heqjes dorë nga

kontrata. Legjislacioni ynë civil pranon si çast të lidhjes së kontratës momentin kur propozuesit i

ka mbërritur përgjigja për pranimin nga pala tjetër, brenda afatit të caktuar, nëse ka një të tillë.

Ky përfundim rrjedh nga interpretimi sistematik i neneve 665/2 dhe 667/1 të Kodit Civil. I njëjti

rregullim ligjor vlen edhe për kontratën në largësi të lidhur midis konsumatorit dhe shitësit për

arsye se ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” nuk parashikon ndonjë rregullim të posaçëm për

këtë çështje. Mbërritja e miratimit të konsumatorit tek shitësi, përbën edhe çastin e lidhjes së

kontratës në largësi.

Dispozitat e ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” që rregullojnë kontratën në largësi nuk

zbatohen për kontratat që u referohen furnizimeve të vazhdueshme me mallra ushqimorë dhe

kontratave të fushës së telekomunikacionit, nëpërmjet telefonave publikë. Duke përjashtuar

vetëm këto dy lloj kontratash në largësi, nenet 32,33,34 dhe 35 të ligjit “Për mbrojtjen e

konsumatorëve”, zbatohen për çdo lloj kontrate të shitjes.

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”përcakton rastet kur kontrata e shitjes në largësi është e

pavlefshme. Përveç rasteve të përcaktuara nga dispozitat e përgjithshme të Kodit Civil për

pavlefshmërinë e kontratave,kontrata në kargësi e lidhur midis një konsumatori dhe një shitësi

është e pavlefshme kur, konsumatorit i jepen mallra ose shërbime të cilat megjithëse nuk i ka

kërkuar, shoqërohen me kërkesën për pagesë dhe në rastin kur mungon miratimi i konsumatorit

për lidhjen e kësaj te fundit.

2.2.1 E drejta për të hequr dorë nga kontrata

Në kontratën e shitjes dhe të ofrimit të shërbimit jashtë qendrave tregtare dhe në kontratën e

shitjes dhe të ofrimit të shërbimit në largësi, konsumatori, prezumohet se nuk ka mundësinë reale

të marrë vendimin e duhur për të blerë mallrat dhe shërbimet. Kjo ndodh për shkak se këto

kontrata lidhen në kushte dhe në situata të ndryshme nga ato të përditshmet në të cilat është

mësuar të veprojë konsumatori. Ai nuk mund të krahasojë mallin që blen me një mall të njëjtë

apo të ngjashëm me të në treg, ose nuk mund të vlerësojë cilësinë dhe karakteristikat thelbësore

të tij.130

130

Shih artikullin “La tutela del consumatore come variabile competitiva” e autorit Giovanni Crisi, botuar në

http://revistagiuridica.it

38

Për këto arsye, ligjvënësi e ka vleësuar si të nevojshme të parashikojë një mbrojtje të posaçme

dhe të përshtatshme për konsumatorin, duke parashikuar në favor të tij të drejtën për të hequr

dorë nga lidhja e kontratës, brenda një afati 7 ditor. E drejta për të hequr dorë nga lidhja e

kontratës është një e drejtë e njohur edhe në Kodin Civil, në rastin kur ekzistojnë kushtet dhe

rrethanat e përcaktuara në të.

Në ndryshim nga Kodi Civil, Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”ia njeh të drejtën për të

hequr dorë nga kontrata vetëm njërës pale, konsumatorit. Dallim tjetër thelbësor qëndron në

faktin se konsumatori nuk duhet të provojë kushtet dhe rrethanat e përcaktuaranë Kodin Civil,

pasi ato i prezumon Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”.

Shitësi, furnizuesi dhe ofruesi i shërbimeve që kanë lidhur një kontratë jashtë qendrave të

tregtimit me konsumatorin, e njoftojnë me shkrim për të drejtën për t’u tërhequr nga kontrata,

brenda një periudhe 7 ditore nga çasti i lidhjes së kontratës. Ligji Për mbrojtjen e

konsumatorëve” e përcakton njoftimin si detyrim të shitësit i cili duhet të informojë me shkrim

konsuatorin, për këtë të drejtë dhe për emrin dhe adresën e personit ndaj të cilit do të ushtrohet.

Konsumatori ka të drejtë të heqë dorë nga kontrata e lidhur në largësi pa iu nënshtruar

sanksioneve dhe pa dhënë shpjegime, brenda një periudhe prej 7 ditësh kalendarike nga dita e

marrjes së mallit ose e lidhjes së kontratës për shërbim, me kusht që brenda këtij afati shërbimi të

mos jetë kryer. Konsumatori që nuk është njoftuar për të drejtën e tërheqjes nga kontrata, ai

mund ta ushtrojë këtë të drejtë nga çasti kur merr dijeni për të.

Ligji nuk përcakton se deri në cilin moment mund ta ushtrojë konsumatori të drejtën për t’u

tërhequr në rastin kur nuk është njoftuar nga tregtari me shkrim për këtë. Ligji kujdeset të mbrojë

në maksimum interest e ligjshme të konsumatorëve, duke e sanksionuar shitësin për nisjen e

afatit për të hequr dorë nga kontrata nga momenti kur konsumatori merr dijeni, duke qenë se

është një detyrim ligjor për të të njoftojë konsumatorin për këtë të drejtë. Megjithatë, duhet të

mbahen parasysh edhe interest e tregtarëve, nuk është aspak e drejtë që konsumatori të ushtrojë

të drejtën e heqjes dorë nga kontrata në largësi pasi e ka konsumuar apo përdorur mallin për

plotësim të nevojave të tij.131

Gjithashtu, në intërpretim të nenit 34 të Ligjit Për mbrojtjen e

konsumatorëve”, e drejta për të hequr dorë nga kontrata në largësi nuk mund të ndodhë më vonë

se përfundimi i afatit tëzbatimit të saj.

Vërehen nuanca midis parashikimit që bën Ligji Për mbrojtjen e konsumatorëve”për të drejtën

për të hequr dorë nga kontrata e lidhur jashtë qendrave të tregtimit dhe të drejtës për të hequr

dorë nga kontrata e lidhur në largësi. Megjithëse, afati brenda të cilit duhet të ushtrohet e drejta

për të hequr dorë nga kontrata është i njëjtë, prej 7 ditësh, momenti nga kur fillon të llogaritet

131

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

120

39

është i ndryshëm për të dyja kontratat. Kjo është e natyrshme pot ë mbahet parasysh edhe foma e

posaçme e lidhjes së secilës kontratë.

Në kontratën e lidhur jashtë qendrave të tregtimit palët kontraktuese janë të pranishme në çastin

e lidhjes së saj, ndaj është llogjike që afati 7 ditor të fillojë nga çasti i lidhjes, pavarësisht nëse

mund të jenë përdorur mjetet e komunikimit të drejtpërdrejtë. Ndërsa në kontratën e lidhur në

largësi palët nuk janë të pranishme fizikisht në çastin e lidhjes së kontratës, për këtë arsye vetëm

me dorëzimin e mallit konsumatori mund të ketë mundësinë efektive të kontrollojë

përputhshmërinë e cilësive të mallit me premtimet e shitësit. Për këtë arsye është e natyrshme që

afati 7 ditor i heqjes dorë nga kontrata e lidhur ne largësi te fillojë të llogaritet nga ky moment.132

Po para këtij momenti, pra para se të dorëzohet malli, a ka të drejtë konsumatori të ushtrojë të

drejtën e heqjes dorë nga kontrata e lidhur në largësi? Në interpretim literal të nenit 35/1 të Ligjit

Për mbrojtjen e konsumatorëve”, duket e palejueshme të ndodhë një veprim i tillë. Duke mbajtur

parasysh edhe interest e tregtarëve për të cilët është më pak e dëmshme që e drejta për të hequr

dorë nga kontrata të ushtrohet nga konsumatori përpara se të bëhet dorëzimi i mallit. Pra, është

mëse e arsyeshme që konsumatori të mund të ushtrojë të drejtën për heqje dorë nga kontrata në

largësi edhe para dorëzimit të mallit.133

Ligji Për mbrojtjen e konsumatorëve” parashikon se në kontratën e lidhue në largësi kur

konsumatori nuk është njoftuar për të drejtën e heqjes dorë nga kontrata, afati 7 ditor fillon nga

momenti i marrjes dijeni për këtë të drejtë, ndërsa hesht përsa i përkey kontratës së lidhur jashtë

qendrave të banimit. Kjo ndodh për arsye se ligji ka parashikuar si detyrim të tregtarëve që me

kontratën e lidhura jashtë qendrave të tregtimit, njoftimi për të drejtën e heqjes dorë nga kontrata

të jetë në përmbajtjen e kontratës. Ndërsa në kontratën e lidhur në largësi kjo e drejtë duhet t’i

njoftohet konsumatorit përpara lidhjes së kontratës dhe nuk është kusht që njoftimi të jetë pjesë e

permbajtjes së kontratës, ndaj për të mbrojtur konsumatorin nga abuzimet e mundshme, ligji ka

parashikuar edhe pasojën e mungesës së një njoftimi të tille.134

Konsumatori duhet të njoftojë shitësin brenda afatit 7 ditor se ai është tërhequr nga kontrata.

Ligji nuk kërkon ndonjë formë të cilën duhet ta respektojë konsumatori, për njoftimin e heqjes

nga kontrata. Ai është i lirë në këtë aspekt të realizojë njoftimin me mjetin të cilin e vlerëson më

të përshtatshëm. Momenti i njoftimit për t’u tërhequr nga kontrata, në rastin e kontratës së lidhur

jashtë qendrave të tregtimit, ka rëndësi për palët pasi që nga ky moment shitësi është i detyruar

132

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

112 133

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

120. 134

Direktiva e 97/7/CE Mbi kontratat e lidhura në distancë, i autorizon shtetet anëtare që t’ua ngarkojnë barrën e

provës tregtarëve, për të provuar që i kanë përmbushur detyrimet për të njoftuar konsumatorin për të drejtën e heqjes

dorë nga kontrata.

40

që brenda 8 ditëve kalendarike të tërheqë mallrat e shpërndara dhe t’i kthejë konsumatorit

shumën e paguar për mallrat ose për shërbimin e ofruar. Ndërsa ligji nuk përcakton ndonjë afat,

të cilin duhet të respektojë shitësi për kthimin e shumës së paguar nga konsumatori, në rastin e

tërheqjes nga kontrata e lidhur në largësi.

Dallim tjetër midis ushtrimit të së drejtës së konsumatorit për të hequr dorë nga kontrata e lidhur

jashtë qendrave të tregtimit dhe nga kontrata e lidhur në largësi qëndron në pagimin e

shpenzimeve për transportin për kthimin e mallit. Në kontratën e lidhur jashtë qendrave të

tregtimit, këto shpenzime janë në ngarkim të shitësit, pasi ai është i detyruar në bazë të ligjit të

tërheqë mallrat nga konsumatori brenda 8 ditëve nga njoftimi i tërheqjes. Ndërsa, në rastin e

kontratës së lidhur në largësi shpenzimet e kthimit të mallit janë në ngarkim të konsumatorit. Ky

parashikim ligjor mund të pengojë ushtrimin efektiv të së drejtës për të hequr dorë nga kontrata,

në rastin kur shpenzimet e kthimit të mallit janë më të mëdha se vlera e mallit qe do t’i kthehet

shitësit nga konsumatori. Në një rast të tille konsumatori nuk ka interes të ushtrojë një të drejtë të

tille, edhe pse nga lidhja e kontratës në largësi atij mund t’i jenë dëmtuar interesat dhe të dtejtat e

mbrojtura nga Ligji Për mbrojtjen e konsumatorëve”.

Afati 7 ditor, brenda të cilit konsumatori mund të heqë dorë nnga kontrata, është një afat

prekluziv, me kalimin e të cilit konsumatori e humbet këtë të drejtë. Por, për të metat e sendit, të

konstatuara pas kalimit të afatit 7 ditor, konsumatori ka të drejtë t’i kundërshtojë në bazë të

dispozitave të përgjithshme të Kodit Civil.

Kontrata e ofrimit të shërbimit telefonik.

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, parashikon disa aspekte të veçanta të kontratave të

shitjes së energjisë, të ofrimit të shërbimit të ujit dhe të telekomunikacionit. Këto kontrata janë

objekt i rregullimit ligjor të ligjeve sëpecifike,por disa aspekte të tyre gjejnë rregullim edhe në

ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, vetëm në rastin kur njëra prej palëve kontraktuese ka

cilësinë e konsumatorit, sipas kuptimit të këtij ligji.135

Është e kuptueshme ratio legis i rregullimit të posaçëm në ligjin “Për mbrojtjen e

konsumatorëve” duke patur parsysh numrin e madh të konsumatorëve që përdorin shërbimet e

ofruara nëpërmjet kontaratave të tilla. Aspekt i rëndësishëm për t’u patur në konsideratë është se

për ofrimin e këtyre shërbimeve në treg veprojnë operatorët shtetërorë ose privatë dhe tregu

përkatës është monopol ose oligopol, të paktën kjo është situata aktuale në Shqipëri.136

Kjo

135

Shih p.sh. Ligjin Nr.8662, datë 18.09.2000 “Për trajtimin si titull ekzekutiv të faturës së konsumimit të energjise

elektirke”, ligjin Nr.7962, datë 13.07.1995 dhe ligjin Nr.8618, datë 14.06.2000 “Për Telekomunikacionet në

Republikën e Shqipërisë.” 136

Për furnizimin e konsumatorit me energji elektrike në Shqipëri vepron një operator i vetëm, ndërmarrja shtetërore

e KESH-it e organizuar si shoqëri tregtare aksionere,ku 100% e aksioneve të saj janë pronë e shtetit. Për ofrimin e

shërbimit telefonik fiks për konsumatorin, vepron një operator i vetëm, ndërmarrja shtetërore e ALBTELECOM, e

41

situatë e rrit mundësinë e abuzimit të këtyre operatorëve, kundrejt konsumatorëve. Është mëse e

nevojshme një koracë e dyfishtë mbrojtjeje, për kategorinë më pak të mbrojtur, atë të

konsumatorëve.

2.3 Kontrata e ofrimit të shërbimit telefonik

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” është kujdesur të rregullojë mënyrën e faturimit për

energjinë e konsumuar apo për impulset telefonike të harxhuara, detyrime të ofruesve për këto

shërbime dhe të drejtën e konsumatorëve për t’u dëmshpërblyer. Në këtë seksion të këtij

kapitulli, do të trajtojmë më hollësisht, vetëm kontratën e ofrimit të shërbimit telefonik.

Operatori publik i telekomunikacioneve, në zonën ku ushtron veprimtarinë, ka për detyrë të

ofrojë shërbime dhe pajisje telekomunikacioni përdoruesve dhe operatorëve të tjerë, pa bërë

favorizime ose diskriminime, kur është organizëm me fuqi të ndjeshme në treg.137

Ndërsa ligji

“Për mbrojtjen e konsumatorëve” e parashikon këtë detyrim në raport me konsumatorin dhe në

mënyrë të pakushtëzuar.138

Parashikohet detyrimi i ofruesit të shërbimit për të siguruar lidhjen e

rrejtit të shpërndarjes si dhe sigurimin e shërbimit të mirëmbajtjes, për çdo konsumator në kushte

të njëjta dhe jodiskriminuese.139

Operatorët publikë të telekomunikacioneve duhet t’u sigurojnë

përdoruesve të tyre, shërbime të standarteve cilësore, të miratuara në të gjithë territorin ku

ushtrojnë veprimtarinë. Në raste të veçanta, përdoruesi mund të lidhë kontratë me operatorin për

cilësi më të lartë shërbimi, kundrejt pagesës.140

Kontrata e ofrimit të shërbimeve telefonike publike është kontrata e pajtimit e lidhur midis

operatorit dhe përdoruesit, i cili është konsumator, në rastin kur ai e gëzon këtë cilësi sipas ligjit

“Për mbrojtjen e konsumatorëve”. Cilido ka të drejtë të pajtohet dhe të përdorë shërbimet publike

të telekomunikacionit, në rast se ato janë të pranishme në zonën ku ka vendbanimin ose ushtron

veprimtarinë.141

Kontrata e pajtimit është një kontratë tip, duke qenë e tillë ajo duhet të

mbështetet dhe të respektojë parimin e barazisë kontraktore të palëve. Kontrata e pajtimit

hartohet nga operatori dhe miratohet nga Enti Rregullator i Telekomunikacioneve.142

Në rastin kur E.R.T-ja vlerëson se, një ose disa prej kushteve të kontratës së pajtimit kanë

karakter të padrejtë për konsumatorët, sipas ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, ajo i kërkon

organizuar si shoqëri tregtare aksionere ku 100% e aksioneve janë pronë e shtetit. Për ofrimin e shërbimit të

telefonisë mobile për konsumatorin, veprojnë efektivisht dy oeratorë të liçensuar, si “VODAFONE ALBANIA”sh.a

dhe “AMC COMMUNICATION”sh.a pritet të fillojë edhe operatori i tretë i liçensuar “EIGLE MOBILE” sh.a. 137

Shih dispozitën e pikës a të nenit 18 të Ligjit “Për Telekomunikacionet në Republikën e Shqipërisë” 138

Ligji “Për Telekomunikacionet në Republikën e Shqipërisë”, kushtëzon përmbushjen e këtij detyrimi me gëzimin

e pozitës sëndjeshme në treg të operatorit. 139

Shih dispozitën e pikës a të nenit 18 të Ligjit Nr.8618, datë 14.06.2000 “Për Telekomunikacionet në Republikën e

Shqipërisë” 140

Shih dispozitën e pikës e nenit 33 të Ligjit “Për Telekomunikacionet në Republikën e Shqipërisë” 141

Kjo është e drejta e pajtimit e parashikuar në dispozitën e nenit 27 të Ligjit “Për Telekomunikacionet në

Republikën e Shqipërisë” 142

Shih dispozitën e pikës e nenit 29 të Ligjit “Për Telekomunikacionet në Republikën e Shqipërisë”

42

operatorit suprimimin e tyre nga kontrata. Në rastin kur operatori i shërbimit telefonik publik nuk

reagon brenda dy javëve, E.R.T-ja ka të drejtë të kërkoje në gjykatë shfuqizimin e tyre nga

kontrata e pajtimit, si të pavlefshme.

Operatori i shërbimeve publike telefonike duhet të garantojë saktësi në vënien e tarifës dhe në

faturimin e shërbimeve të kryera prej tij. Faturimi bëhet në mënyrë periodike, sipas përcaktimit

në kontratë dhe përdoruesi143

njoftohet për detyrimin financiar të tij, brenda një muaji nga data e

faturimit por jo më vonë se 15 ditë kalendarike përpara afatit yë pagesës së tyre.144

Fatura duhet

t’i dorëzohet konsumatorit në vendin e tij të banimit, në mënyrë zyrtare, me postë ose dorazi.

Operatori i shërbimeve telefonike publike i jep pa pagesë çdo përdoruesi të tij një faturë, e cila

përmban elementet bazë, që lejojnë verifikimin dhe kontrollin e tarifës së faturuar. Për të

vërtetuar saktësinë e tarifës dhe të faturimit, operatori duhet të ruajë kopje të faturave të paktën

për dy vjet.145

Elementet bazë të faturës percaktohen nga E.R.T-ja. 146

ëtë kompetencë ERT-ja duhet ta ushtrojë

duke mbajtur parasysh elementët e domosdoshëm që duhet të përmbajë fatura në bazë të Ligjit

“Për mbrojtjen e konsumatorëve”. Fatura për shërbimet e telekomunikacionit, shpërndarë

konsumatorit, duhet të përmbajë informacion të plotë lidhur me:147

Listën e numrave të telefonave të thirrur;

Kohën dhe zgjatjen e telefonatave të bëra;

Numrin e impulsive dhe çmimin total për një periudhë të caktuar.

Shërbimet ndaj kondsumatorit për faturimet, me të dhënat e domosdoshme të mësipërme, janë pa

pagesë. Janë me pagesë të arsyeshme faturat me të dhëna të hollësishme,shërbim i cili duhet t’i

sigurohet përdoruesit nga operatori, me kërkesë të tij. Është e domosdoshme që fatura e

shpërndarë e konsumatorit të përmbajë të dhënat e përcaktuara në nenin 37 të ligjit, në mënyrë që

ajo t’i japë mundësinë konsumatorit për të verifikuar me përpikmëri llogaritjen e shërbimit të

siguruar në një përiudhë të caktuar.

2.4 Jurisprudenca në këtë kuadër

Janë dy Vendime të Gjykatës së Luksemburgut, të cilat përforcojnë të drejtat e konsumatorëve,

në lidhje me faturat e shërbimit publik të telefonisë fikse.

143

Me termin përdorues duhet të konsiderojmë palën kontraktuese në kontratsën e pajtimit, që ka cilësinë e

konsumatorit sipas Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” 144

Shih dispozitën e pikës 5 të nenit 37 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” 145

Shih dispozitën e pikës e nenit 30 të Ligjit “Për Telekomunikacionet në Republikën e Shqipërisë” 146

Kjo kompetencë i është përcaktuar ERT-së nga neni 30 i Ligjit “Për Telekomunikacionet në Republikën e

Shqipërisë” 147

Shih dispozitën e pikës 3 të nenit 37 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”

43

Në Vendimin e 14.09.2002, 148

Gjykata deklaroi se: “rregullat mbi mbrojtjen e të dhënave me

karakter privat nuk i pengojnë operatorët telefonikë t’i vënë në dispozicion abonentëve fatura me

të dhëna të detajuara për çdo komunikim të secilit abonent dhe ata nuk mund t’i kërkojnë atij që

të paguajë për këtë shërbim të ofruar.” Gjykata në këtë vendim konfirmoi qëndrimin e

Komisionit që Austria nuk kishte respektuar angazhimet e saj për të garantuar që faturat

telefonike për përdorimin e telefonisë publike fikse, duhet të jenë mjaftueshmërisht të detajuara,

në mënyrë të tillë që t’u lejojë përdoruesve të këtij shërbimi të kontrollojnë koston e çdo

komunikimi.

Gjykata nuk e pranoi argumentin e paraqitur nga Austria, sipas të cilit faturat me të dhëna të

detajuara nuk mund t’u ofrohen abonentëve, veçse me një çmim të arsyeshëm pasi dispozitat mbi

faturimin e detajuar të parashikuara në Direktivën 98/10/CE149

janë hierarkisht të varura nga

dispozitat që kanë të bëjnë me mbrojtjen e të dhënave me karakter privat.150

Megjithëse, në

Direktivë151

nuk specifikohet se cilat janë të dhënat që duhet të përfshihen në një faturë të

detajuar standarte, Gjykata vlerëson se mënyra e faturimit të përcaktuar sipas Austrisë, u krijon

abonentëve të vetmen mundësi që të kuptojnë vetëm numrin, llojin e komunikimeve dhe shumën

totale të përcaktuar për çdo kategori të komunikimeve. Sipas kësaj mënyre të faturimit nuk është

e mundur të identifikohet në çdo kategori të thirrjeve, thirrjet individuale e për rrjedhim të mund

të identifikohet se nëse fatura i përgjigjet realitetit.

Gjykata u shpreh se: “Një faturë e cila përmban vetëm të dhëna mbi numrin e

komunikimeve(thirrjeve), mbi totalin e njësive të përdorura dhe mbi çmimin total që i

korrespondon atyre, nuk u jep mundësinë abonentëve për verifikim dhe kontroll mbi shpenzimet

për përdorimin e linjës telefonike fikse publike, sipas kërkesave të paragrafit të dytë të nenit 14

të direktivës.”152

Në një vendim tjetër, që nuk ka të bëjë me telefoninë vokale, Gjykata e Drejtësisë vlerësoi se

Franca nuk ka respektuar angazhimet e saj mbi ngarkimin e mundësive për të gjithë abonentët,

që të ruanin të njëjtin numër të rrjetit telefonik publik fiks edhe kur ata ndryshojnë ofruesin e

148

Vendimi i Gjykatës së Luksemburgut në çështjen C-411/02 Komisioni i Komunitetit Europian kundër Republikës

së Austrisë. 149

Direktiva 98/10/CE e datës 26.02.1998,zbatohet mbi furnizimin e një linje të hapur(ONP) për telefoninë vokale

dhe vendosjen e një shërbimi të përgjithshëm të telekomunikacioneve, në një mjedis konkurrencial. Botuar në

Gazetën Zyrtare të Komunitetit Europian L101, datë 01.04.1998. 150

Edhe ne Shqipëri ekziston detyrimi ligjor i operatorëve të shërbimit të telekomunikacioneve, për ruajtjen e të

dhënave me karakter privat, ky detyrim sanksionohet në nenin 22 të Ligjit “Për telekomunikacionet në Republikën e

Shqipërisë” 151

Paragrafi i dytë i nenit 14 të Direktivës 98/10/CE i korrespondon paragrafit të dytë të nenit 10 të Direktivës

2002/22/CE, që ka të bëjë me shërbimin universal të telefonisë vokale, e cila ka zëvendësuar Direktivën 98/10/CE

që prej 25.07.2003. 152

Paragrafi 19 i arsyetimit të Vendimit të Gjykatës së Luksemburgut në çështjen C-411/02 Komisioni i Komunitetit

Europian kundër Republikës së Austrisë.

44

shërbimit telefonik.153

Vendimi i Gjykatës së Luksemburgut në këtë çështje në mënyrë të qartë

theksoi të drejtën e çdo abonenti që të ketë mundësinë efektive të ruajtjes aë numrit të tij,

pavarësisht se cili është ofruesi i shërbimit. I njëjti parim, i disponibilitetit efektiv zbatohet edhe

në të tjera shërbime të rëndësishme që i ofrohen konsumatorëve siç është mbajtja e numrave

celularë dhe përzgjedhja e operatorit të telefonisë celulare.

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” parashikon rastet në të cilat konsumatorit të shërbimeve

telefonike dhe të furnizimit me energji elektrike apo me ujë, i lind e drejta për t’u

dëmshpërblyer.154

Rastet e parashikuara në ligj janë specifike vetëm për këto kontrata, gjithësesi

konsumatori gëzon të drejtën për t’u dëmshpërblyer sipas rregullave të përgjithshme të

parashikuara nga Kodi Civil, në çdo rast të shkarkimit të dëmit.155

Konsumatori ka të drejtë të kërkojë në gjykatë dëmshpërblimin e dëmit të shkaktuar nga

ndërprerjet teknike të shërbimit. Jo çdo ndërprerje teknike e shërbimit që i shkakton dëm

konsumatorit, përbën shkak ligjor për të ngritur padinë e shpërblimit të dëmit. Nuk konsiderohet

e tillë, ndërprerja teknike e shërbimit e cila është shkaktuar nga forca madhore siç janë

fatkeqësitë natyrore, ndërprerja teknike e shkaktuar nga vendosja e gjendjes së

jashtëzakonshmedhe ndërprerja teknike e lajmëruar më parë.

Konsumatori ka të drejtë të ngrejë padinë e shpërblimit të dëmit kur atij i është shkaktuar një

dëm nga ndërprerjet teknike të shërbimit për të cilat ai nuk është lajmëruar më parë dhe këto

ndërprerje e kanë penguar atë të përdorë shërbimin për një përiudhë më të gjatë se 24 orë. 156

Është detyrim i furnizuesit apo i ofruesit të shërbimit të garantojë siguri, cilësi dhe

vazhdueshmëri të shërbimeve. Duhet që këto rrethana dhe kushte të përmbushen njëkohësisht në

të njëjtën kohë, në mënyrë që të lindë e drejta e konsumatorit pëe të kërkuar dëmshpërblim.157

Barra e provës për vërtetimin e fakteve të pretenduara i takon konsumatorit, ndërsa operatori i

shërbimit ka barrën e provës për të vërtetuar se, ndërprerjet teknike janë shkaktuar nga forca

madhore apo nga vendosja e gjendjes së jashtëzakonshme apo se ai e ka lajmëruar më parë

konsumatorin për ndërprerjet teknike të shërbimit.

Konsumatori ka të drejtë të ngrejë padi në gjykatë për shpërblimin e dëmit edhe në rastin kur

dëmi i është shkaktuar nga të metat që ka patur shërbimi i ofruar nga operatori. Dëmshpërblimi

153

Vendimi i Gjykatës së Luksemburgut i datës 09.09.2003, në çështjen kundër Francës. 154

Shih dispozitën e paragrafit të dytë të nenit 38 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” 155

E drejta përdëmshpërblim, sipas Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”është një ndër të drejtat bazë të

konsumatorit. 156

Shih dispozitën e pikës a të paragrafit të dytë të nenit 38 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” 157

Duhet që konsumatorit t’i jetë shkaktuar:

1.Një dëm efektiv;2.Dëmi të jetë shkaktuar nga ndërprerjet teknike të shërbimit;3.Ndërprerje të cilat janë të

ndryshme nga ato të përcaktuara nga neni 38 i Ligjit Shih dispozitën e paragrafit të parë dhe pikën b të paragrafit të

dytë të nenit 38 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”;4.Konsumatori të mos jetë lajmëruar më parë për

ndërprerjen; 5. Ai të pengohet të përdorë shërbimin për shkak të këtyre ndërprerjeve për më shumë se 24 orë.

45

përfshihet në detyrimin e palës tjetër kontraktuese e cila detyrohet të furnizojë ose t’i ofrojë

konsumatorit shërbim me siguri dhe cilësi.158

158

Shih dispozitën e paragrafit të parë dhe pikën b të paragrafit të dytë të nenit 38 të Ligjit “Për mbrojtjen e

konsumatorëve”

46

Kreu III

Kushtet e padrejta në kontratat konsumatore në kuadrin e legjislacionit të BE-së dhe

legjislacionit material të R.Sh-së. Një qasje krahasuese mbi kuadrin rregullues ligjor në

vende të ndryshme Europiane.

Zhvillimi i ekonomisë dhe i teknologjisë prodhuese dhe asaj komunikuese ka sjellë shpeshtimin

e marrëdhënieve të konsumatorëve me tregtarët. Për vetë natyrën specifike të së drejtës së

konsumatorit, për shkak të pozitës më të dobët, në të cilën ndodhet konsumatori përballë

tregtarëve, ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” trajton në mënyrë të posaçme rregullat ligjore

që i përkasin kontratës konsumatore. Në këtë kapitull do të trajtojmë kushtet e padrejta në

kontratat konsumatore.

3.1 Kushtet e përgjithshme në kontratën konsumatore sipas legjislacionit material të R.Sh.-

së

Çdo konsumator kur blen një makinë, një mobilje apo përfiton prej një shërbimi në të shumtën e

rasteve krijon një marrëdhënie juridike me tregtarët duke nënshkruar një kontratë tip, të përbërë

prej formularëve apo modularëve. Në çdo rast që konsumatori lidh një kontratë të tillë, ai aderon

në një kontratë e cila përmban një ose disa kushte të përgjithshme, të vendosura më parë nga

pala tregtare, duke mos patur mundësi për t’i ndryshuar.

Kushtet e përgjithshme mund t’i përcaktojmë si klauzola të përfshira në kontrata, të cilat lidhen

nga një person me një seri personash të tjerë. Këto lloj kushtesh nuk janë specifike vetëm në të

drejtën e konsumatorit, pasi ato i gjejmë çdo herë në një kontratë të cilën e propozon një person

me një pushtet të mjatueshëm, me një pozitë më dominuese se kontraktuesit e tij, në mënyrë që

ai t’u imponojë klauzola identike të gjithëve. Ato kanë një veçanti në krahasim me klauzolat e

tjera të kontratave, pasi nuk mund të negociohen midis palëve kontraktuese gjatë fazës para

kontraktore.

Kushtet e përgjitshme figurojnë ndonjëherë në të njëjtin dokument shkresor, në të cilin ndodhet

edhe nënshkrimi i konsumatorit, por ato mund të ndodhen edhe në një dokumet tjetër që

konsumatori nuk e firmos por që paraprakisht ka rënë dakort për pranimin e tij.159

Në të dy rastet

e mësipërme ndeshemi me një realitet të vetëm, që një tekst i hartuar me shkrim, i paravendosur

nga një tregtar në një kontratë konsumatore, tenton të bëhet i detyrueshëm për një masë të gjerë

konsumatorësh, duke mosndryshuar gjatë fazës parakontraktore.

Besimi që konsumatori formon gabimisht për tregtarin dhe kushtet e përgjithshme në favor të

tregtarit e bëjnë këtë të fundit të ketë një pozitë akoma më të fortë dhe dominuese ndaj

konsumatorit, për këtë arsye shpesh kontratat që përmbajnë kushte të tilla, konsiderohen si

159

Të tilla raste janë kur, kushtet e përgjithshme ndodhen në kataloge të ndryshme, në fatura, në garanci etj.

47

kontrata të disekuilibruara.160

Në një kontratë të tillë, dy vullnetet e palëve nuk formohen në

mënyrë të barabartë për arsye se palët kontraktuese nuk kanë një informacion të mjaftueshëm.

Ai, që propozon kontratën, i njeh shumë mirë klauzolat që gjenden në të, kurse ai që aderon në

kontratën tip ka rrezik t’i injorojë ose t’i keqkuptojë klauzolat e saj.

Për të mënjanuar në maksimum këtë rrezik, disa rregulla të së drejtës të frymëzuara nga parimi i

autonimisë kontraktuale, i vijnë në ndihmë palës kontraktuese, e cila presupozohet që

objektivisht ndodhet në pozitë më të dobët, siç është veçanërisht konsumatori. Këto rregulla

grupohen në dy kategori, duke u nisur nga metoda që ndjekin për të realizuar qëllimin e tyre që

është balancimi i palëve në një marrëdhënie konsumatore.

Në grupin e parë përfshihen rregullat ligjore që kanë tendencën dhe qëllimin të qartësojnë

përpara lidhjes së kontratës, vullnetin e personit që do të aderojë në kontratë, ato kanë karakter

parandalues. Bëjnë pjesë në këtë kategori disa dispozita të Kodit Civil. Në të sanksionohet se:

palët gjatë zhvillimit të bisedimeve dhe hartimin e kontratës duhet të sillen me mirëbesim ndaj

njëra-tjetrës. Kodi Civil i njeh të drejtën palës kontraktuese pët t’u tërhequr mga kontrata, brenda

7 ditëve nga përfundimi i kontratës, pa dhënë asnjë shpjegim kur janë të pranishme disa kushte

dhe rrethana të percaktuara.161

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, duke ndjekur edhe shembullin e Francës, Anglisë etj,

përmban disa rregulla që i përkasin kategorisë së parë.162

Ligji njeh të drejtën e konsumatorit që

në disa raste të posaçme të ketë mundësinë që brenda një afati të caktuar ai të mund të tërhiqet

nga kontrata. Një nga funkdionet e afatit që i lihet konsumatorit për t’u menduar, brenda të cilit

duhet të ushtrojë të drejtën e tërheqjes nga kontrata, është që t’i krijojë mundësinë atij të lexojë

me kujdes kushtet e përgjithshme të kontratës edhe të kërkojë këshilla të tjera të nevojshmë

përpara se ai të angazhohet përfundimisht në kontratë.

Ky afat ka edhe funksione të tjera si: të rikuperojë pasojën negative që konsumatorit mund t’i

shkaktohet nga një sjellje impulsive e momentit, ose të verifikojë përshtatjen e cilësive të

produktit me premtimet e tregtarit.163

160

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

437. 161

Shih dispozitën e neniot 674 dhe të nenit 672 të Kodit Civil. Pala që ka ditur ose që duhej të dinte shkakun e

pavlefshmërisë së kontratës dhe nuk ja ka bërë të ditur atë palës tjetër, detyrohet të shpërblejë dëmin që kjo e fundit

ka pqsuar për shkak se besoi pa faj të vet në vlefshmërinë e kontratës. Në rast se, një palë kontraktuese disponon

njohuri profesionale dhe pala tjetër i ngjall asaj besim të plotë, ajo ka detyrim t’i japë me mirëbesim informata dhe

udhëzime. 162

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

438 163

Shih dispozitat e nenit 31 dhe nenit 35 të ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, që ju njohin të drejtën

konsumatorëve që në rastin e kontratave të lidhura në distancë dhe të kontratave të lidhura jashtë qendrave të

tregtimit, të tërhiqen brenda 7 ditëve.

48

Konsiderohet se, kemi një mungesë totale të dhënies totale të dhënies së pëlqimit nga ana e

konsumatorit për lidhjen e kontratës konsumatore, në ato raste kur kushtet e përgjithshme janë të

errëta ose aq të komplikuara sa konsumatori nuk e kupton kontratën që firmos. Neni 686/1 i

Kodit Civil i interpretuar a contrario percakton se kushtet e përgjithshme të kontratës të

përgatitura prej njërës prej njërës prej palëve kontraktuese, nuk kanë efekt ndaj palës tjetër

nëqoftëse kjo e fundit në momentin e përfundimit të kontratës nuk i ka njohur apo edhe duke

treguar një përkujdesje të zakonshme përsëri nuk i ka njohur megjithëse duhet t’i njihte.164

Neni 686/2 sanksionon në formë urdhëruese165

, se janë të pavlefshme kushtet e përgjithshme që

sjellin një humbje ose dëmtim të shpërpjestuar të interesave të palës kontraktuese, posaçërisht

kur ato ndryshojnë në mënyrë thelbësore nga parimet e barazisë dhe të paanësisë të shprehura në

këtë Kod, që rregullojnë marrëdhëniet kontraktore.166

Në këtë nënkategori të dytë ku bëjnë pjesë dispozitat e ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”,

që rregullojnë kushtet e padrejta, të cilat janë të pavlefshme. Midis dispozitave të ligjit “Për

mbrojtjen e konsumatorëve” mbi pavlefshmërinë e kushteve të padrejta dhe dispozitave të Kodit

Civil mbi pavlefshmërine e kushteve të përgjithshme, në pamje të parë duket se nuk ka ndryshim

thelbësor.

Në fakt, një ndryshim thelbësor midis tyre ekziston i cili nuk ka të bëjë me pasojën juridike të

pavlefshmërisë apo me rastet e parshikuara, pasi natyrisht është më i gjerë numri i rasteve në

ligjin e posaçëm, ndryshimi qendron në legjitimimin e personit që mund të ngrejë me padi

pretendimin e pavlefshmërisë së këtyre kushteve përpara gjykatës. Në interpretimin e të dy

ligjeve, nxjerrim përfundimin se konsumatori si individ mund të ngrejë një padi themeli përpara

gjykatës ku të kërkojë edhe pavleshmërinë e kushteve të përgjithshme për rastet e nenit 686 të

Kodit Civil. Ndërsa organet shtetërore përgjegjëse dhe shoqatat për mbrojtjen e konsumatorëve,

legjitimohen t’i drejtohen me padi gjykatës për pavlefshmërinë e kushteve të padrejta, të

parashikuara në ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve” dhe nuk mund të legjitimohen për rastet

e parashikuara në nenin 686 të Kodit Civil.

3.2 Karakteri i padrejtë i kushteve në kontratën konsumatore

Kusht i padrejtë, në kontratat ku palë është konsumatori, është kushti kontraktual i cili është i

pavlefshëm sepse në kundëershtim me parimin e mirëbesimit shkakton pabarazi në të drejtat dhe

detyrimet që rrjedhin nga kontratat, në dëm të konsumatorëve. Ligji “Për mbrojtjen e

164

Ndërsa neni 686/3 shprehet se nuk krijojnë efekte juridike ato kushte të cilat vendosin në dobi të atij që përgatitur

ato më parë, kufizimë për përgjegjësinë, mundësinë për t’u hequr nga kontrata, për të pezulluar zbatimin e saj, ose

që caktojnë ndaj palës tjetërafate decadence ose kufizime ndaj së drejtës për të bërë prapësime, ndaj lirisë

kontraktore, në marrëdhëniet me të tretët, kushteve të arbitrazhit ose shmangies nga kompetencat e organeve

gjyqësore, përveç kur janë miratuar veçmas me shkrim nga pala tjetër. 165

Duke e lidhur këtë me nenin 92/a të Kodit Civil. 166

Mirëbesimi, dhenia e informacionit profesional etj,të parashikuara nga nenet 674 dhe 675 të Kodit Civil.

49

konsumatorëve”, përcakton se në cilat raste dhe rrethana një kusht i përgjithshëm në një kontratë

tip, në të drejtën e konsumatorit do të konsiderohet se ka karakter të padrejtë për konsumatorin.

Në rastet e kontratave në formë modularësh, formularësh ose tipe standarte konsiderohen kushte

të padrejta ato që:

1. Vendosen në dobi të shitësit dhe ofruesit të shërbimit;

2. Duke shkelur ose ndryshuar rregullat e paanësisë;

3. Nuk miratohen veçmas me shkrim nga konsumatori

Dhe nëse:

Detyrojnë vetëm konsumatorin të përmbushë detyrimet por jo shitësit apo ofruesit e

shërbimeve;

Detyrojnë vendosjen në kontratë të çmimeve të paspecifikuara qoftë edhe pjesërisht;

Detyrojnë rritjen e çmimit për shkak të ndryshimit të tregut pa i njohut konsumatorit të

drejtën e heqjes dorë;

T’i njohin vetes të drejën e konkluzionit për përputhshmërinë me kushtet e kontratës;

Njohjen e së drejtës për të ndryshuar kushtet në mënyrë të njëanshme dhe pa arsye;

Ndryshimi i njëanshëm i karakteristikave të mallit ose shërbimit pa arsye;

Vendosin sanksione të larta ndaj konsumatorit për mospërmbushje të detyrimit

kontraktor, vendosin transferimin e detyrimit te të tretë pa i përcaktuar ata në kontratë.

Të përjashtojë a të pengojë konsumatorin të ushtrojë të drejtat për t’iu drejtuar gjykatës

apo për të kërkuar shpërblimin e dëmit.

Karakteri i padrejtë i një kushti vlerësohet, duke iu referuar:167

1. Momentit të lidhjes së kontratës.

2. Të gjithë rrethanave përcaktuese për lidhjen e saj.

3. Në lidhje me kushtet e tjera të kontratës.

4. Në lidhje me kushtet e një kontrate tjetër, në rastet kur moment i lidhjes ose i ekzekutimit

te te dy kontratave është i lidhur juridikisht, pra ato janë të lidhura midis tyre p.sh. dhënia

hua e lidhur me një shitje.

Në rastin kur vlerësimi i karakterit të padrejtë të një kushti kontraktor i përket një kontrate të

përfunduar tashmë midis palëve, ky vlerësim mund dhe duhet bërë in concreto, duke marrë në

konsideratë konsumatorin konkret dhe rrethanat e lidhjes së kontratës. Kur vlerësimi i karakterit

të padrejtë të kushteve të përgjithshme bëhet pa iu referuar një kontrate të posaçme, konkrete

midis dy palëve, ai duhet domosdoshmërisht të bëhet in abstracto, duke marrë në konsideratë

konsumatorin mesatar dhe rrethanat e zakonshme.168

167

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 467 168

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI,

faqe 469. Autorët shpjegojnë se ky system vlerësimi i vendosur nga Direktiva(1993) ka për qëllim të luftojë

diskriminimin që sjell vendosja e disa lloj kushteve të përgjithshme dhe jo për të siguruar barazi midis shërbimit të

përfituar dhe çmimit të kërkuar, këtë të fundit mundohet ta rregullojë e drejta e konkurrencës.

50

Në ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve” përcaktohen disa raste të posaçme kur kushtet e

përgjithshme përbëjnë kushte të padrejta në kontratën konsumatore. Rastet e posaçme lidhen

gjithmonë edhe me përkufizimin e përgjithshëm, të dhënë nga ligji, pasi në çdo rast duhet të

përmbushen në mënyrë cumulative të tre kushtet e sanksionuara në këtë paragraf.

Lista e rasteve në ligji, duhet të theksohet se nuk është një listë kufizuese, ezauruese por rast pas

rasti gjykata përveç këtyre rasteve mund të vlerësojë si kushte të padrejta, për rrjedhim të

pavlefshme edhe raste të tjera, duke patur parasysh nenin 686 të Kodit Civil. Pra, ajo është një

listë indicative dhe jo përfundimtare për të vlerësuar se kur kushtet e përgjithshme do të kenë një

karakter të padrejtë për konsumatorin dhe për rrjedhim të konsiderohen të pavlefshme.169

Pavlefshmërinë e një kushti të padrejtë nënjë kontratë konsumatore mund ta vendosë vetëm

gjykata, i takon vetëm asaj e drejta për të shpallur pavlefshmërinë e tyre, por përpara se

pavlefshmëria të vendioset gjatë një procesi gjyqësor, shoqatat për mbrojtjen e konsumatorëve,

kanë të drejtë t’i drejtohen tregtarëve ose organeve shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e

konsumatorëve, që këto kushte të padrejta të hiqen nga kontratat.

3.2.1 Eleminimi i kushteve të padrejta

Eleminimi i kushteve të padrejta realizohet me anë të dy metodave:170

1. Pavlefshmëria në një kontratë të përfunduar.

2. Heqja e kushteve të padrejta nga model ii dontratave, që janë për t’u lidhur.

Sipas metodës së parë, pavlefshmëria e kushtit të padrejtë në kontratë nuk prek tërësinë e

kontratës. Kjo metodë është conform qëllimit të ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, për

mbrojtjen e interesave të konsumatorëve, pasi me anë të saj mund të arrijmë në një kontratë

konsumatore tëpastër nga “pushteti” i tregtarëve.

Sipas saj, konsumatori duhet të ngrejë një padi themeli në gjykatë. Ai duhet të provojë para

gjykatës karakterin e padrejtë të kushteve të kontratës dhe që ato janë në disfavor të interesave të

tij, të mbrojtur nga ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”.

Nëqoftëse konsumatori nuk e pretendon karakterin e padrejtë të një kushti në kontratën

konsumatore, gjatë një gjykimi në themel të lidhur me kontratën, gjykata mundet dhe duhet ta

ngrejë kryesisht karakterin e padrejtë të kushtit. Pavlefshmëria e kushtit të padrejtë në një

169

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI,

faqe 470. 170

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

506.

51

kontratë konsumatore është absolute për arsye se kushti është në kundërshtim me dispozita

urdhëruese të ligjit. E njëjta zgjidhje është diktuar nga Gjykata e Drejtësisë.171

Konsumatori, si paditës mund të pretendojë pavlefshmërinë e kushtit të padrejtë në kontrate,

vetëm gjatë një gjykimi themeli dhe jo si objekt i veçantë kërkimi të vetëm në padi.172

Meqenëse

vlerësimi bëhet për një kontratë të lidhur midis konsumatorit dhe tregtarit, vlerësimi i karakterit

të padrejtë bëhet in concreto. Gjykata duhet të mbajë parasysh situatën e veçantë të çdo pale

kontraktuese, pasi një kusht i caktuar i cili mund të jetë i padrejtë në një kontratë të caktuar, nuk

do të thotë që mund të jetë i tillë në një kontratë me të tjera palë. Kështu, në kontratat e lidhura,

kushtet e padrejta eleminohen me një efekt pjesor juridik, pasi gjykata do të gjykojë sikur ai të

mos kishte qenë asnjëherë në të.

Vendimi i gjykatës, i cili shpall pavlefshmërinë e kushtit të padrejtë në kontratën konsumatore,

ka efekt vetëm ndaj palëve pjesëmarrëse në proçesin gjyqësor, pra vetëm ndaj konsumatorit

paditës. Kjo metodë nuk arrin të mbrojë në mënyrë efektive interesin e përgjithshëm të

konsumatorit, por vetëm atë të konsumatorit konkret.

Sipas metodës së dytë, janë dy kategori të subjekteve të cilat mund të veprojnë me qëllim heqjen

e kushteve të padrejta në kontratat konsumatore. Janë shoqatat dhe organet shtetërore përgjegjëse

për mbrojtjen e konsumatorit, të cilët në bazë të ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, mund të

ndërveprojë me tregtarët, në mënyrë të tillë që të mbrohet interesi i përgjithshëm i

konsumatorëve. Kjo metodë zbatohet atëherë kur nuk janë lidhur kontratat midis tregtarëve dhe

konsumatorëve dhe ka efekt zbatimi mbi modelet e këtyre kontratave.173

Në rastin kur tregtarët reagojnë pozitivisht, kushti i padrejtë suprimohet nga kontrata

konsumatore dhe në këtë mënyrë ai ka efekt ndaj gjithë konsumatorëve. Ndërsa në rastin e

kundërt, të një përgjigje negative apo të një heshtjeje dhe mosveprimi nga ana e tregtarëve,

organet shtetërore përgjegjëse dhe shoqatat për mbrojtjen e konsumatorit, legjitimohen të ngrenë

padi në gjykatë për suprimimin e e këtyre kushteve. Të drejtën për ngritjen e padisë për

pavlefshmërinë e kushteve të padrejta, në bazë të ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, e kanë

edhe organet shtetërore përgjegjëse dhe shoqatat për mbrojtjen e konsumatorit, pasi ato të kenë

njoftuar tregtarët dhe kur këta të fundit nuk kanë vepruar brenda dy javëve.

Nëse gjykata vlerëson se këto kushte kanë karakter të padrejtë për konsumatorin, duke u bazuar

në ligj, vendos suprimimin e tyre nga kontrata dhe vendimi i saj është erga-omnes. Në dallim nga

rezultati që arrihet me metodën e parë, kjo e fundit është më efektive në mbrojtjen e interesit të

përgjithshëm të konsumatorëve.

171

Këtë përfundim Gjykata e Drejtësisë e ka shprehur me vendimin e saj të datës 22.06.2000 në çështjen Oseano

JCP. 172

Për këtë çështje proceduriale ka disa qëndrime të Kolegjeve Civile të Gjykatës së Lartë, njëri prej të cilëve është

se pavlefshmëria absolute e një veprimi juridik mund të ngrihet vetëm me një padi themeli. 173

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI,

52

3.2.2 Nevoja e mbrojtjes së konsumatorit

Mbrojtja e konsumatorit, për çdo shtet, rrjedhimisht shoqëri të organizuar, jo vetëm që është një

sferë dhe problematikë më rëndësi dhe peshë të veçantë, por edhe komponentë po aq relevante

dhe me ndikim të përhershëm në ecuritë dhe kahet e zhvillimit ekonomik e shoqëror. Shkalla e

zhvillimit të të drejtave të konsumatorit, parimisht është rrjedhojë dhe rezultat i një shkalle të

caktuar dhe në rrethana e ambient të caktuar të zhvillimit të përgjithshëm ekonomik dhe social të

një vendi, që do të thotë është karakteristikë e vendeve të zhvilluara dhe demokratike. Pikërisht

duke u bazuar në këtë frymë dhe në Rezolutën nr. 39/248, të datës 09.04.1985 Asambleja e

përgjithshme e Organizatës së Kombeve të Bashkuara ka miratuar Udhëzimin mbi mbrojtjen e

konsumatorit i cili u jep qeverive korniza dhe mundësi për hartimin dhe zbatimin e politikave

dhe legjislacioneve për mbrojtjen e konsumatorit. Po kështu, vendet nënshkruese të Traktatit për

themelimin e Bashkimit Evropian në Romë (Traktati është lidhur në vitin 1957), në fund të vitit

1973, do të miratojnë Kartën evropiane për informimin dhe mbrojtjen e konsumatorëve, duke

përfshirë të drejtat e tyre, që kishin të bënin me interesat ekonomike, me të drejtat për mbrojtje

nga rreziqet e jetës dhe të shëndetit, të prodhimeve dhe shërbimeve në treg, të drejtat për

mbrojtje juridike dhe përkrahje të shtetit. Sipas dispozitave të shumë shteteve anëtare, sikurse u

trajtua në punim, po kështu do të trajtohet më në detaje edhe në këtë kapitull, konsumatorë është

çdo person fizik, që blen dhe përdor mallra ose shërbime për plotësimin e nevojave të veta dhe jo

për qëllime që janë të lidhura me veprimtari tregtare, respektivisht për rishitjen e atyre mallrave.

Politika e mbrojtës së konsumatorit mbulon një fushë të veprimit, e cila, është sa unike, dinamike

e specifike, po aq edhe e gjerë dhe vitale. Komponentët më qenësore të politikës konsumuese në

rend të parë janë mbrojtja e plotë e vazhdueshme dhe gjithëpërfshirëse e pozitës, rrjedhimisht e

të drejtave, nevojave dhe kërkesave të konsumatorit.

3.2.3 Parimet e Bashkimit Europian për Mbrojtjen e Konsumatorit

Parimet themelore për mbrojtjen e konsumatorit janë bazë kryesore orientuese në të cilën

ndërtohen dhe zbatohen politikat për mbrojtjen e konsumatorëve të një vendi. Mirëqenia e

konsumatorit(consumer welfare) është koncept më i gjerë se mbrojtja e konsumatorit (consumer

protection). Mund të thuhet se mirëqenia e konsumatorit është forcë shtytëse e politikës së

konkurrencës të çdo shteti. Pra synim i çdo shteti demokratik është mbrojtja e konsumatorit.

Parimet themelore të politikes për mbrojtjen e konsumatorit janë:

- Parimi i prioritetit;

- Parimi i bashkëpunimit, koordinimit, përgjegjësisë dhe llogaridhënies;

- Parimi i kontrollit dhe mbikëqyrjes efikase dhe efektive;

- Parimi gjithëpërfshirës; dhe

53

- Parimi i parandalimit.

