Burj KhalifaDuanka Lazendi 14/13

UNIVERZITET U BANJOJ LUCIARHITEKTONSKO GRAEVINSKI FAKULTET

Uvod u graevinarstvoBurj Khalifa-savremeno arhitektonsko remek djelo XXI vijeka, graevina koja nadvisuje oblake seminarski rad

Student : Mentor : Duanka Lazendi 14/13 Milenko Stankovi dipl. in. arh.

Banja Luka, januar 2014.

Arhitektura je tenja ka istini. Louis Kahn

Sve fine arhitektonske vrijednosti su i ljudske vrijednosti, ili u protivnom nisu vrijedne. Frank Lloyd Wright

Velikim arhitektom se ne postaje toliko pameu koliko kultivisanim i bogatim srcem. Frank Lloyd Wright

Arhitektura treba da opisuje vrijeme i mjesto, ali da tei ka neprolaznou. Frank Gehry

Arhitektura je umjestnost, pa makar je i mi postavili da dubi na glavi, zato to nismo u stanju da je shvatimo kao takvu, niti je moemo nekako drugaijom uiniti da bi bolje pristajala naoj siromanoj fantaziji... Louis Kahn

Arhitektura je svuda oko nas. Ona stvara ambijent u kojem se kreemo, ona je okvir naeg ivota, ona je materijalna baza socijalnog i duhovnog razvoja i nacionalnog uspona. Arhitektura je svaki sagraen prostorni oblik, svaki urbani prostor oko nas : zgrade, spomenici, esme, dimnjaci... B. Nestorovi Sadraj :

I. Burj Khalifa savremeno arhitektonsko remek djelo XXI vijeka, graevina koja nadvisuje oblake

1.1. UVOD

U ovom radu emo prikazati kako ovjek uspjeva da savlada prirodu korienjem znanja, vjetina i modernih graevinskih materijala. Konkretno govorimo o najvioj zgradi svijeta, njenoj hronologiji gradjenja, simbolikoj predstavi, arhitekturi i dizajnu i drugim zanimljivostima. Burj Khalifa [footnoteRef:1], poznata kao Burj Dubai (slika 1.11 ) je arhitektonsko, ujedno i najvia zgrada na svijetu sa 829.8 m. visine koju je napravio ovjek. Burj Khalifa je neboder u Dubaiu, gradu u Ujedinjenim Arapskim Emiratima. [1: Na arapskom jeziku to se prevodi Khalifa toranj ;]

Izgradnja je zapoeta 21. septembra 2004 godine , s vanjske strane objekat je zavren 1. oktobra 2009. Zgrada je zvanino otvorena 4. januara 2010 god. I dio je novog razvoja zvanog Centar Dubaia, koji se prostire na 2 kvadratna kilometra, na Prvoj Meurazmjeni pored glavnog poslovnog djela Dubaija. Toranjaska arhitektura i ininjering su izvedeni od strane Skidmore, Owings i Merrill iz ikaga, sa Adrianom Smit kao glavnim arhitektom i Bil Bejkerom kao glavni graevinskim ininjerom. Primarni izvoa radova je bila firma Samsung C&T iz June Koreje.

Slika 1.11. Burj Dubai

1.2. KONCEPCIJA

Burj Khalifa je bila dizajnirana da bude sredinji dio velikih razmjera, razvoj mjeovitih namjena, koji bi ukljuivao 30.000 domova, devet hotela (ukljuujui The Address Centar Dubaija ), 3 hektara zemljita za parkiranje, najmanje 19 stambenih tornjeva , Dubai trni centar i vjetako jezero Burj Khalifa od 12 hektara. Zgrada je povratila mjesto najvie samostalne graevine na Zemlji do Srednjeg Istoka, gdje je velika piramida Giza polagala pravo na ovo dostignue skoro etiri milenijuma prije nego to je prestigla Linkoln Katedrala 1311 god. u Engleskoj. Odluku o izgradnji Burj Khalife je navodno zasnovana na vladinoj odluci da preinai ekonomiju zasnovanu na nafti i ekonomiju zasnovanu na usluzi i turizmu. Prema zvaninicima nephodno je za projekte poput Burj Khalifa da budu izgraeni u gradu da dadnu internacionalnu prepoznatljivost. eik Mohammed bin Rashid Al Maktoum elio je da stavi Dubai na mapu sa neim zaista senzacionalnim, rekao je ak Dozefson, izvrni direktor turizma i VIP izaslanstva u Nakheel Properties.

