129

Sce.S. Yeeie - 1cejeþer - ÒeµveHeef$ekeÀe keÀ. 5

cejeþer Yee<es®ee Yee<eeJew%eeefvekeÀ DeY³eeme

© UNIVERSITY OF MUMBAI

DeY³eeme mecevJe³ekeÀ : Òee. kesÀµeJe cesÞeece Òe - cejeþer efJeYeeie ÒecegKe, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF&

uesKeve : [e@. DeuekeÀe ceìkeÀj mebµeesOeve - mene³³ekeÀ, cejeþer efJeYeeie ÒecegKe, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF&

He´keÀeµekeÀ ë à^mar meb®eeuekeÀ, otj Je cegkeÌle DeO³e³eve mebmLee, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, efJeÐeeveiejer, cegbyeF&-400 098.

Hegve&cegêCe Dee@JeÌìesyej 2015, Sce. S. Yeeie - 1, cejeþer ÒeµveHeef$ekeÀe ke´À. 5,cejeþer Yee<es®ee Yee<eeJew%eeefvekeÀ DeY³eeme

[e@. mebpe³e osMecegKekegÀueiegª, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF&

S m°. A§~wOm gmiJmdH an«^mar g§MmbH otj Je cegkeÌle DeO³e³eve mebmLee,cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF&.

S m°. S r. h[aM§XZà^mar Aä¶mg gm{h˶otj Je cegkeÌle DeO³e³eve mebmLee,cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF&.

De#ej pegUCeer ë Deeféeveer Deeì&med,ieg©ke=ÀHee ®eeU, Sced. meer. íieuee ceeie&, yeeceCeJee[e,efJeuesHeeuex (HetJe&), cegbyeF& - 400 099.

qàQ moJ«m’ s {gñQ åg (B§) àm. {b.13/{S , Hw bm© B§S pñQ´ ¶b BñQ oQ , Zmar godm gXZ amoS ,Zmam¶U ZJa, KmQ H mona (n.), ‘w§~B© - 400 086.

cegoÏCe ë

I

Sce. S. Yeeie - 1

cejeþer ÒeµveHeef$ekeÀe 5

cejeþer Yee<es®ee Yee<eeJew%eeefvekeÀ DeY³eeme

DeY³eeme¬eÀce

SYLLABUS

peieeleerue YetlekeÀeueerve DeeefCe Jele&ceevekeÀeueerve Yee<eeb®ee DeY³eeme ns Yee<es®³ee µeem$eer³e DeY³eemee®es #es$e Deens. ³ee DeY³eemeeletve efceUeuesueer efJeefµeä Yee<eeefvejHes#e leÊJes DeeefCe efve³ece keÀesCel³eener Yee<es®³ee Òeiele Je J³eeHekeÀ DeY³eemeeuee GHekeÀejkeÀ þjleele. l³eeletve l³ee Yee<es®es mJe©He DeefOekeÀ mHeä nesle peeles.

nîee µeem$ee®³ee oesve ÒecegKe DeY³eemeµeeKee - SsefleneefmekeÀ DeeefCe JeCe&veelcekeÀ, Deµee Deensle. l³eeb®³ee ojc³eeve Yeeef<ekeÀ Yetieesue ns µeem$e Deens. SkeÀe®e Yee<es®³ee efJeefJeOe ©Heeb®eer YeewieesefuekeÀ JeeìCeer, mLeeefvekeÀ Jewefµeäîes, HeesìYee<eeb®es HejmHejbmebyebOe, Fl³eeoer mHeä keÀje³euee ner µeeKee ceole keÀjles.

³ee ÒeµveHeef$ekesÀle cejeþer®ee Yee<eeµeem$eer³e DeY³eeme Jejerue Deveg<ebieeves DeefYeÒesle Deens.

De. 1. SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer cetueleÊJes, SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer YetefcekeÀe, yengYeeef<ekeÀ Je SkeÀYeeef<ekeÀ Hegvej&®evee, Yee<eekegÀue efme×eble Je Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve.

2. mJeveHeefjJele&ve : mJe©He, keÀejCes Je ÒekeÀej.

3. DeLe&HeefjJele&ve Je Deeoeve : mJe©He, keÀejCes Je ÒekeÀej.

4. cejeþer Yee<es®eer HetJe&HeerefþkeÀe Dee³e&Yeejleer³e Yee<eebceOeerue HeefjJele&veb, Deblejd - yeefnjd - Jeleg&U efme×eble.

5. cejeþer Yee<es®eer GlHeÊeer Je keÀeefuekeÀ Yeso :

cejeþer Yee<es®³ee GlHeÊeermebyebOeer efJeefJeOe efme×eble, JewÐe - iegCes Jeeo.

keÀeefuekeÀ Yeso : DeeefokeÀeue : DeejbYeeHeemetve F. me. 1350 He³e¥le.

ceO³ekeÀeue : F. me. 1350 les 1850.

DeJee&®eervekeÀeU : F. me. 1850 ®³ee veblej.

Dee. 1. JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer cetueleÊJes : meesm³etj, yuetceefHeÀu[ Je ®ee@cmkeÀer ³eeb®es Yee<eemJe©HeefJe<e³ekeÀ efme×eble.

2. OJeefveefJe®eej : mLeeve Je Òe³elveeJej DeeOeeefjle mJeveeb®es JeieeakeÀjCe, ceevemJej, G®®eej Je uesKeve ³eebleerue Deblej, mJeefvekeÀ ÒeefleuesKeve, mJeve-mJeefvece-mJevebeblej, Keb[elcekeÀ Je Keb[eefOeefÿle mJeefvece, cejeþer®es mJeefvece.

3. HeoefJekeÀej : ©efHekeÀe, ©efHece, ©efHekeÀevlej, ©HemJeefveefcekeÀe ³ee mebkeÀuHeveeb®es ÒekeÀejYeso, Òeef¬eÀ³eebmen mHeäerkeÀjCe.

4. Jeeke̳eefJe®eej : ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ, efJeµuesHeCeHe×leer®es mJe©He, j®eveeb®es ÒekeÀej, mlej, Jeeke̳eeb®es He=LekeÌkeÀjCe.

5. ÒeceeCeYee<ee Je yeesueer : yeesueeR®³ee DeY³eemee®es cenÊJe, cejeþer®³ee yeesueer, JeNne[er, DeefnjeCeer Je keÀeskeÀCeer ³ee yeesueer®ee ÒeceeCeyeesueer®³ee leguevesves DeY³eeme.

II

meboYe&ûebLe :

De. 1. Yee<eeefJe%eeve : SsefleneefmekeÀ Je JeCe&veelcekeÀ - (mebHee.) me. ieb. ceeueµes, ns efJe. Fveeceoej,

Debpeueer meesceCe.

2. Yee<eeefJe®eej DeeefCe cejeþer Yee<ee - ieb. ye. ûeeceesHeeO³es.

3. ³eeoJekeÀeueerve cejeþer Yeene - µeb. iees. legUcegUs.

4. OJeefveefJe®eej - vee. iees. keÀeuesuekeÀj.

5. cenejeä^ Yee<eekeÀesµe : ÒemleeJevee Keb[ - ³e. je. oeles.

6. Historical Linguistics : An Introduction - Lehman w.p.

7. A Reader in Historical & Comparative linguistics A. R.(ed.)

Kelkar.

Dee. 1. JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeve (mebHee.) - keÀu³eeCe keÀeUs, Debpeueer meesceCe.

2. Yee<ee DeeefCe Yee<eeµeem%e - Þeer. ve. iepesêie[keÀj.

3. cejeþer®ee Yeeef<ekeÀ DeY³eeme (mebHee.) - ceg. Þeer. keÀeve[s.

4. DeJee&®eerve cejeþer - jcesµe OeeWie[s.

5. Yee<ee : Fefleneme DeeefCe Yetieesue - vee. iees. keÀeuesuekeÀj.

6. ûeebefLekeÀ cejeþer Yee<ee, keÀeskeÀCeer yeesueer - De. keÀe. efÒe³eesUkeÀj.

7. A Course in Modern Marathi linguistics-Hockett Charles F.

8. Language - Bloomfield.

9. Linguistic Survey of India : Vol. IX - Grierson G.

10. JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeve - [e@. ueeruee ieesefJeuekeÀj.

11. DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eeve : efme×eble DeeefCe GHe³eespeve - efceefuebo ceeueµes.

����������������

III

meboYe& ûebLe

cejeþer :

1. keÀeve[s ceg. Þeer. (mebHee.), cejeþer®ee Yeeef<ekeÀ DeY³eeme, ÞeerefJeÐee ÒekeÀeµeve, HegCes 1979.

2. keÀeuesuekeÀj vee. iees., OJeefveefJe®eej (Dee. 2 jer), ceewpe ÒekeÀeµeve, cegbyeF&, 1990.

3. keÀeuesuekeÀj vee. iees., Yee<ee DeeefCe mebmke=Àefle (Dee. 2 jer), ceewpe ÒekeÀeµeve, cegyebF&, 1982.

4. keÀeuesuekeÀj vee. iees., Yee<ee : Fefleneme Yetieesue (Dee. 3 jer), ceewpe ÒekeÀeµeve, cegbyeF&,1985.

5. keÀeUs keÀu³eeCe DeeefCe meesceCe Debpeueer (mebHee.), JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeve : mJe©He DeeefCe He×le, ieesKeues Sp³egkesÀµeve meesmee³eìer, veeefmekeÀ, 1982.

6. kegÀuekeÀCeea ke=À. Heeb., cejeþer Yee<ee : Godiece - DeeefCe efJekeÀeme (Dee. 3 jer), cee@[ve& yegkeÀ [sHees, HegCe, 1957.

7. kegÀuekeÀCeea Yee. jb., DeefnjeCeer Yee<ee DeeefCe mebmke=Àleer, ÒekeÀeµekeÀ efo. Jee. JeeIeceejs, efµejHetj, 1942.

8. kesÀUkeÀj DeµeeskeÀ, JewKejer, ce@pesefmìkeÀ yegkeÀ [sHees, cegbyeF& 1983.

9. Kewj efJeÞJeveeLe, cejeþer Yee<es®es cetU, cejeþer mebµeesOeve ceb[U, cegbyeF&, 1979.

10. iepesêie[keÀj Þeer. ve., Yee<ee DeeefCe Yee<eeµeem$e (Dee. 2 jer), Jnerveme ÒekeÀeµeve, HegCes 1979.

11. ieesefJeuekeÀj efueuee, JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeve, Deejleer ÒekeÀeµeve, [eWefyeJeueer, 1992.

12. legUHegUs µeb. iees., ³eeoJekeÀeueerve cejeþer Yee<ee, {JeUs ÒekeÀeµeve, cegbyeF& 1942.

13. oeceues ceesjes kesÀµeJe (mebHee.), Depe&veJee[keÀj ke=À. Þeer., µeem$eer³e cejeþer J³eekeÀjCe, osµecegKe DeeefCe kebÀ., HegCes 1970.

14. oeJelej Jemeble, cejeþer®es efµe#eCe, ueeskeÀJee*dce³eie=n cegbyeF&, 1994.

15. oeJelej Jemeble, cejeþer µeg×uesKeve, ueeskeÀJee*dce³eie=n, cegbyeF&, 1994.

16. OeeWie[s jcesµe, DeJee&®eerve cejeþer, keÀeefvìveWìue ÒekeÀeµeve, HegCes, 1983.

17. Heesleoej Devegjeoe, cejeþer®ee DeLe&efJe®eej, HegCes efJeÐeeHeerþ ÒeyebOe 1968.

18. ÒeYegosmeeF& efJe. Jee., melejeJ³ee µelekeÀeleerue ieesceblekeÀer yeesueer, cegbyeF& efJeÐeeHeer ÒekeÀeµeve, 1963.

19. efÒe³eesUkeÀj De. keÀe., ûeebefLekeÀ cejeþer Yee<ee DeeefCe keÀeskeÀCeer yeesueer, HegCes efJeÐeeHeerþ ÒekeÀeµeve, 1966.

20. yeesjmes oe. iees., DeefnjeCeer OJeefveHeefj®e³e, efieefjpee meeefnl³e Yeeb[ej, ceeuesiee 1957.

21. ceeueµes efceefuebo, DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eeve - efme×eble DeeefCe GHe³eespeve, ueeskeÀJee*dce³eie=n Je jep³e cejeþer efJekeÀeme mebmLee, cegbyeF&, 1995.

22. ceeue&µes me. ieb., Fveeceoej ns. efJe. DeeefCe meebceCe Debpeueer, Yee<eeefJe%eeve : JeCe&veelcekeÀ DeeefCe SsefleneefmekeÀ, mebpe³e ÒekeÀeµeve, HegCes 1982.

23. JeNne[Heeb[s Jemeble, veeieHegj yeesueer, Fbefoje ÒekeÀeµeve, veeieHetj 1972.

IV

Fbûepeer :-

1. Bloom Field L. Language, Holt, Rinehart and Winston, New York, 1933.

2. Grierson George, Linguistic survey of India, Vol. VII ed. Govt. of India, Calculatta, 1905.

3. Hockett, C.F., A course in Moderm Linguistics, Oxford & IBH, New Delhi, 1958.

4. Ulimann, S. language & Style, Basil Blackewell, Oxford, 1966.

5. Katre S. M., Formation of Konkani, Karnataka, Mumbai.

����������������

V

ÒemleeJevee efJeÐeeLeea efce$eebvees, DeeHeCe cegbyeF& efJeÐeeHeerþe®³ee otjefµe#eCe efJeYeeieeceO³es Sce.S. (cejeþer) HeoJeermeeþer ÒeLece Je<ee&le

ÒeJesµe Iesleuee Deens. DeeHeues ceve:HetJe&keÀ mJeeiele. Sce.S. Yeeie - SkeÀ®³ee DeY³eeme¬eÀceeceO³es SketÀCe ®eej ÒeµveHeef$ekeÀe Demetve l³eeleerue

ÒeµveHeef$ekeÀe ¬eÀceebkeÀ Hee®e ner `cejeþer Yee<es®ee Yee<eeJew%eeefvekeÀ DeY³eeme' Deµeer Deens. ³ee DeY³eemeeceO³es SsefleneefmekeÀ DeeefCe JeCe&veelcekeÀ Deµee oesve ÒecegKe µeeKeeb®ee meceeJesµe Deens. Òemlegle DeY³eeme¬eÀceeJejerue ÒeµveHeef$ekeÀe 100 iegCeeb®eer Demetve efle®ee DeJeOeer leerve leeme Deens.

meoj DeY³eeme¬eÀce Yee<eeefJe%eeveeleerue peeCekeÀej ceb[Uer®ee ûebLee®ee DeeOeej IesTve peemleerle

peemle megueYe He×leerves ceeb[C³ee®ee Òe³elve ceer ³ee þerkeÀeCeer kesÀuesuee Deens. efJeÐeeL³ee¥vee lees efveefµ®ele GHe³eesieer He[sue Deµeer, ceePeer Kee$eer Deens. efJeÐeeefLe&efce$eebveer DeefOekeÀ Jee®eeJes, ³eekeÀefjlee µesJeìer meboYe&ûebLeeb®eer ³eeoer lemes®e mejeJeemeeþer ÒeµveHeef$ekeÀe efouesu³ee Deensle.

µegYes®íe! [e@. DeuekeÀe ceìkeÀj

����������������

keÀceebkeÀ IeìkeÀ He=<þ ke´ÀceebkeÀ efJeYeeie - De1. SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer cetueleÊJes : 01

SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer YetefcekeÀe

yengYeeef<ekeÀ Je SkeÀYeeef<ekeÀ Hegvej&®evee,

Yee<eekegÀue efme×eble Je Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve

2. mJeveHeefjJele&ve : mJe©He, keÀejCes Je ÒekeÀej 20

3. DeLe&HeefjJele&ve Je Deeoeve : mJe©He, keÀejCes Je ÒekeÀej 29

4. cejeþer Yee<es®eer HetJe&HeerefþkeÀe : Dee³e&Yeejleer³e Yee<eebceOeerue HeefjJele&ve,

Deblejd - yeefnjd - Jeleg&U efme×eble 42

5. cejeþer Yee<es®eer GlHeÊeer Je keÀeefuekeÀ Yeso : 56

cejeþer Yee<es®³ee GlHeleermebyebOeer efJeefJeOe efme×eble, JewÐee - iegCes Jeeo.

keÀeefuekeÀ Yeso : DeeefokeÀeue : DeejbYeeHeemetve F.me. 1350 He³e¥le.

ceO³ekeÀeue : F.me. 1350 les 1850.

DeJee&®eervekeÀeU : F.me. 1850 ®³ee veblej.

efJeYeeie - Dee1. JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer cetueleÊJes : 80

meesm³etj, JuetceHeÀeru[ Je ®ee@cmkeÀer ³eeb®es Yee<eemJe©HeefJe<e³ekeÀ efme×eble,

2. OJeefveefJe®eej : 88

mLeeve Je Òe³elveeJej DeeOeeefjle mJeveeb®es JeieeakeÀjCe, ceevemJej, G®eej Je uesKeve

³eeleerue Deblej, mJeefvekeÀ ÒeefleuesKeve, mJeve - mJeefvece, mJeveeblej, Keb[elcekeÀ Je

Keb[eefOeef<þle mJeefvece, cejeþer®es mJeefvece.

3. HeoefJe®eej : ©efHekeÀe, ©efHece, ©efHekeÀevlej, ©HemJeefveefcekeÀe ³ee mebkeÀuHeveeb®es 110

ÒekeÀejYeso, Òeef¬eÀ³eebmen mHe<ìerkeÀjCe

4. Jeeke̳eefJe®eej : ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ, efJeµues<eCeHe×leer®es mJe©He, j®eveeb®es ÒekeÀej, 119

mlej, Jeeke̳ee®es He=LekeÌkeÀjCe

5. ÒeceeCeYee<ee Je yeesueer : yeesueeR®³ee DeY³eemee®es cenÊJe, cejeþer®³ee yeesueer, JeNne[er, 129

DeefnjeCeer Je keÀeskeÀCeer ³ee yeesueeR®³ee ÒeceeCeyeesueeR®³ee leguevesves DeY³eeme

vvvv

DevegkeÀceefCekeÀe

VI

efJeYeeie - De

1

1

SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer cetueleÊJes p³eeÒeceeCes ceesþceesþîee jeä^eb®ee YetlekeÀeU DeeHeCe DeY³eemelee, l³ee®eÒeceeCes®e Yee<es®³ee efkebÀJee Yee<eeb®³ee YetlekeÀeUe®ee DeY³eeme cnCepes l³eeb®ee Fefleneme µeesOetve keÀe{Ces ³eeuee `SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeve' cnCeleele. DeeHeCe Deepe peer Yee<ee yeesuelees, efle®es YetlekeÀeUeleerue ©He JesieUs nesles. leer pevceeuee Deeu³eeHeemetve les DeeleeHe³e¥le efle®³ee ©Heele DeveskeÀ yeoue nesle iesues. ns yeoue Lees[îee DeY³eemeeves, Lees[îee mebµeesOeveeves mecepeeJetve Ieslee ³esleele. GoenjCeeLe& - meeleµes Je<ee&HetJeea®eer `%eevesÞJejer' mecepeeJetve Iesleevee Yeeef<ekeÀ yeoueeb®es %eeve DeeHeu³eeuee DemeCes DeeJeµ³ekeÀ Demeles. l³eemeeþer DeeHeu³eeuee `SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeve' ³ee %eeveµeeKes®eer iejpe Yeemeles.

DeeHeuee ceeCemeeceeCemeebceOeerue pees mebHeke&À-J³eJenej Deens, l³ee®es ÒecegKe ceeO³ece Yee<ee ns Deens. ner Yee<ee SkeÀe efHe{erkeÀ[tve ogmeN³ee efHe{erkeÀ[s efoueer peeles. l³eeJesUer efle®³eeceO³es Demeuesues DeveskeÀ µeyoeb®es DeLe& yeoueleele. l³eeb®ee G®®eej yeouelees, keÀener µeyo Yee<esletve veä nesleele, keÀener veJ³eeves le³eej nesleele. µeyoeb®es efuebie, Je®eve ner ©Hes yeoueleele, Jeeke̳ej®evee yeoueles. ³ee®ee®e DeLe& Yee<ee ner efpeJeble meeceeefpekeÀ mebmLee Demeu³eecegUs leer melele HeefjJele&veµeerue Demeles. ³ee HeefjJele&veµeerueles®ee cnCepes®e yeoueeb®ee DeY³eeme keÀ©ve Yee<es®³ee cetU ©HeekeÀ[s peelee ³esles.

Yee<eeY³eemee®³ee ³ee He×leerves Yee<eeb®³ee FeflenemeeJej ÒekeÀeµe He[lees®e, HeCe l³ee l³ee Yee<ee yeesueCeeN³ee ceeveJe meceepee®ee meebmke=ÀeflekeÀ Feflenemener mecepelees. cejeþer Yee<ee yeesueCeeje ceeCetme cenejeä^er³eve, FlekesÀ®e DeeHeCe cnCelees. HeCe ³ee cejeþer Yee<ekeÀ ceeCemee®es HetJe&pe keÀesCel³ee ceeveJe Jebµee®es nesles, l³eeb®es cetU JemeeflemLeeve keÀesCeles, l³eeb®es Yeejleele Deeieceve keÀOeer Peeues, ³ee Òeosµeeleerue l³eeb®³ee Jeeì®eeueer®eer efoµee keÀesCeleer nesleer, lemes®e cejeþer Yee<ee®eer efkeÀleer efJeefJeOe ©Hes Deensle, Deµee efkeÀleerlejer ieesäer ³ee He×leerves DeeHeu³eeuee mecepeleele.

ne DeY³eeme keÀjleevee DeeHeCe Deelee Yee<eeefJe%eeveµeeKes®ee Fefleneme Lees[ke̳eele Heent.

Yee<eeb®ee DeY³eeme ne SsefleneefmekeÀ ¢efäkeÀesCeeletve keÀjlee ³eslees, ns ÒeLece kegÀCeeuee meg®eues lej mej efJeuîece peesvme ³ee mebmke=Àle Yee<es®³ee DeY³eemekeÀeuee mebmke=Àle ³ee DeefYepeele Yeejleer³e Yee<es®ee DeY³eeme keÀjleevee l³eeb®³ee Demes ue#eele Deeues keÀer ûeerkeÀ, ue@efìve ³ee Heeµ®eel³e DeefYepeele Yee<eebceO³es Je mebmke=Àle Yee<esceO³es KetHe®e meec³e Deens. F. me. 1786 ceO³es keÀuekeÀÊee ³esLes Sefµe³eeefìkeÀ meesmee³eìer®³ee Jeeef<e&keÀ DeefOeJesµeveeceO³es efveyebOe Jee®eleevee l³eebveer SkeÀ Deefleµe³e cenÊJee®es efJeOeeve kesÀues. les cnCeeues, ’mebmke=Àle, ûeerkeÀ Je ue@efìve ³ee Yee<eeble pes meec³e Dee{Ules les FlekesÀ Oeefveÿ Je KeesueJej ©peuesues Deens keÀer, l³ee meeceed³ee®ee Kegueemee les kesÀJeU ³eesiee³eesieeves Ie[tve Deeues Demes cnCetve nesCeej veener. l³ee meec³ee®ee Kegueemee keÀjC³eemeeþer n meec³emLeUs Dee{UCeeN³ee Yee<ee keÀesCel³eelejer SkeÀe Yee<esHeemetve GodYeJeu³ee Demeu³ee Heeefnpesle Demes ceeveeJes ueeieles Je ner peer mebmke=Àle Fl³eeoer Yee<eeb®³ee cetUeµeer Demeuesueer Yee<ee ceeveeJeer ueeieles, leer Deepe DeeHeCeebme yengOee GHeueyOe veener“.

2

mej efJeu³ece peesvme ³eebveer Jejerue efJeOeeve keÀ©ve SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®ee Hee³ee IeeueC³ee®es Þes³e mebHeeefoues. l³eebveer ceeb[uesu³ee efJe®eeje®³ee DeeoejeJej 18 J³ee Je 19 J³ee µelekeÀele SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJeve%eeve Je leewueeefvekeÀ Yee<eeefJe%eeve ¿ee oesve DeY³eemeHe×leeR®ee efJekeÀeme Peeuee. DeLee&le l³eeHetJeeaner Yee<eeY³eeme nesle neslee. YeejleeceO³es lej HeÀej Òee®eerve keÀeUeHeemetve Yee<es®ee DeY³eeme ®eeuet neslee. HeCe Yeeef<ekeÀ meec³emLeUs DemeCeeN³ee Yee<eeb®es cetU keÀesCel³eelejer SkeÀe®e Yee<esceO³es DemeeJes ueeieles DeeefCe leer cetU Yee<ee Deepe DeefmlelJeele vemeC³ee®eer µeke̳elee Deens, ne mej efJeu³ece peesvme ³eeb®ee efJe®eej veJeerve Deens.

SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®ee meesHee DeLe& cnCepes Yee<es®ee efkebÀJee Yee<eeb®ee Fefleneme µeesOeCes. efle®es Yeeef<ekeÀ ©He leHeemele DeepeHeemetve YetlekeÀeUeHe³e¥le efpelekesÀ ceeies peelee ³esF&ue eflelekeÀe ielekeÀeuee®ee DeY³eeme keÀjeJee ueeielees. ³ee ÒeJeemeeceO³es DeLee&le®e keÀeefuekeÀ ìHHes He[leele. ¬eÀceeves SkesÀkeÀe keÀeueKeb[eleerue Yeeef<ekeÀ ©Hee®ee DeY³eeme keÀjeJee ueeielees. cnCetve Yee<es®³ee SsefleneefmekeÀ DeY³eemeeue `keÀeue¬eÀefcekeÀ' cnCeleele. `jeDees' efkebÀJee `jeT' (%eevesÞJej keÀeU) `je³ee' (ceejeþsµeener), `jepee' (DeeOegefvekeÀ keÀeU) ner SkeÀe®e µeyoeb®eer JesieJesieUer ©Hes Deensle. l³ee®eÒeceeCes `ceer cnCeeuees' - (cegbyeF&), `ceer cnCeuees' (HegCes), `ceer cnveuees' (ûeeceerCe Yeeie) ner osKeerue SkeÀe®e µeyoeb®eer JesieJesieUer ©Hes Deensle. `ceuee', efkebÀJee Deepe®³ee®e cejeþer Yee<esleerue µeyoeb®eer efJeefJeOe ©Hes Heenleevee Yee<es®³ee oesve efkebÀJee DeefOekeÀ ©Heeb®ee DeY³eeme keÀjeJee ueeielees. l³eeb®³eeceOeerue HejmHejmebyebOe µeesOeeJee ueeielees. ³eeoJekeÀeueerve cejeþer (DeeefokeÀeue), ceO³ekeÀeueerve cejeþer Je DeJee&®eerve cejeþer Demee cejeþer®ee ÒeJeeme Yeeef<ekeÀ¢äîee keÀmee Peeuee ³ee®ee DeY³eeme keÀjeJee ueeielees. cejeþer Yee<es®es cetU mebmke=Àle Yee<else Deens ns DeeHeCe SskeÀuesues Demeles. HeCe mebmke=Àle Òeeke=Àle DeHeYe´bµe cejeþer ³ee ¬eÀceeves cejeþer®ee Giece Peeuee Deens ns ³ee DeY³eemeeletve mecepeles. lemes®e Deepe oesve JesieJesieȳee Yee<eebceO³es Yeeef<ekeÀ meec³es efomeleele. GoenjCeeLe& - `cew peelee ntB~' `ntB peeT ítB~' ³ee Deveg¬eÀces cejeþer, efnbvoer Je iegpejeleer Jeeke̳eeb®ee DeLe& SkeÀ®e Deens. G®®eejeblener OJeefvemeec³e Deens. ceie ³ee Yeeef<ekeÀ meec³eeJe©ve ³ee Yee<eeb®eer cetU Yee<ee SkeÀ®e nesleer keÀe? Demee Òeµve efvecee&Ce neslees. leer cetU Yee<ee µeesOeCes, Yee<eeb®es kegÀueefveÿ JeieeakeÀjCe keÀjCes, keÀeUe®³ee DeesIeele Yee<else mJeveHeefjJele&ve (OJeefveHeefjJele&ve), DeLe&HeefjJele&ve keÀmes nesles, ³eeefJe<e³eeR®es efve³ece µeesOeCes ns SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeleerue cenÊJee®es Yeeie Demeleele.

Yee<eebceO³es pes yeoue nesleele les keÀeueHejlJes efkebÀJee mLeeveHejlJes nesleele. les keÀener SkeÀe ce³ee&osHe³e&le efveefµ®ele mJe©Hee®es, efve³eefcele mJe©Hee®es Demeues lejer Yee<esle Deefve³eefcele yeoue yejs®e nesle Demeleele. keÀejCe Yee<ee ner SkeÀ meeceeefpekeÀ mebmLee Deens. leer SkeÀìîee ceeCemee®eer veener. Òel³eskeÀpeCe Yee<ee yeesueleevee mJele:®³ee He×leerves, mJele:®³ee kegÀJeleervegmeej efle®³ee ©Heeves keÀUle vekeÀUle yej®e keÀjerle Demelees. GoejnCeeLe& `ye´ecnCe' ne µeyo `JejeceCe' `JejecnCe' lej kegÀCeer `ye´eïeCe' Demee G®®eejsue. Yeeef<ekeÀ ©Heeb®ee DeY³ee cnCepes ³ee yeesueuesu³ee `Deew®®eeefjkeÀ' ©Heeb®ee DeY³eeme Demelees Je ³ee G®®eejeceO³es efve³eefcelelee HeÀejµeer efomele veener.

SsefleneefmekeÀ Yee<eeY³eeme keÀþerCe DemeC³ee®es ogmejs keÀejCe cnCepes, HeÀejµee ceenerle vemeuesu³ee YetlekeÀeUeceO³es ceeiesceeies peeC³ee®ee ne ÒeJeeme Deens. ³eemeeþer peer meeOeves neleeµeer Demeleele leer Deefleµe³e legìHegbpeer, DeHegjer Demeleele. ÒeLece ³ee meeOeveeb®ee®e DemmeueHeCee leHeemetve HeeneJee ueeielees. Deµee meeOeveeb®³ee DeeOeejs keÀener efve<keÀ<e& keÀe{u³eeme keÀeueeblejeves veJee HegjeJee GHeueyOe nesTve HetJeea®eer DeeOeejYegle meeOeves Demmeue vemeu³ee®es þjles. l³eecegUs l³eeJej DeeOeejuesues HetJeea®es efve<keÀ<e& ®egkeÀer®es

3

þ©ve les Hegvne megOee©ve ÐeeJes ueeieleele. lejerosKeerue ³ee De[®eCeeRceOetve Jeeì keÀe{erle ³ee #es$eeceO³es Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer GuuesKeveer³e keÀe³e& kesÀues Deens. l³eeleerue cenÊJee®es GuuesKe veeWoefJelee ³esleerue. efûeme ³ee Yee<eeJew%eeefvekeÀeves mJeve (OJeveer) HeefjJele&vee®es efve³ece ceeb[ues DeeefCe efûe³eme&ve ³eebveer Yeejleer³e Yee<eeb®³ee JeieeakeÀjCee®es keÀece kesÀues SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®es #es$e KetHe®e J³eeHekeÀ Deens. JesieJesieU³ee Yee<eeb®eer leguevee keÀjCes, Hegvne Hegvne ns efve<keÀ<e& leHeemetve IesCes ner Deefleµe³e HeefjÞecee®eer keÀeces ef®ekeÀeìerves Je cesnveleerves keÀjeJeer ueeieleele. mej efJeu³ece peesvme ³eeb®³eeveblej DeveskeÀ Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer SseflenemeerkeÀ Yee<eeefJe%eeveeleerue efJeefJeOe #es$eeble cenÊJeHetCe& Yej Ieeleueer Deens. Deµee DeveskeÀ DeY³eemekeÀeb®³ee HeefjÞeceeves DeeefCe Jew%eeefvekeÀ YetefcekesÀcegUs®e SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeleerue keÀuHeveejbefpele uesKeveeuee DeeefCe efve<keÀ<ee&vee DeeUe yemeuee DeeefCe efJeJes®eveeuee leeeqlJekeÀ, Jew%eeefvekeÀ yewþkeÀ efceUeueer.

Lees[ke̳eele Demes cnCelee ³esF&ue keÀer, Yee<esuee pemee Jele&ceeve Demelees lemee YetlekeÀeUner Demelees. ³ee YetlekeÀeueerve Yee<ee©Hee®ee DeY³eeme SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeve keÀjles. Yee<es®es cetU ©He efkebÀJee efle®³ee Yeeef<ekeÀ efJekeÀemee®es ìHHes; efle®es Yee<eekegÀU, l³ee kegÀUeleerue Flej Yee<ee, l³eeb®³eeµeer Demeuesuese efle®ee mebyebOe ³ee meeN³eeb®es DeekeÀueve nesCes HeÀej cenÊJee®es Deens. keÀejCe ³ee DeY³eemeecegUs®e DeeHeu³eeuee cejeþer Yee<es®³ee GieceeHeemetve les DeepeHe³e¥le®³ee efle®³ee ÒeJeemeeleerue efJeefJeOe ©Hes mecepet µekeÀleerue. HeCe SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeve ³ee %eeveµeeKes®ee GHe³eesie ceeveJeer mebmke=Àleer®³ee Flej DeveskeÀ #es$eele neslees, ns ue#eele Iesleu³eeJej ³ee DeY³eemee®es cenÊJe DeeHeu³eeuee mecepeles.

Dee³ee&®es cetU JemeeflemLeeve, Yeejleele les keÀesþtve Deeues, SkeÀ®e ìesUer Deeueer keÀer oesve ìesȳee Deeuîee, keÀer oesneWntve peemle ìesȳee ³esle®e jeefnu³ee, FLeu³ee cetU ueeskeÀebµeer l³eeb®ee keÀesCel³ee ÒekeÀej®ee mebyebOe Deeuee, veblej keÀesCekeÀesCel³ee Jebµee®es ueeskeÀ FkeÀ[s Deeues, l³eeb®eer Yeeef<ekeÀ, JeebefµekeÀ mejefcemeU keÀµeer Peeueer, Deµee Feflenemeeleerue efkeÀleerlejer ieesäer SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeves mecepet µekeÀleele. efkebÀyengvee, SKeeÐee efJeefµeä keÀeueKeb[eleerue SKeeÐee ceeveJe meceepee®eer Jew%eeefvekeÀ, Oeeefce&keÀ, µew#eefCekeÀ, meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e - SketÀCe®e meebmke=ÀeflekeÀ HeefjefmLeleer keÀe³e nesleer, ¿eeJej SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeve ÒekeÀeµe ìekeÀles.

³ee DeY³eemee®ee DeeCeKeer SkeÀe #es$eele HeÀej GHe³eesie neslees. pegv³ee ûebLeebleerue HeeþYesoeb®ee DeY³eeme keÀjleevee l³eebleerue Òeef#eHle Yeeie keÀesCelee Je Demmeue cepeketÀj keÀesCelee, les ³ee Yee<eeefJe%eeveHe×leerves þjefJelee ³esles.

Yee<esceO³es yeoue nesCes ne SkeÀ vewmeefie&keÀ ¬eÀce Deens, lees efle®ee mJeYeeJe Deens, efle®³ee efJekeÀemeeleerue SkeÀ ìHHee Deens ns SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeve meebieles. HejYee<eebletve efJeefJeOe ÒekeÀej®es Deeoeve kesÀu³eecegUs mJeYee<ee `Deµeg×' nesle veener, lej leer DeefOekeÀ mece=× nesles. cee$e ns Deeoeve GHejs ve jenlee mJeYee<esleerue cetU mJe©Heeµeer SkeÀpeerJe Jne³euee nJes. `mìsµeJej ceeCemeeb®eer leg[gbye ieoea nesleer' ³ee Jeeke̳eeleerue þUkeÀ De#ejeleerue µeyoebHes#ee `þsmeveeJej', `þîesµeveeJej' `mìsµeveeJej' Demes HeefjJeefle&le ©He efomeles.

F.me.1947 meeueer mJeeleb$³e efceUeuîeeveblej yeN³ee®e efJe®eejeDebleer YeejleeceO³es Yee<eeJeej Òeeblej®evee Peeueer. HeCe yeN³ee®e efþkeÀeCeer oesve Yeeef<ekeÀ jep³eeb®³ee meerceeYeeieeceO³es leCeeJe efvecee&Ce Peeues keÀer, ns meerceeYeeie Yeeef<ekeÀ¢äîee keÀesCel³ee jep³eele cees[leele? oesve Yeeef<ekeÀ Òeosµeeb®³ee meerceeYeeieebceO³es vesnceer®e l³ee oesvner Yee<eeb®eer Jewefµeä³es SkeÀ$e efcemeUuesueer Deensle, Demes efomeles. GoenjCeeLe& `[ebie'. iegpejeLe Je cenejeä^ ³ee oesve Yeeef<ekeÀ jepeeb®³ee meerceeYeeieebleerue ÒeosµeebceO³es iegpejeleer Je cejeþer ³ee oesvner Yee<eeb®eer Jewµeeräîes Demeuesueer Yee<ee yeesueueer peeles.

4

lemes®e Yeeef<ekeÀ DeY³eeme ne SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®ee cegK³e nslet Demeuee lejer ceveesefJe%eeve, meceepeefJe%eeve, lelJe%eeve, meeefnl³emeceer#ee Fl³eeoer %eeveµeeKeebceO³es l³eeb®ee meeOeveelcekeÀ GHe³eesie neslees. GoenjCeeLe& - leÊJe%eeve efkebÀJee meeefnl³eµeem$e Demee %eeveµeeKeebceO³es µeyoeb®es þjeefJekeÀ DeLe& Òee®eerve keÀeUeHeemetve efJeefµeä Deensle. ns mecepeeJetve I³eeJes ueeieles. `l³eeves mveeve kesÀues' ³ee Jeeke̳ee®ee `l³eeves DebIeesU kesÀueer' nener DeLe& neslees. cnCepes meeceev³e ceeCemee®³ee Yee<else µeyo ³esleevee l³ee®es DeLe& yeoueues lejer cetU HeefjYee<esleerue µeyoe®ee DeLe& DeeHeu³eeuee ceenerle Demee³euee nJee. Òee®eerve pegv³ee ûebLee®ee DeY³eeme keÀjleevee SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®ee GHe³eesie neslees. SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveHe×leer®eer oesve Debies - SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeceO³es oesve efoµeebveer DeY³eeme keÀjlee ³eslees. 1) Hegjesieeceer - ³eeceO³es Yee<es®³ee %eele Deµee HetJee&JemLesHeemetve efle®³ee GÊejesÊej (veblej®³ee)

DeJemLeeb®ee efJekeÀeme. keÀmekeÀmee nesle iesuee les HeenCes cnCepes Hegjesieeceer He×leer. mebmke=Àle → Òeeke=Àle → DeHeYe´bµe → cejeþer Deµee He×leerves cejeþer®eer GlHeÊeer mecepeeJetve

meebieCes. 2) Heµ®eeodoieeceer - Yee<es®³ee Heg{erue DeJemLeskeÀ[tve ceeieerue DeJemLes®ee µeesOe Iesle ceeiesceeies peeCes Je

Yee<es®³ee ceenerle vemeuesu³ee HetJee&JemLes®es Hegvej&®eve keÀjCes. JewefokeÀ Yee<es®³eener ceeies ³ee He×leerves peelee ³esles.

cejeþer ← DeHeYe´bµe ← Òeeke=Àle ← mebmke=Àle ← JewefokeÀ, Fb[esDee³eve& ← Fb[esbjeefve³ece ← Fb[es³egjesefHe³eve. Yeeef<ekeÀ Hegvej&®eves®³ee oesve He×leer - pesJne Yee<es®eer cetU HetJee&JemLee ceenerle veJnleer, lesJne Yee<esceO³es Je efle®³eemeceeve DemeCeeN³ee (cnCepes efle®³ee kegÀUeleerue) Yee<eebceO³es efceUCeeN³ee Yeeef<ekeÀ HegjeJ³eebJe©ve®e l³ee HetJee&JemLes®eer Hegvej&®evee keÀjeJeer ueeieles. ner Hegvej&®evee keÀjC³ee®³ee oesve He×leer Deensle. 1) leewueefvekeÀ DeLeJee yengYeeef<ekeÀ Hegvej&®evee: Yee<esleerue OJeefveHeefjJele&ves efve³eceevegmeejer Demeleele, ³ee DeY³egHeieceeJej ns Hegvej&®evee DeeOeejuesues Demeles. SkeÀe®e Yee<eekegÀUeleerue Yee<eebceOeerue Debleie&le Yeeef<ekeÀ HegjeJes µeesOeerle ceeiesceeies peele cetU Yee<es®es Hegvej&®evee ³eele DeHesef#ele Deens. oesve efkebÀJee DeefOekeÀ Yee<eebceO³es cetueYetle µeyokeÀesµe efkebÀJee ©HeJ³eJemLee ³ee oesvner ¢äeRveer efJeefJeOe ÒekeÀej®es meec³e Dee{Ules. les ³eesiee³eesieeves Dee{UCeejs meec³ener vemeles. efkebÀJee Yeeef<ekeÀ GmeveJeejercegUsner (DeeoeveecegUs) efvecee&Ce Peeuesues vemeles. les ³ee oesnesHes#ee efYeVe Demeles. Demeles Demeues lejer, l³ee oesve Yee<ee SkeÀe Yee<eekegÀUeleerue ceeveu³ee peeleele. l³eeb®³ee Deepe %eele vemeuesu³ee cetU Yee<es®es Hegvej&®eve keÀjCes, ne ³ee He×leer®ee nslet Deens. mebmke=Àle, DeJesmlee, ûeerkeÀ, ue@efìve ³ee Yee<eebleerue meec³eeJe©ve cetU F[es³egjesefHe³eve Yee<es®es Hegvej&®evee keÀje³e®es. ns keÀjeJe³ee®es keÀener Dee[eKes, keÀener Devegceeves Deensle. mebmke=Àle Je DeJesmlee ³ee oesve Yee<eebletve `meele' ³ee DeLee&®es oesve µeyo Deveg¬eÀces `meHle' DeeefCe `nHle' Iesleues, lej l³eeb®es cetU ©He keÀe³e? oesvner µeyoebleerue HeÀjkeÀ HeÀkeÌle `me' DeeefCe `n' ³ee J³ebpeveebleerue Deens. l³eeHewkeÀer cetU Yee<else `me' neslee keÀer `n'? l³eemeeþer Fb[es³egjesefHe³eve Yee<eekegÀUebleerue®e ue@efìve Yee<esleerue `meshìce' (Septem) efkebÀJee ieesefLekeÀ Yee<esleerue `efmeJeve' (Siban) Demes `meele' ³ee DeLee&®es µeyo iesleues. l³ee oesneW®³ee ÒeejbYeer `med' ns®e J³ebpeve Deens. lesJne cetU Fb[es³egjesefHe³eve Yee<else `med' ns®e HetJe&©He þjles.

5

2) Debleie&le DeLeJee SkeÀYeeef<ekeÀ Hegvej&®evee: Yee<es®³ee Feflenemeeleerue keÀener OJeefveHeefjJele&ves meeHes#e Demeleele, ³ee DeY³egHeieceeJej ns Hegvej&®evee DeeOeejuesues Demeles. `ce©led' ³ee mebmke=Àle µeyoeb®³ee efJeYeeqkeÌle©Heeble keÀOeer `led' keÀOeer `od' ³ee oesve OJeveeR®eer Deeboesueves Dee{Uleele. Goe. cejeþer - meme (S.Je.) - memes (De.Je.) SsJepeer meµes; lemes®e ceemee (S.Je.) - ceemes (De.Je.) SsJepeer ceeµes, Deµeer ©Hes nesleele. Deelee `med' DeeefCe `µed' ³ee oesve Deeboesefuele JeCee&leerue HetJeer&®ee keÀesCelee? ns þjefJeleevee pees JeCe& efJeefµeä meboYee&le meerefcele Demesue lees HetJee&JemLesleerue ceevee³e®ee. `me' JeCe& `Dee' mJejeHetJeea ³eslees. HeCe `S' mJejeHetJeea ³esle veener. GoenjCeeLe& - meeHe, cemeeuee; `µed' JeCe& `Dee' mJejeHetJeea ³eslees Je `S' mJejeHetJeer&ner ³eslees. GoenjCeeLe& - `Ieµeeuee', `ceeµeeuee', `µesie', `µeskeÀ[e' lesJne `med' ne JeCe& meerefcele efomelees; `µe' JeCe& cegkeÌle Deens. cnCetve `ceemes', `memes' ner `HetJe&©Hes', `ceeµes', `memes' ner GÊej©Hes.

Deµee ÒekeÀejs Heg{®³ee DeJemLeskeÀ[tve GÊejesÊej ceeieerue DeJemLeskeÀ[s peeCes Je HetJee&JemLee De%eele Demesue lej efle®eer Hegvej&®evee keÀjCes, ner SsefleneefmekeÀ Yee<eeY³eemee®eer Heµ®eeodieeceer He×le nes³e. efle®ee DeJeuebye SkeÀYeeef<ekeÀ Jee yengYeeef<ekeÀ Hegvej&®eveHe×leerceO³es kesÀuee peelees.

SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveHe×leer®³ee ce³ee&oe: Yeeef<ekeÀ HeefjJele&vee®es Je l³eeceeieerue efve³eefcele leÊJeeb®es keÀeìskeÀesj JeCe&ve osC³eeceO³es SsefleneefmekeÀ Yee<eeY³eemeeves Òeieleer kesÀuesueer Demeueer lejer 19 J³ee µelekeÀe®³ee GÊejeOee&ceO³es ³ee DeY³eemeHe×leerJej keÀener cetueYetle Dee#esHe IesC³eele ³esT ueeieues. ÞueeFµejves mJeerkeÀejuesuee peerJeµeem$eer³e ¢efäkeÀesCe ceeies He[uee. Yee<ee keÀþerCeHeCeekeÀ[tve meesHesHeCeekeÀ[s Jeeì®eeue keÀjerle Demeleele, ns celener meJee&vee ceev³e nesF&vee. efJeefµeä meeceeefpekeÀ HeefjefmLeleercegUs keÀeUe®³ee DeeesIeele keÀener Yee<ee cejleele lej keÀener ÒeYeeJeer þjleele, ns ÒeefleHeeefoues peeT ueeieues.

Yee<eebceOeerue pevevemebyebOe µeesOele Demeleevee pevekeÀ efkebÀJee Deeoer (Proto) Yee<es®es mJe©He vekeÌkeÀer meebielee ³esCes µeke̳e Deens keÀe, Deµeer µebkeÀe efvecee&Ce Peeueer. SkeÀefpevemeer Deµeer DeeefoYee<ee keÀOeerkeÀeUer yeesueueer peele nesleer, ³eeuee keÀmeueener HegjeJee veener. efle®es mJe©He Hegvej&ef®ele Demes®e efomeles. leewueefvekeÀ DeY³eemeeletve Yee<eebceOeerue SsefleneefmekeÀ mebyebOee®es mJe©He keÀUt µekeÀles, HeCe Kejer pevekeÀ Yee<ee neleer ueeiele veener.

SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeceO³es SkeÀe Yee<esHeemetve DeveskeÀ Yee<ee efvecee&Ce nesleele, les ¬eÀcee¬eÀceeves oeKeefJeuesues Demeles. HeCe Yee<ee efJeIeefìle nesleele leµee l³ee Hegvne SkeÀ$e ³esle®e vemeleerue keÀe? SkeÀe Yee<else ogmejer Yee<ee ueesHe HeeJele®e vemesue keÀe? ner Ieìvee Yee<eeb®³ee JebµeJe=#eele oeKeefJelee ³esle veener. JebµeJe=#ee®³ee efme×ebleevegmeej meJe& Yee<ee cetU SkeÀe®e Yee<esHeemetve efvecee&Ce Peeuesu³ee Demeleele Demes ie=nerle Oejues peeles. JeemleefJekeÀ SkeÀe®e keÀeUele efYeVe YetÒeosµeeceO³es efYeVe efYeVe Yee<ee mJeleb$eHeCes DeefmlelJeele ³esCes Deieoer µeke̳e Deens.

Yee<ee melele yeouele Demeles, Demes leÊJe cetueYetle ceeveu³eeme SkeÀ veJeer mecem³ee GYeer jenles. leeeqÊJekeÀ¢äîee yeoue DecetkeÀ efþkeÀeCeentve Peeuesuee Deens, Demes cnCelee ³esCeej veener. lesJne efJeefµeä efyebotHeemetve Goe. `Fb[es³egjesefHe³eve' HeefjJele&vee®es JeCe&ve keÀjCes, ns J³eeJeneefjkeÀ¢äîee mees³eer®es Demeues lejer leeeqÊJekeÀ ¢äîee meceeOeeve osCeejs veener. HeefjJele&vee®es mJe©He peeCeC³eemeeþer Heµ®eeodieeceer He×leerves YetlekeÀeUele Gueìîee efoµesves ÒeJeeme keÀjeJee ueeielees lesJne DeeHeCe, pesJne FeflenemeHetJe&

6

Gueìosµeer ³esTve Hees®elees lesJne pevekeÀ Yee<es®³ee DeefmlelJeemebyebOeer Je mJe©HeemebyebOeer Oetmej keÀuHevee ³esT µekeÀles. Yee<eekegÀueeleerue pevevemebyebOeeb®ee µeesOe iesle pemepemes DeeHeCe DeefOekeÀeefOekeÀ YetlekeÀeUele peeT ueeielees. lemeleµeer Yee<eeb®eer Je Yee<eekegÀueeb®eer mebK³ee Kejs lej keÀceer nesle iesueer Heeefnpes. HeCe lemes nesle veener. keÀejCe `peveve' ner mebkeÀuHevee pemeer ceeveJeer kegÀueebvee ueeiet He[les leµeer Yee<eekegÀueebvee lebleesleble ueeiet He[le veener. pevce, ce=l³et, kegÀue, µeeKee ³ee keÀuHevee Yee<es®³ee meboYee&le mLetue DeLee&ves Je ©HekeÀelcekeÀ cnCetve®e HeeneJ³ee ueeieleele. ³eeefµeJee³e SkeÀ Yee<ee vescekeÀer keÀesþs mebHeles Je ogmejer kesÀJne meg© nesles, ns YeewefieefuekeÀ Je SsefleneefmekeÀ¢äîee þjefJeCes DeJeIe[ Deens. Yee<es®³ee JebµeJe=#eeb®³ee Deeke=Àl³ee jsKeerJe Je megìmegìerle Jeeìleele, HeCe Òel³e#e HeefjefmLeleer HeÀej®e iegbleeiegbleer®eer Demeles. l³eecegUs ns jsKeerJe ef®e$e JeemJeles®es ÐeeslekeÀ þjle veener.

SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeuee DeeHeueer DeY³eememeeceûeer l³ee l³ee keÀeUeleerue HegjeJ³eeJe©ve, meeOeveeJe©ve pecee keÀjeJeer ueeieles. Goe. efJeefJeOe cegefêle ûebLe, nmleefueefKeles, efµeueeuesKe, leece´Heì, Yetpe&He$es, lee[He$es, veeCeer, ûebLee®³ee mebefnlee, He$es, jespeefveµee, leJeeefjKee, JeKejer, efìHeCes, ³eeÐee, meveoe, Fl³eeoer.

keÀener JesUe Yee<eeµeem$e%eebHeg{s efueefKele HegjeJee Demelees HeCe lees efJeÞJemeveer³e DemeCes, l³ee ef®evne®es OJeefvecetu³e þjefJeCes ³ee ieesäer cenÊJee®³ee Demeleele. efueefKele HegjeJ³ee®³ee DeeOeejs Yee<es®³ee efueefKele Je ceewefKele cnCepes®e yeesueer mJe©HeeceO³es vescekeÀe keÀe³e mebyebOe Deens, ns meebieCes DeJeIe[ nesles.

mJeveHeefjJele&vee®eer Òeef¬eÀ³e Ie[tve iesu³eeveblej leer Òel³e#e efvejer#eCeemeeþer GHeueyOe nesT µekeÀle veener. ³ee meboYee&le mJeveHeefjJele&vee®es Yee<esJej Ie[Ceejs HeefjCeece ns®e Yee<es®³ee Hegvej&®eves®es meeOeve Gjles. leewueefvekeÀ Jee Debleie&le ³ee oesvner Hegvej&®evee He×leerceO³es mJeveHeefjJele&ve efve³ele Demeles, ns ie=nerle OejeJes ueeieles. Deeoeve (Borrowing) DeeefCe me¢µ³elee (Analogy) ³ee mJeveHeefjJele&vee®³ee efve³elelesuee yeeOekeÀ ÒeJe=Êeer Deensle. l³eeb®³eecegUs Yee<else keÀOeerkeÀOeer veJeerve mJeefveefcekeÀ JewOec³eW GodYeJetve HetJee&vegke=Àleer Jee Yeeef<ekeÀ Hegvej&®evee Deµeke̳e nesTve yemeles. Flej keÀejCeebveerner leewueefvekeÀ Hegvej&®eve He×leeruee ce³ee&oe He[leele.

HetJe&pe yeesueerceO³es JeesueerYeso veJnles, Demes ie=nerle Oe©ve Yee<es®eer HetJe&Òeefleceeves yeveJeeJeer ueeieleele. l³eecegUs l³eeb®³ee JeemleJelesuee OekeÌkeÀe Heesnes®elees.

SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveHeOoleer®³ee ³ee keÀener þUkeÀ Deµee ce³ee&oe Deensle. Yee<eekegÀue efme×evle : peieeceO³es peJeUpeJeU leerve npeej Yee<ee yeesueu³ee peeleele. Yee<eeb®eer efveefµ®ele mebK³ee meebieCes Deµeke̳e Deens. ³ee meieȳee Yee<ee Je l³eebleerue JesieUsHeCe meebieCeejer J³ekeÌleer mee[HeCesner keÀþerCe Deens.

Yee<eeb®ee DeY³eeme JeieeakeÀjCeeÜejs keÀjCes megueYe nesles. ns JeieeakeÀjCe leerve ÒekeÀejs kesÀues peeles. 1) YeewieesefuekeÀ JeieeakeÀjCe 2) Òe©HeelcebkeÀ JeieeakeÀjCe 3) kegÀueefve<þ JeieeakeÀjCe

7

YeewieesefuekeÀ JeieeakeÀjCee®ee GHe³eesie Yee<eeµeem$eer³e efJeJes®eveeme nesle veener. Yeejleeleerue Yee<ee, ³egjesHeeleerue Yee<ee, DeeefÖeÀkeÀer Keb[eleerue Yee<ee ³ee He×leerves l³ee®es JeieeakeÀjCe kesÀues peeles.

ogmeje ÒekeÀej Òe©HeelcekeÀ JeieeakeÀjCe. ³eeuee®e `Deeke=ÀeflecetuekeÀ', `j®eveelcekeÀ', `Òeke=Àefle - Òel³e³eeeqvJele' - Deµeener meb%ee JeeHeju³ee peeleele. µeyoeb®³ee efveHHeÊeermeeþer Òeke=Àleer DeeefCe Òel³e³e ns oesve IeìkeÀ DeeJeµ³ekeÀ Deensle. keÀener JesUe GHemeie& ne eflemeje IeìkeÀner GHe³eesieele DeeCeuee peelees. DeLee&®ee DeeOeej DemeCeejs ÒeJe=Êeer ns cetueleÊJe Deens. ÒeJe=leer®ee J³eeHeej mHeä keÀjCeeje Debµe cnCepes Òel³e³e Je Òeke=Àleer - Òel³e³ee®³ee DevJe³eeves efveHHeVe Peeuesu³ee µeyoeLee&®ee ÐeeslekeÀ lees `GHemeie&' Demes cnCelee ³esF&ue.

µeyo Jeeke̳eele ³eespeeJe³ee®es lej efJeYekeÌleer DeeJeµ³ekeÀ. peesJej efJeYeeqkeÌleÒel³e³e ueeieCeej veenerle leesJej µeyoeb®ee HejmHejebµeer mebyebOe pegUCeej veener. peesHe³e¥le ne DevJe³e ueeiele veener, leesHe³e¥le Jeeke̳e le³eej nesle veener.

Heo-j®evee DeeefCe Jeeke̳ej®evee ³eeb®³eeDeeOeejs pes JeieeakeÀjCe nesles l³eeuee `Deeke=ÀeflecetuekeÀ JeieeakeÀjCe' cnCeC³eele ³esles. p³ee Yee<esleerue Heo Jee Jeeke̳eeceO³es j®eves®eer jerle meejKeer, efceUleerpegUleer Demeles, l³eeb®ee SkeÀ Jeie& nesT µekeÀlees. pesJne JeieeakeÀjCee®ee Deeoej Deeke=Àeflemeec³e lemes®e DeLe&meec³e Demelees, lesJne l³eeuee `kegÀueefveÿ JeieeakeÀjCe' cnìues peeles.

Yee<ee vesnceer oesve leÊJeeb®ee DeeOeej Iesles, (1) j®eveeleÊJe (2) DeLe&leÊJe Deeke=ÀleercetuekeÀ JeieeakeÀjCee®ee DeeOeej - j®eveeleÊJe kegÀueefveÿ Jeieer&keÀjCee®ee DeeOeej - DeLe&leÊJe

Deeke=ÀeflecetuekeÀ JeieeakeÀjCee®ee mebyebOe DeLee&µeer vemelees. l³ee®ee mebyebOe kesÀJeU yee¿e©He Jee j®eveeÒeCeeueerµeer Demelees. ³ee Deeke=ÀeflecetuekeÀ Jee Òe©HeelcekeÀ JeieeakeÀjCee®ee mebyebOe SsefleneefmekeÀ Yee<eeµeem$eeµeer vemelees.

kegÀueefveÿ (Genealogical) ns JeieeakeÀjCe cee$e SsefleneefmekeÀ Yee<eeµeem$eeµeer mebyebefOele Deens. Yee<esleerue µeyoebvee pes DeLe& ÒeeHle Peeuesues Demeleele les ³e¢®ísves ÒeeHle Peeuesues Demeleele. µeyoe®³ee DeLee&®ee Je les µeyo p³ee OJeefvemecegne®es yeveuesues Demeleele l³eeb®ee, keÀenerner HejmHejmebyebOe vemelees. `yes[tkeÀ' ³ee OJeefvemecegne®ee G®®eej keÀ©ve DeeHeCe pees DeLe& J³ekeÌle keÀjlees l³ee OJeefvemecegnele Demes Keeme keÀener veener keÀer p³eecegUs lees DeLe& J³ekeÌle JneJee, l³eecegUs efnboerceO³es `ceW{keÀ' lej Fbûepeerle “Frog” Demee OJeefvemecetn l³ee l³ee Yee<else efomelees. leelHe³e&, OJeefvemeceg®®e³e DeeefCe DeLe& ³eeb®ee mebyebOe HetCeHeCes ³ee¢eq®íkeÀ Demelees. µeyo Je l³ee®³eeÜejs J³ekeÌle nesCeeje Deeµe³e ³eeb®es veeles kesÀJeU mebkesÀleeves ÒemLeeefHele nesles. Deµeer JemlegefmLeleer Demeleeveener efkeÀl³eskeÀoe Demes efomeles keÀer keÀener Yee<eebletve SkeÀ DeLe& J³ekeÌle keÀjC³eemeeþer SkeÀ©He / mee¢µ³e efomeCeejs OJeefvemecetn JeeHejC³eele ³esleele. GoenjCeeLe& -

mebmke=Àle ue@efìve HeÀemeea Fbûepeer pece&veer

efHele= Heelesj efHeoj HeÀeoj HeÀelesj

ceele= ceelesj ceeoj ceoj cegÊesj

Yeele= ÖeÀelesj efyejeoj ye´oj ye´tosj

8

Jejerue efYeVe Yee<eebceOeerue meec³emLeUeb®ee Gueie[e keÀesCel³ee GHeHeÊeerves keÀjCeej? lesJne ceie YeeHeekegÀuee®eer mebkeÀuHevee mJeerkeÀejeJeerµeer Jeeìles. ³ee meJe& Yee<ee keÀesCel³eelejer SkeÀe cetU Yee<esletve efJekeÀefmele Peeu³eeves®e HejmHejmebye× DemeeJ³eele. les cetU ©He keÀesCeles DemeeJes? l³ee®ee HewÀueeJe FlkeÀe³e otjJej®³ee Òeosµeele keÀmee Peeuee? cetU ©Hee®³ee G®®eejCeeceO³es HeefjJele&ve keÀe Peeues? efHele=, Heelesj, efHeoj, HeÀeoj, ÖeÀelesj ³eeb®³ee meeOec³e& Deens lemes JewOec³e&ner Deens. ³ee JewOec³ee&®es keÀejCe keÀe³e? ³ee Òeµveeb®es mHeäerkeÀjCe osC³ee®ee Òe³elve Yee<eeJew%eeefvekeÀ keÀjleele. ceie SJe{s®e keÀUles keÀer, efYeVeles®³ee pees[eruee Jejerue µeyoeble peer meceevelee Dee{Ules, efleuee kegÀueefve<þ Jeieer*keÀjCee®ee cetueeOeej Deens. Jejerue Yee<ee SkeÀe®e Yee<eekegÀueeleerue Demeuîeeves SkeÀe®e DeLe&®ee efveoxµe keÀjC³eemeeþer meceeve µeyoe®ee GHe³eesie l³ee keÀjleevee efomeleele. ³ee µeyoeble pes JewOec³e& Dee{Ules les l³ee l³ee Yee<else mJeleb$eHeCes Ie[tve Deeuesu³ee OJeefveHeefjJele&veecegUs nes³e.

GlHeÊeer, ketÀU ³eeb®ee Yee<es®³ee #es$eeleerue Òe³eesie uee#eefCekeÀ DeLee&ves I³eeJe³ee®ee. ceeCemee®eer GlHeÊeer, ceeCemeeb®es ketÀU ³ee DeLee&ves Yee<es®eer GlHeÊeer, Yee<es®es ketÀU Je mebkeÀuHeveebkeÀ[s yeIee³e®es veener. cnCetve GlHeÊeer®ee DeLe& De®eevekeÀ efvecee&Ce nesCes, Demee ve Ieslee ¬eÀefcekeÀ efJekeÀeme Demee®e Iesleuee Heeefnpes. SkeÀe Yee<esHeemetve ogmejer Yee<ee GlHeVe Peeueer, ³ee cnCeC³ee®ee DeefYeÒee³e Demee Deens keÀer Heefnueer Yee<ee ogmeN³ee Yee<else ©Heebleefjle Peeueer. GlHeÊeer, efJekeÀeme Je ue³e ne ¬eÀce YeeHesmener ueeiet He[lees. keÀesCel³eelejer HetJe&Jeleea Yee<esHeemetve veJeer Yee<ee efvecee&Ce nesles, efJekeÀeme HeeJeles DeeefCe µesJeìer veä nesles. Yee<ee ce=le nesCes, ³ee®ee DeLe& leer owvebefove peerJeveeceO³es ®eeueC³ee®eer Leebyeles. Òeeke=Àle Je ue@efìve Yee<ee ³ee ¢äerves `ce=le Yee<ee' nesle. Yee<eeb®³ee meboYee&le `HeefjJeej' `kegÀue' ne µeyoÒe³eesiemeg×e uee#eefCekeÀ®e Deens. SkeÀe cetU Yee<esHeemetve pesJne DeveskeÀ Yee<ee efJekeÀefmele nesleele lesJne cetU Yee<esme peveveer Je p³ee Yee<ee efle®³eeHeemetve efJekeÀefmele nesleele l³ee ueewefkeÀkeÀ veel³ee®³ee ¢äebleecegUs HejmHejeb®³ee Yeefieveer Yee<ee ceeveu³ee peeleele. '

Heefµ®ece ³egjesHeeleerue ÖeWÀ®e, Fìeefue³eve, mHe@efveµe, ©ceeefve³eve, Fl³eeoer Yee<eebceO³es DeeHeu³eeuee meec³e efomeles Je Yesoner efomeleele. Hejbleg l³eeceies SkeÀ efveefµ®ele met$ener efomeles. hay Je fork ³eeb®³eemeeþer ³eesefpeC³eele ³esCeeN³ee µeyoeb®eer legueeve Heene.

ÖeWÀ®e Fìeefue³eve mHe@efveµe ©ceeefve³eve

hay Fr.Foin Fieno heno Rin Fork Fourche Forca horca Farca

³ee µeyoeleerue mHe@efveµe h - pees ÒeceeCe mHe@efveµeceOetve ueesHe HeeJeuee Deens. ÖeWÀ®e. Fìeefue³eve Je ©ceeefve³eve ³ee Yee<eebceOeerue f ³ee mJeveeµeer keÀe³ece OJeefvemebJeeo meeOelees. ³ee meelel³eeves Dee{UeN³ee OJeefvemebJeeoe®³ee peesjeJej DeeHeCe Demes ie=nerle Oejlees keÀer keÀener mHe@efveµe h lejer OJeefveHeefjJele&veecegUs DeeOeer®³ee ‘f’ ceOetve Gl¬eÀeble Peeuee DemeeJee. ³ee He×leer®eer GoenjCes-

mHe@efveµe ÖeWÀ®e Fìeefue³eve ©ceeefve³eve ue@efìve

cegueiee hijo Fils Figlio Fiu Fillius

ueesKeb[ hierro Fer Ferro Fier Ferrum

9

³eeJe©ve Demee efve<keÀ<e& efveIelees keÀer, ÖeWÀ®e, Fìeefue³eve, mHe@efveµe Je ©ceeefve³eve ³ee Yee<ee SkeÀe Yee<eekegÀueeleerue DemeeJ³eele. ue@efìve ³ee l³eeb®³ee HetJeea®³ee SkeÀe meceeve Yee<esHeemetve l³ee Gl¬eÀeble Peeu³ee Demeu³eeves®e l³eeb®³eeceO³es meec³e efomeles. ³ee leewueefvekeÀ He×leerves DeeHeCe Flej Yee<eeb®eer veeleerner leHeemet µekeÀlees. HetJe&Jeleea SKeeÐee Yee<esHeemetve l³ee efvecee&Ce Peeu³ee®es ie=nerle Oe© µekeÀlees. lemes®e l³ee SkeÀe efJeefµeä Yee<eekegÀueeleerue Yee<ee Deensle, Demes JeieeakeÀjCener keÀ© µekeÀlees. Yee<eeb®eer ner HejmHejebµeer DemeCeejer veeleer peeCeC³eemeeþer veeveeefJeOe leb$es efJekeÀefmele Peeueer Deensle. meec³e DeeefCe Yeso ³eeb®es He×leµeerj efvejer#eCe keÀ©ve ner veeleer efveefµ®ele keÀjCes cenÊJee®es Deens.

peieeceO³es Yee<ee Fleke̳ee efJeHegue mebK³esceO³es Dee{Uleele, l³eeceeveeves GHe³eesieele ³esle Demeuesues OJeveer ce³ee&efole Deensle. keÀener Òemebieer oesve Yee<eebceOeerue OJeefve-DeLe&-meec³e ³eesiee³eesieeves Demet µekeÀles. Goe. ûeerkeÀ Yee<else `ceefle' cnCepes `[esUe' lej ceuee³ee Yee<eslener `cele' cnCepes [esUe, lesueieg Yee<else `leeW[' ³ee DeLeea `cetefle' lej Fbûepeerle `ceeGLe' ner meJe& meec³es kesÀJeU ³eesiee³eesie cnCetve efomeleele. JejJej Heenelee ³ee meeodµ³eeOeejs ¿ee Yee<ee SkeÀe®e Yee<eekegÀueeleerue Deensle, Demee efve<keÀ<e& keÀe{Ces ®etkeÀ þjsue.

oesve Yee<eebceO³es DeveskeÀ µeyo DeLe&¢äîee meceeve Dee{Uues lej lesJe{îeeJe©ve l³eebvee SkeÀe Yee<eekegÀueeleerue þjefJelee ³esle veener. GmeveJeejercegUs SkeÀe Yee<esletve ogmeN³ee Yee<esceO³es DeveskeÀ µeyo efµejleele. efpele ueeskeÀ pesl³eeb®³ee DevegkeÀjCeeves efkebÀJee meebmke=ÀeflekeÀ ¢äîee DeÒeiele ueeskeÀ Òeiele ueeskeÀeb®³ee DevegkeÀjCeeves HejkeÀer³e Yee<esleerue DemebK³e µeyo pemes®³ee lemes mJeerkeÀejleele. keÀVe[ Yee<esceO³es DeveskeÀ Fbûepeer µeyoeb®ee JeeHej efomelees. HeCe cnCetve l³ee SkeÀe Yee<eekegÀueeleerue þjle veenerle. Fbûepeer®es lemes®e keÀVe[®es Yee<eekegÀue JesieJesieUs Deens.

³ee efþkeÀeCeer Demee Òeµve efvecee&Ce neslees keÀer, oesve Yee<eebceO³es efomeCeejs µeyoeb®es meec³e GmeveJeejercegUs efomeles keÀer l³ee µeyoeb®ee cetuem$eesle SkeÀ Demeu³eeves efomeles? ³eeJej meceeOeevekeÀejkeÀ GÊej meeHe[t µekeÀle veener, HeCe keÀener ÒeceeCeele meebielee ³esles. Yee<es®³ee µeyomebûene®es 1) cetueYetle µeyokeÀesµe 2) meebmke=ÀeflekeÀ µeyokeÀesµe Demes oesve Yeeie Demeleele.

³eeHewkeÀer meebmke=ÀeflekeÀ µeyo SkeÀe Yee<esletve ogmeN³ee Yee<else GmeveJeejerves ceesþîee ÒeceeCeele peeT µekeÀleele. Hejbleg Yee<eeµeem$e%eeb®es efvejer#eCe Demes Deens keÀer, cetueYetle µeyokeÀesµeeleerue µyeo menpelesves SkeÀe Yee<esletve ogmeN³ee Yee<else peele veenerle. meec³e keÀesCel³ee ÒekeÀej®³ee µeyoebceO³es Deens l³eeJej DeeHeuee efve<keÀ<e& DeJeuebyetve jenerue. cetueYetle µeyokeÀesµeeleerue µeyoebceO³es meec³e Dee{uîeeme l³ee oesve Yee<eeb®es ketÀU SkeÀ®e Deens Demes DeeHeCe cnCet µekeÀlees. HeÀkeÌle mebmke=Àleerµeer efveieef[le Deµee µeyoebHegjles meec³e ce³ee&efole Demesue lej l³ee Yee<eebvee SkeÀYee<eekegÀueesodYeJe ceevelee ³esCeej veener. mebK³eeJee®ekeÀ µeyo, HeeUerJe ÒeeC³eeb®eer veeJes, µejerje®³ee DeJe³eJeeb®eer veeJes, meJe&veeces, veelesoµe&keÀ µeyo Fl³eeoeRveer Yee<es®ee cetueYetle µeyokeÀesµe efme× neslees. l³eeleerue µeyomeec³e HeeneCes cenÊJee®es Demeles.

Yee<eekegÀueefveefµ®eleermeeþer µeyoeLe&meec³eeHes#ee J³eekeÀjCemeec³e DeefOekeÀ GHe³egkeÌle þjles. µeyoe®eer osJeIesJe Jee GmeveJeejer menpeemenpeer nesles leµeer J³eekeÀjCee®eer nesle veener. cnCetve J³eekeÀjCe-meec³e ns oesve Yee<ee SkeÀe®e kegÀUeleerue Deensle, ns efme× keÀjCeeje cenÊJee®ee ogJee þjlees. GoenjCeeLe&, Fbûepeer Good Je pece&ve Gut ³eele OJeefve-DeLe&-meec³e Deens®e HeCe good ®es Comparative lej YeeJeJee®ekeÀ ©He Gooder ve neslee better Demes nesles. lemes pece&veceO³es gut ®es gutter ve neslee besser Demes nesles. ns J³eekeÀjCeefJe<e³ekeÀ ue#eCeer³e meec³e ³ee oesve Yee<eebceO³es efomeles, ³ee®es keÀejCe l³ee oesvner Yee<eeb®es ketÀU SkeÀ®e Deens les cnCepes pejce@efvekeÀ Yee<eekegÀue.

10

kegÀueefveefµ®eleerkeÀefjlee meceerHelee ne IeìkeÀ meebefieleuee peelees. keÀejCe mebye× Yee<ee YeewieesefuekeÀ¢äîee efvekeÀì Demeleele. DeLee&le ³eeuee DeHeJeeo Deensle. Goe. Gef[³ee Je lesueieg l³eeb®³ee meercee SkeÀ Deensle, HeCe ³ee oesvner Yee<ee efYeVekegÀueesodYeJe Deensle. Dejyeer Je HeÀemeea ³ee Yee<eebceO³es YeewieesefuekeÀ Deblej veener. HeCe l³ee oesvneR®eer kegÀUs JesieJesieUer Deensle. ³eeGueì cejeþer Je Fbûepeer ³eeb®³eeceO³es npeejes cewueeb®es Deblej Demetvener l³ee SkeÀe®e kegÀUeleerue Yee<ee Deensle.

meejebµe, OJeefvemeec³~ DeLe&meec³e, µeyomebûenmeec³e, mLeeefvekeÀ meceerHelee ns kegÀueefve<þ JeieeakeÀjCeeuee keÀener ÒeceeCeele DeeOeejYetle þjleele. kegÀueefveÿ JeieeakeÀjCeemeeþer J³eekeÀjefCekeÀ meec³eeJej®e efJeµes<e Yej Ðee³euee Heeefnpes.

SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeceO³es ÜwkeÀeefuekeÀ Jee keÀeue¬eÀefcekeÀ DeY³eeme Demelees. cnCepes SkeÀe þjeefJekeÀ keÀeueeefyebotHeemetve ogmeN³ee keÀeueeefyebotHe³e¥le Yee<esceO³es peer HeefjJele&ves Ie[leele, l³eeb®ee Fefleneme Deµee DeY³eemeeceO³es oeKeefJeuesuee Demelees. oesve Jee DeefOekeÀ #es$eeefyebotleerue (Points in space) Yee<eeblener HeÀjkeÀ He[lees. SKeeÐee efJemleer<e& Òeosµeele Hemejuesu³ee SkeÀe®e Yee<es®eer keÀeueeblejeves JesieJesieȳee Yeeieele peer JesieJesieUer ©Hes nesleele, leer SkeÀceskeÀebHeemetve efpelekeÀer otj DeblejeJej Demeleerue eflelekeÀe l³eeb®³eeleerue Yeso DeefOekeÀ leerJe´ Demelees DeeefCe leer SkeÀceskeÀebHeemetve efpelekeÀer peJeU Demeleele eflelekesÀ l³eeb®³eeleerue meec³e DeefOekeÀ Demeles. Yee<eeb®es kegÀueefveÿ JeieeakeÀjCe kesÀues keÀer ³ee®ee Òel³e³e ³eslees.

Yee<es®³ee mJeveebceO³es DeKeb[ nesle DemeCeejs HeefjJele&ve efleves J³eeHeuesu³ee meJe& ÒeosµeebceO³es meJe& efþkeÀeCeer SkeÀe®e efoµesves nesle vemeles. SkeÀYeeef<ekeÀ Òeosµee®³ee JesieJesieȳee Yeeieele SkeÀ®e OJeveer DeveskeÀoe efYeVe efoµeebveer yeouelees. ue@efìve OCTO ne µeyo ÖeWÀ®e huit Fìeefue³eve otto mHe@efveµeceO³es ocho Demee yeouele iesuee. ner l³ee µeyoe®eer yeoueuesueer ©Hes Heeefnu³eeJej l³eeb®es HetJe&Jeleea ©He SkeÀ®e Demesue Demes Jeeìle veener. ue@efìveceOeerue octo, lactem, Factem ner cetU ©Hes Heentve ÖeWÀ®e, Fìeefue³eve, mHe@efveµeceOeerue mJeveHeefjJele&ve DeeHeCe mecepeeJetve IesT µekeÀlees. ÖeWÀ®e ceO³es ue@efìve ‘K’ ne mJejeceO³es HeefjJeefle&le Peeuee. Fìeefue³eveceO³es Òeefleieeceer me¢efµekeÀjCe Peeues lej mHe@efveµeceO³es veblej ³esCeeN³ee ‘T’ ®ee ueesHe nesTve ‘K’ ®es mHeµe&Ie<e&keÀele ©Heeblej Peeues. DeejbYeer®ee SkeÀ mJeve¬eÀce (Sequence) leerve YeewieueerkeÀ HeefjmejebceO³es leerve Jesieȳee mJeve¬eÀceeceO³es ©Heebleefjle Peeuee.

cejeþer Je iegpejeleer ³eeb®eer keÀener µeyo©Heebyeeyele leguevee keÀjlee ³esF&ue. cejeþerleerue DeeÐe `o' iegpejeleerceOeerue DeeÐe `o' µeer efceUleepegUlee Deens.

cejeþer iegpejeleer

oele oeble

efoJee efoJees

otOe otOe

HeCe DeeCeKeer keÀener GoenjCes Heeefnueer lej cejeþerleerue DeeÐe `o' ®³ee peeieer iegpejeleerceO³es `ye' Dee{Utve ³eslees.

11

cejeþer iegpejeleer

oej yeej

ogpee yeerpees

cejeþer DeeÐe `o' ®³ee peeieer iegpejeleerle `o' Je `ye' ns JeCe& ³esleele. ceie cetU Yee<esleerue JeCe& keÀesCelee DemeeJee Demee Òeµve He[lees. cetU Yee<esleerue µeyoele `o' ne SkeÀ®e JeCe& DemeeJee Je cejeþer lees leeme®e þsJeles lej iegpejeleer HeefjefmLeleerveg©He keÀOeer `o' lej keÀOeer `Je' Deµeer JeCe&©Hes Iesles ner SkeÀ µeke̳elee nes³e. ogmejer µeke̳elee cnCepes cetU Yee<else oesve efYeVe mJeve Demetve iegpejeleer pes Deens les lemes®e þsJele lej cejeþer cee$e `o' ne SkeÀ®e JeCe& JeeHejles Demee l³ee®ee DeLe& neslees. ne SsefleneefmekeÀ HegjeJee GHeueyOe Demeu³eecegUs ogmejer µeke̳elee DeefOekeÀ ûee¿e Jeeìles.

ÒeekeÀ=le®es SkeÀ Je oesve ÒekeÀej ceeveues keÀer Yeeef<ekeÀ HeefjJele&vee®ee Gueie[e neslees. cejeþer Je iegpejeleer ³ee SkeÀe®e Yee<eekegÀueeleerue Demeu³ee lejer cejeþer®ee Siece Òeeke=ÀleeHeemetve Peeuee Demee efve<keÀ<e& DeeHeCe keÀe{t µekeÀlees. legueveelcekeÀ Je SsefleneefmekeÀ oesvner DeY³eemeHe×leerJe©ve Yeeef<ekeÀ Gl¬eÀebleer®eer keÌueHevee ³esles. GoenjCeeLe& -

mebmke=Àle Òeeke=Àle cejeþer

keÀce& keÀcce keÀece

HeCe& HeCCe Heeve

³esLes Yee<es®³ee efYeVekeÀeueerueve HeefjJele&vee®es ef®e$e efomeles. keÀeueÒeJeeneceO³es meieȳee efpeJeble Yee<ee melele, met#ceHeCes keÀe nesF&vee yeouele Demeleele. efvejefvejeȳee Yee<eeb®³ee Feflenemeele Je efJeefJeOe Yee<ee Je yeesueer ³eeb®³eeceO³es efJeÐeceeve DemeCeeN³ee OJeefvemebJeeoeceÐes Yeeef<ekeÀ HeefjJele&vee®ee HegjeJee mHeäHeCes efomelees. kegÀue¢äîee efveieef[le DemeCeeN³ee Yee<ee SkeÀe meceeve HetJe&pe Yee<esHeemetve Yeeef<ekeÀ HeefjJele&vee®³ee Òeef¬eÀ³esÜeje DeefmlelJeele ³esleele. HejmHejmebye× Yee<ee cnCepes SkeÀe®e HetJe&pe Yee<es®³ee l³ee yeesueer Demeleele.

HeefjJeefle&le nesCes, melele yeouele jenCes ne Yee<es®ee YeeJe Demeuee lejer Yee<ee keÀesCel³ee Debieeves yeoueeJeer ns keÀener HetJe&efveefµ®ele Peeuesues vemeles. Yee<es®³ee efJekeÀemeeceO³es SKeeoe yeoue nesF&ue Jee nesCeejner veener Yee<ekeÀeb®ee SkeÀ mecetn pej ogmeN³ee mecetneHeemetve Deueie Peeuee Demesue lej l³ee oesve mecetneb®³ee Yee<esleerue veblej®es yeoue ns Deieoer efYeVe efoµeebveer nesleele. l³ee oesvner mecetneb®eer meg©Jeeleer®eer Yee<ee Jee yeesueer SkeÀ®e Demeueer lejer oerIe&keÀeueerve HeÀejkeÀleerveblej Je Òel³eskeÀ mecetne®eer Yee<ee mJeYeeJele: yeouele jeefnu³eeveblej l³eeb®eer Yee<ee SkeÀ®e jent µekeÀle veener. l³ee yeoueeletve veJ³ee yeesueer efkebÀJee veJ³ee Yee<eeb®eener Go³e nesF&ue. yeesueer®es Je Yee<eeb®es cetU SkeÀ®e Deens; les cnCepes YeeefHekeÀ HeefjJele&ve. HeefjJele&vee®es ÒeceeCe efkeÀleHele keÀceer-peemele Deens l³eeJej veJeerve Yee<ee keÀer veJeerve yeesueer Go³eeuee Deeueer, les þjefJeues peeles. ns HeefjJele&ve ceesþîee ÒeceeCeDeJej Demesue lej veJeer Yee<ee Go³eeuee Deeueer, Demes cnìues peeles.

HetJe&pe Yee<es®es nUtnUt efJeYeepeve nesle peeles Je l³eeletve®e HejmHejebvee DeveekeÀueveer³e Yee<ee efvecee&Ce nesleele. Yee<ee ner HeÀkeÌle DeJekeÀeµe (Space) J³eeHeCeejer ieesä veener. mJele:®e efvecee&Ce kesÀuesu³ee ÒeJeeneletve keÀeUeÒeceeCes Yee<ee ieefleceeve nesle Demeles. efleuee efoµee Demeles. JeebefµekeÀ¢äîee

12

efveieef[le DemeCeeN³ee Yee<ee ³ee SkeÀe ÒekeÀejs SkeÀe HetJe&pe Yee<es®eer HeefjJele&vee®³ee Òeef¬eÀ³eevegmeej Peeuesueer efJeefYeVe ©Hes (Divergent Forms of a single prototype) Demeleele. cnCetve®e l³eeb®es Yee<eekegÀue SkeÀ Demeles. ³ee Yee<eekegÀueebmebyebOeer Debeflece Demes keÀener vemeles. µeesOe Iesle Iesle ÒeeHle HeefjefmLeleerle DeeHeCe FlekesÀ ceeies peeT µekeÀlees, ³ee µeesOeelener Demee SKeeoe HegjeJee efceUt µekeÀlees keÀer, mebHetCe& kegÀue SkeÀe ceesþîee ieìe®eer yeesueer nesleer Demes efomeles. `yeesueer', `Yee<ee', `µeeKee', `kegÀue' ³ee meieȳee meeHes#e meb%ee Deensle. Yeeef<ekeÀ HeefjJele&vee®ee legueveelcekeÀ Je Debleie&le Hegvej&®eveeHe×leer mJeerkeÀe©ve µeesOe Iesle, efpeleke̳ee ceeies ceeies peelee ³esCes µeke̳e Deens lesJe{s peeTve Yee<eekegÀues efveefµ®ele keÀjeJeer ns®e Þes³emkeÀj Deens. peieeleerue Yee<eekegÀues : Yee<eekegÀue efme×ebleeuee SsefleneefmekeÀ Yeeef<eefJe%eeHeveeceO³es keWÀêJeleea mLeeve Deens. SKeeÐee Yee<es®³ee DeefmlelJeeefJe<e³eer®es HegjeJes veJ³eeves GHeueyOe Peeu³eeveblej efleís kegÀue¢äîee JeieeakeÀjCe keÀjC³ee®ee Òe³elve Yee<eeJew%eeefvekeÀ keÀjerle Demeleele. peieeleerue yengmebK³e Yee<eeb®es kegÀueefveÿ, JeieeakeÀjCe kesÀues iesues Deens. keÀener ÒecegKe Yee<eekegÀues Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue.

1) Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<eekegÀue - ³egjesHeeleerue Je GÊej Yeejleeleerue Yee<eeb®ee meceeJesµe ³ee kegÀUele neslees.

2) nsefceìes mesefceefìkeÀ Yee<eekegÀue - FefpeeqHµe³eve, keÀe@eqHìkeÀ, yeeJee&j, ®ee[ ³ee Yee<eeb®ee nsefceefìkeÀ ieì lej DekeÀeef[³eve, efHeÀefveefµe³eve, efnye´t, Dejyeer ³ee Yee<eeb®ee mesefceefìkeÀ ieì. ³ee Yee<eekegÀueeuee `De@ÖeÀesSefµe³ee³eer' Demesner veeJe Deens.

3) efmevees - efleyesìve Yee<eekegÀue - ®eerveceOeu³ee Yee<ee Je yeceea, efleyesìer, Lee³eer Yee<ee. ³ee kegÀueeuee `F[es - ®ee³eveerpe' Demesner cnCeleele.

4) êefJe[er Yee<eekegÀue - leeefceU, lesuegiet, keÀeve[er, ceu³eeUce, ye´e³egF& ³ee Yee<ee.

5) Dee@mìesSefµe³ee³eer Yee<eekegÀue - cegb[e µeeKesleerue Yee<ee, ye´ïeosµeeleerue cee@ve-Kcesj µeeKee Je Deveece - cegDeebie µeeKee.

6) efHeÀvees - GefûekeÀ kegÀue - GjefuekeÀ kegÀue - efHeÀveer, nbiesefj³eve, ueeefHeµe Je me@cees³es[ ³ee Yee<ee.

7) DeuleeF&keÀ Yee<eekegÀue - legkeÀea, cebieesue Je ceebt Yee<ee. Jejerue ÒecegKe YeeHeekegÀueebKesjerpe keÀe@kesÀµeme Je ceuee³eer Hee@efueefveefµe³eve ner cenÊJee®eer Yee<eebkegÀues Deensle. peHeeveer Yee<es®ee mJeleb$e Jeie& ceeveuee peelees. DecesefjkesÀleerue cetU Yee<ee, Dee@mìsefue³eeleerue Yee<ee, DeeefÖeÀkesÀleerue Yee<ee ³eeb®esner mJeleb$e Jeie& ceeveues peeleele.

peieeleerue keÀener Yee<ee DeÐeeHener SkeÀekeÀer Deensle. ³ee®es keÀejCe µeyomebûen Je J³eekeÀjefCekeÀ mebj®evee ³ee ¢äerveer ³ee YeeHeebµeer pegUCeejer ogmejer Yee<ee Dee{Uuesueer veener. megcesefj³eve Je Fì^mkeÀve ³ee Òee®eerve Yee<ee Je GÊej mHesveceO³es yeesueueer peeCeejer JeemkeÀ ner Deepe®eer Yee<ee ³ee SkeÀekeÀer Yee<ee Deensle. Yeejlee®³ee Jee³eJ³esuee yeesueueer peeCeejer Je©µemkeÀer DeeefCe v³et efieefveJesìele yeesueu³ee peeCeeN³ee Hee@H³egDeve ³eeb®esner kegÀueefve<þ JeieeakeÀjCe DeÐeeHe Peeuesues veener. DeLee&le, Yee<eeb®³ee ³ee kegÀueefveÿ JeieeakeÀjCeeb®³ee meboYee&le yejer®e celeceleeblejs Deensle. les meJe&ceev³e Peeuesues veener. peieeleerue Yee<eeb®ee DebleYee&Je keÀesCel³ee Yee<eekegÀueele kesÀuee peelees, ner

13

HeeÞJe&Yetceer ceenerle DemeC³eemeeþer ³ee Yee<eekegÀueeb®eer pegpeyeer ceeefnleer DemeCes DeeJeµ³ekeÀ Deens. cegK³ele: ³eeceO³es Yeejleeleerue Yee<ee keÀesCel³ee Yee<eekegÀueeceO³es meceeefJeä kesÀu³ee peeleele, l³eelener cejeþer®ee DebleYee&Je keÀesCel³ee Yee<eekegÀueele neslees, ³ee®eer meefJemlej ceeefnleer DeeHeu³eeuee keÀ©ve Ðee³euee nJeer.

