Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
NASIONALE SERTIFIKATE (BEROEPS-)
VAKRIGLYNE
AFRIKAANS
EERSTE ADDISIONELE TAAL
Vlak 2
Implementering: Januarie 2013
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 1 van 76 17_03_2014
INLEIDING
A. Wat is Afrikaans Eerste Addisionele Taal?
Taal word gebruik om sin te maak van die wêreld deur gedagte en kommunikasie. Dit is ook 'n
manier om kulturele en estetiese waardes en betekenisse uit te druk. Doeltreffende taalgebruik
stel studente in staat om kennis te verkry, hulself uit te druk, interaksie met ander te hê en hulle
wêreld te bestuur. Die bemeestering van 'n taal bied 'n kragtige manier om diversiteit, identiteit,
kennis en idees uit te bou en uit te druk. Deur taal word studente bemagtig om hulle wêreld te
verwoord en daardeur 'n beter wêreld te skep as die een wat hulle geërf het.
Vir die Nasionale Sertifikate (Beroeps-) [NS(B)] moet die bestudering van 'n taal egter meer as
bogenoemde behels. Taal moet ook aan studente 'n manier van kommunikasie in die werkplek
bied. In die meeste gevalle behels dit 'n ander taal as hulle eie. Terwyl die meeste studente wat
by 'n kollege vir voortgesette onderwys en opleiding (VOO-kollege) inskryf blootstelling aan 'n
eerste addisionele taal (EAT) gehad het, is baie nog nie vlot of akkuraat genoeg nie. Mondelinge
vlotheid is ook nie 'n waarborg van vloeiende skryfwerk nie.
Hierbenewens moet die NS(B)-kurrikulum van Afrikaans EAT aan talle doeleindes voldoen: Dit
moet studente vir die beroepswêreld voorberei; dit moet 'n belangrike bewustheid skep van hoe
taal gebruik kan word; dit moet studente voorberei om in Afrikaans met kollegestudies reg te kom
en dit moet studente uiteindelik daarop voorberei om hulle studies voort te sit sou hulle wou.
Die volgende vaardighede en inhoud word onderrig:
Luister en praat
Lees en kyk
Skryf en aanbied
Taal en kommunikasie in praktyk.
B. Hoekom is Afrikaans Eerste Addisionele Taal 'n belangrike basisvak?
Die leer van Afrikaans EAT stel studente in staat om:-
die taalvaardighede te verkry wat nodig is om akkuraat en toepaslik te kommunikeer met
inagneming van die teikengroep, doel en konteks;
hul addisionele taal vir akademiese leer oor die kurrikulum heen te gebruik;
die taal met vertroue en genot te praat, lees, te skryf, aan te bied en daarna te luister en
te kyk. Hierdie vaardighede en houdings vorm die grondslag van lewenslange leer;
hul eie gedagtes, standpunte en emosies, mondeling en skriftelik, met vertroue uit te druk
en te motiveer ten einde onafhanklike en analitiese denkers te word;
hul addisionele taal en hul verbeelding te gebruik om meer oor hulself en hul leefwêreld
uit te vind. Dit stel hulle in staat om hul ervaringe en bevindinge aangaande die wêreld
mondeling en skriftelik uit te druk;
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 2 van 76 17_03_2014
hul addisionele taal te gebruik om toegang tot inligting te verkry en die inligting vir leer oor
die kurrikulum heen in 'n wye verskeidenheid ander kontekste te bestuur.
Inligtinggeletterdheid is 'n belangrike vaardigheid in die inligtingseeu en vorm die
grondslag van lewenslange leer;
hul addisionele taal as 'n middel tot kritiese en kreatiewe denke te gebruik: om hul menings
oor etiese kwessies en waardes uit te druk; krities om te gaan met 'n wye verskeidenheid
van tekste; die perspektiewe, waardes en magsverhoudinge wat in tekste ingeskryf is, te
bevraagteken; en tekste vir verskeie doeleindes te lees, soos genot, navorsing en die
lewer van kommentaar.
C. Watter verband is daar tussen Leeruitkomste en die Kritieke en
Ontwikkelingsuitkomste?
Probleme word geïdentifiseer en opgelos deur konteks te gebruik, individueel en in
groepe, ten einde mondelinge, lees- en skriftelike aktiwiteite te dekodeer en daaraan
betekenis te gee.
Daar word doeltreffend met ander en in spanne saamgewerk deur interaktiewe
spraakgebruik tydens aktiwiteite, besprekings en navorsingsprojekte.
Inligting word ingesamel, ontleed, georganiseer en krities geëvalueer: dit dien as
grondslag vir die ontwikkeling van taalbedrewenheid oor taaltoepassings en studievelde
heen.
Daar word doeltreffend gekommunikeer deur taalvaardighede in formele en informele
mededelings te gebruik.
Die wetenskap en die tegnologie word doeltreffend en krities gebruik om toegang tot tekste
te verkry en tekste aan te bied.
Die betrokkenheid by tekste wat bewustheid en die ontwikkeling van lewensvaardighede
en leer stimuleer dra by tot volle selfontwikkeling.
D. Watter faktore dra by tot die suksesvolle onderrig en leer van dié vak?
Taal- en rekenaarlaboratoriums en kommunikasiesimulasiesentra moet gevestig word.
'n Verskeidenheid van onderrighulpmiddels en tekstipes moet gebruik word om leer te
fasiliteer.
'n Kommunikasiebenadering moet gevolg word om leer in taal en grammatika te
vergemaklik.
Verskillende ander assesseringsmiddele as skriftelike eksamens moet ingesluit word.
Lektore moet algemene kennis, vaardighede, waardes en houdings kontekstualiseer om
leer op besondere beroepsvelde van toepassing te maak.
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 3 van 76 17_03_2014
AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL VLAK 2
INHOUD
1 DUUR EN ONDERRIGTYD ………………………………………………….…………. 4
2 VAKUITKOMSTE EN TOESPITSING OP VLAK …………………………………….. 4
3 ASSESSERING…………………………………………………………………………… 4
3.1 Interne assessering ………………………………………..……………………. 4
3.2 Eksterne assessering……………………….………………..…….……….…… 4
4 GEWIGSWAARDES VAN ONDERWERPE …………………….…………….……… 5
5 BEREKENING VAN FINALE PUNT……………………………..….…………………. 5
6 SLAAGVEREISTES ……………………………………………………………….. 5
7 VAK- EN LEERUITKOMSTE …………….. …………………………………………… 5
Onderwerp 1: Luister en praat ……………………………………………………… 7
Onderwerp 2: Lees en kyk …………………………………..……………………… 10
Onderwerp 3: Skryf en aanbied ……………………………………………………. 13
Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk ..………..…..…………………. 15
8 HULPBRONBEHOEFTES VIR DIE ONDERRIG VAN AFRIKAANS EAT VLAK 2 17
8.1 Mensehulpbronne ……………………………………………………………….. 17
8.2 Fisiese hulpbronne ……………………………………………………………… 17
8.3 Toerusting ………………………………………………………………………... 17
8.4 Verbruiksgoedere ..………………………………..……………………………. 17
8.5 Leer- en onderrigmateriaal …………………..………………………………… 17
8.6 Hulpbronne vereis vir elke klaskamer ………………………………………… 17
AANHANGSEL A: PROGRESSIETABELLE ................................................................. 19
AANHANGSEL B: BENADERINGS TOT TAALONDERRIG IN 'N
BEROEPSPROGRAM ...................................................................................................... 36
AANHANGSEL C: LUISTER-, LEES- EN KYKTEKSTE ……………………................... 41
AANHANGSEL D: MONDELINGE EN SKRIFTELIKE TEKSTE EN TEKSTE VIR
AANBIEDING GEPRODUSEER ..................................................................................... 43
AANHANGSEL E: LYS VAN AANBEVOLE KORTVERHALE ...................................... 50
AANHANGSEL F: VOORGESTELDE ONDERRIGPLAN VIR VLAK 2 ......................... 52
WOORDELYS ………………………………………………………………………………… 56
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 4 van 76 17_03_2014
1. DUUR EN ONDERRIGTYD
Hierdie program is 'n eenjaarinstruksieprogram wat 200 ideële ure beslaan. Die vak kan deeltyds aangebied word mits daar aan al die assesseringsvereistes voldoen word. Daar moet op 'n wyse wat leerhindernisse uitskakel vir studente met spesiale onderwysbehoeftes voorsiening gemaak word.
2. VAKUITKOMSTE EN TOESPITSING OP VLAK
Sako-kwalifikasie 50440 Afrikaans EAT Vlak 2 is ontwerp as basisvak wat op interaksie en funksionele
werkplekgeletterdheid toegespits is. Die grootste deel van die kurrikulum bestaan dus uit daardie
vaardighede wat studente nodig het om in die werksomgewing te funksioneer.
Afrikaans EAT Vlak 2 het ten doel:-
om studente voor te berei om vir verskeie doeleindes met funksionele tekste besig te wees
om studente te lei om in die werkplekkonteks akkuraat en toepaslik te kommunikeer
(mondeling en skriftelik)
om studente in staat te stel om toegang tot inligting te verkry vir werk-verwante doeleindes
en die inligting te bestuur.
3. ASSESSERING
Die inligting wat in hierdie dokument rakende interne en eksterne assessering verskaf word, het
ten doel om die lektor in te lig, te help en te lei om die onderrig van die vak doeltreffend te beplan.
Die Assesseringsriglyne vir Afrikaans Eerste Addisionele Taal Vlak 2, wat hierdie dokument
aanvul, verskaf in besonderhede inligting oor hoe om interne en eksterne assesserings asook
puntetoekenning te beplan en uit te voer.
3.1 Interne assessering (25 persent)
Gedetailleerde inligting betreffende interne assessering en moderering word in die huidige
Riglyne vir Interne Deurlopende Assessering (IDASS), wat deur die Departement van Hoër
Onderwys en Opleiding (DHET) verskaf word, uiteengesit.
3.2 Eksterne assessering (75 persent)
'n Nasionale eksamen word jaarliks in Oktober/November afgeneem by wyse van 'n vraestel of
vraestelle wat ekstern opgestel en gemodereer word.
Gedetailleerde inligting betreffende eksterne assessering en moderering word in die Nasionale
beleid oor die afneem, administrasie en bestuur van die assessering van die Nasionale Sertifikaat
(Beroeps-), wat op 12 September 2007 in Staatskoerant No. 30287 gepubliseer is, uiteengesit.
4. GEWIGSWAARDES VAN ONDERWERPE
ONDERWERPE GEWIGSWAARDE *ONDERRIGURE
1. Luister en praat 5% 15
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 5 van 76 17_03_2014
2. Lees en kyk 40% 35
3. Skryf en aanbied 30% 45
4. Taal en kommunikasie in praktyk 25% 15
TOTAAL 100% 110
*Onderrigure het betrekking op die minimum getal ure wat vir persoonlike instruksie en onderrig vereis word. Hierdie getal sluit die tyd uit wat aan hersiening, formele IDASS-take, studentvoorbereiding vir assessering buite klastyd, mondelinge aanbiedings, asook interne en eksterne eksamens bestee word. Die getal toegekende onderrigure word beïnvloed deur die gewigswaarde van die onderwerp, die kompleksiteit van die vakinhoud en die duur van die akademiese jaar.
5. BEREKENING VAN FINALE PUNT
Deurlopende assessering: Student se punt/100 x 25/1 = 'n punt uit 25 (a)
Punt vir teoretiese eksamen: Student se punt/100 x 75/1= 'n punt uit 75 (b)
Finale punt: (a) + (b) = 'n punt uit 100
Alle punte word stelselmatig verwerk en akkuraat opgeteken om as 'n drukstukbewys vir onder andere modererings- en verifikasiedoeleindes beskikbaar te wees.
6. SLAAGVEREISTES
Die student moet 40 persent in hierdie vak behaal om te slaag.
7. VAK- EN LEERUITKOMSTE
Die vaardighede wat deur die kurrikulum voorgeskryf word, word verdeel in daardie wat vereis
dat die lektor 'n verskeidenheid van insette gee en daardie wat van studente vereis om 'n
verskeidenheid van uitsette te lewer. Dit is belangrik om daarop te let dat die insette wat studente
ontvang aangebied moet word op 'n vlak wat toepaslik is op hulle kognitiewe en taalkundige
ontwikkeling, d.i. die inset moet verstaanbaar wees.
Tekste wat kompak en ryk aan besonderhede is moet vir klaskamergebruik behou word.
Outentieke tekste moenie afgewys word ten gunste van afgewaterde tekste wat gekies word in
die veronderstelling dat studente se taalvaardighede swak ontwikkel is en hulle dus nie moeilike
tekste moet kry nie. Dit is belangrik dat studente moeilike tekste ontvang om hulle taalkundige
vaardighede te ontwikkel. By afhandeling van Afrikaans EAT Vlak 2 moes die studente die
volgende onderwerpe gedek het:
Onderwerp 1: Luister en praat
Onderwerp 2: Lees en kyk
Onderwerp 3: Skryf en aanbied
Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk.
Grammatikastrukture en -konvensies is deel van Onderwerp 4, en die vaardighede daarvoor moet
binne konteks onderrig word. Hierdie vaardighede moet in die onderrig van al die onderwerpe
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 6 van 76 17_03_2014
versterk en geïntegreer word. Dit moet woordkeuse, spelling, sinskonstruksie, interpunksie,
paragraafindeling, die hersiening van grammatikastrukture wat op vroeëre vlakke onderrig is en
die inleiding van nuwe taalstrukture insluit.
Elke vaardigheid wat deel is van die kurrikulum behels 'n PROSES wat, met die hooftrekke van
die tersaaklike onderwerpe, in die Vakriglyne ingesluit word.
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 7 van 76 17_03_2014
Onderwerp 1: Luister en praat
Vakuitkoms 1.1: Luister in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes
Die luisterproses
Vóór luister: Dit behels al daardie aktiwiteite waarby studente vóór luister betrokke is. Dit sluit in
die aktivering van agtergrondskennis, 'n voorspelling waarna hulle gaan luister en fisiese
gereedheid.
Tydens luister: Vlak 2-studente moet luister om gepas te reageer en waardering te toon.
Ná luister: Dit sluit in die beantwoording van vrae, die hersiening van notas, die gebruik van
inligting om antwoorde te formuleer en die maak van opsommings.
Terugvoering: Sodra die luisteraktiwiteite afgehandel is, moet studente terugvoering ontvang oor
daardie aspekte waarin hulle presteer het en daardie wat moet verbeter.
Leeruitkomste
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór luister
1.1.1 voorspellings te maak op grond van vrae deur die lektor
Tydens luister
1.1.2 vir spesifieke inligting te luister
1.1.3 te luister om betekenis af te lei en woordeskat uit te brei
1.1.4 notas, ook diktaat, af te neem
1.1.5 met waardering te luister
Ná luister
1.1.6 notas te hersien
1.1.7 opsommings te maak deur visuele voorstellings te gebruik
1.1.8 instruksies uit te voer en aanwysings te volg
1.1.9 op die teks te reageer deur vrae te beantwoord
Terugvoering
1.1.10 terugvoering te gebruik om op hul luisterprestasie te verbeter
Omvang (luistertekste): Naslaan-, inligting- en kreatiewe tekste (kortverhaalvoorlesings)
Omvang (kortverhale): Aanhangsel E
Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme,
spinnerakke, hiërargiese strukture (bv. organogramme) en strokiesprente
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 8 van 76 17_03_2014
Vakuitkoms 1.2: Praat akkuraat en korrek in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes en gehore
Die praatproses
Formele praataktiwiteite
Vóór praat: Beplan en organiseer idees en inligting, en vors hulle na. Oefen die praataktiwiteit.
Tydens praat: Vlak 2-vaardighede sluit in 'n bewustheid van die gehoor, doel en konteks; die
gebruik van toepaslike en akkurate taalstrukture en -konvensies; en die duidelike lewering en
gebruik van toepaslike verbale en nieverbale tegnieke. Voorbereide praataktiwiteite wat in hierdie
kategorie hoort, is voorbereide toesprake en voorbereide hardop lees.
Terugvoering: Studente dink na oor hul prestasie en ontvang terugvoering van die lektor en hulle
porture betreffende die swak en sterk punte van hulle aanbieding.
Informele praataktiwiteite
Vóór praat: Organiseer idees.
Tydens praat: Vlak 2-vaardighede sluit in bewustheid van die gehoor, doel en konteks; gebruik
van toepaslike en akkurate taalstrukture en -konvensies; duidelike lewering en die gebruik van
toepaslike verbale en nieverbale tegnieke. Dit behels die oefen van die tipe praataktiwiteit wat
meestal in 'n sosiale omgewing plaasvind. Op Vlak 2 is dit groepbesprekings, gesprekvoeringof
dialoog, en die gee van aanwysings en instruksies.
Terugvoering: Studente dink na oor hul prestasie en ontvang terugvoering van die lektor
betreffende die swak en sterk punte van hulle aanbieding.
Leeruitkomste
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór praat
1.2.1 idees en inligting te beplan, na te vors en te organiseer
1.2.2 praataktiwiteite te oefen
Tydens praat
1.2.3 logiese en samehangende sinne te formuleer
1.2.4 toepaslike vrae vir sosiale en akademiese doeleindes te formuleer
1.2.5 toepaslik op vrae te reageer
1.2.6 aan groepbesprekings deel te neem
1.2.7 aanwysings, instruksies en demonstrasies te gee
1.2.8 'n voorbereide gedeelte hardop te lees
1.2.9 'n toespraak voor te berei en te lewer met gebruikmaking van visuele hulpmiddels, ook
prente, voorwerpe, musiek en beweging
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 9 van 76 17_03_2014
1.2.10 nieverbale kommunikasie doeltreffend te gebruik
1.2.11 taal grammatikaal korrek te gebruik
1.2.12 hul waardering en genieting van kreatiewe tekste uit te spreek aan die hand van
agtergrond, skryftegnieke, stilistiese middele, temas, karakters en intrige
Terugvoering
1.2.13 opbouende terugvoering aan ander sprekers te gee
1.2.14 oor eie prestasie na te dink deur basiese selfassesseringskriteria te gebruik om op eie
prestasie te verbeter
Omvang (mondelinge tekste): Voorbereide toespraak (aanbieding van navorsing); voorbereide
hardop lees; bespreking/gesprekvoering/dialoog in sosiale en akademiese kontekste; en die
gee van aanwysings en instruksies
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 10 van 76 17_03_2014
Onderwerp 2: Lees en kyk
Vakuitkoms 2.1: Lees om betekenis te bepaal en toepaslik op die bedoelde boodskap te reageer
Die leesproses
Vóór lees: Dit behels strategieë om studente vir lees voor te berei, insluitende blaailees, vluglees,
voorspelling en die aktivering van agtergrondkennis.
