15
V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâ òa - 67 V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pà b 4 1903 janu yairr Cy taireK V†nöa†n w imel†Ba Ÿmirk ibey kern| ibeyr Veg inymanu ZayI baàn, ju irK w niB saedr óùanIy s„badpeº ibeyr pr V†nöa†n w imel†Ba (1903) aedr ibeyr ŸnaiFS pãkaS kra Hy| baeànr mYaerj Ÿrijöäaerr AiPes V†nöa†n w imel†Ba ÷amI-ó½ I iHeseb ÷aQr kern| tƒaedr kaera pirbar ŸTek† Ÿkˆ Vesnin ibeyet| V†nöa†enr ma ibeyr Anu mit idelw imel†Baek mn ŸTek Ÿmen inet paernin| maya Vset paretn, ikǼ itinw Vesnin| imel†Bar ma-babaw V†nöa†nek jama† iHeseb Ÿmen inet pareCn na| ibeSx ker V†nöa†enr maeyr icif pawyar pr tƒara V†nöa†n- pirbaerr saeT sÚpàk otir kret canin| Pel tƒaraw Ÿkˆ Vesnin| ibeyet saQI iHeseb Ÿrijöäaerr samen V†nöa†enr maº du jn bÉ™ mirs selaBa†n w knrah HYaibSúF ˆpióùt iCeln| ibeyr pr nbdÚpitr Cib Ÿtala Hela| selaBa†n w HYaibSúF …kiF Ÿrö™ ereÆF Kawyar Veyajn ker ŸreKiCeln| pYaeFÆF AiPes cakir pabar per V†nöa†n basa bdl keriCeln| ibey ˆpleQ basaFa …kFu ŸgaCaenaw Hyin| tdu pir sdY ibey kra ŸbOek iney basay zu ket igey edKa

V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 67

V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pàb 4

1903 januyairr Cy taireK V†nöa†n w imel†Ba Ÿmirk ibey kern| ibeyr Veg inymanuZayI baàn, juirK w niB saedr óùanIy s„badpeº

ibeyr pr V†nöa†n w imel†Ba (1903)

tƒaedr ibeyr ŸnaiFS pãkaS kra Hy| baeànr mYaerj Ÿrijöäaerr AiPes V†nöa†n w imel†Ba ÷amI-ó½I iHeseb ÷aQr kern| tƒaedr kaera pirbar ŸTek† Ÿkˆ Vesnin ibeyet| V†nöa†enr ma ibeyr Anumit idelw imel†Baek mn ŸTek Ÿmen inet paernin| maya Vset paretn, ikǼ itinw Vesnin| imel†Bar ma-babaw V†nöa†nek jama† iHeseb Ÿmen inet pareCn na| ibeSx ker V†nöa†enr maeyr icif pawyar pr tƒara V†nöa†n- pirbaerr saeT sÚpàk otir kret canin| Pel tƒaraw Ÿkˆ Vesnin| ibeyet saQI iHeseb Ÿrijöäaerr samen V†nöa†enr maº dujn bÉ™ mirs selaBa†n w knrah HYaibSúF ˆpióùt iCeln| ibeyr pr nbdÚpitr Cib Ÿtala Hela| selaBa†n w HYaibSúF …kiF Ÿrö™ereÆF Kawyar Veyajn ker ŸreKiCeln| pYaeFÆF AiPes cakir pabar per V†nöa†n basa bdl keriCeln| ibey ˆpleQ basaFa …kFu ŸgaCaenaw Hyin| tdupir sdY ibey kra ŸbOek iney basay zuket igey edKa

Page 2: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 68

egela caib Kƒuej pae¬Cn na V†nöa†n| ŸkaTay ŸreKeCn ikCuet† men kret pareCn na| ŸSex Atraet baiRwyalIr Gum Bai–ey tƒar kaC ŸTek VerkiF caib iney basar drja eKala Hela| su†jarlYae¸r rajDanI baàn SHer …Baeb† ìr› Hela imel†Ba w V†nöa†enr daÚptYjIbn| baàn SHriF ŸbS pãaNbÇ» SHr| iSQaàTI Vr buiÁjIbIr BIR Ÿleg† VeC …Kaenr Ger Ger Vr kYaeP§elaet| V†nöa†neta Veg ŸTek† imeS VeCn …Kaen| …Kn imel†Barw Baela lageC SHerr sbikCu| tƒar Baelabasar manuxek inejr ker Ÿpey dar›N KuiS imel†Ba| Ÿmey ilejlek ŸZ niB saed ŸreK …eseCn tarjnY mn ikCuFa Karap Helw Buel Takar Ÿcña kreCn| ilejelr kI bYbóùa kra Zay icÇ»a kreCn dujen| ilejelr bYapariF V†nöa†enr bÉ™edr Ÿkˆ† jaenn na| …Kn janajain Hey Ÿgel mansÚman ikCu† Takeb na| Pel kaera saeT Velacnaw kra Zae¬C na …bYapaer| imel†Ba ifk kereCn d¹k idey Ÿdebn Ÿmeyek| ibeyr pr V†nöa†n VSa kereCn Vera gBIr Baeb ob¯aink gebxNay Ÿmet Taket parebn| AiPs CuiFr pr basay …es Vr Kawya dawyar icÇ»a kret Hebna| …es† gebxNa iney bset parebn| Vr AiliÚpk …kaehim Ÿta VeC†| …kaehimr ntun sdsY Heln imel†Ba| selaBa†n w HYaibSúFek Kub Baela laeg imel†Bar| itin cupcap bes itnjenr Velacna ŸSaenn| …kaehimet smkalIn daàSink kaàl ipyarsn (Karl Pearson), ŸhiBh iHˆm (David Hume), Vànö maKú (Ernst Mach), jàj ra†mYan (Georg Riemann), bYr›K ýpa†enaja (Baruch Spinoza), Vr HYanir peynekyar (Henri Poincare) sÚpeàk nanarkm Velacna smaelacna cel| imel†Ba pãay smey† ˆpióùt Taekn Vµay, ikǼ Ÿkan Velacnay A„S Ÿnn na| …ksmeyr tueKaR CaºI imel†Ba prpr dubar ecña kerw pas kret na Ÿper inejek Veó» Veó» §iFey ineyeCn ¯anib¯aenr jg‡ ŸTek| …Kn ÷tǽ bYi¹¡÷¹Ôa tƒar Vr AbiSñ Ÿn†| V†nöa†nek VƒkeR Der† itin …Kn bƒacar ÷pÈ ŸdKeCn| …ksmy itin ÷pÈ ŸdKetn Ÿmir k™irr mt Hebn| Ÿs ÷pÈ ŸBe– ŸgeC kt Veg| pileFkinek pRar smy V†nöa†n ZKn imel†Bar saeT pdaàTib¯aenr ntun ntun V†ihyar kTa bletn, imel†Ba ÷pÈ ŸdeKiCeln V†nöa†enr saeT† geR wfeb tƒar ŸZOT gebxNa| Ÿmir k™ir w ipeyer k™ir ŸZrkm, Ÿsrkm† Hebn V†nöa†n w imel†Ba| ikǼ Ÿkan ÷pȆ pUrN Hela na| …Kn Ÿta itin ŸbaeJnw na V†nöa†n kI iney gebxNa kreCn| V†nöa†n …Kn …kaÇ»Baeb† tƒar, ikǼ sÚpUàN tƒar ik?