Bashkimi Europian, si një organizatë rajonale e organizuar dhe e avancuar, veçanërisht si një

treg i lirë dhe ndër tregjet më të mëdha në botë, duke pasur në konsideratë seriozisht dinamikën

zhvillimore ekonomike, brenda strukturës së saj, por edhe jashtë saj, mbrojtjes së

konsumatorëve, i ka kushtuar vëmendje parësore. Në këtë drejtim kjo organizatë ka krijuar dhe

proklamuar edhe parimet e veçanta në mbështetje të të cilave, nëpërmjet akteve të ndryshme

juridike, siç janë ndër të tjera edhe me dhjeta direktiva, realizohet dhe gjithnjë e më tepër

avancohet niveli dhe cilësia e mbrojtjes së konsumatorëve evropianë. Çështja e mbrojtjes së

konsumatorit, gjykuar sipas parimeve të mësipërme, por Mbrojtja e konsumatorëve edhe si

çështje e të drejtave të njeriut është e përcaktuar po ashtu edhe në ligjet dhe praktikat më të mira

të BE-së, të pasqyruara në dhjetë parimet e mbrojtjes së konsumatorit, por edhe Direktivën 1999-

44-EC. Politika e konkurrencës dhe mbrojtjes së konsumatorit janë politikat komplementare të

cilat reciprokisht plotësojnë njëra tjetrën edhe pse ata kanë perspektiva të ndryshme dhe

shfrytëzojnë mjete të ndryshme për të arritur qëllimin e përbashkëta. Këto kanë qasje të

ndryshme por qëllimi është i njëjtë: një treg konkurrues në të cilën është i sigurt sovraniteti i

konsumatori dhe mirëqenia e tij. Për shkak të këtyre raporteve mjaft komplekse dhe tensioneve

të vazhdueshme që ekzistojnë mes tyre kërkon analiza dhe monitorim të vazhdueshëm. Ekziston

parimi se "Mbrojtja më e mirë për konsumatorin është konkurrenca e zhvilluar", mirëpo në

shumicën e rasteve nivel i lartë i konkurrencës nuk është i mjaftueshme.

Me qëllim të mbrojtjes së konsumatorit është e nevojshme që rregullave në fushën e mbrojtjes së

konkurrencës tu bashkëngjiten edhe rregullat nga fusha e mbrojtjes së konsumatorit. Kështu që

do të arrihej një balancim i raporteve në mes të konsumatorit dhe pjesëmarrësve tjerë të tregut.

Në kushtet e konkurrencës së tregut, tregtarët janë të vetëdijshëm se konsumatori kanë mundësi

të bëjë zgjedhje të ndryshme prandaj përpiqen që të sigurojnë ofertat me qëllim të parandalimit të

përzgjedhjes së konkurrentit tjetër. Ata u ofrojnë konsumatorëve një përzgjedhje të gjerë me

çmime konkurruese. Në kushtet e një sistemi të zhvilluar të mbrojtjes së konsumatorit,

konsumatorët janë më të informuar, të vetëdijshëm për të drejtat e tyre dhe mundësitë e zbatimit

të tyre dhe me presioni e vazhduar mbi shitësit i shtyn ata drejtë një konkurrence të drejtë. Duke

pasur parasysh ndërlidhjen e politikës së konkurrencës dhe politikës së mbrojtjes së konsumatorit

që nënkupton se niveli i mirëqenies së konsumatorëve është në përputhje me nivelin e zhvillimit

të konkurrencës në treg, është jashtëzakonisht e rëndësishme për të forcuar vetëdijes dhe të

kuptuarit se:

- Çdo gjë që shtrembëron konkurrencën dhe dëmton pozitën e konsumatorit, dhe;

- Ajo që forcon mirëqenien e konsumatorit forcon edhe konkurrencën.

Rregullat nga fusha e mbrojtjes së konsumatorit radhë të parë janë të destinuara për parandalimin

e dëmtimit të konsumatorëve, si individualisht ashtu dhe kolektivisht, si dhe mënyrat e mbrojtjes

së drejtat, nëse vjen deri tek shkelja e tyre. Këto rregulla parandalojnë sjelljen e padrejtë të

54

shitësit kundrejt konsumatorit .Krijimi i një mjedisi të mirëfilltë të biznesit në tregun e

brendshëm, zhvillimi i konkurrencës në mesin e ndërmarrjeve, sjell nivele të larta të mbrojtjes së

konsumatorit me qëllimi të rritjes së vetëdijesimit mbi mbrojtën e konsumatorëve.

3.3 Parashikime të përgjithshme të Direktivës “Mbi Kushtet e Padrejta në Kontratat

Konsumatore”

Në këtë pjesë të punimit do të trajtohen parashikimet kryesore lidhur me kushtet e padrejta në

kontratën konsumatore, sipas direktivave thelbësore të BE dhe mënyrës së implementimit të tyre

në shtetet anëtare.

Direktivës 93/13 KEE mbi Kushtet e Padrejta në Kontratat Konsumatore aktualisht i është dhënë

fuqi përmes Rregulloreve të Komunitetit Europian të 1995 dhe 2000 (Mbi kushtet e padrejta në

kontratat konsumatore), Rregullorja e 2013-tës dhe Rregullorja e 2014 (Mbi Amendamentet)174

.

Në pikëpamje të qëndrueshmërisë së Direktivës për të drejtat kontratore të konsumatorit, është

një rast bindës për përfshirjen e tij në legjislacionin e propozuar.

Direktiva mbi Kushtet e Padrejta është një nga aktet më të rëndësishme të Acquis së BE mbi

konsumatorin. Paragrafi 9 i Direktivës parashikon se ka si qëllim mbrojtjen e konsumatorëve që

marrin shërbime dhe mallra, kundrejt abuzimit të fuqisë së shitësit apo furnizuesit, në veçanti

kundrejt standarteve të një-anshme të kontratave dhe përjashtimeve të padrejta të të drejtave

themelore në kontratë. Pavarësisht rëndësisë së saj Direktiva është e shkurtër dhe konçize.

Dispozitat kryesore mbi fushën e zbatimit të Direktivës lidhen inter alia me kriteret e vlerësimit

të kushteve të padrejta në kontratë, transparencën e kushteve të kontratës dhe efektet e

padrejtësisë së tyre të parashikuara në pesë nene të shkurtra dhe konçize.

3.3.1 Fusha e zbatimit të Direktivës mbi Kushtet e Padrejta

Parashikimi i parë në kuadër të fushës së aplikimit të Direktivës lidhet me faktin se ajo nuk

aplikohet për kushtet e kontratës, të cilat janë “negociiuar individualisht”.175

Neni 3/2 sqaron se

një kusht duhet të shihet gjithmonë si i panegociuar individualisht “kur është hartuar paraprakisht

dhe si pasojë, konsumatori nuk ka patur mundësi të ndikojë në përmbajtjen e kushtit, veçanërisht

në kuptim të kontratave standard të para-hartuara.” Më tej, Direktiva vijon duke u shprehur se

174

Rregullat thelbësore të Direktivës janë transpozuar në Rregulloret e vitit 1995. 2000, 2013 dhe 2014. Rregulloret

merren me zbatimin e Direktivës dhe me organet e autorizuara për të ndërmarrë këtë zbatim. 175

Propozimi fillestar për Direktivën nuk e përfshinte këtë ndalim. Ky parashikimi u shtua në një rishikim të vonë

mbi negociatat dhe propozimet, në përgjigje kryesisht të artikujve të dy akademikëve Gjermanë që diskutonin se,

aplikimi i saj mbi kushtet e negociuara do të përbënte një ndërhyrje në lirinë dhe autonominë e vullnetit të palëve në

kontratë.

Brandner, H. and Ulmer, P. ‘The Community Directive on Unfair Terms in Consumer Contracts: Some Critical

Remarks on the Proposal Submitted by the EC Commission’, Common Market Law Review647

55

fakti që një aspekt i caktuar i kushtit apo një kusht i caktuar është negociuar individualisht nuk

do të përjashtojë aplikimin e Direktivës për pjesën tjetër të kontratës, nëse në një vlerësim të

përgjithshëm kontrata del se është një kontratë standard e hartuar paraprakisht. Barra e provës

për të provuar se një kusht është negociuar individualisht i mbetet tregtarit dhe jo konsumatorit.

Neni 1/2 parashikon se Direktiva nuk aplikohet për kushtet e kontratave që “reflektojnë rregulla

të detyrueshme apo parashikime rregullatore, si dhe parashikime apo parime të konventave

ndërkombëtare në të cilat Shtetet Anëtare apo BE janë palë”. Paragrafi 13 i Direktivës

parashikon se ky përjashtim aplikohet gjithashtu “mbi rregullat të cilat, sipas ligjit duhet të

aplikohen për palët kontraktuese, që nuk kanë parashikuar rregullime të tjera” – kjo situatë lidhet

pikërisht me rastin kur reflektohet ligji që do të aplikohej në rast se do të mungonte parashikimi i

një kushti të tillë nga palët.

Së treti, Neni 4/2 parashikon se vlerësimi i natyrës së padrejtë të kushteve të kontratës nuk do të

aplikohet për “përcaktimin e subjektit kryesor të kontratës” apo për “përputhjen e çmimit me

vlerësimin nga njëra anë dhe kundrejt shërbimit apo mallit të ofruar në këmbim nga ana tjetër”

për aq kohë sa këto kushte janë të qarta dhe të formuluara në një gjuhë të kuptueshme.

Përjashtimi i këtyre termave të ashtuquajtura thelbësore, në pikëpamjen e një ekonomie tregu,

palët kontraktuese duhet të mbeten të lira në vendosjen e detyrimeve kryesore sipas kontratës,

ndërkohë që marrëdhënia midis çmimit dhe shërbimit apo mallit të ofruar në këmbim duhet të

përcaktohet nga mekanizmat e tregut dhe jo nga dispozitat ligjore.

Kufizimi i përjashtimeve të kushteve thelbësore të qarta e të formuluara në një gjuhë të

kuptueshme thekson rëndësinë që ka Direktiva mbi transparencën e kushteve të kontratës. Neni 5

i Direktivës parashikon se në rast të kontratave ku të gjitha apo disa prej kushteve të kontratës të

ofruara konsumatorit, janë të shkruara paraprakisht, këto kushte duhet të jenë gjithmonë të

hartuara qartë dhe në një gjuhë të kuptueshme. Kur ka dyshume mbi kuptimin e një kushti të

kontratës, interpretimi do të bëhet në kuptimin më të favorshëm të konsumatorit.

Objekti kryesor i kontratës dhe raporti çmimit dhe cilësisë do të merret parasysh në vlerësimin

nëse kushtet e tjera në kontratë janë të padrejta apo jo. GjED ka mbajtur qëndrimin se, neni 4/2

nuk përcakton të tërësi fushën e zbatimit të Direktivës, por aplikohet vetëm mbi disa lloje të

veçanta të vlerësimit që përjashtohen nga rishikimi176

. Kushtet që përcaktojnë objektin kryesor të

kontratës apo përshtatshmërinë e raportit çmim-vlerë bien nën fushën e aplikimit të Direktivës,

por “i shmangen vlerësimit vetëm përsa kohë gjykata kombëtare që ka juridiksion të formojë

mendimin e saj, duke ndjekur analizën rast pas rasti mbi rastet kur kushtet janë hartuar

paraprakisht nga shitësi apo furnizuesi në një gjuhë të qartë dhe të formuluar në një gjuhë të

kuptueshme.”

176

GjED, çështja C-484/08. Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Madrid kundër Asociacion de Usuarios de

Servicios Bancarios (Ausbanc), paragrafët 31-35

56

3.3.2 Testi i vlerësimit të kushtit të padrejtë

Neni 3/1 vendos testin e përgjithshëm të kushtit të padrejtë sipas Direktivës:

Një kusht kontraktor që nuk është negociuar individualisht duhet të shihet si i padrejtë nëse, në

kundërshtim me kërkesën e mirëbesimit, shkakton një pabarazi të dukshme në të drejtat dhe

detyrimet kontraktore të palëve që janë në dëm të konsumatorit.

Neni 4/1 liston një numër të faktorëve që merren parasysh:

Padrejtësia e një kushti të kontratës duhet të vlerësohet duke marrë parasysh natyrën e të mirave

apo shërbimeve për të cilat kontrata është lidhur dhe duke iu referuar kohës së përfundimit të

kontratës të gjitha rrethanave që ndikojnë në përfundimit e kontratës, si dhe të gjitha kushteve të

tjera të kësaj kontrate apo të një kontrate tjetër me të cilën kanë lidhje.

Paragrafi 16 i Direktivës parashikon si vijon mbi faktorët që duhen marrë parasysh në vlerësimin

e mirëbesimit sipas testit të padrejtësisë së kushtit:177

Vëmendje e veçantë duhet t'i kushtohet forcës së pozicionit negociues të palëve; nëse

konsumatori kishte një nxitje për të pranuar afatin dhe nëse mallrat apo shërbimet ishin

shitur ose furnizuar me urdhër të veçantë të konsumatorit; ndërsa kërkesa e mirëbesimit mundet

të kënaqet nga shitësi ose furnizuesi, ku ai merret në mënyrë të drejtë dhe të barabartë me palën

tjetër interesat legjitime të të cilit ai duhet të marrë parasysh.

3.3.3 Lista e kushteve të kontratës që konsiderohen si të padrejta

Neni 3/3 parashikon se Aneksi i Direktivës “duhet të përmbajë një listë orientuese dhe jo

ezauruese të kushteve që shihen si të padrejta”. Aneksi, apo lista gri e kushteve të kontratës

parashikohet në Direktivë. Pavarësisht se shpesh, sugjerohet që kushtet e Aneksit të prezumohen

të padrejta, ky aspekt nuk parashikohen në asnjë dispozitë të Direktivës apo në jurisprudencën e

Gjykatës Europiane të Drejtësisë. Në çështjen Komisioni kundër Suedisë178

, Gjykata ka mbajtur

qëndrimin se:

Nuk është e diskutueshme që një kusht i parashikuar në listën e Direktivës të jetë

domosdoshmërisht i padrejtë dhe e anasjellta, një kusht që nuk paraqitet në listë është patjetër i

drejtë. Për aq kohë sa lista në Aneksin e Direktivës është me vlerë ilustruese dhe orientuese, ajo

177

Këta faktorë përputhen në një masë të konsiderueshme me kriteret e përcaktuara në Aktin e Përcaktimeve të

shitjets së mallrave dhe Shërbimeve të vitit 1980 me qëllim të përcaktimit nëse përjashtimi i kushteve në kontratat

tregtare të shitjes përmes Aktit të Shitjes së Mallrave, si dhe të kushteve në kontratat konsumatore të shitjes përmes

Aktit të Shitjes së Mallrave dhe Ofrimit të Shërbimeve 1980, është 'e drejtë dhe e arsyeshme'. Kriteret në të dyja

vitet Akti i 1980-tës dhe parashikimet e Direktivës së Kushteve të Padejta u bazuan në mënyrë të konsiderueshme në

'Udhëzimet për Zbatimin e Testit të Arsyeshmërisë 'në Shtojcën 2 të kushteve të padrejta të kontratës, 1977, në

Mbretërinë e Bashkuar 178

Çështja C-478/99, paragrafët 20-22

57

përbën një burim informacioni për autoritetet kombëtare përgjegjëse për aplikimin e masava

implementuese, si dhe për individët e prekur nga këto masa.

Në çështjen Nemzeti Fogyasztovedielmi Hatosag kundër Invitel Tavkozlesi Zrt179

, Gjykata i dha

më shumë rëndësi parashikimeve të listës së Aneksit:

Nëse përmbajtja e Aneksit nuk mjafton në vetvete për të krijuar automatikisht natyrën e padrejtë

të kushtit të pretenduar, mbetet gjithsesi një element thelbësor mbi të cilën gjykata kompetente

mund të bazojë vlerësimin e saj mbi natyrën e padrejtë të atij kushti.

Sikurse del nga analiza, Aneksi përmban një tërësi kushtesh, për shembull, paragrafët (d), (e) dhe

(f), i referohen në një mënyrë apo një tjetër, çmimit të paguar për mallra apo shërbime. Në

çështjen Nemzeti180

Gjykata mbajti qëndrimin se klauzola e një shkalle të çmimit mund të

vlerësohet si e drejtë nën rregullat e Direktivës, duke deklaruar se përjashtimi nga vlerësimi mbi

drejtësinë e elementit kryesor dhe të raportit çmim-cilësi “nuk mund të aplikohet mbi një kusht

lidhur me mekanizmin për rregullimin e çmimit të shërbimeve që i ofrohen konsumatorit.” Përm

më tepër është argumentuar se përjashtimi për elementin thelbësor dhe për kushtet e çmimit në

kontratë nuk aplikohen kushtet e parashikuara në listën gri181

.

Efektet e kushteve të padrejta

Neni 6 i Direktivës u kërkon shteteve anëtare të sigurojnë që kushtet e padrejta në kontratën

konsumatore të mos jenë të detyrueshme për konsumatorin. Nëse kontrata është e aftë për të

vijuar ekzistencën e saj edhe pa kushtin e padrejtë, duhet të vijojë të jetë e detyrueshme për palët.

3.3.4 Transpozimi i Direktivës

Direktiva mbi Kushtet e Padrejta është një instrument për minimumin e harmonizimit. Neni 8 i

Direktivës i lejon shtetet anëtare të “adoptojnë apo të vendosin parashikime më të rrepta në

përputhje me Traktatin në fushën e mbuluar nga kjo Direktivë, për të siguruar një maksimum

mbrojtje për konsumatorin”. Paragrafi 7 parashikon se, për shkak të karakterit minimal të

Direktivës, fusha e zbatimit të kushteve në Aneksin e Direktivës “mund të jetë subjekt i

përforcimit apo i modifikimit më restriktiv nga shtetet anëtare në legjislacionin e tyre kombëtar”.

Në çështjen Caja de Ahorros182

, Gjykata Europiane e Drejtësisë ka konfirmuar se Direktiva nuk

e ndalon legjislacionin kombëtar që ka autorizuar rishikim gjyqësor të kushteve të kontratës që

lidhe me çështjen kryesore të kontratës apo me raportin çmim-cilësi, pavarësisht nëse këto kushte

janë shprehur ose jo në formë të qartë dhe në një gjuhë të kuptueshme.

179

Çështja C-472/10, paragrafi 26 180

Ibid, paragrafi 23 181

Komisioni i Ligjit dhe Komisioni i Ligjit Skocez, 2012, Kushtet e Padrejta në Kontratën Konsumatore: një qasje e

re?, paragrafi 2.33 182

Çështja C-484/08, paragrafi 50

58

Pjesa më e madhe e shteteve anëtare i kanë dhënë Direktivës statusin e një minimumi

harmonizimi për të mbajtuar apo vendosur masa që tejkalojnë fushën e zbatimit apo parashikimet

e Direktivës. Parashikimet shtesë apo përshtatjet të cilat kanë ndjekur legjislacionet kombëtare

konsistojnë në:

- Legjislacioni në 11 shtete anëtare rregullon padrejtësitë e reklamimeve, si dhe të

kontratave konsumatore;

- 13 shtete anëtare nuk kanë implementuar përjashtimet e kushteve të kontratës që

reflektojnë dispozta të detyrueshme apo parashikime rregullatore;

- 9 shtete anëtare nuk kanë implementuar përjashtimin e kushteve që lidhen me objektin

kryesor të kontratës dhe me përshtatshmërinë e çmimit;

- 18 shtete anëtare i kanë dhënë disa prej apo të gjitha kushteve të listës gri të Direktivës

statusin e listës së zezë, duke i konsideruar kushtet e kontratës që përfshihen në të

automatikisht të padrejta.

Irlanda ka qenë një prej shteteve anëtare minoritare që nuk ka bërë shtesa apo alternime të

Direktivës dhe i ka implementuar parashikimet e saj, praktikisht fjalë për fjalë. Kjo ka reflektuar

risi relative të parashikimeve mbi kushtet e padrejta në ligjin Irlandez, sikurse kufizimet e

aplikuara ku legjislacioni i BE ka dhënë efektet përmes rregulloreve të Aktit të Komuniteteve

Europiane të vitit 1972. Është diskutuar se qasja “minimaliste” lidhur me transpozimin e

Direktivës i ka lënë konsumatorët Irlandez më pak të mbrojtur kundrejt kushteve të padrejta,

ndryshe nga një numër më i mad hi shteteve anëtare.183

3.3.5 Propozime për ndryshime

Disa shtete nuk propozojnë të bëjnë, apo të paraqesin për shqyrtim, ndryshime për testin e

përgjithshëm të padrejtësisë sipas Direktivës ose përjashtimin për lëndën kryesore të kontratës

dhe përshtatshmërinë e çmimit kundrejt mallrave ose shërbimeve të ofruara në këmbim.

Megjithëse testi i padrejtësisë mund të kritikohet në nivele të ndryshme, ajo është tashmë në fuqi

për më shumë se dy dekada me të gjitha avantazhet që lidhen me familjaritetin e saj dhe

interpretimin. Si propozimi i Komisionit Europian për një rishikim të Direktivës në 2008 edhe

ligji aktual i të Drejtave të Konsumatorit në Mbretërinë e Bashkuar nuk e ndryshuan këtë test.

Vendosja e kushteve thelbësore të kontratave konsumatore për vlerësim të kushteve të padrejta

do të përfaqësonte një ndryshim të gjerë me implikime potencialisht të mëdha. Madje në tregjet

konkurruese, çmimet ndryshojnë shumë dhe ka hapësirë të mjaftueshme për mosmarrëveshje

nëse mallrat ose shërbimet e ofruara kundrejt një çmimi të caktuar përfaqësojnë një panair të

volitshëm. Përfshirja e organeve të përmbarimit dhe gjykatave në mosmarrëveshjet rreth asaj që

përbën një çmim të drejtë në një transaksion të veçantë do të përfshinte një ndryshim të madh në

183

Donelly, M. “Unfair Terms in Consumer Contracts: Time for Legislative Recalibration?” Commercial Law

Practitioner (2012), fq. 114

59

rolin dhe funksionet e tyre. Megjithëse përjashtimi i kushteve thelbësore nuk është nën shqyrtim,

fushëveprimi i përjashtimit duhet të merret parasysh. Aspekte të tjera të Direktivës mbi të cilat

janë ngritur diskutime janë përjashtimi i kushteve të negociuara individualisht, si dhe përbërja e

statusi i listës orientuese mbi kushtet e padrejta.

3.3.5.1 Drejt një harmonizimi maksimum të ligjit për kontratat konsumatore?

Vëmendje e veçantë i është kushtuar çështjes kryesore lidhur me të drejtën private Europiane, që

lidhet me harmonizimin e së drejtës private Europiane në një shkallë të nevojshme dhe të

dëshirueshme. Në studimin e tij, Van den Bergh ka sjellë një analizë ekonomike lidhur me

subsidiaritetin e parimit, duke mundësuar një kriter ekonomil për centralizimin184

. Ai ka aplikuar

nocionet ekonomike në të drejtën private Europiane dhe ka konkluduar se asnjë prej arsyetimeve

ekonimike për centralizimin nuk mund të justifikojë një inifikim tëresor apo harmonizim të

rregullave të së drejtës private185

. Megjithatë, kritikat e idesë për harmonizimin e së drejtës

private në nivel Europian nuk kanë ardhur vetëm nga shkollat e mendimit ekonomik; shkollat

juridike që kanë shkruar mbi thelbin e së drejtës private Europiane gjithashtu kanë argumentuar

se një konkurrim midis rregullave ligjore krijon rezultate më të mira se një harmonizim detyrues

në nivel Europian186

. Për më tepër, në fusha të caktuara si në të drejtën e mjedisit187

apo të

përgjegjësisë jashtë kontraktore188

, kritikat janë ngritur lidhur me tendencën drejt një centralizimi

të rregullave private ligjore në një nivel Europian.

Në mënyrë të ngjashme, fusha e së drejtës së kontratave konsumatore nuk i shpëton tendencës së

decentralizimit nga Komisioni Europian. Më 8 shkurt 2007, Komisioni miratoi Dokumentin e

Gjelbër për rishikimin e acquis lidhur me konsumatorin, duke përmbledhur gjetjet fillestare të

Komisionit dhe duke filluar një proces të konsultimit publik189

. Komentuesit në Dokumentin e

Gjelbër argumentuan se ishte bërë e qartë se Komisioni Europian parashikoi hartimin e një Kodi

Europian mbi të drejtat kontraktuale të konsumatorit190

. Dokumenti i Gjelbër pati një reagim të

madh, disa prej të cilave ishin shumë kritike191

e disa më pak192

. Në tetor të vitit 2008, Komisioni

Europian publikoi një propozim për një direktivë të Parlamentit Europian dhe Këshillit mbi të

184

R. Van den Bergh, “The subsidiarity principle in European Community Law: some insights from law and

economics”, 1994, fq. 137 185

R. Van den Bergh, “Subsidiarity as an economic demarcation principle and the emergence of European private

law, 1998, fq. 129 186

J. Smits, “A European private law as a mixed legal system. Towards aius commune throught the free movement

of legal rules”, 1998, fq. 228 187

M. Faure, “Ius Commune and Transboundary Environmental Pollution”, 1995, fq. 215 188

T. Hartlief, “Harmonization of European tort law. Some critical remarks”, 2002, fq. 225-230 189

KOM (2006) 744, final. O.J. C61, 15 Mars 2007 190

M.W. Hesselink, “Naar een (Europees) Werboek van Consumentenrecht?”, 2007 191

C.H.R. Twigg-Flesner, “No sense of purpose or direction? The modernization of European consumer

Law”, 2007 192

E. Terryn, ‘The Green Paper on the review of the consumer acquis’, Tijdschrift voor Consumentenrecht, 2007

60

drejtat kontraktuale të konsumatorëve193

. Ky propozim është bazuar inter alia në përgjigjet

lidhur me Dokumentin e Gjelbër për të cilat Komisioni ftoi një gamë të gjerë të palëve të

interesuara: bizneset, konsumatorët, Parlamenti Europian, shtetet anëtare, akademikët dhe

praktikuesit ligjorë. Elementi më i rëndësishëm është se propozimi bazohet në një harmonizim të

plotë të kontratës së konsumatorit me ligjin e komunitetit194

. Me fjalë të tjera, do të ishte një

harmonizim maksimal – i nevojshëm, sipas Komisionit për të korrigjuar kuadrin rregullator

ekzistues të fragmentuar, “i cili shkakton kosto të konsiderueshme të pajtueshmërisë për bizneset

që dëshirojnë të tregtojnë jashtë kufijve”195

. Ky propozim duket të jetë një ndryshim

revolucionar në qasjen, e cila për këtë arsye meriton një diskutim kritik.

3.3.5.2 Ndryshimi i qasjes së harmonizimit dhe nevoja e harmonizimit

Propozimi në fjalë qartëson se ka si qëllim rishikimin e 4 direktivave, konkretisht Direktivës

85/577 KEE mbi kontratat e negociuara larg qendrave të biznesit196

, Direktivës 93/13 KEE mbi

kushtet e padrejta në kontratat konsumatore197

, Direktivës 1999/44 KE mbi shitjet kunsumatore

dhe garancitë198

, si dhe direktivës mbi kontratat në largësi199

. Këto katër direktiva kanë adoptuar

secila një qasje minimum, që nënkupton se shtetet anëtare lejohen të mbajnë apo adoptojnë

rregulla kombëtare më strikte se ato të parashikuara nga Direktiva. Propozimi aktual e bën të

qartë se ka si synim të “largohet nga qasja e harmonizimit minimum të ndjekur nga katër

direktivat ekzistuese”, një pikë që riforcohet në Nenin 43 të propozimit, i cili parashikon se

direktiva do të ketë një “natyrë imperative”200

.

Komisioni Europian ka paraqitur disa argumente lidhur me çështjen se përse qasja aktuale e

harmonizimit minimal nuk është e kënaqshme. Memorandumi shpjegues parashikon inter alia se

“qëllimi gjithpërfshirës i këtyre rishikimeve është arritja e një tregu real të brendshëm tregtar-

konsumator, duke vendosur balanceën e duhur midis nivelit të lartë të mbrojtjes së konsumatorit

dhe konkurrueshmërisë së tregtarëve, ndërkohë që të sigurohet respektimi i parimit të

subsidiaritetit.”

Ky memorandum shpjegues vijon me tej duke u shprehur se Direktiva nën shqyrtim përmban

klauzola harmonizimi minimal, që do të thotë se shtetet anëtare kanë të drejtë të vendosin

rregulla më strikte lidhur me mbrojtjen e konsumatorit. Ndaj, memorandumi vijon se rezultati i

193

Kom (2008), 614 final, 8 tetor 2008 (Propozimi) 194

Ibid. 195

Ibid. 196

Direktivë e Këshillit 85/577 KEE, 20 dhjetor 1985 197

Direktivë e Këshillit 93/13 KEE, 15 prill 1993 198

Direktiva 99/44 KE, 5 maj 1999 199

Direktiva 97/7 KE, 20 maj 1997 200

Neni 43 parashikon se, “nëse ligji i aplikueshëm i kontratës është ai i shtetit anëtar, konsumatorët nuk mund të

heqin dorë nga të drejtat e ofruara nga kjo Direktivë.

61

qasjes është “fragmentarizimi i kornizës rregulluese përmes Komunitetit, që shkakton kosto të

konsiderueshme përshtatshmërie për bizneset që kanë synim realizimin e tregtisë ndërkufitare.”

Memorandumi vijon duke parashikuar se “efektet e fragmentarizimit të tregut të brendshëm

shkaktojnë ngurrim të bizneseve për të realizuar shitje ndërkufitare drejt konsumatorëve, ku kjo e

fundit shkakton ulje të mirëqënies së konsumatorit.” Duke qenë se konsumatorët nuk mundet të

përfitojnë mjaftueshëm nga ofertat konkurruese ndërkufitare, “ata nuk përfitojnë mjaftueshëm

nga tregu i brendshëm në kushtet e raporteve midis zgjedhjeve të shumta me çmime më të mira”.

Komisioni konkludon se “niveli i besimit të konsumatorëve për blerjet ndërkufitare është i ulët”,

si pasojë e fragmentarizimit të acquis lidhur me konsumatorin. Për këtë, objektivi kryesor i

propozimit duhet të arrihet duke ulur fragmentarizimin, duke shtrënguar kuadrin ligjor dhe duke i

ofruar konsumatorëve nivel të lartë të përbashkët të mbrotjes.”

Duke vijuar më tej me argumentet e parashtruara memorandumi shprehet se, shqyrtimet kanë

treguar se pjesa më e madhe e tregtarëve, e konsiderojnë kostot e tilla të përshtatshmërisë si

pengesa kryesore të tregtisë ndërkufitare dhe ul nismat e tyre për të realizuar shitje ndërkufitare,

veçanërisht drejt konsumatorëve të shteteve të vogla anëtare.

Memorandumi kushton rëndësi reagimeve të marra nga Komisioni lidhur me Dokumentin e

Gjelbër, duke vënë re se “shumica e atyre që i janë përgjigjur thirrjes së këtij dokumenti për

adoptimin e instrumenteve ligjore të aplikuaeshme horizontalisht në transaksionet e brendshme

dhe ato ndërkufitare, bazohen në harmonizimin e e plotë që synohet.”

Komisioni Europian përshkruan në memorandum gjashtë opsione që kanë qenë subjekt i

vlerësimit të ndikimit të dokumentit201

por gjithsesi duke debatuar sërish se vetëm një

harmonizim i plotë mund të heqë pengesat rregullatore në tregun e brendshëm, të reduktojë

pengesat për bizneset dhe të rrisë besimin e konsumatorëve.

Së fundi, memorandum diskuton shkurtimisht përshtatshmërinë e qasjes së zgjedhur me parimet

ligjore ekzistuese, duke përfshirë subsidiaritetin dhe proporcionalitetin. Për sa kohë flitet për

subsidiaritetin, memorandumi argumenton se problemi i fragmentarizimit ligjor nuk mund të

zgjidhet nga secili shtet anëtar individualisht, “duke qenë se është pikërisht ky përdorim i

pakoordinuar nga shtetet anëtare i klauzolave të harmonizimit minimal që përmban Direktiva

ekzistuese, problemi kryesor.”202

Vetëm një ndërhyrje komunitare e koordinuar do të mund t’i

përgjigjej në formën e duhur nevojave të tregut të brendshëm.

Është interesante të theksohet se Komisioni Europian paraqet disa argumente për të justifikuar

këtë kalim të harmonizimit (duke synuar maksimumin). Argument i parë është se rregulla të

ndryshme ligjore krijojnë kosto të larta për biznese dhe konsumatorët. Komisioni prezumon se

harmonizimi i ligjit gjithmon redukton kostot. Një argument i dytë i përmendur shprehimisht në

propozimin e saj është se diferencimet aktuale të rregullave ligjore (të cilave u referohen si

201

Propozimi 3-4 202

Propozim 6

62

“fragmentarizime të kornizës rregullatore”) kufizojnë tregtinë ndërkufitare (duke rrezikuar

kështu krijimin e një tregu të përbashkët në Europë). Supozimi në këtë rast është se hamonizimi i

ligjit dhe në mënyrë të veçantë i të drejtave kontraktore të konsumatori janë të nevojshme për

realizimin ideal të tregut të përbashkët Europian. Argument i tretë i dhënë është se ndërhyrja

Europiane do të çonte në një nivel më të lartë të mbrojtjes së konsumatorit. Këto tre argumente

janë përballur gjithashtu me kritika. Duke qenë se Komisioni përdor në mënyrë të nënkuptuar

argumente ekonomike (ulja e kostove administrative dhe tregu i përbashkët), duket e

përshtatshmë të përdoret literatura ekonomike përkatëse për të gjykuar vlefshmërinë e

argumenteve të prezantuara nga Komisioni.

3.3.5.3 Harmonizim maksimal për krijimin e tregut të përbashkët?

Argumenti i parë i Komisionit është se diferencimet aktuale në rregullimet juridike (shtetet

anëtare ofrojnë në disa raste rregulla të tjera përveç atyre të harmonizimit minimal), kufizojnë

tregtinë ndërkufitare. Ky është një argument klasik dhe i përdorur nga Komisioni ëër të

justifikuar një formë të harmonizimit: argumenti se diferencimet në rregullat ligjore krijojnë

kushte tregu jo të barabarta është shumë i përgjithshëm. Një argument i tillë mund të jusitfikojë

harmonizimin e të gjitha rregullave ligjore, duke qenë se një ligj ka padyshim ndikim në kushtet

e tregut. Megjithatë, lidhur me këtë mund të ketë shumë argumente kundër.203

1. Vetë fakti se rregullimet juridike ndryshojnë midis shteteve anëtare është nga aspekti

ekonomik jo problematike, për më tepër e dëshirueshme. Një avantash i rregullave ligjore

të ndryshme është se legjislatorët mund të ofrojnë rregulla që i korrespondojnë

preferencës së qytetarëve, duke u ofruar atyre edhe mundësinë për t’i mësuar proceset

përkatëse. Në disa raste, legjislatorët mund të mësojnë alternativa të tjera jashtë vendit të

tyre duke përmirësuar më tej legjislacionin kombëtar204

. Mirëpo këto shkëmbime të

informacioneve nuk janë më të mundura nëse ka ndodhur harmonizimi205

.

2. Nëse nuk ka ndryshime të kushteve të tregut midis shteteve anëtare nuk do të kishte tregti

ndërshtetërore. Janë pikërisht ndryshime e kushteve të tregut që krijojnë kushte për

realizimin e tregtisë ndërshtetërore.

3. Harmonizimi i rregullave ligjore është mjeti i përshtatshëm për krijimin e kushteve të

ngjashme të tregut. Dhe pse në teori të gjitha rregullat ligjore lidhur me të drejtat

kontraktore të konsumatorit janë harmonizuar, kostot e realizimit të biznesit për industritë

sërish ndryshon. Sërish do të kishte ndryshime të tjera lidhur me llojet e tjera të

rregulloreve (për shembull, standardet mjedisore). Për më tepër, do të vijonin më tepër

203

R. Van den Bergh, “The uneasy case for harmonizing consumer law’, in K. Heine and W. Kerber Zentralitat und

Dezentralitat von Regulierung in Europa. Schriften zu Ordnungsfragen der Wirtschaft 2007, fq. 184–206 204

P. Rekiti and R. Van den Bergh, “Cooling-off periods in the consumer laws of the EC member states: a

comparative law and economics approach”, 23 Journal of Consumer Policy, 2000 205

R. Van den Bergh, “The uneasy case for harmonizing consumer law’

63

dallime më të rëndësishme në infrastructure, produktivitetin, nivelin e pagave etj. Këto

ndryshime nuk mund të eleminohen përmes harmonizimit të së drejtës së konsumatorit206

.

4. Ka mendime se argumente të tjera sugjerojnë gabimisht se një ekonomi tregu i

përbashkët do të ishte e mundur kur rregullat ligjore në një sistem federal të

harmonizoheshin totalisht. Sërish do të ketë shembuj të rëndësishëm që do të jenë kundër

rrymës. Zvicra dhe SHBA tregojnë se një ekonomi tregu i përbashkët pajtohet me

konkurrencën midis rregullave ligjore. Megjithatë, kërkohet që në këtë treg të përbashkët

të garantohet lëvizja e lirë e produkteve, shërbimeve të punës dhe kapitalit.

5. Në këndvështrimin e konsumatorit është e dyshimtë nëse pengesat e vërteta të blerjeve

ndërshtetërore vijnë për shkak të ndryshimeve në rregulllat ligjore kombëtare, sikurse

sugjeruar nga Komisioni Europian. Është e ngjashme që, pengesa të tilla nuk konsistojnë

kryesisht në ndryshime ligjore më tepër se sa nga ndryshime kulturore, të gjuhës,

largësisë, shërbimit pas shitjes dhe kostos së udhëtimit, ku të gjitha së bashku ndikojnë në

vendimin e konsumatorit për të kryer blerje përtej kufirit207

. Kjo tregon se edhe me një

sistem ligjor plotësisht të harmonizuar (sikurse propozohet), nuk do të ketë

domosdoshmërisht më shumë tregti ndërkufitare me konsumatorët sikurse gabimisht

supozon argument i Komisionit.

6. Importimi i produkteve nga një shtet anëtar mund të ndikohet në një masë të caktuar dhe

të dekurajohet përmes faktorëve të tjerë përveç direferencimeve në nivelin e ligjit mbi

konsumatorët. Për shembull, diferencimet në sistemin kombëtar të taksave (p.sh. dallimet

lidhur me taksën mbi vlerën e shtuar mbi automjetet/makinat) mund të rezultojnë më të

rëndësishme se dallimet në rregullat ligjore private. Për më tepër, dallimet në rregullore

mund të konsistojnë de facto në një kufizim të rëndësishëm të blerjeve ndërkufitare. Për

shembull, kur një konsumator Belg dëshiron të blejë një shërbim televiziv në Hollandë, ai

së shpejti do të zbulojë se ai nuk mund ta përdorë televizorin e tij të ri në Belgjikë për

arsyen e thjeshtë se Hollanda dhe Belgjika kanë lidhje teknike të ndryshme. Ky ndryshim

konsiston në një ndalim më të rëndësishëm në blerjet ndërkufitare lidhur me produkte

elektronike apo produkte të tjera të ngjashme, se sa nga ndryshimet që ekzistojnë midis

rregullave ligjore të së drejtës private në shtete të ndryshme.

7. Argumenti i Komisionit sugjeron gabimisht se kompanitë në ditët e sotme hezitojnë të

përfshihen në tregtinë ndërkufitare për shkak të ndryshimeve në rregullat ligjore.

Megjithatë, Wagner shfaqi në një punim të rëndësishëm se kompanitë shumëkombëshe

nuk pengohen nga shitjet ndërkufitare edhe kur kjo do të thotë se ato duhet të përshtasin

rregullat ligjore locale208

. Për kompanitë e vogla dhe të mesme, kostot e pështatjes me

rregullat ligjore lokale mund të jetë më thelbësore. Megjithatë, është e habitjshme se si

shoqatat e këtyre kompanive e refuzojnë fuqishëm idenë se harmnizimi i plotë i së drejtës

206

Ibid. 207

K. Cseres, Competition law and consumer protection, Kluwer, 2005, fq. 233 208

G. Wagner, ‘The economics of harmonization: the case of contract law’, 2002, 1004

64

së kontratave ishte i nevojshëm për të rritur konkurrencën në tregun e brendshëm209

. Ndaj

Komisioni përdor argumentin se dallimet në të drejtën private kufizojnë tregtinë

ndërkufitare kur në fakt nuk ka një mbështetje të provueshme të kësaj përqasje.

Për më tepër, provat empirike që tregojnë se mungesa e tregtisë ndërkufitare nuk lidhet direkt me

dallimet e së drejtës private neglizhohet sistematikisht nga Komisioni210

.

Në këtë kuadër, Wagner citon një studim interesant nga kantoni Zviceran i Zyrihut dike treguar

se, një konsumator udhëton maksimalisht 6.8 kilometra për të kënaqur interesat e tij. Ndaj, ai

argumenton se nuk ka shumë gjasa – nëse studimi është i përgjithshëm – që një treg i fuqishëm

ndërkufitar të hapet më tej si rezultat i harmonizimit të së drejtës së kontratave konsumatore.

Konsumatorët në Bon ende preferojnë të blejnë një makinë në Gjermani sesa në Mastrit, sidomos

për faktin që ai konsumator do të preferonte të shkonte në tregtarin lokal në Bon për shërbime

dhe servis të makinës. Wagner vëren se ka përjashtime për produkte të tilla kur nuk kërkohet

shërbim pas blerjes si psh. blerja e duhanit, parfumit, alkolit, CD. Megjithatë, është e habitshme

që për këto produkte është shfaqur një treg i vërtetë ndërkombëtar në mungesë në një ligji

uniform të kontratave konsumatore. Këto shembuj sugjerojnë që një harmonizim i të drejtave

kontraktore nuk është i nevojshëm për të krijuar një treg uniform kur ka mundësi për shfaqjen e

tij në vetvete211

.

Në përmbledhje, nuk ka mbështetje për argumentin e Komisionit se një maksimum harmonizimi

i të drejtave kontraktuale të konsumatorëve është i nevojshëm për të nxitur tregtinë ndërkufitare,

as nga një perspektivë teorike dhe as nga një empirike. Tregtia ndërkufitare e ulët nuk është për

shkak të dallimeve në të drejtat kontraktore. Prandaj, nuk mund të pritet që harmonizimi i të

drejtave kontraktore të konsumatorit të rrisë tregtinë ndërkufitare; përkundrazi janë kryesisht

dallimet në distancë, gjuhë, kulturë dhe nivelit të taksave që kufizojnë fushën e blerjeve

ndërkufitare nga konsumatorët. Këto dallimet do të vazhdojnë të ekzistojnë edhe pas një

harmonizimi maksimal të ligjit mbi kontratën konsumatore.

3.3.5.3 Ulja e kostove të transaksionit

Një argument i lidhur fort me atë të integrimit të tregut është se e dallimet aktuale midis

rregullave ligjore në Shtetet Anëtare çojnë në shpenzime administrative të konsiderueshme për

konsumatorët, por më veçanërisht për bizneset. “Kursimet në kuptim të barrës administrative për

biznesin që dëshiron të realizojë shitje ndërkufitare do të ishin të larta212

, sikurse shpjegon

memorandumi. Ky supozim thjesht pohon se rregulla uniforme janë më e lehta për t’u aplikuar

209

Cl. Ott and H.B. Schäfer, ‘Die Vereinheitlichung des Europäischen Vertragsrechts. Ökonomische

Notwendigkeit oder akademisches Interesse?’, 2003, fq. 236 210

Van den Bergh ‘The uneasy case for harmonizing consumer law’, fq.202–203 211

Wagner, ‘The economics of harmonization: the case of contract law’, fq. 1016–1017 212

Propozimi 6

65

sesa rregullat ligjore të diferencuara, si rezultat i të cilave është në dispozicion një kursim i

konsiderueshëm në kosto. Në pamje të parë, ky argument është tërheqës: rregullat uniforme

zvogëlojnë kostot e informacionit sepse studimi i sistemeve të ndryshme ligjore në Shtetet

Anëtare nuk është më i nevojshëm213

. Megjithatë, ka disa probleme me këtë prezantim të thjeshtë

të argumentit:

1. Argumenti gabimisht sugjeron që shpenzimet e harmonizimit do të jenë zero ose të paktën

shumë të ulta. Megjithatë, thjesht problemet e përkthimit të direktivave dhe dallimet që lindin në

këtë drejtim mund të çojnë në dallime në interpretim. Për më tepër, një koncept i ri ligjor (i

imponuar nga një direktivë) duhet të zbatohet brenda kontekstit të një kulture të veçantë ligjore.

Kjo supozon që të bëhet një 'transplant ligjor', kosto e së cilës mund të jetë jashtëzakonisht e larta

dhe, sipas disa mendimeve, edhe ndaluese214

.

2. Argumenti se barrat administrative do të reduktohen nëse do të rregullat ligjore do të ishin

harmonizuar në mënyrë implicite supozon se dallimet aktuale janë të pakuptimta dhe se prandaj

uniformiteti do të kishte vetëm avantazhe. Megjithatë, literature ekonomike shpesh ka vënë në

dukje faktin se dallimet lidhen me preferencat e ndryshme të qytetarëve dhe kështu nuk janë

aspak të pakuptimta215

. Për rrjedhojë, uniformiteti krijon një kosto që lidhet me humbjen e

diferencimit: rezultati do të jetë që rregullat ligjore të harmonizuara janë më pak të afta për të

kënaqur preferencat e qytetarëve të Europës.

3. Për më tepër, mund të theksohet fakti se (siç thekson Komisioni Europian) dallimet midis

niveleve të të drejtave kontraktore të konsumatorëve në Shtetet Anëtare janë ende të

konsiderueshme. Kjo mbështet argumentin se preferencat në këtë aspekt ndryshojnë në mënyrë

të konsiderueshme si rezultat i të cilave harmonizimi është i padëshirueshëm në parim216

. Së dyti,

dallimet e dukshme e të mëdha në kulturën ligjore në fushën e të drejtave kontraktore të

konsumatorit gjithashtu nënvizojnë vështirësinë e aplikimit të një tërësie të harmonizuar sistemit

brenda kulturave ligjore të ndryshme217

. Kjo do ta bënte përpjekjen për harmonizim të

pamundur.

4. Eksperiencat në të kaluarën ku Eeropa u përpoq të harmonizonte rregullat e së drejtës private

kanë treguar kostot e larta të harmonizimit dhe në disa raste edhe pamundësinë për arritjen e këtij

qëllimi; për shembull, Direktiva Europiane në lidhje me përgjegjësinë mbi produktin. Në këtë

kuadër kishte shumë probleme interpretimi në lidhje me konceptet e përdorura në direktivë, si

213

Van den Bergh ‘The uneasy case for harmonizing consumer law’, fq.199 214

P. Legrand, ‘The impossibility of legal transplants’, 1997

P. Legrand, ‘Antivonbar’, 1 J. of Comp. L. 2008, fq.13 215

Van den Bergh, ‘Towards an institutional legal framework for regulatory competition in Europe’, 2000, fq. 53 216

Van den Bergh ‘The uneasy case for harmonizing consumer law’, fq.186-189 217

S. Vogenauer dhe S. Weatherill, “ The Harmonization of European Contract Law. Implications for European

private laws, business and legal practice (Hart Publishing, 2000).

66

rezultat i së cilës kursimet në kostot e transaksionit ishin minimale218

. Për më tepër, vetë

direktiva u ofroi liri Shteteve Anëtare për zbatimin e rregullave të tyre, dhe si pasojë, direktiva

thjesht shtoi një shtresë shtesë kompleksiteti ndaj dallimeve tashmë ekzistuese, duke mos krijuar

asnjë reduktim të kostove të transaksionit219

.

Prandaj është një mit besimi se kur dikush përpiqet për harmonizimin maksimal (si në

propozimin aktual) kjo do të krijojë siguri ligjore dhe një ulje të kostove të transaksionit: në vend

të kësaj ka të ngjarë që konceptet e paqarta do të çojnë në një ndryshim në interpretimin në

sistemet ligjore kombëtare të Shteteve Anëtare, bazuar në dallimet ekzistuese në kulturat ligjore.

3.3.5.4 Nivel më i lartë i mbrojtjes së konsumatorit?

Propozimi i Komisionit përbën një argument të tretë për harmonizimin maksimal, atë që do t’i

ofronte “konsumatorëve një nivel të lartë të përbashkët të mbrojtjes së tyre”220

. Në këtë kuadër,

mund të jepet një përgjigje e shkurtër lidhur me mbrojtjen më të lartë të konsumatorëve: kjo

reflekton një lloj paternalizmi ligjor që qartë nuk respekton dallimet kombëtare lidhur me

kulturën ligjore221

. Komisioni mendon me arrogancë se e di më mirë se cilat rregulla ligjore janë

të përshtatshme për shumicën e qytetarëve në veçanti për Shtetet Anëtare. Prandaj, përfitimet e

një qasjeje të diferencuar duhet kështu të sakrifikohen222

.

Duke pasur parasysh dallimet në kulturën juridike sa i përket të drejtave kontraktore të

konsumatorëve mund të pritet që ky “nivel i lartë i përbashkët i mbrojtjes së konsumatorit” mund

të jetë shumë i ulët për Shtete Anëtare të veçanta dhe shumë e lartë për të tjera. Sa i përket të

kategorisë së parë: përgjigjet e para të propozimit të Komisionit të publikuara, për shembull, në

Holandë ishin jashtëzakonisht kritike, duke argumentuar se futja e këtij propozimi në mënyrë

efektive do të çonte në uljen e nivelit të mbrojtjes së konsumatorit223

.

Për Shtetet e tjera Anëtare (veçanërisht ato në Europën Lindore), mund të pritet se “niveli i lartë i

përbashkët i mbrojtjes së konsumatorit” i imponuar nga ky propozim shkon shumë më tepër se

niveli aktual i mbrojtjes së konsumatorit. Në këtë kuadër, duhet të mbahet mend se Teorema e

Coase tregon se ka gjithmonë një marrëdhënie midis një “niveli të lartë të përbashkët të

mbrojtjes së konsumatorit” dhe çmimeve të produkteve dhe shërbimeve224

. Rritja e mbrojtjes

gjithmonë vjen me koston e rritjes së çmimeve të produkteve dhe shërbimeve. Vendimi

218

Van den Bergh, ‘Subsidiarity as an economic demarcation principle and the emergence of European private law’,

fq. 146–147 219

M. Faure, ‘Product liability and product safety in Europe: harmonization or differentiation?’, 53 Kyklos, 2000,

fq. 467 220

Propozim 2 221

Van Dam, ‘European tort law and the many cultures of Europe’, fq. 53–76 222

S. Weatherill, E.U. consumer law and policy, 2005, fq. 64–66 223

M. Loos: M. Loos, ‘Herziening van het Europees consumentenrecht, deel I’, Nederlands Tijdschrift voor

Europees Recht, 2008, fq. 31 224

R.H. Coase, ‘The problem of social cost’, 3 Journal of Law and Economics, 1960

67

paternalist i burokratëve në Bruksel më tej udhëheq në situatën që këta burokratë me sa duket

besojnë se e dinë më mirë se çfarë niveli i duhur i mbrojtjes së konsumatorit është në Lituani,

Danimarkë dhe Portugali, ndërsa një perspektivë ekonomike sugjeron që autoritetet lokale kanë

më shumë gjasa të kenë informacion më të mirë për të krijuar rregulla që korrespondojnë më

mirë me preferencat e qytetarëve në ato Shtete Anëtare225

. Ndaj, një nivel i lartë i mbrojtjes së

konsumatorit më vete nuk mund të sigurojë një justifikim adekuat për ndërhyrjen europiane.

3.3.5.5 Kuadri ligjor

Memorandumi sqarues bën të qartë226

se Neni 95 i Traktatit është baza ligjore për këtë propozim.

Neni 95 (1) parashikon shprehimisht kompetencën për harmonizim në mënyrë që të përmirësohet

funksionimi i tregut të brendshëm. Megjithatë, në çështjen e saj të njohur Tobacco Advertising

Judgement227

, Gjykata Europiane e Drejtësisë mban qëndrimin se:

Masat e përmendura në nenin 100a (1) [aktualisht Neni 95 (1) i KE] të Traktatit kanë për qëllim

për të përmirësuar kushtet për krijimin dhe funksionimin e tregut të brendshëm. Interpretimi i

këtij neni në mënyrë të tillë, që në legjislaturën e komunitetit i jep një pushtet të përgjithshëm për

të rregulluar tregun e brendshëm jo vetëm që do të ishte në kundërshtim me formulimin e

shprehur në dispozitat e përmendura më lart ... por do të ishin gjithashtu në kundërshtim me

parimet e mishëruara neni 3b i Traktatit të KE-së [aktualisht Neni 5 i KE] sipas të cilave

kompetencat e komunitetit janë të kufizuara në vetëm ato që i janë dhënë në mënyrë specifike.

Ky vendim është interpretuar, për shembull nga Weatherill, në kuptimin që, në fushën e së

drejtës së konsumatorit, Komisioni Europian ka vetëm kompetencë për të rregulluar shkallën në

të cilën nxitet tregu dhe transaksionet ndërkufitare. Gjykata ishte e qartë se KE mund të

rregullojë vetëm ligjin e konsumatorit ku masa e harmonizimit në të vërtetë kontribuon për

eliminimin e pengesave për lëvizjen e lirë të mallrave ose lirinë e ofrimit të shërbimeve apo

heqjen e shtrembërimeve të ndjeshme të konkurrencës228

. Megjithatë, analiza në këtë pjesë të

punimit tregon se propozimi nuk mund të justifikohet si një instrument i integrimit të tregut. Ajo

që Komisioni Europian po përpiqet të arrijë është në fakt rregullimi i vetë tregu, për të cilin ai

nuk ka kompetencë. Prandaj, baza për këtë direktivë është ligjërisht e dyshimtë229

.