Tydens lees: Vlak 2-studente spits hul toe op inhoud, woordkeuse en inligting. 'n Noukeurige
lees van die teks word ondersteun deur vrae wat die lektor vra. Dit behels die lees van tekste op
woordvlak en sluit in die ontsyfering van die betekenis van woorde deur middel van
woordaanvalsvaardighede, konteks en woordeboekgebruik.
Ná lees: Daar word van Vlak 2-studente vereis om vrae oor die teks te beantwoord en die tekstipe
by geleentheid in hulle eie skryfwerk te reproduseer.
Terugvoering: Studente ontvang duidelike terugvoering van die lektor oor aspekte wat goed
gedoen is en daardie wat aandag nodig het.
Leeruitkomste
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór lees
2.1.1 tekste te blaailees ten einde 'n oorsig van die teks te kry
2.1.2 tekste te vluglees om spesifieke inligting te vind
2.1.3 voorspellings te maak op grond van vrae deur die lektor
2.1.4 tekste te herlees om inligting te bevestig
Tydens lees
2.1.5 tekste op 'n woordvlak te verstaan deur drie strategieë te identifiseer en te gebruik om
betekenis te bepaal, d.i.: konteks; woordeboekvaardighede; en
woordaanvalsvaardighede soos die bepaling van wortels, voorvoegsels en
agtervoegsels
2.1.6 tekste te verstaan deur die volgende te identifiseer en te verduidelik: sinspeling (allusie);
idiome en spreekwoorde; denotasie en konnotasie; oorsprong van woorde; woorde wat
algemeen verwar word; asook afkortings en akronieme
2.1.7 elemente van kreatiewe tekste (kortverhale) te lees, te ontleed en te evalueer
2.1.8 toepaslike inligting en besonderhede in die teks te vind
2.1.9 vir eie genot besig te wees met uitgebreide lees
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 11 van 76 17_03_2014
Ná lees
2.1.10 begrip te toon deur vrae akkuraat te beantwoord
2.1.11 tekste op te som deur middel van visuele voorstellings
2.1.12 sommige tekstipes in hulle skryfwerk te reproduseer
Terugvoering
2.1.13 op terugvoering te reageer deur op eie prestasie te verbeter
Omvang (leestekste): Kreatiewe tekste (kortverhale); formele briewe (navraag- en klagbrief en antwoorde daarop); inligting- en naslaantekste (soos pamflette en brosjures); klein- en sieradvertensies; plakkate en kennisgewings oor geleenthede of uitnodigings daarna; sosialemediatekste (op blogs, Facebook en Twitter); asook selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos Omvang (kortverhale): Aanhangsel E Omvang (kortverhaalelemente): Agtergrond, stilistiese middele (vergelyking, metafoor, personifikasie en ironie), temas, karakters en intrige
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 12 van 76 17_03_2014
Vakuitkoms 2.2: Lees/kyk na en assesseer visuele tekste en nieverbale vorme van kommunikasie en formuleer toepaslike response op die bedoelde boodskap
Die kykproses
Vóór kyk: Studente benodig insette betreffende die tipe visuele teks en die kenmerke daarvan
voordat daar na die teks gekyk word.
Kyk: Vlak 2-studente moet na visuele tekste kyk met aandaggewing aan die formaat, uitleg,
gebruik van kleur, betekenis, boodskap en doel. Tekste sluit breinkaarte, klein- en
sieradvertensies en strokiesprente in.
Ná kyk: Vlak 2-studente moet vrae oor die teks beantwoord en die tekstipe by geleentheid in
hulle eie skryfwerk reproduseer.
Terugvoering: Studente ontvang duidelike terugvoering van die lektor op aspekte wat goed
gedoen is en dié wat aandag nodig het.
Leeruitkomste
Studente demonstreer die vermoë om:
Kyk
2.2.1 na visuele tekste te kyk om die betekenis, boodskap en doel daarvan af te lei, met aandaggewing aan kenmerke soos formaat, uitleg, grootte en die gebruik van kleur
2.2.2 na nieverbale vorme van kommunikasie te kyk om die betekenis, boodskap en doel daarvan te bepaal
Ná kyk
2.2.3 vrae oor die teks en die nieverbale vorme van kommunikasie te beantwoord
2.2.4 visuele tekste te reproduseer
Terugvoering
2.2.5 duidelike terugvoering in hulle werk op te neem om op hulle prestasie te verbeter
Omvang (visuele tekste): Visuele voorstellings; skedules; liggaamstaal en gebare; tekens,
gebaretaal en simbole; strokiesprente; pamflette en brosjures; klein- en sieradvertensies;
plakkate en kennisgewings oor geleenthede of uitnodigings daarna; sakebriewe;
sosialemediatekste op blogs, Facebook en Twitter; selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos
Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme,
spinnerakke, hiërargiese strukture (bv. organogramme) en strokiesprente
Omvang (nieverbale vorme van kommunikasie): Liggaamstaal, gebare, tekens, gebaretaal* en
simbole
*Gebaretaal word nie geassesseer nie
Omvang (sakebriewe): Navraagbrief en antwoord daarop; klagbrief en antwoord daarop
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 13 van 76 17_03_2014
Onderwerp 3: Skryf en aanbied Vakuitkoms 3.1: Skryf en bied aan vir 'n gespesifiseerde verskeidenheid van doeleindes en teikengroepe deur taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in sosiale en akademiese kontekste toepaslik is
Die skryf- en aanbiedproses
Vóór skryf: Studente bestudeer en ontleed die struktuur en taalkenmerke van die tekstipe.
Skryf: Studente beplan, skryf 'n konsep, ontvang terugvoering en hersien. Die terugvoering- en
hersieningsproses word herhaal totdat dit duidelik is dat die student op die eerste konsep verbeter
het. Vlak 2-skryftake word toegespits op woord- en sinsvlak met nadruk op styl, interpunksie en
spelling. Dit is ook toegespits op die kognitiewe akademiese vaardighede "verduidelik, bespreek,
onderskei, vergelyk en kontrasteer (stel teenoor)" om studente daarop voor te berei om akkurate
akademiese taal in alle vereiste leeraktiwiteite te gebruik.
Ná skryf: Die student redigeer en proeflees die finale konsep vóór indiening.
Terugvoering: Studente ontvang individuele of kollektiewe terugvoering, soos van toepassing op
en na gelang van die taak.
Leeruitkomste
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór skryf
3.1.1 'n skryftaak te beplan (dinkskrum, breinkaarte, ens.) en inligting ooreenkomstig die
struktuur en kenmerke van die vereiste tekstipe te organiseer
Skryf
3.1.2 'n eerste en 'n finale konsep te skryf
3.1.3 'n gepaste styl en struktuur te gebruik
3.1.4 die korrekte grammatika, interpunksie, spelling, sinstruktuur en paragraafindeling te
gebruik
3.1.5 kort stukke te skryf in antwoord op eksamenopdragwoorde
Ná skryf
3.1.6 'n finale konsep van hulle skryfwerk te redigeer en te proeflees, met bewustheid van
plagiaat en die korrekte gebruik van bronne
3.1.7 'n finale konsep aan te bied deur die konvensies en formate te gebruik wat deur die
konteks vereis word
Terugvoering
3.1.8 terugvoering wat tydens die skryfproses gegee is in daaropvolgende konsepte op te
neem om daarop te verbeter
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 14 van 76 17_03_2014
Omvang (skriftelike tekste): Beskrywing met visuele voorstelling of die aanbied van inligting in
visuele voorstelling; prosedurele skryfwerk; klein- en sieradvertensies; plakkaat; formele briewe
(klagbrief en antwoord daarop, navraagbrief en antwoord daarop); navorsingsverslag;
sosialemediaskryfwerk (blogs, Facebook-plasing of -advertensie, twiet op Twitter);
selfoonboodskap (SMS) en e-pos; plakkaat of kennisgewing oor sosiale geleentheid (vir
advertensie- of uitnodigingdoeleindes) of ander vorm van uitnodiging
Omvang (visuele beskrywings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme,
spinnerakke, hiërargiese strukture (bv. organogramme) en strokiesprente
Omvang (eksamenopdragwoorde): Ontleed; lewer kommentaar op; vergelyk; stel teenoor; lewer
kritiek op; omskryf; beskryf; bepaal; gee 'n diagrammatiese voorstelling; bespreek;
beoordeel/evalueer; illustreer; vertolk; motiveer; meld/maak 'n lys; motiveer; beskryf in breë
trekke; bewys; bring … in verband met/doen verslag van; hersien/beoordeel; toon of dui aan;
verklaar of noem; bewys, bevestig of staaf; gee 'n opsomming van; skets, ontwerp, teken,
bespeur, gaan na
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 15 van 76 17_03_2014
Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk
Vakuitkoms 4.1: Bestudeer en gebruik 'n verskeidenheid van teorieë om die
doeltreffendheid van kommunikasie in sosiale en akademiese omgewings te verbeter
Die proses vir die onderrig van kommunikasieteorie
Sommige aspekte van die kurrikulum van Afrikaans EAT Vlakke 2-4 vereis teoretiese insette. Dit
word die beste deur regstreekse instruksie, gevolg deur oefening en toepassing, en laastens
terugvoering, bereik.
LET WEL: Kommunikasieformate verskil; dus moet die klaskamerbenadering buigsaam en
nie voorskriftelik wees nie. Organisasies gebruik verskillende formate en konvensie in
kommunikasiepraktyk. Lektore en eksaminatore moet dit in onderrig en leer in gedagte
hou.
Leeruitkomste
Studente demonstreer die vermoë om:
4.1.1 die beginsels van doeltreffende kommunikasie te verken en te verduidelik
4.1.2 die elemente van doeltreffende kommunikasie aan die hand van 'n model of proses (bv.
'n vloeidiagram) te beskryf en te verduidelik
4.1.3 die hindernisse vir doeltreffende kommunikasie en die maniere waarop dit uitgeskakel of
oorkom kan word, te identifiseer en te verduidelik
4.1.4 die verskillende kategorieë en kanale van kommunikasie te verduidelik en te verken
Omvang: Beginsels van doeltreffende kommunikasie; die elemente, kategorieë en kanale van
kommunikasie; asook hindernisse vir kommunikasie
Omvang (kategorieë): Intrapersoonlike kommunikasie; interpersoonlike kommunikasie; massakommunikasie
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 16 van 76 17_03_2014
Vakuitkoms 4.2: Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatika-konvensies
en wend dit korrek aan in sosiale en akademiese omgewings
Die proses vir die onderrig van taal binne konteks
Hierdie proses behels die bekendstelling van die taal- en grammatikastrukture en -konvensies
van Afrikaans. Studente moet hierdie taal- en grammatikastrukture deur middel van tekste lees
of daarna kyk en luister. Studente moet hierdie taal- en grammatikastrukture ook akkuraat gebruik
om mondelinge en skriftelike tekste te produseer.
Vóór aktiwiteit: Stel studente deur middel van lees en kyk bekend aan 'n spesifieke tekstipe.
Aktiwiteit: Lees, kyk of luister na die teks met aandaggewing aan spesifieke taal- en
grammatikastrukture en -konvensies. Aktiwiteite sluit in die ontleding en bespreking van die
tekskenmerke en die uitvoerige onderrig van grammatika en woordeskat om studente se
bemeestering van betekenis en vorm te ondersteun.
Ná aktiwiteit: Studente pas die nuut verworwe grammatikavaardighede toe deur middel van
oefeninge waarin die verskillende vorme deur herhaling versterk word. Studente gebruik hul nuut
verworwe vaardighede om akkurater en uitgebreider skryfwerk te produseer.
Terugvoering: Studente ontvang terugvoering op die voltooide grammatikaoefeninge asook op
die uitgebreider skryfwerk.
LET WEL: Taal word binne die konteks van luister, praat, lees en kyk, asook die skryf en
aanbieding van modale aktiwiteite onderrig. Uitvoerige en sistematiese
grammatikaonderrig is egter ook nodig.
Leeruitkomste
Studente demonstreer die vermoë om:
4.2.1 'n verskeidenheid van Afrikaanse taalstrukture en grammatikakonvensies akkuraat te
identifiseer en binne 'n sosiale of akademiese konteks aan te wend
Omvang: Rededele of woordsoorte (selfstandige naamwoorde, lidwoorde, voornaamwoorde,
byvoeglike naamwoorde, bywoorde, voorsetsels, voegwoorde, werkwoorde en hulpwerkwoorde);
eenvoudige, saamgestelde en komplekse sinne; ontkenningsvorme; woordorde;
werkwoordooreenstemming; punktuasie & spelling; een woord vir 'n frase; woordeskatuitbreiding;
sinonieme en antonieme; homonieme en homofone; sleng en jargon
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 17 van 76 17_03_2014
8. HULPBRONBEHOEFTES VIR DIE ONDERRIG VAN AFRIKAANS EAT VLAK 2
8.1 Mensehulpbronne
Die lektor moet 'n graad of diploma hê en spesialiseer in die taal wat aangewese is vir die basisvak
Afrikaans EAT. Hy of sy is 'n gekwalifiseerde assessor en vaardig in die fasilitering van leer in
uitkomsgebaseerde onderwys. Dit is belangrik dat die lektor rekenaargeletterd is.
8.2 Fisiese hulpbronne
Klaskamers vir teorie, toegerus met kennisgewingborde
Taal- en leeslaboratoriums (elektronies en/of papiergebaseer)
Hulpbron-/mediasentra
Rekenaarkamer met Internettoegang
Simulasiesentra (praktiese kamers, kantoorsentra en/of ontvangsareas), toegerus met
faksmasjiene, rekenaars, kopieerders en drukkers
8.3 Toerusting
Bandopnemers met mikrofone
Televisie
DVD-speler
Truprojektor en skerm
Dataprojektor en skerm
Videomasjien
8.4 Verbruiksgoedere
Lêers vir Portefeuljes van Bewyse (PvB)
Transparante (vir skryf en inbrand), drukpapier en inkkassette vir faksmasjiene en drukkers
Skoon CD's en DVD's
Oorfone
Skryfbehoeftes, byvoorbeeld penne, potlode, kryt, magnete, bordpapier en gekleurde
papier
8.5 Leer- en onderrigmateriaal
Handboeke
Woordeboeke – verkieslik een per student vir tuisgebruik en 'n stel van 30 per klas
Koerante, tydskrifte en plakkate
DVD's, CD's en lees- en taalsagteware
8.6 Hulpbronne benodig vir elke klaskamer
'n Stel Afrikaanse woordeboeke
'n Stel tweetalige woordeboeke (afhangende van die huistaal van die studente)
'n Stel tesourusse
'n Stel Afrikaanse handboeke en studiegidse.
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 18 van 76 17_03_2014
AANHANGSEL A: PROGRESSIETABELLE
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 19 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL A : PROGRESSIETABELLE
UITGANGSVLAKUITKOMSTE
LET WEL: Die kurrikulum is ontwerp om sonder onnodige herhaling van een vlak na die volgende te vorder. Eerstens word veronderstel dat studente
wat tot Vlak 3 toetree die inhoud van Vlak 2 bemeester het en in staat is om die vaardighede toe te pas wat hulle verwerf het. Dieselfde is van
toepassing op toetrede tot Vlak 4 en die inhoud van Vlak 3. Hierdie vaardighede hoef NIE weer onderrig te word NIE. Tweedens het Vlak 2-studente
baie steun nodig met die hantering van die inhoud; Vlak 3-studente moet in staat wees om onafhankliker te werk en Vlak 4-studente moet in staat
wees om baie van die take sonder hulp te verrig. Laastens is elke vlak op 'n spesifieke geletterdheid toegespits met die bedoeling dat dit aan die
einde van Vlak 4 bemeester is, d.i. akademiese geletterdheid, werkplekgeletterdheid en kritiese geletterdheid.
Vlak 2 – LEERKONTEKS – TOESPITSING OP AKADEMIESE GELETTERDHEID
om studente voor te berei om vir verskillende doeleindes met akademiese tekste besig te wees
om studente te lei om in die leerkonteks akkuraat en toepaslik te kommunikeer (praat en skryf)
om studente in staat te stel om vir leerdoeleindes toegang te verkry tot inligting en dié inligting te bestuur
Vlak 3 – WERKPLEKKONTEKS – TOESPITSING OP FUNKSIONELE WERKPLEKGELETTERDHEID
om studente voor te berei om vir verskillende doeleindes met funksionele tekste besig te wees
om studente te lei om in die werkplekkonteks akkuraat en toepaslik te kommunikeer (praat en skryf)
om studente in staat te stel om vir werk-verwante doeleindes toegang te verkry tot inligting en dié inligting te bestuur
Vlak 4 – DIVERSE KONTEKSTE – TOESPITSING OP KRITIESE GELETTERDHEID
om studente voor te berei om hulle eie gedagtes, standpunte en emosies mondeling en skriftelik met vertroue uit te druk en te motiveer
ten einde onafhanklike en analitiese denkers te word
om studente te lei om Afrikaans te gebruik om hulle menings oor etiese kwessies en waardes uit te druk
om studente in staat te stel om in diverse kontekste krities met inligting om te gaan.
