VACUETTE Preanalitik Kullanım Kılavuzu

www.gbo.com/preanalytics

VACUETTE® Preanalitik Kullanım Kılavuzu

Preanalitik Kullanım Tavsiyeleri

2 3


İçindekiler

1. Preanalitiknedir? ............................................................................... 6

2. Kimlerpreanalitiğinkapsamıiçerisindedir? .................................... 6

3. Hastakaynaklıetmenler ..................................................................... 83.1 Değişmeyenetmenler ............................................................................ 83.1.1 Cinsiyet ................................................................................................. 83.1.2 CoğrafiOrijinveEtnikFarklılıklar ......................................................... 93.2 Uzunvadededeğişebilenfaktörler ....................................................... 93.2.1 Yaş ....................................................................................................... 93.2.2 Kilo ..................................................................................................... 103.2.3 YaşamTarzı ........................................................................................ 103.2.4 Gebelik ............................................................................................... 103.3 Kısavadededeğişebilenfaktörler .......................................................113.3.1 Günlükritimvebiyolojikdurum............................................................113.3.2 Fizikigerginlik ..................................................................................... 133.3.3 Stres ................................................................................................... 133.3.4 Yemek ................................................................................................. 133.3.5 Uyarıcılar:Kahve,Nikotin,Alkol ......................................................... 153.3.6 Uyuşturucular ..................................................................................... 163.3.7 İlaçkullanımı ...................................................................................... 173.3.8 Hastadavranışı .................................................................................. 17

4. Hastakimliğitanımlamasındasıkkarşılaşılanhatalar .................. 184.1 Hastakimliği/İstekformu .................................................................. 184.2 Numunetanımlama ............................................................................ 19

5. Hemoliznedir? .................................................................................. 21

6. Kanalımısırasındayapılanyaygınhatalar .................................... 246.1 Hastanınhazırlanması ........................................................................ 246.2 Kanalmazamanları ............................................................................ 246.3 Vücutpozisyonu ................................................................................. 246.4 Kanakımınındurmasıveyoğunluğu .................................................. 256.5 Damarıbulmateknikleri ...................................................................... 276.6 Kanalmabölgesinindezenfeksiyonu ................................................. 286.7 Damaragiriş ....................................................................................... 286.8 Kateterdenkanalma .......................................................................... 286.9 Kanalmatüpüsırası .......................................................................... 296.10 Yanlışantikoagülan ............................................................................ 296.11 Sonkullanmatarihi ............................................................................. 326.12 Karışımoranlarıvenumunemiktarı ................................................... 326.13 Kankarışımıvetüpiçerikleri .............................................................. 33

4 5


Önsöz

Sağlıksözkonusuolduğusürecetanıamaçlılaboratuvartestleri,hastaizleme,uyuştu-rucutakibiveprognozuçokönemlidir.Almanya’dayapılançalışmalardagörülmüştürkilaboratuvar sonuçları 2/3 oranında tanı koymaya yardımcı olmuştur. Aynı konudaA.B.D.’deyaklaşık%80’likbiretkisözkonusudur.Dahası,bazıtanılarsadecelabora-tuvartestsonuçlarıbazalınarakkonulabilmektedir.

Laboratuvar sonuçları hastalığın çok azmiktarda ilerlemesiyle bile çok ciddi şekildedeğişmelergösterebilir.Hattabazıdurumlardadoktorunveyahastanınkendialgısındandahadafazlasonucaetkiedebilir.Oyüzdentedaviyebaşlamaveilaçkullanımınadairönemlikararlarlaboratuvarsonuçlarınabakılarakalınmaktadır.

Laboratuvartestsonuçlarınındoğruolmasıhayatibirönemtaşımaktadır.Moderntek-nolojiveyüksekkalitelihassasprosedürlerdendoğangüvencebütünbuşartlarıyerinegetirmemize olanak verir.Analizi yapılacak numunenin in vivo durumda laboratuvaragelebilmesiönemlibirönkoşuldur.Hastavelaboratuvararasındakiçeşitlienfeksiyözlervebulaşfaktörleri-meselapreanalitikevredekidurumlar-ciddibirşekildehatalıdeğer-lendirmelere,hattayanlıştanıyaveyayanlıştedaviyesebepolabilir.

Preanalitikevre,hastanınkanınınalınmasındananalizedilmesinekadarbütünevrelerikapsar.Laboratuvartestsonuçlarınıetkileyebilecekbütündetaylarıveverileriiçerirveaynızamandalaboratuvarsonuçlarınıdeğerlendirirkenmutlakagözönünealınmalıdır.Preanalitikevre,buişakışıiçerisindeayrıayrısorumlulukbölgeleribulunanpersonel-lerideiçermektedir.

Personellerinherbiripreanalitiğinönemini idraketmişolmalıdır.Buevredeyapılacakbirhatalaboratuvartestsonucunuanlamsızhalegetirecektir.Bubroşürünamacı,pre-analitikfazdakiolasıhatalarıgöstermekvenumunealan,hazırlayan,depolayan,numu-ne materyalini taşıyan ve aynı zamanda laboratuvar test sonuçlarını değerlendirenpersonellerinbuhatalardannasıluzakdurabileceğinigöstermektir.

Prof.Dr.DieterMeißner;Dresden

7. Depolamadavenumunegöndermedesıkgörülenhatalar ........... 357.1 Depolamaısısıvedepolamaperiyodları ............................................ 357.2 DepolamaKoşulları ............................................................................ 367.3 NumuneTransportu ............................................................................ 377.4 NumunePostalama ............................................................................ 38

8. Numunehazırlamadasıkçayapılanhatalar .................................... 408.1 Santrifüjlemehataları .......................................................................... 408.2 Yeterlihomojenleştirilmemişnumuneler ............................................. 46

9. Mikrobiyolojiktanıiçinkankültürününspesifiközellikleri .......... 47

10. İdrarölçümüiçingerekenözellikler................................................ 4910.1 İdrarnezamanalınmalıdır .................................................................. 4910.1.1 Rastgeleidraralımı ............................................................................ 4910.1.2 Sabahidrarı ........................................................................................ 4910.1.3 24saatlikidrartoplama ...................................................................... 5010.2 İdrartoplamavehazırlamateknikleri .................................................. 5110.2.1 Ortaidrar ............................................................................................ 5110.2.2 İdrarsedimantasyonu ......................................................................... 5210.3 Mikrobiyolojikidrartetkiki.................................................................... 5310.4 İdrartarama ........................................................................................ 53

11. Tükürüktenuyuşturucuaraştırma ................................................... 54

12. Hatalarıyoketmekiçinipuçları ....................................................... 56

13. Literatür ............................................................................................. 63

6 7


1. Preanalitiknedir?

Preanalitik kelimesi, tanıyayardımcıolacakmateryallerin laboratuvarda test çalışma-danöncekibütünidari işlemlerilekanalma,hazırlama,depolamavetaşımaişlemlerianlamınagelir.

Preanatitik,analizyapmadanönce,laboratuvarişlerininyanısırahastanınhazırlanma-sı,numunealma, işlemöncesihazırlıklar,numunenindepolanmasıve transportugibiişlemlerikapsar.

Buradahastabazlıetkifaktörleriilehatalarıbirbirindenayıracağız.

Hastabazlıetkifaktörleriparametrelerinkonsantrasyonunuetkiler.Busebeplereferansdeğerlerigözönünealınır.

Gerekliverilerlaboratuvaraulaştığıtakdirde,hastanınfizikseldurumundanveyadavra-nışındankaynaklananetkiler,sonuçlarıyorumlarkendaimagözönünealınabilir.

Hatalargenelliklekorelasyonubilmemektenkaynaklanırveböylecepreanalitikevredeyapılanhatalaranalizsonucuüzerineetkiyapar.Aynızamandainanılmasıgüçlabora-tuvarsonuçlarınaveyabazıdurumlardahatalıtanıyasebepolabilir.

Takipedenişleriçintemelişlemlertanımlanmalıdır.Böyleliklehastabazlıetkileringözönünealınmasısağlanmışolur.Dahasıpreanalitikleilgiliolarakfarklıaktiviteiçesindekiensıkkarşılaşılanhatalarsonuçlarıaçısındanbirliktedeğerlendirilebilir.

2. Kimlerpreanalitiğinkapsamıiçerisindedir?

Birçokkişipreanalitiğinkapsamıiçerisindedir:

Hasta,tedaviedendoktor,hemşire,refakatçı,taşımahizmetiyapankişi,medikalteknikgörevlisivelaboratuvardoktoru.

Bahsedilenherkesnumuneninkalitesiüzerinesorumluluğupaylaşmaktadırlarvemuh-temelhatasebepleriilekendilerininsonuçüzerinenekadarönemlibiretkisiolduğunubilmelerininyanısırapreanalitikevredekiönemlerinfarkındaolmalıdırlar.

Faaliyet SorumluKişi

Analizistemi Tedaviedendoktor

Hastanınhazırlanması Tedaviedendoktor, hemşire,doktorasistanı, hastavelaboratuvarpersoneli

Hastavenumunenintanımlanması

Tedaviedendoktor, hemşire,doktorasistanı, hastavelaboratuvarpersoneli

Kanalma Tedaviedendoktor,hemşire, doktorasistanı

Numuneninhomojenizeedilmesi

Tedaviedendoktor,hemşire, doktorasistanı

Depolama Hemşire,doktorasistanı

Taşıma Toplamaveyakurye

Kabul,depove numuneninhazırlanması

Laboratuvarpersoneli,medikalteknikgörevlisi,laboratuvardoktoru

Tablo1: Preanalitikfazveöncesindekifaaliyetlervesorumlukişiler

Preanalitikevrenintamsüresitahminedilemez.Gerçektetoplamzamanın%58’indenfazlasıpreanalitikevreiçingerekmektedir.Görüldüğügibibuzamanlaboratuvaranali-zindengeçensüredenfazladır.

Modernteknolojisayesindegerçekleşenanalizsüresitoplamsüreninyaklaşıksadece%25civarındabirsüreyekarşılıkgelir.

Fig.1: Preanalitikevrelerintoplamzamanagöreyüzdeleri

Präanalytische Phaseaußerhalb des Labors 20,5%Präanalytische Phaseinnerhalb des Labors 37,1%Analytische Phase 25,1%Postanalytische Phase 13,6%Befundübermittlung 3,7%

Laboratuvar dışıevresi %20,5

Laboratuvar içievresi %37,1

Analizevresi %25,1

Analizsonrasıevre %13,6

Sonuçbildirmeevresi %3,7

8 9


3. HastakaynaklıetmenlerHasta kaynaklı etmenler hastadan hastaya farklılık göstermektedir ve ömür boyuncaaynıkalmaktadır.Bununlaberaberaynıhastadakısaveyauzundönemdedeğişimlerolabildiğigibiaynıgüniçerisindedefarklılıklarolabilmektedir.