1.3. KARAKTERISTIKE PO KOJIMA SE ZGRADA BURJ KHALIFA RAZLIKUJE OD DRUGIH GRAEVINA Najvia postojea struktura: 829,8 m ; Najvia graevina ikada sagraena: 829,8 m ; Najvia samostojea struktura: 829,8 m ; Najvii neboder (na vrhu tornja): 829,8 m ; Svjestski drugi najvii bazen ; Zgrada s najvie etae: 163 (prethodno Svjetski Trgovinski Centar) ; Zgrada sa svjetski najvii okupiranom podu ; Najvea svjetska instalacija dizala (nalazi se unutar tapa na samom vrhu zgrade) ; Svjetski najdua udaljenost puta dizala : 504m ; Svjetski najvia graevina koja ukljuuje stambeni prostor ; Svjetski druga najvia vanjska paluba za promatranje ; Najvia svjetska ugraena fasada od stakla i aluminijuma 512 m Svjetski najvii noni klub ; Svjetski najvii restoran ; Svjetski najvii Novogodinji vatromet ;1.4. ISTORIJA POVEANJA VISINA

Postoje nepotvreni izvjetaji od nekoliko planiranih poveanja visine od njegova nastanka. Izvorno je predloen kao virtuelni klon od 560 m Grollo Tower prijedlog za Melbourne, kula je dizajnirana po Skidmore, Owings i Merrill (SOM). Marshall Strabala, SOM arhitekt koji je radio na projektu do 2006, u drugoj polovini 2008, rekao je da je Burj Khalifa dizajnirana da bude 808 m visoka (slika 1.41.). Dizajn arhitekta Adrian Smith, osjetio je najvii dio zgrade nije kulminirao elegantno s ostatkom strukture, pa je traio i dobio odobrenje da ga povea na trenutnu visinu. Izriito je navedeno da ova promjena ne ukljuuje nikakve dodatne spratove, to se uklapalo sa Smitovim pokuajima da napravi krunu vitkijom.

Slika 1.41. Burj Khalifa u poreenju sa nekim drugim visokim strukturama

1.5. KANJENJE

Kompanija Emaar Properties najavila je 9. juna 2008 da je izgradnja Burj Khalifa kasnila zbog zavrnih nadogradnji i da e biti dovrena tek u septembru 2009. Potparol kompanije Emaar Properties rekao je : Zavrili su se luksuzi koji su odlueni 2004, kada je u poetku toranj bio cilj , sada se nadogradnja zavrava. Dizajn apartmana takoe je poboljan kako bili vie estetski i funkcionalno nadreeni. Tada je najavljen izmjenjen datum zavretka 2. decembar 2009 godina. Meutim, Burj Khalifa je otvorena 4. januara 2010, vie od mjesec dana kasnije.

1.6. VODOVODNI SISTEM

Vodovodni sistem Bjur Khalife u prosjeku isporuuje 946.000 litara vode dnevno kroz 100 km cijevi. Dodatnih 213 km cjevovoda opsluuje hitni poarni sistem, i 34 km snabdijeva hladnu vodu za klima ureaje. Sistem otpadnih voda koristi gravitaciju da ispusti i vode iz vodovodnih vorova, spratnih slavnika , mehanike opreme i voda u komunalnu kanalizaciju grada.

1.7. KLIMATIZACIJA

Klimatski sistem izvlai vazduh iz gornjeg sprata , gdje je on hladniji i istiji nego na terenu . U vrijeme vrhunca hlaenja , rashlaenost tornja je ekvivalentna onoj koju proizvodi 13.000 t leda koji se topi, u jednom danu . Sistem prikupljanja kondenzacije , koji koristi topao i vlaan spoljanji vazduh , u kombinaciji s rashladnim zahtjevima zgrade razultuje u velikoj koliini vlanosti u vazduhu. Saete vode se prikupljaju i odvode u rezervoar koji se nalazi u podrumu parkinga . Ova voda se zatim pumpa u sistem za navodnjavanje i upotrebu u parku Burj Khalifa-e.

