Embed Size (px)
Citation preview
NUTTIGE INFORMATIE
VERANTWOORD CONSUMEREN
LEERKRACHT
VERANTWOORDCONSUMEREN
NUTTIGE INFORMATIE
INHOUD
Te bereiken doelstellingen..................................................................................................................4
Verwijzingen in de eindtermen...........................................................................................................5
1. WAAROM CONSUMEER JE?.............................................................................................................6
2. HOE CONSUMEER JE?......................................................................................................................7
2.1 JE BUDGET RESPECTEREN................................................................................................................7
2.2 DUURZAAM CONSUMEREN.............................................................................................................8
3. CONSUMEREN ONDER INVLOED VAN RECLAME..............................................................................9
3.1 DE PRIJS............................................................................................................................................9
3.1.1. Het belang van de prijs............................................................................................................9
3.1.2 De prijszetting.........................................................................................................................10
3.1.3 Inflatie en koopkracht............................................................................................................11
3.1.4 De btw.....................................................................................................................................13
3.1.5 Promoties................................................................................................................................14
3.1.6 De verhouding prijs/kwaliteit.................................................................................................16
3.2 MERKEN EN LABELS.......................................................................................................................17
3.3 RECLAME........................................................................................................................................19
3.4 SOCIALE INVLOEDEN......................................................................................................................22
4. BELANGRIJKE DOCUMENTEN.........................................................................................................23
4.1 HET AANKOOPCONTRACT.............................................................................................................23
4.1.1 De stilzwijgende verlenging van het contract voor de levering van diensten en goederen24
4.2 DE OFFERTE....................................................................................................................................25
4.3 DE FACTUUR...................................................................................................................................27
4.4. HET KASTICKET..............................................................................................................................29
5. KOPEN OP INTERNET.....................................................................................................................30
6. KOPEN OP KREDIET.......................................................................................................................32
7. DE RECHTEN VAN DE CONSUMENT................................................................................................35
7.1 HET RECHT OP HERROEPING.........................................................................................................35
7.2 DE GARANTIE.................................................................................................................................37
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 2
7.2.1 De wet op de garantie............................................................................................................37
7.2.2 De commerciële garantie........................................................................................................38
7.3 IN GEVAL VAN EEN GESCHIL..........................................................................................................39
BIJLAGEN..........................................................................................................................................40
BIJLAGE 1: WET VAN VRAAG EN AANBOD..........................................................................................40
BIJLAGE 2: VOORBEELD PROMOTIE SMARTPHONE............................................................................41
BIJLAGE 3: VOORBEELD VERKOOPSOVEREENKOMST.........................................................................42
BIJLAGE 4: VOORBEELD OFFERTE........................................................................................................43
BIJLAGE 5: VOORBEELD FACTUUR.......................................................................................................44
Het thema van deze bundel behandelt een aantal vakoverschrijdende eindtermen uit verschillende contexten.Daar waar er aanknopingspunten zijn met deze VOET, wordt dat vermeld. VOET uit de stam en leren leren hangen voornamelijk af van de gekozen werkvormen en worden daarom niet vermeld.
Opmerkingen en suggesties over deze bundel kan je sturen naar [email protected]
Een uitgave van: Wikifin.be
Februari 2017
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 3
Te bereiken doelstellingen
Consumptiemaatschappij
• De leerlingen begrijpen dat hun sociale omgeving, reclame, promoties en verkopers invloed uitoefenen op hun keuzes en hun koopgedrag en kunnen een onderscheid maken tussen hun eigen wensen en wensen die hun door reclame of anderen zijn ingegeven.
• De leerlingen kunnen de impact van hun consumptiekeuzes op milieu, mens en dier inschatten.
• De leerlingen begrijpen dat de maatschappij waarin zij leven een consumptiemaatschappij is en herkennen de kenmerken en gevaren.
• De leerlingen kunnen informatie en reclame van elkaar onderscheiden.
• De leerlingen weten hoe ze zichzelf in de hand kunnen houden als ze gemakkelijk of impulsief geld uitgeven.
• De leerlingen kunnen inschatten of een bepaalde aanbieding echt een voordeel oplevert.
Geïnformeerd kiezen
• De leerlingen kunnen een inschatting maken van de prijs en de kwaliteit van een product, bv. op basis van reviews op internet, het oordeel van een specialist, ….
• De leerlingen begrijpen het prijsbepalingsmechanisme (de wet van vraag en aanbod) voor goederen en diensten.
• De leerlingen kunnen verschillende producten op prijs en kwaliteit vergelijken alvorens te kopen.
• De leerlingen zijn in staat om bij hun keuze voor een product rekening te houden met de prijs, de kwaliteit, de duurzaamheid en hun eigen persoonlijke situatie en wensen.
• De leerlingen laten zich informeren (in een winkel of op internet) voor ze een product kopen.
• De leerlingen kunnen uitleggen dat de prijs van een product door verschillende factoren beïnvloed wordt (productiekost, concurrentie, de sterkte van het merk, ...).
• De leerlingen kunnen de totale kosten van een aankoop berekenen, waarbij ze de aanschafprijs, maar ook de kost van bijkomende producten, abonnementskosten, verzendkosten, administratiekosten, ... in rekening brengen.
Consumentenrechten en –plichten
• De leerlingen kunnen rekening houden met opzegtermijnen.
• De leerlingen kunnen hun recht op garantie of hun recht op herroeping inroepen.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 4
Verwijzingen in de eindtermen
Linken met de vakgebonden eindtermen Project Algemene Vakken Tweede graad:
De leerlingen kunnen hun dagelijks leven organiseren.
23. De leerlingen kunnen omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures.
24. De leerlingen kunnen hun zakgeld beheren.
Afhankelijk van de gekozen werkvormen en oefeningen, zullen er natuurlijk ook eindtermen uit de domeinen ‘Functionele taalvaardigheid’, ‘Functionele rekenvaardigheid’, ‘Functionele informatieverwerving en -verwerking’ en ‘Organisatiebekwaamheid’ aan bod komen.
Linken met de vakgebonden eindtermen Project Algemene Vakken Derde graad:
14. De leerlingen zien in dat ze keuzes moeten maken om hun leven adequaat te organiseren.
23. De leerlingen kunnen maatschappelijk relevante formulieren lezen, invullen en controleren.
24. De leerlingen kunnen maatschappelijk relevante procedures toepassen.
26. De leerlingen kunnen geld beheren en bankieren.
29. De leerlingen zijn ingesteld op een bewust en verantwoord consumentengedrag.
Afhankelijk van de gekozen werkvormen en oefeningen, zullen er natuurlijk ook eindtermen uit de domeinen ‘Functionele taalvaardigheid’, ‘Functionele rekenvaardigheid’, ‘Functionele informatieverwerving en -verwerking’ en ‘Organisatiebekwaamheid’ aan bod komen.
Linken met de vakoverschrijdende eindtermen:
Context 4, omgeving en duurzame ontwikkeling:
2. De leerlingen herkennen in duurzaamheidsvraagstukken de verwevenheid tussen economische, sociale en ecologische aspecten en herkennen de invloed van techniek en beleid.
3. De leerlingen zoeken naar mogelijkheden om zelf duurzaam gebruik te maken van ruimte, grondstoffen, goederen, energie en vervoermiddelen.
Context 6, socio-economische samenleving:
4. De leerlingen hebben bij het kopen van goederen en het gebruiken van diensten zowel oog voor prijskwaliteit en duurzame ontwikkeling als voor de rechten van de consument.