Page 3: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 69

imel†Ba buJet paern tƒaek Vsel stIenr saeT bsbas kret Heb| tƒar stIn ib¯an, …b„ V†nöa†n ib¯anek† ŸbiS smy Ÿdn, ŸbiS Baelabaesn| pYaeFÆF AiPesr kaej …Kn Vr Ÿkan ntuntÔ Kƒuej pae¬Cn na V†nöa†n| ikǼ kaejr ibram Ÿn† ŸsKaen| pYaeFÆF AiPes bes Takel ib¯aenr mUl-Ÿsãaet ŸmSa Zaeb na| ob¯aink gebxNa inyiǽt Hy †ˆinBaiàsiF ŸTek| †ˆinBaiàsiFet …kiF kaj ŸjagaR kret parel Baela Heta| pYaeFÆF AiPes V†nöa†enr isinyr sHkàmI ŸjaesP sFar (Josef Sauter) juireKr pileFkink ŸTek †i²inyair„ pas kereCn VF bCr Veg| pãePsr weybaerr lYaebw kaj keriCeln itin| iPije¤r ibiBÊ ibxey V†nöa†enr saeT Vlap Hy sFaerr| sFar …kidn V†nöa†nek iney Ÿgeln baàn nYacaral Ÿsasa†iFr imiF„ …| sFar … Ÿsasa†iFr sdsY| …Kaen ib¯aenr sb SaKar manux VeC, …b„ pãit imiFe–† Ÿkan na Ÿkan ibxey b¹¡áta cel| nYacaral Ÿsasa†iFet baeànr …kiF Ha†ô™elr iSQk pl gã›naerr (Paul Gruner) saeT pircy Hela V†nöa†enr| gã›nar baàn †ˆinBaiàsiFr pãa†eBFehaejÆF (privatdozent)| V†nöa†n gã›naerr saeT Vlaep VgãHI Hey wfeln| †ˆinBaiàsiFr iSQk Hbar sbecey pãaTimk Dap Hela …† pãa†eBFehaejÆF| …Fa iFˆFerr mt† …kiF pd, tb …† pedr jnY †ˆinBaiàsiF ŸTek Ÿkan Ÿbtn pawya Zayna| †ˆinBaiàsiF ìDu £as Ÿnbar Anumit Ÿdy| pãa†eBFehaejÆF CaºCaºIedr kaC ŸTek cƒada tulet paern †e¬C krel| †ˆinBaiàsiFr pãa†eBFehaejÆF Hwyaw sHj ny| pãaàTIek smó» …kaehimk saiàFiPekeFr saeT …kiF iTiss jma idet Hy| kimiF Ÿs§ela ŸdeK sǼñ Hel kimiFr samen …kiF Fäayal Ÿlkcar idet Hy| kimiF …barw sǼñ Hel pãa†eBFehaejÆF Hwya Zay| h¢erF ihigã na Takel pãa†eBFehaejÆF Hwya Zay na| V†nöa†enr …Kena h¢erF ihigã Ÿn†| pãePsr Ÿ£†naerr kaeC …kiF iTiss jma ideyiCeln, ikǼ taeta Vbar tuel ineyeCn itin| V†nöa†enr jnY …kiF suKbr ideln gã›nar| baàn †ˆinBaiàsiFet …kiF ibeSx sueZag VeC bYitº¡mDàmI ŸmDabIedr jnY| ip…†c-ih ihigã CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tƒar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tƒar cariF Ÿppar pãkaiSt HeyeC, VerkiFr kaj cleC, inëcy …Fa tƒar ibeSx saPlY iHeseb Dra Zay| itin drKaó» kreln baàn †ˆinBaiàsiFr pãa†eBFehaejÆF