YeejleeceO³es JesieJesieȳee Òeebleeble JesieJesieȳee Yee<ee yeesueu³ee peeleele. Keb[Òee³e Yeejle osµeele efYeVe efYeVe efvemeie&, efYeVe JeCe&, Jebµe, HeesµeeKe ³eebyejesyej®e efYeVeefYeVe Yee<ee nsner ³esLeerue JewefJeO³eles®es Jewefµeäîe Deens. YeejleeceO³es Yee<eeJeej Òeeblej®evee Peeuesueer Deens. l³eecegUs `Yee<ee' ³ee IeìkeÀeuee Deefleµe³e cenÊJe Deens. GÊej - oef#eCe Je HetJe&-Heefµ®ece ³ee efJemleejeceO³es ³ee osµeele DemebK³e Yee<ee yeesueu³ee peeleele. ÒecegKe Yee<eeb®³ee pees[erves l³eeb®³ee yeesueer Deensle. DeeefoJeemeeR®³ee Jesieȳee yeesueer Deensle. oesve jep³eeb®³ee meerceeYeeieeceO³es oesvner jep³eeb®³ee Yee<eeb®es þmes Demeuesu³ee yeesueer Deens. osJeveeiejer efueHeer®eer cejeþer Je iegpejeleermeeþer Deµeer JesieJesieUer ©Hes Deensle®e. efµeJee³e leefceU, lesuegiet, keÀVe[, legUt Fl³eeoer êefJe[er efueHeer Deensle. Deµee ÒekeÀej®eer FlekeÀer efJeefJeOelee Demeuesu³ee Yeejleer³e Yee<eeb®ee DebleYee&Je keÀesCel³ee Yee<eekegÀueele neslees, les Lees[ke̳eele Heent.

YeejleeceO³es ÒeecegK³eeves ®eej Yee<eekegÀueebleerue Yee<ee yeesueu³ee peeleele.

1) Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<eekegÀue - cejeþer, iegpejeleer, efnboer, Fl³eeoer.

2) êefJe[er Yee<eekegÀue - leeefceU, leuegiet, ceu³eeUced, keÀeve[er, Fl³eeoer.

3) Dee@mì^es-Sefµe³ee³eer - cegb[eµeeKesleerue efyenej ÒeebleeceO³es yeesueueer peeCeejer cegb[ejer Yee<ee, efyenej Je Heefµ®ece yebieeueceOeerue mebleeUer Yee<ee, cesIeeue³eeleerue Keemeer Yee<ee Fl³eeoer.

4) efmevees - efleyesìve - efleyesìer - yeïeer µeeKesleerue ue[eKeer, vesJeejer, yeesjes, ceefCeHegjer Je efcePees Yee<ee.

cejeþer ner Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<eekegÀueeleerue Yee<ee Demeu³eeves l³ee Yee<eekegÀueeyeÎue DeefOekeÀ ceeefnleer Heenlee ³esF&ue.

Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<eekegÀueeleerue Yee<eeb®eer keÀener Jewefµeäîes :

1) ³ee ieìe®³ee Yee<eebceOeerue yeN³ee®eµee µeyoeb®eer - J³egHleÊeer SKeeÐee ef¬eÀ³eeOeeletefµe peeTve Heesnes®eles. ³ee Oeeletµeer Heesnes®eu³eeveblej DeLe&¢äîee DeefOekeÀ He=LekeÌkeÀjCe keÀjCes µeke̳e vemeles. DeefOekeÀ He=LekeÌkeÀjCe keÀjeJe³ee®es Demeu³eeme les kesÀJeU OJeefve¢äîee keÀjeJes ueeieles.

2) ³ee kegÀUeleerue Yee<eebceO³es veeces Je ef¬eÀ³eeHeos meeOeejCeHeos efYeVe Demeleele, veeceeb®es Je ef¬eÀ³eeHeoeb®es Òel³e³e JesieUs Demeu³ee l³eeb®eer Ieìvee JesieUer Demeles.

3) µeyoeb®es Òel³e³e ieeUtve l³eeb®ee SkeÀ meeceefmekeÀ µeyo yeveefJeC³ee®eer ÒeJe=Êeer ³ee kegÀUeleerue Yee<eebceO³es efometve ³esles.

Jejerue JewefµeäîeebefµeJee³e ³ee kegÀUeleerue Yee<eeb®eer Dev³e keÀener Jewefµeäîes meebefieleueer peeleele.

1) ³ee kegÀUeleerue meJe& Yee<eebceO³es `mJeYeeJeevegJe=efÊe' ne iegCe efometve ³eslees. ÒeebeflekeÀ Yeso efkebÀJee keÀeefuekeÀ Yeso, yeesueer Je HeesìYeeHee ³eeb®eer mebK³ee efkeÀleer Jee{ueer lejer cetU Yee<esHeemetve l³ee efkeÀleerner otj iesu³ee lejer l³eeb®³eele ceele=Yee<es®ee þmee mHeäHeCes Gceìuesuee efomelees. lemes®e cejeþer, iegpejeleer, efnboer ³eeb®es DeHeYe´bµeeµeer, DeHeYebµeeb®es Òeeke=Àleeµeer, Òeeke=Àleeb®e HeeefCeveer³e mebmke=Àleerµeer, mebmke=Àle®es JewefokeÀ YeeHesµeer [esȳeele YejC³eeFlekesÀ meec³e peeCeJeles.

14

2) ³ee kegÀUeleerue Yee<eeb®³ee J³ekeÀjCeele efJemebielelesHes#ee efve³eceye×lee®e DeefOekeÀ peeCeJeles. GoenjCeeLe&, mebmke=ÀleceO³es efÜJe®eve nesles. Òeeke=Àleeble l³ee®ee ueesHe Peeuee. HeCe ³ee Òeef¬eÀ³esuee yeje®e JesU ueeielees. cnCetve ³ee Yee<eeb®³ee J³eekeÀjCeeceO³es SkeÀÒekeÀej®es yeje®e keÀeU efìkeÀCeejs mLew³e& efometve ³esles, Demes cnìues peeles. ³ee Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<eekegÀuee®³ee SketÀCe one µeeKee Deensle.

1) Yeejleer³e - FjeCeer (Fb[es - Fjeefve³eve) µeeKee - ³ee µeeKesuee `Dee³e&ve µeeKee' Demesner veeJe Deens. ³ee µeeKesceO³es JewefokeÀ, mebmke=Àle, DeJesmlee, Heeefµe&³eve ³ee Yee<ee ³esleele. oeefo&keÀ GHeµeeKesleerue keÀeefµcejer, KeesJeejer, keÀeefHeÀjer, JeeKeer ³ee Yee<eeb®eener meceeJesµe neslees.

2) yeeuìes - mueeeqJnkeÀ µeeKee - ³eeHewkeÀer yeeefuìkeÀ µeeKesceO³es efueLegSefve³eve, Òee®eerve Heeefµe&³eve Je uesefìµe efkebÀJee ue@efìeqJn³eve ³ee Yee<ee ³esleele. mueeeqJnkeÀ µeeKesle Jeuiesefj³eve, PeskeÀ, Heesefueµe, jefµe³eve ³ee Yee<ee ³esleele.

3) Deeefce&efve³eve µeeKee - efn®³eele Deeefce&efve³ece Yee<es®ee meceeJesµe neslees. DeJee&®eerve Deeefce&efve³ece Yee<ee yeesueCeejs ueeskeÀ ³egjesHe®³ee keÀener Yeeieele uesye@veveceO³es Dee{Uleele.

4) Deeuyesefve³eve µeeKee - DeJee&®eerve DeeuJesefve³eve Yee<ee ÒeecegK³eeves DeeuJesefue³eveceO³es yeesueueer peeles.

5) ûeerkeÀ efkebÀJee nsuesefvekeÀ µeeKee - DeJee&®eerve ûeerkeÀ Yee<ee ûeerme, mee³eÒeme Je legke&ÀmLeeveceO³es yeesueueer peeles.

6) FìeefuekeÀ µeeKee - ³ee µeeKesuee `ue@efìve µeeKee' Demesner cnCeleele.

ue@efìve ner cegK³ele: ûeebefLekeÀ Yee<ee nesleer. efle®³ee yeesueer©Heeuee `J³eeJeneefjkeÀ ue@efìve' (Vulgar Iatin) Demes cnCeleele. efn®³eeHeemetve®e Fìeefue³eve, ÖeWÀ®e mHe@efveµe, Heesleg&ieerpe Je ©ceeefve³ece Yee<ee efvecee&Ce Peeu³ee.

7) kesÀefuìkeÀ µeeKee - efn®es Òee®eerve vecegves GHeueyOe Peeues veenerle. ³ee Yee<es®es FìeefuekeÀ µeeKesµeer meec³e Deens. efle®³ee oesve GHeµeeKee Deensle.

keÀ) iesefuekeÀ µeeKee - efn®³eeceO³es Dee³eueBceOeerue Dee³eefjµe Yee<es®ee meceeJesµe neslees.

Ke) efye´ìeefvekeÀ µeeKee - Fbiue[®³ee Jesume Yeeieeleerue Jesuµe Yee<ee Je ÖeÀevme®³ee GÊejskeÀ[erue efye´ìeefveDee Jemeeneleerue ye´sìve Yee<ee ³eeb®ee meceeJesµe neslees.

8) pejce@efvekeÀ µeeKee - efn®³ee oesve GHeµeeKee Deensle.

1) HetJe& µeeKee - Òee®eerve ieesefLekeÀ - DeJee&®eerve pece&ve.

2) Heefµ®ece µeeKee - pece&ve (`ne³e pejce@efvekeÀ' GHeµeeKee)

[®e (`uees pejce@efvekeÀ'GHeµeeKee)

Fbûepeer (`DeBiuees - efÖeÀefpe³eve' GHeµeeKee)

9) legKeejer µeeKee - ³ee µeeKesceO³es yeew×Oeceea³e nmleefueefKeles (F.me. meneJes les DeeþJes µelekeÀ) ceO³e Deeefµe³eeleerue ef®eveer legke&ÀmleeveceO³es 19 J³ee µelekeÀe®³ee DeKesjeruee meeHe[ueer. legKeejer Yee<es®³ee oesve yeesueer Deensle. HetJexkeÀ[erue `Deiveer' Je Heefµ®eceskeÀ[erue `kegÀ®eer'.

15

10) efnìeFì µeeKee - efnìeFì Yee<esleer efueefnuesu³ee ceeleer®³ee efJeìe ³ee µelekeÀeceO³es legke&ÀmLeeveele meeHe[u³ee. l³ee F. me. HetJe& 1700 les F.me. HetJe& 1200 ceOeerue Deens. efnìeF&ì Je efle®³eeµeer mebyebefOele Yee<eebvee `De@veìesefue³eve µeeKee' Demes cnCeleele.

`meeleced' Jeie& Je `kesÀvlegced' Jeie& : Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<eekegÀuee®es Jej meebefieleu³eeÒeceeCes one µeeKeebceO³es JeieeakeÀjCe keÀjleele. l³ee®eÒeceeCes Yee<eeJew%eeefvekeÀ DeeCeKeerner ÒekeÀejs ³ee Yee<eekegÀueeleerue Yee<eeb®es JeieeakeÀjCe keÀjleele. HewkeÀer `meeleced' Jeie& Je `kesÀvlegced' Jeie& ns Jeieer&keÀjCe OJeefveefJeµes<eebJe©ve kesÀues peeles. Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<esleerue leeueJ³e mHeµe&OJeveer Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<eekegÀuee®³ee keÀener µeeKeebceO³es OeHe&keÀ G®®eejuee peelees. lej keÀener µeeKeebceO³es mHeµe&®e jenelees. GoenjCeeLe& - `µebYej' ³ee DeLeea µeyo, ³ee kegÀUeleerue keÀener Yee<eeble `meeleced' (Satem) lej keÀener Yee<eeble kesÀveledgced (Kentum) Demee G®®eejuee peelees. cetU Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<esleerue `keÀ' ³ee mJevee®ee DeJesmlee Yee<else `me' neslees lej ue]efìveceO³es `keÀ' neslees. ³ee mJeveHeefjJele&vee®³ee DeeOeejs Fb[es³egjesefHe³eve Yee<eekegÀueleu³ee Yee<eeb®eer efJeYeeieCeer `meeleced' Jeie& Je `kesÀvlegce' Jeie& Deµeer kesÀueer peeles. `meeleced' Jeiee&le HetJexkeÀ[erue µeeKee meceeefJeä nesleele lej `kesÀvlegced' Jeiee&le Heefµ®eceskeÀ[erue µeeKee meceeefJeä nesleele Demes ceeveues peeF&. HeCe legKeejer Je efnìeFì µeeKeeb®ee µeesOe ueeieu³eeveblej HeewJee&l³e-Yee<ee (meelecedJeie&) Je Heefµ®eceskeÀ[erue Yee<ee (kesÀvlegce Jeie&) ns YeewieesefuekeÀ JeieeakeÀjCe yeoueeJes ueeieles. legKeejer Je efnìeFì ³ee µeeKee YeewieesefuekeÀ ¢äîee HetJexkeÀ[erue Demetvener mJeveHeefjJele&ve efJe®eejele Iesleu³eeme l³eeb®ee meeceeJesµe Heefµ®eceskeÀ[erue `kesÀvlegced' Jeiee&le keÀjeJee ueeielees.

mJeveHejJele&veeJej DeeOeejuesues ns JeieeakeÀjCe HeÀej cenÊJee®es Deens. `meeleced' Jeiee&le Fb[es - Fjeefve³eve, yeeuìes - mueeeqJnkeÀ, Deeefce&efve³eve Je DeeuJesefve³eve µeeKeeb®ee meceeJesµe neslees. `kesÀvlegced' dJeiee&le ûeerkeÀ, FìeefuekeÀ, pecexefvekeÀ, kesÀefuìkeÀ, legKeejer DeeefCe efnìeFì ³ee Yee<ee ³esleele.

Fb[es - ³egjesefHe³eve Yee<ee yeesueCeeN³ee mecegne®es cetU JemeeflemLeeve keÀesCeles ³eeefJe<e³eer DeveskeÀ celes ceeb[ueer peeleele. ceO³e Deeefµe³ee, mkeBÀef[veseqJn³ee, HetJe& pece&veer DeeefCe Heesueb[ ³eeb®³ee meerceejs<ee efceUleele lees ceO³e ³egjesHe®ee Yeeie Deµeer JesieJesieUer YeewieesefuekeÀ mLeeves cetU JemeeflemLeeve cnCetve efoueer peeleele. Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<eekegÀueeleerue Yee<eebceO³es DemeCeejer meec³emLeUs ue#eele Ieslee Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<ee yeesueCeejs ueeskeÀ ÒeLece SkeÀ$e jenele DemeeJesle Je veblej l³eeb®³ee JesieJesieU³ee ìesȳee HejmHejebHeemetve otj iesu³eeJej cetU Yee<else HeÀjkeÀ He[tve veJ³ee Yee<ee Go³eeuee Deeu³ee DemeeJ³eele, Demee Deboepe ceeb[uee peelees. Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<ee FmeJeer meveeHetJeea megceejs 3000 Je<e& yeesueueer peele DemeeJeer Je meFJeer meveHetJe& 2000 ®³ee DeemeHeeme efle®³ee JesieJesieȳee µeeKee nesC³eeme ÒeejbYe Peeuee DemeeJee.

Fb[es-³egjesefHe³eve : cetU Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<ee Deepe DeefmlelJeele veener. HeCe Yee<eeY³eemee®³ee Heµ®eeodieeceer He×leerves Je cetU Yee<es®es Hegvej&®eve Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer kesÀues Deens. ³ee Hegvej&ef®ele Yee<es®eer keÀener Jewefµeäîes:

1) Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<else De, S, Dees Demes leerve mJej Deensle l³eeb®es G®®eej NnmJe Je oerIe& Deµee oesvner He×leeRveer kesÀues peeleele.

`De' ®ee SkeÀ DeefleNnmJe G®®eejner kesÀuee peelees. ne G®®eej (Ç) Demee oeKeefJeuee peelees. `F', `G', `³e', `ve', `j' ns mJeve keÀOeer mJejeÒeceeCes lej keÀOeer J³ebpeveeÒeceeCes JeeHejues peeleele.

16

2) `keÀ' ®es leerve G®®eej DemeeJesle (1) kebÀþîeewÿ mHeµe& (keÌJe) (2) leeueJ³e mHeµe& (keÀ) (3) kebÀþîemHeµe& (keÀ) Jejerue eflevner Jeiee&leerue `keÀ', `ie', `Ie', obl³emHeµe& - `le', `o', `Oe'; Üewÿîe mHeµe& - `He', `Je', `Ye', DeÐeesHe Ie<e&keÀ - `me' Je mveebyejesyej ³esCeeje mebIees<e Ie<e&keÀ `pe' ns mJeve ³ee Yee<else Dee{Uleele.

3) DeHeÞegleer - ns Yee<es®es {UkeÀ Jewefµeäîe Deens. ³esLes mJej mJeveeb®³ee HeefjJele&veecegUs ef¬eÀ³eeOeelet®ee keÀeU yeouelees, efkebÀJee ef¬eÀ³ee - OeeletHeemetve veece le³eej nesles. Goe. Sing-Sang-Sung,

to sing-a-song.

4) ³ee Yee<esceO³es veece Je ef¬eÀ³ee ³eeb®es efJekeÀej JesieUs Deensle. keÀeue-efJe®eej HeÀejmee efJekeÀefmele Peeuee vemeuee lejer ef¬eÀ³eeb®ee JeeHej leerve Heg©<e Je leerve Je®eves ³eebvegmeej kesÀuesuee efomelees.

5) veeceeb®es Je meJe&veeceeb®es efJeYeeqlkeÀÒel³e³e JesieUs DemeeJesle.

6) veeces leerve efuebieele JeeHejueer peele Demetve efuebie J³eekeÀjefCekeÀ mJe©Hee®es DemeeJes.

7) meeceeefmekeÀ µeyo le³eej keÀjC³ee®eer ÒeJe=Êeer nesleer.

cejeþer Yee<es®es Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<eekegÀUeleerue mLeeve efveefµ®ele keÀjC³eemeeþer ³ee kegÀUe®³ee Fb[es-Fjeefve³eve efkebÀJee Yeejleer³e-FjeCeer µeeKeskeÀ[s JeUues Heeefnpes. ³ee®e µeeKesuee `Dee³e&ve µeeKee' Demesner cnCeleele. ³ee µeeKes®es Dee³e&-Yeejleer³e Yee<ee Je Flej Yee<ee Demes oesve efJeYeeie nesleele. Òee®eerve Dee³e&-Yeejleer³e Yee<ee (JewefokeÀ mebmke=Àle) Je Òee®eerve FjeCeer Yee<ee (DeJemlee Je Òee®eerve Heefµe&³eve Yee<ee) ³ee Yee<eeble meec³e Dee{Ules. lesJne ³ee Yee<ee yeesueCeejs ueeskeÀ HetJeea SkeÀ$e jenele DemeeJesle Je SkeÀ®e Yee<ee yeesuele DemeeJesle. ³ee µeeKee p³ee cetU Yee<esHeemetve efvecee&Ce Peeu³ee leer Fb[es-Fjeefve³eve Yee<ee cee$e Deepe DeefmlelJeele veener. efle®esner Hegvej&®eve keÀjeJes ueeieles. FjeCeer µeeKee : FjeCeer µeeKes®³ee Òee®eerve, ceO³es Je DeJee&®eerve Deµee leerve DeJemLee Deensle. Òee®eerve FjeCeer®es oesve GHeefJeYeeie nesele. les cnCepes HetJexkeÀ[erue yeesueer Je oef#eCeskeÀ[erue yeesueer. HetJexkeÀ[erue yeeseueerle Heejµeer Oece&ûebLeeb®eer DeJesmlee Yee<ee ³esles DeJesmlee®³ee `ieeLeeb®eer Yee<ee' (Oece&ûebLeeb®eer Yee<ee) Je `ieeLeesÊej Yee<ee' ³ee oesve DeJemLee Deensle. JewefokeÀ mebmke=Àle Je DeJesmlee ³ee Yee<eebceO³es OJeefvemeec³e Je J³eekeÀjefCekeÀ meec³e Deens. Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<esleerue `De', `S' Je `Dees' ³ee leerve NnmJe mJejeb®es JewefokeÀ mebmke=Àleves Je DeJesmleeves `De' ³ee SkeÀe®e mJejele efJeue³eve Jee efJeefueveerkeÀjCe kesÀues Deens. mJejevle veeceeb®ee Heÿer yengJe®evee®ee - `veeced' ne Òel³e³eosKeerue oesvner Yee<eebceO³es meejKee Deens. DeJesmlee ûebLeele Yee<ee ne HetJe& FjeCeer®ee Òee®eerve vecegvee F.me. HeJe& 7 J³ee µelekeÀeleerue ceeveuee peelees. HetJe& FjeCeer®es ceO³e³egieerve ©He GHeueyOe veener. HetJe& FjeCeer®eer DeJee&®eerve ©Hes cnCepes Hegµlet Je yeuet®eer ³ee Yee<ee nesle.

Heefµ®eceskeÀ[erue yeesueerceO³es Òee®eerve Heefµe&Deve Yee<ee ³esles. F. me. HetJe& ®eewL³ee - Hee®eJ³ee µelekeÀeleerue ³ee Yee<esleerue efµeueeuesKe GHeueyOe Deensle. DeJesmleeÒeceeCes®e Òee®eer Heeefµe&³eve®es JewefokeÀ mebmemke=Àleµeer meec³e Deens. Òee®eerve Heefµe&Deve®eer ceO³e³egieerve DeJemLee cnCepes HenueJeer Je DeJee&®eerve DeJemLee cnCepes FjeCeceO³es Deepe yeesueueer peeCeejer Heeefµe&³eve Yee<ee. oeefo&keÀ GHeµeeKee: keÀener Yee<eeJew%eeefvekeÀ oeefo&keÀ ³ee Yee<ee µeeKesuee Fb[eöFjeefve³eve µeeKes®eer eflemejer GHeµeeKee ceeveleele, lej keÀener efle®ee meeceeJesµe Dee³e&-Yeejleer³e GHeµeeKes®eer GHeµeeKee Demee

17

keÀjleele. Yejlee®³ee Jee³eJ³eskeÀ[erue yeesueu³ee peeCeeN³ee keÀeefµcejer, KeesJeejer, KeeefHeÀjer, JeeKeer, Fl³eeoer Yee<eeb®ee meceeJesµe oeefo&keÀ GHeµeeKesle ³eslees. Dee³e&Yeejleer³e (Fb[es-Dee³e&ve) Yee<eekegÀue : Dee³e&Yeejleer³e ner Fb[es-Fjeefve³eve ieìe®eer SkeÀe µeeKee Deens. ³ee µeeKes®³ee Òee®eerve ceO³es Je DeJee&®eerve Deµee leerve keÀeefuekeÀ DeJemLee Deensle. Òee®eerve DeJemLee - JewefokeÀ mebmke=Àle Je HeeefCeveer-GÊejkeÀeueerve efkebÀJee DeefYepeele mebmke=Àle. ceO³es DeJemLee - Òeeke=Àle Je DeHeYe´bµe Yee<ee. DeeJee&®eerve DeJemLee - cejeþer iegpejeleer, efnboer yebieeueer Fl³eeoer. Deepe yeesueu³ee peeCeeeN³ee.

Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<eekegÀueeleerue Dee³e&Yeejleer³e µeeKes®es mLeeve mecepeC³eemeeþer Heg{erue JesµeJe=$#eeb®³ee Deeke=Àleer®eer DeeHeu³eeuee ceole nesles

Fb[es - ³egjeefHe³eve Fb[es - Fjeefve³eve pejce@efvekeÀ efnleeFle kesÀefuìkeÀ legKeejer FìeefuekeÀ Deeefce&efveDeve Jeeuìes DeeuJesefve³eve mueeefJnkeÀ ûeerkeÀ

Fb[es Fjeefve³eve®ee efJemleej

Dee³e&Yeejleer³e FjeCeer mebmke=Àle DeJesmlee Òee®eerve Heefµe&³eve Òeeke=Àle ? HenueJeer DeHeYe´bµe Hegµleg yeueg®eer DeJee&®eerve Heefµe&³eve cejeþer iegpejeleer efnboer yebieeueer ìerHe :- (oeefo&keÀ GHeµeeKee keÀener peCe Fb[es-Fjeefve³eve®eer lej keÀener peCe Dee³e&Yeejleer³e µeeKes®eer

ceeveleele.)

`Fb[es-Fjeefve³eve' ³ee veeJee®eer Yee<ee %eele veener. Fb[es-³egjesefHe³eveÒeceeCes®e efle®es Hegvej&®eve keÀjeJes ueeieles. Fb[es-Fjeefve³eve µeeKesuee `Dee³e&ve µeeKee' Demesner cnCeleele. Fb[es-Fjeefve³ece µeeKes®³ee Yeejleele efJekeÀefmele Peeuesu³ee GHeµeeKesuee `Dee³e&Yeejleer³e Yee<eekegÀue' Demes cnCeleele. ³ee kegÀueeleerue Yee<ee meeceev³ele: GÊej Yeejleele yeesueu³ee peeleele. Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<ee yeesueCeejs Dee³e& YeejleeceO³es Jee³eJ³eskeÀ[tve F. me. HetJe& 2000 ®³ee DeemeHeeme Deeues Demes ceeveues peeles. l³eeHetJeea

18

YeejleeceO³es êefJe[, Dee@mì^es-Ssefµe³eeB, efleJesefì-ye´cner kegÀUebleerue Yee<ee yeesueCeeN³eeb®eer Jemleer nesleer. cee$e l³eebHewkeÀer keÀesCel³ee ueeskeÀeb®eer Jemleer meJee&le pegveer, l³eeb®es Deboepe Jele&efJeCes keÀþerCe Deens. keÀejCe efveefµ®ele mJe©Hee®es HegjeJes GHeueyOe veenerle. Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<ee yeesueCeeN³eeb®ee YeejleeceO³es Òemeej nesT ueeieu³eeveblej Flej Yee<eekegÀueebleerue Yee<eeb®es #es$e ce³ee&efole nesle iesues. Deepe êefJe[ Yee<ee yeesueCeejs ueeskeÀ oef#eCe Yeejleele jenleele. Dee@mì^es Ssefµe³eeF& Yee<ee Yeejlee®³ee GÊej Je HetJe& Yeeieele DeeefCe efleyesìer-ye´ïeer Yee<ee Yeejlee®³ee F&µeev³e Je HetJexkeÀ[erue ÒeosµeeceO³es yeesueu³ee peeleele. ³ee meJe& Yee<ee mebmke=ÀleHeemetve efvecee&Ce Peeu³ee Deensle. l³eeb®³eeceO³es meejKesHeCee KetHe ÒeceeCeele efomelees. Yeejleer³e jep³eIeìvesves Yeejleeleerue HebOeje Yee<eebvee ÒecegKe Yee<ee cnCetve ceev³elee efouesueer Deens. l³eeleerue one Yee<ee Dee³e&Yeejleer³e Deensle. ³eeJe©ve Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®es Yeejleeleerue cenÊJee®es mLeeve ue#eele ³esles. FmeJeer mevee®³ee 18 J³ee µelekeÀeceÐes mej efJeuîece peesvme ³eebveer mebmke=Àle®ee efJeµes<e DeY³eeme kesÀuee Je lesJneHeemetve Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®³ee Jew%eeefvekeÀ DeY³eemeeuee meg©Jeele Peeueer. l³eecegUs Yee<eekegÀue mebkeÀuHeves®³ee efJekeÀemee®es yejs®e ceesþs Þes³e mej efJeu³ece peesvme ³eebveer kesÀuesu³ee mebmke=Àle Je ogmeN³ee ³egjesefHe³eve Yee<eeb®³ee legueveelcekeÀ DeY³eemeeuee Ðee³euee nJes. Jesyej, nesvue&, yeercme, keÀesveer, efûe³eme&ve ³ee Heeµ®eel³e DeY³eemekeÀebveer Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®ee DeY³eeme keÀ©ve l³ee®es JeieezkeÀjCe keÀjC³ee®ee Òe³elve kesÀuee. ³eeKesjerpe Pegue yueeskeÀ, ìve&j, [e@. je. iees. Yeeb[ejkeÀj, [e]@. Heeb. oe. iegCes, [e@. megveereflekegÀceej ®eìpeea, [e@. megkegÀceej mesve, Deeoer DeY³eemekeÀebveer Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®ee DeY³eeme keÀ©ve l³eeJej efJeefJeOe ûebLe efueefnues Deensle. YeewieesefuekeÀ JeieeakeÀjCe : YeejleeceO³es Deepe yeesueu³ee peeCeeN³ee Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®es Yeewieesefueke=Àäîee JeieeakeÀjCe Demes nesF&ue.

1) HetJe& efJeYeeie - yebieeueer, Deemeeceer Je Gef[³ee Yee<ee yeesueu³ee peeleele. Deesefjmee Yeeieele Gef[³ee yeesueueer peeles.

2) Jee³eJ³e efJeYeeie - Hebpeeyeer, efmebOeer Je Hene[er. Hene[er®es HetJe&, ceO³e Je Heefµ®ece Demes leerve Yeeie He[leele. HetJe& Hene[erle vesHeeUceOeerue vesHeeUer Yee<ee, ceO³es Hene[erle ie{Jeeueer Je keÀceeTveer DeeefCe Heefµ®ece Hene[erle efncee®eue Òeosµeele yeesueu³ee peeCeeN³ee Yee<eeb®ee meceeJesµe neslees.

3) Heefµ®ece Je oef#eCe efJeYeeie - ³eele iegpejeleer, cejeþer Je keÀeskeÀCeer ³ee þUkeÀ Yee<eeb®ee meceeJesµe neslees.

4) ceO³e efJeYeeie - ³eeceO³es efnboer Je efle®³ee efJeefJeOe yeesueeR®ee meceeJesµe Demelees. Dee³e&Yeejleer³e Yee<eebceO³es efnboer yeesueCeejs ueeskeÀ meJee&le DeefOekeÀ Deensle. GÊej Òeosµe, ceO³e Òeosµe, jepmLeeve, efyenej, efncee®eue Òeosµe ³ee ÒeebleebceO³es efnboer yeesueueer peeles efouueer ³ee keÀWêµeeefmele Òeosµeele Je HebpeeyeceOeerue keÀener Yeeieeble, nefj³eeCeeceO³es efnboer yeesueueer peeles. Yeeef<ekeÀ ¢äîee efnboer®es Hebpeeyeer Je iegpejeleerµeer meeOec³e& Deens. Ke[er yeesueer ner efnboer®eer ÒeceeCe yeesueer ³eeKesjerpe, efnboer®³ee ³ee yeesueer Deensle - nefj³eeveer, yeebie©, yepe, keÀveewpeer, yegbosueer, DeJeOeer, JeeIesueer, íÊeermeie{er, cewefLeueer, YeespeHegjer, ceeieOeer jepemLeeveer. Got& ne Ke[er yeesueer®ee®e SkeÀ Yeso Deens. efnboer, HeÀemeea Je Dejyeer ³eeb®³ee efceÞeCeeletve Got& efvecee&Ce Peeueer. leer yeesueueer peeles Demee efJeefµeä YetÒeosµe oeKeefJelee ³esle veener.

19

Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve : Yee<ee ner melele yeouele peeCeejer ieesä Deens. keÀesCeleerner efpeJeble Yee<ee efmLej, DeHeefjJele&veer³e vemeles. meJe&meeOeejCe ueeskeÀebveener Yee<ee yeouele Demeles, ns peeCeJele iesuesues Demeles. ns yeoue mebLeHeCes HeCe efveefµ®eleHeCes Ie[tve ³esCeejs Demeleele. Yee<es®es ©He Heeueìtve ìekeÀCeejs yeoue ue#eele Deeu³eeJej SkeÀe®e Yee<es®³ee efJeefJeOe keÀeefuekeÀ DeJemLee, µeyomebûen Je mebj®evee ³ee ¢äerves HetCe&HeCes efYeVe nesleele. Goe. ³eeoJe keÀeUeleerue cejeþer Yeene Je DeveskeÀ HeÀemeea - Dejyeer, Fbûepeer µeyo Demeuesueer Jesieȳee JeUCee®eer cejeþer Yee<ee, ³eeble FlekesÀ Deblej He[les Deens keÀer, ³ee oesve keÀeUeleerue ceeCemes meceesjemeceesj Deeueer lej De[®eCeer®es nesles. SkeÀe efJeefµeä keÀeUer SkeÀe efJeefµeä HeefjefmLeleerceO³es meJe&®e OJeveerle yeoue nesleele. µeyo yeouele vemeleele lej mJeve yeouele Demeleele. cnCetve ³ee HeefjJele&veeceO³es SkeÀ ÒekeÀej®eer efve³eefcelelee efometve ³esles.

Yee<ee ner ÒeJeener meeceeefpekeÀ mebmLee Demeu³eeves OJeveer DeLe&, J³eekeÀjCe ³ee Debieele yeoue nesle®e jenlees. ceeCemee®ee peerJeveJ³eJenej, l³ee®³ee meYeesJeleeue®eer HeefjefmLeleer yeoueCeejer Demeles. l³eeb®es Òeefleefyebye Yee<else He[Ces mJeeYeeefJekeÀ Demeles. p³ee Yee<ee ³ee ieefleµeeruelesuee meeceesN³ee peeT µekeÀle veenerle l³ee ce=le nesle.

meceepee®eer ieefleµeeruelee Hesuelee ³eeJeer cnCetve efpeJeble Yee<ee DeeHeueer DeHetCe&lee DeveskeÀ ÒekeÀejs Ye©ve keÀe{les.

1) ner Yee<ee veJes mebkesÀle efvecee&Ce keÀjles.

2) pegv³ee mebkesÀleebvee SkeÀ veJee DeLe& osles.

3) Flej Yee<eebletve GmeveJeejer keÀjles.

Yee<eeblejs, HeefjYeeHeekeÀesµe, Fl³eeoeR®³ee Üejs mJeeYeeefJekeÀ HeefjJele&vee®ee Jesie Jee{Jetve leer keÀeUeyejesyej jenC³ee®ee melele Òe³elve keÀjles. mJeveHeefjJele&ve, DeLe&HeefjJele&ve ³ee HeefjJele&vee®³ee, yeouee®³ee ÒecegKe Òeef¬eÀ³eeb®ee efJe®eej SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeceO³es kesÀuee peelees.

����������������

20

2

mJeveHeefjJele&ve : mJe©He, keÀejCes Je ÒekeÀej

YeeefHekeÀ HeefjJele&ve ne SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eevee®ee Hee³ee Deens. Yee<es®³ee OJeefve Je DeLe&©HeeceO³es melele HeefjJele&ve nesle Demeles. µeyo, DeLe&, J³eekeÀjCe, G®®eejCe ³eeb®³ee ogmeN³ee Yee<esµeer nesCeeN³ee DeeoeveÒeoeveecegUsner Yee<else Demes HeefjJele&ve Ie[le Demeles. l³eecegUs mJeHeefjJele&ve, DeLe&HeefjJele&ve Je DeeoeveÒeef¬eÀ³ee Demes Yee<esleerue JeieeakeÀjCee®es leerve ÒekeÀej nesleele.

mJeveHeefjJele&ve (OJeefveHeefjJele&ve) : SkeÀe efJeefµeä meceepee®³ee SkeÀe efJeefµeä keÀeUele yeesueu³ee peeCeeN³ee Yee<esleerue OJeveer keÀeueieleeryejesyej efJeefµeä He×leerves HeefjJeleeale nesle peeleele. ³ee DeKeb[ Je meeJe&ef$ekeÀ Òeef¬eÀ³esuee mJeveHeefjJele&ve (OJeefveHeefjJele&ve) Demes cnCeleele. ³ee Òeef¬eÀ³es®es cetU ceeveJee®³ee µeejerefjkeÀ DeeefCe ceeveefmekeÀ JewefµeäîeebceO³es Deens. mJeveHeefjJele&vee®es HeefjCeece HeÀej otjieeceer Demeleele. l³eeves mJeveeb®eer ue#eCes yeoueleele. mJeefveceeb®eer mebK³ee keÀceer, peemle nesles, HeefjCeecele: Yee<es®eer mebj®evee®e yeoueles. mJeveHeefjJele&ve ns DeeHeu³ee cegKeeleerue kebÀþ, leeueg, oble, cetOe&ved, efpeJne, veeoceefuekeÀe, HegÀHeÌHegÀmes ner Fefê³es Je DeeHeCe veekeÀeJeeìs Iesleuesuee ÞJeeme ³ee Fbefê³eeb®³ee ceoleerves efkeÀleer ÒeceeCeele Je keÀmee yeensj mees[lees ³eeJej OJeveer Jee mJeveHeefjJele&ve DeJeuebyetve Demeles. Goe. Heg{erue De#ejebHewkeÀer oesvener De#ejebJej peesj osTve G®®eej kesÀu³eeme OJeveerceO³es HeÀjkeÀ He[lees. `keÀeì'. `ieej', `oej', `keÀeve', `keÀekeÀ', `meeHe' ³eeleerue `keÀeì' ceOeerue `keÀe' Jej peesj efouee lej `Keeì' Je `ì' Jej peesj efouee keÀer `keÀeþ' Demee HeÀjkeÀ neslees. ieej-Ieej, oej-Oeej, keÀeve-Keeve, keÀekeÀ-keÀeKe, keÀeHe-KeeHe, meeHe-meeHeÀ Fl³eeoer.

mJeveHeefjJele&ve Ie[tve ³esC³ee®eer keÀejCes Heg{erueÒeceeCes,

1) yee¿e keÀejCes - YeewieesefuekeÀ, jepekeÀer³e, meebmke=ÀeflekeÀ.

2) Debleie&le keÀejCes - G®®eejeleerue DeeUme, efµeefLeuelee, cegKesefê³eeleerue oes<e Fl³eeoer; J³eeqkeÌleHejlJes keÀjCes Demet µekeÀleele.

yee¿e keÀejCes : YeewieesefuekeÀ - SKeeÐee efJeefµeä YetÒeosµeeleerue Yee<es®ed³eener keÀener Keeme uekeÀJeer, Jewefµeäîes Demeleele. lesLeerue J³ekeÌleer Flej YetÒeosµeele iesu³ee keÀer DeeHeu³ee Yee<esleerue uekeÀJeerb®es veJeerve Yee<esleerue uekeÀJeeRµeer DeeoeveÒeoeve keÀjleele efkebÀJee ogmeN³ee Òeosµeeleerue ueeskeÀ ³ee Òeosµeeleerue mLeeef³ekeÀ nesC³eemeeþer Deeues lejer ns DeeoeveÒeoeve nesles. Goe. 19 J³ee µelekeÀeb®³ee HetJee&Oee&le HetCes µenjeleerue ye´eïeCeeb®eer YeeHee leer cejeþer®eer ÒeceeCeYee<ee, ns OeesjCe pej keBÀ[erves þjefJeues. l³ee®e Yee<else µew#eefCekeÀ, Yee<eebleefjle, ©Heebleefjle, ceeefnleerHej HegmlekesÀ íeHeueer peeT ueeieueer. ³ee ye´eïeCeebHewkeÀer keÀener keÀeskeÀCe Òeosµeeletve HegC³eele Deeues Demeu³eecegUs l³eeb®³ee keÀeskeÀCeer JeUCee®³ee uekeÀJeer cejeþer ÒeceeCeYee<else ©{ Peeu³ee, `yeeUefce$e', `FmeeHeveerefle' ³ee Yee<eebleefjle HegmlekeÀele `Deiees', `meebpe', Fl³eeoer keÀeskeÀCeer µeyo Heg<keÀU Dee{Uleele.

21

jepekeÀer³e – yeneceveer keÀeUeceO³es p³ee HeÀejmeer Yee<es®ee cenejeä^ele cejeþerJej KetHe HeefjCeece Peeuee lees efµeJekeÀeU mebHetve HesµeJeeF&lener keÀe³ece jeefnuee. FlekesÀ®e veener lej l³eebHewkeÀer yejs®e µeyo Deelee cejeþer®e JeeìeJesle FlekesÀ cejeþerceO³es ©Uues Deensle. Goe. `Depe&', `mJeej', `mejkeÀej', `meensye', `ojjespe', Fl³eeoer. HebOejeJ³ee µelekeÀeHeemetve Heesleg&ieerpe Yee<es®ee HeefjCeece cejeþeruee peeCeJet ueeieuee. Goe. `kebÀHet', `HeÀeuelet', `meeJeCe', `Hejele', `Iecesues' ns µeyo cegUeceO³es Heesleg&ieerpe Deensle. Fbûepeeb®³ee jepeJeìerves, Fbûepeer Yee<esves lej cejeþerJej peCet keÀypee®e efceUefJeuee Deens. `DeeieHesìer' Hes#ee `ceeef®emed', `Jee{efoJemee' Hes#ee `yeLe& [s', `ìbkeÀuesKekeÀ' SsJepeer `ìe³eefHemì' Demes efkeÀleerlejer Fbûepeer µeyo cejeþer®³ee DebieJeUCeer He[ues Deensle.

meebmke=ÀleerkeÀ – ceeCetme Je mebmke=Àleer ³eeb®es veeles Deletì Demeles. `mveeve' ne DeeHeu³eekeÀ[s ©{ Peeuesuee µeyo Deens. l³eeuee `DeebIeesU', `[eske̳eeJe©ve ®eej leebyes Iesleues', `keÀeJeȳee®eer DeebIeesU' Deµeer ³esCeejer Jeeke̳es meebmke=ÀeflekeÀ Jewefµeäîeeb®eer ÐeeslekeÀ Deens. SKeeÐee J³ekeÌleer®ee ce=l³et Peeu³eeme, `mJeie&Jeemeer Peeuee', `efveOeve Peeues', `efveJele&ues', `kewÀueeµeJeemeer Peeues', `cejCe HeeJeues' Je `ie®ekeÀues' ner Jeeke̳es ³esleele. l³eeletve yeesueCeeN³ee®eer meebmke=ÀeflekeÀ HeeleUer mHeä nesles.

Debleie&le keÀejCes : Yeeef<ekeÀ HeefjJele&vee®³ee Debleie&le keÀejCeebceO³es mHeä Je µeg× SJe{e®e DeLe& I³ee³e®ee. µeyoes®®eej keÀjC³eeleerue DeeUme, keÀþerCe G®®eej meshes keÀjC³ee®eer ÒeJe=Êeer, DevegkeÀjCe, Fbefê³eebleerue oes<e, G®®eejeb®³ee Keeme uekeÀJeer Deµee DeveskeÀ keÀejCeeb®ee meceeJesµe neslees.

1) mHe<ìes®®eej keÀjC³eeleerue DeeUme – cejeþerceO³es yes®e µeyo mJejevle efueefnues peeleele, HeCe J³ebpeveevle G®®eejues peeleele. ner uekeÀye keÀener ÒeceeCeele ceenjeä^er Je DeHeYe´bµe ³eebHeemetve cejeþerves Iesleueer Demes meebieleele. HeCe cegUele ner uekeÀye G®®eejeleerue DeeUmeecegUs Deeueer DemeeJeer. Goe. `jcesµe keÀece keÀjerle neslee' SsJepeer `jcesµed keÀeced keÀjerled neslee' Demes yeesueues peeles.

2) keÀþerCe G®®eej meshes keÀjC³ee®eer ÒeJe=Êeer – Jejerue ÒeJe=Êeeruee peJeU®eer Deµeer ner ÒeJe=-Êeer Deens. `osJee®es Iej' SsJepeer `osJeIej', `ke=À<Ce' SsJepeer `efkeÀmeve', `mJej' SsJepeer `metj', `Deesj[uee' - `Jej[uee' ner meJe& G®®eej meshes keÀjC³ee®³ee ÒeJe=Êeer®eer GoenjCes Deensle. ³eeuee®e `G®®eejmeewkeÀ³e&' efkebÀJee `G®®eejmegueYelee' cnCeleele.

3) DevegkeÀjCe – keÀener J³ekeÌleeR®³ee efJeefµeä G®®eejeb®es DevegkeÀjCe DeeHeCe keÀjlees. G®®eejeleerue

³eesi³e – De³eesi³e ve Heenelee leer uekeÀye Òeefle<þerle Jeeìles. `keÀje³euee nJes' ne G®®eej DeeefCe `keÀjeJe³eeme Hee³epesue' Demeener jepekeÀejCeer vesl³ee®³ee Leeìele neslees.

4) OJeveer GlHeVe keÀjCeeN³ee cegKeeleerue Fbefê³e oes<e – keÀener J³ekeÌleeRvee yeesye[sHeCeecegUs `j' ®ee G®®eej veerì keÀjlee ³esle veener. l³ee®ee G®®eej les `[d' efkebÀJee `ue' Demee keÀjleele. `mejU' ne µeyo `me[ue' efkebÀJee `meueue' Demee G®®eejleele. DeepeejHeCeecegUs cegKeeleerue Fbefê³eeble oes<e GlHeVe neslees. l³ee®ee HeefjCeece G®®eej yeoueC³eeJej neslees. ns Demes G®®eej keÀener JesUe l³ee J³ekeÌleerHegjles ce³ee&efole jenele veekeÀeceO³es ceesþ³ee DeekeÀeje®³ee veLeer Demeleele. l³eecegUs `ced', `Hed' ³ee Deesÿîe JeCee&®³ee G®®eejele HeÀjkeÀ He[lees. Deµeer JeeF& lemes®e G®®eej cegueebvee efµekeÀefJeles. HeefjCeeceer meyebOe peceeleerceO³es lees®e G®®eejefJeµes<e Hemejlees.

22

5) DeeIeele – SKeeÐee JeCee&Jej JeepeJeerHes#ee peemle DeeIeele osCes efkebÀJee lees JeCe& G®®eejleevee peemle ÞJeeme veekeÀeletve mees[Ces l³eecegUs G®®eejele HeÀjkeÀ He[lees. Goe. `HeU', `HeÀU'.

³eeefµeJee³e osµeHeefjefmLeleer, neJeeceve, DeVe, og<keÀeU, Deepeej, ceeokeÀ HeoeLee&®es mesJeve Fl³eeoer DeveskeÀ mJeveHeefjJele&vee®eer keÀejCes cnCetve meebefieleueer peeleele.

Jejerue keÀejCeebcegUs nesCeej smJeveHeefjJele&ve oesve ÒekeÀej®es :

1) meeHes#e efkebÀJee meb³eesiepev³e HeefjJele&ve.

2) efvejHes#e efkebÀJee mJeleb$e HeefjJele&ve. 1) meeHes#e mJeveHeefjJele&ve :

meeHes#e mJeveHeefjJele&ve ns efJeefµeä mJevee®³ee Deepegyeepet®³ee mJeveeb®³ee G®®eejCe – J³el³e³eecegUs Ie[tve ³esles. ³ee®ee DeLe& µeyoeble keÀener efJeefµeä JeCee&®es efJeefµeä G®®eej Demeleerue lej®e ns mJeveHeefjJele&ve Ie[tve ³esF&ue. cnCepes®e ns ogmeN³ee mJeveeb®³ee G®®eejCeeJej DeJeuebyetve Deens. `keÀ' ®ee G®®eej Òeeke=ÀleeceOetve cejeþerceO³es ³esleevee `ie' neslees. ne `keÀ' µeyoejbYeer, µesJeìer, ceeies, Heg{s keÀesCeles mJej Je J³ebpeve Deens. ns Heentve þjJeeJes ueeieles. cnCepes Yee<es®³ee mJeveHeefjJele&veeceO³es SkeÀ He×leer Deens, keÀener efve³ece Deens, ns ue#eele ³esles.

³ee meeJe&ef$ekeÀ HeefjJele&vee®es mJe©He Demes Demeles, Òee®eerve cejeþerleerue GkeÀejevle Hegef}Ábieer µeyo

Heg{erue keÀeUele DekeÀejevle Peeues. Goe. Jesueg >Jesue, veeog >veeo, SkegÀ > SkeÀ. Deelee ³ee efve³eceeuee DeHeJeeoner Deensle. Goe. `Debyeg', `$eÝleg', `Yeeveg' ns lelemce µeyo cejeþer®³ee ceO³ekeÀeUele lemes®e jeefnues, HeCe Deelee DeeOegefvekeÀ keÀeUele les TkeÀejevle Peeues Deensle. ³ee DeHeJeeoe®es cegK³e keÀejCe cnCepes vesceke̳ee keÀesCel³ee keÀejCeeves efJeefµeä mJeveHeefjJele&ve Peeues, ³ee®ee efveefµ®ele HeÊee ueeiele veener. ns efve³ece YeeweflekeÀ efve³eceebÒeceeCes De®etkeÀ vemeleele.

`kesÀUs', `cegues', `Iejs', `nmeCes' Demes HetJeea®es SkeÀejevle µeyo ÒeLece DekeÀejevle `keÀsUb', `cegueb', `Iejb', `nmeCeb' Demes nesles lej Deepe les DekeÀejevle `kesÀUbç', `ceguebç', `Iejbç', `nmeCebç' Demes Peeues Deensle. HeCe ³eener efve³eceeuee DeHeJeeo meeHe[leele. l³eeves, efleveW ner ©Hes `l³eeveb', `efleveb' Deµeer ÒeLece Je veblej l³eebveer, efleveer Deµeer veblej HeefjJeefle&le Peeueer lej `leW', `nW', `peW' ner meJe&veeces Deepe `les', `ns', `pes' Deµeer yeoueuesueer efomeleele.

³ee®ee®e DeLe& mJeveHeefjJele&veeyeeyele meebefieleuesues efve³ece DeHegjs Deensle. JeeCeer®³ee Fbefê³eebleerue oes<e, Je³e, m$eer-Heg©<e Yeso, DeevegJebefµekeÀlee ner pej keÀejCes Demeleerue lej efYeVe µejerjJewefµeäîes Demeuesues Yeeef<ekeÀ meceepe SkeÀ®e Yee<ee keÀe yeesueleele? µejerjJewefµeäîes efYeVe Demetvener leer Yee<ee meceeve jerleerves HejeJeefle&le keÀe nesle peeles? keÀener Yee<ee PeHeeìîeeves HejeJeefle&le nesleele lej keÀener cebo ieleerves; Demes keÀe JneJes? keÀener keÀeueKeb[ele mJeveHeefjJele&ve ÒeYeeJeer jerl³ee nesles, lej keÀener keÀeueKeb[ele ne ÒeYeeJe eflelekeÀemee peeCeJele veener, Demes keÀe nesles? Deµee DeveskeÀ Òeµveeb®eer GÊejs keÀesCel³eener efme×ebleeves HetCe&le: efceUeuesueser veenerle. J³ekeÌleer®³ee Dee³eg<³eeceO³es Yee<eemebHeeovee®³ee keÀeUele cnCepes Je³ee®³ee 2 les5 Je<ee&le cetueieeceer, efve³ee&³ekeÀ DeeefCe efve³ele (efve³eefcele) mJeveHeefjJele&ve Ie[les. lej Yee<ee GHe³eespeveeb®³ee

23

keÀeUele cnCepes Gjuesu³ee Dee³eg<³eele efve³eceeHeefuekeÀ[s iesues mJeveHeefjJele&ve Ie[tve ³esles. Goe. Decye > Deccee Fl³eeoer. meeHes#e HeefjJele&vee®es ÒekeÀej Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue :

1) Debl³emJeveueesHe – ûeerkeÀ, mebmke=Àle, Òeeke=Àle ³ee Yee<eebceO³es µeyoeb®³ee µesJeìer oesve J³ebpeves SkeÀ$e ³esT µekeÀle veenerle. l³eeHewkeÀer SkeÀe®ee ueesHe neslees.

Goe. mebmke=Àle – JeekedÀ + med > JeekeÀ, ¬eÀer[ved + med > ¬eÀer[ved, cejeþer-peeJeb >, kesÀUs > kesÀUb.

`JeekedÀme' Demee µeyo G®®eeje³euee keÀþerCe peeles cnCetve µesJeì®ee `med' ne OJeveer ueesHe ueeJelees. l³ee®eÒeceeCes cejeþerleerue peeJes, kesÀues Fl³eeoer µeyoeb®³ee µesJeìer `S' keÀej Je DevegmJeej ³ee

pees[erleerue `S' ³ee pees[mJeje®eer ÒeLece HeÀes[ nesTve (De + F) l³eeleerue `F' mJeje®ee ÒeLece

ueesHe Peeuee. kesÀUs > kesÀUb, veblej DevegmJeeje®eener ueesHe Peeuee. HeCe µeyoe®es G®®eejCe, Jepeve keÀe³ece jeKeC³eemeeþer kesÀUçç Demee µesJeì®ee OJeveer oerIe& G®®eejuee peeT ueeieuee.

2) SkeÀmJeveerkeÀjCe – SkeÀeHeg{s SkeÀ Deeuesu³ee oesve mJeveeb®ee G®®eej keÀþerCe Jeeìlees. Deµee JesUer

SkeÀe mJevee®ee ueesHe neslees Je SkeÀ keÀe³ece jenelees. Goe. kegÀNne[ > keÀje[, efyeNne[ > efyeje[.

3) DeeÐemJeveeiece – pes µeyo J³ebpeve³egiceeves (pees[e#ejeves) meg© nesleele, l³eeb®ee G®®eej meesHee

keÀjC³eekeÀefjlee l³eeDeeOeer mJej ³eslees. Goe. m¬etÀ > Fm¬etÀ, mketÀue > FmketÀue.

4) ceOJemJeveeiece – pees[#ejeleerue cnCepes®e J³ebpeve³egiceeleerue oesvner J³ebpeves G®®eejCes keÀþerCe peeles. megueYe G®®eejemeeþer l³ee oesve J³ebpeveeceO³es SkeÀ mJej Ieeleuee peelees. l³eeuee

`mJejYekeÌleer' Demesner cnCeleele. Goe. jkeÌle > jiele, YekeÌle > Yeiele, ÒekeÀej > HejkeÀej.

keÀOeerkeÀOeer µeyoeceO³es mJejeSsJepeer J³ebpeve ³esles, cnCepes `J³ebpeveYekeÌleer' nesles,

Goe. keÀcej > keÀcyej, Deece > Deecye´, leece´ > leeyce´.

5) mJejueesHe - ³esLes mJejYekeÌleer®³ee Gueì ÒekeÀej neslees. µeyoe®³ee ceOeerue mJeje®ee ueesHe neslees.

Goe. He[uee > He[duee, Deeesj[uee > Jeje[duee.

6) Debl³emJeveeiece – Fbûepeerletve cejeþerle Deeuesu³ee Je ©Uuesu³ee µeyoeb®³ee µesJeìer / j /+ mHeµe& ³ee ÒekeÀej®es J³ebpeve³egice Demeu³eeme l³ee ³egiceeveblej / De / ³ee mJeje®ee Deeiece neslees.

Goe. HeÀemed& >HeÀeme&d , keÀesìd& > keÀesì&, Heeìd& > Heeì&.

7) me¢µeerkeÀjCe – mveHeefjJele&vee®ee DeeCeKeer SkeÀ ÒekeÀej cnCepes me¢µeerkeÀjCe. ³eeceO³es µeyoeleerue JeCe& SkeÀceskeÀeb®³ee meeefVeO³eele G®®eejues peeleevee l³eeb®ee HeefjCeece µespeej®³ee JeCee&®³ee G®®eejeJej neslees. ne HeefjCeece oesve ÒekeÀejebveer neslees.

1. Hegjesieeceer me¢µeerkeÀjCe - ³esLes SkeÀeHeg{s SkeÀ Deeuesu³ee oesvner JeCee&®ee SkeÀ JeCe& nessves lees HetJe&JeCe&

neslees. ³eeuee®e `HetJe&JeCe&HeefjCeleer' Demes cnCeleele. Goe. (mebmke=Àle) `®e¬eÀ' > (Òeeke=Àle)

`®ekeÌkeÀ', `cegkeÌle' > `cegkeÌkeÀ', `J³eeIe´' > `JeiOe' > JeeIe (cejeþer).

24

³eeJe©ve J³ebpeve³egdiceeleerue Heefnuee mJeve cnCepes OJeveer keÀe³ece jenlees.

2. Heµ®eieeceer me¢µeerkeÀjCe - ³esLes SkeÀeHeg{s SkeÀ Deeuesu³ee oesvner JeCee&®ee SkeÀ JeCe& nesTve lees HejJeCe& neslees. ³eeuee®e `HejJeCe&HeefjCeleer' cnCeleele.

Goe. ogiOe (meb.) > ogodOe (Òee.) > oto (cejeþer); lemes®e meHle > meÊe > meele.

³esLes J³ebpeve³egiceeleerue ogmeje mJeve / odveer keÀe³ece jenlees.

8) meceevemJeveHeefjnej – SkeÀeHeg{s SkeÀ lees®e JeCe& efkebÀJee OJeveer Deeuee lej mebmke=ÀleceO³es SkeÀ veenermee neslees Je SkeÀ®e efµe}ÁkeÀ jenlees Je lees oerIe& neslees. cejeþer®es Jewefµeäîe Demes keÀer keÀOeer keÀOeer SkeÀ JeCe& cnCepes OJeveer HetCe&HeCes veenermee®e neslees HeCe jeefnuesuee OJeveer oerIe& nesle veener.

Goe. IesTve IesTve > Ies IesTve; ³esLes `Tve' ne OJeveer veenermee®e Peeuee. SkeÀ `Tve' keÀe³ece jeefnuee. DeeCeKeer GoenjCes IesT.

j[uee j[uee j[uee DeeefCe PeesHeuee > j[ j[ j[uee DeeefCe PeesHeuee.

9) me¢µemJeveuees[ - SkeÀentve DeefOekeÀ mJeveeb®es µeyo cnCepes mJeveeb®eer meeKeUer®e. l³ee

mJeveµe=bKeuesleerue meceeve mJe©Hee®³ee mJeveeb®ee ueesHe neslees. GoenjCeeLe& - uee³eye´jer > uee³eye´er,

oerHe > DeeJeueer > efoDe + DeeJeueer > efoDeDeeJeueer > efoJeeUer, efjkeÌle + keÀce& > jkeÌkeÀ +

keÀece > efjkeÀecee.

10) mJeveJ³el³eeme - µeyoeb®ee G®®eej keÀjleevee ieuele®es mJeve DeeHeueer®e peeiee yeouetve HejmHejeb®eer peeiee Iesleele.

Goe. [eskedÀmes > [esmedkesÀ, ef®eìkeÀCes > ef®ekeÀìCes, vegmekeÀeve > uegmekeÀeve, HeÀueenej >

HeÀjeU, Yeefieveer > yenerCe, yeeoueer > yeeoueer > yeeìueer.

11) efJeme¢µeerkeÀjCe – nesJet mJeveJ³el³eemee®eer Heg{®eer Hee³ejer Deens. ³eele G®®eejCe¢äîee meceeve DemeCeejs oesve mJeve G®®eejC³eeme keÀþerCe Peeu³eeves Jejerue ÒeceeCes®e DeeHeueer peeiee yeouetve HejmHejeb®eer peeiee Iesleele. ³esLes G®®eejele efyeIee[ neslees. keÀejCe µeyoeb®³ee G®®eejele vewmeefie&keÀ Demeuesueer ieleer efkebÀJee leesue ³ee meceeve JeCe&cegUs efyeIe[lees.

Goe. `keÀeUs jeUs ieesjs jeUs', `HeÀeìkeÀe cegìkeÀe', `keÀeUe jece ieesje jece'. Deµee ÒekeÀejs mJeveHeefjJele&vee®ee (OJeefveHeefjJele&vee®ee) efJe®eej kesÀuee. ³eeJejerve DeeHeu³ee ue#eele Deeues Demesue keÀer, DeeHeCe DeeHeueer Yee<ee yeesueleevee keÀUle-vekeÀUle G®®eejele efkeÀleer yeoue nesle Demelees. SkeÀ ogmeN³ee®³ee G®®eeje®es DevegkeÀjCe keÀjlees, ogmeN³ee J³ekeÌleer®es DevegkeÀjCe eflemejer J³ekeÌleer keÀjles. nUtnUt meJe& meceepe les®e G®®eej G®euelees. Yee<esleerue OJeefveHeefjJele&ve ©{ nesles. 2) efvejHes#e efkebÀJee mJeleb$e HeefjJele&ve : pecexefvekeÀ Yee<eeb®³ee yeeyeleerle Ie[uesueer leer SkeÀ SsefleneefmekeÀ Ieìvee Deens. SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeve ³ee DeY³eemeHe×leerletve DeY³eemekeÀeb®³ee neleer cenÊJee®es efve<keÀ<e& ueeieleele, ³ee®es ns GoenjCe Deens.

25

mJeveHeefjJele&ve ns efJeefµeä Yeeef<ekeÀ efve³eceebvegmeej nesles, les Flej Yee<eeyee¿e keÀesCel³eener ieesäerJej DeJeuebyetve vemeles, ns lelJe pecexefvekeÀ Yee<eeb®³ee mJeveHeefjJele&veemebyebOeer mHeä keÀjC³eele Deeues. cegUele ns leÊJeµeesOevee®es keÀe³e& jemcegme jemkeÀ ³ee [@efveµe Yee<eeJew%eeefvekeÀe®es Deens. Hejbleg efûeceves les efµemleye× He×leerves ceeb[ues. cnCetve ns mebµeesove l³ee®³ee veeJeeJej cees[les. efûeceves ne efme×eble ceeb[leevee DeefYepeele Yee<eebleerue G®®eejebyejesyej meJe&meeceev³e J³ekeÌleeR®³ee yeesueerceOeerue G®®eejner efJe®eejele Iesleues, J³ebpeveeceO³es oesve JesUe HeÀjkeÀ Peeu³ee®es l³eeves meebefieleues F. me. 400 ceO³es uees pece&ve Yee<esleerue G®®eej yeoueues, lej F. me. 800 ceO³es ne³e pece&ve Yee<esleerue G®®eej yeoueues. ne yeoue Heg{erue ÒeceeCes oeKeefJelee ³eslees.

Hed > HedÀ

led > Led

kedÀ > Ked Lees[ke̳eele, cetU®³ee Dee³e&Yee<esleerue (Hed, led, kedÀ) ³eeb®es pejce@efvekeÀ Yee<esceO³es (HedÀ, Led, Ked)

yeveleele. Goe. –

ûeerkeÀ iee@efLekeÀ cejeþer DeLe&

Hed : HedÀ Hees[mes (Heesoesmed) > HeÀes[legme Hee³e

Led : Led $esFdmed > LesdFdmed Leerve

kedÀ : Ked keÀeefo&Dee > KeeFleeW[ no³e

Hejbleg Jejerue efve³ece (Hed, led, keÀ) ³eeb®³ee HetJe&mleeveer Demeuesu³ee mJejeJej Deeieele Demeu³eeme®e Keje þjlees. HeCe Heµ®emLeeveer Demeuesu³ee mlejeJej DeeIeele Demeu³eeme l³ee®eer HeefjCeleer `Je', `o', `ie' ceO³es nesles, ns Jnsve&jves oeKeJetve efoues, DeeefCe efûece®³ee efme×evleeuee Hegmleer pees[ueer. Deelee ûeerkeÀ `Helesj', `mebmke=Àle', `efHelej' ³eeb®es `iee@efLekeÀ', `HeÀeoj' keÀe nesles, ³ee®es mHeäerkeÀjCe efceUles.

ceO³eJeleea cejeþerleerue `Ud' veeieHegjer yeesueerceO³es meieUerkeÀ[s `j' Peeuesuee efomelees, lej DeefnjeCeerceO³es `³e' Peeuesuee efomelees.

keÀeUe, keÀesUmee, efKeUe, kesÀU, DeeJeUe, efHeJeUe – ceO³eJeleea cejeþer.

keÀeje, keÀesjdmee, efKeje, kesÀj, DeeJeje, efHeJeje – veeieHegjer cejeþer.

keÀe³ee, keÀes³edmee, efKe³ee, kesÀ³ed, DeeJed³ee, efHeJed³ee – DeefnjeCeer cejeþer.

DeHeJeeo – yeUerjece > yeef[jece, OegjUe (Oeg[d[e) – veeieHegjer cejeþer

OegUs > Oeg[s > Oeg³es; peUieebJe – pe[dieeJe, pe³eieebJe – DeefnjeCeer cejeþer. mee¢µ³ecetuekeÀ HeefjJele&ve : Yeeef<ekeÀ HeefjJele&vee®³ee Debleie&le keÀejCeebceO³es me¢µ³elee Jee meec³e ns SkeÀ ÒeYeeJeer keÀejCe ceeveues peeles, Jej Heeefnuesu³ee mJeveHeefjJele&vee®es (OJeefveHeefjJele&vee®es) keÀe³e&#es$e Yee<es®eer mJeefveceJ³eJemLee ns Demeles, cnCepes®e Yee<esleerue G®®eej keÀmes yeoueleele, SJe{îeeHegjles ns keÀe³e&#es$e ce³ee&efole Demeles. HeCe mee¢µîe → me¢µ³elee † meec³e † meejKesHeCee ne Yee<es®³ee meJe& HeeleȳeebJej cnCepes®e

26

IeìkeÀebceO³es keÀe³e&jle Demelees. lejer µeyoIeìvee (µyeo keÀmes yeveleele, Ie[leele), µeyoefJekeÀej

(µeyo©Heeleerue yeoue) Je µeyo – DevJe³e (µeyoeµeyoebleerue mebyebOe) ³ee J³eekeÀjCee®³ee #es$eele l³ee®ee

ÒeYeeJe ÒekeÀ<ee&ves peeCeJelees. mJeveHeefjJele&vee®³ee cegUeµeer Yee<ekeÀeb®³ee µeejerj – ceeveefmekeÀ megueYeerkeÀjCee®³ee ÒeJe=Êeer Demeleele. ³ee ÒeJe=Êeer mee¢µ³ecetuekeÀ HeefjJele&vee®³ee cegUeµeer Demeleele.

mee¢µ³ecetuekeÀ cnCepes meejKesHeCeeletve GodYeJeuesues. oesve Yeeef<ekeÀ ©HeebceO³es meec³e cnCepes meejKesHeCee Dee{Uuee keÀer DeeHeues ceve l³ee oesve ©Heeb®ee G®®eej, l³eeb®eer J³eekeÀjefCekeÀ Ieìvee ³ee meboYee&le l³ee oesve ©Heeble SkeÀ mebyebOe ÒemLeeefHele keÀjles. SkeÀe ©HeemeejKes ogmejs ©He keÀjCes efkebÀJee SkeÀe ©Heeb®³ee OeleeaJej ogmeN³eeceO³es yeoue ÒemLeeefHele keÀjCes, ³ee ceeveefmekeÀ ef¬eÀ³ee Ie[t ueeieleele. HeefjCeeceer l³ee ©Heeb®es OJeefveHeefjJele&ve nesles. l³ee ©Heeb®es J³eekeÀjefCekeÀ mLeeve yeoueles. Jeeke̳ej®evesle HeÀjkeÀ neslees. ³ee meJee&®³ee cegUeµeer l³ee oesve Yeeef<ekeÀ ©Heebleerue meec³e Jee meejKesHeCee Demelees. ³ee HeefjJele&vee®es Heg{erue oesve ÒekeÀej He[leele. 1) mee¢µ³ecetuekeÀ efJemleej : Yee<esceO³es jespe®e veJesveJes µeyo GHeefmLele nesle Demeleele. ³ee veJeveJeerve µeyoebvee Jee Jeeke̳eÒe³eesieebvee ³eesi³e l³ee J³eekeÀjefCekeÀ meb®eeceO³es ®eHeKeueHeCes yemeefJeC³ee®es keÀe³e& SkeÀe mlejeJej ®eeueles. ³eeuee®e `mee¢µ³ecetuekeÀ efJemleej' Demes cnCeleele. Yee<else veJeerve Jeeke̳eÒe³eesie Deeues keÀer l³eeb®eer J³eekeÀjCeeceO³es J³eJemlee ueeJeeJeer ueeieles. Demes keÀjleevee DeeHeCe Yee<else veJeerve Deeove kesÀuesu³ee µeyoeb®es DeeHeu³ee Yee<esleerue®e keÀener cetU µeyoebµeer meejKesHeCee®es veeles, mebyebOe pees[lees, ³eeJe©ve l³eeb®es efuebie, DeveskeÀJe®eveer ©Hes þjJelees, veJeerve Jeeke̳eÒe®eej le³eej keÀjlees. cnCepes®e DeeHeCe l³ee®eer SkeÀ J³eekeÀjefCekeÀ J³eJemLee ueeJelees.

cejeþer m$eerefuebieer DekeÀejevle µeyoeb®es DeveskeÀJe®eve oesve ÒekeÀejebveer nesles.

1) DeekeÀejevle – Goe. ef®eb®e-ef®eb®ee, jsIe-jsIee, iegbpe-iegbpee, leej-leeje, keÀ[-keÀ[e, Oeej-Oeeje.

2) F&keÀejevle – efJenerj – efJeefnjer, KeeCe – KeeCeer, ieeþ – ieeþer, ®eeoj - ®eeojer.

`meBHeue~ `ûesì', `cemle', `ì@eHe', `®ee³eµesJeerme', `Ke[tme', `mee@efue[' Demes efJeµes<eCe - µeyo cejeþerceO³es veJ³eeves ©{ Peeues.

`ceejCes', `keÀjCes' ³ee ef¬eÀ³eeb®³ee DeeOeejs DeveskeÀ veJes JeekeÌÒe®eej cejeþerceO³es veJ³eeves ©{ Peeues Deensle.

Goe. oeb[er ceejCes, [esUe ceejCes, PeìkeÀe ceejCes, efmeueskeÌì keÀjCes, ì^e³e keÀjCes, mesefueye´sì keÀjCes.

³eeble `ceejCes' ³ee ieìeleerue µeyo cejeþer Deens lej `keÀjCes' ieìeleerue µeyo Fbûepeer Deens.

mee¢µ³ecetuekeÀ efJemleeje®es keÀe³e& efJeefµeä mecetneb®³ee, ieìeb®³ee DeeOeejs ®eeueles. ns mecetn, ieì efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee me¢µelesJej DeeOeejuesues Demeleele. GoenjCeeLe&:

OJeefvemee¢µ³e - `ie[ie[eì', `peUHeÀUeì', `IeCeIeCeeì'.

©HeieCemee¢µ³e - µeyomeeOekeÀ - `keÀ'ö `efvejer#ekeÀ', `mebIeìkeÀ', `JeenkeÀ'.

27

veece + Deeue³e ³ee µeyomeeOekeÀ meb®eeceO³es `keÀe³ee&ue³e', `ogiOeeue³e' Demes DeveskeÀ µeyo Deeuesues Deensle.

HebkeÌJej - `HebkeÌJejCes', yesnes<e - `yesnes<eCes' ³eebmeejKeer ef¬eÀ³eeHeos, `uelkeÀjuesuee', `yegUyegUuesuee' ³eemeejKeer efJeµes<eCes, `GieJeleer', `ceeJeUleer' (HetJe&, Heefµ®ece) ³eebmeejKeer veeces ner mee¢µ³ecetuekeÀ efJemleeje®eer®e GoenjCes nesle. 2) mee¢µ³ecetuekeÀ HeefjJele&ve : mee¢µ³ecetuekeÀ efJemleejeves Yee<esceO³es veJeerve IeìkeÀeb®eer Jee{ Peeueer, lejer mebj®eveelcekeÀ

HesÀjHeÀej Peeues Demes nesle veener. me¢µ³eles®³ee DeeOeejeves Yee<esleerue ©efHeceeb®³ee (©efHece – Yee<es®ee meJee*le ueneve meeLe& IeìkeÀ) DeveskeÀ ©HeeblejebHewkeÀer (©Heeblej † efJeefJeOe Yeeef<ekeÀ ©Hes) SkeÀ ©Heebleje®es G®®eeìve nesTve l³ee peeieer veJeerve ©Heebleje®eer ÒeefleÿeHevee nesles. lesJne®e `mee¢µ³ecetuekeÀ HeefjJele&ve Peeues' Demes cnCelee ³esles.

ceer iesues / iesu³es, let iesueerme, leer iesueer. ogmeN³ee oesve Jeeke̳eeb®³ee OeleeaJej DeueerkeÀ[s `ceer iesueer' Demes meeo=µ³ecetuekeÀ HeefjJele&ve nesT ueeieues Deens. l³eecegUs iesues / iesuîes ³ee ©Heeleerue YetlekeÀeUer `ued' ³ee Òel³e³ee®³ee `S' ³ee ©Heebleje®es HetCe& G®®eeìve nesC³ee®ee mebYeJe efvecee&Ce neslees. cnCepes iesues / iesu³es ns ©He keÀeueeblejeves HetCe& veä nesTve HeÀkeÌle `F&' (iesueer) SJe{s®e ©He efµeuuekeÀ jenerue.

me¢µeles®es Yee<else veJeerve ©Hes efkebÀJee ÒeJeie& cnCepes J³eekeÀjefCekeÀ µeyoieCe efkebÀJee µeyopeeleer le³eej nesle veenerle. Hejbleg cegUele Demeuesu³ee IeìkeÀebleerue efJemebieleer veeefnµeer keÀ©ve meceleesue meeOeuee peelees. mJeveHeefjJele&ve (OJeefveHeefjJele&ve) ns Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve efve³ele Demeu³eeves Yee<esleerue OJeefve¢äîee mebyebefOele Deµee meJe& µeyoebvee les J³eeHetve jenles. HeCe mee¢µ³ecetuekeÀ HeefjJele&ve ns efJeefµeä ©HeeblejeHegjles®e ce³ee&efole Demeles. Yee<esleerue Deefve³eefcele ©Hes efve³eefcele keÀjCes Je ©HeeJeueerceO³es ®eHeKeueHeCes yemeleerue Demes ©He l³eeuee osCes ns ³ee Òeef¬eÀ³es®es keÀe³e& Deens. mee¢µ³ecetuekeÀ HeefjJele&vee®es keÀener ÒekeÀej :

1) J³egl¬eÀceer Ie[Ce – Gueì He×leer®³ee Ie[Ceerletve µeyo yeveefJeCes. Goe. Hegefuebieer µeyoeuee efJeefµeä Òel³e³e ueeJetve l³ee®es m$eerefuebieer ©He meeOeues peeles. HeCe pej m$eerefuebie ©HeeJe©ve Hegefuuebieer ©He le³eej kesÀues lej J³egl¬eÀceer cnCepes Gueì Ie[Ce Peeueer.

2) mebHetkeÌle Ie[Ce – DeLe&mee¢µ³e Demeuesues oesve µeyo, oesve µeyoyebOe efkebÀJee Jeeke̳es yeesueC³ee®³ee DeesIeele SkeÀe®e JesUer ceveele GHeefmLele nesleele Deµee JesUer SkeÀe®ee OJeveer ogmeN³eele efcemeUtve eflemej®e ©He le³eej nesles. keÀeueeblejeves les Yee<else ©{ nesTve l³eeuee DeLe& ÒeeHle nesles. cejeþer `®eeJeì' ne µeyo `Jee®eeì' ³ee µeyoeHeemetve Deeuee. `meHìWyej', `veesJnWyej', `ef[meWyej' ³eele ³esCeejer DevegveeefmekesÀ `Dee@keÌìesyej' Jej ³esTve keÀener J³ekeÌleer `DeekeÌìesyej' Demeener GuuesKe keÀjleele.

3) Hegve:Keb[Ce - µeyoe®es ®egkeÀer®es efJeIeìve kesÀu³eecegUs cnCepes®e µeyoIeìkeÀeb®eer HeÀes[ ®egkeÀer®eer kesÀu³eecegUs µeyoeleerue ©efHeceeb®³ee JeemleefJekeÀ ce³ee&oe yeoueu³ee peeleele. ceie ®egkeÀer®³ee ©efHeceeb®³ee meene³³eeves mee¢µ³ecetuekeÀ meceleesue meeOeuee peelees Je efJemleejner kesÀuee peelees. GoenjCeeLe& - `iees[lesue' ³ee µeyoele `lesue' ³ee ©efHeceeSsJepeer `Sue' ne ©efHece Deens Demes Jeeìu³eecegUs `leerU lesue', `Keesyejsue lesue' ³ee µeyoebSsJepeer `efleUsue', `Keesyejsue', `Sjb[sue'

28

Deµeer ©Hes Peeueer. µeWieoeCee ³ee®eer HeÀes[ µesbie + DeeCee, HeCe `oeCee' SsJepeer `DeeCee' ns ©efHece Deens Deµee ®egkeÀer®³ee mecepegleerves `HegÀìeCee', `meesueeCee', `cegieeCee' ns µeyo le³eej Peeues.

4) Deefleµeg×er – DeeHeCe Flejebntve Þesÿ Deenesle Demes oeKeefJeC³eemeeþer µeyoe®ee G®®eej keÀjleevee cetU µeyoele SKeeod ogmeN³ee OJeveeR®eer Jee{ kesÀueer peeles. GoenjCeeLe& `Dee@efHeÀme' SsJepeer `ne@Heerme', `ye@efjmìj' SsJepeer `ye@efueäj'.

5) og<Òe³eesie – p³eeoe %eeve oeKeefJeC³ee®³ee nJ³eemeeletve Deefleµeg×er®es Òe³elve nesleele, lej

De%eeveeletve og<Òe³eesie mebYeJeleele - `Fbpeske̵eve' SsJepeer `efJebefpeke̵eve', `ìeF&ce > ìe³edced'.

Lees[ke̳eele, me¢µeles®es leÊJe Yee<es®³ee mJeveJ³eJemLee (OJeefveJ³eJemLee), J³eekeÀjCe, µeyoJ³eJemLee DeLe&J³eJemLee Deµee meJe&®e HeeleȳeebJej DeeHeuee ÒeYeeJe oeKeefJeles. SsefleneefmekeÀ Yee<eeefJe%eeveeceO³es me¢µeles®³ee mJe©HeeHes#ee efle®³ee HeefjCeeceeJej peemle ue#e efoues peeles. mJeveHeefjJele&veeves Yee<es®³ee mJeefvekeÀ (OJeefve) HeeleUerJej HeefjCeece neslees, lej me¢µeles®ee HeefjCeece cegK³ele: J³eekeÀjefCekeÀ HeeleUerJej nesTve HeefjJele&ve Ie[tve ³esles. mJeveHeefjJele&ve ns SkeÀe efJeefµeä keÀeUer, SkeÀe efJeefµeä Òeosmeele yeesueu³ee peeCeeN³ee, SkeÀe efJeefµeä meeceepee®³ee Yee<esleerue OJeveer keÀeueieleeryejesyej efJeefµeä He×leerves yeouele peeleele. ner DeKeb[ Je meeJe&ef$ekeÀ Òeef¬eÀ³ee Demeles. l³eeletve DeveskeÀ lens®eer veJeerve ©Hes, µeyoÒe³eesie, Jeeke̳ej®evee DeeHeu³ee vepejsme He[leele. HeCe keÀeueceeveeves l³eeleerue efìkeÀC³eeme ³eesi³e Deµeer cnCepes, meceepeeves ceev³e keÀ©ve Òe®eefuele kesÀuesueer ©Hes lesJe{er efµeuuekeÀ jeneleele. meceepee®³ee keÀuHeveeµekeÌleeruee JeeJe osTve cees[keÀUeruee Deeuesueer J³eekeÀjCeHe×leer Hegvne Gefpe&leeJemLesuee DeeCeCes, ne mJeveHeefjJele&vee®ee cegK³e HeefjCeece meebefieleuee peelees.

����������������

29

3

DeLe&HeefjJele&ve Je Deeoeve : mJe©He, keÀejCes Je ÒekeÀej DeLe&HeefjJele&ve : Yeeef<ekeÀ J³eJenejeleerue µeyo cnCepes OJeefve©He DeekeÀej Je l³ee DeekeÀejeµeer efveieef[le Demee DeLe&. Yee<else Ie[tve ³esCeeN³ee yeouee®ee HeefjCeece µeyoe®³ee OJeefve©He DeekeÀejeÒeceeCes®e l³ee®³ee Delee&Jejner neslees. SkeÀe®e JesUer Yeeef<ekeÀ yeoue OJeefve©Heele ³ee DeLe&©Heele nesle veener. keÀOeer ne yeoue kesÀJeU OJeefve©HeeceO³es neslees lej keÀOeer Dele&©Heelener neslees. GoenjCeeLe&:

mebmkeÀ=le `meHle' > Òeeke=Àle `meÊe' > cejeþer `meele' ³esLes kesÀJeU OJeefve©HeeceO³es yeoue Peeuee, µeyoe®ee DeLe& keÀe³ece jeefnuee.

mebmke=Àle `Jesovee' > cejeþer `JesCee' ³esLes OJeefve©HeeceO³es yeoue Peeuee lej µeyoe®³ee DeLee&lener yeoue neslees. mebmke=ÀleceO³es Jesovee cnCepes og:Ke, HeCe cejeþerceO³es `JesCee' cnCepes ÒemeteflekeÀeU®³ee keÀUe. HetJeea `µesie[er' cnCepes `keÀesUµee®eer ®etue' Demee Dele& neslee. HeCe Deelee ie@me, efJepes®³ee ®egueerueener `µesie[er' ®e cnCeleele. ³esLes µeyoe®³ee OJeefve©Heele yeoue nesle veener. HeCe DeLe&©HeeceO³es yeoue Ie[tve ³eslees. Òeefme× Yee<eeJew%eeefvekeÀ Guceeve ³ee®es ³ee meboYee&leerue cnCeCes veceto keÀjCes Fä þjsue.

OJeefve©He DeekeÀej Je l³ee®ee Deeme³e ³eebleerue mebyebOe cnCepes DeLe&. efkebÀJee SKeeoe DeefYeOeeveeµeer (OJeefve©He DeekeÀejeµeer) veJee DeLe& mebye× neslees, lesJne DeLe&HeefjJele&ve Ie[tve ³esles. keÀce&

> keÀcce > keÀece, ns Deeme³eeuee ÒeeHle Peeuesues JesieJesieUs OJeefve©He DeekeÀej nesle. `µesie[er' cnCepes ³ee SkeÀe®e OJeefve©He DeekeÀejeuee Òee®eerve keÀeUer JesieUe Je DeefuekeÀ[s JesieUe Demes efYeVe DeLe& efceUeues Deensle. ner oesvner DeLe&HeefjJele&ves®e Demes Guceeve cnCeleele. yuetceHeÀeru[ cee$e OJeefve©Heeb®ee efJe®eej yeepetuee þsJeleele Je Deeµe³eeJej ue#e keWÀefêle keÀjleele. µeyoeb®es J³eekeÀjefCekeÀ keÀe³e& ue#eele ve Ieslee µeyoe®³ee Deeµe³eele pes HeefjJele&ve nesles, lesJe{îeeHegjleer®e DeLe&HeefjJele&vee®eer J³eeHleer keÀjC³eeJej l³eeb®ee Yej Deens.

‘Innovations which change the lexical meaning rather than the grammatical Function of a form are classed as change of meaning or semantic change’ Demes DeLe&HeefjJele&vee®es mJe©He les mHeä keÀjleele.

keÀesCeleener µeyo Yee<esceO³es ©{ neslees lees l³ee®³ee cegUeµeer Demeuesu³ee mebkesÀlee®³ee, keÀuHeves®³ee peesjeJej. µeyoeuee DeLe& keÀmee ÒeeHle neslees, ns HeenC³eeHes#ee SkeÀe Jemletuee efle®ee Jee®ekeÀ µeyo keÀmee ÒeeHle neslees ns HeeneCes meb³egeqkeÌlekeÀ þjsue. Jemlet Je efle®ee Jee®ekeÀ µeyo ³eebvee pees[Ceeje ogJee

30

cnCepes mebkesÀle Jee keÀuHevee. Goe. `lees Iejer Deeuee' cnCepes `kegÀìgbyeele' `cegueeceeCemeeble', `efveJeeN³ee®³ee peeieer' Demee l³ee®ee DeLe& neslees. yeewef×keÀ Debµeeyejesyej YeeJeefvekeÀ Debµener Demelees. `l³ee®es HeeefveHele Peeues' ne µeyo F.me. 1761 ®³ee HeeefveHele®³ee eflemeN³ee ue{eF&veblej®e cejeþerceO³es ©{ Peeuee. `yeg×' ³ee µeyoe®ee Jee®³e DeLe& `p³eeuee %eeve ÒeeHle Peeues Deens Demee'. HeCe Deepe `yeg×' cnìuîeeJej yeew× Oecee&®es mebmLeeHekeÀ ieewlece yeg×®e DeeþJeleele. `uesuee cepevet', `jesefce³eew-pegefueSì' ner JeemleefJekeÀ J³eeqkeÌleveeces Deensle. HeCe Deµeer pees[erves G®®eejueer keÀer l³eeletve SkeÀceskeÀebmeeþer, Òesceemeeþer ÒeeCe osCeeN³ee ÒesefcekeÀeb®eer ÒeleerkesÀ GYeer jeneleele. FbûepeerceO³es `ceoj' `efmemìj' ³ee µeyoeb®es SjJeer®es DeLe& JesieUs Je ®e®e& efkebÀJee ne@efmHeìueceO³es JesieUs nesleele.

DeLe&HeefjJele&vee®es mJe©He Heeefnuîeeveblej l³ee®eer keÀejCes Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue.

DeLe&HeefjJele&vee®eer keÀejCes: 1) uee#eefCekeÀ Òe³eesie : DeeHeues efJe®eej ogmeN³eeHe³e¥le Heesnes®eefJeCes, ne Yee<es®ee cegK³e nslet Demelees. Hejbleg yeesueleevee Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®eer Deµeer F®íe Demeles keÀer DeeHeueer DeefYeJ³ekeÌleer megboj, mHeä, ÒeYeeJeer DemeeJeer. cnCetve ceeCetme ue#eCes®ee JeeHej keÀjlees. GoenjCeeLe& - `ìsyeuee®es Hee³e', `Keg®eea®eer Heeþ' Fl³eeoer; ³ee®e ÒekeÀejs `iees[ yeesueCes', `keÀìg DevegYeJe', `efvepeeaJe Yee<ee' ³ee Òe³eesieeceO³esner uee#eefCekeÀlee Deens.

2) HeefjefmLeleerleerue yeoue :

ces³es ³ee Yee<eeJew%eeefvekeÀeves DeLe&HejJele&vee®eer Heg{erue leerve keÀejCes meebefieleuesueer Deensle.

De) Yeeef<ekeÀ HeefjefmLeleer – Yee<esleerue efJeefµeä HeefjefmLeleercegUs keÀener JesUe DeLe&HeefjJele&ve Ie[tve ³esles. ÖeWÀ®eceO³es vekeÀejeLeea Ne ns DeJ³e Je Dev³e µeyo ³eeb®ee SkeÀef$ele JeeHej HetJeea kesÀuee peeF&. Goe. Ne personne (Nobody) HeCe keÀeueeblejeves Ne ns DeJ³e³e ieUtve He[ues. Personne ne SkeÀ®e µeyo Person Je Nobody ³ee oesvner DeLeea JeeHejuee peeT ueeieuee.

ye) SsefleneefmekeÀ HeefjefmLeleer - µeyoeb®es mJe©He HetJe&Jele jeefnues lejer HeefjefmLeleerceO³es Ie[tve Deeuesu³ee yeoueecegUs DeLee&le yeoue Ie[tve ³eslees. Goe. ceeies Heeefnuesues `µesie[er' ®es®e GoenjCe HetJeea `keÀesUµee®eer ®etue' ³ee DeLeea ne µeyo JeeHejuee peeF&. Deelee `ie@me', `efJepes®eer µesie[er' ³ee DeLeea JeeHejuee peelees. ³esLes Jemlet®³ee ©Heebjlejeves DeLe&HeefjJele&ve Ie[tve Deeues, ³eeuee SsefleneefmekeÀ HeefjefmLeleer keÀejCeerYetle Deens.

keÀ) meeceeefpekeÀ HeefjefmLeleer HeefjefmLeleer – YeesJeleeue®³ee meeceeefpekeÀ HeefjefmLeleervegmeej µeyoeb®es DeLe& yeoueleele. Fbûepeer Yee<esceO³es kegÀìgbyeeceO³es `ceoj', `HeÀeoj', `ye´oj', `efmemìj', ³ee µeyoe®es pes DeLe& Deensle les ©iCeeue³eeceO³es JesieUs Demeleele. meeceeefpekeÀ mlejYesoecegUs DeLe&HeefjJele&ve Ie[t ueeieles. SKeeÐee vesl³eeuee ueeskeÀeb®eer vee[er meeHe[ueer Demes DeeHeCe cnCelees. cnCepes JewÐekeÀµeem$eeceO³es JeeHejuee peeCeeje µeyoÒe³eesie Dev³e meboYee&ceO³es JeeHeju³eecegUs l³ee µeyoe®³ee cegU®³ee DeLee&ceO³es yeoue Ie[tve Deeuee Deens.

[) YeewieesefuekeÀ HeefjefmLeleer - `keÀe@ve&' ³ee µeyoe®ee Dele& Fbûepeebmeeþer `ient', mke@À®e ueeskeÀebmeeþer `yeepejer' lej DecesefjkesÀceO³es `cekeÀe' Demee neslees. `þeketÀj' ³ee µyeoe®ee GÊej Òeosµeele `#eef$e³eJee®ekeÀ', efyenejceO³es `veeefYekeÀJee®ekeÀ' lej yebieeueceO³es `mJe³ebHeekeÀer' Demee GuuesKe neslees.

31

F) YeeweflekeÀ HeefjefmLeleer – pemeepemee YeeweflekeÀ meeOeveebceO³es yeoue neslees, l³eeÒeceeCes Jemleb®eer veeJesner yeoueleele. `iueeme' cnCepes HeeCeer efHeC³ee®es Yeeb[s. ceie les Hue@efmìkeÀ, mìsveuesme mìerue, efHeleU ³ee keÀµee®esner Yeeb[s Demees.