6. De leerlingen geven voorbeelden van factoren die de waardering van goederen en diensten beïnvloeden.
7. De leerlingen kunnen het eigen budget en de persoonlijke administratie beheren.
Afhankelijk van de gekozen werkvormen en oefeningen, zullen er natuurlijk ook eindtermen uit de gemeenschappelijke stam en leren leren aan bod komen.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 5
1. WAAROM CONSUMEER JE?
In de economische zin van het woord betekent consumeren het nuttigen van goederen en diensten, in één keer of geleidelijk aan, met als doel te voldoen aan een behoefte. Een behoefte is iets wat je noodzakelijk of wenselijk acht voor je bestaan. Je voelt een tekort en je hebt het verlangen om hieraan te voldoen. Behoeften kunnen zowel materieel als immaterieel zijn. Wij kiezen om de behoeften op te splitsen in drie types:
Primaire behoeften of basisbehoeften
Wonen, eten, drinken, zich kleden en zich veilig voelen. Als aan deze behoeften niet voldaan is, komt het leven in gevaar. Vandaag de dag en in onze maatschappij met hoge welvaart horen daar ook voorzieningen bij zoals stromend water, elektriciteit, een koelkast of een wasmachine.
Secundaire behoeften
Zaken die niet echt van levensbelang zijn, maar die ook niet vreemd of overdreven zijn, zoals een televisie, een computer, een gezinswagen, af en toe op vakantie gaan, aangesloten zijn bij een sportclub, een avondje naar de film, ... Zij maken het leven aangenamer of gemakkelijker.
Tertiaire behoeften
Zaken die volstrekt overbodig zijn, zoals een peperdure sportauto, een zeer groot huis, regelmatig op vakantie gaan naar exotische bestemmingen of dure sieraden. We noemen ze ook luxeproducten.
Door te consumeren willen we in de eerste plaats onze basisbehoeften vervullen. Pas daarna, en afhankelijk van het beschikbare budget, vervullen we ook onze secundaire en tertiaire behoeften.
Consumptiegewoonten evolueren in de loop van de tijd in functie van de ontwikkelingsgraad van een samenleving. In het Westen neemt het aandeel van primaire behoeften in het budget af. Let wel, er zijn er grote verschillen tussen gezinnen. Daarentegen groeit het budget voor het vervullen van secundaire en tertiaire behoeften.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 6
2. HOE CONSUMEER JE?
Consumeren veronderstelt voortdurend keuzes maken zoals de keuze voor merk X of merk Y of meer fundamentele keuzes zoals het respecteren van je budget of de keuze voor duurzaam consumeren.
2.1 JE BUDGET RESPECTEREN
Om te voorzien in je behoeften is consumeren onvermijdelijk, zeker voor je basisbehoeften. Je houdt best enkele tips in het achterhoofd om te vermijden dat je je budget (de beschikbare middelen die je hebt om te consumeren) overschrijdt.
Let ook op met impulsaankopen. Een impulsaankoop is het gevolg van een behoefte die plots opduikt en waaraan je voldoet zonder na te denken. Zo nu en dan toegeven aan een ingeving van het moment hoeft geen probleem te vormen voor je budget, maar regelmatige impulsaankopen kunnen je budget al snel uit evenwicht brengen.
Enkele tips om je budget onder controle te houden:
Maak voor elke maand een budget op en bepaal de uitgaven die voorrang krijgen.
Zo zie je snel hoeveel geld je overhoudt voor andere uitgaven en of je je een pleziertje kan veroorloven. Denk eraan, je kan elke euro maar één keer uitgeven.
Probeer maar één keer per week boodschappen te doen.
Zo is er minder kans dat je je laat verleiden tot impulsaankopen. Maak vooraf een boodschappenlijstje en houd je aan dit lijstje.
Vraag je bij elke aankoop af of die echt nodig is.
Als je twijfelt, wacht dan een week. Misschien is je behoefte na een week niet meer zo groot.
Waak erover dat je uitgaven niet te groot zijn in vergelijking met je inkomsten.
Denk er ook aan je uitgaven aan te passen als er zich belangrijke wijzigingen voordoen in je leven, zoals het verliezen van je job, de komst van een kindje, een scheiding of je pensionering.
Voor meer tips en informatie over budgetbeheer, raadpleeg het document
‘Nuttige informatie voor de leerkracht: Budgetbeheer’
Link met VOET 6.7, de leerlingen kunnen het eigen budget en de persoonlijke administratie beheren. In de module budget is deze link nog duidelijker, maar ook bij het nemen van consumptiebeslissingen is het belangrijk om rekening te houden met het eigen budget. Daar waar het gaat over persoonlijke administratie (het bijhouden en opvolgen ervan), zijn hoofdstukken 4 en van deze bundel interessant.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 7
2.2 DUURZAAM CONSUMEREN
Consumeren, dat is ook je verantwoordelijkheid nemen. De keuzes die je maakt hebben niet enkel een impact op jezelf maar ook o.a. op het milieu, op de arbeidsomstandigheden van arbeiders in derde wereldlanden of op het dierenwelzijn. Eigenlijk zou iedereen moeten kiezen voor een duurzame consumptie!
Duurzaam consumeren, wat is dat nu?
Er zijn verschillende definities te vinden, maar duurzaam consumeren gaat telkens over een solidaire en bewuste consumptie die rekening houdt met verschillende kwesties achterliggend aan een aankoop. Over een aankoop denk je immers best goed na, want hij heeft consequenties.
Voor het milieu:
Hoeveel kilometer heeft mijn ananas afgelegd voor ik hem consumeer? Is hij behandeld met producten die het milieu schaden? Is mijn schrift gemaakt van gerecycleerd papier? Moet ik elke dag vlees eten? Koop ik koeken die individueel verpakt zijn?
Op sociaal vlak:
Hebben er kinderen meegewerkt aan de productie van mijn nieuwe schoenen? Werden de rechten van de arbeiders die mijn jeans maken, gerespecteerd? Krijgt de cacaoboer in het Zuiden een eerlijke prijs voor zijn oogst?
Voor de gezondheid:
Wat zijn de gevolgen van de consumptie van kant-en-klare maaltijden en gesuikerde frisdranken of van roken voor mijn gezondheid?
Om de consument te helpen om duurzame keuzes te maken, werden er allerlei labels in het leven geroepen, die je terugvindt op sommige producten. Voorbeelden zijn de labels voor biologische landbouw of eerlijke handel (meer hierover in 3.2).
Een ander aspect van duurzaam consumeren is het beperken van je aankopen tot wat je echt nodig hebt. Zo vermijd je overconsumptie. Het begrip ‘consuminderen’ wordt in dit opzicht regelmatig gebruikt.
Op verschillende websites kan je meer lezen over duurzaam consumeren:
• http://www.bewustverbruiken.be/rubriek/consuminderen
http://www.belgium.be/nl/leefmilieu/duurzaam_consumeren
• http://nl.observ.be/accueil.php ; http://gidsvoorduurzameaankopen.be/nl
• http://ifdd.belgium.be/nl ; http://www.goodplanet.be/nl/
De link tussen consumeren en aandacht voor duurzaamheid is gemakkelijk te leggen, zoals hier kort is beschreven. Aansluiting bij VOET 4.2, de leerlingen herkennen in duurzaamheidsvraagstukken de verwevenheid tussen economische, sociale en ecologische aspecten en herkennen de invloed van techniek en beleid, en VOET 4.3, de leerlingen zoeken naar mogelijkheden om zelf duurzaam gebruik te maken van ruimte, grondstoffen, goederen, energie en vervoermiddelen, is dus aan te raden.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 8
3. CONSUMEREN ONDER INVLOED VAN RECLAME
Consumeren, dat is dus keuzes maken. Die keuzes maak je niet altijd bewust, maar zijn mee het gevolg van sociale invloeden (de invloed van je ouders, van vrienden, ...), van reclame en van andere prikkels zoals promoties. Je bewust zijn van deze invloeden is de eerste voorwaarde om te handelen als een bewuste en gewaarschuwde consument.
Dit hoofdstuk 3 gaat helemaal over factoren waarmee we rekening houden bij consumptiebeslissingen. Daarom sluit dit goed aan bij VOET 6.6, de leerlingen geven voorbeelden van factoren die de waardering van goederen en diensten beïnvloeden.
3.1 DE PRIJS
Een belangrijk element bij consumptiebeslissingen is de prijs.