Page 4: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 70

pedr jnY| baCa† kimiFr ŸcyarmYan Heln pãePsr …†im Peröar| …† Ÿs† Peröar Zƒar pRaenar öa†l sÚpeàk smaelacna keriCeln selaBa†n| V†nöa†enr Ÿppar§ela Taeàmahaynaime¤r …kdm ntun tTY w te¹Ô Bra| gaiNitk smIkrN§elaw giNet Baela dKl na Takel ŸbaJa Zaeb na| Peröar sH kimiFr AnYra Ÿkˆ† V†nöa†enr Ÿppar§ela buJet† pareln na| tƒara Der ineyeCn, Za ŸbaJa Zay na tar Ÿkan §r›tÔ Ÿn†| V†nöa†nek AnupZu¹¡ ŸGaxNa kra Hela| V†nöa†n pãc¸ Ÿreg Ÿgeln Peröaerr wpr| ikǼ rag krelw ikCu krar Ÿn†| V†nöa†n tƒar prbàtI Ÿppar ŸlKay mneZag ideln| …smy imel†Ba tƒaek men kirey ideln ŸZ ibeyr per Hainmun naem …kFa bYapar Taek| V†nöa†n Babeln ta† Ÿta| ibeyr pr Cymas ŸkeF Ÿgela, …Kena Hainmuen Zawya Hyin| jula† maes tƒara Ÿbirey pReln Ÿlk ŸjenBar ˆeÀeSY - Hainmuen| Hainmun ŸTek iPer V†nöa†n Vbar bYó» Hey Ÿgeln| ŸseÌFÜr maes imel†Ba ŸbRaet Ÿgeln niB saed tƒar baepr baiRet| Ÿmey ilejlek …Kaen maeyr kaeC† ŸreK igeyiCeln itin| …smy ilejl pãc¸ Asuóù| V†nöa†n icif ileK janet ŸceyeCn ilejelr Abóùa| …tidn per V†nöa†n janet cae¬Cn Ÿmeyr jenMr ŸrijeöäSan kIBaeb kraena HeyeC| ilejelr jenMr ŸrijeöäSan ŸkaTaw Hyeta kraena HeyiCela, ikǼ tar Ÿkan Ÿrkàh pawya Zayin| …rpr V†öa†n ba imel†Ba Vr kKena ilejelr pãseªg Ÿkan kTa ˆeLK kernin ŸkaTaw| V†nöa†n ŸBebiCeln AiliÚpk …kaehimr kaj inyimt† cleb| tƒar inejr BabnaicÇ»a§ela kaˆek ŸbaJaet na parel Baela laeg na tƒar| …kaehim† iCela tƒar VdàS maDYm| ikǼ V†nöa†nek HtaS Het Hela| HYaibSúF …kiF cakir epeyeCn| ŸseÌFÜer itin cel Ÿgeln kàmóùel| …r keykidn pr selaBa†nw cel Ÿgeln AnY SHer| AiliÚpk …kaehim bÉ Hey Ÿgela| V†nöa†enr mn Kub Karap …kaehim bÉ Hey Zawyaet| imel†Baw Ÿn†| …smy imel†Bar icif …ela niB sad ŸTek| imel†Ba sÇ»ansÝba| AnYrkm …kiF VneÆd mn Ber Ÿgela V†nöa†enr| ilejlek V†nöa†n …kbarw ŸdeKnin, ŸdKar †e¬Cw tƒar Ÿsrkm Baeb Hyin| ikǼ …Knkar AnuBUitFa AnYrkm VneÆdr| itin imel†Baek AiBnÆdn jainey ilKeln ŸZn taRataiR cel Vesn baeàn, itin VgãHBer AepQa kreCn

Page 5: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 71

tƒar jnY| …bCr V†nöa†n tƒar jIbenr pãTm ob¯aink b¹¡áta ideln| ihesÜer baeàn nYacaral Ÿsasa†iFr ob¯aink seÚmlen itin ibduY‡cuÜkIy treªgr t¹Ô sÚpeàk bleln| pãkaSna …bCr V†nöa†enr …kiF gebxNa pãbÉ pãkaiSt HeyeC|

• ŸpparW 4 "A Theory of the Foundations of Thermodynamics", Annalen der Physik, s„KYa 11 (1903), pâòaW 170-187| … pãbeÉ V†nöa†n VNibk t¹Ô w Si¹¡r sUº ŸTek tapmaºa w …nFäipr DarNa bYaKYa kern| ìDumaº VNibk te¹Ôr wpr iBi¹ ker† tapgitibdYar ŸmOilk bYaKYa Ÿdn itin|

1904 Ÿm maesr 14 taireK AYalbaàF w imel†Ba V†nöa†enr pãTm puº HYaÆs AYalbaeàFr jnM Hy| V†nöa†n ikCuFa GrmuKI HeyeCn …Kn| Gerr kaej imel†Baek saHaZYw kret Hy| AiPs ŸTek iPer HYaÆsek Ÿkael iney besn V†nöa†n| ba¬caek Ÿkael bisey kagj ŸpiÆsl iney ilKet ìr› kern V†nöa†n| pãc¸ H´egaelr meDYw gBIr mneZag idey kaj kret paern itin| Aenk smy ŸdKa Zay, Ÿkaelr wpr ba¬ca kƒadeC, ATc itin gBIr icÇ»ay mgÈ| AiPes …kFu Absr Ÿpel† itin kagj klm iney besn| AbSY ŸsKaen …ekbaer DYanmgÈ Het paern na| besr idek ŸKyal raKet Hy| iher¢r Vsar Veg† inejr gebxNa luikey ŸPlet Hy| AiPes bes inejr gebxNa kret ŸdKel bs inëcy KuiS Hebn na| teb pYaeFÆF AiPesr kaej ŸbS dQ Hey ˆefeCn V†nöa†n| obduYitk Zǽpaitr pYaeFÆF prIQa kret kret nanarkm ntun ntun Zǽ ŸdKet ŸdKet ŸbS AiB¯ prIQk iHeseb nam kereCn V†nöa†n| …kidn AiPesr bueliFn Ÿbaeàh ŸdKeln Ÿsek¸ Ÿgãehr ŸFkinkYal

