URLA-KARABURUN-ÇEŞME YARIMADALARI

URLA-KARABURUN-ÇEŞME YARIMADALARI

Urla-Karaburun-Çeşme yarımadası, Bozdağların sona erdiği Kemalpaşa (Nif) Dağı

batısındaki kuzey-güney doğrultulu Menderes Ovası (Cuma Ovası) ile başlar. Bu ovaya

kadar Bozdağlar'da batı-doğu doğrultusu egemen iken, buradan itibaren reliefte kuzey-

güney doğrultusu hakimdir. Menderes Ovası'ndan itibaren batıya doğru horst ve

grabenler şeklinde bir uzanış görülmektedir. Kuzeyden İzmir Körfezi, güneyden

Kuşadası körfezi ile sınırlanan Urla-Çeşme yarımadası, iki yanı kırıklar boyunca

çökmüş, horstlar ve grabenler dizisi halinde Ege denizine doğru bir çıkıntı

oluşturmaktadır. Kuzey-güney doğrultulu Kızıldağ horstunun batısındaki Seferihisar-

Güzelbahçe grabeninin zemini Satsuma tipi mandalina bahçeleri, etekleri bağ ve

zeytinliklerle kaplıdır. Turistik bir merkez olan Seferihisar'ın 17.000 nüfuslu bir kasaba

oluşu, İzmir'i Çeşme'ye bağlayan ana yoldan uzakta kalmasına bağlıdır.

Seferihisar-Güzelbahçe graben sahasını, batıya doğru alanı daha geniş olan Urla

çöküntü hendeği izler. Yarımada nüfusunun yarısına yakını bu alanda yaşamaktadır.

Urla, bu yarımadanın en büyük yerleşim merkezidir. Şehirsel özellikler kazanmış

Urla'nın nüfusu 2012 yılında 46289 yaklaşmıştır. Nüfusu fazla olmasına rağmen Urla,

mandalina, zeytin ve üzüm üretiminde Seferihisar'ın gerisinde kalmaktadır.

Çıkış

Photos by Buyukcolak35Değiştir

Play

Pause

Rewind

Reverse order

Repeat mode

2 s

5 s

10 s

1 min

5 min

ÇEŞME

ÇEŞME-ILICA PLAJI

Orta yeri karstik bir plato olan Karaburun yarımadasının kuzey ucunda bağlar geniş yer

kaplar. Cıva yatakları, üzüm ve zeytin ticaretine rağmen Karaburun gittikçe nüfus

kaybetmektedir. Önceki yıllarda 4.000 civarındaki nüfusu son sayımda 2.722'ye

düşmüştür.

Karaburun horstu aşılır aşılmaz Alaçatı düzlüğüne varılır. Burası faylarla oluşmuş bir

saha olup, kaplıcalarıyla ünlüdür (Şifne ve Ilıca kaplıcaları).

XVII. yüzyıldan beri bağcılığın yaygın olduğu bu sahaya Balkan muhacirleri tütün

ziraatini sokmuştur. 9380 nüfuslu Alaçatı yazlık tatil sitelerinin yer aldığı bir turizm

beldesidir. Yarımadanın topuk kısmında ise, yurdumuzun en iyi kalitedeki anasonları

üretilmektedir.

Osmanlı ticaret ve savaş filosuna ait gemilerin barındığı Çeşme, şimdi 22.000 nüfuslu

bir turistik sayfiye yerleşmesidir.

KARABURUN

KARABURUN KIYISI

KARABURUN CİVA YATAKLARI

KÜÇÜK MENDERES DEPRESYONU

KÜÇÜK MENDERES DEPRESYONU

KÜÇÜK MENDERES DEPRESYONU

Bozdağlar ile Aydın dağları arasında 90 km. uzunlukta ve ortalama genişliği 15 km. olan,

Küçük Menderes depresyonu, Tire'den Selçuk'a kadar uzanan faydan da anlaşılacağı üzere tektonik bir

çukurluktur. Bozdağların Gediz'e bakan eteklerinde ve Aydın dağlarının Büyük Menderes'e bakan

yamaçlarında, bu dağlardan aşınarak biriken Neojen depolara Küçük depresyonunda rastlanmaz.