3.3.5.6 Propozimi: Një “urë” shumë e lartë?

Nga studimi dhe analiza sikurse u shpreh dhe më lart, kam vënë re tashmë se avokatët e

konsumatorëve kanë dalë kundër këtij propozimi pasi kjo do të çonte në reduktimin e mbrojtjes

së konsumatorit në Shtetet Anëtare me një nivel të lartë të mbrojtjes, siç është, për shembull,

Holanda. Për më tepër, shkollarë dhe studiues të ekonomisë dhe të së drejtës, të tillë si Van den

225

Van den Bergh ‘The uneasy case for harmonizing consumer law’, fq.192 226

Propozim 6 227

Çështja Gjermania kundër Parlamentit dhe Këshillit, C-376/98 (2000) 228

Weatherill, E.U. consumer law and policy, fq.74 229

Ibid, fq. 77

68

Bergh kanë dhënë gjithashtu argumente të qarta kundër një maksimumi harmonizimi të ligjit të

konsumatorit si ai që u përpoq në këtë propozim230

. Van den Bergh parashtron se argumentet

klasike ekonomike në favor të centralizimit nuk mund të përdoren që të justifikojnë

harmonizimin në fushën e të drejtës së konsumatorit. Ai argumenton se është “befasuese që

Komisioni Europian nuk do të heqë dorë nga diskutimi për harmonizimin e së drejtës së

kontratave dhe kohët e fundit madje përpiqet drejt një harmonizimi maksimal të së drejtës së

konsumatorit”231

. Përsëritja e kësaj, veçanërisht kur bëhet fjalë për të ligjet mbi konsumatorët,

preferencat e konsumatorëve në Shtetet Anëtare dallojnë fuqimisht, ai më tej vëren se, meqënëse

niveli i lartë i të ardhurave ndryshon në vendet e BE, mund të parashikohet që edhe mbrotja e

konsumatorit dhe preferencat respektive në këtë kuadër do të jenë shumë të ndryshme. Ndaj,

harmonizimi i detyruar e pengon konsumatorin të zgjedhë midis çmimeve më të ulëta dhe

cilësisë më të lartë.

Megjithatë, Komisioni duket se ka avancuar në dukje me argumente bindëse në favor të

harmonizimit maksimal. Më tej jepen disa nga përgjigjet duke iu ofruar argumenteve të dhëna

nga Komisioni:

Argumenti i Komisionit se kostot e pajtueshmërisë përbëjnë një pengesë të rëndësishme për

tregtinë ndërkufitare nuk bazohet në kërkime shkencore serioze, por në pyetësorët në të cilët u

pyetën të anketuarit nëse do të shihnin një avantazh nga një harmonizim i plotë. Prandaj nuk

është e habitshme që shumica e të anketuarve t’i kenë gjetur rregullat uniforme ligjore tërheqëse.

Megjithatë, vlera e këtij lloji të hulumtimit është shumë i dyshimtë. Konsumatorët dhe bizneset

janë pyetur vetëm se si do të tregtojnë hipotetikisht në një të ardhme në të cilën pengesat ligjore

që rezultojnë nga sisteme të ndryshme ligjore do të jenë të reduktuara. Njihet fakti se reagimet

ndaj atyre pyetjeve hipotetike mund të jenë mjaft të ndryshme nga sjelljet aktuale të personave.

Komisioni nuk shqyrtoi në mënyrë empirike nëse biznesmenët do të ofrojnë më shumë produkte

apo shërbime në nivel ndërkufitar nëse për to do të kishte rregulla ligjore të harmonizuara; as nuk

është janë bërë kërkime për të vendosur nëse konsumatorët do të blejnë më shumë mallra dhe

shërbime në kufi kur rregullat ligjore ishin uniforme.

Më shumë interesante do të kishte qenë kërkimi, për shembull, midis Shteteve Anëtare ku

ekzistojnë dallime relativisht të vogla sa i përket të drejtave kontraktore të konsumatorit në fjalë.

Në këtë rast mund të përdoret një analizë e ashtuquajtur regresioni për t'u shqyrtuar influenca

relative e jo vetëm ndryshimeve në ligj, por edhe të të gjitha elementeve të tjera që mund të

ndikojnë në zgjedhjen e konsumatorëve, të tilla si taksat, kostot e udhëtimit, dallimet kulturore

dhe gjuhësore. Vetëm një analizë e regresionit do të kishte bërë të qartë se cili është ndikimi

relativ apo dallimet në rregullat ligjore për zgjedhjen e konsumatorëve. Mirëpo nuk është

ndërmarrë ky lloj hulumtimi.

230

R. Van den Bergh, ‘Der gemeinsamen Referenzrahmen. Abschied von der Harmonizierung des Vertragsrechts?’

2007, fq. 111–125 231

Ibid, fq. 115

69

Problemi kryesor me anketat e paraqitura nga Komisioni në memorandumin sqarues është se

prezantimi nga Komisioni është tërësisht i njëanshëm: të anketuarit janë pyetur vetëm nëse do të

pengoheshin sot nga ndryshimet në ligj dhe nëse, aty ku ka qenë uniformiteti i rregullave ligjore

(në teori), transaksionet ndërkufitare do të rriteshin ose jo. Për këtë arsye anketat përqendrohen

vetëm në një lloj kosto, atë të barrës administrative për bizneset. Kostot e konsiderueshme (dhe

potencialisht madje edhe penguese) të harmonizimit nuk përmenden dhe të anketuarit nuk janë

pyetur për të. Nuk përmenden gjithashtu as kostot e konsiderueshme të vendosura nga

mbivendosja e preferencave të ndryshme nga rregulla të detyrueshme. Prandaj Komisioni nuk

ofron një komplet, të balancuar dhe një pamje të saktë në atë që është një debat kompleks

harmonizimi. Duket joefektive dalja në konkluzionet e politikave (siç bën Komisioni) sa i përket

dëshirës për harmonizim maksimal, në bazë të një qasjeje të fragmentuar.

Komisioni duket se beson se lehtësimi i tregtisë ndërkufitare është i vetmi argument që ata duhet

të parashtrojnë për të justifikuar harmonizimin, duke neglizhuar teorinë ligjore dhe ekonomike

që konteston seriozisht këtë pikëpamje. Argumentet tradicionale (eksternitetet ndërkufitare dhe

konkurrenca) nuk zbatohen, sidoqoftë, në fushën e së drejtës së kontratave ose në fushën e të

drejtës së konsumatorit232

. Megjithatë, këto argumente janë lënë tërësisht pas dore nga

Komisioni.

Avantazhet e diferencimit dhe rregullat e decentralizuara ligjore (informacion më i mirë i

autoritetet lokale, rregullat më të mira korresponduese ndaj preferencave lokale, konkurrenca

midis urdhrat ligjorë si një proces mësimi) nuk përmenden as edhe një herë në memorandumin

shpjegues. Shpenzimet e harmonizimit nuk janë përmendur po ashtu. Komisioni Eeropian me sa

duket në mënyrë implicite supozon se këto shpenzime janë zero. Megjithatë, duke pasur parasysh

faktin se ekzistojnë dallime të rëndësishme në kulturën juridike, veçanërisht në lidhje me

kontratën e konsumatorit mund të presim që këto shpenzime të jenë të larta, në mos të ndaluara.

Si përfundim, asnjë nga argumentet e paraqitura nga Komisioni Europian në memorandumin

shpjegues nuk justifikon një harmonizim maksimal në fushën e të drejtave kontraktore të

konsumatorit. Argumentet në favor të decentralizimit dhe diferencimit janë kundërshtuar si

teorikisht dhe në mënyrë empirike. Ndaj, propozimi i fundit nga Komisioni duhet të konsiderohet

si një eksperiment interesant. Sidoqoftë, propozimet deri në 2008 u ndërprenë për të shmangur

dëmtime të mëtejshme të reputacionit të Komisionit.

3.4 Implementimi i Direktivës në Shtetet Anëtare – Vështrim krahasues

a. Rëndësia e instrumenteve të BE

Politika e BE-së për konsumatorët ka katër synime kryesore:

- Të mbrojë nga rreziqet serioze dhe kërcënimet të cilat nuk mund t’i trajtoni si individ;

232

R. van den Bergh, ‘Forced harmonisation of contract law in Europe: not to be continued’, in S. Grundmann and J.

Stuyck (eds.), An academic green paper on European contract law, 2002, fq. 249–268

70

- Të japë fuqinë për të zgjedhur, në bazë të informatave të qarta, të sakta dhe konsekuente;

- Të ruajë të drejtat tuaja si konsumator duke ju dhënë qasje në mënyra të shpejta dhe

efikase të zgjidhjes së kontesteve me tregtarët;

- Të azhurnojë të drejtat e konsumatorëve me ndryshimet ekonomike dhe sociale, me fokus

në tregjet e ushqimit, energjisë, tregun financiar, të transportit dhe tregjet dixhitale.

“Tregu i vetëm i Bashkimit Evropian është një nga tregjet më të mëdha të shitjes për konsumim

në botë. Ai u mundëson njerëzve dhe bizneseve të tregtojnë lirshëm përtej kufijve nacionalë, në

të gjitha vendet e BE-së, si dhe në Islandë, Lihtenshtajn, Norvegji dhe Zvicër. Çdo konsumatori

të BE-së i jep qasje në zgjedhje, fleksibilitet, cilësi dhe vlerë të produktit për paratë e paguara.

Roli primar i politikës së BE-së për konsumatorët është t’u ndihmojë konsumatorëve të

shfrytëzojnë shumicën e këtyre mundësive. Mirëpo, jashtë kësaj, gjithashtu përkrah zhvillimin

ekonomik dhe ndryshimin social. Shpenzimet e konsumatorëve llogariten si 56% të BPV në

BE233

. Aftësimi i konsumatorëve për të luajtur rol aktiv në tregun e vetëm mund të rrisë

zhvillimin ekonomik dhe t’i ndihmojë BE-së të rikuperohet nga kriza ekonomike. Politika e

konsumatorëve në BE garanton se konsumatorëve u ofrohen disa të drejta dhe u jepet mundësia e

nivelit të lartë të mbrojtjes dhe mbështetjes në mbarë BE-në. Ajo ofron:

- një strukturë të vetme dhe themelore të rregullave që vlejnë për të gjitha produktet dhe

shërbimet e konsumatorëve, të cilat shiten online dhe ndryshe, në mbarë BE-në;

- një fushë të barabartë veprimi për bizneset dhe ndalesë të praksave të padrejta

komerciale;

- qasje në mekanizmat me shpenzime të vogla dhe me zgjidhje të shpejtë dhe të lehtë të

kontesteve;

- zvogëlim të rreziqeve shëndetësore dhe të sigurisë në mbarë Europën, falë bashkëpunimit

më efikas dhe mbikqyrjes së tregut;

- informim, këshillim dhe përkrahje për çështjet e konsumatorëve;

- mbrojtje për konsumatorët e rrezikuar — siç janë fëmijët ose të moshuarit — nga

shfrytëzimi dhe mashtrimi.

Politika evropiane e konsumatorëve është një partneritet mes BE-së, vendeve të veta anëtare dhe

qytetarëve të tij. Kjo politikë bazohet në dy parime kryesore të identifikuara në Traktatin mbi

Funksionimin e Bashkimit Europian (TFEU).

Duhet të ndërmerren një varg veprimesh në nivel të BE-së për të mbrojtur shëndetësinë, sigurinë

dhe ineterеsat ekonomike të konsumatorëve dhe për të promovuar të drejtën e tyre për informim

dhe arsimim.

Kërkesat e mbrojtjes së konsumatorëve duhet të merren parasysh në definimin dhe zbatimin e

politikave dhe aktiviteteve të tjera të BE-së. Politika e BE-së për konsumatorë rregullisht

azhurnohet për të marrë parasysh ndryshimet sociale, ekonomike dhe mjedisore, si dhe këshillat

dhe provat e reja shkencore. Komisioni Europian propozon legjislacion të ri pasi të ketë

233

Raport BE, 2010, fq. 5

71

vlerësuar ndikimin potencial të zbatimit të tij dhe realizon një konsultim gjithëpërfshirës me

pjesëmarrësit kryesorë. E drejta e BE-së u jep të gjithë konsumatorëve një nivel minimal të

mbrojtjes, pa marrë parasysh se prej nga vijnë dhe cilat ligje nacionale janë të zbatueshme.

Mënyra e dhënies së kësaj mbrojtjeje mund të dallojë në vendet e ndryshme të BE-së; kur vendet

transferojnë një direktivë të BE-së në ligjin dhe kontekstin e tyre nacional, ato shpesh mund të

zgjedhin të shkojnë përtej kërkesave themelore të BE-së. Disa nga legjislacionet kryesore janë

harmonizuar plotësisht, siç është legjislaconi i praktikë së padrejtë tregtare ose (nga viti 2014) e

drejta e tërheqjes nga kontrata brenda 14 ditësh. BE-ja punon me autoritetet nacionale në terren,

për të siguruar se ligjet për konsumatorët zbatohen dhe hynë në fuqi në mënyrë të duhur.

Ndëshkimet mund të aplikohen për tregtarët që nuk respektojnë ligjet përkatëse. Nëse një vend i

BE-së zbulon produkte që paraqesin rrezik serioz për shëndetin dhe sigurinë e konsumatorit, ky

vend e njofton Komisionin Europian me anë të sistemit të shpejtë vigjilent të BE-së (RAPEX).

Me këtë mundësohet që informacioni të transmetohet shpejtë në mbarë Europën dhe të merren

masa të duhura.

3.5 Problematikat lidhur me transpozimin e Direktivës

Pas trajtimit lidhur me karakterin juridik të Direktivës “Mbi kushtet e padrejta në kontratat

konsumatore”, llojit të harmonizimit tësaj direktive, si dhe diskutimet e propozimet e Komisionit

për harmonizimin maksimal, gjë që ishte e parealizueshme, në këtë pjesë të punimit do të trajtoj

konkretisht mënyrën e transpozimit të Direktivës në shtetet anëtare, duke i parë dhe analizuar në

metodën krahasuese. Dhe pse pjesa më e madhe e shteteve anëtare kanë arritur të përmbushin

kërkesat e Direktivës 93/13 dhe jurisprucencën e Gjykatës Europiane të Drejtësisë, sërish mund

të dallohen disa mangësi në disa shtete. Ndër shembujt më të rëndësishëm mund të përmenden:

- Disa shtete anëtare (veçanërisht Republika Çeke, Letonia dhe Holanda) veprojnë sipas

parashkimit që kushtet e padrejta janë të detyrueshme, përveç nëse konsumatori i cënën

për kushte të padrejta. Kjo pasojë ligjore bie në kundërshtim me kërkesat e GjED, e cila

në jurisprudencën e saj të Océano234

, Cofidis235

dhe Mostaza Claro236

ka theksuar në

mënyrë eksplicite, se padrejtësia duhet të përcaktohet me propozimin e gjykatës. Në

shtetet e tjera anëtare, situata ligjore është e paqartë, kështu që ajo mbetet për t'u parë

nëse ligji gjyqësor kombëtar do të vendosë dispozitat përkatëse në përputhje me ligjin e

Komunitetit Europian.

- Sipas nenit 3 dhe paragrafit (15) të Direktivës 93/13, shtetet anëtare janë të detyruara për

të rregulluar kriteret në mënyrë të përgjithshme për vlerësimin e karakterit të padrejtë të

kushteve të kontratës. Edhe pse kjo kërkesë vlen edhe për kontratat individuale të para-

234

Çështje të bashkuara C-240/98 deri tek C-244/98, Océano Grupo Editorial SA kundër Murciano Quintero, 27

qershor 2000 235

Çështja C-473/00, Codifis kundër Fredout, 21 nëntor 2002 236

Çështja C-168/05, Elisa Maria Mostaza Claro kundër Centro Movil Milenium SL, 26 tetor 2006

72

përgatitura, klauzolat e përgjithshme në Austri dhe në Holandë kanë të bëjnë vetëm me

kushtet standarde. Edhe pse në këto shtete anëtare ka instrumente të tjera ligjore në

dispozicion për të monitoruar lloje të tilla të kushteve, kjo teknikë legjislative rrit

rrezikun se kërkesat e Direktivës do të mbeten të paplotësuara.

- Për ato shtete anëtare që kanë transpozuar vetëm disa pjesë të Aneksit, mbetet e paqartë

nëse kjo teknikë legjislative mund të pranohet përmes aplikimit të vendimi i GjED në

çështjen C-478 / 99237

, pasi në ato vende ekziston rreziku, që konsumatori do të

mashtrohet lidhur me të drejtat e tij.

- Parimi i transparencës i përshkruar në nenin 5, fjalia e parë në Direktivën 93/13 ka është

transpozuar në mënyrë eksplicite në Republikën Çeke, Estoni, Greqi, Hungari,

Luksemburh dhe në Slloveni. Prandaj është e dyshimtë nëse kërkesat e Direktivës janë

respektuar mjaftueshëm.

- Kërkesat e artikuluara nga GjED në çështjen C-70/03238

(lidhur me transpozimin e nenit 5

dhe 6 të Direktivës 93/13) deri më tani nuk janë zbatuar në ligjin spanjoll, por ka patur

diskutime në Parlamentin Spanjoll lidhur me projekte në këtë kuadër.

- Në Estoni kushtet e paqarta të hartuara më parë duhet të interpretohen kundër palës që i

ka hartuar ato. Direktiva 93/13, përkundrazi, shkon përtej thjesht interpretimit në dëm të

përdoruesit, pasi në nenin 5, fjalia e dytë, ajo kërkon jo vetëm një interpretim të

favorshëm për konsumatorin, por interpretimin “më” të favorshëm.

- Nëse supozohet, që shtetet anëtare janë të detyruara nga Neni 7 (2) i Direktivës 93/13, t’u

ofrojnë shoqërive të konsumatorëve muhndësinë për të ngritur procedime kolektive

kundër përdoruesit të kushtit të padrejtë, nga ana tjetër në Lituani dhe Maltë gjendet një

shkelje e Direktivës, pasi në të dy vendet shoqatat e konsumatorëve nuk kanë të drejtë të

procedojnë direkt kundër klauzolës së përdoruesit, por thjesht të procedojnë kundër një

mase të organit publik përkatës ose apo të ngrenë një padi në Gjykatë duke kërkuar

marrjen e një vendimi, i cili do të kërkojë që organi publik të nxjerrë një urdhër

pajtueshmërie239

.

3.6 Përmirësimi i mbrojtjes

i. Zgjerimi i fushëveprimit

237

Çështja C-478/99 – Komisioni i Komuniteteve Europiane kundër Suedisë, 7 maj 2002 238

Çështja C-70/03 – Komisioni kundër Mbretërisë së Spanjës, 9 shtator 2004 239

Ibid.

73

Shumë shtete anëtare kanë zgjeruar fushën e zbatimit të ligjeve të tyre kombëtare mbi rishikimin

e kushteve të kontratës, për shembull lidhur me:

- Zgjerimi i nocionit të konsumatorit;

- Monitorimi i kushteve kontraktuale që pasqyrojnë dispozitat e detyrueshme;

- Monitorimi i kushteve të negociuara individualisht.

ii. Aplikimi i mundësive

Shtetet anëtare kanë aplikuar dhe përdorur ndryshe mundësitë e ofruara nga Direktiva:

Direktiva kryesisht u lë shtetet anëtare zgjedhjen e procedurave kolektive të cilat duhet të

vendosen në mënyrë që të parandalohet përdorimi i vazhdueshëm i kushteve të padrejta, neni 7

(2). Shtetet anëtare kanë zgjedhur mekanizma të ndryshëm të zbatimit në bazë të masave

administrative, procedurave kolektive gjyqësore dhe procedurave penale.

iii. Përdorimi i kushteve minimale

Shumica e shteteve anëtare kanë përdorur klauzolën minimale (neni 8). Disa shembuj të

rëndësishëm janë:

Direktiva 93/13 në thelb ka të bëjë me krijimin e një sistemi kontrolli të përmbajtjes së kushteve

të kontratës, si dhe krijimin e aplikimin e parimi të transparencës. Direktiva nuk përcakton

kërkesat për inkorporimin e kushteve në kontratë (përveç paragrafit 20, sipas të cilit konsumatori

duhet të ketë mundësinë për t'u njohur me të gjitha kushtet e kontratës). Disa prej shteteve

anëtare, në të kundërt, sigurojnë një rishikim të përfshirjes së kushtit në kontratë, i cili në disa

rrethana mund të jetë më shumë në favor të konsumatorit (p.sh. me anë të vendosjes së një

detyrimi për të vendosur kushtet që i kushtohen konsumatorëve).

Neni 3 (1):

- Ndërsa sipas Direktivës, padrejtësia ekziston vetëm nëse një term shkakton një mosbalancim

dhe ky mosbalancim është për më tepër në kundërshtim me parimin e mirëbesimit, shtatë vende i

referohen drejtpërdrejtë “mungesës së pabarazisë së dukshme” pa përmendur kriterin shtesë të

“mirëbesimit” Kjo tenton të çojë në një ulje e barrës së provës për konsumatorët.

Neni 3 (3) në lidhje me Aneksin:

- Shumë shtete anëtare kanë listën e zezë të Shtojcës nr. 1 të Direktivës dhe për këtë arsye

ofrojnë një nivel më të lartë të mbrojtjes së konsumatorit. Për më tepër, lista e zezë në disa shtete

anëtare si Belgjika, Estonia, Malta, Portugalia dhe Spanja, përmban më shumë klauzola se

Aneksi i Direktivës 93 / 13.

74

- Ndërkohë që Aneksi nr. 2 i Direktivës 93/13 parashikon disa përjashtime lidhur me këtë për

kushtet e përdorura nga furnizuesit e shërbimeve financiare, shumë shtete anëtare ofrojnë një

nivel më të lartë të mbrojtjes së konsumatorit duke mos e transpozuar Aneksin Nr. 2.

Neni 4 (1):

- Në disa shtete anëtare, ndërsa vlerësohet drejtësia e kushteve kontraktore, duhet t’u kushtohet

rëndësi jo vetëm rrethanave që mbizotërojnë në kohën e lidhjes së kontratës (siç parashikon

Direktiva), por edhe për kushtet pas përfundimit të kontratës.

Neni 4 (2):

- Në shumë shtete anëtare, rishikimi i kushteve përfshin gjithashtu edhe lëndën e kontratës dhe

përshtatshmërinë e çmimit.

Neni 6 (1):

- Nëse një klauzolë është e padrejtë, atëherë Direktiva 93/13 në thelb kërkon vetëm heqjen ose

ndryshimin i kushtit të padrejtë, e si pasojë kontrata si e tillë mbetet në fuqi. Megjithatë, në disa

shtete anëtare të drejtat dhe detyrimet kontraktore në përgjithësi duhet të rregullohen, jo vetëm

duke u përqendruar në një kusht të caktuar të padrejtë. Për më tepër, në disa shtete anëtare,

organet publike mund të kërkojnë inkorporimin e kushteve të reja në mënyrë që të parandalohet

një çekuilibër i konsiderueshëm ndërmjet të drejtave dhe detyrimeve.

Disa shtete anëtare (posaçërisht Polonia, Portugalia dhe Spanja) sigurojnë një Regjistër të

Kushteve standarde, qëllimi i së cilit është rritja e mbrojtjes së konsumatorëve duke publikuar

kushtet standarde dhe gjykimet mbi kushtet e padrejta, me disa efekte ndaj Noterëve,

Regjistruesit dhe gjykatësit.

iv. Paqartësia dhe dykuptimësia

Disa nga paqartësitë më të mëdha të Direktivës janë:

- Përkufizimi i konsumatorit (në lidhje me kontratat e përziera).

- Edhe pse Direktiva është në thelb e zbatueshme për të gjitha llojet e kontratave, Direktiva

përdor termat “shitës dhe furnizues” dhe “mallra dhe shërbime”.

- Formulimi i klauzolës së përgjithshme (neni 3) ka shkaktuar probleme në disa versione të

ndryshme të gjuhës së Direktivës 93 / 13.

Lidhur me testin e verifikimit të kushteve të padrejta (neni 3) dhe pasojat e padrejtësisë tek

individi (Neni 6 (1)) mund të zbulohen mospërputhjet dhe paqartësitë e mëposhtme:

- Marrëdhënia e parimit të mirëbesimit me kriterin e “mosbalancimit” mbetet e paqartë. A

mund të kuptohen këto kritere në mënyrë kumulative, si alternativa, apo në kuptim se çdo

75

klauzolë që gjeneron një çekuilibër të rëndësishëm është gjithmonë në kundërshtim me

parimi i mirëbesimit?

- Shprehja mosbalancim “i rëndësishëm” ka shkaktuar disa probleme, pasi është e vështirë

për të përcaktuar nëse ky term do të thotë që mosbalancimi është domethënës

(jashtëzakonisht i rëndësishëm sipas një vlerësimi substancial) ose evidente (sipas një

vlerësimi të perceptimit të tij të jashtëm).

- Direktiva e vetme nuk zbulon natyrën ligjore të Shtojcës. Sqarime të mëtejshme në lidhje

me këtë pikë u bënë të dukshme me vendimin e GjED në çështjen C-478 / 99240

.

- Formulimi i nenit 6 (1) (pasojat e padrejtësisë) nuk reflektojnë jurisprudencën e Gjykatës

Europiane (çështjet C-240/98 deri në C-244/98 - Océano241

; C-473/00 - Cofidis242

); C-

168/06 – Mostaza Claro243

.

Parimi i transparencës i përcaktuar në nenin 5 të Direktivës 93/13 ka disa paqartësi të

rëndësishme:

- Transparenca kërkohet në nenin 5 “në rastin e kontratave ku të gjitha ose disa kushte

ofruar konsumatorit janë me shkrim”. Ky formulim ngre pyetjen nëse kërkesa e

transparencës, po ashtu zbatohet për kontratat me gojë.

-

- Direktiva nuk përcakton në mënyrë eksplicite nëse biznesi ka për detyrë të dorëzojë ose

të vendosë dokumentin në dispozicion me kushtet në rastet se kontrata do të ishte e

shkruar normalisht.

- Direktiva nuk specifikon (me përjashtim të rregullave contra proferentem) se cilat janë

pasojat e mungesës së transparencës. Prandaj, është e paqartë nëse kërkesa e

transparencës është kusht për inkorporimin e kushteve, nëse klauzolat që nuk kanë

transparencë duhet të vlerësohen sipas nenit 3 dhe nëse kjo mungesë e transparencës në

vetvete rezulton me efekt të pavlefshëm / jo detyrues.

Edhe disa çështje në lidhje me procedurat kolektive duket se kanë nevojë për rregullim:

- Nga formulimi i Nenit 7 (2) nuk është plotësisht e qartë nëse shoqatave të konsumatorëve

duhet t'u jepet e drejta e qëndrimit në çdo rast.

240

Çështja C-478/99 – Komisioni i Komunitetit Europiane kundër Mbretërisë së Suedisë, 7 maj 2002 241

Çështje të bashkuara C-240/98 deri tek C-244/98, Océano Grupo Editorial SA kundër Murciano Quintero, 27

qershor 2000 242

Çështja C-473/00, Codifis kundër Fredout, 21 nëntor 2002 243

Çështja C-168/05, Elisa Maria Mostaza Claro kundër Centro Movil Milenium SL, 26 tetor 2006

76

- Nocioni "persona dhe organizata" për më tepër nuk shpjegon në mënyrë të mjaftueshme

nëse një person i vetëm ose një grup personash, që nuk është i organizuar, mund të

ndërmarrë veprime nën nenin 7.

Së fundi, fusha ndërkombëtare e zbatimit të dispozitave të kushteve të padrejta në nenin 6 (2)

nuk janë të përcaktuara qartë, pasi Direktiva nuk përcakton nocionin e “lidhjes së ngushtë me

territorin e një Shteti Anëtar”.

v. Mangësitë e Direktivës mbi Kushtet e Padrejta në Kontratës

Gjatë analizës së Direktivës shfaqen disa mangësi të rëndësishme lidhur me të. Shembuj të tillë

janë:

- Duke qenë se pasojat ligjore të një kushti të padrejtë në kontratë rregullohen thjesht

parimisht në Direktivë, ekziston rreziku që kërkesat e Direktivës të mos transpozohen me

efektivitet të mjaftueshëm në shtetet anëtare. Kjo vlen sidomos në ato shtete anëtare që

nuk ofrojnë për gjykatat / autoritetet mundësinë që t’i monitorojnë vetë këto kushte.

Rreziku i veçantë në këto raste është që konsumatori nuk mund të mbrohet kundër

kushteve të padrejta për shkak se ai mund të mos jetë i vetëdijshëm për të drejtat e tij (dhe

se ai duhet t'i ushtrojë këto të drejta) ose pengohet t’i pohojë ato për shkak të afateve të

kufizuara apo kostove për ngritjen e një padie në gjykatë.

- Direktiva nuk shprehet (me përjashtim të rregullit contra proferentem) për pasojat e

mungesës së transparencës. Ky hendek çon në një pasiguri të konsiderueshme ligjore dhe

në të njëjtën kohë rrezikon efektivitetin e transpozimit të Direktivës.

- Vendimet e gjykatave në kontekstin e procedurave kolektive janë në shumicën më të

madhe të shteteve anëtare të detyrueshme vetëm për biznesin që është palë në një rast

specifik. Gjithashtu vendimet në procedurat kolektive janë përgjithësisht të kufizuara

vetëm për çështjen e ngritur në fjalë. Këto pasoja ligjore janë veçanërisht të pafavorshme

në ato shtete anëtare që nuk kanë një procedurë administrative për të monitoruar kushtet e

padrejta. Ndaj, duhet të merret parasysh çështja se si këto mund të shmangin pasojat

negative të res judicata.

vi. Pengesat e mundshme të tregtisë ndërkufitare

Pengesat e dukshme për tregtinë në kuadër të Direktivës janë:

- Standardet e ndryshme në shtetet anëtare gjatë shqyrtimit të kushteve kontraktuale.

77

- Standardet e ndryshme në shtetet anëtare gjatë shqyrtimit të transparencës së kushtet

kontraktuale dhe pasojat (jo të harmonizuara) të mungesës së transparencës.

Praktika gjyqësore e GjED nuk ka nxitur harmonizimin në këtë drejtim, pasi ajo ka theksuar

në çështjen C-237/0228 se gjykata nuk do të merrte vendim nëse një kusht kontraktues është në

shkelje të mirëbesimit në një rast konkret. Prandaj, tregtarët nuk mund të përdorin një klauzolë

kontraktuale që është të vlefshme në të gjithë BE-në, por duhet të formulojnë klauzola të

ndryshme për çdo shtet anëtar. Prandaj ekzistojnë pengesa të konsiderueshme për funksionimin e

tregut të brendshëm. Ofruesit munden vetëm të realizojnë përtej kufijve kontratat e hartuara

paraprakisht me kostot e konsiderueshme të transaksionit.

vii. Konkluzione dhe Rekomandime

Për të eleminuar mospërputhjet dhe paqartësitë sikurse trajtuar ut supra, mund të adresohen

çështje si më poshtë:

- Përkufizimi i konsumatorit (veçanërisht në lidhje me rastet kur qëllimi është i dyfishtë).

- Në vend të termave “shitës / furnizues”, të përdoret një term uniform për të gjithë

direktivat mbi mbrojtjen e konsumatorit.

- Direktiva duhet të shprehë qartë se është e zbatueshme për të gjitha llojet e kontratave.

- Sqarim i formulimit të nenit 3 (1) (amendament i formulimit mashtrues në disa versione

gjuhësore; qartësim nëse kriteret “mirëbesim” / “mosbalancim” duhet të kuptohen në

mënyrë kumulative, ose në kuptimin që çdo klauzolë që gjeneron një çekuilibër i

rëndësishëm është gjithmonë në kundërshtim me parimin e mirëbesimit; definicioni i

“Çekuilibër me rëndësi”).

- Dispozita që qartësojnë natyrën ligjore të Aneksit.

- Pasojat e kushteve të padrejta duhet gjithashtu të qartësohen, sepse padrejtësia e një a

kushti mund të vlerësohet me propozimin e gjykatës (siç referohet në rastet e Océano,

Cofidis dhe Mostaza Claro)244

.

- Sqarim nëse kërkesa e transparencës zbatohet për kontratat verbale.

- Dispozitat nëse biznesi ka për detyrë të dorëzojë ose të bëjë dokumentin që është në

dispozicion me kushtet në rastet kur kontrata është shkruar normalisht. Për më tepër,

duhet të shqyrtohet nëse Direktiva duhet të ndryshohet me qëllim që, në mënyrë të

shprehur të inkorporojë ndalimin e “kushteve të paparashikuara” në të njëjtën mënyrë si

propozimet për direktivat e viteve 1990 dhe 1992.

- Pasojat e mungesës së transparencës duhet të rregullohen shprehimisht.

- Disa çështje në lidhje me procedurat kolektive gjithashtu duket se kanë nevojë për

rregullim: Sqarimi nëse shoqatat e konsumatorëve duhet të kenë të drejtën e qëndrimit në

çdo rast dhe nëse një person i vetëm ose një grup personash që nuk janë organizuar mund

244

Ibid, ut supra

78

të ndërmarrin veprime sipas nenit 7. Për më tepër, duhet të merret në konsideratë si mund

të shmangen pasojat negative të res judicata.

- Të jepet i detajuar përkufizimi i nocionit të "lidhjes së ngushtë me territorin e një shteti

anëtar" në neni 6 (2).

Për më tepër, për të hequr të paktën pengesat më të dukshme të tregtisë, duhet të merret parasysh

fakti nëse aplikimi i klauzolës minimale duhet të përjashtohet nga disa nga dispozitat e

Direktivës 93/13 duke sjellë kështu harmonizimin maksimal në këto fusha. Në këtë kuadër, do të

ishte e dëshirueshme nëse të paktën disa nga kushtet e listuara në Aneksin nr. 1 mund të

formulohen jo vetëm në aspektin e një liste treguese, ilustruese, por si një listë e zezë. Një

harmonizim i plotë i ligjit për kushtet e padrejta megjithatë, në gjendjen aktuale të zhvillimin të

ligjit, nuk duket as e mundur dhe as e dëshirueshme, pasi paanësia e një klauzoleje do të

përcaktohet vetëm në krahasim me ligjin dispozitiv (pothuajse të harmonizuar) dhe harmonizimi

maksimal do të sillte një reduktim të dukshëm të mbrojtjes së konsumatorit në ato vendet ku

është veçanërisht e lartë.

3.7 Arsyet politike për kontrollin e kushteve të formuluara paraprakisht

1. Ligji në shtetet anëtare para transpozimit të Direktivës mbi Kushtet e Padrejta në

Kontratë

Nëse kërkojmë për arsyet politike për monitorimin e kushteve të para-formuluara të kontratave,

dy linjat kryesore të argumentit janë245

:

Teoria e parë bazohet në marrjen parasysh të kostove të transaksionit: Pala që përdor kushtet e

hartuara paraprakisht është zakonisht më e informuar për përmbajtjen e kushteve sesa pala tjetër

(konsumator apo biznes). Duke hartuar kushte të njëjta dhe vetëm një herë për disa transaksione,

përdoruesi mundet të shpërndajë shpenzimet disa herë, ndërsa për palën tjetër shpesh është tepër

e shtrenjtë për të marrë informacionin e kërkuar për negocimin e kushteve të transaksionit.

Asimetritë e informacionit dhe pabarazitë në nivelin në të cilin çdo palë është e njohur me

kushtet e kontratës, si dhe shpërndarja e pabarabartë e kostove të transaksionit duhet të jetë e

balancuar duke rishikuar kushtet e hartuara paraprakisht.

Disa sisteme ligjore, veçanërisht ligjet gjermane, të Hollandeze dhe Portuguese, u bazuan në këtë

model edhe përpara transpozimit të Direktivës 93/13. Karakteristikë e këtyre vendeve është se në

parim vetëm kushtet standarde janë subjekt i rishikimit, dmth. kushtet e para-formuluara për një

shumëllojshmëri kontratash, por jo marrëveshjet individuale. Kjo është për shkak të faktit se një

shpërndarja e pabarabartë e kostove të transaksionit rezulton rregullisht vetëm kur përdoren

245

Kötz, Europäisches Vertragsrecht I, fq. 211 et seq.;

Tenreiro/ Karsten, Europäische Rechtsangleichung, fq. 225 et seq

79

termat standarde dhe jo me klauzola të negociuara individualisht. Në të njëjtën kohë, megjithatë,

kushtet standarde janë të afta për të rrezikuar jo vetëm konsumatorin, por çdo partner kontraktual

kundër të cilit ata janë përdorur. Prandaj, mbrojtja e ofruar nga monitorimi i këtyre kushteve në

vendet e lartpërmendurat shtrihen jo vetëm për transaksionet B2C, por edhe për transaksionet

B2B dhe P2P.

Sipas modelit të dytë ("teoria e abuzimit") kontrolli i kushteve të para-formuluara të kontratave

bazohet, në të kundërt, në nocionin se kushtet e padrejta shpesh përdoren kundër palëve më të

dobëta. Katalizatori kryesor për kontrollin e kushteve nuk është rreziku i kushteve standarde, por

mbrojtja e një klase të caktuar të personave. Në pikëpamje të zhvillimit ekonomik, social dhe

psikologjik të superioritetin intelektual të biznesit, konsumatori nuk ka zgjedhje tjetër përveçse të

pranojë kushtet në fjalë. Një rishikim i vlefshmërisë, në përputhje me rrethanat, do të rezultonte

në një çekuilibër përgjatë bisedimeve.

Ky nocion themelor u mbështet nga ligjet e disa vendeve, përkatësisht Francë, Belgjik,

Luksemburg, madje edhe para transpozimit të Direktivës 93/13. Karakteristikë e këtyre vendeve

është se në parim ata vetëm mbrojnë konsumatorin, si palë inferiore (dhe sidomos në France ata

persona që lidhin kontrata që nuk lidhen drejtpërdrejt me të ose profesionin e tyre). Rrjedhimisht,

kjo mbrojtje nuk mbulon vetëm kushtet standarde, por përkundrazi të gjitha klauzolat, qoftë të

para-formuluara ose të negociuara individualisht.

Krahas të dy këtyre modeleve ekzistojnë shumë sisteme të tjera të përziera, si dhe modeli i

Shteteve Nordike, ku sipas klauzolës së përgjithshme (Akti i Kontratës, Neni 36) është e mundur

madje edhe në kontratat B2B për të shqyrtuar kushtet standarde të negociuara individualisht.

2. Modeli i Direktivës mbi Kushtet e Padrejta

Propozimet e para për Direktivën 93/13 fillimisht ndoqën sistemin francez, në të cilin rregullat

ishin të kufizuara në kontratat e konsumatorëve, megjithëse kushtet e negociuara individualisht

ishin subjekt edhe për testin e drejtësisë. Megjithatë, që nga qëndrimi i përbashkët i Këshillit në

vitin 1992, u shfaq kompromisi mes modeleve franceze dhe atyre gjermane: Sipas nenit 3 (1) dhe

(2) të Direktivës 93/13 janë përjashtuar nga fusha e Direktivës, kushtet e negociuara në mënyrë

individuale - në kontrast me Francën – megjithatë, në kontrast me Gjermaninë është e

panevojshme për kushtet e kontratës të jenë të hartohen paraprakisht për një numër të kontratave,

në mënyrë që të standardizohen gjithashtu kushtet hartuara paraprakisht në kontratat individuale

për përdorim të vetëm, por kushtet e negociuara paraprakisht nuk janë subjekt i kontrollit të

Direktivës. Kjo përzierje e të dy sistemeve theksohet veçanërisht në paragrafin 9 të Direktivës

93/13, e cila i referohet si nevojës për mbrojtje nga shpërdorimi i pushtetit (si në Francë), si dhe

80

rrezikut për përjashtimin e padrejtë të të drejtave thelbësore të konsumatorit (një aluzion ndaj

modelit Gjerman), veçanërisht i pranishëm në kontratave standarde të “njëanshme”.

GjED në jurisprudencën e saj mbi Direktivën 93/13 kryesisht zbaton “teorinë e abuzimit”. Sipas

GjED246

, sistemi i mbrojtjes i paraqitur nga Direktiva 93/13 “bazohet në idenë se konsumatori

është në pozitë të dobët përballë shitësit ose furnizuesit, sa i përket të aspekteve, fuqisë së

negociatave dhe nivelin e tij të dijes. Kjo e bën konsumatorin të bie dakort me kushtet të hartuara

paraprakisht nga shitësi ose furnitori pa qenë në gjendje të ndikojë në përmbajtjen e kushteve”.

3. Ligji në shtetet anëtare pas transpozimit të Direktivës mbi Kushtet e Padrejta në

Kontratë

Shumica e shteteve anëtare, të cilat para miratimit të Direktivës 93/13 tashmë kanë patur një

zhvillim të sistemit të monitorimit të përmbajtjes së klauzolave kuntraktore, ky fakt e ka kufizuar

transpozimin e Direktivës në përshtatje të vogla të rregullave, duke ruajtur sistemin e vjetër.

Shtetet anëtare, të cilat para transpozimit të Direktivës nuk kishin sistem të gjerë të monitorimit

të kushtet e kontratës, në përgjithësi, pasuan modelin e Direktivës. Më tej dhjetë shtete të reja

anëtare të Bashkimit Evropian që janë anëtarësua në prill të vitit 2004, kanë adoptuar (për aq sa

është e mundur) një prej sistemeve ekzistuese.

Sistemi i monitorimit të drejtësisë së termave në të 25 shtetet anëtare mund të klasifikohet në

katër modele të ndryshme:

- Në Shtetet Nordike (Danimarkë, Finlanda, Suedi), shqyrtimi i përmbajtjes ka të bëjë me

të gjithë kontratat (B2B, B2C, P2P), gjithashtu kushtet e negociuara në mënyrë

individuale janë subjekt i rishikimit.

- Në Shtetet e tjera, të cilat tradicionalisht ndjekin "teoritë e kostove të transaksionit",

kontrolli i përmbajtjes shtrihet gjithashtu në të gjitha kontratat (B2B, B2C, P2P),

megjithatë, sipas modeli standard vetëm kushtet standarde janë subjekt i rishikimit. Një

rishikim i "kushteve jo të negociuara individualisht "në kontrast me Direktivën, është e

mundur vetëm për kontratat B2C.

Ky model pasohet nga Gjermania, Portugali, Austria dhe Hollanda. Gjithashtu shtetet e tjera

anëtare Hungari, Lituania dhe Sllovenia kanë miratuar këtë model247

. Në një farë mase Estonia

gjithashtu ka rëndësi në këtë grup, pasi sipas Aktit mbi të drejtën e kontratave në Estoni,

246

Çështje të bashkuara C-240/98 deri tek C-244/98, 20 qershor 2000 Océano Grupo Editorial SA kundër Murciano

Quintero paragrafi 25;

Çështja C-168/05, 26 tetor 2006, ElisaMaría Mostaza Claro kundër Centro Móvil Milenium SL paragrafi 25 247

Megjithatë, me veçantinë që në Slloveni në kontratat e B2C janë edhe kushtet individuale të negociuara subjekt i

shqyrtimit.

81

rishikimi i të gjitha kontratave është e mundur, megjithatë me dallimin se këto kryesisht kanë të

bëjnë me “kushtet jo individualisht të megociuara”.

- Të gjitha shtetet anëtare, të cilët kufizojnë monitorimin e përmbajtjes në kontratat B2C,

por janë gjithashtu subjekt për rishikim kushtet e negociuara individualisht bien në grupin

e tretë. Këto janë: Francë, Belgjikë dhe Luksemburg, si dhe Republika Çeke, Letonia dhe

Malta.

- Së fundmi, një numër shtetesh anëtare ndjekin konceptin e Direktivës 93/13, në të cilin

rishikimi i përmbajtjes është i kufizuar vetëm në kontratat e B2C dhe mund të

kontrollohen vetëm kushtet jo individualisht të negociuara. Këto janë Mbretëria e

Bashkuar, Irlanda, Spanja, Greqi dhe Italia (edhe pse disa prej këtyre shteteve anëtare

sigurojnë një listë të zezë për disa kushte të negociuara individualisht). Ndër shtetet e

tjera anëtare Bullgaria, Qipro, Polonia, Rumaniamania dhe Sllovakia kanë zgjedhur këtë

model.

3.8 Korniza ligjore në shtetet anëtare

3.8.1 Austria

Që nga fillimi i saj, Kodi Civil australian ka përfshirë dispozitën kundër imoralitetit (neni 879 (1)

i KC) dhe rregullat e përgjithshme për formimin e kontratës. Përveç kësaj, që nga viti 1979 Kodi

Civil i Austrisë ka përcaktuar rregulla të veçanta për inkorporimin dhe zbatueshmërinë e

klauzolave kontraktuale: Sipas nenit 864a, kushte të pazakonta standarde, të pafavorshme për

palën tjetër kontraktuese, mund të jenë pjesë e kontratës vetëm nëse ajo palë ka qenë në mënyrë

të vetëdijshme në dijeni për to.

Sipas nenit 879 (3), një kusht kontraktor që gjendet në kushtet e përgjithshme të biznesit ose

forma kontraktuale, të cilat nuk bëjnë të qarta një detyrimet dhe ekzekutimin e tyre për palën,

janë të pavlefshme, nëse, duke pasur parasysh të gjitha rrethanat e rastit, ato krijojnë një pozitë

disfavorizuese për palën. Për më tepër, rregullat e Kodit Cvil nuk zbatohen vetëm për kontratat

B2C, por gjithashtu për transaksionet B2B dhe P2P, Akti për Mbrojtjen e Konsumatorit i cili

gjithashtu hyri në fuqi 1979 përmban dispozita të veçanta për të monitoruar përmbajtjen e

kushteve, të cilat zbatohen vetëm kontratat për B2C.

Ndryshimet e vetme brenda këtij kuadri ligjor deri tani janë kufizuar në detaje të veçanta. Me

Akti i Amendimit të 1 janarit 1997, listat “e zeza” ekzistuese në nenin 6 (1) dhe (2) të Aktit për

Mbrojtjen e Konsumatorit u zgjeruan shumë pak. Për më tepër, shkelja e transparencës së

detyrueshme sipas nenit 6 (3) të Aktit të Mbrojtjes së Konsumatorit u njoh për herë të parë si

baza e pavarur e nulitetit në të drejtën e vet.

3.8.2 Belgjika

82

Para vitit 1991, nuk kishte mbrojtje të qartë në fushën e kushteve të padrejta të kontratave.

Kështu konsumatorët duhej t’i referoheshin parimeve të ligjit të përgjithshëm të kontratave. Akti

i 14 korrikut 1991 mbi Praktikat Tregtare dhe Mbrojtjen e Konsumatorit (më poshtë TPA) ishte

rregullorja e parë origjinale mbi kushtet e padrejta të kontratës. Dispozitat u miratuan sipas

parashikimeve të Direktivës, dhe e frymëzuar direkt nga përmbajtja e saj. Megjithatë, Komisioni

Europian shpalli një opinion të arsyetuar më 8 mars 1994 duke theksuar se një numër i

konsiderueshëm i dispozitave të Akti i vitit 1991 nuk ishte në përputhje me Direktivën. U

perceptua si veçanërisht problematike fakti se TPA nuk zbatohet për shërbimet e ofruara nga

profesionet e lira. Ndaj, ligjvënësi Belg vendosi të miratonte një Akt të veçantë për kushtet e

padrejta në kontratat ndërmjet konsumatorëve dhe praktikuesve të profesioneve të lira (Akti i

Profesioneve Liberale – Liberal Professions Act – LPA)248

. TPA u ndryshua gjithashtu në disa

pjesë me akte të ndryshme (Akti i 7 dhjetorit 1998 dhe Akti i 25 majit 1999) për të përmbushur

kërkesat e Direktivës.

Reformat zgjeruan fushën personale dhe shtrirjen substanciale të zbatimit dhe transpozuan

rregullat e interpretimit dhe kërkesës së transparencës sipas nenit 5 të Direktivës 93/13. Për më

tepër, reforma ndryshoi efektet e ksuhteve të padrejta. Ndërsa sipas versionit më të hershëm të

Ligjit, kushtet e padrejta së pari bëheshin të paefektshme përmes deklaratës gjyqësore dhe që nga

viti 1998 ato shpallen të pavlefshme që nga fillimi.

TPA shkon përtej fushëveprimit të Direktivës duke sjellë gjithashtu brenda veprimit të saj,

kushte të cilat negocioohen nga palët, ndërsa LPA për profesionet e lira është e kufizuar në

kushtet standarde të padrejta të cilat nuk ishin negociuar individualisht nga palët. Megjithatë,

LPA përmban një përjashtim nga ky parim pasi kushtet e padrejta të renditura në 'Listën e zezë'

në aneksin e Aktit janë të ndaluara dhe të pavlefshme, edhe nëse ato ishin individualisht të

negociuara (Neni 7 (4) i Aktit të Profesioneve të Lira).

Nenit 34 i TPA fuqizon Mbretin për të imponuar ose ndaluar me Dekret Mbretëror disa ksuhte në

kontratat e aplikueshme në sektorë të caktuar tregtar ose në produkte apo shërbime specifike.

Mbreti gjithashtu ka fuqinë për të imponuar kontrata tip – mbi marrëdhënien shitës –

konsumator. Fuqia e Mbretit është e kufizuar në dy mënyra. Nga njëra anë Mbreti është i

autorizuar vetëm për të ndërmarrë veprime në mënyrë të pashmangshme për të garantuar

ekuilibrin midis të drejtave dhe detyrimeve të palëve ose për të siguruar drejtësinë e

transaksioneve tregtare. Nga ana tjetër Mbreti duhetkryesisht të konsultohet me Komisionin e

Kushteve të Padrejta të Kontratës dhe me Këshillin e Lartë të Tregtarëve (Hoge Raad voor de

Middenstand). Aktualisht, është lëshuar të pakëtn një Dekret Mbretëror: Dekreti Mbretëror i 9

korrikut 2000 mbi të Dhënat Thelbësore dhe Kushtet lidhur me formën e rendit të automjeteve të

reja.

248

Akt i 3 prillit 1997, i zëvendësuar nga Akti i 2 gushtit 2002 mbi reklamat mashtruese dhe konkurruese, kushtet e

padrejta në kontratë dhe tregtia në largësi në kuadër të profesioneve të lira – Akti i Profesioneve të Lira

83

3.8.3 Bullgaria

Përpara transpozimit të Direktivës, u zbatua ligji i përgjithshëm i kontratave, veçanërisht

dispozitat për pavlefshmërinë e kontratave. Kushtet, të cilat shkelin normat ligjore apo

mirëbesimin, sillnin pavlefshmërinë e pjesshme ose të plotë të kontratës. Shumë shpesh kjo ka

çuar në rezultate që janë të ngjashme me ato të zbatimit të direktivës. Në disa raste ishte

gjithashtu e mundur që të shfuqizohej kontratë. Direktiva 93/13 u transpozua fillimisht në vitin

1999 me Ligjin për Mbrojtjen e Konsumatorëve, por më vonë u zëvendësua me Ligjin e ri për

Mbrojtjen e Konsumatorit në Dhjetor 2005, i cili hyri në fuqi në qershor 2006. Nenet 143 et seq i

Ligjit të ri për Mbrojtjen e Konsumatorit japin rregulla të detajuara mbi kushtet e padrejta në

kontratat e konsumatorëve.

Ligji për Mbrojtjen e Konsumatorit zbatohet për të gjithë kontratat B2C. Klauzola e përgjithshme

dhe madje edhe transpozimi i Aneksit zbatohet edhe për kushtet e negociuara individualisht.

Megjithatë, sa i përket pasojave ligjore të ligjit në Bullgari bëhet dallimi ndërmjet kushteve të

negociuara individualisht ose jo të negociuara individualisht: Sipas nenit 146 (1) i Ligjit për

mbrojtjen e konsumatorit, i cili transpozon nenin 6 (1) të Direktivës 93/13,kushte që nuk

negociohen individualisht janë automatikisht të pavlefshme. Përkundrazi, kushtet e padrejta të

negociuara individualisht rregullohen nga ligji i përgjithshëm i kontratave.

3.8.4 Danimarka

Sistemi i ligjit të mbrojtjes së konsumatorit në Danimarkë është i krahasueshëm me atë të

vendeve të tjera nordike (Finlandë dhe Suedi). Një tipar kyç i këtyre vendeve është i përdorimi i

gjerë i klauzolës së përgjithshme, të përcaktuar në seksionin 36 të Aktit të Kontratave. Kjo

klauzolë bën të mundur mosmarrjen në konsideratë tërësisht ose pjesërisht të një marrëveshje të

caktuar (madje edhe të negociuar individualisht), nëse kushti është i padrejtë / i paarsyeshëm në

lidhje me përmbajtjen e kontratës, pozitën e palëve dhe rrethanat që mbizotërojnë gjatë dhe pas

përfundimit të kontratës. Klauzola e përgjithshme nuk kufizohet vetëm në kontratat B2C, por

zbatohet për kontratat në përgjithësi. Por duhet të theksohet, se në kontekstin e kontratave jo

konsumatore, pragu i paarsyetueshmërisë është më i lartë.

Më tej, karakteristikë e shteteve skandinave konsiston në kontrollin administrativ të kushteve

përmes Ombudsmanit të Konsumatorit, detyra e të cilit në Danimarkë është të monitorojë

pajtueshmërinë me Aktin e praktikave të tregut danez në interes të konsumatorëve. Direktiva

93/13 është transpozuar në ligjin danez në vitin 1994 me anë të ndryshimeve në Aktin e

Kontratave. Përmes transpozimi u arrit një shkallë më e lartë fleksibilitetit, duke bërë të mundur

jo vetëm për të mos marrë në konsideratë një marrëveshje tërësisht ose pjesërisht, por edhe për ta

ndryshuar atë. Përveç kësaj, përafrimi i klauzolës së përgjithshme, dhe rregulla shtesë për

kontratat e konsumatorëve ishin përfshirë në Ligjin Danez të Kontratës (Neni 38a-38d).

