Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Van moetivatie naar goesting in de jeugdsport:
Over sturend en autonomieondersteunend supportersgedrag
Prof. Dr. Maarten Vansteenkiste
Prof. Dr. Bart Soenens
Prof. Dr. Leen Haerens
Dra. Nathalie Aelterman
Dr. Evie Kins
Universiteit Gent
Contactadres: [email protected]
www.psych.rochester.edu/SDT
www.vopspsy.ugent.be
Zaterdagnamiddag 14u20 in Wevelgem bij de U13
“Goed zo, Stefaan! Goeie pass!”, riep de papa van Stefaan naar zijn zoon. De vader
van Stefaan is een fanatiek supporter; hij gaat elke WE mee met zijn zoon naar de
wedstrijd en woont, als het enigszins lukt, ook de trainingen bij. “Maar scheids toch,
dat is toch een fout! Hoe is dat nu toch mogelijk!”, roept hij even later als hij vindt dat
zijn zoon benadeeld wordt. Als je supportert voor je club, dan moet je er voor gaan,
verkondigt Stefaan altijd. En onrecht kan je niet zo maar laten passeren. “Sneller,
sneller!”. Zijn zoon verliest even later de bal. “Wakker zijn, he, Stefaan. Je moet die
bal sneller afspelen! Hoeveel keren moet ik dit nog zeggen?”, coacht hij zijn zoon
tijdens de wedstrijd. “Buitenspel, buitenspel!”, roept hij even later de scheidsrechter
toe. Als de scheids niet fluit en er een goal uit de actie volgt, dan wordt hij pas echt
furieus. “Jouw ogen staan op jouw gat zeker! Ge moet rond u kijken ook, he,
scheids”.
Overzicht
1. “Waarom we doen wat we doen”
3. Hoe kan een ouder motiverend supporteren?
4. Wat maakt ouders kwetsbaar om druk te zetten op hun kinderen?
5. Naar structurele veranderingen: een meer motiverende competitie
2. De vitamines van groei: De rol van psychologische behoeftebevrediging
Prof. Edward Deci
(University of Rochester, NY)
Prof. Richard Ryan
(University of Rochester, NY)
ZELF-DETERMINATIE THEORIE
DEEL I
“Waarom we doen wat we doen”:
Jeugdsport Amateur-
sport
Topsport
TAAK VAN DE MOTIVATIEPSYCHOLOOG
Motivatie < movere = beweging
⇒Welke factoren doen mensen bewegen?
⇒ De vraag naar drijfveer, reden of motief van gedrag
⇒ Heeft de aard van deze drijfveren een impact op - Betrokkenheid? Welzijn?
- Doorzettingsvermogen?
- Prestaties?
- Drop-out?
- Fair-play gedrag?
Oefening 1: Combineer & benoem
⇒Probeer types motivatie samen te plaatsen
1 2 3 4 5
helemaal niet belangrijk heel belangrijk
Ik span mij in op training omdat …
1 … omdat ik het nut en meerwaarde van de oefeningen begrijp 1 2 3 4 5
2 … omdat de trainer mij dan pas selecteert voor de wedstrijd 1 2 3 4 5
3 … omdat ik me schuldig zou voelen als ik het niet zou doen 1 2 3 4 5
4 … omdat ik het plezierig vind 1 2 3 4 5
5 … omdat ik de opgedragen oefeningen persoonlijk zinvol vind 1 2 3 4 5
6 … omdat mijn ouders en de trainer anders ontgoocheld zouden zijn 1 2 3 4 5
7 … om te bewijzen dat ik het waard ben in de ploeg te staan 1 2 3 4 5
8 … omdat ik de oefeningen leuk vind 1 2 3 4 5
Items Naam
Motivatietype 1
Motivatietype 2
Motivatietype 3
Motivatietype 4
Probeer om de
-Items twee aan twee samen te plaatsen
-Een label te verzinnen voor het type motivatie dat beide items beogen te meten
WAAROM WE DOEN WAT WE DOEN
Autonome
Motivatie
Gecontroleerde
Motivatie
Verplichting, druk, stress Welwillend, psychologisch vrij
Plezier
passie,
interesse
Persoonlijke
relevantie,
betekenisvol
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelf-waaarde
“Moeten” of
“moetivatie”“Willen” of
“goesting”
Geboeidheid,
interesse,
plezier
Persoonlijke
relevantie,
zinvol
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelfwaarde
⇒Waarom ga je “bijtrainen” (bvb., na een blessure, na een minder goede wedstrijd)?