Page 6: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 72

…¤paàF pedr jnY ib¯apn Ÿdya HeyeC| ebtn bCer 4800 Òaªk| V†nöa†n …Kena Taàh Ÿgãehr …¤paàF, Ÿbtn bCer 3600 Òaªk| Taàh Ÿgãh ŸTek pãemaSn Ÿpey Ÿsek¸ Ÿgãeh ˆfet ˆfet itin bueRa Hey Zaebn| tarecey srasir Ÿsek¸ Ÿgãehr jnY prIQa idel Ÿkmn Hy| itin drKaó» kreln| …idek bÉ™ ma†ekl Ÿbesar kTaw men pReC| ma†ekl Ÿbesa tƒar pileFkinekr bÉ™| V†nöa†n Ÿbesar saeT Ÿmir ˆ†eÆFlaerr bReban Vna ˆ†eÆFlaerr pircy kirey ideyiCeln| pãTm ŸdKaet† Vna

imel†Ba, HYanús w V†nöa†n

Vr Ÿbesa Ÿpãem peR Zan| …kbCerr meDY† tƒara ibey ker ŸPeleCn| …Kn Ÿbesa †Failr iFäeyeö| ô™l maöair ŸCeR bYbsa krar Ÿcña kreCn| ikǼ V†nöa†n jaenn, Ÿbesar bYbsaiyk buiÁ Ÿn†| itin Ÿbesaek ilKeln pYaeFÆF AiPes Ÿsek¸ Ÿgãehr ŸFkinkYal …¤paàF ped drKaó» krar jnY| V†nöa†n w Ÿbesa sH biºSjn †ÆFariBˆ ideln pdiFr jnY| ŸSxpàZÇ» ma†ekl Ÿbesaek cakiriF Ÿdya Hela| V†nöa†n Kub KuiS Heln|

Page 7: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 73

Taàh Ÿgãehr ŸFkinkYal …¤paàF iHesebr V†nöa†enr pd óùayI kra Hela| tƒar ba‡sirk Ÿbtn 3600 Òaªk ŸTek ŸbeR Hela 3900 Òaªk| Vna Vr Ÿbesa baeàn cel …eln| V†nöa†n w imel†Ba tƒaedr Gr ŸgaCaenaet saHaZY kreln| V†nöa†n Ÿbesaek basa ifk ker ideyeCn inejr basar kaeC†| dubÉ™ …ksaeT ŸHƒeF ŸHƒeF AiPes Zatayat kern| Vna Vr imel†Ba …Kn dar›N bÉ™ Hey ŸgeCn| V†nöa†n …Kn Ÿbesar saeT† tƒar ob¯aink Babna§ela ŸSyar kern| pãkaSna V†nöa†enr …kiF gebxNa pãbÉ pãkaiSt HeyeC …bCr|

• ŸpparW 5 "On the General Molecular Theory of Heat", Annalen der Physik, s„KYa 14 (1904), pâòaW 354-362| öYaiFiökYal iPije¤r iBi¹ pãsaerr jnY taepr VNibk te¹Ôr Vbaera bYaKYa kra HeyeC … Ÿppaer| VNibk t¹Ô w Taeàmahaynaim¤ ibxey tƒar …Fa† ŸSx pãbÉ| …rpr itin AnY gebxNay mn Ÿdn|

1905 …bCriF Hela V†nöa†enr jnY ibsMykr …kiF bCr| pdaàTib¯aenr gebxNay …bCr itin ŸZ Abdan raeKn taet† itin Hey wefn sàbkaelr ŸSãò pdaàTib¯anIedr …kjn| …bCr itin cariF ŸmOilk gebxNa pãbÉ pãkaS kern Zar jnY per Ÿnaebl purïar ŸpeyeCn| ìDu ta† ny …bCr s„badpeºr jnY Ÿt†SiF smaelacna pãbÉ ŸleKn| …b„ …bCr itin Vbar tƒar ip…†cihr iTiss ileK jma Ÿdn| …r sb§ela† itin kereCn AiPesr kaejr per tƒar inj÷ smey| …kaehimk jgetr ba†err kaera peQ …Baeb gBIr gebxNa cailey Zawya A÷aBaibk kifn kaj| ikǼ V†nöa†n …† kifn kajiF† ker ŸgeCn VtMibSÿaesr saeT| …kaehimk jgetr inyimt pãePsrra tƒar kaejr saeT kKena …kmt HeyeCn kKena ba Hnin| V†nöa†n Ÿjaraela Baxay tƒar ob¯aink Zui¹¡ bYaKYa kereCn| …kaehimk jgetr Ÿkˆ Ÿkˆ …rkmw beleCn ŸZ V†nöa†enr ŸZeHtu …kaehimkedr

Page 8: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 74

mt £as inet Hyin, prIQa inet Hyin, …kaehimk imiF„ kret Hyin ba Ÿkan iniàdñ inym Ÿmen clet Hyin - ta† ÷aDInBaeb kaj ker ta pãkaS kret ŸpereCn itin| per AbSY V†nöa†n inejw beleCn …kaehimk pãePsrraw ÷aDIn nn| bCerr ìr›et V†nöa†n BabeCn h¢erF ihigãFa na Takel pYaeFÆF AiPes† kaFaet Heb sarajIbn| VerkiF iTiss ŸlKa drkar| ikǼ kI ibxey ilKebn? Ÿkanú †ˆinBaiàsiFet? baàn †ˆinBaiàsiFr iPije¤r ŸHh

V†nöa†n (1905)