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 20 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
VAKUITKOMSTE PER ONDERWERP EN VLAK
VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4
Onderwerp 1: Luister en praat
VU 1: Luister in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes
VU 2: Praat akkuraat en korrek in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes en gehore
Onderwerp 1: Luister en praat
VU 1: Luister en reageer in werkplekkontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes
VU 2: Praat akkuraat en korrek in werkplek-kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes en gehore
Onderwerp 1: Luister en praat
VU 1: Luister en reageer krities in diverse kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes
VU 2: Praat akkuraat en korrek in diverse kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes en gehore
Onderwerp 2: Lees en kyk
VU 1: Lees om betekenis te bepaal en antwoorde op die bedoelde boodskap te formuleer
VU 2: Lees/kyk na en assesseer verbale en nieverbale vorme van kommunikasie en formuleer antwoorde op die bedoelde boodskap
Onderwerp 2: Lees en kyk
VU 1: Lees om betekenis te bepaal en antwoorde op die bedoelde boodskap te formuleer
VU 2: Lees/kyk na en assesseer multimodale vorme van werkplekkommunikasie en formuleer antwoorde op die bedoelde boodskap
Onderwerp 2: Lees en kyk
VU 1: Lees tekste krities en formuleer insigryke antwoorde op die bedoelde boodskap
VU 2: Lees multimodale vorme van kommunikasie krities of kyk krities daarna en formuleer insigryke antwoorde op die bedoelde boodskap
Onderwerp 3: Skryf en aanbied
VU 1: Skryf en bied aan vir 'n gespesifiseerde verskeidenheid doeleindes en teikengroepe deur die korrekte taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in sosiale en akademiese kontekste toepaslik is
Onderwerp 3: Skryf en aanbied
VU 1: Skryf en bied aan vir 'n gespesifiseerde verskeidenheid doeleindes en teikengroepe deur die korrekte taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in werkplekkontekste toepaslik is
Onderwerp 3: Skryf en aanbied
VU 1: Skryf tekste en bied hulle aan vir 'n wye verskeidenheid doeleindes en teikengroepe deur die korrekte taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in diverse kontekste toepaslik is
Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk
VU 1: Bestudeer en gebruik 'n verskeidenheid van teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in sosiale en akademiese omgewings te verbeter
VU 2: Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies en wend hulle korrek aan in sosiale en akademiese omgewings
Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk
VU 1: Bestudeer en gebruik 'n verskeidenheid van teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in werksomgewings asook begrip vir dié omgewings te verbeter
VU 2: Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies en wend hulle korrek aan in werksomgewings
Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk
VU 1: Bestudeer en gebruik 'n verskeidenheid van teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in diverse kontekste te verbeter
VU 2: Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies en wend hulle korrek aan in diverse kontekste/omgewings
VU = Vakuitkoms
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 21 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
LEERUITKOMSTE PER ONDERWERP EN VLAK
ONDERWERP 1: Luister en praat
VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4
Vakuitkoms 1.1
Luister in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes
Luister in werkplekkontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes
Luister en reageer krities in diverse kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes
Leeruitkomste Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór luister
1.1.1 voorspellings te maak op grond van vrae deur die lektor
Tydens luister
1.1.2 vir spesifieke inligting te luister 1.1.3 te luister om betekenis af te lei en
woordeskat uit te brei 1.1.4 notas, ook diktaat, af te neem 1.1.5 met waardering te luister
Ná luister
1.1.6 notas te hersien 1.1.7 opsommings te maak deur visuele
voorstellings te gebruik 1.1.8 instruksies uit te voer en
aanwysings te volg 1.1.9 op die teks te reageer deur vrae te
beantwoord
Terugvoering
1.1.10 terugvoering te gebruik om op hul luisterprestasie te verbeter
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór luister
1.1.1 voorspellings te maak op grond van die titel
Tydens luister
1.1.2 te luister om interaksies te evalueer 1.1.3 te luister om die betekenis en doel
van die teks af te lei 1.1.4 notas af te neem 1.1.5 met waardering te luister
Ná luister
1.1.6 notas te hersien 1.1.7 puntsgewys opsommings van
interaksies te maak 1.1.8 op die teks te reageer deur vrae te
beantwoord
Terugvoering
1.1.9 terugvoering te gebruik om op hul luisterprestasie te verbeter
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór luister
1.1.1 voorspellings te maak
Tydens luister
1.1.2 te luister om krities te ontleed en te evalueer
1.1.3 te luister om betekenis af te lei en inhoud krities te ontleed
1.1.4 notas af te neem 1.1.5 met waardering te luister
Ná luister
1.1.6 notas te hersien 1.1.7 die hoofpunte van 'n luisterteks op
te som deur 'n précis te skryf 1.1.8 op die teks te reageer deur
belangrike vrae te beantwoord
Terugvoering
1.1.9 terugvoering te gebruik om op hul luisterprestasie te verbeter
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 22 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
Assessering-standaarde
1.1.1 Voorspellings word gemaak op grond van vrae deur die lektor
1.1.2 Betekenis word afgelei en woordeskat deur luister uitgebrei
1.1.3 Notas en diktaat word afgeneem
1.1.4 Notas word hersien
1.1.5 Opsommings word gemaak deur visuele voorstellings te gebruik
1.1.6 Instruksies word uitgevoer en aanwysings gevolg
1.1.7 Vrae word beantwoord as 'n aanduiding van luisterreaksie
1.1.8 Luisterstrategieë word gebruik vir 'n verskeidenheid van sosiale en akademiese doeleindes
1.1.9 Terugvoering word gebruik om op prestasie te verbeter
1.1.1 Voorspellings word gemaak op grond van die titel van 'n teks
1.1.2 Interaksies word geëvalueer deur daarna te luister
1.1.3 Die betekenis en doel van die teks word afgelei deur daarna te luister
1.1.4 Notas word afgeneem
1.1.5 Waardering word uitgespreek in reaksie op luistertekste
1.1.6 Notas word hersien
1.1.7 Opsommings word puntsgewys gemaak
1.1.8 Vrae gebaseer op die luistertekste word beantwoord
1.1.9 Terugvoering word gebruik om daaropvolgende luisterprestasies te verbeter
1.1.1 Voorspellings word gemaak voordat daar na die teks geluister word
1.1.2 Interaksies word krities ontleed en geëvalueer
1.1.3 Betekenis word afgelei en inhoud krities ontleed
1.1.4 Notas word afgeneem
1.1.5 Waardering word uitgespreek in reaksie op luistertekste
1.1.6 Notas word hersien
1.1.7 Die hoofpunte van luistertekste word in 'n précis opgesom
1.1.8 Belangrike vrae gebaseer op die luistertekste word beantwoord
1.1.9 Terugvoering word gebruik om daaropvolgende prestasies te verbeter
Omvang Omvang (luistertekste): Naslaan- en inligtingtekste en kreatiewe tekste (lees van kortverhale)
Omvang (kortverhale): Aanhangsel E
Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme, spinnerakke, hiërargiese strukture (bv. organogramme) en strokiesprente
Omvang (luistertekste): Telefoongesprekke en dialoë; bekendstelling van spreker; mosie van dank; paneelbespreking; kreatiewe tekste (poësie)
Omvang (poësie): Aanhangsel E
Omvang (luistertekste): Onderhandeling- en konflikbeslegtingscenarios; media- en werksonderhoude; nuus- en ander mediaberigte; kreatiewe tekste (uittreksels of leeswerk uit films en/of novelles/romans)
Omvang (films en novelles/romans): Aanhangsel E
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 23 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4
Vakuitkoms 1.2
Praat akkuraat en korrek in sosiale en akademiese kontekste vir verskeie doeleindes en gehore
Praat akkuraat en korrek in werkplekkontekste vir verskeie doeleindes en gehore
Praat akkuraat en korrek in diverse kontekste en vir verskeie doeleindes en gehore
Leeruitkomste Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór praat
1.2.1 idees en inligting te beplan, na te vors en te organiseer
1.2.2 praataktiwiteite te oefen
Tydens praat
1.2.3 sinne logies en samehangend te formuleer
1.2.4 vrae te formuleer wat gepas is vir sosiale en akademiese doeleindes
1.2.5 toepaslik op vrae te reageer
1.2.6 aan groepbesprekings deel te neem
1.2.7 aanwysings, instruksies en demonstrasies te gee
1.2.8 'n voorbereide gedeelte hardop te lees
1.2.9 'n toespraak op te stel en te lewer met gebruikmaking van visuele hulpmiddels, insluitende prente, voorwerpe, musiek en beweging
1.2.10 nieverbale kommunikasie doeltreffend te gebruik
1.2.11 taal grammatikaal korrek te gebruik
1.2.12 hul waardering en genot uit te spreek rakende die volgende aspekte van kreatiewe tekste: agtergrond, skryftegnieke, stilistiese middele, temas, karakters en intrige
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór praat
1.2.1 idees en inligting te beplan, na te vors en te organiseer
1.2.2 praataktiwiteite te oefen
Tydens praat
1.2.3 logiese en samehangende sinne te formuleer
1.2.4 toepaslike vrae vir 'n verskeidenheid van doeleindes te formuleer
1.2.5 toepaslik op vrae te reageer
1.2.6 volgehoue interaksie met individue en groepe te hê
1.2.7 'n onvoorbereide gedeelte hardop te lees
1.2.8 'n toespraak op te stel en te lewer met gebruikmaking van visuele hulpmiddels, ook plakkate om die mondelinge aanbieding te steun
1.2.9 nieverbale kommunikasie doeltreffend te gebruik
1.2.10 taal grammatikaal korrek te gebruik
1.2.11 hul waardering en genot uit te spreek rakende die volgende aspekte van kreatiewe tekste: agtergrond, skryftegnieke, stilistiese middele, temas, karakters en intrige
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór praat
1.2.1 idees en inligting te beplan, na te vors en te organiseer
1.2.2 praataktiwiteite te oefen
Tydens praat
1.2.3 sinne logies en samehangend te formuleer
1.2.4 toepaslike kritiese vrae vir diverse doeleindes te formuleer
1.2.5 toepaslik op vrae te reageer
1.2.6 in diverse kontekste met volgehoue interaksie besig te wees
1.2.7 'n onvoorbereide toespraak te hou
1.2.8 in groepe 'n volledig geïntegreerde multimedia-aanbieding op te stel en aan te bied
1.2.9 nieverbale kommunikasie doeltreffend te gebruik
1.2.10 taal grammatikaal korrek te gebruik
1.2.11 hul waardering en genot uit te spreek wat betref die volgende aspekte van kreatiewe tekste: agtergrond, skryftegnieke, stilistiese middele, temas, karakters en intrige
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 24 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
Terugvoering
1.2.13 opbouende terugvoering aan ander sprekers te gee
1.2.14 basiese selfassesseringskriteria te gebruik om oor eie prestasie na te dink om daarop te verbeter
Terugvoering
1.2.12 opbouende terugvoering aan ander sprekers te gee
1.2.13 oor eie prestasie na te dink en daarop te verbeter
Terugvoering
1.2.12 opbouende terugvoering aan ander sprekers te gee
1.2.13 oor eie prestasie na te dink en daarop te verbeter
Assessering-standaarde
1.2.1 Praatstrategieë (verbaal en nieverbaal) word gebruik vir 'n verskeidenheid van mondelinge kommunikasie
1.2.2 Verskillende vorme van mondelinge kommunikasie word gebruik vir sosiale en akademiese doeleindes
1.2.3 Taal word akkuraat en korrek gebruik wanneer gepraat word
1.2.4 'n Kontrolelys word gebruik om eie praatprestasie te evalueer en om aan ander terugvoering te gee
1.2.1 Praatstrategieë word in 'n werkplek-konteks vir 'n verskeidenheid van doeleindes gebruik
1.2.2 Verskillende vorme van mondelinge kommunikasie word in werkplekkontekste gebruik
1.2.3 Mondelinge aanbiedings word nagevors, beplan en in 'n werkplekkonteks gelewer
1.2.4 Daar word in werkplekkontekste op mondelinge aanbiedings gereageer deur toepaslike praattegnieke te gebruik
1.2.5 Taal word in 'n verskeidenheid van werkplekkontekste gebruik
1.2.1 Praatstrategieë word ontleed en vir 'n wye verskeidenheid van doeleindes gebruik
1.2.2 Verskillende vorme van mondelinge kommunikasie word in diverse kontekste gebruik
1.2.3 Mondelinge aanbiedings word nagevors, beplan en in diverse kontekste gelewer
1.2.4 Mondelinge aanbiedings word geëvalueer deur toepaslike praattegnieke te gebruik
1.2.5 'n Kritiese bewustheid van taalgebruik word in diverse mondelinge situasies getoon
Omvang Omvang (mondelinge tekste): Voorbereide toespraak (aanbieding van navorsing) en die gee van demonstrasies; voorbereide hardop lees; bespreking, gesprekvoering of dialoog in sosiale en akademiese kontekste; en die gee van aanwysings en instruksies
Omvang (nieverbale kommunikasie): Liggaamstaal, d.i. gebare en gesigsuitdrukkings, houding en oogkontak; stemtoon en toonhoogte; volume, tempo en ritme; en stemprojeksie
Omvang (mondelinge tekste): Bekendstelling van spreker; mosie van dank; die doen en aanvaarding van toekennings; programkoördinering en leiding; vak-verwante voorbereide toespraak; onvoorbereide hardop lees; onderhoud en rolspel; groep- en paneelbespreking en vergaderings; asook telefoongesprek en dialoog
Omvang (mondelinge tekste): onvoorbereide toesprake; debatvoering en werk-verwante besprekings; onderhandeling, geskilbeslegting en bemiddeling in gestruktureerde scenarios; formele vak-verwante multimedia-aanbiedings; media- en werksonderhoude; asook demonstrasie van oorredingsvaardighede (bv. mediaveldtogte, voorstelle of advertensies)
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 25 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
ONDERWERP 2: Lees en kyk
VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4
Vakuitkoms 2.1
Lees om betekenis te bepaal en op die bedoelde boodskap te reageer
Lees om betekenis te bepaal en op die bedoelde boodskap te reageer
Lees tekste krities om betekenis af te lei en sinvol op die bedoelde boodskap te reageer
Leeruitkomste Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór lees
2.1.1 tekste te blaailees om 'n oorsig van die teks te verkry
2.1.2 tekste te vluglees om spesifieke inligting te vind
2.1.3 voorspellings te maak op grond van vrae deur die lektor
2.1.4 tekste te herlees om inligting te bevestig
Tydens lees
2.1.5 tekste op 'n woordvlak te verstaan deur drie strategieë te identifiseer en te gebruik om betekenis te bepaal, d.i. konteks, en woordeboek- en woordaanvals-vaardighede (soos wortels, en voor- en agtervoegsels
2.1.6 tekste te verstaan deur die volgende te identifiseer en te verduidelik: sinspeling (allusie); idiome en spreekwoorde; denotasie en konnotasie; oorsprong van woorde; woorde wat algemeen verwar word; en afkortings en akronieme
2.1.7 elemente van kreatiewe tekste (kortverhale) te lees, ontleed en te evalueer
Daar word veronderstel dat studente die vaardighede van blaailees, vluglees, vooraflees, herlees en sifting bemeester het ten einde tekste deeglik te ondersoek.
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór lees
2.1.1 die teks deeglik te ondersoek
2.1.2 die inhoud op grond van die titel te voorspel
Tydens lees2.1.3 tekste op 'n paragraaf- en sinsvlak te verstaan met aandaggewing aan die funksies van die taalstrukture en -konvensies
2.1.4 vir eie genot besig te wees met uitgebreide lees
Ná lees
2.1.5 tussen hoof- en ondersteunende gedagtes te onderskei
2.1.6 die doel van die teks te identifiseer
2.1.7 begrip te toon deur vrae korrek te beantwoord
2.1.8 om tekste puntsgewys op te som
2.1.9 tekstipes in hulle eie skryfwerk te reproduseer
Daar word veronderstel dat studente die vaardighede van blaailees, vluglees, vooraflees en herlees bemeester het.
