SADRAJUVOD31.OPTE KARAKTERISTIKE PDV-a4Primjer82. OEKIVANI EFEKTI OD UVOENJA PDV-a U BOSNI I HERCEGOVINI92.1. EFIKASNIJA NAPLATA92.2. STIMULACIJA INVESTICIJA92.3. STIMULACIJA IZVOZA92.4. DESTIMULACIJA UVOZA102.5. STANJE FER TRINE KONKURENCIJE103. OSNOVNI STUBOVI PDV-a103.1. FAKTURA PRVI NOSIVI STUB PDV-a103.2. ODBITAK ULAZNOG POREZA11ZAKLJUAK12LITERATURA13

UVOD

Porez na dodatnu vrednost je vrsta poreza na promet kojim se oporezuju sve faze prometa poev od proizvoaa do krajnjeg potroaa. Porez na dodatnu vrednost je specifian neto porez na promet koji se obraunava u svakoj fazi proizvodnog ciklusa, ali samo za iznos dodatne vrednosti koja se oblikovala u toj fazi proizvodnje, a ne na cjelokupnu vrednost proizvodnje ili prometa. Zemlje koje su lanice Savjeta Evropske zajednice izvrile su usklaivanje poreskih stopa PDV. Uvedena je jedna opta stopa koja je minimum 15 % i jedna ili vie niih stopa sa minimalnom visinom od 5%. Nie poreske stope se upotrebljavaju za oporezivanje hrane, farmaceutskih proizvoda, knjiga, energetskih proizvoda i usluga putnikog prevoza.

U svoj poreski sistem PDV je prvo uvela Francuska. Danas u svijetu PDV dominira meu etri najznaajnija poreska oblika. Ovaj poreski oblik zadovoljava i fiskalne i vanfiskalne ciljeve oporezivanja. U zemljama u kojima je na snazi PDV preko 70% ukupne line potronje je oporezivano, a u zemljama gdje je dominantan maloprodajni porez oporezivanje je znatno nie izmeu 30% i 50%. Osnovna prednost PDV je lako otkrivanje i spreavanje izbjegavanja plaanja poreza.U veini savremenih drava PDV se uvodi na centralnom nivou da se ne bi stvarala poreska konkurencija izmeu uih i irih nivoa vlasti. Uspjenost primjene PDV-a zavisi od efikasnosti, spremnosti i kvalitetne obuenosti poreske administracije.

1. OPTE KARAKTERISTIKE PDV-a Porez na dodatu vrijednost je viefazni porez. Plaa se kontinuirano u svim fazama proizvodno-prometnog ciklusa i od svih uesnika u tom prometu. To je i osnovna razlikaPDV-a u odnosu na porez na promet.Prelazak sa jednofaznog sistema poreza na promet, koji se plaa u krajnjoj potronji, na svefazni sistem poreza na dodatu vrijednost, predstavlja najznaajniji dio reforme indirektnih poreza koja se obavlja kod nas u BiH. [footnoteRef:1] [1: http://www.new.uino.gov.ba/bs/PDV]

Za njega treba rei da je neto svefazni porez. Svefazni jer se obraunava u svakoj fazi prometa dobara i usluga podlonih oporezivanju, a neto, jer se ne obraunava na ukupnu prodajnu vrijednost u svakoj od faza, ve samo na dodatu vrijednost, nastalu u konkretnoj fazi. On u velikoj mjeri onemoguava razliite oblike prevara, ali je i meta brojnih kritika zbog toga to je to regresivni porez. [footnoteRef:2] [2: Prof. Dr Jovan Sejmenovi,Jovana Gligi, Utvrivanje i naplata javnih prihoda, Univerzitet za poslivne studije, Banja Luka, 2012.g; str. 129.]