Page 9: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 75

pãePsr Peröar …kbar tƒaek pãtYaKYan kereCn| juirK †ˆinBaiàsiFr pãePsr Ÿ£†nar tƒar iTiss ŸPrt ideyeCn …kbar| Vbar iTiss ilKel ŸkaTay pafaebn? nYacaral Ÿsasa†iFr ŸjaesP sFaerr pramàS ca†eln V†nöa†n| sFar bleln juirK †ˆinBaiàsiFet† Ÿleg Taket| Vbaera pãePsr Ÿ£†naerr kaeC† iTiss pafaebn ifk kreln| ikǼ …bar kI iney ilKebn? Ÿ£†nar gitSIl bó¼r †elkeFäahaynaim¤ sÚpeàk V†nöa†enr DarNa pCÆd keriCeln| V†nöa†n … ibxey iTiss ileK Ÿ£†narek paifey ideln| ikǼ Ÿ£†nar …baera tƒar iTiss gãHN kreln na| Ÿ£†nar bleln, V†nöa†enr gaiNitk ibeSåxN ŸbaDgmY ny| V†nöa†n raeg gjraet lageln| itin iTissiF …ekbaer ŸPel ideln na| wFa iney Vera gebxNa kret lageln| mYa¤ påYa„ekr ŸkayaÆFam t¹Ôek ìr›et itin gãHN kret canin| ikǼ …Kn Vbar pRar pr men He¬C påYaªk ifk kTa† bleCn, Si¹¡ §¬Cakaer Taket paer| keykbCr Veg pãkaiSt iPilp Ÿlnaeàhr ŸpparFaw Vbar peR ŸdKeln V†nöa†n| Ÿlnaeàhr ŸrjaleFr saeT påYaeªkr ŸkayaÆFam te¹Ôr pãeyag ker V†nöa†n ŸdKeln te¹Ôr saeT prIQalØ PlaPl imel Zay| PeFa-†elkiFäk †ePe¢r wpr ŸppariF ileK ŸPleln V†nöa†n| maeàcr 17 taireK ŸppariF AYanaeln har iPijek paifey ideln| juenr ny taireK ŸppariF pãkaiSt Hy| maeàc ŸppariF pafaenar per† ip…†cihr iTiss iney Vbar icÇ»a ìr› kereCn V†nöa†n| VerkiF iTiss ilKet† Heb tƒaek| ikǼ Ÿkanú ibxey? …† iney dubar iTiss ileKeCn itin| dubar† ta pãtYaKan kereCn pãePsr Ÿ£†nar| …kidn ibekel AiPs ŸTek iPer kiP Kae¬Cn V†nöa†n w Ÿbesa| kiPet icin ŸmSaet ŸmSaet Ÿbesar saeT kTa bleCn V†nöa†n, ""kiPet icin ŸmSaenar pr kiPr iBsúekaisiF (saÆÅta) bdel Zae¬C| Vera ikCu icin ŸmSael Vera bdel Zaeb| tar maen icinr kNar Vytenr saeT iBsúekaisiFr sÚpàk VeC| …Kn Zid iBsúekaisiF jana Taek, taHel Vmra icinr ANur Vytn pirmap kret pareba|'' VNubIQiNk kNar Vytn Ÿbr krar pÁit iney isiryasil Babet ìr› kreln V†nöa†n| keykidn …kFana kaj ker itin ihiPˆSan knöYaÆF w iBsúekaisiFr sÚpàk bYbHar ker kNar Vytn inàNeyr smIkrN Ÿbr ker ŸPleln| keykidenr meDY† VerkiF iTiss ileK …ipãelr ìr›et paifey ideln pãePsr Ÿ£†naerr kaeC| V†nöa†n jaenn Ÿ£†nar Aenk smy iney iTissiF pRebn| tarpr DIer sueóù isÁaÇ» Ÿnebn| ikǼ V†nöa†nek Abak ker idey keykidenr meDY† Ÿ£†nar tƒar isÁaÇ» jainey ideln| Ÿ£†nar

Page 10: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 76

iTissiF pãtYaKYan kreCn, karN iTissiF ip…†cih iTiss iHeseb Kub† s„iQÐ| iTissiF iCela maº setera pâòa| V†nöa†n Vbaera Ÿreg Ÿgeln| iTisesr odeàGYr wpr ikCu† inàBr ker na| itin Vbar iTissiF peR ŸdKeln| ŸkaTaw Ÿkan Bul Ÿpeln na| iTisesr ŸSex Vr …kiF maº la†n ŸZag ker iTissiF Vbar paifey ideln Ÿ£†naerr kaeC| …bar Abak Hbar pala Ÿ£†naerr| itin ŸdKeln V†nöa†n ikCu† pirbàtn kernin iTisesr, odàGY ŸbeReC maº …kla†n| …t VtMibSÿaesr karN kI? itin …bar Vera mneZag idey peR ŸdKeln iTissiF| iTisesr ibxybó¼ cm‡kar, teb jiFl gaiNitk smIkrN§ela itin buJet pareCn na| Ÿ£†nar iTissiF paifey ideln giNt ibBaegr ŸHh ŸHnirK baàkHaàhek (Heinrich Burkhardt)| ebS keykidn per baàkHaàh tƒar mÇ»bY sH iTissiF ŸPrt pafaeln Ÿ£†naerr kaeC| baàkHaàh ileKeCn, ""iTises ŸZ pÁitet gaiNitk ibeSåxN kra HeyeC ta inàBul, …b„ AsaDarN gaiNitk dQta CaRa …rkm kaera peQ sÝb ny''| Ÿ£†nar iTissiF ip…†cih ihigãr jnY gãHN ker V†nöa†nek AiPiseyl icif ideln| V†nöa†n …Kn h¢r V†nöa†n| mHa VnÆd w ˆ‡saeH keykidenr meDY† iTissiFek gebxNapeºr Vkaer ileK paifey ideln AYanaeln har iPijek| ikǼ jaànaelr …ihFr pl häuih ŸppariFet ikCu ijins pirbàtn kra drkar bel ePrt pafaeln| V†nöa†n häuihr wpr …minet† ibr¹¡, …Kn Vera ibr¹¡ Heln| …† ŸppariF pãkaiSt Het Vera Cymas smy ŸlegeC| V†nöa†n tƒar prbàtI Ÿppar ŸlKar kaej Hat ideln| kiPet icin ŸmSaenar smy ŸZ DarNaiF ŸpeyiCeln, icinr ANur Vytn inàNeyr bYapariFek …Kn AnYBaeb BabeCn| itin BabeCn painet icin ÅbIBUt Hey Zay| painr ANu§elar inj÷ …kiF git VeC| tapmaºa baRar saeT …† gitw baRet Taek| Vpat dâiñet icin painet imeS ŸgeC men Helw Vsel VNubIQiNk Baeb tara ŸmeSna, karN ŸsKaen Ÿkan rasayink ibiº¡ya GeFin| …Kn painr ANur gitr kareN icinr ANuw gitpãaÐ Hy| trel …† ŸCaF ŸCaF ANur git Ÿkmn Heb? V†nöa†n … DarNar kTa ma†ekl Ÿbesaek blar saeT saeT Ÿbesa buJet pareln V†nöa†n bãaˆinyan ŸmaSaenr (Brownian motion) kTa bleCn| ikǼ Ÿbesar mueK bãaˆinyan ŸmaSan ìen Abak Hey ŸgeCn V†nöa†n| itin jaenn na bãaˆinyan ŸmaSan kI, …r Veg kKena namw ŸSaennin|