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór lees
2.1.1 die teks deeglik te ondersoek
2.1.2 voorspellings te maak
2.1.3 die doel van die teks te identifiseer
Tydens lees
2.1.4 tekste op teksvlak te verstaan
2.1.5 vir eie genot besig te wees met uitgebreide lees
Ná lees
2.1.6 die Internet te verken om toegang tot tekste rakende huidige gebeure te verkry
2.1.7 vrae krities en akkuraat te beantwoord
2.1.8 standpunte uit meer as een bron te oorweeg om tot 'n gevolgtrekking te kom
2.1.9 hul eie standpunt te motiveer deur na 'n teks te verwys
2.1.10 die hoofpunte van 'n skriftelike teks op te som deur 'n précis te skryf
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 26 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
2.1.8 toepaslike inligting en besonderhede in die teks te vind
2.1.9 vir eie genot besig te wees met uitgebreide lees
Ná lees
2.1.10 begrip te toon deur vrae akkuraat te beantwoord
2.1.11 tekste deur middel van visuele voorstellings op te som
2.1.12 sommige tekstipes in hulle eie skryfwerk te reproduseer
Terugvoering
2.1.13 op terugvoering te reageer deur op eie prestasie te verbeter
Terugvoering
2.1.10 op terugvoering te reageer deur op eie prestasie te verbeter
2.1.11 tekstipes in hulle eie skryfwerk te reproduseer
Terugvoering
2.1.12 op terugvoering te reageer deur op eie prestasie te verbeter
Assessering-standaarde
2.1.1 Leesstrategieë word vir inligting, begrip en genot gebruik
2.1.2 Skriftelike tekste word verstaan en beskryf ten einde betekenis, waardes en houdings te identifiseer
2.1.3 Die strukture en hoofkenmerke van tekste word ondersoek om aan te toon hoe dit betekenis vorm
2.1.4 Begrip word getoon deur vrae korrek te beantwoord
2.1.5 Inligting word opgesom
2.1.6 Tekstipes word gereproduseer
2.1.7 Bekende kreatiewe tekste word geëvalueer en ontleed ten opsigte van agtergrond, stilistiese middele, tema en karakters
2.1.1 Verskeie leesstrategieë word toegepas om inligting te verstaan, te vertolk en te ontleed
2.1.2 Skriftelike tekste word verduidelik ten opsigte van betekenis en toepassing in 'n werkplekkonteks
2.1.3 Die strukture en hoofkenmerke van tekste word geïdentifiseer en verduidelik om te toon hoe dit betekenis vorm
2.1.4 Begrip word getoon deur vrae korrek te beantwoord
2.1.5 Inligting word opgesom
2.1.6 Tekstipes word gereproduseer
2.1.7 Bekende kreatiewe tekste word geëvalueer en ontleed ten opsigte van agtergrond, stilistiese middele, tema en karakters
2.1.1 Verskeie leesstrategieë word toegepas om taal en inligting te verstaan, te ontleed, te sintetiseer en te waardeer
2.1.2 Skriftelike tekste word ondersoek om betekenis, waardes en houdings te verduidelik
2.1.3 Die struktuur en hoofkenmerke van tekste word ondersoek en bedink om te wys hoe dit betekenis vorm
2.1.4 Begrip word getoon deur vrae korrek te beantwoord
2.1.5 Inligting word opgesom
2.1.6 Tekstipes word gereproduseer
2.1.7 Bekende kreatiewe tekste word geëvalueer en ontleed ten opsigte van agtergrond, stilistiese middele, tema en karakters
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 27 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
Omvang Omvang (leestekste): Kreatiewe tekste (kortverhale); formele briewe (navraagbrief en antwoord daarop, klagbrief en antwoord daarop); inligting- en naslaantekste (soos pamflette en brosjures); klein- en sieradvertensies; plakkate en kennisgewings oor gebeure of uitnodigings daarna; sosialemediatekste op blogs, Facebook en Twitter; asook selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos
Omvang (kortverhale): Aanhangsel E
Omvang (kortverhaalelemente): Agtergrond, stilistiese middele (vergelyking, metafoor, personifikasie en ironie), temas, karakters en intrige
Omvang (leestekste): Kreatiewe tekste (poësie); e-pos en fakse; memorandums; vorms en telefoonboodskappe; strooibiljette, pamflette en brosjures; kennisgewings, sakelyste en notules; asook beskrywende, narratiewe en onthullende verslae
Omvang (poësie): Aanhangsel E
Omvang (leestekste): Kreatiewe tekste (novelle/roman); advertensies vir poste; korrespondensie oor poste en curriculum vitae; briewe aan die pers; koerant- of tydskrifrubrieke en/of -artikels en ander mediatekste; voorstelle; asook film- of ander resensie of besinnende tekste
Omvang (novelle): Aanhangsel E
Omvang (elemente van studie van novelle/roman): Agtergrond, tydlyn en omgewing; ontwikkeling van intrige en subintriges; konflik; temas; karakterisering en rol van verteller (indien van toepassing); asook literêre of stilistiese tegnieke soos die gebruik van objektiewe en subjektiewe (emotiewe) taal; beeldspraak en simboliek; herhaling; en die gebruik van humor, ironie, satire en/of sarkasme
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 28 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4
Vakuitkoms 2.2
Lees, kyk na en assesseer visuele tekste en nieverbale vorme van kommunikasie om die betekenis te bepaal en op die bedoelde boodskap te reageer
Lees en assesseer multimodale vorme van kommunikasie om die betekenis te bepaal en op die bedoelde boodskap te reageer
Kyk krities na tekste ten einde betekenis af te lei en op die bedoelde boodskap te reageer
Leeruitkomste Studente demonstreer die vermoë om:
Kyk
2.2.1 na visuele tekste te kyk om die betekenis, boodskap en doel daarvan af te lei, met aandaggewing aan kenmerke soos formaat, uitleg, grootte en die gebruik van kleur
2.2.2 na nieverbale vorme van kommunikasie te kyk om die betekenis, boodskap en doel daarvan te bepaal
Ná kyk
2.2.3 vrae oor die teks en die nieverbale vorme van kommunikasie te beantwoord
2.2.4 visuele tekste te reproduseer
Terugvoering
2.2.5 uitvoerige terugvoering in hulle werk op te neem om op hul prestasie te verbeter
Studente demonstreer die vermoë om:
Kyk
2.2.1 na multimediatekste te kyk met aandaggewing aan formaat, uitleg, gebruik van kleur, betekenis, boodskap en doel
Ná kyk
2.2.2 vrae oor die teks te beantwoord
2.2.3 die Internet te verken om toegang tot multimediatekste te verkry en daarna te kyk
2.2.4 tydskrifadvertensies te ontleed, bv. om kommentaar te lewer op die doeltreffendheid daarvan en gebreke te identifiseer
2.2.5 spotprente te ontleed om betekenis en doeltreffendheid te bepaal
2.2.6 die tekstipe te reproduseer
Terugvoering
2.2.7 uitvoerige terugvoering in hulle werk op te neem om op hul prestasie te verbeter
Studente demonstreer die vermoë om:
Kyk
2.2.1 na multimediatekste te kyk met aandaggewing aan formaat, uitleg, gebruik van kleur, betekenis, boodskap en doel
Ná kyk
2.2.2 vrae krities en akkuraat te beantwoord
2.2.3 betekenis uit visuele tekste af te lei
2.2.4 die emosies wat deur die visuele teks opgewek word, te herken en krities daarop te reageer
2.2.5 kyktekste te ontleed en te evalueer om die betekenis en doeltreffendheid daarvan te bepaal
Terugvoering
2.2.6 uitvoerige terugvoering in hulle werk op te neem om op hul prestasie te verbeter
Assessering-standaarde
2.2.1 Daar word na visuele tekste gekyk om hulle ten opsigte van betekenis, boodskap en doel te verduidelik
2.2.1 Verskeie kykstrategieë word toegepas om inligting te begryp, te vertolk en te ontleed
2.2.1 Verskeie kykstrategieë word toegepas om taal en inligting te verstaan, te ontleed, te sintetiseer en te waardeer
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 29 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
2.2.2 Daar word na nieverbale vorme van kommunikasie gekyk om die betekenis, boodskap en doel te bepaal
2.2.3 Begrip word getoon deur vrae oor die teks en nieverbale vorme van kommunikasie te beantwoord
2.2.4 Visuele tekste word gereproduseer
2.2.5 Uitvoerige terugvoering word in daaropvolgende werk opgeneem om op prestasie te verbeter
2.2.2 Visuele tekste word verduidelik aan die hand van betekenis en toepassing in 'n werkplekkonteks
2.2.3 Die struktuur en hoofkenmerke van multimodale tekste word geïdentifiseer en verduidelik om te toon hoe dit betekenis vorm
2.2.4 Verskillende vorme van multimodale kommunikasie word ondersoek en verduidelik om betekenis, waardes en houdings te bepaal
2.2.2 Visuele tekste word ondersoek om betekenis, waardes en houdings te verduidelik
2.2.3 Die struktuur en hoofkenmerke van tekste word ondersoek en daar word daaroor nagedink om te toon hoe dit betekenis vorm
2.2.4 Verskillende vorme van multimodale kommunikasie word ondersoek en vertolk om betekenis, waardes en houdings te verduidelik
Omvang Omvang (visuele tekste): Visuele voorstellings; skedules; liggaamstaal en gebare; tekens, gebaretaal en simbole; strokiesprente; pamflette en brosjures; klein- en sieradvertensies; plakkate en kennisgewings oor geleenthede of uitnodigings daarna; sakebriewe; sosialemediatekste op blogs, Facebook en Twitter; asook selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos
Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme, spinnerakke, hiërargiese strukture (bv. organogramme) en strokiesprente
Omvang (nieverbale vorme van kommunikasie): Liggaamstaal, gebare, tekens, gebaretaal* en simbole
*Gebaretaal word nie geassesseer nie
Omvang (sakebriewe): Navraagbrief en antwoord daarop; klagbrief en antwoord daarop
Omvang (visuele tekste): Kreatiewe tekste (poësie); vorms; strooibiljette, pamflette en brosjures; Internettekste en webtuistes; gedrukte en visuele mediatekste soos strokiesprente en advertensies; asook beskrywende, narratiewe en besinnende verslae
Omvang (visuele tekste): Foto's, prente en illustrasies; film en animasie; strokiesprente en karikature; asook televisieadvertensies of -programme
Omvang (film): Aanhangsel E
Omvang (kinematografiese tegnieke en studie): Filmgenres; agtergrond, tydlyn en omgewing; intrige en subintriges; temas; karakterisering; gebruik van kleur en beligting; dialoog, musiek en klankeffekte; kamerahoeke, -skote en -beweging; omraming en komposisie; voorgrondplasing en agtergrondplasing; en redigering
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 30 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
ONDERWERP 3: Skryf en aanbied
VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4
Vakuitkoms 3.1
Skryf en bied aan vir 'n gespesifiseerde verskeidenheid van doeleindes en teikengroepe deur taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in sosiale en akademiese kontekste toepaslik is
Skryf en bied aan vir 'n beperkte verskeidenheid van doeleindes en teikengroepe deur taalstrukture, konvensies en formate te gebruik wat in werkplekkontekste toepaslik is
Skryf tekste en bied hulle aan vir 'n wye verskeidenheid van doeleindes en teikengroepe deur taalkonvensies en formate te gebruik wat in diverse kontekste toepaslik is
Leeruitkomste Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór skryf
3.1.1 'n skryftaak te beplan (dinkskrum, breinkaart, ens.) en inligting ooreenkomstig die struktuur en kenmerke van die vereiste tekstipe te organiseer
Skryf
3.1.2 'n eerste konsep te skryf
3.1.3 'n gepaste styl en struktuur te gebruik
3.1.4 die korrekte grammatika, interpunksie, spelling, sinstruktuur en paragraafindeling te gebruik
3.1.5 kort stukke te skryf in antwoord op eksamenopdragwoorde
Ná skryf
3.1.6 'n finale konsep van hulle skryfwerk te redigeer en te proeflees
3.1.7 'n finale konsep aan te bied deur die konvensies en formate te gebruik wat deur die konteks vereis word
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór skryf
3.1.1 'n skryftaak te beplan (dinkskrum, breinkaart, ens.) en inligting ooreenkomstig die struktuur en kenmerke van die vereiste tekstipe te organiseer
Skryf
3.1.2 'n eerste konsep te skryf
3.1.3 'n gepaste styl en struktuur te gebruik
3.1.4 die korrekte grammatika, interpunksie, spelling, sinstruktuur en paragraafindeling te gebruik
3.1.5 'n e-posadres op te stel en 'n e-posboodskap te stuur as 'n gesimuleerde vorm van sakekommunikasie
Ná skryf
3.1.6 'n finale konsep van hulle skryfwerk te redigeer en te proeflees
3.1.7 'n finale konsep aan te bied deur die konvensies en formate te gebruik wat deur die konteks vereis word
Studente demonstreer die vermoë om:
Vóór skryf
3.1.1 'n oorredende skryftaak te beplan (dinkskrum, breinkaart, ens.) en inligting ooreenkomstig die struktuur en kenmerke van die vereiste tekstipe te organiseer
Skryf
3.1.2 'n eerste konsep te skryf
3.1.3 toepaslike uitdrukkings (stemtoon) te gebruik
3.1.4 die korrekte interpunksie, spelling, sinstruktuur en paragraafindeling te gebruik
3.1.4 die toepaslike beredeneringstruktuur en taalkenmerke van 'n oorredende teks te gebruik
Ná skryf
3.1.6 'n finale konsep van hulle skryfwerk te redigeer en te proeflees
3.1.7 'n finale konsep aan te bied deur die konvensies en formate te gebruik wat deur die konteks vereis word
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 31 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
Terugvoering
3.1.8 terugvoering wat tydens die skryfproses ontvang is in daaropvolgende konsepte op te neem om op voriges te verbeter
Terugvoering
3.1.8 terugvoering wat tydens die skryfproses ontvang is in daaropvolgende konsepte op te neem om op voriges te verbeter
Terugvoering
3.1.8 terugvoering wat tydens die skryfproses ontvang is in daaropvolgende konsepte op te neem om op voriges te verbeter
Assessering-standaarde
3.1.1 Skryftake word beplan vir sosiale en akademiese doeleindes, teikengroepe en kontekste
3.1.2 Skryfstrategieë en -tegnieke word op eerste konsepte toegepas
3.1.3 Taalstrukture en -konvensies word gebruik om tekste te skep en te skryf wat toepaslik, logies, en stilisties en grammatikaal korrek is
3.1.4 Terugvoering ontvang van ander word gebruik om skriftelike tekste na te sien en aan te pas
3.1.5 Eie skryfwerk word geredigeer en geproeflees om finale tekste vir aanbieding te produseer
3.1.6 Die finale teks word aangebied deur konvensies en formate te gebruik wat deur die konteks vereis word
3.1.1 Skryftake word beplan vir werkplekdoeleindes, -teikengroepe en -kontekste
3.1.2 Skryfstrategieë en -tegnieke word op eerste konsepte toegepas
3.1.3 Taalstrukture en -konvensies word gebruik om tekste te skep en te skryf wat logies en stilisties en grammatikaal korrek is
3.1.4 Eie skryfwerk word geredigeer en geproeflees sodat finale tekste vir aanbieding geproduseer kan word
3.1.5 Die finale teks word aangebied deur konvensies en formate te gebruik wat deur die konteks vereis word
3.1.1 Skryftake word beplan vir spesifieke doeleindes, teikengroepe en kontekste
3.1.2 Skryfstrategieë en -tegnieke word op eerste konsepte toegepas
3.1.3 Taalstrukture en -konvensies word gebruik om tekste te skep en te skryf wat toepaslik, logies, en stilisties en grammatikaal korrek is
3.1.4 Terugvoering van ander word ontleed en, waar nodig, in skriftelike tekste opgeneem
3.1.5 Eie skryfwerk word geredigeer en geproeflees om finale tekste te produseer
3.1.6 Die finale teks word aangebied deur konvensies en formate te gebruik wat deur die konteks vereis word
Omvang Omvang (skriftelike tekste): Beskrywing met visuele voorstelling of visuele voorstelling met inligting daarby; prosedurele skryfwerk; klein- en sier-advertensies; formele briewe (klagbrief en antwoord daarop, navraagbrief en antwoord daarop); navorsingsverslag; sosialemediaskryfwerk (blogs, Facebook-plasing of -advertensie, twiet op Twitter); selfoonboodskappe en e-pos; plakkaat of kennisgewing oor sosiale gebeure (vir
Omvang (skriftelike tekste): E-pos-boodskappe en fakse; vorms en telefoonboodskappe; memorandums; strooibiljette, pamflette of brosjures vir inligting- en advertensiedoeleindes; kennisgewings, sakelyste en notules; asook beskrywende, narratiewe en onthullende verslae
Omvang (skriftelike tekste): Besinnende en kritiese skryfwerk soos koerant- en tydskrifrubrieke, -artikels en -resensies; beredeneerde en oorredende skryfwerk in briewe aan die pers, voorstelle of verslae; asook korrespondensie oor poste ( curriculum vitae en aansoekbrief)
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 32 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
advertensie- of uitnodiging-doeleindes) of ander vorm van uitnodiging
Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte; tydlyne; tabelle; vloeidiagramme; boomdiagramme; spinnerakke; hiërargiese strukture (bv. organogramme)
Omvang (eksamenopdragwoorde): Ontleed; lewer kommentaar op; vergelyk; stel teenoor; lewer kritiek op; omskryf; beskryf; bepaal; gee 'n diagrammatiese voorstelling; bespreek; beoordeel/evalueer; illustreer; vertolk; motiveer; meld/lys; motiveer; beskryf in breë trekke; bewys; bring … in verband met/doen verslag van; hersien/beoordeel; toon of dui aan; verklaar of noem; bewys, bevestig of staaf; som op; skets, ontwerp, teken, bespeur of gaan na
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 33 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
ONDERWERP 4: Taal en kommunikasie in praktyk
VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4
Vakuitkoms 4.1
Bestudeer en gebruik verskeie teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in sosiale en akademiese omgewings te verbeter
Bestudeer en gebruik verskeie teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in werkplekkontekste en -omgewings te verbeter
Bestudeer en gebruik verskeie teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in diverse kontekste en begrip vir werkplekkontekste of -omgewings te verbeter
Leeruitkomste Studente demonstreer die vermoë om:
4.1.1 die beginsels van doeltreffende kommunikasie te verken en te verduidelik
4.1.2 die elemente van doeltreffende kommunikasie te beskryf en te verduidelik aan die hand van 'n model/proses (bv. 'n vloeidiagram)
4.1.3 die hindernisse vir doeltreffende kommunikasie en die maniere waarop dit uitgeskakel of oorkom kan word, te identifiseer en te verduidelik
4.1.4 die verskillende kommunikasie-kategorieë en -kanale te verduidelik en te verken
Studente demonstreer die vermoë om:
4.1.1 die toepaslike vergaderingstrategieë en -konvensies in 'n werksomgewing te verken, te verduidelik en toe te pas
4.1.2 toepaslike onderhoudgedrag en -strategieë vir 'n verskeidenheid van werksomgewings te verken, te verduidelik en toe te pas
4.1.3 toepaslike strategieë vir 'n verskeidenheid van werkplek-verwante aanbiedings te verken, te verduidelik en toe te pas
Studente demonstreer die vermoë om:
4.1.1 verskillende tipes mediakommunikasie te ondersoek en te verduidelik
4.1.2 die strategieë en elemente wat in mediakommunikasie gebruik word (ook selektiewe verslagdoening, propaganda en weglating), te ondersoek en te verduidelik
4.1.3 deur gebruikmaking van gevallestudies, krities oor die impak en gevolge van mediakommunikasie na te dink
Assessering-standaarde
4.1.1 Die beginsels van doeltreffende kommunikasie word aan die hand van voorbeelde verduidelik en beskryf
4.1.2 Die kommunikasieproses word visueel voorgestel deur middel van 'n vloeidiagram
4.1.3 Die elemente van kommunikasie word aan die hand van voorbeelde verduidelik
4.1.1 Toepaslike vergaderingstrategieë en -konvensies word in 'n gesimuleerde werksomgewing verken, verduidelik en toegepas
4.1.2 Toepaslike onderhoudgedrag en -strategieë word in 'n verskeidenheid van gesimuleerde werksomgewings verken, verduidelik en toegepas
4.1.1 Verskillende tipes mediakommunikasie word ondersoek en verduidelik
4.1.2 Elemente wat in mediakommunikasie gebruik word, word ondersoek en verken
4.1.3 Gevallestudies word gebruik om krities oor die impak en gevolge van mediakommunikasie na te dink
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 34 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
4.1.4 Die hindernisse vir kommunikasie word geïdentifiseer en die maniere waarop dit oorkom word verduidelik
4.1.5 Kommunikasiekategorieë en -kanale word aan die hand van voorbeelde verduidelik
4.1.3 Toepaslike strategieë vir werkplek-verwante aanbiedings word verken, verduidelik en toegepas
Omvang Omvang: Beginsels van doeltreffende kommunikasie; elemente, kategorieë en kanale van kommunikasie; asook hindernisse vir kommunikasie;
Omvang (kategorieë): Intrapersoonlike kommunikasie; interpersoonlike kommunikasie; massakommunikasie
Omvang (vergaderingteorie): Pligte en bevoegdhede van die voorsitter en sekretariaat; konstituering van 'n vergadering; vergaderingterminologie; tipes vergaderings en vergaderingdokumentasie
Omvang (onderhoude): dissiplinêre onderhoude en onderhoude vir werk-verwante navorsing en inligtingdoeleindes
Omvang (riglyne vir onderhoudgedrag en -strategieë): Gepaste kleredrag; vrae wat die onderhoudvoerder en die ondervraagdes moet vra; goeie onderhoudgedrag; prosedures en gedrag tydens dissiplinêre onderhoude; asook die opstel en navors van onderhoudvrae
Omvang (toesprake en aanbiedings): Die doen en aanvaarding van toekennings; bekendstelling van gasspreker; programleiding en -koördinering; lewering van 'n mosie van dank; optreded as gasspreker
Omvang (tipes mediakommunikasie): Gedrukte media soos koerante en tydskrifte; oudiovisuele media soos televisie-, video- en DVD-opnames; en elektroniese media soos Internettekste, webtuistes en video-uittreksels
Omvang (elemente van manipulatiewe mediakommunikasie): Propaganda en oorredingstegnieke; gebruik van emotiewe taal; stereotipering, vooroordeel en selektiewe verslagdoening
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 35 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4
Vakuitkoms 4.2
Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies en pas dit korrek toe in sosiale en akademiese omgewings
Bestudeer 'n verskeidenheid van taal- en grammatikastrukture en -konvensies en pas dit korrek toe in werksomgewings
Bestudeer 'n verskeidenheid van taal- en grammatikastrukture en -konvensies en pas dit korrek toe in diverse kontekste
Leeruitkomste Studente demonstreer die vermoë om:
4.2.1 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies akkuraat te identifiseer en in 'n sosiale of akademiese konteks toe te pas
Studente demonstreer die vermoë om:
4.2.1 die taalstrukture en grammatika-konvensies van Afrikaans akkuraat en gepas in werkplekkontekste of -omgewings toe te pas
Studente demonstreer die vermoë om:
4.2.1 die taal- en grammatikastrukture en konvensies van Afrikaans in diverse kontekste akkuraat en toepaslik te gebruik
Assessering-standaarde
4.2.1 'n Verskeidenheid van die taalstrukture en grammatika-konvensies van Afrikaans word korrek geïdentifiseer en in sosiale en akademiese kontekste toegepas
4.2.1 'n Verskeidenheid van die taalstrukture en grammatika-konvensies van Afrikaans word korrek geïdentifiseer en in werkplekkontekste/-omgewings toegepas
4.2.1 Verskeie taalstrukture en grammatikakonvensies van Afrikaans word korrek geïdentifiseer en in diverse kontekste toegepas
Omvang Die volgende taalstrukture en grammatikakonvensies word op Vlak 2 onderrig en geassesseer:
Omvang: Rededele of woordsoorte (selfstandige naamwoorde, lidwoorde, voornaamwoorde, byvoeglike naamwoorde, bywoorde, voorsetsels, voegwoorde, werkwoorde en hulpwerkwoorde); eenvoudige, saamgestelde en komplekse sinne; ontkenningsvorme; woordorde; werkwoordooreenstemming; punktuasie en spelling; een woord vir 'n frase; woordeskatuitbreiding; sinonieme en antonieme; homonieme en homofone; sleng en jargon
Die volgende taalstrukture en grammatikakonvensies word op Vlak 3 onderrig en geassesseer:
Omvang: Hulpwerkwoorde; frases en sinsdele; die voorwaardelike wyse; lydende en bedrywende vorm; indirekte rede; werkplekwoordeskat; jargon en tegniese terme; letterlike of figuurlike taal; onderwerpsinne en paragraafindeling; toon en register; tipes vrae en werkwoordtye
Die volgende taalstrukture en grammatikakonvensies word op Vlak 4 onderrig en geassesseer:
Omvang: Kritiese taalbewustheid; feit en mening; subjektiewe (emotiewe) en objektiewe taal; veronderstellings en afleidings; implisiete en eksplisiete boodskappe; doel van boodskappe en teks; skrywer se standpunt en vooroordeel; woordeskat en politiek korrekte taalgebruik
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 36 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL B: BENADERINGS TOT TAALONDERRIG IN 'N BEROEPSPROGRAM
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 37 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL B: BENADERINGS TOT TAALONDERRIG IN 'N BEROEPSPROGRAM
Deurlopende assessering is nou verwant aan lektorsteun, die lektormodel en terugvoering.