3.1.1. Het belang van de prijs
De prijs voor een product wordt niet willekeurig gekozen. De prijs is namelijk een belangrijk element, zowel voor de producent of de verkoper als voor de consument.
Voor de producent
De hoogte van de prijs beïnvloedt rechtstreeks zijn zakencijfer en dus zijn winst.
Voor de consument
De verhouding prijs/kwaliteit is een belangrijke factor waarmee consumenten rekening houden bij het maken van keuzes. Een consument zoekt de laagste prijs voor een product, maar houdt ook de kwaliteit in het oog.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 9
3.1.2 De prijszetting
BijlageDe prijs voor een product wordt bepaald door de wet van vraag en aanbod
(zie bijlage 1 voor een grafiek). De basisprincipes van deze wet:
De vraag van consumenten naar goederen en diensten is omgekeerd evenredig met hun prijs: hoe hoger de prijs, hoe kleiner de vraag, en hoe lager de prijs, hoe groter de vraag. Met andere woorden, naarmate een product duurder is, zullen consumenten er minder van kopen.
Voor het aanbod van producenten van goederen en diensten geldt het omgekeerde: hoe hoger de prijs, hoe groter het aanbod en hoe lager de prijs hoe lager het aanbod. Met andere woorden, naarmate een product duurder is, willen producenten meer produceren en verkopen.
Het punt waar de curven van vraag en aanbod elkaar snijden noemen we het evenwicht van vraag en aanbod: dit evenwicht bepaalt de marktprijs en de hoeveelheid van een product op de markt. In dit punt ontmoeten consumenten en producenten elkaar.
De wet van vraag en aanbod geeft richtlijnen over hoe de prijs tot stand komt. Andere factoren kunnen de prijs ook beïnvloeden, zoals:
De beschikbaarheid van het product
Hoe zeldzamer een product, hoe meer de consument bereid is om ervoor te betalen. Denk bijvoorbeeld aan wagens: consumenten zullen bereid zijn om veel meer te betalen voor een exclusieve sportwagen waarvan er maar 30 gemaakt zijn dan voor een auto waarvan er miljoenen exemplaren rondrijden. Die zeldzaamheid geeft aan de consument het gevoel uniek te zijn.
De productiekosten
Hoe hoger de productiekosten, hoe hoger de prijs. Een T-shirt in biologisch katoen met een handgenaaide tekening, zal meer kosten om te produceren dan een T-shirt dat machinaal bedrukt wordt. Het T-shirt in biokatoen zal dan in principe ook duurder zijn.
De concurrentie
Hoe groter de concurrentie voor een product of een dienst, hoe lager de prijs in principe zal zijn. We leggen dit uit aan de hand van het voorbeeld van smartphones, een markt waar de concurrentie groot is. Als één producent de prijzen van zijn smartphones laat zakken, dan zullen producenten van gelijkaardige modellen hun prijzen ook moeten laten zakken. Anders riskeren ze veel klanten te verliezen die het goedkopere model meer verkiezen.
Psychologische factoren
Psychologische factoren spelen een belangrijke rol bij het bepalen van de prijs. Verschillende marketingtechnieken beïnvloeden onze perceptie van de juiste prijs. Zo is de techniek ‘,99’ wijdverspreid: een prijs van 9,99 euro percipiëren consumenten als veel goedkoper dan 10 euro.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 10
3.1.3 Inflatie en koopkracht
3.1.3.1 Algemeen
Naast rendement en risico is er nog een derde variabele waarmee een consument rekening moet houden: de inflatie.
Inflatie, dat is een algemene stijging van het prijspeil in een economie. Wanneer het algemeen prijspeil van goederen en diensten stijgt, spreken we van inflatie. Met hetzelfde geld kan je dan minder kopen.
Om te voorkomen dat je spaargeld jaar na jaar minder waard wordt door inflatie, moet het rendement minstens even hoog zijn als de inflatie of moet je dus een vergoeding voor je spaarcenten krijgen die minstens gelijk is aan de inflatie. Dan stijgt de waarde van je spaargeld minstens evenveel als de prijzen van goederen en diensten en behoud je je koopkracht.
Met het begrip koopkracht drukken we uit hoeveel goederen en diensten een huishouden kan kopen met zijn inkomen:
• bij gelijkblijvende inkomsten en stijgende prijzen (=inflatie): daling van de koopkracht, want het inkomen in euro blijft hetzelfde terwijl goederen en diensten duurder worden.
• bij stijgende inkomsten en gelijkblijvende prijzen: stijging van de koopkracht, want het inkomen in euro stijgt zonder dat goederen en diensten duurder worden.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 11
VOORBEELD
In 2009 kostte een brood 2 euro.
In 2014 kost datzelfde brood al 2,20 euro. Op 5 jaar tijd is de prijs van een brood gestegen met 0,20 euro.
Als een dergelijke prijsstijging zich voordoet voor een geheel van goederen en diensten noemen we dit inflatie.
Stel dat je in 2009 2 euro in je spaarpot stak. Met die 2 euro kon je toen een brood kopen. In 2014 kan je met die 2 euro geen brood meer kopen. Op 5 jaar tijd is de koopkracht van het geld in je spaarpot dus gezakt.
VOORBEELD
Je hebt 11.000 euro spaargeld en je wil hier over 2 jaar een auto mee kopen. Momenteel heb je immers nog geen auto nodig. Daarom stort je je spaargeld op een spaarrekening om het te laten aangroeien. Je ontvangt 1,50 % intrest op deze rekening. Na 2 jaar zal je spaargeld aangegroeid zijn tot 11.332,48 euro (11.000 x (1+0,015)²).
De auto die je wil kopen, kost vandaag 11.000 euro. Met een inflatie van 2 % per jaar zal zijn prijs stijgen. Volgend jaar kost hij al 11.220 euro en binnen 2 jaar 11.444 euro. De auto die je nu wel kan kopen met je spaargeld, kost je binnen 2 jaar meer dan wat je gespaard hebt.
Om te weten hoe de prijzen van goederen en diensten evolueren, berekent de Federale Overheidsdienst Economie elke maand het indexcijfer van de consumptieprijzen, of kortweg de index. Deze economische indicator meet de prijsontwikkeling van een korf van goederen en diensten die een representatief gezin verbruikt.
In de korf zitten zowat alle goederen en diensten die een gezin verbruikt. Er zijn twaalf verschillende categorieën: voeding en niet-alcoholische dranken; alcoholische dranken en tabak; kleding en schoeisel; huisvesting, water, elektriciteit, gas en andere brandstoffen; meubels, huishoudelijke apparaten en normaal onderhoud van de woning; gezondheid; vervoer; communicatie; recreatie en cultuur; onderwijs; hotels, restaurants en cafés; diverse goederen en diensten.
Naast het indexcijfer van de consumptieprijzen bestaat er ook de gezondheidsindex. Met de prijzen van een aantal producten die de gezondheid schaden, wordt daarin geen rekening gehouden. Het gaat om alcoholische dranken, tabakswaren en motorbrandstoffen. Als de overheid de belastingen op sigaretten of brandstoffen verhoogt, zal de gezondheidsindex daardoor dus niet stijgen.
In ons land volgen de meeste inkomens (lonen, pensioenen, werkloosheidsuitkeringen, huur-gelden, …) de evolutie van de levensduurte. Dat mechanisme zorgt ervoor dat onze koopkracht niet daalt door inflatie. Die indexkoppeling gebeurt wel met enkele maanden vertraging.
Meer informatie over de index is te vinden op:http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/consumptieprijzen/
Zoals hiervoor al gezegd, je spaargeld stijgt niet automatisch met de index of de inflatie. Met je spaargeld van vandaag zal je in de toekomst dus minder kunnen kopen als er inflatie is. Daar houd je best rekening mee als je aan het sparen bent voor een grote aankoop, zoals een auto of een huis. Om te vermijden dat de koopkracht van je spaargeld daalt als gevolg van inflatie, is het aan te raden om je spaargeld te storten op een spaarrekening (of in een belegging) met een intrestvoet die minstens gelijk is aan de inflatie. Je spaargeld groeit dan aan op hetzelfde of een hoger tempo dan de inflatie en je koopkracht daalt niet. Spijtig genoeg zal dat niet altijd mogelijk zijn.