Page 11: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 77

V†nöa†enr pãay pƒca¹r bCr Veg trl pdaeàT ŸCaF ŸCaF bó¼kNar Ainyimt git pàZebQN keriCeln ôiFS ˆiÄd-ib¯anI rbaàF bãaˆn| bãaˆenr naem …† gitr namkrN kra Helw bãaˆn ikǼ …r Ÿkan bYaKYa idet paernin| V†nöa†n ŸbS keykidn kaj ker … sÚpeàk …kiF t¹Ô dƒaR kraeln| bãaˆinyan git sÚpiàkt ŸppariF otir Hela| ŸppariF jaànael paifey idey pãay saeT saeT† AnY …kiF smsYa iney Babet ìr› kreln itin| Vsel …† smsYaiF iney V†nöa†n BabeCn Aenkidn ŸTek| ŸxalbCr byes tƒar men pãSÈ ŸjegiCela Velak riSMr saeT smebeg CuFet parel Ÿkmn Heta| óùan w smeyr meDY sÚpeàkr kTa maTay Ves tƒar| pãay duS bCr Veg V†jak inˆFn DarNa idey ŸgeCn ŸZ óùan w kal prm| AàTa‡ mHaibeSÿr ŸZ Ÿkan jaygaet† óùan w kaelr pirmap …k† Heb| ikǼ V†nöa†enr kaeC bYapariF seÆdHZu¹¡| Vànö maKú w ŸHnir peynŸkyarw …k† seÆdH ŸpaxN kereCn| V†nöa†n BabeCn smeyr kTa| dueFa GiR Zid …k† óùaen sman smy edy, teb …kiF GiRek AnY …kiF gãeH iney Ÿgelw ik sman smy Ÿdeb? V†nöa†n ŸdKeln Zid gYaililyan FäaÆsPremSan (Galilean Transformation) ibebcna kra Hy, teb dueFa GiR sbsmey† sman smy Ÿdeb| ikǼ smsYa ŸsKaen ny| smsYa Hela sb FäaÆsPremSan ikǼ gYaililyan ny| ŸseQeº sifk Baeb bYaKYa krar jnY ntun DreNr FäaÆsPremSaenr DarNa drkar| V†nöa†n lere²r jYaimit bYbHar ker sâiñ kreln ler²-V†nöa†n FäaÆsPremSan (Lorentz-Einstein transformation law) sUº| ntun …† sUeºr smIkrN pãitòa kreln itin| itin ŸdKaeln git iHesb krar smy hplaerr †eP¢ iHesb kret Heb| inˆFenr prm gitr smIkrN …Kaen KaFeb na| karN prm git bel ikCu Ÿn†| skl git† VepiQk| pâiTbIr ŸBter Vmra ta buJet pairna, karN …Kaen git iHesb krar smy Vmra Vsel Ÿkan bó¼r saepeQ† git iHesb kir| pâiTbIr inejr gitr kTa ibebcnay na ŸreK Vmra pâiTbIek ióùr Der† AnYbó¼r git iHesb kir| ikǼ pâiTbIr ba†er Ÿgel - ŸrPaerÆs iHeseb …kFa ŸÒm raKet† Heb git iHesb krar jnY| …b„ Ÿs git Heb VepiQk git| …Kan ŸTek† VepiQktar sâiñ He¬C| rœp ine¬C V†nöa†enr VepiQktar t¹Ô| V†nöa†n iHesb ker ŸdKeln Velar gitr Ÿcey ŸbiS Ÿkan git Het paerna| itin Vera ŸdKeln Velar pãbaeHr jnY †Taerr Ÿkan

Page 12: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 78

pãeyajn Ÿn†| peynekyarw …k† kTa beleCn †Tar sÚpeàk| Vela ba tiR‡cuÜkIy trªg pãbaeHr jnY Ÿkan DreNr maDYemr drkar Ÿn†| V†nöa†n tƒar t¹Ô iney kaj kret kret ŸdKeln gitSIl bó¼r Brw ióùr ny| gitr saeT bó¼r Br ŸbeR Zay| V†nöa†enr sUº met Ÿkan bó¼ Zid Velar Ÿbeg cel- teb tar Br AsIm Hey Zay| V†nöa†n DarNa ideln Vela CaRa Vr Ÿkan ikCu† Velar Ÿbeg clet paer na| V†nöa†n VepiQkta te¹Ôr gebxNapº jaànael paifey ideln juenr 30 taireK| ŸseÌFÜerr 26 taireK ŸppariF pãkaiSt Hy| eppariF jaànael paifey† V†nöa†n ŸsFar …kiF sÚpUrk Ÿppar ileK ŸPleln| VepiQkta te¹Ôr sÚpUrk car pâòar …† eCaF Ÿppaer V†nöa†n ŸdiKeyeCn bó¼r Berr saeT Si¹¡r sÚpàk| ŸsKan ŸTek† otir HeyeC