Sistem poreza na dodatu vrijednost dravi omoguava vee javne prihode, naroito u zemljama koje su u klasinim sistemima imale mnogo problema sa prikupljanjem poreza. Mnogo je manja mogunost razliitih utaja, mada se na razvijenijim tritima svi ovi efekti pomalo gube zbog mnogo irih mogunosti za malverzacije. Kako je izvoz osloboen plaanja PDV-a, to je oblast za koju se najvei broj utaja i vee. Poreski postupak se zasniva na principu samooporezivanja, to znai da poreski obveznik samostalno utvruje poresku obavezu. Da bi na zakonit nain odgovorio ovoj obavezi, neophodna je pomo i saradnja poreske administracije u rjeavanju konkretnih pitanja i dilema do kojih moe doi u primjeni poreskih propisa. Uprava za indirektno oporezivanje postaje servis poreskih obveznika a Sektor za pruanje usluga poreskim obveznicima, ima upravo tu namjenu. Struna osposobljenost i obuenost finansijskih, komercijalnih i raunovodstvenih radnika poreskog obveznika, jedan je od bitnih uslova za valjanu primjenu ovog sistema oporezivanja.Osnovne karakteristike Zakona o PDV-u u BiH su:Predmet oporezivanja Promet dobara i usluga koje poreski obveznik, u okviru obavljanja svojih djelatnosti, izvri na teritoriji Bosne i Hercegovine uz naknadu; Uvoz dobata u Bosnu i Hercegovinu.PDV se ne plaa ( ne smatra se prometom dobara i usluga ) Prenos cjelokupne ili djela imovine poreskog obveznika, koja je zaseban poslovni subjekt, sa ili bez naknade, ili kao ulog, ako je sticalac poreski obveznik ili tim sticanjem postane poreski obveznik i ako produi da obavlja istu privrednu djelatnost, pod uslovima da kupac ima mogunost da dobije istu stopu za odbijanje ulaznog poreza kao prodavac; Besplatno davanje poslovnih uzoraka kupcima ili buduim kupcima u obiajnim koliinama za tu namjenu, pod uslovima da ih ti kupci ili potencijalni kupci ne stave u prodaju, odnosno da su u obliku koji onemoguava njihovu dalju prodaju; i Davanje poklona male vrednosti u svrhu unapreenja poslovne djelatnosti poreskog obveznika, ako se oni daju samo povremeno i ako se ne daju istim licima.

Poreski obveznik

Lice koje obavlja promet dobara i usluga ili uvozi dobra u okviru obavljanja svoje djelatnosi kao trajne aktivnosti u cilju ostvarivanja prihoda;[footnoteRef:3] Drava i njeni organi, entitetski organi, organi Distrikta Brko i lokalne samouprave, kao i pravna lica osnovana u skladu sa zakonom s ciljem obavljanja poslova iz djelokruga organe uprave, ne smatraju se obveznicima u smislu ovog zakona ako obavljaju promet dobara i usluga u okviru djelatnosti i transakcija u koje ulaze kao organi uprave. [3: Prof. Dr Jovan Sejmenovi,Jovana Gligi, Poreski i carinski sistem i politika, Univerzitet za poslivne studije, Banja Luka, 2010.g; str.29]

Poreski dunik

Poreski obveznik; Poreski punomonik koga odredi strano lice koje nema sjedite u BiH, a koje obavlja promet dobara i usluga u BiH; Primalac dobara i usluga ako strano lice ne odredi poreskog punomonika; Lice koje u raunu iskae PDV, a nije duan da obraunava i plaa PDV.Nastanak poreske obaveze

Poreska obaveza nastaje u momentu kada se izvri jedna od sledeih radnji, koja god bude najranija: Isporuka dobara ili vrenja usluga; Izdavanje faktura u skladu sa ovim zakonom; Plaanje ili djelimino plaanje izvreno prije izdavanja fakture; Nastanak obaveze plaanja carinskog duga kod uvoza dobara, a ako te obaveze nema, u momentu kada bi nastala obaveza plaanja tog duga; Za promet dobara i usluga, po isteku poreskog perioda za vrijeme kojeg je izvren promet; i Za svaku izmjenu u poreskoj osnovici prema lanu 20, kada se izda faktura ili drugi dokument.Poreska stopa