Inflatie is een belangrijk gegeven in onze economie. Een te hoge inflatie betekent een aanzienlijke stijging van de prijzen. Een beperkte inflatie van ongeveer 2% per jaar beschouwen we als positief voor de economie. Omdat mensen weten dat de prijzen jaar na jaar een beetje zullen stijgen, zullen ze minder geneigd zijn om hun aankopen uit te stellen. En, het is door het aankopen van goederen en diensten (uiteraard rekening houdend met zijn budget) dat we de economie doen draaien.
Ook het tegenovergestelde, deflatie, is mogelijk, al is het eerder uitzonderlijk. In dat geval dalen de prijzen van diensten en goederen. Mensen zullen hun aankopen dan uitstellen. Dat remt de economische groei af. Op dit moment is de inflatie quasi nul en riskeert de economie in een periode van deflatie te komen. Er wordt echter gewaakt over de prijsstabiliteit binnen de Europese unie. Dit gebeurt door de Europese Centrale Bank (ECB).
Voor meer informatie over inflatie:http://www.belgium.be/nl/economie/economische_informatie/inflatie Voor meer informatie over inflatie en de rol van de ECB:
http://www.ecb.europa.eu/ecb/educational/hicp/html/index.en.html
We verwijzen ook naar de bundel Sparen & Beleggen voor meer informatie.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 12
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 13
3.1.4 De btw
In de prijs die wij consumenten betalen, is de Belasting op de Toegevoegde Waarde (btw) normaal gezien inbegrepen.
De btw (belasting op de toegevoegde waarde) is een belasting op goederen en diensten die door de eind-verbruiker wordt gedragen en die stapsgewijs wordt geïnd, namelijk bij elke stap in het productie- en distributieproces. De btw wordt betaald op de waarde die wordt toegevoegd in elke stap van het productie- en distributieproces. De btw-tarieven verschillen volgens de aard van de belaste goederen of diensten.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 14
VOORBEELD
Een producent verkoopt een gsm aan een groothandelaar voor 100 euro. Hij factureert hem een BTW van 21 euro (21 %), die hij aan de administratie stort via zijn BTW-aangifte, een verplichte aangifte voor bedrijven en zelfstandigen. De groothandelaar betaalt 121 euro aan de producent.
De groothandelaar verkoopt dezelfde gsm aan een kleinhandelaar voor 120 euro. Op de factuur wordt een BTW van 25,20 euro (21 %) aangerekend. De groothandelaar vult in de rubriek ‘verschuldigde BTW’ de BTW in die hij van de kleinhandelaar heeft ontvangen, namelijk 25,20 euro, en trekt daar de 21 euro af die hem werd aangerekend door de producent. De BTW- administratie int het verschil, namelijk 4,20 euro. De kleinhandelaar betaalt 145,20 euro aan de groothandelaar.
De kleinhandelaar verkoopt de gsm aan een consument (= de eindgebruiker) voor 150 euro + 31,50 euro BTW (21 %). De consument betaalt dus in totaal 181,50 euro. De kleinhandelaar vult in zijn BTW-aangifte de 25,20 euro in die hem werden aangerekend door zijn leverancier, en vermeldt in de rubriek ‘verschuldigde BTW’ de 31,5 euro die hij aan de consument heeft aangerekend. De administratie int het verschil, namelijk 6,30 euro.
De administratie int door afzonderlijke betalingen de volgende BTW: 21 + 4,20 + 6,30 = 31,50 euro. Dit komt overeen met de BTW die de eindgebruiker heeft betaald.
Voor meer informatie, surf naar http://www.belgium.be/nl/belastingen/btw
3.1.5 Promoties
Wat is volgens jou het meest interessant: een nieuwe jeans kopen aan de volle prijs of wachten op een afprijzing?
Het aanbieden van een korting of andere voordelen aan klanten is geregeld door de wet namelijk, door boek VI van het Wetboek van economisch recht (Boek VI WER).
Boek VI WER regelt de relaties tussen ondernemingen onderling, alsook de relaties tussen ondernemingen en consumenten. Het heeft een dubbele doelstelling. Enerzijds beoogt het de eerlijkheid in de mededinging in de handelsrelaties te waarborgen en anderzijds wil het de bescherming van de consument verzekeren en erop toezien dat de consument voldoende en adequate informatie krijgt.
Het regelt heel gevarieerde materies zoals prijs- en hoeveelheidsaanduiding, overeenkomsten gesloten buiten de onderneming, solden, uitverkopen, verkoop met verlies, reclame en oneerlijke handelspraktijken zowel tegenover consumenten als tussen ondernemingen, afgedwongen aankopen, onrechtmatige bedingen, enz.
Bepaalde nieuwigheden werden ingevoerd zoals de regels voor overeenkomsten gesloten op afstand en buiten verkoopruimten. Daarnaast werden enkele specifieke aanpassingen aangebracht, met name inzake solden, verkoop met verlies en uitverkopen. Het toepassingsgebied van Boek VI WER werd verruimd doordat financiële diensten en de vrije beroepen niet langer uitgesloten worden.
Boek VI WER, “Marktpraktijken en consumentenbescherming”1 regelt ook alles over promoties, uitverkoop, solden en andere afprijzingen.
Verkopen met een minimummarge.
Dit wordt geregeld in Titel 4, verboden praktijken, van Boek VI WER. Verkopen met verlies is verboden, uitgezonderd voor solden, uitverkoop en snelverkoop van producten die nog maar beperkt houdbaar zijn of ook omwille van redenen van mededinging, waarbij de prijs wordt afgestemd op de prijs van de concurrent voor hetzelfde of concurrerend goed.
Over een afprijzing moet heel duidelijk gecommuniceerd worden, zonder dubbelzinnigheden. Daarom moet de handelaar de geldende prijs duidelijk afficheren of aan de consument alle informatie geven om die gemakkelijk te berekenen.
Als de handelaar bijvoorbeeld een zelfde kortingspercentage wil hanteren voor alle artikelen in zijn winkel, kan hij op het etiket de oorspronkelijke prijs vermelden en aangeven dat de korting toegepast zal worden aan de kassa. Om het zijn klanten gemakkelijker te maken om de korting te berekenen, kan hij op verschillende plaatsen in de winkel een lijstje ophangen waarop de korting wordt uitgerekend voor een reeks ronde prijzen.
1 Vervangt de wet van 6 april 2010 betreffende de marktpraktijken en consumentenbescherming (WMPC).VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 15
3.1.5.1 De uitverkoop
Hoofdstuk 6, promoties inzake prijzen van het Boek VI WER, afdeling 2 behandelt in de art. 22-24 de uitverkopen. Een uitverkoop en het aanbieden van de bijhorende afprijzing is maar toegelaten wanneer een bepaalde situatie de versnelde verkoop van een productenvoorraad of van een assortiment vereist.
De bovenvermelde artikelen bepalen de omstandigheden waarin een uitverkoop toegelaten is. Het is toegelaten voor onder meer overname van een zaak, restauratiewerkzaamheden van meer dan 20 werkdagen mits die de verkoop onmogelijk maken gedurende die weken, pensioengerechtigheid van de verkoper, sluiting of verhuizing van een verkooppunt.
Een uitverkoop is beperkt tot maximaal 5 maanden. In geval van uitverkoop omwille van pensioen is de verkoop beperkt tot één jaar. Tijdens deze verkoop is de onderneming verplicht haar verkoopprijzen te verlagen en mag ze verkopen met verlies.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 16
VOORBEELD
In bijlage 2 vind je een voorbeeld van een promotie voor een smartphone.