3) efJevece´lee Òeoµe&ve : efJevece´lee ns meeceeefpekeÀ efµeäe®eeje®es SkeÀ DeefYe$e Debie Deens. Got&ceO³es mJele:®³ee Iejeuee `iejeryeKeevee' cnCeleele. ogmeN³ee®³ee Iejeuee `oewueleKeevee' cnCeleele. `Deepe DeeHeCe ceeP³ee PeesHe[erme HeefJe$e kesÀuesle' ³ee efþkeÀeCeer `³esCes' ³ee DeLeea `HeefJe$e keÀjCes' ne µeyoÒe³eesie kesÀuee Deens. `eece®³ee Dee³eg¿eeleerue keÀener DeeþJeCeer' ³ee HegmlekeÀeceO³es v³ee. jeve[s ³eeb®ee GuuesKe jceeyeeF& jeve[s ³eebvee `mJele:' ³ee meJe&veeceeves meJe&$e kesÀuee Deens. 4) Yee<eeyeboer (µeesYeveYeeef<ekeÀlJe) : peiee®³ee keÀeveekeÀesHeN³eebceO³es meJe&$e Dee{UCeeN³ee ceeveJeer mJeYeeJee®³ee keÀener meceeve ÒeJe=ÊeeRceOetve Yee<eeyeboer®eerner keÀuHevee efvecee&Ce Peeuesueer Deens. Yee<eeyeboer ne Lees[e ®ecelkeÀeefjkeÀ JeeìCeeje µeyoÒe³eesie Liguistic Taboo ³ee Fbûepeer meb%es®ee DevegJeeo Deens. DeefÒe³e ieesä meewc³e mJe©Heele J³ekeÌle keÀjC³ee®³ee ceeveJeer mJeYeeJeOecee&letve leer GodYeJeles. Goe. ce=l³etFlekesÀ Yeer<eCe peieele ogmejs keÀener®e vemeu³eeves ³ee SkeÀe keÀuHevesmeeþer DeveskeÀ JeekeÌÒe®eej efvecee&Ce Peeues nesles. Goe. `keÀeueJeµe nesCes', `osJee%ee nesCes', `mJeie&Jeeme Ie[Ces', `yeesueeJeCes ³esCes', Fl³eeoer DeCeskeÀ JeekeÌÒe®eej DeeHeu³eekeÀ[s ©{ Demetve l³eele veJeveJeerve JeekeÌÒe®eejeb®eer melele Yej He[le Deens. ³ee meboYee&le DeeCeKeerner GoenjCes Heenlee ³esleerue. JewOeJ³e ³esCes - ³ee DeLeea `keÀHeeU Heeb{js nesCes', `kegbÀketÀ HegmeCes', `yeebie[îee HegÀìCes' Demes cnCeC³ee®eer ÒeLee Deens. µeekeÀenejer meceepeeceO³es ceebme KeeCes efveefHe× ceeveues peeles. lesLes l³ee HeoeLee&®es

GuuesKe ìeUtve iebceleerves JesieUs µeyoÒe³eesie JeeHejues peeleele. GoenjCeeLe& - Deb[s – Heeb{je yeìeìe,

ceemes – HeeCeYeepeer, yeesbyeerue – ye´eïeCeIesJe[e, Fl³eeoer. 5) J³ebieelcekeÀlee : yeoHewÀueer m$eeruee GÎsµetve `yeensjK³eeueer', `veiejYeJeeveer', `Gäer He$eeJeU', `pevcemeeefJe$eer', `DeKeb[ meewYeei³eJeleer' ns µeyo JeeHejues peelee. p³eeceO³es leerJe´ GHejesOe Yejuesuee Demelees. GHejesOeHetCe& yeesueC³eele Demes HeefjJele&ve efomeles. 6) YeeJeeJesµe : YeeJeves®³ee DeeJesieeceO³es keÀOeer keÀOeer ceeCemes efJeef®e$e, JesieUs JeeìCeejs µeyoÒe³eesie keÀjleele. cegueeuee GÎsµetve `mewleevee', `cegKee&', `Heepeer' Demes cnCeleele. `nj-nj', `jece-jece' ³ee HeefJe$e µeyoeb®ee Ie=Ces®³ee YeeJesµeele `efí:-efí:' Demee DeLe& neslees. 7) µeyoeleerue mebefoiOelee : Yee<else meceeve DeeLee&®es DeveskeÀ µeyo efomeleele. l³eeb®ee efveefµ®ele DeLe& meebieeCes Lees[ keÀþerCe nesles. Goe. `Òeieleer', `GVeleer', `efJekeÀeme', `DeY³ego³e', Fl³eeoer.

32

8) J³eeqkeÌleJ³ekeÌleervegmeej µeyoe®³ee DeLe&ÒeleerleerceO³es Yeso : ceeCemee®³ee J³eeqkeÌleceÊJeevegmeej, l³ee®³ee ³eesi³elesvegmeej DeLee&le HeefjJele&ve nesles. ³ee®es keÀejCe Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®³ee ceveeleerue meboYe& JesieUe Demelees. Goe. ®eesj p³eeuee `F&ÞJejke=ÀHee' cnCesue, l³eeuee melHeg©<e `F&ÞJejke=ÀHee' cnCeCeej veener. ³eecegUs `HeeHe-HegC³e', `Oece&-DeOece&', `v³ee³e-Dev³ee³e' ³ee µeyoeb®³ee DeLe&ÒeleerleerceO³es J³eeqkeÌleJ³ekeÌleervegmeej Yeso nesCes mebYeJeveer³e Demeles. 9) meen®e³e& :

Jemlet-efJe®eej – keÀuHevee ³eeb®es meen®e³e& HeÀej ceesþîee ÒeceeCeele µeyoeLee&ceO³es Ie[tve ³esles. ns meen®e³e& leerve ÒekeÀej®es Dee{Ules.

De) keÌueHeveepev³e meen®e³e& - keÀener HejmHejefYeVe ieesäerlener keÀuHeveeb®es meen®e³e& Demet µekeÀles. Goe. `keÀe³e yeepeej Yejuee Deens!' Demes DeeHeCe cnCelees lesJne Òel³e#e yeepeej Yejuesuee vemetvener yeepeejeµeer mebyeOe DemeCeejer Oeeboue Je ie[ye[-ieoer& DeeHeu³ee ceveele keÀuHeves®³ee meen®e³ee&ves ³esles. ns keÀuHeves®es meen®e³e& nes³e.

Dee) efvekeÀìlJepev³e meen®e³e& - oesve Jesieȳee ieesäer pesJne SkeÀceskeÀeb®³ee efvekeÀì meeefVeO³eele ³esleele. lesJne l³ee®eer cetU veeJes pejer efYeVe Demeueer lejer l³eeletve veJeerve veeceeefYeOeeve efceUt µekeÀles. Goe. ceesl³ee®ee nej Jee jlvee®ee nej ieȳeele Ieeueleele cnCetve l³eeuee `kebÀþer nej' ne µeyoÒe³eesie JeeHejuee peelees. ³eeefµeJee³e `leeì Jee{Ces' cnCepes `DeVe Jee{Ce', `iueeme I³ee' cnCepes `Hes³e I³ee' Demee DeLe& Deens. ner meJe& efvekeÀìlJepev³e meen®e³ee&®eer GoenjCes cnCelee ³esleerue.

F) mee¢µ³epev³e meen®e³e& - oesve efYeVe ieesäeRceO³es keÀesCeles vee keÀesCeles meec³e peeCeJeu³eeJej l³ee oesve ieesäeRmebyebOeer®es SkeÀ GlkeÀì meen®e³e& ceveele menpeHeCes peeies nesles. l³ee®es He³e&Jemeeve Jemletb®es efJeefµeä veecekeÀjCe keÀjC³eele Jee DeLe&HeefjJele&ve nesC³eeceO³es nesles. GoenjCeeLe& - `DeveejoeCee' ([eefUbyee®es oeCes) `ieescegKeer' (osJeUeleerue HeeC³ee®³ee JeenCeerme efle®³ee DeekeÀejeJe©ve He[uesues veeJe), `Deebyesceesnesj leebotU' (Deeby³ee®³ee ceesnjeÒeceeCes yeejerkeÀ Je megJeeefmekeÀ cnCetve leeboUe®³ee SkeÀe peeleeruee `Deebyesceesnesj leebotU' ns meeLe& veeJe He[ues Deens.)

F&) meec³eleÊJe (Analogy) :

meen®e³ee&ÒeceeCes®e meec³eecegUsner µeyoeLee&ceO³es HeefjJele&ve nesles. DeLe&efJemleej Je DeLe&mebkeÀes®e ner oesve cenÊJee®eer HeefjJele&ves yeN³ee®e Debµeer meec³eleÊJe Je ©HekeÀ ³eebceOetve efvecee&Ce nesleele. meec³eleÊJe Je ©HekeÀ ³ee oesvner IeìkeÀeb®ee GuuesKe ûes ³ee Yee<eeJew%eeefvekeÀeves pees[erves kesÀuesuee Deens. ³ee oesneW®³ee cegUeµeer SkeÀ®e meec³eleÊJe Deens. Goe. jecejep³e (v³eemegKeµeebleerHetCe& jep³e les jecejep³e), efOemee[IeeF& (ueesKeb[keÀece keÀjCeeN³ee efOemee[³eeme ueesKeb[ leeHeuesues Deens leesJej IeeJe IeeueeJes ueeieleele.) HewþCeer (efm$e³eeb®es Jem$e HewþCeer; ns HewþCe ³ee mLeueveeceeµeer efveieef[le Deens.) Fl³eeoer.

10) Hemebleer – veeHemebleer : DeLe&HeefjJele&veekeÀ[s yuetceHeÀeru[ ³eeves efvejeȳee ¢efäkeÀesCeeletve Heeefnues Deens. Meat ³ee Fbûepeer µeyoe®ee DeLe& `KeeÐeHeoeLe&' Demee neslee, `ceebme' ne DeefuekeÀ[s veJee µeyo ©{ Peeuee. yuetceHeÀeru[ ³ee®³ee celes, ne SkeÀe Yeeef<ekeÀ Òeef¬eÀ³es®ee HeefjCeece Deens. `ceebme' ³ee DeLeea JeeHeju³ee peeCeeN³ee Flesh ³ee µeyoeSsJepeer l³eepeeieer meat ne µeyo ³eesefpeC³eele Fbûepeer Yee<es®³ee

33

efvepeYeeHekeÀebveer DeefOekeÀ Hemebleer oeKeJeueer. ³eeJe©ve yuetceHeÀeru[ves Demee efve<keÀ<e& keÀe{uee keÀer, keÀener

µeyoeleerue DeLe&HeefjJele&ve ns Hemebleer – veeHemebleer®es®e ÐeeslekeÀ Demeles. DeLe&HeefjJele&vee®es ÒekeÀej / JeieeakeÀjCe :

De) pegves JeieeakeÀjCe :

ns HeefjJele&veHetJe& DeLe& Je HeefjJele&veesÊej DeLe& ³eeb®³eeleerue HejmHejmebyebOeeJej DeeOeejuesues Deens. l³eeJe©ve DeLe&HeefjJele&vee®es Heg{erue ÒekeÀej ceeveC³eele Deeues Deensle.

1) DeLe&mebkeÀes®e – keÀesCel³eener Òeiele Yee<esleerue keÀener µeyoeb®eer DeLe&¢äîee leHeemeCeer kesÀu³eeme,

l³eeleerue keÀener µeyo keÀeueeblejeves DeLe&¢äîee mebkegÀef®ele Peeuesues efomeleele. µeyoeLee&®ee keÀue J³eeHekeÀlesHes#ee mebkeÀes®eekebÀ[s®e DeefOekeÀ PegkeÀlees. GoenjCeeLe& -

µeyo pegvee DeLe& veJee DeLe&

JesCee Jesovee ÒemetefleJesovee

ce=ie ÒeeCeer njerCe

Meat Food edible Flesh hound dog hunting dog

2) DeLe&efJemleej – DeLe&efJemleejeceO³es µeyoeb®ee keÀeueeblejeves efJemleej Peeuesuee HeeneJe³eeme

efceUlees. veJ³ee DeLee&®eer J³eeHleer ner pegv³ee DeLee&Hes#ee DeefOekeÀ Peeuesueer efometve ³esles. GoenjCeeLe&

µeyo pegvee DeLe& veJee DeLe&

DeOej Keeue®ee Deesþ oesvner Deesþ

³eJeve ûeerkeÀ HejkeÀer³e

ÒeJeerCe JeerCeeJeeoveele ÒeJeerCe keÀesCel³eener keÀeceele lejyespe

3) ©HekeÀpev³e HeefjJele&ve :

Heje®ee keÀeJeUe keÀjCes – Deefleµe³eeskeÌleerves yeesueCes.

efmebneJeueeskeÀve keÀjCes – ielekeÀeuee®ee Dee{eJee IesCes.

yeeUkeÀ[t efceUCes – ueneveHeCeeHeemetve efµekeÀJeCe efceUCes.

4) mebefveefnleeLe&ÒeeHleer :

³eeceO³es mLeuekeÀe¢äîee mebefvenle Deµee DeLee&®eer ÒeeHleer nesles Je DeLe&HeefjJele&ve Ie[tve ³esles. Cheek ³ee Fbûepeer µeyoe®ee DeLe& `ieeue' Demee Deepe Deens. Òee®eerve FbûepeeaceO³es ceace

34

cnCepes Jaw (peye[e) Demee DeLe& neslee. ³eeGueì Jaw (old French – joue)

cnCepes `ieeue' Demee DeLe& neslee. cnCepes –

Old English cease ‘Jaw’ > cheek

Old French Joue ‘cheek > Jaw.

Deµee ÒekeÀejs mebefveefnleeLe& ÒeeHleerves GYe³e µeyoeb®³ee DeLee&®eer GueìeHeeueì nesles.

5) DeJe³eJe – DeJe³eJeer mebyebOe :

µeyoeb®es oesve DeLe& DeJe³eJe – DeJe³eJeer mebyebOeeves pees[uesues Demeleele. Goe. `oj[esF&' cnCepes ojceeCeµeer.

6) mewc³eeLe&lJe :

µeyoe®ee DeLe& cetU DeLee&®³ee mJe©HeeHes#ee DeefOekeÀ meewc³e Peeuesuee efomelees.

Goe. `DeekeÀeb[leeb[Je' cnCepes DekeÀeueer kesÀuesues efJeefµeä ve=l³e, Demee cetU DeLe& Deens. lees meewc³e nesTve nÆer, ogjeûener, Deej[eDeesj[e Demee DeLe& ©{ Peeuee.

7) leerJe´eLe&lJe :

cegUeleerue DeLe&Hes#ee veJee DeLe& DeefOekeÀ leerJe´ neslees. Goe. efcepeeme (Dejyeer) cnCepes Òeke=Àleer, ley³esle HeCe cejeþerle lees DeJeepeJeer, Ssì, efµeäHeCee Demee Peeuee. l³ee®eÒeceeCes Demmeue (Dejyeer `Demue') cnCepes cetU SJe{e®e DeLe&, HeCe He{s cejeþerle lees peeefleJeble, Glke=Àä, Keje Deµee DeLee&ves ©{ Peeuee.

8) DeLeexlkeÀ<e& :

cetU DeLee&uee DeefOekeÀ Òeµemleer®eer pees[ efceUles. HeÀemeea `Demeeceer' ³ee µeyoe®ee DeLe& `ceeCetme' Demee Deens lejer cejeþerle lees `ye[e ceeCetme' ³ee DeLeea ³eesefpeuee peelees. `®eerpe' ³ee µeyoe®ee cetU DeLe& Jemlet SJe{e®e neslee, leLeeefHe cejeþerle ®eerpe cnCepes Glke=Àä Je JewefµeäîeHetCe& Jemlet.

9) DeLee&HekeÀHe& :

cegUeleerue DeLee&Hes#ee l³eeuee DeefOekeÀ ieewCelJe ³esles. GoenjCeeLe& `DeJeleej' ³ee µeyo osJeeefokeÀeb®³ee DeJeleejeefJe<e³eer JeeHejuee peele Demes. HeCe Deepe cejeþerceO³es l³eeuee `ieyeeU, yeeJeUì' Demee DeLe& ÒeeHle Peeuee. mebmke=Àle `µ³eeuekeÀ' ³ee µyeoe®ee DeLe& `cesngCee' Demee Deens.

HeCe l³eeHeemetve cejeþerle `meeuee' ner efµeJeer Deeuesueer Deens. mebmke=Àle `efkeÀVej' – osJeeb®ee iee³ekeÀ ³eeHeemetve cejeþerle `efkeÀveje' cnCepes Keguee vemeuesuee, ®eesjìe DeeJeepe keÀe{Ceeje Demee DeLe& Òe®eefuele Peeuee Deens.

Dee) veJes JeieeakeÀjCe : DeLe&HeefjJele&vee®eer SketÀCe®e Òeef¬eÀ³ee vescekesÀHeCeeves mecepeC³eemeeþer Jejerue JeieeakeÀjCe mebHetCe& GHe³egkeÌle þjle veener. l³eeletve kesÀJeU HeefjJele&vee®eer efoµee keÀUles. ³eemeeþer DeeOegefvekeÀ Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer veJ³eeves ceeb[Ceer kesÀuesueer Deens. Yee<eeJew%eeefvekeÀ¢äîee SKeeÐee µeyoe®ee DeLe& cnCepes lees µeyo p³ee p³ee meboYee&le JeeHejuee peeT µekeÀlees, l³ee meJe& meboYee&®ee SkeÀef$ele mecetn. ³ee ¢äerves

35

`keÀj' ³ee µeyoe®ee efJe®eej keÀ© `keÀj' ³ee µyeoe®es nele, efkeÀjCe, µeemeveeuee ÐeeJe³ee®ee Hewmee, SKeeoer ke=Àleer keÀjC³ee®ee Deeosµe osCes, Demes meboYee&ÒeceeCes DeveskeÀ DeLe& Deensle.

³ee mebkeÀuHevesÒeceeCes DeeHeu³eeuee `µeyoe®³ee Yeeef<ekeÀ meboYee&le nesCeeje yeoue' Deµeer DeLe&HeefjJele&vee®eer J³eeK³ee keÀjeJeer ueeiesue. ³ee yeouee®es Jeieer&keÀjCe Keeueerue He×leerves keÀjlee ³esF&ue.

1) Yeeef<ekeÀ meboYee&®ee mebkeÀes®e.

2) Yeeef<ekeÀ meboYee&®ee efJemleej.

3) Yeeef<ekeÀ meboYee&leerue yeoue. 1) DeLe&mebkeÀes®e : SKeeoe µeyo HetJeeaHes#ee keÀceer meboYee&le GHe³eesefpeuee peeT ueeieuee keÀer DeLe&mebkeÀes®e ner Òeef¬eÀ³ee Ie[tve ³esles. keÀener JesUe melele®³ee meen®e³ee&cegUs µeyoeyejesyej ³esCeejs veece efkebÀJee efJeµes<eCe µeyoe®ee DeLe& ce³ee&efole keÀjles. veblej ³ee veecee®ee Jee efJeµes<eCee®ee ueesHe Peeuee lejer µeyo ce³ee&efole

DeLee&ves®e GHe³eesieele efµeuuekeÀ jeneleele. leerLe&³ee$ee - ³ee$ee, osJecebefoj – cebefoj, kegbÀkegÀceHeef$ekeÀe –

Heef$ekeÀe, Þee×efleLeer – efleLeer Fl³eeoer.

yuetceHeÀeru[®³ee celes, SKeeoe µeyo pej l³ee®³ee meboYee&HewkeÀer keÀener efJeefµeä meboYee&le HegvneHegvne JeeHejC³eele Deeuee lej SskeÀCeeje l³ee DeLee&µeeuee®e l³ee µeyoe®ee HetCe& DeLe& ceevelee Je HeefjCeeceer DeLe&mebkeÀes®e Ie[tve ³eslees. 2) DeLe&efJemleej : µeyoe®ee GHe³eesie HetJeeaHes#ee DeefOekeÀ meboYee&le kesÀuee peeT ueeieuee keÀer DeLe&efJemleej Ie[tve ³eslees, ns DeeHeCe Heeefnues®e Deens. Goe. `kegÀµeue' Je `ÒeJeerCe' ³ee µeyoeb®es kegÀµe peeler®es oYe& Jes®etve keÀeþCeeje Je GÊece ÒekeÀejs JeerCee JeepeefJeCeeje ns cetU DeLe& Deensle. HeCe Deelee keÀesCel³eener keÀeceele lejyespe, ®elegj Demeuesuee Demee J³eeHekeÀ DeLe& l³eebvee ÒeeHle Peeuesuee Deens. HetJeea mebmke=Àle `lesue' µeyoe®ee cetU DeLe& efleUeHeemetve keÀe{uesues lesue Demee neslee. Deelee µebsieoeCee, ceesnjer, keÀj[F& ³eeb®esner lesue Demee J³eeHekeÀ meboYe& l³ee µeyoeuee ÒeeHle Peeuee Deens.

`ieesÿ' cnCepes ieeF& þsJeC³ee®eer peeiee. HeCe Deelee yewue, cnwme þsJeC³ee®³ee peeiesuee `ieesþe' cnCeleele. meec³ecetuekeÀ DeLe&efJemleejeÒeceeCes meen®e³e&cetuekeÀ DeLe&efJemleejner Ie[tve ³eslees. Goe. `JesCeerHeÀCeer', `YeekeÀjerYeepeer', `®eneHeeCeer' cnCepes HeÀkeÌle G®®eejuesuîee Jemlet vemetve l³eentve Lees[sHeÀej DeefOekeÀ Demees DeLe& Iesleuee peelees.

3) DeLee&vlej : SKeeoe µeyo pesJne DeeHeu³ee pegv³ee Yeeef<ekeÀ meboYee&®ee l³eeie keÀ©ve mebHetCe&HeCes veJ³ee Yeeef<ekeÀ meboYee&le JeeHejuee peeT ueeielees, lesJne DeLee&vleje®eer Òeef¬eÀ³ee Ie[tve ³esles. $eÝiJesoeceO³es meg©Jeeleer®³ee $eÝ®eele `Demetj' ne osJeleeJee®ekeÀ µeyo Deens. Hejbleg Heg{s l³ee®ee DeLe& `je#eme' Demee Peeuee. yuetceHeÀeru[®³ee celes DeLee&lejÒeef¬eÀ³ee oesve ìHH³eebveer Ie[les. ÒeLece DeLe&efJemleej nesTve SKeeoe µeyo pegv³ee Je veJ³ee Deµee oesvner meboYee&le Jeeke̳eele JeeHejuee peeT µekeÀlees. keÀeueÒeJeeneceO³es

36

DeLe&mebkeÀes®ee®³ee Òeef¬eÀ³es®es pegves meboYe& HetCe&HeCes JeieUues peeleele Je lees µeyo HeÀkeÌle veJ³ee meboYee&le®e JeeHejuee peeT µekeÀlees. Jej GuuesefKeuesuee Meat ne µeyo `KeeÐeHeoeLe&' ³ee DeLeea Òe®eejele neslee. DeLe&efJemleej nesTve lees `ÒeeC³eeb®³ee µejerjeleerue KeeC³eepeesiee Yeeie' ³ee DeLeeaner JeeHejuee peeT ueeieuee. veblej DeLe&mebkeÀes®e nesTve `ÒeeC³eeb®es ceebme' FlekeÀe®e l³ee®ee DeLe& meerefcele Peeuee.

4) Jemleg©Heevlej : Jejerue Òeef¬eÀ³eebJ³eefleefjkeÌle DeeCeKeer SkeÀ ®eewLee ÒekeÀej Yee<eeJew%eeefvekeÀ ceeveleele. Òel³e#e µeyoe®³ee DeekeÀejele, mJe©Heele yeoue ve Ie[leener µeyoecegUs J³ekeÌle nesCeeN³ee Jemlet®³ee mJe©Heele yeoue Ie[tve ³eslees, efleuee `Jemleg©Heevleje®eer Òeef¬eÀ³ee' cnCeleele. cejeþerleerue `µesie[er' ne µeyo Deelee `ie@me' ®eer efkebÀJee `efJepes®eer µesie[er' ³ee meboYee&le JeeHejlee ³eslees. Deµee ÒekeÀejs ³ee Òeef¬eÀ³es®ee meceeJesµe DeLee&vlejele ve keÀjlee Jemleg©Heeblej Òeef¬eÀ³esle kesÀuee peelees.

Jejerue JeieeakeÀjCeeb®ee legueveelcekeÀ efJe®eej keÀjlee ogmejs meboYee&efOeefÿle JeieeakeÀjCe DeefOekeÀ µeem$eµeg× Jeeìles.

DeeoeveÒeef¬eÀ³ee - mJe©He, keÀejCes Je ÒekeÀej : efYeVe efYeVe Yee<ee yeesueCeejs ueeskeÀ SkeÀ$e Deeues keÀer SkeÀceskeÀeb®³ee Yee<eebleerue µeyo, G®®eejCe, JesieUs DeLe& J³ekeÌle keÀjCeejs µeyo Demes DeveskeÀ Yeeef<ekeÀ efJeµes<eeb®es DeeoeveÒeoeve (IesCes - osCes) meg© nesles Je l³ee®es Yee<esJej HeÀej otjieeceer HeefjCeece nesleele. efJeefYeVe Yee<ekeÀeb®³ee ®eeueerjerleer, KeeCesefHeCes, Dee®eejefJe®eej, JeeHejeleerue - Jemlet, meCemeceejbYe, Oeeefce&keÀ efJeOeer mJeerkeÀejues keÀer l³eeyejesyej leodJee®ekeÀ µeyoner ³esleele. keÀejCe ³ee ieesäer HetJeea DeeHeu³ee meceepeele vemeu³eecegUs Yee<eslener veJnl³ee, cegmeueceeveeb®ee HeesµeeKe DeeHeCe mJeerkeÀeju³eeyejesyej `peeceeefvecee' ne µeyo Deeuee. Fbûepeeb®ee HeesµeeKe mJeerkeÀeju³eeJej `n@ì', `yetì', `keÀesì', `µeì&', `ìe³e' ns µeyo Deeues. ns µeyo keÀeueeblejeves cejeþer Yee<es®³ee µeyomebûene®ee®e Yeeie nesTve yemeues.

µeyo, Òel³e³e, Òel³e³emeefnle µeyo Je Jeeke̳ej®evee ³ee Yee<es®³ee meJe& #es$eeble Deeoeve nesles. µeyo ns cegkeÌle ©efHece Demeleele Je Òel³e³e ns ye× ©efHece Demeleele. l³eecegUs Deeoeve ef¬eÀ³esle µeyoeb®es ÒeceeCe ns peemle Demeles lej Òel³e³ee®es ÒeceeCe keÀceer Demeles.

DeeoÊe µeyoe®ee peeefle¢äîee efJe®eej keÀjlee Demes efometve ³esles keÀer, Dev³e Yee<esletve meJee&efOekeÀ ÒeceeCeele veeces Iesleueer peeleele. keÀejCe veJ³ee mebmke=Àleerµeer mebyebOe Deeuee keÀer veJ³ee keÀuHevee, Jemlet ³eeb®ee peemle Heefj®e³e neslees. vneefCeIej SsJepeer yeeLe©ce, `menue' SsJepeer `efHekeÀefvekeÀ', `otjoµe&ve' SsJepeer `efì. Jner.', `otjOJeveer', `SsJepeer `ìsefueHeÀesve' Fl³eeoer. HesµeJeskeÀeUele Fbûepeer efJeµesHeveecee®es efJeef®e$e G®®eej cejeþerle Deeues. `Heesìmeensye' (HeÀes[&),`Ieceb[er' (ke@ÀJnxµef[µe), `µeerì'(meerì), `Deevejeyeue' (Dee@vejsyeue). ³eeefµeJee³e, keÀeve[er, lesueieg iegpejeleer ³ee µespeejYee<esletve, keÀeskeÀCeer, JeNne[er, Keeveosµeer Fl³eeoer yeesueerletve efle®³eeceO³es veelesmebyebOe, HekeÌJee$es, efvel³eesHe³eesieer Jemlet SleefÜHe³ekeÀ efkeÀleerlejer µeyo Deeuesues efomeleele.

µeyoebÒeceeCes keÀener Òel³e³ener Yee<else Deeoeve kesÀues peeleele. `yes', `vee', `keÀce', `Ssve', `iewj', `efyevee' Fl³eeoer HetJe& - Òel³e³e (Pre Fixes) Je `Keesj', `efiejer', `oej', `yeepe' Fl³eeoer yejs®e Òel³e³e (Suffixes) HeÀemeealetve cejeþerle Deeues. l³eebleerue keÀener Òel³e cejeþerHegjles GlHeeove#ece þjleele. Goe. `iewjJele&ve', `iewjÒekeÀej', `Ssve JesUer', `Ssve ogHeejer', `efkeÀuuesoej', `peceeoej', `Yeeb[Keesj', `obieueyeepe', Fl³eeoer.

37

Fbûepeerletve DeveskeÀ µeyo cejeþerceO³es Deeues Demeues lejer Òel³e³eebyeeyeble efJe®eej keÀjlee `meye' (Sub) meejKee HetJe& - Hel³e³e Je `me' (S) meejKee GÊej Òel³e³e SJe{e®e efJe®eejele I³eeJee ueeiesue. `meye' ne HetJe&Òel³e³e cejeþer µeyoebvee ueeiele veener. meyeFvmHeskeÌìj, meyepeppe Demes Fbûepeer µeyo cejeþerves pemes®³ee lemes DeeoÊe kesÀuesues Deensle. ner efmLeleer DeveskeÀJe®eveer ‘S’ Òel³e³ee®eer efomeles. Goe. `keÀe@uespesmed', `efì®eme&d', `Jeke&Àme&', Fl³eeoer. keÀejCe ns Òel³e³e cejeþerceO³es GlHeeove#ece þ©ve veeceebvee ueeiet µekeÀle veenerle. ³ee®eÒeceeCew Sme.ìer., S®e.Sce.ìer., efme[keÀes ³eemeejKes DeveskeÀ µeyo meb#esHeuesKeveeletve ©{ Peeues Deensle. Deeoeve kesÀuesuee µeyo Yee<else nUtnUt ©pelees. ceie Yee<ee lees HetCe&HeCes Deelcemeele keÀjles. ceie `Heseqvmeue', `ìsyeue' ³eemeejK³ee HejkeÀer³e µeyoebvee efuebie ueeYeles. l³eeb®es meeceev³e©He nesles, efJeYeeqkeÌleÒel³e³e ueeieleele Je lees µeyo HetCe& cejeþer neslees. GoenjCeeLe& `Heseqvmeue' (m$eer.), `ìsyeue' (veHeg.) `Heseqvmeueeruee', `ìsyeueeJej' Fl³eeoer. keÀOeerkeÀOeer Deeoeve kesÀuesu³ee µeyoebvee Òeefleµeyo cnCetve cejeþerle Yee<eebleefjle µeyo veJ³eeves le³eej nesleele. GoenjCeeLe& - `jveeTì' - `OeeJe®eerle', `ef¬eÀkesÀì' - `®eW[tHeÀUer®ee [eJe' meJe& Yee<eeb®eer Deeoeve Òeef¬eÀ³ee meejKeer vemeles. DeeoÊe µeyo keÀesCel³ee ÒekeÀejs I³ee³e®ee ³eeefJe<e³eer Òel³eskeÀ Yee<ee mJeleb$e Demeles.

Deeoeve Òeef¬eÀ³es®es mJe©He Heeefnu³eeveblej Yeeef<ekeÀ Deeoevee®eer keÀener keÀejCes Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue.

1) DevegkeÀjCe ÒeJe=Êeer.

2) DeefYeJ³ekeÌleer®eer iejpe.

3) ÒeefleefÿleHeCee®es ue#eCe.

DevegkeÀjCee®eer Je=Êeer ner ceeCemeeceO³es GHepele Demeles. ³eecegUs pes DeeHeu³eeuee DeeJe[les, l³ee®es ®eìkeÀve DevegkeÀjCe kesÀues peeles. ns DevegkeÀjCe µeyo, Jeeke̳e ³eebyeeyelener efomeles. Goe. ‘Oh God’,

‘happy Diwali’, ‘Thank you’, ‘Excuse me’ ³eemeejKes µeyo cejeþer ceeCetme menpelesves JeeHejlees.

mJele:®³ee DeefYeJ³ekeÌleer®eer iejpe YeeieefJeCes ns Deeoeve Òeef¬eÀ³esleerue cenÊJee®es keÀejCe Deens. ogmeN³ee Yee<esleerue Dee®eejefJe®eej, Jemlet, DeVeHeoeLe& DeefOekeÀ ®eHeKeue Jeeìle Demeleerue lej l³ee®e µeyoeb®ee mJeerkeÀej ceeCetme HeìkeÀve keÀjlees. Goe. `mee³ekeÀue', `Hesve', `µeì&', `yueeTpe', `DeeFeqm¬eÀce', `efyeefmkeÀì', `efye³ee&Ceer' Fl³eeoer DemebK³e µeyo DeefYeJe³e&keÌleer®eer iejpe YeeieefJeCes ³eemeeþer mJeerkeÀejues peeleele.

ÒeefleefÿleHeCee®es ue#eCe cnCetvener Yee<esceO³es Deeoeve Òeef¬eÀ³ee Ie[leevee efomeles. meJe&meeOejCe cejeþer kegÀìEyeeleerue ceguesner DeeF&-Jeef[ueeb®ee G}ÁsKe `cecceer-[@[er', menue cnCetve `efHekeÀefvekeÀ', efµe#ekeÀ cnCetve `efì®ej' Demee GuuesKe kesÀJeU Òeefleÿe mebHeeove keÀjCes, ³ee nsletves keÀjerle Demeleele. Deeoevee®es ÒekeÀej : yuetceHeÀeru[ves oesve Yeeef<ekeÀ meceepeeleerue mebyebOee®es mJe©He Je Deeoevee®eer meJe&meeOeejCe efoµee ³eeJej DeeOeejuesues Demes Deeoevee®es Heg{erue ÒekeÀej ceeveues Deensle.

38

1) meebmke=ÀeflekeÀ Deeoeve (Cultural Borrowing) : HejmHej mebHeke&À Deeuee keÀer Deeoeve Òeef¬eÀ³esme Hees<ekeÀ HeefjefmLeleer efvecee&Ce nesles. ne mebHeke&À oesve J³eeqkeÌleyeesueer yeesueCeeN³eeb®ee Demelees efkebÀJee µespeejYee<eeb®ee cejeþer - iegpejeLeer, efYeVe Jebµeer³e cejeþer - keÀVe[ ³eeb®ee ³esT µekeÀlees. oesve efYeVe mebmke=Àleer SkeÀceskeÀe®³ee mebHekeÀe&le Deeu³ee keÀer Deeoeve Òeef¬eÀ³ee meg© neslees. Fbûepeer penepe J³eJemee³eleerue DeveskeÀ µeyoeb®es Deeoeve [®eceOetve Peeues Deens. Goe. Freight, leak, pump, yacht Fl³eeoer. opera, piano ns mebieerleefJe<e³ekeÀ µeyo Fìeefue³eveceOetve FbûepeerceO³es Deeues. cejeþerle He®e[er, keÀ[yet ns keÀeve[er HeoeLe& Je µeyo ©Uues Deensle. lej `cemeeuee [esmee', `F[ueer meebyeej', `KeceCe {eskeÀUe' ns µeyo Yeejleeleerue Flej ÒeebleebkeÀ[tve mJeerkeÀejues iesues Deensle. Demes Deeoeve-Òeoeve oesvner ÒeebleebceO³es nesle Demeles.

2) mebefveefnle Deeoeve (Intimate Borrwoing) : YeewieesefuekeÀ keÀeEJee jepekeÀer³e ¢äîee SkeÀ®e ieCeu³ee iesuesu³ee meceepeele p³ee JesUer SkeÀeHes#ee DeefOekeÀ Yee<ee yeesueu³ee peeleele Je Deeoeve Òeef¬eÀ³ee nesles, l³eeuee yuetceHeÀeru[ves `mebefveefnle Deeoeve' ns veeJe efoues Deens. Fmueeceer jepemeÊee cenejeä^ele efmLejHeo Peeu³eeJej cejeþerves Deµee ÒekeÀej®es pesl³eeb®³ee HeÀemeea Yee<esletve DeveskeÀ µeyo mJeerkeÀejues, Dejyeer legkeÀea Yee<eebceOetve HeÀemeeaves Deeoeve kesÀuesues µeyoner cejeþerle Deeues. Goe. - ³eg×efJe<e³ekeÀ - ef®eueKele, ueieece, Kebpeerj, leesHeÀ, efveµeeCe, yebotkeÀ Fl³eeoer. Jeemleg / yeebOekeÀece - peceerve, efieueeJee, Fceejle, ie®®eer, ojJeepee. Jeem$eefJe<e³ekeÀ - meoje, kegÀ[lee, Hee³epecee, Peiee, Fl³eeoer. mebieerleefJe<e³ekeÀ - leyeuee, veieeje, keÀJeeueer, cewHeÀue, iepeue, peuemee, Fl³eeoer. uesKeveefJe<e³ekeÀ - oewle, µeeF&, keÀeieo, Fl³eeoer. KeeÐeHeoeLe& - efye³ee&Ceer, efKecee, HeÀeuegoe ³eeÒeceeCes Fbûepeerleerue DeveskeÀ µeyo cejeþerceO³es

Deeues.

keÀener JesUe Dev³e Yeeef<ekeÀ ueeskeÀ SkeÀe Òeosµeeletve ogmeN³ee Òeosµeele mLeueeblej keÀjleele l³eeJesUer mebefveefnle Deeoeve Ie[tve ³esles. Goe. DecesefjkesÀceO³es pece&ve, Fìeefue³eve, nbiesefj³eve, mHe@efveµe Fl³eeoer Yee<ee yeesueCeejs ueeskeÀ mLeeef³ekeÀ Peeues lesJne Deµeer®e efmLeleer efvecee&Ce Peeueer.

3) yeesueerceOeerue Deeoeve (Dialect Borrowing) : p³eeb®³eekeÀ[s meÊee, Òeefleÿe Deens l³eeb®³ee JeeieC³eeyeesueC³ee®es DevegkeÀjCe keÀjC³ee®eer ÒeJe=Êeer meceepeeceO³es DeefOekeÀ efomeles. jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ, DeeefLe&keÀ J³eJeneje®eer keWÀê ner Yeeef<ekeÀ Deeoevee®eer cegK³e keWÀês yeveleele. µenjeletve Deeuesuee veJee µeyoÒe³eesie Kes[îeeleerue ueeskeÀ newmesves keÀjleele. DeeOegefvekeÀ Fbûepeer - ueb[ve vecegv³ee®eer, DeeOegefvekeÀ ÖeWÀ®e - He@efjme vecegv³ee®eer, lej DeeOegefvekeÀ cejeþer - HegCesjer JeUCee®eer yeesueer; ³ee®e keÀejCeecegUs Peeuesueer Deens.

ne@kesÀìves kesÀuesues Deeoeve Òeef¬eÀ³es®es JeieeakeÀjCe :

ne@kesÀì ³ee Yee<eeJew%eeefvekeÀeves Deeoevee®es Heg{erue ÒekeÀej meebefieleuesues Deensle.

1) µeyoeoeve (Loan Word) : pesJne efYeVe Yee<ee Demeuesu³ee efYeVe mebmke=Àleer®³ee ueeskeÀebkeÀ[tve DeeHeCe keÀener ®eeueerjerleer, Jemlet Jee keÀuHevee mJeerkeÀejlees lesJne DeeHeu³ee Yee<else l³ee ®eeueerjerleeR®es, Jemletb®es Jee®ekeÀ µeyo vemeu³eecegUs DeeHeCe les µeyoner l³ee HejYee<esletve®e mJeerkeÀejlees. GoenjCeeLe& - `jsef[Dees', `ke@Àmesì',

39

`ìîetyeueeF&ì', `efÖeÀpe', `ìer.Jner.', Fl³eeoer. Fbûepeer µeyo DeeHeCe pemes mJeerkeÀejues Deensle, lemes®e Heesleg&ieerpe Yee<esletve `yeìeìe', `meeyeCe', `leesHeÀ' ns µeyo Iesleues Deensle. leer Jemlet Deeueer keÀer efle®³eeceeieerue mebkesÀleemen lees µeyoner ³eslees.

2) ©Heeblejeoeve (Loan Shift) : keÀener JesUe HejYee<esleerue µeyo mJeerkeÀejC³eeHes#ee l³ee µeyoebyejesyej®e mJeYee<esleuee®e µeyo l³ee DeLee&ves JeeHejuee peeT ueeielees. `meeKejHeg[e' ³ee µeyoeleerue meeKejs®ee Heg[e YeeJeer JeOet®³ee neleele osCes ne l³ee meceejbYee®ee DeLe&, HeCe Deelee `SbiespeceWì' ne Òeefleµeyo JeeHejuee peeT ueeieuee. Fbûepeerleerue `mee@vesì' ³ee keÀeJ³eÒekeÀejemeeþer l³ee®³eeµeer OJeefvemeec³e oeKeefJeCeeje, cejeþer JeUCee®ee `megveerle' ne µeyo efvecee&Ce Peeuee. Fbûepeerleerue ‘Responsible’ ³ee µeyoeuee Òeefleµeyo `peyeeyeoej' ne cejeþerle oesve DeLee&veer JeeHejuee peelees. `kegÀìgbyeeleerue peyeeyeoej J³ekeÌleer' (keÀle&J³ee®ee Yeej G®eueCeeje) efkebÀJee `mejkeÀej ueeskeÀmeYesuee peyeeyeoej Deens' (³esLes `peyeeyeoej' cnCepes Fbûepeerleerue anserable ³ee DeLeea JeeHejuee peelees. ³ee meboYee&le ne@kesÀì cnCeleele - ‘If the model is a

form with two different ranges of usage. Only one of which is matched by a form in the borrowing language. The borrower may extend his native form to the other range of usage of the model’.

3) Yee<eeblejoeve : HejYee<esleerue Deeoeve kesÀuesuee µeyo oesve efkebÀJee DeefOekeÀ ©efHeceebveer yeveuesuee pees[µeyo Demesue lej l³ee ©efHeceebvee meceeveeLeea Deµeer mJeYee<esleerue ©efHeces SkeÀ$e keÀ©ve veJeerve µeyo yeveefJeuee peelees. GoenjCeeLe&, efJekesÀìefkeÀHej - `³eefäj#ekeÀ', efueHeefmìkeÀ - `DeesÿmeueekeÀe', nefvecetve - `ceOeg®ebê', Demes µeyo yeveJeC³eeleerue HeÀe³eoe Demee keÀer, HetJeea ve kesÀuesues DeLee&®es µeyoerkeÀjCe Yee<ee keÀjles. l³eemeeþer mJeYee<esleerue ©efHeceeb®ee®e JeeHej kesÀu³eeves ³ee µeyoeb®ee ®esnjeceesnje HejkeÀe Jeeìle veener DeeefCe les Yee<else menpe ©Uleele, HeCe ³ee®ee DeeflejskeÀ cee$e nem³eemHeoner þjles. `meJe³ebÒesefjkeÀ' ne `Dee@ìesceesyeeF&ue' meeþer efkeÀleerner DeLe&HetCe& µeyo Jeeìuee lejer `ceesìej' ne µeyo cejeþerle ©Uuee, ³ee®eÒeceeCes efmebne®ee Jeeìe (`uee³evme µes³ej'), Heeb{je nÊeer (`JneFì SefueHebÀì') ns JeekeÌÒe®eejner ©Uues.

4) mebefceÞeeoeve (Loan Blend) : µeyoeoeve Je ©Heeblejeoeve ³ee oesneW®es efceÞeCe nesTve cejeþerle keÀener efJeef®e$e µeyo yeveefJeC³ee®eer ÒeJe=Êeer efomeles. l³eeleerue keÀener Yeeie Deeoeve - µeyo Demelees, lej keÀen ©Heebleefjle / Yee<eebleefjle Demelees. Goe. `KeeCesyeue', `Jee®eCesyeue', `ìeFceµeerj', `Hee@Jejyeepe' Demes µeyoÒe³eesie menpeiel³ee kesÀues peeleele. ³esLes Fbûepeer able Òel³e³e, HeÀemeealeerue `yeepe' µeyo Fbûepeer `He@eJejuee' pees[tve efueefnleele. jsuJesmLeevekeÀ, µeeUecemlej, efpeceKeevee, Oeveoewuele ner DeeCeKeer keÀener GoenjCes.

5) G®®eejCeeoeve (PronounciationBorrowing) : meceepeeleerue Òeefleefÿleeb®³ee ÒeceeCeYee<esleerue G®®eeje®es Deeoeve keÀjC³ee®eer ÒeJe=Êeer efometve ³esles. Kes[JeU, ûeeceerCe yeesueer yeesueCeejs ueeskeÀ ÒeceeCeYee<ee yeesueCeeN³eebµeer mebyebOe Deeu³eeJej `Jnlee' SsJepeer `neslee', `Jn³e' SsJepeer `nes³e', `vnJe' SsJepeer `veJns' Demes G®®eej mJeerkeÀejleele. Fbûepeer ceeO³ecee®³ee µeeUsle efµekeÀCeejer cegues Fbûepeer®³ee mebmeiee&ves cejeþerleerue `HedÀ' ³ee JeCee&®ee G®®eej FbûepeerÒeceeCes keÀjleele. cnCepes oesve Deesþ pegUJetve G®®eej ve keÀjlee, Jej®es oele Je Keeue®ee Deesþ ³eeb®³ee mHeµee&letve G®®eej keÀjleele. lemes®e `jece', `ke=À<Ce', `³eesie' ³eeb®es G®®eej `jecee', `ke=À<Cee', `³eesiee' Demes keÀjleele.

40

6) J³eekeÀjCeeoeve (Grammatical Borrowing) : SkeÀe Yee<eskeÀ[tve ogmeN³ee Yee<eskeÀ[s cenÊJee®es J³eekeÀjefCekeÀ IeìkeÀ yengOee Òel³e#eHeCes mJeerkeÀejues peele veenerle, HeCe DeÒel³e#eHeCes ns Deeoeve nesles. `peceerveoej', `efoueoej' ³ee HeÀemeea µeyoeleerue `oej' ne Òel³e³e cejeþerves Òel³e³e cnCetve mJeerkeÀejuee. keÀejCe `efoue' ne `efoueoej', `peceerve' Je `peceerveoej' Demes cetU µeyo Je Òel³e³eemekeÀì cetU µeyo Demes oesvneR®es Deeoeve cejeþerves kesÀu³eecegUs Òel³e³eeb®es JesieUsHeCe ue#eele IesTve lesner mJeerkeÀejues iesues. cejeþer µeyobvee ns HeÀemeea Òel³e³e ueeietve veJes µeyoner le³eej Peeues. GoenjCeeLe& - `®eJeoej', `HeeCeeroej', `ieer' ne Òel³e³e ueeietve `Heesìieer', `osCeieer', `jJeeveieer' ns µeyo yeveues. efHeefpeve Je ef¬eÀDeesue Yee<ee : Deeoevee®eer Deel³ebeflekeÀ DeJemLee cnCepes efHeefpeve Yee<ee. oesve efYeVe Yeeef<ekeÀ meceepe SkeÀceskeÀebµeer mebHeke&À meeOet ueeieleele. HeCe mebosµeve keÀ© µekeÀCeDejer meeceeF&keÀ Yee<ee l³eebvee ³esle vemeles. l³ee l³ee mJeYee<else HeefjJele&ve nesC³ee®eer µeke̳elee Demeles. efkebÀJee ³ee mebHekeÀe&letve veJeer mebkeÀefjle Yee<ee efvecee&Ce nesC³ee®eerner µeke̳elee Demeles. SKeeoe meceepe ogmeN³ee meceepee®³ee Yee<es®es®e Deeoeve keÀjlees. l³ee Yee<esJej JesieJesieUs mebmkeÀej keÀjlees, ogmeN³ee Yee<esletve ceesþîee ÒeceeCeeJej µeyomebûen Ieslees. J³eekeÀjCeJ³eJemLeener mJeYee<ee Je HejYee<ee ³ee oesneW®eer Demeles. mJeveeb®es G®®eejCe mJeYeeHesJe©ve®e yejs®emes Iesleuesues Demeles. cee$e ³ee veJ³ee efHeefpeve Yee<es®es keÀe³e&#es$e cee³e&efole Demeles. efle®ee JeeHej ÒeJeej, J³eeHeej#es$e, iegHlemebosµeJenve Deµee ce³ee&efole ÒeceeCeele neslees. mebHeke&À meeOeC³ee®³ee iejpesletve ner Yee<ee efvecee&Ce Peeuesueer efomeles. ogmejer Yee<ee ®eebieueer yeesuelee ³esT ueeieu³eeJej, efHeefpeve Yee<ee yeesueC³ee®eer iejpe veenerµeer nesles. HeCe keÀener JesUe efHeefpeve Yee<ee efìketÀve jeneles, efle®ee efvepeYee<ee cnCetve mJeerkeÀej kesÀuee peelees. meenefpekeÀ®e efle®es keÀe³e&#es$e efJemleejles. l³ee efJekeÀefmele nesleele. Deµee jerleerves le³eej Peeuesu³ee veJ³ee efJekeÀefmele Yee<eebvee `ef¬eÀDeesue Yee<ee' cnCeleele. cegbyeF&le efJeefJeOe Oecee&®es, peeleer®es yengYeeHekeÀ ueeskeÀ jeneleele, ³ee meJee&®eer HejmHejeb®eer mebHeke&À Yee<ee efnboer Deens. HeCe ner `µeg×' efnboer veener. leer GÊej Òeosµeer, cenejeä^er³e oeef#eCeel³e meeN³eeb®eer mebHeke&À Yee<ee Deens.

efHeefpeve Òeef¬eÀ³ee - ef¬eÀDeesue Òeef¬eÀ³ee Je ³eeb®³ee DeeOeejs cejeþer®³ee efveefce&leer®ee efJe®eej meeTLeyeLe& ³eebveer kesÀuee Deens. - ’êefJe[ Yee<ee yeesueCeeN³ee meceepeeleerue keÀener ieìebvee cenejeä^er³e Òeeke=Àle yeesueCeeN³ee Dee³ee&µeer mebyebOe DeeuîeeJej cenejeä^er Òeeke=Àle mJeerkeÀejeleeve êefJe[ebveer mLeeefvekeÀ efkebÀJee efvepeYee<esvegmeej efle®es mJe©He keÀener ÒeceeCeele yeoueues. ³eeletve `efHeefpeve Òeeke=Àle' le³eej Peeueer. Heg{s Dee³ee&®³ee meebmke=ÀeflekeÀ ÒeYeeJeecegUs ³ee êefJe[ebveer DeeHeu³ee Yee<es®ee l³eeie kesÀuee Je efHeefpeve Òeeke=Àle efvepeYee<ee cnCetve mJeerkeÀejueer. efle®ee efJekeÀeme nesTve cejeþer ner Deµee Òeef¬eÀ³esletve le³eej Peeuesueer `ef¬eÀDeesueeFPe[ Òeeke=Àle Yee<ee DemeeJeer.' ³ee cnCeC³eele keÀener leL³eebµe DemeeJee. keÀejCe cenejeä^er Òeeke=Àle ner efYeVe Yee<ekeÀeb®eer ûebLeYee<ee nesleer. ogmejs cnCepes cejeþer ner keÀesCel³eener SkeÀe Òeke=Àle ³ee DeHeYe´bµeeHeemetve efveIeeueer Demes cnCeleele ³esle veener. eflemejs, cenejeä^ele efYeVe efYeVe Òeeke=Àle yeesueCeejs efYeVe meceepe nesles. (jeeqä^keÀ ueeskeÀ - `µeewjmesveer' yeesuele, cenejeefpekeÀ - `ceeieOeer', cenejeä^er³e - `ceenejeä^er', `Jewjeä^erkeÀ Je DeeYeerj - `DeHeYe´bµe' yeesuele.) lesJne µeewjmesveer, ceeieOeer, cenejeä^er, DeHeYe´bµe Je GÊejskeÀ[erue keÀener yeesueer, êefJe[eb®³ee Yee<ee ³ee meJee&®³ee efceÞeCeeletve cejeþer yeveueer. Deµeer ner DeeoeveÒeef¬eÀ³ee efle®³eecegUs Yee<es®ee ®esnjeceesnje yeouelees. µeyomebûenele Yej He[les. DeLe& ÒeieìerkeÀjCeemeeþer µeyo©He efceUles. keÀOeerkeÀOeer J³ekeÀejefCekeÀ Deeoeve nesTve Yee<es®³ee mebj®evesJej HeefjCeece neslees. Deeoeve kesÀuesues µeyo Yee<else ueies®e ©Ule veenerle. keÀeueeblejeves l³eeb®es mJeYee<esleerue

41

J³eekeÀjefCekeÀ mLeeve þjles. l³ee µeyoeb®eer peele þjles. l³eebvee efuebie, Je®eve, efJeYekeÌleer, meeceev³e©He, DeeK³eeleÒel³e³e, Fl³eeoer J³eekeÀjefCekeÀ Jewefµeäîes ueeYeleele. les µeyo l³ee Yee<es®es®e nesTve peeleele. l³ee®es HejkesÀHeCeæe veä nesles. SkeÀe Yee<es®ee ogmeN³ee Yee<esJej keÀener JesUe FlekeÀe Heie[e yemelees keÀer keÀeueeblejeves oesve Yee<eebleerue keÀesCeleer Yee<ee ûeenkeÀ Je keÀesCeleer Òeoe³ekeÀ Deens, ns DeeesUerKeCesner keÀþerCe peeles. Yee<es®eer DeefYeJ³ekeÌle#ecelee Deeoeve - Òeef¬eÀ³ecegUs Jee{les ns efveefµ®ele. lemes®e Òel³eskeÀ Yee<es®³ee meboYee&le Deeoeve - Òeef¬eÀ³ee DeHeefjne³e&HeCes Ie[les. l³eecegUs Yee<ee Ye´ä ve neslee SkeÀe DeLee&ves mece=×®e nesle peeles.

����������������

42

4

cejeþer Yee<es®eer HetJe&HeerefþkeÀe Dee³e& Yeejleer³e Yee<eebceOeerue HeefjJele&ve : keÀesCeleerner Yee<ee SkeÀeSkeÀer efvecee&Ce nesle veener. Yee<es®³ee pevcee®eer Òeef¬eÀ³ee ÒeoerIe& keÀeU ®eeuet®e Demeles. SKeeoer Yee<ee ueesHe HeeJetve ogmejer Yee<ee pevceeuee ³esC³ee®³ee meb¬eÀceCeeJemLesceO³es oesvner Yee<eeb®³ee KegCee efomele Demeleele. SkeÀ Yee<ee nUgnUt nesle Demelees. Deepe Òe®eefuele Demeuesu³ee Yee<esuee DeveskeÀ µelekeÀeb®ee Fefleneme Demelees. ³ee Feflenemee®ee DeY³eeme keÀjCes cnCepes®e efle®eer HetJe&Hee&efþkeÀ mecepetve IesCes nes³e.

Yee<ee HeefjJele&veµeerue Demeu³eecegUs keÀeUe®³ee DeeesIeele efle®³ee mJe©HeeceO³es yeoue nesle®e Demeleele. keÀOeer ns yeoue J³eeqkeÌleiele HeeleUerJej nesleele, keÀOeer SKeeÐee mecetnekeÀ[tve meecetefnkeÀjerl³ee nesleele. pesJne ³ee yeoueebvee efJemle=le, J³eeHekeÀ mJe©He ³esles Je les leer Yee<ee yeesueCeeN³ee ceesþîeee meceepeekeÀ[tve mJeerkeÀejues peeleele, lesJne les Yee<else efmLej nesleele. DeeHeCe meJe&peCe jespe ³ee Yee<eeÒeef¬eÀ³esle menYeeieer nesle Demelees. HeCe ns yeoue met#ce jerl³ee Je nUgnUt nesle Demeu³eecegUs les DeeHeu³ee ue#eele ³esle veenerle. les Yee<else efmLej, ©{ Peeues keÀer ceie l³eeb®eer veeWo Iesleueer peeles. keÀOeer Yee<es®³ee µeyoeb®³ee G®®eejele HeÀjkeÀ He[lees lej keÀOeer l³eeb®ee DeLe& yeouelees. keÀener µeyoebceeieerue mebkeÀsle veä Peeu³eecegUs les keÀeUe®³ee DeesIeele veä nesleele, lej keÀOeer DeeoeveÒeef¬eÀ³escegUs veJes µeyo ogmeN³ee Yee<esletve mJeerkeÀejues peeleele. DeµeeÒekeÀejs Yee<es®³ee J³eekeÀjefCekeÀ DeJemLeslener yeoue nesle Demeleele. Deµee Dee³e&Yeejleer³e Yee<eekegÀuee®³ee leerve DeJemLee Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue.

1) Òee®eerve DeJemLee :

De) JewefokeÀ mebmke=Àle - megceejs F. me. HetJe& 1500 les 1000.

ye) HeeefCeveer - GÊejkeÀeueerve (DeefYepeele) mebmke=Àle - F.me. HetJe& 1000 les F.me. ®es 4 Les, 5 Jes µelekeÀ.

2) ceO³e DeJemLee :

De) Òeeke=Àle - F.me. HetJe& 600 les F.me. 600.

ye) DeHeYe´bµe - megceejs F. me. 400 les F.me. 1200.

3) DeJee&®eerve DeJemLee :

De) cejeþer, iegpejeleer, efnboer Fl³eeoer DeeOegefvekeÀ Yeejleer³e Yee<ee.

ye) cejeþer F. me. 1000 Heemetve Heg{s.

43

1) Dee³e&Yeejleer³e Yee<eekegÀue - Òee®eerve DeJemLee : ³ee Yee<eekegÀueeleerue Òee®eerve Yee<ee cnCepes mebmke=Àle. mebmke=Àle®es, JewefokeÀ mebmke=Àle DeeefCe HeeefCeveer - GÊejkeÀeueerve (HeeefCeveer³e) efkebÀJee DeefYepeele mebmke=Àle (classical) Demes Yeso nesleele.

Jeso Je ³eeb®es Deeveg<ebefiekeÀ Jee*dce³e ³eeJe©ve JewefokeÀ mebmke=Àle®es Yeeef<ekeÀ ©He mecepeles. HeCe Jesoeb®³ee HetJeeaosKeerue Yee<ee yeesueueer peele nesleer®e. l³eeJesU®ee Yee<es®ee keÀesCelee®e HegjeJee GoenjCeeLe& - ûebLe, veeCeer, efµeueeuesKe, leece´Heì Fl³eeoer GHeueyOe vemeu³eecegUs DeeHeCe HetJe&JewefokeÀ Yee<esefJe<e³eer kesÀJeU Devegceeves yeebOet µekeÀlees. JewefokeÀ Je JesoHetJe&keÀeueerve Jee*dce³e, HeeefCeveer³e mebmke=Àle, Òeeke=Àle Je Flej Heeµ®eel³e Dee³e& Yee<ee ³ee meJee&®ee leewueefvekeÀ DeY³eeme, l³ee®eÒeceeCes DeeOegefvekeÀ yeesueeRceO³es pes ®ecelkeÀeefjkeÀ Yeeef<ekeÀ Òe³eesie meeHe[leele les, ner meJe& meeOeves efJe®eejele IesTve DeeHeCe ns Deboepe yeebOetve HetJe&JewefokeÀ Yee<es®es Hegvej&®evee keÀ© µekeÀlees. GoenjCeeLe&, cejeþer - `peeuee', `peneuee', `Peeuee' Deµeer ©Hes ©{ Deensle. `Demed' - `DemeCes' ³ee Oeelet®es keÀce&Ceer YetlekeÀeueJee®ekeÀ OeelegmeeefOele efJeµes<eCe JewefokeÀ mebmke=Àle efkebÀJee HeeefCeveer³e mebmke=ÀleceO³es GHe³eesieele DeeCeu³ee®es Dee{Ule veener. ceie cejeþerceO³es les keÀesþtve Deeues? l³ee®eer GlHeÊeer keÀµeer µeesOeeJe³ee®eer? êefJe[er Jee Flej Yee<eebletve pej les Deeues vemesue lej JesoHetJe&keÀeueerve Yee<es®ee lees DeJeµes<e jeefnuee DemeeJee. cejeþer `Peeuee', `Peeuee', Fl³eeoer ©Heebleerue

cegU `peeue' ©Hee®eer GHeHeÊeer Deµeer Deens, De + meled > Demle > mle (`Demed' Oeelet DeeÐe `De'

ueesHe HeeJelees) mle > le (mJejYekeÌleer > oesve J³ebpeveeble ceO³es mJej Deeuee) meled > peDe (Òeeke=ÀleceOeerue ©He). `peDe' ³ee ©Heeuee cejeþerleerue YetlekeÀeUe®ee `ue' Òel³e³e ueeieuee `peDeue' - `peeue' - `Peeue' Demes ©He Peeues. ns OeelegmeeefOele efJeµes<eCe Demeu³eecegUs eflevner efuebieer, oesvner Je®eveer veeceeÒeceeCes ®eeueles. GoenjCeeLe&, Peeuee-ueer-ues, Peeues-uîee-ueer. cejeþer ogmejs SkeÀ `Peeues' ©He Deens. les mebmke=Àle Oeelet peved-pevceCes ³eeHeemetve efveIeeues Deens. `Demed' Oeelet®³ee ©Heeµeer l³ee®ee mebyebOe veener. ne HeÀjkeÀ Heg{erueÒeceeCes Deens. `HetJeea jece®ebê veeJee®ee jepee Peeuee. (`Demed' Oeelet) l³eeuee ueJe veeJee®ee cegueiee Peeuee. (`peved' Oeelet) pevceuee.' lesJne cejeþerleerue keÀener ©Heeb®eer GlHeÊeer HetJe&JewefokeÀ Yee<eeb®³ee KegCee meebieles. pegv³ee cejeþerleerue YeefJe<³ekeÀeUe®es ©He `Demewue' ns osKeerue JesoHetJe&keÀeueerve YeefJe<³ekeÀeUer ©He `Deefme<³eled' ³eeJe©ve Deeues DemeeJes. JewefokeÀ mebmke=Àle (F.me. HetJe& 1500 les F. me. HetJe& 1000 megceejs) JewefokeÀ meeefnl³ee®³ee Debleie&le mebefnlee, ye´eïeCeûebLe, DeejC³ekeÀ Je GHeefveHeos ³eeb®eer ieCevee nesles. mebefnlee les GHeefve<eo ³esLesHe³e&le Yee<es®es Peeuesues HeefjJele&ve mHeäHeCes peeCeJeles. meJee&le Òee®eerve Yeeef<ekeÀ vecegvee $eÝiJesoele Dee{Ulees. Jesoeb®es mebmke=Àle SkeÀe®e ÒekeÀe®es veener. cnCepes®e Jesoeb®eer j®evee efYeVe efYeVe keÀeUer Peeueer DemeeJeer.

JesoebÒeceeCes ye´eïeCe ûebLeeb®eer Yee<eener mJej³egkeÌle Deens. veeces, ef¬eÀ³eeHeos oesneWle meejKeer®e ®eeueleele. Jeeke̳ej®evee meejKeer®e Deens.

JewefokeÀ mebmke=Àle®eer keÀener Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes :

1) De, F, G, $eÝ, S, Ss, Dees, Deew, ns mJej Dee{Uleele.

2) cetOe&v³e G®®eej `ì' Jeiee&leerue JeCe& DeeefCe `U' Deensle. (F[es - ³egjesefHe³eve Yee<else vemeuesues ns G®®eej êefJe[erceOetve Deeues DemeeJesle.)

3) efJeµes<eCe veeceeÒeceeCes ®eeueleele.

44

4) Yeeef<ekeÀ ©Heeb®eer mece=×er efomeles. GoenjCeeLe& - leerve efuebies, leerve Je®eves, Deeþ efJeYekeÌleer, Hejmcewoer Je DeelcevesHeoer Oeelet , keÀeU Je DeLe& efceUtve one DeeK³eeles.

5) YetlekeÀeUe®eer leerve ©Hes efomeleele.

6) YeefJe<³ekeÀeU oµe&efJeC³eemeeþer `m³e' Òel³e³eer ©Hes Dee{Uleele, keÀeueJee®ekeÀ ef¬eÀ³eeHeoeb®eer Deµeer efve³eefcele ©Hes Fb[es ³egjesefHe³eve Yee<else Dee{Ule veener.

7) cetU Fb[es-³egjesefHe³eve Yee<esleerue `De', `F', DeeefCe `Dees' ³ee NnmJe mJejeb®es JewefokeÀ mebmke=ÀleceO³es `De' ³ee SkeÀe®e mJejeceO³es ©Heeblej nesles.

8) cegUeleerue Deefle NnmJe `De' ®ee `F' neslees.

9) `ì' ne cetOe&v³e JeCe& veJ³eeves Deeuee Deens.

10) cegUeleerue leerve ÒekeÀej®es `keÀ' Jeie& JewefokeÀ mebmke=ÀleceO³es veenerle. `keÌJe' ®es `keÀ' efkebÀJee `®e' ceO³es Yesove nesles.

11) `me' yejesyej®e `µe' Je `<e' Ie<e&keÀ Dee{Uleele.

12) `S' DeeefCe `Dees' ³ee mJejebHeg{s `De' mJej Deeuee lejer mebOeer nesle vemes. GoenjCeeLe& - `GHe Òe³elvee DeO³ejced~ megpeeles DeÞJe metve=les~'

13) <eÿer®ee ÐeeslekeÀ `med' meeceeefmekeÀ µeyoebceO³es ³eslees. GoenjCeeLe& Jee®emHeefle:

14) JewefokeÀ Yee<esceO³es ceO³emJeveeiece ceesþîee ÒeceeCeele nesle Demes. GoenjCeeLe& - `levJeced' - `levegJeced', `efJeÞJeced' - `efJe<egJeced', `mJeieex' - `megJeieex.'

15) ÒeLeces®es SkeÀJe®eve - `ye´eïeCeeme:', `vejeme:', `osJeeme:' (HeeefCeveer³e mebmke=Àleeleerue ner®e ©Hes `ye´eïeCee:' `veje:' `osJee:' Deµeer nesleele.)

16) `Deelceved' ceOeerue `Dee' ®ee ueesHe neslees. GoenjCeeLe& - `lcevee osJesY³e:'~

17) `Òe' DeeefCe `meced' Fl³eeoer GHemeie& HeeoHetjCeemeeþer oesveoe ³esleele. GoenjCeeLe& - `ÒeÒee³eceeqive:', `mebmeefceÐegJemes' Fl³eeoer.

JewefokeÀ Yee<es®³ee ³ee cegK³e KegCee Deensle. yeekeÀer yeN³ee®e Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîeeb®³ee yeeyeleerle (Goe.µeyomebûen, J³eekeÀjefCekeÀ mebj®evee, Fl³eeoer.) HeeefCeveer - GÊejkeÀeueerve mebmkeÀ=lemeejKes®e efle®es ©He Deens. 2) HeeefCeveer - GÊejkeÀeueerve (DeefYepeele) mebmke=Àle : (F.me. HetJe& 1000 Jes FmeJeer mevee®es ®eewLes, Hee®eJes µelekeÀ) HeeefCeveer - GÊejkeÀeueerve (DeefYepeele) mebmke=Àle cnCepes JewefokeÀ Yee<es®eer®e Heg{®eer DeJemLee Deens. cnCetve JewefokeÀ Yee<esceO³es Je efle®³eeceO³es cetueYetle Yeso veenerle. DeefYepeele mebmke=ÀleceO³es jecee³eCe, ceneYeejle ner cenekeÀeJ³e, keÀeefueoej, YeJeYetefle DeeoeR®eer keÀeJ³eveeìkesÀ, µebkeÀje®ee³e& - jeceevegpe DeeoeR®eer Yee<³es, HeeefCeveer - Heblepeueer ³eeb®eer J³eekeÀjCes Demes mece=× Je efJeHegue Jee*dce³e Dee{Ules. ner Yee<ee kesÀJeU ûeebefLekeÀ veJnleer. leer yeesueer®³ee mJejHeele DeefmlelJeele nesleer. ³ee®es keÀejCe G®®eej, Òel³e³e Je Òe³eesie ³eeceO³es yeoue nesles iesues, ³ee®ee®e DeLe& leer yeesueueer peele nesleer.

45

DeefYepeele mebmke=Àle ner JewefokeÀ mebmke=Àle®eer®e GÊejbkeÀeueerve DeJemLee Demeu³eecegUs l³eeb®³ee mJeveJ³eJemLesceO³es HeÀejmee HeÀjkeÀ He[le veener. HeeefCeveer - GÊejkeÀeueerve mebmke=Àle®eer Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes.

1) $eÝiJesoe®³ee Òee®eerve ceb[ueeceO³es kesÀJe: `j' Dee{Ulees. oneJ³ee ceb[ueeHeemetve `j' Je `ue' ns oesvner mJeve Dee{Uleele. veblej `ue' DeefOekeÀ Dee{Ulees.

2) cetOe&v³e G®®eej Demeuesues µeyo peemle Dee{Uleele.

3) meeceeefpekeÀ µeyo keÀjC³ee®eer ÒeJe=Êeer leµeer®e efìkeÀefJeueer peeles.

4) DeeoÊe µeyo (ogmeN³ee Yee<esHeemetve Iesleuesues, Deeoeve kesÀuesues µeyo) DeefOekeÀ ÒeceeCeele Dee{Uleele. GoenjCeeLe&, êefJe[ Yee<eekegÀueeletve Deeuesues µeyo - `Deeuemed', `keÀekeÀ', `kegbÀleue' Fl³eeoer, Dee@eqmì^keÀ µeyo - `keÀyejer' (kesÀme) `DeeHeer[' (cegkegÀì) Fl³eeoer.

5) J³eekeÀjefCekeÀ ©Heeb®eer mece=×er JewefokeÀ mebmke=ÀleÒeceeCes®e Dee{Ules. mebmke=Àle Yee<else keÀeU Je DeLe& efceUtve one `ue' - keÀej (DeeK³eele) Deensle. SkeÀ Jele&ceeve, leerve Yetle, oesve YeefJe<³e Demes mene keÀeU Je SkeÀ Dee%eeLe&, SkeÀ efJeO³eLe& Je oesve mebkesÀleele& Demes ®eej DeLe& yejesyej SketÀCe one DeeK³eeles (ef¬eÀ³eeHeos).

6) veeceefJeYekeÌleerceO³es Òel³e³eeb®eer efJeHeguelee Dee{Ules.

7) mebmke=Àleuee efle®³ee Òel³e³eer©HeecegUs SkeÀ ÒekeÀej®ee þeµeerJeHeCee Deeuesuee Deens.

8) JewefokeÀ mebmke=Àle®es cenÊJee®es Jewefµeäîe cnCepes leer G®®eejevegmeejer (Phonetic) Yee<ee Deens.

Deµee ÒekeÀejs HeeefCeveer, Helebpeueer ³ee J³eekeÀjCekeÀejebveer GÊejkeÀeueerve mebmke=Àle®es J³eekeÀjCe ceeb[tve efle®es mJe©He mHeä kesÀues. Hejbleg yeesueer ceO³es keÀeueHejlJes efJekeÀej nesle jeefnues. l³eeletve efJeefJeOe Òeeke=Àle Yee<eeb®ee pevce Peeuee.

2) Dee³e&Yeejleer³e Yee<eekegÀue : ceO³e DeJemLee :

De) Òeeke=Àle Yee<ee (F. me. HetJe& 600 les F. me. 600)

ye) DeHeYe´bµe Yee<ee (F.me. 400 les F.me. 1200 megceejs)

Yee<es®es ©He yeoueleevee ÒeLece OJeefveHejJele&ve nesles, Hejbleg l³eeyejesyej µeyomebûen DeeefCe cegK³ele: J³eekeÀjCe mebIeìvesceO³es yeoue Peeuee lej Yee<es®es DeJemLeeblej nesles. Yee<es®ee ieeYee Deµee ÒekeÀejs yeoueuee veener lej les ©Heeblej cnCepes efle®ee keÀeefuekeÀ Yeso þjlees.

Dee³e&Yeejleer³e Yee<eekegÀueeleerue mebmke=Àle®³ee peeieer Òeeke=Àle Yee<ee Deeu³ee, ns Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®³ee DeJemLesleerue Heefnues HeefjJele&ve nes³e. `jeOeeceeOeJeefJeueeme®ebHet' ³ee ûebLee®³ee ÒemleeJevesle ³ee HeefjJele&vee®³ee keÀejCeeyeÎue Feflenemee®ee³e& efJe. keÀe. jepeJee[s ³eebveer efueefnues Deens, `efYeVe ceeveJeJebµe, efYeVe mebmke=Àleer Je efYeVe Yee<ee DemeCeeN³ee meceepee®eer mejefcemeU nesCes ns Yee<ee HeefjJele&vee®es keÀejCe Demeles.'

Dee³e& ueeskeÀ FjeCeeceeiex efnbogmLeeveele Deeues lesJne ³esLes jeneCeeN³ee Dee³exlej ueeskeÀeb®³ee Jebµe, mebmke=Àleer Je Yee<ee ³ee eflevner ieesäer Dee³ee&ntve efYeVe nesl³ee. Dee³ee&Heg{s l³eeb®ee efìkeÀeJe ve ueeieu³eeves

46

SkeÀlej l³eebvee jeveeesceeU Hejeieboe JneJes ueeieues efkebÀJee Dee³ee&®es oem³elJe HelkeÀejeJes ueeieues. Dee³ee¥veer l³eebvee µegê cnCetve DeeHeu³ee JeCe&J³eJemLesle meeceeJetve Iesleues. Dee³e& Je Dee³exlej ³eeb®³ee mebkeÀjeletve peer peeleer -GHepeeleer efvecee&Ce Peeueer l³eebveer mebmke=Àle Yee<ee yeesueC³ee®³ee kesÀuesu³ee Òe³elveeletve mebmke=Àle Yee<ee Ye´ä Peeu³ee Je Òeeke=Àle Yee<eeb®ee pevce Peeuee.

Dee³e&Yeejleer³e Yee<eebceO³es Òeeke=Àle Yee<es®es vescekesÀ mLeeve keÀesCeles ³eeefJe<e³eer DeY³eemekeÀebceO³es celeYeso Deensle. JewefokeÀ keÀeUeHeemetve Heeueer, Hewµee®eer Flede³eoer yeesueer efvecee&Ce Peeu³ee. ³ee celee®ee HeeþHegjeJee Jesyej Je yeercme ³ee Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer kesÀuee Deens. ns cele mJeerkeÀejues lej Òeeke=Àle Yee<ee DeefYepeele mebmke=ÀleHes#eener Òee®eerve keÀeUeleerue þjsue. µeewjmesveer, ceeieOeer Fl³eeoer Òeeke=Àleeble DevekesÀ mlejebJej meeOec³e& Deens. µeyomebûen Je J³eekeÀjefCekeÀ mebj®evee ³ee ¢äerves Òeeke=Àle Yee<ee ³ee JewefokeÀ mebmke=ÀleHes#ee DeefYepeele mebmke=Àleuee peJeU®³ee Deensle. cnCetve Òeeke=Àle Yee<ee ³ee DeefYepeele mebmke=Àle®eer GÊejkeÀeueerve DeJemLee ceeveleele.

F.me. 400 ®³ee megceejeme HeuueJe, ieesHeeU, Deefnj Fl³eeoer Dee³exlej HebpeeJeceeiex efnbogmLeeveele Glejues. mJele:®³ee DeÒeiele mebmke=ÀleercegUs Òeeke=Àle Yee<ee yeesueC³ee®³ee Òe³elveeceO³es Òeeke=Àle Yee<ee `Ye´ä' Peeu³ee Je `DeHeYe´bµe' ³ee Yee<eeb®ee pevce Peeuee. ns DeJemLeeblej Òeeke=Àle®es veeceeblej nesC³eeFlekesÀ ÒeYeeJeer nesles HeCe les Òeeke=Àleebleie&le Demeu³eecegUs l³eeuee veeJe cee$e `Òeeke=Àlee®ee DeHeYe´bµe' Demes®e efceUeues.

DeµeeÒekeÀejs mebmke=Àle > Òeeke=Àle ns Heefnues DeJemLeeblej yeens©ve Deeuesu³ee Dee³ee&®eer megIeefìle Deµeer mebmke=Àle Yee<ee DeeOeer®³ee Dee³exlejebvee keÀþerCe, ogyeexOe Jeeìtve efle®es megueYeerkeÀjCe keÀjC³ee®³ee Òe³elveele Peeues, lej Òeeke=Àle < DeÒeYe´bµe ns ogmejs DeJemLeeblej yeens©ve Deeuesu³ee ner mebmke=Àleer®³ee Dee³exlejebveer ³esLeerue Dee³exlejeb®eer Òeeke=Àle DeefOekeÀ meesHeer keÀjC³ee®³ee Òe³elveeletve Peeues. keÀ) Òeeke=Àle Yeene (F.me. HetJe& 600 les F.me. 600) : efnbogmLeeveeleerue DeeOeer®es jefnJeemeer (Dee³exlej) Je mebmke=Àle Yee<ee yeesueCeejs, l³eeveblej yeens©ve Deeuesues Dee³e& ³eeb®³ee efceÞeCeeletve yeesueeR®ee mebkeÀj meg© Peeuee. mebmke=Àle®³ee ¢äerves Deefveä HeCe Yee<eeefJekeÀemee®³ee¢äerves vewmeefie&keÀ Demes ns Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve meg© Peeu³eeJej Jesoceb$eeb®eer µeg×lee jeKeC³eemeeþer Dee³ee&veer F.me. HetJe& 10 J³ee µelekeÀe®³ee megceejeme, cegKeesodiele Demeuesues ns JewefokeÀ ceb$e efueefHeye× kesÀues. (ceew³e& ye´eïeer efueHeer) lesJneHeemetve mebmke=Àle®es `ívoefme' (Jesoebbleerue) Je `Yee<ee³eeced' (yeesueeRleerue) Demes HeÀjkeÀ Peeues.

Yeejleeleerue Yee<eeleje®es ns Heefnues HeJe& cegK³ele: HetJexkeÀ[erue (Òee®³e) Òeosµeele Peeues. Yeejleele megjJeeleerme Deeuesu³ee Dee³e& ìesȳeebvee HetJexuee Je oef#eCesuee ngmekeÀeJetve veJ³ee ìesȳeebleerue Dee³e& GÊej HebpeeyeceO³es cnCepes iebiee³ecegves®³ee Heefµ®ece ogDeeJeeble efmLej Peeues. ³eeb®eer mebmke=Àle Yee<ee pemepemes HetJexkeÀ[s peeJes lemelemeer KetHe®e yeouele iesueer. ³eeletve®e GÊej - Heefµ®eceskeÀ[s µeewjmesveer Je HetJe& - oef#eCeskeÀ[s ceeieOeer ³ee Òeeke=Àle yeesueeR®ee Go³e Peeuee. ns Yee<eeHeefjJele&veHeJe& HetCe& JneJe³eeme Heg{erue Ieìvee keÀejCeerYetle þju³ee.

1) Goer®³ee osµeeble (GÊej Hepeeyeele) HeeefCeveerves (F. me. HetJe& 5 Jes µelekeÀ) mebmke=Àle Yee<ee efìkeÀJetve OejC³eemeeþer mebmke=Àle Yee<es®es J³eekeÀjCe j®eues. l³eecegUs leer Yee<ee DeefOekeÀ®e ye× Peeueer.

47

2) Òee®³e osµeele (HetJe&keÀ[erue efyenejceO³es) ieewlece yeg×e®ee Go³e nesTve yeew× Oece&Òe®eejemeeþer Òeeke=Àle yeesueeR®ee JeeHej ceesþîee ÒeceeCeele nesT ueeieuee.

Deµee ÒekeÀejs mebmke=Àle Yee<ee ner nUgnUt ûebLeiele yevele iesueer Je ueeskeÀeb®³ee yeesueC³eele Òeeke=Àle Yee<eeb®ee Òemeej Jee{tve l³ee efpeJeble mJe©Heele efJekeÀefmele nesT ueeieu³ee.

Jej©ef®e (F.me. 5 Jes µelekeÀ) ¿ee Òeeke=Àle J³eekeÀjCekeÀejeves `Òeeke=ÀleÒekeÀeµe' ³ee DeeHeu³ee ûebLeeceO³es `cenejeä^er' uee ÒecegKe Òeeke=Àle ceevetve Heefnu³ee veT ÒekeÀjCeebceO³es efle®es JeCe&ve kesÀues Deens. veblej µeewjmesveer, ceeieOeer, Hewµee®eer ³eebJej SkesÀkeÀ ÒekeÀjCe efuentve l³eeb®es Flej efJeµes<e `µes<e' ceneje<ì^erJeled' Demes meebefieleues Deens. Jej©ef®eÒeceeCes nsce®eêebvesner Òeeke=Àle®es J³eekeÀjCe efueefnues.

F.me. HetJe& 600 les F.me. 600 ne Òeeke=Àle Yee<eeb®ee keÀeueKeb[. ³ee keÀeueKeb[ele efJeHegue meeefnl³eefveefce&leer Peeueer. Òeeke=Àle Yee<eeb®ee keÀeefuekeÀ DeeuesKe Heg{erueÒeceeCes oeKeefJelee ³esF&ue.

1) F.me.HetJe& 600 les F.me. HetJe& 200 - Heeueer Je mece´eì DeµeeskeÀ Hegjmke=Àle Òeeke=Àle Yee<ee. (mece´eì DeµeeskeÀe®³ee keÀejefkeÀoeaceO³es F. me. HetJe& eflemeN³ee µelekeÀeceO³es Keesou³ee iesuesu³ee efµeueeuesKeeb®³ee Òeeke=Àleeuee `efµeueeuesKeer Òeeke=Àle' cnìues peeles. ns efµeueeuesKe 20 ntve peemle Demetve l³eeb®eer Yee<ee SkeÀmeejKeer veener. efle®³eeceO³es leerve ®eej efYeVe yeesueeR®eer Jewefµeäîes Dee{Uleele.)

2) F.me. HetJe& 200 les F.me. 200 - efµeueeueskeÀer Òeeke=Àle.

3) F.me. 200 les F.me. 600 - µeewjmesveer, ceeieOeer, cenejeä^er, Fl³eeoer Òeeke=Àle.

Heeueer ner Òeeke=Àle®eer meJee&le Òee®eerve DeJemLee nes³e. yeew×Oeceea³e Jee*dce³e HeeueerceO³es ûeefLele Peeues Deens. mebmke=Àle ner ûebLeuesKevee®eer Yee<ee Demeleevee Heeueer ner ueeskeÀJ³eJeneje®eer Yee<ee nesleer. HeeueerKesjerpe Òeeke=Àle Yee<eeb®es Hewµee®eer, µeewjmesveer, ceeieOeer, DeOe&ceeieOeer Je cenejeä^er Demes Yeso Deensle. Heeueer®eer Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîe :

1) mebmke=ÀleceOeerue `$eÝ' ®ee HeeueerceO³es `De' neslees (`ke=Àle' - `keÀle', `ce=le' - `cele')

2) mebmkeÀ=leceOeerue meb³egkeÌle J³ebpeveeHetJeea®ee oerIe& mJej HeeueerceO³es NnmJe neslees. Goe. `keÀe<þ' > `keÀþdþ'.

3) mebmke=Àle `Ss' Je `Deew' > Heeueer `S' Je `Dees'; lewue > lesue, kewÀueeµe > kesÀueeµe Fl³eeoer.

4) mebmke=ÀleceO³es µeyoeb®³ee Debleer ³esCeeN³ee efJemeiee&SsJepeer HeeueerceO³es `Dees' ³eslees.

5) HeeueerceO³es `U' Deens.

6) mebmke=Àleeletve Heeueerves lelmece Je leodYeJe µeyo Iesleues.

`U' keÀje®ee DeHeJeeo JeieUuee lej Heeueer®eer Jejerue meJe& Jewefµeäîes Òeeke=ÀleeceO³es Dee{Uleele. Òeeke=ÀleebHewkeÀer ceneje<ì^er ner efJeefµeä Òeosµee®eer Yee<ee vemetve ûebLeuesKevee®eer ÒeceeCe Yee<ee DemeeJeer Demes SkeÀ cele Deens; lej cenejeä^er ner osµeefJeefµeä Yee<ee vemetve DeHeYe´&µee®eer meg©Jeele oeKeefJeCeejer DeJemLee Deens.

48

Òeeke=Àle®eer J³eekeÀjefCekeÀ Jewefµeäîes :

1) mebmke=ÀlemeejKes efÜJe®eve veener.

2) Oeeletb®eer DeelcevesHeoer ©Hes veenerle.

3) YetlekeÀeU oµe&efJeC³eemeeþer OeelegmeeefOeleeb®ee peemle GHe³eesie neslees.

4) ®elegLeea Je <eÿer ³eeb®es efJeYeeqkeÌleÒel³e³e meejKes Deensle.

5) mebmke=ÀlemeejKeer ef¬eÀ³eeHeoeb®³ee ©Heeb®eer mece=×er Òeeke=ÀleeceO³es veener.

mebmke=Àle veeìkeÀeceO³es jepee, Hegjesefnle ³eemeejKeer Hee$es mebmke=Àle Yee<else yeesuele Demele. ³eeGì meeceeefpekeÀ¢äîee keÀefve<þ opee&®eer Hee$es Òeeke=ÀleeceO³es yeesueleele. keÀesUmesJeeuee, ÜejHeeue l³ee®eÒeceeCes efJeefµeä peele, J³eJemee³eevegmeej Òel³eskeÀe®eer Òeeke=Àle Yee<ee efYeVe Demes. Òeeke=Àle Yee<eeb®³ee keÀeueKeb[ele Òeeke=Àle Yee<eeble efJeHegue Jee*dce³e efvecee&Ce Peeues. HejefCeveerves mebmke=Àleyeeyele peµeer ceesuee®eer keÀeceefiejer kesÀueer leµeer Jej©ef®e Je nsce®ebê ³eebveer Òeeke=Àle Yee<eeb®eer J³eekeÀjCes j®etve kesÀueer ns DeeHeCe Heeefnues. Òeeke=Àle®³ee efueefKele mJe©Heeuee l³eebveer mLew³e& osC³ee®ee Òe³elve kesÀuee. HeCe J³eJenejeceO³es leer yeouele jeefnueer. yeouelee yeouelee F. me. 400 ®³ee megceejeme Òeeke=Àle Yee<eeb®³ee DeHeYe´bµe ©Heeb®ee keÀeueKeb[ meg© Peeuee. Ke) DeHeYe´bµe Yee<ee (F. me. 400 les F. me. 1200 megceejs) F. me. 400 ®³ee DeemeHeeme Òeeke=Àle Yee<ee uegHle nesTve DeHeYe´bµe Yee<eeb®ee keÀeueKeb[ meg© Peeuee. keÀener Yee<eeJew%eeefvekeÀeb®³ee celes F. me. 600 ®³ee Lees[s DeeOeer HeuueJe, µekeÀ, ieesHeeU, Deefnj Fl³eeoer Dev³e Oecee&®es, Dev³e ceeveJeJebµee®es Je Dev³e Yee<eeb®es ueeskeÀ Hebpeeyeceeiex efnbogmLeeveele Deeues Je keÀener keÀeU jep³eHeo Yeesietve veblej Dee³e&Yeejleer³e Òeeke=Àle Yeene yeesueCeDeN³eebceO³es efcemeUtve iesues, Òeeke=Àle Yee<ee yeesuet ueeieues. Deµee JesUer Òeeke=Àle Yee<eeb®es DeJemLeeblej Peeues. l³ee DeHeYe´bµe Peeu³ee. DeHeYe´bµe Yee<ee `Hewµee®eer - DeHeYebµe', `µeewjmesveer - DeHeYe´bµe', `cenejä^er - DeHeYe´bµe' Deµee veeJeeb®³ee Deensle. l³ee l³ee Òeeke=Àle Yee<eebHeemetve ³ee efvecee&Ce Peeu³ee DemeeJ³eele. DeHeYe´bµe Yee<eb®eer Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes :

1) `$eÝ', `ue=', `Ss', `Deew'ns mJej mees[tve yeekeÀer®es mJej Deensle. `$eÝ' yeÎue `De', `F&', `G', `j' efkebÀJee `efj' Demes He³ee&³e ³esleele.

2) `Ss' > `S', `Deew' efkebÀJee `Ss' > `DeF', `F' Je `Deew' > `DeT', `G'.

3) µeyoe®³ee µesJeìer `G' ³eslees. efleuee `GkeÀejyengue Yee<ee'. cnìues peeles. Goe. `HegÊeg' Fl³eeoer.

4) mJejceO³emLe J³ebpevee®ee ueesHe neslees - ueeskeÀ > ueesDe.

5) `ve' ®ee `Ce' neslees - ve³eve > CeDeCe.

6) Òeeke=ÀleeÒeceeCes efuebies leerve Je Je®eves oesve Deens.

7) efJeYeeqkeÌle©He mene³e - µeyoebveer keÀejkeÀmebyebOe oeKeefJeC³ee®eer jerle Deens.

8) ef¬eÀ³eeHeoe®³ee ©HeeceO³es Òeeke=ÀleeHes#ee mejuelJe Deens.

9) DeOe& - Òel³e³eer, DeOe& - meeceeefmekeÀ Demes cejeþer®es ©He ³esLes meg© Peeues.

49

Dee³e&Yeejleer³e Yee<eekegÀue : DeJee&®eerve DeJemLee : DeHeYe´bµe yeesueerletve Heg{erueÒeceeCes Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®³ee DeJee&®eerve DeJemLee efometve ueeieleele.