Përkufizimi i konsumatorit korrespondon me Direktivën, por jep një mbrojtje më të gjerë për

84

konsumatorin duke mbuluar jo vetëm personat fizikë,por edhe personat juridikë, me kusht që ato

të mos veprojnë brenda një biznesi.

Në rastin e kontratave të konsumatorëve, klauzola e përgjithshme në seksionin 36 të Aktit të

Kontratave zbatohet me dy modifikimet. Së pari, në zbatimin e klauzolës së përgjithshme, nuk

mund të merren parasysh rrethanat në dëm të konsumatorit që dalin në një datë të mëvonshme

nëse kjo do të thotë se kushti kontraktual nuk mund të ndryshohet ose të anullohet. Së dyti, edhe

nëse një kontratë përmban kushte që nuk janë në përputhje me praktikat e duhura të biznesit dhe

shkaktojnë një çekuilibër të konsiderueshëm për të drejtat dhe detyrimet e palëve në dëm të

konsumatorit, konsumatori mund të kërkojë që të mbetet pjesa e mbetur e kontratës pa

ndryshime, nëse kjo është e mundshme.

3.8.5 Estonia

Para transpozimit të Direktivës, në Estoni nuk kishte rregulla të veçanta në të drejtën kombëtare

në mënyrë eksplicite lidhur me kushtet e padrejta të kontratës. Të gjitha çështjet e së drejtës së

konsumatorit rregulloheshin me Kodin Civil të Republikës Socialiste Sovjetike të Estonisë, të 12

qershorit 1964 (në fuqi nga 1 janari 1965). Më 15 dhjetor 1993, Parlamenti miratoi Aktin për

Mbrojtjen e Konsumatorit, i cili hyri në fuqi më 1 janar 1994. Akti përmbante dispozita të

përgjithshme në lidhje me përgjegjësitë dhe kufizimet ndaj shitësit (seksioni 7 dhe 8), por nuk

ofronte rregulla të veçanta të ngjashme me ato të Direktivës. Direktiva duhej të implementohej

nga legjislacioni Estonez pas Marrëveshjes Europiane për Krijimin i një Bashkëpunimi midis

Komuniteteve Europiane dhe midis shteteve anëtare dhe në Republikën e Estonisë kjo hyri në

fuqi më 1 shkurt 1998.

Ligjvënësi e transpozoi Direktivën në seksionit 35-44 të Aktit të detyrimeve që përfshin rregullat

për mos përfshirjen e kushteve (të pazakonshme ose të pakuptueshme) seksioni 37 (3), përfshin

gjithashtu prioritet për marrëveshjet individuale sipas kushteve standarde, seksioni 38, rregulli i

interpretimit “contra proferentem”, seksioni 39 (1) dhe “betejën e formave”,seksioni 40. Fusha e

zbatimit është më e gjerë se ajo e përcaktuar në Direktivë.

Të gjitha llojet e personave mbulohen nga parashikimet, duke përfshirë konsumatorët, personat

juridikë jo tregtar dhe personat juridik tregtar. Dispozitat e veçanta të mbrojtjes së konsumatorit

janë të përfshira në një listë të zezë, seksioni 42 (3), duke mbuluar një total prej tridhjetë e shtatë

kushteve. Nëse kushti i listës së zezë është përdorur në kontratat B2B, ky kusht supozohet të jetë

i padrejtë, seksioni 44.

3.8.6 Finlanda

Sistemi i ligjit në Finlandë mbi mbrojtjen e konsumatorit është i krahasueshëm me atë të vendeve

të tjera nordike (Danimarkë dhe Suedi). Ashtu si në shtetet e tjera skandinave, tiparet qendrore

janë kushtet e përgjithshme të Aktit të Kontratave, seksioni 36 dhe masat administrative

85

mbrojtëse dhe mjetet e kontrollit, të cilat në Finlandë zbatohen nga Avokati i Popullit për

Konsumatorin dhe Agjencia e Konsumatorit në bazë të Aktit të Agjencisë së Konsumatorit

(respektivisht 1056/1998). Ndryshe nga shtetet e tjera skandinave, ka ekzistuar një Ligj për

Mbrojtjen e Konsumatorit që nga viti 1978, i cili në Kapitullin 3 përcakton një klauzolë të

përgjithshme që i jep gjykatës fuqinë për të rregulluar ose shpallur të pavlefshme kur shqyrton

kontrata, kushtet e shprehura të së cilës në kontratat B2C, nëse janë negociuar individualisht ose

nuk janë negociuar individualisht.

Direktiva 93/13 u transpozua në 1994 me ndryshime në disa pika mbi Aktin në Finlandë.

Ndryshe nga Direktiva 93/13 Akti gjithashtu lidhet me kushte të negociuara individualisht. Për

më tepër, neni (2) të Ligjit të Direktivës 93/13, Kapitulli 4, seksioni 1 i Aktit, parashikon

shprehimisht rregullimin e çmimit. Në fund të vitit 1998 ka pasur një ndryshim të mëtejshëm

Akti për të transpozuar nenin 6 (2) të Direktivës 93/13.

3.8.7 Franca

Në Francë, kontrolli i kushteve të padrejta kontraktuale fillimisht u zhvillua nëpërmjet

jurisprudencës. Kishte gjithashtu disa rregulla të përhapura dhe të fragmentuara në lidhje me

kushtet e padrejta në Kodin Civil. Qasja e parë gjithëpërfshirëse legjislative ishte ligji 78-22 i 10

janarit 1978249

, dispozitat e të cilit më vonë u transferuan në vitin 1993 në nenin L-132-1 et seq

të Kodit të ri të Konsumatorit. Fillimisht u miratua ligji 78-22 për të ngritur një sistem

administrativ të kontrollit mbi kushtet e drejta para krijimit të commission des clauses abusives.

Komisioni mund të lëshojë vetëm rekomandime, në bazë të të cilave ekzekutivi mund të ndalojë

disa klauzola me dekret. Megjithatë, kjo procedurë mbeti praktikisht e papërdorur, sepse ishin

miratuar vetëm dy dekrete që ndalonin përdorimin e disa kushteve (në listën e zezë)250

.

Më tej, në vitin 1991, u vendos parimi i shqyrtimit gjyqësor të kushteve kontraktuale të padrejta,

me qëllim ncitjen e kontrollit251

. Përveç kontrollit përmes organeve administrative dhe rishikimit

gjyqësor mbi përmbajtjen në raste individuale, që nga viti 1998 ka qenë gjithashtu e mundur për

shoqatat e konsumatorëve për të ngritur padi (neni L-421-1 et seq i Kodit të Konsumatorit).

Direktiva 93/13 është transpozuar përmes miratimit të ligjit 95-96 të datës 1 shkurt 1995, i cili

modifikoi pak Kodin e Konsumatorit. Klauzola kryesore e neni L-132-1 i Kodit të

Konsumatorëve ofron kritere për vlerësimin e padrejtësisë, edhe pse pa shprehimisht duke

përmendur kërkesat e mirëbesimit siç thuhet në nenin 3 (1) të Direktivës 93/13. Dispozitat në

Francë ende zbatohen vetëm për kushtet e përdorura në kontratat B2C (kontratat e

konsumatorëve), por, ndryshe nga Direktiva, janë të mbuluara edhe kushtet e negociuara

individualisht.

249

Ligji mbi Mbrojtjen dhe Informimin e Konsumatorëve; i ashtëquajtur “loi scrivener” 250

Neni R.132-1, 132-2 dhe 132-2-1 i Kodit të Konsumatorit 251

Arrêt du 14 mai 1991, Bulletin des arrêts de la Cass. civ. I, no. 153 dhe Receuil Dalloz Sirey 1993

86

3.8.8 Gjermani

Që nga viti 1977, ligjvënësi gjerman tashmë kishte rregulluar tërësisht përdorimin e kushteve të

padrejta të kontratës në Aktin në lidhje me Rregullimin e Ligjit të Kushteve të Biznesit Standard

(Gesetz zur Regelung des Rechts der Allgemeinen Geschäftsbedingungen). Jo vetëm

konsumatori ishte (dhe është) i mbrojtur, por çdo person fizik ose juridik,kundër të cilit përdoren

kushtet standarde të kontratës. Prandaj kontratat ndërmjet palëve private dhe transaksionet

tregtare janë gjithashtu, në parim, brenda fushëveprimit të saj. Në këtë drejtim fushëveprimi i

personave të mbrojtur është shumë më e gjerë se në Direktivë.

Para zbatimit të Direktivës megjithatë ishte e mundur vetëm të rishikoheshin kushtet

kontraktuale të para-formuluara për njëshumëllojshmëri të kontratave, të bëra në mënyrë të

njëanshme nga njëra palë. Kushtet të cilat ishin të hartuara paraprakisht në një kontratë të

njëanshme ose kontrata të cilat janë inkorporuar me nismën e një pale të tretë (të tilla si noteri,

agjenti etj.) të vendosura jashtë fushës së Aktit. Lista “gri” mbi kushtet e dyshimta (dispozitat e

të cilave varen nga vlerësimi) në nenin 10 të Aktit (aktualisht Kodi Civil, neni 308) si dhe një

listë e zezë e kushteve të pavlefshme (kushte, vlefshmëria e të cilave nuk është subjekt i çdo

vlerësimi) neni 11 i Aktit (aktualisht: neni 309) shërbejnë si pikë referimi për kontrollin e

përmbajtjes kontraktuale. Kushtet që nuk janë kategorizuar në këto lista, u gjykuan sipas

normave më e rëndësishme (në praktikë), kushtet e përgjithshme, neni 9 (1) i Aktit (aktualisht,

neni §307 (1)). Kjo dispozitë deklaron që kushtet janë të pavlefshme nëse, në kundërshtim me

kërkesat e mirëbesimit, ata e vendosin palën tjetër kontraktore në një disavantazh të

paarsyeshëm.

Gjatë transpozimit të Direktivës në vitin 1996, ligjvënësi vendosi për një zgjidhje minimale.Neni

12 i Aktit (mbi fushëveprimin ndërkombëtar) mbeti thuajse e pamodifikuar dhe u shtua një

dispozitë e re në nenin 24 të Aktit (aktualisht neni 310 (3)), e cila shtrin hapësirën për kontratat e

konsumatorëve dhe gjithashtu mundëson një rishikim të kushteve, të cilat janë formuluar për

përdorim të njëhershëm dhe janë përfshirë nëkontrata me nismën e një pale të tretë (noter,

agjent). Brenda kuadrit të reformimit të ligjit të detyrimeve, me efekt nga 1 janari 2002,

ligjvënësi shfuqizoi Aktin dhe dispozitat e saj thelbësore u integruan në Kodin Civil me

ndryshime veçanërisht të vogla (nenet 305-310). Për të përmbushur kërkesat e GjED (C-

144/99252

), neni 307 (1) i Kodit Civil e bëri të qartë se kushtet që nuk kanë transparencë janë të

pavlefshme.

3.8.9 Greqi

Edhe në vitet 1970, komunitetet akademike dhe gjyqësore greke kishin filluar intensivisht të

adresonin praktikën gjithnjë në rritje të lidhjes së kontratave nëpërmjet përdorimit të kushteve

standarde. Kjo mbrojtje u sigurua në tre nivele të shqyrtimit (inkorporimi, interpretimi, dhe

252

Çështja C-144/99, 10 maj 2001, Komisioni kundër Mbretërisë së Hollandës

87

rishikimin i përmbajtjes së kushtit). Në vitin 1991 u miratua një akt gjithëpërfshirës për

mbrojtjen e konsumatorit, e cila për herë të parë ka parashikuar shprehimisht mbrojtje kundër

padrejtësive, por fushëveprimi i të cilit ishte i kufizuar në kontratat e konsumatorëve (B2C). Ky

akt u shfuqizua në 1994 dhe u zëvendësuar me një Akt të ri të Mbrojtjes së Konsumatorit.

Kërkesat e Direktivës 93/13 u transpozuan në nenin 2 të këtij ligji, dhe ndryshime të mëtejshme

pasuan në vitin 1999. Shtrirja e dispozitave greke shtrihet sipas nenit 1 (4) të gjithë personave

fizikë dhe juridikë, të cilët janë përfituesit e fundor të mallrave ose shërbimeve, pavarësisht nga

qëllimi / natyra e transaksionti; duke shkuar në parashikime ligjore në mënyrë të konsiderueshme

më tej se Direktiva.

3.8.10 Hungaria

Në socializëm kushtet e përgjithshme të biznesit ishin praktikisht të parëndësishme, por vetëm në

fund të viteve '60 filluan të shfaqen kushtet e para të hartuara paraprakisht. Jurisprudenca zhvilloi

standard të veçana për përfshirjen e kushteve standarde të kontratës253

, megjithatë dispozitat mbi

konsumatorin ishin ende të panjohura. Me ndryshimin e ligjit në vitin 1978, Kodi Civil Hungarez

Civil (Akti IV i vitit 1959) është reformuar tërësisht. Neni 209 parashikonte se kushtet standard

të kontratës të hartuara nga njëra palë dhe të përdoreshin nga persona juridikë, që ëonte në një

avantazh të pajustifikuar ishin të anullueshme. Pala që ka të drejtë të kërkojë shfuqizimi ishte

pala “tjetër” kontraktuale që ballafaqohet me kushtin (në atë rast ku nuliteti shpallej me efekt

inter partes), si dhe organet e caktuara shtetërore ose komunitare (këtu pavlefshmëria aplikohet

erga omnes).

Në vitin 1997 Direktiva 93/13 u transpozua në Kodin Civil Hungarez në pjesën “Ligji mbi

Detyrimet”, Titulli “Kontratë”, Kapitulli XVIII. Dispozitat e Kodit Civil janë ndryshuar disa herë

në vitet e fundit duke marrë parasysh jurisprudencën e GjED (nga çështja C-240/98 deri në

çështjen C-24498254

; C-372/99255

; C-473/00256

; C-70/03257

). Ndryshimi i fundit ka ndodhur me

Aktin III të vitit 2006, në fuqi që nga 1 marsi 2006. Kodi Civil përmban dispozita të

përgjithshme të zbatueshme për të gjithë personat për inkorporimin dhe interpretimi i kushteve

standarde të kontratës (neni 205 et seq.). Një rishikim i përmbajtjes është po ashtu në dispozicion

në të gjitha marrëdhëniet kontraktuale, edhe pse në faza. Sipas nenit 209 (1)(versioni i ri), një

kusht standard i kontratës është i padrejtë nëse, në kundërshtim me kërkesat e mirëbesimit,

shkakton një disavantazh të konsiderueshëm dhe të pajustifikuar për palën tjetër. Për më tepër,

me kontratat e konsumatorit, kushtet që nuk janë të negociuara në mënyrë individuale mund të

253

Opinioni nr. 37 i Këshillit Ekonomik të Gjykatës së Lartë 254

Çështje të bashkuara C-240/98 deri tek C-244/98, Océano Grupo Editorial SA kundër Murciano Quintero, 27

qershor 2000 255

Çështja C – 372/99, 24 janar 2002, Komisioni kundër Republikës Italiane 256

Çështja C-473/00, 21 nëntor 2002, Codifis kundër Fredout 257

Çështja C-70/03, 9 shtator 2004, Komisioni kundër Mbretërisë së Spanjës

88

rishikohen; megjithatë, nga ana tjetër nuk ka qenë më i mundur rishikimi i kontratave individuale

që nga 1 marsi 2006.

Në lidhje me kontratat B2C, rregullat e Kodit Civil janë plotësuar me një listë të zezë dhe gri

përmes Rregullores së qeverisë 18/1999 (II.5.). Që kur Akti III i vitit 2006 hyri në fuqi,

ligjvënësi ka ndryshuar pasojat e kushtit të padrejtë. Neni 209a (2) parashikon që kushtet e

padrejta në kontratat e konsumatorit janë të pavlefshme dhe se padrejtësia mund të pohohet

vetëm në avantazh të konsumit. Fusha e zbatimit të actio popularis ka qenë e kufizuar në

kontratat B2C që nga 1 marsi 2006.

Ndryshime të mëtejshme janë pritur me reformën “e madhe” të Kodit Civil, duke përfshirë inter

alia kufizime mbi përkufizimin e konsumatorit vetëm për personat fizikë.

3.8.11 Italia

Në ligjin Italian nuk kishte rregulla të posaçme të veçanta mbi kushtet e padrejta para zbatimit të

Direktivës. Megjithatë, në vitin 1942, brenda Kodit Civil Italian dispozita të caktuara të

përgjithshme për inkorporimin (neni 1341 (1),1342) dhe interpretimin e kushteve standard të

zbatueshme për të gjithë personat ekzistent, neni 1370 i Kodit Civil (rregulli contra

proferentem). Përveç kësaj, sipas nenit 1341 (2) kushtet e para-përcaktuara dhe të para-

formuluara ishin të pavlefshme, nëse nuk pranoheshin individualisht me shkrim, sidomos

kufizimet e përgjegjësisë. Rregulla të veçanta për shqyrtimin e përmbajtjes së kushteve nga ana

tjetër nuk janë përfshirë në Kodin Civil deri në vitin 1996: Me qëllim të transpozimit të

Direktivës, ligjvënësi krijoi një kapitull të ri në Kodin Civil (ish Neni 1469-bis deri në 1469

sekte). Shtrirja e këtyre rregullave ishte e kufizuar për kontratat e konsumatorëve.

Ndërkohë rregullat janë ndryshuar shumë herë. Në vitin 1999, në përgjigje ndaj presionit nga

Komisioni Europian, legjislatori italian shtriu qëllimin e shqyrtimit të klauzolave për të gjitha

marrëdhëniet kontraktuale (ndërkohë që e vetmja kontratë kundrejt së cilës u zbatua ishte

kontrata për shitjen e mallrave dhe furnizimin e shërbimeve). Më tej, u miratuar Amendamenti

në vitin 2003 me nenin 6 të Ligjit 14/2003: Pasi GjED e bëri të qartë në çështjen C-372/99258

, se

neni 7(3) i Direktivës 93/13 kërkonte “vendosjen e procedurave të një natyre penguese dhe një

qëllim bindës i cili gjithashtu mund të drejtohet kundër sjelljes së kufizuar në rekomandimin e

përdorimit të kushteve të padrejta të kontratës, pa i përdorur në të vërtetë ato në kontrata të

veçanta”. Ndaj, legjislatori Italian e formuloi dispozitën përkatëse (Neni1469) sipas këtyre

udhëzimeve.

Me miratimin e Kodit të Konsumatorit, më 22 korrik 2005 e cila hyri në fuqi me dekretin

ligjvënës të 23 tetorit 2005, dispozitat mbi kushtet e padrejta në Kodin Civil (ish neni 1469bis-

1469sexies) u vendosën në Kodin e Konsumatorit. Ky instrument ndryshoi pasojat ligjore të

përdorimit të kushteve të padrejta duke prezantuar konceptin e nullitetit të mbrojtjes në nenin 36

258

Çështja C-372/99, 24 janar 2002, Komisioni kundër Republikës Italiane

89

(3): Tani e tutje konsumatorët mundet të mbështeten në vlefshmërinë e kontratës për sa kohë që i

përshtatet atij, pasi vetëm ai (ose gjykata që është e detyruar të marrë parasysh interesat e tij)

mund të kërkojnë pavlefshmërinë dhe nuk ka afat kohor kufizues për të.

3.8.12 Luksemburg

Akti i Mbrojtjes së Konsumatorit, i cili u miratua më 25 gusht 1983, siguroi rregulla

gjithpërfshirëse mbi kushtet e padrejta të kontratës. Strukturalisht shumë të ngjashme me

Direktivën, dispozitat përmbanin një klauzolë të përgjithshme që përcaktonte kriteret për

vlerësimin e kushtit të padrejtë dhe jo Lista e plotë e zezë e kushteve të padrejta. Prandaj,

transpozimi i Direktivës me Ligjin e 26 marsit 1997259

, çojnë vetëm në modifikime të lehta të

ligjit vendas, pasi në listën e zezë ishin shtuar katër kushte. Paralelisht me këtë, dispozitat mbi

dallimin mes marrëveshjeve individuale dhe kushteve të hartuara paraprakisht u përfshinë në

nenit 1135-1 dhe gjithashtu u miratua një rregull të ri mbi inkorporimin e kushteve standard.

Sipas nenit 1135-1 kushtet standard janë të detyrueshme vetëm për sa kohë që pala tjetër ka

pasur mundësinë të njihet me to në kohën e nënshkrimit, dhe nëse në rrethana të caktuara ai

duhet të trajtohet sikur i ka pranuar ato.

Ndërsa shqyrtimi i përmbajtjes së ofruar në Aktin mbi Mbrojtjen e Konsumatorit është i

zbatueshëm vetëm në kontekstin e marrëdhënieve B2C, rregullat e inkorporimit të nenit 1135-1

zbatohen për të gjithë personat.

3.9 Fusha e zbatimit - Konsumatorët, Shitësit dhe Furnizuesit

Kontratat B2C, B2B dhe P2P

Direktiva 93/13 është e zbatueshme për kushtet në kontratat e lidhura midis një shitësi ose

furnizuesi dhe një konsumator (B2C). Të gjitha shtetet anëtare kanë paraqitur, në rrjedhën e

transpozimit të Direktivës, rregulla të veçanta B2C për të rishikuar kushtet e formuluara

paraprakisht. Përveç kësaj, në një numër shtetesh anëtare një rishikim i kontratave B2B dhe P2P

është i mundur në nivele të ndryshme.

Në shtetet nordike (Danimarkë, Finlandë, Suedi), për shkak të kushtit të përgjithshme të seksionit

36 të Aktit të Kontratave, një rishikim i përmbajtjes së kushteve të padrejta (edhe nëse ato janë

negociuar individualisht) ka qenë gjithmonë e mundur në të gjitha llojet e marrëdhënieve

kontraktuale, edhe në kontratat B2B dhe P2P. Megjithatë, sipas këtij seksioni, në përcaktimin e

asaj që është e padrejtë, nuk do t’i kushtohet rëndësi vetëm përmbajtjes së kontratës dhe

rrethanave që mbizotërojnë në dhe pas përfundimit të kontratës, por edhe pozitave përkatëse të

palëve. Kjo do të thotë se në kontratat B2B, duhet të kalohen shumë kërkesa strikte për të

konsideruar një kusht të padrejtë.

259

Ligji i 26 marsit 1997 (Akt memorial nr. 30 i 29 prillit 1997)

90

Në Gjermani, Portugali dhe Estoni si dhe në Austri, Hungari, Lituani, Holandë dhe në Slloveni

ekzistojnë kushte të përgjithshme të cilat sigurojnë një rishikim të përmbajtjes së kushteve

standarde, të cilat nuk zbatohen vetëm për kontratat B2C, por edhe për kontratat B2B dhe P2P.

Një veçori tjetër e veçantë e Gjermanisë, Portugalisë dhe Estonisë është se në lidhje me kontratat

B2B përfshihet gjithashtu dhe lista e zezë:

- Dispozitat gjermane për monitorimin e kushteve standarde (neni 305 et seq.), në parim,

mbrojnë të gjitha palët kontraktuese kundër të cilëve përdoren kushtet standarde. Deri më

tani, sikurse kushtet standarde përdoren kundër një biznesi, dispozita specifike nuk kanë

ndonjë aplikim të drejtpërdrejtë, posaçërisht lidhur me listën gri (neni 308) dhe listën e

zezë (neni 309), të cilat zbatohen për kontratat B2C (neni 310 (1)). Megjithatë, kur

përdorimi i një kushti të veçantë kundër konsumatorëve do të ndalohej sipas nenit 308,

309,në kontratat B2B gjyqtari duhet të shqyrtojë nëse kjo pikë duhet të konsiderohet

gjithashtu i pavlefshëm në sferën e biznesit. Sipas jurisprudencës së BGH, veçanërisht

lista e zezë (neni 309) ka një efekt tregues nëse rregulli përkatës çon në një mosbalancim

disproporcional në dëm të biznesit.

- Ligji portugez, përveç kushtit të përgjithshëm që zbatohet për të gjitha transaksionet(Neni

15 i Dekretit të Ligjit 446/1985), gjithashtu ka një listë gri dhe të zezë, të cilat janë të

zbatueshme për të gjitha marrëdhëniet kontraktuale (Neni 18, 19 i Dekretit të Ligjit

446/1985).

- Në Estoni, parashikimi i përgjithshëm për kushtet standarde (Neni 42 i Ligjit të

Detyrimeve) është i aplikueshëm si për kontratat B2C ashtu edhe për P2P. Lista e zezë, e

cila vlen në kontratat B2C (neni 42 (3) i Ligjit të Detyrimeve) në bazë të nenit 44, duhet

të konsiderohet si një listë gri në lidhje me kontratat B2B260

.

Në Mbretërinë e Bashkuar, një rishikim i kushteve standarde të kontratës për kontratat B2B dhe

P2P është e mundur, duke qenë se, UCTA261

1977 vlen edhe për kontratat midis bizneseve dhe

disa kontratat “private” për shitjen e mallrave ku asnjë nga të dyja palët nuk është biznes.

Megjithatë, UCTA zbatohet vetëm për kushtet e përjashtimit dhe kufizimin të përgjegjësisë dhe

klauzolave të zhdëmtimit.

Përkundrazi, nuk ka parashikime të përgjithshme që sigurojnë një rishikim të përmbajtjes së

kushteve të hartuara paraprakisht në Belgjikë, Bulgari, Qipro, Republika Çeke, Francë, Greqi,

Ireland, Itali, Letoni, Luksemburg, Maltë, Poloni, Sllovaki dhe Spanjë.

Sidoqoftë, vlen të përmendet se në disa prej këtyre shteteve anëtare është i mundur një rishikim i

përmbajtjes së kontratës në mënyrë indirekte: shumë shtete anëtare rregullojnë përfshirjen e

260

Neni 44 të Aktit të Detyrimeve në Estoni: "Nëse një kusht standard i përcaktuar në nenin 42 (3) të këtij Akti

përdoret në një kontratë ku pala tjetër e kontratës është një person që ka hyrë në kontratën për qëllimet e

veprimtarive ekonomike ose profesionale të atij personi, kushti supozohet të jetë i padrejtë 261

Unfair Contract Terms Act - 1977

91

kushteve standarde, të cilat kanë një aplikim të përgjithshëm për të gjitha llojet e palëve

kontraktuese262

. Gjatë shqyrtimit, inkorporimi dhe interpretimi shpesh paraqesin një formë të

fshehur të rishikimit të përmbajtjes, në të cilën nuk shqyrtohen vetëm aspektet formale. Kështu

për shembull, në një numër shtetesh anëtare përfshirja e kushteve standarde nuk varet thjesht nga

fakti nëse pala tjetër ka patur mundësinë të njihej me kushtet kontraktuale (të tilla kërkesa

formale janë p.sh. detyra e përdoruesit për të informuar palën tjetër për përdorimin e kushteve

standarde; detyra e përdoruesit për t'i dhënë palës tjetër mundësinë e vërtetë për t'u njohur me

kushtet; detyra e përdoruesit për të komunikuar kushtet standarde; detyra e përdoruesit për të

hartuar kushte të dukshme, të kuptueshme). Përkundrazi, në disa nga shtetet anëtare përmbajtja e

kushtit (dhe fakti nëse është i padrejtë apo jo) gjithashtu merren parasysh, kur shqyrtohet

fillimisht nëse një kusht është përfshirë në kontratë.

Së fundi duhet të theksohet, se shumë shtete anëtare (p.sh. Belgjikë dhe Spanjë263

) zbatohen në

përgjithësi koncepte, të cilat mund të përdoren për të korrigjuar një çekuilibër jashtëzakonisht të

shpërpjestuar në pjesën kryesore mbi detyrimet e palëve, gjithashtu në kontratat B2B, psh. në

bazë të laessio enormis ose si pikë referimi i “politikës publike / moralit të mirë”. Në Francë,

Kodi lejuar në mënyrë sporadike një rishikim të kushteve midis dy bizneseve, megjithëse

dispozitat franceze mbi shqyrtimin e përmbajtjes kufizohen në parim në kontratat

konsumatore264

.

3.9.1 Përkufizimi i konsumatorit

Sikurse u trajtua ut supra mbi konceptin e konsumatorit sipas jurisprudencës së GjED mbi

parashikimet e Direktivës, në këtë pjesë të punimit shihet shkurtimisht Neni 2 (b) i Direktivës

93/13 i cili përcakton konsumator çdo person fizik i cili vepron me qëllime të cilat janë jashtë

tregtisë, biznesit apo profesionit të tij. Shtetet anëtare e kanë ndjekur vetëm pjesërisht këtë

përkufizim. Në një numër shtetesh anëtare gjenden përkufizime të devijuara të konsumatorit. Në

Spanjë, Greqi dhe Hungari të gjithë “adresuesit e fundit” mbrohen sikonsumatorët. Në shumicën

e rasteve, ky koncept ofron mbrojtje më të gjerë se Direktiva 93/13, pasi ajo gjithashtu përfshin

transaksione atipike, të cilat nuk lidhen me një transferim të mëtejshëm. Në Francë, Poloni dhe

Letoni bizneset që lidhin kontrata që nuk lidhen drejtpërdrejt me profesionin e tyre, mbrohen

gjithashtu si “konsumatorë” ose “jo-profesionistë”265

. Në Austri ,Belgjikë, Republikën Çeke,

Danimarkë, Francë, Greqi, Hungari, Sllovaki dhe Spanjë, personat juridikë trajtohen si

konsumatorë, me kusht që blerja të jetë përdorim privat ose (në Greqi, Hungari dhe Spanjë)

personi juridik është personi i fundit i adresuar. Në Hungari ka patur projekte që planifikonin të

kufizojë nocionin e konsumatorit tek personat fizikë. Në Portugali, është e paqartë nëse personat

262

Shih ut supra 263

Gjykatat spanjolle shpesh përdorin "kontrollin indirekt" duke zbatuar teorinë e përgjithshme mbi veset e pëlqimit

(gabimin, mashtrimin etj.) Për më tepër, Ligji Civil në Navarre dhe Katalonjë pranon një laessio enormis (por jo

Kodi Civil Spanjoll). 264

Vendim Société Banchereau kundër Société Chronopost, 22 tetor 1996 265

Sikurse është situata në Britaninë e Madhe

92

juridikë mund të mbrohen si “konsumatorë”, megjithatë, drafti i një Kodi të ri të Konsumatorit

pranon se personat juridikë munden, në disa raste dhe rrethana, të përfitojnë nga mbrojtja e

dhënë konsumatorëve. Ligji në Rumani mbron grupe personash fizikë, të organizuar në

shoqata266

.

Në Maltë, çdo klasë ose kategori tjetër e personave, qoftë fizikë apo juridikë, mund nga koha në

kohë, të përcaktohet si “konsumatorë” për të gjitha ose ndonjë nga qëllimet e Aktit të Çështjeve

të Konsumatorit nga Ministri përgjegjës për çështjet e konsumatorëve pas konsultimit me

këshillin e Çështjeve të Konsumatorit. Për më tepër, në Maltë nocioni i “konsumatorit” përfshin

çdo individ tjetër që nuk është blerësi i menjëhershëm ose përfitues, qoftë anëtar ose jo i familjes

së konsumatorit, i cili, duke qenë shprehimisht ose në formë të heshtur i autorizuar ose i lejuar

nga konsumatori, mund të ketë konsumuar, përdorur ose përfituar nga ndonjë mall apo shërbim

që i është ofruar konsumatorit nga tregtari.

3.9.2 Përkufizimi i shitësit ose furnizuesit

Sipas nenit 2 (c) “shitës ose furnizues” nënkupton çdo person fizik ose juridik i cili vepron për

qëllime që lidhen me tregtinë, biznesin ose profesionin e tij, qoftë publikisht ose privatisht.

Nocioni i biznesit në nenin 2 (c) të Direktivës 93/13 është autonome me të drejtën Europiane

dhe duhet të interpretohet gjerësisht. Direktiva thotë se termi shitës / furnizues përfshin të gjithë

personat fizik dhe juridik në rrjedhën e biznesit ose profesionit të tyre, duke përfshirë edhe

fermerët dhe punonjësit e pavarur.

Shumica e shteteve anëtare kanë transpozuar termat “shitës” dhe “furnizues” (pjesërisht nën

kuptimin e termit gjenerik “profesional / biznes”) në përputhje me Direktivën 93/13. Në disa

shtete anëtare, nga ana tjetër, nuk ka përkufizime të shprehura, mbi të gjitha në Francë dhe në

Luksemburg.

3.9.3 Përjashtimi i kontratave specifike

a. Kontratat në fushën e të drejtave të trashëgimisë, të familjes, të punësimit dhe të ligjit

tregtar

Sipas paragrafit 10, kontratat që lidhen me punësimin, të drejtat e trashëgimisë, të drejtat sipas së

drejtës familjare dhe kontratat që lidhen me themelimin dhe organizimin e shoqërive ose

Marrëveshjet e partneritetit përjashtohen nga Direktiva, pasi kontratat e tilla, si rregull, nuk janë

kontratat konsumatore. Për kontratat që kanë të bëjnë me punësimin, të drejtat e trashëgimisë dhe

të drejtat sipas së drejtës familjare kjo është e pakontestueshme pasi nuk ka një rast të

imagjinueshëm, në të cilin një kontratë mund të jetë njëkohësisht një kontratë konsumatore. Nëse

shtetet anëtare mund të përjashtojnëkontratat që kanë të bëjnë me themelimin dhe organizimin e

266

Neni 2(1) i Ligjit nr. 193, datë 6 nëntor 2000, mbi kushtet e padrejta në kontratat midis blerësve dhe

konsumatorëve

93

kompanive ose marrëveshjet e ortakërisë nga një rishikim i kushteve në anën tjetër janë të

dyshimta, pasi sipas formulimit dhe punët përgatitore267

, përjashtimet e përmendura në

paragrafin 10 do të zbatohen vetëm në mungesë të kontratës së konsumatorit. Me kontratat e

ndërmarrjes në lidhje me blerjen e të drejtat të kompanisë si një investim kapital pa një funksion

biznesi, një konsumator ekziston mundësia që të jetë i aplikueshëm një kontratë konsumatore.

Kontratat në lidhje me punësimin, të drejtat e trashëgimisë, të drejtat sipas ligjit familjar dhe të

organizimit të kompanive ose partneriteteve shprehimisht mbi të gjitha në Qipro dhe Irlandë të

përjashtuara nga fusha e zbatimit të dispozitave kombëtare. Dispozitat në Hollandë nuk kanë të

bëjnë me kontratat e punës. Në Estoni përjashtohen edhe kontratat e së drejtës tregtare. Që nga

modernizimi i së drejtës së detyrimeve, kontratat e punësimit në Gjermani janë në parim

gjithashtu subjekt i shqyrtimit të kushteve standarde (neni 310 (4)).

b. Kontratat mbi pronat e paluajtshme

Direktiva është në thelb e zbatueshme për të gjitha llojet e kontratave. Megjithatë, ka pikëpamje

në literaturën akademike se kontratat e pronës së paluajtshme nuk përfshihen, pasi sipas

paragrafit 5, Direktiva 93/13 i referohet vetëm “mallrave dhe shërbimeve”. Kjo konfirmohet

edhe nga versioni gjuhësor i nenit 4 (1) të Direktivës 93/13, pasi termi i saj “mallra” përfshin

vetëm objekte të luajtshme. Por një vështirësi me këtë pikëpamje tashmë është paraqitur nga

gjuha franceze, i cili me termin “biens” nuk përmban asnjë kufizim të objekteve të lëvizshme.

Prandaj, në Mbretërinë e Bashkuar, është sqaruar në çështjen Khatun dhe të tjerët kundër

Newham LBC268

, që të dy aktet si, Direktiva ashtu edhe aktet zbatuese angleze zbatohen për

kontratat lidhur me tokën. Gjykata arsyetoi se nëse do të përjashtonte kontratat që lidhen me

tokën nga fusha e veprimit të “mallrave dhe shërbimeve” do të shkonin kundër qëllimit të

Direktivës, që do të sigurojë një nivel të lartë mbrojtjeje. Prandaj nuk mund të ketë justifikime

për ta bërë këtë. Megjithëse ligji i përbashkët anglez bën dallimin ndërmjet pronës reale dhe

personale, të tekste të tjera të gjuhës së Direktivës përdorin terminologjinë që mund të përdoret

po aq lehtë për të mallrat e paluajtshme, si dhe për sendet e luajtshme. Për më tepër, teksti dhe

veprat përgatitore të Direktivës tregojnë se për hartuesit nuk ka rëndësi dallimin midis tokës dhe

transaksioneve të tjera dhe vazhdoi në bazë të asaj se Direktiva do të zbatohej për të dyja.

Materialet e tilla fuqishëm sugjerojnë që nëse do të përjashtoheshin nga sfera e Direktivës,

atëherë kjo do të duhet të ishte e parashikuar në mënyrë specifike.

Argumentime të ngjashme janë bërë në Irlandë në lidhje me aplikimin e rregulloreve në kontratat

që lidhen me tokën. Ligji në Rumani nr. 193/2000 i referohet pasurive, pa bërë asnjë dallim

midis tyre (p.sh. të luajtshme ose të paluajtshme). Rregullat e përgjithshme të interpretimit

parashikojnë se kur ligjvënësi nuk e ka dalluar, as përkthyesi i ligjit nuk do të dallojë. Për këtë

267

Opinioni i Këshillit, 22 shtator 1992 268

Çështja Khatun e të tjerë kundër Newham LBC, 24 shkurt 2004

94

arsye kjo mund të argumentohet se ligji rumun zbatohet si për pasuritë e luajtshme dhe të

paluajtshme

Ligji në Belgjikë nuk përfshinte fillimisht kontratat për pronën e paluajtshme, ajo u sqarua vetëm

me Aktin e 7 dhjetorit 1998, që kontrata të tilla janë të përfshira.

3.9.4 Përjashtimi i kushteve specifike kontraktuale

- Kushtet kontraktuale në bazë të dispozitave të detyrueshme

Sipas nenit 1 (2) të Direktivës 93/13 ksuhtet kontraktuale që pasqyrojnë statutin e detyrueshëm

ose dispozitat rregullatore dhe dispozitat ose parimet e konventave ndërkombëtare, veçanërisht

në zonën e transportit, përjashtohen nga fushëveprimi i Direktivës. Rreth gjysma e shteteve

anëtare kanë zbatuar këtë përjashtim, përkatësisht Belgjika, Qipro, Republika Çeke, Gjermania,

Estonia, Hungaria, Irlanda, Italia, Letonia, Portugalia, Romania, Sllovakia, Spanja dhe Mbretëria

e Bashkuar. Sipas ligjit në Sllovaki, vetëm rregullat legjislative për krijimin e instrumenteve

ligjore përjashtohen; megjithatë, sipas nenit 7 (5) të Kushtetutës së Sllovakisë konventat

ndërkombëtare marrin përparësi mbi ligjet e Republikës Sllovake.

Në Gjermani, nenit 307 (3) përjashton dispozitat e detyrueshme nga rishikimi i përmbajtjes

(nëpërmjet vlerësimit të përgjithshëm të kushtit të padrejtë dhe listës së zezë dhe gri).

Shtetet e tjera anëtare, pra Austria, Belgjika (Ligji për Praktikat Tregtare), Bullgaria, Danimarka,

Finlanda, Franca, Greqia, Lituania, Luksemburg, Malta, Holanda, Polonia, Sllovenia dhe Suedia

kanë vendosur të mos transpozojnë nenin 1 (2) të Direktivës 93/13. Deri në një farë mase,

përjashtimi i dispozitave të detyrueshme mundet, megjithatë, të krijohet si një parim i pashkruar

përmes jurisprudencës dhe / ose literaturës ligjore.

3.9.5 Kushtet e negociuara individualisht

Neni 3 i Direktivës 93/13 përjashton kushtet kontraktuale të cilat janë negociuar individualisht

nga konsumatori. 15 shtete anëtare e kanë miratuar këtë përjashtim: Austria, Qipro, Estonia,

Greqia, Gjermania, Hungaria, Irlanda, Italia, Lituania, Holanda, Polonia, Portugali, Romania,

Sllovakia, Spanja dhe Mbretëria e Bashkuar. 10 vende të tjera anëtare, duke mos e transpozuar

këtë përjashtim, lejojnë të gjykatat / autoritetet e tyre për të monitoruar kushtet individualisht të

negociuara. Ky është rasti në shtetet nordike (Danimarkë, Finlandë, Suedi) dhe gjithashtu në

Belgjikë (Akti i praktikave tregtare), Republika Çeke, Francë, Letoni, Luksemburg, Malta Dhe

Sllovenia.

Kushtet e papërshtatshme të kontratës, të përmendura në Aneksin nr. 1 të Direktivës janë

sanksionuar me pavlefshmëri relative edhe kur janë negociuar individualisht (Neni.7 (4) LPA-

Akti për Profesionet e Lira). Parimi i nenit 3 të Direktivës 93/13 (Neni 7 (2) LPA) zbatohet për të

tjera kushte kontraktuale.

95

Në Bullgari, klauzola e përgjithshme dhe madje edhe lista e zezë e nenit 143 vlen për të gjitha

kushtet e kontratës. Megjithatë, sa i përket pasojave ligjore, ligji në Bullgari dallon midis

kushteve të negociuara individualisht dhe atyre jo të negociuara individualisht: Sipas nenit 146

(1) të Ligjit mbi Mbrojtjen e Konsumatorit, i cili transpozon nenin 6 (1) të Direktivës 93/13,

kushtet jo të negociuar individualisht janë automatikisht të pavlefshëm. Në të kundërt, kushtet e

padrejta të negociuara individualisht janë korrigjuar vetëm nga ligji i përgjithshëm i kontratave.

Sipas nenit 3 (2), i Direktivës 93/13, ku çdo shitës ose furnizues pretendon se një kusht standard

është negociuar individualisht, barra e provës në këtë drejtim do të jetë mbi të. Kjo dispozitë

është transpozuar me besnikëri nga pothuajse të gjitha shtetet anëtare. Në Gjermani “kushtet e

negociuara individualisht” përjashtohen nga rishikimi, por kjo është e ekuilibruar përmes një

përkufizimi shumë të ngushtë të nocionit të lartpërmendur.

3.10 Vlerësimi mbi drejtësinë e një kushti në kontratë sipas nenit 3

Koncepti i kushtit të padrejtë sipas Direktivës

Parashikimi më i rëndësishëm i të gjithë Direktivën në terma praktikë, janë parashikimet e

përgjithshme në nenin 3 që përcaktojnë standardet e testit të padrejtësisë:

Një kusht i kontratës, i cili nuk është negociuar individualisht duhet të shihet si një kusht i

padrejtë me kërkesat e mirëbesimit, që shkakton një çekuilibër të rëndësishëm në të drejtat dhe

detyrimet që vijnë në bazë të kontratës, mbi konsumatorin.

Parashikimi i përgjithshëm sipas formulimit të bërë “kërkon një ekuilibër mbi të drejtat dhe

detyrimet e palëve”. Kjo nuk lidhet me ekzekutimin e detyrimeve, pasi këto nuk janë subjekt i

testit të padrejtësisë sipas nenit 4(2) të Direktivës 93/13. Ndaj lidhet vetëm me të drejtat që vijnë

nga kontrata, sikurse dhe me detyrimet që parashikon kontrata midis palëve. Një çekuilibër mund

të vihet re nëse pozicionet kontraktuale respektive strukturohen ndryshe lidhur me të njëjtën

çështje. Çështja nëse një çekuilibër i tillë është present apo jo në një rast të caktuar, nuk mundet

gjithsesi të vlerësohet i izoluar nga konteksti ligjor rrethues. Po kështu, pozicioni i konsumatorit

duhet të krahasohet me pozicionin në të cilin ai do të kishte qenë por për kushtin në fjalë. Ndaj,

kushti duhet të gjykohet në kontekstin e rregullt, që vjen për shkak të interpretimit sipas ligjit të

shteteve anëtare. Do të ekzistojë një çekuilibër vetëm nëse “në kurriz të konsumatori” ligji është

më i avantazhuar për konsumatorin sesa çështja në fjalë. Për më tepër, sipas parimit minima non

curat praetor, ky çekuilibrim duhet të jetë thelbësor.

Përveç këtyre kritereve, Direktiva gjithashtu kërkon që mosbalancimi të jetë "në kundërshtim me

kërkesa e mirëbesimit”. Marrëdhënia e parimit të mirëbesimit me kriterin e "Mosbalancimit"

mbetet i paqartë. Formulimi i Direktivës sugjeron që një kusht është i padrejtë vetëm nëse

shkakton një çekuilibër dhe kjo është më tepër në kundërshtim me parimin e mirëbesimit. Pas

këtij leximi, një kusht mund të shkaktojë një mosbalancim pa qenë në të njëjtën kohë në

96

kundërshtim me mirëbesimin. Të tjerët megjithatë, supozojnë se çdo klauzolë që gjeneron një

çekuilibër të rëndësishëm është gjithmonë (automatikisht) në kundërshtim me parimin e

mirëbesimit.269

Lidhur me mirëbesimin Direktiva në fjalë ka disa referenca. Direktiva e Këshillit 93/13 / KEE e

datës 5 Prill 1993 mbi kushtet e padrejta në kontratat konsumatore270

, të cilat parashikojnë në

nenin 3/1: “një term kontraktues do të konsiderohet i padrejtë nëse, në kundërshtim me kërkesat

e mirëbesimit, shkakton mosbalancim në të drejtat dhe detyrimet e palëve që dalin nga kontrata

në dëm të konsumatorit .” Koncepti themelor i “mirëbesimit” siç kuptohet nën Direktivën e

mësipërme sqarohet me shënimin 17 të preambulës: "Mirëbesimi përfshihet sa herë që kemi të

bëjmë me vlerësimin e karakterit të kushteve të padrejta, sipas kritereve e përgjithshme të

zgjedhura, veçanërisht në rastin e shitjes ose realizimin e aktivitete të natyrës publike që ofrojnë

shërbime kolektive të cilat marrin parasysh solidaritetin e përdoruesve, ku duhet të përfshijmë

gjithashtu një mjet për të bërë një vlerësim të përgjithshëm të interesave të ndryshme të

shqyrtuara; po kështu, mirëbesimi përfshihet sa herë që kjo e fundit përbën kërkesë për rastin në

fjalë; si dhe, sa herë që të kemi të bëjmë me vlerësimin e mirëbesimit, duhet t’i kushtohet rëndësi

e veçantë forcës së pozicioneve e bisedimeve të palëve, për të vlerësuar nëse konsumatori kishte

një nxitje për të rënë dakort me kushtet e kontratës, si dhe nëse mallrat apo shërbimet janë shitur

apo furnizuar sipas kërkesave të veçanta të konsumatorit; për më tepër mirëbesimi shprehet në

rastin e kërkesës për ta aplikuar atë nga ana e shitësit apo furnizuesit kur ai duhet të konkludojë

me drejtësi dhe ndershmëri një marrëveshje me një palë tjetër, interesin e ligjshëm të të cilit ai

duhet ta marrë parasysh. Siç është vënë në dukje nga M. Calais – Auloy duket se, e interpretuar

literalisht, shprehja "mirëbesim" përdoret në dimensionin e saj subjektiv, si një kriter që duhet të

merret parasysh përveç kërkesës objektive të një zhbalancimi të konsiderueshëm271

. Megjithatë,

duhet të theksohet se kur këto parashikime zbatohen nga Shtetet Anëtare, ligjvënësit vendas kanë

patur diskutime se kjo qasje subjektive do të çonte në dobësimin e masave të marra kundër

kushteve të padrejta të kontratës; në mënyrë që të shmanget ky rrezik ata kanë hequr çdo

referencë në konceptin e tërësishëm të mirëbesimit. Një rast i tillë është aplikuar në rastin e nenit

L132-1 të Kodit Francez të Konsumatorëve.

Edhe kur termi "mirëbesim" nuk përdoret shprehimisht, fjala "ndershmëri apo ”drejtësi” paraqitet

herë pas here në legjislacionin dytësor (...) Direktiva 97/7 / KE e datës 20 maj 1997 mbi

mbrojtjen e konsumatorëve në lidhje me kontratat në distancë272

përcakton në nenin 4.2 kërkesën

që konsumatori duhet të pajiset me informacione para përfundimit të kontratës. Është

specifikuar, në këtë drejtim, që informacioni, “qëllimi komercial i të cilit duhet të jetë bërë i

qartë, duhet të sigurohet në një mënyrë të qartë dhe të kuptueshme, në çfarëdo mënyre të

269

Ibid, Tenreiro. 270

E. Poillot, Droit européen de la consommation et uniformisation du droit des contrats, Pref. P. de Vareilles-

Sommieres, Tome fq. 270 271

OJ – Revista Zyrtare nr. L 144, 4 qershor 1997 272

OJ – Revista Zyrtare nr.L 382, 1 dhjetor 1986

97

përshtatshme me mjetet e komunikimit në distancë të përdorura për lidhjen e kontratës, duke

pasur parasysh, në veçanti parimet e mirëbesimit në transaksionet tregtare dhe parimet që

qeverisin mbrojtjen e atyre të cilët nuk janë në gjendje, sipas legjislacionit të Shteteve Anëtare, të

japin pëlqimin e tyre, si psh miturit”.

Duke përdorur formulim të ngjashëm, Direktiva 86/653 / KEE e 18 dhjetorit 1986 mbi

koordinimin i ligjeve të Shteteve Anëtare në lidhje me agjentët e vetëpunësuar273

parashikon në

nenin 3: “agjenti tregtar duhet të kujdeset për interesin e tij kryesor dhe të veprojë me bindje e

përgjegjshmëri dhe në mirëbesim”. Kjo referencë ndaj mirëbesimit dhe sjelljes së përgjegjshme

("besnikëri" në versionin francez) gjithashtu paraqitet në nenin 4 lidhur me sjelljen e tij.

Po kështu, Direktiva 2002/65 / KE e 23 shtatorit 2002, në lidhje me tregtinë në distancë të

shërbimeve financiare të konsumatorit274

parashikon në nenin 3.2 : “Informacioni i referuar në

paragrafin 1, qëllimi komercial i të cilit duhet të bëhet i qartë, duhet të sigurohet në një mënyrë të

qartë dhe të kuptueshme në çdo mënyrë të përshtatshme me mjetet e komunikimit në distancë të

përdorura për lidhjen e kontratës, në veçanti të jetë në përputhje me parimin e mirëbesimit në

transaksionet tregtare dhe parimet që rregullojnë mbrojtjen e atyre që nuk janë në gjendje, në

përputhje me legjislacionin e Shteteve Anëtare për të dhënë pëlqimin e tyre, të tillë si të miturit”.

Së fundi, Direktiva 2005/29/KEE e datës 11 maj 2005 mbi praktikat e padrejta të tregtisë midis

bisnesin dhe konsumatorit në tregun e brendshëm275

specifikon në nenin 2 se “kujdesi

profesional” sipas Direktivës nënkupton se “standardi i aftësive dhe kujdesit të veçantë përmes të

cilave pritet të veprojë tregtari kundrejt konsumatorit, konsistojnë në praktika tregtare të

ndershme dhe / ose parimin e përgjithshëm të mirëbesimit, në fushën e aktivitetit të tregtarit. Ata

që komentuan mbi Direktivën ngritën çështjen e përkufizimit që duhet t’u jepet dy koncepteve

(mirëbesim dhe besnikëri) në këtë kontekts, sipas kushteve të mëposhtme: “nëse koncepti i

besnikërisë (“ndershmërisë”) është gjerësisht i njohur në sistemin e së drejtës civile, që përfshin

ndër të tjera legjislacionin Francez, nuk përputhet me lojën e hapur të fuqisë tregtare të

inkurajuar nga BE. Dhe pse legjislacioni Anglez mund të ketë frymëzuar qasjen ekonomike të

adoptuar nga Direktiva 2005/29, koncepti i “mirëbesimit” në këtë rast është i panjohur për

juristët Britanikë276

.

3.10.1 Forma që ka marrë parashikimi i përgjithshëm në shtetet anëtare

Shtetet anëtare janë të detyruara nga neni 3 i Direktivës 93/13 në lidhje me paragrafin 15 për të

rregulluar kriteret për vlerësimin e karakterit të padrejtë të kushteve të kontratës në mënyrë të

273

OJ – Revista Zyrtare nr.L 271, 9 tetor 2002 274

OJ – Revista Zyrtare nr.L 149, 11 qershor 2005 275

C. Twigg-Flesner, D. Parry, G. Howells, A. Nordhausen, An Analysis of the ApplicationAnd Scope of the Unfair

Commercial Practices Directive, 2005, fq. 9 276

J. Mestre, « Neni 1 :201 – Bonne foi », in Regards croisés sur les principes du droit européen du contrat et sur le

droit français, fq. 116

98

përgjithshme. Të gjitha shtetet anëtare janë të detyruara të përcaktojë dispozita të tilla të

përgjithshme për të monitoruar kushtet. Megjithatë, edhe pse nnei 3 i Direktivës vlen edhe për

kontrata individuale të para-formuluar për përdorim të vetëm, klauzolat e përgjithshme në Austri

dhe në Holandë vetëm kanë të bëjnë me kushtet standarde. Edhe pse në këto shtete anëtare

instrumentet e tjera ligjore janë në dispozicion për të monitoruar lloje të tilla të kushteve, kjo

teknikë legjislative krijon rrezikun që kërkesat e Direktivës të mos merren parasysh.