Die kan je kopen voor 29 euro in plaats van 229,99 euro, meer dan 200 euro korting dus. Voor je naar het dichtstbijzijnde verkooppunt rent, kijk je toch maar best goed na wat deze promotie juist inhoudt, of je de smartphone echt nodig hebt en of het voor jou wel voordelig is. Wil je van het aanbod genieten, dan moet je immers ook intekenen voor een abonnement van 30 euro per maand (voor bellen, sms’en en mobiele data). Teken je online in voor dit aanbod, dan betaal je de eerste 20 maanden 27,50 euro in plaats van 30 euro voor het abonnement.
Na een jaar heb je 27,50 x 12 = 330 euro betaald voor je abonnement. Stel dat je normaal toekomt met een abonnement van 9 euro per maand, dan komt deze aanbieding je duurder uit (29 + (27,5 x 12) = 359 euro) dan dat je voor de smartphone de volle prijs betaalt (229,99 + (9 x 12) = 337,99 euro).
Een jaar later loopt het verschil nog meer op natuurlijk.
3.1.5.2 De solden
Hoofdstuk 6 van het Boek VI WER, promoties inzake prijzen, afdeling 3, art. 25-30 behandelen solden of opruiming. De solden zijn een andere gelegenheid voor handelaars om hun prijzen te verlagen. Solden laten handelaars toe om, twee keer per jaar, hun goederen te verkopen tegen sterk verlaagde prijzen onder de benaming solden of een andere gelijkwaardige benaming.
De handelspraktijken die toegelaten zijn tijdens de solden, zijn duidelijk omschreven:
• Een onderneming mag enkel goederen in solden verkopen die ze al te koop heeft aangeboden gedurende minstens 30 dagen en die nog in haar bezit zijn aan het begin van de soldenperiode.
• Een handelaar die solden aankondigt, moet zijn prijzen verlagen, tenminste voor sommige artikels (zie Boek VI WER).
• Een handelaar mag zelfs verkopen met verlies.
De twee soldenperiodes zijn vastgelegd door het Boek VI WER:
• van 3 januari t.e.m. 31 januari;
• van 1 juli t.e.m. 31 juli
Voor de sectoren kleding, lederwaren en schoenen verbiedt de wet prijsverminderingen aan te kondigen of waardebonnen te verspreiden tijdens de periode die aan de solden voorafgaat. Deze periode noemen we de sperperiode. De bedoeling hiervan is te garanderen dat de prijs van de soldenproducten werkelijk gedaald zijn en dat alle ondernemingen uit deze sectoren tegelijkertijd, op de voorziene data, beginnen met de solden.
De pre-soldenperiode of sperperiode is de periode van één maand die voorafgaat aan het begin van de soldenperiode.
3.1.6 De verhouding prijs/kwaliteit
De prijs is niet de enige factor waardoor we ons laten leiden bij een aankoop. De kwaliteit van een product is ook van belang. Consumenten zoeken meestal de beste prijs/kwaliteitverhouding. Test-Aankoop is op dat vlak een bekende naam. Om consumenten te helpen om de kwaliteit van een product in te schatten, doen zij regelmatig vergelijkende tests voor heel wat producten. Daarnaast kan je ook een beroep doen op vergelijkingswebsites zoals www.vergelijk.be en www.kieskeurig.be. Aan de hand van beoordelingen van gebruikers, kan je inschatten of de kwaliteit van een product voldoet voor het gebruik dat jij voor ogen hebt. Dit zijn dus geen objectieve beoordelingen van experten, maar beoordelingen van andere consumenten.
Verschillende elementen zijn belangrijk bij het vergelijken van de kwaliteit van producten:
• De samenstelling van een product (de gebruikte materialen)
• De functies of de mogelijkheden van een product
• De bijkomende kosten (leveringskosten, navulling, ...)
• de garantie (zie hoofdstuk 6).
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 17
3.2 MERKEN EN LABELS
Naast de prijs en de kwaliteit van een product, kunnen ook merken, logo’s en labels ons beïnvloeden bij aankoopbeslissingen.
Wat is een merk?
Een merk is de speciale identiteit die men aan een product geeft. Producenten kiezen een naam en eventueel een symbool of logo voor hun merk. Dat moet duidelijk, onderscheidend, gepast en aantrekkelijk zijn. Ook moet men het consequent en regelmatig herhalen. Dat alles met de bedoeling om het in de gedachten van klanten te ‘brandmerken’ zodat ze het in een oogopslag herkennen. Een merk associeer je met een geheel van percepties van verschillende bronnen.
Wat is een logo?
Een logo is een welbepaald teken dat de consument toelaat om het product of de dienst van één onderneming in één oogopslag te onderscheiden van de producten en diensten van concurrerende ondernemingen.
Een logo kan een eigennaam zijn, een woord, een uitdrukking of een symbool. Een logo kan voor de consument een overtuigend herkenningsteken zijn, omdat wie het logo kent ook de indruk heef het product te kennen.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 18
Wat is een label?
Een label is een kwaliteitsaanduiding en geeft informatie over de kwaliteit, de herkomst, de samenstelling of de veiligheid van een product. Labels kunnen ook informeren over de milieukenmerken van een product, over de sociale omstandigheden waarin een product tot stand kwam en of een product afkomstig is van eerlijke handel. Om een label te verkrijgen, moeten producenten beantwoorden aan strenge kwaliteitscriteria. http://www.infolabel.be informeert de consument over de labels die gelden op de Belgische markt en hun kenmerken.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 19
VOORBEELD
Fairtrade Max Havelaar is een label dat duurzame handel wil stimuleren. Het beoordeelt zowel de productie van de grondstoffen, de verwerking van grondstoffen tot afgewerkt product als de commercialisatie van producten. Daarom is het label internationaal erkend als een efficiënt model in de strijd tegen armoede in het Zuiden. Fairtrade Max Havelaar voert niets in, koopt niets, verkoopt niets, maar kent haar label toe aan producten die beantwoorden aan strenge criteria van duurzame handel.
Om dit label te verkrijgen moeten producten voldoen aan een aantal criteria:
Milieucriteria:
Er moet aandacht zijn voor milieuvriendelijke landbouwpraktijken (bv. geen schadelijke pesticiden, geen genetisch gemodificeerde organismen).
Sociale criteria:
Er moet aandacht zijn voor goede arbeidsomstandigheden.
Economische criteria:
Producenten moeten een minimumprijs krijgen voor hun producten en een Fairtrade premie. Er Is dus een financiële meerwaarde voor de producent en zijn gemeenschap. Fairtrade eist ook prefinanciering indien producenten dit vragen.
Voor meer informatie, surf naar http://www.labelinfo.be/label/korte_fiche/23/
3.3 RECLAME
Reclame is de ‘openbare aanprijzing en alles wat daartoe dient ter bevordering van de afzet van goederen of diensten’.2
Reclame wordt ook geregeld door de wet, met name in Boek VI WER. De definitie die we in de wet terugvinden luidt als volgt: ‘reclame is iedere mededeling die rechtstreeks of onrechtstreeks ten doel heeft de verkoop van producten te bevorderen, ongeacht de plaats of de aangewende communicatiemiddelen’. Verder wordt ook vergelijkende reclame in de wet gedefinieerd: elke vorm van reclame waarbij een concurrent dan wel door een concurrent aangeboden goederen of diensten uitdrukkelijk of impliciet worden genoemd.
Reclame heeft dus tot doel de consumptie van een welomschreven product, meestal bij een welomschreven doelgroep van consumenten te verhogen. Daartoe past men de communicatie aan. Zowel aan de doelgroep als aan de doelen die men wil bereiken. Elke vorm van reclame voor consumenten moet ook voldoen aan de bepaalde regels in het Boek VI WER in verband met prijsvergelijking, hoeveelheden, inhouden van de verpakking, …).
Om mensen te verleiden, om hen aan te zetten tot consumeren en om de naam van een product bekend te maken, bevat een reclameboodschap meestal 3 elementen:
Een cognitief of informatief argument:
De consument moet weten waarover het gaat, wat de meerwaarde is van een product. Enkele voorbeelden: wasmiddel X wast witter dan alle andere producten, tandpasta Y versterkt het tandvlees, koek Z geeft je een voldaan gevoel als je tussendoor honger hebt.