DeHeYe´bµe l³eeletve efveIeeuesu³ee DeJee&®eerve Yee<ee

1) µeewjmesveer De) Heefµ®ece efnboer

ye) DeHeYe´bµee®³ee veeiej ©Heeletve Deeuesueer

keÀ) jepemLeeveer

ie) iegpejeleer

2) Hewµee®eer De) uenBoe

ye) Hebpeeyeer

3) Je´e®e[ efmebOeer

4) ceenejeä^er cejeþer

5) DeOe&ceeieOeer HetJe& efnboer

6) ceeieOeer De) efyenejer

Dee) yebieeueer

F) Gef[³ee

F&) Deemeeceer

DeJee&®eerve Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®es efJeµes<e :

1) DeeefokeÀeUeleerue cejeþer®ee µeyomebûen, efJeYeeqkeÌleÒel³e³e Je DeeK³eeleÒel³e³e ÒeeOeev³eeves DeHeYe´bµeeµeer efceUlespegUles Deensle.

2) `$eÝ' yeoue `De', `F', `G' `j' efkebÀJee `efj' ns He³ee&³e mJeerkeÀejC³ee®eer He×le cejeþerves DeHeYe´bµeeHeemetve Iesleueer.

3) Hegefuuebieer DekeÀejevle veeceeb®eer ÒeLeces®eer SkeÀJe®eveer ©Hes DeHeYe´bµeeceO³es keÀOeerkeÀOeer DeeskeÀejevle nesC³ee®eer ÒeJe=Êeer cejeþerves mJeerkeÀejueer Deens.

4) efJeYeeqkeÌle©He mene³e µeyoebveer keÀejkeÀmebyebOe oeKeefJeC³ee®eer DeHeYe´bµeeleerue He×leer cejeþerves µeyo³eesieer®³ee ©Heeves efìkeÀefJeueer.

5) Devl³e ³ecekeÀ pegUefJeC³ee®eer He×leer cejeþer keÀeJ³eeves DeHeYe´bµeeHeemetve Iesleueer. DeHeYe´bµeeceO³es Demeuesueer keÀener Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes cejeþerves mJeleb$eHeCeeves yeveefJeuesueer efomeleele.

1. ³e-Þegleer DeeefCe Je-Þegleer ³eeb®ee JeeHej cejeþerceO³es DeHeYe´bµeeHes#ee DeefOekeÀ ÒeceeCeele neslees.

2. DeHeYe´bµeele vemeuesuee YeefJe<³ekeÀeUe®ee `ue' Òel³e³e cejeþer Deens.

3. meb³egkeÌle ef¬eÀ³eeHeos DeHeYe´bµeele veenerle, cejeþerves leer mJeleb$eHeCeDeves yeveefJeueer.

50

mJejeb®es meevegveeefmekeÀ G®®eejCe ner DeJee&®eerve Yee<esleerue SkeÀ ÒeOeeve ÒeJe=Êeer Deens. veeceved > veebJe, ûeece > ieebJe, Fl³eeoer. cejeþer J³eefleefjkeÌle Flej keÀener DeJee&®eerve Yee<eebletve `S' Je `Dees' ³ee mJejeb®ee efJeJe=Êe G®®eej `De', `De@' Je `Dee@', Fbûepeer - ‘Back’, ‘Ball’ meejKee neslees.

J³ebpevee®³ee meboYee&le efJe®eej keÀjlee Demes efomeles, keÀer, cejeþer Je Deeesefjmee®³ee oef#eCeskeÀ[erue yeesueerle `®e' Jeiee&®es leeueJ³e Je obleleeueJ³e ns oesvner G®®eej Deensle.

DeJee&®eerve Yee<eeb®ee µeyomebûen ÒeecegK³eeves mebmke=ÀleesodYeJe Deens. cejeþerceOeds³e keÀeve[er, lesuegieg lemes®e Dejyeer HeÀemeea Je ³egjesHeer³e Yee<eebefleue (efJeµes<ele: Fbûepeerleerue) DeveskeÀ µeyo ©{ Peeuesues Deensle.

Deµeer DeJee&®eerve Yeejleer³e Yee<eeb®eer þUkeÀ Jewefµeäîes meebielee ³esleele Je l³eeletve l³eeb®³ee Gl¬eÀebleerJejner ÒekeÀeµe He[lees.

Deblejd - yeefnjd - Jeleg&U efme×eble DeeefCe cejeþer Yee<ee : YeewieesefuekeÀ Heefjmej Je Yeeef<ekeÀ meec³e - Yeso ³eeb®³ee efvekeÀ<eebJej efnbogmLeeveeceO³es yeesueu³ee peeCeeN³ee Dee³e&Yeejleer³e Yee<eeb®es JeieeakeÀjCe keÀjC³ee®ee ne SkeÀ Òe³elve Deens.

Dee³e& Yeejleer³e YeeHeekegÀue lemes®e DeJee&®eerve Yeejleer³e Yee<ee ³eeb®ed³ee meoYee&le nesvues ³eebveer 19 J³ee µelekeÀeceO³es DeblejdJeleg&U Je yeefnJe&leg&U efme×eble ceeb[uee. ne efme×eble Dee³ee&®³ee efÜjeieceve efme×ebleeJej DeeOeejuesuee Deens. nesvues ³eeb®³ee celes, Dee³e& ns oesve ìesȳeebveer Yeejleele Deeues. ÒeLece Dee³ee&®eer SkeÀ ìesUer Yeejleele Deeueer Je iebiee - ³ecegves®³ee ogDeeyeele Jemleer keÀ©ve jeefnueer. Hejbleg veblej Deeuesu³ee ìesUerves ³ee Heefnu³ee ìesUeruee ngmekeÀeJeues Je l³ee Òeosµeele ner ogmejer ìesUer efmLej Peeueer. Heefnueer ìesUer ogDeeyeeletve efveIetve HetJe&, Heefµ®ece, oef#eCe Je GÊej ³ee efoµeebvee Heebieueer Je efle®es ogmeN³ee ìesUerYeesJeleer keÀ[s Peeues. cnCepes ogmejer ìesUer ns DebleJe&leg&U Je Heefnueer ìesUer ns yeefnJe&leg&Ue®eer yeesueer cnCepes ceeieOeer. efle®³eeHeemetve Gl¬eÀeble Peeuesu³ee Deepe®³ee DeeJee&®eerve Yeejleer³e Yee<ee yeveueer. yeefnJe&leg&Ue®eer yeesueer cnCepes ceeieOeer. efle®³eeHeemetve Gl¬eÀeble Peeuesu³ee Deepe®³ee DeJee&®eer Yeejleer³e Yee<ee ueeFvoe, efmebOeer, cejeþer, Deesefjmee, efyenejer, yebieeueer Je Deemeeceer. ³ee Jeie&Jeejervegmeej cejeþer ner yeefnJe&leg&Ueleerue Yee<ee þjsue. Òemlegle efme×evle cegK³ele: Yeeef<ekeÀ efJeµes<eebJej DeeOeeefjle Deens. nesvueW ³eeb®³ee celes, GÊej efnbogmLeeve ³ee oesve yeesueYee<eeble efJeYeeieuee iesuee neslee. SkeÀ Heefµ®eceskeÀ[erue µeewjmesveer Je ogmejer HetJexkeÀ[tue ceeieOeer. l³eeb®es cnCeCes Demes keÀer, ³ee ceeieOeer yeesueerves ³ee ÒeekedÀ FeflenemekeÀeUe®³eener DeeOeer efnbogmLeeve J³eeHeuee DemeeJee. ³eeefµeJee³e DeefleHeefµ®ecesueener ceeieOeer®es DeJeµes<e Dee{Uues vemeles. ns Yeeef<ekeÀ DeJeµes<e efkebÀJee efJeµes<e HetJexuee mejkeÀeJes lemes®e Jee{le peeleele Je sJeìer ceeieOeerceO³es SkeÀJeìleele. cnCepes µeewjmesveer®eer ueeì Hee®ejermeejKeer ceO³es IegmesHe³e¥le meJe& GÊej efnbogmLeeveYej ceeieOeer ner®e yeesueueer peele DemeeJeer. HeCe µeewjmesveer®eer Hee®ej ueeì ³eslee®e efleuee HetJexuee Je oef#eCesuee nìeJes ueeieles. µeewjmesveerYeesJeleer ceeieOeer®es Demes keÀ[s Peeues. efûeDeme&ve ³eebvee DebleJe&leg&U - yeefnJe&leg&U ner Yeeef<ekeÀ efJeYeeieCeer ceev³e Deens. HeCe nesvuex ³eebveer ÒeefleHeeove kesÀuesuee `efÜjeieceveefme×ble' efkebÀJee `Hee®ej efme×evle' ceev³e veener. oesvner Jeleg&Uebleerue

51

Yee<eebµeer meec³e oeKeefJeCeeje `Debleye&efnJe&leg&U' Demee eflemeje ieì efûeDeme&ve ³eebveer keÀefuHeuee. ³ee ieìeceO³es Hebpeeyeer, jepemLeeveer, iegpejeleer Je HetJe& efnboer ³ee Yee<ee ³esleele. megefveeflekegÀceej ®elepeea ³eebvee Jesyej Fl³eeefokeÀebvee ceev³e Demeuesueer GHeHeÊeer®e yejesyej Jeeìles. l³eeb®³ee celes, efnbogmLeeveele Dee³e& kesÀJeU oesve ìesȳeebvee ve ³eslee DeveskeÀ ìesȳeebveer Deeues. ³ee ìesȳeeefleue Dee³e& ueeskeÀeb®³ee yeesueer SkeÀe®e Yee<eekegÀueeleerue HeCe keÀener ÒeceeCeele Jesieȳee mJe©Hee®³ee nesl³ee. cejeþer Yee<es®es meec³e keÀener ÒeceeCeele DebleJe&leg&Ueleerue Yee<eebµeer Je keÀener ÒeceeCeele yee¿e Jeleg&Ueleerue Yee<eebµeerner Demeu³eecegUs Je Deµee ÒekeÀej®³ee JeieeakeÀjCeeceO³es yeN³ee®e De[®eCeer efvecee&Ce nesle Demeu³eecegUs DebleJe&leg&U - yeefnJe&leg&U efme×evleeme [e@. Heeb. oe. iegCes ³ee Òeefme× Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer DevegketÀuelee oµe&efJeueer veener.

Deµee ÒekeÀejs yeJnbµeer yeefnJe&leg&Ueleerue lej keÀener ÒeceeCeele DebleJe&leg&Ueleerue Yee<eebµeer meec³e oeKeefJeCeeN³ee cejeþer Yee<esves osJeveeiejer efueHeer mJeerkeÀejueer Deens.

nesvuex Dee³e&Yeejleer³e Yee<eebvee `ieew[er Yee<ee' cnCeleele. l³ee SketÀCe veT Deensle. l³eeb®es efoµeeJeej SketÀCe ®eej ieì nesleele.

1) HetJe& ieew[er Yee<ee ieì - HetJe& efnboer, yebieeueer Je Gef[³ee.

2) Heefµ®ece ieew[er Yee<ee ieì - Heefµ®ece efnboer, efmebOeer, Hebpeeyeer, iegpejeleer.

3) GÊej ieew[er Yee<ee ieì - vesHeeUer.

4) oef#eCe ieew[er Yee<ee ieì - cejeþer.

³eeceO³es Hegvne Yeeef<ekeÀ meeOec³ee&®³ee ÒeceeCeDeJe©ve Heefµ®ece - GÊej ieew[er SkeÀe ieìeceO³es lej HetJe& - oef#eCe ieew[er®ee ogmeN³ee ieìeceO³es DebleYee&Je keÀjlee ³eslees. ³ee oesve ieìebleerue Yee<eeb®³ee HetJe&Jeleea DeJemLesuee nesvuex µeewjmesveer (Heefµ®ece, GÊej ieew[er Yee<eeb®eer HetJe&DeJemLee) Je ceeieOeer (HetJe&, oef#eCe ieew[er Yee<ee ieìe®eer HetJe&DeJemLee) cnCeelee. µeewjmesveer ieìeleerue Yee<ee ³ee DeblekegÀ&ueeleerue Yee<ee Je ceeieOeer ieìeleerue Yee<ee ³ee yeefn&keg&Àueeefleue Yee<ee Deµeer nesvuex ³eeb®eer ceeb[Ceer Deens.

cejeþer HetJe& ieew[erµeer Heg{erue yeeyeleerle meec³e oµe&efJeles :

1) `keÀ' Òel³e³e ueeJetve `De' keÀejevle Peeuesu³ee veeceeb®es DeekeÀejevle ©He :

Goe. IeìkeÀ (meb.) > Iees[e

IeesìkeÀ (meb.) > Iees[e

2) SkeÀJe®eveer meeceev³e ©Hee®³ee Debleer `Dee' ³eslees.

Goe. Iees[e - Iees[îee + ®ee

HeeCeer - HeeC³ee + ®ee.

3) `Deue' Òel³e³e ueeJetve YetlekeÀeUer ef¬eÀ³eeHeoe®es ©He keÀjCes.

52

4) pegv³ee Jele&ceevekeÀeU®³ee ©Heeuee `ue' ne meene³³ekeÀejer Òel³e³e ueeJetve YeefJe<³ekeÀeUe®es ef¬eÀ³eeHeo©He le³eej keÀjCes. cejeþer Heefµ®ece ieew[erµeer Heg{erue oesve efvekeÀHeebceO³es meec³e oeKeefJeles.

De) keÀle&jer YetlekeÀeU J³ekeÌle keÀjC³eemeeþer `ves' Òel³eevle keÀlee& JeeHe©ve keÀce&Ceer Jeeke̳ej®evee keÀjCes.

Dee) YeefJe<³ekeÀeUemeeþer keÀce&Ceer Òe³eesiee®eer ³eespevee keÀjCes.

³ee efvekeÀHeeb®ee leewueefvekeÀ efJe®eej keÀjlee Demes efomeles keÀer cejeþer ner Heefµ®ece ieew[erHes#ee HetJe& ieew[erµeer DeefOekeÀ peJeUerkeÀ oekeÀefJeles. efleuee HetJe& ieew[er ieìeleerue Yee<ee ceeveC³ee®es keÀejCe cnCepes ©Heefme×erceO³es ®eej efvekeÀHeeble leer HetJe& ieew[er peJeUerkeÀ peemle ieeþles. HetJe& ieew[er DeeefCe Heefµ®ece ieew[er ³eeHes#ee cejeþer®es mJeleb$e Demes Keeme JesieUsHeCener mHeäHeCes Òel³e³eeuee ³esles, les JesieUsHeCe Heg{erueÒeceeCes Deens.

1) leeueJ³e `®e', `í' JeiewjW®ee oble – leeueJ³eemeejKee G®®eej keÀjCes Je µeyoe®³eeceOeerue JeCee&ceO³es DemeCeeje nkeÀej ieeUCes.

Goe. efJeb®et (cejeþer) – efJe®ít , yeeríd (HetJe& efnboer)

nele (cejeþer) – neLe (yebieeueer, Deesefj³ee, (HetJe& efnboer))

nÊeer (cejeþer) – neLeer (yebieeueer, Deesefj³ee (HetJe& efnboer))

2) `ceePee', `legPee' ner Keeme meeJe&veeefcekeÀ efJeµes<eCes.

3) þUkeÀHeCes efomeCeejs veeceeb®es SkeÀJe®eveer meeceev³e©He

Goe. Iej : < Ieje

4) mebmke=Àle, Òeeke=Àle ³ee ceiex Deeuesuee efJeefµeä mJe©Hee®ee Jele&ceeve, lees cejeþerle jerefleYetlee®eeb cnCetve ³eesefpelee. Òee®eerve cejeþerle meeOee Jele&ceeve cnCetvener lees ³esF&. Goe. lees osJeUele efveIes.

5) `Tve' Òel³e³eevle OeelegmeeefOele DeJ³e³e - ³ee efJeµes<eebcegUs cejeþer `Heefµ®ece ieew[er' ner veener Je `HetJe& ieew[er' ner veener ns mHeä efomeles. cnCetve nesvuex ³eebveer efle®ee SkeÀ vejeUe®e SkeÀìer®ee Jeie& `oef#eCe ieew[er' cnCetve kesÀuee Deens.

nesvuex ³eebveer kesÀuesueer efceceebmee : GÊej efnbogmLeeve ne µeewjmesveer Òeeke=Àle Je ceeieOeer Òeeke=Àle Deµee oesve Yee<eebceO³es efJeYeeieuee iesuesuee Deens. nesvuex ³eeb®³ee celes, ceeneje<ì^er Je Hewµee®eer ³ee oesve Yee<eebvee mJeleb$e DeefmlelJe veJnles. ceneje<ì^er®ee DebleYee&Je l³eebveer µeewjsmesveerle®e kesÀuee Deens. ceenejeä^er ner cenejeä^ Òeosµee®eer Òeeke=Àle Yee<ee vemetve µeewjmesveer®ee®e lees SkeÀ HeÐece³e DeeefJe<keÀej Deens, Demes les cnCeleele. cenejeä^ ³ee YetÒeosµeeJe©ve `ceenejeä^er' ns veece ©{ Peeues vemeeJes. lemes®e cenejeä^er³e ueeskeÀeb®eer leer Yee<ee nesleer ³ee cnCeC³eelener DeLe& veener, Demes nesvuex ÒeefleHeeefoleele. l³ee®³ee celes Jej©ef®eves ceenejeä^er ne µeyo JeeHejuee lees cenejeä^ Òeosµeeµeer mebyebefOele Deµee DeLee&ves veJns. iebiee³ecegves®ee ogDeeye Je jepeHegleevee ³ee efJemle=le Òeosµee®eer SkeÀe DeLeea ceesþîee jeä^e®eer Yee<ee Demee ieewjJeHetCe& G}ÁsKe keÀjeJee cnCetve lees efleuee `cenejeä^er' cnCelees. cejeþerHes#ee Heefµ®ece efnboer ceenejeä^erµeer DeefokeÀ meec³e oeKeefJeles. cnCepes®e Heefµ®ece efnboer FlekesÀ®e veJns lej meeN³ee Heefµ®ece ieew[er Yee<eeb®es efJeefµeä Òee®eerve ©He cnCepes cenejeä^er

53

Òeeke=Àle. µeewjmesveer ner cenejeä^er®es ogmejs ©He Demeu³ee®es legcneuee þeTkeÀ Deens®e. ³ee oesvner Yee<ee efceUtve Heefµ®ece ieew[er Yee<eeb®eer HetJee&JemLee oeKeefJeleele. cnCetve GÊej efnbogmLeeveeceO³es HetJeea®³ee keÀeUele µeewjmesveer Je ceeieOeer Deµee oesve®e Òeeke=Àle Yee<ee ©{ nesl³ee Demes Devegceeve nesvuex ³eebveer keÀe{uesues Deens. ceeieOeer, DeOe&ceeieOeer, oeef#eCeel³e, GlkeÀueer, µeeyejer ³ee ceeieOeer®³ee DeHeYebµe Yee<ee. cejeþer ner oeef#eCeel³e Yee<esHeemetve GlHeVe Peeuesueer Deens. ³eeb®ee DeLe& cejeþer ner ceeieOeer ieìeleerue Yee<ee Deens. nesvuex ³eebveer Devegceeve keÀe{ues keÀer µeewjmesveer Je ceeieOeer Yee<eer ceguele:®e Dee³e&Yee<eer Demeues lejer l³eeb®es efnogmLeeveeleerue Deeieceve efvejefvejeȳee JesUer Peeues DemeeJes. l³eeb®³ee celes efnbogmleeve®³ee Yeeef<ekeÀ keÀeueKeb[e®es ®eej ìHHes He[leele.

1) meJe& GÊej Yeejle ceeieOeer yeesueerves (efle®³ee HetJe&©Heele) J³eeHeuee neslee leeskeÀeueKeb[.

2) ceeieOeer®³ee pees[eruee µeewjmesveer®es DeefmlelJe nesles lees keÀeueKeb[,

3) ³ee oesvner yeesueeRletve Hegvne Òel³eskeÀer oesve oesve yeesueer meg© Peeu³ee lees keÀeueKeb[.

4) Heefµ®ece, GÊej, HetJe& Je oef#eCe ieew[erceOetve DeveskeÀ DeJee&®eerve Yee<ee efvecee&Ce Peeu³ee lees keÀeueKeb[. (meO³ee ne®e keÀeueKeb[ meg© Deens.)

mìsve keÀesveew ³eebveer kesÀuesueer ceerceebmee : nesvuex ³eebveer ceeneje<ì^er Je µeewjsmesveer ³eebvee SkeÀe®e ÒekeÀej®³ee Yee<ee cnìues. l³eeceO³es ceeneje<ì^er ner keÀeJ³eemeeþer ³eesefpeuesueer lej µeewjmesveer ner ieÐeemeeþer ³eesefpeuesueer, Demes cele l³eebveer ceeb[ues. Hejbleg µeewjmesveerHeemetve cejeþer efvecee&Ce Peeueer ns keÀener efme× keÀjlee ³esle veener. mìsve keÀesveew

³eebveer nesvuex ³eeb®³ee efJeJes®evee®eer ef®eefkeÀlmee kesÀueer Je cejeþer – cenejeä^er ³eeb®³eeleerue efvekeÀì JeebefµekeÀ veeles mHeäHeCes ceeb[ues. Òeeke=Àle Yee<eeb®eer Jeie&Jeejer keÀjleevee l³eeveer µeewjmesveer®ee SkeÀ Jeie& Je ceeieOeer, DeOe&ceeieOeer Je cenejeä^er ³eeb®ee ogmeje Jeie& ie=nerle Oejuee Deens. keÀejCe cenejeä^er Je µeewjmesveer ³eeble pes meec³e Deens l³eentve efkeÀleerlejer DeefOekeÀ meec³e ceenejeä^er Je DeOe&ceeieOeer ³eebceO³es ³eebceO³es Deens. p³ee efJeefµeä yeesueerletve ceeieOeerves DeeHeues ûeebefLekeÀ ©He Iesleues l³ee®e ÒekeÀej®³ee yeesueerletve cenejeä^er Je DeOe&ceeieOeer ³eebveer ûeebefLekeÀ ©He Iesleues.

cejeþer®es SketÀCe mJe©He Heeefnues lej keÀener yeeyeleerle leer DeblejkegÀueeleerue YeeHeebµeer pegUles, lej keÀener yeeyeleerle yeefnjkegÀueebleerue YeeHeebµeer pegUles. keÀener yeeyeleerle leer ³ee oesvner kegÀueebleerue Yee<eebntve HetCe& JesieUer Jeeìles. cnCetve cejeþer®ee SkeÀ Keeme mJeleb$e Ieì ceeveeJee ueeielees.

DeblejdJeleg&Ueleerue Yee<eebµeer cejeþer®es Demeuesues meec³e Heg{erueÒeceeCes oeKeefJeleele ³esF&ue :

De) G®®eejemeboYee&le :

1. `Je' DeeefCe `ye' ³ee oesvner J³epeveeb®es DeefmlelJe.

2. `De' ®ee NnmJe G®®eej.

3. `me' ®es ovl³e Je leeueJ³e Demes oesve G®®eej.

4. leeueJ³e `®e', `pe' ³eeb®ee ovl³e leeueJ³eemeejKee G®®eej.

ye) oµe&keÀ Je mebyebOeer meJe&veeces ÒeLesces®³ee SkeÀJe®eveele DeeskeÀejevle nesleele. Goe. `pees', `lees' ner cejeþer ©Hes.

54

keÀ) Òee®eerve cejeþerle `De' keÀejevle Hegef}Ábie veeceeb®³ee ÒeLeces®³ee SkeÀJe®evee®eer ©Hes GNkeÀejevle / DeeeskeÀejevle nesleele. Goe. cejeþerle - `veboveg', `jeJees'.

[) mekeÀce&keÀ ef¬eÀ³eeHeoe®³ee YetlekeÀeueemeeþer keÀce&Ceer Òe³eesiee®eer ³eespevee.

cejeþer®es yeefnjdJeleg&Ueleerue Yee<eebµeer meec³e Heg{erueÒeceeCes oeKeefJeleele ³esF&ue.

1) DeeNkeÀejevle meeceev³e©He.

Goe. yeeyee – yeeHee (®ee) yeeHee (me) cejeþerle ; lej efyenejerle Òenj : Òenje

2) YetlekeÀeUe®ee `ue' Òel³e³e. YetlekeÀeueJee®ekeÀ keÀce&Ceer OeelegmeeefOeleebvee ne Òel³e³e efJeµes<e keÀ©ve ueeielees. mìsve keÀewvees ³ee oesvner Jewefµeäîeebvee HeÀej cenÊJe osleele. yeefnjdJeleg&Ueleerue Yee<eebµeer cejeþer meec³e oeKeefJeles leer ³ee®e efJeµes<eebcegUs, Demes l³eeb®es cnCeCes Deens.

G®®eej Je Òel³e³e ³ee meboYee&leerue Heg{erue Jewefµeäîes :

keÀ) oerIe& mJej > NnmJe mJej Goe. kegÀceej > kegÀcej, nefjêe > nueÎer.

Deµeer ©Hes cenejeä^er Je DeOe&ceeieOeerceO³es efomeleele. cejeþerlener kegÀceej > kegÀcej, nefjêe > nUo ner ©Hes efomeleele.

K) `$eÝ' > `De'

ceenejeä^er Je DeOe&ieOeer ³ee oesve Yee<eebceO³es ke=Àle > keÀDe, Oe=le > OeDe lej µeewjmesveerceO³es ke=Àle > efkeÀo, Ie=le > efIeo Demes ©He nesles.

ceenejeä^er, DeOe&ieeceOeer `keÀDe' ³eeuee `FuueDeb' ueeietve `kesÀues' ©He le³eej nesles. ³eeGueì, µeewjmesveer `efkeÀo' Heemetve `efkeÀ³ee' ©He nesles. ³ee oesve ©HeebJe©ve yeefnjJeleg&Ueleerue cejeþer Je DeblejJeleg&Ueleerue efnboer ³eeleerue Yeso mHeä neslees. ³ee®eÒekeÀejs `Ye´ele=keÀ' > `ceeneje<ì^er' `YeeGDe' > `cejeþer' `YeeT'

`Ye´ele=keÀ' > `µeewjmesveer' `YeeogDe' > `efnboer' `YeeF&' ne Yeso ue#eele IesC³eemeejKee Deens.

ie) mebmke=Àle efÜmlejebleie&le le > o µeewjmesveerle neslees lej ceenejeä^er Je DeOe&ceeieOeer le > De neslees.

Ie) mebmke=Àle ce=ot J³ebpeves cenejeä^erle keÌJeef®ele keÀþesj nesleele, cejeþerle lemes®e Ie[les. Goe. ye´peefle > ye®®eF& (ceene), yes®eCes Je yees®egb (keÀeskeÀCeer).

®e) ceenejeä^er Je DeOe&ceeieOeer ³eeble Heg{erue J³ebpeveeleerue ceneÒeeCe ceeieerue J³ebpeveeceO³es efcemeUlees. cejeþerceO³es leer®e Òeef¬eÀ³ee nesleevee Dee{Ules.

Goe. ûenerlegce > Ieslegb (ceenejeä^er) > Iesleues (cejeþer)

í) ceenejeä^er Je DeOe&ceeieOeer ³eele DeeÐe o > G neslees, lemes®e cejeþerlener Ie[les.

oµeebefle > [meF& (ceene, DeOe&ceeieOeer) > [meCes (cejeþer).

pe) cejeþer ceenejeä^erµeer Je He³ee&³eeves yeefnjdJeleg&Ueleerue DeJee&®eerve Yee<eebµeer keÀµeer peJeUerkeÀ meeOeles, les Heg{erue GoenjCeeJe©ve DeefOekeÀ mHeä nesles.

#es$e > íÊes (ceenejeä^er, DeOe&ceeieOeer) > µesle (cejeþer) ³eeGueì, ieo&Ye > ie[d[n > iee{Je (cejeþer) lej ieo&Ye > ieÎn (µeewj) l³eeHeemetve efnboerceO³es `ieOee' Demes ©He nesles.

55

veece©Hes : mebmke=Àle `F' keÀejevle veeceeb®ee He<þer®ee ceenejeä^er Òel³e³e pees `Fmme' l³eeJe©ve cejeþerleerue ®elegLeea®ee Òel³e³e Deeuee Deens. Deives > Deeqiiemme > Deeieerme DeeK³eele ©Hes : `pe' ³egkeÌle keÀce&Ceer ©Hes GoenjeCeeLe& `keÀerpes', `oerpes' Deµeer ©Hes pegv³ee cejeþerceO³es efomeleele. `cnCepes', `Heeefnpes' ner Deepe®³ee cejeþerle Deµeer®e oesve DeJeefµeä ©Hes Deensle. Jeeke̳ej®evee : Jele&ceevekeÀeUer ke=Àovleeb®ee mebkesÀleeLeea GHe³eesie nesF&. efvejefvejeȳee efuebiee®eer efJeµes<³es Demeleevee l³ee meieȳeebvee DevegmejCeeN³ee efJeµes<eCeeb®eer veHegbmekeÀefuebieer ³eespevee nesF&. YetlekeÀeU, YeefJe<³ekeÀeU, Je keÀce&Ceer, YetlekeÀeueJee®ekeÀ OeelegmeeefOele efJeµes<eCe ³eeb®³ee ©HeeceO³es `ue' ®ee GHe³eesie nesF.

³ee meJe& efJe®eejeceO³es Flej Yee<eebÒeceeCes cejeþer Yee<es®ee mJeleb$e efJe®eej megveereflekegÀceej ®elepeea ³eebveer kesÀuesuee veener. pees keÀener efJe®eej l³eebveer kesÀuee Deens, l³eeJe©ve Demes ue#eele ³esles keÀer les cejeþeruee oef#eCeskeÀ[erue HeCe yeefnjJeleg&Ueleerue SkeÀ Yee<e eve ceevelee Goer®³e ceO³eosµeer³e Òeeke=ÀleeHeemetve efvecee&Ce Peeuesueer, ³ee®ee®e DeLe& DeblejdJeleg&Ueleerue Yee<eebHewkeÀer SkeÀ Yee<ee les ceeveleele. ®elepeea ³eebveer efJeYekeÌleeR®³ee Òel³e³eeJe©ve Demes oeKeJetve efoues keÀer, Heefµ®ece efnboer, ueebOeer Je efmebOeer ³ee Deblejbie¢äîee HejmHejebµeer efpeleke̳ee SkeÀ©He Deensle. efleleke̳ee®e l³ee cejeþer, yebieeueer, cewefLeueer ³eeb®³eeµeerner SkeÀ©He Deensle. l³eecegUs yeefnJe&leg&Uebleerue Yee<eebceO³es efJeYeeqkeÌle©Heeefme×eryeeyele Deµeer keÀesCeleerner ieesä Dee{Ule veener keÀer, p³eecegUs DebleJe&leg&Ueleerue Yee<eebntve leer JesieUer þjsue. G®®eeje®ee efJe®eej kesÀuee lej yeefnJeleg&Ueleerue Yee<eeieìebceO³es pes G®®eej efomeleele les DebleJe&leg&Ueleerue Yee<else cegUer®e veenerle, Demes veener. DeeK³eeleÒel³e³eebyeeyele yeefnJe&leg&Ueleerue Yee<ee Je DebleJe&leg&Uebleerue Yee<else JesieUsHeCee keÀceer Je meejKesHeCeDe®e peemle Deens. l³eecegUs DebleJe&leg&U-yeefnJe&leg&U ner efJeYeeieCeer keÀeìskeÀesj veener Demes ®elepeeavee Jeeìues. ³ee keÀeìskeÀesjHeCee®³ee DeYeeJeer iegCes ³eebveer ner DevegketÀuelee oeKeefJeueer veener, ns DeeHeCe Heeefnues®e. Hejbleg ³ee efoµesves kesÀu³ee peeCeeN³ee Òe³elveeb®es l³eebveer mJeeiele kesÀues Deens.

����������������

56

5

cejeþer Yee<es®eer GlHeÊeer Je keÀeefuekeÀ Yeso cejeþer Yee<es®eer GlHeÊeer : keÀesCeleerner Yee<ee ner SkeÀeSkeÀer pevceeuee ³esle veener. ÒeLece efle®³ee JeUCee®es µeyo, Jeeke̳eKeb[, l³eeveblej HetCe& Jeeke̳es Deµee ¬eÀceeves Yee<ee pevceeuee ³esle Demeles. ns®e Yeeef<ekeÀ HegjeJes YetlekeÀeUele µeesOe Iesleevee vesceke̳ee Gueìîee ¬eÀceeves GHeueyOe nesleele. keÀesjerJe uesKe, veeCeer, ûebLeiele HegjeJes, Fl³eeoer meeOeveeb®³eeÜejs SKeeÐee Yee<es®ee GlHeefÊekeÀeue efveefµ®ele kesÀuee peelees.

cejeþer®ee GlHeefÊekeÀeue þjefJeleevee®e efle®ee pevekeÀYee<ee þjefJeCes ¬eÀceÒeeHle þjles. ogmeN³ee YeeHesµeer Lees[s meec³e efomeues keÀer ueies®e pevekeÀYee<ee keÀOeerner efveefµ®ele nesle veener. Debleie&le Yeeef<ekeÀ HegjeJes, Yee<es®eer cetueYetle Ie[Ce, Fl³eeoer ieesäer keÀeìskeÀesjHeCes leHeemeeJ³ee ueeieleele. veJee µeesOe ueeieu³eeJej pegves HegjeJes Jeeo nesC³ee®eer µeke̳elee Demeles, les Hegvne leHeemetve I³eeJes ueeieleele.

Dee³e&Yeejleer³e Yee<eekegÀueeleerue Yee<eeb®³ee HejbHejsleerue cejeþer ne Deepe®ee µesJeì®ee ogJee Deens. ns l³ee Yee<eebleerue peer cetueYetle Jewefµeäîes cejeþerceO³es Dee{Uleele l³eeJe©ve mHeä nesles. lesJne cejeþer ner Yee<ee ogmeN³ee keÀesCel³eelejer Yee<esHeemetve efkebÀJee Yee<eebHeemetve efvecee&Ce Peeueer DemeeJeer, ns GIe[ Deens. cejeþer Yee<es®es pevekeÀlJe DeeHeCe p³ee Yee<eskeÀ[s osCeej efle®ee keÀeU, efle®³ee N³eemee®ee keÀeU, HeefjJele&ve nesT ueeieu³ee®ee keÀeU, efle®³ee GlHeÊeer®eer keÀejCes, efle®es meg©Jeeleer®es Yeeef<ekeÀ ©He ³eeb meieȳeeb®ee efJe®eej keÀjeJe³ee®ee Deens. cejeþer Yee<es®ee GllHeÊeerkeÀeue efveefµ®ele keÀjC³ee®eer meeOeves : Yee<es®ee GlHeÊeerkeÀeue efveefµ®e keÀjleevee efle®es pegv³eeleerue pegves ©He keÀesCel³ee keÀeUeleerue Deens les Heeefnues peeles. pegv³ee keÀeUeleerue efJeefJeOe ÒekeÀej®eer veeCeer, efµeueeuesKe, leece´Heì, Yetpe&He$es, ûebLeiele HegjeJes Fl³eeoer efYeVe - efYeVe ©HeeceO³es efceUt µekeÀles. GoenjCeeLe& - efvePeeceµeenerleerue GvekesÀÞJeje®ee efµeueeueskeÀ (F. me. 1289), DeebyespeesieeF& ³esLeerue KeesuesÞJeje®ee efµeueeuesKe (F. me. 1228), HejU®ee efµeueeueskeÀ (F. me. 1187) HeUmeosJe ³esLeerue efµeueeuesKe - (F. me. 1157) cejeþer®ee GlHeefÊekeÀeue þjefJeleevee cejeþer Yee<es®³ee HetJeea®eer SKeeoer Òeeke=Àle Jee DeHeYe´bµe Yee<ee FlekesÀ®e leHeemetve ®eeuele veener. keÀejCe cejeþer®es Yeeef<ekeÀ mJe©He mebefceÞe Deens. µeewjmesveerHeemetve efnboer Yee<ee, ceeieOeerHeemetve yebieeueer Yee<ee ³ee peµee ngyesntye le³eej Peeu³ee, lemes cejeþer®es Peeues veener. mebmke=Àle, Òeeke=Àle l³eeb®es DeHeYebµe ³eebmen keÀener êefJe[er Yee<ee ³eeb®³eeleerue Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes cejeþerves Iesleuesueer Deensle. lesJne cejeþer vescekeÀer keÀOeer DeefmlelJeele Deeueer, ne Òeµve iegbleeiegbleer®ee neslees. cejeþer®ee GlHeefÊekeÀeue efveefµ®ele keÀjeJe³eeme Kee$eeruee³ekeÀ Demee DeeOeej Òeeke=Àle efkebÀJee DeHeYe´bµe ³ee Yee<eebceOetve efceUC³eemeejKee vemeu³eecegUs DeeHeu³eeuee cejeþer Yee<ee ueeskeÀeb®³ee JeeHejele Demeu³eeyeÎue®ee pegv³eeleerue pegvee HegjeJee keÀesCel³ee keÀeUeleerue meeHe[lees, l³eeJe©ve cejeþer Yee<es®ee GlHeefÊekeÀeue efveefµ®ele nesT µekesÀue.

57

%eevesÞJejer (F.me. 1290), ®e¬eÀOejebefokeÀeb®es cenevegYeeJeer Jee*dce³e (F.me. 1263 Heemetve), cegkegbÀojepee®e `efJeJeskeÀeefmebOeg' (F. me. 1188) ³ee ûebLeeb®³ee HetJeea®³ee YetlekeÀeUeleerue cejeþer Yee<es®³ee DeefmlelJee®es HegjeJes ceesþîee keÀäeves efceUleele. cenevegYeeJeeb®es Jee*dce³e efkebÀJee `%eevesÞJejer' meejKee ceneve ûebLe p³ee Yee<esceO³es efvecee&Ce neslees. l³ee Yee<else µes-oesveµes Je<ex lejer Demes Jee*dce³e efvecee&Ce nesle Demeues Heeefnpes.

keÀesCeleerner Yee<ee yeesueer cnCetve ÒeLece meg© nesles. veblej efle®³eeceO³es uesKeve meg© nesles. HeCe cejeþer®³ee yeeyeleerle yeesueerHeeþesHeeþ ueies®e uesKevee®eener mebmeej meg© Peeuee DemeeJee, Demes ceeveC³eeme peeiee Deens. cejeþer®³ee pevceeHetJeea ®eej - Hee®e µelekesÀ µebkeÀje®ee³ee&veer JewefokeÀ Oecee&®es Hegve©ppeerJeve kesÀues. l³eecegUs mebmke=Àle Yee<esuee Hegvne cenÊJe Deeues. mJeeYeeefJekeÀ®e cejeþer Yee<esceO³es ÒeejbYeeHeemetve mebmke=Àle µeyoeb®ee YejCee DeefOekeÀ neslee. Jej©ef®e Je nsce®ebê ³eebveer Òeeke=Àle Yee<eeb®eer J³eekeÀjCes mebmke=ÀleceOetve efueefnueer. cnCepes®e Òeeke=Àle Yee<eeb®³ee keÀeUeceO³es ûebLeuesKevee®eer Yee<ee cnCetve mebmke=Àle®es cenÊJe keÀceer Peeues veJnles. ceneje<eì^eleerue ®eeuegke̳e Je ³eeoJe jepeJeìerbveer mebmke=Àle Yee<esuee Òeeslmeenve efoues. ³ee®ee HeefjCeece cnCepes cejeþer ner yeesueYee<ee `megmebmke=Àle' Peeueer. %eeveosJe, oeceesoj Hebef[le ns ÒeLece mebmke=ÀleceO³es Heejbiele Peeues. keÀejCe l³eebvee mebmke=Àleeleerue %eeve cejeþerletve ueeskeÀebHe³e&le Heesnes®eJee³e®es nesles. ³ee meieU³ee®ee HeefjCeece cnCepes cejeþerceO³es mebmke=Àle lelmece µeyoeb®ee YejCee DeefOekeÀ Peeuee. µeyo Je µeyoeb®eer mebmke=Àle JeUCee®eer ©Hes cejeþerves mJeerkeÀejueer. mebmke=ÀlecegUs cejeþer Yee<esuee SkeÀ megJ³eJemLee ueeYeueer. µeyo Je µeyoeb®eer mebmke=Àle JeUCee®eer ©Hes cejeþerves mJeerkeÀejueer. mebmke=ÀlecegUs cejeþer Yee<esuee SkeÀ megJ³eJemLee ueeYeueer. efle®³ee yeesueer©HeecegUs efle®³eeceO³es SkeÀ ÒekeÀej®ee efpeJebleHeCee Deeuee. Hejbleg mebmke=Àle®³ee DeefYeceeveeves cejeþerle mee#eele mebmke=ÀleHeemetve pevceueer, Demes ÒeefleHeeove keÀjCes Deµeem$eer³e, DevewefleneefmekeÀ þjles. F.me. ®³ee DeeþJ³ee µelekeÀeleerue meceepepeerJeveeyejesyej lelkeÀeueerve DeHeYe´bµe Yee<ee ÒeJeener jent µekeÀu³ee veenerle; cnCetve le DeeOegefvekeÀ Yee<ee pevce Peeuee. l³eeleerue cejeþer ner Yee<ee DeHeYe´bµee®³ee DeeOeer ³esCeeN³ee Òeeke=Àle DeJemLesHetJeea®³ee mebmke=ÀleHeemetve keÀµeer pevcesue? les leke&Àmebiele Jeeìle veener cnCetve mebmke=Àle ner cejeþer®eer peveveer þjle veener.

Òeeke=Àlee®ee efJe®eej keÀjlee yeercme ³eebvee cejeþer Je ceenejeä^er Òeeke=Àle ³eebceO³es lemee keÀener mebyebOe veener Demes Jeeìles. keÀejCe Jej©ef®ekeÀeueerve Òeeke=Àle Yee<ee Je veJ³eeves Go³eeuee Deeuesu³ee Yee<ee ³eeb®³eele ceesþe keÀeueKeb[ Demeu³ee®es l³eebveer meebieerleues.

nesvuex ³eebveer cejeþer Je Òeeke=Àle ³eeb®ee pev³e - pevekeÀ mebyebOe Deceev³e kesÀuee Deens.

mìsve keÀewvees ³eebveer cee$e OJeefveefJe®eej Je ©HeefJe®eej ner Yee<eeµeem$ee®eer oesve Debies ue#eele IesTve cejeþer ceenejeä^erHeemetve efveIeeueer Demee efve<keÀ<e& keÀe{uee Deens. l³eeb®es cnCeCes cejeþer®³ee ÒeosµeeFlekeÀer®e ceeneje<eì^er Òeeke=Àlee®eer J³eeHleer nesleer. cenejeä^eleerue `neuee®eer ieeLee' meHleµeleer HewþCe ³esLes Peeu³ee®ee GuuesKe les keÀjleele. µetueyueeskeÀ ³eeb®esner cele JejerueÒeceeCes Deens.

[e@. ce. Dee. keÀjboerkeÀj ³eebveer `cejeþer cenejeä^ DeHeYe´bµeeHeemetve veJns lej ceenejeä^erHeemetve®e' Demes cele DeeûenHetJe&keÀ ceeb[ues Deens. pegv³ee cejeþerleerue ÒeLece `S' Je `G' ne ceeneje<ì^erJe©ve®e Deeuee. keÀejCe `³e', `Je' Devleer DemeCeeN³ee cejeþer µeyoeb®es ©He `G' Òel³e³eeves nesle veener. DeHeYe´bµeeleerue uîeJelve ©Hes, veeces Je ef¬eÀ³eeHeos ³eeb®³ee ©HeebceO³es ³esCeeje `n' Òel³e³e, meb³egkeÌle J³ebpeveeleerue `$eÝ' ®es DeefmlelJe ³ee ieesäer cejeþerceO³es Dee{Ule veenerle. FlekesÀ®e veJns lej ³ee meJe& yeeyeleerle cejeþer®ee efvekeÀì®ee mebyebOe cenejeä^er Òeeke=Àleeµeer®e efomelees, Demee l³eeb®ee ³egeqkeÌleJeeo Deens.

58

ke=À. Heeb. kegÀuekeÀCeea ³eebveer cejeþer Yee<ee DecegkeÀ SkeÀe Òeeke=Àle Yee<esHeemetve GlHeVe Peeuesueer vemetve; meJe& Òeeke=Àle Yee<ee, DeHeYe´bµe Je mebmke=Àle ³eebveer DeeHeeHeu³ee Hejerves cejeþer®³ee pevceeme neleYeej ueeJeuesuee efomelees, Demes cele ceeb[ues.

Heeueer Je cejeþer ³eeb®es meec³e l³eebveer JeCe&Òeef¬eÀ³escegUs Peeuesu³ee keÀener ©HeeblejeceO³es oeKeefJeues Deens. GoenjCeeLe& - `le=Ce' > `efleCe' > `leCe', `HeeJe=<e' > `HeeTme', `Je=#e' > `©Ke', Fl³eeoer. HeeueerceO³es `U' keÀej Deensle. Goe. `ogefce&U', `veU', Fl³eeoer, Flej Òeeke=Àleele `Ce' keÀej Deens. HeCe Hewmee®eerle `ve' keÀej Deens. Hewµee®eerletve `Ce' - `ve' ner uekeÀye cejeþerves Iesleueer. Goe. G<Ce > Tve, keÀCe& > keÀeve.

ceeieOeer Je cejeþer®es meec³e Heenelee j > ue Je me > µe neslees. IetCe&les > IeesUlees, efceÞe > efcemeU, DeHemej > DeeesµeeUCes.

DeOe&ceeieOeer Je cejeþerleerue meec³e oµe&efJeleevee oerIe& mJej NnmJe neslees `kegÀceej' > `kegÀcej' , DeeÐe `o' ®ee `G' neslees. `oµeefle' > `[melees', `oesnuekeÀ' > `[esnU'.

mebmke=ÀleceOeerue DeekeÀejevle veHegmekeÀefuebieer veeces, efuebie yeouele veener. cenejeä^er ®elegLeea®ee Òel³e³e - mebmke=Àle `m³e' > ceenejeä^er `mme' > cejeþer `me®ed' `®eme'. cenejeä^eleerue DeeK³eele efJeYekeÌleerleerue yejs®e ÒekeÀej cejeþerceO³es Glejues Goe. keÀefjC³eefce (meb) > keÀefjmmeeefce (ceene) > keÀjjefnceer > keÀefjFFb keÀjeR + ue = keÀjerve (cejeþer).

mebmke=Àleeleerue F®íeLe&keÀ Oeelet cenejeä^erÜeje cejeþerle Deeuee. yegYeg#e ?? yegYeg#e.

`ceer' ¿ee meJe&veecee®eer cejeþerleerue meJe& ©Hes ceenejeä^erleerue ©Heebµeer pegUleele. GoenjCeeLe&, Denced (meb) > Deneeqcce (ceene), Deeqcce, eqcce > ceer (cejeþer). cenejeä^er Je DeHeYebµe ³ee oesneWntve Iesleuesues efJeµes<e Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue. mebmke=ÀleceO³es ovleleeueJ³e J³ebpeves veenerle, leer ³ee oesneWceO³es Je cejeþerle Deensle. cejeþerleerue keÀener µeyoeb®eer efuebies ner oesve Yee<eebleerue efuebieeÒeceeCes Deensle. GoenjCeeLe&, HeeT Je pevce, mebmke=ÀleceO³es leer Deveg¬eÀces m$eer efuebieer. Je veHegbmekeÀefuebieer. Deensle. kesÀJeU DeHeYe´bmeeletve Deeuesues efJeµes<e, veeceefJeYekeÌleer®es meJe& Òel³e³e cejeþerves DeHeYe´bµeeletve Iesleues.

Deµee ÒekeÀejs cejeþer®ee µeyomebûen Je J³eekeÀjCeJ³eJemLee Heg{erueÒeceeCes ceeb[uesueer efomeleele.

1) keÀener Yee<eeJew%eeefvekeÀeb®³ee celes, `JesokeÀeueerve yeesueeRHeemetve cejeþer Yee<ee efveIeeueer, ³eeuee DeeOeej cnCepes mebmke=Àle®³ee mJeYeeJeeµeer efJemebiele Je Òeeke=Àle Yee<eebµeer megmebiele Demes keÀener efJeµes<e JewefokeÀ Yee<else Dee{Uleele. lemes®e les cejeþerlener efomeleele.'

Hejbleg ne HegjebJee legìHegbpe Deens. ³eeHewkeÀer keÀener DeJeµes<e cejeþerceO³es Glejues Demeues Heeefnpes. lemes®e JewefokeÀ Yee<es®³ee ûeebefLekeÀ Je yeesueer Deµee oesve mJe©HeebHewkeÀer yeesueer mJe©Hee®es ns DeJeµes<e DemeeJesle. efµeJee³e JesomecekeÀeueerve yeesueer JesokeÀeueeHemetve les Lesì F. me. 500 - 700 He³e&ble DeefmlelJeele veJnl³ee.

2) `mebmke=Àle ner cejeþer®eer mee#eele pevekeÀYee<ee Deens.' mebmke=Àle®eer yejer®e Jewefµeäîes cejeþerle Deeueer Demeueer lejer mebmke=Àle - cejeþer ³ee HejbHejsleerue Òeeke=Àle Je DeHeYe´bµe ³eeceOeerue Hee³eN³ee ieeUCes cnCepes Yeeef<ekeÀ HejbHejs®es De%eeve Òeieì keÀjCes þjsue.

59

3) `yeesueYee<esHeemetve (Òeeke=Àle Yee<esHeemetve ceeþer GlHeVe Peeueer' ns efJeOeeve ceesiece Jeeìles. mebmke=ÀleesÊej keÀeUele mebyebOe efnbogmLeeveeÒeceeCes cenejeä^elener DeveskeÀ Òeeke=Àle Je veblej l³eeb®es DeHeYe´bµe Òe®eefuele Demeleevee keÀesCeleer Òeeke=Àle cnCepes cejeþer®eer pevekeÀYee<ee les vescekesÀ meebefieleues Heeefnpes.

4) Heeueer, ceeieOeer, DeOe&ceeieOeer, ceenejeä^er Je DeHeYebµe ³eeHewkeÀer SkesÀkeÀeruee cejeþer®es pevekeÀlJe osCeejs He#e Deensle. HeCe cejeþer®³ee yeeyeleerle Demes {esyeU efJeOeeve keÀjlee ³esle veener. keÀejCe leer mebefceÞe Yee<ee Deens. Flej DeJee&®eerve Yeejleer³eyeesueer Je cejeþer ³eebceO³es SkeÀ cenÊJee®ee HeÀjkeÀ Deens.

µeewjmesveerHeemetve efnboer, DeHeYebµeeHeemetve iegpejeleer Je efmebOeer, ceeieOeerHeemetve yebieeueer Deµeer mejU J³eglHeÊeer oeKeefJelee ³esles. yebieeueerves ceeieOeer Yee<es®es meJe& J³eekeÀjCe pemes®³ee lemes G®euesues Deens. lees®e ÒekeÀej Flej Yee<eeb®ee. Hejbleg cejeþerves keÀesCel³ee lejer SkeÀe Òeeke=Àlee®es Jee DeHeYe´bµee®es meJe& J³eekeÀjCe pemes®³ee lemes G®eueues Deens. efleves veeceefJeYekeÌleer DeHeYe´bµe Yee<esHeemetve lej DeeK³eeleefJeYekeÌleer cenejeä^erHeemetve Iesleu³ee.

5) cejeþer Yee<es®³ee pe[CeIe[Ceer®ee efJe®eej ne mebmke=Àle Je leeefceU ³ee oesve Yee<eeb®³ee DeeOeejs®e vescekesÀHeCeeves nesT µekesÀue, ne efJe®eej efJeÞJeveeLe Kewjs ³eebveer meg®eefJeuee Deens. µe.b Jee. peesµeer ³eebveer - cejeþer ne mebyebOe meebefieleuee Deens. Hejbleg l³eebvee Jew%eeefvekeÀ efme×eblee®es mJe©He Deeues veener.

6) meeGLeJeLe& ³eeb®³ee celes, êefJe[er Yee<ee yeesueCeeN³ee keÀener ieìeb®ee cenejeä^er Òeeke=Àle yeesueCeeN³ee Dee³ee&µeer mebyebOe Deeuee, lesJne ceenejeä^er Òeeke=Àle mJeerkeÀejleevee êefJe[ebveer mLeeefvekeÀ efkebÀJee efvepeYee<esvegmeej efle®es mJe©He keÀener ÒeceeCeele yeoueues. ³eeletve efHeefpeve Òeeke=Àle efvecee&Ce Peeueer. Heg{s Dee³ee&®³ee meebmke=ÀeflekeÀ Je meeceeefpekeÀ ÒeYeeJeecegUs ³ee êefJe[ebveer DeeHeu³ee Yee<es®ee l³eeie kesÀuee Je efHeefpeve Òeeke=Àle®ee efvepeYee<ee cnCetve mJeerkeÀej kesÀuee. cejeþer ner Deµee Òeef¬eÀ³esletve le³eej Peeuesueer `ef¬eÀDeesueeFpe[d' Òeeke=Àle DemeeJeer.

êefJe[ - cejeþer mebyebOe Deµee efJeefJeOe µeke̳elee meg®eefJeCeeje Deens. HeCe ³ee µeke̳elee Deepelejer mew×eefvlekeÀ mJe©Hee®³ee OejC³eeFleHele Kee$eer®es HegjeJes GHeueyOe veenerle.

cejeþer Yee<es®³ee GlHeÊeerefJe<e³eer®eer Jejerue meJe& celes efJe®eejele Iesleu³eeJej Demes ue#eele ³esles keÀer, l³eeleerue keÀer, l³eeleerue keÀesCelesner cele HetCe&HeCes ûee¿e vemeues lejer l³ee celeebceO³es Deieoer®e DeLe& veener Demes veener. Òel³eskeÀe®³ee efJe®eejeceO³es keÀener Debµe mJeerkeÀe³e& Deens. lemes®e Òel³eskeÀeuee keÀener HegjeJes cejeþer Yee<es®³ee pe[CeIe[Ceerle®e efceUeues Deensle. cee$e les meceeOeevekeÀejkeÀ veenerle. ³eeuee cegK³e keÀejCes cnCepes cenejeä^e®eer efYeVeYeeef<ekeÀ Jemeenle, ueneve meneve osµeefJeosµeebveer yeveuesuee ³esLeerue Òeosµe, ³esLes Peeuesueer efJe®eej¬eÀebleer, les®e Oece&¬ebÀeleer, mLeueebleefjleeb®es ³esLes Hegvne Hegvne Peeuesues Deeieceve, Flej Òeeke=Àleebyejesyej ³esLes Òe®eefuele Demeuesueer ceenejeä^er ner keÀeJ³e Yee<ee - ûebLeYee<ee. ³ee meJe& keÀejCeebveer cejeþer®³ee pevekeÀYee<es®es Þes³e keÀesCel³eener SkeÀe Yee<esuee osCes keÀþerCe nesTve yemeues Deens. DeeleeHe³e&ble Peeuesu³ee Yeeef<ekeÀ DeY³eemee®³ee DeeOeejs cejeþer Yee<es®eer efveefce&leer ner mebmke=Àle → Òeeke=Àle → DeHeYe´bµe → cejeþer ³ee ¬eÀceeves mJeeYeeefJekeÀ efJekeÀmevee®³ee leÊJeevegmeej Peeueer ns®e mHeä nesles. mJeveJ³eJemLee, J³eekeÀjCeJ³eJemLee Je µeyomebûen ³ee leerve mlejeJej DeeefokeÀeueerve cejeþer®es DeHeYe´bµeeµeer meeOec³e& peeCeJeles. l³eecegUs `cejeþer' ner ceenejeä^er DeHeYe´bµeeHeemetve efvecee&Ce Peeueer, ns [e@.

60

µeb. iees legUHegUs ³eeb®es cele lemes®e `kesÀJeU DeHeYe´bµeeHeemetve cejeþer efveIeeueer ns [e@. efJe. efYe. keÀesueles ³eeb®es cele, ner celes Jejer®e ûee¿e Jeeìleele. cee$e' `cejeþer DecekeÀ SkeÀe Yee<esHeemetve GlHeVe Peeuesueer vemetve mebmke=Àle, meJe& Òeeke=Àle - Yee<ee Je DeHeYe´bµe ³ee Yee<eebveer efle®³ee pevceeme neleYeej ueeJeuesuee efomelees.' ns ke=À. Hee.b kegÀuekeÀCeea ³eeb®es cele ³egkeÌle þjCeej veener. keÀejCe cejeþer Yee<es®es efJeefJeOe ÒeekeÀ=le Yee<eebµeer DeHeJeeoelcekeÀ meeOec³e& peeCeJele Demeues lejer efle®³ee pevcee®eer HetJe&HeerþerkeÀe ue#eele I³ee³euee nJeer. l³ee®eyejesyej ns meeOec³e& efle®³ee DeeblejdmJe©Heeµeer efkeÀleHele efveieef[le Deens, l³ee®eener DeY³eeme Jne³euee nJee. JewÐe - iegCes Jeeo : Feflenemee®ee³e& ef®eb. efJe. JewÎ Je [e@. Heeb. oe. iegCes ³ee oesIee efJeÜeveebceO³es 1922 ®³ee ®es ceefnv³eeceO³es `efJeefJeOe %eeveefJemleeje' ceO³es SkeÀe Jeeoeuee leeW[ HegÀìues. lees Jeeo cnCepes veJeer Yee<ee keÀµeer pevceeuee ³esles, ³eeefJe<e³eer®ee Deens. ne Jeeo cejeþer Yee<es®³ee pevcee®³ee meboYee&le Deens. Het{s [e@. iegCes ³eeb®³ee ³eeb®³ee DekeÀeueer efveOeveecegUs ner ®e®ee& ceO³es®e yebo He[ueer.

`cejeþer Yee<ee %eevesÞJejebHetJeea kesÀJnelejer veJeer GlHeVe Peeueer Je HetJeea ³esLes Òe®eefuele Demeuesueer ceenejeä^er Yee<ee ce=le Peeueer' Demes DeeHeues cele ef®eb. efJe. JewÐe ³eebveer J³ekeÌle kesÀues. SketÀCe®e veJ³ee Yee<ee keÀe efvecee&Ce nesleele, ³ee cetU ÒeµveebkeÀ[s les JeUues. HejkeÀer³e Dee¬eÀceCe ns keÀener veJeerve Yee<es®³ee GlHeÊeer®es keÀejCe nesT µekeÀle veener. keÀejCe cenejeä^eJej cegmeueceeveer meÊee, efye´efìµe meÊee efceUtve Hee®emeeleµes Je<ex HejkeÀer³e meÊee Demetvener cejeþer Yee<ee veä nesTve veJeer Yee<ee GlHeVe Peeueer veener, Demes l³eeb®es ÒeefleHeeove Deens. ef®eb. efJe. JewÐe ³eebveer veJeerve Yee<eesodYeJee®³eemebyebOeer Heg{erue efme×evle ceeb[uee Deens. les cnCeleele, `pesJne SkeÀ meceepe ogmeN³ee megmebmke=Àle meceepeele efcemeUlees Je l³eeb®eer Yee<ee yeesueC³ee®ee Òe³elve keÀjlees l³eeJesUsme SKeeoer veJeerve Yee<ee GlHeVe nesles, efkebÀJee SKeeÐee meceepeele®e efJeue#eCe KeUyeU nesTve veJeerve efJe®eej¬eÀebleer nesles Je leer efJe®eej¬eÀebleer Dev³e Yee<esleerue Demeles lesJne veJeerve Yee<ee efvecee&Ce nesles.' Heefnu³ee ÒekeÀeje®es GoenjCe l³eebveer ue@efìveHeemetve efveIeeuesu³ee ÖeWÀ®e, mHe@efveµe, Fìeefue³eve ³ee Yee<eeb®es efoues Deens. ÖeÀevme, mHesve, Fìueer ³ee osµeele ìîetìe@efvekeÀ ueeskeÀebveer pesles ³ee veel³eeves veJeerve Jemeenle kesÀueer HeCe efpeleeb®eer mebmke=Àleer G®®elej Demeu³eeves l³eebveer l³ee mebmke=Àleer®eer Yee<ee Deelcemeele keÀje³e®ee Òe³elve kesÀuee, DeLee&le l³eebveer pegveer Yee<ee peeTve ue@efìve®eener HeÀsjyeoue nesTve ³ee leerve Yee<ee GlHeVe Peeu³ee. DeeHeu³eekeÀ[erue Òeeke=Àle Yee<eebyeeyele Gueì HeefjefmLeleer efomeles. mebmke=ÀleYee<ekeÀ Dee³ee&veer pesles cnCetve ³esLes ÒeJesµe kesÀuee, lesJne FkeÀ[erue cetU jefnJeeµeebveer mJele:®eer Yee<ee mees[ueer Je Þes<þ mecepeu³ee peeCeeN³ee mebmke=Àle Yee<es®ee DeeOeej I³ee³euee meg©Jeele kesÀueer. l³eeletve ®eej Òeeke=Àle Yee<ee ÒeebleeÒeebleevegmeej GlHeVe Peeu³ee. l³eeb®³ee GlHeÊeer®ee keÀeU. F. me. HetJe& 600 -700 Demee Oejlee ³esF&ue, Demee leke&À JewÐe ³eebveer kesÀuesuee Deens.

yeew× Oecee&®ee Hee[eJe Je efnbot ocee&®eer Peeuesueer HegveIe&ìvee ³ee keÀjeCecegUs ³ee Yee<ee Heg{s ce=le nesTve veJ³ee Yee<ee GlHeVe Peeu³ee. mebmke=Àleuee cenÊJe Deeues. µekeÀje®ee³ee&®es leÊJe%eeve ueeskeÀeb®³ee Yee<esletve meebieC³ee®ee Òe³elve peeieespeeieer Peeuee. ueeskeÀYee<esleerue µeyomecetn, J³eekeÀjCe Òel³e#e mebmke=ÀleceOetve Deeues Deens. ef®eb. efJe. JewÐe ³eeb®³ee Yee<else meebieeJe³ee®es lej `cenejeä^er ner peveveer Jee #es$e Demetve, efHelee yeerpeÒeo mebmke=Àle Deµee meceeieceeves cejeþer Yeene veJeer GlHeVe Peeueer Deens.' SkeÀ®e mebmke=Àle µeyo cejeþerceO³es oesve ÒekeÀejeves ³eslees. SkeÀ ceenejeä^er³e pegv³ee meewc³e kesÀuesu³ee G®®eeje®ee, ogmeje mebmke=ÀlemeejKee þmeþµeerle G®®eeje®ee. GoenjCeeLe& - `ceeCetme' ne µeyo ceenejeä^erleerue Deens Je lemee®e Iesleuesues Deens. `cejeþerle®e lelmece µeyo Deensle, cenejeä^erle Je

61

Dev³e Òeeke=Àleele kesÀJeU leodYeJe®e µeyo Deensle.' Demesner JewÐe cnCeleele. l³eeveblej ÒeLecee Je efÜleer³ee ³ee efJeYeeqkeÌleÒel³e³eeb®eer ®e®ee& l³eebveer kesÀuesueer Deens. ÒeLecee efJeYekeÌleer cenejeä^erceO³es yengOee DeeskeÀejevle Demeles Hejbleg cejeþerceO³es ne DeeskeÀej yeekeÀer veener. veecee®es cetU ©He les®e ÒeLeces®es ©He Deµeer cejeþer®eer ÒeJe=Êeer Deens. efÜleer³es®³ee ©Hee®eerner Deµeer®e efmLeleer Deens. ef¬eÀ³eeHeoe®³ee ©HeeJejner DeJee&®eerve mebmke=Àle®ee HeefjCeece efomelees. mebmke=ÀleceOeerue iele:, ielee, ieleced ³eebJe©ve `iesuee', `iesues' ner ©Hes GlHeVe nesleele.

cejeþerleerue YetlekeÀeU lemes®e Jele&ceevekeÀeUner mebmke=ÀleceOeerue OeelegmeeOeleebJe©ve efveIeeuee Deens. (mebmke=Àle) `ke=Àle' - (efnboer) `efkeÀ³ee', (cejeþer) `kesÀues' Peeues Deens.

ef®eb. efJe. JewÐe ³eebvee ÒeecegK³eeves Demes ÒeefleHeeove keÀjeJe³ee®es Deens (1) cejeþerves veeceeb®eer Je ef¬eÀ³eeHeoeb®eer peer efYeVe Òeef¬eÀ³ee kesÀueer l³eeceO³es efJeµes<ele: <eÿer®es efJeµes<eCeemeejKes ©He Je ef¬eÀ³eeHeoeb®eer efuebieYesoeves efvejeUer ©Hes efJeµes<eCeemeejKeer JeeHejC³ee®eer ÒeJe=Êeer efn®ee Giece DeeOegefvekeÀ µeem$eer³e (µeem$eer yeesueleele les) mebmke=ÀleeHeemetve Deens.

(2) DeeOegefvekeÀ Yee<eeb®eer GlHeÊeer SkeÀe®e efnbogmLeeveJ³eeHeer keÀejCeecegUs Peeueer. les keÀejCe cnCepes yeew× Oecee&®ee Hee[eJe Je efnbot Oecee&®ee Hegve©oîe, l³eecegUs mebmke=Àleuee Hegvne cenÊJe Deeues. ceenejeä^er Jeiewjs pegv³ee Òeeke=Àle veä Peeu³ee Je cejeþermeejK³ee DeeOegefvekeÀ Yee<ee efvecee&Ce Peeu³ee. JewÐeeb®es ns cnCeCes Yee<eeefveefce&leer®es keÀejCe cnCetve DeHegjs Deens. l³eeb®³ee celeebvee Heeb. oe. iegCes ³eebveer peesjoej efJejesOe kesÀuee. iegCes ³eeb®³ee celes, p³ee p³ee JesUer Je pesLes pesLes veJ³ee Yee<ee GlHeVe Peeu³ee l³ee l³ee JesUer Je lesLes oesve Deieoer efYeVe Yee<eeb®³ee Je efYeVe ceeveJeJebµee®³ee ìeskeÀeb®eer ìkeÌkeÀj nesTve l³eeHewkeÀer keÀesCel³eener keÀejCeeves nerve Demeleerue les ÒeyeUebµeer efcemeUtve peeleele lesJne®e efYeVe Yee<ee GlHeVe nesleele. ' DeeHeu³ee cnCeC³ee®³ee meceLe&veeLe& Òeeke=Àle Je DeHeYe´bµe Yee<eeb®³ee Go³ee®ee oeKeuee iegCes ³eebveer efouee Deens. F. me. 1040 Heemetve 802 He³e&le JesieJesieU³ee Òeeke=Àle Yeene efvecee&Ce Peeu³ee. lesJne Dee³ee&®es YeejleeceO³es Deeieceve Peeues Je l³eebveer ³esLeerue efpele ueeskeÀebJej DeeHeueer mebmke=Àleer Je Yee<ee ueeoueer. efpeleeb®³ee leeW[er mebmke=Àle®es ©He cetuele: efJeke=Àle Peeues Je Òeeke=Àle Yee<ee Go³eeuee Deeu³ee. DeejbYeeHeemetve F. me. 300 He³e¥le Hegvne ns®e Ie[ues. ³ee megceejeue HeuueJe, mekeÀ, ieesHeeU, Denerj Jeiewjs Dev³e Oecee&®es, Yee<es®es Je ceeveJe Jebµee®es ueeskeÀ Hebpeeyeceeiex efnbogmLeevekeÀ[s Deeues. DeuHemebK³esmleJe Je nerve mebmke=ÀleercegUs SleÎsefµe³eebceO³es efcemeUtve les Òeeke=Àle Yee<ee yeesuet ueeieues. ³eeJesUer efvejefvejeȳee DeHeYe´bµe Yee<ee GlHeVe Peeu³ee. F. me. DeeþJ³ee µelekeÀeHeemetve efnbogmLeeveeJej mJeeN³ee nesT ueeieu³eeves DeieefCele ceeCemes SleÎsefµe³eebceO³es efcemeUt ueeieueer. FmeJeer mevee®³ee 11 J³ee µelekeÀeb®³ee DeejbYeer®³ee ³ee OeeceOegceer®es Je efYeVe efYeVe mebmke=Àleer®³ee mejefcemeUer®es HeÀU cnCepes efnboer - yebieeueer - cejeþer ³eemeejK³ee DeeogefvekeÀ Yeejleer³e Yee<ee nesle.

`µeekeÀje®ee³ee&veer JewefokeÀ Oecee&®es Hegefve©ppeerJeve kesÀues l³eecegUs mebmke=Àle®es cenÊJe Jee{ues.' ³ee JewÐe ³eeb®³ee celee®es iegCes ³eebveer Keb[ve kesÀues. l³ee®³ee celes, `mebmke=Àle®es cenÊJe µekeÀje®ee³ee&cegUs Jee{ues Deµeeleerue Yeeie veener. ³ee Yee<es®eer efµeäceev³elee keÀOeer®e keÀceer Peeuesueer veener. yeewOo Hebef[le Je Òeeke=Àle J³eekeÀjCekeÀej ³eebveer DeeHeues ûebLe mebmke=Àle Yee<else®e efueefnuesues Deensle' ns iegCes meebieleele.

Òeeke=Àle Yee<eslener lelmece µeyo Deensle. cenejeä^erceO³es Je Dev³e Òeeke=ÀleeceO³es kesÀJeU leodYeJe µeyo®e Deensle, ns JewÐeeb®es cnCeCesner iegCes ³eebveer meesoenjCes Kees[tve keÀe{ues Deens. GoenjCeeLe& - `meslegyebOe' ³ee keÀJ³eeceO³es `lebie', `keÀCþ', `o:Ke', `ceboej', Fl³eeoer `meHleµeleer' ceO³es `meuueerue', `Debpeueer', `OeJeue' Fl³eeoer. lelmece µeyo efomeleele.

62

`keÀ³e', `ie³e', `Ieef[³e', `®eef[³e' ner meJe& YetlekeÀeUJee®ekeÀ OeelegmeeefOeleeb®eer keÀl³ee&®eer efuebieeÒeceeCes yeoueCeejer ©Hes Demetve l³eebveer YetlekeÀeU oµe&efJeC³ee®eer jerle DeHeYe´bµeeceO³es cnCepes cejeþer®³ee DeeOeerHeemetve nesleer, Demes iegCes ³eeb®es cnCeCes Deens. cejeþerves HeÀkeÌle mJeeLeea `ue' Òel³e³e peemle DeeCeuee Je `kesÀues', `Ie[ues', `®e{ues' ner ©Hes efme× kesÀuesueer Deensle. ne ¬eÀce ue#eele Je Ieslee SkeÀoce mebmke=ÀlekeÀ[s OeeJe IesCes l³eebvee Deµeem$eer³e Jeeìles.

Dee%eeLee&®eer DeHeYe´bµe GoenjCeeceO³es 1) `F' Òel³e³egkeÌle, `keÀefj', `keÀefn' 2) `F' Òel³e³e³egkeÌle `keÀ©', `osJeKeg', 3) `efn' Òel³el³egkeÌle `keÀefjner', `Keeefn', Deµeer ©Hes efceUleele, ³eebHewkeÀer Heefnuee Òel³e³e cejeþer Dee%eeLee&le (efo. Heg. S. Je.) pegv³ee cejeþerle `keÀjer', `osF&', `yeesues', `mcejs' ³ee ©Heele efomelees, veJ³ee cejeþerle ne `F' meg×e ìeketÀve keÀj, yeesue, mece´ ³ee ©HeeceO³es efomelees. efJeO³eLe&megOoe cejeþer Yee<esves Òeeke=Àle - DeHeYe´bµeeJe©ve®e Iesleuee. nsce®ebêeceO³es `peeFppeF, efoppeefn Deµeer DeHeYebµe ©Hes meeHe[leele. leer pegv³ee cejeþerceO³es `DeeFspes', `oerpes', `ueepees' Je veJ³ee cejeþerle `keÀjeJes', `peeJes', `yeesueeJes' Deµee ©Heeves keÀce&Ceer efJeO³eLe& yeveefJeuee peelees. l³ee®eener Giece DeHeYe´bµe `keÀefjlJeT, peeFJJeG, yeesefueJJe[ ³ee keÀce&Ceer OeelegmeeefoleebceO³es meeHe[lees.

Lees[ke̳eele meebiee³e®es lej, cejeþerves Òel³e#e mebmke=Àle®³ee meene³³eves veJ³ee efJeYekeÌleer yeveJeu³ee veenerle, lemes®e ue<keÀejner Hebef[leer mebmke=ÀleHeemetve Òel³e#eele veJes yeveefJeues veenerle, DeHeYe´bµee®³eeÜejs efleuee les efceUeuesues Deensle.

cejeþer®ee pevcekeÀeue keÀesCelee, ³eeefJe<e³eer [e@. iegCes cnCeleele, `cejeþerle Heefnu³eele Heefnues Jee*dce³e µekesÀ 1212 DeLeJee FmeJeer mevee®³ee lesjeJ³ee µekeÀlee®³ee µesJeìer GHeueyOe Demeu³eecegUs l³eeHetJeea SkeÀ oesve µelekesÀ cnCepes HeÀej lej DekeÀjeJ³ee µelekeÀe®³ee µesJeìer cejeþer Yee<es®ee pevce ceevelee ³esFue. efµeueeuesKe, leece´Heì ³eener meeOeveebveer cejeþer®ee Giece FmeJeer mevee®³ee DekeÀjeJ³ee µelekeÀe®³ee HeueerkeÀ[s peeT µekeÀle veener. efYeVe mebmke=ÀleerLe®es, efYeVe Yee<eeb®es ueeskeÀ HejmHejebceO³es efcemeUCes, ns®e veJeerve Yee<eeefveefce&leer®es keÀejCe Demeu³ee®es iegCes cnCeleele.'

HeCe nsner cnCeCes ceev³e keÀjlee ³esle veener. ³eeb®es keÀejCe cejeþer®³ee DeeefokeÀeueeleerue keÀesjerJe uesKeebceO³es Je ûebLeebceO³es Dejyeer, HeÀemeea µeyo leguevesves Del³euHe Dee{Uleele. l³ee ceeveeves êefJe[er Yee<eeb®ee HeefjCeece cejeþer µeyomebûen Je J³eekeÀjCeJ³eJemLesJej DeefOekeÀ Deens.

Yee<eeefJe%eevee#es$eeceO³es JewÐe - iegCes JeeoecegUs cejeþer Yee<es®ee GlHeÊeer®ee keÀeU, cejeþer Yee<es®eer peveveer keÀesCe, veJ³ee Yee<ee efvecee&Ce nesC³ee®eer keÀejCes keÀesCeleer ³ee meboYee&le YejerJe Je cenÊJeHetCe& Deµeer ®e®ee& Ie[tve Deeueer.

keÀeefuekeÀ Yeso

cejeþer Yee<es®ee Yee<eeµeem$eer³e DeY³eeme HetCe& nesC³eemeeþer efle®³ee pevceeHeemetve DeepeHe³e¥le efle®³ee mJe©HeeceO³es Peeuesueer HeefjJele&ves, Peeuesues yeoue HeeneCes DeeJeµ³ekeÀ Deens. yeN³ee®e JesUe ns yeoue keÀeue¬eÀceevegmeej nesle Demeleele. HeCe keÀOeerkeÀOeer YeesJeleeuee®³ee jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ, meebmke=ÀeflekeÀ Ieìvee ns yeoue DeekeÀeqmcekeÀHeCes Ie[tve ³esC³eeme keÀejCeerYetle þjleele. keÀOeer ns yeoue nslegle: kesÀues peeleele, meceepe les ceev³e keÀjlees Je Yee<else ©{ nesTve peeleele. Goe. efµeJeepeer®ee `jep³eJ³eJenejkeÀesµe' efkebÀJee cespej keBÀ[erves cejeþer Yee<esmeeþer kesÀuesues Òe³elve. ³ee meieȳee®ee DeY³eeme kesÀu³eeJej Yee<es®es mJe©He Deepe Demes keÀe yeues les O³eeveele ³esles.

63

Yee<ee ner melele yeouele Demeles. Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve ns oesve De#eebJej DeeOeejuesues Demeles. (1) keÀeU, (2) mebj®evee. Yee<es®eer mebj®evee ner keÀeUe®³ee De#eeJejerue yeoueebµeer veeles þsJetve meceeblej Demeles. cnCetve Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve Heenele Demeleevee Yee<es®es keÀeefuekeÀ Yeso ceevetve DeeHeCe efJeYeeieCeer keÀjlees.

cejeþer®ee Yeeef<ekeÀ DeY³eeme keÀjleevee DeepeHe³e¥le ceneje<ì^e®³ee jepekeÀer³e HeefjJele&veeµeer pegUCeejer keÀeueKeb[evegmeejer efJeYeeieCeer keÀjlee ³esle Demes. GoenjCeeLe& - ³eeoJekeÀeueerve, yeneceveerkeÀeueerve, efµeJeuekeÀeueerve, HesµeJeskeÀeueerve, DeebiuekeÀeueerve cejeþer. Hejbleg ns JeieeakeÀjCe keÀjCes De³eesi³e Deens. ³eeb®es keÀejCe Yeeef<ekeÀ HeefjJele&veeuee jepekeÀer³e efmLeleer efkebÀJee efmLel³eblej ns SkeÀ keÀejCe Peeues Demeues lejer les SkeÀcesJe vemeles. lemes®e Deµee Òel³eskeÀ jepekeÀer³e Deceoeveerleerue cejeþer Yeeef<ekeÀ¢äîee efYeVe Demesue®e Demes veener. l³eecegUs jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ, Jew®eeefjkeÀ Fl³eeoer keÀejCeebveer efkebÀJee Yee<es®eer GHepele ÒeJe=lleer cnCetvener pes Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve cejeþer®³ee yeeyeleerle Peeues Deens, l³eevegmeej cejeþer®es ©He p³ee keÀeueKeb[eceO³es DeeHeu³eeuee Deieoer mHeäHeCes yeoueuesues efomesue Demes®e efle®es keÀeefuekeÀ Yeso ceeveues Heeefnpesle. cejeþer®³ee GieceeHeemetve Deepeleeiee³ele efle®es Yeeef<ekeÀ ©He Je l³eeceO³es Peeuesueer HeefjJele&ves ³eele ue#eCeer³e yeoue efomeleele. OJeefveefJe®eej, ©HeefJe®eej, µeyoefmeOoer, µeyomebûen, Jeeke̳ej®evee Fl³eeoer cejeþer Yee<es®eer Jewefµeäîes Heeefnu³eeveblej l³ee l³ee keÀeUele Peeuesues yeoue DeeHeu³eeuee mHeäHeCes peeCeJee³euee ueeieleele. lesJne Yee<eeµeem$eer³e HeefjJele&ve ns®e leÊJe cejeþer®³ee keÀeefuekeÀe Yesoe®³ee JeieeakeÀjCeemeeþer GHe³eesieele DeeCeues Heeefnpes.

cejeþer®es leerve keÀeefuekeÀ Yeso Deensle :

1) DeeefokeÀeue - cejeþer®ee GlHeefÊekeÀeue les F. me. 1350 He³e¥le.

2) ceO³ekeÀeue - F. me. 1350 les F. me. 1850.

3) DeeOegefvekeÀ keÀeue - F. me. 1850 veblej. 1) cejeþer®ee DeeefokeÀeue : cejeþer Yee<es®³ee GlHeÊeerHeemetve F. me. 1350 He³e¥le®³ee keÀeUeuee `DeeefokeÀeue' ner meb%ee ueeJeCes ³eesi³e þjsue.

Òemlegle keÀeUKeb[eleerue cejeþer®³ee Yeeef<ekeÀ DeY³eemeeleerue cegK³e De[®eCe cnCepes meeOeveeb®eer Demmeue meeOeves GHeueyOe nesleerue®e Deµeer Kee$eer veener. lelkeÀeueerve nmleefueefKeleeb®³ee GÊejkeÀeueerve Òeleer®e yengOee GHeueyOe nesleele. ³ee GHeueyOe Òeleer®³ee Deeoejs Heeþµeg× mebefnlee efveefµ®ele keÀjeJeer ueeieles. cenevegYeeJe mebÒeoe³ee®es meeefnl³e ne ³ee keÀeueKeb[eleerue cejeþer®³ee Yeeef<ekeÀ DeO³e³evee®³ee ¢äerves Deceesue Demee þsJee Deens. HeCe les meeefnl³e meebkesÀeflekeÀ efueHe̳eebceO³es efueefnuesues efceUles. ³ee mebkesÀle efueH³eeb®ee pevekeÀ jJeUesJ³eeme ne Lees[e GÊejkeÀeueerve Deens. l³eecegUs cetU ûebLeeleerue cejeþer®es Lees[s DeJee&®eervekeÀjCe Peeues DemeeJes. `%eevesÞJejerJej' SkeÀveeLe ³eebveer mebmkeÀej keÀ©ve leer DeeHeu³ee ¢äerves µeg× kesÀueer, efleuee SkeÀveeLekeÀeueerve ©He efoues. ³ee keÀeueeleerue DeYebie Fl³eeoer Jee*dce³e ceewefKekeÀ HejbHejsceO³es efìketÀve Deens. l³eecegUs l³eele HeeþYesoebvee Òe®eb[ JeeJe Deens. cnCepes cejeþer Yee<es®ee GiecekeÀeue Je ³eeoJe IejeC³ee®eer DeKesj Je oesve ce³ee&oe ³ee keÀeueKeb[e®³ee cnCetve meebielee ³esleele.

64

DeY³emee®eer DeeoejYetle meeOeves : Òemlegle keÀeueeKeb[eleerue cejeþer Yee<es®ee DeY³eeme keÀjC³eemeeþer leµeer efJeHegue meeceûeer GHeueyOe Deens. cejeþer keÀesjerJe ueskeÀ - De#eer, ÞeJeCeyesUieesU Je efoJesDeeiej ³esLeerue efµeueeuesKe Je leece´Heì ³ee meboYee&le Heenelee ³esleerue. cegkegbÀojepee®ee `efJeJeskeÀeefmebOeg', `%eevesÞJejer', `®eebieosJeHeemeäer', `Dece=leevegYeJe' ns ûebLe, %eeveosJe, veeceosJeeb®es DeYebie, `efueUe®eefj$e', `ieesefJeoÒeYeg®eefj$e', `OeJeUs', `Je®ínjCe' `©eqkeÌceCeermJe³ebJej' Fl³eeoer cenevegYeeJeer³e Jee*dce³e ns ³ee keÀeueKeb[eleerue Yee<es®es mJe©He mecepetve I³eeJe³eeme keÀener ÒeceeCeeceO³es GHe³egkeÌle þjleele. jepeJee[s mebHeeefole `%eevesÞJejer', keÀener efµeueeuesKe, leece´Heì Je keÀener ÒeceeCeeceO³es cenevegYeeJeer³e Jee*dce³e SJe{er®e meeOeves keÀN³ee DeLee&ves GHe³egkeÌle þjleele.

mJeveefJe®eej : mebmke=Àle JeCe&ceeuesÒeceeCes mJej Je J³ebpeves Deensle: lelmece µeyoe NnmJe `$eÝ' Dee{Ulees. HeCe oerIe& `$eÝ' cee$e veener. `U' êeefJe[er Yee<esletve cejeþerle Deeuee DemeeJee. HeCe l³ee®³ee G®®eejeuee ³ee®e keÀeUele meg©Jeele Peeueer nesleer.

Goe. µeuîe > meU, efueuee > efueUe, Fl³eeoer.

1) `$eÝ' mJeje®es megueYeerkeÀjCe - `$eÝ' yeÎue `De', `F', `G' ³ee leerve Òeef¬eÀ³ee nesleele.

le=Ce > leCe, ¢efä > efoþer, ÒeeJe=He / HeeTme.

2) µeyoeble DeeÐe vemeuesues `kedÀ', `ied', `®ed', `ped' Fl³eeoer OJeveer ueesHe HeeJetve l³eeb®es meene³³eYetle mJej lesJe{s efµeuuekeÀ jeneleele. GeoenjCeeLe& `Depeiej' > De De De j ³esLes mJejeHeg{s mJej Deeu³eecegUs G®®eej keÀjCes, DeJeIe[ nesles. ³eeuee®e `Òeie=¿eefveJeejCe' Demesner cnCeleele. ne DeJeIe[HeCee leerve ÒekeÀejs ìeUlee ³eslees.

De) 1) `Je' Þegleer - JejerueÒeceeCes®e `³e' SsJepeer `Je' ³eslees.

Ieele > IeeT > IeeesJe

Dee) mJejmeb#esHe - SkeÀeHeg{s SkeÀ Deeuesu³ee oesve mJejeb®ee meb#esHe neslees.

Depeiej > DeDeDej > Deej

F) meb³egkeÌle mJej - Òeie=¿e ìeUC³eemeeþer De + F = Ss efkebÀJee De + G = Dee Deµee

meb³egkeÌle mJejeb®ee GHe³eesie neslees.

Òeefle%e > HeF&ppee > Hewpe

®elegLe& > ®eGlLe > ®eewLe

F&) mJeveYekeÌleer - cnCepes IeìkeÀJeCee&le mJej DeeCetve meb³egkeÌle J³ebpevee®ee Yeso kesÀuesuee Demelees.

DeeHe& > Dee©He, Je<e& > Jeefjme, n<e& > nefjKe

G) ceO³emJejueesHe - JejneìkeÀ > JeNne[, veiej > veûe, mJe³ebJej > mewJej

T) JeCe&J³el³eeme - mveg<ee > metve, Hepe&v³e > Òepev³e

keÀ) meceCe&ueesHe - oerHeeJeefue > efoJeeJeUer, efoJeeUer

veJeJej > veJeje, JeeÐe³eb$e > Jeepeeb$e

65

Ke) DeeÐeJeCee&iece - mLeeve > DeemLeeve, DeesIe > JeesIe

ie) ceneÒeeCelJe - ie=n > Iej, Heveµe > HeÀCeme

Ie) ceneÒeeCelJeueesHe - Deew<eOe > Jeesmeo

DeeefOekeÀeueerve cejeþerceO³es keÀCþ, ovle, Deewÿîe Je cetOe&v³e DeHeYebµeeÒeceeCes®e efomeleele. ved, Ced, ced, ner DevegveeefmekesÀ DeHeYe´bµeeÒeceeCes®e Deensle. µed, Hed, med, ¿ee G<ce mJeveeb®ee keÀue yengOee med, keÀ[s®e Deens. DeeefokeÀeueerve cejeþerceO³es lelmece µeyoeble ®ed, íd, ped, Ped, ³ee mJeveeb®ede G®®eej µeg× leeueJ³e neslees. Hejbleg leodYeJe Je osµeer µeyoebceO³es. `F', `S' ns mJej Heg{s vemeleevee, ³ee®e mJeveeb®ee G®®eej obleleeueJ³e neslees. Òeefme× Heeµ®eel³e Yee<eeJew%eeefvekeÀ yeercme Je JueeskeÀ ³eeb®³ee celes ne êefJe[er Yee<eeb®ee HeefjCeece nes³e. lees Jemlegle: Heeueer Òeeke=ÀleHeemetve®e Dee{Ulees. `U' ne mJeve `%eevesÞJejer' ®³ee jepeeJee[s ÒeleerceO³es veener. meJex$e `ue' Deens. leLeeefHe ner uesKekeÀeb®eer Jew³eeqkeÌlekeÀ Jee ÒeebeflekeÀ uekeÀye Demet µekesÀue. mecekeÀeueerve Heb{jHetj - veeieeJe ³esLeerue efµeueeuesKeeceO³es `U' efomelees. ³ee `U'®ee mebmke=Àle `U' µeer mebyebOe vemetve [e@. keÀeu[sJej ³eeb®³ee celes lees Òeeke=Àle keÀeueeHeemetve êefJe[er Yee<es®³ee mebHekeÀe&letve Deeuee DemeeJee.

³eeoJekeÀeueerve cejeþerceO³es Debl³e mJej #eerCe mJe©Heele keÀe nesF&vee HeCe DeefmlelJeele Deensle.

Goe. Deeqive > Deeqiie > Deeieer (Deeie)

meb³egkeÌle Je efÜÊJe J³epeves meeOeer, SkesÀjer nesleele lesJne µeyoeb®ee leesue meebYeeȳeemeeþer l³eeb®³ee ceeieerue mJej oerIe& neslees.

keÀce& > keÀcce > keÀece. me©HeefJe®eej :

1) efuebie - keÀener µeyoeb®es efuebie - cetU mebmke=ÀleÒeceeCes®e, HeCe keÀener µeyoeb®³ee efuebieeceO³es

Òeeke=ÀleÒeceeCes yeoue kesÀuesuee Dee{Ulees. GoenjCeeLe&, pevce (veHeg.b) Hegef}Ábiee®es m$eerefuebieer keÀjleevee yeN³ee®e JesUe F, F& efkebÀJee `F&efCe' ³ee Òel³e³eebveer meeOeues peeles. ceenej > ceenejer, leueer > leefueCeer, iee³ekeÀ > iee³ekeÀer.

2) Je®eve - Òeeke=Àle DeHeYebµeele Je Heg{s cejeþerle DeveeJeµ³ekeÀ efÜ®evee®ee ueesHe Peeuee.