Një transpozim fjalë për fjalë i nenit 3 (1) të Direktivës 93/13 pa dyshim ka ndodhur vetëm në

tetë shtetet anëtare, përkatësisht Qipro, Republika Çeke, Hungaria, Irlanda, Italia,

Rumania, Spanja dhe Mbretëria e Bashkuar. Më së shumti në Itali, transpozimi fjalë për fjalë i

versionit në gjuhën italiane të Direktivës çoi në termin "malgrado la buona fede" në Aktin për

Mbrojtjen e Konsumatorit italiane (Codice del Consumo). Ky formulim padyshim është i bazuar

në përkthim të gabuar si shprehjen "malgrado il requisito della buona fede" nuk do të thotë "në

kundërshtim me mirëbesimin", por "pavarësisht mirëbesimit". Shtetet e tjera anëtare, në të

kundërt, nuk ka transpozuar kriteret e Direktivës 93/13 fjalë për fjalë, por as kanë ruajtur

klauzolat e përgjithshme të ligjeve të tyre përkatëse kombëtare ose parimet e miratuara e të

përcaktuar në Direktivën për rishikimi i kushteve:

- Në Austri parimi i mirëbesimit nuk është përmendur, në vend nenit 879 zbatohet një test

nëse kushti relevant disavantazhon palën tjetër kontraktuese, duke marrë parasysh të

gjitha rrethanat e rastit.

- Në Bullgari neni 143 i Ligji për Mbrojtjen e Konsumatorit përmban një klauzolë të

përgjithshme që nuk është një transpozimin fjalë për fjalë i nenit 3 (1) të Direktivës

93/13, por përdor një formulim shumë të ngjasëm. Neni 143 (1) Ligji për Mbrojtjen e

Konsumatorit thotë se një kusht, që rrjedh nga një kontratë e lidhur me një konsumator,

do të konsiderohet si i padrejtë në qoftë se, në dëm të konsumatorit dhe në kundërshtim

me kërkesat e mirëbesimit, ajo shkakton një çekuilibër të rëndësishëm në të drejtat dhe

detyrimet e tregtarit / furnizuesit dhe konsumatorit, në këtë rast klauzola bie nën listën e

zezë të nenit 143 (1), ose imponon kushte të ngjashme të tjera.

- Ligji Belg aplikon parimin e mirëbesimit në mënyrë të tërthortë. Tipari kryesor i

legjislacionit të brendshëm belg mbi kushtet e padrejta të kontratës është ekzistenca e dy

neneve pak më të ndryshme të përgjithshme. Sipas tyre një kusht i padrejtë është një

klauzolë apo një gjendje e cila krijon një çekuilibër "të qartë" lidhur me të drejtat dhe

detyrimet e palëve. Në të kundërt, në lidhje me profesionet e lira neni 7 (2) përcakton një

kusht të padrejtë si një klauzolë apo një gjendje e cila nuk ka qenë i negociuar

individualisht dhe i cili krijon një çekuilibër "të rëndësishëm" në mes të drejtave dhe

detyrimeve që lindin në bazë të kontratës e palëve, "në dëm të konsumatorit". Në

praktikën e tanishme belge nuk asnjë dallim midis aplikimin e dy kritereve (çekuilibër i

manifestuar kundrejt termit çekuilibër i rëndësishëm).

99

- Në Letoni, neni 6 (1), i Ligjit për Mbrojtjen e të Drejtave të Konsumatorit sqaron se një

prodhues, shitës ose ofruesi i shërbimit nuk mund të ofrojnë kushte të tilla kontraktuale

që janë në kundërshtim me "parimin e barazisë ligjore të palëve kontraktuese". Përveç

kësaj, në bazë të paragrafit (3) ", një term kontraktual që nuk është diskutuar reciprokisht

nga palët kontraktuese do të konsiderohet të jetë i padrejtë, qoftë në dëm të konsumatorit

dhe në kundërshtim me kërkesat e mirëbesimit, ajo krijon një pabarazi të konsiderueshme

në lidhje me të drejtat e dhe detyrat e palëve kontraktuese të parashikuara në

kontratë". Kështu Letonia kombinon parimin e "mirëbesimit" dhe parimit të ri në zhvillim

të "barazisë ligjore". Për më tepër, qëllimi i rishikimit është më i gjerë se sa parashikuar

në Direktivë, që çështja objekt i kontratës dhe përshtatshmëria e çmimit janë gjithashtu

subjekt i rishqyrtimit.

Nuk ka asnjë referencë për parimin e mirëbesimit, por dispozita plotësohet nga një listë të plotë

të kushteve të ndaluara si listën e zezë, e cila është një përkthim fjalë për fjalë i Shtojcës së

Direktivës 93/13. Për më tepër, Neni11 (2) të Ligjit lituanez për Mbrojtjen e Konsumatorit

parashikon që kushtet e kontratës (përveç atyre në listën e zezë) mund gjithashtu të konsiderohen

si të padrejta, me kusht që ato janë në kundërshtim me kërkesat e "vullnetit të mirë" dhe të

shkaktojnë pabarazi reciprokisht të kënaqshme në të drejtat dhe obligimet ndërmjet shitësit,

ofruesit të shërbimit dhe konsumatorit.

- Në Luksemburg, neni 1 i ligjit për Mbrojtjen e Konsumatorit jep një përkufizim të

padrejtësisë shumë të ngjashme me konceptin francez. Dispozita vetëm i referohet një

çekuilibër në të drejtat dhe detyrimet në dëm të konsumatorit (déséquilibre des droits et

detyrimet au paragjykim du consommateur). Në kontrast me Francën dhe shumicën e

shteteve të tjera anëtare, përshtatshmërinë e çmimeve dhe lëndës së kontratës nuk janë me

kusht që ato janë në kundërshtim me kërkesat e "vullnetit të mirë" dhe të shkaktojë

pabarazinë e të drejtave dhe detyrimeve reciproke mes shitësit, ofruesit të shërbimit dhe

konsumatorit.

- Malta ka zhvilluar një sistem mjaft unike për monitorimin e padrejtësinë e

kuhsteve. Neni 44-45 i Ligjit përkatës parashikon një kombinim të koncepteve të

ndryshme: Së pari, dispozitat referojnë "pabarazi domethënëse mbi të drejtat dhe

detyrimet e palëve kontraktuese në dëm të konsumatorit" (Neni 45 (1), pika. (a)), një

zhvendosje fjalë për fjalë e Direktivës. Së dyti ligjvënësi miratoi parimin e mirëbesimit

("ose është i papajtueshëm me kërkesat e mirëbesimit", neni 45 (1), pika (d). Përveç

kësaj, një kusht mund të konsiderohet i padrejtë në qoftë se "ajo shkakton kryerjen e një

kontrate të dëmshme më tepër për konsumatorin "(Neni 45 (1), pika (b).); ose shkakton

ekzekutimi i kontratës të jetë shumë e ndryshme nga ajo që konsumatori mund të presin

në mënyrë të arsyeshme.”

100

- Në bazë të Nenit 6-233 të Kodit Civil holandez, një kusht standarde i kontratës

konsiderohet të shfuqizohet, në qoftë se ajo është "tepër e pafavorshme" (bezwarend

onredelijk) për palën tjetër. Përveç mundësisë për palën tjetër për të anulluar një klauzolë

të veçantë të padrejtë, ata gjithashtu mund të argumentojnë se kusht - edhe pse e vlefshme

- nuk është i zbatueshëm në kuptimin që, në rrethana të caktuara, kjo do të ishte e

papranueshme sipas kritereve të arsyeshmërisë dhe drejtësisë. Nuk ka asnjë referencë për

mirëbesimin, çekuilibër të rëndësishëm apo koncepte të tjera të ngjashme.

- Në Poloni, Neni385/1 (1), shpreh se klauzola kontraktuale nuk e lidhin konsumatorin

nëse ata formësojnë të drejtat dhe detyrimet e tij / saj në një mënyrë në kundërshtim me

mirëbesimin, (ku dukshëm, në mënyrë disproporcionale) (rażąco) janë cenuar interesat e

tij / saj (të referuara si "kushtet e ndaluara kontraktuale"). Duhet të theksohet se parimi i

"mirëbesimit", është futur në Kodin Civil me qëllim për të zëvendësuar gradualisht një

kusht të përgjithshme - parimin e bashkëpunimit shoqëror e cila është përdorur gjatë

gjithë periudhës socialiste dhe është ende në ekzistencë për momentin.

- Në Portugali, neni 9 (2) i ligjit të Mbrojtjes së Konsumatorit i referohet elementeve të

çekuilibrit të rëndësishëm (Desequilibrio nas prestações gravemente) dhe mirëbesimit

(atentatório da boa Fe). Një formulim marrë nga Direktiva, në dëm të konsumatorit

(significativo Desequilibrio em detrimento consumidor), mund të gjenden në Nenin 9 (2),

pika (B).

- Në Sllovaki, Neni53 (1) thotë se një kontratë konsumatore nuk mund të përfshijë kushtet

e kontratës, të cilat shkaktojnë pabarazi domethënëse në të drejtat dhe detyrimet që

rrjedhin nga kontrata e palëve, në dëm të konsumatorit (kusht i papranueshëm në

kontratë). Neni 54 parashikon, se kushtet e kontratës mund të mos devijojnë nga

dispozitat e Kodit Civil në dëm të konsumatorit. Konsumatori nuk mund të heqë dorë nga

të drejtat që i takojnë me ligj (si këto dispozita janë të detyrueshme). Sipas dispozitës së

përgjithshme neni 39 parashikon se një marrëveshje do të jetë e pavlefshme në qoftë se

përmbajtja ose qëllimi i tij kundërshton ose anashkalon ligjin, apo në kundërshtim me

moralin e duhur. Në përgjithësi koncepti sllovak është mjaft i ngjashëm me konceptin e

parashikkuar në Direktivë, megjithëse pa përmendur parimin e mirëbesimit.

- Në Slloveni, në bazë të nenit 24 (1) të Aktit të Mbrojtjes së Konsumatorit, kushtet e

kontratës janë konsideruar të padrejta (1) në qoftë se ata sjellin një çekuilibër të

konsiderueshme në të drejtat kontraktuale dhe detyrimet e palëve në dëm të konsumatorit

ose (2) në qoftë se ata të shkaktojnë përmbushja e kontratës të jetë e dëmshme për

konsumatorit pa arsye të mirë ose (3) në qoftë se përmbushja e kontratës ndryshon në

thelb nga ajo që pritet nga konsumatori me të drejtë ose (4), nëse ata shkojnë kundër

101

parimeve të drejtësisë dhe mirëbesimit. Qasja sllovene kombinon standardet e

përcaktuara nga Direktiva ( "çekuilibër të rëndësishme", "në dëm të konsumatorit",

"mirëbesimit") me parimin e drejtësisë. Së fundi, në kontrast me Direktivën (Neni 4 (2))

nuk ka kufizime në lidhje me përshtatshmërinë e çmimeve dhe lëndën e kontratës.

- Ligji në Suedi nuk përmban asnjë përkufizim të saktë të padrejtësisë. Sips parashikimeve

ligjore "kushti i kontratës mund të rregullohet ose mbahet i pazbatueshëm nëse kushti

është i paarsyeshme në lidhje me përmbajtjen e kontratës, rrethanat në formimin e

kontratës, ngjarjet pasuese ose rrethana të tjera ". Mirëbesim, çekuilibër apo konceptet e

tjera nuk janë pjesë e ligjit sa i përket të padrejta. Rrethanat që kanë ndodhur pas

përfundimit të kontratës mund të konsiderohet vetëm nëse kjo nuk do të jetë në dëm të

konsumatorit. Niveli i përgjithshëm i mbrojtjes së konsumatorit është konsideruar të jetë

më e lartë se ajo e përcaktuar nga Direktiva, jo vetëm që nuk ka kufizime në lidhje me

monitorimin e përshtatshmërisë së çmimit dhe lëndës së kontratës, dmth Gjykatat kanë të

drejtë për të rregulluar pagesën.

Një çështje tjetër trajtohen ndryshe në shtetet anëtare është nëse testi i drejtësisç përfshin lëndën

e kontratës dhe përshtatshmërinë e çmimeve. Në Austri, Danimarkë, Greqi, Letoni, Luksemburg,

Rumania, Sllovenia, Spanja dhe Suedia nuk është transpozuar monitorimi i çështjes kryesore të

objektit të kontratës dhe përshtatshmëria e çmimit. Megjithatë, në disa shtete anëtare (për

shembull, Greqia dhe Spanja), kjo heshtje ka prodhuar paqartësi në interpretimin e ligjit

kombëtar me rezultat që akademike dhe çështja e përdorimit të ligjit sjell qasje të ndryshme për

të zgjidhur problemin277

.

3.10.2 Transpozimi i Aneksit në Shtetet Anëtare

Sipas Neni3 (3) të Direktivës 93/13, "Shtojca duhet të përmbajë një listë treguese dhe të

pjesshme të kushteve të cilat mund të konsiderohen si të padrejta." Prandaj, një kusht kontraktual

që korrespondon me Aneksin nuk është automatikisht e padrejtë. Në kontrast me draftet

paraprake të Direktivës 93 /13, Shtojca nuk përmban një të ashtuquajtur "listë të zezë" të

kushteve të cilat janë gjithmonë (në vetvete) të paefektshme. Përkundrazi, Shtojca – si thekson

GjED në çështjen C-478/99278

- "është i vlerës indikative dhe ilustrative". Siç thuhet në

mendimin e Avokatit të Përgjithshëm Geelhoed279

- "Lista kështu i ofron gjykatave dhe organeve

të tjera kompetente, grupet e prekura dhe konsumatorëve individualë, shitësit dhe furnizuesit -

duke përfshirë ato nga një shtet tjetër anëtar - një kriter për të interpretuar kushtet shprehjes

padrejtë. Kështu, duke i dhënë formë konkrete me sigurimin e hapur të përfshira në Neni 3 (1),

që do të thotë, kriteri i parë për të përcaktuar nëse një kusht kontraktual është e padrejtë, siguria e

277

Cámara Lapuente, El control, 2010, fq. 124 278

Ibid 279

Paragrafi 29

102

tyre është përforcuar. "Në këtë drejtim, Shtojca të Direktivës 93/13 është referuar zakonisht si

një" listë gri ".

3.11 Pasojat ligjore të kushtit të padrejtë

3.11.1 Koncepti sipas Direktivës

Neni 6 (1) i Direktivës 93/13:

Shtetet Anëtare do të përcaktojnë se kushtet e padrejta të përdorura në një kontratë të lidhur me

një konsumatori nga një shitës ose furnizues, siç parashikohet në ligjin e tyre kombëtar, nuk

duhet të jetë i detyrueshëm për konsumatorin dhe se kontrata do të vazhdojë të lidhë palët në ato

kushte nëse ai është i aftë të vazhdojë të ekzistojë pa kushtet e padrejta.

Neni 6 (1) parashikon që kushtet e padrejta nuk janë të detyrueshme, ndërsa pjesa tjetër e

kontratës zakonisht ruhet.

Natyra jo-detyruese e kushteve të padrejta

Formulimi i hapur i Direktivës nuk sqaron se si shtetet anëtare duhet të krijojnë formën e natyrës

jo detyruese. Ka disa mundësi, p.sh.

Ligjvënësit vendas mund të deklarojnë joefektivitetin ose pavlefshmërinë absolute të një kushti

të padrejtë exofficio ose të sigurojë që kushti kontraktues konsiderohet se nuk është shkruar në të

drejtë civile (fiction i mosekzistimit) dhe nuk shkakton pasoja ligjore.

Sidoqoftë, në disa shtete anëtare ekziston edhe koncepti më fleksibël i pavlefshmërisë relative,

sipas së cilës kusht i padrejtë fillimisht mbetet në fuqi, për aq kohë pasi kjo i përshtatet partnerit

kontraktual të përdoruesit (dmth. përgjithësisht konsumatorit), i cili vetëm mund të pohojë në

mënyrë të njëanshme nulitetin e saj.

Shtete të tjera anëtare ndjekin koncepte të ndryshme të pavlefshmërisë duke siguruar që nulliteti i

një kushti mund të ndodhë vetëm në favor të konsumatorit, ku gjykata ka juridiksionin për të

deklaruar këtë kusht të pavlefshëm me nismën e vet (i ashtuquajtur "pavlefshmëria mbrojtëse")

GjED fillimisht adresoi pasojat juridike të padrejtësisë në çështjen Océano280

Rasti kishte të

bënte me çështjen procedurale të shqyrtimit të një klauzole juridiksioni, të padrejtë për

konsumatorin. Në këtë vendim, GjED mbajti se "Mbrojtja e ofruar për konsumatorët nga

Direktiva përfshin gjykatën kombëtare duke qenë në gjendje të përcaktojë me vete nëse një kusht

i kontratës (...) është i padrejtë kur bën vlerësimin e tij paraprak në lidhje me faktin nëse një

kërkesë duhet të lejohet të vazhdojë para gjykatave kombëtare".

280

Ibid

103

Në çështjen Cofidis281

, GjED e zgjati kompetencën për të shqyrtuar më tej dhe deklaroi se

mbrojtja e konsumatorit përjashton çdo dispozitë kombëtare që ndalon gjykatën kombëtare, me

kalimin e një periudhe kufizimi, nga gjetja e një kushti të kontratës që është i padrejtë. Në

kontrast me çështjen Océano, vendimi i GjED lidhet jo vetëm me çështjen nëse gjykata e shtetit

anëtar mund të rishikojë juridiksionin e saj "më vete", por mbi nullitetin e kushteve në

përgjithësi. Ndaj duhet të supozohet, që sipas pikëpamjes së GjED, gjykatat kombëtare duhet të

kenë fuqi për të rishikuar drejtësinë e një klauzole me iniciativën e tyre në përgjithësi (dhe jo

vetëm për rastin e veçantë të klauzolave të juridiksionit).

Në çështjen Mostaza Claro282

gjykata sqaroi se neni 6 (1):

- "Është një dispozitë e detyrueshme, e cila, duke marrë parasysh pozicionin më të dobët të

njërit prej palëve të kontratës, ku synon të zëvendësojë balancën formale që kjo e fundit

vendos midis të drejtave dhe detyrimeve të palëve me një balancë efektive që rivendos

barazi mes tyre."

Koncepti i pavlefshmërisë absolute është në përputhje me kërkesat e GjED-së, ndërsa koncepti i

pavlefshmërisë relative siç përshkruhet më lart nuk përputhet me Océano, Cofidis dhe Mostaza

Claro. Pasoja të tjera ligjore - të tilla si koncepti i nullitetit mbrojtës – duken të jenë në përputhje

me jurisprudencën e GjED, me kusht që një konsumator të jetë i mbrojtur edhe nëse ai dështon të

ngrejë natyrën e padrejtë të kushtit, ose për shkak se ai nuk është në dijeni të të drejtave të tij ose

për shkak se ai është penguar në zbatimin e tyre.

Përveç kësaj, Océano, Cofidis dhe Mostaza Claro ngrenë pyetjen nëse gjykatat kombëtare janë të

detyruar të marrin prova me iniciativën e tyre. Versioni gjerman dhe frëngjisht i gjykimeve

përdorin shprehjet "Befugnis von Amts wegen zu prüfen, ob die Klausel missbräuchlich ist "dhe"

pouvoir du juge d'examiner d'office le caractère abusif d'une telle". Të dy versionet e gjuhëve

sugjerojnë se jo vetëm gjykata vendos për çështjen me iniciativën e vet, por gjithashtu merr

dëshmi me nismën e vet, bazuar në faktet e supozuara.

Në të kundërt, versioni në gjuhën angleze ("për të përcaktuar lëvizjen e vet") tingëllon mjaft

neutral dhe nuk duket se ndikon në vetë provat. Prandaj, mbetet e paqartë nëse neni 6 i

Direktivës 93/13 në lidhje me konceptin e efektivitetit (effet utile) të ndryshimeve me rregullat

kombëtare mbi barrën e provës.

3.11.2 Pasojat për afatin kontraktues dhe kontratën në tërësi

Mundësia e një të ashtuquajturit mbajtje të pjesshme, dmth ruajtja e klauzolës së padrejtë me

përmbajtja e cila është ende e lejueshme, nuk përmendet në Direktivë. Një argument kundër një

mbajtje të pjesshme është se klauzola në këtë mënyrë, në kundërshtim paragrafin 21 dhe në nenin

281

Ibid 282

Ibid

104

6 (1) të Direktivës 93/13, nuk duhet të jepet termi "jo-detyrues" por thjesht "pjesërisht i

detyrueshëm".

Përveç kësaj, një mundësi e tillë do të zvogëlonte rrezikun e përdorimit të kushteve të padrejta

nga pika e pamjen e biznesit dhe në këtë mënyrë në kundërshtim me mbrojtjen e konsumatorit.

Sidoqoftë mbetet e paqartë nëse një mbajtje e pjesshme është e pranueshme.

E gjithë kontrata mbetet e detyrueshme për të dyja palët, për sa kohë që kjo është e mundur pa

klauzolës fyese sipas qëllimit dhe natyrës ligjore të kontratës. Nulliteti është kështu si rregull i

kufizuar në një afat të paarsyeshëm. Në Ynos283

GjED u pyet nëse konsideratë hipotetike nëse

biznesi / përdoruesi do të kishte përfunduar kontratën pa kushtin përkatës, duhet të merret

parasysh ligjin hungarez, por si fakte ndodhi para hyrjes së Hungarisë në Bashkimin Evropian,

GjED deklaroi se mungonte juridiksioni, pa dhënë mendim. Megjithatë, duket se është mjaft e

qartë nga Direktiva se kontrata mbetet në fuqi, dhe tregtari duhet të jetojë me faktin se klauzola e

veçantë nuk është më e disponueshme.

3.12 Transpozimi në shtetet anëtare

3.12.1 Pavlefshmëria absolute

Kur transpozohet Neni 6 (1) i Direktivës 93/13, shumë shtete anëtare kanë vendosur të miratojnë

ose të mbajnë konceptin e pavlefshmërisë absolute. Bullgaria, Estonia, Gjermania, Irlanda,

Portugalia, Rumania, Sllovakia, Sllovenia dhe Spanja, parashikojnë se nëse një kusht kontraktual

konsiderohet i padrejtë do të konsiderohet automatikisht i pavlefshëm. Në Maltë, Francë dhe

Luksemburg, klauzolat padrejta konsiderohen jo-ekzistente apo "non écrites",

respektivisht. Përveç nga formulimi dhe krijimin e një fiksioni ligjor, nuk ka dallime të

rëndësishme praktike midis pavlefshmërisë.

3.12.2 Pavlefshmëria relative

Koncepti lartpërmendur i pavlefshmërisë relative mund të gjenden në Republikën Çeke, Letoni

dhe Holandë me specifika të ndryshme. Sipas nenit 55 Në Republikën Çeke, një kusht i padrejtë

është vetëm relativisht i padobishëm, pra i padobishëm vetëm me pohimin e tij nga

konsumatori. Sipas Ligjit Mbrojtjes së Konsumatorit kushtet e padrejta të përfshira në një

kontratë të lidhur ndërmjet një shitësi ose ofruesi dhe një konsumator do të shpallet i pavlefshëm

me kërkesën e konsumatorit. Siç shihet, në të vërtetë, konsumatori është ai i cili ka nevojë për të

filluar veprime të veçanta në mënyrë që të shkaktojë procedurën që do të mund të sigurojë që

Qendra e Konsumatorit mbi të Drejtat e Mbrojtjen e tij (Institucioni Shtetëror) ose gjykata do të

shpallë kushtin kontraktual në fjalë është të padrejtë. Gjithashtu në Holandë Neni6:233

parashikon se një kusht i padrejtë thjesht të shfuqizohet (vernietigbaar). Siç u shpjegua më lart,

283

Çështja C-302/04, 10 janar 2006, Ynos Kft kundër János Varga

105

kjo pasojë ligjore në kundërshtim me kërkesat e GjED. Situata e paqartë ligjore në shumë shtete

anëtare mbetet e diskutueshme nëse dispozitat e brendshme mund të interpretohen apo jo në një

mënyrë të tillë që të sigurojnë për pavlefshmëri relative. Në Austri, është i njohur fakti se

juridiksioni i gjykatës përkatëse në parim që të ushtrohen në iniciativën e saj. Padrejtësia e

klauzolave të tjera (thelbësore) nga ana tjetër nuk vlerësohet parimisht ex officio.

Në Bullgari, klauzola e përgjithshme dhe madje edhe transpozimi i shtojcës është i zbatueshëm

edhe për kushtet e negociuara në mënyrë individuale. Megjithatë, duke qenë se ligji në Bullgari,

lidhur me pasojat ligjore ben dallimin midis kushteve individualisht të negociuara dhe atyer jo të

negociuara në mënyrë individuale: Sipas nenit 146 (1) të Ligjit për Mbrojtjen e Konsumatorit, i

cili transpozon Neni6 (1) të Direktivës 93/13, kushtet jo të negociuara individualisht janë

automatikisht të pavlefshme. Në të kundërt, kushtet e padrejta negociuar individualisht mund të

rregullohet vetëm me ligjin e përgjithshëm të kontratës.

Ka edhe studiues ligjorë që shpallin pavlefshmërinë absolute si pasojë e padrejtësisë së

përgjithshëm.

Në Hungari, ligjvënësi ka ndryshuar pasojat e padrejtësisë në vitin 2006, megjithatë, pa sqaruar

nëse konsumatori mund të ndikojnë në vlefshmërinë e kushtit në fjalë. Neni 209A (2) i Kodit

Civil parashikon se kushtet e padrejta në kontratat e konsumit janë të pavlefshme. Një tjetër nen

209A (2), shprehet se kushtet e padrejta sipas Direktivës (93/13) mund të pohohen vetëm në të

mirë të konsumatorit. Ne Itali, Kodi i ri Konsumatorit ka ndryshuar pasojat ligjore të përdorimit

të kushteve të padrejta duke futur konceptin e pavlefshmërisë mbrojtëse (nullità di Protezione)

në Nenin 36 (3). Kjo siguron që Pavlefshmëria e një kushti mund të ndodhë vetëm në dobi të

konsumatorit, ku Gjykata ka juridiksion për të deklaruar boshllëkun e kushtit "La nullità opera

soltanto një vantaggio del consumatore e può essere rilevata d'ufficio dal Giudice "). Në këtë

sfond mbetet e paqartë se në Hungari dhe Itali nëse, në përputhje me gjendjen e tanishme të

ligjit, gjykata mund të shpallë pavlefshmërinë nëse konsumatori shprehimisht dëshiron këtë.

Siç është shpjeguar më lart, koncepti i pavlefshmërisë mbrojtëse duket të jetë në përputhje me

jurisprudencën e GjED, me kusht që një konsumator është të jetë i mbrojtur, edhe nëse ai nuk

arrin të padisë natyrën e padrejtë të kushtit, ose për shkak se ai është në dijeni të të drejtave të tij

ose për shkak se ai është i penguar nga zbatimi i tyre.

Gjykatat kanë të drejtë jo vetëm për të deklaruar një kusht të padrejtë të pavlefshëm, por edhe për

të ndryshuar, dhe përshtatur kushtin e veçantë, kushtet e tjera ose të gjithë kontratën, duke marrë

parasysh rrethanat që kanë lindur pasi kontrata është lidhur. Edhe pse nuk ka pavlefshmëri

relative në kuptimin e ngushtë, kjo fuqi diskrete lejon gjykatat të vendosin në interes të

konsumatorit. Në rrjedhën e zbatimit të Direktivës, Danimarka ka përfshirë një dispozitë të

veçantë që mundëson kërkesën për pjesën e mbetur e kontratës të mbështetur pa asnjë

amendament në qoftë se ajo është mundur. Në mënyrë të ngjashme në Portugali, konsumatori

mund të zgjedhë për të mbajtur në fuqi kontratën vetë, në përputhje me parimin e ruajtjes.

106

Kërkesa për transparencë

Kërkesa për transparencë e parashikuar nga neni 5 i Direktivës konsiston në një kontroll të

vazhdueshëm të kushteve të padrejta sipas nenit 3, shtylla e dytë kryesore e Direktivës në fjalë.

Parimi i transparences është një pjesë thelbësore e modelit Europian për informacionin dhe lidhet

ngushtë me kërkesat për informacion të përshkruara sipas ligjit të komunitetit mbi mbrojtjen e

konsumatorit284

.

Kërkesat mbi kushtin e padrejtë të kontratës sipas Direktivës

Sipas nenit 5 të directives kushtet duhet të hartohen gjithmonë në një gjuhë të qartë dhe të

kuptueshme. Paragrafi 20 po kështu e bën të qartë se konsumatorit duhet t’i jepen të gjihta

mundësitë për të analizuar kushtet.

Kriteri i “qartësisë” dhe i “gjuhës së kuptueshme” plotësojnë njëra – tjetrën dhe janë të vështira

të ndahen. Kushtet e kontratës hartohen qartë dhe pa dykuptimësi, mashtrime, apo dyshime. Një

kusht i shprehur është në gjuhë të kuptueshme kur konsumatori mund të kuptojë thelbin e

rregullit të parashikuar.

Pikëpamja e përgjithshme është se hartimi në respektim të këtyre dy kritereve përfshin si kriterin

formal ashtu edhe atë thelbësor: në kuptim të kërkesave formale përdoruesi duhet të sigurojë një

stil hartimi të kushteve në atë formë që konsumatori të kuptojë të drejtat dhe detyrimet e tij

thelbësore. Kjo nuk ndodh në rastet kur pamja e përgjithshme e jashtme e dokumentit e bën të

vështirë të jepet një pamje e kushteve apo njohje e strukturës, pasi është e printuar në atë mënyrë

që është e vështirë të lexohet apo është në mënyrë disproporcionale e gjatë në krahasim me

kuptimin e transaksionit. Për më tepër, në aspektin e kërkesës gjuhësore të një kushti të qartë dhe

në një gjuhë të kuptueshme, ky përbën një kusht thelbësor. Në këtë aspekt, duhet të shmangen sa

më shumë të jetë e mundur, komunikimi në gjuhën teknike, fjalitë e gjata dhe deklarata të

fragmentarizuara. Të gjitha këto aspekte lidhen me parimin e transparences në kuadër të

mbrojtjes së konsumatorit.

3.12.3 Konkluzione lidhur me detyrimin për transparencë

Kërkesa e Direktivës lidhur me detyrimin për transparence është transpozuar pothuajse në të

gjitha shtetet anëtare. Është e dyshimtë nëse një shkelje e kërkesës imperative për transparence

do të konsistojë mjaftueshëm në saknsion. Sikurse direktiva nuk përmban udhëzime në mënyrë

eksplicite për këtë aspekt, pjesa më e madhe e shteteve anëtare kanë refuzuar gjithashtu të

rregullojnë pasojat e shkeljes së kërksesë për pransparencë në paditë individuale. Në një reformë

284

Schulze/Ebers/Grigoleit, Information Requirements and Formation of Contract in the Acquis communautaire,

2012

107

të directives legjislatori i Komunitetit duhet të parashikojë shprehimisht pasojat ligjore në këtë

rast.

3.13 Konkluzione përfundimtare lidhur me ndikimin praktik i Direktivës

Sikurse u trajtua gjerësisht në kapituj të veçantë të këtij punimi, Direktiva ka parashikuar raste të

detyrueshme në të cilat shtetet duhet të garantojnë sigurinë dhe mbrojtjen e konsumatorit përmes

miratimit të ligjeve të brendshme që rregullojnë kushtet e padrejta të kontratave konsumatore.

Ashtu sikurse u trajtua, ka patur disa përkufizime lidhur me konsumatorin, nëse është vetëm një

person fizik apo përfshihet edhe personi juridik.

Në këtë aspekt, kur u trajtua në kapitullin më lart koncepti i konsumatorit u mor parasysh dhe në

shqyrtim edhe jurisprudenca e GjED, sipas së cilës në disa raste janë përfshirë në kuadrin e

konsumatorit edhe persona të tillë, por me kusht që të ndjekin një qëllim privat, në raste të tjera,

kur kanë munguar dy kushtet kumulative, ato të personiut fizik dhe të qëllimit privat,

përgjithësisht sikurse u analizua më lart Gjykata ka vendosur kundër konsiderimit të personit që

pretedonte të drejtën e mbrojtjes si konsumator.

Ajo çfarë është e rëndësishme është se Direktiva sikurse trajtuam më lart përbën një minimum të

harmonizimit. Kjo do të thotë se shtetet anëtare mund të vendosin rregulla më të rrepta lidhur me

mbrotjen e konsumatorit. Megjithatë, siç analizova më lart ka patur projekte dhe mendime nga

doktrina juridike dhe jo vetëm për ta konsideruar këtë Direktivë në aspektin që e lidhe me

harmonizimin maksimal. Si konkluzion lidhur me këtë çështje, për të cilën ka patur kritika të

vazhdueshme dhe mendime të ndryshme, mund të thuhet se nëse do të ishte e mundur të bëhej

një harmionizim maksimal kjo gjë do të ishte shumë e vështirë për shtetet anëtare. Megjithatë,

shtetet janë të detyruara që minimalisht të sigurojnë mbrojtje minimale për konsumatorin gjatë

traspozimit të direktivës.

Efektet praktike të Direktivës 93/13 janë vlerësuar ndryshe nga relatorët kombëtare. Në disa nga

vendet e "vjetra" anëtare, dhe mbi të gjitha, në Shtetet nordike (Danimarka, Finlanda, Suedia)

dhe gjithashtu në Austri, Gjermani dhe Portugali, ajo që theksohet është se Direktiva nuk ka çuar

në ndonjë rritje të dukshme në nivelin e mbrojtjes së konsumatorëve, pasi në këto vende ka

pasur tashmë arritje në legjislacionin në fuqi para transpozimit të Direktivës dhe ndryshimeve

(minimale) të sjella nga Direktivat dhe që kryesisht përbëheshi nga përfshirja e dispozitave për të

shmangur boshllëqet e mundshme. Për Francën, Luksemburgun dhe Hollandën ajo që theksohet

është se sa e vështirë është për të vlerësuar efektet e Direktivës, si një sistem i themeluar i

monitorimit ku kushtet tashmë ekzistonin dhe shumë pak ndryshime janë kryer si rezultat i

Direktivës.

Transpozimi dhe zbatimi i Direktivës në Belgjikë është subjekt i kritikave të konsiderueshme për

shkak të numrit të madh të sektorëve specifik. Ekzistonin disa padi ku secila përmbante një

numër të kushteve të padrejta që e bëri shumë të vështirë për praktikuesit ligjorë për të fituar një

pasqyrë të rregullave në fuqi dhe gjithashtu, më në përgjithësi, në këtë kuadër dëmtohej

108

koherenca e ligjit. Në Irlandë, ka vetëm një rast gjyqësor që përfshin rregulloret dhe kështu që

është e diskutueshme se ndikimi i tyre deri më sot ka qenë minimal. Megjithatë, ka prova të

qëndrueshme të zbatimit të butë nga Zyra e Drejtorit të Çështjeve të Konsumatorit, e cila çdo vit

bën raporte të ndryshimeve të kushteve kontraktuale, pas dialogut me palët relevante të

interesuara. Këto kanë të bëjnë me, për shembull, “kontratat e telefonisë, kontratat e biletave

ajrore, kontrata e makinave me qira, kontrata e alarmit në shtëpi dhe ndërtesat e lëvizshme,

kontratat e sigurimit”. Për Mbretërinë e Bashkuar është theksuar se konsumatorët kanë përfituar

në mënyrë të qartë duke qenë në gjendje për të sfiduar një gamë më të madhe të kushteve se sa

ka qenë më parë. Gjithashtu për Greqinë, Italinë dhe Spanjën është pranuar se niveli i mbrojtjes

së konsumatorit është përmirësuar, edhe pse në rastin e Spanjës është theksuar, se kjo i

atribuohet jo vetëm Direktivës, por edhe për shkak se u miratua një rregullore e re

gjithëpërfshirëse mbi kushtet standard përtej fushëveprimit të Direktivës.

Situata është e ndryshme në dhjetë vendet e reja anëtare. Duke qenë se, thuajse asnjë prej

shteteve të sapo aderuar nuk kishte sistem të krahasueshëm të monitorimit të kushteve në vend

para transpozimit të Direktivës, shumë raportues kanë theksuarse, rregullat e reja në lidhje me

kushtet e padrejta kontraktuale kanë qenë pa dyshim të dobishme, edhe pse shumë gjithashtu

theksojnë se efektet praktike ende nuk mund të vlerësohen, pasi nuk ekziston thuajse asnjë

praktikë gjyqësore nga raporte kombëtare që janë bërë së fundi në disa vende të caktuara. Futja e

listës së kushteve të padrejta ka thjeshtuar zbatimin e ligjit në Bullgari. Një problem themelor që

është parë në shumë shtete anëtare, sidomos në Belgjikë, Poloni dhe Maltë, është se shumë

tregtarë kanë probleme të veprojnë në përputhje me ligjin për kushtet e padrejta. Sipas një hetimi

të kryer kohët e fundit nga Zyra polake për Mbrojtjen e Konkurrencës dhe konsumatorëve, që

mbi të gjitha është e përqendruar në praktikat e biznesit të organizatorëve të shkollave gjuhësore

ngjarjeve turistike, rreth 95% e broshurave të shqyrtuara, fletëpalosjeve dhe kontratave të

përdorura nga “organizatorët” përmban kushte të ndaluara. Sipas raporteve të Autoritetit

Kombëtar Rumun për Mbrojtjen e Konsumatorëve në këtë fazë, pas procesit të implementimit të

direktivave përkatëse në fushën e mbrojtjes së konsumatorit, është kryer një zhvillim i

veprimtarisë së kontrollit të pajtueshmërisë me kushtet e tyre. Si e tillë, është raportuar se një

fushëveprim i rëndësishëm i veprimtarisë së organit të lartpërmendur administrativ është që të

zhvillojë procesin e informimin dhe edukimin e konsumatorëve në lidhje me të drejtat e tyre në

këtë fushë.

Gjithashtu, është raportuar aktiviteti intensiv i verifikimit të kontratës së lidhur ndërmjet

tregtarëve dhe konsumatorëve. Në këtë fazë të hershme pas procesin e zbatimit të direktivave në

fushën e mbrojtjes së konsumatorit në Rumani është e vështirë për të vlerësuar ndikimin në nivel

praktik në këtë fushë. Të paktën mund të thuhet se është bërë përparim i rëndësishëm. Së fundi,

shumë korrespondentë ankohen se suksesi i kufizuar i dispozitavembi kushtet e padrejta

shkaktohet nga padijenia e konsumatorëve në vendin e parë, dhe ndoshta edhe të avokatëve të

tyre. Një shpjegim tjetër mund të jetë se këto avokatë preferojnë për të luftuar kushtet e padrejta

të kontratës në bazë të koncepteve të njohura të ligjit të përgjithshëm të kontratës me të cilën ata

109

janë më shumë të njohur, por - siç theksohet nga Raportuesti belg - nuk ka prova për të

mbështetur këtë deklaratë285

.

Në ato vende të cilat para transpozimit të Direktivës 93/13 nuk kanë patur një sistem monitorimi

të krahasueshëm për kushtet e kontratës, sidomos në shtetet e reja anëtare, pjesërisht supozohet

se tregtarët kanë vetëshkaktuar barrë shtesë dhe kosto si rezultat i zbatimit të kësaj Direktive, në

atë që marrëdhëniet e tyre të biznesit mund të duhet të anulohet si pasojë e vendosjes së një

kushti që konsiderohet i padrejtë nën legjislacionin aktual por që nuk është rregulluar sipas

sistemit të mëparshëm ligjor. Megjithatë, për vendet e tjera thuhet se tregtarët nuk do të pësojnë

barra shtesë për shkak të mungesës së vetëdijes në mesin e komunitetit të biznesit të dispozitave

të aplikueshme dhe mungesës së zbatimit pro-aktiv.

Për më tepër, transpozimi i Direktivës 93/13 ka shkaktuar një sërë problemesh në shtetet anëtare,

të cilat pjesërisht i atribuohen faktit se rendet ligjore të shteteve anëtare janë ballafaquar me

rregullat dhe konceptet të panjohura (që lidhet për shembull me konceptin e“mirëbesimit”. Që ka

qenë koncept i huaj në sitemet common law dhe për këtë arsye duke shkaktuar pasiguri sipas

kuptimit të saj), por edhe pjesërisht për shkak të një teknike legjislative në kundërshtim me

transpozimin. Kështu, për shembull, në Belgjikë, ligji mbi Kushtet e Padrejta është e rregulluar

në të dy aktet, atë të praktikave të Tregtisë dhe (profesionistëve të pavarur) në Aktin e

Profesioneve të Lira. Ky trajtim i veçantë i kontratave të lidhura nga praktikuesit e profesioneve

të lira u kritikua, jo vetëm për shkak të miratimit të një ligji të veçantë, por mbi të gjitha për

shkak të mospërputhjeve në mes të dy akteve. Mospërputhje të tilla janë gjithashtu të pranishme

në ligjin spanjoll. Kur një kontratë me kushte standarde është e lidhur me konsumatorët,

zbatohen si Ligji për Mbrojtjen e Përgjithshme të Konsumatorit dhe Ligjin për kushtete

standarde në kontrata, duke treguar dhe klauzolën e pasojave.

Në Irlandë, është vërejtur se mund të ketë mospërputhje në Kushtet e padrejta sipas Rregullores

dhe rregullave mbi klauzolat e përjashtimit sipas legjislacionit mbi shitjen e mallrave. Sipas

legjislacionit mbi shitjen e mallrave, një klauzolë e cila përjashton / kufizon përgjegjësinë për

shkeljen e kushteve ligjore të nënkuptuara është i pavlefshëm - e ndaluar plotësisht. Ndërsa, në

qoftë se një klauzolë e tillë kalon testin e “drejtësisë”, kjo do të duket të jetë e zbatueshme në

bazë të Rregulloreve. Është supozuar se konsumatori do të jetë i mbrojtur nga mbrojtja superiore

në këtë drejtim. Në Qipro, ekziston i njëjti lloj i vështirësive, pasi Ligji mbi shitjet e mallrave e

bën të pavlefshme çdo kusht të padrejtë apo pasqyrim i paefektshëm në ndonjë nga klauzolat e

nënkuptuara286

. Ndërsa për kushtet e padrejta në kontrata sipas Rregullores kërkohet që një kusht

i tillë duhet të kalojë testin e “të konsideruar si i padrejtë” dhe, në qoftë se rezulton i tillë, atëherë

nuk do të jetë detyrues për konsumatorin.

285

Ligji Konsumatorit Përmbledhje krahasuese Analiza C. Direktiva kushtet e padrejta kontratës (93/13) fq. 435 286

Përmbledhje krahasuese Ligji mbi Konsumatorit Analiza C. Kushtet e padrejta të kontratës Direktiva (93/13) fq.

436

110

Kreu IV

Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit.

Mosmarrëveshjet që lindin midis konsumatorëve dhe tregtarëve janë të shumta dhe të

shumëllojshme. Ato klasifikohen në dy kategori: (i) Në kategorinë e pare, që përbëjnë dhe rastet

më klasike, bëjnë pjesë mosmarrëveshjet që prekin interesin individual të konsumatorit.(ii) Në

kategorinë e dytë bëjnë pjesë mosmarrëveshjet në të cilat përfshihet interesi kolektiv i

konsumatorit.Në këtë kapitull do të trajtojmë nëdypjesë të veçanta secilën nga kategoritë e

mosmarrëveshjeve si dhe procedurat ligjore për zgjidhjen e tyre, ndërsa nëpjesën e tretë do

paraqitet praktika administrative dhe gjyqësore, e deritanishme në këtë fushë për trajtimin e tyre.

4.1 Mosmarrëveshjetnë të drejtën e konsumatoritqë prekin interesin individual të

konsumatorit.

Janë të shumta rastet në të cilat konsumatori bën një reklamim kundër tregtarit, prej të cilit ka

blerë një mall apo ka përfituar një shërbim. Në këto raste konsumatori ndodhet në pozitën e

kreditorit të një detyrimi që konsiston në kryerjen e njëveprimi(shërbimi) ose në pagimin e një

shume. Mosmarrëveshje të tilla lindin në marrëdhënie të ndryshme juridike, si p.sh. në rastin

eblerjes së një aparati shtëpiak, i cili nuk funksionon mirë, apo në rastin e një dëmi shëndetësor

të shkaktuar nga blerja e një produkti, apo në rastin e një vonese në dorëzimin e mobiljeve dhe

orendive të shtëpisë etj.

Në këto raste, është interesi individual i konsumatorit që cënohet prej marrëdhënieve të krijuara

me tregtarin. Edhe pse rastet e mësipërme janë të shpeshta rrallë ndodh që konsumatori t’i

drejtohet gjykatës për mbrojtjen e interesave dhe të drejtave të tij dhe kjo ndodh për disa arsye

objective dhe subjective.287

4.1.1 Aksesi në drejtësi i konsumatorit.

Të shumta janë arsyet të cilat pengojnë apo vështirësojnë aksesin në drejtësi të konsumatorit. Si

fillim janë arsyet subjective, të ashtuquajturat psikologjike, konsumatori ka vështirësi dhe nuk e

di se ku dhe kujt t’i drejtohet. Proçedurat e ndërlikuara gjyqësore, hermetizmi i fjalorit juridik,

struktura arkitektonike e gjykatës dhe deri tek toga e gjyqtarit apo avokatëve, jane mëse të

287

Situata e tillë është në ventet e BE-së, edhe pse ato kanë një legjislacion të detajuar dhe shumë të përparuar për

mbrojtjen e interesave dhe të drejtave të konsumatorëve edhe në kuadrin e “acquis communitaire”, ndërsa në

Shqipëri edhe pse në legjislacion janë bërë shumë përmirësime në këtë drejtim, zbatimi i tij nuk është në nivelin e

dëshiruar, kjo situatë krijohet ndër të tjera edhe nga njohja e pakët e tioj nga ana e konsumatorëve, avokatëve apo

edhe gjyqtarëve.

111

shpjegueshme që te qytetari i thjeshtë, siçështë konsumator, t’i lindë mendimi se drejtësia

drejtësia është një botë më vete, në të cilën më mirë të mos bëhesh pjesë apo të ndërhysh.288

Vonesa e dhënies së drejtësisëështë një tjetër motiv që e largon konsumatorin nga gjykata.

Mbingarkimi i gjykatave me çështje për t’u zgjidhur dhe tejzgjatja e proçedurave të ndryshme

gjyqësore, sjellin për pasojë shmangien e rrugës gjyqësore për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të

vogla.289

Kostoja financiare e proçesit gjyqësor përben motivin e tretë, i cili e pengon më tej konsumatorin

që t’i drejtohet gjykatës. Është e vërtetë që drejtësia është një shërbim publik që ofrohet falas nga

gjykata, por ekzistojnë taksa dhe pagesa për honoraret e avokatëve. Po aq e vërtetëështë që nuk

është e detyrueshme mbrojtja me një avokat përpara gjykatës, por çfarë peshe do të kishte në një

gjykim nje konsumator përballë një tregtari i cili patjetër do të kishte të paktën një avokat?! Të

gjitha këto shpenzime në të shumtën e rasteve janë shumë herë më të larta sesa interesat në lojë,

sidomos kur bëhet fjalë për një mosmarrëveshje të vogël.

Vështirësitë për akses të konsumatorit në drejtësi është një problem të cilin e hasin të gjitha

vendet anëtare të BE-së, për këtë arsye në vitin 1993 u botua Libri Jeshil.290

Politika europiane

nuk mund të shërojë kete plagë momentalisht në stadin e bashkëpunumit ku ndodhen sot vendet

anëtare midis tyre. Kjo politikë mbetet në kuadrin e mendimit rekomandativ për shtetet anëtare,

pasi organizimi i drejtësisë dhe çështjet që i përkasin asaj është kompetencë e shteteve. Në

Shqipëri, me hartimin e legjislacionit tëri në shume fusha të së drejtës, është mbajtur parasysh

lehtësimi i qytetarit për akses në gjykatë, por ndjehet nevoja për përmirësime të mëtejshme.

Konsumatori, për shkak tëvështirësive për akses në drejtësi dhe të arsyeve të tjera objective,

duhet të drejtohet drejt mundësive alternative për zgjidhjen jashtëgjyqësore të

mosmarrëveshjeve.

4.1.2 Mjetet alternative jashtëgjyqësore të zgjidhjes së moamarrëveshjeve në të drejtën e

konsumatorit.

Konsumatori i pakënaqur, fillimisht mund t’ia drejtojë ankesën e tij drejpërdrejt tregtarit, me

shpreseën për një zgjidhje miqësore. Tregtari mund t’i japë të drejtë klientit të tij të pakënaqur.

Por jo gjithmonë ndodh kështu dhe përveç kësaj bisedimet e drejtpërdrejta nuk mund të zgjidhin

të gjitha llojet e mosmarrëveshjeve. Ato janë të destinuara të dështojnë ose më keq, mund ta

288

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

543. 289

Në legjislacionin proçedurial shqiptar nuk parashikohen proçedura apo afate të posaçme për zgjidhjen e

mosmarrëveshjeve, në të cilat është i përfshirë një konsumator, i cili duhet të ndjekë të njëjtën proçedurë gjyqësore

për kërkimin e rregullimit të të metave të sendit të blerë me një vlerë relativisht të vogël, sin ë rastin e kërkimit të

kthimit të një sendi me vlerë relativisht më të madhe. 290

Në këtë libër përmblidhen disa rekomandime për shtete anëtare të BE-së, në kuadrin e përmirësimit të

legjislacionit të tyre për të rritur aksesin në drejësi të konsumatorëve për të mbrojtur interesat dhe të drejtat e tyre.

112

çojnënë zgjidhje, të cilat janë në kundërshtim me interesat e vetë konsumatorit, për shkak të

disekuilibrit që ekziston midis tëdy palëve.291

Kur këto bisedime dështojnë, është në interes të konsumatorit që t’i drejtohet një instance apo

structure në mënyrë që ajo të ndërhyjë midis tij dhe tregtarit për zgjidhjen e mosmarrëveshjes.

Dy janë mundësitë alternative për zgjidhjen e mosmarrëveshjes pa iu drejtuar gjykatës:

Ndërmjetësimi dhe Arbitrazhi.

4.1.2.1 Ndërmjetësimi.

Ndërmjetësimi është mënyrë alternative e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve, e zgjedhur

vullnetarisht si e tillë, për t’u paraqitur përpara një personi të tretë, në mënyrë që të arrihet

sëbashku me të një zgjidhje miqësore për mosmarrëeshjen.292

Ndërmjetësimi zbatohet për

zgjidhjen e të gjitha mosmarrëveshjeve në fushën e të drejtës civile dhe tregtare si dhe atyre

penale. Si i tillë, ndërmjetësimi gjen zbatim për mosmarrëveshjet e lindura në të drejtën e

konsumatorit.

Që një proçedurë ndërmjetësimi të nisëështë e domosdoshme që të dyja palët e mosmarrëveshjes

të bien dakort t’i nënshtrohen asaj. Kur kanisur një proçes gjyqësor, këtë kërkesë palët mund t’ia

bëjnë gjyqtarit, i cili nuk mund ta rrëzojë ate, por duhet të vendosë pushimin e gjykimit

tëçështjes. Proçedura e ndërmjetësimit është e gjitha e detyrueshmë për t’u ndjekur nga palët,

avantazhi i saj është pikërisht të qenit e shpejtë dhe e thjeshtë dhe më me pak kosto financiare,

ajo nuk ka qëllim të rregullojë mosmarrëveshjen sipas të drejtës, por synon të arrijë një zgjidhje

të pranueshme për të dyja palët që nuk duhet të jetë në kundërshtim me ligjin.

Kodi i Procedurës Civile293

i përcakton si detyrë gjykatës, të bëjë përpjekjet për të pajtuar palët

në mosmarrëveshje si dhe parashikon se cilat janë veprimet e pajtimit që kryen gjyqtari. Gjyqtari

gjatë veprimeve përgatitore duhet të bëjë të gjitha përpjekjet për ta zgjidhur mosmarrëveshjen me

pajtim, kur ja lejon natyra e çështjes. Përpjekjet për pajtim mund të përsëriten nëçdo fazë të

hetimit gjyqësor.294

291

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

545. 292

Në Shqipëri, për herë të parë ligjvënësi e ka parashikuar ndërmjetësimin sio alternativë jashtëgjyqësore për

zgjidhjen e mosmarrëveshjeve më Ligjin Nr. 8465, datë 11.03.1999 “Për ndërmjetësimin dhe për zgjidhjen mepajtim

të mosmarrëveshjeve”. Ky ligj u shfuqizua me Ligjin Nr.9090, datë 26.06.2003, “Për ndërmjetësimin në zgjidhjen e

mosmarrëveshjeve”, i cili parashikon se ndërmjetësimi është veprimtari jashtëgjyqësore në të cilën palët kërkojnë

ndërmjetësimin e një personi të tretë për të arritur në zgjidhjen e pranueshme të mosmarrëveshjes, e cila nuk duhet të

jetë në kundërshtim me ligjin. 293

Shih dispozitën e nenit 25 dhe të nenit 158/b të Kodit të Procedurës Civile. 294

Kur arrihet pajtimi pa filluar séance gjyqësore, mbahet procesverbali i cili nënshkruhet nga palët dhe gjyqtari me

vendim e miraton pajtimin midis tyre. Kur pajtimi arrihet në seancë gjyqësore dhe gjykata jep vendim për miratimin

e tij, i cili në çdo rast nuk duhet të jetë në kundërshtim me ligjin. Kundër vendimit për zgjidhjen e mosmarrëveshjes

me pajtim, palët kanë të drejtë që brenda 5 ditëve të bëjnë ankim të veçantë në Gjykatën e Apelit.

113

Proçedura e pajtimit e ndjekur nga gjykata do të ishte mjaft efikase për zgjidhje të shpejtë të

konflikteve midis konsumatorëve dhe tregtarëve.