1.8. IENJE PROZORA

Da bi se opralo 24.348 prozora , u ukupnom iznosu od 120.000 m2 stakla , horizontalne staze su instalirane na spoljanjosti Burj Khalifa na nivou 40 , 73 , i 109 . Svaka staza ima 1.500 kg koja se kree horizontalno i vertikalno pomou tekih kablova . Iznad nivoa 109 , do 27 koriste tradicionalne korpe za dizalice . Vrh tornja je rezervisan za specijaliste za ienje stakla , koji na visinama i visokim vjetrovima vise na konopcima da bi oistili. U normalnim uslovima , kada su sve jedinice za odravanja zgrade operativne , 36 radnika za tri do etiri meseca oistiti cijelu vanjsku fasada . Robotizovane maine e oistiti 27 dodatnih nivoa i staklo tornja . Sistem za ienje je razvijen u Melburnu , Australiji po cijeni od 8 miliona Amerikih dolara.

1.9. SIMBOLIKA PREDSTAVA

Burd Dubai ili Kula Dubaija simbolino predstavlja vrhunac ambicija eika Muhameda Bin Saida Al Makduma. Ovo je prvi put da je Arapski svet vratio titulu najvie svjetske graevine, jo od daleke 1311. godine, kada je u Engleskoj sagraena Linkoln katedrala, koja je premaila visinu piramide u Gizi. Simbolino osvajanje svijeta predvoeno je Dubaijem.

Burd Dubai neki opisuju i kao afirmaciju moi i znaaja ovog malog emirata, ali i kao simbol optimizma i vjere u budunost.

2.0. ARHITEKTURA I DIZAJN

Toranj je dizajnirao Skidmore, Owings i Merrill, koji su takoe dizajnirali Willis Tower (bivi Sears Tower) u ikagu i novi One World Trade Center u New Yorku. Burj Khalifa koristi dizajn ugraenih cijevi izumljenih od strane Fazlur Rahman Khana. Proporcionalno, dizajn koristi pola koliine elika koji se koristio u izgradnji Empire State Building zahvaljujui cjevastim sistemima. Njegov dizajn podsjea na Frank Lloyd Wright ovu viziju Illinois, milju visokog nebodera, dizajniranog za ikago . Prema Marshall Strabala-u, arhitekti iz kompanije SOM,koji je radio u dizajn timu zgrade, Burj Khalifa je bila dizajnirana na osnovu 73 spratnog Tower Palace Tree, stambene zgrade u Seulu. U svojim ranim planiranjima, Burj Khalifa je trebalo da bude u potpunosti stambena. Nakon originalnog dizajna Skidmore , Owings i Merrill , Emaar Properties izabrao je Hyder Consulting da bude nadzorni inenjer sa NORR Group Consultants International Limited izabran je da nadgleda arhitekturu projekta . Hyder je izabrana zbog svoje strunosti u strukturnim i MEP ( mehanike , elektrine i vodovodne instalacije ) inenjeringa . Uloga Hyder Consulting - bila je da nadzire gradnju , potvruje SOM dizajn , i da bude inenjer i arhitekta zapisa u UAE vlasti . Uloga NORR-a je bio nadzor za sve arhitektonske komponente, ukljuujui i nadzoru na gradilitu izgradnje i dizajn 6-spratnog dodatka za Office Annex Building. NORR je takoe odgovoran za arhitektonske crtee integracija za Armani Hotel ukljuen u Tower. Emaar Properties je takoe angaovao GHD, meunarodnu multidisciplinarnu konsultantsku firmu , da djeluje kao nezavisna provjera i ispitivanje autoriteta za beton i eline konstrukcije. Dizajn Burj Khalifa je izveden sistemom ara sadranih u islamskoj arhitekturi . Prema statistiaru , Bill Baker-u od SOM , dizajn zgrade ukljuuje kulturno-istorijskih elemenate posebno u regiji kao to je spiralni minaret (slika 2.01.). Spirala spiralnog minareta raste vitka kao to raste u Y obliku. Plan je idealan za stanovanje i hotelske usluge, s krilima prema van omoguava maksimalan pogled i prirodnu svjetlost . Kao to se toranj uzdie iz ravne pustinjske osnove , postoji 27 prepreka u obrascu spirale , smanjenje presjeka kule kako ide u visinu i stvaranje zgodnih vanjskih terasa . Na vrhu ,centralno jezgro se izdie polako se formira zavrni dio tornja . Na najvioj taki toranj se savija i do 1,5 m .