3.1 Değişmeyenetmenler

Cinsiyet,coğrafiorijinveetnikfarklılıklarbusınıftadır.

3.1.1 CinsiyetCinsiyet farklılıklarından kaynaklanan test sonuçları farkı neredeyse % 80 ‘e kadarolabilmektedir.Cinsiyetebağlıspesifikhormonlaraekolarakbazıklinikkimyavehema-toloji parametreleri mesela trigliserid, kreatinin, HDL kolesterol, demir ve diğerleriönemlimiktarlardadeğişmelergösterebilmektedir.

Parametre Erkek Kadın Birim

ALT < 50 < 35 U/l

Demir 6,3-30,1 4,1-24 µmol/l

Ferritin 18 - 360 9 - 140 µg/l

ÜrikAsit 3,6-7 2,3-6,1 mg/dl

Kreatinin,Jaffe 0,81-1,44 0,66-1,09 mg/dl

Hematokrit 40 - 53 36 - 48 %

Hemoglobin 13,5-17,5 12 - 16 g/dl

Eritrositsedimantasyonoranı

< 15 < 20 mm/1h

Tablo2: Cinsiyetebağlıfarklılıklar Kaynak:ThomasL:LaborundDiagnose6.Basım

3.1.2 CoğrafiOrijinveEtnikFarklılıklarSiyahiırkpopülasyonundalökositsayısıbeyazırkaoranlaçokdüşüktür.Avrupatoplu-muiseyüksekgranülositvemonositkonsantrasyonunasahiptir.

Fig.2: GralünositKonsatrasyonuüzerineorijinetkisi

KuzeyBatıAvrupalılariçinalfa-amilazkonsantrasyonu,AntillerveAsyasakinlerinegöreönemli ölçüde farklıdır. Antil sakinlerinden alınan değerlerin yaklaşık % 50’si İngiliznormaldeğerlerinekıyaslapatolojikölçüdefarklıdır.

Fig.3: AlfaAmilazkonsantrasyonuüzerineorijinetkisi

3.2 Uzunvadededeğişebilenfaktörler

3.2.1 YaşYenidoğanlardaeritrositmiktarıvedolayısıylahemoglobinvebilirübinkonsantrasyonuyetişkinlereoranlahayliyüksektir.BüyümeçağındakiçocuklardaALKPkonsantrasyonuyüksektir.KolesteroldeğerleriözellikleLDLkolesterolyaşabağlıolarakartışgösterir.

1

ZenciAfrikalı

Avrupalı

G/L1 2 3 4 5

KuzeyBatıAvrupa

Antillerdeyaşayanlar

Asyalılar

100 200 300 400 U/L

10 11


Yaşabağlıolarakazalanlar Yaşabağlıolarakartanlar

Albümin Kolesterol

Kalsiyum Eritrositsedimantasyonoranı

KreatininAtılımı Ferritin

İnorganikFosfor Glukoz

pO2

Ateş

Tablo3: Bazıparametrelerinyaşabağlıdeğişimleri

3.2.2 KiloKiloilebirlikteşuparametrelerartışgösterir:Kolesterol,trigliserid,ürikasit,kortizolveinsülin.

3.2.3 YaşamTarzıYaşamalışkınlıklarımeselamesleki stresveyaspor laboratuvar testsonuçlarınaetkieder.Formdurumunaveyazindeliğinebakılmaksızınatletlermeselayüksekkreatinindeğerlerinesahiptir.

Fig.4: Aşırıfizikselaktivitedensonradeğişençeşitliserumdeğerleri(maratonkoşusu)

3.2.4 GebelikGebelik esnasında plazma miktarı % 50 civarında artar. Konsantrasyon değişimleriparametrearalıklarıiçerisindegörülebilir;önemlielektrolitlerazalır,kanlipitleriyükselir,bakırikikatınaçıkar.

glukozinorg.fosfat

ürikasitüre

bilirübinaspartataminotransferaz

prüvatkinazkreatinin kinaz

1-misli 2-misli 3-misli 4-misli

Hastabazlıetkenlerdendolayımeselacinsiyet,yaşvegebelikhemkadınlarhemerkek-ler hemdegebe kadınlar için ayrı ayrı olarak yaş aralıkları ile birlikte değerlendirilir.Bazıkoşullardafarklıcoğrafyadangelenvefarklıetnikyapıdakihastalarındeğerlendi-rilmesindemevcutreferansdeğerlendirmelerinindışındabirdeğerlendirilmeyapılmalı-dır.

3.3 Kısavadededeğişebilenfaktörler

3.3.1 GünlükritimvebiyolojikdurumÇeşitliparametrelergünlükritmegöredeğişkenliklergösterir.Bazıparametrelermaksi-mumnoktasınasabahlarıulaşırbazılarıdaöğleveyageceulaşır.

Güniçimaksimumdalgalanma(%)

Maksimum(sabah)ACTH %200 Adrenalin %20

Renin %140 Hemoglobin %20

Noradrenalin %120 Hematokrit %20

Prolaktin %100 Lökosit %20

Aldosteron %80 Protein %20

Kortizol %50 T4 %20

Testosteron %50 Bilirübin %20

Maksimum(öğle)Demir %100

Özinofilgranülosit %30

Potasyum %15

Maksimum(Gece)Kreatinin %100

ÜrikAsit %50

TSH %50

AsitFosfataz %200

Tablo4: Güniçimaksimumdalgalanma

Referansdeğerlerinindoğrudeğerlendirilmesiiçintemelşart,istekformu üzerindekidoğruhastaverileridir.

12 13


Fig.5: Kortizolüngünlükdeğişimi

Biyolojikritimile ilgiliolarak,sadeceyılınfarklızamanlarındankaynaklanandalgalan-malar göz önüne alınmamalıdır, aynı zamanda mesela yüksek konsantrasyonlardaolduğubilinenmenstrüalsiklüstekifertilitehormonlarıileDvitaminidealınmalıdır.

Günlükritimvebiyolojikritimiçindekidalgalanmalarınyanısırabireylerarasındadagüniçerisindefarklıparametreleriçindalgalanmalardansözetmekmümkündür.

0 saat 6 saat 12 saat 18 saat 24 saat Güniçizaman

0

50

Kortizol100

150

200

µg/dL

Günlükritimdekidalgalanmaetkisikanalmasaatinin7ile9saatlerinde alınmasınabağlıolarakazaltılabilir.

3.3.2 FizikigerginlikFizikigerginliktesuveküçükmoleküllerdamardışınasızarlar.Budurumbüyükmole-küllüyapılarınmeselaproteinlerinveyamaddelerindamariçerisindeproteinlerebağlan-masınasebepolur.

Bu aynı zamanda yatış pozisyonundan sonra ve oturulduğu zaman staz evresindegerçekleşir(bölüm6.3‘eve6.4‘ebakınız).

3.3.3 StresKanvermektenkorkmaveyaameliyatkorkusuaşırıbirmentalstresyaratabilir.

Budurumbazıhormonlarınmeselaaldosterol,katekolamin,kortizol,prolaktinvereningibihormonlarınsalgılanmasınasebepolabilir.

Albümin,fibrinojen,glukozveinsülinmiktarlarındaartışgözlemlenebilir.

3.3.4 YemekYemekyediktensonrayemeğinçeşidinevegeçensüreyebağlıolarakbelirliparamet-relerdeğişkenlikgösterebilir.

Yağlıyiyeceklerplazmadabulanıklıkoluşturur.Lipemiknumunelerinsınırlıbirkullanımolanağıvardır.

g Dışarıdangelenbirhasta5dakikakadardinlendirildikten sonrakanalınmalıdır.

g Fizikselegzersizdenmeselasabahkoşusundan sonrakanalınmamalıdır.

g Kanvermezdenenaz3güniçindeyorucufiziki aktivitedebulunulmamalıdır.

Kanalmadanöncesakinleştiricibiratmosfervecesaretlendirmepozitif biretkiyaratacaktır.

14 15


Fig.6: Çeşitliderecelerdelipemikserumlar

Fig.7: 12saatlikaçlıktansonraalınmasıgerekenparametreler

Uzunsürelioruçtutmalaboratuvartestsonuçlarınaetkiedebilir.

g AlkalenFosfataz

g Kolesterol (Total,HDL,LDL)

g Dopamin

g Demir

g Glukoz

g ÜrikAsit

g İnsülin

g Potasyum

g Kortizol

g Kortikotropin stimulationtest

g İnorganikFosfat

g Trigliserid

Kanalmakiçin12saatlikaçlıksüresiözelliklelipitmetabolizması testleriiçinçokönemlidir.

Glukoztoleranstestiiçin3günboyuncayüksekkarbonhidratdiyetigereklidir.Mesela>150gr.karbonhidrat/gün.

3.3.5 Uyarıcılar:Kahve,Nikotin,AlkolKahvekortizolseviyesiniçokfazlayükseltir.200mgkafein(yaklaşık2kupakahve)kortizolseviyesiniyaklaşık%40seviyesinekadarartırır.

Fazlasigaraiçimilökosit,lipoprotein,enzimaktiviteleri,hormonlar,vitaminler,tümörbelirteçleriveağırmetalmiktarlarındaartışasebepolur.

Sadece bir adet sigara bile 1 saat içerisinde serum konsantrasyonlarını önemlimiktarlardadeğiştirebilir.

Fig.8: Sigaraiçenbireylerleiçmeyenlerarasında%10’danfazlafarklılıkolantestler

Alkol tüketimindeakut ve kroniketkileri arasında farklılıklar vardır.Bunlardanençokbilinenikaraciğerenzimaktivitelerialkolkullanımıylaberaberartmayabaşlanmasıdır.

0 +10 +20 +30 +40 +50 +60 (%)-10-20-30-40

AnjiyotensindönüştürücüenzimProlaktinß-KarotinoidPridoksalfosfat

FibrinojenBakır

MCHCKadmiumKurşun

MonosidLenfosit

GralünositCEA

g Kanvermedenöncesigaravealkoltüketimikesinlikleönerilmemektedir.

Hattaalkoltüketimikanvermeden24saatöncesindekesilmelidir.

g Abartılıalkoltüketimindenkanalmagünlerindekaçınılmalıdır.