`osJe', `Hetle' ³eemeejKeer `De'keÀejevle; `ieg©', `YeeT' ³eebmeejKeer `G' keÀejevle Hegef}Ábieer veeces, `osJelee' ³eemeejKeer m$eerefuebieerveeces ³eeb®es SkeÀ Je®eve Je DeveskeÀ Je®eve ³eeble Yeso veener. Flej meJe& veece©Heeble Je ef¬eÀ³eeHeo©Heeble SkeÀJe®eve Je DeveskeÀJe®eve ©Hes efYeVe efomeleele. keÀener efJeYeeeqkeÌle©Heeb®³ee meboYee&le DevegmJeej ns DeveskeÀJe®eveeb®es oµe&keÀ ef®evn cnCetve ³esleele. Goe. osJee -osJeer (®e.)

ueskeÀ©bJeeb - ueskeÀjJee (He.)

Deµeer efvejefvejeUer DeveskeÀ Je®eveer efJeYeeqkeÌle©Hes keÀµeer nesleele Je l³eeble DevegmJeej keÀmee efve³eceeves ³eslees, les jepeJee[s ³eebveer oeKeJeues Deens. keÀener µeyoebceO³es DeveskeÀJe®eve `peve' `kegÀU' `iegCe' pees[tve J³ekeÌle kesÀue peeles. pemes - `YekeÌlepeve', `He#eerkegÀUs', `efÜiegCe' Fl³eeoer.

66

3) efJeYekeÌleer :

ÒeLecee, efÜleer³ee Je keÌJeef®ele Òemebieer mebyeesOeve ³ee leerve efJeYekeÌleeR®es efceÞeCe nesTve SkeÀ®e efJeYekeÌleer efveceeCe& Peeu³ee®es DeeefokeÀeueeceO³es efomeles.

SkeÀJe®eve DeveskeÀJe®eve

Heg.Hetleg < Heg$e: (ÒeLecee), Heg$eced (efÜleer³ee) Hetle < Heg$ee: ($e) Heg$eeved (efÜ.)

m$eer. ceeU < ceeUe (Òelecee) ceeueeced (efÜleer³ee) ceeUe < ceeuee : (Òe.) ceeuee: (efÜ.)

veHegb. metle < met$eced (Òeb. efÜ.) megles < (met$eefCe Òe. efÜ.)

F&keÀejevle Hegefuuebieer veeceeb®eer keÀener ©Hes efJekeÀej HeeJeuesues Dee{Uleele.

Goe. `Heef#e³ee', `ÒeeefCe³ee' (S.Je.)

`Heef#e³es', `ÒeeefCe³es' (De. Je)

mebyeesOevee®eer mee#eeled efJeYeeqkeÌle©Hes DeHeJeeoeves®e Dee{Uleele. Goe. `ÒeYeg legcner censµeeef®e³ee cetleea'

DeeefokeÀeueerve cejeþer efJeµues<eCeelcekeÀ nesC³ee®³ee ceeiee&Jej Demeueer lejer l³eeceO³es mebµues<eceelcekeÀ mJe©Hee®es keÀener DeJeµes<e Deensle. les le=leer³ee, Heb®eceer keÌJeef®ele Heÿer Je meHleceer ³ee efJeYeeqkeÌle©Heele efomeleele. `Dee' efkebÀJee `Dee' meejKee SkeÀ®e Òel³e³e DeveskeÀ efJeYekeÌleer& JeeHejC³ee®eer DeeefokeÀe:Deleerue ÒeJe=Êeer ue#eCeer³e Deens.

le=leer³ee Deeb - veJejmeeb, ceveg<³eeb F - Hebef[leer, cnF&Yeìer Sb - ®eecegb[jepes, ob[veekesÀ, %eeveosJes ®elegLeea Dee - mJeiee&, vejkeÀe <e<þer Dee - lesuee, meesves³ee meHleceer Deeb - ieUeb, [esuee F - HeeìCeer, veiejer mebyeesOeve Dee - Depeg&vee, yeeHee, je³ee Dees - Yeìes, ceneJeenes

efJeYekeÌleeR®eer Heg{erue DeJemLee cnCepes µyeo³eesieermeeefOele efJeYekeÌleer Goe. - ÒeLecee - vejosneJe®eeewefve le=leer³ee - ³eeoJeebkeÀjefJe ®elegLeea - iees©Jeebmeeþer Heb®eceer - jeTUekeÀ[ewefve meHleceer - ieeJeeDeelet `nesTefve' ns OeelegmeeefOele Heb®eceer®³ee DeLee&ves JeeHejC³ee®eer DeveskeÀ GoenjCes `ieesefJeboÒeYeg®eefj$ee' ceO³es efceUleele.

67

meeceev³e©He : mebmke=Àle efkebÀJee Òeeke=Àle ³eeble meeceev³e©He veener. DeeefokeÀeueele veecee®es meeceev³e©He nesF. HeCe l³eele efve³eefcelelee vemes. l³eecegUs ÒeeefleHeeefokeÀeuee®e efJeYeeqkeÌleÒel³e³e efkebÀJee µeyo³eesieer DeJ³e³es pees[u³ee®eer Jejer®e GoenjCes efomeleele - `Deebyeebleg'.

Òel³e³eer efJeYekeÌleer Demelee meeceev³e©He veener - F&ÞJejs (le=.), je³ee (®e.)

µeyo³eesieer meeefOele efJeYeeqkeÌle©Heeble cee$e veeceeb®es meeceev³e©He nesTve ceie efJeYeeqkeÌleoµe&keÀ µeyo³eesieer DeJ³e³es ueeieleele.

Ghee³esJeerCe (le=.), iees©Jeemeeþer (®e.), ®eêeHeemeewefve (Heb.), ieeJeeDeeleg (me.)

[e@. µeb. iees. legUHegUs ³eebveer ©HeemebyebOeer efve<keÀ<e& Demee keÀe{uee keÀer, DeeefokeÀeueeceO³es cejeþer®³ee Òel³e³eer efJeYekeÌleerceO³es meeceev³e©He veener. leLeeefHe µeyo³eesieer DeJ³e³eebveer efme× nesCeeN³ee meeceeefmekeÀ efJeYeeqkeÌlele les Deens. meeceev³e©He le=leer³esHeemetve meg© nesles. efÜleer³ee ner DeeefokeÀeueele mee#eele efJeYekeÌleer Demeu³eeves efle®³ee mebyebOeele meeceev³e©Hee®ee Òeµve GodYeJele veener.

DeeefokeÀeueerve cejeþerle efJeYeeqkeÌle©Heeble SkeÀefJeOelee efomeles. meJe&veeces: veeceebHes#ee meJe&veeceebveer Òel³e³eer efJeYekeÌleer nesles. ceer, Deecner, cepe, efceDee / efce³ee let, legcner, legpe, legDee / legJee pees, lees, ne, keÀJeCe, keÀeF&

DeeefokeÀeueele meeJe&veeefcekeÀ efJeµes<eCeeb®eer mebK³ee HeÀej ceesþer Deens. Goe. Sleguee < F³eled efJeµes<eCes : DeeefokeÀeueerve cejeþerle efJeµes<eCes oesve ÒekeÀej®eer Deensle. 1) efJekeÀejer. 2) DeefJekeÀejer.

`lewmeer (Jee®ee) mee®e DeeefCe ceewJeeU / efceleueer DeeefCe jmeeU' / ³eebHewkeÀer leerve DeefJekeÀejer Je SkeÀ efJekeÀejer (`efceleueer' Deens.) DeeK³eeleefJeYekeÌleer : 1) keÀeU - eflevner ÒecegKe keÀeUDeb®eer ©Hes Heg{erueÒeceeCes efomeleele. Goe. YetlekeÀeU - oerOemeer,

Jele&ceevekeÀeU - Demeefle, YeefJe<³ekeÀeU - jeKewue. 2) Òe³eesie - keÀce&Ceer Òe³eesiee®eer ©Hes `Fpe' Òel³e³eeves meeOeleele. oerpes, KeeFpes, Fl³eeoer. 3) Òe³eespekeÀ©Hes - keÀjefJe³eues, nemeJeerpes. 4) DekeÀjCe ©Hes - veeWefoueer. 5) DeLe& - efJeO³eLe& - yeueeJee, os³eeJee, Dee%eeLe&, Heefjmew, DeJeOeeefjpees.

68

µeyoefme×er : ³eeoJekeÀeueerve cejeþer®es µeyoYeeb[ej mece=× Deens. 1) DeY³emle µeyo - l³ee®e l³ee µeyoeb®eer Hegve©keÌleer nesles. Goe. `ieeJeesieeJeer', `ueJeJeuee', `osµeesosµeer'. 2) efJejesOeer pees[µeyo - `JeesueerkeÀesj[er', `Deeblegyeefnjer', `©ef®eDe©ef®e' 3) meeceeefmekeÀ µeyo - `#egOeeefveJe=efÊe', `me[emebceepe&ve' µeyomebûen : DeeefokeÀeueerve cejeþerle leodYeJe Je lelmece µeyoeb®ee YejCee HeÀej ceesþe Deens.

`ûeenkeÀ', `Je=#e', `Deemeve', `oµe&ve' Fl³eeoer lelmece µeyo Je `©Ke', `efoþer', `ceenesj', `ceeTueer' Demes leodYeJe µeyo YejHetj ÒeceeCeele Deensle. keÀVe[ µeyoeb®ee ÒeYeeJe DeeefokeÀeueerve Yee<else peeCeJelees.

`ceele' (µeyo), `meeble' (yeepeej) `yees[er' ([yekesÀ), Fl³eeoer.

`U' ne lej êefJe[er Yee<eebletve®e cejeþerle Deeuee. HeÀemeea®ee ÒeYeeJe Del³euHe peeCeJelees. Jeeke̳ej®evee : mejuelee, Deke=Àef$ecelee ³eebcegUs Yee<else iees[Jee peeCeJelees. keÀener GkeÀejevle veece©Hes HeÀej keÀCe&ceOegj Deensle. - `³elegkesÀ ®ebêg met³eg& leHes lebJe HeeUeJes' - `SLe mejCe Deeues³ee keÀeF cejCe Demes?' - `Þeer ®eeJegC[jepes keÀjefJeue³es' - `efmLeleer peeueer: Yeesefieueer: Yebieueer' Fl³eeoer. JeekeÀÒe®eej : ©He keÀjCes, yeerpes keÀjCes, JesOe meb®ejCes, oejJebþe jeKeCes Fl³eeoer. DeLe&efJe®eej : Deepe®³ee Jesieȳee DeLee&ves ÒekeÀìve keÀjCeejs µeyo Dee{Uleele. GoenjCeeLe& - DeJemLee - leUceU, efJejneJemLee keÀeve[s - keÀþerCe Jemlet - F&ÞJeje®es ©He HeÀes[er - megHeejer®es Keeb[s Deµee ÒekeÀejs DeeefokeÀeueerve cejeþer mebmke=Àle > Òeeke=Àle > DeHeYe´bµe ³ee HejbHejsletve pevceuesues DeeHeues Deke=Àef$ece ©He oeKeefJeles. pevceeHeemetve DeuHeeJeOeerle ³ee Yee<esves ÒeieuYe ©He OeejCe kesÀu³ee®es `%eevesÞJejer' meejK³ee ûebLeeletve mHeä nesles.

69

2) cejeþer®ee ceO³ekeÀeue : F. me. 1350 les 1850 Demee ne keÀeueKeb[ ceeveuee peelees. ³eeleerue Heeefnueer 50 Je<ex ner meb¬eÀceCeeJemLes®eer Deensle. ³ee®ee DeLe& ®eewoeJ³ee µelekeÀe®ee ÒeejbYe les SkeÀesefCemeeJ³ee µelekeÀe®ee ÒeejbYe, Deµeer ner keÀeuece³ee&oe þjles. DeeefokeÀeUeHes#ee Yee<ee ceO³e³egieeceO³es JesieUer Jeeìt ueeieles. ³eeb®es SkeÀ cegK³e keÀejCe cnCepes cegmeueceeveer jepeJeìeRcegUs cejeþer Yee<es®ee Dejyeer HeÀemeeaµeer ¢{ Je efvekeÀì®ee mebyebOe oerIe&keÀeU Deeuee. DeLee&le ³ee®³ee DevegHebieeves Flejner Ieìvee Ie[u³ee. Dejyeer - HeÀemeea Yee<eeb®ee ne ÒeYeeJe keÀceer JneJee cnCetve peeCetveyegpetve cejeþer®es mebmke=ÀleerkeÀjCe keÀjC³ee®ee jepekeÀer³e Òe³elve Peeuee lej Hebef[le keÀJeeRkeÀ[tve DeeHeu³ee Heebef[l³eÒeoµe&veemeeþer mebmke=ÀleÒe®egj keÀeJ³ej®evee kesÀu³ee iesu³ee. ³egjesefHe³eve efceµeveN³eebveer Oece&Òemeeje®³ee efveefceÊeeves peer cejeþer ûebLej®evee kesÀueer efle®³eeletve cejeþer®es SkeÀ veJes®e Yeeef<ekeÀ ©He efometve ³esles. Deµee ÒekeÀejs 14 J³ee µelekeÀe®³ee ÒeejbYeeHeemetve cejeþerceO³es FlekesÀ Yeeef<ekeÀ HeefjJele&ve Peeues Deens keÀer, keÀeefuekeÀ Yeso keÀjleevee `ceO³ekeÀeue' ne veJee keÀeueKeb[ ³esLeHeemetve ceeveeJee ueeielees.

Òemlegle keÀeueKeb[ 500 Je<ee&®ee cnCepes FlekeÀe efJemle=le Deens. cnCepes ³ee 500 Je<ee&ceO³es cejeþer®es Yeeef<ekeÀ ©He DeejbYeeHeemetve DebleeHe³e&le nesles lemes®e efìketÀve jeefnues, ns ceeveves ®etkeÀ Deens. cetU ieeYee keÀe³ece jeefnuee lejer ³ee 500 Je<ee&®es GHekeÀeueKeb[ He[eJesle FlekesÀ yeoue nesle iesues Deensle. lesJne ³ee keÀeueKeb[eleerue cejeþer®³ee Yeeef<ekeÀ ©HeeyeÎue efJeOeeves keÀjleevee peHetve keÀjeJeer ueeieleele. ³ee keÀeueKeb[eceO³es meblekeÀeJe³ed, Hebef[leer keÀeJ³e, µeeefnjer keÀeJ³e, ieÐe, yeKejer, pesPegFìeb®eer j®evee, efµeJekeÀeue Je HesµeJeeF&leerue npeejes He$es Demes efJeefJeOe mJe©Hee®es Jee*dce³e GHeueyOe Demetve, l³eeletve cejeþer®eer efYeVe efYeVe Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes efomeleele. yeKejer Je He$eJ³eJenej cees[er efueHeerceOe³es Demeu³eecegUs l³ee efueHeer®³ee ce³ee&oe (N³emJe - oerIee&®ee keÀeìskeÀesjHeCee veener, µeyo lees[tve efuene³e®es veenerle, efJejeceef®evns veenerle.) ³ee uesKeveeuee He[leele. DeY³eemeekeÀefjlee DeeOeejYetle meeOeves :

De) keÀener efµeueeuesKe, leece´Heì

Dee) ieÐe Je HeÐe ûebLe

F) SsefleneefmekeÀ He$eJ³eJenej

De) keÀener efµeueeuesKe Je leece´Heì - efJepeeHetj (F. me. 1330), Keeìs ûeece (F.me. 1348),

veeieeJe (F.me. 1367) ce{ieeJe, JesUgme, yeeboes[s ³esLeerue keÀener keÀesjerJe uesKe GHeueyOe Deensle. keÀeneRceO³es SKeeoe - ogmeje HeÀemeea µeyo meeHe[lees. HeCe ³ee uesKeeb®es cenÊJe Yeeef<ekeÀ DeY³eemee®³ee ¢äerves HeÀejmes veener. ³ee®es keÀejCe ne keÀeueKeb[, ÒeoerIe&, Yeeef<ekeÀ Ieìvee efJeHegue Je l³eeceeveeves uesKe Del³euHe Deensle.

Dee) ieÐe Je HeÐe ûebLe - HeÐe Jee*dce³ee®eer DeefOeke=Àle cetU nmleefueefKeles GHeueyOe veenerle.

l³ee®eÒeceeCes ceewefKekeÀ HejbHejscegUs DeYebie, Deejl³ee, Heos mlees$es Fl³eeoer Deepe efJeke=Àle mJe©HeeceO³es GHeueyOe Deens. Deµee oesve keÀejCeecegUs HeÐe Jee*dce³ee®³ee Yeeef<ekeÀ DeY³eemeeleerue cenÊJeeuee ce³ee&oe He[leele. lemes®e HeÐe Jee*dce³eele yeesueYee<es®es Deke=Àef$ece ©He efomele veener. ieÐeûebLeeceO³es cees[er efueHeer JeeHeju³eecegUs efle®eer yebOeves l³eeJej He[uesueer Deensle.

70

F) SsefleneefmekeÀ He$eJ³eJenej efµeJekeÀeue Je HesµeJeskeÀeue ³ee keÀeUeleerue yengmebK³ee He$es Deepe

GHeueyOe Deensle. ³eeJejner yengOee cees[er efueHeer®es yebOeve Demeues lejer lelkeÀeueerve yeesueYee<es®es mJe©He mHeä JnJee³eeme ³ee He$eeb®ee ceesþîee ÒeceeCeele GHe³eesie neslees.

ceO³ekeÀeueeleerue cenÊJee®³ee Yeeef<ekeÀ Ieìvee: ceO³ekeÀeUeleerue cejeþer®eer Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes HeenC³eeHetJeea ³ee keÀeUeleerue keÀener cenÊJee®³ee Yeeef<ekeÀ ieìvee efJe®eejele Ieslee ³esleerue.

1) Òemlegle keÀeueKeb[eleerue meJe&meeceev³e cejeþer ceeCemeeb®eer J³eJeneje®eer Yee<ee.

2) Òemlegle keÀeueKeb[eleerue cejeþer®³ee cejeþer®³ee menJeleea Yee<ee Je l³eeb®ee cejeþerJej Peeuesuee HeefjCeece.

3) Òemlegle keÀeueKeb[eleerue cejeþer®³ee efJeefJeOe yeesueeR®es mJe©He.

4) ³egjesefHe³eveeber cejeþer.

5) Dejyeer, legkeÀea, HeÀemeea ³ee Yee<eeb®ee cejeþerJej Peeuesuee HeefjCeece.

6) cejeþerJej Demeuesuee Je Jee{le peeCeeje mebmke=Àle®ee ÒeYeeJe.

7) Òemlegle keÀeueKeb[eleerue cejeþer®es ojyeejer efµeä®eeje®es JeUCe.

1) meJe&meeceev³e cejeþer ceeCemeeb®eer J³eJeneje®eer Yee<ee – mebmke=Àle DeO³eelceefJeÐee peeCeCeeje, efµeHeeF&efiejer keÀ©ve HejceguegKeele peeCeeje, jepekeÀejCe keÀjCeeje Jeie&, lemes®e keÀLeekeÀerle&ves

HegjeCeÒeJe®eves, leceeµee – ueUerle – Yee©[ ³eebceO³es jbieCeeje meeceev³e ceeCetme Deµee efJeefJeOe Jeiee&le cejeþer ceeCetme efJeYeeieuee neslee. ³ee meJee&®³ee yeesueerYee<es®es Òeefleefyebye ³ee keÀeUeleerue meeefnl³eeceO³es He[ues Deens Demes veener. HeCe SkeÀveeLeer Yee©[ Je ieJeUCeer, legkeÀejeceeb®es DeYebie,

HeesJee[s – ueeJeC³ee Je HejceguegKeele iesuesu³ee efµeHee³eebveer efueefnuesueer Je Lees[³ee ÒeceeCeele yeKejer ³eebletve yeesueerYee<es®es mJe©He keÀener ÒeceeCeele efveefµ®ele mecepet µekeÀles.

2) cejeþer®³ee menJeleea Yee<eeb®ee HeefjCeece – cenejeä^e®³ee efJeefJeOe efoµeebvee iegpejeleer, efnboer, lesuegiet, keÀVe[ Fl³eeoer Yee<ee yeesueCeeN³eeb®es Òeosµe Deensle. cejeþer®³ee l³ee l³ee meerceeYeeieele peJeU®³ee HejkeÀer Yee<es®ee HeefjCeece DeeoeveÒeoevelcekeÀ Peeuee Demeuee lejer SketÀCe mebHetCe& cenejeä^e®³ee cejeþer®ee efJe®eej keÀjlee veJ³eeves HeÀkeÌle efnboer®ee HeefjCeece Peeuee. keÀeve[er®ee HetJeea®e Peeuee neslee, l³eentve DeefOekeÀ Peeuee veener cee$e lees HeefjCeece efìketÀve jeefnuee.

3) cejeþer®³ee efJeefJeOe yeesueeR®es mJe©He - ³ee keÀeueKeb[eleerue cejeþer Yee<ekeÀeb®³ee efJeefJeOe meeceeefpekeÀ mlejebceO³es JesieJesieUs J³eJemee³e keÀjCeejs, efYeVe peeler®es, cenejeä^e®³ee efYeVe efJeYeeieeceO³es

jenCeejs – Deµeeb®³ee yeesueer Heg<keÀU DemeeJ³eele. HeCe l³eeb®es HegjeJes ³ee keÀeUeleerue meeefnl³eeletve efceUle veenerle.

4) ³egjesefHe³eveeb®eer cejeþer – HebOejeJ³ee µelekeÀele Heesleg&Jeerpeebµeer cenejeä^er³eveeb®ee mebyebOe Deeuee. Deejceejer µeyo, nl³eejeb®eer veeJes, Keueeµeeb®eer Yee<ee, HeesµeeKee®es µeyo, mewv³eeefleue HeefjYee<ee ³eeb®es Jee®ekeÀ µeyo Heesleg&ieerpe Yee<esletve cejeþerle Deeues. `efµejHes®e', `Heeueleg', `keÀe[letme', `Iecesues', `efHemlegue', `Hejele', `meeyeCe' Fl³eeoer. ef¸eµ®eveebceOeerue pesPegFì HebLeer³eebveer ³esLes

71

Oece&Òemeejemeeþer cejeþer®ee DebieerkeÀej kesÀuee. HeÀeoj mìerHeÀvme®³ee `ef¬eÀmleHegjeCee'le Deµeer cejeþer HeeneJe³eeme efceUles. cee$e ner cejeþer HetCe&HeCes l³ee keÀeUe®eer vemetve l³ee DeeOeer®³ee SkeÀ

oesve µelekeÀeb®³ee Yee<es®es Òeefleefyebye l³eele efomeles. GoenjCeeLe&, 16 J³ee – 17 J³ee µelekeÀele ÒeLeces®eer `G' keÀejer ©Hes ve þsJelee leer DeekeÀjevle keÀjC³ee®eer ÒeJe=Êeer efometve ³esles. `ef¬eÀmleHegjeCeele cee$e `G' keÀejer ©Heeb®es®e DeefOeke̳e Deens.

`Heef#eDeebceO³es cewDees© ~ Je=#eebceO³es keÀuHele© ~

YeemeebceO³es ceeveg Lees© ~ cejeefþ³ee ~~' (`ef¸emleHegjeCe' 17 Jes µelekeÀ)

5) Dejyeer, HeÀemeea, legkeÀea ³ee cegmeueceeveer Yee<eeb®ee cejeþerJej Peeuesuee HeefjCeece – J³eeHeeje®³ee efveefceÊeeves Dejyeebµeer mebyebOe Deeu³eecegUs cejeþer®³ee DeeefokeÀeueeceO³es Dejyeer Yee<esµeer mebyebOe Deeuesuee neslee. HeCe efle®ee cejeþerJej He[uesuee ÒeYeeJe Del³euHe neslee. HeCe ³ee keÀeUeleerue yeneceveer ³ee cegmeueceeveer jepeJeìercegUs cejeþerJej HeÀemeea®es FlekesÀ Je®e&mJe Dee{Ules keÀer cejeþer Yee<ee ³ee keÀeUele Debleyee&¿e yeouetve iesueer Deens Demes efomeles. yenceveer jepeJeìer®³ee DeejbYeeHeemetve les HesµeJeeF&®³ee DeKesjerHe³e¥le Hee®e µelekesÀ HeÀemeea®ee cejeþerJejerue ne HeefjCeece melele nesle®e neslee. l³eele keÀener ®e{Gleej Demeues lejer ne ÒeYeeJe Jee{le neslee. ne ÒeYeeJe vegmelee peerJevee®³ee keÀener #es$eebHegjlee®e ce³ee&efole neslee. Oece&, leÊJe%eeve, veerleer Deµeer µeem$es, Jesoevle, p³eesefle<e, ûenieefCele, DeOeelce Fl³eeoer #es$eeble HeÀemeea®ee ÒeYeeJe He[uee veener. HeCe HeesµeeKe, µem$es, ³eg×leb$e, HeÀUs, mebieerle, uesKeve, DeefOekeÀejHeos, Fl³eeoer #es$eeble HeÀemeea µeyoebveer ieoea kesÀueer. GoenjCeeLe&,

HeesµeeKe – Peiee, Peyeues, efJepeej, legceeve, Heie[er, keÀueeyetle, ®eeoj.

µem$es – leesHeÀ, meceµesj.

³eg× - HeÀewpe, efµeuesoej, ue<keÀj, µeeefce³eeve, mJeej.

HeÀUs – Debiegj, efHemlee, yeoece, Kejyetpe, efKemeefceme.

mebieerle – {esue, leyeuee, [HeÀ, veieeje, peuemee, cewHeÀue, efj³eepe.

uesKeve - oele, µeeF&, oHeÌlej, Keeefuelee, keÀuece, ueKeesì.

DeefOekeÀejHeos – HesµeJes, HeÀ[Jeerme, Heesleveerme, ef®eìCeerme.

ne kesÀJeU µeyoHeeleUerJejerue yeoue Peeuee. HeÀemeeaves cejeþer®³ee OJeefveefJe®eej, ©HeefJe®eej, J³eekeÀjCe Deµee Yee<es®³ee cetueYetle #es$eebceO³es meg×e Dee¬eÀceCe kesÀues. SkeÀveeLeeb®³ee

`Depe&oemlee'Je©ve Dejyeer – HeÀemeea®³ee cejeþer Yee<esJejerue HeefjCeeceeb®eer keÀuHevee ³esF&ue. `Depe&oemle Depe&oej yeboieer yeosveJeepe DeveskeÀ meueece meensyee®es mesJesmeer' ³ee cee³ev³eeves meg© nesCeeN³ee ³ee Depee&ceO³es SketÀCe µeyoebHewkeÀer peJeUpeJeU HeVeeme ìkeÌkesÀ µeyo HeÀemeea Deensle.

6) cejeþer Yee<esJej Demeuesuee Je Jee{le jeefnuesuee mebmeked=Àle®ee ÒeYeeJe – cejeþer Yee<esJej Demeuesuee Je Jee{le jeefnuesuee mebmke=Àle®ee ÒeYeeJe ne vewmeefie&keÀHeCes efìketÀve jeefnuee. lees Jee{eJee ³eemeeþer keÀener Òe³elve Peeues. efµeJeepeer®ee jIegveeLeHeble nCecebles ke=Àle `jep³eJ³eJenejkeÀesµe' ne SkeÀ cenÊJee®ee Òe³elve cnCelee ³esF&ue. jepeJ³eJeneje®eer Yee<ee DeefOeke=ÀleHeCes mebmke=ÀleeefOeef<þle cejeþer Peeu³eeJej HeÀejmeer®³ee Dee¬eÀceCeeuee GÊej efoues iesues. GoenjCeeLe& - µem$eeieej

72

(efpejeleKeevee) efJeÞJeeme (Fleyeej) jlveµeeuee (peJeeefnjKeevee), uesKekeÀ (oHeÌlejoej), cet{ (yesJeketÀHeÀ) ns µeyo ueeskeÀebvee menpe mecepeejs Deensle.

J³eJenejkeÀeµeeceOeerue meyoebveer owvebefove J³eJenejeceO³es Dejyeer HeÀemeea µeyoeb®eer peeiee Iesleueer, Demes cee$e Ie[ues veener. legkeÀejece, jeceoeme, JesCeeyeeF&, yeefnCeeyeeF&, keÀevnesHee$ee ³eebveer ³ee keÀeUele meeO³ee mejU cejeþer j®evee kesÀu³ee. ³eeefµeJee³e cegdkeÌlesÞJej, µeecejepe, JeeceveHebef[le, ÞeerOej, Fl³eeoer Hebef[lekeÀJeeRveer mebmke=ÀleÒe®egle cejeþer j®eveener kesÀu³ee. Lees[ke̳eele meebieeJe³ee®es lej, µeyoIeìvee, JeCe& meJe&®e yeeyeleerle mebmke=Àle®ee ÒeYeeJe ceO³e³egieele cejeþerJej neslee. l³eecegUs HeÀemeea Je mebmke=Àle ³ee oesneW®ee DeeOeej keÀceer DeefOekeÀ ÒeceeCeele Iesle cejeþer Yee<es®eer Jeeì®eeue ³ee

keÀeUele meg© nesleer. cee$e HeÀemeea – cejeþer mebyebOee®es Jewefµeä³e ns keÀer, cejeþerves mJele:Jej HeÀemeea®ee þmee GceìJetve ve Ieslee efle®es `cejeþerkeÀjCe' kesÀues, efle®es JesieUsHeCe efìkeÀefJeues. Goe.

HeÀemeea µeyoebHeemetve DeveskeÀ cejeþer ef¬eÀ³eeHeos yeveuesueer Deensle. Ke®e& - Ke®e&Ces, vejce –

vejceCes, Fl³eeoer. ³eeefµeJee³e HeÀemeea – cejeþer pees[µeyoner le³eej Peeues. - `®eerpeJemlet' , `Depe&efJevebleer', `oieeHeÀìkeÀe', `neueDeHesäe', `efµeHeeF&ie[er'.

7) cejeþer®es ojyeejer efµeäe®eeje®es JeUCe – yeneceveer jepeJeìerHeemetve HesµeJeeF&DeKesj cejeþer peerJeveeuee efµeHeeF&efiejeryejesyej®e jep³eJ³eJenej peyeeyeoejerves keÀjC³ee®es µeemekeÀer³e %eevener

efceUeues. oHeÌlejoej – cegpegceoej Je ef®eìCeerme, HeÀ[Ceermeeb®ee Jeie& DeefmlelJeele Deeuee. SsefleneefmekeÀ He$eJ³eJenej keÀjleevee, ueewefkeÀkeÀ J³eJenej meebYeeUleevee, jespeefveµee, kewÀefHeÀ³eleer, yeKejer efueefnleevee l³eebveer cejeþer Yee<esuee Òeew{ ojyeejer JeUCe ueeJeues. cejeþerceO³es ©Uuesues HeÀemeea µeyo l³eebveer ceesþîee ÒeceeCeeJej JeeHejues. efµeJee³e mebmke=Àle µeyoeb®eerner ³eespevee ceeefce&keÀHeCes kesÀueer. cejeþer Yee<es®es ns megboj JeUCe DeeHeu³eeuee `Dee%eeHe$e', les `YeeTmeensyeeb®³ee yeKejer' He³e¥le meeHe[les.

Deµee ÒekeÀejs cejeþerJejerue HeÀemeea®ee ÒeYeeJe, efle®es mebmke=ÀleerkeÀjCe, `jep³eJ³eJenejkeÀesµee' Üejs efleuee efceUeuesuee jepeeÞe³e, ³eesjesefHe³eveebveer DeeCeuesu³ee efceµeN³eeb®³ee ûebLeeleerue cejeþer Yee<ee, Hee®e µelekeÀeb®ee ÒeoerIe& keÀeueKeb[ Demeuesueer HejkeÀer³e Yee<eeb®es Òenej meesmele, He®eJele DeeHeuee cegK³e ÒeJeen mece=× keÀjerle Heg{s peeCeejer cejeþer, efle®³eeceO³es efvecee&Ce Peeuesues JewefJeO³eHetCe&, Jee*dce³e Je l³eeletve [eskeÀeJeCeejs mebefceÞe Demes Yee<es®es ©He, ³eebcegUs ³ee keÀeUele cejeþer®es mJe©He meJe& meceeJesmekeÀ ³eeHe×leer®es efomeles.

cejeþer®³ee ceO³ekeÀeUe®eer keÀener Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes. De) OJeefveefJe®eej : 1) DeeefokeÀeUeÒeceeCes®e Jele&ceeve cejeþerleerue meJe& mJej Je J³ebpeves ceO³ekeÀeUeleerue cejeþerceO³es

efomeleele. `$eÝ' HeÀkeÌle lelmece µeyoeceO³es Dee{Ulees. leodYeJe µeyoele l³ee®ee `De', `Dee', `F', `©', efkebÀJee `j' neslees. Goe. le=Ce > leCe, ve=l³e > vee®e, µe=bie > efµebie, Je=Lee - Je´Lee Fl³eeoer.

cee$e yeneceveer jepeJeìer®³ee keÀeUele leodYeJe µeyo Òe®eejele nesles lejer lelmece µeyoeb®ee ÒeYeeJe peemle neslee.

73

2) keÀ - U, ve - Ce, µe - He - me ³eeb®³ee G®®eejeb®³eeyeeyeleerle Deefve³eefcelelee nesleer. Goe. -

leeCeeJe > leveeJe, ÞeeJeCe > m$eeJeCe, ieesä > ieesmì.

3) HeÀemeea µeyo cejeþerceO³es ³esleevee G®®eejeceO³es DeveskeÀ JesUe yeoue neslees. l³eeleerue ceneÒeeCe `nd' ®ee ueesHe neslees. Goe. yeePeej > yeepeej, efPe¬eÀ > efpekeÀerj.

4) efµeJekeÀeueeceO³es G®®eejevegmeejer uesKevee®eer ÒeLee Jee{erme ueeieueer. HeÀemeea®³ee ÒeYeeJeecegUs Flejner µeyoeb®es G®®eej efJeke=Àle nesTve les µeyo lemes®e efueefnues peeT ueeieues. Goe. ís$eHeleer, efJemCeoeme, Fl³eeoer.

5) G®®eej megueYeerkeÀjCee®eer ÒeJe=Êeer DeveskeÀ ÒekeÀjebveer efometve ³esles. meb³egkeÌle J³ebpeveebyeÎue SkesÀjer J³ebpeve ³esles. JeuueYe > JeeueYe, meeHelveer > meJeleer, mJejYekeÌleer - Ye´leej > yejleej, Òemebie > Hejmebie, mJejueewHe - Deblejeue > Deb$eesU, ue#eCe > ue#Ce.

6) DeeefokeÀeueerle cejeþerHes#ee ceO³eskeÀeueebleerue cejeþerceO³es efometve ³esCeejer keÀener ue#eCeer³e yeoue - GkeÀejevle veece©Hee®ed³ee peeieer DekeÀejevle ©Hes, `U' ®ee ÒeYeeJe Je meb³egkeÌle mJejeb®³ee peeieer SkesÀjer mJej ³esCes Fl³eeoer.

Goe. peeS > pee³e, cnCeewefve > cnCeesve. Dee) ©HeefJe®eej :

1) efuebie - Hegefuuebie, m$eerefuebie Je veHegbmekeÀefuebie Deµeer leerve efuebies ceO³ekeÀeUeleerue cejeþerceO³es efomeleele. Goe. `owv³e', `efJeOeer', `ceefncee' ns µeyo m$eerefuebieer ; lej `osn', `ceveg<³e', `DeLe&' ns veHegmekeÀefuebieer Deensle.

2) efJeµes<eCe - Òee®eerve cejeþerleerue - efJeµes<³eeÒeceeCes efJeµes<eCee®es ©Hener efJeYeeqkeÌleÒel³e³e³egkeÌle þsJeC³ee®eer uekeÀye ceO³ecejeþerceO³es keÀceerkeÀceer nesle iesueer. efJeµes<eCee®es meeceev³e©He þsJeC³ee®eer ÒeJe=Êeer efomeles. GoenjCeeLe& - `Iees[s npeej'.

3) veeceefJeYekeÌleer®es Òel³e³eefJeµes<e - ÒeLecee Je efÜleer³ee ³eeb®es Òel³e³e SkeÀ©He Peeuesues efomeleele. HeCe le=leer³es®³ee oesvner Je®eveer `F&' ³ee Òel³e³eeSsJepeer nUgnUt ves/Ces (S.Je.) Je veer/Ceer (De.Je.) ³ee Òel³e³eeb®es ÒeceeCe Jee{t ueeieues. efJeYekeÌleer®³ee Òel³e³eeb®³ee SsJepeer µeyo³eesieer DeJ³e³es JeeHejC³ee®eer, ÒeJe=Êeer Jee{erme ueeieuesueer efomeles.

4) DeeK³eeleefJeYekeÌleer - jerefleJele&ceeve Je jerefleYetle ³eeceO³es Dee{UCeejer ©Hes cnCepes `Jewmes', `cnCes', `yeesues'; l³ee®eÒeceeCes ³ee®e DeeK³eelee®eer F&keÀejevle ©Hes cnCepes `DeefHe&', `efvejesHeer', `Ieeueer' ner meJe& ©Hes efuebieefvejHes#ee Deensle.

Òee®eerve cejeþerceO³es meg© Peeuesu³ee ke=Àovleeb®ee GHe³eesie ceO³es cejeþerceO³es Jee{eruee ueeieuee.

efJeO³eLeea ©Hes `Fpe' Òel³e³eevle efceUleele. GoenjCeeLe& - Heefjefmepes, mebef[pes.

ef¬eÀ³es®es DekeÀjCe©He - `peeues veener', `osT ve³es', lemes®e `ve He[s', `ve þsJeeJes' Fl³eeoer.

74

F) µeyoefme×er : Dejyeer - HeÀemeeaJe©ve GHemeie&Ieefìle npeejes µeyo cejeþerle Deeues. `ojjespe', yeekeÀe³eoe

Fl³eeoer. cejeþer µeyoeuee HeÀemeea GHemeie& - `iewjkeÀejYeej', `Òel³e³eIeefìle' - `cegPegceoej', `yeeieJeeve' cejeþer µeyo + HeÀemeea Òel³e³e - `Heesìieer', `Jeie&Jeej'. Dejyeer µeyo - `Fceejle', `ceeceuee', `ngpetj'. HeÀemeea µeyo - `Kegmeecele', `Deepe&ye', `peyejomle'. pees[µeyo HetJe&Heo HeÀemeea - `yeepeejneì', `®eerpeJemlet'. pees[µeyo HetJe&Heo cejeþer - `uesKekeÀkeÀejketÀve', `JesÐenkeÀerce'.

F&) µeyomebûen : ceO³e cejeþerceO³es lelmece, leodYeJe Je HejYee<eebceOeerue efJeHegue µeyomebHeÊeer Dee{Ules. ³eeefµeJee³e

Òee®eerve cejeþerleerue keÀVe[, êefJe[er µeyo Je osµ³e µeyo nesles les®e efìketÀve jeefnues, l³eeceO³es Yej He[ueer veener. SkeÀe yeepetves jep³ekeÀl³ee&®³ee HeÀemeea Yee<es®ee ÒeYeeJe, ogmejerkeÀ[tve efµeJeepeer®ee `jep³eJ³eJenejkeÀesµe', Hebef[leer keÀeJ³eeleerue mebmke=ÀleÒe®egj µeyo Je J³eekeÀjCe ³eeceO³es mJele:®es mJelJe ve ieceeJelee cejeþerves DeeHeueer mece=×er ÒeeHle keÀ©ve Iesleueer, ns efle®³ee µeyoJewYeJeeJe©ve DeeHeu³ee O³eeveele ³esles.

G) Jeeke̳ej®evee : jepekeÀejCeecegUs ojyeejer JeUCee®eer, mebkesÀleeefOeefÿle [ewueoej Jeeke̳ej®evee ³ee keÀeUele KetHe

Dee{Ules. l³ee®eyejesyej ceO³es cejeþerceO³es meb³egkeÌle Je efceÞe Jeeke̳ej®eveener efomeleele. keÀle=&Heo, keÀce&Heo keÀce&Heo efkebÀJee ef¬eÀ³eeHeo DeO³ee¿ele þsJetve Jeeke̳e efueefnC³ee®eer ÒeJe=Êeer efometve ³esles. GoenjCeeLe& :

`....... ³ee jep³ee®ee Hewmee efJemKeeefuele Òemebie ns lees Hejce Devegef®ele' `nes³e' DeO³eenle `kesÀJeU vegleve me=efä®e efvecee&Ce kesÀueer' Jeeke̳ee®³ee Heo¬eÀceeyeeyele mJeleb$³e Iesleues peele nesles.

`SkeÀekeÀer®e ieveerce ³esTve Ieeuee Ieeleuee' ³esLes le=leer³ee efJeYekeÌleer®³ee Òel³e³ee®ee ueesHe neslee. le=leer³eevle keÀlee& Je keÀle&efjef¬eÀ³eeHeo Demeener mebkeÀj Jeeke̳ejvesle efomelees, `l³eebveer SJe{e Heje¬eÀce keÀ©ve ceejlee ceejlee cesues.'

Lees[ke̳eele, Òee®eerve cejeþer®eer DeveskeÀ Jewefµeäîes ceO³ecejeþerle efomeleele. keÀener ieesäer veJ³eeves Deeuesu³ee efomeleele.

cejeþer®ee DeeOegefvekeÀ keÀeue : efpeuee DeeHeuee ÒeceeCe cejeþer cnCelees, efle®eer pe[CeIe[Ce SkeÀesefCemeeJ³ee µelekeÀe®³ee Heefnuîee megceejs HeeTCeµes Je<ee&ceO³es Peeueer. F. me. 1880 ®³ee megceejeme efleuee `DeJee&®eerve cejeþer' cnCetve keÀener ÒeceeCeele efJeefµeä DeekeÀej, ©He ÒeeHle Peeues.

cejeþer®³ee DeeOegefvekeÀ / DeJee&®eerve mJe©Hee®eer keÀejCes Heg{erueÒeceeCes Lees[ke̳eele meebielee ³esleerue.

1) DeJJeue Fbûepeer keÀeUeleerue efµe#eCeefJe<e³ekeÀ OeesjCe.

2) cenejeä^eleerue cegêCekeÀues®ee ÒeJesµe.

3) mebmke=Àle Je Fbûepeer ³eeb®³ee ÒeYeeJeeves cejeþer ieÐeeuee efceUeuesues JeUCe.

75

1818 ceO³es cejeþîeeb®es mJeeleb$³e ue³eeuee iesues Je Fbûepeer jepeJeìeruee meg©Jeele Peeueer. ³ee jepeJeìer®ee, l³ee®³ee Fbûepeer Yee<es®ee ÒeYeeJe ³esLeerue Yee<es®³ee ©HeeJejner He[uee. uee@[& SequHeÀvemìvemeejK³ee jep³ekeÀl³ee&ves Je cespej keBÀ[ermeejK³ee mejkeÀejer efµe#eCeeefOekeÀeN³eeves SleÎsµeer³e efJeÜeveebvee neleeµeer Oe©ve FbûepeerÒeceeCes cejeþer Yee<ee megmebIeefìle DemeeJeer, J³eekeÀjCe, keÀesµe Fl³eeoer µeem$eeb®ee cejeþer®³ee meboYee&le efJekeÀeme JneJee ³eemeeþer peeCeerJeHetJe&keÀ Òe³elve kesÀues. veJeerve cejeþer HegmlekesÀ efueefnueer peeJeerle ³eemeeþer uesKekeÀebvee HegjmkeÀej efoues. ³ee meJee&®ee HeefjCeece DeeOegefvekeÀ cejeþeruee JeUCe ueeJeC³eele Peeuee.

³ee leerve keÀejCeeb®ee leHeµeerueJeej efJe®eej keÀjlee ³esF&ue.

1) DeJJeue Fbûepeer keÀeUeleerue efµe#eCeefJe<e³ekeÀ OeesjCe : F.me. 1818 ceO³es HesµeJeeF& mebHetve mJejep³ener mebHeues Je cenejeä^ceO³es Fbûepeer jepeJeì meg© Peeueer. cenejeä^e®ee Heefnuee ieJnve&j ceeTbì mìgDeì& SequHeÀvmìve ³eeves meeJe&ef$ekeÀ efµe#eCee®ee GHe¬eÀce ÒeLece neleer Iesleuee. GleÎsefµe³eebvee Heeµ®eel³e efJeÐeeb®es efµe#eCe ÐeeJes, ³eeyeÎue Fbûepe meÊeeOeeN³eebceO³es yej®e SkeÀcele nesles. l³ee®es ceeO³ece osµeer Yee<ee (cenejeä^eceO³es `cejeþer') Demes DemeeJes Demee SequHeÀvmìve®ee Deeûen neslee.

F. me. 1815 ceO³es cegbyeF&le `vesefìJn Sp³egkesÀµeve meesme³eeìer' mLeeHeve Peeueer. Heefnuîeeboe leer HeÀkeÌle DeBiueesFbef[³ee Je ³egjesefHe³eve ³eeb®³ee iejerye cegueebmeeþer nesleer. F. me. 1880 ceO³es l³eeves ³ee meesmee³eìeruee J³eeHekeÀ ©He efoues. ³ee meeJe&ef$ekeÀ efµe#eCeemeeþer HeeþîeHegmkesÀ nJeer cnCetve 1822 ceO³es `efnbo µeeUe' Je `µeeUeHegmlekeÀ ceb[U' mLeeHevee kesÀueer. meg©Jeeleeruee mebmke=Àle®eer Yee<eeblejs Je `yeeUefce$e' ns Fbûepeer®es Yee<eeblej Deµeer HegmlekesÀ efveIeeueer. efceµeveN³eebveer kesÀuesueer ¬eÀefcekeÀ HegmlekeÀeb®eer efveefce&leer nesle®e nesleer. F. me. 1835 ceO³es ceskeÀe@ues®es efµe#eCeefJe<e³ekeÀ FefleJe=Êe Òeefme× Peeues. l³eecegUs efµe#eCee®es ceeO³ece Fbûepeer DemeeJes, ns veeWoefJeuesues nesles lejer cejeþer Yee<eeblejs Je veJeerve ieÐe ûebLej®eves®ee DeesIe meg©®e jeefnuee.

cespej keBÀ[er®es keÀe³e& - Yee<eeblejlep%e Demeuesu³ee cespej keBÀ[erves F.me. 1849 les 1876 ³ee keÀeUele Yee<eeefJeef<eg³ekeÀ efJeefJeOeebieer keÀe³e& kesÀues. oef#eCe Yee<else HegmlekesÀ Òeefme× keÀjCeejer ceb[Uer (1849), `oef#eCee ÒeeFpe keÀefceìer' (1851) ³ee ûebLeesÊespekeÀ ceb[ȳeeb®ee ceeie&oµe&keÀ keBÀ[er neslee. F. me. 1847 ceO³es cejeþer - Fbûepeer keÀesµe l³eeves íeHeuee. µeeUeKel³eeleHexÀ efveIeeuesueer Heefnueer mene ¬eÀefcekeÀ HegmlekesÀ ³ee®³ee®e ceeie&oµe&veeKeeueer F. me. 1861 He³e¥le Òeefme× Peeueer. 1850 ceO³es `efJejeceef®evneb®eer HeefjYee<ee' ner HegefmlekeÀe Òeefme× kesÀueer. keBÀ[erves HejµegjeceHebleleel³ee iees[yeesues Je Flej µeem$eerceb[Uer®³ee DeeOeejs cejeþer ieÐeeuee ÒeceeCe©He ÒeeHle keÀ©ve osC³ee®ee Heg<keÀU Òe³elve kesÀuee. Deepe®³ee - cejeþerleerue yeN³ee®e Yeeef<ekeÀ ©Heebvee ©{ keÀjC³ee®es Þes³e cespej keBÀ[er ³eeb®³eekeÀ[s efve:mebme³eHeCes peeles. 2) cenejeäeleerue cegêCekeÀues®ee ÒeJesµe : SseflenemeerkeÀ Je J³eeJeneefjkeÀ He$eJ³eJenej lemes®e JeKejer JeieUuîeeme 19 J³ee µelekeÀe®³ee HetJeea cegK³ele: HeÐeJee*dce³e efvecee&Ce Peeues. HeCe meeJe&ef$ekeÀ efµe#eCeemeeþer peer HeeþîeHegmlekesÀ le³eej keÀjeJe³ee®eer nesleer l³eemeeþer ieÐece³e HegmkeÀleeb®eer iejpe Yeemet ueeieueer. ³ee GHe¬eÀceeuee mee¿eYetle Demes cees:s cegêCee®es meeOeve ³ee keÀeUele GHeueyOe Peeues. keÀuekeÀl³eepeJeUerue ÞeerjeceHetj efceµeveves F. me. 1805 Heemetve lej cegyeF&®³ee DecesefjkeÀve efceµeveves F. me. 1816 Heemetve ³ee®ee JeeHej kesÀuee. F. me.

76

1824 ceO³es mejkeÀejer íeHeKeevee meg© Peeuee. cegêCekeÀuescegUs efµe#eCee®ee Òemeej meg© Peeuee. ûebLeefveefce&leeruee ®eeuevee efceUtve cejeþer Yee<ee DeefOekeÀeefOekeÀ efJekeÀefmele nesle iesueer. 3) mebdke=Àle Yee<ee ³eeb®³ee ÒeYeeJeeves cejeþer ieÐeeuee efceUeuesues JeUCe : mebmke=Àle µeem$eeb®es DeO³e³eve JneJes ³ee nsletves F. me. 1821 meeueer mLeeHeve kesÀuesu³ee `HegCes HeeþµeeUs' le Fbûepeer - cejeþer Yee<eener efµekeÀefJeu³ee peeT ueeieu³ee. mJeleb$e Yee<eeblej efJeYeeie le³eej keÀjC³eele Deeuee. cespej keBÀ[er ³ee µeeUs®es ÒecegKe Peeu³eeJej l³eebveer DeveskeÀ GHe¬eÀce jeyeefJeues. SkeÀerkeÀ[tve µeem$eer - Hebef[le ueskeÀkeÀebkeÀ[tve Yeejomle, ueeefuel³eHetCe& Deµeer cejeþer ûebLeefveefce&leer nesle iesueer, lej ogmejerkeÀ[tve Fbûepeer efµekeÀuesues veJeefµeef#ele FbûepeerÒeceeCes megìmegìerle ÒeceeCeye× Jeeke̳ej®evee, meb³egkeÌle - efceÞe Jeeke̳eeb®ee HeuuesoejHeCee lemes®e µewueer®eer peeCeerJe þsJetve cejeþer Yee<else ûebLeefveefce&leer keÀ©ve ueeieues.

³ee DeJee&®eerve Jee DeeOegefvekeÀ keÀeuee®eer Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes Heg{erueÒeceeCes mebielee ³esleerue. 1) OJeefveefJe®eej :

1. keÀener efJeefµeä G®®eej De > Dee = `DeekeÀues®es', `DeeieeOe', `DeeefuekeÀj®es', `ceenejepe' Fl³eeoer.

2) $eÝ > © = ©<eer, $eÝ > j = ûenmLe

3) DevegmJejeiece = `Tbme', `keÀebHeCes', `keÀebmeJe', `keWÀme' ³ee µeyoebceO³es DekeÀejCe DevegmJeej ³eslees. Lees[ke̳eele efJeHegue DevegmJeej efomeleele.

4) mJejYekeÌleer - kegÀ$ee > kegÀleje, ÒeYeg > HejYet 2) ©HeefJe®eej :

1. efuebieefJe®eej :

Hegefuuebieer SsJepeer m$eerefuebieer - `Depeea', keÀeefUcee', `ceOe'.

Hegefuuebieer SsJepeer veHegbmekeÀefuebieer - pevce, ieewjJe (mebmke=Àlevegmeej)

DeJej - `DeJejs' (De.Je) leeme

DeveskeÀJe®eveer ©Hes - `DeeF&yeeHeW', `ceveg<³es'

2. Je®eveefJe®eej:

m$eerefuebieer, SkeÀJe®eveer ©He F& = `mebJe³eer'

m$eerefuebieer DeveskeÀJe®eveer = `jpeefJepee',

3) veeceefJeYekeÌleer : le=leer³ee SkeÀJe®eveer - `FceevesFleJeejW', `c³eeb', `lJeeb' `l³eebner', `ogieg&Ceebner' `ceµeeR', `efleµeer',

77

efÜ©keÌle le=leer³ee - `DeY³eemeWkeÀ©ve', `efveµ®e³eW keÀ©ve' <e<þer³egkeÌle le=leer³ee - efle®³eeveW, legce®³eeveW, le=leer³e®eer µeyo³eesieer DeJ³e³es - `men' SsJepeer `meg×eb' ®elegLeea - `uee' SsJepeer `me' ®ee Òe®eej peemle - `DeeF&me', `keÀµeeme'. `keÀ[s' DeJ³e³e meÒel³e³e - `DeeueerkeÀ[sme', `FkeÀ[sme'. ®elegLeea DeveskeÀJe®eveer `vee' SsJepeer `uee' - `efkeÀl³eskeÀeuee', `l³eeuee' efJeYekeÌleer®ee DeO³eenej -

`DeekeÌmeHeÀ[& veeceW µenj ³esLeerue HeeþµeeUsle'. 4) DeeK³eeleefJeYekeÌleer : ef¬eÀ³eeHeoeleerue FkeÀejeiece - `keÀefjlees', `pesefJelees', `Keeefoues', `jeefKeu³eeme'. Jee-ke=Àovle - `KeeC³eeme' SsJepeer `KeeJe³eeme' / `Kee³eeme' / `Oeeke̳eeme' / `Ðee³eeme'. JeCe&efJe<eHe³ee&³eer Òe³eespekesÀ - `keÀjefJeCes' SsJepeer `keÀjerJeCes', `JeefµeJeleele' Fl³eeoer. mebkeÀj

Òe³eesieeleerue `me' ®ee ueesHe - `lJee menue kesÀueerme' SsJepeer `kesÀueer'. `F&ue' SsJepeer `le' - `µe$eg µejCe (`³esleerue' SsJepeer) `³esle' leesJej - jerefleYetlekeÀeU - `c³eeb eflepeyejesyej (`Keele Demes' SsJepeer) `KeeJes' DekeÀjCe©Hes - `veueies', `³esTb osF&vee', `KeN³ee veJnle'. GYe³eevJe³eer DeJ³e³es - (`pej keÀe' SsJepeer) `pej keÀefjlee' (`keÀeb lej' SsJepeer) `keÀeb keÀer'. J³ebpeveeb®eer Hee³ecees[ - `Deemecebleeled' `keÀoeef®eled', `PeHePeHed' (efveyebOeceeuee) 5) µeyoefme×er :

1. ³eeJeveer Debµe - jep³ekeÀejYeej, v³ee³e, HeesµeeKe, keÀener J³eJemee³e Je ngÎs ³eebefJe<e³eeb®es efkeÀl³eskeÀ HeÀemeea µeyo cejeþer®³ee ne[erceeµeer efKeUues nesles. GoenjCeeLe& - `DeKel³eej', `efkeÀleeye', `Keesieerj', `lemeyeerj', `meeJekeÀej', `ngpetj', Fl³eeoer.

2. Fbûepeer Debµe - keÀener Fbûepeer µeyoeb®es Òeefleµeyo - `Fbef[³eve' = `efnbot', `ìeFume' = `KeeHeN³ee'

keÀener ©Uuesues Fbûepeer µeyo - `DeJej' (leeme), `FmeefHeleU', `veesìerme', `HeekeÀerì', `Hesvµeve', `Fmìsì', `yegkeÀ', `yewkeÀ', Fl³eeoer.

iegpejeleer Debµe - `GHejevle' (veblej), `pescelesce'.

Fbûener®³ee mebHekeÀe&cegUs cejeþer JeCe&ceeuesle `De@' Je `Dee@' ³eeb®eer Yej He[ueer Deens. HeCe DeJJeue Fbûepeerle ns µeyo Demes efuenerle, ke@ÀHìve - `keÀHeleeve', De@ef[meve - `Deeefomeve', `keÀeuespe', `keÀefvemìsyeue'.

keÀener µeyoebceO³es DeLe&mebkeÀes®e Peeuee. GoenjCeeLe& `keÀeU' (og<keÀeU), `keÀeieoeble' (Jele&ceeveHe$eeble).

keÀener efþkeÀeCeer DeLe&efJemleej neslees.

GoenjCeeLe& - `®eeueles nesCes' - efveIetve peeCes, `yee³ekeÀes' - m$eer, `Deye´t' - veeJeb, Òeefle<þe.

78

6) µeyomebûen : DeJJeue FbûepeerceO³es cejeþerleerue HetJeea®³ee µeyomebûeneceO³es Fbûepeer µeyoeb®eer Je FbûepeerJe©ve

yeveuesu³ee µeyoeb®eer DeefOekeÀ Yej He[ueer. keÀener µeyo veJ³eeves yeveJetve JeeHejues iesues. GoenjCeeLe& - Rainbow meeþer `FbêOeveg<³e' ne µeyo ef¸emleer Peeuesu³ee yeeyee Heodcevepeer ³eebveer JeeHejuee. Yee<esceO³es veJ³eeves pe[CeIe[Ce nesle Demeu³eecegUs DeveskeÀ µeyoeb®es efYeVe efYeVe Òe³eesie nesT Heenele Deens.

7) Jeeke̳ej®evee : Fbûepeer µeyo®e Yee<else efµejues Demes veener lej Jeeke̳ej®eveener Fbûepeer ÒeYeeJeeKeeueer nesT

ueeieueer.

1. lees leguee nele osF&ue (to give hand to)

2. l³eentve ceer HeÀej DeefOekeÀ Deens. (I am better than them)

DeµeeÒekeÀejs ³esLeHe³e¥le DeeHeu³eeuee DeJee&®eerve keÀeUeleerue G®®eej, J³eekeÀjCe©He, µeyoIeìvee, DeLe&Òeef¬eÀ³ee, µeyomebûen Je Jeeke̳ej®evee ³eeleerue þUkeÀ Jewefµeäîes peeCeJeleele. DeJJeue Fbûepeer keÀeUeleerue efµe#eCeefJe<e³ekeÀ OeesjCe, ceneje<ì^eleerue cegêCekeÀues®ee ÒeJesµe Je mebmke=Àle Je Fbûepeer ³eeb®³ee ÒeYeeJeeves cejeþer ieÐeeuee efceUeuesues JeUCe ³ee keÀejCeebcegUs cejeþer DeeOegefvekeÀ mJe©Hee®eer yeveueer Demes cnCelee ³esles.

����������������

79

efJeYeeie - Dee

80

1

JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer cetueleÊJes Yee<es®ee SsefleneefmekeÀ, legueveelcekeÀ He×leerves DeY³eeme keÀjCes, ne Yee<eeMeem$eeleerue SkeÀ cenÊJee®ee Yeeie Deens. Hejbleg ³ee SsefleneefmekeÀ DeY³eemeeyejesyej®e Yee<es®ee JeCe&veelcekeÀ DeY³eeme keÀjC³ee®eer iejpe Yee<eeJew%eeefvekeÀebvee peeCeJet ueeieueer.

JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeveHe×leer®eer þUkeÀ JewefMe<ìîes –

SKeeÐee Yee<es®es JeCe&ve keÀuHeves®³ee Üejs keÀjCes, JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeveHe×leeruee ceev³e veener. Jemlegefve<þ He×leerves Yee<es®es JeCe&ve keÀjCes, ne nslet ³esLes ÒeOeeve Deens. Flej Yee<eebHes#ee mebmke=Àle Yee<ee ner DeefOekeÀ leke&ÀMeg× Je HeefjHetCe& Deens. `efJeMeg×', `efJeoiOe' ³ee Meyoeblener efle®es JeCe&ve kesÀuesues Deens. Flej Yee<ee ³ee mebmke=ÀleeceOetve GodYeJeu³ee Demetve mebmke=Àle®es J³eekeÀjCe l³eebvee vekeÀUle ®eeuetue peeles, DeMee pegv³ee mecepegleer DeeHeu³eekeÀ[s nesl³ee. DeeHeu³ee ³esLes mebmke=ÀleefJe<e³eer peMee ³ee mecepegleer nesl³ee leMee®e ³egjesHeceO³es ue@efìve ³ee Yee<esmeboYee&le nesl³ee. ³ee Yee<es®³ee leke&ÀMeg×lesmebyebOeer Jee efle®³ee Þes<þles®³ee Meg×lesmeboYee&le Demee Deeûen OejCes DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eevee®³ee YetefcekesÀMeer HetCe&le: efJemebiele Deens. Yee<ee ner keÀOeerner `Þes<þ-keÀefve<þ', `Meg×, DeMeg×', `leke&ÀMeg×' Jee `leke&ÀMetv³e' vemeles. DeMee {esyeU cetu³eceeHeveeuee lesLes mLeeve vemeles. meceepeeceO³es ÒeyeU Je ogye&U Demes oesve ieì Dee{Uleele. ÒeyeUeb®eer Yee<ee lesJe{er Þes<þ, G®®e opee&®eer Je ogye&U ieìe®eer Yee<ee keÀefve<þ, ceeieemeuesueer DeMeer Jeie&Jeejer meeOeejCeHeCes keÀjC³eele ³esles. DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eeveeves ³ee ®egkeÀer®³ee mecepegleeRvee leerJe´ efJejesOe kesÀuee. HetJe&ûen otj þsJetve SKeeÐee Yee<es®es Jemlegefve<þHeCes DeefleMe³e keÀeìskeÀesj Demes JeCe&ve keÀjCes ne nslet JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eevee®³ee cegUeMeer Deens. Yee<esceO³es JeeHejuee peeCeeje Òel³eskeÀ IeìkeÀ ne Yee<eeJew%eeefvekeÀeb®³ee ¢<ìerves cenÊJee®ee Deens. l³ee®ee DeY³eeme ³esLes kesÀuee peelees. ÒeyeU meeceeefpekeÀ ieìe®³ee meboYee&le HetJeea®³ee keÀeUele uesKeer Yee<es®³ee mJe©HeeJej Yee<es®es DeeoMe& mJe©He þjefJeues peele Demes. Kejs lej Yeeef<ekeÀ J³eeHeejeceO³es yeesueer efkebÀJee ceewefKekeÀ vecegv³eebvee ceO³eJeleea mLeeve efoues peeles. JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeve vesnceer Yee<es®³ee G®®eeefjle / Deew®®eeefjkeÀ mJe©HeeJej Yej osles. Yee<ee ner meowJe ÒeJeener Demeles. l³eecegUs HeefjJele&veMeeruelee Jee yeoue ne Yee<es®ee GHepele iegCe Demelees. DeLee&le keÀesCel³eener meeceeefpekeÀ mebmLes®ee DeY³eeme keÀjleevee efle®es efmLej ©He HekeÀ[tve DeY³eeme keÀjCes, DeeJeM³ekeÀ þjles. keÀeU Je yeoue ns IeìkeÀ efJe®eejele ve Ieslee SkeÀe efJeefMe<ì keÀeueefyebotJejerue Yee<es®es Jemlegefve<þ JeCe&ve keÀjCes JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeveeceO³es DeHesef#ele Demeles. leer Yee<ee p³ee mJe©Heele Demesue leMeer mecepetve Iesleueer peeles. l³ee efJeefMe<ì Yee<es®eer HetJe& DeJemLee, Jee Dev³e Yee<esMeer leguevee ³esLes DeHesef#ele vemeles.

81

JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeveHe×leer ner keÀesCel³eener SkeÀe keÀeueKeb[eleerue Yee<ee©Hee®ee DeY³eeme SkeÀkeÀeefuekeÀ (synchronic) He×leerves keÀjles. Yee<es®es SkeÀkeÀeefuekeÀ JeCe&ve keÀjC³ee®eer SkeÀ efJeefMe<ì He×leer, leb$e Deens. HeÀefo&veebo o meesm³etj ne megÒeefme× efmJeme Yee<eeJew%eeefvekeÀ ³ee DeeOegefvekeÀ He×leer®ee ÒeCeslee ceeveuee peelees. Yee<esceO³es keÀOeerner Gl¬eÀebleer nesle veener HeÀkeÌle HeefjJele&ve nesles DeeefCe ns HeefjJele&ve mebLe ieleerves nesle Demeles, Demes ÒeefleHeeove meesm³etj ³eeves kesÀues. l³eebveer oeKeefJeuesu³ee keÀeefn mebkeÀuHeveebleerue Heg{erue Yeso ne DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eeveeb®ee Hee³ee þjuee. 1) Yeeef<ekeÀ J³eJemLee DeeefCe Yeeef<ekeÀ Jele&ve (Langue & Parole) 2) SkeÀkeÀeefuekeÀ DeeefCe keÀeue¬eÀefcekeÀ (Synchronic & Diachronic) 3) ef®evnkeÀ DeeefCe ef®eefvnle (Signifier & signified) 4) DevJe³eefve<þ DeeefCe ieCeefve<þ (Syntagmatic & Paradigmatic) ³eebleerue Yeso HeÀej

cenÊJee®ee Deens.

1) Yeeef<ekeÀ J³eJemLee DeeefCe Yeeef<ekeÀ Jele&ve –

oesve J³ekeÌleeR®³ee mebYee<eCeeceO³es Je SkeÀe®e J³ekeÌleer®³ee JesieJesieUîee Yee<eCeebceO³es DeeHeu³eeuee efJeefJeOelee efometve ³esles. ³ee mebYee<eCeeletve mebÒes<eCe (Communication) Meke̳e nesles. ³eeb®³ee cegUeMeer `ueebie' cnCepes Yeeef<ekeÀ J³eJemLee Demeles. J³ekeÌleer J³ekeÌleervegmeej, ÒemebieeÒemebieevegmeej yeoueCeeN³ee Jeeef®ekeÀ J³eJenejeb®³eeceeies ner ¢{ DeMeer Yeeef<ekeÀ J³eJemLee Demeles. `ueebie' efkebÀJee Yeeef<ekeÀ J³eJemLee ner SkeÀ J³eeHekeÀ DeMeer mebmLee Demeles. keÀesCeerner SkeÀe ceeCemeeuee Yee<ee efvecee&Ce keÀjlee ³esle veener efkebÀJee leer Yee<ee JeeHe©ve mebHeJetve ìekeÀlee ³esle veener. Yeeef<ekeÀ J³eJemLee ner SkeÀe meceepee®eer mecetne®eer, mebmke=Àleer®eer (homogeneous speech

community) efveefce&leer Demeles. ³ee®³eeefJe©× `He@jesue' cnCepes SkeÀe efJeefMe<ì mecetneleerue ceeCemeeves / J³ekeÌleerves JeeHejuesueer Yee<ee nes³e. Òel³e#e J³eJenej ®eeuelees lees `He@jesue' Jej®e. Lees[ke̳eele, Decetle& `ueebie' ®es He@jesue ns J³eeqkeÌleHejlJes Òeieì nesCeejs DebMe©He nes³e. meesm³etj®³ee celes `ueebie' ne Yee<eeefJe%eevee®ee cegK³e efJe<e³e Deens, `He@jesue' veJns. `ueebie' ner efmLej, ceeCemeeHes#eener G®®e HeeleUerJejerue Deens. leer DeeoMe& ceevetve J³ekeÌleer®es Jeeef®ekeÀ Jele&ve Ie[le Demeles.

2) SkeÀkeÀeefuekeÀ DeeefCe keÀeue¬eÀefcekeÀ – SkeÀkeÀeefuekeÀ Je keÀeue¬eÀefcekeÀ ³ee oesvener Yee<eeefJe%eevee®³ee cenÊJee®³ee MeeKee Demetve efveJJeU keÀeue¬eÀefcekeÀ DeY³eeme cnCepes Yee<eeefJe%eeve veener, Demes cele meesm³etjves ceeb[ues. l³ee®³ee keÀeUele keÀeue¬eÀefcekeÀ He×leer®es Je®e&mJe nesles. l³eecegUs ³ee oesve DeY³eemeHe×leerleerue HeÀjkeÀ mHe<ìHeCes ceeb[tve l³ee oesve ÒekeÀejele ieuuele keÀjlee keÀecee ve³es, ns meesm³etjuee DeeJepet&ve meebieeJes ueeieues. l³ee l³ee keÀeUeceO³es l³ee ìHH³eeJej ner Yee<ee DeeefCe efle®eer efmLeleer mJe³ebHetCe& Demeles. ns mecepegve Yee<es®ee DeY³eeme Jne³euee nJee. Yeeef<ekeÀ IeìkeÀeb®eer meceûe J³eJemLee SkeÀe keÀeueefyebot®³ee meboYee&le DeY³eemeCes ner JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer He×leer Demetve l³eeJej meesm³etjves Yej efouee.

82

3) ef®evnkeÀ DeeefCe ef®eefvnle –

`ueebie' efkebÀJee met#ce Yee<eeJ³eJemLee mecepeeJetve IesC³eemeeþer meesm³etj®eer Yeeef<ekeÀ ef®evneb®eer mebkeÀuHevee ue#eele I³ee³euee nJeer. Yee<eeJ³eJemLee cnCepes vegmeles OJeveer veenerle lej efle®es DeefmlelJe ceeveefmekeÀner Demeles. efleuee DeeHeCe `mebkeÀuHevee' cnCetve mebyeesOet MekeÀle veener. keÀejCe efle®es DeefmlelJe lemes YeeweflekeÀ Demeles. Yee<es®ee ne efJeMes<e mHe<ì keÀjC³eemeeþer meesm³etjves `Yeeef<ekeÀ ef®evn' ner mebkeÀuHevee ceeb[ueer. ³ee Yeeef<ekeÀ ef®evneb®es meesm³etjves `ef®evn' (Sign) Je `ef®evnkeÀ' (Signified) Demes oesve IeìkeÀ ceeveues. ner mebkeÀuHevee mHe<ì keÀjleevee meesm³etjves keÀeieoe®³ee ceeieerue yeepet®ee oeKeuee efouee. ³ee oesvner yeepet DeefmlelJeele Demeleele, ef®evn Je ef®evnkeÀ cnCepes OJeefveÒeeflecee Je mebkeÀuHevee ³eeb®es Deletì veeles nes³e. `ef®evn Je ef®evnkeÀ cnCepes OJeveer Je DeLe& ³eeb®³ee mebyebOeeb®eer J³eJemLee Jee mebj®evee cnCepes Yee<ee nes³e.' ns DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eevee®es cetueYetle Òeces³e meesm³etjves ceeb[ues.

4) DevJe³eefve<þ DeeefCe ieCeefve<þ –

Yeeef<ekeÀ ef®evneb®eer DeHeefjJele&veer³elee ner Yeeef<ekeÀ ef®evne®³ee cetu³eebJej DeJeuebyetve Demeles. Yeeef<ekeÀ ef®evns Yee<eeJ³eJemLesle HejmHejebMeer efJejesOemebyebOeeves efveieef[le Demeleele. pes ef®evn Òel³e#eele Demeles, l³eeb®eer meebie[ Òel³e#e GHeefmLele Demeuesu³ee ef®evnebMeer Ieeuelee ³esles. Goe. `JeeIe', ns Yeeef<ekeÀ

ef®evn Iesleues lej l³ee®es `ÒeeCeerHeCe – JeeIeHeCe' O³eeveele ³esles. keÀejCe `nÊeer', `Gbì', `efpejeHeÀ', `ceekeÀ[' DeMee Flej ef®evnebMeer JewOec³ee&®es veeles oeKeJetve les efJeefMe<ì ef®evn DeeHeu³ee ceveeceO³es HekeÌkesÀ nesles. ef®evne®es cetu³e meJe& ef®evneceO³es l³ee®³ee Demeuesu³ee mLeeveeJe©ve efveefM®ele nesles. ef®evne®es ns mLeeve oesve ÒekeÀej®³ee HejmHejmebyebOeebJej DeJeuebyetve Demeles. SkeÀ mebyebOe ¬eÀefcekeÀ efkebÀJee jwefKekeÀ Demelees. l³eecegUs keÀesCel³ee ef®evneveblej keÀesCeles ef®evn ³esF&ue les efveefM®ele nesles. Demee pees IeìkeÀ le³eej neslees l³eeuee `DevJe³eefve<þ IeìkeÀ' (syntagmatic) cnCeleele. ogmeje mebyebOe ef®evneb®³ee DeLee&®³ee DeeOeejeJej efveefM®ele neslees. l³eeuee meesm³etj `meen®e³e&efve<þ mebyebOe' cnCelees. Yeeef<ekeÀ ef®evneb®es ns oesve ieì Deeke=ÀleerceO³es oesve De#eebJej oeKeefJelee ³esleele.

1) GOJe&ieeceer (He@j@ef[ice@efìkeÀ) GYee De#e 2) ef#eeflepemeceeblej (efmeveì@ice@efìkeÀ) Dee[Jee De#e

GOJe&ieeceer cnCepes®e GY³ee De#eeJej SkeÀe®e peeleer®³ee ef®evneb®ee meb®e Demelees. l³eebletve DeeHeCe ³eesi³e l³ee ef®evneb®eer efveJe[ mebÒes<eCeemeeþer keÀjerle Demelees. Dee[J³ee De#eeJej efveJe[uesu³ee ef®evneb®ee ¬eÀce DeeHeCe ueeJelees. ne Deveg¬eÀce keÀeueye× Demelees. ³ee De#eeJej®eer ef®evneb®eer ceeb[Ceer DeeHeCe mLeeveHejlJes keÀjlees. GYee De#e (He@j@ef[iceefìkeÀ) Dee[Jee De#e (efmevedì@ice@efìkeÀ)

83

³ee ceeb[Ceerletve Jeeke̳eyebOe le³eej keÀjlee ³eslees. GoenjCeeLe& Heg{erue Deeke=Àleer Hene – Jejerue Deeke=Àleervegmeej `efmebOet osJeUele ³esles.' ne Jeeke̳eyebOe le³eej neslees. DeMee ÒekeÀejs meesm³etj ³eeb®es cenÊJee®³ee yeeyeermebyebOeer®es efJeJes®eve DeeHeCe Heeefnues. meesm³etj ³eebveer Jew%eeefvekeÀ He×leer®ee DeJeuebye kesÀuee. HeejbHeefjkeÀ cetu³eelcekeÀ, efve³eecekeÀ, DeeoMe&Jeeoer (Prescriptive) ¢ef<ìkeÀesCe Pegieejuee. meesm³etj®³ee ÒeefleHeeovee®eer SketÀCe efoMee mebj®eveeJeeoer (Structural) Deens. Yee<eeefJe%eeveeuee JeCe&veelcekeÀ HeefjceeCe ÒeLece meesm³etjves ÒeeHle keÀ©ve efoues. cnCetve meesm³etjuee `DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eevee®ee pevekeÀ' Demes mebyeesOeC³eele ³esles. yuetceHeÀeru[ - HeeefCeveer³e J³eekeÀjCee®ee ÒeYeeJe, pece&ve Jele&veJeeoer efJe®eejmejCeer DeeefCe DeveskeÀ Yee<eeb®ee DeY³eeme ³eeb®ee SkeÀ$e HeefjceeCe nesTve uesve[& yuetceHeÀeru[ ³eebveer l³eeb®ee Yee<esmebyebOeer®ee ¢ef<ìkeÀesCe yeveefJeuee. Yee<ee DeY³eemee®eer HeejbHeefjkeÀ mebkeÀuHevee ve mJeerkeÀejlee uesve[& yuetceHeÀeru[ ³eebveer Yee<es®ee DeY³eeme DeefOekeÀeefOekeÀ JeCe&veelcekeÀ, Jew%eeefvekeÀ mJe©Hee®ee keÀmee nesF&ue, ³eekeÀ[s ue#e efoues. `DecesefjkeÀve mebj®eveeJeeo' ner ÒeCeeueer ³ee ÒekeÀej®³ee DeY³eemeeletve efvecee&Ce Peeueer. Yee<es®³ee DeY³eemee®³ee HeejbHeefjkeÀ He×leerceO³es Yee<es®³ee meJe&meeceev³e efJeMes<eebJej peemle Yej Demelees. HeCe yuetceHeÀeru[ ³eebvee meJe& Yee<eebvee meceeve DemeCeejer keÀesCeleerner JewefMe<ìîes Dee{Ule veenerle. Yee<ee SkeÀe efHe{erkeÀ[tve Heg{erue efHe{erkeÀ[s keÀMeer meb¬eÀefcele nesles, ³eeefJe<e³eer DecesefjkeÀve mebj®eveeJeeoer DeY³eemekeÀebveer DeeHeueer YetefcekeÀe Heg{erueÒeceeCes ceeb[ueer. l³eeb®³eeceles, DeevegJebefMekeÀlescegUs

veJns, lej meeceeefpekeÀ – meebmke=ÀeflekeÀ ceeO³eceebleHexÀ ceeveJeer Yee<ee SkeÀe efHe{erkeÀ[tve ogmeN³ee efHe{erHe³e¥le meb¬eÀefcele nesles. SKeeoer J³ekeÌleer keÀesCeleer Yee<ee yeesueCeej, ns leer keÀesCel³ee JebMe, peeleer-peceeleer ³eeceO³es pevceeuee Deeueer l³eeJej DeJeuebyetve vemeles lej keÀesCel³ee meceepeele Jee{ueer, efMekeÀueer, ³eeJejner DeJeuebyetve Demeles. ceeveJeslej ÒeeC³eeb®³ee yeeyeleerle cee$e l³eeb®eer mebosMeJenveHe×leer ner SkeÀ pewefJekeÀ ÒesjCee (Biological instinct) Demetve leer DeevegJebefMekeÀ jerleerves ³esle Demeles. cnCepes YeesJeleeue®eer HeefjefmLeleer keÀmeueerner Demees, efJeefMe<ì peeleer®ee ÒeeCeer efJeefMe<ì ÒekeÀej®es efvemeie&oÊe mebosMe®e HeeþJet MekeÀlees. ³ee efvejer#eCeeJe©ve ceeveJeslej ÒeeC³eeb®³ee yeeyeleerle mebosMeJenveHe×leer®es meb¬eÀceCe ns `pewefJekeÀ'

efJeÐee

ceeOeJe

efmebOet

ceesnve

ke=À<Cee

efmebOet

ieeJeeuee

MeeUsle

Iejele

osJeUele

ogkeÀeveele

osJeUele

³esles

peelees.

peeles.

iesueer.

iesuee.

³esles.

84

lej ceeveJeer Yee<es®³ee yeeyeleerle les `meebmke=ÀeflekeÀ' (Cultural) Demeles, Demee efve<keÀ<e& DecesefjkeÀve mebj®eveeJeeoer Yee<eebJew%eeefvekeÀebveer keÀe{uee. Yee<es®es mJe©He DeeefCe He×leer ³ee oesneWmebyebOeer yuetceHeÀeru[ Je l³eeb®³ee Deve³ee³eebveer p³ee efJeefMe<ì mebkeÀuHevee mJeerkeÀeju³ee, l³ee®ee ÒeYeeJe 1930 les 1950 ³ee leerve oMekeÀebJej efJeue#eCe He[uee. DeLe& (meaning) ³ee IeìkeÀe®³ee DeY³eemeemeeþer Jele&veJeeoer leÊJemejCeer®ee (Behaviouristic Principles) mJeerkeÀej, Yeeef<ekeÀ IeìkeÀeb®³ee efveOee&jCeemeeþer efMemleye× MeesOeve He×leerJejerue (Discovery Procedures) Yej DeeefCe Yee<eeY³eemeeuee mJee³eÊe (Autonomous) DeeefCe Jele&veJeeoer J³egnevegmeej Jew%eeefvekeÀ cnCepes (Scientific) yeveC³ee®ee Òe³elve, ner ³ee mebÒeoe³ee®eer þUkeÀ JewefMe<ìîes nesle. DeMee ÒekeÀejs yuetceHeÀeru[ ³eeves meesm³etjÒeceeCes®e J³eeqkeÌleJ³ekeÌleer®³ee Yeeef<ekeÀ Òe³eesieYesoebHeemetve Decetle& DeMeer Yeeef<ekeÀ mebj®evee JesieUer keÀe{C³ee®ee Òe³elve kesÀuee. l³eemeeþer `Jeeef®ekeÀ ke=Àleer' (act of

speech) DeMeer SkeÀ mebkeÀuHevee ceeb[ueer. efleuee ceveesefJe%eeveeleerue `Jele&veJeeo' (Behaviourism) ³ee efJe®eejmejCeer®eer pees[ efoueer. `%eeve cnCepes ogmejs keÀenerner vemetve efJeefMe<ì ®eslekeÀ Je efJeefMe<ì Òeeflemeeo ³eeb®³eeceO³es efvecee&Ce nesCeeje efvel³emebyebOe nes³e', Demes Jele&veJeeÐeeb®es ÒeefleHeeove nesles. ceeveJeer Yee<es®³ee meboYee&le Jele&veJeeoer YetefcekeÀe ceeb[C³ee®es keÀece yuetceHeÀeru[ ³eebveer ÒeLece kesÀues. DeeHeueer ner YetefcekeÀe mHe<ì keÀjC³eemeeþer l³eebveer Heg{erue Òeefme× GoenjCe efoues. pe@keÀ DeeefCe efpeue ³ee oesIeebHewkeÀer efpeue efnuee SkeÀoe meHeÀj®ebo Kee³e®eer F®íe Peeueer. leer mJele: Pee[epeJeU peeTve les HeÀU lees[tve KeeT MekeÀles, ns S, R ³ee ef®evnebveer oeKeefJelee ³esF&ue. S cnCepes ®eslekeÀ Stimulus (efpeueuee YegkesÀ®eer peeCeerJe nesCes), R cnCepes Òeefleef¬eÀ³ee Reaction (meHeÀj®ebo nmlebiele keÀjCes); HeCe efpeue®ee nÆ pe@keÀves les efleuee DeeCetve ÐeeJes, Demee Deens. cnCetve leer RY ner Òe³ee&³eer Òeefleef¬eÀ³ee J³ekeÌle keÀjles. pe@keÀuee leer HeÀU DeeCetve Ðee³euee meebieles. Jeeefiebefê³eeb®³ee meenîeeves keÀener efJeefMe<ì OJeveer Jee{les. efpeue®eer ner He³ee&³eer Òeefleef¬eÀ³ee pe@keÀceO³es ®eslekeÀ yevetve (S) lees

efleuee HeÀU DeeCetve oslees DeeefCe efpeue®es Godieej – HeÀU DeeCeC³ee®eer Debeflece ke=Àleer keÀjCes ner Òeefleef¬eÀ³ee (R) pe@keÀuee keÀjeJe³eeme meebieleele. Jele&veMe=Kebuesleerue ns ìHHes Heg{erueÒeceeCes oeKeefJelee ³esleerue. S r..... S R→→ → DeMeer J³ekeÌle keÀjlee ³esFue. Yee<es®³ee DeY³eemekeÀe®ee Jeeef®ekeÀ ke=Àleer (r….s) efn®³eeMeer®e mebyebOe Deens. yuetceHeÀeru[®³ee Meyoeble meebieeJe³ee®es lej, Man

produces under ertain types of stimuli certain vocal Souds & his Fellows hearing these sounds make the appropriate response or, in the other words, in human speech different sounds have different meaning : yuetceHeÀeru[®³ee celes Yee<ee efMekeÀCes cnCepes s r→ DeeefCe S R→ ³eebleerue mebyebOee®ee SKeeÐee Yeeef<ekeÀ meceepeele DevJe³eeLe& ueeJelee ³esCes ne nes³e. ³esLes efpeue®es G®®eejCe cnCepes Jeeef®ekeÀ Jele&ve (Verbal behavior) nes³e. cetU ®eslekeÀ (efpeue®eer YetkeÀ) DeeefCe Debeflece Òeefleef¬eÀ³ee (pe@keÀves HeÀU DeeCetve osCes) ³eeb®³eele SkeÀ efvel³e mebyebOe ÒemLeeefHele neslees. ³ee Hewuetuee yuetceHeÀeru[ G®®eejCee®es `DeeMe³eelcekeÀ Debie' (Content) cnCeleele. ceOeueer Òeefleef¬eÀ³ee (efpeue®es G®®eejCe) ner®e Heg{®³ee ìHH³eele og³³ece ®eslekeÀ yevetve ³esles. ³eeuee yuetceHeÀeru[ DeeefJe<keÀjCee®es Debie (Expression) cnCeleele. Yee<eeefJe%eeveeuee ³ee oesve Debieeleerue

85

mebyebOeeb®es mHe<ìerkeÀjCe oslee ³eeJe³eeme Heeefnpes. l³eemeeþer ³ee efJeMJeeleerue Yee<ee JeieUlee Flej Jemlet, efmLeleer ³eeb®esner Jew%eeefvekeÀ mJe©Hee®es JeCe&ve JneJe³eeme nJes. ceie®e `DeLe&' (meaning) ³ee Yeeef<ekeÀ Hewuet®ee efJe®eej Yee<eeefJe%eeve keÀ© MekesÀue, Demes yuetceHeÀeru[ ³eeb®es cele Deens. Yeeef<ekeÀ mebj®eves®³ee efJeMues<eCee®eer SkeÀ efJeefMe<ì He×le yuetceHeÀeru[Jeeoer Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer efJekeÀefmele kesÀueer. ner He×le Jemlegefve<þ Je Jew%eeefvekeÀ mJe©Hee®eer Deens. leMeer®e DevegYeJeefve<þ Deens. DecesefjkeÀve mebj®eveeJeeÐeebveer Yee<eeJew%eeefvekeÀ MeesOeveHe×leer®es mJe©He Heg{erueÒeceeCes þjefJeues. Yee<es®eer menpeHeCes Fbefê³eiec³e DemeCeejer HeeleUer OJeveeR®eer Demeles, lesJne Yeeef<ekeÀ OJeveer®³ee Jee mJevee®³ee HeeleUerHeemetve meg©Jeele keÀ©ve Meyo©Hes Jee Heos DeeefCe Jeeke̳es ³ee DeefOekeÀ iegbleeiegbleer®³ee

mebj®eveelcekeÀ HeeleUerHe³e¥le ÒeJeeme keÀje³e®ee. DeMee ÒekeÀejs mJeve, ©Hes Jee Heos – Jeeke̳es ³ee efJeMues<eCee®³ee ¬eÀceJeej HeeleUîee þjleele. mJeve, ©Hes, Je Jeeke̳es ³ee HeeleUîeebJej ÒeLece `ueIeglece J³eJe®ísokeÀlJe' (Contrast) ³ee leÊJee®³ee DeeOeejs efveefM®ele keÀje³e®es. mJeveeb®³ee HeeleUerJej ueIeglece IeìkeÀ mJeefvece (Phoneme) lej ©Heeb®³ee HeeleUerJej ueIeglece IeìkeÀ ©efHece (Morpheme) Deens. cejeþerceO³es `HeU', `HeÀU' ns oesve Meyo JesieUs Demeu³eeves `He' DeeefCe `HeÀ' ns mJeve J³eJe®ísokeÀ Jee efYeVe Deensle. cnCepes®e les oesve OJeveer cejeþerle mJeefvece þjleele. Òel³eskeÀ Yee<es®eer mebj®evee JesieUer Demeueer lejer l³ee mebj®eves®ee MeesOe IesCeeN³ee Jew%eeefvekeÀ He×leer cee$e l³ee®e Demeleele Demes leÊJe DecesefjkeÀve mebj®eveeJeeÐeebveer ceeb[ues nesles. SWefê³e efvejer#eCe keÀ©ve l³ee DeeOeejs SkeÀ JeieeakeÀjCeelcekeÀ peb$eer (Taxonomy) le³eej keÀjCes, Demes ³ee He×leer®es mJe©He nesles. ³ee MeesOeveHe×leer (discovery procedures) DeJeuebefyeu³ee keÀer keÀesCel³eener Yee<es®eer mebj®evee nmlebiele nesles, Demee efJeMJeeme DecesefjkeÀve mebj®eveJeeÐeebvee Jeeìle neslee.

veesce ®ee@cmkeÀer –

DecesefjkeÀve mebj®eveeJeeoer Yee<eeJew%eeefvekeÀeb®³ee ³ee DevegYeJeJeeoer (Empiricist) MeesOeHe×leerceOeerue GefCeJee ®ee@cmkeÀer ³eebveer ÒekeÀeMeele DeeCeu³ee. Òel³eskeÀ Yee<es®eer j®evee Devev³e Demeles,

ns mebj®eveeJeeÐeeb®es cnCeCes ®ee@cmkeÀeruee ceev³e veener. l³ee®eÒeceeCes Yee<ee ner cetuele: meceepe – mebmke=ÀeflemeeHes#e iees<ì Demeles nsner ceev³e veener. Yee<es®ee meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e efJe®eej yeepetuee keÀe{tve SkeÀe Decetle& HeeleUerJej Yee<es®³ee mebj®eves®ee efJe®eej ®ee@cmkeÀer keÀ© Heenlees. ³ee meboYee&le Yee<eeYee<eebleerue YesoebHes#ee meec³emLeUs, Yeeef<ekeÀ meeceev³es (language universals) DeefOekeÀ cenÊJee®eer þjleele. mJeefvece, Jeeke̳es, DeLe& ³ee leervener HeeleUîeebJej Yeeef<ekeÀ meeceev³es Dee{Uleele. p³ee®ee Kegueemee SsefleneefmekeÀ Jee YeewieesefuekeÀ HegjeJ³ee®³ee DeeOeejs oslee ³esle veener. Jeeke̳ej®eveeb®es keÀener ÒekeÀej, Goe. ÒeMveeLe&keÀ j®evee, mebyebOeer j®evee, Fl³eeoer DeveskeÀ Yee<eebceO³es meejKee®e DeekeÀej Iesleele. yeesueYee<es®es ìHHes meieUerkeÀ[s meejKes efomeleele. ®ee@mkeÀer®³ee celes yeesueYee<es®es meeJe&ef$ekeÀ Dee{UCeejs ìHHes Demeesle Jee meeJe&ef$ekeÀ efomeCeeN³ee Yeeef<ekeÀ j®evee Demeesle, l³eeletve Yeeef<ekeÀ meeceev³eeb®eer SkeÀ ®eewkeÀì efomeles. ®ee@cmkeÀer®³ee celes, Yee<eeefJe%eeveeves ³ee ®eewkeÀìer®ee MeesOe I³eeJee. DecesefjkeÀve mebj®eveeJeeoer Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer `efJe%eeve' ³ee mebkeÀuHevesefJe<e³eer peer YetefcekeÀe Iesleueer leer ®ee@cmkeÀeruee ©®eueer veener. ®ee@cmkeÀer ³ee®³ee ¢<ìerves Yee<ee cnCepes Jeeef®ekeÀ Jele&ve vemetve Yeeef<ekeÀ %eeve Jee #ecelee nes³e. ceeveJeer %eeveMekeÌleerkeÀ[s leer DeeHeues ue#e JesOeles. DeekeÀueve Je yeesueCes ³ee

86

oesvner Òeef¬eÀ³eebceeies Yeeef<ekeÀ %eeve Demeles, ³ee %eeveeefMeJee³e keÀesCeleener Yeeef<ekeÀ J³eeHeej Meke̳e nesCeej veener, ner ®ee@cmkeÀer®eer melele®eer YetefcekeÀe Deens. DecesefjkeÀve mebj®eveeJeeoer Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer ³eesefpeuesu³ee MeesOeHe×leer ieesUe kesÀuesu³ee meeceûeerHegjl³ee®e ce³ee&efole (corpus bound) Deensle, l³ee JeieeakeÀjCeelcekeÀ (Taxonomic) JeCe&ve osCeeN³ee Deensle, DeMeer ìerkeÀe ®ee@cmkeÀerves kesÀueer Deens. Yee<ee cnCepes vegmeles ieesUe kesÀuesues Godieej veJnles. lej Yee<esle Meke̳e DemeCeejs meJe& Godieej ³ee meJe& Meke̳eleeb®ee JesOe IesC³ee®eer #ecelee Yee<eeefJe%eeveeves oeKeefJeueer Heeefnpes, Demes ®ee@cmkeÀer®es cnCeCes Deens. Jew%eeefvekeÀ He×le, cnCepes kesÀJeU efJeieeceer He×le veJns lej efJeieceve Je efveieceve ³eeb®eer meebie[ IeeueCeejer `DeY³egHeieceefveieeceer' He×le (Hypothetico deductive method) nes³e, Demes ®ee@cmkeÀerves cnìues Deens. efveefce&leerMeeruelee ne Yee<es®ee cenÊJee®ee iegCe ®ee@cmkeÀer ceevelees. ³ee Yee<es®³ee efvepeYee<ekeÀebveer keÀe{uesues meJe& Godieej (ulteranes) cnCepes `Ye' ner Yee<ee nes³e. `Ye' ner Yee<ee efMekeÀCes cnCepes `Ye' Yee<ee yeesueCeeN³ee J³ekeÌleeR®es Jele&ve Heentve DevegkeÀjCeeÜejs lemes®e Jeeef®ekeÀ Jele&ve keÀjCes ner Jele&veJeeÐeeb®eer YetefcekeÀe ®ee@cmkeÀeruee HeeskeÀU Jeeìles. keÀejCe `Ye' ®³ee meJe& Godieejeb®eer ieCeleer keÀjCes DeMeke̳e keÀesìerleerue iees<ì Deens. ceeCetme DeieefCele Godieej, Jeeke̳es efvecee&Ce keÀ© MekeÀlees. ceeveJeer Yee<es®³ee ³ee MekeÌleeruee `efveefce&efleMeeruelee' (Creativity) cnCeleele. ³ee efþkeÀeCeer uesKekeÀ, keÀueeJebleepeJeU DemeCeejer mepe&keÀlee ie=nerle Oejuesueer veener. meJe&meeceev³e ceeCetmener veJeerve, HetJeea keÀOeerner ve SskeÀuesueer Jee G®®eejuesueer Jeeke̳es efvecee&Ce keÀ© MekeÀlees. ner efveefce&leerMeeruelee ne meJe&®e Yeeef<ekeÀ J³eJeneje®ee SkeÀ iegCeOece& Deens. Yee<ee Deelcemeele keÀjCes cnCepes ner efve³eceJ³eJemLee Deelcemeele keÀjCes. Òel³e#e Yeeef<ekeÀ Jele&ve Jee Godieej ³eeuee ®ee@cmkeÀer `Yeeef<ekeÀ Òe³eesie' (Performance) Demes veeJe osleele, lej ³ee Òe³eesieeceeieerue efve³eceJ³eJemLes®es DeeHeCeeme menpe %eeve nesles, l³eeuee les `Yeeef<ekeÀ #ecelee' (Competence) cnCeleele. ³ee Yeeef<ekeÀ IeìkeÀeb®es DeeefCe efve³eceJ³eJemLes®es %eeve ÒeeHle keÀ©ve IesC³ee®eer SkeÀ ceeveefmekeÀ kegÀJele ceeveJeeHeeMeer efvemeie&oÊe mJe©Heele Demeles. lees l³ee®³ee pewefJekeÀ Ie[Ceer®ee®e SkeÀ Yeeie Demelees. Yee<ee ner DeevegJebefMekeÀ jerl³ee Deelcemeele nesle DemeeJeer, DeMeer ®ee@cmkeÀer®eer YetefcekeÀe Deens. ueneve cegues Yee<ee efMekeÀleele, les HeeneC³eemeejKes Demeles. DeOe&Jeì Meyo, lees[keÀercees[keÀer Jeeke̳es, ³eeletve SkeÀ JesieUer®e J³eekeÀjCeJ³eJemLee l³eeb®³ee ceveele Demeles. Yee<eeefveefce&leer®³ee ³ee ³eb$eCesuee Language

Acquisition Device / LAD Demes veeJe ®ee@cmkeÀerves efoues Deens.