Slika 2.01. Spirali minaret u Velikoj dzamiji Kao dio studije koja razotkriva nepotrebni " uzaludni prostor ", dodat na vrhu najvie zgrade na svetu od strane Vijea za visoke zgrada i Urbane Naseobine , otkriveno je da bez svog 244 metarskog tornja , na 828 metara, visina Burj Khalife bi pala na znatno manju visinu od 585 metara, bez smanjenja korisnog prostora . Kako je drava izvjetavala: toranj bi mogao biti neboder na svom . Kao podrku za visinu zgrade bez presedanja , inenjeri su razvili novi konstruktivni sistem nazvan 'podupreto jezgro' , koja se sastoji od heksagonalnog jezgra pojaano sa tri mete koje ine " Y " oblik . Ovaj konstruktivni sistem omoguava zgradi bonu podrku i uva ga od uvijanja . Zvonik Burj Khalifa je sastavljen od eline konstrukcijeod preko 4000 tona. Centralna cijev teine 350 tona je izgraena iz unutranjosti zgrade i podignuta je do pune visine od preko 200 m. Toranj ima i komunikacijsku opremu. U 2009 , arhitekte su najavile da e vie od 1.000 komada umjetnosti krasiti enterijere Burj Khalife , dok bi u stambenom predvorju Burj Khalifa prikazali radove Jaume Plensa , sa 196 bronzanih i mesinganih legure inela predstavljajui 196 zemalja svijeta. Bilo je planirano da posjetioci u holu mogu uti razliite inele , prevuene 18 - karatnim zlatom , koje bi pogoene kapanjem vode , trebale da oponaaju zvuk vode koja pada na lie . Spoljanja obloga Burj Khalife sastoji se od 142.000 m2 refleksivnog stakla, aluminijuma i teksturiranog nehrajueg elika ,mat panele od vertikalnih rebrastih cevi . Sistem obloga je dizajniran da izdri ekstremne ljetne temperature u Dubaiju . Pored toga , na spoljanjim temperaturama na vrhu zgrade je 6 C hladnije nego u osnovi . Vie od 26.000 staklenih panela je korieno u spoljanjoj oblozi Burj Khalife . Preko 300 strunjaka za oblaganje iz Kine su dovedeni su za oblaganje i rad na tornju . A Armani Hotel od 304 sobe , prvi od etiri Armanijeva , zauzima 15 od 39 niih spratova . Trebalo je da se otvori 18. marta 2010, , ali nakon nekoliko odlaganja , konano je otvoren za javnost 27. aprila 2010. Korporativni apartmani i uredi su se takoe trebali otvoriti od marta pa nadalje , ipak hotel i vidikovac su jedini dijelovi zgrade koji su bili otvoreni u aprilu 2010 . Prostrani holovi na 43. i 76. spratu sadre bazene . Spratovi do 108 imaju 900 privatnih stambenih apartmana ( koji su , prema graditelju , rasprodani u roku od osam sati nakon to su izalo na trite ) . Otvoreni bazen nalazi se na 76. spratu tornja. Kancelarijama i apartmanima je ispunjena veina ostalih spratova , osim 122. , 123. i 124. sprata gdje se nalaze At.mosphere restoran ,veliki hol i vidikovac. U januaru 2010 , bilo je planirano da Burj Khalifa dobije svoje prve stanovnike od februara 2010 . Burj Khalifa moe primiti do 35.000 ljudi u bilo kom trenutku . Ima ukupno 57 liftova i 8 pokretnih stepenica. Liftovi imaju kapacitet od 12 do 14 ljudi po kabini ,najbre se die i sputa do 10 m / s za dvoetane liftove. Meutim , u svijetu najbri lift jednoetani jo uvijek je u Taipei 101 sa brzinom 16,83 m / s. Inenjeri su razmatrali da instaliraju prvi svjetski troetani lift , ali konani dizajn se odluio na dvoetane liftove. Dvoetani liftovi su opremljeni sa zabavnim sadrajima kao to su LCD displeji ,da slue posjetiocima tokom njihovog putovanja na vidikovca. Zgrada ima 2909 stepenicama od prizemlja do 160-og sprata. Identitet grafikog dizajna za Burj Khalifa je odgovornost Brash Brands-a , koji se nalaze u Dubaiju . II. Karakteristike