Studente word gelei om die volgende vrae oor hul taalleerproses te beantwoord: Waarheen is ek
op pad? Waar is ek nou? Hoe kan ek die gaping verklein?
Deurlopende assessering moet:
'n duidelike prentjie aan studente bied oor waarheen hulle op pad is
aan studente terugvoering gee wat hulle in staat stel om hul prestasie te meet
studente toelaat om selfassessering toe te pas
studente duidelik laat verstaan watter stappe hulle moet doen om te verbeter.
B1. Lektorsteun
Lektorsteun het betrekking op die ondersteuning wat die lektor aan studente gee om die
suksesvolle afhandeling van 'n taak te fasiliteer – 'n taak wat hulle nog nie op hulle eie kan
vermag nie. Sodra die taak bekender is en studente daarmee gemaklik is, kan hulle sonder
hulp voortgaan.
Dit is veral belangrik vir die moeilike oorgang van praat na skryf. Studente moet toegelaat
word om aan groepbesprekings deel te neem, maar in gevalle waar die studente almal
dieselfde taal praat, neig hulle om hierdie besprekings in hulle moedertaal te hou. Om dié
rede is studentverslagdoeningsaktiwiteite (in Afrikaans) belangrik: dit laat studente toe om
hulle gedagtes in Afrikaans neer te pen (al sou hulle 'n onderwerp in hul moedertaal bespreek
het) en verbaal in Afrikaans uit te druk. Hierdie verslagdoeningsproses fasiliteer die oorgang
van informele gesprekvoering in 'n moedertaal na meer formele gesprekvoering in Afrikaans
en, uiteindelik, nadat hulle terugvoering van die lektor ontvang het, verslagdoening in 'n
formele skriftelike vorm (in Afrikaans).
B2. Lektormodel
Die model of voorbeeld van die lektor is 'n nuttige instrument om studente te help om
ingewikkelder en veeleisender vaardighede te bemeester. Wanneer die lektor aan studente
terugvoering gee in reaksie op hulle verslagdoeningsaktiwiteite, gee die lektor 'n model of
voorbeeld van die tipe formele taal wat die studente in hul skryfwerk moet gebruik.
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 38 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
Die lektor kan die verslag van een van die studentegroepe gebruik om te demonstreer hoe
die oorgang van verbale verslagdoening na die opstel van 'n stuk skryfwerk moet geskied.
Studente gebruik hierdie metode in hul eie skryfaktiwiteit wat op hulle groepwerknotas en
verbale verslag gebaseer word.
B3. Terugvoering
Lektorsteun en die lektormodel hang af van die gehalte van die terugvoering wat die lektor
gee. Terugvoering moet meer behels as "goed gedoen" of "jy kan beter". Daar moet uitvoerig
aan studente gesê word wat hulle goed gedoen het en waarop hulle kan verbeter. Dit is
belangrik om in elke geval minstens een voorbeeld te vind wanneer daar aan studente
terugvoering gegee word. Sonder terugvoering van gehalte kan studente nie meet hoe
suksesvol hulle pogings was en waarop hulle kan verbeter nie.
B4. Verskaffing van steun aan geletterdheidsontwikkeling deur lees
In hul boek Literacy in the secondary school stel Lewis en Wray (2000) die EXIT-model
["Extending Interactions with Texts" (uitgebreide interaksies met tekste)] voor om die proses
van leer deur middel van teks te rig. Hulle stel die volgende tien soorte denkprosesse voor:
1. Aktiveer voorafkennis
2. Bepaal die doel
3. Vind die inligting
4. Aanvaar 'n gepaste strategie
5. Raak besig met die teks
6. Moniteer begrip
7. Maak notas
8. Evalueer inligting
9. Help die geheue
10. Kommunikeer inligting.
Aanvanklik, veral op Vlak 2, kan studente baie steun nodig hê, maar aan die einde van Vlak
4 moet hulle hierdie take onafhanklik kan afhandel.
Hierdie denkprosesse kan in drie fases verdeel word: vóór lees, tydens lees en ná lees. Die
tabel wat volg is 'n voorbeeld van hoe hierdie strategieë in 'n les gebruik kan word.
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 39 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
B5. Die relatiewe kognitiewe veeleisendheid van take
Ten einde te verseker dat daar progressie is van Vlak 2 na Vlak 4, kan die volgende riglyne
gebruik word om op elke vlak geskikte take te bepaal:
VLAK VAN KOGNITIEWE VEELEISENDHEID GESKIKTE OPDRAG- OF VRAAGWOORDE
A: NIEVEELEISEND
herhaal nadoen noem volg instruksies beskryf
B: RELATIEF NIEVEELEISEND
vertel omskryf klassifiseer verstaan reëls verstaan oorsaak en gevolg
C: RELATIEF VEELEISEND
verstaan 'n proses veralgemeen volg op vergelyk som op
D: VEELEISEND
evalueer lei af veronderstel ontleed sintetiseer
Aangepas uit: Collaborative learning activities in the classroom, Steve Cooke (2005)
Let wel:
Vlak 2 is toegespits op A en B.
Vlak 3 is toegespits op B en C.
Vlak 4 is toegespits op C en D.
B6: Teorieë van taal en leer wat die basis vorm van die kurrikulum
Drie teorieë van taalleer en taalonderrig is in die ontwerp van hierdie kurrikulum gebruik:
kommunikatiewe taalonderrig; 'n teksgebaseerde benadering en kritiese taalbewustheid.
1. Kommunikatiewe taalonderrig
Kommunikatiewe taalonderrig is gebaseer op die model vir kommunikatiewe vaardigheid wat
Canale en Swain (1980) in hul artikel Theoretical bases of communicative approaches to
second language teaching and testing voorstel. Hierdie model bestaan uit vier komponente:
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 40 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
taalkundige vaardigheid; strategiese vaardigheid; sosiolinguistiese vaardigheid; en
diskoersvaardigheid. Elke vlak is op 'n ander vaardigheid toegespits, soos in die tabel
hieronder opgesom word:
VLAK VAARDIGHEID OMSKRYWING
2 Taalkundige vaardigheid het betrekking op die vermoë om taal akkuraat te gebruik
3 Strategiese vaardigheid
Sosiolinguistiese vaardigheid
het betrekking op die vermoë om kompensasietegnieke te gebruik wanneer daar 'n breuk in kommunikasie is (bv. om gebare te gebruik, of om eerder 'n konsep of aktiwiteit te beskryf as om een woord daarvoor te gebruik)
het betrekking op die vermoë om tydens interaksies doeltreffend te kommunikeer
4 Diskoersvaardigheid het betrekking op die vermoë om taal op 'n koherente en samehangende wyse saam te stel
2. Teksgebaseerde benadering
Hierdie teorie stel voor dat 'n teksgebaseerde benadering vir die onderrig van taal gebruik
word. Dit beteken alle aktiwiteite in die taalklaskamer moet rondom 'n teks gestruktureer
word. Dit is van toepassing op al die vaardighede wat onderrig moet word: luister, lees, kyk,
praat, skryf, taal in konteks en teorie. Hierdie teksgebaseerde benadering word deurgaans
gebruik - van Vlak 2 tot Vlak 4 van die NS(B)-kurrikulum.
3. Kritiese taalbewustheid
Kritiese taalbewustheid het betrekking op die vermoë om oorredende tekste te herken en te
weerstaan, ook advertensies, meningstukke en betoogtekste. Studente word aangemoedig
om tekskenmerke te ontgin om vas te stel wie se doel deur die inhoud van die teks bereik
word en wie bevoordeel word as die publiek die inligting lees. Hoewel kritiese taalbewustheid
op Vlakke 2 en 3 bekendgestel kan word, word daar hoofsaaklik op Vlak 4 van die kurrikulum
daarop gekonsentreer.
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 41 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL C: LUISTER-, LEES- EN KYKTEKSTE
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 42 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL C: LUISTER-, LEES- EN KYKTEKSTE
GERAAMDE DUUR VAN LUISTERTEKSTE
TEKSTE DOEL GERAAMDE DUUR
Naslaan- en inligtingtekste Luister vir inligting Ongeveer 2-3 minute
Kreatiewe tekste (kortverhale) Luister vir waardering Ongeveer 5-10 minute
GERAAMDE LENGTE VAN LEESTEKSTE
OMVANG DOEL GERAAMDE LENGTE
Inligtingtekste Lees vir begrip 200-300 woorde
Lees om op te som TEKS OPSOMMING
200 woorde 60-70 woorde
Kreatiewe tekste (kortverhale) Lees vir genot en begrip Verskeie lengtes
Formele briewe; klein- en sieradvertensies; sosialemediatekste (blogs, Facebook-plasings en Twitter-twiets); plakkate en kennisgewings oor gebeure of ander uitnodigings daarna; selfoon- en e-posboodskappe
Lees om tekstipe te reproduseer
50-150 woorde
FUNKSIONELE
TEKSTE NASLAAN- EN
INLIGTINGTEKSTE MULTIMEDIA-
TEKSTE KREATIEWE
TEKSTE
VLAK 2 Formele briewe: navraagbrief en antwoord daarop, klagbrief en antwoord daarop;
Uitnodigings na gebeure
Inligtingtekste:
Beroepsprogram-verwante tekste; bv. voorskrifte (formules), handleidings, handboeke, artikels, webtuistes
Visuele voorstellings:
Tekens en simbole
Plakkate en kennisgewings oor gebeure (vir uitnooi en adverteer)
Strokiesprente
Klein- en sieradvertensies
Sosialemediatekste- blogs, Facebook-plasings en Twitter-twiets
Selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos
Pamflette en brosjures
Kortverhale
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 43 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL D: MONDELINGE EN SKRIFTELIKE TEKSTE EN TEKSTE VIR AANBIEDING GEPRODUSEER
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 44 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL D: MONDELINGE EN SKRIFTELIKE TEKSTE EN TEKSTE VIR AANBIEDING GEPRODUSEER
GERAAMDE DUUR VAN GESPROKE TEKSTE
OMVANG DOEL VAARDIGHEDE VEREIS GERAAMDE
DUUR
Voorbereide toespraak:
Mondelinge verslagdoening of demonstrasie
Om in te lig
Om bewys te lewer van navorsing, beplanning en voorbereiding
Doen navorsing
Organiseer materiaal sodat dit samehangend is
Gebruik korrekte formaat, woordeskat, taal en konvensies
Gebruik stemtoon, stemprojeksie, tempo, oogkontak, liggaamshouding en gebare gepas
Gebruik 'n doeltreffende inleiding en slot
Gebruik gepaste styl
Gebruik geskikte visuele, klank- en/of oudiovisuele hulpmiddels, bv. grafieke, plakkate, voorwerpe en beelde
2-3 minute
Voorbereide hardop lees
Om 'n skriftelike teks met ander te deel
Lees vlot en met aandag ooreenkomstig die doel en taak
Spreek woorde uit sonder om die betekenis te verdraai
Helder die betekenis op deur stemtoon, stemprojeksie, tempo, oogkontak, liggaamshouding en gebare
2-3 minute
SKRIFTELIKE TEKSTE MONDELINGE TEKSTE MULTIMEDIATEKSTE
VLAK 2 Klein- en sieradvertensies
Formele briewe: Navraagbrief en klagbrief en antwoorde daarop
Prosedure
Beskrywing
Navorsingsverslag (met korrekte gebruik van bronne)
Skriftelike antwoorde op eksamenopdragte
Voorbereide toesprake
Die gee van demonstrasies
Voorbereide hardop lees
Besprekings, gesprekke en dialoog
Die gee van aanwysings en instruksies
Visuele voorstellings: breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloei- en boomdiagramme, spinnerakke, hiërargiese strukture (organogramme)
Plakkaat of kennisgewing oor gebeure of ander uitnodiging daarna
Sosialemediatekste (blog, Facebook-plasings, Twitter-twiets)
SMS'e en e-posboodskappe
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 45 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
OMVANG DOEL VAARDIGHEDE VEREIS GERAAMDE
DUUR
Bespreking/ gesprekvoering/ dialoog/ groepwerk
Om gedagtes te deel met individue en groepe
Inisieer 'n gesprek en hou daarmee vol
Gebruik beurtreëlingskonvensies
Verklaar betekenis waar nodig
Deel gedagtes en ervaringe
Vra en reageer op vrae om met kommunikasie vol te hou
Reageer op taal, gebare, oogkontak en liggaamstaal
Toon gepaste belangstelling en aandag deur uitdrukking, liggaamshouding en gebare
20-30 minute vir 'n klasbespreking
5-6 minute vir 'n groep-bespreking
3-4 minute vir bespreking in pare
Die gee van aanwysings
Om vir iemand te vertel hoe om êrens te kom
Gebruik meestal die bevelsvorm
Gebruik sinne wat duidelik en bondig is
Doen dit chronologies
Noem 'n spesifieke rigting
Gee die geskatte afstand
Verskaf inligting oor bakens langs die pad
1-2 minute
Instruksies Kies 'n program-verwante onderwerp om te verduidelik hoe om 'n stuk gereedskap of instrument te gebruik, kos te berei, defekte te herstel, ens.
Verduidelik hoe om 'n instrument of 'n stuk gereedskap te gebruik, of hoe om iets te maak
Beskryf die materiaal wat benodig word
Gee die instruksies in 'n duidelike, korrekte en logiese volgorde
Gebruik die gepaste woordeskat, uitdrukkings of tegniese taal
1-2 minute
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 46 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
GERAAMDE LENGTE VAN SKRIFTELIKE TEKSTE
OMVANG GERAAMDE LENGTE
Verslae
Navorsingsverslag
120-150 woorde
Langer funksionele tekste
Klagbrief en antwoord daarop
Navraagbrief en antwoord daarop
Blogskryfwerk
120-150 woorde
Korter funksionele tekste
Skriftelike beskrywing
Skriftelike prosedure
Selfoonboodskappe
E-pos
Facebook-plasings of -advertensies
Twitter-twiets
80-100 woorde
Tekste met visuele elemente
Klein- en sieradvertensies
Beskrywings met visuele voorstellings
Aanbieding van inligting in visuele voorstellings
Plakkate of kennisgewings oor gebeure (vir advertensie- of uitnodigingdoeleindes) of ander vorme van uitnodiging
80-100 woorde
DOEL, STRUKTUUR EN KENMERKE VAN SKRIFTELIKE TEKSTE
OMVANG DOEL STRUKTUUR KENMERKE
Navorsingsverslag Om in te lig, op te voed en te verduidelik
Inleiding om die aandag te vestig
Liggaam wat inligting bevat
Slot om op te som wat geskryf is
Belangrikste organisasie-hulpmiddel: tabel, breinkaart, boomdiagram
Verlede tyd
Indirekte rede
Kan tegniese woordeskat gebruik
Gebruik bekende voorbeelde
Kan vergesel gaan van 'n visuele teks, bv. foto's, diagramme, illustrasies
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 47 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
OMVANG DOEL STRUKTUUR KENMERKE
Prosedure (bv. instruksies of aanwysings)
Om met behulp van 'n reeks stappe wat op mekaar volg instruksies te gee of te beskryf hoe iets gedoen word
Doelstelling oor wat bereik moet word
'n Bestellys van die materiaal of toerusting wat benodig word
Stappe wat op mekaar volg om doel te bereik
Belangrikste organisasie-hulpmiddel: vloeidiagram
In bevelsvorm geskryf
Geskryf in chronologiese orde
Gebruik nommers of kolpunte ("bullets") om orde aan te dui
Gebruik eerder algemene benoemings vir mense as die name van individue
Uitdrukkings van oorsaak en gevolg
Kan vergesel gaan van 'n visuele teks, bv. diagram, storiebord
Beskrywing Om iets op 'n lewendige wyse te beskryf
Beskryf die kenmerke of karaktereienskappe van die subjek
Belangrikste organisasie-hulpmiddel: spinnerak of boomdiagram
Word in die teenwoordige tyd of die verlede tyd geskryf
Gebruik byvoeglike naamwoorde en bywoorde
Advertensies (klein- en sieradvertensies – koerant- of ander)
Om iemand te oorreed om iets te koop of 'n diens te gebruik
Behels 'n verskeidenheid van vorme
Gebruik slagspreuke en logo's
Het gewoonlik 'n visuele ontwerpelement
Gebruik advertensietegnieke
Gebruik ontwerp sodat die advertensie die oog vang en onthou word
Sieradvertensies:
Toepassing van die ABBA-beginsel
Multimodaal
Uitleg
Kleinadvertensies:
Afkortings
Skryf in telegramstyl
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 48 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
OMVANG DOEL STRUKTUUR KENMERKE
E-pos Om in te lig en 'n verhouding in stand te hou
Die ontvanger se adres wat meestal bestaan uit sy/haar naam, die dienspunt en die gebied/land van die dienspunt, bv. nelh (naam) @gmail (dienspunt) .com (gebied)
"Cc" ("carbon copy"/afskrif aan): die ontvangers wie se aandag op die e-pos gevestig word
"Subject": die onderwerpveld wat die inhoud van die e-pos opsom
Boodskap
Die sender se naam
NB: Die sender se e-posadres verskyn outomaties wanneer die e-pos ontvang word. Die sender kan ander kontak-besonderhede aan die einde van die boodskap gee
Gespreks-kommunikasie
Formele briewe: navraagbrief en antwoord daarop; klagbrief en antwoord daarop
Om navrae te rig en op navrae te reageer
Om te kla en op 'n klag te reageer
Skrywer se adres, datum, ontvanger se adres, aanhef
Inhoudsopskrif
Struktuur van die boodskap sal verskil na gelang van die doel
Slot, handtekening
Styl gewoonlik formeel
Gebruik taalkonvensies, bv. Geagte Heer/Dame, Die uwe
Gewoonlik saaklik
Plakkaat Om inligting in 'n korter formaat aan te bied
Omranding
Teks duidelik sigbaar
Gepaste uitleg
Ook visuele elemente
Kleurvol
Trek aandag
Multimodaal
Bondige skryfwerk
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 49 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL E: AANBEVOLE KORTVERHALE
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 50 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL E: LYS VAN AANBEVOLE KORTVERHALE
Die volgende bundels, waaruit minstens een kortverhaal vir gebruik in die klaskamer gekies
moet word, word aanbeveel. Die verhaal wat in die IDASS-werkopdrag vir ontleding gebruik
moet word, mag nie dieselfde wees as die een wat in die klaskamer gebruik word nie. Waar die
lektor nie 'n spesifieke voorkeur het nie, moet 'n Suid-Afrikaanse antologie gekies word.