³ee MekeÌleerÜejs ÒeeHle nesCeeN³ee Yee<eeefJe<e³ekeÀ menpe%eevee®es leerve þUkeÀ ÒekeÀej He[leele – 1) j®evesJej DeeOeejuesueer DeveskeÀeLe&lee. 2) JesieJesieUîee Jeeke̳eebceOeerue j®eveelcekeÀ mebyebOe. 3) JejJej Heenelee meejK³ee efomeCeeN³ee j®eveebceOeerue Yeso.

87

GoenjCeeLe& `lees efJe<Cet owJelee®es mcejCe keÀjlees' - ³ee Jeeke̳ee®es oesve DeLe& mebYeJeleele. De) keÀesCeerlejer `lees' ne ie=nmLe efJe<Cet owJelee®es mcejCe keÀjlees. Dee) lees efJe<Cet `owJelee®es' mcejCe keÀjlees. cnCepes SkeÀe Meyomebefnlesves Yee<esle efYeVe íìe efvecee&Ce nesleele Je DeveskeÀeLe&lee ³esles, efle j®evesJej DeeOeejuesueer Demeles. ÒeMveeLeea, Dee%eeLeea, vekeÀejeLeea DeMee DeveskeÀ ÒekeÀej®³ee Jeeke̳ej®evee Yee<esle Dee{Uleele. l³eeb®³eele efJeefMe<ì ÒekeÀej®es mebj®eveelcekeÀ mebyebOe Demeleele. DeveskeÀoe j®eves®³ee ¢<ìerves oesve Jeeke̳es meejKeer®e efomeleele. HeCe l³ee®es DeLe& JesieUs Demeleele. 1) osJee®eer Hetpee keÀjCes ³eesi³e Deens. 2) osJee®eer Hetpee keÀjCes ceev³e Deens. JejJej Heenlee oesvner Jeeke̳ee®eer j®evee meejKeer Jeeìles. HeCe efle®³eeleerue Deble:mlejer³e j®evee JesieUer Demeles. Yee<esceO³es keÀesCel³ee ÒekeÀej®³ee j®evee meceeefJe<ì nesT MekeÀleele, ³eemebyebOeer ®ee@cmkeÀer ³eebvee DeefYeÒesle Demeuesu³ee J³eekeÀjefCekeÀ efme×ebvle megmHe<ì DeMeer efJeOeeves keÀjlees Je Heg{s j®eveeb®³ee met$eele mebj®eveelcekeÀ JeCe&ve oslees. J³eekeÀjCee®³ee ³ee JewefMe<ìîeeuee ®ee@cmkeÀer (Generative Capacity) cnCepes `efveoxMevemeeceL³e&' efkebÀJee `pevevemeeceL³e&' ner meb%ee JeeHejlees. DeMee ÒekeÀejs 1957 meeueeHeemetve ®ee@cmkeÀer ³eeves Yee<eeJew%eeefvekeÀ DevegyebOe efJekeÀefmele kesÀuee, Demes efomeles. DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eeveeceO³es meesm³etj, yuetceHeÀeru[ Je ®ee@cmkeÀer ³eeb®³ee efme×ebleebveer ceewefuekeÀ Yej Ieeleuesueer Deens. l³eecegUs JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eevee®³ee cetueleÊJeebJej cenÊJee®³ee ÒekeÀeMe He[uesuee Deens.

����������������

88

2

OJeefveefJe®eej JeCe&veelcekeÀ Yee<eeMeem$ee®³ee OJeefveefJe®eej, mJeefveceefJe®eej, HeefoceefJe®eej Je Jeeke̳eefJe®eej DeMee ®eej GHeMeeKee ceeveu³ee iesu³ee Deensle. keÀesCel³eener yeesueer®ee efkebÀJee Yee<es®ee SkeÀkeÀeefuekeÀ ¢<ìerves pesJne efJe®eej keÀjC³eele ³eslees lesJne ³ee ®eej GHeMeeKeeb®ee DeY³eeme ÒeecegK³eeves DeefYeÒesle Demelees.

Yee<ee ner OJeefve©He Demeu³eecegUs Yee<eeMeem$eeleerue Heefnues HeeTue cnCepes OJeveer®ee efJe®eej. OJeefveefJe®eej ner Yee<eeMeem$ee®eer cenÊJee®eer MeeKee Deens. efkebÀyengvee Yee<eeMeem$ee®ee ne Hee³ee Deens. OJeveeR®³ee efvejefvejeU³ee iegCeOecee¥®eer, ue#eCeeb®eer veerì DeesUKe Peeu³eeefMeJee³e mJeefveceefJe®eej keÀjlee ³esCeej veener.

ceeveJeer cegKeeÜejs DeveskeÀ OJeveer efvecee&Ce kesÀues peeleele, HeCe meJe&®e OJeveer Yee<esceO³es JeeHejues peeleele Demes veener. cegKeeJeeìs efvecee&Ce Peeuesu³ee Je Yee<esle JeeHeju³ee peeCeeN³ee OJeveeRvee `mJeve' Demes cnCeleele. DeeOegefvekeÀ Yee<eeefJe%eeveele DeeHeCe p³eeuee `mJeve' cnCelees l³eeuee HeejbHeefjkeÀ J³eekeÀjCeele `OJeveer' cnìues peele Demes. HeCe OJeveer ner meb%ee HeÀejMeer ³eesi³e veener. keÀejCe leer meJe&meceeJesMekeÀ Deens. DeeHeCe lees[ebves efkeÀleerlejer DeeJeepe keÀe{lees. ®egkeÀ®egkeÀC³ee®ee DeeJeepe, peebYeF&®ee DeeJeepe, ns cegKeeJeeìs efvecee&Ce Peeuesues OJeveer Deensle, HeCe les mJeve veenerle. keÀejCe ns OJeveer Yee<esle JeeHejues peele veenerle. ³eeefMeJee³e He#³eeb®eer ef®eJeef®eJe, keÀeWye[îeeb®es DeejJeCes, yeme®ee, Jeneveeb®ee DeeJeepe ns OJeveer mJeve veenerle. OJeveer DeeefCe mJeve ³eebleerue HeÀjkeÀ mHe<ì JneJee ³eemeeþer Yee<eeefJe%eeveeves `OJeveer' ner meb%ee ve mJeerkeÀejlee leeW[eJeeìs efvecee&Ce Peeuesu³ee Je Yee<esle JeeHeju³ee iesuesu³ee OJeveeruee `mJeve' ner HeeefjYeeef<ekeÀ meb%ee efouesueer Deens. mJevee®ee Yee<eeefvejHes#e DeY³eeme Yee<eeefJe%eevee®³ee p³ee MeeKesle kesÀuee peelees, efleuee `mJeveefJe%eeve' Demes cnCeleele. mJeveefJe%eevee®³ee ÒecegKe leerve MeeKee Deensle. 1) Deew®®eeefjkeÀ mJeveefJe%eeve 2) meeb®eeefjkeÀ mJeveefJe%eeve 3) ÞeJ³e mJeveefJe%eeve

1) Deew®®eeefjkeÀ mJeveefJe%eeve –

ceeveJeer MejerjeÜejs mJeveeb®eer efveefce&leer keÀMeer nesles ³ee®ee efJe®eej Deew®®eeefjkeÀ mJeveefJe%eeveeceO³es kesÀuee peelees. mJeveefveefce&leer®³ee Òeef¬eÀ³es®ee efJemle=le Je meÒe³eesie DeY³eeme Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer kesÀuesuee

89

Deens. mJeveeb®eer efveefce&leer keÀMeer nesles, mJeveefveefce&leerle keÀesCeles DeJe³eJe menYeeieer nesleele, mJeveeb®es iegCeOece& keÀesCeles, mJeveeb®es JeieeakeÀjCe keÀesCel³ee leÊJeebvegmeej kesÀues peeles, cegKeeJeeìs efvecee&Ce Peeuesu³ee keÀesCel³ee OJeveeRceO³es mJeve yeveC³ee®eer #ecelee Demeles, ns efJe<e³e Deew®®eeefjkeÀ mJeveefJe%eevee®³ee keÀ#esle ³esleele. keÀesCel³eener Yee<es®³ee DeY³eeme keÀjC³eemeeþer Deew®®eeefjkeÀ mJeveefJe%eeveeleerue efvejer#eCes Hee³eeYetle þjleele.

2) meeb®eeefjkeÀ mJeveefJe%eeve –

cegKeeÜejs pesJne mJeve efvecee&Ce nesleele lesJne l³eeb®ee nJesJej DeeIeele neslees. ³ee DeeIeeleecegUs nJee kebÀHe HeeJeles. kebÀHeecegUs mJeveuenjer GlHeVe nesleele. mJeveuenjeR®eer kebÀHeves DeeefCe DeeJe=l³ee ceeHeve³eb$ee®³ee meene³³eeves efJeefMe<ì He×leerves ceespelee ³esleele. l³eeletve mJevee®es iegCe, leerJe´lee ³ee iees<ìer ue#eele ³esleele. ³ee ÒekeÀej®³ee DeY³eemeeuee `meeb®eeefjkeÀ mJeveefJe%eeve' cnCeleele. mJeveeb®ee nJesletve nesCeeje meb®eej Yeeef<ekeÀ meb%eevee®³ee ¢<ìerves cenÊJee®ee Demeuee lejer l³ee®ee met#ce DeeefCe meKeesue DeY³eeme Yee<eeefJe%eeveeHes#ee YeeweflekeÀ efJe%eeveeceO³es®e keÀjves Meke̳e Deens.

3) ÞeJ³e mJeveefJe%eeve –

mJeefveefce&leer FlekeÀe®e SskeÀCeeN³ee®³ee ceveeves kesÀuesuee mJeerkeÀej meb%eeHeveele cenÊJee®ee Demelees. ³ee DeY³eemeeuee `ÞeJ³e mJeveefJe%eeve' cnCeleele. ÞeJeCeeceeieerue MejerjMeem$eer³e Òeef¬eÀ³ee Gueie[tve oeKeefJeCes iegbleeiegbleer®es Demeles, keÀejCe ÞeJeCe J³eeqkeÌleefve<þ Demeles. SsskeÀCeeN³eebvee meb%eeHeve #ecelesMeer ÞeJeCee®ee mebyebOe Demeuee lejer leer J³eeqkeÌleHejlJes SkeÀe DeLee&ves %eeveelcekeÀ Òeef¬eÀ³ee Demeles. l³eecegUs ÞeJ³e mJeveefJe%eevee®³ee #es$eele Yee<eeefJe%eeveeuee SkeÀe ce³ee&osHeueerkeÀ[s mebMeesOeve keÀjCes Meke̳e nesle veener. Yee<eeefJe%eevee®ee Yej cegK³elJes Deew®®eeefjkeÀ mJeveefJe%eeveeJej®e Demelees.

Jeeefiebefê³e

90

Jeeefiebefê³e – 1. Jej®es oele, 2. Jej®es Deesþ, 3. ovlecetU, 4. Deûe ìeUt, 5. keÀþerCe ìeUt (cetOee&), 6. ce=otleeuet (leeuegHeì), 7. DeefueefpeJne (He[peerYe), 8. ieueefYeefÊekeÀe, 9. Keeue®ee Deesþ, 10. Keeue®es oele, 11. efpeJneûe, 12. efpeJneHeÀuekeÀ, 13. DeûeefpeJneHe=<þ, 14. keWÀêefpeJneHe=<þ, 15. HeM®eefpeJneHe=<þ, 16. efpeJnecetue, 17. GHeefpeJne, 18. DeeYeemeer mJejleb$eer, 19. kebÀþÜej, 20. mJejleb$eer, 21. DeVeceeie&, 22. ÍJeemeceeie&, 23. cegKeefJeJej, 24. veeefmekeÀeefJeJej Jeeefiebefê³ee®eer j®evee Je keÀe³e& - ceeCetme leesb[eves yeesuelees efkebÀJee cegKeeJeeìs mJeve efvecee&Ce kesÀues peeleele. mJeveefveefce&leerceO³es leeW[eJ³eeqkeÌleefjkeÌle Dev³e DeJe³eJener menYeeieer nesle Demeleele. HegÀHeÌHegÀmes, ÍJeemeveefuekeÀe, mJej³eb$e, He[peerYe, leesb[e®eer HeeskeÀUer, veekeÀe®eer HeeskeÀUer, ìeUt, oele, peerYe DeeefCe Deesþ ³ee Fbefê³eeb®³ee ceoleerves mJeveeb®eer efveefce&leer nesles. mJeveefveefce&leer keÀjCeeN³ee ³ee Fbefê³eebvee `Jeeefiebefê³e' cnìues peeles.

mLeeve Je Òe³elveeJej DeeOeeefjle mJeveeb®es JeieeakeÀjCe – HegÀHeÌHegÀmeebletve efveIeeuesueer nJee veekeÀeJeeìs yeensj He[le Demeleevee®e Yee<esleerue yengmebK³e mJeve efvecee&Ce nesleele. mJeveefveefce&leer®eer ef¬eÀ³ee cegK³elJes G®íJeemeeJej DeeOeejuesueer Deens. yeensj He[CeeN³ee ÍJeemee®³ee meene³³eeves efvecee&Ce kesÀuesu³ee mJeveebvee `yeefn:MJeefmele mJeve' Demes cnCeleele. veekeÀeJeeìs nJee Deele Iesleueer peele Demeleevee keÀener ceespekesÀ®e mJeve efvecee&Ce nesleele. l³eebvee `Deble:ÍJeefmele mJeve' Demes cnCeleele. cejeþer Yee<esle Demes mJeve veenerle, HeCe efmeboer DeeefCe DeeefÖeÀkeÀer Yee<eeble Deensle. HegÀHeÌHegÀmeeJeeìs yeensj He[Ceejer nJee DeeHeu³ee ÍJeemeveefuekesÀle ³esles. ÍJeemeveefuekesÀ®³ee ceeies®e DeVeveefuekeÀe Demeles. ³ee oesneW®³ee leeW[eJej l³eebvee Deueie þsJeCeeje SkeÀ He[oe Demelees, l³eeuee `GHeefpeJne' efkebÀJee `mJej³eb$eeJejCe' cnCeleele. GHeefpeJns®³ee Keeue®³ee yeepetme ÍJeemeveefuekesÀle mJej³eb$e ne cenÊJee®ee DeJe³eJe Demelees. GHeefpeJne ner ÍJeemeveefuekeÀe DeeefCe DeVeveefuekeÀe ³ee oesneWJej GIe[PeeHe keÀjCeeN³ee PeekeÀCeemeejKeer yemeuesueer Demeles. leeW[eJeeìs Deele Iesleuesues DeVe pesJne DeVeveefuekesÀletve Heesìele peele Demeles, lesJne GHeefpeJne ÍJeemeveefuekesÀJe He[tve ÍJeemeceeie& yebo keÀjles. ³eecegUs DevvekeÀCe ÍJeemeceeiee&le peeTve þmekeÀe ueeieC³ee®eer Meke̳elee veenerMeer nesles. ³eeGueì pesJne DeeHeCe HeÀkeÌle ÍJemeve keÀjerle Demelees lesJne GHeefpeJne DeVeveefuekesÀJej He[tve DeVeveefuekeÀe yebo keÀjles Je ÍJeemeveefuekeÀe ÍJemeveemeeþer ceeskeÀUer þsJeles. pesJeCes DeeefCe yeesueCes ³ee oesvner ef¬eÀ³ee ceevemeeves SkeÀe®e JesUe kesÀu³ee lej GHeefpeJnsueener GIe[PeeHe HeÀej peueo ieleerves keÀjeJeer ueeieles. ner GIe[PeeHe veerì ve Peeu³eeme þmekeÀe ueeielees. cnCetve pesJeleevee yeesuet ve³es, Demes cnìues peeles.

GHeefpeJns®³ee Keeue®³ee yeepetuee Demeuesues mJej³eb$e HeeleU DeMee ®eej ueJeef®ekeÀ HeÆîeebveer yeveuesues Demeles. ³ee HeÆîeebvee `mJej³eb$eer' Demes cnCeleele. GpeJeerkeÀ[s SkeÀeKeeueer SkeÀ DeMee oesve HeÆîee DeeefCe [eJeerkeÀ[s SkeÀeKeeueer SkeÀ DeMee oesve HeÆîee DeMeer ³ee HeÆîeeb®eer j®evee Demeles. HeÆîeebceO³es peer ceeskeÀUer peeiee Demeles efleuee `kebÀþÜej' Demes cnCeleele. ³ee HeeskeÀUerletve nJee Deele yeensj peeles. nJes®³ee oeyeeves mJejleb$eer kebÀHe HeeJeleele. ®eej mJejleb$eerHewkeÀer Jej®³ee mJejleb$eer leeþj Demeleele. l³ee kebÀHe HeeJele vemeu³eecegUs mJeveeb®³ee efveefce&leerle l³ee keÀesCeles®e keÀece keÀjerle veenerle. cnCetve ³ee Jej®³ee oesve HeÆîeebvee `DeeYeemeer mJejleb$eer' Demes cnCeleele. GpeJeerkeÀ[erue Je [eJeerkeÀ[erue Òel³eskeÀer SkeÀ DeMee Keeue®³ee oesve mJejleb$eer HeeleU DeeefCe ueJeef®ekeÀ Demeleele. l³ee kebÀHe HeeJeleele Je mJeveeb®³ee efveefce&leerme meene³³e keÀjleele.

91

Heg{erue Deeke=ÀleerJe©ve mJejleb$eeR®³ee keÀener cenÊJee®³ee DeJemLee DeeHeu³ee ue#eele ³esleele.

mJejleb$eer®³ee efJeefJeOe DeJemLee

mJejleb$eer

SkeÀceskeÀeRHeemetve otj : HeeskeÀUer HetCe&

ceeskeÀUer ÍJemeveeJemLee

mJejleb$eer HetCe& ef®ekeÀìuesu³ee HeeskeÀUer yebo.

kebÀþÜejer DeJejesOe

mJejleb$eerceO³es efve©bo HeeskeÀUer : mJejleb$eer kebÀefHele

Iees<eOJeveeR®eer efveefce&leer

mJejleb$eer®ee 3/4 Yeeie SkeÀceskeÀeRpeJeU

mJejleb$eer leeþ kegÀpeyegpeer®ee OJeveer

1) Heefnu³ee DeJemLesceO³es mJejleb$eer SkeÀceskeÀebHeemetve KetHe otj iesuesu³ee Deensle. ÍJeemeveefuekesÀletve efveIeCeeN³ee nJesuee yeensj He[e³euee KetHe ceeskeÀUer peeiee Demeles. ³eecegUs yeensj He[CeeN³ee nJesuee mJejleb$eeRvee Kesìtve peeC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee vemeles. nJesMeer Ie<e&ve ve Peeu³eecegUs mJejleb$eer kebÀHe HeeJele veenerle. ³ee DeJemLesle mJeve efvecee&Ce nesT MekeÀle veenerle, ner kesÀJeU ÍJemevee®eer DeJemLee nes³e.

2) ³ee DeJemLesle mJejleb$eer SkeÀceskeÀeRvee HetCe&HeCes ef®ekeÀìuesu³ee Demeleele. nJesuee kebÀþÜejeceOetve yeensj He[e³euee peeiee vemeles. ³ee efmLeleeruee `kebÀþÜejer³e DeJejesOe efmLeleer' cnCeleele. ³ee DeJemLesle kesÀJeU `kebÀþÜejer³e mHeMe&' ne mJeve JeieUlee Dev³e mJeveeb®eer efveefce&leer nesle veener.

³ee oesve DeJemLeeb®³ee ceO³es mJejleb$eer®³ee keÀener Dev³e neue®eeueer nesleele. mJeveefveefce&leer®³ee ¢<ìerves l³ee cenÊJeHetCe& Demeleele.

3) eflemeN³ee DeJemLesle mJejleb$eer SkeÀceskeÀeR®³ee KetHe®e peJeU ³esleele. nJesuee yeensj peeC³eemeeþer efve©bo ceeie& efMeuuekeÀ jenlees. meenefpekeÀ®e nJee mJej³eb$eervee Ieemetve Heg{s peeles. ³ee Ie<e&CeecegUs mJejleb$eer kebÀHe HeeJeleele. ³ee DeJemLesle pes mJeve efvecee&Ce nesleele l³eebvee `Iees<e' mJeve cnCeleele. Goe. `ied', `od', `yed', `Oed' ns Iees<e mJeve Deensle. Iees<e mJeveebvee `mJeIees<e mJeve' Demesner cnCeleele.

nJee yeensj He[leevee pej mJejleb$eer leeCetve Oeju³ee iesu³ee lej l³ee leeþj jeneleele, kebÀefHele nesle veenerle. ³ee efmLeleerceO³es pes mJeve efvecee&Ce nesleele, l³eebvee DeIees<e mJeve cnCeleele. Goe. `kedÀ', `Ked', `led', `Led' ns DeIees<e mJeve nesle.

4) ®eewL³ee DeJemLesceO³es mJejleb$eer®ee 3/4 Yeeie SkeÀceskeÀeR®³eepeJeU Deeuesuee Demelees, mJejleb$eer leeþj Demeleele, kegÀpeyegpeeR®ee DeeJeepe efvecee&Ce neslees lesJne mJejleb$eeR®eer ner DeJemLee Demeles.

He[peerYe efkebÀJee DeefueefpeJne ne mJej³eb$eeveblej ³esCeeje DeeefCe mJeveeb®³ee efveefce&leerceO³es Yeeie IesCeeje cenÊJee®ee DeJe³eJe nes³e, IeMeeceO³es ìeUt pesLes mebHeles lesLes ueeWyekeÀUCeeje efpeYesmeejKee Yeeie cnCepes DeefueefpeJne. DeefueefpeJns®³ee leerve DeJemLee cenÊJee®³ee Demeleele. GHeefpeJne ne lemee DeVeveefuekeÀe DeeefCe ÍJeemeveefuekeÀe ³eeb®³eekeÀ[erue He[oe Demelees, lemee DeefueefpeJne ne veekeÀe®eer HeeskeÀUer DeeefCe leeW[e®eer HeeskeÀUer ³eeb®³eeJej GIe[PeeHe keÀjCeeje Yeeie Demelees. veekeÀe®³ee HeeskeÀUeruee `veeefmekeÀeefJeJej' cnìues peeles DeeefCe lees[eb®³ee HeeskeÀUeruee `cegKeefJeJej' cnìues peeles.

92

1) Heefnu³ee DeJemLesle DeefueefpeJne IeMeele ef{ueer ueeWyekeÀUle Demeles. DeefueefpeJnsves cegkeÀefJeJej yebo kesÀuesues Demeles. HegÀHeÌHegÀmeeletve yeensj He[Ceejer nJee veeefmekeÀefJeJejeletve yeensj ³esle Demeles. ner DeefueefpeJns®eer mJeeYeeefJekeÀ DeJemLee nes³e. ogmeN³ee®es yeesueCes SskeÀle Demeleevee efkebÀJee les mecepeues Demes oeKeefJeC³eemeeþer DeeHeCe pees `ntB', `ntB' Demee DeeJeepe keÀe{lees lees ³ee DeJemLesceO³es efvecee&Ce neslees. Yee<esleerue DevegveeefmekeÀeb®ee G®®eejmeg×e ³ee®e DeJemLesle nesle Demelees. 2) ogmeN³ee DeJemLesle DeefueefpeJne Jej®³ee efoMesves leeþ GYeer Demeles. efleves veeefmekeÀefJeJej yebo kesÀuesues Demeles. HegÀHeÌHegÀmeeletve yeensj He[Ceejer nJee leeW[eJeeìs yeensj He[le Demeles. ³ee efmLeleerle efvecee&Ce nesCeeN³ee mJeveebvee `ceewefKekeÀ mJeve' Demes cnCeleele. keÀejCe ³eeJesUer nJee cegKeeJeeìs yeensj He[le Demeles. DevegveeefmekesÀ mees[tve Yee<esleerue Dev³e mJeve (mJej-J³ebpeves) ceewefKekeÀ Demeleele. 3) eflemeN³ee DeJemLesle DeefueefpeJne veeefmekeÀefJeJej DeeefCe cegKeefJeJej ³eeb®³eeceO³es ueeWyekeÀUle Demeles. ³eeJesUer keÀesCeles®e efJeJej HetCe&HeCes yebo nesle veener. nJee veeefmekeÀeefJeJej DeeefCe cegKeefJeJej ³ee oesvneRletve yeensj He[le Demeles. ³ee efmLeleerle pes mJeve efvecee&Ce nesleele l³eebvee `veeefmeke̳ejbefpele mJeve' Demes cnCeleele. mJej DeeefCe J³ebpeves oesvner veeefmeke̳ejbefpele mJe©Heele G®®eejlee ³esleele. `kebÀme', `SWµeer' ³ee µeyoebleerue DevegmJeej µeg× DeveveeefmekeÀeb®³ee mJe©Heeb®es veenerle. ns µeyo veeefmeke̳ejbpevee®³ee Òeef¬eÀ³esletve G®®eejues iesues Deensle. mJeveeb®es G®®eejCe DeeHeCe menpeHeCes keÀjlees. HeCe l³ee®³ee efveefce&leerceeies efkeÀleer efJeefJeOe µeejerefjkeÀ neue®eeueer Ie[le Demeleele ³ee®eer keÀuHevee ³esles.

mJeveeb®es JeieeakeÀjCe –

Jeeefiebefê³eeÜejs efvecee&Ce Peeuesues Je Yee<esle JeeHejues peeCeejs OJeveer cnCepes `mJeve' nes³e.

G®®eejCeeJe©ve mJeveeb®es oesve ÒecegKe Jeiee&le JeieeakeÀjCe keÀjlee ³esles – 1) mJej 2) J³ebpeve mJej : p³ee mJeveeb®es G®®eejCe leeW[eceO³es nJes®es keÀesCel³eener ÒekeÀejs (jesOeve) De[JeCetkeÀ ve keÀjlee kesÀues peeles l³eebvee `mJej' cnCeleele. cejeþerleerue mJej Iees<e Deensle. HeCe keÀener Yee<eeble DeIees<e mJevemeg×e Dee{Uleele. mJej ceewefKekeÀ Demeleele; cnCepes l³eeb®ee G®®eej nesleevee nJee HetCe&HeCes cegKeefJeJejeletve yeensj He[les, leer De[Jeueer peele veener. mJeje®³ee G®®eejCee®³eeJesUer nJes®eer De[JeCetkeÀ nesle vemeu³eecegUs mJeje®ee G®®eej Heeefnpes lesJe{e ueebyeJelee ³eslees. mebieerlemeeOevee keÀjleevee iee³ekeÀ `mee' ueeJelees lessJne Òel³e#eele `me' ®ee G®®eej Deieoer Lees[e JesU nesTve `Dee' ne mJej KetHe ueebyeefJeuee peelees. mJej `cegKej' yeveleele, ³ee®ee DeLe& l³eeb®es G®®eejCe DeeefCe ÞeJeCe KeCeKeCeerle Demeles.

93

mJejeb®es JeieeakeÀjCe – mJejeb®³ee G®®eejCeeceO³es peerYe ne cenÊJee®ee DeJe³eJe Demelees. 1) mJejeb®ee G®®eej nesleebvee efpeYes®ee keÀesCelee Yeeie ìeUt®³ee efoµesves G®eueuee peelees, 2) peerYe efkeÀleer Gb®e G®eueueer peeles, 3) Deesþeb®ee DeekeÀej keÀmee Demelees ³eeJe©ve mJejeb®es leerve Jeie& He[leele.

1) efpeYes®³ee Heg{®ee Yeeie ìeUt®³ee efoµesves G®euetve p³ee mJeje®ee G®®eej kesÀuee peelees l³eeuee `Deûe mJej' cnCeleele. cejeþerle `F' ne Deûe mJej Deens. efpeYes®ee ceOeuee Yeeie G®euetve pees mJej G®®eejuee peelees l³eeuee `ceO³e mJej' cnCeleele. `De' ne ceO³e mJej Deens. efpeYes®ee ceeie®ee Yeeie G®euetve p³ee mJeje®es G®®eejCe nesles l³eeuee `Heµ®e mJej' cnCeleele. `G' ne Heµ®e mJej Deens.

2) peerYe efkeÀleer Gb®e G®eueueer peeles, ³eevegmeej cegKeefJeJeje®es JesieJesieUs DeekeÀej nesleele. peerYe KetHe Gb®e G®eueueer iesueer lej cegKeefJeJej DeekegbÀef®ele nesles. ³ee efmLeleerle pes mJej G®®eejues peeleele l³eebvee `mebJe=Êe mJej' cnCeleele. `G' ne mebJe=Êe mJej Deens. peerYe Deieoer Lees[er G®eueueer iesueer lej cegKeefJeJej DeekegbÀef®ele ve neslee ceeskeÀUs jenles. ³eeJesUer G®®eeju³ee iesuesu³ee mJejeuee efJeJe=Êe mJej cnCeleele. `Dee' ne efJeJe=Êe mJej Deens. ³ee oesve DeJemLeebceO³es DeOe&mebJe=Êe Je DeOe&efJeJe=Êe Deµee oesve DeJemLee mebYeJeleele. ³ee DeJemLeebceO³es leeW[ HetCe&HeCes ceeskeÀUsner vemeles efkebÀJee DeekegbÀef®elener vemeles. `Dees' ne DeOe&mebJe=Êe mJej Deens. `Dee@' ne DeOe&efJeJe=Êe mJej Deens.

3) p³ee mJejeb®ee G®®eej keÀjleevee Deesþ HetCe& ieesueekeÀej Demeleerue, l³ee mJejebvee `Je=ÊeekeÀej mJej' Demes cnCeleele. `G' DeeefCe `Dees' ns Je=ÊeekeÀej mJej Deensle. Deesþ HetCe&HeCes HeÀekeÀuesues Demeleerue lej l³ee efmLeleerle G®®eeju³ee peeCeeN³ee mJejebvee `DeJe=ÊeekeÀej mJej' cnCeleele. `Dee' ne DeJe=ÊeekeÀej mJej Deens.

J³ebpeve –

mJejebÒeceeCes J³ebpevesmeg×e ceewefKekeÀ Demeleele. cee$e J³ebpeves Iees<e DeeefCe DeIees<e oesvner ÒekeÀej®eer Demeleele. J³ebpeveeb®es G®®eejCe nesleevee `nJee' leeW[ele JesieJesieUîee efþkeÀeCeer De[Jeueer peele veener. mJej DeeefCe J³ebpeve ³eeble ne®e cenÊJee®ee HeÀjkeÀ Demelees. ³eeJe©ve J³ebpevee®eer J³eeK³ee

Heg{erueÒeceeCes keÀjlee ³esF&ue – `p³ee Iees<e Je DeIees<e mJeveeb®ee G®®eej leesb[ele JesieJesieUîee efþkeÀeCeer nJes®es jesOeve keÀ©ve kesÀuee peelees, l³eeuee `J³ebpeve' Demes cnCeleele.' J³ebpevee®ee G®®eej nesleevee leeW[ele efvejefvejeUîee efþkeÀeCeer nJee De[JeeJeer ueeieles. l³eecegUs J³ebpeveeb®es G®®eejCe mJejeb®³ee G®®eejCeeÒeceeCes ueebyeJelee ³esle veener. mJejeb®³ee leguevesves J³ebpevee®es G®®eejCe Je ÞeJeCe keÀceer cegKej Demeles.

J³ebpeve JeieeakeÀjCe – mJejebÒeceeCes®e J³ebpeveeb®es meg×e JesieJesieUîee He×leerves JeieeakeÀjCe kesÀues peeles.

94

1) Òe³elveeJej DeeOeejuesues JeieeakeÀjCe –

ÍJeemeveefuekesÀletve yeensj He[Ceejer nJee cegKeefJeJejele De[efJeueer peeCes ³eeuee Òe³elve cnCeleele. J³ebpeveeb®es G®®eejCe nJee leeW[ele De[Jetve kesÀues peele Demeu³eecegUs Òe³elve keÀµee ÒekeÀej®ee neslees ³ee®ee efJe®eej keÀjeJee ueeielees. leeW[eleerue pees DeJe³eJe nJee De[Jelees l³eeuee G®®eejCe DeJe³eJe cnCeleele. leeW[ele pesLes nJes®es jesOeve nesles l³ee mLeeveeuee G®®eejCe mLeeve cnCeleele. Òe³elveebceO³es leerve ef¬eÀ³ee cenÊJee®³ee Demeleele.

1) DeJejesOe - ³ee ef¬eÀ³esle cegKeefJeJejele ÍJeemeveefuekesÀletve Deeuesueer nJee keÀesþslejer HetCe&HeCes De[efJeueer peeles.

2) DeJejesOe efmLeleer – cegKeele nJee keÀener keÀeUHe³e¥le leµeer®e De[Jetve þsJeCes ³eeuee DeJejesOe efmLeleer cnCeleele. keÀeefn µeyoeb®³ee yeeyeleerle DeJejesOe efmLeleer peeCeJeC³eeFlekeÀer ceesþer Demet µekeÀles. GoenjCeeLe& - `keÀHHee', `ieHHee', `lekeÌkeÀe', `OekeÌkeÀe' ³ee µeyoebleerue DeJejesOe efmLeleer peeCeJeles. ³eeGueì, `HeU', `keÀj', `®eue' ns DeuHe DeJejesOeefmLeleer Demeuesues µeyo Deensle.

3) mHeÀesì – ner Òe³elveeleerue eflemejer Je DeKesj®eer ef¬eÀ³ee. nJes®eer DeJejesOe efmLeleer otj keÀjCes DeeefCe cegKeefJeJejeceO³es De[efJeuesueer nJee SkeÀoce yeensj mees[Ces cnCepes®e mHeÀesì.

Deµee ÒekeÀejs nJes®³ee De[JeCegkeÀer®eer cnCepes Òe³elvee®eer ef¬eÀ³ee DeJejesOe, DeJejesOe efmLeleer Je mHeÀesì ³ee leerve Yeeieeble Ie[les.

mHeµe& J³ebpeves –

DeJejesOe, DeJejesOe efmLeleer Je mHeÀesì ³ee leerve Òeef¬eÀ³eebletve G®®eeju³ee peeCeeN³ee J³ebpeveebvee mHeµe& J³ebpeves cnCeleele. ner J³ebpeves G®®eejleevee nJee De[Jeueer peeles. cegKeefJeJejeceO³es nJes®eer DeJejesOeefmLeleer DeuHekeÀeU ®eeuet jenles. veblej mHeÀesì nesTve nJes®ee ueesì SkeÀoce yeensj mees[uee peelees. mHeµe& J³ebpeveeb®³ee G®®eejCeele `mHeÀesìeuee Deefleµe³e cenÊJe Demeu³eecegUs l³eebvee mHeÀesì J³ebpeves efkebÀJee mHeÀesìkeÀ J³ebpeves Demesner cnìues peeles. cejeþerceO³es J³ebpeveebceO³es mHeµe& J³ebpeveeb®ee Jeie& meJee&le ceesþe Deens. `kedÀ', `Ked', `ied', `Ied', `ìd', `þd', `Hed', `HedÀ', ner meejer mHeµe& J³ebpeves Deensle. mHeµe& J³ebpeveeb®es mHeµe& Iees<e (`keÀ', `led', `He') Je mHeµe& DeIees<e (`ied', `od', `ye') Demes Hegvne Jeie& He[t µekeÀleele.'

Ie<e&keÀ J³ebpeves –

ner J³ebpeves G®®eejleevee cegKeefJeJejeceO³es nJee HetCe&HeCes De[efJeueer peele veener. efpeYes®³ee oesvner yeepetbvee De©bo HeÀì efµeuuekeÀ jenles. leeW[ele De[efJeuesueer nJee ³ee De©bo HeÀìerletve yeensj He[le jenles. yeensj He[leevee leeW[eleerue DeJe³eJeebvee Ieemetve yeensj He[les. `µe', `He', `me' ner cejeþerleerue Ie<e&keÀ J³ebpeves Deensle.

95

HeeefÍ&JekeÀ J³ebpeves –

ner J³ebpeves G®®eejueer peeleevee leeW[ele ceO³eceeieer nJee De[Jeueer peeles. HeCe ner De[JeCetkeÀ mHeµe& J³ebpevee®³ee JesUer nesles leµeer HetCe& vemeles. efpeYes®³ee oesvner keÀ[eb®³ee yeepetves nJee SkeÀmeejKeer yeensj ³esle jenles. `ued', `U' ner HeeefÍ&JekeÀ J³ebpeves Deensle.

kebÀefHele J³ebpeves –

kebÀefHele J³ebpeves G®®eejueer peeleevee efpeYes®es ìeskeÀ ìeUtpeJeU peeles. efpeYescegUs nJee De[Jeueer peeles, HeCe nJes®³ee oeyeecegUs efpeYes®es ìeskeÀ kebÀHe HeeJeles. `j' ns kebÀefHele J³ebpeve Deens. kebÀefHele J³ebpeveebvee `kebÀHeve³egkeÌle J³ebpeve' Demesner cnCeleele.

mHeµe&-mebIe<eea J³ebpeves –

mHeµe&-mebIe<eea J³ebpeveeb®³ee G®®eejCee®eer meg©Jeele mHeµe& J³ebpeveebÒeceeCes nesles. HeCe µesJeìer mHeµe& J³ebpeveeÒeceeCes nJes®ee mHeÀesì keÀ©ve nesle veener. nJee SkeÀoce ve mees[ueer peelee meeJekeÀeµe leeW[eµeer Ie<e&Ce nesTve yeensj He[les. meg©Jeele mHeµe& J³ebpeveeÒeceeCes Demes ³ee J³ebpeveeb®³ee G®®eejCee®es mJe©He Demeles. Goe. `®ed', `íd', `ped', `Ped' ner mHeµe& mebIe<eea J³ebpeves Deensle.

DevegveeefmekeÀ J³ebpeves – DevegveeefmekeÀeb®eer efveefce&leer mHeµe& J³ebpeveeb®³ee efveefce&leerÒeceeCes®e nesle Demeles. HeCe cenÊJee®ee HeÀjkeÀ ne keÀer mHeµe& J³ebpeves ceewefKekeÀ Demeleele. DevegveeefmekeÀeb®³ee G®®eejCee®³ee JesUer cegKeefJeJej nJes®³ee yeefn:mejCeemeeþer yebo Demeles Je nJee veeefmekeÀefJeJejeletve yeensj He[le Demeles. cee$e Demes nesle Demeleevee leeW[ele Demeuesu³ee nJesuee JesieJesieUîee efþkeÀeCeer ÒeefleyebOe kesÀuee peelees. ³ee De[JeCegkeÀer®ee Devegveeo veekeÀeletve yeensj He[lees Je DevegveeefmekeÀeb®ee G®®eej neslees. DevegveeefmekeÀeb®³ee G®®eejCee®³ee JesUer DeefueefpeJns®eer efmLeleer keÀµeer Demeles, ³ee®ee efJe®eej DeeHeCe kesÀuesuee Deens®e. DevegveeefmekeÀeb®es l³eeb®³ee G®®eejCe mLeeveevegmeej Heg{erueÒeceeCes JeCe&ve keÀjlee ³esles.

DevegveeefmekeÀ G®®eejCe mLeeve

*d ce=ot ìeUt Ced keÀþerCe ìeUt (cetÎe&)

_ed Heg{®eer ìeUt (Deûe) ved Jej®es oele ced Deesþ

2) J³ebpeveeb®es G®®eejCe – mLeeveevegmeej nesCeejs JeieeakeÀjCe –

J³ebpeveeb®ee G®®eej nesleevee yeensj He[Ceejer nJee kebÀþeHeemetve DeesþebHe³e¥le JesieJesieUîee

efþkeÀeCeer De[efJeueer peeles. G®®eejCe – mLeeveevegmeej J³ebpeveeb®es Heg{erue ÒekeÀej He[leele.

kebÀþÜejer³e J³ebpeves –

kebÀþÜej ns G®®eejCe mLeeve Demeles. ³ee mJeveeb®ee G®®eej mJej³eb$ecegKeeletve kesÀuee peelees. `n' ne kebÀþÜejer³e G®®eej Deens.

96

ce=otleeueJ³e J³ebpeves –

efpeYes®ee ceeie®ee Yeeie ce=ot ìeUt®³ee efoµesves G®euetve J³ebpeveeb®ee G®®eej kesÀuee peelees. Goe. `kedÀ', `Ked', `ied', `Ied' ner J³ebpeves DeeefCe `*d' ns DevegveeefmekeÀ ce=ogleeueJ³e Deensle.

leeueJ³e J³ebpeves –

ìeUt®³ee Heg{®ee Yeeie pesJne G®®eejCemLeeve Demeles lesJne l³ee J³ebpeveebvee `leeueJ³e J³ebpeves' cnCeleele. cejeþerle `®ed' ®es oesve G®®eej nesleele. l³eebleerue Heefnuee ®ed (®ecelkeÀej, ®ebê) DeeefCe `í@', `pe@', `Pe@', `µed', `³ed' ner J³ebpeves leeueJ³e Deensle.

cetOe&v³e J³ebpeves – leeW[eleerue ceOeu³ee keÀþerCe leeUtuee cnCepes cetOee& mLeeveeuee peerYe ef®ekeÀìtve p³ee J³ebpeveeb®ee G®®eej neslees, l³eebvee cetOe&v³e cnCeleele. `ìd', `þd', `[d', `{d', `Ud' ner J³ebpeves DeeefCe `Ced' ns DevegveeefmekeÀ cetOe&v³e Deens.

oblecetueer³e J³ebpeves – ³ee J³ebpeveeb®³ee G®®eejCeele oblecetU ns G®®eejCemLeeve Demeles. `®e' ®ee ogmeje G®®eej (®ece®ee, ®eesj) oblecetueer³e Deens. `í', `ped', `Ped', `j' ner J³ebpeves oblecetueer³e Deensle. `le', `o', `ìd', `*d' ³eeb®es oblecetueer³e G®®eej keÀjCes µeke̳e Demeles.

obl³e J³ebpeves – efpeYesves Jej®³ee oeleebvee mHeµe& keÀ©ve ner J³ebpeves G®®eejueer peeleele. `led', `Led', `od', `Oed', `ued', `med' ner J³ebpeves DeeefCe `ved' ns DevegveeefmekeÀ obl³e Deensle.

Dees<þîe J³ebpeves –

p³eeb®ee G®®eej oesvner Deesþeb®³ee meene³³eeves neslees, l³ee J³ebpeveebvee `Dees<þîe' efkebÀJee `Üîees<þîe J³ebpeves' cnCeleele. `Hed', `HedÀ', `Je', `Yed' ner J³ebpeves DeeefCe `ced' ns DevegveeefmekeÀ Dees<þîe Deensle.

3) Iees<e DeeefCe DeIees<e – J³ebpeveeb®es Iees<e DeeefCe DeIees<e Demesner JeieeakeÀjCe keÀjlee ³esles. `ie', `od', `yed' ner Iees<e J³ebpeves Deensle. `kedÀ', `led', `Hed' DeIees<e J³ebpeves Deensle.

4) DeuHeÒeeCe – ceneÒeeCe –

DeuHeÒeeCe Je ceneÒeeCe ³ee oesve Jeiee&lener J³ebpeveeb®es JeieeakeÀjCe keÀjlee ³esles. `ÒeeCe' cnCepes leeW[eletve yeensj He[Ceeje ueesì p³ee G®®eejCeele nJes®ee ueesì efcemeUuee peele veener, l³eebvee, `DeuHeÒeeCe' cnCeleele. `kedÀ', `®ed', `ìd', `led', `Hed' ner DeuHeÒeeCe J³ebpeves Deensle. p³ee J³ebpeveeb®ee G®®eej nesleevee l³eele nJes®ee ueesì efcemeUuee peelees, l³eebvee ceneÒeeCe J³ebpeves cnCeleele, `Ked', `Ied', `þd', `Led', `Yed' ner ceneÒeeCe J³ebpeves Deensle. ceneÒeeCe J³ebpeves G®®eejleevee leeW[emeceesj HeeleU keÀeieo Oejuee lej lees nJes®³ee ueesìecegUs HeÀ[HeÀ[leevee efomelees.

97

`nd' ns ceneÒeeCe J³ebpeve Deens. DeuHeÒeeCe J³ebpeveele `nd' efcemeUlee keÀer ceneÒeeCe J³ebpeve le³eej nesles. keÀ + nd † Ked ie + nd † Ie

5) DeOe&mJej –

mJej DeeefCe J³ebpeve ns mJeveeb®es ÒecegKe Jeie& Deensle. ³eeefµeJee³e, mJeveeb®ee DeeCeKeer SkeÀ ÒekeÀej Dee{Ulees, l³eeuee DeOe&mJej Demes cnCeleele. DeOe&mJeje®ee G®®eej mJejeÒeceeCes®e leeW[ele nJee ve De[Jelee neslees Je µesJeì J³ebpeveeÒeceeCes nJee De[Jetve neslees. cnCetve l³eebvee DeOe&mJej cnCeleele. cejeþerle `³ed' DeeefCe `Jed' ns DeOe&mJej Deensle.

ceevemJej –

p³ee mJejeb®³ee mJe©Heeyeeyele efveefµ®eleer Demeles, cnCepes keÀesCel³eener ÒekeÀej®es celeYeso vemeleele, Deµee mJejebvee ceevemJej cnCeleele. mJej DeveskeÀ Deensle. l³eeleerue Yesoner met#ce Deensle l³eecegUs pes mJej DeesUKeleevee l³ee®es mJe©He efveefµ®ele Deens Deµee `F', `S', `S@', `Dee', `G', `Dees', `Dee@' DeeefCe `Dee' ³ee Deeþ mJejeb®ee DeeOeej GHe³eesieer He[lees. ³eeuee®e `ceevemJej' cnìues peeles. ³esLes G®®eej ef¬eÀ³ee Je ÞeJeCee®ee iegCeOece& ³eele ogcele Gjle veener. ³esLeerue keÀesCelesner oesve mJej FlekesÀ peJeU ³esle veenerle, l³eecegUs ieuuele nesC³ee®ee mebYeJe ìeUuee pelees. ns mJej ÒeceeCe ceevetve keÀesCel³eener Yee<esleerue mJejeb®es cetu³eceeHeve keÀjlee ³esles. nwueJesie ³ee Yee<eeJew%eeefvekeÀeves F.me. 1780 ceO³es G®®eejCemLeeveeJej DeeOeeefjle Heg{erue ef$ekeÀesCe yeveefJeuee. G F Dees S Dee Jejerue Deeke=Àleer®eer DeefOekeÀ megOeeefjle DeeJe=learner Heenelee ³esF&ue. [@efve³eue peesvme ³ee Yee<eeµeem$e%eeves ceevemJeje®ee jsKeeìuesuee Heg{erue ®eewkeÀesve Heene. Deûe F Heµ®e G G®®e S Dees G®®elej ceO³e S@ Dee@ efvecvelej ceO³e Dee Dee efvecve

mvee³etbJejerue leeCe ue#eele ³eslee ns Deeþner mJej ¢{ ceeveues peeleele.

98

Deeþ ceevemJejeb®es mebHetCe& JeCe&ve Heg{erueÒeceeCes keÀjlee ³esF&ue.

1. F Deûe G®®e DeJe=ÊeekeÀej 2. S Deûe G®®elej ceO³e DeJe=ÊeekeÀej 3. S@ Deûe efvecvelej ceO³e DeJe=ÊeekeÀej 4. Dee Deûe efvecve DeJe=ÊeekeÀej 5. Dee Heµ®e efvecve Je=ÊeekeÀej 6. Dee@ Heµ®e efvecvelej ceO³e Je=ÊeekeÀej 7. Dees Heµ®e G®®elej ceO³e Je=ÊeekeÀej 8. G Heµ®e G®®e Je=ÊeekeÀej

DeJe=ÊeekeÀej mJejeb®³ee G®®eejCee®³ee JesUer leeW[ Hemejues peeles lej Je=ÊeekeÀej mJeje®³ee JesUer leeW[e®ee ®ebyet neslees. Jejerue Deeþ ceevemJejebceO³es Heefnu³ee mJejeHeemetve Deesþ nUt nUt GIe[le peeTve µesJe쮳ee DeeþJ³ee mJeje®³ee JesUer l³eeb®ee HetCe& ®ebyet neslees. efpeYes®es mLeeve Je Gb®eer ceevemJejeÒeceeCes®e Demeleevee Deesþeb®eer efmLeleer vescekeÀer Gueìer Peeueer keÀer l³ee efvecee&Ce nesCeeN³ee mJejeuee `ieewCe ceevemJej' cnCeleele. GoenjCeeLe&, Deûe, G®®e, DeJe=ÊeekeÀej `F' pesJne Je=ÊeekeÀej neslees cnCepes®e `F' ³ee mJejes®®eejCeele pesJne Deesþeb®ee ®ebyet kesÀuee peelees, lesJne G®®eeju³ee iesuesu³ee mJejeuee `ieewCe ceevemJej' cnCeleele. Flej ceevemJejeb®es ieewCe ceevemJej ³ee OeleeaJej®e ceevelee ³esleele. G®®eejCe DeeefCe uesKeve ³eebleerue Deblej : Yee<ee ner cegKeeJeeìs nesCeejer, cnCepes®e ceewefKekeÀ ef¬eÀ³ee Deens, peer yeesueueer peeles leer Yee<ee. Yee<ee ³ee µeyoeleerue cetU Oeelet `Yee<ed' Deens.

Yee<ee ÒeLece yeesueueer peeles DeeefCe ceie efle®es uesKeve nesles, nesT µekeÀles. leLeeefHe ns meg×e DeOe&mel³e®e Deens. keÀejCe peieele DemebK³e Yee<ee yeesueu³ee peeleele. l³eebleerue yengmebK³e Yee<eebvee DeÐeeHe uesKeveJ³eJemLee veener. ³ee®es keÀejCe l³ee kesÀJeU yeesueu³ee peele Deensle. lemes®e p³ee Yee<eeb®es uesKeve nesles, l³ee Yee<eebceO³es meg×e pesJe{e uesKeve J³eJenej neslees, l³ee®e³e efkeÀleerlejer DeefOekeÀ HeìeRveer yeesueer J³eJenej neslees. peieeleerue Òeiele je<ì^ebceOesner Deefpeyeele uesKeveJ³eJenej ve keÀjlee meJe& peerJeveJ³eJenej kesÀJeU yeesueerYee<esJej®e YeeieJeCeejer ue#eeJeOeer ceeCemes Deepener efomeleele. keÀejCe uesKevee®eer keÀuee ner ceeCemeeuee Deieoer DeefuekeÀ[s ieJemeuesueer Deens. l³eeHetJeea efkeÀl³eskeÀ npeej Je<ex ceeveJeer meceepe Yee<ee JeeHejle nesles®e. Lees[ke̳eele meebieeJe³ee®es lej, peieeleerue meieUîee Yee<eebceO³es uesKeveJ³eJenej nesle veener. l³eecegUs efueefnueer peeles efle®e Yee<ee, Demes cnCelee ³esCeej veener. p³ee Yee<eebceO³es uesKeveJ³eJenej meeHe[lees, l³eeb®³eeceO³esner uesKeveeHes#ee leeW[er J³eJeneje®es ÒeceeCe HeÀej ceesþs Demeles. cnCetve®e peer yeesueueer peeles leer Yee<ee, Demes cnCelee ³esles. Yee<esceO³es yeesueCes cnCepes `G®®eejCe' ns cenÊJee®es Demeles.

µeyoe®es G®®eejCe ns Yee<es®es mJe©He Demeles lej, uesKeve ner G®®eejCe efìkeÀJetve OejC³ee®eer SkeÀ mees³e Deens. G®®eejCeeceO³es Yee<es®es DeefmlelJe DeuHekeÀeU Demeles lej uesKeveele ns®e Yee<es®es DeefmlelJe ef®ejkeÀeue efìkeÀCeejs Demeles. cnCetve®e leeW[er cepekegÀjeHes#ee íeHeerue cepekegÀjeJej DeeHeCe DeefOekeÀ Yej oslees, efJeÍJeeme oµe&efJelees.

99

Yee<eeefJe®eejeceO³es uesKeveeuee, og³³ece mLeeve Demeues lejer Òel³e#e peerJeveJ³eJenejeceO³es uesKeve HeÀej®e cenÊJee®es efomeles. ieefleceeve, efJeefJeOe #es$eele ÒeieleerkeÀ[s PesHeeJeCeeN³ee DeeHeu³ee osµeeceO³es Deepe ceeCemeeves peieYej megmHe<ì mebJeeo meeOeC³ee®eer iejpe Deens, ³ee iejpesHee³eer uesKevee®es cenÊJe Jee{le ®eeueues Deens, Jee{le jeneCeej Deens. HeCe lejerner Yee<ee cnCeleele DeeHeu³eeuee efle®es efueefKele ©He [esUîeeHeg{s ³esles. efle®³ee cegUeleerue ceewefKekeÀ ef¬eÀ³es®ee efJemej He[lees. Yee<es®ee DeY³eeme keÀjleevee meJe&ÒeLece Yee<ee ner SkeÀ ceewefKekeÀ ef¬eÀ³ee Deens ns mel³e O³eeveele I³eeJes ueeieles. kesÀJeU efueefnueer peeles DeeefCe Deefpeyeele yeesueueer peele veener Deµeer `Yee<ee' Demet®e µekeÀle veener. keÀejCe uesKeveHe×leer ns Yee<es®es kesÀJeU ceeO³ece þjles. leeW[eletve G®®eejues peeCeejs OJeveer ns®e Yee<es®es Kejs ceeO³ece Deens. SKeeÐee Yee<esleerue kesÀJeU efueefKele vecegves ieesUe keÀ©ve DeY³eeme HetCe& nesle veener lej l³ee efJeefµe<ì Yee<es®es Jele&ceeve©Hener ue#eele I³eeJes ueeieles. keÀejCe Yee<es®es uesKeve Je Yee<es®es G®®eejCe ³eebceO³es yejs®e Deblej Demeles. ns Deblej OJeveer, µeyo Je Jeeke̳e ³ee leerve HeeleUîeebJej He[leevee efomeles.

1) OJeveer –

Yee<esleerue OJeveeR®es Òel³e#e G®®eejCe Je l³eeb®es uesKeve ³eeleerue Deblej He[C³ee®eer ÒecegKe keÀejCes Heg{erueÒeceeCes Deensle.

De) Yee<esleerue SKeeÐee OJeveermeeþer Deefpeyeele efueefHeef®evn vemeCes. ne ÒekeÀej menmee Ie[le veener. HejkeÀer³e Yee<esletve Deeuesu³ee OJeveeryeeyele l³ee OJeveeRvee veJes ef®evn efceUC³eeHe³e¥le Demee ÒekeÀej Ie[lees.

HetJeea cejeþerceO³es `De@', `Dee@' ner mJeleb$e OJeefveef®evns veJnleer. l³eeb®es uesKeve mebyebefOele OJeveeRµeer meec³e oµe&efJeCeeN³ee ef®evneves `³ee', `Dee' ³eebveer kesÀues peele Demes.

Goe. `Je@ì'-`J³eeì', `ke@Àjce'-`ke̳eejce', `keBÀ[er'-`ke̳eeb[er', efnboer Yee<esle `U' OJeveer veener. l³eecegUs Þeer. keÀeUs ns Dee[veeJe efnboerle `Þeer. keÀeues' Demes efueefnues peeles.

Dee) SkeÀe®e efueefHeef®evneves Yee<esleerue SkeÀeHes#ee DeefOekeÀ OJeveer oeKeefJeues peeCes. SkeÀe®e efueefHeef®evneves oesve efkebÀJee l³eentve DeefOekeÀ OJeveer oµe&efJeC³ee®ee ÒekeÀej yengleebµe Yee<eeb®³ee

uesKeveeceO³es efomelees. cejeþerleerue `®ed', `ped', `Ped' ³ee efueefHeef®evne®³ee yeeyeleerle ne ÒekeÀej melele Ie[leevee efomelees. ceele=Yee<ee DeJeiele Demeuesu³ee ceeCemeeuee ner efJemebieleer peeCeJele veener. HeCe cejeþer Yee<es®³ee DeY³eeme keÀjC³eeN³ee Decejeþer Yee<ekeÀeuee G®®eejCeeleerue HeÀjkeÀ mecepele veener.

GoenjCeeLe& - PegueJee / Peyeues - PekeÀeme ®eej / ®ece®ee - ®ene peJeU / peesj - peHeeve F) SkeÀe OJeveermeeþer oesve Jee DeefOekeÀ efueefHeef®evns DemeCes. GoenjCeeLe& - jesceve efueHeerceO³es `kesÀ'

meeþer K (King), Ch-(Chemical), Deµeer efueefHeef®evns JeeHejC³eele ³esleele. cejeþer Yee<es®³ee uesKeveekeÀefjlee Heg{erue ef®evns JeeHejueer peeleele.

100

F (efDe) T (Det) F& (Deer) S (Des) G (Deg) Ss (Dew) osJeveeiejer uesKeveeceO³es DeeCeKeer SkeÀ iees<ì efomeles. J³ebpeveeuee mJejoµe&keÀ KegCes®es ef®evn pees[uesues Demeles Goe. Hed + De † He, Hed + Dee † Hee, Hed + F † efHe Flej mJejeb®es uesKeve Heg{erueÒeceeCes nesles. Dee (e) S ( s) F (ef ) Ss ( w) F& ( er ) Dees ( s) G ( g ) Deew ( w ) T ( t ) F&) efueefHeef®evne®es ¢µ³e©He meoes<e Demeu³eeves ogmeN³ee®e OJeveeR®ee efveoxµe keÀjCes. efueefHeef®evne®es ¢µ³e©He efveoes&<e Demee³euee nJes. SkeÀ efueefHeef®evn ogmejs®e efomeu³eeme De[®eCe efvecee&Ce nesles. GoenjCeeLe& `Ke' ns efueefHeef®evn `j' DeeefCe `Je' ³ee OJeveeRµeer meec³e oµe&efJeles. `Ke[ermeeKej' ne µeyo `j Je [er me j Je j' Demeener Jee®euee peelees. 5) Yee<esle ve JeeHeju³ee peeCeeN³ee OJeveermeeþer Yee<es®³ee uesKeveJ³eJemLesle efueefHeef®evn DemeCes.

Yee<ee ner ÒeJeener mebmLee Deens. OJeveeRveer ³es – pee DeKeb[ meg© Demeles. Yee<esle Deeuesu³ee veJ³ee OJeveeRmeeþer veJes efueefHeef®evn mJeerkeÀeje³euee nJes. l³ee®eÒeceeCes Yee<es®³ee JeeHejeletve veenermee Peeuesuee OJeveer ue#eele IesTve JeCe&ceeuesletve les efJeefµe<ì efueefHeef®evn keÀe{e³euee nJes. Goe. cejeþerleerue oerIe& `$eÝ', `ue=' OJeveer JeCe&ceeuesletve keÀe{eJe³eeme nJesle. G®®eejCe Je uesKeve ³eeceO³es HeÀjkeÀ He[C³ee®es DeeCeKeer SkeÀ keÀejCe cnCepes uesKeve ns cetuele: ©ef{efÒe³e Demeles. G®®eejCe yeoueues lejer uesKeve yeouele veener. Goe. `µ³eece' ®ee G®®eej `µeece' Demeener kesÀuee peelees.

2) µeyo –

µeyoeb®es G®®eejCe Je uesKeve ³eebleerue Deblej –

©ef{efÒe³elescegUs®e µeyoeb®es G®®eejCe SkeÀ, uesKeve JesieUîee®e ÒekeÀej®es, Demes ÒekeÀej Yee<esle Dee{Utve ³esleele. Goe. `ye´eïeCe', `ef®evn', ³eeb®es uesKeve ©ef{efÒe³elescegUs `ye´eïeCe' `ef®eÔve' Demesner keÀjleele. l³ee®eÒeceeCes `ceeOeJeveer'-`ceeOeJeves', `iesueb' - `iesues', `kesÀueb' - `kesÀues', `Deece®esHeeµeer' - `Deece®³eepeJeU' Fl³eeoer.

101

3) Jeeke̳e –

Jeeke̳ee®eer G®®eejCes Je l³eeb®es uesKeve ³eebleerue Deblej – uesKevee®ee keÀue ne vesnceer ÒeceeCeYee<eskeÀ[s Demelees. yeesueer melele yeouele Demeleele. l³eeceeveeves ÒeceeCeYee<ee ner efmLej Demeles. ÒeceeCeyeesueerleerue yeoue uesKeveele menpeemenpeer ®eìkeÀve Glejle veenerle. `kegÀþb HeUlees³eme?' `keÀe³e Keelees³eme?' ³ee Jeeke̳ee®es uesKeve `keÀesþs HeUlees Deensme?' `keÀe³e Keele Deensme?' Demes kesÀues peeles. Yee<esle G®®eejCe uesKeveeceO³es lebleeslele Gceìle veener. megjeleerue ®e{Gleej uesKeveeceO³es met#ceHeCes oeKeefJeC³ee®eer mees³e veener. GoenjCeeLe&, Keeueerue Jeeke̳eebceO³es DeOeesjsefKele (þUkeÀ) µeyoebJej peesj efou³eeves DeLee&ceO³es keÀmee HeÀjkeÀ He[lees les Heenelee ³esF&ue. 1) ceeOeJeves JeeIe Heeefnuee (HeenCeeje ogmejeeflemeje keÀesCeer vemetve ceeOeJe®e Deens ns meebieC³eemeeþer.) 2) ceeOeJeves JeeIe Heeefnuee. (ogmeje ÒeeCeer veJns lej ®ekeÌkeÀ JeeIeeuee Heeefnues.) 3) ceeOeJeves JeeIe Heeefnuee (KejesKej®e ceeOeJeuee JeeIe efomeuee.) leelHe³e&, G®®eejCe Je uesKeve ³eeleerue Deblej GIe[HeCes mHe<ì nesles. mJeefvekeÀ ÒeefleuesKeve : G®®eejCe Je uesKeve ³eebleerue Deblej veenermes JneJes ³eemeeþer Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer SkeÀ Deeblejje<ì^er³e efueHeer le³eej kesÀuesueer Deens. ³ee efueHeeruee Deeblejje<ì^er³e OJeefveefueHeer (International

Phonetic Aphabet efkebÀJee IPA) cnCeleele. ³ee efueHeerceO³es keÀesCel³eener Yee<esleerue meJe& G®®eejCeeb®es ÒeefleuesKeve (Transcription) keÀjC³ee®eer DeefOekeÀeefOekeÀ mees³e kesÀuesueer Demeles. Yee<esleerue mJeveeb®³ee G®®eejCeue#³eer ÒeefleuesKeveeme `mJeefvekeÀ ÒeefleuesKeve'(Phonoetic

transcription) cnCeleele. ns uesKeve Òel³e#e SsketÀ ³esCeeN³ee mJeveeb®es Demeu³eeves ³eeuee `ÞeJeCeÒel³ener uesKeve' Demesner cnCeleele. ³ee veJeerve efueHeerceeieerue leÊJe SkeÀ®e, les cnCepes OJeveer Je efueHeer ³eeb®es veeles SkeÀeme SkeÀ DemeeJes. oesve efueefHeef®evnebceO³es ieeWOeU G[t ve³es. ef®evn keÀe³e DemeeJes, ne Òeµve ieewCe Demetve lees kesÀJeU SkeÀ mebkesÀle Deens. ³ee efueHeerceeieerue ¢ef<ìkeÀesCe J³eeJeneefjkeÀ Demeu³eeves pes OJeveer Òel³e#e Dee{Uues Deensle, l³eebvee®e HeÀkeÌle ef®evns efoueer iesueer, pes JeeHejele veenerle Deµeebvee ef®evns osC³eele Deeuesueer veenerle.

ef®evn keÀesCelesner JeeHejeJes, HeÀkeÌle l³ee ef®evneves OJeveer vescekeÀe oeKeefJeuee peeJee, ³eeyeeyele µebkeÀe Demet ve³es. cnCetve®e ³ee Deeblejje<ì^er³e OJeefveefueHeerefµeJee³e DeeCeKeer ogmejer keÀesCeleer lejer efueHeer Yee<eeµeem$ee®³ee DeY³eemeele DeeHeCe JeeHe© µekeÀlees. JueeskeÀ, ì^siej ³ee DecesefjkeÀve Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer ³eesefpeuesueer SkeÀ efueHeer Deens. megÒeefme× Yee<eeJew%eeefvekeÀ HeeFkeÀ ³eebveerner SkeÀ efueHeer meg®eJeueer Deens.

102

mJeve-mJeefvece-mJeveeblej –

mJeve –

Jeeefiebefê³eeJeeìs efvecee&Ce Peeuesues meieUs®e OJeveer Yee<esle ³esT µekeÀle veenerle, cnCepes®e `mJeve' nesT µekeÀle veenerle. GoenjCeeLe& KeeskeÀC³ee®ee, peebYeF&®ee, efkebÀkeÀeUer®ee DeeJeepe ns cegKeeJeeìs efvecee&Ce Peeuesues meieUs®e OJeveer `mJeve' veenerle. lej mJeve ne kesÀJeU Yee<esle JeeHejuee peeT µekeÀCeeje, Yee<es®³ee Deveg¬eÀce j®evesle yemet µekeÀCeeje OJeveer nes³e. Lees[ke̳eele, Yee<esle ³eesefpeu³ee peeCeeN³ee OveJeeruee `mJeve' cnCeleele. mJeve nesC³eemeeþer OJeveerceO³es keÀener iegCeOece& DemeeJes ueeieleele. mJevee®es iegCeOece& Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue.

1) Yee<eeOJeveer efvecee&Ce keÀjC³ee®eer #ecelee DemeCes ne mJeveeb®ee ÒecegKe iegCeOece& nes³e.

2) mJeveeuee mJele:®ee DeLe& vemelees. Goe. `keÀ', `ce', `ue' ³eebvee DeLe& veener. HeCe j®evesuee DeLe& Demelees. l³eecegUs mJeve Yee<esceO³es keÀOeerner megìsmegìs ³esle veenerle. Yee<esle vesnceer mJeveeb®³ee j®evee JeeHeju³ee peeleele. `keÀceue' ner mJeveeb®eer j®evee Deens.

3) mJeveeb®es G®®eejCe `J³eeqkeÌleefJeefµe<ì' Demeles. SKeeÐee ceeCemee®es Je³e, efuebie, l³ee®eer ceve:efmLeleer ner leer J³ekeÌleer vescekeÀer keÀesCe yeesuele Deens, ns G®®eejCeeJe©ve mecepeles.

4) Òel³eskeÀ mJevee®es G®®eejCe efJeefJeOeleeHetCe& Demeles. Goe. `kedÀ' ne mJeve ceeCemes JesieJesieUîee He×leerves G®®eejleele. SkeÀe J³ekeÌleerves G®®eejuesuee `keÀ' ne ogmeN³ee J³ekeÌleerHes#ee efYeVe Demelees. OJeveer®eer ceespeCeer keÀjCeeN³ee ³eb$eeJej ne met#ce HeÀjkeÀ mecepet µekeÀlees.

5) Òel³eskeÀ mJeveeb®ee G®®eej Jewefµe<ìHetCe& Demelees. ne mJevee®ee DeeCeKeer SkeÀ iegCeOece&. `keÀ' Hes#ee `®e' HetCe&HeCes JesieUe Demelees. `ì' Hes#ee `Ie' ne JesieUe Demelees. oesvner mJeve HejmHejebHeemetve efYeVe Demeleele. l³eecegUs mJeve DeesUKeC³eeyeeyele DeeHeueer ie[ye[ G[le veener. mJevee®³ee ³ee iegCeOecee&cegUs µeyo keÀesþs mebHeuee, Jeeke̳e keÀesþs mebHeles, Jeeke̳eele keÀesCel³ee µeyoeJej peesj Deens, ns keÀUt µekeÀles.

Yee<es®³ee J³eekeÀjCeeµeer mJeveefJe%eevee®ee Òel³e#e mebyebOe vemeuee lejer Yee<eeY³eemee®eer HeeÍJe&Yetceer cnCetve mJeveefJe%eeve GHe³egkeÌle þjles. Yee<es®³ee G®®eejCeJ³eJemLes®es vescekesÀ, De®etkeÀ JeCe&ve keÀjC³eemeeþer, l³ee JeCe&veeleerue efJeJeeÐe mLeUs mees[efJeC³eemeeþer mJeveefJe%eeve meene³³ekeÀejkeÀ þjles.

mJeefvece –

mJeefvece ne Yee<es®³ee G®®eejCe He×leerµeer efveieef[le Deens. uesKeer Yee<esµeer l³ee®ee keÀener mebyebOe veener. efueefKele Yee<esleerue SkesÀkeÀe IeìkeÀeuee uesefKece cnCeleele. GoenjCeeLe& - FbûepeerceO³es Though ³ee µeyoeceO³es mJeefvece HeÀkeÌle oesve Deensle od + Dees, HeCe uesefKece mene Deensle. p³eecegUs oesve µeyo JesieUs þsJelee ³esleele, Deµee Yee<esleerue mJeveue#eCeebvee `mJeefvece' cnCeleele. `keÀej', `leej', `HeÀej', `®eej', `ieej', `meej' ³ee µeyoebleerue mJeveeb®es efvejer#eCe kesÀues Demelee Demes efomeles efkeÀ kesÀJeU DeeÐemJeveeceO³es HeÀjkeÀ Deens. yeekeÀerís Gjuesues meieUs meJeve lemes®e Deensle. Goe. keÀej † keÀ + Dee + j leej † led + Dee + jd

103

Flej µeyoeb®es efvejer#eCe lemes®e keÀjlee ³esF&ue. mJeefvece ns mejemejer ®eeUerme, HeVeeme®³ee DeemeHeeme Demeleele. mebK³esves DeuHe Demeuesues mJeefvece SkeÀ$e ³esTve npeejes ©efHece efvecee&Ce keÀjleele. mJeefvece ne Yee<esceOeerue ueIeglece, Debbeflece IeìkeÀ Demelees. Goe. `keÀj' ³eeceO³es `keÀ', `De', `j' Demes leerve mJeefvece Deensle l³eeb®es DeeCeKeer efJeYeepeve keÀ© µekeÀle veener. mJeefvekeÀ ne efvejJe³eJe Demelees Demesner cnìues peeles, mJeefvece ne DeeOegefvekeÀ Yee<eeµeem$eeleerue DeeCeer SkeÀ cenÊJee®ee mebyeesOe Deens. l³eeJej mebj®eveelcekeÀ Yee<eeµeem$e GYes Deens. mJeefvece ne Decetle& Deens, G®®eejuee peele veener. mJeefvece mJeveeblejeb®³ee ©Heeves cetle& neslees, G®®eejuee peelees. Yee<esle mJeefvece vemeleele lej mJeveeblejs Demeleele.

1) meeie : ³esLeerue `ied' ne mHeÀesìnerve Deens.

(³eeuee `ie' Demes cnCet.)

2) l³eeieer : `ied' veblej ³esCeeN³ee `F&' cegUs ³esLeerue `ie' ®ee G®®eej leeW[eceO³es Lees[e Heg{erue yeepetuee neslees. (ie2 cnCet ³ee.)

3) iegueece : `ie' veblej ³esCeeN³ee `G' cegUs ³esLeerue `ie' ®ee G®®eej leeW[eceO³es ceeies mejkeÀuee Deens. (ie3 Demes cnCet ³ee.)

4) veeieHetj : ³ee µeyoeleerue `ie' ne mHeÀesìnerve Deens. Heg{s ³esCeeN³ee `Heì ³ee DeIees<e OJeveer®ee l³eeJej

ÒeYeeJe He[tve `ied' Iees<eOJeveer Demetveefn l³ee®ee G®®eej cee$e DeIeesHeekeÀ[s mejkeÀlees. veeieHetj – veekeÌHetj Demes SskeÀu³eemeejKes Jeeìles (ie4)'

5) ieleer : ³esLes `ie' Jej keÀesCelee®e ÒeYeeJe veener. ³esLes `ie' ne mJeeYeeefJekeÀ G®®eej Deens. ne `ied' meIees<e ce=ogleeueJ³e mHeµe& J³ebpeve Deens (ie5)

Deµee ÒekeÀejs Jejerue Hee®e µeyoeble DeeHeu³eeuee `ie' ³ee mJevee®es ie1, ie2, ie3, ie4, ie5 Demes G®®eej efomeleele. SKeeÐee mJevee®³ee DeemeHeeme®es Flej mJeve l³ee mJevee®es G®®eejCe efveefµ®ele keÀjleele ns ³esLes mHe<ì nesles. G®®eejCe¢<ìîee l³eeb®³eeleerue cetueYetle meec³e DeyeeefOele jeneles. l³ee meec³eeuee `mJeefvekeÀmeec³e' cnCeleele. G®®eej¢<ìîee mJeefvekeÀ meec³e DemeCeejs ns OJeveer J³eJeneje®³ee mees³eermeeþer SkeÀ®e OJeveer Deens, Demes DeeHeCe ceevelees DeeefCe meJe& OJeveeR®ee SkeÀ Jeie& le³eej keÀjlees. l³ee Jeiee&uee mJeefvece DeeefCe Jeiee&le meceeJesµe kesÀuesu³ee Òel³eskeÀ OJeveeruee l³ee mJeefvecee®eer mJeveeblejs cnCeleele.

mJeveeblejs –

mJeefvece ne keÀeuHeefvekeÀ mebyeesOe Deens. mJeefveceeuee Yee<esceO³es mJeleb$e DeefmlelJe vemeles, ns DeeHeCe ceeies Heeefnuesues Deens®e. Yee<esle DeefmlelJeele Demeleele leer mJeveeblejs. Decetle& mebkeÀuHevee DeeefCe efle®eer Òel³e#eeleerue ©Hes ³eebmeejK³ee mebyebOe mJeefvece DeeefCe mJeveeblejs ³eeb®³eeceO³es Demelees. `kegÀuekeÀCeea' ns Dee[veeJe DeeefCe ns Dee[veeJe ueeJeCeejer ceeCemes ³eeb®³eeleerue HejmHejmebyebOeebmeejKee®e mJeefvece Je mJeveeblej ³eeb®ee mebyebOe Demelees. mJeefvece ne mebkeÀuHeveelcekeÀ HeeleUerJej ceeveuee iesuesuee ieì Demelees, lej mJeveeblejs ns l³ee ieìe®es Òel³e#e G®®eejues peeCeejs meYeemeo Demeleele. l³eecegUs mJeveeblejeb®ee efJe®eej Yee<esle vesnceer mJeefvecemeeHes#e®e keÀjeJee ueeielees. SkeÀ mJeve Yee<esle JesieJesieUîee µeyoele G®®eejuee iesuee. GoenjCeeLe& ([1, [2, pe1, pe2) keÀer leer mJeveeblejs nesleele. ³ee mJeveebleje®es ÒeefleefveefOelJe keÀjCeeje Decetle& mebyeesOe cnCepes mJeefvece nes³e.

104

mJeefvece Je mJeveeblejs ³eeb®es uesKeve SkeÀe efJeefµe<ì He×leerves kesÀues peeles. mJeefvece eflejH³ee jsIeele efueefnuee peelees lej mJeveeblejs ®eewkeÀìer kebÀmeele efueefnueer peeleele. Goe. `Jee[e' Je `[eJee' ³ee µeyoebceO³es `[' ³ee mJeefvecee®eer [1 DeeefCe [2 ner mJeveeblejs Deensle. ne mebyebOe uesKeveeletve Heg{erueÒeceeCes oeKeefJelee ³eslees. [ † ([1) ([2) pe † (pe1) (pe2) ie † (ie1) (ie2) mJeveeblejeb®es G®®eejCe HejmHejebHes#ee keÀener ÒeceeCeele efYeVe Demeles HeCe lejerner mJeveeblejeble G®®eejCe meec³e Demeles Je DeefOekeÀ mHe<ì keÀ©ve meebiee³e®es lej, mJeveeblejs ne Debµele: Yeso Je ceesþîee ÒeceeCeeJej meec³e Demeuesu³ee G®®eejCeeb®ee ieì Demelees. ³ee ieìe®es ÒeefleefveefOelJe mJeefvece-meec³e Demes cnCeCeele. Òe³elve, G®®eejCe, mLeeve, Iees<elJe, ceneÒeeCelJe Fl³eeoeR®³ee meejKesHeCeecegUs mJeveeblejebceO³es mJeefvekeÀ meec³e efomeles. `Heej', `Heerj', `Heesj', `Hetj', `Hesj' ³eebleerue `Hes' ®es efmLeleer³e HeefjJele&ve Peeues lejer Dees<þîe, mHeµe&, DeuHeÒeeCe, DeIees<e ner ue#eCes keÀe³ece jeneleele. mJeefveceefJev³eemee®³ee yeeyeleerle keÀeìkeÀmejer®³ee leÊJee®ee mJeerkeÀej kesÀuee peelees. HeCe keÀeìkeÀmejer®es leÊJe cnCepes mJeefvecee®eer mebK³ee mejmekeÀì keÀceer keÀjCes veJns. Goe. cejeþerceO³es mebmke=ÀleceOeerue `$eÝ' Gjuesuee veener lesJne lees ve ceeveCes ner keÀeìkeÀmej nesT µekeÀles.

DeuHelece OJeefve³egice –

Yee<eeJ³eJenejeceO³es efJeefµe<ì mJeefveceebSsJepeer ogmeje mJeefvece ®eeueCeej veener. lees JeeHejuee lej µeyo efvejLe&keÀ, nesF&ue, DeHes#esHes#ee Yeuelee®e DeLe& efceUsue. cnCetve ³ee DeJemLesuee `JewOec³e&³egkeÌle efJelejCe' cnCeleele. JewOec³e&³egkeÌle efJelejCe þjefJeC³ee®ee HeefjCeecekeÀejkeÀ ceeie& cnCepes DeuHelece ³egices. oesve µeyoeb®es mJeefvekeÀ meec³e peJeU peJeU meejKes®e Demeles, l³eebleerue HeÀjkeÀ efkebÀef®ele Demelees. Del³euHe Demelees. HeCe l³ee Del³euHe HeÀjkeÀecegUs oesve µeyoeb®ee DeLe& pesJne efYeVe neslees, lesJne l³ee oesve µeyoebvee `DeuHelece OJeefve³egice' cnCeleele. Goe. `keÀU'-`HeU', `keÀeve'-`Heeve', `meele'-`Heele', Fl³eeoer. DeuHeleceO³eOJeefve³egiceecegUs mJeve yeoueuee keÀer DeLe& yeouelees. Goe. Hed+ Dee + ved keÀ + Dee + ved

Jejerue He=LekeÌkeÀjCeeceO³es Heeve – keÀeve ³ee pees[erleerue `He' `Je' `keÀ' ns pej JewOec³e&³egkeÌle OJeveer þjues lej les oesve efYeVe mJeefvece þjleele DeeefCe pej les mJewj þjues lej SkeÀe®e mJeefvecee®eer leer oesve mJeveeblejs þjleele. `Heeì'-`leeì', `keÀU'-`KeU'. ³ee pees[îeebleerue HeÀjkeÀ DeuHelece veener cnCetve l³eebvee `DeuHelece ³egices' cnCelee ³esle veener. HeCe l³eeb®³eeleerue mee¢µ³e ue#eele Ieslee l³eebvee me¢µ³e ³egices cnCelee ³esF&ue.

105

Kebef[le Je Keb[eefOeef<þle mJeefvece –

mJeefvecee®es cegK³ele: oesve Yeso He[leele. 1) Kebef[le mJeefvece 2) Keb[eefOeef<þle mJeefvece ns oesvner mJeefvece DeLe&efJeYesokeÀ Demeleele.

Kebef[le mJeefvece – p³ee®ee G®®eej JesieUsHeCeeves keÀjlee ³eslees l³eeuee `Kebef[le mJeefvece' cnCeleele. `kedÀ', `Ked', `Hed', `Jed', `Ðed', `G' ns Kebef[le mJeefvece Deensle. Kebef[ce mJeefvece ns SkeÀeHeeþesHeeþ SkeÀ Demes G®®eejues peeleele. `keÀ' Je `Ke' ns oesve Kebef[le mJeefvece SkeÀoce G®®eejlee ³esle veenerle. Kebef[le mJeefveceebvee efueHeerceO³es meeOeejCele: ef®evn Demeles.

Keb[efOeef<þle mJeefvece –

Òel³eskeÀ Yee<esle pemes keÀener mJeefvece Demeleele keÀer pes mJeleb$eHeCes G®®eejlee ³esle veenerle, Kebef[le mJeefveceebyejesyej®e l³eeb®ee G®®eej keÀjeJee ueeielees. Deµee mJeefveceebvee `Keb[efOeef<þle mJeefvece' Demes cnCeleele. Keb[efOeef<þle mJeefvece Kebef[le mJeefveceebyejesyej®e vesnceer G®®eejues peeleele. Kebef[le mJeefveceebefµeJee³e l³eebvee DeefmlelJe vemeles. cnCetve®e Keb[eefOeef<þle mJeefvece ns `menes®®eejer' Demeleele, Demes cnìues peeles. Keb[eefOeef<þle mJeefvece DeLe&efJeYesokeÀ Demeu³eecegUs Yee<es®ee DeY³eeme keÀjleevee l³eeb®ee efJe®eej keÀjeJee ueeielees. yeueeIeele, megjeJeueer Je meerceemebOeer ns cejeþerleerue Keb[efOeef<þle mJeefvece Deensle.

yeueeIeele – yeesueC³ee®³ee ef¬eÀ³esceO³es p³ee µeyoebJej DeeHeCe efJeefµe<ì He×leerves DeeIeele keÀjlees l³eeuee

`yeueeIeele' Demes cnCeleele. 1) µeyoeleerue SKeeÐee De#ejeJej efouesu³ee yeueeIeele `efJeÐee', `keÀv³ee' ³ee µeyoeble `efJe' Je `keÀ' ³ee De#ejebJej DeeIeele kesÀuee peelees. HeCe cejeþerle µeyoeleerue De#ejeJej efouesuee yeueeIeele mJeefveefcekeÀ veener. efJeÐeeceO³es `efJe' Jej DeeIeele efouee veener, lej DeLe&Yeso nesle veener. HeÀkeÌle lees µeyo veerì G®®eejuee iesuee veener, SJe{s®e DeeHeCe cnCelees, cee$e FbûepeerceO³es µeyoeleerue De#ejeJej efouesuee DeeIeele mJeefveefcekeÀ Deens. Purchase, water ³ee µeyoebJej meg©Jeeleeruee peesj efouee lej les veece nesleele Je µesJeìer peesj Jee DeeIeele efouee lej les ef¬eÀ³eeHeo nesleele. 2) Jeeke̳eeleerue µeyoebJej efouesuee DeeIeele ne yeueeIeelee®ee ogmeje ÒekeÀej cnCelee ³esF&ue `Deepe HeengCes ³esCeej Deensle' ³ee Jeeke̳eeceO³es µeyoeJejerue DeeIeele yeoueuee keÀer keÀener ÒeceeCeele DeLe&Yeso efvecee&Ce neslees. GoenjCeeLe&, `Deepe HeengCes ³esCeej Deensle.'

`Deepe HeengCes ³esCeej Deensle' Jejerue oesve Jeeke̳eebleerue þUkeÀ De#ejeleerue µeyoebJej peesj efou³eeves oesvner Jeeke̳eeb®ee DeLe& yeoueuee Deens.