Een affectief element (dat de aandacht en de interesse van de consument moet wekken en hem moet verleiden):
Een voorbeeld: als je tandpasta Y gebruikt, zullen je tanden witter zijn en dat helpt je om de man of vrouw van je dromen te verleiden. Reclame voor parfum of deodorant zetten ook altijd fors in op het aspect verleiding. In alle gevallen gaat het erom dat het kopen en gebruiken van een product, je mooier, verleidelijker, gelukkiger, ... zal maken. Als je gelooft in de reclameboodschap natuurlijk Humor is een andere manier om de consument te verleiden. Een reclameboodschap kan ook choqueren zodat de boodschap ons bijblijft. Preventiecampagnes tegen alcohol achter het stuur of roken maken dikwijls gebruik van choquerende boodschappen of afbeeldingen.
Een conatief element (dat de wil aanspreekt en moet aanzetten tot actie):
De consument wordt uitgenodigd om het product daadwerkelijk te kopen, om een bepaalde winkel te bezoeken, om te surfen naar een website, ... Om deze fase te vergemakkelijken, zal reclame heel duidelijk de verpakking van het product tonen bijvoorbeeld. Dat zal de consument helpen als hij in de winkel een keuze moet maken. Om mensen te overtuigen naar een winkel te gaan of naar een website te surfen, zal het adres duidelijk vermeld worden.
(2) Definitie Van Dale Hedendaags Nederlands, online versie, 2014.
•
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 20
Er bestaan verschillende types reclame.
Afhankelijk van het product en de doelgroep zal het ene type meer kans op slagen hebben dan een ander.
Overtuigende en informatieve reclame:
Dit type reclame gaat uit van het principe dat consumenten rationeel handelen en dat een aankoop gebeurt nadat ze alle opties overwogen hebben. Deze reclame zal dus argumenteren, informeren en uitleggen om de consument te overtuigen.
Dit type reclame kent grenzen, want:
• niet alle aankopen gebeuren rationeel;
• de kenmerken van een product worden toegelicht, maar men zet geen merk in de verf (probleem van differentiatie: op het moment van de aankoop ben je niet zeker dat klanten jouw merk verkiezen boven dat van een concurrent).
Deze reclame voor elektrisch tanden poetsen laat een wetenschapper aan het woord die u de voordelen uitlegt: www.youtube.com/watch?v=tNjjvsP1lis Deze reclame legt uit waarom dit wasmiddel het best is voor de levensduur van uw wasmachine:http://www.youtube.com/watch?v=qzrCJJhExZU
Projectieve of integratieve reclame:
Deze reclame vertrekt van het gegeven dat consumenten tot verschillende sociale groepen behoren, met elk hun eigen regels, normen en tekens. De marketeer geeft aan zijn product de kenmerken en tekens van zo’n groep.
Reclame voor auto’s die het beeld van een verleidelijke man of van een hecht gezin gebruiken zijn goede voorbeelden. Of reclame voor frisdrank waarin een groep jongeren feest viert of op vakantie is.http://www.youtube.com/watch?v=Lm4oiLzJs2g http://www.youtube.com/watch?v=MhtV2_V3aa0&list=TLMSlUJqAU1GLmHxf3KEvSKG9ksOKLkdMU http://www.youtube.com/watch?v=UFHeasOSGj0
Mechanische reclame:
Deze reclame veronderstelt dat consumenten noch rationeel, noch bewust kiezen. Men veronderstelt dat we consumeren op basis van gewoontes en dat onze keuzes onbewust gebeuren. De reclame wil automatismen of mechanismen creëren bij consumenten door hen te overladen met een merk. Frisdrankmerken gebruiken vaak deze techniek en zorgen ervoor dat consumenten op verschillende plaatsen in contact komen met een merk (voetbalterreinen, reclamespotjes op televisie, festivals, …).
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 21
Suggestieve reclame:
Hier gebruikt men een psychologische benadering van de consument. Deze reclame doet geen beroep op de rede, maar op het gevoel. Daarbij zijn beelden heel belangrijk om klanten tot kopen aan te zetten.
Reclameboodschappen voor kansspelen zijn een goed voorbeeld.http://www.youtube.com/watch?v=jL64tUUEFRk http://www.youtube.com/watch?v=lw3DkOlvmkM
Identificatie:
Deze reclame geeft consumenten het gevoel dat ze zich herkennen in de situatie. De personages en de situatie moeten aantrekkelijk genoeg zijn zodat de consument zin heeft om er zich mee te identificeren.
http://www.youtube.com/watch?v=aFyKLVjTiQw&feature=youtu.be http://www.youtube.com/watch?v=vHeua3LuOdk http://www.youtube.com/watch?v=WZICb3jDzYw
Reclame is overal aanwezig, zij het soms verstopt, om ons te overtuigen en te beïnvloeden in ons koopgedrag. We vinden reclameboodschappen terug:
• op televisie
• in de bioscoop
• op de radio
• in kranten en tijdschriften
• op internet. Daar is de reclame dikwijls heel gericht en aangepast aan de doelgroep, op basis van de websites die mensen bezoeken. Sociale media worden ook heel actief gebruikt door marketeers om nog beter af te bakenen welke consument ze willen bereiken en hoe ze die kunnen bereiken.
• in je brievenbus (folders, brochures, ...).
We komen ook regelmatig in contact met verdoken reclameboodschappen:
• in films en series: het merk van de auto waarmee James Bond rijdt, wordt zorgvuldig gekozen, net zoals het merk van zijn horloge, kledij, ...
• in videoclips
• in strips en zelfs in romans.
In dergelijke gevallen spreken we van ‘product placement’.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 22
3.4 SOCIALE INVLOEDEN
Of je het nu wilt of niet, je gedrag als consument wordt ook bepaald door sociale invloeden.
We onderscheiden directe invloeden die betrekking hebben op één persoon en indirecte invloeden die algemener zijn.
Directe invloeden kunnen de vorm aannemen van een blik, een opmerking of een suggestie van familieleden, vrienden, medeleerlingen op school, ...
Indirecte invloeden komen voort uit een groep, het is een meer onzichtbare druk. Dergelijke invloeden oefenen op ieder van ons druk uit. De ene persoon is daar al gevoeliger voor dan de andere. Deze invloeden maken dat we in sommige situaties anders reageren dan hoe we zijn. Het is bijvoorbeeld moeilijker om een vraag af te wijzen van een persoon die we bewonderen dan van iemand die we niet kennen.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 23
VOORBEELD
Je gaat een dagje winkelen met je beste vriendin en je past veel kleren. Je vriendin merkt op dat, hoewel je heel goed staat met blauw, je dat weinig draagt. De kans is groot dat je die blauwe trui zal kopen, ook al was je dat in eerste instantie misschien niet van plan.
VOORBEELD
Dé modekleur van deze zomer is paars. Ook al houd je niet zo van die kleur, toch laat je je verleiden en koop je een paarse sjaal. Niemand heeft je dat gevraagd, maar omdat je het belangrijk vindt om ‘erbij’ te horen, beslis je tot deze aankoop.
4. BELANGRIJKE DOCUMENTEN
Consumeren gaat samen met het ontvangen van documenten die we aandachtig moeten lezen en begrijpen. We moeten ze, in sommige gevallen, zorgvuldig bewaren omdat het gaat om een garantiebewijs of een bewijs van het te goeder trouw handelen in het geval van een geschil. Zie de informatie rond contractuele bepalingen voor de consument:
http://www.belgium.be/nl/economie/handel_en_consumptie/consumentenbescherming/ contracten/
4.1 HET AANKOOPCONTRACT
Elke consument zal wel eens een aankoopcontract tekenen. Als je iets koop op internet bijvoorbeeld, sluit je een contract af. Een gsm-abonnement is een ander voorbeeld van een aankoopcontract.