Cochrane Neil Die selfoon en ander verhale
Daniels R, Julies G Douspoor Kortverhale
J Cope Verhale van 'n vabond
J Oelke Uit die hart van die vuur
JP Smuts R Smuts Reënboog Kortverhale
M Pienaar Afrikaans is Lekker verhale
Meyer Pieter Indaba-Verhale vir bespreking
P W Grobbelaar Mooiste Afrikaanse sprokies
Rode .L Gerwel .J Stroomversnelling
Scheepers R, Hugo D Treffertekste
Smuts JP, Smuts R Reënboog Kortverhale
Steenberg, Elsabe Voetpad - Stories vir Afrikaans
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 51 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL F: VOORGESTELDE JAARPLAN VIR VLAK 2
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 52 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
AANHANGSEL F: VOORGESTELDE JAARPLAN VIR VLAK 2
SIKLUS 1 Week 1 & 2
SIKLUS 2 Week 3 & 4
SIKLUS 3 Week 5 & 6
SIKLUS 4 Week 7 & 8
Tekste
gebru
ik v
ir luis
ter,
lees e
n k
yk
TEKS 1: Inligtingteks Luister vir spesifieke inligting TEKS 2: Woordeboekekserp Woordeboekvaardighede, ook wortels en oorsprong van woorde TEKS 3: Breinkaart Let op tekskenmerke
TEKS 1: Prosedure Luisterbegrip, met terugvoering TEKS 2: Teks vir begrip en opsomming, met terugvoering
TEKS 1: Eksamenvrae Om te let op 'n verskeidenheid van opdragwoorde en antwoorde daarop te skryf TEKS 2: Teks vir formele toets
TEKS 1: Eksamenvrae Vir mondelinge antwoorde TEKS 2: Leesteks vir voorbereide lees
Taal e
n
kom
mu
nik
asie
in
pra
kty
k
Beginsels van die redenaarskuns, ook nieverbale kommunikasie Tekskenmerke: voorvoegsels en agtervoegsels, woordeskat, spelreëls
Tekskenmerke: woordorde; sinstruktuur; interpunksie; teenwoordige tyd
Eksamenopdragwoorde
Toegang tot en die gebruik van leerhulpmiddels Gebruik van die Internet vir navorsing Tekskenmerke: selfstandige naamwoorde, voornaamwoorde en voorsetsels
Skri
ftelik
e e
n m
on
delin
ge
tekste
en
tekste
vir
aa
nb
ied
ing
ge
pro
du
se
er
[me
t te
rugvo
erin
g]
TEKS 1: Breinkaart TEKS 2: Praatteks Taalpraktyk: Voorvoegsels en agtervoegsels, woordeskat en spelreëls
TEKS 1: Praatteks Gee instruksies en aanwysings TEKS 2: Prosedure in skryfwerk Taalpraktyk: Woordorde; sinstruktuur; interpunksie; teenwoordige tyd
TEKS 1: Skriftelike antwoorde op eksamenopdragte
TEKS 1: Mondelinge antwoorde op eksamenopdragte Taalpraktyk: Selfstandige naamwoorde, voornaamwoorde en voorsetsels
Assesserings-
taak
ASSESSERING 1 Mondeling: Luisterbegrip (Week 6)
ASSESSERING 2 Formele toets: Begrip en/of opsomming en/of taalstrukture en grammatikakonvensies en/of teorie (Week 8)
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 53 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
SIKLUS 5 Week 9 & 10
SIKLUS 6 Week 11 & 12
SIKLUS 7 Week 13 & 14
SIKLUS 8 Week 15 & 16
Tekste
gebru
ik v
ir
luis
ter,
le
es e
n k
yk
TEKS 1: Inligtingteks Luister en afneem van notas, met terugvoering TEKSTE 2 & 3: Klein- en sieradvertensies Let op tekskenmerke TEKS 4: Sosialemediatekste
TEKS 1: Navraagbrief Let op tekskenmerke TEKS 2: Klagbrief Let op tekskenmerke
TEKS 1: Luisterteks Luister vir waardering TEKS 2: Tekens en simbole Let op tekskenmerke
TEKS 1: Student se leestekskeuse Uitgebreide lees vir genot TEKS 2: Plakkaat Let op tekskenmerke
Taal e
n
kom
mu
nik
asie
in
pra
kty
k
ABBA-beginsel Tekskenmerke: Advertensietaal; afkortings en akronieme; bepalers; denotasie en konnotasie
Formele briewe as 'n kommunikasiemedium Tekskenmerke: voegwoorde; ontkenningsvorme; toekomende tyd
Tekskenmerke: sinspeling (allusie), idiome en spreekwoorde
Woordeskat: program-spesifiek
Skri
ftelik
e e
n m
on
delin
ge
tekste
en
tekste
vir
aa
nb
ied
ing
ge
pro
du
se
er
[me
t te
rugvo
erin
g]
TEKS 1: Sieradvertensie TEKS 2: Sosialemediatekste (Facebook, Twitter en blogs) Taalpraktyk: Advertensietaal; afkortings en akronieme; bepalers; denotasie en konnotasie
TEKS 1: Navraagbrief TEKS 2: Klagbrief
TEKS 1: Konsepweergawe van skriftelike navorsingsaanbieding (program-spesifiek) Taalpraktyk: Sinspeling, idiome en spreekwoorde
TEKS 1: Plakkaat van nuwe woordeskat
Assesserings-
taak
ASSESSERING 3 Funksionele skryfwerk (lank en kort)
ASSESSERING 4 Formele toets
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 54 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
SIKLUS 9 Week 17 & 18
SIKLUS 10 Week 19 & 20
SIKLUS 11 Week 21, 22 & 23
SIKLUS 12 Week 24 & 25
Tekste
gebru
ik v
ir
luis
ter,
le
es e
n k
yk
TEKS 1: Teks vir luisterbegrip, met terugvoering (Week 5) TEKS 2: Kortverhaal Beantwoord inhoudelike vrae, met terugvoering
TEKS 1: Kortverhaal Oefen leestegnieke Beantwoord inhoudelike vrae, met terugvoering (Week 7) TEKS 2: Kortverhaal Begripstoets (Week 8)
TEKS 1: Porture se mondelinge aanbiedings van navorsing Luister en maak notas TEKSTE 2 & 3: Twee soortgelyke tekste vir lees, vergelyking en teenstelling
BESIN OOR TERMYN SE LESSE EN WERK
HERSIEN VIR EKSAMEN
Taal e
n
kom
mu
nik
asie
in
pra
kty
k
Tekskenmerke: byvoeglike naamwoorde en bywoorde; verlede tyd
Leestegnieke Tekskenmerke: sleng en omgangstaal
Erkenning van bronne
Skri
ftelik
e e
n m
on
delin
ge
tekste
en
tekste
vir
aan
bie
din
g
ge
pro
du
se
er
[me
t te
rugvo
erin
g]
TEKS 1: Skriftelike beskrywing Taalpraktyk: byvoeglike naamwoorde en bywoorde; verlede tyd
TEKS 1: Skriftelike besinning oor termyn se lesse en werk Taalpraktyk: sleng en omgangstaal
TEKS 1: Mondelinge aanbiedings van navorsing TEKS 2: Skriftelike vergelyking en teenstelling van Tekste 2 & 3 TEKS 3: Mondelinge besinning oor lesse en werk van Termyn 2
Assesserings-
taak
ASSESSERING 5 Werkopdrag: Kortverhaal
ASSESSERING 6: Mondelinge aanbieding: Navorsingstaak (beroepsprogram-spesifiek)
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 55 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
WOORDELYS
aanbeveling die handeling om iemand te vertel dat iets goed of nuttig is of dat
iemand geskik is vir 'n besondere pos
aanhef die woorde wat in 'n brief gebruik word om die persoon aan wie jy
skryf aan te spreek (bv. Geagte Meneer)
aansoek 'n formele, dikwels skriftelike, versoek, bv. om vir 'n pos aansoek te
doen
ABBA-beginsel 'n erkende advertensieakroniem: dit staan vir Aandag;
Belangstelling; Begeerte; Aksie
ad hoc-komitee 'n tydelike komitee wat vir 'n spesifieke doel verkies word; hy word
ontbind nadat hy sy doel bereik het
addisionele taal 'n taal wat bykomend (addisioneel) tot die huistaal aangeleer word
additiewe meertaligheid
wanneer 'n persoon 'n taal (of tale) addisioneel tot sy of haar huistaal
aanleer. Hierdie taal vervang nie die huistaal nie, maar word saam
met die huistaal geleer. Dit is 'n additiewe meertalige program; die
huistaal word versterk en bevestig terwyl enige ander taal wat
aangeleer word as waardetoevoegend beskou word (bv. alle
addisionele tale, ook die leer-en-onderrigtaal, word saam met die
huistaal onderrig, maar vervang hom nie).
advertensie die advertering van 'n produk, gewoonlik op 'n oorredende en
emotiewe wyse
afgeleide woord of derivasie 'n woord wat van 'n ander woord of van 'n wortel afgelei word; dit
word gewoonlik gevorm deur die byvoeging van 'n voorvoegsel of
agtervoegsel (bv. "feestelik" van "fees")
afkorting
die kort vorm van 'n woord wat gevorm word deur letters uit te laat of
slegs die eerste letter van elke woord te gebruik. Dit word dikwels
gebruik om tyd te bespaar (bv. mnr. vir meneer en CV vir curriculum
vitae).
afleiding iets wat jy onregstreeks kan uitvind uit wat jy reeds ken
agtervoegsel (suffiks) 'n letter of groep letters wat by die einde van 'n woord gevoeg word
om 'n ander woord te vorm
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 56 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
akademiese geletterdheid
het betrekking op die vaardighede wat die student nodig het om in 'n
akademiese omgewing reg te kom, en sluit in die onderrig van:
inligtingsoektogte
die verwerking van inligting
inligting wat prestasie tot gevolg het
akroniem 'n woord wat uitgespreek kan word en wat gevorm word uit die eerste
letter of letters van 'n frase of naam (bv. Sako = Suid-Afrikaanse
Kwalifikasie-owerheid)
aktiewe luister om moeite te doen om kennis te neem van wat gesê word
analogie die vind van ooreenkomste tussen dinge wat gewoonlik as
verskillend beskou word
anekdote 'n vertelling van 'n kleinerige voorval of gebeurtenis vir die doel van
inligting, vermaak, humor, kwaadwilligheid of om karakter te
openbaar
animasie die tegniek om 'n reeks tekeninge te gebruik om die illusie van
beweging of lewe te skep
antiklimaks wanneer die verwagting van 'n belangrike hoogtepunt of oomblik van
opwinding nie vervul word nie of 'n letterkundige intrige skielik verlore
raak vanweë 'n komiese, omslagtige of sinlose gebeurtenis
antoniem 'n woord wat die teenoorgestelde betekenis het as 'n ander woord
(bv. gelukkig - ongelukkig)
assessering 'n deurlopende, gestruktureerde proses om inligting oor 'n student
se bevoegdheid op baie verskillende wyses in te samel
Assesseringstandaard 'n verklaring van die bewyse wat vereis word om te bepaal of die
student die uitkomste bereik het
bedoelde boodskap die boodskap wat die spreker of skrywer probeer oordra
bedrywende vorm die vorm van die werkwoord wanneer die subjek die persoon of ding
is wat bedrywig of doenig is
beeld 'n prent of visuele voorstelling van iets
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 57 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
beeldmateriaal 'n prent, kaart, stuk film, ens. wat gebruik word om 'n artikel of
praatjie makliker verstaanbaar of interessanter te maak
beeldspraak woorde, frases en sinne wat beelde in die gedagte oproep
beklemtoon om nadruk te lê op 'n spesifieke lettergreep in 'n woord of 'n woord
in 'n sin
beoordelingskale puntestelsels waar 'n kode (soos 1 tot 7) of 'n punt (soos 5/10 of
50%) in besonderhede omskryf word. Die besonderhede is net so
belangrik soos die gekodeerde punt. Tradisionele bepunting,
assessering en evaluering het meestal beoordelingskale sonder
besonderhede gebruik, soos reg of verkeerd, swak of goed, ens.
bepaal stel vas, vestig of besluit
beroeps- hou verband met die vaardighede en kennis wat 'n persoon nodig
het om sekere werk te doen
beskouing 'n persoonlike respons wat jou algemene mening oor bv. 'n film toon
beskryf om 'n gedetailleerde weergawe te gee of 'n verbale prent in 'n logiese
volgorde of storievorm te skryf
bespreek om argumente vir en teen 'n standpunt aan te bied en tot 'n
gevolgtrekking te kom. Die argumente moet deur gepaste bewyse
gestaaf word.
bespreking 'n gedetailleerde gesprek oor iets wat as belangrik beskou word
betuiging van goedgesindheid 'n woord of frase wat vriendelikheid of 'n goeie verhouding aandui,
gewoonlik aan die einde van 'n brief
beurtreëlingskonvensies die gebruike wat die vloei van 'n gesprek tussen mense reël, soos
om ander toe te laat om hulle mening te gee, om iets weer te noem
om die betekenis toe te lig, om in te gryp om die aandag op iets
anders te vestig, om vir 'n verduideliking te vra, ens.
bewys om deur beredenering of logika te staaf dat iets waar is. In wiskunde
en fisika het die woord "bewys" egter 'n baie spesifieke betekenis.
bevoordeling 'n neiging om een ding, gedagte, houding of persoon te steun bo 'n
ander, wat dit moeilik maak om 'n billike assessering te doen
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 58 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
blaailees om 'n teks baie vinnig te lees om 'n oorsig daarvan te kry (bv. om die
koerantopskrifte te lees om te weet wat die hoofnuusgebeure is)
bondig duidelik of in 'n paar woorde uitgedruk
boomdiagram 'n diagram met lyne wat verder verdeel soos wat 'n mens na die laer
vlakke beweeg om die verwantskappe tussen mense, prosesse, ens.
aan te toon
breinkaart 'n voorstelling van 'n tema of onderwerp waarin sleutelwoorde of -
idees grafies georganiseer word
brief aan die pers 'n formele brief wat jou standpunt oor 'n kwessie uitdruk; dit bevat
sterk argumente wat daarop gerig is om lesers te oortuig om jou
standpunt te aanvaar
bronverwysing
(skriftelik) 'n nota ingesluit in 'n stuk skryfwerk wat aandui wat die
bron van die inligting is
brosjure 'n tydskriffie of boekie wat prente en inligting oor iets bevat
bysin 'n groep woorde wat 'n finiete werkwoord bevat
byskrif (ook opskrif of onderskrif) 'n titel of kommentaar bo- onder-, of langsaan 'n artikel, prent, foto,
ens.
byvoeglike naamwoord 'n woord wat 'n selfstandige naamwoord beskryf
bywoord gee meer inligting oor 'n werkwoord deur wyse, plek, tyd, graad of
frekwensie aan te dui
chronologiese orde gerangskik in die volgorde waarin dinge gebeur het
cliché 'n uitdrukking of idee wat so dikwels gebruik word dat dit sy
uitdrukkingskrag verloor het
curriculum vitae 'n omvattende, biografiese verklaring van 'n persoon se persoonlike
besonderhede, prestasies en aktiwiteite
debat 'n formele bespreking van 'n kwessie by 'n openbare byeenkoms,
met twee of meer sprekers wat opponerende standpunte huldig en
(dikwels) 'n stemmery daaroor
denotatiewe betekenis die letterlike of primêre betekenis van 'n woord
derde persoon 'n stel voornaamwoorde (hy, sy, hulle of dit) wat 'n skrywer of spreker
gebruik om na ander mense en dinge te verwys
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 59 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
diagrammaties voorstel om 'n grafiek, kaart of skets te maak – dit kry 'n onderskrif of, indien
nodig, 'n kort verduideliking
dialek 'n vorm van 'n taal wat deur 'n besondere gemeenskap aangepas is.
Dit verskil beduidend van ander vorme van dieselfde taal wat
woorde, strukture en/of uitspraak betref.
direkte rede die presiese woorde van die spreker wat deur aanhalingstekens
aangedui word
diskoersbevoegdheid kennis en vermoë om taal logies en samehangend te gebruik
dissiplinêre verhoor 'n formele vergadering om te besluit of iemand iets verkeerd gedoen
het en om enige optrede wat moet volg te bepaal
dokumentêr 'n film, radio- of televisieprogram wat feite oor iets verskaf
dramatiese ironie kom voor wanneer die gehoor, leser of kyker meer oor die situasie
en die gevolge daarvan weet as die karakters wat betrokke is. Dit
verhoog spanning, genot en gehoordeelname.
dubbelsinnigheid dubbele betekenis geskep deur die wyse waarop woorde gebruik
word. Wanneer dit nie doelbewus gedoen word nie, verberg dit
betekenis (bv. "Die pastei wat die man eet is lekker" of "Die pastoor
praat vandag oor die hel in die kerksaal").