Standardna stopa PDV-a na oporezivi promet dobara i usluga i uvoz dobara u Bosnu i Hercegovinu iznosi 17%.[footnoteRef:4] [4: Prof. Dr Jovan Sejmenovi,Jovana Gligi, Utvrivanje i naplata javnih prihoda, Univerzitet za poslivne studije, Banja Luka, 2012.g; str. 131.]

Poreska osloboenja

Djelatnosi u javnom interesu; Usluge osiguranja i finansijske usluge; Promet i izdavanje nepokretne imovine; Ostala osloboenja; Posebna osloboenja.Predhodni porez

PDV obraunat u predhodnoj fazi prometa, odnosno plaen prilikom uvoza koji obveznik moe da odbije od PDV-a koji duguje; Uslovi za odbitak predhodnog poreza; Predhodni porez se odbija od dugovnog PDV-a u istom poreskom periodu, pod uslovima i na nain utvren Zakonom.Poseban postupak oporezivanja

Za graevinske radove; Male firme; Poljoprivrednike; Putnike agencije i turoperatere; Korienu robu, umjetnika djela, kolekcionarske predmete i antikvitete.Poreski period, podnoenje poreske prijave, obraun i plaanje PDV-a

Poreski period je kalendarski mjesec. Podnoenje poreske prijave se vri u roku od 10 dana po isteku poreskog perioda na propisanom obrascu,a podnosi se bez obzira na to da li obveznik ima obavezu plaanja PDV-a. Plaanje PDV-a se vri u roku od 10 dana po isteku poreskog perioda. Povrat poreza 60 dana ; Obveznik ija je osnovna djelatnost izvoz dobara i koji u uzastopnim prijavama za PDV iskazuje iznos ulaznog poreza, koji je vei od iznosa njegove izlazne poreske obaveze, ima pravo na povrat u roku od 30 dana od podnoenja prijave za PDV; Fizika lica koja nemaju stalnu adresu prebivalita u Bosni i Hercegovini imaju pravo povrata PDV-a na robu koju kupe u Bosni i Hercegovini i iznesu je van granica Bosne i Hercegovine, osim na: mineralna ulja, alkohol i alkoholna pia i preraevine od duvana.

Uvoenje PDV-a znai uklanjanje kumulativnih uinaka dosadanjeg oporezivanja prometa dobara iusluga. Kako bi se PDV uspjeno implementirao u okviru UIO sektor za poreze formirao je vie radnih grupa zaduenih za provoenje odreenih pod-projekata u okviru PDV projekta i to:1. Pod-projekt pravni okvir;2. Pod-projekt obuka i obrazovanje;3. Pod-projekt registracija;4. Pod-projekt obrada prijava;5. Pod-projekt uplate;6. Pod-projekt povrati;7. Pod-projekt prinudna naplata;8. Pod-projekt komunikacija.Rezultat rada ovih grupa je izrada sledeih propisa :- Zakon o postupku prisilne naplate indirektnih poreza u BiH;- Zakon o postupku indirektnog oporezivanja;- Zakon o UIO ( UPRAVI ZA INDIREKTNO OPOREZIVANJE );- Pravilnik o poreskoj kontroli;- Pravilnik o registraciji za PDV;- Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dodatnu vrijednost;- Pravilnik o provoenju Zakona o postupku prinudne naplate indirektnih poreza u BiH.