‘omdat anderen dit
van mij verwachten’
‘omdat ik moet tonen
dat ik kan terugkeren
na een blessure”
‘omdat ik er persoonlijk
voor kies om aan mijn
comeback te werken’
‘omdat ik trainen
plezant vind’
⇒Waarom volg je de regels in de club (bvb. op tijd komen, club-outfit dragen etc.)?
‘omdat ik anders
beboet word’
‘omdat ik me anders
schuldig zou voelen’
‘omdat ik inzie en
begrijp dat deze nodig
zijn’
‘omdat ik ze
interessant vind’
Het fundamentele onderscheid binnen de ZDT is dat
tussen autonome of vrijwillige en gecontroleerde of
gemoetiveerde motivatie.
⇒Implicatie voor de praktijk: Taak van de ouders &
trainer = aanmoedigen van autonome motivatie
Stelling 1: Concept motivatie
WAAROM WE DOEN WAT WE DOEN
“Willen” vs. “moeten” = kwaliteit of soort motivatie
�amotivatie
= gebrek aan motivatie
= hulpeloosheid omwille van gebrekkig zelfvertrouwen
vb. niet bekwaam om taak uit te voeren
WAAROM WE DOEN WAT WE DOEN
Autonome
Motivatie
Gecontroleerde
Motivatie
Verplichting, druk, stress Welwillend,
psychologisch vrij
“Moeten” “Willen”
Futloos, ontmoediging,
faalangst
Amotivatie
“Niet kunnen”
Moetivatie en angst (amotivatie) gaan hand in hand!
⇒Implicatie voor de praktijk: Taak van de ouders &
trainer = druk proberen af te houden in plaats van op te
schroeven. Vertrouwen uitspreken is cruciaal!
Stelling 2: Over druk & angst
Speelt de kwaliteit van de motivatie een rol?
Willen versus moeten bij topsportstudenten
Effecten van “Willen” en “Moeten”
“Willen”
“Moeten”
Vitaliteit
Depressieve
symptomen
Beoordeelde
Prestaties
.47**
.17*
.25**
-.18**
-.22**
Assor, A., Vansteenkiste, M., & Kaplan, A. (2009). Identified versus introjected approach and introjected avoidance motivations in school and in sports:
The limited benefits of self-worth strivings. Journal of Educational Psychology, 101, 482-497.
Willen versus moeten en drop-out bij
competitiezwemmers
Hupeloosheid
Externe
druk & verplichting
Persoonlijk zinvol
& relevant
Plezier & interesse
Volhouden
Tijdstip 2
Volhouden
Tijdstip 3
.48
.35
.21
-.28
-.67-.87
.28
.43
Schuld & schaamte
Volharding in functie van verschillende types
motivatie
Pelletier, L. G., Fortier, M. S., Vallerand, R. J., & Brière, N. M. (2001). Associations among perceived
autonomy support, forms of self-regulation, and persistence: A prospective study. Motivation and Emotion,
25, 279-306.
Uitgedaagd of onder druk gezet?
Is een competitieve prestatieoriëntatie gunstig of
ongunstig?
Competitieve
prestatieoriëntatie
Objectiverende
houding
Druk
(controlerende
redenen)
Uitdaging
(autonome
redenen)
Onfair gedrag # schorsings-
dagen.35**
.43** .19+
Vansteenkiste, M., Smeets, S., Soenens, B., Lens, W., Matos, L., & Deci, E. L. (2010). Autonomous and controlled regulation of performance-
approach goals: Their relations to perfectionism and educational outcomes. Motivation and Emotion, 34, 333-353.
Een competitieve houding is niet noodzakelijk ongunstig, voor
zover de wedstrijd gezien wordt als een kans om te groeien in
plaats van als het uitgelezen moment om zich te bewijzen !
De druk opvoeren kan er dan wel voor zorgen dat jongeren met
het mes tussen de tanden op het veld stappen, deze druk gaat
ook gepaard met heel wat collateral damage!
Stelling 3: Kwaliteit van motivatie telt!
DEEL II
De vitamines van groei:
De rol van psychologische behoeftebevrediging
Welke behoeftes sluiten aan bij deze criteria?