DVD 'n digitale videoskyf waarop groot hoeveelhede inligting gestoor kan
word
eenparig in 'n stemmery waarin almal ten gunste is van die saak en niemand
daarteen stem nie
eenvoudige sin 'n sin wat een finiete werkwoord bevat en een gedagte uitdruk
eerste persoon voornaamwoorde (ek, ons) wat gebruik word wanneer iemand in 'n
gesprek of op skrif na hom-/haarself of na 'n groep waarvan hy of sy
deel is, verwys
emotiewe taal taal wat sterk gevoelens opwek
e-pos elektroniese versending van boodskappe, briewe, dokumente,
beelde en foto's
erkenning van bronne om die inligtingsbronne te noem wat gebruik is om 'n stuk skryfwerk
saam te stel
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 60 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
etiket formele reël van korrekte of hoflike gedrag
eufemisme 'n matige of vae uitdrukking wat 'n gedagte vervang wat klaarblyklik
te kru of reguit is
evalueer om, gesteun deur die menings van sommige kundiges, 'n mening te
gee oor die waarheid of belangrikheid van 'n konsep. Voor- en
nadele word aangetoon.
faks 'n dokument wat via 'n telefoonnetwerk gestuur word, gewoonlik van
een faksmasjien na 'n ander, maar tans ook na/van rekenaars of
selfone; reëls is van toepassing ten opsigte van formate en register,
want dit is eerder 'n dokument as 'n e-posboodskap
feitelik dinge wat eerder waar as uitgedink is
figuurlik woorde en frases wat op 'n nieletterlike wyse gebruik word om die
verlangde effek te skep. Literêre tekste maak dikwels gebruik van
figuurlike taal (bv. vergelyking, personifikasie, metafoor).
foneme afsonderlike klanke van 'n taal
font die tipe en grootte van die letters wat vir skryf-, tik- of drukwerk
gebruik word (bv. 12pt [grootte] Times New Roman [fonttipe])
formaat die algemene rangskikking, plan of ontwerp van iets
formatiewe assessering assessering wat tydens die leerprogram plaasvind en waarin kort
leereenhede geassesseer word
formeel 'n styl wat toepaslik is vir amptelike of belangrike geleenthede
frase 'n groep woorde wat nie 'n finiete werkwoord bevat nie
funksionele geletterdheid die vlak van geletterdheid wat vereis word om in die klaskamer, die
werkplek en die wêreld daarbuite te funksioneer
gasspreker 'n persoon wat genooi word om by 'n geleentheid 'n toespraak te
lewer
gebaar 'n beweging van die gesig of liggaam wat betekenis kommunikeer
(bv. 'n knik van die kop om instemming aan te dui)
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 61 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
geletterdheid die vermoë om inligting vir 'n verskeidenheid van doeleindes en
kontekste te verwerk en te gebruik, en vir verskeie doeleindes te
skryf; die vermoë om tekste te dekodeer om die omgewing te kan
verstaan
generies deel van, ingesluit in of tipies van 'n hele groep dinge
genre die tipes of kategorieë waarin tekste gegroepeer word
geslote vraag 'n vraag wat slegs 'n eenwoord-antwoord vereis, bv. ja/nee of
waar/vals
gestruktureerde leeromgewing 'n instaatstellende leeromgewing wat geskep word sodat leer en
onderrig kan geskied, bv. simulasie- en onderrigsentra en
rekenaarkamers
getuigskrif 'n formele skriftelike verklaring, gewoonlik deur 'n vorige werkgewer,
oor 'n persoon se vermoëns, hoedanighede en karakter; (vir 'n nuwe
pos) 'n brief geskryf deur iemand wat jou ken, wat inligting gee oor
jou karakter en vermoëns
gevolg die resultaat of impak van 'n optrede of toestand
gevolgtrekking die einde van 'n toespraak of stuk skryfwerk wat die besluit aandui
wat geneem is nadat al die verbandhoudende inligting in ag geneem
is
grafika produkte van die visuele en tegniese kunste (bv. tekening, ontwerp)
grammatika taalreëls om die vorme van woorde te verander en hulle in sinne te
verbind
grondwet die reëls en regulasies wat die handelinge van 'n organisasie reël
hindernis vir kommunikasie iets wat kommunikasie verhinder of voorkom
hiperbool 'n opsetlike oordrywing (om iets op so 'n wyse te beskryf dat dit baie
groter lyk as wat dit werklik is, bv. "Hy't 'n halwe bees op sy bord.")
hipotese 'n idee of 'n verduideliking van iets wat op 'n paar bekende feite berus
en wat nog as korrek bewys moet word
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 62 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
hipotetiese vraag berus op situasies of idees wat eerder uitgedink as werklik of waar
is
homofoon 'n woord wat soos 'n ander woord klink, maar anders gespel word en
'n ander betekenis het, bv. lei (om leiding te gee) en ly (om swaar te
kry).
homoniem 'n woord wat soos 'n ander woord klink en gespel word, maar wat 'n
ander bekekenis het, bv. die selfstandige naamwoord "plaas" (stuk
grond) en die werkwoord "plaas" (om neer te sit)
hoofartikel 'n ontleding van en kommentaar op huidige gebeure om debat en
bespreking uit te lok
huistaal die eerste taal wat kinders tuis deur uitlewing verwerf; die taal waarin
hulle leer dink
hulpwerkwoord 'n werkwoord wat saam met 'n ander werkwoord gebruik word om
moontlikheid, toestemming, bedoeling, ens. uit te druk, bv. kan, mag,
wil
idioom 'n groep woorde wat 'n ander betekenis het as die individuele
woorde, bv. "'n wit olifant" (iets wat nie gebruik word nie)
illustrasie 'n tekening in 'n boek, tydskrif, ens. wat gebruik word om iets te
verduidelik deur 'n visuele voorstelling daarvan te bied
illustreer om iets toe te lig deur voorbeelde, vergelykings of analogie
impliseer die betekenis word deur die teks gesuggereer, maar nie regstreeks
gestel nie
implisiet om iets nie uitdruklik of reguit te sê nie, maar om iets in die teks te
impliseer of te suggereer
in hooftrekke beskryf om 'n algemene opsomming te gee. Dit moet 'n reeks hoofgedagtes
bevat wat deur sekondêre feite gesteun word. Wys die organisasie
van die idee.
in verband bring om die verband tussen dinge aan te toon; om te sê hoe een ding tot
'n ander lei of soos 'n ander is
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 63 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
indirekte rede die presiese woorde van die spreker word nie gebruik nie maar deur
'n ander individu meegedeel; omsetting in direkte of indirekte rede
vereis baie veranderinge
informeel ontspanne en vriendelik; volg nie enige streng reëls ten opsigte van
gedrag of optrede nie
inisieer 'n aanvang laat neem (bv. om 'n gesprek te begin)
inklusiwiteit die beginsel dat onderwys vir alle studente, wat hulle leerstyle,
agtergrond en vermoëns ook al is, toeganklik moet wees
inligtingtekste het betrekking op tekste soos resepte, handleidings, handboeke,
artikels, webtuistes, verslae, hoofartikels, koerantrubrieke en
resensies
innuendo iets onaangenaams wat eerder gesuggereer as regstreeks gesê
word
internet (ook Internet) 'n internasionale rekenaarnetwerk wat ander netwerke en rekenaars
verbind
interpunksie (ook punktuasie) leestekens wat 'n teks meer leesbaar of verstaanbaar maak
intonasie die toonhoogtekurwe of melodie van 'n uiting wat kenmerkend is van
grammatikastrukture soos sinne of sinsdele
ironie 'n stelling of situasie met 'n onderliggende betekenis wat anders is
as sy letterlike of oppervlakkige betekenis
jargon die besondere terme of uitdrukkings wat in 'n ambag of beroep of
deur enige spesifieke groep gebruik word (rekenaargebruikers praat
bv. van "CPU", "RAM", ens.). Wanneer jargon gebruik word om
luisteraars of lesers uit 'n gesprek uit te sluit, is dit potensieel
kwetsend of selfs nadelig.
karikatuur 'n oordrewe karaktertekening (skriftelik of visueel) wat verkry word
deur met persoonlikheidstrekke of voorkoms die spot te dryf
kennisgewing 'n stuk papier wat op 'n openbare plek skriftelike of gedrukte inligting
gee
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 64 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
kennisgewing (vergadering) 'n kennisgewing dat 'n vergadering gehou gaan word
kleinadvertensie kort advertensies wat ooreenkomstig die onderwerp in groepe
gerangskik word, en wat deur individue of besighede geplaas word
wat iets wil koop of verkoop, werk wil aanbied of vind, ens.
kleredragkode reëls oor watter klere mense werk toe mag aantrek
klimaks die opwindendste, doeltreffendste en belangrikste deel van die
storie. Dit geskied nie noodwendig aan die einde nie.
koerantrubriek 'n deel van 'n koerant wat gereeld geplaas word en wat oor 'n
spesifieke onderwerp handel
kognitiewe veeleisendheid het betrekking op die moeilikheidsgraad van 'n taak
koherensie (ook samehangendheid)
verwys na 'n logiese en sinvolle antwoord in 'n gesprek, asook na die
vermoë om gedagtes in 'n paragraaf te verbind
kohesie verwys na taal wat vloei en op 'n goed gestruktureerde wyse verbind
is
kommunikasie die handeling om gedagtes of gevoelens uit te druk of inligting te gee
kommunikasiekanaal 'n metode of stelsel wat deur mense gebruik word om inligting te kry
of mee te deel
kommunikatiewe taalonderrig
'n benadering tot taalonderrig wat uit die volgende bestaan:
toespitsing op toepaslikheid (betekenis en vorm)
vlotheid en akkuraatheid
kommunikasietake wat deur taalgebruik afgehandel word
toespitsing op studentinisiatief en -interaksie
sensitiwiteit vir individuele verskille
'n bewustheid van taalvariasie (nie net een tipe Afrikaans,
maar variasies)
kommunikatiewe vaardigheid het betrekking op die onbewuste kennis wat nodig is om 'n taal te
ken
kompakskyf/CD 'n skyfie waarop klank of data opgeneem kan word
komplekse sin
'n sin met een hoofsin (hoofgedagte) en een of meer bysinne wat
meer inligting gee; hulle word deur neweskikkende voegwoorde
verbind
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 65 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
konflik die stryd wat tussen karakters of tussen individue en hul
lotsbestemming of omstandighede ontstaan. In die literatuur kan
konflik ook ontstaan vanweë opponerende begeertes of waardes in
'n karakter se eie gedagtes.
konflikoplossing die proses om in 'n situasie van ernstige onenigheid tussen twee of
meer partye 'n oplossing of aanvaarbare kompromis te vind
konkord sien "werkwoordooreenstemming"
konnotatiewe betekenis beide die positiewe en negatiewe assosiasies wat 'n woord deur
gebruik versamel, wat verder strek as die letterlike (primêre)
betekenis
konsep 'n onafgeronde, skriftelike weergawe van iets wat nog nie in sy finale
vorm is nie
konteks 'n teks word altyd binne konteks gebruik en geproduseer. Die
konteks sluit in die breë en die onmiddellike situasie, ook aspekte
soos die maatskaplike, kulturele en politieke agtergrond; die term het
ook betrekking op dit wat 'n woord of teks voorafgaan of daarop volg,
en wat vir die betekenis daarvan belangrik is.
kontrolelys
'n lys wat vir die student aandui wat gedoen moet word. Dit bestaan
uit kort verklarings wat die verwagte prestasie in 'n besondere taak
beskryf. Die verklarings op die kontrolelys kan afgemerk word
wanneer die student die kriterium voldoende bereik het. Kontrole- en
taaklyste is nuttig vir portuur- of groepassesseringsaktiwiteite.
konvensies aanvaarde praktyke of reëls in taalgebruik. Sommige konvensies
(soos grammatikareëls, interpunksie, lettertipes en hoofletters) help
om betekenis oor te dra; sommige help met die aanbieding van
inhoud (bv. inhoudsopgawe, algemene uitleg, opskrifte, voetnote,
diagramme, byskrifte, lyste, prente en bladwyser); en ander
weerspieël 'n taalpatroon wat formuleagtig geword het (bv. 'n groet
en geselsery).
kreatiewe denke om vindingryk en op ongewone wyses oor idees en situasies na te
dink om hulle beter te verstaan en op 'n nuwe en konstruktiewe
manier daarop te reageer. Op alle vakgebiede dink studente kreatief
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 66 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
wanneer hulle 'n konsep of produk uitdink en vir hulleself voorstel, of
dit wysig of verbeter.
kritiese bewustheid die ontleding van die konstruksie van betekenis, met begrip van die
magsverhoudinge binne 'n taal en tussen tale. Dit bemagtig die
student om manipulering te weerstaan en taal sensitief te gebruik.
kritiese geletterdheid
dit het betrekking op kritiese taalbewustheid, en is toegespits op die
verhouding tussen taal en mag, bv. hoe 'n teks gestruktureer is en
hoe die woorde wat in die teks gebruik word die belange van
sommige (en nie almal nie) dien
kritiese reaksie die gebruik van 'n kritiese taalbewustheid om magsverhoudinge,
soos hulle in tekste verteenwoordig word, te ontleed
kritiseer om jou oordeel oor of beredeneerde beskouing van iets te gee deur
die swak en sterk punte daarvan aan te dui. Dit is egter nie nodig
om aanvallend te wees nie.
kwalifikasie 'n studiekursus wat suksesvol voltooi is
kworum minimum aantal mense nodig op 'n vergadering om die vergadering
(volgens die grondwet) wettig te maak
Leeruitkoms
'n uiteensetting van die Vakuitkomste in eenhede van vaardigheid
en eenhede van kennis, tesame met die waardes en houdings wat
tydens leer gedemonstreer moet word
lektormodel
het betrekking op die rol van die lektor om die tipe gedagtes en die
ontwikkeling daarvan wat studente tydens 'n aktiwiteit moet toon, te
demonstreer
lektorsteun
die steun wat die lektor aan studente gee om die suksesvolle
afhandeling van 'n taak wat hulle dalk nog nie op hulle eie kan
vermag nie, te fasiliteer
letterlik die eenvoudigste, mees direkte, betekenis wat aan woorde
toegeskryf kan word
lewer kommentaar op… om die betekenis daarvan so volledig moontlik te bespreek, te
beoordeel of te verduidelik
lidwoord 'n woord soos "die", "sommige" of "elke" wat met 'n selfstandige
naamwoord verbind word om aan te toon hoe laasgenoemde gebruik
word
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 67 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
liggaamshouding die posisie van die liggaam wanneer 'n mens sit of staan
liggaamstaal kommunikasie van gedagtes of gevoelens deur die manier waarop
die persoon sy liggaam plaas of beweeg
logiese volgorde 'n manier om iets te verduidelik of te beskryf wanneer gedagtes of
feite op ander gedagtes of feite berus
logo 'n gedrukte ontwerp of simbool wat 'n maatskappy of 'n organisasie
as 'n spesiale teken gebruik
lydende vorm die voorwerp (objek) van 'n sin word die onderwerp (subjek); die
handeling is dan gerig op daardie iets of iemand wat die onderwerp
geword het
lys (om te lys) om 'n lys te maak van woorde, sinne of kommentaar
malapropisme die verkeerde en deurmekaar gebruik van lang woorde om indruk te
maak. Hoewel hierdie woorde amper reg klink, word hulle verkeerd
genoeg gebruik om humor te skep.
manipulatiewe taal taal wat daarop gerig is om 'n onbillike voordeel op ander te verkry
of invloed op ander uit te oefen
mediateks
tekste uit koerante en tydskrifte; radio- en televisietekste;
advertensies; advertensieborde en plakkate
meedeel om iemand te vertel van iets wat jy ervaar het
memorandum 'n kort skriftelike verslag met inligting oor 'n spesifieke saak wat vir 'n
persoon of groep persone opgestel word
mening berus op die subjektiewe of emosionele gesigspunte van die skrywer
of spreker
metafoor die gebruik van een ding om 'n ander ding met soortgelyke
eienskappe te beskryf, bv. "die skip van die woestyn" (kameel) of
"die man is 'n haai".
metakognisie duidelike kennis van taal en nie net die toepassing van
taalkonvensies nie
metataal die taal wat gebruik word om van 'n taal te praat. Dit sluit terminologie
in soos "konteks", "styl", "intrige" en "dialoog".
modus die metode, wyse of manier waarop iets aangebied word; 'n wyse
van kommunikasie, bv. die skriftelike modus, die gesproke of
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 68 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
mondelinge modus en die visuele modus (wat grafiese vorme insluit
soos grafieke). Inligting kan van een modus in 'n ander omgesit word
(bv. om 'n grafiek in 'n paragraaf om te sit).
motiveer regverdig jou antwoord of gee redes daarvoor
multimedia 'n geïntegreerde verskeidenheid van modusse wat skriftelike tekste,
visuele materiaal, klank, video en so meer kan insluit
multimodaal
het betrekking op tekste wat saamgestel word uit 'n kombinasie van
visuele, klank- en oudiovisuele insette, bv. 'n televisienuusuitsending
wat skriftelike woorde, beeldmateriaal, uitleg en klank insluit
'n mosie van dank 'n kort formele toespraak waarin jy iemand of iets bedank en ander
mense vra om hulle saam met jou te bedank
narratief 'n mondelinge of skriftelike relaas van verbandhoudende gebeure in
die volgorde waarin dit plaasgevind het
narratiewe stem die stem van die persoon wat die verhaal vertel ['n onderskeiding kan
byvoorbeeld gemaak word tussen die eerstepersoonsnarratief
waarin die "ek" (dikwels 'n karakter in die verhaal) die verteller is of
'n derdepersoonsnarratief waarin die verteller na die karakters
verwys as "hy", "sy" of "hulle"]
nasienskema of rubriek 'n hiërargie van kriteria (beoordelingsvlakke) met teikenstandaarde
wat die minimumvlak van aanvaarbare prestasie of bereiking van
elke kriterium beskryf. Die gebruik van nasienskemas of rubrieke is
'n ander metode van assessering en kan nie met toetse vergelyk
word nie. Elke kriterium wat in die rubriek beskryf word, word
afsonderlik geassesseer. Twee tipes rubrieke, naamlik holistiese en
analitiese rubrieke, word hoofsaaklik gebruik.
naspeur om die vordering of geskiedenis van die onderwerp te volg
navorsing die noukeurige bestudering van 'n onderwerp, veral om nuwe feite of
inligting daaroor te ontdek
neutraal om nie enige party by 'n geskil te steun of help nie
nieverbaal gesproke taal word nie gebruik nie
noem om die hoofpunte saaklik te beskryf; gebruik kort, duidelike sinne en
sluit nie enige besonderhede of voorbeelde in nie
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 69 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
notule 'n opsomming of weergawe van alles wat op 'n formele vergadering
gesê of besluit is
nuwe sake 'n lys van sake wat op 'n vergadering bespreek moet word, met ander
woorde: die rede vir die hou van die vergadering
objektiwiteit kies nie kant nie, is regverdig en nie bevooroordeeld nie en word nie
deur persoonlike gevoelens beïnvloed nie
oksimoron 'n kombinasie van woorde met teenstrydige betekenis wat
doelbewus vir effek gebruik word; dit word dikwels gevorm deur 'n
byvoeglike naamwoord te gebruik om 'n selfstandige naamwoord
met 'n teenstrydige betekenis te bepaal (bv. "ope geheim")
omgangstaal taal wat tuishoort by gewone of bekende gesprekvoering, maar nie
in formele taal gebruik word nie
omsendskrywe 'n gedrukte brief, kennisgewing of advertensie wat gelyktydig aan 'n
groot aantal mense gestuur word
omskryf om die formele betekenis van 'n term te gee deur dit van
verbandhoudende terme te onderskei. Die gememoriseerde
omskrywing moet dikwels gegee word.
omslagtige skryfwerk vorder van een punt na 'n ander met 'n losse struktuur
onderbeklemtoning om iets eerder op 'n getemperde manier te stel as om die ware of
volle feite te gee, gewoonlik vir nadruk
onderbreek om iets te sê of te doen wat iemand laat ophou praat of doen
onderhandeling 'n amptelike bespreking tussen mense wat poog om tot 'n
ooreenkoms te kom
onderhoud 'n formele ontmoeting waartydens vrae aan 'n persoon gestel word
ondersoek 'n noukeurige ondersoek na die feite van 'n situasie, gebeurtenis,
misdryf, ens.
onderwerp (van 'n sin) reflekteer oor wie of waaroor gepraat word
onderwerpsin dikwels die eerste sin van die paragraaf wat die paragraaf opsom of
die hoofgedagte bevat
ontkenningsvorm 'n sin wat 'n woord bevat soos "nee", "nooit", "nie", ens.