Konsumatorët mund t’u drejtohen shoqatave për mbrojtjen e konsumatorëve për të evituar një

mosmarrëveshje ashtu si dhe për ta zgjidhur atë. Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” ju njeh

të drejtën këtyre shoqatave për të dhënë këshilla juridike për anëtarët e tyre si dhe të ndjekin dhe

trajtojnë ankesat e tyre. Parimisht, këto shoqata munden të ushtrojnë midis të tjerave edhe rolin e

ndërmjetësuesit midis konsumatorëve dhe tregtarëve. Në shumë vende anëtare të BE-së, sin ë

Francë, janë krijuar organizata publike jashtëgjyqësore ndërmjetësimi me një sferë veprimi

specifike, siç janë mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit. Krijimi i organizmave të

tillëështë inkurajuardhe nga autoritetet evropiane.295

4.1.2.2 Arbitrazhi.

Arbitrazhi është ndërhyrja në proçesin e zgjidhjes së një mosmarrëveshjeje e një pale

tëtretë(Arbitrit), e pranueshme nga palët dhe e paanshme, e cila ka autoritet ligjor që të zgjidhë

mosmarrëveshjen duke nxjerrë një vendim, ligjërisht të detyrueshëm për palët.296

Si mjet

alternativ i zgjidhjes jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjeve, ai vihet në lëvizje vullnetarisht para

një ose disa persoanve që nuk janë gjyqtarë të cilët zgjidhen nga palët dhe ngarkohen nga ato për

të zgjidhur përfundimisht konfliktin.

Çdo pretendim pasuror ose kërkesë që rrjedh nga një marrëdhënie pasurore,mund të jetë objekt i

gjykimit të një proçedure arbitrazhi.297

Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit janë

padyshim të karakterit pasuror. Praktikisht, arbitrazhi nuk është përdorur në Shqipëri për të

rregulluar mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit, por kjo gjë në fakt ndodh rrallë edhe në

vende të tjera.298

A mund të përdoret arbitrazhi nëtë ardhmen në këtë fushë? Për t’iu përgjigjur

kësasj pyetjeje është e nevojshme të dallojmëdy tipe të marrëveshjeve të arbitrazhit, që janë

klauzola e arbitrazhit dhe marrëveshja e arbitrazhit.299

Në një kontratë të lidhur midis një konsumatori dhe tregtarit mund të parashikohet një klauzolë e

cila përcakton që mosmarrëveshjen që mund të lindë nga kontrat, palët duhet ta çojnë përpara një

ose disa arbitrave. Klauzola e arbitrazhit, e parahartuar në kontratë, mund të ketë karakter të

295

Komisioni Europian në një Rekomandim të datës 30.03.1998 ka shpaluur 7 parimet e zbatueshme nga organizmat

e ndërmjetësimit dhe të pajtimit, gjithashtu ka botuar në 2001 Librin Jeshil mbi mënyrat alternative për zgjidhjen e

konflikteve . Ndërmjetësimi rekomandohet sidomos të përdoret për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve në të drejtën e

konsumatorit, që lindin nga marrëdhëniet ndërkufitare të vendosura midis konsumatorëve dhe tregtarëve. 296

Shih leksionet e përgatitura nga Dr. Tefta Zaka për Shkollën e Magjistraturës në lëndën e Ndërmjetësmit dhe të

Arbitrazhit, në të cilat jepet ky përkufizim për Arbitrazhin. 297

Shih dispozitën e nenit 402 të Kodit të Procedurës Civile. 298

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

555. 299

Shih po aty.

114

padrejtë në kuptim të nenit 24 të Ligjit“Për mbrojtjen e konsumatorëve”, kur ajo vendoset në

favor të tregtarit për të dëmtuar konsumatorin. Duke interpretuara contrario nenin 24 të ligjit,

arrijmënë përfundimin se klauzola e arbitrazhit nuk përbën kusht të padrejtë të stipuluar midis

një tregtari dhe një konsumatori kur përmbushen njëkohësisht këto dy kushte:

1. Miratohet veçmas me shkrim nga konsumatori;

2. Të mos përjashtojë apo të mospengojë ushtrimin e të drejtave të konsumatorit për

të kërkuar shpërblimin e dëmit ose për t’iu drejtuar gjykatës.

Nëqoftëse klauzola e arbitrazhit vlerësohet si epadrejtë vlerësohet si e padrejtë, ajo do të

konsiderohet si jo e shkruar në kontratë. Organet administrative shtetërore përgjegjëse për

mbrojtjen e konsumatorëve dhe shoqatat e konsumatorëve mund t’i kërkojnë tregtarëve

mospërfshirjen e mëtejshme në kontratë të klauzolës së arbitrazhit me karakter të padrejtë.

Kur një mosmarrëveshje lind midis një konsumatori dhe një tregtari, këta vullnetarisht mund të

zgjidhin sipas një marrëveshjeje të përbashkët ta çojnë atë përpara një ose disa arbitrave për t’i

dhënë zgjidhje, duke shmangur juridiksionin gjyqësor.

Avantazh i proçedurës së arbitrazhit në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve në të drejtën e

konsumatorit, është periudha kohore e shkurtër e zhvillimit të saj. Nëqoftëse palët nuk kanë

parashikuar një afat kohor për të arritur zgjidhjen, Kodi i Procedurës Civile e kufizon atë deri në

6 muaj nga pranimi i misionit të arbitrit. Nëqoftëse, arbitrazhi do të përdoret në mosmarrëveshjet

për të drejtën e konsumatorit, është e nevojshme që legjislatori shqiptar të fiksojë kushtet dhe

kufizimet e këtij juridiksioni, ashtu siç kanë bërë disa legjislatorë të vendeve anëtare te BE-së,

pasi ekziston rreziku që zgjedhja e arbitrit t’iu imponohet konsumatorëve nga tregtarët.

Duhet të parashikohen rregulla urdhëruese, të cilat të garantojnë paanësinë e arbitrave.300

Legjislatori shqiptar në këtë drejtim mund të inspirohet nga Rekomandimi i Komisionit Europian

i datës 30.03.1998, sipas të cilit organet jogjyqësore që kanë për mission të zgjidhin një

mosmarrëveshje në të drejtën e konsumatorit duhet të zbatojnë këto 7 parime: -pavarësinë; -

transparencën; -kontradiktoritetin; -efikasitetin; -lirinë; -përfaqësinë; -ligjshmërinë.

4.1.2.3 Padia ngritur nga konsumatori në gjykatë.

E drejta për të patur akses në gjykatëështë e garantuar për çdo njeri nga neni 6 i Konventës

Europiane të të Drejtave të Njeriut dhe nga neni 42 paragrafi i dytë i Kushtetutës. Konsumatori,

gjithashtu ka të drejtën e ngritjes së padisë në gjykatë kur ai vlerëson se interesat dhe të drejtat e

tij të njohura me ligj janë nëpërkëmbur, cënuar apo shkelur nga tregtarët.

300

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

558.

115

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” njeh si të drejtë bazë të konsumatorit, 301

të drejtën e

mbrojtjes së interesave ekonomike, të drejtën e ankimit, të drejtën e dëmshpërblimit si edhe

tëdrejtën e mbrojtjes ligjore. Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit janë kompetencë e të

njëjtit juridiksion gjyqësor si dhe mosmarrëveshjet e tjera të së drejtës civile, pasi në Shqipëri

nuk ekzistojnë gjykata të specializuara për çështjet e konsumatorëve.

4.1.2.3.1 Kompetenca ligjore.

Mosmarrëveshjet e lindura midis konsumatorit dhe prodhuesit, shitësit, furnizuesit apo ofruesit të

shërbimit, pavarësisht se këta të fundit mund të jenë operatorë privatë apo operatorë publikë,

zgjidhen nga gjykatat e zakonshme.302

Nëse veprimi apo mosveprimi i kryer nga tregtari i cili ka

dëmtuar interesat dhe të drejtat e konsumatorit, parashikohet nga ligji si penalisht i

ndëshkueshëm, konsumatori ka të drejtë të bëjë kallëzim pranë organit proçedues.

I takon Prokurorit të vendosë nëse do të nisë një proçedim penal apo jo dhe pavarësisht vendimit

të marrë, konsumatori ka të drejtën e ngritjes së padisë civile përpara gjykatës penale ose përpara

gjykatës civile. Në rastin e kryerjes së një vepre penale nga tregtari, konsumatori ka të drejtën e

zgjedhjes midis gjykatës penale dhe gjykatës civile për të ngritur padinë civile për kërkimin e

shpërblimit të dëmit të ardhur si pasojë e kryerjes së veprës penale.303

Në rastin kur shkelja ligjore e kryer nga tregtari nuk përbën vepërpenale, konsumatori për të

kërkuar shpërblimin e dëmit mund t’i drejtohet vetëm gjykatës civile. Gjykata civile ka

kompetencën gjyqësore jo vetëm të vendosëmbi shpërblimin e dëmit të ardhur si pasojë e

veprimeve apo të mosveprimeve të paligjshme të tregtarëve, por ajo duke zbatuar të gjitha

rregullat material dhe proçeduriale në fuqi, mbi marrëdhëniet kontraktuale , mundet të anullojë

ose të deklarojë të pavlefshme një kontratë,apo të zgjidhë një kontratë të lidhur midis një

konsumatori dhe një tregtari.304

4.1.2.3.2 Kompetenca tokësore.

Kur padia civile është ngritur përpara gjykatës penale, kompetente nga pikpamja territoriale për

gjykimin e kësaj padie është gjykata qëështë kompetente për gjykimin e veprës penale.305

Kur

301

Shih dispozitën e të nenit 4 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” 302

Kodi i Procedurës Civile në Republikën e Shqipërisë nuk përcakton gjykata apo seksione të veçanta të

specializuara për çështjet e konsumatorëve. 303

Shih dispozitat e neneve të Kodit të Procedurës Penale në Republikën e Shqipërisë, sipas tyre nisja e një

proçedimi penalështë atribut i organit proçedues të Prokurorisë.por, gjithësesi konsumatorit i njihet e drejta e

ndërhyrjes me padi civile në gjykimit penal. 304

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

575. 305

Kodi i Procedurës Penale parashikon disa kritere shkallëzues për të përcaktuar gjykatën kompetente nga

pikëpamja territoriale për gjykimin e veprës penale.

116

padia është ngritur përpara gjykatës civile, është Kodi i Proçedurës Civile që përcakton kriteret

për caktimin e kompetencës tokësore të gjykatës.

Padia e konsumatorit kundër tregtarit, duhet të ngrihet në gjykatën e vendit ku tregtari i paditur

ka vendbanimin ose vendqendrimin e tij dhe kur këto nuk dihen në gjykatën e vendit ku ai ka

banesën e përkohshme. Kur tregtari i paditur është person juridik, padia duhet të ngrihet në

gjykatën e vendit ku ndodhet qendra e tij.306

Kur padia e ngritur nga konsumatori rrjedh nga shkaktimi i dëmit ajo mund të ngrihet sin ë

gjykatën e vendit ku ka banimin apo qendrën i padituri, ashtu edhe në gjykatën e vendit ku është

shkaktuar dëmi. Kur kërkohet shpërblimi i dëmit të shkaktuar nga vdekja ose dëmtimi i

shëndetit, padia mund të ngrihet edhe në gjykatën e vendit ku banon konsumatori. I takon

konsumatorit, me cilësinë e paditësit, të zgjedhë gjykatën kompetente për gjykimin e

mosmarrëveshjes.307

Problem i veçantë, për përcaktimin e kompetencës tokësore, të gjykatës që do të shqyrtojë

padinë, shfaqet në rastin e mosmarrëveshjeve të ashtuquajtura ndërkufitare. Një send p.sh. është

shitur nga një tregtar grek nje konsumatori shqiptar dhe del të mos jetë në përputhje me cilësitë e

parashikuara në kontratë. Në këtë rast, ndodhemi përpara një konflikti të juridiksioneve dhe lind

nevoja e përcaktimit të vendit në të cilin gjendet gjykata kompetente.308

Nëqoftëse padia është ngritur përpara gjykatës shqiptare, kjo e fundit në bazë tëlex forit cakton

kompetencën gjyqësore duke iu referuar padyshim rregullit të posaçëm ligjor për këto raste.309

Për vendet anëtare të BE-së, çështja e konflikteve të juridiksioneve gjyqësore midis tyre, për

mosmarrëveshjet në fushën e së drejtës së konsumatorit, është zgjidhur me një Marrëveshje

Komunitare të datës 22.12.2000 e zbatueshme në të gjitha vendet anëtare të Komunitetit

Evropian.

4.1.3 Mjetet juridike mbrojtëse të konsumatorit.

Kur një tregtar paraqet një padi në gjykatë kundrejt një konsumatori për mospërmbushje të

detyrimeve të kontratës, konsumatori ka disa mundësi dhe mjete juridike mbrojtëse në favor

tëtij.310

Ai mund të pretendojë përpara gjykatës se tregtari nuk ka respektuar kontratën në bazë të

306

Shih dispozitat e neneve 42 dhe 43 të Kodit të Procedurës Civile. 307

Shih dispozitat e neneve 48 dhe 54 të Kodit të Procedurës Civile. 308

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

578. 309

Shih dispozitat e Ligjit Nr.3920, datë 21..11.1964 “Për gëzimin e të drejtae civile nga të huajt dhe zbatimin e

ligjit të huaj” 310

Në Shqipëri janë të shumta paditë e ngritura nga “ALBTELECOM” sh.a kunsër konsumatorëe të shërbimit

telefoni fiks për mospërmbushje të detyrimeve kontraktore. Disa prej këtyre çështjeve gjyqësore do t’i trajtojmë në

Seksionin e Tretë të këtij Kapitulli.

117

rregullave të ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, apo mund të pretendojë karakterin e

padrejtë të njërit prej kushteve të kontratës,duke kërkuar prej gjykatës shpalljen e

pavlefshmërisë. Gjithashtu, konsumatori, në pozicionin e palës së paditur mund të pretendojë

përpara gjykatës se ajo nuk është kompëtëntë për zgjidhjen e çështjes ose të pretendojë

plotësimin e afateve të parashkrimit apo të dekadencës për padinë.

Konsumatori, palë në një kontratë shitjeje të sendeve të luajtshme, qëështë njohur dhe pranon

cilësinë e debitorit, mund t;i kërkojë tregtarit një afat shtesë të arsyeshëm për përmbushjen e

detyrimit të tij. Kodi Civil i njeh të dejtën tregtarit të vendosë nëse do të shtyjë apo jo afatin për

përmbushjen e detyrimit në favor të konsumatorit.311

Konsumatori debitor mund t’i kërkojë gjykatës shtyrje afati për përmbushjen e detyrimit të tij.

Në këtë rast gjykata, mbi bazën e kërkesës së tij, duke marrë parasysh gjendjen pasurore ose

rrethana të tjera, mund të shtyjë afatin e ekzekutimit të detyrimit në të holla ose ta ndajë këtë

detrim në këste. Kërkesa për shtyrjen e afatit për përmbushjen e detyrimit shqyrtohet në seancë

gjyqësore dhe ndaj vendimit të gjykatës, palët mund të bëjnë ankim të veçantë. Gjykata e cakton

shtyrjen e afatit duke marrë në vlerësim sitiuatën e konsumatorit debitor dhe nevojat e tregtarit

kreditor.312

Mundësitë dhe mjetet juridike të përmendura më sipër, mund të përdoren me efektivitet vetëm

nga një konsumator me profesion jurist ose nga një konsumator i përfaqësuar para gjykatës me

në avokat. Konsumatori mesatar shpesh është i paaftë të organizojë mbrojtjen e tij dhe të përdorë

të gjitha mundësitë që i jep ligji kundër tregtarit ndërkohë që tregtari gjithmonë angazhon

avokatë nëçështjen e tij. Për rrjedhim, krijohet një disekuilibër midis dy palëve në një process

gjyqësor.313

A ka të drejtë gjyqtari, i cili gjykon njëçështje me palë të paditur një konsumator,

qëçështjet e mësipërme ligjore, në mbrojtje të konsumatorit t’i shohë kryesisht?

Kodi i Proçedurës Civile përcakton si parim themelor të procesit gjyqësor se gjykata që gjykon

mosmarrëveshjen duhet të shprehet mbi gjithçka kërkohet.314

Janë palët pjesëmarrëse në gjykim

që duhet të mbrojnë të drejtën subjektive, që pretendojnë të cënuar apo shkelur, duke paraqitur

provat e nevojshme për të vërtetuar kërkimet e tyre ligjore.

Ligji proçedurial dhe amterial përcaktojnë se kujt i takon barra e të provuarit në një process

gjyqësor civil, duke përcaktuar në të njëjtën kohë edhe përjashtimet nga ky rregull. Ndërsa,

ështëdetyrë funksionale e gjykatës të kontrollojëex officio, pavarësisht kërkesës së palëve, çështje

të caktuara ligjore, të cilat i njihen shprehimisht nga ligji si kompetencë e saj, siçështë p.sh.

311

Shih dispozitën e nenit 736 të Kodit Civil. 312

Shih dispozitaën e nenit 517 të Kodit të Procedurës Civile. 313

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

583. 314

Shih dispozitën e nenit 6 të Kodit të Procedurës Civile.

118

çështja e juridiksionit gjyqësor, çështja e kompetencës territoriale të gjykatës, shuarja e së drejtës

së padisë, pavlefshmëria absolute e një kushti apo të tërësisë së saj etj.

4.2 Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit që prekin interesin kolektiv të

konsumatorit.

Sistemi i prodhimit në seri dhe konsumimi në masë bën që interesi i çdo konsumatori thuajse të

kombinohet gjithmonë me interesin e konsumatorëve të tjerë. Një produkt difektoz, i cili është

shpërndarë në një masë të gjerë konsumatorësh apo një reklamë mashtruese nga natyra e tyre

prekin një numër të madh konsumatorësh.315

Në raste të tilla, interesave individuale të një konsumatori të caktuar u mbivendoset interesi

kolektiv, që i përket një kategorie të caktuar konsumatorësh ose tërësisë së konsumatorëve.

Mbrojtja e këtij interesi kolektiv sjell lindjen e mosmarrëveshjeve midis konsumatorëve dhe

tregtarëve, të cilat për nga dimensione të caktuara janë të dallueshme nga mosmarrëveshjet në të

cilat përfshihet interesi individual i çdo konsumatori.316

Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve është detyrë parësore e organeve të administratës

shtetërore dhe të shoqatave për mbrojtjen e konsumatorëve. Organet shtetërore dhe të gjithë

personat fizikë dhe juridikë të lidhur drejtpërdrejtë apo tërthorazi me çështjet e konsumatorëve

duhet të hartojnë dhe të ndjekin politika parandaluese për mbrojtjen e të drejtave bazë të tyre si

dhe për trajtimin në mënyrë të veçantë të grupeve të konsumatorëve më të pambrojtur dhe të

ndjeshëm si fëmijë, pleq, të varfër, invalid, persona të sëmurë me aftësi të kufizuara mendore dhe

fizike.317

Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve mund të realizohet nëpërmjet përdorimit të

mjeteve me natyrë të ndryshme, me natyrë të ndryshme, me natyrë ligjore, siç janë ankesat pranë

organeve shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve, pranë shoqatave të

konsumatorëve, pranë Avokatit të Popullit, ngritja e akuzave penale apo e padive përpara

gjykatës. Në rastet kur këto mjete rezultojnë të jenë inefikase për të siguruar mbrojtjen e interesit

kolektiv të konsumatorëve, këta mundet të organizuar kolektivisht në shoqata apo jo, të përdorin

mjete të ndryshme të presionit.318

315

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

589. 316

Po aty. 317

Shih dispozitën e nenit 5 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”. Qëllimi i ligjit është mbrojtja e shëndetit,

mjedisit, sigurisë sëjetës dhe të drejtave të konsumatorëve të sanksionuara me ligj. 318

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

595.

119

4.2.1 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve nga organet e administratës

shtetërore.

Organet e administratës shtetërore, përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve, 319

luajnë një rol

të rëndësishëm në mbrojtjen e interesit kolektiv të konsumatorëve. Ky rol është i dyfishtë, pasi

nga njëra anë ato duhet të kërkojnë dhe të konstatojnë shkeljet ligjore të kryera nga tregtarët dhe

nga ana tjetër duhet të bëjnë të pamundurën që të pengojnë disa veprime të caktuara të tyre.

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” përcakton detyrimet e organeve shtetërore përgjegjëse

për mbrojtjen e konsumatorëve nëpërmjet:320

1. Ngritjes së strukturës përgjegjëse për mbrojtjen e kosnumatorëve, qëështë Drejtoria e

Mbrojtjes së Konsumatorëve.

2. Ktijimit të Këshillit për Bashkërendimin e Veprimtarive për Mbrojtjen e Konsumatorëve.

3. Dhënies së detyrimeve të nevojshme, strukturave publike të kontrollit të tregut, për

kryerjen e aktiviteteve të mbikqyrjes së tregut.

Drejtoria e Mbrojtjes së Konsumatorëve funksionet e përcaktuara në ligj, i kryen në qëllim të

drejtimit, organizimit dhe bashkërendimit të veprimtarive për mbrojtjen e konsumatorit dhe

mbikqyrjes së tregut. Ndër përgjegjësitë më kryesore të kësaj structure për mbrojtjen e interesit

kolektiv të konsumatorit, përmendim: 321

Bashkërendimin e veprimtarisë së strukturave publike të kontrollit të tregut në zbatim të

ligjit si dhe marrjen e të dhënave për rastet e shkeljeve ligjore;

Propozimin e masave në mbrojtje të shëndetit, sigurisë dhe interesave ekonomike të

konsumatorëve;

Propozimin e vendimeve për heqjen e menjëhershme të mallrave të rrezikshme në treg;

Kërkimin e ndërprerjes dhe të shpalljes së pavlefshme të kushteve të padrejta;

Sensibilizimin dhe njoftimin e vazhdueshëm të konsumatorëve.

Këshilli bashkërendues i veprimtarive për mbrojtjen e konsumatorëve ka si detyrë të shqyrtojë

politikat sektoriale dhe aktet e ndryshme ligjore dhe nënligjore, të lidhura me mbrojtjen e

konsumatorëve dhe mbikqyrjen e tregut. Roli i Këshillit është i rëndësishëm për zhvillimin e

politikës efektive për mbrojtjen e konsumatorëve, duke e drejtuar drejt politikave që ndjek

319

Konsumatorët kanë përfaqësuesit e tyre në këto organe të administratës shtetërore që caktohen nga shoqatat për

mbrojtjen e konsumatorëve, bazuar në paragrafin e tretë të nenit 52 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” 320

Ligji Nr.9135, datë 11.09.2003, “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, në Pjesën e VI, të përpërë prej tre Krerë,nga

neni 48-56, përcakton organet shtetërore dhe subjektet përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve. Në të trajtohet

struktura institucionale dhe mbrojtja ligjore e konsumatorëve. Në ligj jeper mënyra e formimit të organeve të

mësipërme, detyrat dhe funksionet e secilit prej tyre për realizimin e qëllimit të ligjit, që është mbrojtja e

konsumatorëve. 321

Këto funksione janë të detajuara në ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve”.

120

4.2.2 Bashkimi Europian për këtëçështje

Strukturat publike të kontrollit të tregut, në bazë të ligjit Nr. 9135, datë 11.09.2003, “Për

mbrojtjen e konsumatorëve”janë të pajisuara me funksionet e nevojshme dhe të domosdoshme

për kryerjen e aktiviteteve të mbikqyrjes së tregut, në lidhje me sigurinë e mallrave dhe

shërbimeve në treg. Strukturat publike të kontrollit të tregut322

janë organet testuese dhe

inspektuese të fushave të ndryshme, për mbrojtjen e konsumatorit, të cilat veprojnë në treg, në

përputhje me kompetencat e dhëna sipas ligjeve përkatëse.323

Ndër to përmendim: Inspektoriatin

e Ushqimit, Inspektoriatin Veterinar, Inspektoriatin Sanitar Shtetëror, Qendra Kombëtare e

Kontrollit të Barnave, Inspektoriati Farmaceutik etj. Mbikqyrja e tregut dhe mbrojtja e interesit

kolektiv të konsumatorëve.324

Termi Mbikqyrje e Tregut i referohet kontrollit të produkteve që hidhen në treg për të garantuar

konsumatorin se ato janë të sigurta përpërdorim nga ana e tyre(siguria e produkteve) si dhe

veprimeve korrigjuese që ndërmerren për zbatimin e ligjit. Nëse flasim për Mbikqyrje të Tregut

kemi parasysh kontrollin mbi produktet dhe një të ardhme të afërt edhe mbi shërbimet.

Komisioni Europian ishte i pari që hodhi idenë e mbikqyrjes së tregut, duke skicuar edhe parimet

bazë, apo ato qëky komision i quan kërkesat thelbësore për Mbikqyrje të Tregut. Tregi i

unifikuar, ku mallrat, shërbimet, kapitali dhe puna mund të qarkullojnë lirshëm, e kanë vendosur

Bashkimin Europian përpara një detyrimi tëri qëështë përpunimi i instrumentave të rinj dhe

origjinalë për të larguar barrierat, të cilat pengojnë qarkullimin e lirë të mallrave.

Një nga instrumentat abzë, midis të shumtëve është edhe DIR(Neë Approach dhe Global

Approach). E përbashkëta e tyre është t’i krijojnë biznesit mundësinë të përmbushë detyrimet

publike.

Fillimisht, ideja e Mbikqyrjes së Tregut ka lindur në vitin 1987, por vetën duke filluar nga viti

1994 e në vazhdim, ajo është rinovuar periodikisht duke u bazuar në eksperiencat e fituara.prej

këtej rrjedhin edhe parimet bazë të Mbikqyrjes së Tregut si dhe disa nga aspektet e tjera bazë

mbi të cilën ajo funksionin, ku theksojmë:

Mbikqyrja e Tregut është një mjet esencial për vënien në jetë të direktivave të Metodës

sëRe.

Qëllimi i Mbikqyrjes së Tregut është të sigurojë që dispozitat e direktivave të zbatueshme

të përputhen në të gjithë Komunitetin. Qytetarët kanë të drejtën të mbrohen njëlloj në të

gjithë tregun unik, pavarësisht nga origjina e mallit. Gjithashtu, mbikqyrja e tregut është e

322

Ky është përkufizimi që jep Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, në paragrafin 3 të tij, gjithashtu këto struktura

janë të listuara edhe në nenin 57 të tij. 323

Në ligjet specifike siç është Ligji “Për Ushqimin” ose Ligji “Për Barnat” parashikohet organizimi i tyre, detyrat

dhe përgjegjësitë përkatëse, të cilat i ushtrojnë në zbatim të këtyre ligjeve, me qëllim mbrojtjen e konsumatorëve dhe

të mbikqyrjes së tregut. 324

çdo informacion i dhënë në këtë pjesë, është marrë nga material ii përgatitur nga GTZ-ja, mbi mbikqyrjen e tregut

në Shqipëri.

121

rëndësishme për interesat e operatorëve ekonomikë, sepse ai ndihmon për të eleminuar

konkurrencën e pandershme.

Shtetet Anëtare duhet të emërojnë ose të vendosin autoritete që të jenë përgjegjëse për

Mbikqyrjen e Tregut. Këto autoritete duhet të kenë burimet dhe kompetencat për

aktivitetet e tyre mbikqyrëse , të sigurojnë kompetenca teknike dhe integritet professional

të personelit të tyredhe të veprojnë në një mënyrë të pavarur dhe jo diskriminuese duke

respektuar parimet e proporcionalitetit.

Organizmat e notifikuar duhet në fakt të përjashtohen nga përgjegjësia e aktiviteteve të

Mbikqyrjes së Tregut. Kjo bëhet që të shmanget konflikti i interesave.

Mbikqyrja e Tregut përfshin dy faza kryesore:

Autoritetet vendase të mbikqyrjes duhet të monitorojnë që mallrat e future në treg të

përputhen me dispozitat e Legjislacionit Kombëtar të zbatueshëm, i cili duhet të

përputhet me direktivat e Metodës së Re dhe në vijim, kur është e nevojshme, ato duhet të

ndërmarrin veprime për të vendosur konformitet.

Megjithëse, operacionet e Mbikqyrjes së Tregut nuk mund të ndodhin gjatë fazës së

projektimitdhe prodhimit, autoriteti mbikqyrës mund të bëjë një kontroll në mjediset e

prodhimit për të verifikuar nëse është vendosur ndonjë pasaktësi e vazhdueshme, pasi të

jetë zbuluar një mospërputhje. Përjashtime të tjera nga parimi i kryerjes së Mbikqyrjes së

Tregut, pasi prodhuesi të ketë marrë përgjegjësinë formale, janë panairet tregtare,

ekspozitat dhe demonstrimet.

Zbatimi efikas kërkon që autoritetet e mbikqyrjes të veprojnë në bashkëpunim me prodhuesit, në

mënyrë që të pengojnëhyrjen në treg të mallrave pa konformitet. Ndërveprimi midis dy palëve

arrihet nëpërmjet këtyre aspekteve:

Monitorimin e produkteve të future në treg;

Veprimet korrektuese;

Aktivitetet plotësuese.

Përpara se të ndërmerrët ndonjë veprim ndaj prodhuesit të një produkti apo të një malli, i cili nuk

rezulton në konformitet, pala e interesuar duhet njoftuar dhe nëqoftëse çështja nuk është urgjente

t’i jepet mundësia për t’u konsultuar në mënyrë që të ketë mundësinë e korrigjimit. Veprimi

korrektues varet nga niveli i mospërputhjes, i cili duhet bërë rast pas rasti dhe duhet të jetë në

përputhje me parimin e proporcionalitetit.

Prodhuesi ose përfaqësuesi i autorizuar i tij duhet detyruar që ta prodhojë mallin të tillë që t’i

përmbahet dispozitave dhe të riparojë shkeljet e konstatuara dhe të njoftuara. Më pas kur masat e

tjera kanë qenë të pasuksesshme ose nuk janë konsideruar si të mjaftueshmë, duke marrë gjithë

masat që kufizojnë ose ndaojnë futjen në treg dhe vënien në punë të produktut apo mallit dhe të

sigurohen që ai të përjashtohet nga tregu.

122

Autoriteti mbikqyrës duhet të marrë masën e duhur kundër një personi që fut në treg një produkt

apo mall mospërputhës dhe kundër atyre që janë përgjegjës për mospërputhjen e produktit.

Gjithashtu, duhet të ketë mundësinë të paralajmërojë personat që mund të jenë të rrezikuar,të

shkatërrojë produktin apo mallin e rrezikshëm dhe të ndalojë eksportimin e tij, të ndalojë

përdorimin dhe të kërkojë heqjen e çertifikatave.

Për të realizuar vlerësimin e përgjithshëm të situatës për Mbikqyrjen Tregut në Shqipëri,

momentalisht është shumë e vështirë. I vështirëështë sidomos identifikimi i shpërndarjes së

përgjegjësive ligjore midis institucioneve publike apo organeve shtetërore administrative për

zbaimin e ligjit, pra, për realizimin e Mbikqyrjes së Tregut. Midis autoriteteve aktuale, të

organiizuara me ligje të ndryshme, janë përcaktuar pikat e kontaktit të cilat presupozohen të

kryejnë aktivitetet mbikqyrëse të tregut sipas fushave të tyre specifike(sektoriale).

Duke vështruar përgjegjësinë për produktet individuale sipas D.I.R dhe analizimit të ligjeve

shqiptare që janë në fushat sektoriale mund të themi se kemi të bëjmë me kontrolle të produktit

përpara se ato të hidhen në treg dhe se mbikqyrja e tyre kryhet për verifikimin e

dokumentacionit, aprovimeve teknike etj. Asnjë nga autoritetet publike nuk kujdeset për

kontrollin pas hedhjes në treg dhe në pjesën më të madhe kryerja e testit për sigurinë e mallrave

mungon.

Njohuritë mbi Mbikqyrjen e Tregut sipas praktikave europiane mungojnë, për arsye se autoritetet

shtetërore, ku futen edhe organet gjyqësore, kanë njohuri të pakta mbi çështjet e mbrojtjes së

konsumatorëve. Monitorimi i sigurisë së konsumatorëve pasi produkti është hedhur në treg nga

autoritetet , është ende në fillimet e tij.

Gjithashtu, mungon shkëmbimii i informacionit midis një morie të madhe të strukturave

burokratike shtetërore, të cilat formojnë në tërësinë e tyre strukturat publike të kontrollit të

tregut. Duhet theksuar se , autoriteteve të mbikqyrjes, të cilat kryejnë edhe çertifikimin edhe

vlerësimin e konformitetit të produkteve apo të mallrave, duhet t’u suprimohet njëra ng a dy

kompetencat. Kjo për arsye që të moscënohet respektimi i parimit të shmangies së konfliktit të

interesave, por edhe për të ruajtur paanësinë në kryerjen e testimit dhe të vlerësimit të sigurisë.

4.2.3 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve në gjykatë.

Interesi kolektiv i konsumatorëve mbrohet në gjykatë nëdy drejtime:

1. Padia civile, e ngritur nga shoqatat për mbrojtjen e konsumatorëve dhe/ose nga organet

shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve, e cila mbron drejtpërdrejtë këtë interes.

Në mënyrë të tërthortë, ai mbrohet edhe nga Akuza penale.

123

çdo sjellje kundrejt konsumatorëve, e cila përbën një vepër penale 325

është e ndëshkueshmë

penalisht për personat që e kryejnë. Akuza penale ka për qëllim të mbrojë interesin e

përgjithshëm të shoqërisë,i cili në rastin tonë përputhet me interesin e tërësisë së konsumatorëve.

Akuza penale ndikon në mbrojtjen e interesit kolektiv të konsumatorëve nëpërmjet:326

1. Ndikimit tek tregtarët e tjerë, që ka ndëshkimi i një tregtario, që ka kryer veprën penale,

në mënyrë që ata të mos përsërisin të njëjtën vepër në te ardhmen.327

2. Ndalimit të menjëhershëm të shkeljes, nga ana e gjykatës siçështë shkatërrimi i mallit të

dëmshëm.

3. Efektit që ka zbatimi i disa dënimeve plotësuese, siçështë publikimi i një vendimi

gjyqësor, heqja e së drejtës për të ushtruar aktivitet etj, mbi mbrojtjen e interesit të

përgjithsëm të konsumatorëve.

Përgjegjësia penale328

e shoqërisë tregtare nuk përjashton përgjegjësineë penale të personave

fizikë, të cilët kanë konsumuar materialisht veprën penale. Për trë individualizuar persinin fizik,

që e ka kryer materialisht veprën penale, duhet të përcaktohet se cili person e ka marrë vendimin

që ka shkaktuar pasojën e veprës penale.

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” ju njeh të drejtën shoqatave për mbrojtjen e

konsumatorëve për mbrojtjen e interesave të konsumagtorëve. Ky ligj legjitimon këto shoqata që

të ngrejnë padi në gjykatë për mbrojtjen e interesit kolektiv të konsumatorëve. E drejta për të

ngritur padi nëemër të interesit kolektiv të konsumatorit nuk mund t’i njihet çdo shoqate që

pretendon se mbron këtë interes, pasi në të kundërt shoqata të ndryshme mund ta përdorin këtë

interes për maskim, kur qëllimii tyre është i ndryshëm nga ai i mbrojtjes së konsumatorit.329

Gjykata do të legjitimojë për ngritjen e një padie të tillë vetëm ato shoqata që janë të organizuara

si person juridik jofitimprurës, në formën e shoqatës, me vendim gjykate, të regjistruara në

Regjistrin e Organizatave Jofitimprurëse dhe që kanë si qëllim të përcaktuar në statut mbrojtjen e

325

Në Kodin Penal, dhe në ligje të tjera përcaktohen veprat të cilat përpëjnë një vepër penale. Në legjislacionin

shqiptar nuk parashikohen shprehimisht vepra penale të posaçme që i përkasin të drejtës së konsumatorit. Janë disa

vepra penale të përgjithshme që cënojnë interesin kolektiv të konsumatorëve siç është psh mashtrimi,neni 143, kur ai

realizohet nëpërmjet reklamës mashtuese, apo ciç është nodtja e ajrit, neni 201, transportimi i mbeturinave toksike,

neni 202, shkelja e karantinës së kafshëve dhe të bimëve, neni 207 326

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

525. 327

Efekti i përgjithshëm i dënimit penal. 328

Personat juridikë kanë përgjegjësi penale në Shqipëri me ndryshemt e bëra së fundmi në Kodin Penal. Shih

dispozitën e nenit 7 të Ligjit Nr.9275, “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr.7895, datë 27.01.1995 Kodi

Penal i Republikës së Shqipërisë i ndryshuar.” 329

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

525.

124

interesave të konsumatorëve. Këto kushte duhet të plotësohen në të njëjtën kohë, në momentin e

paraqitjes së padisë në gjykatë.330

Ligji iu jep të drejtën shoqatave të konsumatorëve të kërkojnë përpara gjykatës pavlefshmërinë e

kushteve të padrejta në kontratat e hartuara midis tregtarëve dhe konsumatorëve. Këtë padi ato

mund ta ngrejnë vetëm pasi t’i jenë drejtuar paraprakisht tregtarëve për suprimimin e kushteve të

padrejta dhe këta të fundit nuk kanë marrë asnjë veprim brenda dy javëve nga njoftimi.

Edhe pse ligji përcakton se shoqatat e konsumatorëve kanë të drejtë të ndërmarrin veprime

ligjore kundrejt tregtarëve, duket se nga rregullimi që ai bën, që këto shoqata mund të ngrejnë

vetëm padinë me objekt kërkimi pavlefshmërinë e kushteve të padrejta. Ligji shprehet në numrin

shumës, mbi mundësitë e veprimit të shoqatave në gjykatë dhe në fakt hesht mbi legjitimimin e

këtyre shoqatave në ngritjen e padive të tjera, siçështë p.sh. shpërblimi i dëmit etj.

4.2.4 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve nga shoqatat konsumatore.

Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve realizohet edhe nëpërmjet veprimtarisëqëkryejnë

shoqatat për mbrojtjen e konsumatorëve. Veprimtaria e tyre është e rëndësishme në këtë drejtim,

për këtëarsye Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, në disa nene përpiqet të rregullojë disa

aspekte të kësaj veprimtarie.

Shoqatat e konsumatorëve janë organizata jofitimprurëse, të pavarura ng aprodhuesit, shitësit,

furnizuesit dhe ofruesit e mallrave dhe të shërbimeve, të cilat organizohen dhe funksionojnë

sipas legjislacionit në fuqi si dhe kanë si qëllim të përcaaktuar në statut, mbrojtjen e të drejtave të

konsumatorëve. Konsumatorët kanë të drejtë, mbi baza vullnetare të krijojnë shoqata të pavarura

konsumatorësh në mbrojtje të interesave të tyre. Shoqatat e konsumatorëve mbështeten nga

mjetet e informimit publik, për raste të veçanta kur preken interesat e konsumatorëve.

Për ushtrimin e veprimtarisë së tyre për mbrojtjen e interesave të konsumatorëve, këto shoqata

kanë disa të drejta të njohura me ligj. Ndër më të rëndësishme, që ndikojnë në mënyrë të

drejpërdrejtë në mbrojtjen e interesit kolektiv të konsumatorëve, përmendim:

Njoftimi i organeve shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve, për rastet e

shkeljes së të drejtave individuale ose kolektive të konsumatorëe

330

Legjislacione të vendeve të ndryshme, anëtare të B.E-së, e kanë përcaktuar ndryshe legjitminimin e ngritjes së

padisë në gjykatë, për mbrojtjen e ingteresit kolektiv të konsumatorëve, të këtyre shoqatave. Në Francë këtë të drejtë

e kanë vetëm të ashtuquajturat shoqata të konsumatorëve. Të drejtën për të qenë përfaqësuese, e fiton kur një pushtet

publik e njeh një shoqatë të caktuar me anë të një akti juridik si përfaqësuese të interesave të konsumatorëve, në

nivel vendor ose kombëtar, për në çështje të caktuar. Janë tre kritete mbi bazën e të cilave mund të përcaktohet

cilësia e përfaqësueses: -vazhdimësia e shoqatës prej të paktën një viti veprimtari; -aktiviteti efektiv dhe puclik në

mbrojtje të interesave të konsumatorëve; -përmasat e saj, një shoqatë përfaqësuese në nivel kombëtar të paktën duhet

të keta 10000 anëtarë.

125

Organizimi i testimeve të pavarurapër cilësinë dhe sigurinë e mallrave dhe të shërbimeve

në treg dhe bërjen publike të rezultateve të tyre.

Shkëmbimi it ë dhënave me organet shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e

konsumatorëve dhe dhënia e mendimeve për projektligjet, rregulloret dhe çështjet për

mbrojtjen e konsumatorëve.

Ndjekja dhe trajtimi i ankesave të konsumatorëve.

Ndërmarrja e veprimeve ligjore në gjykatë kundrejt tregtarëve.

Rrugët administrative dhe ato gjyqësore jo gjithmonë bëjnë të mundur respekimin e interesit

kolektiv të konsumatorëve, për rrjedhim shoqatat e mbrojtjes së konsumatorëve janë të detyruara

që të kundërveprojnë me veprime direkte. Për këtë qëllim, ato përdorin mjete të luftës kundër

ndërmarrjeve që cënojnë interesin kolektiv të konsumatorëve. Qëllimi i tyre është të bëjnë

presion mbi këto ndërmarrje, për të bërë që ato të respektojnë më mirë të drejtat dhe interesat e

konsumatorëve.331

Shoqatat e konsumatorëve mund të bëjnë kundër-reklamë për tregtarët, që kanë dëmtuar

konsumatorët, nëpërmjet përhapjes së kritikave mbi mallin apo shërbimin e hedhur në treg, me

anë të mjeteve të informimit publik.për kundër-reklamën zbatohen parimegt e lirisë së shprehjes, 332

por kur ajo dëmton konkurrencën rrezikon të dënohet si një reklamë krahasuese. Ndërmarrja

apo ndërmarrjet e sulmuara kanë të drejtën e kundërpërgjigjes, por kjo zbatohet rrallë, pasi ,

preferojnëtë heshtin ose të veprojnë nëpërmjet përgjegjësisë civile ose asaj penale kundrejt

këtyre shoqatave.333

Një shoqatë për mbrojtjen e konsumatorëve mund t’i kërkojë atyre të bojkotojnë blerjen e një

malli apo shërbimi të caktuar të prodhuar nga një ndërmarrje e caktuar.334

Përdoret nga

konsumatorët edhe greva e pagesave, kur ata janë debitorë në masë, të të njëjtit person, p.sh.

refuzojnë të paguajnë faturat telefonike, më qëllim për të bërë presion në mënyrë që të arrijnë

plotësimin e kërkesave të tyre.335

331

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

602. 332

Shih nenin 10 të Konventës Europiane të të Drejtave të njeriut dhe Jurisprudencën e Gjykatës së Luksemburgut

mbi këtë nen. 333

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

603. 334

Shih po aty, në Kodin e Konsumatorit në Francë, nuk ekziston asnjë rregull që parashikon bojkotin,

konsumatorëve të cilët vëvë në zbatim nuk kianë asnjë përgjegjësi, por nuk mund të thuhet e njëjta gjë për shoqatën,

kur ajo kthehet në një mjet abuziv. 335

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe

603

126

4.3 Praktika administrative dhe gjyqësore për zgjishjen emosmarrëveshjeve në kuadër të

së drejtës së konsumatorit në shqipëri.

Në këtëpjesë do të paraqesim preksikën administrative për konstatimin e shkeljeve të

dispozitave ligjore të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” dhe praktikën gjyqësore të

zgjidhjes së mosmarrëveshjeve në të drejtën e konsumatorit. Do të paraqesim raste konkrete të

marra për shqyrtim nga autoritetet shtetërore për mbrojtjen e konsumatorëve, përfundimin e

procedurave përkatëse si dhe zgjidhjet e arritura. Rastet për trajtimin e praktikës administrative

janë të referuara nga Drejtoria e Mbrojtjes së Konsumatorëve, pranë Ministrisë së Ekonomisë.

Për të trajtuar praktikën gjyqësore për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të së drejtës së

konsumatorit në Shqipëri, iu referuam Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë. Arsyet e kësaj

përzgjedhjeje janë metodologjike për dy arsye: Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, është fjykata e

shkallës së parë më e madhe në vend dhe se në Tiranë banon afërsisht 1/3 e popullsisë ose e

konsumatorëve shqiptarë.

4.3.1 Praktika administrative për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.

Si burim i ankesave të grumbulluara, pranë Drejtorisë së Mbrojtjes së Konsumatorëve, me

pretendimin për shkelje të ndryshme të ligjit, por njëkohësisht dhe ndaj të drejtave të

konsumatorëve, shërbejnë:

1. Ankesat e ardhura nga Shoqatat e mbrojtjes së konsumatorëve, Shoqatat e mbrojtjes së

mjedisit si dhe nga konsumatorë individual;

2. Organizmat e ndryshme të biznesit, apo biznese individuale;

3. Media e shkruar dhe ajo elektronike.

Disa raste janë inicuar kryesisht nga Drejtoria e Mbrojtjes së Konsumatorëve. Kjo strukturë

administrative, përgjegjëse për mbrojtjen e të drejtave dhe interesave të konsumatorëve, për

trajtimin e rasteve të ndryshme ka ndjekur procedimin rast pas rasti, porn ë vija të përgjithshme,

mund t’i përmbledhim hapat procedurialë të ndërmarrë si vijon:

1. Me marrjen dijeni, nga subjektet e mësipërm ose edhe kryesisht të shkeljes ligjore bëhet

studimi i çështjes, klasifikimi i saj, përcaktimi i palëve përfshirëse, strukturave shtetërore

përgjegjëse, si dhe atyre të lidhura jo në mënyrë të drejtpërdrejtë si dhe të tjerë subjekte,

që mund të shërbejnë si burim indormacioni.

2. Merret informacioni i plotë nga palët e përfshira nëpërmjet nisjes së procedurave

shkresore, duke patur parasysh edhe dispozitat e përgjithshme të Kodit të Procedurave

Administrative, mbi nisjen dhe zhvillimin e një procedimi administrative,

3. Tentohet të realizohen takime të përbashkëta me palët, por edhe me strukrurat përgjegjëse

për fushat e caktuara dhe me të interesuara se të tjerë subjekte.

127

4. Me anë të organizimit të takimeve të përbashkëta bëhet e mundur që nëpërmjet takimeve

të drejtpërdrejta, të arrihet bërja e propozimeve konkrete të përbashkëta për arritjen e një

mirëkuptimi paraprak me qëllim shmangien e mëtejshme të peocedurave administrative

apo dhe atyre gjyqësore. Gjatë këtyre bisedimeve, gjithnja mbahet parasysh interesi në të

mirë të tërësisë së konsumatorëve të prekur në mënyrë të drejtpërdrejtë ose në mënyrë të

tërthortë nga shkelja konkrete.

5. Në rast të mosplotësimit të pikës së mësipërme, Drejtoria e Mbrojtjes së Konsumatorëve

përfundon misionin e ngarkuar me ligj, është struktura përkatëse shtetërore,të cilën ligji e

ka parashikuar përgjegjëse, në varësi të rastit konkret, të ketë të drejtën për marrjen e

masave administrative, në përputhje me nenet 56 dhe 57 të Ligjit “Për mbrojtjen e

konsumatorëve”.

6. Rasti kur shkelja e konstatuar përbën në bazë të ligjit vepër penale, ndiqen procedurat e

mëtejshme ligjore.

Gjatë procedimit administrative, parimi i përgjithshëm qëështë ndjekur, është zgjidhja e shpejtë

në kohë e një numri sa më të madh tëçështjeve të trajtuara, në mënyrë që t’i kursehet në

maksimumin e mundshëm konsumatorit kohë dhe kosto financiare, që do të duhej të shpenzonte

në rast të zhvillimit të një peocesi gjyqësor. Në të njëjtën kohë, të mos dëmtohen interesat e

konsumatorëve apo të tregtarëve të përfshirë nëçështje.

Roli i Drejtorisë së Mbrojtjes së Konsumatorëve, në trajtimin e këtyre shkeljeve ligjore është i

kufizuar nga faza e konstatimit të shkeljes prej subjekteve ose kryesisht deri në momentin e

koordinimit të gjithë procedurës midis strukturës përgjegjëse të ministrisë së linjës që mbulon

problematikën e çështjes dhe subjekteve të interesuara.

Më poshtë do të paraqesim disa raste të trajtuara dhe të zgjidhura:

Çështja e numeratorit telefonik të vitit 2003.

“Albtelecom” sh.a në vitin 2003 nxjerr një urdhër për t’u zbatuar nga të gjithë filialet e tij nëpër

rrethe, në bazë të të cilit, pranë arkave ku kryhen pagesat e faturave do të shitej në mënyrë të

detyrueshmë Numeratori Telefonik 2003. Shitja e tij do të realizohej duke i detyruar abonentët e

tij ta blinin, pasi në të kundërt nuk do të pranohej pagesa për kryerjen e faturave telefonike, pra

librezat e abonentëve nuk do të firmosëshin, për rrjedhim me kalimin e afatit të parashikuar në

ligj do të fillonin të llogariteshin kamatë-vonesat. çmimi i Numeratorit Telefonik 2003 do të ishte

500 lekë copa.

Abonentët e pakënaqur nga ky detyrim nga ana e “Albtelecom” sh.a, protestuan për arsye se

cënoheshin në mënyrë të drejtpërdrejtë interesat e tyre ekonomike. çështja u bë e ndjeshme edhe

për mediat e shkruara dhe elektronike, të cilat në atë përiudhë e trajtuan gjerësisht. Por gjithësesi,

128

edhe pas reklamimit të pakënaqësive të konsumatorëve, “Albtelecom” sh.a nuk ndërmori asnjë

veprim për të riparuar situatën.

Në këtë mënyrë, të ndodhur para arrogancës së “Albtelecom” sh.a, e cila po abuzonte me

pozicionin që kishte në treg, shoqatat për mbrojtjen e konsumatorëve paraqitën ankesë pranë

Drejtorisë së Mbrojtjes së Konsumatorëve. Drejtoria nisi procedurat e menjëhershme për

trajtimin e ankesës.

Vlen të theksohet se Albtelecom” sh.a është shoqëri aksionare me capital 100% në pronësi të

shtetit dhe se përfaqësues i shtetit për pronën shtetërore është Ministri i Ekonomisë. Në të njëjtën

kohë, Albtelecom” sh.a është në varësi administrative pot ë kësaj ministrie e për rrjedhim, në

Këshillin Mbikqyrës të shoqërisë, bëjnë pjesë edhe përfaqësues të emëruar nga Ministri i

Ekonomisë. Në të njëjtën varësi administrative është edhe Drejtoria e Mbrojtjes së

Konsumatorëve, për rrjedhimndodhemi përpara një konflikti të interesave të palëve pjesëmarrëse

në procedimin administrative.

Megjithate, nëpërmjet bisedimeve të drejtpërdrejta të realizuara u arrit në një marrëveshje midis

palëve dhe “Albtelecom” sh.a pezulloi urdhërin e nxjerrë, për shitjen e detyrueshme për

abonentët e tij, të Numeratorit Telefonik 2003. Gjithashtu, ai urdhëroi filialet e tij të tërhiqnin

numeratorët e shitur dhe t’u kthente abonentëve lekët e paguara.

Ky rast u zgjidh në favor të konsumatorëve, duke u imponuar respektimi it ë drejtave dhe ruajtja

e interesave ekonomike të tyre, në të njëjtën kohë u bë e mundur dëmshpërblimi i dëmit

ekonomik i konusmatorëve.

Çështja e “Lojërave Kuiz” dhe “hot-line”, të ofruara nëpërmjet linjave 0900/…

Në mënyrë të menjëhershme në Shqipëri rreth viteve 2000 u përhapën lojërat kuiz, nëpërmjet të

cilave mund të “fitoheshin” shuma apo dhurata marramendëse si dhe linjat e ashtuquajtura hot-

line. Këto shërbime i ofrohen konsumatorit nëpërmjet linjës 0900/… Në fillimet e vrullshme,

konsumatorët nuk u vunë në dijeni ngaofruesit e këtyre shërbimeve për koston reale të një

telefonate dhe as për koston për njësi të tyre.

Të përballur për herë të parë me këto lojëra televizive, konsumatori shqiptar në shumë rate e

pësoi ekonomikisht pasi fatura telefonike ishte marramendëse. Duke mos qenë në dijeni të kostos

reale të telefonatës ne linjën 0900/… konsumatorët refuzuan t’i paguanin faturën “Albtelecom”

sh.a. Për rrjedhim lindën mosmarrëveshje midis konsumatorëve, abonentë të “Albtelecom” sh.a

dhe këtij të fundit, për pagimin e faturave, shumica e të cilave u paraqitën edhe në gjykatë.

Subjekti që paraqiti ankesë pranë Drejtorisë së Mbrojtjes së Konsumatorëve, ishte një

konsumator i cili bëri ankim ndaj shoqërisë qëka këtë veprimtari lidhur me pamundësinë për të

129

komunikuar me lojën për një kohë të gjatë pritjeje dhe transmetimit në orare të papërshtatshme të

spoteve hot-line. Rasti u trajtua, por përveç shpalljes sëçmimit real të telefonatës dhe të kostos së

saj për minutë, nuk u arrit ndonjë gjë më shumë, probleme vazhdon të ketë edhe sot e kësaj dite

me shoqëritë që operojnë në këtë treg.

Çështja e mospajisjes së udhëtarëve me bileta të shërbimit të transportit urban.

Në qytetin e Tiranës, shërbimi i transportit urban ofrohet nga operatorëprivatë në disa linja të

caktuara dhe nga operatorë shtetërorë, në linja të tjera. Pavarësisht se kush ishte operatori që e

ofronte këtë shërbim ndaj konsumatorëve, të gjithë vepronin në të njëjtën mënyrë, nuk i pajisnin

me bileta edhe pse iu mblidhnin çmimin përkatës të biletës. Kjo çështje nisi për procedim

administrative me iniciativën e vetë së Mbrojtjes së Konsumatorëve, pasi edhe vetë punonjës të

kësasj structure shtetërore, përballeshin përditë me këtë fenomen të jashtëligjshëm.