106

megjeJeueer – megjeJeueer cnCepes megje®ee ®e{Gleej ³eeuee®e Devegleeve Demesner cnCeleele. Òel³eskeÀ

J³ekeÌleer®ee metj, megjeleerue ®e{Gleej JesieJesieUs Demeleele. yeueeIeeleeÒeceeCes®e megjeJeueer®esner oesve ÒekeÀej Ie[leele. 1) µeyoeleerue megjeJeueer 2) Jeeke̳eeleerue megjeJeueer

1) µeyoeleerue megjeJeueer – cejeþer Yee<esceO³es µeyoeleerue megjeJeueer mJeefveefcekeÀ veener. `DeeF&' ne µeyo keÀesCel³eener megjele G®®eejuee lejer DeLe& yeouele veener. ef®eveer Yee<esleerue megjeJeueer mJeefveefcekeÀ Deens. `cee' ne µeyo efJeefµe<ì jerleerves G®®eejuee lej l³ee®ee DeLe& Iees[e neslees, ogmeN³ee G®®eejuee lej l³ee®ee eLe& DeeF& Demee neslees. ³ee®eÒeceeCes vee³epesefj³eeleerue `yee' Oeelet efkebÀJee LeeF& Yee<esleerue `vee' Oeelet JesieJesieUîee mJejele G®®eeju³eeme l³eeb®ee DeLe& JesieUe neslees.

2) Jeeke̳eeleerue megjeJeueer – cejeþerceO³es Jeeke̳ee®eer megjeJeueer cee$e mJeefveefcekeÀ Deens. yeesueleevee metj Jej Keeueer keÀ©ve efJeOeeveeLeea Jeeke̳ee®es ÒeµveeLe& Jee Godieejoµe&keÀ Jeeke̳e le³eej kesÀues peeles. Goe. jsJeleerves iee[er ®eeueefJeueer. (efJeOeeveeLeea Jeeke̳e) jsJeleerves iee[er ®eeueefJeueer. (ÒeµveeLe&keÀ Jeeke̳e) jsJeleerves iee[er ®eeueefJeueer. (Godieejoµe&keÀ Jeeke̳e) Jejerue Jeeke̳eeleerue ®e{leer Glejleer megjeJeueer Heeefnu³eeveblej Jeeke̳eele megjeJeueer keÀe³e& keÀmes keÀjles, les O³eeveele ³esles.

meerceemebOeer –

meerceemebOeer ne cejeþerleerue DeeCeKeer SkeÀ Keb[eefOeef<þle mJeefvece Deens. meerceemebOeer ³ee®ee DeLe& Jeeke̳eeleerue Keb[ DeLeJee efJejece. ne efJejece yeoueuee keÀer ueies®e Jeeke̳ee®ee DeLe& yeouelees. GoenjCeeLe&, Keesìs yeesuet ve³es. Keesìs yeesuetve ³es. Jejerue Jeeke̳eeleerue Keb[ yeoueu³eecegUs efYeVe DeLe&®íìe oeKeefJeCeejer Jeeke̳es le³eej Peeuesueer Deensle. DeµeeÒekeÀejs JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeveeceO³es Yee<es®³ee cnCepes®e G®®eeefjle mJe©Hee®ee DeY³eeme nesle Demeu³eeves Keb[eefOeef<þle mJeefvece ne cenÊJee®ee efJe®eej þjlees. DeeHeues mebYee<eCe cnCepes mJej, J³ebpeves DeeefCe DeOe&mJej ³eeb®eer kesÀJeU meeveg¬eÀces j®evee veJns lej l³ee j®evesleerue yeueeIeele, megjeb®es ®e{Gleej, Fl³eeoer OJeefveiegCe efcemeUleele Je mebYee<eCe DeekeÀej Iesles. ³ee Keb[eefOeef<þle mJeefveceebcegUs mebYee<eCe ÒeYeeJeer, ®ewlev³eHetCe&, J³eeqkeÌleÊJeoµe&keÀ þjles.

107

cejeþer®es mJeefvece –

Yee<es®eer uesKeveJ³eJemLee ner Yee<esceO³es JeeHeju³ee peeCeeN³ee mJeveebvee efueefHeef®evns osTve le³eej kesÀueer peeles. HeCe Yee<esle JeeHejues peeCeejs meJe& mJeve uesKeveele ³esleele®e Demes veener. Yee<eeefJe%eeve Yee<es®³ee Deew®®eeefjkeÀ mJe©Hee®ee DeY³eeme keÀjerle Demeu³eecegUs efueHeerceO³es oeKeefJeu³ee ve peeCeeN³ee mJeveeb®eener efJe®eej keÀjeJee ueeielees. cejeþer®ee Deew®®eeefjkeÀ DeY³eeme keÀje³e®ee lej yeejeKe[erceO³es oeKeefJeues ve peeCeejs keÀesCeles mJeve cejeþer yeesueleevee JeeHejues peeleele, keÀesCeles JeeHejues peele veenerle, les leHeemeeJes ueeieles. l³ee®eÒeceeCes keÀesCeles mJeve DeLe&efJeYesokeÀ Deensle cnCepes®e mJeefvece Deensle, ³ee®eener µeesOe IesCes cejeþer®³ee ¢<ìerves DeeJeµ³ekeÀ þjles. Òel³eskeÀ Yee<esleerue mJeefveceeb®eer efveefµ®eleer l³ee l³ee Yee<es®³ee meboYee&le keÀjeJeer ueeieles. cejeþerleerue mJejmJeefvece, J³ebpevemJeefvece, ³ee®eer ceeefnleer Heg{erueÒeceeCes oslee ³esF&ue.

mJejmJeefvece –

De, Dee, F, F&, G, T, S, Ss, Dees, Deew, Deb, De: ³ee mJejebvee cejeþer yeejeKe[erceO³es ef®evns efouesueer Deensle. $eÝ, $eÝ=, ue=, ue= ³eebvee HebjHejsvegmeej cejeþerleerue mJej ceeveues peeleele. HeCe JeCe&ceeuesleerue ns meJe& HeejbHeefjkeÀ mJej cejeþer®es mJejmJeefvece cnCetve mJeerkeÀejlee ³esle veenerle. mJeefveceecegUs oesve efYeVe DeLee&®es µeyo le³eej nesleele, cee$e cejeþer mJejeb®es NnmJeoerIe&lJe ns DeLe&efJeYesokeÀ veenerle. `leerU' ne µeyo NnmJe Jee oerIe& keÀmeener G®®eejuee lejer l³ee®³ee DeLee&ceO³es HeÀjkeÀ He[le veener. ns®e `®etue', `cetue', `Tme' ³ee µeyoebmeboYee&le efomesue. l³eecegUs oerIe& `F' Je oerIe& `T' ³eebvee mJejmJeefvece ceeveC³ee®es keÀejCe veener. mJeefvecee®es ogmejs cenÊJee®es ue#eCe keÀer, mJeefvecee®es efJeIeìve keÀjlee ³esle veener. Goe. `Ss' DeeefCe `Deew' ns mJej De + F DeeefCe De + T ³ee oesve mJejebHeemetve yeveuesues Deens. l³eeb®es efJeIeìve keÀjlee ³esles. cnCetve l³eebvee mJeefvece ceevelee ³esle veener. oerIe& $eÝ, ue= ner G®®eejCes DebleYet&le Demeuesues µeyo cejeþer Yee<esle efomele veenerle. cnCetve ³ee mJejebvee cejeþer®es mJeefvece ceevelee ³esCeej veener. cejeþer Fbûepeer Yee<esletve keÀener µeyo mJeerkeÀejues Deensle, l³ee®eÒeceeCes `De@' Je `Dee@' ns oesve veJes mJejmJeefvece mJeerkeÀejues Deensle. l³eeb®eer DeuHelece OJeefve³egices meeHe[leele. Goe. yeì-ye@ì, keÀì-keÀe@ì. Jejerue efJeJes®eveeJe©ve Demes cnCelee ³esF&ue keÀer, cejeþerceO³es Heg{erue Deeþ mJejmJeefvece Deensle, F, S, De@, Dee, De, Dee@, Dees, G.

cejeþer efueHeerceO³es oeKeefJeues iesuesues meejs®e mHe<ì mJeefvece þ© µekeÀle veenerle. Fbûepeerletve cejeþer®es oesve mJejmJeefvece veJ³eeves mJeerkeÀejues Deensle `$eÝ' uee mJeefvece ceeveeJes keÀer, veener ³eeefJe<e³eer DeY³eemekeÀebceO³es celeYeso Deensle. keÀejCe `$eÝ' DebleYet&le Demeuesues Deieoer Lees[s µeyo cejeþerle Deensle. efµeJee³e $eÝ ®ee `©' Demeener G®®eej kesÀuee peelees. cnCepes `$eÝ' ®es efJeIeìve nesle Demeu³eeves l³eeuee mJeefvece cnCelee ³esle veener.

108

J³ebpevemJeefvece –

HeejbHeefjkeÀ JeCe&ceeuesleerue J³ebpeveebHewkeÀer Deieoer ceespekesÀ DeHeJeeo mees[ues lej yeekeÀer®eer meJe& J³ebpeves cejeþerceO³es mJeefveefcekeÀ Deensle.

`#e' Je `%e' ³eebvee mJeefvece ceevelee ³esle veener. keÀejCe l³eeb®es keÀ + He DeeefCe o + ve + ³e Demes efJeYeepeve keÀjlee ³esles. mJeefvecee®es efJeYeepeve nesle vemeu³eecegUs #e DeeefCe %e ns mJeefvece þjle veenerle.

`µe', `<e' DeeefCe `me' HewkeÀer `<e' ®ee G®®eej DeeHeCe `µe' Demee keÀjlees. efµeJee³e `<e' ®³ee peeieer `µe' JeeHeju³eeves efYeVe DeLee&®ee µeyo le³eej nesle veener cnvetve `<e' uee mJeefvece ceevet ve³es, Demes cele ceeb[ues peeles. DevegveeefmekeÀeb®ee efJe®eej keÀjlee, `*d', `Ced', `ved', `ce', ner DevegveeefmekesÀ mJeefvece Deensle, `_ed' ³ee ©{erves ceeveu³ee peeCeeN³ee DevegveeefmekeÀeuee cee$e mJeefvece cnCetve cejeþerle mLeeve oslee ³esle veener. keÀejCe ³ee mJevee®es G®®eejCe ue#eele Ieslee lees `ve' ³ee DevegveeefmekeÀ mJeefvecee®es mJeveeblej þjlees, `_ed' ®eer DeuHelece OJeefve³egices cejeþerceO³es meeHe[le veenerle.

keÀener DeY³eemekeÀ `cnd', `vnd', `Nnd', `Jn', `Un' ³ee ceneÒeeCe OJeveeRvee mJeefvece ceeveleele. HeCe cejeþer®³ee mJeefveceJ³eJemLesleerue l³eeb®es mLeeve efJeJeeÐe Deens. ®e@ (leeueJ³e mHeµe&mebIe<eea) DeeefCe ®e (oblecetueer³e mHeµe&mebIe<eea) ns oesvner Jeie& cejeþerceO³es mJeefveefcekeÀ þjleele, l³eeb®eer Heg{erueÒeceeCes DeuHelece OJeefve³egices meeHe[leele.

®ee@ì - ®eeì ce®íj – celmej

ceePeeB – ceePee pe@He – peHe ns DeHeJeeo JeieUlee, JeCe&ceeuesleerue Dev³e J³ebpeves mJeefvece cnCetve mJeerkeÀejCes µeke̳e nesles.

Lees[ke̳eele, cejeþerceO³es Heg{erue J³ebpevemJeefvece ceeveeJesle.

16 mHeÀesìkeÀ J³ebpeves – kedÀ, Ked, ie, Ied (ce=otleeueJ³e) ìd, þd, [d, {d (cetOe&v³e) led, Led, od, Oed (ovl³e) Hed, HedÀ, yed, Yed (Üîees<þ³e) 08 DeOe& mHeÀesìkeÀ ®ed@, íd@, pe@, Pe@, ®ed, íd, ped, Ped 4. DevegveeefmekesÀ *d, Ced, ved, ced, 1. mHebefole jd (efpeJneûeer³e) 2. HeeefÍ&JekeÀ ued, Ud 2. DeOe&mJej ³ed, Jed 2. Ie<e&keÀ µed, med 2. ceneÒeeCe nd (DeIees<e) nd (Iees<e)

109

Jejerue 37 DeefOekeÀ `³ed', `jd', `ued', `Je', `Ced', `ved', `ced', `Ud' ³eeb®eer ceneÒeeCe³egkeÌle `³nd', `Nnd', `und', `Jnd', `Cnd', `vnd', `cnd', `Und', ner 8 ©Hes Demetve 45 J³ebpeve mJeefvece ceeveeJesle. DeµeeÒekeÀejs 45 J³ebpevemJeefvece + 8 mJejmJeefvece = 53 Kebef[le mJeefvece, cejeþer mJeefveceJ³eJemLesceO³es ceeveeJesle, Demee efve<keÀ<e& efveIelees.

����������������

110

3

HeoefJe®eej Yee<ee ner OJeveeR®eer yeveuesueer Demeles. OJeveeRefµeJee³e Yee<esuee DeefmlelJe®e veener. Òel³eskeÀ Yee<esle

keÀener þjeefJekeÀ OJeveer þjeefJekeÀ He×leerves JeeHejues peeleele. ³eeuee®e Yee<es®eer mJeefvece – J³eJemLee cnCeleele. mJeefveceebvee mJele:®es DeLe& vemeleele, Hejbleg Yee<esleerue keÀesCeleerner oesve G®®eejCes DeLee&®³ee ¢<ìerves JesieUer þsJeC³ee®es meeceL³e& mJeefveceeb®³ee Debieer Demeles.

mJeefveceeb®eer DeLe&efJeYesokeÀ µekeÌleer ue#eele IesTve mJeefveceeb®es efvejefvejeUîee ÒekeÀejs meb³eesie keÀ©ve l³eeb®es meeLe& ieì yeveefJeues peeleele. GoenjCeeLe&, cejeþerleerue `Dee', `kedÀ' DeeefCe `ved' nîee leerve mJeefveceeb®³ee Keeueerue j®evee Hene.

1) kedÀ + Dee + ve = keÀeve 2) ve + Dee + kedÀ = veekeÀ 3) Dee + kedÀ + ved = DeekeÌve 4) Dee + ved + keÀ = DeevkeÀ 5) kedÀ + ved + Dee = keÌvee 6) ved + kedÀ + Dee = vkeÀe

Jejerue GoenjCeeleerue Heefnu³ee oesvner j®evee GoenjCeeLe& `keÀeve' Je `veekeÀ' ner cejeþer Yee<esleerue ³eesi³e G®®eejCes Deensle, lej 3, 4, 5, 6 j®evee cejeþer Yee<esleerue keÀesCeleener Deeµe³e oeKeJeerle veenerle. Lees[ke̳eele meebieeJe³ee®es lej Òel³eskeÀ Yee<ee mJele:meeþer mJele:®eer Deµeer SkeÀ mJeefveceJ³eJemLee (DeLe&efJeYesokeÀ OJeveeR®eer J³eJemLee) mJeerkeÀejles DeeefCe ceie l³ee mJeefveceeb®³ee DeveskeÀ meeveg¬eÀce j®evee keÀ©ve DeLe&OeejCee keÀµeer keÀjeJe³ee®eer ³ee®eer SkeÀ J³eJemLee mJeerkeÀejles. DeµeeÒekeÀejs mJeveeb®³ee mlejeJejerue Yee<es®³ee DeLe&efvejHes#e Deµee mebj®eves®ee DeY³eeme kesÀuee. Deelee ³eeHeg{s, DeeHeu³eeuee Yee<esleerue meeLe& Deµee IeìkeÀeb®ee DeY³eeme keÀjeJe³ee®ee Deens.

Yeeef<ekeÀ ©He DeeefCe ©efHekeÀe : Yee<esleerue keÀesCel³eeefn meeLe& IeìkeÀeuee `Yeeef<ekeÀ ©He' (Linguistics Form) cnCeleele. ner Yeeef<ekeÀ ©Hes ueneve ceesþîee DeekeÀejeb®eer Demet µekeÀleele. Goe. 1) cejeþer DeY³eeme-efJe<e³e Iesleuesues efJeÐeeLeea ngµeej Demeleele, 2) cejeþer DeY³eeme-efJe<e³e Iesleuesues efJeÐeeLeea. 3) efJeÐeeLeea 4) efJeÐee + DeLe& + F&

111

Jejerue GoenjCeeJe©ve DeeHeu³ee ue#eele ³esles keÀer, mebHetCe& Jeeke̳e ns Yeeef<ekeÀ ©He Demet µekeÀles. l³ee®eÒeceeCes GHeJeeke̳e, µeyo efkebÀJee µeyoIeìkeÀ nerner Yeeef<ekeÀ ©Hes Demet µekeÀleele. keÀejCe ³ee Òel³eskeÀeves DeLe&yeesOe neslees. Jejerue GoenjCeeleerue `efJeÐee', `DeLe&' DeeefCe `F&' ner ueneve Yeeef<ekeÀ ©Hes nesle. Yee<esleerue meJee&le ueneve Yeeef<ekeÀ ©Heeuee `©efHekeÀe' (Morph) cnCeleele. `efJeÐee' ner ©efHekeÀe Deens, leµee®e `DeLe&' efkebÀJee `F&' ³eener ©efHekeÀe Deensle. keÀesCel³eener G®®eejCeele Dee{UCeeN³ee Yeeef<ekeÀ ©Heeb®es DeLe&¢<ìîee efJeYeepeve keÀjerle iesu³eeme DeKesjerme DeeHeu³eeuee DeLe&oµe&keÀ ueIeglece ©He efceUles. ³ee meeLe& ueIeglece ©Hee®es Heg{s ³eentve DeefOekeÀ DeLe&¢<ìîee efJeYeepeve nesCeejs vemeles. cnCetve `G®®eejCeeleerue ueIeglece meeLe& ©He cnCepes ©efHekeÀe' Deµeer ©efHekesÀ®eer J³eeK³ee keÀjlee ³esles. pesJne Yeeef<ekeÀ ©Hees DeLee&®³ee ¢<ìerves DeeCeKeer efJeYeepeve µeke̳e vemeles, lesJne®e ©efHekeÀe ÒeeHle nesles. cnCetve DeLe&¢<ìîee efJeYeepeve keÀjlee ve ³esCes ns ©efHekesÀ®es ue#eCe nes³e, Demes cnCelee ³esles. GoenjCeeLe& Heg{erue Yeeef<ekeÀ ©He Hene: ieCesµe®eer ueeue ìesHeer ³ee Yeeef<ekeÀ ©Hee®es DeLe&¢<ìîee efJeYeepeve kesÀu³eeme DeeHeu³eeuee 1) ieCesµe 2) ®eer 3) ueeue 4) ìesHeer Deµee ®eej ©efHekeÀe efceUleele. ³ee ©efHekeÀeb®es DeLe&¢<ìîee DeefOekeÀ efJeYeepeve nesT µekeÀle veener. leelHe³e&, Yeeef<ekeÀ ©Heeleerue DeLe&¢<ìîee Debeflece ueIeglece IeìkeÀ, cnCepes ©efHekeÀe nes³e. `©efHekeÀe' DeeefCe `µeyo' ³eebleerue HeÀjkeÀ : `µeyo' ³ee keÀuHevesµeer `©efHekeÀe' ³ee keÀuHeves®ee IeesìeUe nesT ve³es cnCetve ³ee oesvner keÀuHeveebleerue meec³eYeso mecepeeJetve I³ee³euee nJee. µeyo ne Jeeke̳eeleerue SkeÀ DeLe&IeìkeÀ Demelees. ©efHekeÀener DeLe&IeìkeÀ®e Demeles. HeCe ©efHekeÀe cnCepes Debeflece DeLe&IeìkeÀ Demet µekeÀleerue. GoenjCeeLe&, `efJeÐeeLeea' ³ee µeyoeble `efJeÐee + DeLe& + F&' Demes leerve DeLe&IeìkeÀ Deensle. Gueì `ngµeej' ³ee µeyoe®es DeLe&¢<ìîee DeeCeKeer efJeYeepeve nesCes µeke̳e veener. ³ee®ee DeLe&& `ngµeej' ne µeyoner Deens DeeefCe ©efHekeÀener Deens. cnCepes SkeÀeJe³eJeer DeLe&IeìkeÀ DemeCeejs µeyo®e lesJe{s ©efHekeÀe Demeleele. Òel³eskeÀ µeyo ©efHekeÀe Demeues®e Demes veener. keÀejCe yengleebµe JesUe µeyoele SkeÀeHes#ee DeefOekeÀ ©efHekeÀe meceeefJe<ì Peeuesu³ee Demeleele. ©efHekesÀle cee$e SkeÀeHes#ee DeefOekeÀ µeyo meceeefJe<ì DemeCeej veener. µeyo DeeefCe ©efHekeÀe ³eeb®³ee meboYee&le DeeCeKeer SkeÀ iees<ì cenÊJee®eer Deens leer cnCepes, µeyoe®³ee meerceejs<ee ©efHekesÀ®³ee meerceejs<esµeer pegUCeeN³ee Demet µekeÀleele. Hejbleg ©efHekeÀeb®³ee meerceejs<ee µeyoe®³ee meerceejs<eebµeer pegUleerue®e Demes veener. keÀejCe ©efHekeÀe ns µeyoeHes#ee ueneve ©He Demeles. GoenjCeeLe&, ceesnveves ef®eb®ee Hee[u³ee ceesnve + ves / ef®eb®e + Dee / Hee[+ ued + ³ee

112

Jejerue Jeeke̳eele leerve®e µeyo Deensle. Hejbleg DeLe&¢<ìîee efJeYeepeve kesÀu³eeveblej DeeHeu³eeuee ³ee Jeeke̳eele SketÀCe meele ©efHekeÀe Demeu³ee®es efomeles. `ceesnve ves' ³ee µeyomeercesµeer `ves' ³ee ©efHekesÀ®eer meercee pegUles, Hejbleg `ceesnve' ner ©efHekeÀe `ceesnveves' ³ee µeyoe®³ee Debleie&le Demeu³eeves efle®eer meercee µeyomeercesµeer pegUle veener. µeyo ner mebkeÀuHevee DeveskeÀ efþkeÀeCeer JesieJesieUîee DeLee&ves JeeHejefue peeles. Goe. µeyokeÀesµeeleerue µeyo, Jeeke̳eeleerue µeyo, meceemeeleerue µeyo, meeefOele µeyo Fl³eeoer. Hejbleg Jeeke̳eeceO³es ³esCeejs µeyo©He, efJeefµe<ì He×leerves®e ³esles. GoenjCeeLe& - SKeeos ©He Òel³e³eefJejefnle ³esF&ue, meÒel³e³e ³esF&ue, ogmeN³ee SKeeÐee ©Heemen meb³egkeÌleHeCes ³esF&ue. ³ee meJe& Yeeef<ekeÀ ©Heebvee DeeHeCe µeyo®e cnCelees. l³eecegUs µeyo ³ee Yeeef<ekeÀ ©Hee®ee efJe®eej keÀjleevee ³ee meJee¥®ee efJe®eej Jne³euee nJee. ³ee ¢<ìerves efJemebieleer Je IeesìeUs ìeUC³eemeeþer Jeeke̳eele ³esCeeN³ee Deµee ©Heebvee µeyo ve cnCelee `Heo' cnCeCes mees³eer®es nesF&ue. ³ee ÒekeÀjCeele DeeHeCe Deµee Heoeb®ee efJe®eej keÀjCeej Deenesle.

©efHekeÀeb®es oesve ÒekeÀej –

Jejerue meelener ©efHekeÀeb®es efvejer#eCe kesÀu³eeveblej Demes efomeles keÀer, `ceesnve' `ef®eb®e' `Hee[' ³ee ©efHekeÀe DeeefCe `ves' `Dee' `ue' `Dee' Fl³eeoer ©efHekeÀe Jeeke̳eele mJeleb$eHeCes ³esT®e µekeÀle veenerle. l³ee ogmeN³ee kegÀþu³eelejer ©efHekesÀ®³ee DeeÞe³eeves®e JeeJejleele. l³ee Jeeke̳eele mJeleb$eHeCes ³esT µekeÀle veenerle. l³eeJe©ve DeeHeu³eeuee 1) Jeeke̳eele mJeleb$eHeCes ³esT µekeÀCeeN³ee ©efHekeÀe DeeefCe 2) Jeeke̳eele mJeleb$eHeCes ve ³eslee ogmeN³ee ©efHekeÀeb®³ee DeeÞe³eeves ³esCeeN³ee ©efHekeÀe, Demes ©efHekeÀeb®es oesve ÒekeÀej Demeu³ee®es Dee{Ules. p³ee ©efHekeÀe Jeeke̳eele mJeleb$eHeCes ³esleele, l³eebvee `cegkeÌle ©efHekeÀe' cnCeleele. p³ee ©efHekeÀe Jeeke̳eele ogmeN³ee ©efHekesÀ®³ee DeeÞe³eeves ³esleele l³eebvee `ye× ©efHekeÀe' cnCeleele. cejeþer Yee<esle meJe&meeOeejCeHeCes Demes efomesue keÀer veece, meJe&veece, efJeµes<eCe Je ef¬eÀ³eeHeo ³ee `cegkeÌle ©efHekeÀe' þjleele, lej l³eebvee ueeieCeejs efJeYeefJele Òel³e³e, DeeK³eeleÒel³e³e Fl³eeoer `ye× ©efHekeÀe' nesle. Yee<ee ns meeOeve DeeHeCe DeLe& J³ekeÌle keÀjC³eemeeþer efkebÀJee Deeµe³e keÀUefJeC³eemeeþer JeeHejlees. DeLe& J³ekeÌle keÀjC³ee®es Yee<es®es ns keÀe³e& keÀmes nesles? Yee<ee pejer mJeefveceeb®eer yeveuesueer Demeueer lejer mJeefveceebvee mJele:®es DeLe& vemeleele. ©efHekeÀe meeLe& Demeleele ns Kejs. HeCe vegmel³ee ©efHekeÀebcegUsner Yee<esletve DeLe& keÀmee J³ekeÌle neslees, ns keÀUle veener. cnCepes®e vegmelee Yee<es®ee µeyokeÀesµe Heeþ keÀ©ve Yee<ee Deelcemeele keÀjlee ³esle veener. keÀejCe Yee<ee cnCepes kesÀJeU SkeÀeHeg{s SkeÀ þsJeuesu³ee ©efHekeÀeb®eer j®evee veJns. Yee<esleerue ©efHekeÀeb®eer efJeefµe<ì He×leerves, efJeefµe<ì ¬eÀceeves j®evee kesÀu³eeves DeLe& ÒeeHle neslees. ©efHekeÀeb®ee vegmelee mecegn DeLe& J³ekeÌle keÀjerle vemelees, lej ©efHekeÀeb®eer efJeefµe<ì j®evee DemeCeeje mecetn DeLe& J³ekeÌle keÀ© µekeÀlees. GoenjCeeLe& - `efce DeeF& meeHe efome' ³ee ®eej ©efHekeÀe SkeÀeHeg{s SkeÀ ³esTve keÀesCeleerner DeLe&J³ekeÌleer nesle veener. cee$e ³ee ©efHekeÀeb®eer efJeefµe<ì He×leerves j®evee kesÀueer lej ©efHekeÀeb®ee ne®e mecetn meeLe& yevelees. Goe. `ceeP³ee DeeF&uee meeHe efomeuee', ³eeJe©ve ns ue#eele ³esF&ue keÀer ©efHekeÀeb®eer efJeefµe<ì jerleerves j®evee kesÀueer Demelee Yee<esletve DeefYeJ³ekeÌleer nesles. ³ee ®eejner ©efHekeÀe efveefµ®ele mJe©Hee®eer DeLe&J³ekeÌleer keÀjleele. SkeÀeHes#ee DeefOekeÀ ©efHekeÀe keÀesCel³eelejer j®eveeleÊJeeves SkeÀ$e Peeu³ee keÀer DeLe& J³ekeÌle neslees. Goe. `cegueekeÀ[s', `osJeUeleerue' ³eebmeejK³ee meceeme³egkeÌle j®evee, `µeneCeer cegues', `ueeue mee[er

113

vesmeuesueer m$eer' ³eebmeejK³ee HeoyebOeelcekeÀ j®evee efkebÀJee `ceer Deepe µeeUssle peelees' ³eebmeejK³ee Jeeke̳eelcekeÀ j®evee Heenelee ³esleerue. meejebµe, Yee<esle ©efHekeÀeb®³ee j®eveeHe×leeruee cenÊJe Demeles. DeLe&J³ekeÌleermeeþer Yee<ee p³ee efvejefvejeUîee j®evee mJeerkeÀejles, l³ee j®eveeb®³ee He×leeRvee l³ee Yee<es®es J³eekeÀjCe Demes cnCeleele. Òel³eskeÀ Yee<esuee mJele:®es Demes mJeleb$e J³eekeÀjCe Demeles. ©efHekeÀeb®eer keÀµeeÒekeÀejs j®evee keÀ©ve DeLe&J³ekeÌleer nesles, ³eeyeeyele®es Òel³eskeÀ Yee<es®es mebkesÀle JesieJesieUs Demeleele. GoenjCeeoeKeue Fbûepeer Je cejeþer Yee<esleerue Keeueerue j®eveeb®eer leguevee keÀjlee ³esF&ue.

In the temple – osJeUele. They play Cricket - les ef¬eÀkesÀì KesUleele.

Òel³eskeÀ Yee<esves DeLe& J³ekeÌle keÀjC³eemeeþer mJeerkeÀejuesueer ©efHekeÀeb®eer j®eveeJ³eJemLee mecepeeJetve IesCes, ³eecegUs DeeJeµ³ekeÀ þjles. ³eeuee®e DeeHeCe Yee<es®es J³eekeÀjCe mecepeeJetve IesCes Demes cnCelees.

J³eekeÀjCee®es oesve Yeeie Deensle –

1) HeoefJe®eej 2) Jeeke̳eefJe®eej ³ee oesve HeeleUîeeJe´ efJe®eej kesÀuee peelees. HeoefJe®eejeceOe³es µeyoeHe³e¥le®ee efJe®eej DebleYet&le Deens. ©efHekeÀe SkeÀ$e ³esTve µeyo keÀmee yevelees ns DeeHeCe Heeefnues Deens. HeoefJe®eejeceO³es ©efHekessÀ®es mJe©He, ©efHekesÀ®es ÒekeÀej, ©efHekesÀ®es keÀe³e& DeeefCe ©efHekeÀeb®³ee efJeefµe<ì j®eveebcegUs yeveCeeje µeyo ³ee meJee¥®ee efJe®eej kesÀuee peelees. Goe. `njerCe', `Ke[t', `je$eer®ee', `Pee[eKeeueer', `efJeceeveeletve', ³eebmeejK³ee j®eveeb®ee efJe®eej HeoefJe®eejeceO³es neslees. Yee<esceO³es µeyoebÜejs pemes DeLe& J³ekeÌle nesleele lemes®e HeoyebOe, GHeJeeke̳e DeeefCe Jeeke̳e ³ee HeeleUeRJej DeLe& J³ekeÌle nesleele. lemes®e HeoyebOe, GHeJeeke̳e DeeefCe Jeeke̳e ³ee HeeleUeRJej DeLe& J³ekeÌle keÀjCeeN³ee j®eveeb®³ee DeY³eemeeuee `Jeeke̳eefJe®eej' cnCeleele. Goe. `Iejeleerue m$eer Je Heg©<e', `pees µesleele keÀece keÀjlees ...' `Deepe Deece®³ee Iejer Hetpee Deens.' Fl³eeoer. HeoefJe®eej DeeefCe Jeeke̳eefJe®eej ns J³eekeÀjCee®es oesve Yeeie ceeveues peeleele, les DeY³eemee®³ee mees³eermeeþer. HeoefJe®eej Je Jeeke̳eefJe®eej ns oesvner Yeeie SkeÀceskeÀebHeemetve JesieUs veenerle. SKeeÐee Yee<esleerue SKeeos Yeeef<ekeÀ ©He HeoefJe®eejele cees[les. on the stage ³ee Yeeef<ekeÀ ©Hee®ee efJe®eej Fbûepeer Yee<esle Jeeke̳eefJe®eejele nesF&ue, HeCe `jbieceb®eeJej' l³ee®e DeLee&®³ee cejeþer Yeeef<ekeÀ ©Hee®ee efJe®eej cejeþer HeoefJe®eejeceO³es neslees. l³eecegUs HeoefJe®eej Je Jeeke̳eefJe®eej Demes keÀeìskeÀesj efJeYeeie DeeHeCe Hee[t µekeÀle veener. ©efHekeÀe - ©efHece - ©efHekeÀevlej : ©efHekeÀe Yee<esle Òel³e#e JeeJejle Demeleele. meceeve keÀe³e& keÀjCeeN³ee ©efHekeÀeb®ee SkeÀ ieì ceevelee ³eslees. Yee<esle Demes ©efHekeÀeb®es DemebK³e ieì Demeleele. ©efHekeÀeb®³ee Deµee ieìeuee `©efHece' cnCeleele. ©efHekeÀecegUs l³ee®³ee ieìele DemeCeeN³ee meJe& ©efHekeÀeb®ee yeesOe neslees. ©efHece ns ieìJee®ekeÀ veece Demeles, ©efHece keÀeuHeefvekeÀ Demelees. lees Decetle& Demelees. Yee<esle Òel³e#e JeeJejle Demeleele l³ee, l³ee efJeefµe<ì ©efHece ieìeleerue ©efHekeÀe®e. GoenjCeeLe& - `osTU' ner SkeÀ ©efHekeÀe Deens. Yee<esle

114

JeeJejleevee keÀOeer efle®es ©He `osTU' Demeles lej keÀOeer `osJeU' (Goe. `ceer SkeÀ osTU Heeefnues' DeeefCe `ceer osJeUele peeles' Fl³eeoer.) ³eeJe©ve `osTU' ne SkeÀ ©efHece Demetve `osTU' Je `osJeU' Deµee oesve ©efHekeÀe l³ee ©efHece ieìele JeeJejleele, ©efHece ne meJe& ieìemeeþer ÒeefleefveefOelJe keÀjCeeje Demelees. cnCetve lees Decetle& Demelees. ©efHecee®es cetle& DeeefJe<keÀjCe cnCepes ©efHekeÀe. JesieUîee µeyoele meebiee³e®es ©efHece ne ©efHekeÀeb®³ee®e mJe©Heele DeefYeJ³ekeÌle neslees.

SkeÀe ©efHece ieìeceO³es meceeefJe<ì Demeuesu³ee ©efHekeÀebvee l³ee efJeefµe<ì ©efHecee®eer `©efHekeÀevlejs' cnCeleele. ©efHekeÀevlej ner keÀuHevee ©efHecee®³ee meboYee&le®e JeeHejueer peeles. cnCepes ©efHekeÀe Je ©efHekeÀebJej SkeÀ®e nesles. lej ©efHece HetCe&HeCes keÀeuHeefvekeÀ Deens. ©efHece ne l³ee®³ee ieìele JeeJejCeeN³ee ©efHekeÀevlejeb®ee efveoxµe Demelees. Yee<eeefJe<e³ekeÀ uesKeveeceO³es ©efHece ne vesnceer ceefnjHeer kebÀmeeceO³es oeKeefJeuesuee Demelees lej ©efHekeÀevleje®es uesKeve oesve eflejH³ee jsIeebceO³es keÀjleele GoenjCeeLe&,

/ osTU / osTU

/ osJeU /

©efHekeÀeb®es ©efHeceeble JeieeakeÀjCe –

©He¢<ìîee meceeve Demeleerue, HeCe DeLe&¢<ìîee meceeve vemeleerue lej l³eebvee `J³eJe®ísokeÀ efJeefve³eesie' cnCeleele. Deµee ©efHekeÀe SkeÀe ©efHeceeKeeueer DeLee&le®e ³esCeej. GoenjCeeLe& -

peie 1) peieeleerue m$eer – Heg©<e 2) `peie' ceOetve HeeCeer DeeCe KeCe 1) ner peeiee ®eewoe KeCeeb®eer Deens. 2) osJeer®eer KeCeeves Deesìer Yej Òemeeo 1) Òemeeo µeeUsle iesuee Deens. 2) osJee®ee Òemeeo meJee¥vee Jeeì

meejebµe 1) p³ee ©efHekeÀe DeLe&¢<ìîee efkebÀJee keÀe³e&¢<ìîee meceeve Demeleerue HeCe ©He¢<ìîee meceeve vemeleerue, lej l³ee SkeÀe®e ©efHekeÀe®eer ©efHekeÀevlejs Demet µekeÀleele,

2) p³ee ©efHekeÀeb®es efJelejCe HetjkeÀ Demeles efkebÀJee JewkeÀefuHekeÀ Demeles l³ee ©efHekeÀe SkeÀe®e ©efHekeÀeb®eer ©efHekeÀevlejs þjleele,

3) ©Hemeec³e Demesue lej efJeefve³eesie J³eJe®ísokeÀ Demesue Deµee®e ©efHekeÀe SkeÀe®e ©efHeceieìele ³esT µekeÀCeej veenerle.

115

©efHekeÀevlejeb®es ÒekeÀej –

1) mJeefveceeÞe³eer ©efHekeÀevlejs 2) ©efHekeÀeÞe³eer ©efHekeÀevlejs 3) µetv³e ©efHekeÀevlej

1) mJeefveceeÞe³eer ©efHekeÀevlej – Yee<esceO³es keÀesCel³ee efþkeÀeCeer keÀesCeles ©efHekeÀevlej ³esles, ns efJeefµe<ì HeefjefmLeleerJej DeJeuebyetve Demeles. pesJne ©efHekeÀevleje®ee Yee<esleerue JeeJej meYeesJeleeue®eer mJeefveefcekeÀ HeefjefmLeleer efveOee&efjle keÀjles, lesJne Deµee ©efHekeÀevlejebvee `mJeefveceeÞe³eer ©efHekeÀevlej' cnCeleele. Goe. Fbûepeer Yee<esle `me' `pe' `Fpe' ³ee DeveskeÀJe®eveeleerue keÀesCeles ©efHekeÀevlej ³esCeej, ns veecee®³ee µesJeìer DemeCeeN³ee mJeefveefcekeÀ HeefjefmLeleerJej DeJeuebyetve Demeles. leer `ke@Àìmed', `[e@ipe' Deµeer®e nesCeej, `ke@Àìpe', `[e@imed' Deµeer nesCeej veenerle. mebmke=Àle <e<þer®³ee `Ceeced' `veeced' ³ee Òel³e³eebHewkeÀer `Ceeced' keÀOeer JeeHeje³e®ee Je `veece' keÀOeer JeeHeje³e®ee ns l³ee HetJeea ³esCeeN³ee veecee®³ee mJeefveefcekeÀ HeefjefmLeleerJej þjles.

2) ©efHeceeÞe³eer ©efHekeÀevlej –

keÀOeer keÀOeer Yee<esves mJeerkeÀejuesu³ee mebkesÀleevegmeej keÀesCeles ©efHekeÀevlej keÀesCel³ee Heefjmejele ³ee³e®es ns þjles. Deµee ©efHekeÀevlejebvee ©efHeceeÞe³eer ©efHekeÀevlej cnCeleele. GoenjCeeLe& `pee' Oeelet®es Jele&ceevekeÀeUer `pee' ns ©efHekeÀevlej ³esCeej lej YetlekeÀeUer `ie@' ns ©efHekeÀevlej ³esCeej ne mebkesÀle þjuesuee Deens.

3) µetv³e ©efHekeÀevlej –

µetv³e ©efHekeÀevlej ner mebkeÀuHevee cegUele HeeCeerveer®eer Deens. J³eekeÀjCeeceO³es p³ee p³ee JesUer DeHesef#ele ©efHekeÀevlejs De¢µ³e Demeleele lesJne µetv³e ©efHekeÀevlej ceeveeJes ueeieles. Goe. `osJe'-`osJe', `µe$et'-`µe$et', `µekeÌleer'-`µekeÌleer', `ieleer'-`ieleer' ³ee veeceeb®³eeyeeyele DeveskeÀJe®eve nesleevee keÀener®e Òel³e³e ueeiele veenerle cnCetve l³eebvee `µetv³e ©efHekeÀevlej' cnCetve G}ÁsefKeues peeles.

©efHecee®es ÒekeÀej –

1) Deeµe³emet®ekeÀ ©efHece – Yee<esleerue yejs®emes ©efHece YeesJeleer®³ee me=<ìerleerue cetle&-Decetle& Jemlet, efJe®eej DeeefCe YeeJevee ³eeb®ee efveoxµe keÀjCeejs Demeleele. cnCetve Deµee ©efHeceebvee Deeµe³emet®ekeÀ ©efHece (cegkeÌle©efHece) cnCeleele. Goe. Peje, DeekeÀeµe, ®ebê Deevebo, iees[, HetÀue, Fl³eeoer.

2) keÀe³e&met®ekeÀ ©efHece – keÀener ©efHeceebvee mJele:®ee Demee Deeµe³e vemelees. cee$e Yee<esleerue meeLe& ©Heeb®eer pegUCeer keÀjC³ee®es keÀe³e& Demes ©efHece keÀjleele. cnCetve Deµee ©efHeceebvee `keÀe³e&met®ekeÀ ©efHece' cnCeleele. GoenjCeeLe& `efJeÍJee®ee Hemeeje' ³ee Yeeef<ekeÀ ©HeeceO³es `®ee' cegUs efJeÍJe DeeefCe Hemeeje ³ee oesve ©efHeceeb®ee mebyebOe pegUlees. l³eecegUs `®ee' ns ©He keÀe³e&met®ekeÀ ©He þjles.

116

3) Devev³emeeOeejCe ©efHece – SKeeos ©He SkeÀe Jee Deefleµe³e ce³ee&efole meboYee&le JeeHejues peele Demesue lej l³eeuee Devev³emeeOeejCe ©efHece cnCeleele.

Goe. `owJeieleer' ceOeerue `ieleer' `DekeÀejefJeuns' ceOeerue `efJeuns' `neleKeb[e' ceOeerue `Keb[e'. ³ee ©efHekeÀeb®ee JeeHej KetHe ce³ee&efole Deens.

4) efceueve ©efHece – pesJne oesve efvejefvejeUs DeLe& SkeÀe®e ©efHeceeves oeKeefJeues peeleele lesJne l³eeme efceueve ©efHece cnCeleele. cejeþerleerue ef¬eÀ³eeHeoebvee ueeieCeejs `Dees', `S' (`yemelees', `yemeles') ns Òel³e³e eEueie oeKeJeleele, l³ee®eÒeceeCes yeJevener oeKeefJeleele. Deµeer GoenjCes `efceueve ©efHece' ³ee ÒekeÀejele Ieeuelee ³esleele.

©HemJeefveefcekeÀer –

©efHece ns mJeefveceeÜejs J³ekeÌle kesÀues peeleele. SkeÀ®e ©efHece DeveskeÀoe JesieJesieUîee mJeefveefcekeÀ DeekeÀejebveer oµe&efJeues peeles. ©efHecee®³ee mJeefvekeÀ ©Heele nesCeeN³ee HeÀjkeÀeuee®e `©HemJeefveefcekeÀer' cnCeleele.

Goe. cejeþerleerue pee – ies, ceemee – ceeµee

µeyoefme×er –

©efHeceefJe®eejele ©efHekeÀe - ©efHece - ©efHekeÀevlej ³eeb®³ee efJe®eejeyejesyej®e µeyoe®eener efJe®eej neslees. ©efHekeÀebHeemetve µeyo le³eej nesC³ee®³ee Òeef¬eÀ³esuee µeyoefme×er efkebÀJee µeyoIeìvee cnCeleele.

Yee<esleerue Deeµe³emet®ekeÀ ©efHece cnCepes Oeelet DeeefCe keÀe³e&met®ekeÀ ©efHece cnCepes Òel³e³e, keÀe³e&met®ekeÀ ©efHecee®es cnCepes®e Òel³e³ee®es oesve ÒekeÀej Deensle. 1) meeOekeÀ Òel³e³e 2) efJekeÀejer Òel³e³e.

Oeeletbvee meeOekeÀ Òel³e³e ueeietve yeveCeeN³ee µeyoeme `meeefOele µeyo' cnCeleele. efJekeÀejer Òel³e³e ueeietve le³eej nesCeeN³ee µeyoeuee `efJekeÀejer µeyo' cnCeleele. Goe. ÒeeceeefCekeÀHeCee, Þeerceeve Fl³eeoer

µeyoebleerue – Òel³e³e ns meeOekeÀ Òel³e³e Deensle. lej `ceeCemee®ee', `j[lees', `peieele' Fl³eeoer µeyoebleerue Òel³e³e efJekeÀejer Deensle.

efJekeÀejer Òel³e ns lemes Heenelee ®ejce Òel³e³e Deensle. l³eeb®³eeHeg{s ogmejs Òel³e³e ³esT µekeÀle veenerle. meeOekeÀ Òel³e³eebveer ³egkeÌle Demeuesu³ee ©HeeHeg{s DeefOekeÀ Òel³e³e ³esT µekeÀleele. (`ceeCegmekeÀer®ee', `®eebYeejkeÀer' Fl³eeoer.) efJekeÀejer Òel³e³e ns Oeelet®³ee µesJeìer ³esleele. lej cejeþerceO³es meeefOele Òel³e³e ns cetU Deeoer, Debleer, ceO³es kegÀþsner ³esT µekeÀleele. Goe. `He[peerYe', `®eHeUeF&', `µesJe'. meeOekeÀ Òel³e³eecegUs cetU ©efHecee®ee DeLe& yeouelees. `efÒe³e' ³ee Oeeletuee `De' ne HetJe&Òel³e³e ueeietve `DeefÒe³e' ne µeyo yevelees. `Jee®ee' Je `Jee®eeU', `leeW['-`leeW[eU', `efJe®eej'-`DeefJe®eej' ³eeb®es DeLe& efYeVe Deensle. Dev³e Yee<esletve mJeYee<eslener meeOekeÀ Òel³e³e ³esT µekeÀleele, `iewj', `yes', `efoue', `Keesì' Fl³eeoer meeOekeÀ Òel³e³e, HeÀejmeer Yee<esletve cejeþerceO³es Deeuesues Deens. meeOekeÀ Òel³e³e

ueeieu³eeveblej meeefOekeÀ µeyoebvee DeeCeKeer Òel³e³e ueeiet µekeÀleele. Goe. efJeµeeue – efJeµeeuelee, ceeCetme-ceeCegmekeÀer, Fl³eeoer.

117

Debie - µeyoeleerue efJekeÀejer Òel³e³e keÀe{uee keÀer pes ©He jenles, l³eeuee `Debie' cnCeleele, GoenjCeeLe&

`veoerme' `osJeerme' ³ee µeyoeleerue `me' ne efJekeÀejer Òel³e³e yeepetme keÀe{uee lej `veoer', `osJeer' ns Debie jenles. ³ee®eÒeceeCes `jKeJeeueoejeves' ³ee µeyoeleerue `ves' ne efJekeÀejer Òel³e keÀe{uee lej `jKeJeeueoej' ne meeefOele µeyo Gjlees. cnCepes®e µeyoe®es Debie ns keÀOeer cetU Oeelet®es lej keÀOeer meeefOele µeyoe®es Demeles.

DeY³emle µeyo –

©efHecee®eer HegvejeJe=Êeer nesTve pees µeyo le³eej neslees l³eeuee `DeY³emle µeyo' cnCeleele. DeY³emle µeyo ns veJes µeyo®e Demeleele DeeefCe SkeÀÒekeÀejs les Yee<es®³ee µeyomebûenele Yej®e Ieeueleele. cejeþerle DeY³emle µeyo efJeHegue Deensle. ©efHecee®eer DeeJe=Êeer keÀµeer nesles ³eeJe©ve DeY³emle µeyoe®es ÒekeÀej ceevelee ³esleele. pesJne ©efHecee®eer peµeer®³ee leµeer HegvejeJe=Êeer nesTve µeyo yevelees, lesJne l³eeme `HegCee&Y³emle µeyo' cnCeleele. Goe. ueeueueeue, ®eUe®eUe, Fl³eeoer HetC³ee&Y³emle µeyo Demeleele. keÀener JesUe DeY³emle µeyoele ©efHecee®eer HetCe&HeCes DeeJe=Êeer ve neslee l³ee ©efHecee®³ee keÀener Yeeiee®eer DeeJe=Êeer nesles. Deµee DeY³emle µeyoebvee `DebµeeY³emle µeyo' cnCeleele. GoenjCeeLe& Oeev³eOegv³e, keÀHe[sefyeHe[s, ®eeboCesefyeboCes Fl³eeoer cejeþerleerue yejs®e DebµeeY³emle µeyo DeeJe=Êe ©efHeceeleerue Heefnu³ee De#eje®³eeSsJepeer `efye' ns De#ej Ieemetve jef®eues peeleevee efomeleele. Goe. HegmlekeÀefyemlekebÀ, HeeCeerefyeCeer, leebogUefyebogU Fl³eeoer keÀener DebµeeY³emle µeyoeble `efye' SsJepeer ©efHecee®³ee ÒeLece mJeveele `G' efcemeUtve lees meeOeleele. Goe. `meeOeemegOee', `meeceevemegceeve', `F', `efye', `G' SsJepeer JesieUer De#ejs JeeHe©vener DebµeeY³emle µeyo meeOeues peeleele. Goe. `keÀeHe[®eesHe[', `cneleejekeÀesleeje', `µespeejerHeepeejer' Fl³eeoer. efkeÀl³eskeÀoe l³ee®e DeLee&®ee ogmeN³ee Yee<esleuee ©efHece pees[tvener DeY³emle µeyo le³eej nesleevee efomelees. Goe. `HewmeeDe[keÀe', `yeepeejneì' (³esLes `De[keÀe' Je `neì' ns keÀVe[ Yee<esleerue µeyo Deensle) OJeveeR®es DevegkeÀjCe nesTvener DeY³emle µeyo le³eej nesleele. Goe. HeÀmeHeÀme, KeUKeU, efkeÀjefkeÀj Fl³eeoer. Deµee ÒekeÀejs DeY³emle µeyo ner Yee<esleerue efJeµes<e j®evee ceeveueer peeles. Yee<es®ee [ewue efkebÀJee DeLee¥®eer HeefjCeecekeÀejkeÀlee Jee{efJeC³eemeeþer DeY³emle µeyoeb®ee JeeHej kesÀuee peelees.

ÒeLeceesHeefmLele IeìkeÀ –

pesJne oesve®e IeìkeÀeb®eer efceUtve j®evee yeveuesueer Demeles lesJne efle®es efJeYeepeve menpe keÀjlee ³esles. HeCe oesveebntve peemle IeìkeÀ Demeuesu³ee j®eves®es efJeYeepeve keÀeUpeerHetJe&keÀ keÀjeJes ueeieles. p³ee peJeU®³ee IeìkeÀebveer j®evee DeefmlelJeele ³esles l³eebvee l³ee j®evess®es `ÒeLeceesHeefmLele IeìkeÀ' (Immediate Constituents) Deµeer meb%ee Deens. `osJeeJejerue' ³ee j®eves®eer mebHetCe& Ieìvee Heene-

118

osJeeJejerue 1)

osJeeJej F&ue osJe Jej 2) osJe Jej F&ue 3) osJeeJejerue yeïeefJe<Cegcensµe, leveceveOeve ner DeeCeKeer keÀener GoenjCes Deensle.

j®eveeb®es ÒekeÀej – Yee<esleerue j®eveeb®es Heg{erue oesve ÒekeÀejeleb JeieeakeÀjCe keÀjleele. 1) Deble:HeoÒeOeeve (Endocentric) j®evee. 2) yee¿eHeoÒeOeeve (Exocentric) j®evee. pesJne j®evesuee Deeosµe nesT µekeÀlees, lesJne l³ee j®evesuee `Deble:HeoÒeOeeve j®evee' cnCeleele. Goe. `ceer ìsefueHeÀesve kesÀuee' SsJepeer `ceer HeÀesve kesÀuee' Demes cnCet µekeÀlees, `jepeJee[e', `IejpeeJeF&', `leUIej' Fl³eeoer. yeenîeHeoÒeOeeve j®evesle DeLee&®es keWÀê ns l³ee j®evesle vemetve j®evesyeensj Demeles, lesJne efleuee `yeenîeHeoÒeOeeve j®evee' cnCeleele. Goe. `efmebnemeve', `uebyeesoj' Fl³eeoer. ³ee DeJe³eJeebveer eflemeje®e DeLe& meg®eefJeuee peelees. HeoefJe®eejeceO³es ³ee ÒecegKe j®eveeb®ee efJe®eej neslees. j®eveeb®ee meJe& yeepetbveer HeefjHetCe& DeY³eeme ne `Jeeke̳eefJe®eeje' ®³ee Heg{erue ÒekeÀjCeeceO³es DeeHeu³eeuee Heenelee ³esF&ue.

����������������

119

4

Jeeke̳eefJe®eej HeoefJe®eej DeeefCe Jeeke̳eefJe®eej Demes Yee<es®³ee J³eekeÀjCee®es oesve Yeeie He[leele, les kesÀJeU DeY³eemee®³ee mees³eermeeþer Demeleele. l³eeb®eer keÀeìskeÀesjHeCes efJeYeeieCeer nesle veener, Fl³eeoer ceeefnleer DeeHeCe ceeieerue `HeoefJe®eej' ³ee ÒekeÀjCeele Heeefnuesueer Deens®e. HeoefJe®eej, Jeeke̳eefJe®eej ³ee oesvneR®ee efJe®eej kesÀu³eeJej Yee<es®ee J³eekeÀjCeefJe®eej HetCe& neslees. ns oesvner efJeYeeie HejmHejHetjkeÀ Deensle. keÀejCe Yee<esceOeerue DeLe&HetCe& j®eveeb®ee DeY³eeme keÀjCes ns J³eekeÀjCee®es keÀe³e&#es$e Deens. DeLe&HetCe& j®evee HeoyebOeelener Dee{Uleele DeeefCe Jeeke̳eyebOeelener. HeoefJe®eejeceO³es ©efHeceeb®³ee j®eveeb®ee DeY³eeme kesÀuee peelees. SkeÀeHes#ee DeefOekeÀ ©efHece SkeÀ$e ³esTve MeyoIeìvee keÀMeer nesles, ³ee®ee DeY³eeme kesÀuee peelees. ceeieerue ÒekeÀjCeele DeeHeCe MeyoIeìvee mecepeeJetve Iesleueer Deens, ³ee ÒekeÀjCeele Jeeke̳eefJe®eej mecepeeJetve IesCeej Deenesle.

HeoyebOee®es mJe©He –

`Meyo' ³ee j®eves®ee efJe®eej DeeHeCe ³eeHetJeea kesÀuesuee Deens. Meyoe®³ee Heg{erue j®evee cnCepes HeoyebOe. pesJne Meyo efJeefMe<ì DeLee&ves DeeefCe j®eveeleÊJeeves SkeÀceskeÀebMeer pegUleele lesJne HeoyebOe le³eej neslees. GoenjCeeLe& - `efveUemeeJeUe', `Peje', `®e®e&iesì Heemetve efJejejHe³e¥le®eer mLeevekesÀ', `Meeues³e efMe<³eJe=Êeer Iesleuesues efJeÐeeLeea' ner Yeeef<ekesÀ ©Hes HeoyebOe nesle. HeoyebOee®³ee meboYee&le Heg{erue oesve iees<ìer cenÊJee®³ee Deensle. 1) DeebleefjkeÀ mLew³e& 2) yeenîe mJeeleb$³e.

HeoyebOeeleerue Meyoe®ee ¬eÀce efkebÀJee pegUCeer ³eele yeoue ve nesCes, ³eeuee DeebleefjkeÀ mLew³e& cnCeleele. Goe. `Meeues³e efMe<³eJe=Êeer Iesleuesues efJeÐeeLeea' ³ee HeoyebOee®³ee Meyoeb®ee ¬eÀce yeouetve `efJeÐeeLeea efMe<³eJe=Êeer Iesleuesues Meeues³e' Demee yeoue kesÀu³eeme cetU HeoyebOeeleerue DeebleefjkeÀ mLew³e&®e veenermes nesles. yeenîe mJeeleb$³e ³ee®ee DeLe& meceûe HeoyebOe DeeHeueer peeiee yeouet MekeÀlees. `ÞeeJeCeeceO³es HeeJemee®³ee mejer ceveele n<e& efvecee&Ce keÀjleele.' ³eeSsJepeer, `HeeJemee®³ee mejer ÞeeJeCeeceO³es ceveele n<e& efvecee&Ce keÀjleele.' Demesner DeeHeCe cnCet MekeÀlees.

HeoyebOeeveblej DeeHeCe `Jeeke̳e' ³ee j®eves®ee efJe®eej keÀjlees. Jeeke̳e ner Yee<esleerue meieUîeele ceesþer j®evee nes³e. Jeeke̳ee®es GÎsM³e Je efJeOes³e Demes oesve Yeeie He[leele. cnCepes®e GÎsM³e Je efJeOes³e ns Jeeke̳ee®es ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ Demeleele. GÎsM³e ³ee mebIeìkeÀeceO³es keÀlee& DeeefCe l³ee®eer efJeMes<eCes ³eeb®ee DebleYee&Je Demelees. efJeOes³e ³ee mebIeìkeÀeceO³es keÀce&, HetjkesÀ, ef¬eÀ³eeefJeMes<eCes Je ef¬eÀ³eeHeo ³eeb®ee DebleYee&Je neslees.

120

keÀOeer keÀOeer efJeefMe<ì mebyebOeJee®ekeÀ IeìkeÀebveer (Goe. `DeeefCe', `HeCe', `Hejbleg', `cnCetve', `pesJne-lesJne', `pej-lej', Fl³eeoer.) oesve efkebÀJee DeefOekeÀ Jeeke̳es SkeÀ$e ³esTvener Jeeke̳ej®evee nesles. DeMee JesUer l³ee j®evesle Deeuesu³ee Jeeke̳eebvee `GHeJeeke̳e' cnCeleele. GHeJeeke̳e ns Jeeke̳e®e Demeles. keÀejCe Jeeke̳e Je GHeJeeke̳e ³eeb®eer j®evee meejKeer®e Demeles. meejebMe, Jeeke̳e ner SkeÀ j®evee Demeles.

ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ – (efJeMues<eCeHe×leer®es mJe©He) –

pesJne SKeeoer j®evee kesÀJeU oesve®e mebIeìkeÀeb®eer yeveuesueer Demeles, lesJne l³ee oesve mebIeìkeÀeble®e efle®es efJeIeìve nesT MekeÀles. HeCe oesveHes#ee peemle mebIeìkeÀ j®evesle Demeleerue l³eeJesUer HeÀkeÌle mebIeìkeÀ megìsmegìs keÀ©ve ®eeuele veener.

`pebieueeJejerue' ne SkeÀ Meyo IesT. ³eeceO³es pebieue + Jej + F&ue Demes leerve mebIeìkeÀ Deensle. ÒeLece `pebieue' + `Jej' ns oesve mebIeìkeÀ SkeÀ$e ³esleele DeeefCe veblej l³ee meb³egkeÌle ©Heeuee `F&ue' ne mebIeìkeÀ pees[uee peelees. `F&ue' ne mebIeìkeÀ `Jej' ³ee mebIeìkeÀeuee ef®ekeÀìuesuee efomeuee lejer `Jej'³ee SkeÀe®e mebIeìkeÀeMeer lees efveieef[le veener. `pebieueeJej' ³ee meb³egkeÌle ©Heeuee lees pees[uesuee Deens. lesJne `pebieueeJejerue' ³ee Meyoe®eer j®evee mHe<ì keÀjleevee ÒeLece leer pebieueeJej + F&ue DeMeer oeKeJeeJeer ueeieles DeeefCe veblej `pebieueeJej' ³ee j®eves®es efJeIeìve keÀ©ve pebieue + Jej ner j®evee oeKeJeeJeer ueeieles. `pebieueeJeefjue' ³ee j®eves®ee Demee ìH³eeìH³eeves efJe®eej DeeHeCeeme keÀjeJee ueeielees. kebÀmee®³ee ceoleerves (bpebieue + Jej) + F&ue Demee lees ceeb[tve oeKeJelee ³esF&ue.

keÀesCel³eener j®eves®ee ³ee He×leerves ìH³eeìH³eeves efJe®eej keÀjeJee ueeielees.

`yeeF&®³ee neje®ee mej' ne HeoyebOe Heenelee ³esF&ue. l³eeceO³es MeyomlejeJej `yeeF&®³ee' `neje®ee' `mej' Demes leerve mebIeìkeÀ DeeHeu³eeuee efceUleele. HeCe les eflevner SkeÀoce SkeÀ$e ³esTve leer j®evee nesle veener. ÒeLece `yeeF&®ee nej' Demee HeoyebOe yevelees. l³eeveblej `yeeF&®³ee neje®ee mej' DeMee HeoyebOe efceUlees. Deeke=Àleer®³ee meene³³eeves ns efJeMues<eCe JesieJesieUîee ÒekeÀejebveer oeKeefJelee ³esF&ue.

121

Heefnu³ee®e ìHH³eeceO³es j®eves®es pes mebIeìkeÀ nesleele. les `ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ' Demeleele. p³ee peJeU®³ee mebIeìkeÀebveer SkeÀ$e ³esTve Debeflece j®evee efme× nesles les ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ (immediate constituents) nesle. `yeeF&®³ee neje®ee mej' ³ee j®evesle yeeF& + ®³ee + nej + ®ee + mej Demes Hee®e Debeflece mebIeìkeÀ Deensle. cee$e `yeeF®ee nej' Je `mej' ns efle®es ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ nesle.

Yee<eeefJe%eevee®ee DeY³eeme keÀjerle Demeleevee ³ee ÒekeÀej®³ee efJeµues<eCeeuee Deefleµe³e cenÊJe Demeles. DeeCeKeer SkeÀe j®eves®es ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ ³ee He×leerves efJeµues<eCe keÀ©ve Heent.

DeµeeÒekeÀejs, keÀesCel³eener j®eves®³ee ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀeble pesJne DeeHeCe efJeµues<eCe keÀjlees, lesJne Òel³eskeÀ ìHH³eeuee les oesve oesve mebIeìkeÀeble®e nesles.

keÌJeef®ele®e keÀener mJeveeb®es oesveHes#ee DeefOekeÀ ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ Demet µekeÀleele. Goe. `ieesHeeUke=À<Cenjer' efkebÀJee `leveceveOeve' ³ee µeyoyebOeeble leerve ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ Deensle. ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ efJeµues<eCe He×leer®es GHe³eesie : ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ He×leercegUs j®eves®³ee pe[CeIe[Ceer®es mJe©He mHeä nesles.

j®evesceO³es peJeU-otj®es Demes mebIeìkeÀeb®es SketÀCe j®evesleerue mLeeve DeeefCe cenÊJe keÀUles. j®evesleerue mebefoiOeles®es efvejmeve keÀjC³eemener efJeµues<eCe He×leer GHekeÀejkeÀ þjles. `efHekeÀuesues Deeyebs DeeefCe Hesª' ner j®evee ieesBOeUele ìekeÀCeejer Jeeìles. `efHekeÀuesues' ns efJeµes<eCe `Deebyee' ³ee HeÀUeb®es keÀer oesvner HeÀUeb®es? Jesieȳee µeyoele cnCeeJe³ee®es lej `efHekeÀuesues' ns efJeµes<eCe `Deebyes' ³ee SkeÀe µeyoeb®es keÀer `Debeyes DeeefCe Hes©' ³ee oesve HeoyebOee®es? DeµeeJesUer ÒeLeceesHeefmLele - mebIeìkeÀeb®³ee ceoleerves DeeHeCe ner mebefoiOelee otj keÀ© µekeÀlees.

122

ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ efveefµ®ele keÀjleevee Heg{erue o#elee IesCes DeeJeµ³ekeÀ Deens.

1) ner He×leer efÜceeveleÊJeeJej DeeOeejuesueer Deens. cnCepes j®evee efkeÀleerner ueneve Jee ceesþer Demees efle®es efJeYeepeve µeke̳elees oesve Keb[ebceO³es keÀjeJe³ee®es.

2) efJeYeepeveecegUs efceUeuesu³ee Keb[ebceOeerue mebyebOe DeLe&HetCe& DemeeJesle. `ogpe&ve', `kegÀefJeK³eele' Jeiewjs µeyoeb®³ee efJeYeepeveebceO³es mebefoiOelee Glej veener. HeCe meJe& µeyoebyeeyele lemes Ie[le veener. GoenjCeeLe& `DemJeerkeÀejCeer³e' ³ee µeyoe®es efJeYeepeve De/mJeerkeÀejCeer³e efkebÀJee DemJeerkeÀej/Ceer³e Deµee oesvner ÒekeÀejs nesT µekeÀles. De/mJeerkeÀejCeer³e ns efJeYeepeve DeeHeCe jemle ceevelees. keÀejCe `DemJeerkeÀejCeer³e' ³ee µeyoe®ee pees mebHetCe& DeLe& Deens. l³ee®³eeµeer De/mJeerkeÀejCeer³e ns efJeYeepeve lebleesleble pegUles, megmebiele Jeeìles.

3) j®eves®es pes íso peeleele les vescekesÀ DemeeJe³eeme Heeefnpesle, Goe. `efJeÐes®es owJele' ³ee HeoJebOee®es efJe/Ðe®es/ow/Jele ns íso DeÒemlegle, DeLe&µetv³e cnCeeJes ueeieleerue.

4) ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀHe×leerves efJeµues<eCe keÀjleevee DeeHeCe j®esve®es pes íso-keÀjlees l³ee ísoeb®³ee peeieer l³eentve ueneve Deµeer j®evee yemeeJe³eeme nJeer. GoenjCeeLe& - `µeeruee®³ee Heleer®ee oJeeKeevee' ³ee j®eves®es efJeYeepeve `µeeruee®³ee Heleer®ee/oJeeKeevee' Demes kesÀues Heeefnpes. `µeeruee®³ee Heleer®ee' SsJepeer [e@. Kejs ne µeyo ³esT µekesÀue. Deµee lens®³ee ÒeeflemLeeHeveecegUs Peeuesues efJeYeepeve Yee<es®³ee j®evesµeer DeefOekeÀ megmebiele Jeeìles.

5) j®eves®es Keb[ Hee[leevee mebIeìkeÀeb®eer mJeleb$elee Je SkeÀmebOelee ue#eele I³eeJeer ueeiesue. cnCepes SKeeÐee mebIeìkeÀe®eer cees[lees[ keÀ©ve l³ee®eer peeiee yeouelee ³esle veener. peeiee yeouee³e®eer Demesue lej lees mebIeìkeÀ HetCe&HeCes nueJeeJee ueeielees. GoenjCeeLe& `Hejer#esle meJee&efOekeÀ iegCe efceUefJeCeeN³ee efJeÐeeL³ee&me / ns yeef#eme / efceUsue' ³ee Jeeke̳eeleerue mebIeìkeÀe®ee ¬eÀce yeouee³e®ee Peeu³eeme `ns yeef#eme / Heefj#esle meJee&efOekeÀ iegCe efceUefJeCeeN³ee efJeÐeeL³ee&me / efceUsue.' Demee mebHetCe& mebIeìkeÀ G®euetve yeoueeJee ueeiesue. yeef#eme keÀesCeeuee efceUCeej ns meebiele Demeleevee `meJee&efOekeÀ iegCe efceUefJeCeeN³ee efJeÐeeL³ee&me' Demee mebHetCe& meboYe& ÐeeJee ueeiesue. Deµee ÒekeÀejs íso keÀjleevee mebIeìkeÀ mJeleb$e, SkeÀmebIe jeefnuee Heeefnpes.

ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ efJeµues<eCeHe×leerleerue $egìer : ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ efJeµues<eCeHe×leerves Yee<eeefJe%eeveeleerue DeveskeÀ Òeµve megìleerue, Demee mecepe Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer keÀ©ve Iesleuee neslee. HeCe ®ee@cmkeÀer ³eeb®³ee Go³eeveblej ³ee He×leerleerue $egìer peeCeJeeJe³eeme ueeieu³ee. l³ee $egìer Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue.

1) ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ HeOoleerves meJe& mebIeìkeÀeb®es J³eekeÀjCeeleerue keÀe³e& megmHeä nesle veener. j®eves®es Debeflece IeìkeÀ oeKeefJeues, l³eeveblej Heg{s keÀe³e? ³ee Òeµveeb®es GÊej efceUle veener. lemes®e ³ee mebIeìkeÀeb®es J³eekeÀjCeeleerue ÒeJeie& keÀesCeles, l³eeb®es Jeeke̳eeleerue keÀe³e& keÀe³e Fl³eeoer Òeµvener DevegÊeefjle jeneleele.

2) mebefoiOe j®eveebyeeyele ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀHe×leer GHe³eesieer He[le veener Goe. yeesueCeeN³eeuee LeebyeJelee ³esle veener. ³ee j®eves®es oesve DeLe& mebYeJeleele. `yeesueCeeN³eeuee yeesueC³ee®eer ceveeF& keÀjlee ³esle veener' efkebÀJee `yeesueCeeN³eeuee l³ee efþkeÀeCeer LeebyeC³ee®eer efJebveleer keÀjlee ³esle veener'. Deµee ÒekeÀejs j®evesceO³es mebefoiOelee Gjles.

123

3) Òel³eskeÀ j®eves®es oesve mebIeìkeÀele®e íso Hee[Ces keÀener JesUe ke=Àef$ece Jeeìles. Goe. `meesv³ee®³ee megboj peeUeroej yeebie[³ee' ³eeceO³es efJeµes<eCe ceeefuekesÀ®es keÀesCel³ee ¬eÀceeves íso keÀjeJe³ee®es, les þeceHeCes meebielee ³esle veener.

4) ³ee He×leerceO³es `DeeefCe', `efkebÀJee' ³eebmeejK³ee meb³eespekeÀeb®es mLeeve Deefleµe³e mebefoiOe jenles. j®eveeb®es ÒekeÀej : DeeHeu³ee Yeeef<ekeÀ J³eJenejeceO³es oesve ÒekeÀej®³ee j®evee Demeleele.

1) Deble:ÒeoÒeOeeve (Endocentric) j®evee.

2) Dev³eHeoÒeOeeve (Ecoentric) j®evee.

pesJne j®eves®³ee ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀeHewkeÀer SkeÀe mebIeìkeÀe®ee l³ee mebHetCe& j®evesuee Deeosµe neslees. lesJne l³ee j®evesuee `Deble:HeoÒeOeeve j®evee' cnCeleele. GoenjCeeLe& `[eWiejeJejerue met³e& ®eebieuee®e leUHele Deens.' ³ee Jeeke̳eele `[eWiejeJejerue met³e&' ³ee mebHetCe& j®evesuee `met³e&' ³ee mebIeìkeÀe®ee Deeosµe nesT µekeÀlees.

³ee®³ee Gueì p³ee j®eves®³ee ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀebHewkeÀer keÀesCel³eener mebIeìkeÀe®³ee l³ee mebHetCe& j®evesuee Deeosµe nesT µekeÀle veener efleuee `Dev³eHeoÒeOeeve j®evee' cnCeleele. Goe `Helebie G[lees' ³ee j®eves®es `Heblebie' DeeefCe `G[lees' ns ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ Deensle, `Helebie' ne mebIeìkeÀ `G[lees' ³ee ef¬eÀ³eeHeoyebOeeHes#ee efYeVe JeeJejlees. Deble:HeoÒeOeeve j®eves®es oesve ÒekeÀej Deensle. 1) meceeqvJele 2) iegCeJee®ekeÀ 1) meceeqvJele j®evee : meceeqvJele j®evesceO³es vesnceer oesvner mebIeìkeÀ meejKes®e cenÊJee®es Demetve l³eeb®³eele ieewCe - ÒeOeeve YeeJe vemelees. meceeqvJele j®eves®es Heg{erue leerve ÒekeÀej nesleele.

De) meceg®®e³eoµe&keÀ j®evee : ³ee j®evesceO³es mebIeìkeÀ `Je', `DeeefCe' Deµee meceg®®e³eoµe&keÀ meb³eespekeÀebveer pees[uesueer Demeleele. ns oesvner mebIeìkeÀ j®eves®³ee keWÀêmLeeveer Demeleele. `efìUkeÀ Je DeeiejkeÀj', `lees ®eeuele jeefnuee DeeefCe SkeÀe Pee[eHeeµeer Leebyeuee' ner GoenjCes oslee ³esleerue.

Dee) efJekeÀuHeoµe&keÀ j®evee ³ee j®evesceO³es mebIeìkeÀ `Jee', `Deiej', `DeLeJee' Deµee efJekeÀuHeoµe&keÀ meb³eespekeÀebveer pees[uesues Demeleele. les SkeÀceskeÀeb®es He³ee&³eer Demeleele. `megKe DeeefCe og:Ke', `ne DeLeJee lees' Fl³eeoer.

keÀ) mecee&veeefokeÀjefCekeÀ - ³ee ÒekeÀej®³ee j®evesceO³es mebIeìkeÀeb®es HejmHejebµeer meceerkeÀjCe Demeles. Goe. `DeeOegefvekeÀ Yeejlee®es efµeuHekeÀej [e@. yeeyeemeensye Deebyes[keÀj.'

124

2) iegCeJee®ekeÀ j®evee :

³ee j®evesceO³es SkeÀ mebIeìkeÀ cegK³e Demetve Dev³e mebIeìkeÀ l³ee®es efJemleejkeÀ cnCetve ³esleele. efJemleejkeÀ Demeuesues mebIeìkeÀ meeOeejCele: efJeµes<eCe mJe©Hee®es Demeleele.

cegK³e mebIeìkeÀeuee l³ee j®eves®es `efµej' cnCeleele.

`OeerjiebYeerj mecegê' ³ee HeoyebOeeceO³es `mecegê' ne mebIeìkeÀ efµejmLeeveer Demetve `OeerjiebYeerj' ne l³ee®ee efJemleejkeÀ Deens.

Dev³eHeoÒeOeeve j®eves®es ÒekeÀej leerve Deensle. 1) efve³eecekeÀ 2) meb³eespekeÀ 3) efJeOes³ekeÀ

1) efve³eecekeÀ (Directive Construction) ³ee ÒekeÀej®³ee j®evesle oesve ÒecegKe mebIeìkeÀ Demeleele. SkeÀe mebIeìkeÀeuee efve³eecekeÀ (Director) Je ogmeN³ee mebIeìkeÀeuee De#e (Axis) cnCeleele. `lesJne', `lej', `meyeJe', `keÀer' Fl³eeoer meb³eespekeÀebveer pees[ueer peeCeejer Jeeke̳es Dev³eHeoÒeOeeve j®eves®³ee efve³eecekeÀ ÒekeÀejele cees[leele. Goe. `DeeF& efomeueer lesJne yeeU nmetve ueeieuee' ns Jeeke̳e De#e Demetve `DeeF& efomeueer lesJne' ns Jeeke̳e efve³eecekeÀ Deens.

2) meb³eespekeÀ (Connective Construction) ³ee j®evesleerue oesve cegK³e IeìkeÀ cnCepes 1) meb³eespekeÀ 1) efJeOes³e efJemleejkeÀ, meb³eespekeÀ ef¬eÀ³eeHeos DeeefCe efJeOes³eHetjkeÀeb®³ee j®evee ³ee ÒekeÀejele ³esleele. Goe. megboj / Deens, keÀeUe Peeuee / Fl³eeoer.

3) efJeOes³ekeÀ (Predicative Construction) ³ee j®evesle efJeOes³e (Comment) Demelees, `ie=nmLe / HeÀej meppeve Deensle', `leer / Kejsoer keÀjerle veener.'

Jeeke̳ee®es He=LLekeÀjCe :-

ÒeLeceesHeefmLele mebieìkeÀ He×leerves kesÀuesues Jeeke̳ee®es He=LekeÌkeÀjCe HeejebHeeefjkeÀ J³eekeÀjCeeleerue Jeeke̳eHe=LekeÌkeÀjCeemeejKes®e Deens keÀejCe GÎsµ³e Je efJeOes³e ns®e Jeeke̳ee®es DeeHeCe ÒeLeceesHeefmLele

mebIeìkeÀ ceeveuesues Deensle. FlekesÀ veJns lej GÎsµee®es – GÎsµ³e Je GÎsµ³eefJemleej DeeefCe efJeOes³ee®es – cetU efJeOes³e Je efJeOes³eefJemleej Demesner IeìkeÀ nesleele.

cetU GÎsµ³eeme HeejbHeeefjkeÀ J³eekeÀjCeele keÀlee& cnìuesues Deens. `keÀlee&' ne ef¬eÀ³esme Òel³e#e Jee DeÒel³e#ejerl³ee peyeeyeoej Demelees. Goe. jece HegmlekeÀ Jee®elees. Lees[ke̳eele, Jeeke̳eele oµe&efJeuesu³ee ef¬eÀ³esuee Òel³e#e Jee DeÒel³e#eHeCes peyeeyeoej DemeCeeN³ee veeceHeomebyebOeeme `cetU GÎsµ³e' efkebÀJee `keÀlee&' cnCeleele.

`cetU GÎsµ³e' Jeeke̳eele vesnceer®e SkesÀjer ³esF&ue Demes veener. DeveskeÀoe l³ee®³ee pees[eruee efJemleejkeÀ HeoyebOe Demeleele. Goe. - `efveUe meoje Ieeleuesuee cegueiee KesUle Deens' ³ee Jeeke̳eele `cegueiee' ns cegU GÎsµ³eeb®es Deens DeeefCe `efveUe meoje Ieeleuesuee' ns l³ee GÎsµ³ee®es efJemleej Deens. GÎsµ³eefJemleejkeÀ HeoyebOe ne cetU GÎsµ³ee®es efJeµues<eCe keÀjlees efkebÀJee efJeµes<eCee®es keÀe³e& keÀjCeeje HeoyebOe Demelees. l³ee®esner keÀoeef®ele `ÒeLeceesHeefmLele IeìkeÀ He[t µekeÀleerue. Goe. `efveUe meoje Ieeleuesuee' ³ee efJeµes<eCe yebOee®es `efveUe meoje' Je `Ieeleuesuee' Demes ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ nesleerue. `efJeOes³e'

125

Yeeieeleerue keWÀêJeleea mebIeìkeÀ cnCepes ef¬eÀ³eeHeo. (leer ieeles) Je meb³egkeÌle ef¬eÀ³eeHeo (Goe. leer ieele Deens) Demes oesve ÒekeÀej efomeleele. meb³egkeÌle ef¬eÀ³eeHeoeceO³es SkeÀ ef¬eÀ³eeHeo Òel³e#e ef¬eÀ³es®es Jee®ekeÀ efkebÀJee efveoµe&keÀ Demeles, lej ogmejs l³eeuee meene³³e keÀjCeejs Demeles. Òel³e#e ef¬eÀ³es®es Jee®ekeÀ Demeuesu³ee ef¬eÀ³eeHeoeme `cegK³e ef¬eÀ³eeHeo' cnCeleele Je mene³³e keÀjCeeN³ee ef¬eÀ³eeHeoeuee `meene³³ekeÀ ef¬eÀ³eeHeo' cnCeleele. `leer ieeles Deens.' ³ee Jeeke̳eeleerue `ieeles' ns cegK³e ef¬eÀ³eeHeo Demetve `Deens' ns meene³³ekeÀ ef¬eÀ³eeHeo Deens.

efJeOes³eefJemleejkeÀ cnCepes `ef¬eÀ³eeefJeµes<eCe' nes³e, `cegueieer cegUtcegUt j[les' `cegues peesjpeesjeves oej JeepeJeerle nesleer' ³ee Jeeke̳eele `cegUtcegUt' DeeefCe `peesjpeesjeves oej JeepeJeerle', ns IeìkeÀ ef¬eÀ³eeefJeµes<eCee®es keÀe³e& keÀjleele. `cegUtcegUt' ns ef¬eÀ³eeefJeµes<eCe®e Deens DeeefCe `peesjpeesjeves oej JeepeJeerle' ne ef¬eÀ³eeefJeµes<eCe HeoyebOe Deens.

DeveskeÀoe efJeOes³eefJemleejkeÀebyejesyej efJeOes³eeuee DeLe&HetjkeÀ þjCeejs Demesner IeìkeÀ Jeeke̳eele ³esleele. ³ee IeìkeÀebvee `efJeOes³eHetjkesÀ' cnCeleele. efJeOes³eHetjkesÀ leerve ÒekeÀej®eer Demeleele.

1) DeeoejHetjkeÀ 2) keÀce&HetjkeÀ 3) efJeefOeHetjkeÀ

ef¬eÀ³esuee DeeOeej osCeeN³ee IeìkeÀeuee `DeeOeejHetjkeÀ' cnCeleele. GoenjCeeLe& `®eesj iepeeDee[ iesuee', `keÀceueves neleeJej ceWoer keÀe{ueer' ³ee Jeeke̳eebceO³es `[eWiejeDee[' Je `neleeJej' ner DeeoejHetjkesÀ Deensle Je lej `®eesje®es peeCes' Je `keÀceue®es ceWoer keÀe{Ces' ³ee ef¬eÀ³eeb®eer leer Deeoej ©Hes nesle.

keÀce&HetjkeÀ cnCepes HeejbHeeefjkeÀ J³eekeÀjCeeleerue keÀce&Heo®e nes³e. ef¬eÀ³eeHeoeb®es mekeÀce&keÀ ef¬eÀ³eeHeos Je DekeÀce&keÀ ef¬eÀ³eeHeo Demes oesve ÒekeÀej He[leele. mekeÀce&keÀ ef¬eÀ³eeHeoeuee `keÀe³e' efkebÀJee `keÀesCeeme' ns Òeµve efJe®eejues Demelee ³esCeejs. GÊej keÀce&Heo oµe&efJeles. keÀOeerkeÀOeer Jeeke̳eele oesve keÀce&Heos Demeleele. Deµee JesUer SkeÀ Òel³e#e keÀce& Demesue Je ogmejs DeÒel³e#e keÀce& Demeles. `keÀe³e' ³ee Òeµveebves þjCeejs les Òel³e#e keÀce& Demeles. ogmejs `keÀesCeeme' ns DeÒel³e#e keÀce& Demeles. Goe. `osJeeves YekeÌleeuee oµe&ve efoues.' ³ee Jeeke̳eele `oµe&ve' ns Òel³e#e keÀce& DeeefCe `YekeÌleeuee' ns DeÒel³e#e keÀce& þjles.

efJeefOeHetjkeÀ cnCepes Jeeke̳eeleerue keÀl³ee&®es®e efmLel³eblej Jee efYeVe ©He oµe&efJeCeeje IeìkeÀ Demelees. Goe. leer Deieoer®e ceeceer efomele nesleer, ³ee Jeeke̳eeleerue `ceeceer' ne IeìkeÀ `leer' ³ee IeìkeÀeb®es®e efYeVe ©He nes³e. meeOeejCeHeCes DeefmlelJeJee®ekeÀ (`Deens', `Demelees') Je efmLel³eblejJee®ekeÀ (`nes', `yeve') Deµee ef¬eÀ³eeHeoeb®es Dele&Hetleeameeþer ³esleele les Jeeke̳eIeìkeÀ `efJeefOeHetjkeÀ' þjleele.

eflevner efJeOes³eHetjkeÀebvee efJemleejkesÀ Demet µekeÀleele. l³eeb®eener Jeeke̳eefJe®eejekeÀefjlee JeieeakeÀjCe keÀ©ve efJe®eej keÀje³e®ee Demelees. Jejerue efJeJes®evee®³ee DeeOeejs Jeeke̳eefJe®eejemeeþer keÀjeJe³ee®³ee Jeeke̳eHe=LekeÌkeÀjCee®ee DeejeKe[e DeeHeu³eeuee Heg{erueÒeceeCes oslee ³esF&ue.

126

Jeeke̳ee®es j®eveebJe©ve JeieeakeÀjCe :

Jeeke̳eeleerue HeoyebOeeHes#ee ceesþer j®evee cnCepes GHeJeeke̳e. HeoyebOeeHes#ee les JesieUs Demeles. keÀejCe GHeJeeke̳eele Jeeke̳eemeejKeer®e keÀlee& + keÀce& + ef¬eÀ³eeHeo ³ee mJe©Hee®eer j®evee Demeles. (HeoyebOeele ef¬eÀ³eeHeo Demeles®e Demes veener.) j®eves®³ee ¢äerves Jeeke̳e Je GHeJeeke̳e ³eebceO³es keÀenerner HeÀjkeÀ vemelees. oesIeeb®eer J³eekeÀjefCekeÀ j®evee meejKeer®e Demeles. Hejbleg oesve Jee DeefokeÀ Jeeke̳e pesJne SkeÀceskeÀebµeer efJeefµeä mebyebOeebveer efveieef[le Demeleele, lesJne l³ee Jeeke̳eebvee GHeJeeke̳es cnCeleele. Deµeer oesve Je DeefokeÀ GHeJeeke̳es efceUtve ceesþs Jeeke̳e le³eej nesles. p³ee Jeeke̳eele `GHeJeeke̳e' ne IeìkeÀ®e vemelees, l³ee Jeeke̳eeuee `kesÀJeue Jeeke̳e' cnCeLeele. Goe. `cegues mekeÀeUer µeeUsle peele nesleer' `meceesj®es Deepeesyee osJeUele peeleerue.' Fl³eeoer.

j®eves®³ee ¢äerves DeeHeCe Jeeke̳ee®es 1) kesÀJeueJeeke̳e 2) GHeJeeke̳e Demes ÒekeÀej Hee[t µekeÀlees. p³ee ceesþîee Jeeke̳eeleerue GHeJeeke̳eeb®ee opee& meceeve Demelees. l³ee Jeeke̳eeuee `meb³egkeÌle Jeeke̳e' Demes cnCeleele. GHeJeeke̳es keÀesCel³ee DeJ³e³eebveer pees[ueer peeleele. ³eeJe©ve meb³egkeÌle Jeeke̳ee®es ÒekeÀej ceevelee ³esleele.

1) GHeJeeke̳es `DeeefCe', `Je' `DeeCeKeer' ³ee DeJ³e³eebveer pees[uesueer Demeleerue lej Deµee meb³ekeÌle Jeeke̳eeme `meceg®³e³eyeesOekeÀ Jeeke̳e' cnCeleele. Goe. `veboe Je legHeej yenerCe-YeeT Deensle.'

2) GHeJeeke̳e `HeCe', `Hejbleg' ³ee DeJ³e³eebveer pees[ueer Demeu³eeme l³ee meb³egkeÌle Jeeke̳eeuee `v³etvelJeyeesOekeÀ Jeeke̳e' cnCeleele. Goe. `l³eeves KetHe DeY³eeme kesÀuee, HeCe lees ÒeLece ³esT µekeÀuee veener.' efkebÀJee, `lees mìsµeveJej Heesnes®euee, Hejbleg iee[er vegkeÀleer®e megìueer nesleer.'

3) GHeJeeke̳e `efkebÀJee', `DeLeJee', `Deiej' ³ee DeJ³e³eebveer pees[ueer Demeu³eeme l³ee meb³egkeÌle Jeeke̳eeuee `efJekeÀuHeyeesOekeÀ meb³egkeÌle Jeeke̳es' cnCeleele. Goe. `let Deepe pesJee³euee ceeP³eekeÀ[s efkebÀJee keÀeketÀkeÀ[s pee.'