2.1. DUBAI FONTANA

Ispred Burj Khalife je uraeno vjetako jezero s najviom programiranom fontanom, koja svakih petnaest minuta plee uz muziku stvarajui nevjerovatne oblike koji oduzimaju dah. Fontana je osvjetljena sa 6,600 svjetala i 50 projektora, 275 m je duga i izbacuje vodu 150 m u vazduh, u pratnji niza klasine do savremene arapske i svjetske muzike. Dana 26. oktobra 2008 godine, Emaar je najavio da e se na osnovu rezultata konkursa zvati Dubai Fontana. (slika 2.11.) Slika 2.11. Dubai Fontana

2.2. PARK BURJ KHALIFA

Burj Khalifa je okruena sa 11 hektara zelenih povrina. Takoe inspirisan osnovnim konceptima dizajna park Burj Khalifa se zasniva na simetriji pustinjskog cvijeta, Hymenocallis. Park ima est vodenih zanimacija, bate, linijska etalita okruena palmama, cvetna drvea. U centru parka i osnove Burj Khalife niz bazena i fontana sa prskalicama. Pored ograda, klupa, nalaze se i slike Burj Khalife i Hymenocallis cvijeta. (slika 2.21.)

Slika 2.21. Park Burj Khalifa2.3. KONSTRUKCIJA

Dizajn Burj Khalifa baziran je na vie-spiralnoj islamskoj arhitekturi sa 6 latica pustinjskog cvijeta Hymenocallis, to predstavlja svijetlu budunost. Zemljani radovi (iskop) za izgrdnju Burj Khalifa zapoeti su u januaru 2004.godine. Do postizanja cilja, izgradnje najvie zgrade na svijetu, radovi su prolazili kroz mnoge znaajne faze i korake. U samo 1325 dana od poetka radova, Burj Khalifa je postao najvii slobodnostojei objekat na svijetu.(slika 2.31.)

Slika 2.31. radovi na Burj Khalifa Vie od 45.000 m3 betona, teine vee od 110.000 tona korieno je za izgradnju betonskih i elinih temelja, koji se ssatoje od 192 ipa prenika 1.5 metara, ukopanih vie od 50 metara duboko. Za izgradnju konstrukcije utroeno je 330.000 m3 betona, 39.000 tona elika i 22 miliona radnih sati. U ovom projektu, na licu mjesta, uestvovalo je vie od 380 kvalifikovanih inenjera i tehniara. Na ovom tornju takoe postignut je svjetski rekord u postavljanju najvie aluminijske i staklene fasade na svijetu, do visine 512 metra. Ukupna teina aluminijuma koriena za izgradnju jednaka je teini 5 A380 aviona. Ukupna duina ugraenog nerajueg elika jednaka je 293 visine Eiffelovog tornja u Parizu. 2007 godine, ugraivan je armirani beton od 80 Mpa na visini od 601 metar, to predstavlja najveu visinu vertikalnog dizanja betona. Nadgradnju podrava veliki armirano-betonski tepih debljine 3.7 metara, oslonjen na ipove, preko kojih se dalje optereenje prenosi na vrsto tlo. Tepih je izgraen od 4 odvojena sloja za koje je potroeno 12.500 m3 visokokvalitetnog betona. Dimenzioniranju i odabiru temlja prethodile su opsene geotehnike i seizmike studije (slika 2.32.). Fasada je uraena sa 26.000 hiljada staklenih ploa, runo izraenih. Za prenos ploa koriten je vanjski transport. U oblaganju fasade ovim ploama uestvovalo je vie od 300 strunjaka iz Kine. Omota je osmiljen tako da podnese ekstremne ljetne vruine. Povrina fasade Burj Khalifa jednaka je 17 nogometnih terena. Tokom projektovanja, uz konsultacije sa mnogobrojnim arhitektama i graevinskim inenjerima, razvijen je poseban nain postavljanja mehanikih, elektrinih i vodovodnih instalacija kako bi se postigla to vea uinkovitost. Dnevna potronja vode u tornju je 250.000 litara a dnevne zalihe iznose u prosjeku 946.000 litara. Za hlaenje vrha tornja potrebno je 10.000 tona vode, to je jednako 10.000 tona otapanja leda. Obzirom da je u Dubaiu vrue, neprestajnim radom klima ureaja u tornju se stvara kondenz koji se kasnije skuplja i odvodi zasebnim cijevima u tank za prikupljanje vode. Kondenz u sistemu tornja nudi oko 15 miliona litara vode godinje, to je jednako veliini 20 olimpijskih bazena. Posebna panja usmjerena je protivpoarnoj sigurnostii brzini evakuacije ljudi. Beton okruuje stubite u cijelosti, a za evakuaciju u sluaju poara na raspolaganju je najvei i najvisoiji lift na svijetu nosivosti 5.500 kg. Svakih 25 spratova predviena su klimatizirana sklonita, budui da se ljudi ne mogu sputati svih 160 spratova.