Eerder
psychologisch dan
fysiologisch
Eerder aangeboren
dan verworven
Fundamenteel
Eerder universeel
dan gebonden aan
cultuur
Basisbehoeftes
Behoefte aan
autonomie
A
-Initiator zijn van eigen
acties
-Zelf aan basis liggen
van gedrag
-Jezelf kunnen zijn
Behoefte aan
competentie
C
-Gedrag tot een goed
einde kunnen brengen
- Zich bekwaam
voelen
Behoefte aan
verbondenheid
B
-Geliefd worden door
anderen
-Warme, hechte
relaties hebben
Optimale Motivatie,
Groei, Integratie &
Engagement
A
B
C
De behoeftes aan autonomie, competentie en verbondenheid
vormen het ABC van deze motivatietheorie: ze vormen de
vitamines voor ons dagelijks geluk!
⇒Implicatie voor de praktijk: Probeer maximaal aan de behoeftes
van jongeren tegemoet te komen!
Stelling 4: Rol van behoeftebevrediging
DEEL III
Hoe kan een ouder motiverend supporteren?
of
Hoe kunnen ouders in de vitamines van groei voorzien?
Autonomie
VerBondenheid
Competentie
Autonomie-
ondersteunende vs.
controlerende context
Betrokken
vs. kille & verwaarlozende
context
Structurerende vs.
Chaotische context
Als ouder betrokkenheid zijn is belangrijk!
‘Verbale’
betrokkenheid‘Fysieke’
betrokkenheid
‣ Hoe vaak kom je naar een wedstrijd kijken?
‣ Hoe vaak kom je naar de trainingen kijken?
‣ Hoe vaak spreek je met je zoon vooraf over een wedstrijd?
‣ Hoe vaak bespreek je met je zoon achteraf de wedstrijd?
‣ Hoe vaak raad je jouw zoon aan om bijkomend te trainen?
Maar niet alle betrokkenheid is even motiverend!
Anders gezegd, fanatiek supporterende ouders kunnen –
ondanks hun goede intenties – wel eens demotiverend
overkomen!
Dus, niet enkel mate van maar ook soort betrokkenheid
speelt een rol!
Soort betrokkenheid is misschien nog belangrijkER!
Sturend &
controlerendAutonomie-
ondersteunend
Autonomieondersteunende ouders
proberen maximaal aansluiting te
vinden bij het gezichtspunt van hun
kinderen door interesse te tonen en
hun ritme te volgen.
Controlerende ouders projecten hun
verwachtingen op hun kinderen en
zetten druk opdat kinderen deze
verwachtingen zouden waar maken.
Wat vertelt het gevoerde onderzoek ons hierover?
Beschrijving steekproef aanvangsmeting
‣ 291 spelers
‧ Positie: 9,4 % keepers, 34,1% verdedigers, 27,5% middenveld, 28,9% aanval
‧ 8 clubs: OHL grootste; 42% elite
‧ Categorie: 14 en 15 jarigen
‧ Voetbalervaring: M = 8.5 jaar
‧ Huidige club: M = 4.5 jaar aangesloten bij huidige club
‧ 92% duidt de vader als belangrijkste supporter aan
‣ 175 vaders (60%)
‧ 146 (84%) is zelf sportief of sportief geweest, waarvan
– 75 (51%) als voetballer
– met een duur van gemiddeld 18 jaar
Welk soort betrokkenheid en supportersgedrag zeggen
- vaders dat ze vertonen?
- kinderen dat hun vaders vertonen?
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
Kind
Vader
Vaststellingen:
1) Vaders zijn vrij sterk betrokken, zowel volgens henzelf als hun kinderen
2) Vaders en kinderen geven beiden aan dat autonomieondersteunende
betrokkenheid meer voorkomt dan controlerende betrokkenheid
=>Noot: ondanks lagere frequentie kan controlerende supportersgedrag meer blijven
« hangen »!
3) Vaders & kinderen verschillen onderling in de beoordeling van de situatie:
•vaders zeggen meer autonomieondersteunend te zijn dan wat jongeren aangeven
•vaders zeggen minder controlerend te zijn dan wat jongeren aangeven
=> discrepantie of kloof tussen beide vaders & kinderen!
Mate van betrokkenheid
volgens vader
Autonomieondersteunende
betrokkenheid volgens vader
Controlerende betrokkenheid
volgens vader
Mate van betrokkenheid
volgens kind
Autonomieondersteunende
betrokkenheid volgens kind
Controlerende betrokkenheid
volgens kind
.42**
.21*
.32**
Kind Vader
1) Vaders kunnen waakzaam zijn voor hoe ze overkomen bij hun kinderen
2) Vaders kunnen dit direct bevragen en aftoetsen bij hun kinderen
vb. « Wat vind je er van dat ik wekelijks kom kijken? »
Tip 1:Tip 1:Tip 1:Tip 1:Hoe kan deze vader-kind kloof
gedicht worden?