Çünkü bu depresyon Gediz ve B.Menderes depresyonlarından daha sonra oluşmuş, dolayısıyla

III.zamanda bu alanda fazlaca birikme olmamıştır. Küçük Menderes oluğu, doğuda Kiraz-Beydağı

kasabaları civarından başlayıp, batıda Belevi-Selçuk boğazında sona erer. Belevi-Selçuk boğazı, 6 km.

uzunlukta ve 1.5 km. genişlikte olup, güneydeki Aydın dağlarının uzantısı olan Palamut ve Alaman

dağının yaşlı külteleri içerisinde Küçük Menderes tarafından kazılarak açılmıştır. Söz konusu bu

boğazın batısında ise K.Menderes ırmağının deltası yer alır. Belevi-Selçuk boğazının Selçuk'a açılan

tarafında tespit edilen falezler Ege Denizi'nin M.Ö.VI.yüzyılda buraya kadar sokulduğuna işaret

etmektedir. Erinç'e göre bu boğaz, Alaman dağının batısında körfeze dökülen bir küçük akarsuyun son

buzul çağında deniz seviyesinin alçalmasıyla birlikte yatağını geriye kazarak K.Menderes ırmağını

kapması sonucunda açılmıştır. Deltanın oluşumu bu tarihten sonra başlamış ve delta denize doğru

ilerledikçe o zaman kıyıda bulunan Efes şehri, M.Ö.150 yılında daha batıya taşınmıştır.

M.S.II.yüzyılda Roma İmparatoru II.Hadrian, K.Menderes ırmağını bir kanala alarak bugünkü

yatağından akmasına sebep olmuştur.

Palamut

Dağı

Alaman

Dağı

KÜÇÜK MENDERES DELTASI

EFES

Antikçağ'da başta incir olmak üzere her türlü meyvenin yetiştirildiği K.Menderes oluğunda

bugün de pamuk başta olmak üzere, zeytin, tahıl, tütün, patates, kavun-karpuz ile çeşitli meyve ve

sebzeler yetiştirilmektedir.

Pamuk, sulama kanallarının yapıldığı 1952 yılından sonra depresyon tabanındaki alanını

genişletmiş ve delta ovasından doğuya doğru sokularak iki kol halinde yayılmıştır. Birinci kol,

K.Menderes ırmağı kuzeyini takip ederek Kiraz ovasına kadar uzanır. İkinci kol ise ırmağın güneyini

izler ve Beydağı kasabasında sona erer. Tahıl daha çok Bozdağların eteğindeki alanlarda pamukla

nöbetleşe ekilmektedir. Tütün depresyonun doğu kesimindeki Kiraz ovası ile onu kuşatan yamaçların

temas sahasında, Ödemiş civarında ve özellikle Torbalı'dan başlamak üzere batıda

Menderes(Cuma)ovasında yaygınlaşır. Buna karşılık zeytin, Bayındır çevresinde yoğunluk kazanır.

Burası K.Menderes depresyonunun asırlardan beri başlıca zeytin üretim sahasıdır. Ödemiş'e doğru

gidildikçe zeytin ile incir karışık halde görülür.

KİRAZ

BELEVİ

Bir çıkmaz sokak durumundaki K. Menderes oluğunda büyük yerleşim merkezleri azdır. Ova

tabanında seyrek olan yerleşmeler kenarlara doğru yoğunluk kazanır. Depresyonun doğu kesiminde

küçük bir ova kenarında ve bu ovanın pazarı durumundaki Kiraz(9.500 nüfuslu), Antikçağ'dan beri

varolan bir yerleşim merkezidir(Antik Koloe). Kiraz'ın tam karşısında yeralan Beydağı kasabası(6.000

nüfuslu), K.Menderes oluğunu Aydın dağları üzerinden B.Menderes oluğuna bağlayan dağ yolu