16 17


Fig.9: Alkoltüketimindeakutdeğişimler

Fig.10: Alkoltüketimindekronikdeğişimler

3.3.6 UyuşturucularUyuşturucu kullanımı biyolojik etki yaratır ve laboratuvar sonuçlarını etkiler. Her biruyuşturucununkendineaitayrıbiretkisivardır.

Örneğinesrar, kreatinin,glukozveürikasit değerlerindedüşme,sodyum,potasyum,üre,insülinveürikasitdeğerlerindeyükselmeyesebepolur.

0 +100 +200-50%Değişim

Osteokalsin

Prolaktin

ADH

Kortizol

ANP

Kolesterol

Trigliserid

Aldesteron

0 +100 +200-50

%Değişim

LDLKolesterolVMS(Vanililmandelikasit)

MCVKolesterolTrigliserid

KortizolAlaninaminotransferaz

EstradiolAdrenalin

NoradrenalinAspartataminotransferaz

γ-glutamiltransferaz

3.3.7 İlaçkullanımıİlaçkullanımındadabenzeretkilersözkonusudur.Budurumlaboratuvaranalizlerinde-kienterferanslarınyaygınbirsebebidir.

Terapötik uyuşturucu takibinde, kan alma ilaç alımından öncemümkün olabildiğincehızlıyapılmalıdır.Plazmadeğerlerimaksimummiktardaikenkanalmaişlemiuygulan-mamalıdır.

Fig.11: İlaçalımıiçinidealzamanlar

Bununla birlikte, aşırı doz veya zehirlenme şüphesi varsa, kan alınma işlemi derhalgerçekleştirilmelidir.

3.3.8 HastadavranışıHasta hiç bir zaman kan değerlerini etkileyen faktörlerin farkında değildir.Aşağıdakifaktörlerbilinirsehastabunlarauygundavranabilir.

Laboratuvartestsonuçlarınıdeğerlendirmedehatalarıengellemekiçinhastayadüzenliilaçkullanıpkullanmadığınıvekanvermedenönceilaçalıpalmadığınısormakgerekmektedir.

Vitaminvehormontüketimigenelolarakhastalariçinilaçtüketimiolarakkabuledilmediğindenözelliklesorulmalıdır.Kullanılanürünlerinnezamanvenekadarmiktardatüketildiğilaboratuvarabildirilmelidir.

kanalmazamanı (birsonrakialımdanhemenönce)

plazmako

nsan

trasyo

nu

g Hastanınbütünüyleilaçalımınahazırolmasıhatalarıelimineedecektir.

g Kanalmadanöncehastayıgereklikonulardauyarmakhatalı davranışlarıengelleyecektir.

g Belirlidurumlardakanalımıhastanınhatalıdavranışlarından dolayıertelenmelidir.

18 19


Farklıtestleriçinşunlardagereklidir:

4.2 Numunetanımlama

Sıkkarşılaşılanhatalarşöyledir:yanlış,kirli,okunaksızveyahatalıyapıştırılmışetiket.

Yanlışyapıştırılanetiketgözlekontrolledüzeltilebilir.Numunemiktarınıngörselkontro-lüvenumunekalitesisağlanmalıdır.

Barkodunhatalıyapıştırılmasındandolayınumunegözlemlenemiyorsa,numuneseviyesiveuygunluğutahminedilmeyeçalışılmamalıdır.Budurumdanumunereddedilmelidir.

Fig.12: Düzgünyapıştırılmışetiket(solda)ilehatalıyapıştırılmışetiketler

g Hangizamanlardakanalındığıvefonksiyontestleri

g Vitaminvehormonlardahilolmakkaydıylailaçalımı

g Kiloveboy

g 24saatlikidrar

Küçükmiktarlardaalınabilennumuneleriçinsadeceönemli parametrelergirilmelidir.

4. Hastakimliğitanımlamasında sıkkarşılaşılanhatalar

Hataların tanımlanması numune kalitesini artırmaz ancak laboratuvar işleyişini hatırısayılırmiktarlardageliştirir.

Yanlışanlaşılmalarvegeççıkanhastasonuçlarızamanzamanoluşabilmektedir.Bazıkötüçıkanlaboratuvarsonuçlarınınnesebepleortayaçıktığınıanlamakbazenmümkünolamamaktadır.Kaybolanhastanumuneleri,istemkağıtlarıveyaokunaklıolmayaneti-ketlerbukategoridedir.Bupotansiyelhatakaynaklarıprebarkodsistemiileçözümlene-bilir.

Kimliktanımlamaileyapılanhatalargeneldedikkatsizlik,aceleetmeveyadikkatdağıl-masısebebiyleortayaçıkmaktadır.

Yanlışnumuneseçimiveya test istemişayetyapılıyorsayamakulbirkontrolleyadatedaviedendoktortarafındananlaşılabilir.

4.1 Hastakimliği/İstekformu

Hastaistekformundabulunahastakimlikverileriçoğunluklaeksiktir.Ekkimliktanımla-yıcıbilgilerhastanın–şayetvarsa-kolbandıtaranaraktamamlanabilir.

Aşağıdakiverilerinalınmasızorunluolmalıdır:

Kanalmadanöncehastanınkimolduğununsöylenmesiistenmelidir.

g Soyad,ad,doğumtarihi

g Hastanumarası,dolap,odanumarası, doktorodasınınnumarasıveyadoktorismi

g Kanalmazamanıvetarihi

g Yaş

g Gerekiyorsagebeliksüresi

20 21


Hatalarıönlemekiçinyapılmasıgerekenlerşunlardır:

Etiketleriçinotomatikokumakullanılıyorsa,tüplerinkarıştırılmasınıönlemekiçinbütüntüplerinsıralanmasınaözeldikkatgösterilmelidir.

4.2.1

Prebarkodlutüplersayesindehatalıyapıştırılmışetiketlerintamamıylaönünegeçilebil-mektedir.Resimdedoğruşekildeyerleştirilmiştüplerbulunmaktadır

Fig.13: Prebarkodlutüpler

g Etiketidikkatliveokunaklıdoldurunuz.

g Sadecesilinmezkalemkullanınız.

g STATnumuneleriniözelolarakişaretleyiniz.

g Enfeksiyonlumateryalleriheptüphemdeistekkaydındabelirtiniz.

g Not:Etiketlemezamanlamasıülkedenülkeye değişkenlikgöstermektedir.

g Herzamanetiketidoğruyapıştırın.

g Etiketiherzamankanalmatüpüneyapıştırınız. Taşımatüplerineetiketyapıştırmayınız.

5. Hemoliznedir?Çeşitli hatalar hemolize sebep olmaktadır. Hemoliz preanalitiğin temel konularındanbiridir. O sebeple ayrı bir konu başlığı altında incelenmektedir. Bireysel davranışlar,hemolizinoluşmasıvehemolizoluşmasınıönlemekonularıdetaylıolarakincelenecek-tir.

Hemolizeritrositlerinhücreçeperininbozulmasıylaoluşur.Hücreiçielementlerserumveplazma içerisindedağılır.Küçükmiktardahemolizeolanbirserumveyaplazmadabilebazıtestdeğerlerindeçokciddimiktarlardayükselmeleresebepolur.

Fig.14: Eritrositveserumiçerisindekiçeşitliparametrelerinkonsantrasyonfarkları. EritrositlerdekiLDHkonsantrasyonu,serumdan160katdahayüksektir.

Ürikasit

KlorKolesterol

GlukozÜre

MagnezyumGPT(ALT)GOT(AST)Potasyum

AsitfosfatazLDH

20

24

67

160

20151050

22 23


Fig.15: 0,5g/dL’likhemoglobinkonsantrasyonundaiçinparametredeğişimleri

Serumveyaplazmaeritrosittenkaynaklananhemoglobindendolayıkırmızırengedönü-şür.Çıplakgözleyaklaşık0,03g/dL’likhemoglobinkonsantrasyonundakinumunelerde-kirenkdeğişimigözlemlenebilir.Hemoglobinkonsantrasyonununmiktarırenkdeğişimiiledoğruorantılıdır.

Fig.16: Çeşitliderecelerdehemolizlinumuneler

LDH

Aspartataminotransferaz

HDLKolesterolPotasyumKreatininKinazTrigliseridKolesterolγ-GlutamilTransferaz

Alkalenfosfataz

Konsantrasyondeğişikliği

0,1 0,2 0,3 0,4 0,50

1

2

3

4

g/dLHemoglobin

Aşağıdakidurumlardahemolizilekarşılaşılabilir.Bunlardankaçınmakgereklidir.

Hemolizin3önemlietkisişunlardır:

1. Yukarıdabahsigeçenaksiyonlarserumveya plazmadakikonsantrasyonlarıdeğiştirirler.

2. Hemoglobindenkaynaklanankırmızırenk değişimifotometriktestlerietkiler.

3. Analizsüresiiçindekimyasalreaksiyonlarserumveyaplazma içinedağılanhücrekomponentlerindendolayıetkilenebilirler.

g Turnikeninsıkıolması

g Küçükçaplıiğne

g Damaragirişyaptıktansonradokuyaaspirasyonyapmak

g Şırıngailekantransferiyapmak

g Nazikbirşekildekarıştırmakyerinenumuneyisallamak

g Numuneyi3saatbeklettiktensonraseparasyonyapmak

g Çokuzunsüreveyüksekhızdasantrifüj

g Numuneyiçoksıcakveyaçoksoğuğamaruzbırakmak

g Tamkanıdondurmak

24 25


6. Kanalımısırasındayapılan yaygınhatalar

6.1 Hastanınhazırlanması

Doktor hastaya kan alımından önce hastanın davranışının ne kadar önemli olduğunuanlatmalıdır.

Hasta, diyet, uyarıcılar, stres, fiziksel aktivite gibi faktörlerin kısa vadede sonuçlarıetkileyenfaktörlerolduğununfarkındaolmalıdırlar,bölüm3.3‘ebakınız.Doğrudavra-nışlarsadecepotansiyelproblemlerinbilinmesiylemümkünolabilir.

Davranışlailgilitavsiyelerçoğunluklaunutulur.Kanalmadanöncesorulansorularşayetvarsa uygun olmayan davranışı bulmaya yardımcıdır. Eğer şartlar gerektiriyorsa kanalımıertelenmelidir.