Speelt het een rol of vaders op een
autonomieondersteunende dan wel meer sturende
wijze betrokken zijn?
Mate van
betrokkenheid
Objectiverende
houding
Sturende /
controlerende
betrokkenheid
Autonomie-
ondersteunende
betrokkenheid
Agressie # gele kaarten.26**
.39** .17*
Mate van
betrokkenheid
Prosociaal
gedragSturende/
controlerende
betrokkenheid
Autonomie-
ondersteunende
betrokkenheid
Spelplezier .17*
.15*
.18*
Hoe supporteren autonomieondersteunende en
dwingende/sturende ouders?
Wanneer slaat betrokkenheid om in druk & sturing?
Tip 2:Tip 2:Tip 2:Tip 2:Autonomieondersteunende Autonomieondersteunende Autonomieondersteunende Autonomieondersteunende ouders letten op hun taalouders letten op hun taalouders letten op hun taalouders letten op hun taal
Welke soort woorden gebruikt de vader van Stefaan?
“Goed zo, Stefaan! Goeie pass!”, riep de papa van Stefaan naar zijn zoon. De vader
van Stefaan is een fanatiek supporter; hij gaat elke WE mee met zijn zoon naar de
wedstrijd en woont, als het enigszins lukt, ook de trainingen bij. “Maar scheids toch,
dat is toch een fout! Hoe is dat nu toch mogelijk!”, roept hij even later als hij vindt dat
zijn zoon benadeeld wordt. Als je supportert voor je club, dan moet je het goed doen,
verkondigt Stefaan atlijd. En onrecht kan je niet zo maar laten passeren. “Sneller,
sneller!”. Zijn zoon verliest even later de bal. “Wakker zijn, he, Stefaan. Je moet die
bal sneller afspelen! Hoeveel keren moet ik dit nog zeggen?”. “Buitenspel,
buitenspel!”, roept hij even later de scheidsrechter toe. Als de scheids niet fluit en er
een goal uit de actie volgt, dan wordt hij pas echt furieus. “Jouw ogen staan op jouw
gat zeker! Ge moet rond u kijken ook, he, scheids”.
Welke soort woorden gebruikt de vader van Stefaan?
“Goed zo, Stefaan! Goeie pass!”, riep de papa van Stefaan naar zijn zoon. De vader
van Stefaan is een fanatiek supporter; hij gaat elke WE mee met zijn zoon naar de
wedstrijd en woont, als het enigszins lukt, ook de trainingen bij. “Maar scheids toch,
dat is toch een fout! Hoe is dat nu toch mogelijk!”, roept hij even later als hij vindt dat
zijn zoon benadeeld wordt. Als je supportert voor je club, dan moet je het goed doen,
verkondigt Stefaan atlijd. En onrecht kan je niet zo maar laten passeren. “Sneller,
sneller!”. Zijn zoon verliest even later de bal. “Wakker zijn, he, Stefaan. Je moet die
bal sneller afspelen! Hoeveel keren moet ik dit nog zeggen?”. “Buitenspel,
buitenspel!”, roept hij even later de scheidsrechter toe. Als de scheids niet fluit en er
een goal uit de actie volgt, dan wordt hij pas echt furieus. “Jouw ogen staan op jouw
gat zeker! Ge moet rond u kijken ook, he, scheids”.
Probeer zoveel mogelijk uitnodigende in plaats van dwingende taal te hanteren- Probeer “moeten” & “verwachten” te vervangen door “kunnen”, “proberen” &
“willen”
Vb. “Ik reken er op dat jij deze opdracht uitvoert tijdens de wedstrijd” vs. “Je kan proberen om zo goed mogelijk deze opdracht uit te voeren”
Vb. “Ik verwacht een scherpe reactie na de teleurstellende 1ste helft”
Vb. “Ik had gedacht dat je sneller je draai zou vinden””
Vb. “Deze prestatie was werkelijk beschamend; ik zal het weer mogen uitleggen
aan het bestuur/de supporters”
Vb. “Het wordt dringend tijd dat je jouw waarde eens bewijst”
Tip 3:Tip 3:Tip 3:Tip 3:Autonomieondersteunende Autonomieondersteunende Autonomieondersteunende Autonomieondersteunende
ouders laten kinderen de vinger ouders laten kinderen de vinger ouders laten kinderen de vinger ouders laten kinderen de vinger op de wonde leggen in plaats op de wonde leggen in plaats op de wonde leggen in plaats op de wonde leggen in plaats van zelf zout in de wonde te van zelf zout in de wonde te van zelf zout in de wonde te van zelf zout in de wonde te
strooienstrooienstrooienstrooien
� Soms willen vaders té behulpzaam zijn!