Shoqëritë të cilat kryenin këtë shkelje përdornin justifikimin se ky shërbim forohet nga shoqëri

private, që sipas tyre në mënyrë tëçuditshme nuk ishin në të njëjtën mënyrë të detyruara ndaj

ligjit për të pajisur me biletë udhëtarët e shërbimit publik të transportit urban. Megjithatë, vetëm

pas ndëshkimit të tyre me anë të gjobave, nga strukturat përgjegjëse të Ministrisë së

Transporteve, ky fenomen u zhduk për pak kohë, për t’u përsëritur herë pas here.

Disa nga rastet e tjera të mbledhura pranë Drejtorisë së Mbrojtjes së Konsumatorëve, po

paraqesim shkurtimisht më poshtë:

Çështja e tregtimit të artikujve elektikë të markës “Geevvis”

Ankesa është paraqitur nga subjekti tregtar që kishte ekskluzivitetin e tregtimit të mallrave

elektrikë të markës “Geevvis”, ajo lidhej me tregtimin e disa artikujve elektrikë të importuar

nëpërmjet një shteti fqinj, me emrin e kësaj shoqërie dhe që ishin të rrezikshëm për

konsumatorin, për cilësinë e dobët të tyre.

Çështja e mosvendosjes së matësve për furnizimin me energji elektrike nga shoqëria “Alb

Havvai Co”

Ankesë e paraqitur nga konsumatorët, banorë të pallatee të ndërtuara nga kjo firmë, për arsyet e

mosvendosjes sipas kontatës, së matësve për furnizimin me energji elektrike dhe për pagesën

elektrike nga ana e KESH, për këtë arsye.

Çështja e tregtimit të artikujve dietikë “Herbalife”

Ankesë për një shoqëri, e cila tregtonte artikuj dietië të linjës Herbalife, duke përdorur skema

shitjeje që dëmtonin interesat ekonomike të konsumatorëve.

130

Çështja e rritjes sëçmimit të bukës në muajin mars 2004.

Ankesë për marrëveshjen e prodhuesve të bukës massive për rritjen e çmimit të bukës dhe

mosrespektimit të gramaturës në peshë të saj, duke shkelur të drejtat ekonomike të

konsumatorëve.

Çështja e rritjes sëçmimit të lëndëve djegëse.

Ankesa ndaj shoqërive tregtare importuese të lëndëve djegëse për arsye të marrëveshjes së tyre

për të vendosur çmim dysheme të përbashkët shitjeje.

Çështja e tregtimit të gomave me difekt të markës “Michelin”

Njoftimi nga shoqëria Michelin lidhur me prodhimin nga ana e saj të disa gomave me difekt,

shitjen e tyre dhe kërkesën për të ndihmuar në heqjen e tyre nga tregu për të mbrojtur kështu

konsumatorin shqiptar.

Çështja e mospajisjes së konsumatorëve me fatura fiskale nga ana e bizneseve.

Ky fenomen vjen si pasojë e mospërdorimit të kasave në njësitë tregtare, por njëkohësisht edhe

nga mosdhënia e faturave në të gjithë tregun shqiptar, përfshirë kompanitë e celularëve si dhe ato

tënaftës dhe gazit.

Shqetësimet e konsumatorëve nga ndërprerja e energjisë elektrike.

Këto shqetësime rëndojnë në mënyrë të dyfishtë tek konsumatorët në mënyrë të drejtpërdrejtë

mbi ta nga ndërprerjet e energjisë elektike, si dhe në mënyrë jot ë drejtpërdrejtë nëpërmjet

biznesit, i cili shtimin e shpenzimeve të tij përsëri ja faturon konsumatorëve.

Rëndohet buxheti i konsumatorit nga ngritja e çmimit të naftës.

E veçanta e vendit tonë në këtë drejtim është se, sa herë ngrihet çmimi i naftës si pasojë e ngritjes

në tregjet botërore nuk pasohet më me ulje të këtij çmimi, ashtu sikurse ndodh në tregjët

referuese.

4.3.2 Praktika gjyqësore për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.

Fillimisht duhet të theksojmë se edhe pse të shumta janë sot mosmarrëveshjet që për nga natyra e

tyre i përkasin të drejtës së konsumatorit, pak ose aspak prej tyre kanë marrë zgjidhje gjyqësore.

Të vetmet mosmarrëveshje, në numër, të paraqitura në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë, janë

131

ato që kanë të bëjnë me kontratën për ofrimin e shërbimit telefonik dhe me kontratën e furnizimit

me energji elektrike.

Asnjë prej padive të ngritura nga konsumatorët kundrejt shoqërive tregtare, qëiu ofrojnë

furnizimin me energji elektrike ose shërbimin telefonik, nuk referojnë si shkak ligjor apo si bazë

ligjore ligjin Nr.9135, datë 11.09.2003 “Për mbrojtjen e konsumatorëve”. E njëjta gjë ndodh

edhe në vendimet përfundimtare të gjykatës që ka zgjidhur mosmarrëveshjen.336

Nëçështjet gjyqësore, që kanë të bëjnë me kontratën e pajtimit të lidhur midis një konsumatori

dhe shoqërisë tregtare e cila vepron në treg për ofrimin e shërbimit telefonik, konsumatori është

në pozitën proceduriale të të paditruit. Shoqëria telefonike është paditëse në padinë me objekt për

përmbushjen e detyrimeve kontraktore dhe në të shumtën e rasteve është shoqëria shtetërore

“ALBTELECOM” sh.a.337

Shumë prej kërkesë-padive të ngritura nga “ALBTELECOM” sh.a, janë kthyer me vendim të

gjykatës, pasi pala paditëse nuk ka plotësuar adresën e saktë të palës së paditur, pra të

konsumatorit. Në të gjitha rastet, bazuar në ligjin procedurial, gjykata i ka lënë kohë palës

paditëse për plotësimin e akteve, të cilat nuk janë plotësuar në kohën e përcaktuar. Në shumë

raste, mbi tënjëjtat kërkesë-padi, me të njëjtat palë dhe me të njëjtin objekt, gjykata ka vendosur

pushimin e çështjes për shkak të mosparaqitjes pa shkak të arsyeshëm të palës paditëse,

“ALBTELECOM” sh.a.

Shumëçështje gjyqësore janë zhvilluar në mungesë të palës së paditur, për shkak se ajo ka qenë

larguar jashtë shtetit, ose ka marrë dijeni rregullisht për zhvillimin e seancës gjyqësore, por nuk

është paraqitur përpara gjykatës. Në këto raste, gjykata gjithmonë ka pranuar kërkesë-padinë e

“ALBTELECOM” sh.a për mospërmbushje të detyrimit kontraktor së bashku me kamatë-

vonesat.338

Vendimi i gjykatës është bazuar vetëm në provat shkresore të paraqitura nga pala

paditëse.kështu, në vendimin Nr.239, datë 24.01.2005, tëçështjes civile me Nr.Akti1486, gjykata

shprehet me arsyetimin se:

“…Përfaqësuesja e palës paditëse kërkoi që i padituri të paguante detyrimin si dhe

kamatë-vonesat sipas kontratës. Sipas saj i padituri nuk ka zbatuar kontratën, nuk ka

paguar detyrimet që ka për impulse e harxhuara. Ajo i provoi pretendimet e saj me provat

336

Në bazë të nenit 16 të Kodit të Procedurës Civile, “Gjykata zgjidh mosmarrëveshjen në përputhje me dispozitat

ligjore dhe normat e tjera në fuqi, që janë të detyrueshme të zbatohen 16 prej saj. Ajo bën një cilësim të saktë të

fakteve dhe veprimeve që lidhen me mosmarrëveshjen, pa u lidhur me përcaktimin që mund të propozojnë palët.

Megjithatë, gjykata nuk mund të ndryshojë bazën juridike të padisë pa kërkesën e palës.” 337

Kërkesë-paditë e ngritura nga ALBTELECOM sh.a, me objekt përmbushje detyrimi kontraktor, si bazë ligjore

janë mbështetur rast pas rasti në këto nene të Kodit Civil apo të Kodit të Procedurës Civile: neni 445, 450, 692, 698 i

Kodit Civil, neni 598 i Kodit të Procedurës Civile. 338

“ALBTELECOM” sh.a në të gjitha rastet kur ka ngritur padi në gjykatë kundër konsumatorëve të tij, ka kërkuar

përmbushjen e detyrimit kontraktor së bashku me kamatat, gjithnjë pasi ju ka ndërprerë sinjalin e shërbimit

telefonik.

132

shkresore që u morën në seancë gjyqësore, si kontrata e abonimit Nr.01002620, së bashku

me aneksin Nr.1 të saj, fatura telefonike e të paditurit për muajin Mars 2004, kartelën e

detyrimit të abonentit J.R. për telefonin, vërtetimin datë 18.01.2005…”

“…Duke analizuar provat e marra në gjykim, gjykata arrin në përfundimin se, detyrimi i

të paditurit J.R. ndaj palës paditëse ekziston. I padituri ka nënshkruar kontratën e

abonimit dhe pasi ka përmbushur detyrimet duke përfshirë edhe pagesën e muajit shkurt

2004, nuk ka paguar faturën e muajit mars 2004. Detyrimi provohet plotësisht me faturën

e papaguar të telefonit, si dhe me prova të tjera shkresore të përmendura më sipër. Pra, i

padituri duhet të shlyejë detyrimin, si edhe kamatë-vonesat, sipas kontratës. Në këtë

përfundim gjykata arrin, duke u bazuar vetën në provat e paraqitura nga pala paditëse,

pasi gjykimi u zhvillua në mungesë të të paditurit…”

Disa prej çështjeve gjyqësore janë pushuar nga gjykata mbi kërkesën e palës paditëse për të

hequr dorë nga gjykimi i padisë. Kështu ka ndodhur nëçështjen civile me palë paditëse

“ALBTELECOM” sh.a, Tirana 1, oalë të paditur Fondacioni “SH.L.K”339

me objekt

përmbushjen e detyrimit në vlerën 86.151 lekë plus kamatën në vlerë 12.922 lekë. Në vendimin

përfundimtar, gjykata shsprehet se:

“…Në seancën e veprimeve përgatitore të datës 03.05.2006, ora 11.00 u paraqit

përfaqësuesja e palës paditëse, e cila bëri kërkesë para gjykatës për të hequr dorë nga

gjykimi i padisë dhe për të pushuar gjykimin, pasi pala e paditur ka përmbushur

detyrimin për të cilin është ngritur padia dhe çështja është zgjidhur jashtëgjyqësisht.

Përpara gjykatës, paditësja paraqiti edhe një kërkesë me shkrim të bazuar në nenin 201

dhe 299/b të K.Pr.Civile, në të cilën ajo kërkon pushimin e gjykimit pëe arsyen e

sipërpërmendur…”

Ka patur çështje në të cilat gjykata ka pranuar pjesërisht padinë e “ALBTELECOM” sh.a kundër

konsumatorëve, në rastet kur pala e padtur ka marrë pjesë në gjykim dhe ka parashtruar

pretendimet e saj në lidhje me ekzistencën ose jo të detyrimit si dhe mbi mospërmbushjen e tij.

Në shqyrtimin në themel të kërkesë-padisë me palë paditëse “ALBTELECOM” sh.a, palë të

paditura H.T dhe M.T dhe me objekt kërkimi përmbushje detyrimi në vlerën 313.980.60 lekë,

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, ka vendosur përfundimisht pranimin pjesërisht të kërkesë-

padisë.340

Gjatë gjykimit ka rezultuar e provuar plotësisht se, Paditësi ka lidhur me të paditurat, kontratën

për shërbimin telefonik, në shërbim urban dhe ndërurban dhe me ndërmjetësinë e operators. Që

nga momenti i lidhjes së kontratës deri në muajin Tetor 2003, të paditurat kanë qenë korrekte në

339

Është marrë për ilustrim vendimi Nr.2496, datë 03.05.2006 i Gjkatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, me qëllim se

palë e paditur është një organizatë jofitimprurëse, pra person juridik i organizuar në formën e Fondacionit, që sipas

pikës 7 të nenit 3 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” gëzojnë të njëjtat të drejta si konsumatorët. 340

Vendimi Nr.3856, datë 15.06.2005, që i përket çështjes civile me Nr. Akti 791.

133

pagesast e faturave që i vinin nga pala paditëse, duke mos patur pretendime për shumat si dhe për

impulse e konsumuara prej tyre. Në muajin Tetor 2003, të paditurës H.T. i faturohet fatura në

vlerën 270.121.83 lekë, të cilën nuk e paguan, po kështu vepruan për muajt pasardhës deri në

Dhjetor 2003.

Gjatë seancës gjyqësore e paditura në shpjegimet e saj ka pretenduar se ajo nuk ka qenë dakort

me vlerat e faturave të muajve të papaguar. Gjithashtu ajo pretendon se në fillim të muajit Tetor

2003, ajo ka patur shkëputje të sinjalit telefonik, për të cilin edhe ka njoftuar pranë palës

paditëse, por nga kjo palë nuk është bërë bllokimi i sinjalit. Në muajin Nëntor 2003 e paditura ka

vajtur në Greqi dhe më pas në Itali duke mos lënë asnjë në shtëpi. Gjithashtu, e paditura deri në

këtë kohë ka përdorur lidhje telefonike ndërkombëtare me ndërmjetësinë e operators dhe

jodirekt.

Gjykata është shprehur se:

“…Megjithatë në vështrim të librezës së paraqitur nga e paditura si provë rezulton se ajo

ka paguar relativosht shuma të vogla…Pra, siç shihet, e paditura në muajt paraardhës ka

paguar shuma të ulëta, të cilat kanë qenë rezultat i shpenzimit të impulseve nga ana e saj.

Në këtë vështrim gjykata çmon se vlera e pretenduar nuk i përgjigjet realitetit, por duke

pranuar që detyrimi ekziston çmon se, ai duhet të zvogëlohet duke patur parasysh edhe

muajt paraardhës, çmon se detyrimi që të paditurat duhet të paguajnë në favor të paditësit

kap shumën e përgjithshme prej 8.027 lekë…”

Vendimi i mësipërm341

kia rëndësi të përmendet për mënyrën e të provuarit të pretendimeve të

palës së paditur, me anë të pagesave të bëra për muajt e mëparshëm. Kjo metodë e të provuarit

nëshumëçështje të ngjashme nuk është marrë parasysh nga Gjykata, pasi në një tjetër rast është

vendosur ndryshe. Gjykata është shprehur në vendime se :342

“…I padituri në seancën përgatitore ka pranuar se nuk i ka paguar muajt e mësipërm me

pretendimin se, nuk ka qenë present në Shqipëri, por edhe sikur të kishte qenë, nuk do të

harxhonte kaq shumë impulse, pasi asnjëherë më parë nuk ka paguar këtë shumë, prandaj

nuk është dakort me faturat e ardhura,

Gjykata çmon se pretendimet e të paditurit nuk janë të provuara. Mosqenia e tij në

Shqipëri nuk do të thotë se telefoni nuk është përdorur, më pak apo më shumë se muajt e

tjerë. Sipas shkresës Nr.5422 Prot, datë 28.11.2004 konfirmohet se i padituri nuk ka bërë

ndonjë ankesë pranë Albtelecomit si dhe në programin kompjuterik në sektorin 1233 nuk

figuron asnjë difekt.

341

Vendimi Nr.3856, datë 15.06.2005, që i përket çështjes civile me Nr. Akti 791. 342

Vendimi Nr.711, datë 15.02.2005, që i përket çështjes civile me Nr. Akti 1431.

134

Nga sa më sipër Gjykata çmon se, padia është e mbështetur në prova e në ligj dhe si e

tillë ajo duhet të pranohet…”

Nëçështjen civile me palë paditëse “ALBTELECOM” sh.a, palë të paditur R.K. me objekt

kërkimi përmbushje detyrimi dhe pagimin e kamatave, konsumatori i shërbimit telefonik fiks ka

pretenduar para gjykatës se, ka qenë i rregullt në pagimin e pagesave dhe padrejtësisht nga ana e

palës paditëse i është ndërprerë sinjali telefonik në muajin Qershor.

Gjykata nuk e ka pranuar këtë pretendim të konsumatorit, e ka hedhur poshtë bazuar në një

shkresë të palës paditëse, në vendimin përfundimtar, ajo shprehet se:343

\

“…Ky pretendim i të paditurit bie poshtë nga shkresa e Albtelecomit Nr.717Prot, datë

13.03.2003, në të cilën sqarohet se i padituri ka shkelur kushtet e konttrates, neni 3, pika

3/3, pasi u ka ofruar personave të tjerë shërbimin telefonik me qëllim përfitimi.

Nga sa më sipër, Gjykata çmon se padia është mbështetur në prova dhe në ligj, dhe si e

tillë ajo duke të pranohet…”

Në vendimin e gjyaktës, nuk sqarohet se si pala paditëse ka mundur të provojë se konsumatori i

saj e përdorte linjën telefonike për qëllime përfitimi.

Padi të njëjta janë ngritur edhe nga operatorët privatë që ofrojnë shërbim telefonik në Shqipëri. 344

Në të gjitha rastet, gjykata e ka pranuar padinë për përmbushjen e detyrimit dhe pagimin e

kamatave prej konsumatorëve. Në këto raste gjykata është treguar më e kujdesshme për provat

shkresore të paraqitura nga pala paditëse. Në vendimin e çështjes civile me palë paditëse “H.

Communications”sh.a. dhe palë të paditur konsumatorin L.N. gjykata është shprehur se:

“…Nga ana e palës paditëse janë përmbushur të gjitha detyrimet kontraktore, k,urse pala

e paditur nuk ka shlyer detyrimet e lindura nga shërbimi telefonik i ofruar nga pala

paditëse, nga fatat 01.07.02 deri 31.08.02, të cilat sipas faturave me Nr. Serie 000014709

dhe 000017569 duke llogaritur edhe kamatat për këto dy muaj janë në shumën 219.669

lekë.

Përsa i përket pretendimeve të palës paditëse se pala e paditur duhet t;i shlyejë edhe

detyrimet për muajin Shtator, Tetor 2002. Gjykata i gjen të pabazuara në prova sepse pala

paditëse nuk paraqiti faturat telefonike për muajt Shtator, Tetor 2002 të cilat tregojnë

detyrimin e palës së paditur ndaj palës paditëse.

Në këto kushte Gjykata bazuar në nenin 698 të K.Civil, çmon se, padia duhet të pranohet

pjesërisht , duke u detyruar pala e paditur t’i paguajë palës paditëse detyrimet kontraktore

për muajt Korrik-Gusht 2002 dhe të rrëzohet padia e palës paditëse për muajt Shtator-

Tetor 2002, si e pabazuar në ligj dhe në prova…”

343

Vendimi Nr.1576, datë 14.04.2003, që i përket çështjes civile me Nr. Akti 1519. 344

Shih në faqen elektronike të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, Vendimi Nr.1143, datë 02.03.2005, që i përket

çështjes civile me Nr. Akti 1758, me palë paditëse “Vodafone Albania” sh.a, palë e paditur “Sh.A.T.SH”; Vendimi

Nr.1024, datë 13.03.2003, që i përket çështjes civile me Nr. Akti 953, me palë paditëse “H.Communication” sh.a.,

palë e paditur A.GJ.

135

Në njëçështje tjetër konsumatori i paditur për mospërmbushje të detyrimit kontraktor, duke mos

qenë dakort me shumën e faturuar nga pala paditëse, ka pretenduar përpara gjykatës që

“ALBTELECOM” sh.a ta pajisë atë me faturë të detajuar. Në arsyetimin e vendimit

përfundimtar, Gjykata shprehet se:345

“…Gjatë gjykimit, i padituri deklaroi se vlera e sipërpërmendur nuk është vlera reale e

shërbimit që ai ka përfituar nga paditësi. Gjatë kohës që ka përdfituar nga shërbimi

telefonik i ofruar nga pala paditëse, i padituri pretendon se nuk ka paguar kurrë më shumë

se 10 000 lekë në muaj. Për të vërtetuar pretendimin e tij, i padituri paraqiti si provë para

Gjykatës librezën e telefonit, në të cilën janë shënuar të gjitha shumat e paguara nga i

padituri për shërbimin telefonik të ofruar nga pala nga pala paditëse. Por, gjatë gjykimit,

në seancës e datës 18.03.2005, i padituri pranoi vlerën e faturës së muajit Janar 2004, prej

rreth 27 000 lekësh por, nuk pranonte vlerat e faturuara në faturat e shërbimit telefonik të

muajve Shkurt dhe Mars 2004.

Gjithashtu, i padituri kërkoi nga pala paditëse që t’i faturoheshin faturat e shërbimit

telefonik për muajt Janar, Shkurt, Mars 2004. Kësaj kërkese “ALBTELECOM” sh.a

rajoni Tirana 1, me shkresën Nr.92Prot, datë 24.01.2005 i kthen përgjigje se, nuk mund të

nxjerrë fatura të detajuara për periudhat e kaluara por, vetëm për periudhat ne vijim…”

Lidhur me sa më sipër, Gjykata vëren se:

“…Në rastin konkret u provua plotësisht se pala paditëse ka ofruar shërbimin telefonik të

paditurit për muajt Janar, Shkurt, Mars 2004 sipas përcaktimeve të vëna në kontratën

nr.031287, datë 21.11.2003 të lidhur mes tyre. Por, i padituri nuk ka shlyer faturat

telefonike për pagimin e këtij shërbimi të ofruar, megjithëse ka nënshkruar me vullnetin e

tij të lirë kontratën e sipërcituar, e cila ka fuqinë e ligjit për palët. Sipas përlogaritjeve,

kjo vlerë kap shifrën e 145 632,37 lekë, përfshirë edhe kamatën.

Gjatë gjykimit, i padituri nuk solli asnjë provë për të provuar pretedimet e tij dhe të

kundërshtonte faktet e vërtetuara nga provat e palës paditëse. Gjithashtu, i padituri nuk

arriti të provonte se mospërmbushja e detyrimit nuk kishte ndodhur për faj të tij.

Pretendimi i të paditurit se ai ishte dakort të përmbushte detyrimin e kërkuar nga

“ALBTELECOM” sh.a nëse ky i fundit i detajonte faturat e shërbimit telefonik, rezulton

i pabazuar në ligj sepse, një gjë e tillë nuk përfshihej në detyrimet e marra përsipër nga

“ALBTELECOM” sh.a;në kontratën nr.031287, datë 21.11.2003 të lidhur me të

paditurin…”

Gjykata e ka vlerësuar gabimisht si të pabazuar në ligj pretendimin e palës së paditru për

detajimin e faturës telefonike. Vendimi i gjykatës është në kundërshtim të hapur me Ligjin “Për

345

Vendimi Nr.3608, datë 07.06.2005, që i përket çështjes civile me Nr. Akti 1396.

136

mbrojtjen e konsumatorëve”346

Në bazë të këtij ligji, 347

pala paditëse është e detyruar t’i

shpërndajë konsumatorit faturën, e cila duhet të përmbajë informacionin e plotë në lidhje me:

1. Listën e numrave të telefonave të thirrur;

2. Kohën dhe zgjaatjen e telefonatave të bëra;

3. Numrin e impulseve;

4. Çmimin total për periudhën e caktuar.

Zgjidhja e gabuar e çështjes nga ana e gjykatës vjen si pasojë e mosnjohjes nga ana e saj të Ligjit

“Për mbrojtjen e konsumatorëve”. Për rrjedhim me këtë vendim, gjykata ka mohuar një ndër të

drejtat bazë të konsumatorit, të paditur nga “ALBTELECOM” sh.a. të drejtën për informim,

duke cënuar në të njëjtën kohë interesat ekonomike të tij.

Mbi këtëçështje ështëshprehur disa herë edhe Gjykata e Drejtësisë, e cila është shprehur se: 348

“ Një faturë e cila përmban vetëm të dhëna mbi numrin e komunikiomeve(thirrjeve), mbi

totalin e njësive të përdorura dhe mbiçmimin total që i korrespondon atyre, nuk u jep

mundësinë abonentëve mbi kontrollin dhe verifikimin mbi shpenzimet për përdorimin e

linjës telefonike fikse publike, sipas kërkesave të paragrafit të dytë të nenit 14 të

Direktivës.”349

Në kategorinë e çështjeve gjyqësore që kanë të bejnë me kontratën e furnizimit me energji

elektrike të konsumatorëve nga KESH, në praktikën gjyqësore të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor

Tiranë gjatë periudhës kohore Janar 2002 deri në Maj 2006, janë regjistruar një numër i madh.

Pjesa më e madhe i përkasin kërkesave të drejtuara nga KESH gjykatës për lëshimin e urdherit të

ekzekutimit. Kjo për arsye se në bazë të ligjit, fatura e konsumit të energjisë elektrike përbën

titull ekzekutiv.350

Një pjesë relativisht më e vogël e çështjeve të gjykuara në seancë kontraadiktore, mbi kontratën e

furnizimit me energji elektrike, i përkasin padive me palë paditëse konsumatorin, palë e paditur

KESH, me objekt kërkimi pavlefshmëri të faturës së energjisë elektrike. Në këto çështje është

thirrur si person i tretë në gjykim edhe Zyra e Përmbarimit.

Nëçështjen me palë paditëse H.S. kundër KESH, gjykata ka gjykuar padinë me objekt kërkimi,

pavlefshmërinë e faturave të energjisë elektrike të kontratës F/114960 për periudhën dhjetor

2000-dhjetor 2002 dhe zgjidhjen e kontratës Provizore F/113459. Në seancë gjyqësore paditësi

346

Shih dispozitën e nenit 37 të Ligjit Nr.9135, datë 11.09.2003“Për mbrojtjen e konsumatorëve” 347

Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” kishte hyrë në fuqi në momentin e hartimit të kontratës së pajtimit midis

“ALBTELECOM” sh.a. dhe konsumatorit të paditur. Kontrata e pajtimit të shërbimit telefonik midis palëve

kontraktuese është lidhur më datë 21.11.2003, ndërsa ligji ka hyrë në fuqi në muajin tetor të vitit 2003. 348

Vendimi i Gjykatës së Luksemburgut, në çështjen C-411/02, Komisioni i Komunitetit Europian kundër

Republikës së Austrisë dhe Vendimi i Gjykatës së Luksemburgut i datës 09.09.2003, kundër Francës, C-113/03. 349

Direktiva 98/10/CE e Parlamentit dhe Komisionit Europian e datës. 26.02.1998, zbatohet mbi furnizimin e një

linje të hapur për telefoninë vokale dhe vendosjen ë një shërbimi të përgjithshëm të telekomunikacioneve në një

mjedis konkurrencial. Botuar në Gazetën Zyrtare te Komunitetit Europian L101, datë 01.04.1998. 350

Shih dispozitën ligjore të nenit 1 të ligjit Nr.18.09.2000 “ Për trajtimin si titull ekzekutiv të faturës së konsumit

të energjisë elektrike”

137

ka kërkuar të konstatohen të pavlefshme faturat e energjisë elektrike të apartamentit të tij, që i

përkasin kontratës së furnizimit me energji elektrike nga KESH, për periudhënm dhjetor 2000-

dhjetor 2002, pasi ai pretendoi se ky konsum energjie është paguar njëherë më parë nga ana e tij.

Gjithashtu, konsumatori i energjisë elektirke, pra paditësi kërkoi të zgjidhet kontrata provizore e

energjisë elektrike për këtë apartament; kontratë e cila mban Nr. F/113459; pasi ai zotëron një

kontratë tjetër definitive e konkretisht atë me Nr. F/114960.351

Gjykata ka vlerësuar se, padia me kërkimet si më lart, duhet pranuar si e drejtë dhe e bazuar në

prova dhe në ligj. Gjykata në vendimin përfundimtar shprehet se:

“…Nga hetimi gjyqësor u provua plotësisht se, konsumi i energjisë për periudhën dhjetor

20000dhjetor 2002 është paguar një herë më parë prej palës paditëse dhe konkretisht mbi

bazën e kontratës provizore që, ka qenë lidhur më parë për këtë apartament prej paditësit,

e cila mban Nr. F/113459. Kjo provohet plotësisht me provat e administruara në këtë

gjykim, faturimet, libreza përkatëse të energjisë elektrike etj; Ky fakt nuk u kontestua

gjatë gjykimit as nga përfaqësuesi i anës së paditur. Kjo pagesë e paguesit Hektor Sula

rezulton se gabimisht nuk është reflektuar në dokumentat përkatës së anës së paditur, pas

lidhjes së kontratës definitive të paditësit për këtë apartament, kontratë kjo e fundit që

mban Nr. F/114960. Madje rezulton se po gabimisht prej anës së paditur nuk është

zgjidhur as kontrata provizore e mëparshme e paditësit H.S. për këtë apartament, pra ajo

që mban Nr. F/113459; duke mbetur padrejtësisht pala paditëse me dy kontrata për të

njëjtin apartament në pronësi të tij dhe njëkohësisht debitor dy herë për të njëjtin konsum

energjie të apartamentit të tij…”

Nëçështjen me palë paditëse B.M kundër KESH, gjykata ka gjykuar padinë me objekt kërkimi,

detyrimin e palës së paditur të lidhë kontratën e furnizimit me energji elektrike, pavlefshmërinë e

titullit ekzekutiv të faturave të konsumit të energjisë si dhe saktësimin e energjisë elektrike

tëkonsumuar për periudhën tetor 2004-maj 2005, mbi bazën e leximit të matësit dhe ndarjen

proporcionale të kësaj shume.352

Gjykata ka pranuar kërkesë-padinë.

Pala paditëse ka blerë një apartament nga personi i tretë SH.Z. Konsumatori ka bërë kërkesë

pranë palës së paditur KESH, për lidhjen e kontratës së furnizimit me energji elektrike. KESH

nuk ka pranuar që tëkryejë një veprim të tillë dhe për pasojë nuk ka pranuar as kryerjen e

pagesës, në lidhje me energjinë e faturuar nga ana e palës paditëse, konsumatorit të energjisë

elektrike. Kjo pasi KESH pretendon se për apartamentin që furnizohet me energji elektrike nuk

janë paguar detyrime të mëparshme, të cilat i takojnë periudhës përpara tetorit të 2004, periudhë

në të cilën pala paditëse nuk ka qenë pronar i apartamentit.

Gjykata në vendim shprehet se:

351

Shih në faqen elektronike të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, Vendimi Nr3894 , datë 02.10.2003, që i përket

çështjes civile me Nr. Akti 4129. 352

Shih në faqen elektronike të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, Vendimi Nr.5346, datë 27.09.2005, që i përket

çështjes civile me Nr. Akti 1960.

138

“…në fatura gjejmë energjinë e matur dhe vlerën përkatëse të saj. Megjithëse,

apartamenti i cili furnizohet sipas kësaj kontrate me Nr.C54845 me energji elektrike, nuk

është në pronësi të Firmës, port ë palës paditëse, që nga tetori i vitit 2004, përsëri si

klient-përdorues paraqitet Firma dhe jo paditësi B.M. megjithëse përpjekjet e bëra prej tij

në këtë drejtim…”

“…Në mbështetje të ligjit353

pala e paditur me cilësinë e furnizuesit i ka siguruar dhënien

e energjisë elektrike, palës paditëse me cilësinë e përdoruesit dhe përobjektin në pronësi

te palës paditëse është bërë prej kohësh lidhja elektrike marrëse në përputhje me normat

dhe rregullat ligjore. Të ndodhur përpara faktit të mësipërm, ku pala paditëse furnizohet

me energji elektrike, për dhënien e kësaj energjie, furnizuesi duhet të lidhë kontratë me

shkrim me përdoruesin, pra pala e paditur duhet të lidhë kontratë me shkrim me palën

paditëse…”

“…përsa i përket shkakut të paraqitur nga pala e paditru për moslidhjen e kontratës me

palën paditëse se objekti ka detyrime të pashlyera kundrejt tij, para tetorit të vitit 2004, ky

shkak është tërësisht i pambështetur në ligj,pasi përpara kësaj periudhe kohore tetor 2004

pala paditëse nuk ka qenë përdorues i rregullt i energjisë elektrike dhe për rrjedhojë kjo

energji nuk mund të matet dhe të faturohet kundrejt tij. Pala e paditur ne lidhje me

këtëçështje ka të gjitha të drejtat dhe mjetet ligjore për zgjidhjen e saj conform ligjit.,..”

Në këtë gjykim pala paditëse ka kërkuar edhe pavlefshmërinë e titujve ekzekutivë të faturave të

konsumimit të energjisë elektrike për periudhen tetor 2004-maj 2005. Në lidhje me këtë kërkim

të konsumatorit, Gjykata është shprehur se:

“…në bazë të ligjit Nr.7962, datë 13.07.1995,sipas nenit 12 të tij parashikohet se :

energjia elektrike e përdorur matet e faturohet nga furnizuesi sipas të dhenave të pajisjes

së furnizuesit. Vendosja, lidhja, mirëmbajtja dhe verifikimi i saktësisë së matjes bëhen

nga furnizuesi me shpenzimet e tij. Transformatorët e matjes janë pjesë e pasjisjes

matëse……………………………………………………………………………..

“Dispozita e sipërpërmendur është një dispozitë urdhëruese e ligjit dhe veprimet e

furnizuesit në lidhje me matjen e energjisë elektrike nuk duhet të vijnë në kundërshtim

me këtë dispozitë…”

“…Në bazë të shpjegimeve të dhëna në gjykim nga pala e paditur dhe të relacionit të

paraqitur prej saj del se për kontratën me Nr.C/54845, matësi që mat energjinë e përdorur

nuk është ai me Nr.041482, që pasqyrohet në fatura, por magtësi me Nr.041562. Ky natës

, siç del nga lista e demontimit dhe e montimit në bokse kolektive të datës 03.06.2003,

është montuar në adtë 03.06.2003, pas demontimit të bërë në këtë datë të matësit me Nr.

353

Në bazë të ligjit Nr.7962, datë 13.07.1995, “…mbajtësi i licensën është i detyruar t’i sigurojë dhënien e energjisë

elektrike çdo personi fizik a juridik(përdoruesi) i cili: ka bërë lidhje elektrike me pajisjet elektrike marrëse në

përputhje me normat teknike dhe ligjore të sigurisë në punë. Për dhënien e energjisë elektrike furnizuesi lidh me

përdoruesin kontratën me shkrim për çdo vendimmarrje, e cila duhet të përmbajë…”

139

63053247(matës i përdoruesit SH.Z, person i tretë në këtë gjykim dhe pronar i

mëparshëm i apartamentit objekt gjykimi)…”

“…arrihet në përfundim se, matja e energjisë së përdorur nga pala paditëse e pastryruar

në faturat e muajve tetor 2004-maj 2005 është bërë në kundërshtim me ligjin Nr. 7962

datë 13.07.1995, pasi ajo nuk është matur dhe faturuar sipas të dhënave të pajisjes matëse

të furnizuesit për këtë përdorues, pajisja matëse e të cilit është matësi me

Nr.041562(matja dhe faturimi i energjisë elektrike të përdoruesit është bërë mbi bazën e

një pajisjeje matëse që nuk i përket këtij përdoruesi), për rrjedhojë si tituj ekzekutivë janë

të pavlëefshëm…”

Gjykata edhe pse e ka zgjidhur drejt çështjen, në asnjë paragraf të vendimit përfundimtar nuk i

referohet si mbështetje ligjore Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve”. Ky konstatim nuk i

përket vetëm kësaj çështje, por çdo rasti të trajtuar më sipër. Gjykata duhet t’i orientojë palët dhe

t’u bëjë të njohura atyre tëdrejtat që gëzojnë, në rastin tonë të drejtat e kosnuamtorëve, të

parashikuara në Ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve”.

140

Kreu V

Përafrimi i legjislacionit me të drejtën komunitare

5.1 Mbrojtja e konsumatorit në Bashkimin Europian

Komuniteti Evropian ka ndërmarrë disa masa përveç politikës së ndjekur në përgjithësi, për të

përmirësuar dhe siguruar mbrojtjen e një kategorie të veçantë të agjentëve ekonomikë, që janë

shumë vunerabël, siç janë konsumatotorët. Sot, një ndër komisionerët europianë, është i ngarkuar

midis funksioneve të tjera me politikën e mbrojtjes së konsumatorëve. Për të realizuar këtë

funksion, ai asistohet nga një Drejtori e Përgjithshme.(SANCO)354

Komisioni Evropian, në vitin 1973, ngriti Komitetin Konsultativ të Konsumatorëve,i cili në vitin

1995 u quajt Komiteti i Konsumatorëve. Komiteti përbëhet nga përfaqësues të organizatave të

konsumatorëve,si ato evropiane dhe kombëtare. Ai ka për mission të përfaqësojë interesat e

konsumatorëve pranë Komisionit Evropian dhe dhënien e mendimeve në mbrojtje të interesave

të konsumatorëve.355

Një tjetër organizëm konsultativ, në formim e sipër që prej vitit 2002, është Autoriteti Europian

për Ushqimin. Ngritja e kësaj strukture erdhi si domosdoshmëri në kushtet kur siguria e

ushqimeve u bë një problem thelbësor në Evropë me shfaqjen e sëmundjes së lopës sëçmendur

etj. Autoriteti Europian për Ushqimin ka për mission të ndjekë problemet e produkteve

ushqimore dhe të kujdeset për shëndetin e konsumatorëve.356

Në Bruksel ka edeh organizata evropiane të konsumatorëve, që përbëhen nga organizatat

kombëtare të konsumatorëve, ku më e rëndësishmja prej tyre është Zyra Evropiane e

Konsumatorëve.357

Objekti i veprimtarisë së Zyrës Evropiane të Konsumatorëve është

grumbullimi i informacionit, shpërndarja e tij, koordinimi i aktiviteteve të organizatave

kombëtare të konsumatorëve dhe përfaqësimi i tyre në Komisionin Evropian.

354

SANCO është Drejtoria e Përgjithshme e Shëndetit dhe e Mbrojtjes së Konsumatorëve. Kjo strukturë

organizative mbledh të dhënat, zhvillon studime dhe përpunon propozime mbi Direktivat që i përkasin politikës për

mbrojtjen e konsumatorëve. Edhe disa Drejtori të tjera të Përgjithshme ndërhyjnë në çështjet që kanë të bëjnë me

mbrojtjen e konsumatorëve, siç është DGIII, (industria), DG IV(konkurrenca) dhe DG VI(agrikultura). 355

Këshilli përbëhet nga 48 anëtarë, të cilët janë përfaqësues të shoqatave europiane të konsumatorëve, të shoqatave

dhe institucioneve kombëtare dhe personalitete që janë kompetentë në fushën e të drejtave të konsumatorëve. 356

Problemi i sigurisë së produkteve ushqimore u bë thelbësor me krizën e “lopës së çmendur” dhe të mishit të rritur

me hormone, kjo e detyroi Komisionin të publikonte Librin e Bardhë mbi këtë çështje në vitin 2000, përmbajtja e të

cilit frymëzoi edhe vendimin 178, të datës 28.01.2002. Ky vendim parashikoi parimet e përgjithshme që duhet të

ndiqte legjislacioni mbi produktet ushqimore dhe gjithashtu krijoi një Autoritet Evropian për sigurimin e produkteve

ushqimore. 357

Zyra Evropiane e Konsumatorëve u krijua në vitin 1962.

141

Këshilli i Ministrave të Komunitetit Evropian, në vitin 1975, përcaktoi “Programin Paraprak Për

Informimin e Konsumatorëve”358

Në të përcaktohej politika për mbrojtjen dhe informimin e

konsumatorëve, e cila numërtonte pesë të drejtat themelore të konsumatorit: 359

1. E drejta e mbrojtjes së shëndetit dhe sigurisë së jetës;

2. E drejta e mbrojtjes së interesave ekonomike;

3. E drejta e shpërblimit të dëmit;

4. E drejta e informimit dhe e edukimit;

5. E drejta e përfaqësimit(për t’u dëgjuar)

Këshilli, në vitin 1986, adoptoi përfundimisht orientimet e ardhshme të politikës së Komunitetit

Evropian për të mbrojtur të interesat e konsumatorit.360

Politika e mbrojtjes së konsumatorit u

inkorporua në Traktatin e BE-së, të nënshkruar në Maastricht, në vitin 1992. Kjo është një etapë

shumë e rëndësishme për mbrojtjen e konsumatorit, pasi për herë të parë ajo u parashikuanë

mënyrë të veçantë dhe shprehimisht.361

Ndërsa, Traktati i Amsterdamit, në vitin 1997, id ha një

kuptim tëri mbrojtjes së konsumatorëve, e cila përbën pa dyshim një qëllim në vetvete për

politikën komunitare, për të siguruar një nivel sa më të lartë të mbrojtjes së konsumatorëve.362

Sipas tekstit të nenit 129-A të Traktatit të Maastricht, i cili është baza ligjore e politikës

komunitare për mbrojtjen e konsumatorit, kjo e fundit duhet të sigurohet:

1. Nga masat e miratuara në zbatim të nenit 95 për funksionimin e tregut unik.

2. Nga disa veprime specifike, të cilat plotësojnë politikat kombëtare në këndvështrimin e

mbrojtjes së shëndetit, të sigurisë, të interesave ekonomike dhe të informacionit për

konsumatorin. Këto veprime miratohen sipas procedurës së bashkëpunimit pas

konsultimeve me Komitetin Ekonomik dhe Social.

Shtetet anëtare ruajnë të drejtën të vendosin ose të mbajnë masa mbrojtëse më shtrënguese, të

cilat duhet t’i njoftohen Komisionit dhe të jenë në përputhje me Traktatin. 363

Në kuadrin e të

drejtave themelore të konsumatorit ka një numër të madh direktivash të detyrueshme për shtetet

358

Programi paraprak u adoptua nga Këshilli me një Rezolutë të datës 14.04.1975, i cili u ndoq më pas nga një

program i dytë i adoptuar po nga Këshilli në vitin 1981 dhe në vitin 1986 nga një politikë të re në mbrojtje të

interesave të konsumatorëve. 359

Këto të drejta janë parashikuar edhe në nenin 4 të Ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve” 360

Këto objektiva u përcaktuan në Rezolutën e datës 09.11.1989 361

Traktati i Maastisht i kushtonte mbrojtjes së konsumatorëve Titullin e XI “Mbrojtja e Konsumatorëve”, ipërbërë

nga një nen i vetëm. Neni 129/a. Ndryshuar me Traktatin e Amsterdamit, neni 153 aktual. 362

Direktivat dhe Rregulloret europiane që i përkasin mbrojtjes së konsumatorëve kanë dalë mbi bazën e traktateve

të mëspërm dhe janë përpunuar nën influencën e legjislacioneve më të avancuara për mbrojtjen e konsumatorëve.

Kryesisht ato janë hartuar duke patur në konsideratë të drejtat themelore të konsumatorëve, ku është mbështetur

edhe Ligji Nr.9135, datë 11.09.2003 “Për mbrojtjen e Konsumatorëve”. 363

Traktati i Amsterdamit e ndryshoi këtë nen, neni 154 aktual, për të vendosur theksin mbi një mbrojtje më të

madhe të konsumatorit, ky nuk është vetëm një “nivel i ngitur i mbrojtjes” por në këtë nen promovohen “interesat” e

konsumatorëve për të patur një edukim dhe organizim me qëllim mbrojtjen e tyre.

142

anëtare tëB.E-së , të cilat përbëjnë mbrojtjen minimale që duhet të garantojëçdo shtet anëtar për

mbrojtjen e të drejtave dhe interesat e konsumatorëve.

Në ditët e sotme, ku zgjerimi i Bashkimit Europian me shtete të tjera është bërë realitet, shumë i

rëndësishëm është unifikimi i së drejtës së konsumatorit në shtetet anëtare dhe në shtetet e tjera

candidate për në B.E. Megjithëse, legjislacionet që rregullojnë të drejtën e konsumatorit në këto

shtete kanë ngjshmëri midis tyre, gjithësesi ato paraqesin veçori kombëtare sepse:

1. Direktivat dhe rregulloret komunitare nuk mbulojnë plotësisht çështjet që i përkasin

fushës së të drejtës së konsumatorit dhe

2. Për ato çështje të cilat mbulojnë, i lënë një hapësirë vlerësimi për të vendosur vendeve

anëtare.

Unifikimi i legjislacionit mbi të drejtën e konsumatorit është i domosdoshëm, për arsye se

ndryshimet që ekzistojnë paraqesin probleme të ndryshme në qarkullimin e lirë të mallrave dhe

shërbimeve. Këto ndryshime ndikojnë në të njëjtën kohë edhe mbi konkurrencën, duke shkaktuar

pabarazi, sepse ndërmarrjet nuk i nënshtrohen të njëjtave rregulla në të gjitha vendet,sidomos ato

anëtare. Ekziston mendimi se instrumenti më i përshtatshëm për realizimin e qëllimit të

unifikimit të legjislacionit është nënshkrimi i një Konvente, dispozitat e së cilës do të mbulonin

tërësinë e çështjeve të së drejtës së konsumatorit dhe të mbrojtjes së tij, e cila do të ishte e

zbatueshme në të gjitha vendet nënshkruese të saj.364

Një tjetër problem, lidur me ndryshimet e fundit në përbërjen e B.E.-së, ka të bëjë me të

ashtuquajturin konsumim ndërkufitar, pasi marrëdhëniet midis prodhuesve, furnizuesve, shitësve

apo ofruesve të shërbimeve dhe konsumatorit nuk janë të izoluara në kufinjtë e në vendi të

vetëm, por ato shtrihen në raporte ndërkufitare, sidomos në kushtet e zhvillimit të mjeteve të

transporteve dhe të komunikimit, sidomos internetit.nëçdo rast, të lindjes së një marrëdhenieje të

tillë, ekziston rreziku potencial të lindin mosmarrëveshje të cilat jo domosdoshmërisht gjejnë

zgjidhje brenda kufinjve të një vendi të vetëm.

Në gjirin e BE-së marrëdhëniet juridikë ndërkufitare janë të lehtësuara për shkak të qarkullimit të

lirë të personave të mallrave dhe kapitaleve. Mbrojtja e konsumatorit është e organizuar përsa i

përket pjesës thelbësore të saj, në një plan kombëtar edhe pselegjislacioni është i përafruar por jo

i unifikuar, për shkak se juridiksioni gjyqësor është një kompetencë e pastër kombëtare edhe në

vendet e B.E. Por, problemet e shfaqura në marrëdhësniet juridike ndërkufitare të së drejtës së

konsumatorit mund të përfshijnë edhe vende jo anëtare të B.E.

Si mund të organizohet mbrojtja e konsumatorit në këto raste? Fillimisht, duhet t’i japim

përgjigje pyetjeve klasike të së drejtës ndërkombëtare private, siçështë konflikti i juridiksioneve

dhe konflikti i ligjeve. Për vendet anëtare ka një Rregullore të datës 22.12.2000, lidhur me

364

Shih Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”, DALLOZ, Botimi VI, faqe 36.

143

juridiksionin gjyqësor, njohjen dhe ekzekutimin e vendimeve të gjykatave në fushën e së drejtës

civile dhe tregtare.365

Për vendet të cilat nuk janë anëtare të B.E-së, në kuhstet kur nuk ekziston një marrëveshje

ndërkombëtare, por mosmarrëveshje ndërkombëtare, për mosmarrëveshjet ndërkufitare zbatohen

rregullat e brendshme të përgjithshme proçeduriale, sipas legjislacionit tëçdo vendi.366

Secili

vend ka rregulla të brendshme për zbatimin e ligjit të vendit apo atij të huaj, në rastin e konfliktit

të ligjeve sipas rastit përkatës, me përjashtim të rasteve që rregullohen nga nënshkrimi i

Marrëveshjeve Ndërkombëtare.i tillëështë rasti i Konventës së Romës mbi ligjin e zbatueshëm

për detyrimet kontraktore, ose Konventa e Hagës mbi ligjin e zbatueshëm mbi Përgjegjësinë që

rrjedh nga produktet.367

5.2 Gjykatat shqiptare dhe Vendimet e Gjykatës së Drejtësisë

Si për çdo vend të Europës Lindore, që synon antarësimin në Bashkimin Europian edhe për

Shqipërinë një ndër kushtet më të rëndësishme për t’u antarësuar është efikasiteti i sistemit të

drejtësisë. Në Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit dhe në Dokumentin e Partneritetit Europian

zë një vend të rëndësishëm edhe sistemi gjyqësor, mirëfunksionimi i tij dhe masat që duhen

marrë për të rritur efikasitetin e tij.

Shqipëria duke nenshkruar Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit, në të cilën një nen i veçantë i

takon çështjeve për mbrojtjen e konsumatorëve dhe mbikqyrjes së tregut. Shqipëria, duke

aspiruar te jete pjese e bashkimit Europian, ne kete faze të bashkëpunimit, ndodhet në periudhën

e provës për të përmbushur një sërë detyrimesh.368

Një ndër provat që parashtrohet është edhe në

365

Rregullorja e datës 22.12.2000 ka hyrë në fuqi në datën 02.03.2002 dha zbatohet ndaj të gjitha mosmarrëveshjeve

tregtare dhe civile, ku natyrisht bën pjesë edhe e drejta e konsumatorit. 366

Në rastin e Shqipërisë do të zbatohen dispozitat e Kodit të Procedurës Civile në Republikën e Shqipërisë dhe të

ligjit Nr.3920 “Për gëzimin e të drejtave civile nga të huajt në zbatimin e ligjit të huaj” 367

Konventa e Romës është nënshkruar më datë 19.06.2000, sipas saj ligji i zbatueshëm në parim është ligji i

zgjedhur nga palët dhe në mungesë të zgjedhjes, zbatohet ligji i vendit me të cilin kontrata ka lidhje më të ngushta

dhe që prezumohet se është ligji i vendit ku banon pala që duhet të kryejë shërbimin, pra në rastin e të drejtës së

konsumatorit, është i zbatueshëm ligji i vendit të prodhuesit ose ofruesit të shërbimit. Konventa e Romës ka sjellë

disa përmirësime për disa kontrata të veçanta në mbrojtje të konsumatorit por ende është e nevojshme të ketë

përmirësime të mëtejshme në këtë drejtim. Konventa e Hagës për ligjin e zbatueshëm mbi përgjegjësinë që rrjedh

nga produktet është nënshkruar më datë 02.10.1973, rregullimi i saj i përket edhe të drejtës së konsumatorit. 368

Marrëveshja e Stabilizim Asocimit e nënshkruar në Qershor të vitit 2006. Neni 76 i saj parashikon Mbrojtjen e

Konsumatorit me përmbajtje: “Palët do të bashkëpunojnë për përafrimin e standardeve për mbrojtjen e

konsumatorëve në Shqipëri me standardet komunitare. Mbrojtja e efektshme e konsumatorit është e nevojshme për

të siguruar funksionimin e duhur të ekonomisë së tregut, mbrojte e cila varet nga zhvillimi i një infrastrukture

administrative për të siguruar mbikëqyrjen e tregut dhe zbatimin e ligjeve në këtë fushë.”

144

drejtim të kapacitetit të sistemit gjyqësor në zbatimin korrekt të legjislacionit, ku bën pjesë edhe

Ligji Nr.9902, datë 17.04.2008 “Për mbrojtjen e Konsumatorëve”, i cili është i përafruar.369

Për realizimin e këtij objektivi është e nevojshme që në këtë fazë të bashkëpunimit gjyqatrët të

njohin jo vetëm direktivat dhe rregulloret, por mbi të gjitha Jurisprudencën e Gjykatës së

Drejtësisë, e cila ka zbërthyer dhe interpretuar dispozitat dhe rregullat e parashikuara në këto

akte. Gjyqtarët duhet të interpretojnë legjislacionin e brendshëm, të përafruar me legjislacionin

komunitar, në standartet dhe mbi parimet e fiksuara nga Vendimet e Gjykatës së Drejtësisë, mbi

të drejtën komunitare. Për t’u bërë kjo, është e neojshme të nhijhet nga gjyqtarët, shkalla e

përafrimit të ligjit të brendshëm me të drejtën komunitare. Kjo mund të realizohet duke u njohur

prej tyre e drejta komunitare që mbulon fushën e zbatimit të ligjit dhe mbi të gjitha të njihet

jurisprudenca e Gjykatës së Drejtësisë.

Ligji “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” është i përafruar me të drejtën komunitare për mbrojtjen

e konsumatorit. Për zgjidhjen e çështjeve që iu paraqiten gjyqtarëve dhe që i përkasin fushës së

zbatimit të këtij ligji, për interpretimin e dispozitave përkatëse të tij, gjyqtarët duhet ta

studiojnëçështjen dhe të ecin në frymën e interpretimit të jurisprudencës së gjykatave të vendeve

anëtare të B.E-së dhe të Gjykatës së Drejtësisë, e cila është mjaft e pasur për çdo nen të këtij

ligji. E gjitha kjo, do të sjellë fillimisht hasjen e vështirësive nga më të ndryshmet, të cilat me

shëshirën dhe vullnetin e duhur prej gjyqësorit shqiptar dhe asistimin nëpërmjet trajnimeve,

mund të jenë lehtësisht të përballueshme, për të realizuar sprovën e madhe që gjyqesori shqiptar

duhet të kaloje.