6.2 Kanalmazamanları

Günlükritimdekidalgalanmalarınetkisi,bölüm3.3.1‘ebakınız,Kanalımının7-9saat-leriarasındayapılmasıileminimizeedilmişolur.Bunundışındabirzamandaalınacakkananlamsızsonuçlaroluşmasınasebepolabilir.

6.3 Vücutpozisyonu

Yatmapozisyonundanoturmapozisyonunageçişte,%12oranındaplazmamiktarınınveçeşitliküçükmiktardakankomponentlerinindamariçindendamardışınageçmesinesebepolur.

Buiseözelliklebelirlikanhücrelerininvemolekülermaddelerdekibirçokparametrenindeğişmesinesebepolur.

Mümkünsedışhastalarınoturmapozisyonuyerineyatarakkanvermelerisağlan-malıdır.Bumümkünolamıyorsaoturmapozisyonudakanalmaiçinuygundur.Testlerintakibiveuyumluluğuaçısındankişininherzamanaynıpozisyondakanvermesiönemlidir.

Yatmapozisyonundanoturmapozisyonunageçildiğindeartmamiktarı

Parametreler

%10’akadar

HemoglobinLökositTotalKalsiyumASTALKPTiroksinIgGveIgAAlbüminTotalProteinKolesterolTrigliserid

%10-%20arasındaHematokritApolipoproteinEritrosit

%50’denfazlaAdrenalinReninNoradrenalin

Tablo5: Numunealımısırasındapostürünetkisi

6.4 Kanakımınındurmasıveyoğunluğu

Turnikedamarınyerinibulmakvedamaragirmeyikolaylaştırmakiçinkullanılır.

Budamar içerisinebir filtrasyonbasıncıuygulanmasınasebepolur.Budahemokon-santrasyonasebepolur.“6.3Vücutpozisyonu”konusundabahsedilenlerleaynıetkileroluşur.Konsantrasyondakideğişiklikkanakışınındurmasüresinebağlıdır.

Maksimum60saniyeyekadarkanakışınındurması numuneiçinönemlibiretkiyaratmaz.

26 27


Fig.17: İntravaskülerdendokuarasınageçenplazmaveküçükmoleküllerdenkaynaklananhemakonsantrasyon

%6ve%12arasıartma %4’ekadarazalma

ALT Glukoz

CK İnorganikFosfataz

Bilirübin Lökosit

LDH Üre

Albümin Kreatinin

GGT Klor

ALKP

TotalProtein

Kolesterol

Trigliserid

AST

Dahakısabirstazdabilebudeğişimlerolabilir.

Tablo6: Stazınbazıparametrelerüzerineetkisi(%cinsinden)

Staz

KanhücreleriProteinmolekülleri Proteinbağlayanmadde

Kalsiyum

Turnikebasıncı40mmHgolmalıdır.Turnikeninamacıarteryalakışıetkilemedenvenözçıkışıazaltmaktır.Buşekildeİntravenözbasınçartar,vengenişlervedahakolaypalpeedilir. Buna ek olarak iyi uygulanmış bir turnike titreşimli arter ile veni ayırt etmedekolaylıksağlar.

Bunaekolarak,bütünkanalmasüresiboyuncaturnikenintakılıkalması,özellikleyük-sek tansiyonlu ve uygun damar koşullarındaki hasta numunelerinde hemolize nedenolabilir.

6.5 Damarıbulmateknikleri

Damarınyerinikolaysaptamakiçinhemnumunekalitesiniartırmayayardımcıhemdekaçınılmasıgerekenuygulanmaktaolanbirçokteknikvardır.

Uygunolmayanteknikler:• Hastayumruğunuaçarvekapatır.Buteknikaynızamandapompalama

tekniğiolarakbilinir.Buteknikpotasyumdaartışasebepolabilir.• Kanalınacakbölgeyebirkaçkezvurmak.Buteknik

isenumunenintahribatınasebepolabilir.

Uygunteknikler:• Yumrukyapmakvepompalamamak.• Isıtıcıpedveyalokalanesteziilekanalmabölgesiniılıklaştırmak.

Turnikeyeçoksıkıolmamalıdır.Nabzıalabilecekseviyedeolmalıdır.

Kanalmayaçokelverişlibirdamarbulunduğundadamariçinegirilirgirilmezkanalmadanhemenönceveyakanakımıbaşlarbaşlamazturnikegevşetilmelidir.

Buikiteknikdekanalmaiçinuygundeğildir.

“VACUETTE®KanAlmaTeknikleri”kitapçığında,başarılıbirşekildedamaragirişprosedürüanlatılmaktadır.LütfenayrıcaGreinerBio-One’ın“VACUETTE®AlmaSistemiKullanımTavsiyeleri”nebakın.

28 29


6.6 Kanalmabölgesinindezenfeksiyonu

Dezenfeksiyondoğrubirşekildeuygulanmazsa,dezenfektankan içerisinegirebilirveanalizsonuçlarınıbozabilir.

6.7 Damaragiriş

Damaragirişinbirkaçkeztekrarlanmasıveprobundokuiçesinegirmesidokudaoluşa-bilecektromboplastindendolayıözelliklekoagülasyonbelirteçlerindeönemlibiretkiyesebepolabilir.

6.8 Kateterdenkanalma

MümkünseIVkateterdenkanalmayınız.Kullanmanızkaçınılmazsaiçerinüfuzedebile-ceksolüsyonunkontaminasyonundankaçınmakiçinçokdikkatlidavranınız.

Dezenfektanlarüreticinintalimatlarıdoğrultusundakullanılmaktadır.Kanalmabölgesineuygulamayapmadanöncebölgetamamenkurumalıdır.

Damaragirişyaparkendokuyuzedelemeyin.Gerekiyorsadiğerkolukullanın.

6.9 Kanalmatüpüsırası

Kanınkanalmatüplerineyanlışsırailealınmasınumuneninkontamineolmasınasebepolabilir.Kabındışyüzeyikontamineolmuşsabakterilernumuneniniçerisinesızabilir.

Busebeplekankültürünumuneleri ilkolarakalınmalıdır.Antikoagülanlarvekoagülanaktivatörleribirsonrakitüpealınabilirveyadokusıvılarıolasıproblemlerdendolayıtüpealınabilir.

Tavsiyeedilenkanalmasırasışuşekildedir:1. Boştüpveyakankültürü2. Koagülasyoniçinsitratlınumune3. Tamkanveyaserum4. Heparinliplazma5. HematolojiiçinEDTA’lıkan6. Glukoziçinsodyumfloridlikan7. Diğertüpler

Kendikurumunuziçinuygulanabilirkanalmaprosedürüneherzamanbağlıkalınız.

6.10 Yanlışantikoagülan

ISO6710UluslararasıKodlamaSistemisayesindekanalmatüpleriileilgilikarışıklıklarengellenmiştir.

AmayinededikkatsizlikveyabilgieksiklikleriyanlıştüpveyaAntikoagülankullanımınasebepolabilmektedir.Butipnumunelerkesinliklekullanılmamalıdır.

g Kankültürünumunesigerekmiyorsailkolarakbirmiktar kankurutüpealınıpboşaltılmalıdır.

g Sitratlıtüpsadeceveyailkolarakdoldurulacaksa5ml’likkurutüpekanalınmalıveboşaltılmalıdır.Buişlemiyapmaktromboplastindenkaynaklanankontaminasyonuelimineedecektir.

Doğrutüpveantikoagülankullanınız.

30 31


VACUETTE® tüptipi

Kapakrengi İçerik KullanımAmacı

Serum PıhtıaktiveediciKlinikkimya,mikrobiyolojikseroloji,immunoloji,TDMiçinserumdaçalışılacaktestler

Serum Jelli

Pıhtıaktiveediciveayırıcı

Klinikkimya,mikrobiyolojikseroloji,immunoloji,TDMiçinserumdaçalışılacaktestler

SerumCrossmatch Pıhtıaktiveedici Crossmatchtestleriiçinserumda

çalışılacaktestler

Plazma Sodyumheparin Klinikkimyaiçinheparinliplazmadaçalışılacaktestler

Plazma Lityumheparin Klinikkimyaiçinheparinliplazmadaçalışılacaktestler

PlazmaJelli

Lityumheparin veayırıcı

Klinikkimyaiçinheparinliplazmadaçalışılacaktestler

EDTA K2EDTAK3EDTA

HematolojiiçinEDTA'lıtamkandatestler

EDTACrossmatch K3EDTA HematolojiiçinEDTA'lıtamkanda

çalışılacaktestler

EDTAJelli

K2EDTA veayırıcı

Molekülerbiyolojikbakteri,virüsveparazitidentifikasyonuiçinEDTA'lıplazmadaçalışılacaktestler

Koagülasyon SitratSolüsyonu(%3,2)SitratSolüsyonu(%3,8)

Koagülasyontestliiçinsitratlıplazmadaçalışılacaktestler

CTAD CTAD(%3,2)Koagülasyontestliiçinsitratlıplaz-madaçalışılacaktestler(trombositfaktörlerininplazmaiçinesunigirişiengellenmişşekilde)

Glukoz Antikoagülanglikolizinhibitör

Stabilizatörlüveantikoagülanlıtamkanveyaplazmadaçalışacakglukozvelaktattestleri

Eserelementler Sodyumheparin Heparinliplazmadaçalışacakeser

elementtestleri

Kangruplama

ACD-AACD-BCPDA

ACD/CPDA’daçalışılacakkangruplamatestleri

Tablo7: ISO6710’agöreUluslararasırenkkodlaması

Parametreler EngelleyiciAntikoagülanlar

Asitfosfataz Sitrat,EDTA,florid,heparin,okzalat

Albümin Heparin

ALKP Sitrat,EDTA,florid,okzalat

Alfaamilaz Sitrat,EDTA,florid

Alfa1antitripsin Sitrat,EDTA,okzalat

ALT Okzalat

AST Okzalat

Bilirübin Sitrat,florid,okzalat

Kalsiyum Sitrat,EDTA,okzalat

Kolesterol Sitrat,florid

Kolinesteraz EDTA,florid,heparin

CK-MB Sitrat,EDTA,florid,heparin,okzalat

Seruloplazmin EDTA

Bakır Sitrat,EDTA,florid,heparin,okzalat

CK Sitrat,florid,okzalat

Kreatinin Sitrat,EDTA,flor

Eritrositsedimantasyonoranı(ESR) Heparin

GGT Sitrat,florid,heparin,okzalat

GLDH Florid

Glukoz Sitrat,Okzalat

HBDH Okzalat

HDLKolesterol Sitrat,florid

İnsülin Okzalat

Demir Sitrat,EDTA,heparin,okzalat

Demirbağlamakapasitesi EDTA

LDH Florid,okzalat

LDLkolesterol Okzalat

Lösinaminomeptidaz Sitrat,EDTA,florid,heparin,okzalat

Lipaz EDTA

Lipidler EDTA

Lipideritroforezi Okzalat

Lityum Okzalat

Fosfat Sitrat

Potasyum Okzalat

Proteinelektroforezi Okzalat

Pıhtılaşmazamanı Okzalat

Sodyum Sitrat,EDTA,okzalat

T3 Okzalat

Trigliserid Sitrat,florid,okzalat

Üre Florid

Ürikasit EDTA,sitrat,florid

VitaminB12 Okzalat

Tablo8: SeçiliparametreleriçinAntikoagülanlarınetkisi.