Paralelno sa izradom propisa UIO je radila na popunjavanju kadrova, i njihovom osposobljavanju za rad u novom sistemu oporezivanja.U okviru pod-projekta z obuku obrazovanje provedena je opta obuka za novoprimljene radnike, na kojoj su upoznati uopteno o UIO, njenoj strukturi, radnim mjestima, o implementaciji Projekta za razvoj PDV-a. Izvrena je obuka instruktora o tehnikama i vjetinama obraunavanja. Zadatak ove grupe instruktora u narednom periodu je interna i eksterna prezentacija sistema PDV-a u BiH, po fazama realizacije. Prezentacije se odravaju po regijama.Uspjenost primjene poreza na dodatnu vrijednost bitno zavisi od informisanosti poreskih obveznika, odnosno zaposlenih u nadlenim dravnim organima. Komunikacija je od centralnog znaaja za svaki proces promjena. Kada je rije o velikim promjenama poput uvoenja PDV-a u BiH, potreba za jasnom porukom o razlozima, prednostima i efektima tih promjena je vitalna. Sveobuhvatni cilj strategije komunikacije je da osigura da su sve ciljne grupe obavjetene o novom zakonu, podzakonskim aktima i prateim procedurama, to e im omoguiti ispunjavanje njihovih obaveza i upoznati sa njihovim pravima.Plan komunikacije je podjeljen u pet glavnih poglavlja, etri faze i tri polja aktivnosti. Nain i plan komunikacije prilagoen je odreenoj interesnoj grupi. Interesne grupe imaju razliite potrbe za informacijama i sredstvima informisanja, te se u tom dijelu strategija komunikacije odnosi na:- Poreske slubenike;- Poreske obveznike;- Stanovnitvo;- Vanjske partnere;- tampu i sredstva informisanja.

Primjer Preduzee Mbavi se sjeomume. Isporuilo je trupce fabrici rezane grae u vrijednosti od 50.000 KM. Fabrika rezane grae isporuila je robu fabrici namjetaja u vrijednosti od 80.000 KM, a fabrika namjetaja isporuila je veleprodaji gotove proizvode u vrijednosti od 100.000 KM. Veleprodaja je isporuilarobu maloprodaji u vrijednosti od 120.000 KM , a maloprodaja krajnjim kupcima potroaima u vrijednosti od 150.000 KM. Izvri obraun PDV-a inavesti koji iznos PDV-a je u obavezi da uplati pojedino preduzee.

Preduzee Dodata vrijednostPDVIznos PDV-a___________________________________________________________________________Preduzee M (50.000 KM)---17 %8.500 KMFabrika namjetaja (80.000 KM) 30.000 KMx17%5.100 KMVeleprodaja (100.000 KM) 20.000 KMx17%3.400 KMMaloprodaja ( 120.000 KM) 20.000 KMx17%3.400 KMKrajnji potroai ( 150.000 KM) 30.000 KM x17%5.100 KM _____________UKUPNO : 25.500 KM

PreduzeeMplaa 8.500 KM PDV-a Fabrika namjetaja plaa 5.100 KM PDV-aVeleprodaja plaa 3.400 KM PDV-a Maloprodaja plaa 3.400 KM PDV-a Krajnji potroai plaaju 5.100 KM PDV-a .

2. OEKIVANI EFEKTI OD UVOENJA PDV-a U BOSNI I HERCEGOVINI 2.1. EFIKASNIJA NAPLATA

Osnovna prednost koja doprinosi efikasnosti PDV-a u odnosu na porez na promet proizvoda i usluga je u tome to PDV stimulie meusobnu kontrolu izmeu poreskih obveznika. Uvoenjem PDV-a za svakog obveznika postaje bitno da li su njegovi dobavljai i sami registrovani kao PDV obveznici, kao i da li su rauni koje on od tih dobavljaa dobija ispravni. Na ovaj nain drava prebacuje znaajan dio tereta kontrole na same poreske obveznike, odnosno ulogu poreskih inspektora preuzimaju sami poreski obveznici. Nedostatak poreza na promet robe i usluga je u tome to se naplata poreza vri u jednoj transakciji ( u poslednjoj transakciji prema krajnjem potroau osim za akcizne proizvode ) i time nudi veliki podsticaj nelojalnim poreskim obveznicima da prodajom robe i usluga na crnom tritu utaje itav iznos pripadajueg poreza. Efikasnost PDV-a se ogleda i u njegovoj sveobuhvatnosti ( iroka poreska osnovica ).