- Te veel raad en informatie is niet behulpzaam, maar overweldigend
- Ongewild advies en informatie komen niet over als behulpzaam, maar
als bemoederend
Zaterdagnamiddag 15u30 in de kantine in Wevelgem
Vader: “Ja, man, wat was dat vandaag?”, zegt de vader van Stefaan als Stefaan de
kantine binnenstapt. “Dat was toch niet veel soeps, hé. Zoveel balverlies! En sommigen
waren nog niet helemaal wakker zeker. Ge hebt toch al veel betere wedstrijden gespeeld.”
Zoon: “Ja, pa, maar …”.
Vader: “Allé, bij die ene corner staan er gewoon twee spelers helemaal vrij; maken jullie
daar dan geen afspraken over?”, onderbreekt zijn vader hem.
Zoon: “Ja, pa, weet je …”.
Vader: “Maar jij kan toch ook beter, he. Jouw timing bij het koppen op een bal was echt
niet goed. Je ging een paar keren gewoon onder de bal door. Daar ga je toch nog moeten
aan werken”.
Zoon: “Zeg pa, ik kan ook maar mijn best doen, hé”
NA DE WEDSTRIJD
- Probeer zelfreflectie aan te moedigen: “En, heb je jou wat geamuseerd vandaag?”“ of “Wat vond je zelf van de wedstrijd?”
⇒ Zwijgen is goud waard: laat jongeren voor zichzelf spreken!
⇒ De toon bepaalt of deze uitspraak cynisch dan wel oprecht is
⇒ Probeer geen overbodige en dus evidente feedback te geven
cfr. In de auto aan het stuur
TIP 4TIP 4TIP 4TIP 4Probeer het Probeer het Probeer het Probeer het
sandwichprincipe sandwichprincipe sandwichprincipe sandwichprincipe toe te passen bij het toe te passen bij het toe te passen bij het toe te passen bij het geven van feedbackgeven van feedbackgeven van feedbackgeven van feedback
⇒Drie delen:
a. Positief punt
b. Werkpunt – suggestie
c. Positief punt
Op wat kan je letten bij het
communiceren van werkpunten?
- Probeer niet te “maaren”
- Probeer gedetailleerde feedback te geven
- Vraag eventueel toelating (mandaat) om een werkpunt te suggereren
vb. “Ik heb nog een tip. Zou je hem willen horen?”
- Probeer te letten op jouw taalgebruik: Probeer op een uitnodigende in plaats van dwingende wijze te communiceren
vb. “Je zou meer moeten focussen op X”
vb. “Je hoort meer aandacht te besteden aan ….”
Werkpunten kunnen op een heel verscheiden wijze worden
gecommuniceerd. Ze kunnen als kritiek en als dwingend
worden ervaren of eerder opbouwend en uitnodigend om
een volgende stap te zetten in het leerproces.
Behoefteondersteunende ouders stimuleren de groei van kinderen door …
1) … af te toetsen hoe ze overkomen
2) … betrokken en begaan te zijn
3) … op een uitnodigende wijze te communiceren
4) … zelfreflectie bij kinderen aan te moedigen
5) … inspraak & participatie aan te moedigen en keuzes in te bouwen.
6) … gewenst in plaats van overbodig advies en hulp te bieden
7) … het positieve te benadrukken
8) … geen beloningen te gebruiken
9) … de lat niet te hoog te leggen, maar leervreugde te laten primeren
10) … hun eigen zelfwaarde niet in de schaal te gooien
DEEL IV
Wat maakt ouders kwetsbaar om druk te zetten op
hun kinderen?
Fragiele
zelfwaarde
Onvervulde
dromen
Sturende /
controlerende
betrokkenheid
.36** .62**
Mate van
betrokkenheid.30**
Dit onderzoek is beloftevol, maar er is meer onderzoek nodig om
- … het supportersprofiel van ouders in kaart te brengen
- … de typische gedragingen van sturende en
autonomieondersteunende ouders te identificeren
- … de impact van het clubklimaat na te gaan
- … de ontwikkelde workshop verder te testen en te verfijnen; bij wie
werkt het goed? Waarom?
- … het effect van structurele maatregelen na te gaan op de
motivatie van jongeren & het supportersgedrag van ouders
bv. rangschikking aanpassen
Als de KBVB nu eens één winstpremie van de Rode
Duivels zou investeren in onderzoek, dan zouden
we binnen vijf jaar al veel meer weten