32 33


6.11 Sonkullanmatarihi

Vakumlutüplerimizsadeceetiketinüzerindekisonkullanmatarihindenöncekullanıldı-ğındabelirlenenmiktardavakumlamayapabilir.Sonkullanmatarihigeçentüplerikul-lanmayınız.

Fig.18: ISO6471’agöresonkullanmatarihlirenklikodluetiket

6.12 Karışımoranlarıvenumunemiktarı

Tüpündoğrumiktardadoldurulması–tolerasyonmiktarınıgözealmakkaydıyla–çokönemlidir.

Özelliklekoagülasyontestleri içinkullanılansitratlı tüplerdebelirlenenmiktarınaşağı-sındaveyaüzerindebirdolumyapmakçokciddihatalarasebepolabilir.

g Yenibirkutuaçmadanönceelinizdetüpkalmadığındaneminolunuz.

g İlkönceeneskitarihlitüplerikullanınız.

50mm

27mm

5ml 2018-10-15

ZSerumSepClotActivator

A160910

4560

19

Dolumçizgisi Kimyasaltüpüntanımı Parçanumarası

LOTnumarası

Tekkullanımlıksimgesi

GreinerBio-OneLogosu

“SonKullanmaTarihi”sembolü

Vücutdışıtanısembolü

Sterilizasyonişareti

DolumMiktarı

VACUETTE® logosu

CEişareti

Fig.19: Koagülasyontüpleriiçindolumtoleransı

Bununlaberaberfarklımiktarlardadoldurulmuşantikoagülaniçermeyentüpler labora-tuvaragelebilir.Bunumunelerkullanılabilir.Ancaknumunemiktarınınazlığındandolayıherparametreyeyetmeyebilir.

6.13 Kankarışımıvetüpiçerikleri

Günümüzdeneredeyseherkannumunesininiçerisindebirkatkımaddesibulunmakta-dır.Hattaboştüpveyakurutüpolaraktanımlanantüplerdebilepıhtılaşmayıartırabil-mek için katkı maddeleri bulunmaktadır. Tüp içerikleri kan ile kan alımından hemensonraderhalyavaşçavetamolarakkarıştırılmalıdır.Koagülasyontüpleri4-5kezdiğertümtüpler5-10keztersdüzedilmelidir.

Tüpüdoğrumiktardadoldurunuzvedoğrukarışımdaolduğundaneminolunuz.

3,5 mlTüp13/75mm

2 mlTüp13/75mm

DolumtolerasyonuISO6710veCLSI Uluslararasıstandartlarauygun

şekildebelirlenmiştir.

Dolumtoleransı

Dolumtoleransı

Bütüntüplernumunealındıktanhemensonra5kezters düzedilmelidirveaslaçalkalanmamalıdır.Budurumserumtüpleriiçindegeçerlidir.

34 35


Yüksekseviyedenumunealınanveazmiktardaboşlukkalankatkılımaddelitüpleritersdüzederkenazamidikkatgerekmektedir.

Ters düz etme sırasında bir hava boşluğu tüp boyunca ileri geri hareket ederek bukonudaiyibirgöstergeolmaktadır.

Fig.20: Tersdüzetmeesnasındagöstergegöreviyapanhavaboşluğu

7. Depolamadavenumunegöndermedesıkgörülenhatalar

7.1 Depolamaısısıvedepolamaperiyodları

Numunenindepolamasüresisınırlıdır.Birçoknumuneuzunsüreodaısısındabekleye-bilir,bazılarıdasoğutucudaveyadondurucudasaklanmalıdır.

Fig.21: ZamanveısınınGlukozüzerineetkisi

Genelkuralşudur:mg/dL

%sap

ma

100

90

80

70

60

50

40

30

20

0 2 4 6 8 24 48 h

4 C° 23 C° 30 C°

100

78

46

29

HematolojiiçinkullanılanEDTA’lıkanlarodaısısındadepolanmalıdır.Numunekanhücrelerisayımıiçin24saatodaısısındabekleyebilir.Numunenindiğertestleriçin2-3saatkadarodakoşullarındabeklemesindebirsakıncayoktur.

Hücreayrımındansonrabirkaçistisnadışındaserumveplazmanumuneleri 4C°’desaklanmalıdır.

36 37


Laboratuvarınızhanginumunelerinhangisıcaklıktasaklanmasıgerektiğiniveyaderindondurulmasıgerektiğinisöyleyebilir.

7.2 DepolamaKoşulları

Numunekonsantrasyonundadeğişmeleresebepolabileceğindennumunekapağıdik-katlibirşekildekapatılmalıdır.

Jel ayıracı veya santrifüjleme yoluyla oluşturulan serum veya plazma hücrelerindebulunabilen hücrelerin içerisindeki maddeler difüzyon yoluyla serum veya plazmayasızabilirler.

Böyledurumlardadepolamasürecindehücreduvarıparçalanmaz.AncakmeselaLDHvepotasyumdeğerlerindeartışsözkonusuolabilir.

Kanşekeriglikolizyoluylayıkılır.Budurumdakanhücreleriinvitroolarakserumveyaplazmadakiglukozuabsorbeederler.Buisezamanlakanseviyesindedeğişikliğesebepolur.

Serumveyaplazmahücrelerdenayrılamazsasadece2-3saatiçerisindeönemlideğiş-melergözlemlenebilir.

Kanhücreleridondurucudabozulmalargösterdiğindensadeceserumveya plazmadondurucuyakonulmalıdır.

Serumveyaplazmanınuzunsürelidepolamasıiçin-20C°’liksıcaklıktandahadüşükbirsıcaklığaihtiyaçvardır.Defrostişlemibuzdolabındaveyasubanyo-sundageceboyuncayavaşçakarıştırılarakyapılmalıdır.

g Sadecekapaklınumuneleridepolayınız.

g Serumveyaplazmakanhücrelerindensantrifüjlemedenhemensonrahızlıbirşekildeyajelseparasyonuileyadabaşkabirtüpeaktararakayrılmalıdır.

7.3 NumuneTransportu

Bazı testler için kısa süreli stabilite söz konusu olduğundan numuneler olabildiğincehızlıbirşekildelaboratuvaragetirilmelidir.

Bilirübingibiışıktanetkilenebilecektestleriçinnumunedepolamavetransportişlemle-risırasındaışıktankorunacakşekildebulundurulmalıdır.

Transport esnasında ısının aşırı artışı veya azalması negatif bir etki oluşturacaktır.Özellikleyüksekısılariçinuygunbirizoleedicitaşımakaplarıçokönemlidir.

Hemsantrifüjedilmiştüplerhemdeedilmemiştüplermutlakadikbirşekildedikolaraktaşınmalıdır.

g Numunelerimümkünolduğukadarhızlıbirşekilde laboratuvaratransportediniz.

g Gerekiyorsaışıktankoruyunuz.

g Aşırıısıdeğişmeleriiçinönlemalınız.

g Mümkünolduğuncanumunetüplerinidikbirşekildetransportediniz.

g Numunenindökülmemesinedikkatediniz.

38 39


7.4 NumunePostalama

ADR(TehlikeliMallarınKarayoluileUluslararasıTaşımacılığınaİlişkinAvrupaAnlaşma-sı)düzenlemelerinumunetransportuiçinuygulanabilirdurumdadır.Buradaamaçhempersonelinhemnumuneninkorunmasınınyanısıragüvenlitransportsağlamaktır.

Enfeksiyonriskiyleilgiliolarak,kategoriAvekategoriBolmaküzereikikategorivardır.KategoriA,WHO(DünyaSağlıkÖrgütü)risksınıflandırması3ve4’ekarşılıkgelir.Kate-gori B, WHO 2. risk sınıflandırmasına karşılık gelir. WHO risk sınıflandırması 1’dekiörnekler,ADR’denetkilenenmezler.

Fig.22: Uyguntaşımakapları

AkategorisindekibirnumuneP620talimatlarınagöre taşınmalıdır.P620temelolarakP650ilekarşılaştırılabilir.Ancakonaylanmışbirdizaynıvelisansıolmasıgerekir.

BkategorisindekibirnumuneP650yönergelerinegöretaşınmalıdır.Numunelerprimerkaptaolmalıdır.Sekonderkapisesugeçirmez,kırılmazvebütünsıvıyıabsorbeedebi-lecekbirpedihtivaedecekşekildeolmalıdır.Dışpaketkartondanyapılmışveyatakviyeedilmişbirzarf ileüzerine“kliniknumune”veya“tanınumunesi”şeklindeetiketlenmişolmalıdır.UNsembolü3373dışpaketüzerindebulunmalıdır.(3373elmasşeklindedir.)

Genelkuralolarak,numunelertanıamaçlıolarakgönderildiğindeADR’yeuygunP650paketleme yönetmeliği mutlaka kontrol altında olmalıdır. P650 yönetmeliğine görepaketlenmişBkategorisindekinumunelersadeceküçükpaketlerhalindeolmalıdır.

NumuneninA kategorisindeolduğunadair herhangi bir şüpheolduğunda laboratuvarbilgilendirilmelivebunagöreaksiyonalınmalıdır.

Göndericikanunigerekliliklerigözönünealmakzorundadır.Kantransportuileilgilitümpersonelkonuylailgilibilinçlendirilmeliveeğitilmelidir.

Numunepostalamadüzenlemeleriniuygulayınız.

40 41


8. Numunehazırlamada sıkçayapılanhatalar

8.1 Santrifüjlemehataları

Santrifüjlemedenönceçokuzunsürenumuneyibekletmekserumveyanumunedeciddideğişikliklereyolaçabilir(bölüm7.2‘ebakınız).

Özellikle jel separatörlü tüplerdekoagülasyonnumunelerinindikbir şekildedurmasıdahaetkinbirsantrifüjlemeanlamınagelir.