üzerinde bulunmaktadır. İşletilen cıva yataklarına rağmen gelişememiştir. Ödemiş doğusunda

Bozdağlar eteğinde yeralan Birgi de eski bir yerleşmedir. Antikçağ'da Pyrgion olarak adlandırılan

Birgi, XIV.yüzyılda Aydınoğulları beyliğine merkezlik yapkıştır. Ödemiş'in gelişmesiyle bu yerleşme

sönükleşerek 2.700 nüfuslu küçük bir tarım kasabası halinde kalmıştır. Daha batıda K.Menderes

oluğunun en büyük yerleşim merkezi olan 62.000 nüfuslu Ödemiş şehri bulunur. Ödemiş,

XVII.yüzyıldan sonra Salihli ve Nazilli'den gelen yolların kavşağında, K.Menderes'in kuzeyindeki

alçak bir seki üzerinde kurulmuştur. Bu yerleşme, halen demiryolu ile bu oluğu İzmir'e bağlayan,

karayollarının üzerinde bir ticarî merkez, yağ, iplik, dokuma atölye ve tezgâhlarına sahip tarımsal

fonksiyonu ağır basan bir şehirdir. Ödemiş civarında K.Menderes depresyonu içerisinde 2.000-10.000

arasında değişen kasaba yerleşmeleri bulunmaktadır. Bunlar, Kaymakçı, Ovakent, Bademli, Konaklı

ve Gökçen'dir.

KİRAZ

ÖDEMİŞ’TEN BOZDAĞLAR’IN GÖRÜNÜMÜ

ÖDEMİŞ

BİRGİ

BİRGİ MERKEZİ

K.Menderes ırmağı güneyinde yeralan Tire'nin(41.000 nüfuslu) adı Antikçağ'da şehir anlamına

gelen Teira idi. Bol sulu, bağ ve bahçelerle çevrili olması nedeniyle Tire, bu çağda zengin Efes

halkının sayfiyesi durumundaydı. Osmanlılar döneminde halıcılık ve bağcılıkla geçinen Tire, Fatih

döneminde Efes'i geride bırakmıştır. Bugün meyve ve sebze ziraatinin yanısıra, sanayide de önemli

atılımlar yapmış bir şehirdir.

K.Menderes oluğunun Menderes ovasına açılan kapısı durumundaki Torbalı(32.000 nüfuslu),

XIX.yüzyıl başlarında yörüklerin iskânıyla büyümüştür. Bu yerleşme halen, İzmir'den gelip

B.Menderes oluğuna geçen demir ve kara yollarının kavşağında bulunmaktadır. Bu elverişli konumu

nedeniyle Torbalı gelecekte K.Menderes oluğunun en önemli sanayi ve ticaret merkezi olacaktır.

Delta ovasının başlıca yerleşme merkezleri, Selçuk(23.000 nüfuslu) ve Kuşadası'dır(37.000

nüfuslu). Romalıların batı Anadolu'da kurdukları Asya eyaletinin merkezi ve ticarî limanı olan Efes,

Antikçağ'ın en büyük şehirlerindendi. Limanının K.Menderes ırmağının getirdiği alüvyonlarla dolması

sonucunda ve İzmir'in rekabeti karşısında Efes önemini yitirmiş, günümüzde sadece tarihî ve kültürel

bir turizm değeri olan harabeye dönüşmüştür. XIX.yüzyılda toprak kerpiçten yapılmış 100 evden

oluşan Selçuk, turizm sayesinde büyüyerek 23.000 nüfuslu, yazın daha canlanan bir şehir vasfı

kazanmıştır. Uzun süre korsanların barınağı olan Kuşadası, Osmanlılar döneminde korsan faaliyetini

önlemek üzere bir askerî üs olarak kullanılmıştır. Bugün, deniz ve kültür turizminin etkisiyle

fonksiyonları çeşitlenerek bir turizm şehri olmuştur.

AYDIN DAĞLARI

TİRE

TİRE KÖFTESİ

TORBALI

BAYINDIR

SELÇUK

SELÇUK