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 70 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
ontleed om uit te vind wat die hoofgedagtes is, hoe hulle met mekaar
verband hou en hoekom hulle belangrik is
ontvanger 'n persoon wat iets ontvang
oopeindevraag 'n vraag waarvan die antwoord geen beperkinge het nie
oorbodigheid die gebruik van woorde, frases en sinne wat sonder verlies aan
betekenis weggelaat kan word
oordra om gedagtes of gevoelens aan iemand bekend te maak
oorreed om iemand iets te laat doen deur hom/haar goeie rede te gee om dit
te doen
oorsaak dit wat aanleiding gee tot 'n optrede of toestand
oorsig gee om 'n opname of 'n opsomming te gee waarin die belangrikste dele
oorweeg word en waarin, indien nodig, kritiek gelewer word
ophelder om iets duideliker te stel of makliker te maak om te verstaan
opponent/opponering die mense met wie jy meeding of die handeling om sterk van iemand
of iets te verskil
opsomming 'n kort, bondige weergawe van die hoofgedagtes
opvallend onmiddellik opmerklik
oudiovisueel die gebruik van beide klank en beelde
outentieke tekste tekste met 'n praktiese funksie wat nie letterkundig is nie (bv. tydskrif-
en koerantartikels, radio- en TV-opnames, advertensies,
produketikette, reisbrosjures, staatsdiensvorms, voorbeelde van
regte briewe)
pamflet 'n baie dun boekie wat inligting oor iets gee
paneelbespreking 'n groep mense wat 'n onderwerp van belang bespreek
paradoks 'n stelling wat skynbaar 'n teenstrydigheid is of klaarblyklik onlogies
is; agter (verberg deur) die oppervlakkige teenstrydigheid lê logika of
rede
parafraseer om 'n idee of teks in jou eie woorde weer te gee
paragraaf 'n aantal sinne wat handel met een idee of tema; bestaan uit 'n
onderwerpsin en stawende besonderhede
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 71 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
paroniem twee of meer woorde wat 'n stam gemeen het, bv. bewoner en
inwoner
personifikasie om menslike eienskappe aan niemenslike dinge te gee
plakkaat 'n groot kennisgewing, dikwels met 'n prent daarop, wat in 'n
openbare plek geplaas word
politieke korrektheid vermyding van taal en gedrag wat spesifieke groepe mense kan
aanstoot gee
PowerPoint-aanbieding 'n mondelinge aanbieding wat skyfies insluit wat geskep is deur
Microsoft PowerPoint as 'n visuele multimediahulpmiddel te gebruik
précis 'n kort weergawe van 'n toespraak of 'n stuk skryfwerk, wat die
hoofpunte of -gedagtes gee
predikaat die res van die sin wanneer die subjek (onderwerp) verwyder word
proeflees om 'n stuk skryfwerk te lees en te korrigeer
prosedure wys hoe iets stapsgewys gedoen kan word
prosedure-interaksie interaksies wat in spesifieke situasies plaasvind en 'n voorgeskrewe
formaat volg, bv. werksonderhoude, paneelbesprekings, debatte,
dissiplinêre onderhoude, ens.
redigering die skryf en herskryf van 'n teks, ook die regstelling van
grammatikagebruik, interpunksie en spelfoute, en die nasien van die
koherensie van idees en die kohesie van strukture. In die media
behels redigering die samestelling, keuring en uitleg van tekste.
referent iemand wat instem om 'n getuigskrif te skryf
register die gebruik van verskillende woorde en 'n verskillende styl,
grammatika, toonhoogte en toon vir verskillende kontekste of
situasies (amptelike dokumente word byvoorbeeld in 'n formele
register geskryf terwyl vriendskaplike briewe gewoonlik in 'n
informele register geskryf word)
regsdokument 'n dokument wat 'n kontraktuele verhouding meld of een of ander reg
verleen (ook: amptelike dokument)
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 72 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
regverdig (motiveer) om 'n stelling te maak oor hoekom jy dink iets so is; om redes vir jou
stelling of gevolgtrekking te gee
resenseer om jou mening oor 'n stel idees, ens. te gee
resensie skriftelike kommentaar op 'n stel idees, kuns, ens.
respons 'n mondelinge of skriftelike antwoord
retoriese middel middel soos tussenpose en herhaling wat deur 'n spreker of skrywer
gebruik word om doeltreffend te oorreed of te oortuig
retoriese vraag 'n vraag wat nie beantwoord moet word nie maar vir nadruk of
dramatiese effek gevra word, bv. "Gaan jy dan ook in die vuur
spring?"
RSVP word op uitnodigings aangebring en beteken "antwoord asseblief"
(Frans: répondez s'il vous plaît)
saamgestelde sin bevat twee of meer finiete werkwoorde; kan uit twee of meer
eenvoudige sinne bestaan wat deur neweskikkende voegwoorde
verbind word
sake uit notule (op 'n sakelys) die lys van probleme of vrae van 'n vorige vergadering
wat bespreek moet word
sakelys 'n lys van sake wat op 'n vergadering bespreek word
sarkasme 'n ironiese uitdrukking wat onvriendelik of aanstootlik is, wat gebruik
word om met ander die spot te dryf
satire die gebruik van spot, sarkasme en ironie om kritiese kommentaar op
die samelewing te lewer
sekondeer ondersteun – 'n mosie wat voorgestel word moet deur 'n ander
persoon ondersteun (gesekondeer) word
sekretaris (vergadering) iemand wat met die briewe handel, rekords hou en sakereëlings tref
selfstandige naamwoord 'n woord wat benoem
sienswyse die perspektief van 'n karakter met betrekking tot kwessies
simbool iets wat staan vir iets anders of iets anders verteenwoordig
sin 'n groep woorde wat 'n volledige gedagte uitdruk
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 73 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
sinoniem 'n woord wat dieselfde of amper dieselfde betekenis het as 'n ander
woord in dieselfde taal
sinspeling iets gesê of geskryf wat onregstreeks na 'n ander persoon of subjek
verwys
sintaks die manier waarop woorde gerangskik word om samehangende
grammatikale strukture te vorm
sintese die saamvoeging van gedagtes uit 'n verskeidenheid van bronne; 'n
duidelike opsomming van hierdie gekombineerde gedagtes
slagspreuk 'n woord of frase wat maklik onthou word, wat in advertensies
gebruik word om mense se aandag te trek of om vinnig 'n idee te
suggereer
sleng informele taal wat dikwels deur 'n groep mense gebruik word, bv.
tieners wat terme gebruik soos "cool" en "hoesit". Die verskil tussen
omgangstaal en sleng is dat sleng nog nie in hoflike en formele
gesprekke aanvaar word nie, terwyl spreektaaluitdrukkings (bv.
"Gesondheid!") aanvaar word.
sosiolinguistiese vaardigheid die kennis en vermoë om taal toepaslik te gebruik, bv. om die
korrekte sosiale reëls, styl en register te gebruik
spesifikasies 'n beskrywing in besonderhede van hoe iets ontwerp of gemaak
word of ontwerp en gemaak moet word
spotprent 'n amusante tekening in 'n koerant of tydskrif, dikwels met satire as
bedoeling
spreekwoord 'n welbekende frase of sin wat raad gee of 'n algemene waarheid
weergee
staaf steun jou antwoord met feite, redes of menings
stel teenoor om die wyse waarop dinge verskil in ag te neem
stem die outeur se rol of karakter: wie hy/sy is. Wanneer 'n mens lees of
kyk, kry 'n mens 'n indruk van die outeur en sy/haar bedoelings.
stembuiging om jou stemtoon (hoog of laag) te verander terwyl jy praat
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 74 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
stemming (toon) atmosfeer of emosie in skriftelike tekste; dit wys die gevoelens of die
ingesteldheid van die karakters; dit het ook betrekking op die
atmosfeer wat deur visuele, luister- of multimediatekste geskep word
stereotipe 'n bepaalde (en dikwels bevooroordeelde) standpunt ('n verwagting)
oor watter rol 'n spesifieke persoon behoort te vervul
strategie 'n sekere prosedure wat gebruik word om 'n probleem aan te pak
strategiese vaardigheid het betrekking op die student se vermoë om die taal en vaardighede
te gebruik wat hy of sy moet besit om doeltreffend te kan
kommunikeer, bv. om te parafraseer of om 'n verduideliking te vra
strokiesprent 'n volgreeks van tekeninge, gerangskik in onderling
verbandhoudende panele, wat dikwels 'n humoristiese storie
weerspieël en wat in koerante gedruk word
strooibiljet 'n kleinerige vel papier wat 'n produk of gebeurtenis adverteer en wat
aan 'n groot aantal mense gegee word
styl die korrekte gebruik van taal
subjektiwiteit 'n eensydige sienswyse, persoonlik en bevooroordeeld
summatiewe assessering vind plaas aan die einde van meer as een leereenheid. Dit gee 'n
opsomming of 'n algemene beeld van studente se bevoegdheid op
'n spesifieke tydstip in die leerproses
taalkundige vaardigheid dit het betrekking op die grammatikale bemeestering van die
taalkode, d.i. die kennis en vaardighede wat nodig is om die
betekenis daarvan te verstaan en dit akkuraat uit te druk
taalvariasies taalvariasies word gevind waar kleiner aanpassings ten opsigte van
woordeskat, strukture en/of uitspraak gemaak word; verskille kan
voorkom van een streek of land tot 'n ander
teikengroep die bedoelde leser(s), luisteraar(s) of kyker(s) van 'n besondere teks.
In die beplanning van 'n stuk skryfwerk moet die sprekers of skrywers
die doel en teikengroep in ag neem om 'n toepaslike skryfformaat te
kies.
teks het betrekking op enige skriftelike, mondelinge of visuele vorm van
kommunikasie
tekskenmerk
het betrekking op die soort taal en taalkenmerke wat in 'n teks gevind
word, soos lydende en bedrywende vorm en die gebruike daarvan,
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 75 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
die gebruik van emotiewe woorde, retoriese middels,
oorredingstegnieke, ens.
tema die sentrale gedagte of gedagtes in tekste; 'n teks kan verskeie
temas bevat en die temas is nie noodwendig duidelik of
vanselfsprekend nie
tempo die spoed waarteen iets beweeg
terminologie 'n stel tegniese woorde of uitdrukkings wat in 'n spesifieke vak
gebruik word
terugvoering
het betrekking op kommentaar wat lektore en porture op 'n student
se prestasie lewer
Positiewe terugvoering
lig studente in oor waar en hoe hulle dinge goed gedoen het
moet ten opsigte van mondelinge uitsette onmiddellik gegee
word
moet in daaropvolgende konsepte van skriftelike uitsette
opgeneem word
Korrektiewe terugvoering
help studente om te verstaan waar en hoe hulle gefouteer
het
moet met aanmoediging gepaard gaan
moet spesifiek wees
moet tot 'n geleentheid lei waar studente korrektiewe
terugvoering kan inkorporeer
tesourus 'n boek waarin woorde met dieselfde betekenis in groepe gerankskik
word; dit word gebruik om sinonieme en antonieme vir spesifieke
woorde te vind
toekomende tyd die vorm van 'n werkwoord wat aandui wat ná die teenwoordige tyd
gebeur
toepaslik nou verwant aan die onderwerp wat jy bespreek
toepaslikheid indien taal toepaslik is, is dit gepas ingevolge die konteks waarin dit
gebruik word (bv. die groet "Goeiemôre, mnr. Jones!" is toepaslik in
'n formele werksituasie terwyl "Hêi, Jo!" gepas sou wees tussen
vriende)
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 76 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
toon die toonkleur/timbre van die stem wat die emosionele boodskap van
'n teks oordra. In 'n skriftelike teks word dit deur woorde bereik. In
film kan toon deur musiek of die opset geskep word.
toonhoogte hoe hoog of laag 'n klank is
transaksionele skryfwerk funksionele skryfwerk (bv. briewe, notule van vergadering, verslae,
fakse)
trappe van vergelyking trappe van vergelyking soos gevind by byvoeglike naamwoorde en
bywoorde, is stellende, vergrotende en oortreffende trap (bv. lank
[stellende], langer [vergrotende], langste [oortreffende trap])
tyd die vorme van 'n werkwoord wat gebruik word om tyd aan te dui
tydlyn 'n horisontale lyn wat gebruik word om tyd voor te stel, met die
verlede tyd na links en die toekomende tyd na regs
uitdruklik die duidelike of ondubbelsinnige uitspreek van 'n mening
uitgebreide lees het betrekking op lees, hoofsaaklik vir genot, oor lang tydperke en
kan 'n aktiwiteit insluit soos 'n boekoorsig om studente se begrip te
kontroleer
uitleg die manier waarop die dele van iets gerangskik is
Vakuitkoms
die resultate van die leerproses – studente moet die uitkomste kan
demonstreer en toepas
verbatim woord vir woord; 'n persoon se presiese woorde
verduideliking 'n rede wat vir iets gegee word
vergadering wanneer mense bymekaar kom om iets te bespreek of daaroor te
besluit
vergelyk om die wyse waarop dinge ooreenkom, te assesseer
verlede tyd die vorm van die werkwoord wat gebruik word om handelinge van
die verlede te beskryf
verslag 'n feitelike opsomming in formele, saaklike taal geskryf, en gewoonlik
op versoek
verstaanbare inset het betrekking op 'n inset wat net-net moeilik genoeg is sodat
studente moet fokus en konsentreer om 'n teks te begryp
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 77 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
vertolk om die betekenis te gee deur voorbeelde en persoonlike
kommentaar te gebruik om iets duidelik te stel
visuele hulpmiddel 'n prent, video, ens. wat in onderrig gebruik word om mense te help
om iets te leer of te begryp
visuele tekste visuele beelde waarna gekyk kan word en wat boodskappe oordra
(bv. filmbeelde, beelde, foto's, rekenaargrafika, spotprente, modelle,
tekeninge en skilderye)
visuele voorstellings het betrekking op belangrike visuele voorstellings, soos tydlyne,
tabelle, breinkaarte en vloeidiagramme, wat gebruik kan word om
aan te toon hoe 'n teks saamgestel is
vloeidiagram 'n diagram wat die verskillende stadia van 'n komplekse aktiwiteit
toon
vlotheid die woord vlot of vloeiend suggereer 'n koherensie en kohesie wat
aan taal die kenmerk gee dat dit natuurlik is, maklik is om te gebruik
en maklik is om te vertolk
vluglees om vinnig na 'n teks te kyk om spesifieke inligting te vind (bv. om
vinnig 'n 'n naam en nommer in 'n telefoongids op te soek)
voegwoord 'n woord wat gebruik word om twee sinsdele, woorde, frases of sinne
te verbind
voornaamwoord 'n woord wat die plek inneem van 'n selfstandige naamwoord
vooroordeel onverdraagsaamheid teenoor of 'n vooropgesette mening oor 'n
individu, 'n groep, idee of saak
voorsetsel woorde wat twee woorde of frases in verband bring, bv. op, agter
voorsitter die persoon in beheer van 'n vergadering wat vir mense sê wanneer
hulle mag praat
voorstel 'n formele voorstel of plan
voorstel (vergadering) 'n formele voorstel wat by 'n vergadering bespreek word en waaroor
gestem of besluit moet word
voorvoegsel 'n letter of groep letters wat by die begin van 'n woord gevoeg word
om die betekenis daarvan te verander
voorwaardelike sin of bysin 'n sin of bysin wat begin met "as" of "tensy", wat 'n voorwaarde
uitdruk
Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)
Bladsy 78 van 78
Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014
webtuiste
'n blad, aan die Internet gekoppel, waarop 'n maatskappy, 'n
organisasie of individu inligting plaas
weerlê om te sê of te bewys dat 'n stelling of kommentaar verkeerd is
werkwoord 'n doen- of aksiewoord
werkwoordooreenstemming die subjek en die werkwoord moet (in Engels en sommige Afrikatale)
ooreenstem wat getal en persoon betref
woordaanvalsvaardighede strategieë wat gebruik word wanneer 'n onbekende woord gelees
word (bv. die opbreek daarvan in lettergrepe of deur na die betekenis
van die voorvoegsels en agtervoegsels te kyk)
woordeskat al die woorde wat 'n persoon ken of gebruik
woordspeling 'n spel met woorde, wat identies of soortgelyk is wat klank of
betekenis betref, om humor te skep (bv. "Koppige Eskom-hoof hou
kop")
wortel bevat die hoofbetekenis van die woord, en is die woord waaruit ander
woorde gevorm word, bv. stap is die wortel of stamwoord vir gestap,
stapper, stappie, aanstap, stappe, stappery, stapsgewys en
stapsgewyse
wys jou posisie met feite of bewyse staaf
wysiging (vergadering) wysiging van die sakelys of notule