Slika 2.32. Gradnja Burj Khalife2.4. NAPREDAK KONSTRUKCIJE BURJ KHALIFE

21. septembar2004. - poetak gradnje Burd Kalife (slika 2.41.)Slika 2.41. septembar 2004. godina februar 2007. - prestieikakiWillis Tower, kao zgrada s najvie spratova (slika 2.42.)Slika 2.42. februar 2007. godina

13. maj2007. - postavlja rekord u visini na koju je pumpanbeton(452 m), ime je oboren rekord postavljen kod gradnjetajvanskog neboderaTaipei 101 (slika 2.43.)Slika 2.43. maj 2007. godina 21. jul2007. - postaje najvia zgrada na svijetu prestigavi Taipei 101 (rekord je nesluben do zavretka gradnje). (slika 2.44.) Slika 2.44. jul 2007. godina 12. avgust2007. - prestie visinu anteneWillis Towera (slika 2.45.) Slika 2.45. avgust 2007. godina 12. septembar2007. - postaje najvia samostojea svjetska graevina, preavi visinuCN TowerauTorontu.(slika 2.46.)

Slika 2.46. septembar 2007.godina

1. septembar2008. - sa 688 m postaje najvia samostojea graevina ikad izgraena. (slika 2.47.) Slika 2.47. septembar 2008. godina 17. januar2009.- neboder je dosegao konanu visinu od 818 m. (slika 2.48.) Slika 2.48. januar 2008. godina 4. januar2010.- neboder je otvoren. (slika 2.48.) Slika 2.48. januar 2010. godina

2.5. Zvanini poetak ceremonija

Otvaranje Burj Khalife odrano je 4. januara 2010 godine. Ceremonija je tad sadrala prikaz 10.000 vatrometa, svjetlosnih snopova projektovanih na i oko kule, kao i na dalje. (slika 2.51.) Dogaaj je poeo sa kratkim filmom koji pokazuje Dubai i evoluciju Burj Khalife. Ceremonija se sastojala iz tri dijela. Prvi dio je bio lajt ou, koji je pokazivao vezu izmeu pustinjskog cvijeta i tornja. Drugi predstavlja izgradnju tornja. I u treem dijelu toranj obasjava bijela svjetlost. Sveanost je uivo prenoena na dinovskom ekranu u Burj Parku. Pored medijskog prisustva, oekivalo se 6.000 gostiju. Ove godine prireen je preko 400. 000 vatrometa, koji su obasjavali Burj Khalifu. Organizatori se nadaju da e ovaj vatromet ui u Ginsovu knjigu rekorda.

Slika 2.51. Sveana ceremonija2.6. PENJANJE NA VRH TORNJA

Prvi koji se popeo na vrh tornja bio je Alen Spajdarmen Robert. Bilo je to 28. marta 2011. godine. Uspon je trajao est sati, koristei konopac i pojas za penjanje. 2.7. SAMOUBISTVO

U roku od 17 mjeseci od zvaninog otvaranja, ovjek koji je radio u jednoj od kompanija poinio je samoubistvo 10. maja 2011. godine, skoivi sa 147. sprata. Padao je 39 spratova i zavrio na 108. spratu. Policija je potvrdila da je ovo bilo samoubistvo, jer je njegova kompanija odbila da mu odobri otkaz.

III. ZAKLJUAK

Literatura1. http://www.burjkhalifa.ae/en/2. http://en.wikipedia.org/wiki/Burj_Khalifa3. http://sr.wikipedia.org/wiki/Burd%C5%BE_Kalifa4. http://www.bing.com/?scope=images&nr=1&FORM=NOFORM5. http://www.burjdubaiskyscraper.com/6. http://grading.ba/zanimljivosti/48-burj-khalifa.html