Fig.23: Yatayvedikpozisyonlardakinumunekoagülasyonları

Santrifüjlemeden önceki süre çok kısa ise numune bütünüyle koagüle olabilir veyaikincilbirkoagülasyonyaşanabilir.Budurumprobtıkanmalarınayolaçabilir.Dahasıjelseparatörüyeterlibirbariyeroluşturmayabilir.Busebepleserumtüpleri30dakikadanöncesantrifüjlenmemelidir.

Fig.24: Kanalıralmazsantrifüjlenenserumnumunesi.Serumdafibrintrombüsügözlemlenebilir

Antikoagülasyonterapisialanhastalardapıhtılaşmageçolur.Butipnumuneleriçinkanpıhtısıkontrakteolmayabaşladığındasantrifüjlemeyapılmalıdır.

Aşırı yüksek ve düşük ısıda santrifüjleme yapma hemoliz sebebidir. Santrifüjün ısısı20-22C°arasındaolmalıdır.(CLSI’yegöre)

Kapaksıznumunelerlesantrifüjlemeyapmaözellikledüşükvolümlünumunelerinbuhar-laşmasınasebepolur.

Osebeplenumunekutusununkapalıolmasınahemhijyenhemdesantrifüjlemeaçısın-dandikkatetmekgerekir.

42 43


Fig.25: Yanlışbirşekildesantrifüjlemeyapılantüpler.Yanlışsantrifüjlemehızıuygulanmış. Soldansağa,artırılanGgücününetkisi.Sağdaisedoğrusantrifüjedilmişserumtüpü

Fig.26: Yanlışbirşekildesantrifüjlemeyapılantüpler.Çokuzunveyayetersizsantrifüjlemesüresiuygulanmışserumtüpleri.Soldansağa,artırılansüre.Sağdaisedoğrusantrifüjedilmişserumtüpü

Santrifüjhızı Süre

KoagülasyonTüpleri

Trombositçezenginsitratlıplazma(PRP)

150g 5dakika

Trombositçefakirsitratlıplazma(PPP)

1500–2000g 10dakika

Trombositsizsitratlıplazma 2500–3000g 20dakika

Serumtüpleri 1800–2200g 10-15dakika

Serumseparatörlütüpler 1800–2200g 10-15dakika

Heparinlitüpler 1800–2200g 10-15dakika

Heparinseparatörlütüpler 1800–2200g 10-15dakika

EDTAseparatörlütüpler 1800–2200g 10-15dakika

Glukoztüpleri 1800–2200g 10-15dakika

Tablo9: VACUETTE®tüpleriiçinsantrifüjlemeönerileri

GgücüveyaRCFolarakkısaltılaningilizcetabirigörecelisantrifüjgücüanlamınagelirvedakikabaşınadüşendevirsayısıilekarıştırılmamalıdır.

AşağıdakiformülRCF(g)hesaplamaiçinkullanılır:

g=RCF=1,118x10-5xrx(rpm)2

g=RCF=Görecelisantrifüjkuvvetir=çap(cm)

rpm=dakikadakidevirsayısı

44 45


Santrifüjlemeesnasındaaşağıdakiaksiyonlargözlemlenmelidir:

Serumseparatörtüplerindeoptimumbirjelbariyeriiçinsalınımlırotorlusantrifüjkulla-nılmalıdır.

Buşekildesantrifüjlenmiştüplerdikbirşekildetransportedilirse,jelbariyerilaboratuva-ranakledilirkençalkalandığındabiledengedekalır.

Sabit açılı rotorlu santrifüjde eğimli bir jel bariyeri oluşur. Bu pozisyonda, jel bariyerdahaazstabildirvetransporttaenufakbirtitremeveyatüpünyataypozisyondakalma-sıbilebariyerinbozulmasınanedenolabilir.

g Serumnumunesidikbirşekildeduranbirtüptekoagüleolmalıdır.

g Mümkünolduğukadarçabuksantrifüjlemeyapılmalıdır,beklemekgerekiyorsamutlakanotedilmelidir.

g Uygunsantrifüjlemeısısıseçilmelidir.

g Sadecekapaklınumunelerisantrifüjedin.

g Uygunhızvesüreseçilmelidir.

g Mümkünse,sabitaçılırotorlusantrifüjkullanmayın,açılırotorlubirsantrifüjkullanınız.

g Mümkünolduğuncasantrifüjedilmişjellitüpleridikkonumdataşıyınız.

Fig.27: Soldakijellitüpsabitaçılırotorla,sağdakiisesalınımlırotorlasantrifüjlenmiş.

Fig.28: Jellitüpsabitrotorlasantrüjlenmişveyataybirşekildetransportedilmiş. Jelbariyerigöreviniyapamamış.

46 47


8.2 Yeterlihomojenleştirilmemiş

Tam kan analizöre yerleştirilmeden önce homojen hale getirilmelidir. Mesela EDTA’lıtam kanlar analiz edilmeden önce tam olarak karıştırılmalıdır. Mekanik karıştırıcılartercihedilmelidir.

Özellikleküçükçaplı tüplerdeörneğinESRtüplerindehomojenleşmemeproblemisık-lıklarastlanırvebudurumdayükseksedimantasyonoranlarıilekarşılaşılabilir.

BusebepleESRtüplerininSedimantasyoncihazınakonulmadanöncebütünüylehomo-jenizeolmasınaözellikledikkatetmekgerekir.(bölüm6.13‘ebakınız)

Numuneninbuzununçözülmesiçeşitlinumunelerinkonsantrasyonlarınıderecederecedeğiştirir. Numune içinde çözünen maddeler uzun süre bekleme olduğunda eşit birşekildedağılımgösteremeyebilir.Dolayısıylabutipnumunelertekrarişlemekonulacak-larındatekrarhomojenizeedilmelidir.

Fig.29: Homojenizeedilmedenöncevebuzuçözüldüktensonrakikalsiyumkonsantrasyonları

0,2mmol/L

0,6mmol/L

1,8mmol/L

Analizdenöncenumunedikkatlibirşekildehomojenizehalegetirilmelidir.Buişlemsadecebuzuçözülennumuneleriçinyapılmamalıdıraynızamandayenigelennumuneleriçindeyapılmalıdır.

9. Mikrobiyolojiktanıiçinkankültürününspesifiközellikleri

Kontamine edici etmenler her zaman mikrobiyolojik tanı için problem oluşturmuştur.Deriüzerindekimikroorganizmalarsıklıklakankültürüşişelerinegirmektedir.

Numune doğru bir şekilde alınmamışsamikroorganizmalar patojenden daha hızlı birşekildeüreyecekvehedefpatojenibulmakdahazorlaşacaktır.

Genelolarakbelirlipatojenlerkandabulunur.Yüksekateşlebirliktepatojensayısıenüstseviyeyeçıkar.Bukriterkanalmasırasındagözönünealınmalıdır.

Phdeğişimlerinesebepolacakdeğişikliklerinyanısıranumuneyisoğutmakçeşitlipato-jenlerinyaşamsüreleriniuzatacaktır.Busebeple ideal transportkoşullarınısağlamakçokönemlidir.

Kısatransportsüreleriönemlidir.Antibiyotiktedavisisayesindekolayölebilecekmikro-organizmalar uzun süreli transportlarda artış gösterebilirler. O sebeple uzamıştransportlarhatalıtestsonuçlarınasebepolabilir.

Kankültürünumunesialırkendikkatedilmesigerekenhususlar:

g Uygunbirkankültürüşişesikullanınız.

g Kankültürünüüreticinintalimatlarıdoğrultusundasaklayınız.

g Kullanmadanönceodaısınagelmesinedikkatediniz

g Kannumunesinimutlakaantibiyotiktedavisindenöncealınız

g Ateşlibirhastadatitremeesnasındakanalınız.Buevredemikroorganizmayoğunluğuenüstseviyededir.Antibiyotiktedavisibaşlamışsanumuneilaçalımısürecininsonundaalınmalıdır.

g Cildintamolarakdezenfekteedilmesikannumunesialımındanönceyapılmalıdır.Dezenfeksiyonuygulamasındansonratambiretkiiçin 30saniyebekleyiniz(veyaüreticinintalimatlarınauyunuz). Dezenfekteedilenbölgeyisilmeyinizvedokunmayınız.

48 49


Zorgelişenpatojenlerinçoğaltılmasıinvitrokoşullardahemzorhemdezamanalıcıdır.BusebeplePCRgibimolekülerbiyolojiktanıtekniklerikullanılmalıdır.

PCRanalitleriiçinnumunealınacağızamanözellikleçokdikkatli veözenliolunmalıdır:

g Kankültürüşişesininkauçukdurdurucusukoruyucukabınçıkartılmasındansonradezenfekteedilmelidir.

g Kankültürünumuneleriilkolarakalınmalıdır.

g Yataykateterkullanaraknumunealmayınız.

g Kanalmabölgesininhemenaltındatutulacakkankültürüşişesiyardımıylanumuneyiaktarmayapmadankapalıbirsistemlekanalınabilir.

g Anaerobikşişeyehavagirişiniengellemekiçinilkönceanaerobik şişedoldurulmalıdır.

g Şüpheliklinikbulguylailgilidetaylarberaberindekiraporayazılmalıdır.

g Laboratuvarahızlıbirşekildeulaştırılmalıdır.

g Aslabuzdolabındasaklanmamalıdır.

g Daimatekkullanımlıkeldivenlerlenumunealınız.

g Eldivengiymişolsanızbiledezenfekteedilenbölgeyetemasetmeyiniz.

g Numuneiçinherzamanayrıbirtüpkullanınız.

g VACUETTE®K2EK2EDTAjellitüplertavsiyeedilir.

g Numunelerisadecepipetyardımıylaboşaltınız.

g Heparinlitüplerikullanmayınız.

g Testkitiambalajındakitalimatlarınauyunuzve numuneyibelirtildiğigibiişlemealınız.

10. İdrarölçümüiçingerekenözellikler

İdrardaelimineedildiğihaldepatolojikdurumlardabazımaddelererastlanabilir.Meselametabolitler,ekzojenikmaddelerveidrarsedimantasyonundarastlananmaddeler.

Sadecetemizveuygunbirşekildetoplanmışidrarnumuneleridoğrusonuçverir.

10.1 İdrarnezamanalınmalıdır

Rasgeleidrar,sabahidrarıvebiriktirilenidrararasındafarklarvardır.