5.3 Përafrimi i Ligjit “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” me Direktivat e Bahkimit

Europian

Ligji “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” paraqet një hap të rëndësishëm në drejtim të përafrimit të

legjislacionit tonë me atë komunitar, nëpërmjet reflektimit në të të Direktivave të Bashkimit

Evropian, të viteve të fundit në fushën e mbrojtjes së të drejtabe dheinteresave ekonomike të

konsumatorëve. Më poshtë, do trajtojmë momentet më të rëndësishme të ligjit, të përafruara me

Direktivat konkrete dhe pjesë nga jurisprudenca e Gjykatës së Drejtësisë mbi këto direktiva.370

Situata ekonomike dhe faktorët kryesorë që sollën domosdoshmërinë e hartimit të një ligji tëri

për mbrojtjen e konsumatorëve, përmblidhen:

Traktati i Amsterdamit, i cili ka krijuar një kuadër tëri e të plotë për një zhvillim më të

fuqishëm të politikës së konsumatorit, i parëngushtësisht i lidhur me paketën e

369

Ligji “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” është pothuajse tërësisht i përafruar me të drejtën komunitare për

mbrojtjen e konsumatorit. 370

Ligji “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” është hartuar në kohën kur Shqipëria kishte filluar negociatat për

Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit, gjë që mundësoi realizimin e një ligji pothuajse tërësisht të përafruar me

Direktivat e B.E. mbi mbrojtjen e konsumatorëve. Ky ligj shfuqizoi ligjin e meparshem te vitit 2003 “Për mbrojtjen

e Konsumatorëve”

145

direktivave europiane të viteve të fundit në këtë fushë, siguruan bazën e nevojshme të

përafrimit të legjislacionit tonë me atë europian në këtë fushë.

Pjesëmarrja e Shqipërisë në Organizatën Botërore të Tregtisë(OBT)si dhe nënshkrimi i

marrëvedhjeve të tregtisë së lirë, kanë krijuar hapësira reale për liberalizimin e tregtisë,

shkëmbimin e lirë të mallrave e shërbimeve, duke bërë qënë tregun tonë të ketë një

ndikim të fuqishëm të tregjeve të vendeve të tjera të rajonit e më gjerë.

Nënshkrimi i Marrëveshjes së Stabilizim Asocimit, me synim konkret integrimin e

Shqipërsië në B.E, ku një nen i veçantë në këtë marrëveshje i takon çështjeve të mbrojtjes

së konsumatorëve dhe mbikqyrjes së tregut.

Përballja e konsumatorit shqiptar me fenomene të reja ekonomike, që kanë ndikuar apo

mund të ndikojnë në kufizimin apo cënimin e të drejtave të tyre.371

Momentet më të rëndësishme të Ligjit “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” të përafruara me

direktivat europiane që mbulojnë këtë fushë, janë:

Siguria e mallrave dhe shërbimeve

Sigurimi i produkteve dhe i shërbimeve përfshihet në të drejtën themelore të konsumatorëve për

mbrojtjen e shëndetit dhe të sigurisë për jetën. Neni 6 dhe 7 i ligjit i detyron prodhuesit, shitësit

dhe ofruesit e shërbimit të hedhin në treg vetëm mallra dhe shërbime të sigurta. Vlerësimi i

kërkesave të përgjithshme të sigurisë së mallrave dhe shërbimit duhet të bëhet në përputhje me

rregullat teknike dhe duke vlerësuar elementet më të rëndësishëm të parashikuar në pikën e dytë

të nenit 6 të ligjit si standartet kombëtare, europiane dhe ato ndërkombëtare mbi kërkesat e

konsumatorit për sigurinë.

Direktiva ecila ka gjetur zbatim në hartimin e këtyre dy neneve të ligjit, është Direktiva

92/59/EEC e datës 29.06.1992, qëështë zëvendësuar pa ndryshime thelbësore nga direktiva

2001/95.EC e datës 03.12.2001. Kjo direktivë ka për qëllim të riforcojë, në planin komunitar,

detyrimin e përgjithshëm për tregtimin e produkteve të sigurta dhe të përmirësojë masat

përkatëse për sigurinëe produkteve, në mënyrë që të garantohet një nivel mbrojtjeje më i lartë

dhe coherent pëe sigurinë e jetës dhe të shëndetit të konsumatorit në B.E si dhe mirëfunksionimi

i tregut të brendshëm.

371

Të tilla si futja e elementeve të rëja në praktikat e tregtimit, ku mund të përmendim format e ndryshme të shitjeve

në distance, shitjet jashtë qendrave të beznesit, tregtia elektronike etj; mungesa të mëdha informacioni në treg në

lidhje me elementët e marketingut, si treguesit e çmimeve, etiketimi i mallrave, kontratat e shitjes, reklamat etj;

përdorimi i metodave keqinformuese të mallrave dhe shërbimeve; mungesa e informimit dhe e ndërgjësimit të

mjaftueshëm nga vetë konsumatorët,mosnjohja me kuadrin ligjor dhe me kulturën tregtare nga ana e tyre, si edhe

vështirësitë për të siguruar një përfshirje të tyre në shoqata apo interesave të përbashkëta të konsumatorëve në

forume vendimmarrëse të ndryshme, bëjnë që ata të mos luajnë rolin që u takon si partner në treg.

146

Direktiva imponon një detyrim të përgjithshëm për sigurinë e çdo produkti që hidhet në treg, i

destinuar për t’u përdorur nga konsumatorët. Në këtë direktivë shpjegohet se çfarë kuptohe me

termin”produkt i sigurt”. Sipas saj, produkt i sigurt është ai që nuk paraqet asnjë rrezik ose

paraqet vetëm rreziqe të reduktuara nëpërputhje me përdorimin e produktit dhe të pranueshme

kundrejt një mbrojtjeje të lartë për shëndetin dhe sigurinë e personave.

Një produkt vlesësohet i sigurtë kur ai është conform dispozitave përkatëse komunitare që

parashikojnë sigurinë e tij. Në mungesë të dispozitave të tilla, konformiteti i tij përcaktohet në

bazë dhe në funksion të rregullave kombëtare përkatëse. Ndërsa, direktiva 2001/95/EC e datës

03.12.2001, organizon një procedurë të shkëmbimit të informacionit midis shteteve anëtare,

sidomos në rastin e produkteve që paraqesin një rrezik të madh dhe qëështë e nevojshme një

ndërhyrje e menjëhershme për ndalimin e tregtimit të këtij produkti.372

Pjesa e II e Ligjit “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” është një zbatim i drejtpërdrejtë i Direktivës

2001/95 EC, e cila është masa ligjore kyçe pëe sigurinë e produkteve dhe praktikave të

mbikqyrjes së tregut.

Përdorimi i gjuhës shqipe

Një ndër të drejtat themelore të konsumatorit është edhe e drejta për informim, e cila në mënyrë

më të zgjeruar ka të bëjë me një pjesë të mirë të ligjit “Për mbrojtjen e Konsumatorëve”. Që

konsumatori të mundet efektivisht të marrë dijeni për cilësinë dhe karakteristikat e produkteve

dhe të shërbimeve që i ofrohen atij është e nevojshme që t’i jepen të dhënat në një gjuhë të

kuptueshme për të. Për këtë arsye, ligji në nenin 9 parashikon se të gjitha të dhënat që shoqërojnë

mallin dhe shërbimin duhet të jenë në gjuhën shqipe. Si të dhënat më të rëndësishmë, të cilat

duhet të jepen konsumatorëve nga tregtarët, në gjuhën shqipe, konsiderohet se janë: etiketa,

mënyra e përdorimit të produktit, afati për përdorimin e produktit dhe kujdesi që duhet të

tregohet për përdorimin e produktit.

Përdorimi i gjuhës trajtohet në disa dispozita të ndryshme të legjislacionit komunitar, 373

të cilat

janë shumë strikte, kur bëhet fjalë për një produkt potencialisht të rrezikshëm. Legjislacioni

kumunitar që i përket përdorimit të gjuhës informuese për konsumatorët, kujdeset për të

informuar në mënyrën e duhur konsumatorin dhe favorizon përdorimin shumëgjuhësh, duke

garantuar në të njëjtën kohë një hapësirë vlerësimi për shtete anëtare, në lidhje me këtëçështje.

Komisioni Europian i ka paraqitur Këshillit dhe Parlamentit Europian “Deklaratën

mbipërdorimin e gjuhës informuese për konsumatorët në B.E.” Deklarata rikujtonte se informini

i konsumatorëve mbi cilësitë dhe karakteristikat e produkteve dhe të shërbimeve përbën një të

drejtë për ta.

372

Direktiva 2001/95/EC e datës 03.12.2001, ka filluar të zbatohet në mënyrë të plotë nga janari i vitit 2004. 373

P.sh. Direktiva 79/112 e datës 18.12.1978 “Mbi etiketimin e produkteve ushqimore”

147

Jurisprudenca e Gjykatës së Drejtësisë374

ka inkurajuar përdorimin e një informacioni në shumë

gjuhë dhe gjithashtu ka vlerësuar se legjislacioni kombëtar mund të lejojë përdorimin e një

shprehjeje të huaj, p.sh. në etiketën e produktit ushqimor, kur kjo shprehje nuk ekziston nëgjuhën

e vendit dhe në të njëjtën kohëështë lehtësisht e kuptueshme për konsumatorin.

Gjykata e Drejtësisë në jurisprudencën e saj ka konstatuar një parim të rëndësishëm, përsa i

përket garantimit të të drejtave të konsumatorëve.

Në vendimin e datës 10.05.2001 ajo është shprehur se: “…Derogimi nga rregullat komunitare që

mbulojnë mbrojtjen e konsumatorëve, duhet të interpretohet në mënyrë strikte….”

Etiketimi i produkteve

Neni 13 dhe neni 14 i Ligjit “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” detyrojnë tregtarët të pajisin

mallrat, që hedhin në treg me etiketa të cilat përmbajnë të dhënat e përcaktuara në këtë ligj,

sidomos çmimin e shitjes, të cilat duhen të jenë në gjuhën shqipe. Detyrimet e përcaktuara në

këto dy nene i përgjigjen të drejtës bazë të konsumatorëve për informim.

Në të drejtën komunitare janë disa direktiva të cilat mbulojnë këtë fushë dhe të cilat janë

pasqyruar në ligjin “Për mbrojtjen e Konsumatorëve”, për aq sa ato mbulojnë mbrojtjen e

kosnumatorëve. Këto direktiva janë: Direktiva e datës 18.12.1979”për etiketimin e mallrave

ushqimorë,” Direktiva e datës 19.06.1979 dhe direktiva 88/314/CEE, të cilat janë shfuqizuar nga

Direktiva e datës 16.02.1998 “Për tregtimin e çmimit mbi artikujt ushqimorë dhe mbi shërbimet

e ofruara konsumatorëve”, me efekt të plotë që nga data 10.03.2000.

Objektivi i këtyre direktivave është të parashikojnë detyrimin e tregtarëve për të treguar çmimin

e shitjes dhe çmimin e produktit për njësi, në mënyrë që të përmirësohet informimi i

konsumatorëve dhe të lehtësohet për ta krahasimi i çmimeve. çmimi për njësi duhet të tregohet

për çdo produkt të ofruar nga tregtarët për konsumatorët, çmimi nuk duhet të jetë ekuivok, të jetë

lehtësisht i identifikueshëm dhe qartësisht i lexueshëm.

Gjyakata e Drejtësisë në Vendimin e datës 17.09.1997 ka bërë një interpretim të Direktivës

79/112/CEE “Për etiketimin e artikujve ushqimorë”. Në këtë vendim Gjykata e Drejtësisë bën

interpretimin e pikës 6 të paragrafit të parë të nenit 3 të kësaj Direktive, mbi kërkesën e Gjykatës

së Kasacionit të Italisë. Ky nen përcakton të dhënat që duhet të përfshihen në etiketën e artikujve

ushqimorë, ndër të cilat është “…emir ose adresa e qendrës së prodhuesit, shpërndarësit, ose të

një shitësi të vendosur brenda Komunitetit Europian”. Gjykata e Drejtësisë shprehet

përfundimisht se: “shprehja “të vendosur brenda Komunitetit Europian” e pikës 6 të paragrafit të

parë të nenit 3 të direktivës 79/112/CEE, duhet të interpretohet duke iu referuar vetëm shitësit.”

374

Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 12.09.2000

148

Reklamat

Në ligjin “Për mbrojtjen e Konsumatorëve”, i është dedikuar një kapitull i veçantë një fushe

shumë të rëndësishme për mbrojtjen e konsumatorëve, siç janë reklamat. Në legjislacionin

shqiptar reklamat parashikohen edhe nga Kodi Civil, por vetëm përsa i përket dëmit të shkaktuar

nëpërmjet tij dhe masat që duhen marrë nga gjykata në rastin e një publikimi të tillë.375

Dispozitat e ligjit “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” që parashikojnë reklamat janë plotësisht të

përafruara me direktivat europiane që mbulojnë këtë fushë të së drejtës së konsumatorit dhe së të

drejtës së konkurrencës. Direktiva 97/55/CE e datës 06.10.1997 “ Mbi reklamën mashtruese dhe

reklamën krahasuese” që ka ndryshuar direktivën 450/84/CE e datës 10.09.1984 “ Mbi reklamën

mashtruese” përbën standartin minimal që shtetet anëtare duhet të garantojnë në mbrojtje të

konsumatorëve, ato gjithësesi kanë hapësirë vlerësimi të parashikojnë mbrojtje maksimale për

konsumatorët në këtë fushë.

Kushtet e padrejta në kontrata dhe përputhja kontraktore

Ligji “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” në Pjesën e IV të tij, nëpërmjet dy kapitujve , trajton

kushtet e padrejta në kontrata dhe përputhjen kontraktuale, detyrimet që rrjedhin nga garancia,

afati kohor dhe kundërshtimi i të metave.

Ligji përkufizon”kushtin e padrejtë”, i cili përputhet me përkufizimion që i jep Direktiva e datës

05.04.1993 “për klauzolat abuzive të pranishme në kontratat e lidhur ame konsumatorët.”

Ligji “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” pasqyron edhe parashikimet e bëra në Direktivën

99/44/CEe datës 25.05.1999 “Për disa aspekte të shitjes dhe garancitë për mallrat e konsumit”

Kjo direktivë përcakton kuptimin e garancive ligjore dhe kontraktuale.Nocioni i garancive ligjore

përfshin çdo mbrojtje juridike të blerësit perballë të metave që kanë produktet që ai blen, të cilat

rezultojnë drejpërdrejt nga ligji si një efekt kolateral i kontratës.

Direktiva, gjithashtu jep dhe parimin e përputhshmërisë së produktit me kontratën dhe rastet në

të cilat ky parim prezumohet të përmbushet. Ndërsa nocioni i garancive kontraktuale i referojet

manifestimit të vullnetit të një personi, garantit, i cili merr përsipër përgjegjësinë për disa tëmeta

të produktit, që i ka shitur konsumatorit. Sipas kësaj direktive, garanci është angazhimi i shitësit

ose prodhuesit përballë konsumatorit, që nuk përfshin kosto për konsumatorin, për të rimbursuar

çmimin e paguar ose për të zëvendësuar ose riparuar produktin në rastin kur produkti i blerë nuk

i korrespondon kushteve të shpallura në deklaratën e garancisë ose në reklamën përkatëse.

Ligji “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” në Pjesën e IV është i përputhur edhe me Direktivën

31/2000/CE.

375

Shih dispozitet e neneve 635-637 të Kodit Civil dhe neneve 19-32 të Ligjit “ Për mbrojtjen e konsumatorëve”

149

Gjykata e Drejtësisë, në lidhje me vlerësimin e kushteve të padrejta në kontratat konsumatore, ka

përpunuar jurisprudencën e vlerësimit të kushteve të padrejta kryesisht nga gjykata. Në

Vendimin e datës 27.07.2000, Gjykata e Drejtësisë i ka njohur gjytarit kombëtar, pushtetin që të

ngrejë kryesisht karakterin e padrejtë të një kushti që gjendet një një kontratë të hartuar midis

tregtarëve dhe konsumatorëve, pavarësisht pretendiemeve të ngritura nga palër nëçështje.

Kontratat Konsumatore

Pjesa e V e Ligjit “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” trajton, nëpërmjet katër kapitujve

marrëdhëniet ndërmjet konsumatorit dhe shitësit apo ofruesit të shërbimeve në forma të posaçme

kontraktore. Në këto nene të ligjit parashikohen një sërë aspektesh të rëndësishme, siç janë: e

drejta e konsumatorit për të hequr dorë nga disa kontrata specifike, llojet e informacionit të

nevojshëm për konsumatorin në këto kontrata, jep përcaktime për kontratën elektronike,

shërbimin e shoqërisë së informacionit, informacionin që duhet të përmbajë kjo kontratë, bërjen

e porosisë etj.

Ligji “Për mbrojtjen e Konsumatorëve” në këtë pjesëështë i përafruar me këto direktiva:

Direktiva 85/577/CEE “Mbi mbrojtjen e konsumatorëve në kontratat e lidhura jashtë qendrave

tregtare”, e cila ka për qëllim të mbrojë konsumatorët kundër praktikave tregtare abuzive, në

kontratat e lidhura jashtë qendrave tregtare. Kjo direktivë përcakton rastet të cilat hyjnë në

fushën e zbatimit të saj, dhe kontratat të cilat nuk rregullohen prej saj edhe pse janë kontrata të

lidhura midis konsumatorëve dhe tregtarëve, jashtë qendrave të tregtimit.

Gjykata e Drejtësisë së Komuniteteve Europiane në Vendimin e datës 22.04.1999, ka

konsideruar se “Rregullat e imponuara nga Direktiva 85/577/CEE, Mbi mbrojtjen e

konsumatorëve në kontratat e lidhura jashtë qendrave të tregtimit, nuk zbatohen në raste kur

vendi në të cilin ftohet klienti të lidhë kontratën nuk është i ndryshëm nga ai i qendrave të

tregtimit.”

Gjykata e Drejtësisë në Vendimin e datës 17.03.1998, ka interpretuar paragrafin e parë të nenit 2

të Direktivës 85/577/CEE, duke u shprehur se ky nen duhet të interpretohet në kuptimin se:

“…një kontratë garancie e lidhur nga një person fizik jo në kuptimin e veprimtarisë tregtare,

është e përjashtuar nga fusha e zbatimit të kësaj direktive, kur ajo garanton rimbursimin e një

detyrimi të kontraktuar nga një tjetër person fizik, i cili ka vepruar për llogari të veprimtarisë së

tij tregtare, pra jo si konsumator…”

Direktiva e 97/7/CEE “Mbi kontratat e lidhura në largësi”, që ka ndryshuar Direktivën

84/450/CEE, ka për qëllim të përafrojë dispozitat e legjislacionit të vendeve anëtare të B.E, që

rregullojnë marrëdhëniet juridike të lidhura midis konsumatorit dhe furnizuesve me anë të një

kontrate në largësi. Kjo Direktivëështë ndryshuar nga Direktiva 2002/65/CEE, e datës

150

23.04.2002 “Për tregtimin në largësi tqë shërbimeve financiare ofruar konsumatorëve” Direktiva

97/7/CE, i autorizon shtetet anëtare që t’ua ngarkojnë barrën e provës tregtarëve, për të provuar

që i kanë përmbushur detyrimet për të njoftuar konsumatorin për të drejtën e heqjes dorë nga

kontrata.

Direktiva 2000/31/CE “Mbi disa aspekte juridike të tregtisë elektronike në tregun e brendshëm”

ka për qëllim të stmulojë rritjen ekonomike, konkurimin dhe investimet, duke mënjanuar shumë

pengesa juridike që ndërhyjnë në tregun e brendshëm nëçështjet e furnizimit të shërbimeve

nëpërmjet tregtisë elektronike. Direktiva synon të formojë një kuadër juridik coherent, në të

gjitha vendet anëtare të B.E-së, përsa i përket tregtisë elektronike, në mënyrë të tillë që të

sigurohet një mbrojtje efikase dhe efektive e interesit të përgjithshëm të shoqërisë europiane, ku

një peshë specifike i takon konsumatorëve.

Gjykata e Drejtësisë ka përpunuar një jurisprudencë të pasur mbi çështjet e faturave të

shërbimeve telefonike, të ofruara konsumatorit. Janëdy Vendime të Gjykatës së Luksemburgut,

të cilat përforcojnë të drejtat e konsumatorëve, në lidhje me faturat e shërbimit publik të

telefonisë fikse. Në Vendimin e 14.09.2002, 376

Gjykata deklaroi se : “…rregullat mbi mbrojtjen

e të dhënave me karakter privat nuk i pengojnë operatorët telefonikë, t’i vënë në dispozicion

abonentëve, fatura me të dhëna të detajuara për çdo komunikim të secilit abonent dhe ata nuk

mund t’i kërkojnë konsumatorit që të paguajë për këtë shërbim të ofruar.

Gjykata në të njëjtin vendim është shprehur se, “Një faturë e cila përmban vetëm të dhëna mbi

numrin e komunikimeve(thirrjeve), mbi totalin e njësive të përdorura dhe mbi çmimin total që i

korrespondon atyre, nuk u jep mundësine abonentëve për verifikim dhe kontroll mbi shpenzimet

për përdorimin e linjës telefonike fikse publike, sipas kërkesave të paragrafit të dytë të nenit 14

të direktivës.

Në një vendim që ka të bëjë me telefoninë vokale, Gjykata vlerësoi se, “Franca nuk ka

respektuar angazhimet e saj, të cilat duhet t’i përmbushte që më datë 01.01.2000 mbi garantimin

e mundësive për të gjithë abonentët, që të ruanin të njëjtin numër të rrjetit publik fiksedhe kur ata

ndryshojnë ofruesin e shërbimit telefonik.”

Vendimi i Gjykatës së Luksemburgut në këtëçështje, në mënyrë të qartë theksoi të drejtën e çdo

personi që të ketë mundësinë efektive të ruajtjes së numrit të tij, pavarësisht se cili është ofruesi i

shërbimit. I njëjti parim, pra i disponibilitetit efektiv zbatohet edhe në të tjera shërbime të

rëndësishme që i ofrohen konsumatorëve, siçështë mbajtja e numrave celularë dhe përzgjedhja e

operatorit të telefonisë celulare.

376

Vendimi i Gjykatës së Luksemburgut, në çështjen C-411/02 Komisioni i Komunitetit Europian kundër Republikës

së Austrisë.

151

Mbikqyrja e tregut dhe Shoqatat Konsumatore

Ligji “ Për mbrojtjen e konsumatorëve” në një pjesë të madhe nenesh, rregullon në mënyrë të

përgjithshme veprimtarinë e mbikqyrjes së tregut, e cila është ngushtësisht e lidhur me mbrojtjen

e të drejtave dhe të interesave të konsumatorëve. Ligji parashikon në të njëjtën kohë edhe të

drejten e organizimit të konsumatorëve në shoqata për mbrojtjen e interesave të përbashkët të

tyre.

Në këtë pjesë, Ligji “ Për mbrojtjen e konsumatorëve” është i përafruar me Direktivvën

87/102/CE e datës 22.12.1986, e cila është ndryshuar nga direktiva 90/88/CE e datës 22.02.1990.

por, është i nevojshëm përmirësimi në praktikë i mjedisit ligjor për realizimin me efektivitet të

kësaj pjese të ligjit. Për këtë, në Ministrinë e Ekonomisë ka filluar puna për hartimin e një ligji

tëri “Për Inspektorin e Përgjithshëm”, që do të përmirësojë ndjeshëm mbikqyrjen e tregut.

152

Kreu VI

Konkluzione dhe Rekomandime

KONKLUZIONE

1. Në Shqipëri, me zhvillimet demokratike dhe hapjen ndaj ekonomisë së tregut, për herë të

parë nga Kuvendi i Shqipërisë, u miratua Ligji Nr. 8192, datë 06.02.1997 “Për Mbrojtjen

e Konsumatorëve”. Ky ligj pati meritën e hedhjes së themeleve ligjore, për mbrojtjen e

konsumatorëve dhe në të njëjtën kohë për të rregulluar marrëdhëniet e reja juridike, të

krijuara rishtazi midis prodhuesve, shitësve, furnizuesve të mallrave dhe ofruesve të

shërbimeve dhe konsumatorit

2. Moszbatimi i këtij ligji në mënyrë të plotë dhe një sërë faktorësh objektivë përcaktuan

nevojën e një rregulli tëri ligjor, me qëllim sigurimin e një mbrojtjeje efektive të

konsumatorit. Ndaj, u miratua Ligji Nr.9135, datë 11.09.2003 “Për Mbrojtjen e

Konsumatorëve”, i cili paraqiste nga pikpamja historike një hap të rëndësishëm në

drejtim të përafrimit të legjislacionit tonë me atë të Bashkimit Europian, në fushën e

mbrojtjes së të drejtave të konsumatorëve, përfshirë këtu sigurinë e përgjithshme të

produkteve, çështjeve të interesave ekonomike të konsumatorëve etj. Ky ligj paraqet

konceptin e mbrojtjes së shëndetit, të sigurisë së jetës, të interesave ekonomike si dhe të

drejtave të tjera të konsumatorit.

3. Ligji nr. 9902, datë 17.04.2008 “Për mbrojtjen e konsumatorëve” ka sjellë zhvillime të

reja në legjislacionin shqiptar. Ai trajton pothuajse të gjitha institutet dhe kontratat

konsumatore, duke u përpjekur të jenë në harmoni me Direktivat e Bashkimit Europian.

Ndryshimet e vitit 2011, përafruan këtë ligj me Direktivën 2008/48/EC “Në fushën e

kredisë konsumatore” dhe Direktivën 2008/122/EC “Mbi kontratat e përdorimit me afat

të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes dhe të shkëmbimit”. Ajo që të bie në sy

është mungesa e koherencës ndërmjet ligjeve, ku ndonëse ligji “Për mbrojtjen e

konsumatorëve” i është nënshtruar disa ndryshimeve, në dispozitat e tij, ai vazhdon ende

të referojë në një ligj, i cili është shfuqizuar dhe ndryshuar.

4. E drejta e konsumatorit kërkon të vendosë në ekuilibër marrëdhëniet që krijohen midis

konsumatorëve dhe prodhuesve, shitësve, furnizuesve e ofruesve të shërbimeve.

Ajo përcakton të drejtat e konsumatorëve, të cilat në të njëjtën kohë përbëjnë detyrime në

ngarkim të tregtarëve. Tregtarët dhe konsumatorët janë subjektet e së drejtës së

konsumatorit

5. Shtetet anëtare kanë patur interpretime të ndryshme lidhur me përkufizimin e personit

fizik në kuadër të zhvillimit të tregtisë dhe të mbrojtjes së konsumatorit. Legjislacionet e

secilit shtet e kanë të pamundur të mbulojnë të gjitha situatat e mundshme me një

rregullim të vetëm. Ndaj, është e rëndësishme të analizohet interpretimi i ligjit nga

gjykata kompetente me qëllim përditësimin e ligjeve përkatëse rregulluese, si dhe për të

shmangur çdolloj ometimi të mundshëm ligjor.

153

6. Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” rregullon disa forma të posaçme kontraktore dhe

marrëdhëniet që krijonhen me to, midis konsumatorëve dhe tregtarëve. Ligji u jep rëndësi

përcaktuese cilësive të palëve kontraktuese, në dallim të dispozitave të përgjithshme të

Kodit Civil, që i konsiderojnë ato në pozita të barabarta. Kjo nuancë në rregullimin ligjor,

ndodh për arsye të mbrojtjes së interesave dhe të drejtave të konsumatorëve përkundrejt

praktikave abuzive të tregtarëve

7. Kontratat e shitjes dhe të ofrimit të shërbimeve jashtë qendrave të tregtimit lidhen

ndërmjet shitësit, furnizuesit ose ofruesit të shërbimit dhe konsumatorit sipas një skeme

të organizuar të tregtimit të drejtpërdrejtë, ose sipas një promovimi të shërbimit nga

shitësi, furnizuesi ose ofruesi i shërbimeve, i cili për qëllime kontraktuale përdor një ose

më shumë mjete komunikimi të drejtpërdrejtë deri në çastin e lidhjes së kontratës.

Kontrata e shitjes së mallrave dhe të ofrimit të shërbimeve jashtë qendrave të tregtimit ka

një rregullim të posaçëm në ligjin “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, në lidhje me

detyrime të ceçanta të shitësit dhe në lidhje me përmbajtjen e saj. Ndërsa, përsa i përket

aspekteve të tjera juridike, për të zbatohen dispozita të veçanta të Kodit Civil mbi

kontratat dhe dispozitat e veçanta mbi kontratën e shitjes mbi kontratën e furnizimit.

8. Kontratat e shitjes dhe të ofrimit të shërbimeve nëlargësi lidhen ndërmjet shitësit,

furnizuesit ose ofruesit të shërbimit dhe konsumatorit sipas një skeme të organizuar të

shitjes ose të ofrimit të shërbimit nga shitësi, furnizuesi ose ofruesi i shërbimeve, i cili për

qëllime kontraktuale, përdor ekskluzivisht një ose më shumë mjete komunikimi në largësi

deri në çastin elidhjes së kontratës. Karakteristikë kryesore e kësaj kontrate është

mungesa e pranisë fizike e njëkohshme e dy palëve kontraktuese, janë mjetet e

komunikimit në largësi që përdoren për të bërë të mundur lidhjen e saj. Shitësi duhet

detyrimisht të marrë paraprakisht pëlqimin paraprak të konsumatorit për përdorimin e

mjeteve të komunikimit në largësi.

9. Në kontratën e shitjes dhe të ofrimit të shërbimit jashtë qendrave tregtare dhe në

kontratën e shitjes dhe të ofrimit të shërbimit në largësi, konsumatori, prezumohet se nuk

ka mundësinë reale të marrë vendimin e duhur për të blerë mallrat dhe shërbimet. Kjo

ndodh për shkak se këto kontrata lidhen në kushte dhe në situata të ndryshme nga ato të

përditshmet në të cilat është mësuar të veprojë konsumatori.

10. Mosmarrëveshjet që lindin midis konsumatorëve dhe tregtarëve janë të shumta dhe të

shumëllojshme. Ato klasifikohen në dy kategori: (i) Në kategorinë e pare, që përbëjnë

dhe rastet më klasike, bëjnë pjesë mosmarrëveshjet që prekin interesin individual të

konsumatorit.(ii) Në kategorinë e dytë bëjnë pjesë mosmarrëveshjet në të cilat përfshihet

interesi kolektiv i konsumatorit.

11. E drejta për të patur akses në gjykatëështë e garantuar për çdo njeri nga neni 6 i

Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut dhe nga neni 42 paragrafi i dytë i

Kushtetutës. Konsumatori, gjithashtu ka të drejtën e ngritjes së padisë në gjykatë kur ai

vlerëson se interesat dhe të drejtat e tij të njohura me ligj janë nëpërkëmbur, cënuar apo

shkelur nga tregtarët.

154

12. Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” njeh si të drejtë bazë të konsumatorit, të drejtën e

mbrojtjes së interesave ekonomike, të drejtën e ankimit, të drejtën e dëmshpërblimit si

edhe tëdrejtën e mbrojtjes ligjore. Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit janë

kompetencë e të njëjtit juridiksion gjyqësor si dhe mosmarrëveshjet e tjera të së drejtës

civile, pasi në Shqipëri nuk ekzistojnë gjykata të specializuara për çështjet e

konsumatorëve.

13. Unifikimi i legjislacionit mbi të drejtën e konsumatorit është i domosdoshëm, për arsye se

ndryshimet që ekzistojnë paraqesin probleme të ndryshme në qarkullimin e lirë të

mallrave dhe shërbimeve. Këto ndryshime ndikojnë në të njëjtën kohë edhe mbi

konkurrencën, duke shkaktuar pabarazi, sepse ndërmarrjet nuk i nënshtrohen të njëjtave

rregulla në të gjitha vendet,sidomos ato anëtare. Ekziston mendimi se instrumenti më i

përshtatshëm për realizimin e qëllimit të unifikimit të legjislacionit është nënshkrimi i një

Konvente, dispozitat e së cilës do të mbulonin tërësinë e çështjeve të së drejtës së

konsumatorit dhe të mbrojtjes së tij, e cila do të ishte e zbatueshme në të gjitha vendet

nënshkruese të saj

14. Sikurse u trajtua gjerësisht në kapituj të veçantë të këtij punimi, Direktiva 93/13 ka

parashikuar raste të detyrueshme në të cilat shtetet duhet të garantojnë sigurinë dhe

mbrojtjen e konsumatorit përmes miratimit të ligjeve të brendshme që rregullojnë kushtet

e padrejta të kontratave konsumatore. Siç detajuar më lart ka patur disa përkufizime

lidhur me konsumatorin, nëse është vetëm një person fizik apo përfshihet edhe personi

juridik.

15. Në këtë aspekt, në kapitullin ku u trajtua koncepti i konsumatorit u mor parasysh dhe në

shqyrtim edhe jurisprudenca e GjED, sipas së cilës në disa raste janë përfshirë në kuadrin

e konsumatorit edhe persona të tillë, por me kusht që të ndjekin një qëllim privat, në raste

të tjera, kur kanë munguar dy kushtet kumulative: ato të personit fizik dhe të qëllimit

privat, përgjithësisht, sikurse u analizua Gjykata ka vendosur kundër konsiderimit të

personit që pretedonte të drejtën e mbrojtjes si konsumator.

16. Ajo çfarë është e rëndësishme është se Direktiva përbën një minimum të harmonizimit.

Kjo do të thotë se shtetet anëtare mund të vendosin rregulla më të rrepta lidhur me

mbrotjen e konsumatorit. Megjithatë, siç analizova ka patur projekte dhe mendime nga

doktrina juridike dhe jo vetëm, për ta konsideruar këtë Direktivë në aspektin që e lidhet

me harmonizimin maksimal. Si konkluzion lidhur me këtë çështje, për të cilën ka patur

kritika të vazhdueshme dhe mendime të ndryshme, mund të thuhet se nëse do të ishte e

mundur të bëhej një harmionizim maksimal kjo gjë do të ishte shumë e vështirë për

shtetet anëtare. Megjithatë, shtetet janë të detyruara që minimalisht të sigurojnë mbrojtje

minimale për konsumatorin gjatë traspozimit të direktivës.

17. Në këtë kuadër, efektet praktike të Direktivës 93/13 janë vlerësuar ndryshe nga relatorët

kombëtare. Në disa nga vendet e "vjetra" anëtare, dhe mbi të gjitha, në Shtetet nordike

(Danimarka, Finlanda, Suedia) dhe gjithashtu në Austri, Gjermani dhe Portugali, ajo që

theksohet është se Direktiva nuk ka çuar në ndonjë rritje të dukshme në nivelin e

155

mbrojtjes së konsumatorëve, pasi në këto vende ka pasur tashmë arritje në legjislacionin

në fuqi para transpozimit të Direktivës dhe ndryshimeve (minimale) të sjella nga

Direktivat dhe që kryesisht përbëheshi nga përfshirja e dispozitave për të shmangur

boshllëqet e mundshme. Për Francën, Luksemburgun dhe Hollandën ajo që theksohet

është se sa e vështirë është për të vlerësuar efektet e Direktivës, si një sistem i themeluar i

monitorimit ku kushtet tashmë ekzistonin dhe shumë pak ndryshime janë kryer si rezultat

i Direktivës.

18. Por nuk mund të konkludohet në të njëjtin përfundim për disa vende të tjera ku efektet e

Direktivës kanë qenë mëse të nevojshme për shkak të rritjes dhe efektivitetit të masave

për mbrotjen e konsumatorit.

REKOMANDIME LIDHUR ME PROBLEMATIKAT E PAQARTËSISË SË

DIREKTIVËS:

1. Përkufizimi i konsumatorit (veçanërisht në lidhje me rastet kur qëllimi është i dyfishtë).

2. Në vend të termave “shitës / furnizues”, të përdoret një term uniform për të gjithë

direktivat mbi mbrojtjen e konsumatorit.

3. Direktiva duhet të shprehë qartë se është e zbatueshme për të gjitha llojet e kontratave.

4. Sqarim i formulimit të nenit 3 (1) (amendament i formulimit mashtrues në disa versione

gjuhësore; qartësim nëse kriteret “mirëbesim” / “mosbalancim” duhet të kuptohen në

mënyrë kumulative, ose në kuptimin që çdo klauzolë që gjeneron një çekuilibër i

rëndësishëm është gjithmonë në kundërshtim me parimin e mirëbesimit; definicioni i

“Çekuilibër me rëndësi”).

5. Dispozita që qartësojnë natyrën ligjore të Aneksit.

6. Pasojat e kushteve të padrejta duhet gjithashtu të qartësohen, sepse padrejtësia e një a

kushti mund të vlerësohet me propozimin e gjykatës (siç referohet në rastet e Océano,

Cofidis dhe Mostaza Claro).

7. Sqarim nëse kërkesa e transparencës zbatohet për kontratat verbale.

8. Dispozitat nëse biznesi ka për detyrë të dorëzojë ose të bëjë dokumentin që është në

dispozicion me kushtet në rastet kur kontrata është shkruar normalisht. Për më tepër,

duhet të shqyrtohet nëse Direktiva duhet të ndryshohet me qëllim që, në mënyrë të

shprehur të inkorporojë ndalimin e “kushteve të paparashikuara” në të njëjtën mënyrë si

propozimet për direktivat e viteve 1990 dhe 1992.

9. Pasojat e mungesës së transparencës duhet të rregullohen shprehimisht.

10. Disa çështje në lidhje me procedurat kolektive gjithashtu duket se kanë nevojë për

rregullim: Sqarimi nëse shoqatat e konsumatorëve duhet të kenë të drejtën e qëndrimit në

çdo rast dhe nëse një person i vetëm ose një grup personash që nuk janë organizuar mund

të ndërmarrin veprime sipas nenit 7. Për më tepër, duhet të merret në konsideratë si mund

të shmangen pasojat negative të res judicata.

11. Të jepet i detajuar përkufizimi i nocionit të "lidhjes së ngushtë me territorin e një shteti

anëtar" në neni 6 (2).

156

IX. BIBLIOGRAFIA

Literaturë

1. Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”,

DALLOZ, Botimi VI, 2003.

2. Tuffery në “Ebauche d’un droit de la consummation: la protection du chaland sur

les marches toulousains aux XVII et XVIII siecles” LGDJ. Shih BIHL, në “Une

histoire du movement consommateur, mille ans de lutes”, AUBIER, 1988.

3. BIHL, në“ Une histoire du movement consommateur, mille ans de lutes”,

AUBIER, 1984.

4. Charles Gide ”Cours d’economie politique”. Sirey, 1909.

5. Chillon në “Le droit communaitaire de la consommation après le “Traites de

Maastricht et d’Amsterdam”

6. Hondius në “Consumer lavv and private lavv: vvhere the tvvain meet “Liber

Amicorum, N.Reich, Nomos, Baden-Baden 1997.

7. Jean Jean Calais-Auloy në “Influence du droit de la consommation et theorie

general du contrat PUAM, 2002.

8. Dr. Maksim Konini dhe Ilia Feçi “Fjalori Ekonomik Shqip-Anglisht-Gjermanisht”

Botimi i Dytë i ripunuar 1997, nga Qendra për Informim, Arsimim dhe Formim

Profesional.

9. EICHMANNnë veprën e tij “La transparence sur le marche”, Dalloz, Botim i

Parë, 1967.

10. Prof. As.Dr. Mariana Tutulani “E Drejta e detyrimeve dhe kontratave” –Pjesa e

Përgjithshme, Shtëpia Botuese Afërdita, Tiranë 1998.

11. Giovanni Crisi, në artikullin “La tutela del consumatore come variabile

competitiva”, botuar në http:/revistagiuridica.it.

12. Prof. As.Dr. Mariana Tutulani “ Disa mendime teorike dhe praktike lidhur me

zgjidhjen, revokimin dhe tërheqjen nga kontrata”, Revista “Studime Juridike”,

botim i Universitetit të Tiranës, Fakulteti i Drejtësisë, Nr.1, Qershor 2005.

13. Relacioni shoqërues për miratimin e Projekt-Ligjit “Për mbrojtjen e

konsumatorëve”

14. Dr. Tefta Zaka leksionet e përgatitura për Shkollën e Magjistraturës në lëndën e

Ndërmjetësmit dhe të Arbitrazhit, 2005.

15. Jean Jean Calais-Auloy në “La loi sur le demarche a domicile et la protection des

consommateurs” DALLOZ, 1973.

16. Material ii përgatitur nga GTZ-ja, Mbi Mbikqyrjen e Tregut në Shqipëri. Projekti

i GTZ “Mbështetje e Praktikës Ligjore Shqiptare”, ekspertizë nga CDC(Qendra e

të Drejtave të Konsumatorit)- Belgjikë nëpërmjet një materiali “Propozime për

përmirësimin e Ligjit për Mbrojtjen e Konsumatorit në Shqipëri”

157

17. Brandner, H. and Ulmer, P. ‘The Community Directive on Unfair Terms in

Consumer Contracts: Some Critical Remarks on the Proposal Submitted by the

EC Commission’, Common Market Law Review 647

18. C. Twigg-Flesner, D. Parry, G. Howells, A. Nordhausen, An Analysis of the

ApplicationAnd Scope of the Unfair Commercial Practices Directive, 2005

19. C.H.R. Twigg-Flesner, “No sense of purpose or direction? The modernization of

European consumer

20. Cámara Lapuente, El control, 2010

21. Cl. Ott and H.B. Schäfer, ‘Die Vereinheitlichung des Europäischen

Vertragsrechts. Ökonomische

22. Donelly, M. “Unfair Terms in Consumer Contracts: Time for Legislative

Recalibration?” Commercial Law Practitioner (2012),

23. E. Poillot, Droit européen de la consommation et uniformisation du droit des

contrats, Pref. P. de Vareilles-Sommieres, Tome fq. 270

24. E. Terryn, ‘The Green Paper on the review of the consumer acquis’, Tijdschrift

voor Consumentenrecht, 2007

25. G. Wagner, ‘The economics of harmonization: the case of contract law’, 2002,

1004

26. H.W. Micklitz, Cases, materials and text on consumer law,

27. H.W. Micklitz, J. Stuyck, E. Terryn, D. Droshout, J.-S. Broghetti, S. Cámara

Lapuente, V.Colaert, G. Howells, E. Poillot, P. Rott, L. Tichy, C. Twigg-Flesner

dhe T.Van Dyck, Cases, materials and text on consumer law, Portland, Hart, 2010

28. J. Mestre, « Neni 1 :201 – Bonne foi », in Regards croisés sur les principes du

droit européen du contrat et sur le droit français, fq. 116

29. J. Smits, “A European private law as a mixed legal system. Towards a ius

commune throught the free movement of legal rules”, 1998,

30. Jean Jean Calais-Auloy dhe Frank Steinmetz në “Droit de la consommation”,

DALLOZ, Botimi VI,.

31. K. Boele-Woelki dhe W. Grosheide, The Future of European Contract Law,

University of Utrecht, 2007,

32. K. Cseres, Competition law and consumer protection, Kluwer, 2005

33. Khatun e të tjerë kundër Newham LBC, 24 shkurt 2004

34. Konventa e Këshillit 78/884/EEC

35. Kötz, Europäisches Vertragsrecht I, fq. 211 et seq.;

36. Law”, 2007

37. M. Faure, ‘Product liability and product safety in Europe: harmonization or

differentiation?’, 53 Kyklos, 2000,

38. M. Faure, “Ius Commune and Transboundary Environmental Pollution”, 1995

39. M. Loos: M. Loos, ‘Herziening van het Europees consumentenrecht, deel I’,

Nederlands Tijdschrift voor Europees Recht, 2008, fq. 31

158

40. M.W. Hesselink, “Naar een (Europees) Werboek van Consumentenrecht?”,2007

41. Notwendigkeit oder akademisches Interesse?’, 2003

42. Océano, paragrafi nr. 25

43. P. Legrand, ‘Antivonbar’, 1 J. of Comp. L. 2008,

44. P. Legrand, ‘The impossibility of legal transplants’, 1997

45. P. Rekiti and R. Van den Bergh, “Cooling-off periods in the consumer laws of the

EC member states: a comparative law and economics approach”, 23 Journal of

Consumer Policy, 2000

46. R. Van den Bergh, ‘Der gemeinsamen Referenzrahmen. Abschied von der

Harmonizierung des Vertragsrechts?’ 2007

47. R. van den Bergh, ‘Forced harmonisation of contract law in Europe: not to be

continued’, in S. Grundmann and J. Stuyck (eds.), An academic green paper on

European contract law, 2002

48. R. Van den Bergh, “Subsidiarity as an economic demarcation principle and the

emergence of European private law, 1998,

49. R. Van den Bergh, “The subsidiarity principle in European Community Law:

some insights from law and economics”, 1994,

50. R. Van den Bergh, “The uneasy case for harmonizing consumer law’

51. R. Van den Bergh, “The uneasy case for harmonizing consumer law’, in K. Heine

and W. Kerber Zentralitat und Dezentralitat von Regulierung in Europa. Schriften

zu Ordnungsfragen der Wirtschaft 2007

52. R.H. Coase, ‘The problem of social cost’, 3 Journal of Law and Economics, 1960

53. S. Vogenauer dhe S. Weatherill, “ The Harmonization of European Contract Law.

Implications for European private laws, business and legal practice (Hart

Publishing, 2000).

54. S. Weatherill, E.U. consumer law and policy, 2005

55. Schulze/Ebers/Grigoleit, Information Requirements and Formation of Contract in

the Acquis communautaire, 2012

56. T. Hartlief, “Harmonization of European tort law. Some critical remarks”, 2002,

fq. 225-230

57. Tenreiro/ Karsten, Europäische Rechtsangleichung, fq. 225 et seq

58. U. Magnus dhe P. Mankowski, Brussels I Regulation, München, European

Law Publishers, 2012,

59. Van Dam, ‘European tort law and the many cultures of Europe’

60. Van den Bergh ‘The uneasy case for harmonizing consumer law’,

61. Van den Bergh, ‘Subsidiarity as an economic demarcation principle and the

emergence of European private law’,

62. Van den Bergh, ‘Towards an institutional legal framework for regulatory

competition in Europe’, 2000,

63. Vendim Société Banchereau kundër Société Chronopost, 22 tetor 1996

159

64. Wagner, ‘The economics of harmonization: the case of contract law’,

65. Weatherill, E.U. consumer law and policy

66. OJ – Revista Zyrtare nr. L 144, 4 qershor 1997

67. OJ – Revista Zyrtare nr.L 149, 11 qershor 2005

68. OJ – Revista Zyrtare nr.L 271, 9 tetor 2002

69. OJ – Revista Zyrtare nr.L 382, 1 dhjetor 1986

Legjislacion

1. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, 1998

2. Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut dhe të Qytetarit.

3. Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut.

4. Direktiva 97/55/CE e datës 06.10.1997 “Mbi reklamën mashtruese dhe reklamën

krahasuese”

5. Direktiva 92/59/EEC e datës 29.06.1992 dhe Direktiva 2001/95/EC e datës

03.12.2001

6. Direktiva 79/112 e datës 18.12.1978 “Mbi etiketimin e produkteve ushqimore”

7. Direktiva e datës 18.12.1978 “Për etiketimin e artikujve ushqimorë”

8. Direktiva e datës 19.06.1979,Direktiva 88/314/CEE dhe Direktiva e datës

16.02.1998 “Për tregtimin e çmimit mbi artikujt ushqimorë dhe mbi shërbimet e

ofruara konsumatorëve”

9. Direktiva e datës 05.04.1993 “Për klauzolat abuzive të pranishme në kontratat e

lidhura me konsumatorët”

10. Direktiva e 99/44/CE e datës 25.05.1999 “Për disa aspekte të shitjes dhe garancitë

për mallrat e konsumit”

11. Direktiva e 31/2000/CE

12. Direktiva e 85/577/CEE “Mbi mbrojtjen e konsumatorëve në kontratat e lidhura

jashtë qendrave të tregtimit”

13. Direktiva e 97/7/CE “Mbi kontratat e lidhura në largësi”

14. Direktiva 2000/31CE “Mbi disa aspekte juridike të tregtisë elektronike në tregun

e brendshëm “Kodi Civi i Republikës së Shqipërisë”

15. Kodi i Procedurës Civile në Republikë e Shqipërisë

16. Kodi Penal në Republikën e Shqipërisë

17. Kodi i Procedurës Penale në Republikën e Shqipërisë

18. Kodi i Procedurave Administrative të Republikës së Shqipërisë

19. Ligji Nr.9135,datë 11.09.2003 “Për mbrojtjen e konsumatorit”

20. Ligji Nr.7941,datë 31.05.1995 “Për Ushqimin”

21. Ligji Nr.7815,datë 20.04.1994 “Për Barnat”

22. Ligji Nr.8788,datë 07.05.2001 “Për organizata jofitimprurëse”

160

23. Ligji Nr.7632,datë04.11,1992 “Për dispozitat që rregullojnë pjesën e parë të Kodit

Tregtar

24. Ligji Nr.8454,datë 04.02.1999 “Për avokatin e popullit”

25. Ligji Nr.8662,datë 18.09.2000 “Për trajtimin si titull ekzekutiv te faturës së

konsumimit të energjisë elektrike”

26. Ligji Nr.7962,datë 13.07.1995 “Për furnizimin me energji elektrike në Republikën

e Shqipërisë”

27. Ligji Nr.8618,datë 14.06.2000 “Për telekomunikacionet në Republikën e

Shqipërisë”

28. Ligji Nr.8465,datë 11.03.1999 “Për ndërmjetësimin dhe për zgjidhjen me pajtim

të mosmarrëveshjeve”

29. Ligji Nr.3920,datë 21.11.1964 “Për gëzimin e të drejtave civile nga të huajt dhe

zbatimin e ligjit të huaj”

30. Kodi Civil Belg

31. Kodi Civil Francez

32. Kodi Civil Gjerman

33. Kodi Civil Italian

34. Kodi Civil në Austri

35. Kodi Civil në Bullgari

36. Kodi Civil në Bullgari

37. Kodi Civil në Danimarkë

38. Kodi Civil në Estoni

39. Kodi Civil në Hollandë

40. Kodi Civil në Letoni

41. Kodi Civil në Poloni

42. Kodi Civil në Portugali

43. Kodi Civil në Rumani

44. Kodi Civil në Sllovaki

45. Kodi Civil në Slloveni

46. Kodi Civil në Spanjë

47. Directivë 85/557 EEC

48. Direktivë 97/7 KE, 20 maj 1997

49. Direktivë 99/44 KE, 5 maj 1999

50. Direktivë e Këshillit 85/577 KEE, 20 dhjetor 1985

51. Direktivë e Këshillit 93/13 KEE, 15 prill 1993

52. Ligji Konsumatorit Përmbledhje krahasuese Analiza C. Direktiva kushtet e

padrejta kontratës (93/13)

53. Përmbledhje krahasuese Ligji mbi Konsumatorit Analiza C. Kushtet e padrejta të

kontratës Direktivë (93/13)

161

Jurisprudencë

1. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 12.09.2000.

2. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 17.09.1997.

3. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 27.07.2000.

4. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 22.04.1999.

5. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 17.03.1998.

6. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 13.12.2001.

7. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 10.05.2001.

8. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 09.09.2003.

9. Vendimi i Gjykatës së Drejtësisë i datës 14.09.2002.

10. Vendimi Nr.2696, datë 03.05.2006 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

11. Vendimi Nr.3856, datë 15.06.2005 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

12. Vendimi Nr.711, datë 15.02.2005 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

13. Vendimi Nr.1576, datë 14.04.2003 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

14. Vendimi Nr.1143, datë 02.03.2005 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

15. Vendimi Nr.1024, datë 13.03.2003 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

16. Vendimi Nr.386, datë 04.02.2004 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

17. Vendimi Nr.3608, datë 07.06.2005 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

18. Vendimi Nr.3894, datë 02.10.2003 i Gjykatës së Rrethit Tiranë.

19. C-144/99, 10 maj 2001, Komisioni kundër Mbretërisë së Hollandës

20. C-150/77 Bertrand kundër Paul Ott KG [1978] ECR-01431 (këtej e tutje, çështja

Bertrand)

21. C-168/05, Elisa Maria Mostaza Claro kundër Centro Movil Milenium SL, 26 tetor 2006

22. C-208/98 Berliner Kindl Brauerei AG kundër Andreas Siepert [2000] ECR I-01741

23. C-240/98 deri tek C-244/98, Océano Grupo Editorial SA kundër Murciano Quintero, 27

qershor 2000

24. C-269/95 Francesco Benincasa kundër Dentalkit Srl. [1997] ECR I-3767

25. C-302/04, 10 janar 2006, Ynos Kft kundër János Varga

26. C-361/89 Procedimet Kriminale kundër Patrice Di Pinto [1991] ECR I-01189

27. C-372/99, 24 janar 2002, Komisioni kundër Republikës Italiane

28. C-372/99, 24 janar 2002, Komisioni kundër Republikës Italiane

29. C-376/98 (2000) Gjermania kundër Parlamentit dhe Këshillit,

30. C-45/96 Bayerische Hypotheken-und Wechselbank AG kundër Edgard Dietzinger [1998]

ECR I-01199

31. C-464/01 Johann Gruber kundër Bay Wa AG [2005] ECR I-00439

32. C-464/01 Johann Gruber kundër Bay Wa AG [2005] ECR I-00439, Opinion i Avokatit të

Përgjithshëm

162

33. C-472/10

34. C-473/00, 21 nëntor 2002, Codifis kundër Fredout

35. C-473/00, Codifis kundër Fredout, 21 nëntor 2002

36. C-478/99

37. C-478/99 – Komisioni i Komuniteteve Europiane kundër Suedisë, 7 maj 2002

38. C-484/08

39. C-484/08. Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Madrid kundër Asociacion de Usuarios

de Servicios Bancarios (Ausbanc),

40. C-541/99 dhe C-542/99 Cape Snc kundër Idealservice Srl dhe Idealservice MN RE Sas

kundër OMAI Srl [2001], ECR I-9049

41. C-70/03 – Komisioni kundër Mbretërisë së Spanjës, 9 shtator 2004

42. C-70/03, 9 shtator 2004, Komisioni kundër Mbretërisë së Spanjës

C-89/91 Shearson Lehmann Hutton Inc. kundër TVB Treuhandgesellschaft für

Vermögensverwaltung und Beteiligungen mbH [1993] ECR I-00139