Een aankoop/verkoopcontract is een contract tussen twee partijen. De ene partij (de verkoper: een onderneming, een webwinkel, een particulier, ... ) verbindt zich ertoe om een goed of een dienst te leveren aan de andere partij (de consument, de koper) die ervoor betaalt. Vanaf het moment dat er wilsovereenstemming is tussen de partijen, is er een overeenkomst. Wel schrijft het Burgerlijk Wetboek voor dat er een geschreven contract moet er zijn vanaf een bedrag van 371,84 euro omwille van de bewijskracht.
Bijlage
In bijlage 3 vind je een voorbeeld van een contract.
Voor beide partijen vloeien er verplichtingen voort uit het ondertekenen van een aankoop/verkoopcontract:
• De verkoper is verplicht om je het aangekocht product of de bestelde dienst te leveren binnen de afgesproken termijn en om je garantie te geven (zie ook hoofdstuk 7 over de wettelijke en de commerciële garantie).
• De koper engageert zich ertoe om het goed of de dienst te aanvaarden en er de afgesproken prijs voor te betalen.
Het is belangrijkom een aankoopcontract te lezen en te begrijpen, want dat document verbindt je met de verkoper en er wordt naar teruggegrepen in geval van een geschil.
Om geldig te zijn, moet een aankoopcontract of een verkoopcontract aan bepaalde criteria voldoen:
• Zowel de verkoper als de koper moeten instemmen met alle afspraken in het contract, het akkoord moet dus totaal zijn. Er mag geen sprake zijn van dwang of bedrog.
• De twee partijen moeten juridisch bekwaam zijn om een contract af te sluiten. Minderjarigen zijn
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 24
dat in principe niet.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 25
• Het contract moet gaan over een welomschreven goed of dienst, zoals een horloge, een smartphone, een wagen of een treinabonnement. Het moet dus gaan om een wettig voorwerp.
• De aankoop of dienst moet legaal zijn. Het contract mag bijvoorbeeld niet gaan over de levering van drugs.
Verschillende zaken moeten vermeld worden in het contract:
• het goed of de dienst waarvoor het contract is opgesteld
• de naam en de gegevens van de koper en de verkoper
• de prijs die de koper moet betalen met vermelding van eenheidsprijs, hoeveelheden en totale te betalen prijs
• de betaalmodaliteiten
• de plaats van de levering
• de leveringstermijn.
Als er geen termijn of geen plaats voor de levering is afgesproken, wordt verondersteld dat de levering gebeurt op de plaats waar het goed zich bevindt op het moment van de ondertekening van het contract. Als de levering niet onmiddellijk plaatsvindt, moeten plaats en termijn gespecifieerd worden in het contract. Indien de verkoper de afgesproken leveringstermijn niet nakomt, mag de koper het contract verbreken.
4.1.1 De stilzwijgende verlenging van het contract voor de levering van diensten en goederen
Dienstencontracten, zoals fitnessabonnementen, abonnementen voor telefonie, televisie en internet of de contracten voor elektriciteit of gas kunnen voor een bepaalde duur worden afgesloten. Het is dan belangrijk om te kijken of er een clausule van stilzwijgende verlenging is opgenomen in het contract.
Een stilzwijgende verlenging houdt in dat een contract automatisch verlengd wordt als geen van de betrokken partijen aan de andere partij laat weten, voor de oorspronkelijk overeengekomen vervaldag van het contract, dat ze zich verzet tegen de hernieuwing van het contract. Overeenkomsten van bepaalde duur voor de levering van goederen, bijvoorbeeld abonnementen op tijdschriften, boekenclubs, vallen niet onder deze regeling.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 26
VOORBEELD
Naar aanleiding van een promotie sloot je een fitnessabonnement voor de duur van één jaar.
Op het contract dat je tekende om van deze promotie te kunnen genieten, staat duidelijk vermeld dat het contract verlengd wordt als de onderneming geen tegenbericht krijgt van jou, uiterlijk drie maanden voor de vervaldatum. Als je je fitnesscentrum niet verwittigt, wordt je contract dus verlengd aan de normale voorwaarden. Het is je eigen verantwoordelijkheid om na 9 maanden de voorwaarden van je contract te bekijken en het op te zeggen als die niet meer interessant zijn voor jou. Je kan dan een contract afsluiten bij een ander centrum dat goedkoper is of interessantere voorwaarden aanbiedt.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 27
Om misbruik te vermijden, is het principe van de stilzwijgende verlenging duidelijk geregeld bij wet (Boek VI WER, art 91):
• Eerst en vooral moet de consument goed geïnformeerd worden over het feit dat zijn contract een clausule van stilzwijgende verlenging bevat, op het moment dat hij het contract afsluit.
• De clausule van stilzwijgende verlenging moet op de eerste bladzijde van het contract vermeld worden, in vetgedrukte letters en in een kader los van de tekst, zodat het goed opvalt.
Het contract moet ook volgende zaken vermelden over de clausule van stilzwijgende verlenging en na de verlenging heeft de consument een opzegrecht.
• De wijze en de uiterste datum waarop de consument zich kan verzetten tegen de stilzwijgende verlenging.
• Na de eerste stilzwijgende verlenging van de overeenkomst, kan de consument de overeenkomst opzeggen zonder vergoeding, mits inachtneming van een opzegtermijn van maximaal twee maanden.
• De gevolgen van de stilzwijgende verlenging.
• Wijze waarop de consument kennis moet geven van dit verzet.
Meer informatie over de stilzwijgende verlenging vind je ophttp://economie.fgov.be/nl/consument/Handelspraktijken/Contracten/Reconduction_tacite http://economie.fgov.be/nl/binaries/law_on_protection_brochure_nl_002_tcm325-56291.pdf
Meer informatie over de reglementering van aankoop- en verkoopcontracten is te vinden op http://www.belgium.be/nl/economie/handel_en_consumptie/consumentenbescherming/contracten/
Er is ook een interessante brochure ter beschikking: Brochure “Een jaar langer gebonden?”
4.2 DE OFFERTE
Bij de aankoop van goederen of diensten waarvoor het moeilijk is om op voorhand de prijs vast te leggen, is het aan te raden om een offerte (synoniemen: bestek, kostenraming) te vragen. Zo kom je niet voor negatieve verrassingen te staan als je de factuur ontvangt.
Bijlage
In bijlage 4 vind je een voorbeeld van een offerte.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 28
Om geldig te zijn, moet een offerte op papier staan en de volgende gegevens bevatten:
• de naam en de eventuele andere gegevens van de handelaar die de dienst zal leveren (adres, handelsregister,…)
• de naam en de gegevens van de klant
• de beschrijving en de aard van de te verlenen diensten en de eventuele levering ervan
• de berekende prijs (forfaitair of andere criteria die impact hebben op eindbedrag zoals uurloon en ingeschatte uren)
• de datum en de geldigheidsduur van het bestek
• de schatting van de duur van de uitvoering.
Meestal is het opmaken van een offerte gratis. Als dat niet het geval is, moet de consument ingelicht worden over de prijs van het bestek voor het opgesteld wordt.
Het kan ook zijn dat jij een verkoper of hersteller bent en een offerte moet opstellen. Besteed hier de nodige zorg aan, want het bestek is bindend voor de persoon die het heeft opgesteld. Het is eigenlijk een aanbod van een contract. Als de consument het bestek ondertekent, heeft het de waarde van een contract.
Voor meer informatie over de offerte surf naar:http://www.belgium.be/nl/economie/handel_en_consumptie/consumentenbescherming/offerte_en_factuur/
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 29
VOORBEELD
Zes maanden geleden kocht je een nieuwe smartphone. Je hebt hem in het water laten vallen en je kan hem niet meer aanzetten. Je kan een nieuwe kopen, of je kan hem laten herstellen. Tenminste, als de herstelling je niet meer kost dan een nieuwe smartphone. Vooraleer je beslist welke optie de beste is, vraag je dus een bestek voor de herstelling van je smartphone.