pâiTbIr sbecey jnipãy smIkrN 2mcE = |

AiPs ŸTek iPer† gebxNa iney besn, pridn Vbar AiPs cel Zan - …rkm kret kret ó½I pueºr kTa pãay Buel† ŸgeCn itin| imel†Bar ŸQaeBr ŸSx Ÿn†| inejek bR† ApãeyajnIy men Hy tƒar| ilejelr jnY mn Ÿkmn ker tƒar| ikǼ kaek blebn Ÿs kTa| ÷amI Ÿta ib¯an iney bYó»| tbuw itin Aenk man AiBman ker V†nöa†nek rajI kireyeCn ikCuidn CuiF inet| V†nöa†n keyk sÐaeHr CuiF iney Ÿbirey pReln ó½Ipueºr saeT| imel†Ba niB saed ŸZet cae¬Cn| V†nöa†enr saeT …Kena ŸdKa Hyin tƒar Sÿìr SaìiRr| tƒar ŸZet †e¬Cw kreC na| tƒaek ŸZ tƒar Sÿìr SaìiR mn ŸTek Ÿmen Ÿnnin ŸsjnY ŸQaB VeC tƒar| …idek imel†Bar mababa tƒaedr pãTm nait HYaÆsek ŸdKar jnY ˆdúgãIb| V†nöa†n rajI Heln niB saed ŸZet| niB saed imel†Ba V†nöa†nek pircy kirey ideln tƒar ma-babar saeT| Sÿìr SaìiR HaismueK† brN kreln V†nöa†nek| imel†Bar babaek Karap laegin V†nöa†enr| teb smsYa Hela Baxa iney| V†nöa†n jaàman-BaxI| ikǼ imel†Bar mababa jaàman jaenn na| imel†Ba ŸdaBaxIr kaj kreln| V†nöa†enr ikCuFa A÷ió» Helw ta ŸbiSQN iFkela na| karN tƒar Ÿceyw tƒar ŸCelr idek† sbar mneZag ŸbiS| Vr ŸZeHtu …k bCr bysI HYaeÆsr saeT kTa blar jnY ŸZ Ÿkan Baxa† ZeTò, ŸseHtu HYaeÆsr saeT† kTa bleCn sba†| baeàn iPer …es V†nöa†n ŸdKeln tƒar ireliFiBiF ŸppariF pãkaeSr jnY gâHIt HeyeC| perr keykmaes Ÿtmn Ÿkan pãitiº¡ya Hela na

Page 13: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 79

V†nöa†enr Ÿppaerr| mYa¤ påYa„ekr saeT V†nöa†enr ŸZagaeZag óùaipt HeyeC| juirK †ˆinBaiàsiFr pãePsr ŸHnirK jYangar (Heinrich Zangger) tƒar bãaˆinyan ŸmaSan s„º¡aÇ» ŸppariF sÚpeàk VgãH ŸdiKeyeCn| V†nöa†n Vera Aenk ŸbiS pãitiº¡ya Heb bel VSa keriCeln| ikǼ Ÿsrkm ikCu† He¬C na …Kena| VSa keriCeln …bar AÇ»t Ÿkan †ˆinBaiàsiFet …kiF cakir paebn itin| ikǼ ŸdeK Ÿta men He¬C pYaeFÆF AiPes† sarajIbn kaFaet Heb tƒaek| baàn †ˆinBaiàsiFet pãa†eBFehaejn ped Verkbar Ÿcña ker ŸdKeln V†nöa†n| …Kn tƒar h¢erF ihigã VeC, ŸbS keykiF Ÿppar pãkaiSt HeyeC | Vegr Ÿcey Aenk ŸbiS ŸZagYta …Kn tƒar| ikǼ …baerw kimiFr ŸcyarmYan pãePsr Peröar| …b„ itin …Kena Ÿs† Vegr meta† - ikCu† ŸbaeJn na| V†nöa†nek itin …barw AeZagY men kreln| pãkaSna …bCr V†nöa†enr cariF ob¯aink pãbÉ pãkaiSt Hy Za pdaàTib¯aenr †itHasek bdel Ÿdy| prbàtIet …kS bCr per …bCrek sMrN ker pâiTbIr manux 2005 salek VÇ»àjaitk pdaàTib¯an bCr ŸGaxNa ker|

• ŸpparW 6 "On a Heuristic Point of View Concerning the Production and Transfromation of Light".

Annalen der Physik, s„KYa 17 (1905), pâòaW 132-148| … pãbeÉ V†nöa†n Velar kNa ŸPaFenr DarNa pãitòa kern| itin ŸdKan Vela treªgr Vkaer ŸZmn Taek Ÿsrkm §¬Cakar Si¹¡r Vkaerw Taek| Si¹¡ ŸZ §¬Cakaer Taek tar DarNa †etameDY mYa¤ påYa„k pãitòa kereCn| Velar …rkm §¬Cakar Si¹¡ek Velar ŸkayaÆFa bla Zay| Velar ŸkayaÆFa ba ŸPaFenr DarNar wpr iBi¹ ker V†nöa†n ŸdKan ŸZ, Ÿkan bó¼r wpr Vela pãitPilt Hbar saeT saeT Ÿs bó¼ ŸTek ikCu †elkFän inàgt Hy| AbSY … †elkFän Ÿbirey Vsar jnY kmpeQ …kFa iniàdñ pirmaN Si¹¡r drkar Hy| Vela ŸZeHtu tiR‡cuÜkIy trªg, bó¼r wpr Velakpaetr Pel bó¼ ŸTek †elkFän inàgt Hbar GFnaek bla Zay …kDreNr tiR‡cuÜkIy ibikrN| …† ibeSx DreNr ibikreNr nam PeFa-†eli¢äk †eP¢| mYa¤ påYa„ekr Si¹¡r ibikreNr sUº AnuZayI pdaeàTr ŸBtr †elkFän§elaek pdaàT