2.2. STIMULACIJA INVESTICIJA

Moe se oekivati da uvoenje PDV-a na nivou investicija u Bosni i Hercegovini ima stimulativan uticaj. Posmatrano u cjelosti, poresko oslobaenje investicija u sistemu PDV-a je potpunije nego to je to sluaj kod poreza na promet proizvoda i usluga kako to se tie obuhvatnosti investicija osloboenih od poreza, tako i to se tie efekta kaskadnog prenosa poreza. Kaskadni efekat podrazumjeva prenos poreza na promet kroz cijelu iduu fazu prometa. Na primer, nabavka odreene maine moe biti osloboena od poreza na promet ali je u cjenu te maine ukljuen porez na promet plaen od strane dobavljaa za nabavke neophodne za izradu te maine. U tom smislu, porez na promet poskupljuje investiciona ulaganja dok sistem PDV-a prua maogunost povrata kompletnog PDV-a iz investicionog ulaganja.2.3. STIMULACIJA IZVOZA

PDV djeluje stimulativno i na izvoz. Nakon uvoenja PDV-a u, proizvodi iz Bosne i Hercegovine postali su konkurentniji na svjetskom tritu. Ovakav uticaj proizilazi iz poboljanja cjenovne konkurentnosti izvoznih proizvoda u sistemu PDV-a. Zakon o PDV-u predvia oporezivanje nultom stopom, tj. Na izvoz se ne plaa PDV, dok u isto vreme izvoznik zadrava pravo povrata kompletnog ulaznog PDV-a. Na taj nain se izvozni proizvod u potpunosti oslobaa poreza ( za razliku od poreza na promet koji se kroz nabavne cijene sirovina i usluga kaskadnim efektom ugrauje u cijenu izvoznog proizvoda ).

2.4. DESTIMULACIJA UVOZA

Zbog injenice da se PDV mora platiti najkasnije 10 dana od uvoza robe, uvoznici e morati angaovati obrtna sredstva. To e u velikoj mjeri destimulisati uvoz. Moe se oekivati da stimulacija izvoza i destimulacija uvoza dovede do poveanja pokrivenosti uvoza izvozom u veem obimu nego to je to do sada bilo.2.5. STANJE FER TRINE KONKURENCIJE

PDV e doprinijeti jaanju fer trine konkurencije zbog efikasnog mehanizma naplate prihoda i injenice da prua manji podsticaj za utaju poreza. U starom sistemu poreza na promet postaje znaajni iznosi sistematski utajenog poreza, to je dovelo do razvoja nelojalne konkurencije. Uesnik na tritu koji sistematski izbjegava plaanje poreza je cjenovno konkurentniji. Na ovaj nain objektivno najefikasniji uesnik na tritu esto nije i najkonkurentniji, pa i sam biva prinuen na utaju poreza u cilju opstanka u trinoj utakmci. Uklanjanjem sistemskih nedostataka trina utakmica se vraa na ekonomske principe.