127

4) GHeJeeke̳es `cnCetve' ³ee DeJ³e³eeves pees[ueer Demeu³eeme l³ee meb³egkeÌle Jeeke̳eeme `HeefjCeeceyeesOekeÀ meb³egkeÌle Jeeke̳e' cnCeleele. Goe. `l³eeves GÊece Yee<eCe kesÀues cnCetve lees ÒeLece Heeefjleesef<ekeÀeme Hee$e þjuee.'

keÀener JesUe ceesþîee Jeeke̳eebceO³es GHeJeeke̳eeb®ee opee& meceeve vemelees. SkeÀ GHeJeeke̳e ogmeN³eeHes#ee keÀceer cenÊJee®es Demeles. meenefpekeÀ®e les GHeJeeke̳e ieewCe þjles. pesJne Jeeke̳eeleerue SkeÀ GHeJeeke̳e cegK³e Demeles DeeefCe Gjuesueer GHeJeeke̳es ieewCe Demeleele, lesJne l³ee ceesþîee Jeeke̳ej®evesuee `efceÞe Jeeke̳e' cnCeleele. GoenjCeeLe& - `DeeF&ves Heg<keÀU uee[t kesÀues, Deecner l³eeJej leeJe ceejuee.'

ieewCe GHeJeeke̳es ns mJeleb$eHeCes Jeeke̳ee®es keÀe³e& keÀejles. Hejbleg efceÞe Jeeke̳ee®³ee meboyee&le l³eeuee cenÊJe vemeles. efceÞe Jeeke̳eeleerue ieewCe GHeJeeke̳e ns veecee®es, keÀOeer efJeµes<eCee®es lej keÀOeer ef¬eÀ³eeefJeµes<eCee®es keÀece keÀjles. Jejerue GoenjCeeleerue `DeeF&ves Heg<keÀU ueeæ[t kesÀues' ns ieewCe GHeJeeke̳e veecee®es keÀece keÀjles. cnCetve l³eeuee `veeceieewCe Jeeke̳e' cnCelee ³esF&ue. `legPes pegves les Ie[îeeU ceuee os' ³ee Jeeke̳eeceO³es `legPes les pegves Ie[³eeU Deens' ns ieewCe Jeeke̳e efJeµes<eCeemeejKes Deens. cnCetve les `efJeµes<eCe ieewCe Jeeke̳e' nesles. `Deepe Heg<keÀU HeeTme Deens, lesJne yeensj He[Ces Deµeke̳e Deens.' ³ee Jeeke̳eeleerue `Deepe Heg<keÀU HeeTme Deens' ns `ef¬eÀ³eeefJeµes<eCe ieewCe Jeeke̳e' þjles.

kesÀJeueJeeke̳ee®es JeieeakeÀjCe : Jeeke̳eele SKeeÐee ceeefnleer®ee, YeeJeves®ee, ieesäer®ee Demelees, efkebÀJee vekeÀej Demelees l³eeJe©ve Jeeke̳ee®es `neskeÀejeLeea Jeeke̳e' Je `vekeÀejeLeea Jeeke̳e' Demes oesve ÒekeÀej He[leele. GoenjCeeLe&, `FkeÀ[s Heene', `jcesµe µeeUsle peelees' ner neskeÀejeLeea Jeeke̳es, `eflekeÀ[s Heent vekeÀe', `jcesµe µeeUsle peele veener' ner vekeÀejeLeea Jeeke̳es nesle.

pesJne JekeÌlee DeeHeu³ee Jeeke̳ee®³ee DeeOeejs Þeesl³eekeÀ[tve keÀener ceeefnleer efceUefJeC³ee®eer DeHes#ee keÀjlees, lesJne l³ee Jeeke̳eeuee `ÒeµveeLeea Jeeke̳e' cnCeleele. Goe. `legce®³ee Keìu³ee®es keÀe³e Peeues' `meewjYe DeÐeeHe Iejer keÀe Deeuee veener?' ner ÒeµveeLe&keÀ Jeeke̳es nesle.

pesJne Þeesl³eeves Jeeke̳eeleerue ef¬eÀ³es®es Heeueve keÀjeJes Deµeer DeHes#ee JekeÌlee yeeUielees, lesJne l³ee Jeeke̳eeuee `Dee%eeLe&keÀ Jeeke̳e' cnCeleele. Goe. `legcner GÐee keÀe³ee&ue³eeceO³es ueJekeÀj ³ee'.

pesJne JekeÌlee DeeHeu³ee®e YeeJevee Deefleµe³e GlkeÀìHeCes Deeµ®e³ee&ves J³ekeÌle keÀjlees, lesJne l³ee Jeeke̳eeuee `GodieejJee®ekeÀ Jeeke̳e' cnCeleele. GodieejJee®ekeÀ Jeeke̳e efJeOeeveeLeea Jeeke̳eeHes#ee Jesieȳee megjeJeìerves G®®eejues peeles. efµeJee³e l³eeceO³es Jeeke̳ee®ee µeyo¬eÀce yeoueuee peeT µekeÀlees Je ef¬eÀ³eeHeo DeO³eenle Oejues peeles. Goe. `kesÀJe{e ceesþdþe mecegê!' `efkeÀleer megboj ef®e$e' ³eeefµeJee³e `keÀe³e', `efkeÀleer', `Deyeye', `Dejsjs', `Denene' Fl³eeoer mebyeesOeves GodieejJee®ekeÀ Jeeke̳eeceO³es ³esleele.

³eeHeg{s Jeeke̳ee®³ee j®eveeb®es lekeÌles DeeHeu³eeuee oslee ³esleerue. l³eeJe©ve l³ee®³ee mJe©Hee®eer keÀuHevee ³esT µekesÀue.

128

Deµee ÒekeÀejs, Jeeke̳eeleerue j®eveebceOeerue efJeefJeOelee ³ee JeieeakeÀjCeecegUs DeeHeu³ee ue#eele ³esles.

����������������

129

5

ÒeceeCeYee<ee DeeefCe yeesueer `oj yeeje keÀesmeeJej Yee<ee yeoueles' ner DeeHeu³eekeÀ[s cnCe Deens. Yee<ee ner KejesKej®e melele yeouele peeCeejer ieesä Deens, leer keÀeueHejlJes, mLeeveHejlJes, J³eeqkeÌleHejlJes DeeefCe ÒemebieHejlJes yeouele Demeles. cejeþer Yee<ekeÀ ³ee veel³eeves DeeHeCe cejeþer®ee melele GHe³eesie keÀjerle Demelees. HeCe Deieoer SkeÀe®e kegÀìgbyeeleu³ee oesve J³ekeÌleeR®es cejeþer yeesueCes lebleesleble vemeles. DeeJeepeeleerue DeejesneJejesn, efJeefµeä nsue, Keeme µeyo³eespevee Deµeer Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®eer keÀener Jeefµeäîes Demeleele.

cejeþer®ee #es$eefJemleej ne SkeÀ ueeKe ®eewjme cewueebJej Deens DeeefCe cejeþer Yee<ekeÀeb®eer Deepe®eer ueeskeÀmebK³ee mene keÀesìeRntve DeefOekeÀ Deens. Deµee DeHeÀeì #es$eefJemleejele DeeefCe Òe®eb[ ueeskeÀmebK³esle Yee<eeb®³ee leNneb®ee efYeVeHeCe ceesþîee ÒeceeCeele Dee{Ulees. peieele efvejefvejeȳee osµeebceO³es efvejefvejeȳee Yee<ee yeesueu³ee peeleele. peieele yeesueu³ee peeCeeN³ee Yee<eeb®eer mebK³ee Òe®eb[ Deens. peieeleerue SketÀCe Yee<eeb®eer mebK³ee peieeleerue SketÀCe osµeeb®³ee mebK³esHes#ee efkeÀleerlejer Heìerves DeefOekeÀ Deens. keÀejCe SkeÀe osµeele SkeÀ®e Yee<ee yeesueueer peeles, Demes veener. GoenCeeLe& - DeeHeu³ee Yeejle osµeeceO³es cejeþer, iegpejeleer, Hebpeeyeer, efmebOeer, efnboer, Deesefj³ee, yebieeueer, Deemeeceer, lesueiet, keÀVe[, ceu³eeUced, leceerU Deµee efkeÀleerlejer Yee<ee yeesueu³ee peeleele. YeejleeHes#ee DeekeÀejceeveeves íesìîee DemeCeeN³ee eqmJelPeue&[meejK³ee osµeelener SkeÀHes#ee DeefOekeÀ Yee<ee yeesueu³ee peeleele.

yeesueer – Yetieesue (Dialect Geography) DeeHeCe DeeHeu³ee Òeeblee®eer peer Yee<ee cnCetve mecepelees, leer kegÀþHe³e&le DeeefCe keÀµeer Hemejueer Deens, efleves keÀesCeleer DeeefCe keÀµeer ©Hes OeejCe kesÀuesueer Deensle, ³ee efpe%eemesletve pees DeY³eeme meg© Peeuee, l³ee `Yeeef<ekeÀ Yetieesue' Demes cnCeleele. ³ee DeY³eemeeletve veJeer ceeefnleer DeeHeu³ee neleele Deeueer, DeY³eemekeÀebvee veJeer leÊJes GHeueyOe Peeueer. yeesueeR®ee DeeefCe HeesìYee<eeb®ee DeY³eeme meg© Peeuee. SKeeÐee OJeveer®eer, µeyoe®eer, ©Hee®eer efkebÀJee J³eekeÀjCeeefJeµes<eeb®eer mLeeveHejlJes efJeYeeieCeer keÀµeer Peeuesueer Deens. l³eeb®eer l³ee l³ee mLeeveer peeTve HeeneCeer kesÀueer iesueer. l³eevegmeej meccees®eejoµe&keÀ vekeÀeµes efkebÀJee DeeuesKe le³eej kesÀues iesues. les DeeuesKe mebkeÀefuele keÀ©ve Yee<es®³ee HeefjJele&vee®eer Hejer#ee kesÀueer iesueer DeeefCe efle®³eeÜejs ³ee Yeeef<ekeÀ Yetieesuee®eer efme×lee Peeueer. Yee<es®es YeewieesefuekeÀ #es$e, Yee<es®ee Fefleneme, HeesìYee<ee DeeefCe yeesueer ³eeb®eer efveefce&leer, ÒeceeCeYee<ee DeeefCe yeesueer ³eeb®es HejmHejmebyebOe ³ee Debiee®es He×leµeerj µeem$e yeveues Deens. Yeeef<ekeÀ HeefjJele&vee®ee mLeeveHejlJes vescekeÀe JesOe IesC³ee®ee Òe³elve kesÀuee iesuee. oesve YetÒeosµeeble Yeeef<ekeÀ ©Hes JesieUer Demeleerue lej l³eebvee efJeYeeieCeejer js<ee ner vescekeÀer keÀµeer peeles, efle®eer vescekeÀer YeewieesefuekeÀ ce³ee&oe keÀesCeleer, ns peeieespeeieer ceeefnleer ieesUe keÀ©ve þjefJelee ³esles. Yee<eeY³eemekeÀ `DeefnjeCeer' yeesueu³ee peeCeeN³ee efvejefvejeȳee ieeJeebvee Yesìer osTve mecees®®eejCejs<ee

(mece – G®®eej js<ee) (Isogloss) µeesOetve keÀe{lees. GoenjCeeLe& - cejeþer µeyo `[esUe' l³ee®es `DeefnjeCeer' leerue ©He `[es³ee' nesles. cnCepes mecees®®eejCe js<es®³ee SkeÀe yeepetuee ÒeceeCe cejeþer `U', lej ogmeN³ee yeepetuee `DeefnjeCeer' `³e' ne OJeveer Demeu³ee®es mHeä efomeles. Deµeer®e leHeemeCeer µeyo,

130

Òel³e³e, meeceev³e©Hes, Fl³eeoer J³eekeÀjefCekeÀ yeeyeleerle keÀjlee ³esles. `cegueieer' DeeefCe `®eW[t' ³eeb®ee JeeHej nesCeejer YeewieesefuekeÀ ce³ee&oe keÀesCeleer? l³ee®eÒeceeCes `HeeCeer', `Heeveer', `GokeÀ', `peU', `veerj' ns µeyo Òe®eefuele DemeCeejs Òeosµe keÀesCeles, ³eeb®ee DeY³eeme mecees®®eejCejs<ee jsKelee Deeu³eeme He×leµeerjHeCes keÀjlee ³eslees.

Keeveosµe®³ee `DeefnjeCeer' yeesueerceO³es efÜleer³ee DeeefCe ®elegLeea ³ee efJeYekeÌleer®ee `ues' Demee Òel³e³e Deens. HeCe lees®e Òel³e³e JeNne[er, Sefue®eHegjer, PeejHeer, efíboJee[er, DekeÀesu³eekeÀ[erue keÀes<ìer Je kegÀbYeejer, Yeb[eN³eekeÀ[erue nUJeer Je ieesJeejer ³ee Dev³e yeesueeRlener Dee{Utve ³eslees. `ceene' (ceePee) ns <eÿer®es ©He keÀeskeÀCeer, JeNne[er, efíboJee[er, ieesJeejer, cenejer, Sefue®eHegjer, PeejHeer Deµee yeesueeRceO³es meceeve Deens.

Yee<eeefJe%eevee®³ee efJeefJeOe µeeKeebHewkeÀer p³ee µeeKesceO³es Deµee mLeeefvekeÀ Yee<eeYesoeb®ee He×leµeerjHeCes DeY³eeme kesÀuee peelees, efleuee `yeesueer - Yetieesue' (Dialect Georgaphy) Demes cnCeleele. yeesueer®eer J³eeK³ee : `SKeeÐee efJeefµeä ueeskeÀmecegoe³eeleerue efkebÀJee YeewieesefuekeÀ Òeosµeeleerue J³ekeÌleeR®³ee DebieJeUCeer He[uesues, l³eeb®³ee efJe®eejeb®eer osJeeCeIesJeeCe keÀjC³eemeeþer menpeHeCes GHe³eesieer He[Ceejs OJeefve©He meeOeve cnCepes `yeesueer' nesle.' yeesueeR®³ee efveefce&leer®eer keÀejCes : yeesueeR®³ee efveefce&leer®eer keÀejCes YeewieesefuekeÀ, SsefleneefmekeÀ leµeer®e jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ Demeleele.

1. Òe®eb[ HeJe&le, efJemleerCe& Hee$eeb®³ee veÐee, ceesþceesþeueer JeeUJebìs, Ieveoeì pebieues ³eecegUs oUCeJeUCeele Keb[ He[lees.

Goe. HetJeea pesJne oUCeJeUCee®eer meeOeves veJnleer lesJne me¿eeêercegUs osµe DeeefCe keÀeskeÀCe ³eeble Yeeef<ekeÀ ogjeJee efvecee&Ce Peeuee.

2. osµeele og<keÀeU He[lees, og<keÀeUeoer mebkeÀìecegUs mLeueeblejs Ie[tve ³esleele. Heg<keÀU JesUe l³eeletve Yeeef<ekeÀ mebkeÀj Ie[tve ³eslees.

3. jepekeÀer³e Je meebmke=ÀeflekeÀ HeefjCeeceebcetUs Yee<eeYeso Ie[tve ³esleele.

4. ³eg×e®³ee JesUer efveJee&efmeleeb®es mLeueeblej Ie[tve ³esles DeeefCe yeesueerefJe<e³ekeÀ DeveskeÀ Òeµve efvecee&Ce nesleele.

5. J³eJemee³eHejlJes, efuebieYesoHejlJes, Je³eesieìHejlJes DeeefCe ÒemebieHejlJes ceeCemee®³ee yeesueC³eeceO³es JesieUsHeCee efometve ³eslees. ³eeefµeJee³e, meeceeefpekeÀ opee&, JewJeeefnkeÀ mebyebOe, Oeeefce&keÀ Jee meebmke=ÀeflekeÀ mebyebOeebletve yeesueerceO³es HeÀjkeÀ He[lees.

131

yeesueeRmebyebOeer®es iewjmecepe : HetJeea Yee<es®ee DeY³eeme cnCepes efueefKele Yee<es®ee DeY³eeme mecepeuee peeF&. Hejbleg DeeOegefvekeÀ Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer ³ee yeeyeleerle ¢efäkeÀesCe yeoueuee. Yee<ee ner cetuelee: yeesueC³ee®es OJeefve©He meeOeve Demeles. efle®ee uesKeveeLe& GHe³eesie ne ieewCe DeeefCe ke=Àef$ece®e Deens, ³ee®eer Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer jemlee peeCeerJe keÀ©ve efoueer. mJeeYeeefJekeÀHeCes yeesueerkeÀ[s HeeneC³ee®eer Je=Êeer yeoueueer. iejpe DeeefCe mees³e ³ee ¢äerves SKeeÐee ceO³eJeleer& yeesueeruee ÒeceeCeYee<es®es ©He ÒeeHle nesles. ÒeceeCeYee<esHeemetve yeesueeR®eer efveefce&leer nesle Demeles efkebÀJee mLeeefvekeÀ yeesueer ner ÒeceeCeYee<es®eer DeHeYeä ©Hes nesle. ÒeceeCeYee<ee ner meg× SkeÀ yeesueer®e Demeles DeeefCe efle®es pemes J³eekeÀjCe efkebÀJee µeyokeÀesµe j®eues peeleele l³ee®eÒeceeCes mLeeefvekeÀ yeesueer®eerner J³eekeÀjCes efkebÀJee µeyokeÀesµe j®elee ³esCes µeke̳e Demeles, ns Deelee GIeHe Peeuesues Deens. efJeefJeOelee DeeefCe Jewef®e$³e ner yeesueeR®eer Òeke=Àleer Demeles, l³ee®eer peeCe Deepe DeeHeu³eeuee ³esles. `keÀ©ve je¿euees' cnCeCeeje JeNne[er, `legues' efkebÀJee `[es³ee' cnCeCeeje `DeefnjeCeer' (Keeveosµeer), DevegveeefmekeÀeb®ee JeejbJeej JeeHej keÀjCeeje `keÀeskeÀCeer', ef¬eÀ³eeHeoebJej peesj osCeeje keÀejJeejer ³eebvee mJele:®eer yeesueer Deens. keÀesuneHegjer efkebÀJee meeleejer {bie, HegCesjer þeµeerJeHeCeeFlekeÀe®e DebieJeUCeer He[uee Deens.

met#ceHeCeeves Heeefnues lej oesve J³ekeÌleeR®eer yeesueC³ee®eer He×lemeg×e keÀOeer®e SkeÀmeejKeer vemeles. SkeÀ megefµeef#ele ceeCetmemeg×e JesieJesieȳee meboYee&le JesieJesieȳee leNnsves yeesuele Demelees. DeeHeCe DeeHeu³ee DeeF&Jeef[ueebµeer, veeskeÀjceeCemeebµeer, HeengC³eebµeer, JesieJesieȳee ÒekeÀejs yeesuelees. ueneve yeeUeµeer `otot' `YetYet' `cecceb' Fl³eeoer µeyoebveer ³egkeÌle Deeµee yeeuekeÀYee<es®es (Baby Talk) ©He IesTve cegÎece yeesuelees. meYeemebcesueveeletve DeveewHe®eeefjkeÀ Yee<eCe keÀjlees. lesJne yeesueeR®es ÒekeÀej Deieoer J³ekeÌleerHejlJes, ÒemebieHejlJes yeouele peeleele. ÒeceeCeYee<ee cnCepes keÀe³e? efle®eer Jewefµeäîes / Yeso. `SkeÀ efJemleerCe& Òeosµeele yeesueueer peeCeejer, DeveskeÀ yeesueer Yesoebvee, mLeeefvekeÀ - Yesoebvee meceeJetve IesCeejer, jepekeÀejCe, meceepekeÀejCe, mebmke=Àleer ³ee efµe#eCe ³ee #es$eebceO³es JeeHejueer peeCeejer DeeefCe meceepeekeÀ[tve uesKeveJ³eJenejemeeþer mJeerkeÀejueer iesuesueer Yee<ee cnCepes®e `ÒeceeCeYee<ee' cnCeleele,

ÒeceeCeYee<es®eer Jewefµeäîes Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleele.

1) ÒeceeCeYee<ee SkeÀe efJemle=le Òeosµeele yeesueueer peeles.

2) meceepeeleerue efvejefvejeȳee ieìebkeÀ[tve DeeHeeHemeele J³eJenej keÀjC³eemeeþer efle®ee JeeHej neslees.

3) ÒeceeCeYee<ee cenÊJee®³ee jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ, meebmke=ÀeflekeÀ J³eJenejebmeeþer JeeHejueer peeles.

4) efµe#eCee®es Je %eeveepe&vee®es ceeO³ece cnCetve efle®ee JeeHej neslees.

5) uesKeveemeeþer meceepeeleerue meJe& ieì ÒeeOeev³eeves ÒeceeCeYee<es®ee®e DeeOeej Iesleele.

6) ÒeceeCeYee<escegUs meceepee®es SkeÀmebOelJe efìkeÀefJeues peeles.

7) ÒeceeCeYee<escegUs meceepee®ee Fefleneme, meebmke=ÀeflekeÀ Jeejmee peleve kesÀuee peelees.

8) ÒeceeCeYee<ee ner meceepee®³ee mJeleb$e DeefmlelJee®eer KetCe Demeles.

132

meJee&le cenÊJee®es Jewefµeäîes cnCepes ÒeceeCeYee<ee ³ee meceepeeuee mLew³e& osleele. owvebefove JeeHejele Demeu³eecegUs yeesueer ueJeef®ekeÀ, yeoueeCeeN³ee Demeleele. Yee<es®es ef$eefJeOe Yeso: Yee<es®es leerve þUkeÀ Yeso Deensle.

1) keÀeefuekeÀ Yeso cnCepes ÒeoerIe& Deµee keÀeueeJeOeerleerue Keb[ebvee Devegue#etve Demeuesues SKeeÐee Yee<es®es keÀeuemeeHes#e mJe©HeYeso. GoenjCeeLe& - `DeeefokeÀeU', `ceO³ekeÀeU', `DeeOegefvekeÀ keÀeU' Demes mLetue ìHHes meebielee ³esleerue.

2) ÒeebeflekeÀ / owefµekeÀ Yeso cnCepes efJeµeeue YetceerJejerue Keb[ebvee Devegue#etve kesÀuesues SKeeÐee Yee<es®es Yeso. GoenjCeeLe&, efJeoYe&, Heefµ®ece cenejeä^, cejeþJee[e, keÀeskeÀCe, Fl³eeoer.

3) mlejYeso / Jeleg&Yeso, cnCepes SKeeÐee efJeefµeä Yee<eeYesoebceOeerue J³eJemee³e, mebHeke&À, Je³e Fl³eeefokeÀebvee Devegme©ve He[uesues Yee<esleerue Yeso, l³eeuee `mlejYeso' cnCeleele.

GoenjCeeLe& :

1. Je³e → ueneve cegues - leeW[®eer Yee<ee - `otot', `Yet Yet', `cecceb'

le©Ce cegues - leeW[®eer Yee<ee - `Dee³euee', `³eej', Fl³eeoer.

Je=× J³ekeÌleer - leeW[®eer Yee<ee `ns F&ÞJej', `Heeb[tjbiee', `nj nj'.

2. efuebie → m$eer - Heg©<eeb®³ee leeW[®eer Yee<ee JesieJesieUer Demeles. `ie[s', `Fµµe!' ner Keeme efm$e³eeb®³ee leeW[®eer Yee<ee Jeeìles.

3. J³eJemee³e → megJeCe&keÀej ceb[UeR®eer Yee<ee JesieUer Deens, keÀesU³eeb®eer Yee<ee JesieUer Demeles.

DeµeeÒekeÀejs keÀeUevegmeej, mLeUevegmeej, mlejevegmeej J³ekeÌleer®³ee yeesueerJej HeefjCeece nesle Demelees. l³ee®eer oKeue I³eeJeer ueeieles. ÒeceeCeYee<ee DeeefCe yeesueer :

Yee<ee DeeefCe yeesueer ³eeble efveefµ®ele Yesooµe&keÀ Demes Lees[s Deens. lejer keÀener HeÀjkeÀ mLetueceeveeves meebielee ³esleerue.

ÒeceeCeYee<ee ner SkeÀ mJeleb$e Je mJe³ebHetCe& meb%ee Deens. yeesueer ner mebyebOeoµe&keÀ meb%ee Deens. ÒeceeCeYee<es®³ee Debleie&le SkeÀ efkebÀJee DeefOekeÀ yeesueeR®ee meceeJesµe neslees. HeCe yeesueerle Yee<ee DebleYet&le nesle veener. yeesueeR®³ee mecetneuee meeceeJetve IesCeejs Yee<ee ns SkeÀ Jeleg&U Deens lej yeesueer ¿ee l³ee Jeleg&Ue®³ee IeìkeÀ Deensle. cnCepes®e ÒeceeCeYee<es®es DeekeÀueve#es$e ns yeesueeR®³ee DeekeÀueve#es$eebntve J³eeHekeÀ Demeles. Goe. ÒeceeCe cejeþer®es DeekeÀueve meJe& cenejeä^Yej nesT µekeÀles HeCe DeefnjeCeer efkebÀJee JeNne[er yeesueer meJee&vee®e mecepeles Demes veener.

yeesueeRceO³es Yee<es®es Òee®eerve ©He peHeuesues Dee{Ules. keÀesCelener ÒeceeCeYee<ee cegUele yeesueer®e Demeles, ns ue#eele Iesleues lej yeesueer ns Yee<es®es HetJe&©He Je ÒeceeCeYee<ee ns GÊej©He Demeles.

133

ÒeceeCeYee<ee ner efueefHeye× Demeles, Gueì yengleskeÀ yeesueeRvee efueHeer vemeles. ÒeceeCeYee<esuee jsKeerJeHeCee Demelees lej yeesueer jsKeerJe vemeleele. Hejbleg l³eeb®³eeceO³es efpeJeble Demee jmejµeerleHeCee Demelees. J³eekeÀjCe keÀeìskeÀesjHeCes HeeUu³eecegUs ÒeceeCeeYee<ee jsKeerJe nesles lej yeesueeR®es ©Hemeewbo³e& mJeeYeeefJekeÀ Demeles, ÒeceeCeYee<esmeejKes Ie[efJeuesues, Je©ve ueeouesues vemeles.

Yee<ee Je yeesueer ³eeceO³es Þes<þ - keÀefveÿ, ieewCe - ÒeOeeve YeeJe veener.

yeesueerefJe<e³eer DeveskeÀ iewjmecepeebHewkeÀer SkeÀ iewjmecepe cnCepes yeesueer efvecee&Ce Peeu³ee keÀer ceO³eJeleea Yee<ee keÀcekegÀJele nesleele, Kejs lej yeesueer ³ee Yee<esuee peerJevejme HegjefJeleele. yeesueer Je ÒeceeCeYee<ee SkeÀceskeÀeRvee mebmkeÀeefjle keÀjerle Demeleele. yeesueer ner keÀener Jeiee&®³ee yeeyeleerle ÒeceeCeYee<es®³ee KetHe peJeU®eer Demeles lej keÀener Jeiee&®³ee yeeyeleerle leer HeÀej otj®eer Demeles. ÒeceeCeYee<ee DeeefCe yeesueer ³eeb®³eeleerue ns peJeUotj®es veeles OJeveer, µeyo, ©HeefJe®eej DeeefCe Jeeke̳eefJe®eej ³ee meJe& mlejebJej Demet µekeÀles. Goe. Keeveosµeer Je ÒeceeCe cejeþer ³eebleerue µeyo Je Jeeke̳eeb®es veeles Heent.

Keeveosµeer yeesueer ÒeceeCe cejeþer

1. ceer yememe ceer yemelees / yemeles

2. ceues efueKee[ve®e He[er legues ceuee efµekeÀJeeJeb®e ueeiesue leguee

3. HeeìueeJej Jewleme efme³ee HeeìeJej JeUleele µesJe³ee ³eebHewkeÀer OJeveeR®ee DeY³eeme l³eeb®³ee efve³eefcele mJe©HeecegUs keÀjlee ³eslees. µeyo DeHeefjef®ele Jeeìues lejer l³eeb®es DeLe& ue#eele I³eeJes ueeieleele. HeCe ©HeefJe®eejeb®³ee yeeyeleerle DeeefCe Jeeke̳ej®eves®³ee yeeyeleerle efpelekesÀ Yeso peemle, eflelekeÀer leer yeesueer ÒeceeCeYee<esHeemetve otj peeles, lej keÀOeerkeÀOeer peJeU®es meec³e oeKeefJeles.

yeesueer ner efle®³ee DebieYetle ietCeeves mJeeYeeefJekeÀ ©Heeble ÒekeÀìles, lej ÒeceeCeYee<ee ner J³eJenejeleerue Yee<ee Demetve leer DeekeÀeµeJeeCeer, otjoµe&ve, Je=ÊeHe$es, J³eemeHeerþ Fl³eeoer efþkeÀeCeer yeesueueer peeCeejer, Lees[er ke=Àef$ece DeeefCe cegÎece efµekeÀeJeer ueeieCeejer Yee<ee Demeles. yeesueeR®³ee DeY³eemee®es cenÊJe : yeesueeR®³ee DeY³eemee®eer iejpe keÀe³e, Demee Òeµve efvecee&Ce kesÀuee peelees.

meeceeefpekeÀ peerJevee®ee SsefleneefmekeÀ ¢äerletve meJee&ieerCe DeY³eeme nesT ueeieuee lesJne yeesueeRkeÀ[s HeeneC³ee®eer ¢äer yeoueueer. meieUs HetJe&ûen veenermes Peeues. yeesueer®³ee DeY³eemee®es DeveskeÀ ¢äerbveer cenÊJe Deens. efpeuee DeeHeCe DeeHeueer Yee<ee cnCelees leer efkeÀleer JesieJesieU³ee ©Heele JeeJejles, kegÀþHe³e¥le Hemejles, leer efkeÀleer ueeskeÀ yeesueleele, cenÊJee®³ee yeesueeR®es Jeieea³e Je osµeer³e Yeso efkeÀleer Je keÀesCeles? yeesueeR®es meeefneql³ekeÀ Je meebmke=ÀeflekeÀ cenÊJe keÀe³e? yeesueeR®es Flej Yee<eebµeer SsefleneefmekeÀ Je Jele&ceeve mebyebOe keÀmes Deensle, Deµee DeveskeÀ Òeµveeb®eer GÊejs ³ee DeY³eemeele efceUleele.

yeesueer ³ee meceepee®³ee owvebefove J³eJeneje®es ceeO³ece Demeu³eecegUs l³ee l³ee ÒeosµeeefJe<e³eer®es efpeJeble Je Òel³e³ekeÀejer oµe&ve Ie[efJeC³ee®es meeceL³e& yeesueerle Demeles. DeveskeÀ Òeµveeb®eer GÊejs ³ee DeY³eemeele efceUleele.

134

GoenjCeeLe& - `Keeveosµeer', `JeNne[er', `keÀeskeÀCeer' ³ee yeesueerletve Deelee opexoej meeefnl³ee®eer efveefce&leer nesle Deens. Lees[ke̳eele meebiee³e®es lej mJeosµe, mJe-meceepe DeeefCe mJeYee<ee ³eeb®eer ceeefnleer efceUefJeC³eeme ne DeY³eeme iejpes®ee Deens, Demes Jeeìles.

meeceeefpekeÀ, meebmke=ÀeflekeÀ, ceveesefJe%eeve ³ee meJe& efJe<e³eeb®³ee DeY³eemekeÀebmeeþer meceepee®³ee yeesueer®es %eeve GHe³egkeÌle þjCeejs Deens. cejeþer®³ee yeesueer - JeNne[er, DeefnjeCeer Je keÀeskeÀCeer : Yeejle mJeleb$e Peeu³eeveblej ueeskeÀµeener®³ee leÊJeevegmeej Yee<eeJej Òeeblej®evee Peeueer. HetJeea®³ee ceO³e Òeebleeleerue JeNne[ DeeefCe nwêeyeeo mebmLeeveeleerue cejeþJee[e Heefµ®ece cenejeä^euee pees[tve 1 ces 1960 jespeer meb³ekeÌle ceneje<ì^ mLeeHeve Peeuee. cenejeä^e®³ee Heefµ®ecesme Dejyeer mecegê Demetve l³eeueiele ef$ekeÀesCeeke=Àleer Demee cenejeä^ Hemejuesuee Deens. oceCe les ieesJee ne efkeÀveejHeìdìer ³ee ef$ekeÀesCee®ee Hee³ee ceeveuee lej efJeoYee&®ee ®ebêHetj - Yeb[eje ne Òeosµe ³ee keÀesvee®es GÊej ìeskeÀ þjsue. meb³egkeÌle cenejeä^e®es SketÀCe #es$eHeÀU SkeÀ ue#e ®eewjme cewueebntve DeefOekeÀ Demetve ueeskeÀmebK³ee megceejs meele keÀesìeR®³ee DeemeHeeme Deens.

cenejeä^ele Oece&, peeleer, HebLe ³ee ¢äerves efJeefJeOelee Deens. efJemle=le #es$eHeÀU, YejHetj ueeskeÀmebK³ee DeeefCe peeleerpeceeleeR®eer efJeefJeOelee ³eecegUs cejeþer Yee<es®eer ÒeeosefµekeÀ ©Hes meenefpekeÀ®e efYeVe mJe©Hee®eer Deensle.

cejeþer®³ee ÒeeosefµekeÀ ©Heeb®ee Jee yeesueeR®ee DeY³eeme cnCelee®e Yeejleer³e Yee<eeb®es meJex#eCe keÀjCeeN³ee pee@pe& efûe³eme&ve ³eeb®es veeJe ÒeLece vepejsmeceesj ³esles. l³eeveer 1868 les 1927 He³e¥le lelkeÀeueerve efnbogmLeeve®³ee (mebmLeeves JeieUtve) Yeeef<ekeÀ HeenCeer®es 1 les 9 Keb[ `efuebeqiJeefmìkeÀ meJnx Dee@HeÀ Fbef[³ee' ³ee veeJeeves Òeefme× kesÀues. ³eeleerue meeleJ³ee Keb[eceO³es `cejeþer DeeefCe efle®eer yeesueer' ³eeb®ee DeY³eeme Deeuesuee Deens. efûe³eme&ve ³eeb®es ³ee ûebLeeleerue keÀener efve<keÀ<e& Jeeoûemle þjCeejs Demeues, lejer l³eeb®³ee keÀe³ee&®es cenÊJe Jeeoeleerle Deens.

����������������

135

JeNne[er ³ee yeesueer®es #es$e yejs®e efJemleerCe& Deens. yegue{eC³ee®³ee ceO³eeletve GÊejsme ³ee yeesueer®eer meercee Lesì leeHeer veoerHe³e¥le Heesnes®eles. lesLetve HetJexkeÀ[s Sefue®eHetj, yewlegue, efíboJee[e, efµeJeCeer, yeeueeIeeì ³eeb®ee oef#eCe Yeeie leer DeeHeu³ee keÀJesle Iesles. veblej Yeb[eje, ®ebêHetj®ee Jee³eJ³e Yeeie, JeCeer, Jeeefµece ³ee Òeosµeeuee Jes{tve Hejle yegue{eC³eeHe³e¥le Heesnes®eles. JeNne[er yeesueer Òee®eerve Demeu³ee®ee oeJee ceeb[C³eele Deeuesuee Deens. `ueerUe®eefj$e', `ieesefJeboÒeYeg®eefj$e' ³eebmeejK³ee DeeÐe cenevegYeeJeer³e ûebLee®³ee Yee<esµeer efle®es DemeCeDejs veeles oµe&Jetve [e@. meg. ce. [esUkesÀ ³eebveer cnìues Deens `meejebµe, JeN³ee[er yeesueer ner SkeÀerkeÀ[tve Debµelee: Òee®eerve Je DeeÐe cejeþer, lej ogmejerkeÀ[tve DeeOegefvekeÀ cejeþerHeemetve Je J³eekeÀjCeceev³elesHeemetve otj Demeuesueer Deµeer cenejeä^eleerue ÒecegKe yeesueer Deens.' (`JewoYeea yeesueer®ee keÀesµe', 1974, `ÒeemleeefJekeÀ', He=. 32)

efJeoYee&leerue JeNne[er ceeCetme yeesuet ueeieuee keÀer, efnboer®ee keÀener vee keÀener ÒeYeeJe l³ee®³ee Yee<esJej peeCeJele jenlees. JeNne[er®³ee µeyomebûeneceO³es efnboer µeyoeb®ee YejCee efJeµes<e efomelees. ³ee®eer keÀejCes Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue.

1) Deieoer ³eeJeveer DebceueeKeeueer Demeu³eeHeemetve efnboer®³ee ne[erceeµeer efKeUuesues Deejyeer - HeÀemeea µeyo JeNne[erves HetCe& He®eefJeuesues Deensle.

2) efnboer Yee<es®es #es$e Je JeNne[er yeesueer®es #es$e ner oesvner #es$es peJeUpeJeU Deensle. Fbûepeer DebceueeKeeueer ceO³es Òeeble cnCetve pees FueeKee efme× Peeuee neslee l³ee®³ee µeemeveeKeeueer cejeþer Je efnboer Yee<ekeÀ ueeskeÀ SkeÀ$e veebole nesles. (efnboer®ee ÒeYeeJe oµe&efJeCeejs JeNne[er yeesueerleerue µeyo DeeHeCe Heg{s HeeneCeej Deenesle®e.)

G®®eejÒeef¬eÀ³ee : ÒeceeCe cejeþerleerue oerOe& G®®eejeb®es JeNne[er yeesueerceO³es NnmJeerkeÀjCe nesleevee efomeles. ³eemeboYee&le, `Dee-De', `Dees-Je', `keÀ-ie', `Je-F', `U-³e', `j' Deelcemeele nesTve meeOeuesues efÜÊJeerkeÀjCe, `$eÝ' ®³ee Òeef¬eÀ³ee, mJejYekeÌleer, ceO³emJejueesHe Fl³eeoer G®®ejÒeef¬eÀ³ee cenÊJee®³ee Deensle.

(ÒeceeCe cejeþerceO³es DeeÐe `De' cnCepes `Deieesoj' Demee µeyo Demeu³eeme JeNne[erceO³es l³ee®es `Dee' `Deeiegoj' Demee G®®eej neslees. pemes - ) DeeÐe De - Dee - Deieesoj (Deeiegoj), yeb[er (yeeb[er), lejue (leeje) DeeÐe De - F, F& - DeuHe (Fuegmeb), Peje (efPeje), peccele (peerccele) DeeÐe De - S - keÀoe (kesÀoe), ®ekeÀCee (®eskeÀCee), í[er (ís[er) DeeÐe Dee - De - DeekeÀej (DekeÀej), Deene{ (DeKee[), keÀemeej (keÀmeej) DeeÐe G - Dees - Kegje[s (Keesje[s), Pegb[ (PeeW[) DeeÐe S - ³es - SkeÀesHee (³eskeÀesHee), SkeÀ[eJe (³eskeÀ[eJe) DeeÐe Ss - De³e - SsHele - (De³eHele), ®ewve (®e³eve), nwjeCe (n³ejeve) DeeÐe Dees - De - yeesueeJeCes (yeueeJeCes), HeÀesìes - (HeÀìg) DeeÐe Dees - G - peeWOeUe (pebOegUe), HeÀesvees - HeÀgveg

136

DeeÐe Dees - Je - Deeesìe (Jeìe), Deesmejer (Jemejer), DeeskeÀCes (JekeÀCes) Deesue (Jeue) DeeÐe Deew - ®ee - `T', `DeT', `DeeT', `DeJe', `DeeJe' neslees. GoenjCeeLe&, Hees<e (Hetme), oewle (owJele), newme (neJeµee). JeNne[er yeueerceO³es `$eÝ' ®³ee Òeef¬eÀ³eener HeenC³eemeejK³ee Deensle. $eÝ - De le=Ce - leve $eÝ - F ¢ä - efoä $eÝ - F& $eÝCe - jerve $eÝ - G He=®íe - HegmeCes $eÝ - Fj ce=ie - efceji³ee DevegmJeejiece - oeefjêîe (oefueboj), lej-leb, mleesce - LeeWye DevegmJeejueesHe - efJeb®et (F®et), kegbÀketÀ (kegÀKet) Kebìe (Kegìe), ceebpej (ceepej) mJejmeceerkeÀjCe - efmevescee (mesvescee) mJejefJe<eceerkeÀjCe - kegÀHeg$e (kegÀHetle) kegÀmetj (keÀmetj) mJejJ³el³eeme - veJele©Ceer (veJelegjCeer) DeeÐemJejeiece - J³eener (FJeener) mJejYekeÌleer - keÀce&ieleer (keÀjceieleer), ieJe& (iejJe), jkeÌle (jiele), iueeme (efieueeme) ÖeÀe@keÀ - (HeÀjeie), jlve (jleve) ceO³emJejueesHe - keÀyeglej (Keyeg$e), one (Ðee) µeneCee (µeeCee), cenepeve (cnepeve), Keeefme³eleer - (Keemele) ceneÒeeCeeiece - vekeÌkeÀer (veKKeer, kegbÀketÀ (kegÀKet), JekeÌle (JeKeo), uegyeje (ueYegje) ceneÒeeCeueesHe - mJeYeeJe (meyeeJe), leNne (leje), meKee (meiee) Iees<eerkeÀjCe - keÀ - ie ÖeÀeBbkeÀ (HeÀjeie), YeeskeÀ (Yeesie), DeekeÀeµeefoJee (DeiemeefoJee) , Ke-ie Ke[ermeeKej (ie[ermeeKej), KeìHeì (ieìHeì), DeIees<eerkeÀjCe - ie-keÀ Deeieìer (DeekeÀìer) pe - ®e Deepe®ee (De®®ee) o - ì yeeoueer (yeeuìer) cetOe&v³eerkeÀjCe - efleìkeÀeje (efììkeÀeje), efleuekeÀ (efìkeÌkeÀe) ovleleeueJ³e - PeesHeCes ({eskeÀCes), Deewÿîe - efHebHe (ìerHe) cetOe&v³e ovl³e - Ce - ve, Ce (Deeve), JeeCe (Jeeve) ovleleeueJ³e G<ces - ®e - µe ef®eceCeer - efµeceveer ®e - µe efKe®e[er - efKemeUer `j' Deelcemeele nesTve meeOeuesues efÜÊJeerkeÀjCe oj[eJeCes (o[d[eJeCes), keÀeìea (keÀeìdìer) Dev³e ue#eCeer³e J³ebpeveÒeef¬eÀ³eener Heenelee ³esleerue. ve-ue pevce (peuece) vegkeÀmeeve (uegkeÀmeeve) j-ue-oefjêer (oefueboj), jyyej (ueyyej) jsef[³ees (ues[t) ue-³e - keÀuebkeÀ (keÀ³ebkeÀ) Je - ye - J³eeHeej (yesHeej) JeKeej (yeKeej)

137

Je - ³es - JesmeCe (³esmeCe) Jesue (³esue) Je - F& efJeb®et (F®et) efJeef®e$e (Fef®elej) efJeceeve (Fceeve) G<³eeb®³ee Òeef¬eÀ³ee - Hed - Ke : Dee<ee{ (DeKee[), og<keÀU (ogKee[) <ed - med <eb{ (meb{) n - ³e keÀneCeer (keÀe³eveer), µeneCee (µee³evee)

J³eekeÀjefCekeÀ Òeef¬eÀ³ee –

meJe&veeceefJeYekeÌleer - ÒeceeCe cejeþerHes#ee JeNne[erleerue meJe&veece©Heeble JesieUsHeCee efJeµes<e peeCeJelees.

De) oµe&keÀ meJe&veeces - m$eerefuebieer `ner', `peer', `leer' ³eeb®eer ©Hes pegv³ee cejeþerÒeceeCes `ns', `pes', `les' Deµeer nesleele. GoenjCeeLe& - `keÀUeJes ns efJevebleer'.

Dee) le=leer³e Heg©<e meJe&veeceebHewkeÀer `les' DeeefCe `leer' ner mebkesÀleevegmeej ÒeceeCe cejeþerle Heleer - Helveeroµe&keÀ ³eespeueer peeleele.

JeNne[erceO³es l³eeb®eer ©Hes Heleer (Les) Je Helveer (Leer) Deµeer nesleele.

F) ÒeLece Je efÜleer³e Heg©<eer meJe&veeceeb®eer efJeYeeqkeÌle©Hes efÜlee³ee-®elegLeea SkeÀ Je®eve - `ceues', `legues' `ceefme' ³ee JeNne[erleerue ©HeebJejeJej `cepe', `legpe' ner ©Hes efJeµes<e Òe®eefuele Deensle.

le=leer³ee - `c³ee', `let', `legJee', `lJee', `l³ee' ³ee ©Heebyejesyej®e `ceerveb', `legveb', `ceerved', `letved' Deµeer ©Hes Òeef®euele Deensle.

<eÿer - ÒeceeCe cejeþerleerue `ceePee', `legPee ³ee ©Heebyejesyej `ceene', `lebgne' ner ©Hes Òe®eefuele Deensle. efµeJee³e, ceeHeuee (DeeHeuee), `ceeHeueb' (DeeHeueb), `leueuee' (legPee), `legnîeeJeeueb' (legPeb), `legnîeeJeeveer' (legP³eemeejKeb) Deµeer ©Hesner Dee{Uleele.

F&) ÒeµveeLe&keÀ `keÀe³e' ³ee meJe&veecee®eer ©Hes `keÀentve' `keÀeJntve' `keÀecntve' Deµeer nesleevee Dee{Uleele.

veeceefJeYekeÌleer :

1) Devl³e mJejeb®®eej DeeKet[ keÀjC³ee®³ee JeNne[er®³ee ÒeJe=Êeervegmeej veHegFmekeÀefuebieer DeveskeÀJe®eveer `S' Òel³e³ee®ee `De' neslees. Goe. ®eebieues ceeveme (®eebieueer ceeCemeb)

2) efÜleer³ee ®elegLeea®³ee `uee' Òel³e³eeSsJepeer `ues' ne Òel³e³e JeNne[erceO³es ©{ Deens.

GoenjCeeLe& - ceues, legues, jeceeues, ceevemeeues.

3) le=leer³es®ee `µeerve' ne Òel³e³e ue#eCeer³e Deens. GoenjCeeLe& `osJeeµeerve', `ceeP³eeµeerve.'

138

DeeK³eele efJeYekeÌleer :

De) Jele&ceevekeÀeU :

1. JeNne[erceO³es ÒeLece Heg©<eeceO³es efuebieYesoevegmeej ef¬eÀ³eeHeo ve yeoueC³ee®eer ÒeJe=Êeer Dee{Ules. GoenjCeeLe&, efm$e³eeb®³ee leeW[erner `ceer peelees' Demee Òe³eesie ³eslees.

2) efÜleer³e Je le=leer³e Heg©<e SkeÀJe®eveer lemes®e le=leer³e Heg©<eer DeveskeÀJe®eveer ©Hes efuebieYesoevegmeej ve yeouelee meejKeer®e nesleele. GoenjCeeLe&, `let jenlesme', `lees-leer-les jenles', `les l³ee leer jenles.'

3) `nes' efkebÀJee `DemeCes' ³ee ef¬eÀ³es®eer ÒeLeceHeg©<eer SkeÀJe®eveer ©Hes Heg{erueÒeceeCes nesleele. `ceer Deenes', `Deens', `Jn³e'.

4) jerefleJele&ceevekeÀeU YetlekeÀeUeÒeceeCes meeOeuee peelees.

GoenjCeeLe& - `ceer cnCes', `Deecner efvepee' Fl³eeoer.

Dee) YetlekeÀeU :

1) ÒeceeCe cejeþerle efÜleer³eHeg©<eer Je le=leer³eHeg©<eer YetlekeÀeUele ef¬eÀ³eeHeoe®eer ©Hes JesieUer nesleele, lej JeNne[erle leer meejKeer®e nesleele. Goe. let iesuee, legcner iesues, lees iesuee, les iesues.

2) JeNne[erceO³es YetlekeÀeUele SkeÀJe®eveer `ve' DeeefCe DeveskeÀJe®eveer `veer' ns DeefOekeÀ®es Òel³e³e ueeieleevee efomeleele. GoenjCeeLe& `l³eeveb Oee[ueved', `l³eeveer meebefieleueefve'.

3) `iesulee', `vesulee' (iesuee neslee, vesuee neslee) Deµeer DeHetCe& YetlekeÀeUer meb#esHe©Hes nesleele.

F) YeefJe<³ekeÀeU : 1) `ceej' ³ee Oeelet®eer ©Hes Heg{erueÒeceeCes nesleele.

S.ye. De.Je.

Òe. Heg. ceer ceejue Deecner cee©

efÜ. Heg. let ceejmeerve legcner ceejmeeve

le=. Heg. lees ceejerue les ceejleerue 2) YeefJe<³ekeÀeUe®es `ue' DeeefCe `ve' Òel³e³e ueeieleevee efJekeÀuHeeves `F&' ne Deeiece neslees. Gboe.

`Demeve - Deµeerve', `ceejve - ceejerve', `ceejue - ceejerue', `peemeve - peeµeerue'.

F&) Dee%eeLe& : 1) Dee%eeLeea efÜleer³eHeg©<eer SkeÀJe®eveer Òel³e³e `³e' ne Deens. GoenjCeeLe& `pee³e', `Kee³e',

`Heenîe'. 2) YeefJe<³ekeÀeUer Dee%eeLe& `pees' ¿ee Òel³e³eeves meeOeuee peelees. Je lesLes Dee%esHes#ee efJevebleer®ee®e DeLe&

DeefYeÒesle Demelees. `keÀjpees', `Iespees', `peepees', `efvepepees', Fl³eeoer.

139

G) DekeÀjCe©He : DekeÀjCe©He meeOeleevee ÒeceeCe cejeþerleerue `F' ³ee DeeieceeSsJepeer `³es' ne Deeiece neslees. Goe.

`lees pee³esvee', `os³esvee', `Heensvee'. T) u³eyevle : u³eyevleeuee JeNne[erceO³es `µeeve' µeeefve ns Hejmeie& DeefOekeÀ®es ueeieleele. GoenjCeeLe& `keÀ©veµeeve', `pesJetveµeeve', `OeeJetveµeeefve', `cnCetveµeeefve'. S) Deefve³eefcele Òe³eesie : JeNne[erleerue `ceer keÀece efJemejueer', `lees keÀece kesÀuee' ³eemeejKes Deefve³eefcele JeeìCeejs Òe³eesie êeefJe[er Yee<eeb®ee HeefjCeece oµe&efJeleele. `keÀ©ve jenîeuee', `efvepetve jenîeeuee' ner ©Hes, lemes®e YesìCes ³ee®ee `efceUCes' ³ee DeLeea Òe³eesie ner JeNne[er®eer Jewefµeäîes menpe Dee{UCeejer Deensle.

`efnbie' ne meb#esHe©He Òe³eesie `FkeÀ[s ³es' efkebÀJee `ns yeIe' ³ee DeLeea neslees. efnboer µeyo : JeNne[er yeesueerJejerue efnboer Yee<es®³ee ÒeYeeJee®es efveoµe&keÀ Demes keÀener µeyo Heg{erueÒeceeCes meebielee ³esleerue.

keÀleej (jebie), Kesle (µesle) K³eeue (ue#³e), meF& (yejesyej), efKeueeHeÀ (efJe©×), Keespe (µeesOe), ieueleer (®etkeÀ), yeeo (veblej), iegbiee (cegkeÀe), Ieeìe (leesìe), veskeÀ (ÒeeceeefCekeÀ), yejleeJe (Jele&ve), yeejerme (HeeTme), yeemeve (Yeeb[s), efyeoeefiejer (efvejesHe meceejbYe). DeHeefjef®ele JeNne[er µeyo : De[ketÀue (Heesns), Deeb[t (cetue), keÀeb®eesUer (efcej®eer®ee þsJee), ie[ (ieesþe), iees[ (ceerþe), peebye (Hes©) þsHeeJet (efHeleebyej), ceecetpeer (Gboerj), ©veer (ieuueer), mebyeej (keÀeWefLebyeerj), JeeefIevmee (Jeeeq*dveµ®e³e), meejesUer (kesÀjmegCeer) Yesojs (ìe@cesìes), {b{ej (leceeµee), yeesce (met³eexoîe), JeHeÀj (cnµeer®es Jeeme©), Fl³eeoer. veelesoµe&keÀ µeyo : JeNne[er yeesueerleerue veelesoµe&keÀ µeyo ÒeceeCecejeþerHes#ee JewefµeäîeHetCe& Deensle. m$eerJee®ekeÀ veeles µeyo : cee / ye³e (DeeF&), yee³ejer / Jeenjer (veJejer, metve) ye³e (Deepeer, Deeleer / HegÀF& (Deeles), YeeJemetve (ueneve YeeJepe³e), peìeveer (peeT), vebo³e / veveogueer (veCebo), peerpeer (ceeJeµeer), meeUer (cesngCeer)

yee / yeeHe, yeeyeepeer (Deepeesyee, meemeje), yegiee (Deepeesyee), ceesþeyee (Leesjuee ®eguelee), keÀLe (veJeje), yegJeepeer (ceecee), yeefnCeesF& / Yeeìer (yeefnCeer®ee veJeje, cesngCee, YeeìJe (peeJeF&) HegÀ³ee, (Deeles®ee veJeje), HegÀF&YeeT (DelesYeeT), ceneueHee (ceesþ) meeJe$e YeeT), HeeìkeÀj (Heeìe®ee veJeje), oepeer (Leesjuee oerj).

140

JeNne[er yeesueer®ee vecegvee : ceer Je ceener yee³ekeÀes Deeveer oesve Heesj Demes Iejele efvepeuees Demelee je$eer®es megceejeme ceeP³ee yee³ekeÀesves ceuee peeie kesÀues Deeve cnCet ueeieueer keÀer Iejele Yeeb[s Jeepele Demetve ceevemee®ee ®eneU ³esle. l³eeJe©ve Keeme Jeeìueb keÀer keÀeveeslejer Iej HeÀes[tve Deele efµejue Deens. ®eesjeJej ceener vepej iesu³eeyejesyej c³ee l³eeme HekeÀ[ue, Je ceePeer PeeWyeePeeWyeer yejer®e Peeueer.

����������������

141

DeefnjeCeer `DeefnjeCeer' uee `Keeveosµeer' Demesner mebyeesefOeues peeles. `Deefnjeveer' ns veeJe leer p³ee ueeskeÀeb®eer yeesueer Deens, l³ee `DeYeerj', `Deeefnj' ueeskeÀebJe©ve He[uesues Deens, lej ogmejs Keeveosµeer ns veeJe efle®³ee cegK³e Yeeef<ekeÀ #es$eeJe©ve efoues iesues Deens.

³ee yeesueer®es #es$e yeNneCeHetj, OetUs, peUieebJe ns efpeuns, veeefmekeÀ efpeunîeeb®ee GÊej Yeeie Je lesLetve Les[ vescee[ yegue{eC³eeHe³e¥le Heesnes®eles. yeeieueeCeer DeeefCe vebogjyeejer ns efle®es HeesìYesoner ceeveues peeleele.

pee@pe& efûe³eme&ve ³eebveer `efuebeqiJeefmìkeÀ meJnx Dee@HeÀ Fbef[³ee' ³ee ûebLee®³ee veJeJ³ee Keb[e®³ee eflemeN³ee Yeeieele Keeveosµeer, [ebieer lemes®e þeCes efpeu¿eeleerue keÀelekeÀjer, Jeejueer, þekeÀjer, Jee[JeU, meeceJesoer ³eebmeejK³ee yeesueeR®ee ieì ne iegpejeleer Je cejeþer ³eebceOeerue ogJee Demetve SkebÀojerle l³ee cejeþerHes#ee iegpejeleeruee peJeU®³ee þjleele Demes oeKeJetve efoues Deens.

Þeer. Yee. jb. kegÀuekeÀCeea ³eebveer `DeefnjeCe Yee<ee Je mebmke=Àleer' ³ee HegefmlekesÀceO³es cnìues Deens, `DeefnjeCeer Yee<ee ner Dee³e&Jeiee&leerue SkeÀe ìesUer®eer mebmke=ÀleHetJe& Deµeer HejbHejeiele ®eeuele Deeuesueer Je DeLee&le®e mLeuekeÀeueHeefjefmLeleer®ee keÀceer DeefOekeÀ mebmkeÀej Peeuesueer Yee<ee efomeles. leer cejeþer HeesìYee<ee veener. DeeefCe iegpejeleer®eer lej veener®e veener.' He=. 63.

Þeer. Hebe. cee. ®eeboesjkeÀj ³eebveer `Keeveosµe Je Keeveosµeer Yee<ee' ³ee l³eeb®³ee ÒeyebOeeceO³es DeefnjeCeer yeesueer®ee KeesueJej Hejeceµe& Iesleuee Demetve efleuee cejeþer®eer yeesueer cnìues Deens.

DeµeeÒekeÀejs ³ee yeesueer®³ee meboYee&le DeveskeÀ celes J³ekeÌle Peeuesueer Deensle.

DeefnjeCeer yeesueer®eer G®®eejÒeef¬eÀ³ee DeeÐe De - Dee DeÐe - DeeOe (Deelee) ceO³e De - G ceb[Uer - ceb[gUer DeeÐe De - Deew ye³e - yees³e ceO³e De - S je#eme - jekesÀje DeeÐe DeT - Dees DecetHe - ceesHe DeeÐe Dee - De DeeYeeU - DeYee³e DeeÐe G - Dees cegntle& - ceesletj DeeÐe T - G µetv³e - megve DeeÐe S - ³e SkeÀ - ³ekeÀ DeeÐe Dees - Je DeesleCes - JeleCes

DevegmJeejeiece veeo - veebo, jkeÌle - jbIele DevegmJeejueesHe Keble - Kele, ef®eb®e - ®eer®e, pebble - pele, efYeble - Yeerle mJejYekeÌleer Deeµ®e³e& - Dee®ej³e, HeJe&le - Hejyele

142

ceO³emJejueesHe Kejeìe - Keìdìe, ®eesjìe - ®eesìdìe, Heesjìe - Heesìdìe ceneÒeeCeeiece cegntle& - ceesletj Iees<eerkeÀjCe keÀ-ie - SkeÀ - ³esie, Ke-ie - meKKee - meiiee, ®e-pe - leµeer®e - leµeerpe, Lees[e®e-Lees[epe, þ-[ - ceþer-ce{er, HeÀ-ye - HeÀjµeer-yejµeer cetOe&v³eerkeÀjCe le-þ DeVe Deþs, kegÀ$e-kegÀþs, le$e-leþs, ceeleer-ceeþer, Oed-{d ceOeg (iees[) ce{g cetOe&v³e ovl³e - Ced-ved DeeCe (µeHeLe) Deeve, HeCe-Heved ³ed-Jed íe³ee íeJe Del³e `³e' ®ee ueesHe - µetv³e-metve ceO³e `j' ®ee `ì' - Kejeìe - Keìdìe, ®eesjìe-®eesìdìe, Heesjìe-Heesìdìe DeeÐe `j' ®ee `ue' j[Ces - ue[Ces, jes[-uees[ Je - F& keÀJeþ - keÀF&þ Je - Je HeJe&le - Hejyele Je - ³ed Jes®eeJe³eeme - ³e®eeJe³eeme efJe - F efJekeÀCes - FkeÀCes, efJe®eej - F®eejCes, efJeceeve - Fceeve `Je' J³ebpeveeiece keÀoe (keÀJn³e) `Je' J³ebpeveueesHe µesJe³ee - efme³ee G<c³eeb®³ee Òeef¬eÀ³ee - µed-med µeekeÀ-meekeÀ, µetv³e-metve `µe' ®ee ueesHe Deeµ®e³e& - Dee®ej³e, <ed-med Heìd-meT `<e' ®ee ueesHe ieesä - ieesþ, GlmeJe - G®íeJe med - µe - Deejmee-Deejµeer, me-íd, mees[-ís[, Dev³e J³ebpeveÒeef¬eÀ³ee - ued - [d ®eHeueeF&-®eHe[eF& ue - ³e DeeYeeU - DeYee³e, efJeUe-F³ee, keÀeUe- keÀe³ee, Ie[îeeU -

Ie[d[e³e, veejU - veej³e, efHeJeUe-efHeJe³ee. `U' ®ee ueesHe - kesÀUer-kesÀF&, ceb[Uer - ceb[gF&, efÜÊJeerkeÀjCe - HeÊej-He$e JeCe&J³el³eeme - meJe& - meÜj, meerleeHetpeve - meerleeHegvepe J³eekeÀjefCekeÀ Òeef¬eÀ³ee : veeceefJeYekeÌleer - 1) efuebieYeso : cejeþerÒeceeCes®e DeefnjeCeerceO³es leerve efuebies Deensle Je m$eerefuebie meeOeleevee `F&Ce, F&ve'

ne®e Òel³e³e ueeielees. pemes osµecegKeerve, Heeìueerve. DeHeJeeo-Deeb[esj (cegueiee), Deeb[sj (cegueieer).

2) Je®eveYeso : cejeþerÒeceeCes®e oesve Je®eves Deensle. DeveskeÀ, Je®eve meeOeleevee Heg{erue Òeef¬eÀ³ee

nesleele.

143

De) DekeÀejevle µeyoe®es ©Heeblej SkeÀejebleele nesles. GoenjCeeLe& - Iej-IejW, ceekeÀ[-ceekeÀ[x, efµeJee³e cetU µeyoebleerue Debl³e `De' ueebyeJetve DeveskeÀJe®eve meeOelee ³esles. Iej-Iejçç, ceekeÀ[-ceekeÀ[çç.

Dee) DeekeÀejevle µeyoe®es DeveskeÀJe®eve DekeÀjevle, DeekeÀejevle efkebÀJee SkeÀejevle nesles. Iees[-

Iees[e-Ieess[s. 3) efJeYekeÌleer Òel³e³e ueeieC³eeHetJeea Òee³e: meeceev³e©He kesÀues peele veener. GoenjCeeLe& - oecevee,

Iejvee, leLeeefHe keÀener JesUe meeceev³e©Heeble `me' Demee Deeiece neslees. Goe. Pee[emveeJeNns (Pee[eJej), oejemvee, cenejemvee. `Iej' ³ee µeyoe®eer efJeYeeqkeÌle©Hes.

efJeYekeÌleer SkeÀ Je®eve DeveskeÀ Je®eve

ÒeLecee Iej Iejçç IejW

efÜleer³ee Iejues Iejmeues

le=leer³ee Iejvner, IejJejer, Iejveer Iejmevner IejmeJejer, Iejmeveer

®elegLeea Iejues, Iejmes Iejmeues

Heb®eceer Iejefleve, IejefLeve, IejHeeve, IejmeHeeve

Iejmeefleve, IejmeLeerve, IejmeHeeve, IejmekeÀve

<eÿer Iejvn, Iejvner. Iejve, Iejveer

Iejmevn, Iejmevner Iejmeve, Iejmeveer

meHleceer Iejve, Iejcee, IejcePeej Iejmeve, Iejmecee, IejmeceePeej

Heÿer®ee `ve-vn' DeeefCe meHleceer®ee `ce-cee' ³ee Òel³e³eebyeeyele iegpejeleer®ee ÒeYeeJe efometve ³eslees.

DeeK³eele - efJeYekeÌleer

DeefnjeCeerceO³es keÀl³ee&®³ee efuebieeÒeceeCes ef¬eÀ³eeHeoe®es ©He yeouele veener, Je®eveeÒeceeCes yeoueles.

`keÀj' ®eer ©Hes SkeÀJe®eve DeveskeÀJe®eve ceer keÀjme Deecnt keÀjleme Jele&ceevekeÀeU let keÀjme legcnt keÀjleme lees-leer-les keÀjme l³ee keÀjleme ceer kesÀ Deecnt kesÀ YetlekeÀeU let kesÀ legcnt kesÀ l³eeveer-efleveer kesÀ l³eemeveer kesÀ ceer keÀjmeg Deecner keÀjmetle YeefJe<³ekeÀeU let keÀjµeer letcner keÀjµeele keÀjµeebue lees-leer les keÀjer l³ee keÀjµeerve- keÀjleerue

144

iegpejeleer®es $eÝCe :

yeesueCes, pesJeCes, ®eeueCes Jeiewjs DekeÀce&keÀ Oeeletb®eer YetlekeÀeueeleerue ©Hes `yeesueveg-yeesuevee' Deµeer `ve' Òel³e³ee®es He³ee&³e ueeietve nesleele. leer iegpejeleerleerue yebOeeCees, efoKeesCees (yeebOeues, oeKeJeues) ³ee Oeleea®eer nesle.

DeefnjeCeerleerue `met' (ceer Deens) iegpejeleerue `nt' µeer meec³e oµe&efJelees. lemes®e `Deens' ³ee DeLeea `mes-µes' ns ©He iegpejeleerleerue `ís' µeer meec³e oµe&efJeles. HeCe cejeþer®³ee ef®elHeeJeveer yeesueerle ns ©He Lesì Demes®e Deens. HeVeeme Je<ee&HetJeeaHe³e¥le `ns HegmlekeÀ jece®ebê efJeþdþue ³ee®es Demes' Demeer Jeeke̳ej®evee ÒeceeCe-cejeþerlener keÌJeef®ele nesle Demes, ns ³esLes O³eeveele Iesleues Heeefnpes. `vesCes' ³ee ef¬eÀ³es®eer DeefnjeCeer jHes `ueF&' `ues' ner iegpejeleer JeUCee®eer Deensle. Jej <eÿer-meHleceer®³ee Òel³e³eeb®es DemeCeejs meec³ener veeWoefJeuesues Deens. HeCe SJe{îeeJe©ve `DeefnjeCeer' ner iegpejeleer®eer yeesueer þjefJelee ³esCeej veener. DeefnjeCeer®ee ieeYe cenejeä^ Òeeke=ÀleHes#ee µeewjmesveer Òeeke=Àleuee peJeU®ee Deens. HeCe µeewjmesveer DeeefCe cenejeä^er ³ee mecekeÀeueerve Demetve efYeVe Òeosµeeble yeesueu³ee peele nesl³ee, ns ceeveCes meeOeej veener. keÀeue¢äîee µeewjmesveer ns DeeOeer®es lej cenejeä^er³e ns veblej®es ©He Deens' Demes [e@. vee. iees. keÀeuesuekeÀj ³eebveer mHeä kesÀues Deens. (`Yee<ee DeeefCe mebmke=Àleer' 1962,) SkebÀojerle Keeveosµeer Jee DeefnjeCeer efJe<e³eer®es efûe³eme&ve ³eeb®es cele meoes<e þjles. DeefnjeCeerJej ÒeosµemeeefVeO³eecegUs iegpejeleer®ee HeefjCeece keÀener Debµeer efomeuee lejer, DeefnjeCeerefJe<e³eer®es efûe³eme&ve ³eeb®es cele meoes<e þjles. DeefnjeCeerJej ÒeosµemeeefVeO³eecegUs iegpejeleer®ee HeefjCeece keÀener Debµeer efomeuee, lejer DeefnjeCeer ner cejeþer®eer yeesueer Demetve leer yeesueer yeesueCeejs ueeskeÀner cejeþer®ee DeefYeceeve OejCeejs Deensle. `DeeefnjeCeer' leerue yeefnCeeyeeF& ®eewOejeR®eer Jeeke̳ej®evee cejeþer meeefnl³ee®es uesCes þjueer Deens. cejeþer jefmekeÀebveer meJe&mJeer DeeHeueer ceeveueer Deens.

DeHeefjef®ele µeyo :

DeKeesj (DeeCeKeer), Deês (cegÎece), Debþer - (DekeÌkeÀue), Deeb[esj (cegueiee), Deeb[sj (cegueieer), GKeueCes (G®eueCes), efKepeer He[Ces (nìdì keÀjCes), PeeHe[ (Heneì), [eWiee (ueneve nes[er) yeej (JesUe) Oeu[e )cneleeje), µesveHeÀ[er, (kesÀjmegCeer) HegÀF& (Deel³eeyeeF&), ueJeueJe (PeìkeÀve), µesjer (ieuueer, ne[³ee (keÀeJeUe), Kesmej (Leìdìe), Peebye (cet®íe&, Jeeuee (efvejeUe), neU (iegjeb®ee newo).

DeefnjeCeer yeesueer®es ieÐe - HeÐe vecegves –

ieÐe - vecegvee - Deepe keÀe³e mes ? ieg[erHee[Jee. ieg[erHeeJe[eues keÀe³e keÀjleme? Hegjve®e ìekeÀleme keÀvew? IejerIej HegN³ee meleme, Deeve ceer kegÀþ JejCeYeele keÀ© keÀe? Hegjve®e ìekeÀmet.

HeÐe vecegves - Deepe HeeJe[e HeeJe[e, ueeJee keÀeþerJej ie[t~ Demeer GYeeje ieg{erues, ueeies DeeYee³e JeNns ®e{t~

145

³eeefµeJee³e, YeeêHeo ceefnv³eeleerue `DeefnjeCeer' yeesueerleerue Deeveboe®es ef®e$e - meJ³ee& Heesmeermues Deevebo Pee³ee~ HeeJe&leer cnves mebkeÀjues ®eeue cevne ceensjues je³ee~~

����������������

146

keÀeskeÀCeer men³eeêer HeJelee&cegUs Heefµ®ece cenejeä^®es osµe DeeefCe keÀeskeÀCe Demes oesve Yeeie He[leele, me¿eeêer®³ee Heefµ®ecesme Dejyeer mecegêeHe³e&le oceCeHeemetve ieesJee keÀes®eerveHe³e&le®eer peer efkeÀveejHeìdìer Deens efleuee `keÀeskeÀCe' cnCeleele DeeefCe l³ee Heìdìerleerue yeesueeRvee þesmeHeCes `keÀeskeÀCeer' mebyeesOeleele. pee@pe& efûe³eme&ve ³eeb®³ee Yeeef<ekeÀ HeenCeervegmeej eflemeebntve DeefOekeÀ yeesueer keÀeskeÀCeer þjJeeJ³ee ueeieleele. lejerosKeerue meeOeejCeHeCes oceCeHeemetve jlveeefiejerHe³e¥le `GÊej keÀesCeleer' lej jepeeHetj les ieesJee - keÀejJeejHe³e¥le `oef#eCe keÀeskeÀCeer' Deµeer oesve mJe©He þUkeÀHeCeeves efomeleele.

keÀeskeÀCeer ner cejeþer®eer yeesueer Deens keÀer mJeleb$e Yee<ee Deens ne Òeµve ceesþe Jeeoûemle nesTve yemeuesuee Deens. Jee. j. JeeueeJeueerkeÀj (µeCew iees³ebyeeye) Je [e@. meg. ce. keÀ$es ³ebveer `keÀeskeÀCeer®eer J³eekeÀjCeer JeeboeJeU' (1949) Je `He@Àcexµeve Dee@HeÀ `keÀeskeÀCeer' (1942) ³ee DeeHeu³ee ûebLeeceO³es keÀeskeÀCeer ner mJeleb$e Yee<ee Deens Demee oeJee kesÀuesuee Deens. lej Òee. De. keÀe. efÒe³eesUkeÀj ³eebveer DeeHeu³ee `ûeebefLekeÀ cejeþer Yee<ee DeeefCe keÀeskeÀCeer yeesueer' (1966) ³ee ûebLeeceO³es ³ee celeeb®es Keb[ve keÀ©ve keÀeskeÀCeer ner cejeþer®eer yeesueer Demeu³eeves ÒeefleHeeove kesÀues Deens. G®®eejÒeef¬eÀ³ee : De) veeefmeke̳e G®®eejeb®es DeeefOeke̳e ne keÀeskeÀCeer®ee þUkeÀ efJeµes<e. Dee) µeyoe®³ee Debleer `De' keÀejeoer mJejeb®es HetCe& G®®eej kesÀues peeleele. F) G®®eejYesoecegUs DeLe&Yeso - keÀeskeÀCeerceO³es, `De', `S' DeeefCe `Dees' ³ee mJejeb®³ee DeeKet[ DeeefCe

ueebye G®®eejecegU DeLe&Yeso Ie[tve ³eslees. l³ee DeLe&Yesoe®es oesve ÒekeÀej Deensle, 1. Je=#e DeeefCe l³ee®es HetÀue HeÀU oµe&efJeCeeje Yeso. Goe. `JeeWyeU' cnCepes yekegÀUer®ee Je=#e, lej

JeeWJeçç:. cnCepes yekegÀUer®es HetÀue. l³ee®eÒeceeCes Hesj - Hes©®es Pee[ Hesççj - Hes©®es HeÀU, yeesj - yeesjer®es Pee[, Jeesçç j - yeesjer®es HeÀU.

2. Je®eveYeso - mebK³eeYeso Je[ DeveskeÀ Je[, Jeçç[ - SkeÀ Je[, HeÀelej - DeveskeÀ OeeW[s, HeÀeleçj-SkeÀ OeeW[e, ceesjç †

SkeÀ ceesj, ceesj DeveskeÀ ceesj, µesjç -SkeÀ µesj, µesj - DeveskeÀ µesj G®®eejYeso ns DeefnjeCeerÒeceeCes keÀeskeÀCeer®es Keeme Jewefµeäîes meebefieleues peeles. keÀeskeÀCeerleer G®®eejÒeef¬eÀ³es®es Dev³e þUkeÀ efJeµes<e DeeÐee#ejeR®³ee `De' ®ee `Dees' nesCes, ceneÒeeCeÒeef¬eÀ³ee, G<c³ee®³ee Òeef¬eÀ³ee DeeefCe l³eelener `Hed'

®ee DeYeeJe ³ee Òeef¬eÀ³ee efJeµes<e vepejsle Yejleele.

De-Dee- DeeCeYeeJe (DevegYeJe), DeekeÀeble (DekeÀeble), Deemetve (Demetve)

De-G-HegCe (HeCe). De-Dees - Heesjmet (Hejme - yeeie), meesjesHe (meHe&). T- Dees - HeesjeCes (HegjeCes). Devl³e G- De - Hejle (Hejbleg), Jemle (Jemlet). DeeÐe Dees - Je - JeneU (DeesnesU). DeeÐe efJe - F - FkeÀCes (efJekeÀCes).

147

`$eÝ' ®³ee Òeef¬eÀ³ee - $eÝ - F :efiejsmle (ie=nmLe). `$eÝ' - F& : jerCe ($eÝCe), $eÝ - G : ©Ke (Je=#e). mJejYekeÌleer - efiejeCe (ûenCe), Oele&efj (Oeefj$eer), HeÀkeÌkeÀle (HeÀkeÌle). ceO³emJejueesHe - ieJe (ient), peeHe (peJeeye) Oee (one), HeÀUej (HeÀueeneje), YewCe (yenerCe),

µeeCee (µeneCee), µeej (µenj). ceO³eJ³ebpeveueesHe - oerme (efoJeme), veF& (veoer), YegF& (Yetceer). ceneÒeeCeeiece - veeKe (veekeÀ), nejmees (Deejmee), ngboerj (Gboerj). ceneÒeeCeueesHe - DeoerkeÀ (DeefOekeÀ), Deeµee (Dee<ee{), Hewueer (Heefnueer), Jeeie (J³eeIe´), mebyeo

(meyebOe), µebyej - (µebYej). ceneÒeeCeJ³el³eeme - HeÀelej (HelLej), HeÀg[s (Heg{s), HeÀesJe (Heesness), Yee³ej (yeensj), nesìer

(Deesìer). Iees<eerkeÀjCe - Ketye (KetHe), Jewµeeie (JewµeeKe). cetOe&v³eerkeÀjCe ved - Ced DeeCeYeeJe (DevegYeJe). ued - U efµeUeskeÀ (µueeskeÀ). obleleeueJ³e - leeW®e (®eesb®e), veoj (vepej). cetOe&v³eleeueJ³e - [ - od - ogkeÀj ([gkeÌkeÀj), oesUs ([esUs). Ced - ve Deeveer (DeeefCe), ceveerme (ceeCetme), DeeHetve (DeeHeCe). Je - He - mejmHeleer (mejmJeleer). G<c³eeb®³ee Òeef¬eÀ³ee : µe-me - DeekeÀemeefoJee (DeekeÀeµeefoJee), efkeÀuesme (keÌuesµe), Òemve (Òeµve). <ed - Ke - leesKelee³e (leesHelee³e). <ed - me - Üsme (os<e), Yeeme (Yee<ee). `<ed' ®ee ueesHe - ieerce (ûeer<ce). med - µed - Demes (Deµes), Hewmes (Hewµes). pees[e#ejeleerue Òeef¬eÀ³ee : ®í-me - Jee®íe - Jeevmee `j' ®ee ueesHe - êe#e (oekeÀ), je$e (jele) DeeÐe `J³e' ceOeerue `³ed' ®ee ueesHe - J³eeIe´ (Jeeie), J³eeHeejer (JesHeejer) DeeÐe `me' ®ee ueesHe - mLeU (LeU), efmLej (Leerj) efÜÊJeeiece - HeÀkeÌle (HeÀkeÌkeÀle), cele (ceÊe), ³epeceeve ³epeceeVe. efÜÊJeeueesHe - GÊej (Glej), Ieìdì (Ieì), nìdì (nì) J³eekeÀjefCekeÀ Òeef¬eÀ³ee : efuebie : 1) Je³eele ve Deeuesu³ee efkebÀJee Keeue®³ee Jeiee&leerue efm$e³eeb®eer veeces veHegbmekeÀefuebieer ceeveueer peeleele. Goe. ®eW[t (cegueieer), cebpetU (efJeµes<eveece). 2) ÒeeC³eebleerue vejceeoerlJe oeKeJeleevee `oeouees' `yee³eueer' ns µeyo JeeHejleele. 3) keÀeskeÀCeerleerue DeeskeÀejevle - `Iees[es' meejK³ee veecee®es m$eerefuebie cejeþerÒeceeCes®e `Iees[er' nesles.

148

Je®eve : 1) keÀeskeÀCeerleerue `Iees[eW,' `js[esb' meejK³ee DekeÀesjevle veecee®es DeveskeÀJe®eve cejeþerÒeceeCes

SkeÀejevle nesles. Goe. Iees[s, js[s. Fl³eeoer. 2) m$eerefuebie veeceeb®es DeveskeÀJe®eve DeeskeÀejevle nesles. Goe. jeCeer jeC³ees, yeeF&ue - yee³euees. 3) veHegbmekeÀefuebieer veeceeb®es DeveskeÀJe®eve `DeekeÀejevle' nesles. Goe. GÊej - GÊeje, veeJe-veeJee,

Je<ex-Jeermee&. meJe&veeceefJeYekeÌleer :

De) efÜleer³ee - ®elegLeea - ÒeceeCe cejeþer yeesueerntve JesieUe `keÀe' ne Òel³e³e keÀeskeÀCeerceO³es ueeielees. meebmke=Àleeleerue (keÀced) efnboerleerue `keÀes' ³ee Òel³e³eeµeer lees meeOec³e& oeKeefJelees.

ye) le=leer³ee - ÒeceeCe cejeþer ÒeceeCes®e SkeÀJe®eveele `ves-ve' Je DeveskeÀJe®eveer `veer' ne Òel³e³e keÀeskeÀCeerle Deens. cejeþerleue `Ss' ne Òel³e³e keÀeskeÀCeerle `neJes', `legJes' ³eebmeejK³ee meJe&veece©Heeble Dee{Utve ³eslees.

keÀ) Heb®eceer - ³ee efJeYekeÌleer®eer cejeþerleerue ©Hes Òeeke=Àle `efnvlees', `megvlees' ³eebHeemetve peµeer Deeuesueer Deensle leµeer®e leer keÀeskeÀCeer®eerner Deeuesueer Deensle.

[) <eÿer - keÀeskeÀCeerleerue `®ees' ne Òel³e³e cejeþer `®ee' µeer pegUCeeje Demetve cejeþerleuîeeÒeceeCes l³eeÜejs efJe<esnCee®ee DeLe&ner meeOeuee peelees.

DeeK³eeleefJeYekeÌleer :

De) YetlekeÀe: : keÀeskeÀCeerleerue YetlekeÀeU cejeþerÒeceeCes®e `ue' Òel³e³eeÜejs meeOeuee peelees.

Dee) Jele&ceevekeÀeU : Jele&ceevekeÀeUer ÒeLeceHeg©<eer DeveskeÀJe®evee®es ©He cejeþerntve JesieUs cnCepes `leebJe' meeietve nesles. Goe. `ceejleebJe', `KeeleebJe', Dev³e ©Hes cejeþerµeer veeles meebieCeejer Deensle.

F) Òee³eespekeÀ - keÀeskeÀCeerleerue Òe³eespekeÀele keÀener JesieUerkeÀ Demeu³ee®es ceeb[C³eele Deeuesues Deensle. HeCe keÀeskeÀCeerleerue Òe³eespekeÀ ©Hes mebmke=Àle `De³e' Òel³e³e ueeietve nesleele. lej cejeþerle l³ee®³eeµeer Lesì meceeblej mebmke=Àle `DeJe' Òel³e³e ueeietve nesleele. ÞeJeCeyesUieesU®³ee efµeueeuesKeeleerue Heefnu³ee cejeþer Jeeke̳e©He DeeefJe<keÀejele®e, `Þeer ®eeJegC[jepes keÀjefJe³eues '.

iebiejepes megÊeeues keÀjefJe³eues Deµeer ©Hes Deensle.

F&) DekeÀjCe©He keÀeskeÀCeerceO³es leguesves DekeÀjCe©Heele meb#esHepev³e megueYelee DeefOekeÀ ÒeceeCeele efomeles. Goe. `ceefjveemeleevee' (ceejues vemeleevee) `Oesveemeleevee' (Iesleues vemeleevee) Deµeer meceemeb#esHeer ©Hes kesÀueer peeleele.

DeHeefjef®ele µeyo : DeeHeÀJeCes (yeesueeJeCes), Dee³eove (Yeeb[s), DeesHeejer (cnCe), kegÀ[ (jeneC³ee®eer Keesueer, iepeeue (ieesäer), ieCe (efJeÐeeLeea), ®eeWyees (mecegoe³e), peUeme ([eme), Heìer (Jener), Hejye (meCe), Heg[Jes (Oeesjle), HeÀes[efCeµeer (Kegueemee), cesj (ce³ee&oe), µeerle (Yeele), nejer (peJeU).

149

oef#eCe keÀeskeÀCeer yeesueer®ee SkeÀ vecegvee : 1) ceiesueer keÀener Deef[dvee (ceePeer keÀener®e njkeÀle veener)

2) peeuîeeefj legeqcce ³ee efJe<e³eebleg efJeJeskeÀe®ees mene³eg IesJeveg efJe®ee© keÀes®ex efJeefnle efomelee (lejer legcner ³ee yeeyeleerle efJeJeskeÀe®es meene³³e IesTve efJe®eej keÀjCes ³eesi³e efomeles.)

3) efJeveekeÀejCe Demet³eskeÀ ye®®egve legeqcce DeHeceeveg keÀeveg& IesJe®es ns veejoekeÀ menve peeef³eÞvee (efJeveekeÀjCe Demet³euee yeUer He[tve legcner DeHeceeve keÀ©ve I³eeJee, ns veejoeuee menve nesCeej veener.)

4) HeefleJe´leebiesueer ³eesi³elee legcekeÀeb ieesÊegvee Deeµµeer keÀebner vee. (HeefleJe´leeb®eer ³eesi³elee legcneuee þeTkeÀ veener, Demes veener.)

keÀeskeÀCeermebyebOeer®ee Jeeo : keÀeskeÀCeer yeesueCeeN³ee ueeskeÀebveer cejeþer, keÀeve[er, Heeslegieerpe Je Fbûepeer ³ee ®eej Yee<ee keÀejCeHejlJes mJeerkeÀeju³ee. l³eeHewkeÀer Heesleg&ieerpe Je Fbûepeer ³ee Yee<ee HejkeÀer³e, lej keÀeve[er ner êefJe[ Yee<eekegÀUeleerue Demeu³eecegUs efle®ee mebyebOe veener, jeefnueer cejeþer. yeN³ee®e Yee<eeJew%eeefvekeÀebveer `keÀeskeÀCeer ner cejeþer®eer yeesueer Deens' Demes efJeOeeve kesÀues, l³ee®eÒeceeCes leer mJeleb$e Yee<ee Deens. ³ee®eener Òe®eej DeveskeÀeveer kesÀuee. l³eeceO³es Þeer. Jee. j. yeeueJeueerkeÀj ³eeb®ee meceeJesµe Deens. l³eebveer keÀeskeÀCeer®es SkeÀ J³eekeÀjCe ³ee®e yeesueerletve efueefnues. ³ee J³eekeÀjCeele keÀeskeÀCeer ner cejeþer®eer yeesueer veener ns OetHeoemeejKes JeejbJeej ³esles. l³eeb®ee ¢efäkeÀesCe µeem$eer³e vemetve YeeJeveeÒeOeeve Deens.

keÀeskeÀCeer ner mJeleb$e Yee<ee Deens keÀer cejeþer®eer yeesueer Deens, ³ee Jeeoeuee meg©Jeele Peeueer leer [e@. oeuieeo ³eeb®³ee `keÀeskeÀCeer ner J³eekeÀjCe¢äîee mebmke=Àleuee peJeU®eer Deens. efle®ee DeeefCe cejeþer®ee µeekeÀemebyebOe veener' ³ee efJeOeeveeuee efJeþdþue jecepeer efµebos ³eebveer Dee#esHe Iesleuee. keÀeskeÀCeer ner mLeeefvekeÀ

yeesueer vemetve leer GHejer Deens, Demes cele ceebHeues. `keÀeskeÀCe' ³ee µeyoe®eer HeÀes[`keÀeWie' + `DeeCeb' (keÀeWie peeleer®ee osJe De DeeCe, lees neWieeCe cnCepes keÀeskeÀCe) Deµeer HeÀes[ kesÀueer. `keÀe@ie' Dee³e& veJnles, Demes efµebos cnCeleele. l³eeb®es cele Þeer. JeeueeJeueerkeÀj (µeCe& iees³ebyeeye) ³eebveer Kees[tve keÀe{ues. l³eemeeþer l³eebveer `keÀeskeÀCeer Je cejeþer' ³ee efµe<e&keÀe®ee SkeÀ uesKe efueefnuee. l³eele keÀeskeÀCeer ner mJeleb$e Yee<ee Demetve keÀeskeÀCeJeemeer³e ns Dee³e& Deensle, Demes ÒeefleHeeove kesÀues. [e@. meg. ce. keÀ$es ³eebveer `HeÀe@cexµeve Dee@HeÀ keÀeskeÀCeer' ³ee ÒeyebOeele oef#eCe keÀeskeÀCeer®³ee Hee®e - mene lens®³ee ©Heeb®eer Yee<eeµeem$eer³e ef®eefkeÀlmee keÀ©ve keÀeskeÀCeer ner mJeleb$e Yee<ee Deens, Demee efme×eble ceeb[uee.

efûe³eme&ve, Yeeb[ejkeÀj, Heeb. oe. iegCes ³ee lep%eebveer ³eeHetJeea keÀeskeÀCeeruee cejeþer®eer yeesueer ceeveues nesles. Heg{s De. keÀe. efÒe³eesUkeÀj ³eebvenerner kesÀJeU keÀeskeÀCeer µeyo®e veJnsle lej keÀeskeÀCe®es JewefµeäîeHetCe& Òel³e³ener pegv³ee cejeþerle keÀmes Dee{Uleele les oeKeJetve efoues Je keÀeskeÀCeer - cejeþer ³ee JeeoeceO³es keÀeskeÀCeerme mJeleb$e Yee<ee ceeveC³ee®es keÀeCeN veener Demes ÒeefleHeeove kesÀues. efJe. Jee. ÒeYegosmeeF& ³eebveerner keÀeskeÀCeeruee cejeþer®eerner yeesueer ceeveues. vee. iees. keÀeuesuekeÀj ³eebveer leer mJeleb$e Yee<ee Demeuîee®ee oeJee kesÀuee. Deµeer HejmHejefJejesOeer celes ³ee Jeeoe®³ee meboYee&le ceeb[ueer iesueer.

����������������

150

mejeJe ÒeµveHeef$ekeÀe ¬eÀ. 1 (SketÀCe Hee®e Òeµve mees[Jee. Òel³ekesÀ ieìeleerue efkeÀceeve oesve Òeµve DeeJeµ³ekeÀ)

iegCe 100

ieì - SkeÀ 1) SsefleneefmekeÀ Yee<eeµeem$ee®eer cetueleÊJes meesoenjCe mHeä keÀje. 2) µeyoebvee DeLe& keÀmee ÒeeHle neslees Je l³eele HeefjJele&ves keÀµeer Ie[leele les GoenjCe osTve mHeä

keÀje. 3) cejeþer Yee<es®eer HetJe&HeerefþkeÀe Lees[ke̳eele meebiee. 4) cejeþer Yee<es®³ee GlHeÊeermebyebOeer®³ee meeOeveeb®³ee DeeOeejs cejeþer®ee GlHeefÊebkeÀeue efveefµ®ele keÀje.

ieì - oesve 1) JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eevee®eer Jewefµeäîes meefJemlej meebiee. 2) mJeve, mJeefvece DeeefCe mJeveeblej ³ee Yee<eeefJe%eeveeleerue mebkeÀuHevee mHeä keÀ©ve cejeþerleerue

mJeefvece efveefµ®ele keÀjC³ee®eer He×le mHeä keÀje. 3) keÀeskeÀCeer yeesueer®eer Yeeef<ekeÀ Jewefµeäîes meebietve efleuee cejeþer Yee<es®eer yeesueer ceeveCes efkeÀleHele F<ì

Deens, ³ee Òeµveeb®eer meeOeej ®e®ee& keÀje. 4) efìHee efuene (keÀesCel³eener oesve). 1. G®®eej Je uesKeve ³eebleerue Deblej. 2. Keb[elcekeÀ Je Keb[eefOeÿerle mJeefvece. 3. ©HemJeefveefcekeÀe. 4. ÒeLeceesHeefmLele mebIeìkeÀ. 5. DeeefnjeCeer yeesueer®es ÒecegKe efJeµes<e.

����������������

151

mejeJe ÒeµveHeef$ekeÀe ¬eÀ. 2 (SketÀCe Hee®e Òeµve mees[Jee, Òel³eskeÀ ieìeleerue efkeÀceeve oesve Òeµve DeeJeµ³ekeÀ)

iegCe 100

ieì - SkeÀ 1) SsefleneefmekeÀ Je JeCe&veelcekeÀ Yee<eeefJe%eeve cnCepes keÀe³e les Lees[ke̳eele meebietve l³eeb®³eeleerue Yeso

mHeä keÀje. 2) mJeveHeefjJele&vee®es mJe©He mHeä keÀ©ve l³ee®es ÒekeÀej meesoenjCe meebiee. 3) JewÐe - iegCes Jeeoe®es mJe©He mHeä keÀ©ve cejeþer Yee<es®ee efveefce&eflekeÀeue mHeä keÀje. 4) efìHee efuene (keÀesCel³eener oesve) 1. cejeþer®ee GlHeefÊekeÀeue. 2. Yee<eekegÀue efme×ebvle. 3. DeeoveÒeef¬eÀ³ee. 4. cejeþer®ee ceO³ekeÀeue.

ieì - oesve 1) meesm³etj, yuetceHeÀeru[ Je ®ee@cmkeÀer ³eebveer ceeb[uesues Yee<eemJe©HeefJe<e³ekeÀ efme×eble meesoenjCe

meebiee. 2) mJeve cnCepes keÀe³e? mJeve DeeefCe mJeveeblejs ³eeb®es meefJemlej efJeJes®eve keÀje. 3) ©efHekeÀe, ©efHece, ©efHekeÀevlej ³ee mebkeÀuHevee meesoenjCe mHeä keÀje. 4) JeNne[er®es Yeeef<ekeÀ efJeµes<e efuene.

����������������