10.1.1 Rastgeleidraralımı

Rastgeleidrarherhangibirzamandaalınabilir.Buidrartoplamanınenbasityoludurveacil bir sonuç gerektiğinde klinik semptomları anlamak için kullanılması uygundur.Meselaidraryollarıenfeksiyonuşüphesiveyaintoksikasyonşüphesi.

10.1.2 Sabahidrarı

Sabahilkidrarileikincisabahidrarıarasındaçokönemlifarklarvardır.

Sabahidrarıkeskinveyoğundurvebakteri taramakiçinuygundur. İkincisabahidrarıidrarkesesininboşaltılmasındanbirsüresonraalınanidrardır.

Butipidrarlarisehiperglukozüriveidrarsedimantasyonuiçinuygundur.

İkinciidrartoplamadadikkatedilmesigerekenhususlarşunlardır:

g Gerekiyorsahastaaçolmalıdır.

g Numunevermedenöncesporyapmamalıdır.

50 51


10.1.3 24saatlikidrartoplama

İdrar24saatboyuncatoplanır.Böyleliklebelirliparametreleringüniçerisindekiyüksel-mevealçalmalarıdengelenmişolur.İdrartoplarkensıklıklahatayapıldığıiçinhastayaidrartoplamaileilgiligereklitalimatlarıveriniz.

24saatlikidrartoplamadadikkatedilmesigerekenhususlarşunlardır:

g 24saatiçinde1,5-2litresuiçilmelidir.

g İdrarınstabilizeolmasıgerekliiseuygunkoruyucularkullanınız.

g Sabah7’detoplamaişleminebaşlayınız.

g Sabahilkidrarıkullanmayın.

g Birsonrakigününsabahilkidrarınakadarbütünidrarıtoplayınız.

g Hijyenedikkatediniz.

g Serinbirortamdaveışıktankorunacakşekildeidrarıbiriktiriniz.

g Toplamidrarmiktarınıtamolarakbelirleyiniz.

g Toplananidrarıhomojenizeediniz.

g Gerektiğikadarnumuneyitüpeaktarınız.

g Hastayaidrartoplamaileilgiligereklitalimatlarıveriniz.Butalimatlarauymasınıntestsonucunadirektetkisiolduğunuanlatınız.

10.2 İdrartoplamavehazırlamateknikleri

10.2.1 Ortaidrar

Mümkünsebütünidrartetkikleri içinortaakımidrarıkullanılmalıdır.Böylelikleyabancıbakterilerinkontaminasyonuengellenmişolur.

Butipidrartoplarkennotalınmasıgerekenkonulular:

Fig.30: Numuneninidrarkabındanidrartüpünetransferi

İdrarkesesikateterleriveveidrarkesesiponksiyoneriözeldurumlariçinkullanılmakta-dır.

g Genitalbölgetemizlenmelidir.

g Temizlememaddesiveyadezentektankullanılmamalıdır.

g Temizlemeişlemisertbirşekildeyapılmışsaveküçükbir miktarkanamaolmuşsaidrardaeritrositgörülecektir.

g Kontamineolanidrarınilkkısmıkullanılmamalıdır.

g Sonrakiidrarakışıkesmedensterilbirkabaalınmalıdır.

g Akışınsonundakiidrarkullanılmamalıdır.

g İdrarkabındakiidrarhomojenizeedildiktensonratüpeaktarılmalıdır.

g İdrartoplandıktan2saatiçindelaboratuvaragetirilmelidir.

52 53


10.2.2 İdrarsedimantasyonu

İdrarsedimentasyonuyapmakiçinbelirlibirmiktaridrarnumunesiönceliklesantrifüjlen-melidir. Süpernatantı boşaltılır. Homojenize ettikten sonra mikroskop ile incelemeyapılabilir.

Numunemaksimum2saatiçerisindeçalışılmalıdır.Aksitakdirdeürikasitkristalleri,lizisvesilindirlerinvehücrelerinmorfolojikdeğişikliklerianalizeetkiedecektir.

Sedimantasyonustandardizeetmekiçinaşağıdakiaksiyonların gözlemlenmesigerekmektedir:

g Enaz10mlhomojenizeedilmişortaidrarkullanılmalıdır

g 400g’de5dakikaboyuncasantrifüjlenmelidir.

g 9,5mlsüpernatantboşaltılmalıdır.

g Gerikalan0,5ml’likkısmıanalizedilmelidir.

g Numune2saatiçerisindeçalışılmalıdır.

10.3 Mikrobiyolojikidrartetkiki

Mikrobiyolojikidrartetkikiiçinsabahilkidrarınortaidrarıtercihedilir.

Numunealmasırasındadikkatedilmesigerekenkonularşuşekildedir:

10.4 İdrartarama

İdrartaramasırasındauyuşturucukullananlardahatalınegatifsonuçlarçıkartmakmak-satlımanipülasyonlarçokyaygınolmamaklaberaberzamanzamanyapılmaktadır.

Bumanipülasyonlar;idrarıdilüeetmek,sağlıklıbirbireydenalınacakidrarlakarıştırmakveyabazımaddelereklemekgibiaksiyonlardır.

Genişölçüdebudurumengellenebilir.Mesela,kimlikkontrolüyaparakvenumunealı-mınıkontrolaltındatutarakveözelliklekreatinintestsonucunureferansnoktasıolarakkullanarakbudurumengellenebilir.

Aynızamandatükürüktestiiledesteklenerekbuproblemtamamıylagiderilebilir.

g Numuneantibiyotiktedavisindenöncealınmalıdır.

g Sabahilkidrarıkullanınızvegece2’densonrasuiçmeyiniz.

g Ortaidrarıkullanınız,bölüm10.2.1‘ebakınız.

g Homojenizeettiktensonrasterilkaptansterilbirtüpe numuneyiaktarınızvetüpüdikkatlicekapatınız.

g Ortadüzeyimmersiyonkültürükullanıyorsanız kullanmatalimatlarınabakınız.

g Numunehızlıbirşekildelaboratuvaragetirilmelidir.

g Uzunsürelikateterkullanımındatoplamakabındakiidrarı kullanmayınız.Uygundezenfeksiyonuyaptıktansonra belirlenenbölgedennumuneyitoplayınız.

54 55


11. TükürüktenuyuşturucuaraştırmaKandan tükürüğeveya tükürükbezinedifüzyon,aktif transportveyaultrafiltrasyon ilegeçenveyatükürükbezitarafındanüretilenmaddelertükürükbezitetkikiylesaptanabi-lir.Tükürük,kanilekıyaslandığında,asidikbiryapıyasahiptirvehipotonikbirdavranışsergiler.

Sadecetemizveuygunbirşekildealınmıştükürüknumuneleridoğrusonuçverebilirler.

Fig.31: Numunekabındannumunetüpünetransferedilentükürükörneği

Lütfentükürüknumunesialırkenşunlaradikkatediniz:

Uyuşturucu tetkiki için tükürük analizi yaygınlaşmaya başlamıştır. Bazik yapılarındandolayı tükürüğe kolay difüze olan asidik yapıdaki uyuşturucular bu sayede kolaylıklatespitedilebilirler.

Numunedekihatayıveyanumunealımındakisabotajıyakalamakbukonudakienönem-limeseledir.

Tükürük amilazı veya kortizol gibi endojenik biomarkerleri kontrol ederek bu sorunçözümlenebilir.

g 10dakikakadarağızboşluğununboşolmasıiçinbekleyiniz.

g Numunealımınıgözlemleyiniz.

g Numunealmasüresinedikkatediniz.

56 57


12. Hatalarıyoketmekiçinipuçları

Hastahazırlama:

g Hastanınyemekveiçmekdurumunusorgulayınız veonagereklitalimatlarıveriniz.

g Hastayanumunealmasürecindespor yapmamasınısöyleyiniz.

g Hastayasigara,kahvevealkolkullanmaktan kaçınmasıgerektiğinibelirtiniz.

g Hastanınilaçkullanımdurumunuvedozajınıöğreniniz.

g Doktorunistediğitahlilleriöğreninizvehastanınrızasınıalınız.

KimlikTanımlama:

g Hastakimliğininetbirşekildebelirleyin.

g Hastaverilerinitamvedoğrubirşekildegiriniz.

g Okunaklıyazınız.

g STATnumuneleriniişaretleyiniz.

g Enfeksiyonlumateryalietiketleyiniz.

g Suyadayanıklıbirkalemleokunaklıbirşekildeetiketeyazınız.

g Etiketidüzgünyerleştiriniz.

g Etiketikanalmadanönceyazınızsonrayapıştırınız.(Mümkünse)

g Transporttüpüneetiketyapıştırmayınız.

Depolamavetransport:

g Isıdeğişmelerindensakınınız.Örn. Direktolarakgüneşışığınamaruziyet.

g Numunekapağınınkapalıolduğundaneminolunuz.

g Serumveplazmayı4C°’desaklayınız.

Kanalma:

g Doğrukanalmatüpünüseçiniz.

g Kanalmaişleminisabahsaat7ile9saatleriarasındayapınız.

g Özellikleçocuklardaoluşabilecekstres vekorkuyuazaltınız.

g Sakinbirortamoluşturunuz.

g Dışhastaların5dakikabeklemesinden sonranumunevermesinisağlayınız.

g Hastadanmümkünseyatırarakkanalınız. (Dışhastalarınoturarakkanvermesiuygundur)

g Hastanınelinipompalamasınamüsadeetmeyiniz.

g Damarınüzerinehızlıbirşekildevurmayınız.

g 60saniyedenfazlabirsüreturnikeuygulamayınız. Aksitakdirdearterakışıkesintiyeuğrayabilir.

g Turnikeyiçoksıkmayınız.(40mmHg)

g Dezenfektanınkurumasınamüsadeediniz. Numuneyisonraalınız.

g Damaragirişişleminidoğrubirşekildeuygulayınız. VACUETTE®KanAlmaTekniklerikitapçığınabakınız.

g Damarılokalizeetmekiçindokuyudelmeyiniz.

g MümkünseIVkateterdenkanalmayınız.

g İlktüpekanakımıolurolmazturnikeyiçözünüz.

g Dolumnoktasınıkontrolediniz.

g Tüpütamolarakdoldurunuz.

g Kanalımındansonratüptekinumuneyi homojenizeediniz.

g Numuneyihomojenizeediniz,çalkalamayınız.

g Şırıngakullanaraknumuneboşaltmayınız.