3. OSNOVNI STUBOVI PDV-a3.1. FAKTURA PRVI NOSIVI STUB PDV-a

Za svaki mjesec PDV e se obraunati i plaati na razliku iskazanog PDV-a u izlaznim i ulaznim fakturama.[footnoteRef:5]Izdavanje faktura za sva isporuena dobra i obavljene usluge sa iskazanim porezom na dodatnu vrednost na istim je kljuni elemenat funkcionisanja PDV-a, poev od obrauna i uplate poreza, efikasne kontrole do blagovremenog povrata. Osnovna karakteristika faktura koja e se ispostaviti u sistemu PDV-a jesu obavezni podaci koji su posebno propisani i iste e morati da sadri svaka faktura ( raun ). Znaaj fakture naroito e doi do izraaja kada sami poreski obveznici PDV-a budu pokazali interes za vrenje stalne kontrole ispravnosti raktura koje su primili od dobavljaa, s obzirom na to da e iskljuivo na temelju tanosti izdatih rauna( faktura ), njihovog plaanja i pravilnog iskazanog PDV-a moi da ostvare pravo na odbitak ulaznog poreza.Kupac i prodavac imaju razlog za ovu meusobnu kontrolu, kako bi se spreilo da se potvrda o plaanju izda nekom ko nema status poreskog obveznika u sistemu PDV-a, odnosno da bi se predupredila mogua pekulacija da se faktura izdata od nekoga ko nije poreski obveznik uzima u obzir prilikom iskazivanja ulaznog poreza. [5: Prof. Dr Jovan Sejmenovi,Jovana Gligi, Poreski i carinski sistem i politika, Univerzitet za poslivne studije, Banja Luka, 2010.g; str.99]

3.2. ODBITAK ULAZNOG POREZA Kako se porez na dodatnu vrednost naplauje u svim fazama prometa, te da se obveznici PDV-a naplauju PDv na sve isporuke dobara i usluga od svih kupaca i od drugih poreskih obveznika PDV, proizilazi da je finansijska obaveza svakog obveznika PDV-a za nabavljena dobra i usluge od dobavljaa drugog obveznika PDV ukljuuje poveani iznos obaveze poreza na dodatnu vrijednost. Meutim, iako se plaa dobavljau, taj dio obaveze nije dio troka nabavke dobara i usluga ve je iznos potraivanja za povrat ulaznog poreza od budeta.S finansijskog aspekta za poreskog obveznika je znaajno da uplatu PDV-a za svaki mjesec mora izvriti najkasnije u roku od 10 dana od isteka obraunskog perioda, a da im UIO porvat poreza vri u roku od najranije 60 dana, a taj rok se moe produiti i na 90 dana.U postupaku obrauna i plaanja PDV-a bitni su:1. Mjeseni izlazni porez ( po svim izlaznim fakturama iz KIF-a )2. Mjeseni ulazni porez ( po svim ulaznim fakturama iz KUF-a ) 3. Mjesena obaveza za PDV ( 1 - 2 )

ZAKLJUAKPDV-om se zamjenjuje dosadanji porez na promet proizvoda i usluga kao jednofazni porez na promet koji se realizirao uglavnom u zadnjoj prometnoj fazi. To je vrlo vana promjena u poreskom sistemu zemlje koja implicira dva znaajna efekta: 1. Obraun i naplatu poreza u svim fazama proizvodno i usluno-prometnog procesa,2. Organiziranje poreske administracije kao jedinstvene funkcije na nivou BiH.

Njegovo uvoenje bitno e uticati na finansijsku poziciju korisnika poreskih prihoda, s jedne, i poreskih obveznika, s druge strane. Naime, porez na dodanu vrijednost je izdaniji poreski oblik od poreza na promet to znai da e institucije drave po osnovu njega bre i jednostavnije ostvarivati poreske prihode. PDV e podsticati izvoz i destimulisati uvoz.

LITERATURA1. Prof. Dr Jovan Sejmenovi,Jovana Gligi, Utvrivanje i naplata javnih prihoda, Univerzitet za poslivne studije, Banja Luka, 2012.g; 2. Prof. Dr Jovan Sejmenovi,Jovana Gligi, Poreski i carinski sistem i politika, Univerzitet za poslivne studije, Banja Luka, 2010.g; 3. Komentar o uvoenju PDV-a, SAVEZ RAUNOVOA I REVIZORA RS BANJA LUKA 2005.4. Prof.dr Mirko Pulji , PDV u BIH, prednosti i mane, SARAJEVO 2006.Internet 1. http://www.new.uino.gov.ba/bs/PDV