Page 14: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 80

…kDreNr VkàxNbl Ãara Der raeK| pdaàTeTek †elkFän Ÿbr kret Vnet Hel …† VkàxNbelr Ÿcey ŸbiS bl pãeyag kret Heb| V†nöa†n iHesb ker ŸdKan ŸZ …† Si¹¡r pirmaN Velar kÚpaeªkr smanupaitk| Vera suiniàdñBaeb blel bla Zay, Si¹¡ = påYa„ekr Dã›bk X kÚpaªk (E = hν, h = Planck's constant; ν = frequency)| V†nöa†n …† sÚpàk Vibïaerr jnY Ÿnaebl purïar pan 1921 sael| Velar ŸkayaÆFam te¹Ôr wpr iBi¹ ker ŸkayaÆFam Ÿmkaine¤r Aenk ˆeLKeZagY ˆÊit GeF| ibeSx ker Ÿbaerr prmaNu te¹Ôr iBi¹ óùaipt Hy V†nöa†enr ŸPaFn te¹Ôr wpr| Zidw ŸkayaÆFam Ÿmkain¤ iney V†nöa†n w Ÿbaerr meDY Aenk tàkibtàk HeyeC| V†nöa†n kKena† ŸkayaÆFam Ÿmkaine¤r sÝabnar sUº Ÿmen Ÿnnin| V†nöa†n ibSÿas kereCn ibeSÿr sb GFnar …kiF suiniàdñ pirNit Taek| Vr ŸkayaÆFam Ÿmkain¤ Anusaer - pâiTbIr sb GFna† sÝabnar sUeºr wpr pãitiòt|

• ŸpparW 7 "On the Motion of Small Particles Suspended in Liquids at Rest Required by the

Molecular-Kinetic Theory of Heat", Annalen der

Physik, s„KYa 17 (1905), pâòaW 549-560| …† pãTmbaerr mt V†öa†n bãaˆinyan git (Brownian motion) sÚpeàk Velacna kreln| Ÿkan trl pdaeàTr wpr Kail ŸcaeK ŸdKa Zay na …rkm ŸCaF ŸCaF pdaeàTr kNa Baset Takel kNa§elar git Ÿkan iniàdñ inyem bYaKYa kra Zay na| taedr git Hy AtYÇ» Ainyimt| Vfaera Stek ôiFS ˆiÄdib¯anI bãaˆn … git pãTm pàZebQN kern bel … gitr nam Ÿdya HeyeC bãaˆinyan git| V†nöa†n … Ÿppaer pãmaN kern ŸZ …k imilimFaerr …k Hajar Baegr …kBaegr sman ba tar Ÿceyw ŸCaF kNa§ela trl pdaeàT wrkm ibSâªKlBaeb claePra krar karN Hela taedr Taàmal haynaim¤| ŸbalFjmYaenr sUº bYbHar ker V†nöa†n bãaˆinyan gitr gaiNitk bYaKYa Ÿdn| itin gYaesr Q™ÅaitQ™Å ANu§elar gitr gaiNitk sUº pãitòa kern| V†nöa†enr … Ÿppar ŸTek prbàtIet taepr VNibk-gitte¹Ôr prIQamUlk pãmaN pawya Zay| V†nöa†enr Ÿppar§elar meDY …† ŸppariF† … pàZÇ» sbecey ŸbiSbar ˆeLiKt HeyeC gebxkedr gebxNapeº|

Page 15: V†nöa†enr kal - Anla†n s„ôrN - pb 4 1903CaRa† Zid kaera ibeSx Ÿkan saPlY Taek, taHel †ˆinBaiàsiF tar Vebdn ibebcna ker ŸdeKn| V†nöa†n Babeln …r meDY† tar

V†nöa†enr kal| rcnaW pãdIp Ÿdb| Anla†n s„ôrN| pâòa - 81

• ŸpparW 8 "On the Electrodynamics of Moving Bodies". Annalen der Physik, s„KYa 17 (1905), pâòaW 801-921| baó»b pâiTbIek ŸdKar dâiñBiªg pàZÇ» bdel ideyeC ŸZ duiF Ÿppar, … ŸppariF tar …kiF| (AnYiF ŸpparW 9)| 121 pâòar ibSal …† gebxNapeº V†nöa†n VepiQkta te¹Ôr ibeSx sUº bYaKYa kern| …k† Ÿbeg clman skl pàZebQekr kaeC Velar Ÿbg ióùr Der iney V†nöa†n pãmaN ker Ÿdn ŸZ óùan (space) …b„ kal (time) prýpr ÷aDIn ny, br„ óùan w kal …ek Aperr wpr inàBrSIl| …Kan ŸTek† jnM Hela Ÿýps-Fa†m ba óùan-kaelr DarNar| odàGY, pãóù w ˆ¬ctaek x, y, z Der iºmaiºk jgetr pãcilt DarNa ŸBe– ìr› Hela ctuàmaiºk jg‡| odàG, pãóù, ˆ¬ctar saeT ŸZag Hela ctuàTmaºa - smy (t)|

• ŸpparW 9 "Does the Inertia of a Body Depend on Its Energy Content?''. Annalen der Physik, s„KYa 18 (1905), pâòaW 639-641| pdaàTib¯aenr †itHaes sbecey

jnipãy sUº Hela 2mcE = | Vr … sUeºr jnM HeyeC

V†nöa†enr …† Ÿppaer| VepiQktar ibeSx te¹Ôr DarNa§elaek kaej laigey V†nöa†n ŸdKaeln, bó¼ ŸTek ŸZ Si¹¡ inàgt Hy ta bó¼r Berr pirbàtenr smanupaitk| pãaTimk

Baeb sUºiF iCelaW 2c

Em = | pãTmbaerr mt pdaeàTr Berr s„¯a

ideln itin, ""bó¼r Br Hela tar ŸBterr Si¹¡r pirmaN (the mass of a body is a measure of its energy content)''| VepiQktar ibeSx t¹Ô …tidn Der pãitiòt pdaàTib¯aenr mUl iBi¹ek† naiRey idela| …Kn ŸTek óùan w kaelr DarNa ApirHaàZ Hey ˆfela ŸZ Ÿkan DreNr ob¯aink ibeSåxeN| pdaàTib¯aenr isemiFä ba samYtar DarNay bYapk pãBab ŸPlela V†nöa†enr VepiQktar sUº| V†nöa†n tƒar VepiQktar sUº pãitòar iBi¹ óùapenr káitetÔ Bag ideyeCn V†jYak inˆFn, Ÿjms £aàk mYa¤weyl w …†c … ler²ek|