58 59


g Derindondurucudançıkardığınıznumunelerisubanyosu veyabuzdolabıkullanarakyavaşçaçözdürünüz. Homojenizeediniz.

g Dahaöncedondurulmuşnumuneleritekrardondurmayınız.

g Numunelerhızlıbirşekildelaboratuvaraulaştırılmalıdır.

g Numunelerdikbirşekildetaşınmalıdır.

g Işığahassasparametreleriçinışıktan numuneyiuzaktutunuz.

g Numunetransportdüzenlemelerineuyunuz.

Numunehazırlama:

g Tamkoagüleolmasıiçin30dakikakadarnumuneyidikbirşekildebekletiniz.Sonrasantrifüjlemeyapınız.

g Antikoagülantedavisigörenhastalariçinbeklemek gerekenbusüre60dakikadır.

g Plazmanumuneleriderhalsantrifüjedilebilir.

g Soğutucusantrifüjleriçinuygunısıyıayarlayınız.

g Numuneağırlığınavesantrifüjhızınadikkatediniz.

g ggücüvedakikadadevirsayısınınbirbirinden farklıkavramlarolduğunadikkatediniz.

g Numunekapaklarınsantrifüjlemeesnasında kapalıolmasınadikkateediniz.

g Santrifüjlemedensonraoluşanserumveya plazmayıkullanınız.

g Numuneyihomojenizeediniz.

g ESRtüpündekinumunelerinisedimantasyoncihazınakoymadanöncemutlakaözenlehomojenizeediniz.

Kankültürü:

g Uygunbirkankültürüşişesikullanınız.

g Kankültürünüüreticinintalimatlarıdoğrultusundasaklayınız.

g Kullanmadanönceodaısınagelmesinedikkatediniz.

g Kannumunesinimutlakaantibiyotiktedavisindenöncealınız.

g Ateşlibirhastadatitremeesnasındakanalınız. Buevredemikroorganizmayoğunluğuenüstseviyededir.Antibiyotiktedavisibaşlamışsanumune,ilaçalımısürecininsonundaalınmalıdır.

g Cildintamolarakdezenfekteedilmesikannumunesialımındanönceyapılmalıdır.Dezenfeksiyonuygulamasındansonra tambiretkiiçin30saniyebekleyiniz.(veyaüreticinintalimatlarınauyunuz)

g Dezenfekteedilenbölgeyisilmeyinizvedokunmayınız.

g Kankültürüşişesininkauçukdurdurucusukoruyucukabınçıkartılmasındansonradezenfekteedilmelidir.

g Kankültürünumuneleriilkolarakalınmalıdır.

g Yataykateterkullanaraknumunealmayınız.

g Kanalmabölgesininhemenaltındatutulacakkankültürüşişesiyardımıylanumuneyiaktarmayapmadankapalıbirsitemlekanalınabilir.

g Anaerobikşişeyehavagirişiniengellemekiçinilkönceanaerobikşişedoldurulmalıdır.

g Şüpheliklinikbulguylailgilidetaylarberaberindekiraporayazılmalıdır.

g Kanalımısırasındakankültürüşişesinidelinmealanınınaltındatutun.

g Laboratuvarahızlıbirşekildeulaştırılmalıdır.

g Aslabuzdolabındasaklanmamalıdır.

PCRtanısı:

g Daimatekkullanımlıkeldivenlerlenumunealınız.

g Numuneiçinherzamanayrıbirtüpkullanınız.

g Numunelerisadecepipetyardımıylaboşaltınız.

g Heparinlitüplerikullanmayınız.

60 61


Sabahidrarı:

g Gerekiyorsahastaaçolmalıdır.

g Numunevermedenöncesporyapılmamalıdır.

24saatlikidrar:

g 24saatiçinde1,5-2litresuiçilmelidir.

g İdrarınstabilizeolmasıgerekliiseuygun koruyucularkullanınız.

g Sabah7’deidrartoplamayabaşlayınız.

g İlkidrarıkullanmayınız.

g Birsonrakigününsabahilkidrarınakadarbütün idrarıtoplayınız.

g Hijyenedikkatediniz.

g Serinbirortamdaveışıktankorunacakşekildeidrarıbiriktiriniz.

g Toplamidrarmiktarınıtamolarakbelirleyiniz.

g Toplananidrarıhomojenizeediniz.

g Gerektiğikadarnumuneyitüpeaktarınız.

g Hastayaidrartoplamaileilgiligereklitalimatlarıveriniz.

Ortaidrar:

g Genitalbölgetemizlenmelidir.

g Temizlememaddesiveyadezenfektankullanılmamalıdır.

g Temizlemeişlemisertbirşekildeyapılmışsaveküçükbirmiktarkanamaolmuşsaidrardaeritrositgörülecektir.

g Kontamineolanidrarınilkkısmıkullanılmamalıdır.

g Sonrakiidrarakışıkesmedensterilbirkabaalınmalıdır. Akışınsonundakiidrarkullanılmamalıdır.

g İdrarkabındakiidrarhomojenizeedildikten sonratüpeaktarılmalıdır.

g İdrartoplandıktan2saatiçindelaboratuvaragetirilmelidir.

İdrarsedimantasyonu:

g Enaz10mlhomojenizeedilmişOrtaidrarkullanılmamalıdır.

g 400g’de5dakikaboyuncasantrifüjlenmelidir.

g 9,5mlsüpernatantboşaltılmalıdır.

g Gerikalan0,5ml’likkısmıanalizedilmelidir.

g Numune2saatiçerisindeçalışılmalıdır.

İdrarKültürü:

g Numuneantibiyotiktedavisindenöncealınmalıdır.

g Sabahilkidrarıkullanınızvegece2’den sonrasuiçmeyiniz.

g Ortaidrarkullanınız.

g Homojenizeettiktensonrasterilkaptansterilbirtüpenumuneyiaktarınızvetüpüdikkatlicekapatınız.

g Ortadüzeyİmmersiyonkültürükullanıyorsanızkullanmatalimatlarınabakınız.

g Numunehızlıbirşekildelaboratuvaragetirilmelidir.

g Uzunsürelikateterkullanımındatoplama kabındakiidrarıkullanmayınız.

Tükürüktoplama:

g 10dakikakadarağızboşluğununboşolmasıiçinbekleyiniz.

g Numunealımınıgözlemleyiniz.

g Numunealmasüresinedikkatediniz.

62 63


13. LiteratürArbeitsgruppePräanalytikderDeutschenVereintenGesellschaftfürKlinische ChemieundLaboratoriumsmedizin:DieQualitätdiagnostischerProben, 5.Auflage2005

DörnerK.:KlinischeChemieundHämatologie,8.Auflage2013,ThiemeVerlag

GuderW.G.,NayarananS.,WisserH.,ZawtaB.:ProbenzwischenPatientundLaborGITVerlag,Darmstadt1999

ThomasL:LaborundDiagnose,THBooksVerlagsgesellschaft,Frankfurt, 6.Auflage2005

CLSI.ProceduresfortheHandlingandProcessingofBloodSpecimensforCommonLaboratoryTests;ApprovedGuideline–FourthEdition.CLSIdocumentGP44-A4.Wayne,PA:ClinicalandLaboratoryStandardsInstitute;2010.

CLSI.ProceduresfortheCollectionofDiagnosticBloodSpecimensbyVenipuncture;ApprovedStandard-SixthEdition.CLSIdocumentGP41-A6.Wayne,PA:ClinicalandLaboratoryStandardsInstitute;2007.

HallbachJ.(2011):KlinischeChemieundHämatologie.BiomedizinischeAnalytikfürMTLAundStudium.Stuttgart,ThiemeVerlag

McCallR.;TankersleyC.M.(2012):PhlebotomyEssentials.Baltimore,WoltersKluwer|LippincottWilliams&Wilkins

RKI(2011):AnforderungenandieHygienebeiPunktionenundInjektionen.Springer-Verlag

Notlar

©GreinerBio-OneGmbHHerhakkısaklıdır

9803

26 r

ev 0

0, 1

1.20

17 t

r

Daha fazla bilgi için, lütfen www.gbo.com/preanalytics web sitesini ziyaret edin veya bizimle iletişime geçin.

ABDGreiner Bio-One North America Inc.Telefon +1 704 261-7800Faks +1 704 261-7899E-Mail [email protected]

MacaristanGreiner Bio-One Hungary Kft.Telefon +36 96 213 088Faks +36 96 213 198E-Mail [email protected]

Tayland Greiner Bio-One Thailand LtdTelefon +66 38 4656 33Faks +66 38 4656 36E-Mail [email protected]

AlmanyaGreiner Bio-One GmbH/ PreanalyticsTelefon +49 7022 948-0Faks +49 7022 948-514E-Mail [email protected]

FransaGreiner Bio-One SASTelefon +33 1 69 86 25 25Faks +33 1 69 86 25 35E-Mail [email protected]

Avusturya (Merkez Ofis)Greiner Bio-One GmbHTelefon +43 7583 6791-0Faks +43 7583 6318E-Mail [email protected]

BrezilyaGreiner Bio-One BrasilTelefon +55 19 3468-9600Faks +55 19 3468-9621E-Mail [email protected]

İngiltereGreiner Bio-One Ltd.Telefon +44 1453 8252 55Faks +44 1453 8262 66E-Mail [email protected]

Türkiye Greiner Bio-One Turkey Telefon +90 216 576 6004Faks +90 216 576 6005E-Mail [email protected]

HollandaGreiner Bio-One B.V.Telefon +31 172 4209 00Faks +31 172 4438 01E-Mail [email protected]

PortekizVACUETTE Portugal S.A.Telefon +351 252 647 721Faks +351 252 647 722E-Mail [email protected]

İspanya VACUETTE España S.A.Telefon +34 91 652 77 07Faks +34 91 652 33 35E-Mail [email protected]

İsviçre Greiner Bio-One VACUETTE SchweizTelefon +41 7 12 28 55 22Faks +41 7 12 28 55 21E-Mail [email protected]

Hindistan Greiner Bio-One INDIA Pvt., Ltd.Telefon +91 120 375 9291E-Mail [email protected]

İtalya Greiner Bio-One Italia S.r.l.Telefon +39 02 9438 3340Faks +39 02 9438 3366E-Mail [email protected]

ÇinGreiner Bio-One Suns Co., Ltd.Telefon +86 10 83 55 19 91Faks +86 10 63 56 69 00 E-Mail [email protected]

JaponyaGreiner Bio-One Co. Ltd.Telefon +81 3 3505 8875Faks +81 3 3505 8945E-Mail [email protected]

Documents

VACUETTE Preanalitik Kullanım Kılavuzu