4.3 DE FACTUUR
Een factuur is een belangrijk document dat je best enkele jaren bewaart. Het is de beschrijving van een specifieke schuld en de uitnodiging tot betaling van het verschuldigde bedrag. Het is ook het bewijs van een aankoop of een verkoop.
Een factuur heeft verschillende functies:
Juridisch:
De factuur is het juridisch bewijs dat een prestatie geleverd werd (bv. een koelkast werd aan jou verkocht en geleverd, je terras werd getegeld). Het is het referentiedocument bij een geschil of als de consument de garantie wil inroepen.
Commercieel:
De factuur beschrijft de overeengekomen voorwaarden van de verkoop tussen verkoper en klant, in het bijzonder de overeengekomen prijs.
Boekhoudkundig:
De factuur is het bewijsstuk, nodig voor de opmaak van de boekhouding en de jaarrekening.
Fiscaal:
De factuur doet ook dienst als bewijsstuk voor de btw (terugkrijgen of betalen?) of de belastingen.
Als particulier hoef je niet voor elke aankoop een factuur te vragen. Het kasticket is meestal voldoende om zijn rechten te laten gelden (zie 4.4 over het kasticket).
Een factuur is daarentegen wel verplicht in de volgende gevallen:
Als een goed of een dienst wordt gekocht voor beroepsdoeleinden.
Als goederen en diensten worden aangekocht voor privégebruik, maar de btw-wetgeving toch een factuur vereist. Dat geldt bijvoorbeeld voor:
• de verkoop, het onderhoud en de herstelling van een auto of een motorfiets
• aannemingswerken in de bouwsector
• aankopen in groothandelszaken
• een verkoop op afbetaling (zie ook hoofdstuk 6).
•
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 30
Een factuur moeten volgende zaken vermelden:
• de gegevens van de onderneming die de factuur uitschrijft: naam, adres maatschappelijke zetel en telefoonnummer
• de gegevens van de klant: naam en adres (eventueel btw-nummer van de klant)
• het identificatienummer van de onderneming (handelsregisternummer)
• het btw-nummer van de onderneming, voorafgegaan door de code van het land (BE voor België)
• een bankrekeningnummer, bij voorkeur IBAN en BIC-code
• het volgnummer van de factuur
• de datum van opmaak van de factuur
• de datum van levering van het goed of de dienst
• de nodige informatie om de aard van de transactie en het geldende btw-tarief te kunnen bepalen; denk aan de hoeveelheid geleverde goederen of diensten en het doel van de dienst
• de prijs exclusief btw (het detail en het totaal)
• het geldende BTW-tarief
• de prijs inclusief btw
• verwijzing naar vorige factuur (indien aangerekende voorschotten of creditnota’s).
Bijlage
In bijlage 5 vind je een voorbeeld van een factuur.
Heel wat bedrijven bieden tegewoordig ook de mogelijkheid aan om facturen elektronisch te ontvangen in je mailbox. Zo wordt er minder papier gebruikt en verlagen we onze ecologische voetafdruk. Een elektronische factuur heeft juridisch dezelfde waarde als een factuur op papier als aan minimale voorwaarden is voldaan.
Meer informatie over elektronisch factureren, vind je op http://www.efactuur.belgium.be
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 31
4.4. HET KASTICKET
Een kasticket is een ontvangstbewijs dat, hoewel niet wettelijk verplicht, alle handelaars aan hun klanten overhandigen als bewijs van betaling van de aangekochte goederen. Het is ook een middel om je aankoop te bewijzen. In de meeste gevallen gaat het om het bonnetje dat afgeprint wordt door de kassa en dat het detail van de aankopen en het totaal te betalen bedrag vermeldt.
Toch is het geen onbelangrijk document. Het is je aankoopbewijs en dat heb je nodig in een aantal gevallen:
Als je een product wil omruilen of terugbrengen.
Als je je recht op garantie wil inroepen omdat het aangekocht product een defect vertoont (zie 7.2 over de garantie).
Als de prijs die je betaald hebt, niet de correcte prijs is.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 32
VOORBEELD
Je hebt een boek gekocht voor de verjaardag van een vriend, maar iemand anders gaf hetzelfde boek cadeau. Met het kasticket kan je vriend het boek gaan ruilen in de winkel waar je het kocht.
VOORBEELD
Je doet je boodschappen en het totaalbedrag dat je moet betalen lijkt je wat hoog voor wat je gekocht hebt. In het naar buiten gaan, kijk je je kasticket na en merk je op dat de kassierster je 5 flessen sinaasappelsap heeft aangerekend, terwijl je er maar 2 kocht. Op vertoon van je kasticket kan de kassierster dit voor jou rechtzetten.
5. KOPEN OP INTERNET
De digitalisering heeft ook onze manier van consumeren beïnvloed. Vooral de komst van het internet heeft onze consumptiegewoonten veranderd en we kunnen nu een hele reeks goederen en diensten aankopen van achter onze computer. In enkele clicks bestellen we een nieuwe cd, een nieuwe zonnebril, een hesp uit Italië of een smartphone.
Jaar na jaar neemt het aantal webwinkels toe. Belangrijk voor de consument is te weten welke webwinkels hij kan vertrouwen. Daartoe kan je eerst en vooral nagaan of een webwinkel de geldende regelgeving respecteert. Net zoals voor een gewone handelszaak, gelden er ook voor een webwinkel regels. Zo moet hij de klant helder informeren. Onder meer over de volgende elementen:
• zijn identiteit en zijn professionele activiteit
• de voornaamste kenmerken van de verkochte goederen en diensten
• de prijs van een goed of een dienst, met vermelding of de btw en de verzendingskosten inbegrepen zijn
• de betalingswijze
• of de mogelijkheid bestaat om van de koop af te zien of niet
• de manier waarop u het product kan ruilen of terugsturen, plus de eventuele kosten die daaraan verbonden zijn
• de geldigheidsduur van de prijs of van een aanbieding
• de duur van de overeenkomst
• de wettelijke waarborg
• eventuele dienst na verkoop goederen
De online verkoper moet op zijn website ook duidelijk vermelden:
• wat u precies moet doen om de koop te sluiten
• hoe je de klantendienst of helpdesk kan bereiken
• of een contract gearchiveerd wordt en zo ja, hoe de consument die archieven kan raadplegen.
Bovendien moet een online handelaar je onmiddellijk na je bestelling een ontvangstbevestiging sturen die vermeldt wat je bestelde. Het is aan te raden om deze ontvangstbevestiging goed na te kijken en snel contact op te nemen met de handelaar als je merkt dat er een fout geslopen is in de bestelling.
Op de website van the European consumer center Belgium vind je allerlei nuttige informatie over online winkelen. (garantie, bedrog, controlemogelijkheden, waarschuwingen en veel interessante brochures rond dit thema, quizzen en FAQ’s): http://www.eccbelgie.be.
Als een webwinkel alle hierboven aangehaalde regels naleeft, geeft je dat al een goede indicatie van zijn betrouwbaarheid. Maarook dan nog kan je verrast worden in negatieve zin.
Naarmate het aantal aankopen op internet stijgt, stijgt ook het aantal gevallen van fraude op internet. Als je rekening houdt met volgende nuttige waarschuwingen, zal het risico op fraude verminderen.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 33
Enkele tips:
Als je wil winkelen op het web, zorg er dan voor dat je veilig surft.
Koop online via een beveiligde internetverbinding, liefst bij u thuis en vermijd betalingen vanaf een publiek netwerk. Zorg ook voor goede antivirussoftware op je computer.
Kies zorgvuldig waar je koopt en geef daarbij de voorkeur aan websites die goed gekend zijn.
Controleer of de webwinkel de reglementering voor online verkopen opvolgt, zoals die hierboven beschreven is.
Dat zal u een idee geven van de betrouwbaarheid van de verkoper.
Controleer of de betaalzone van de website goed beveiligd is.
In een beveiligde betaalzone begint het adres van de website met https:// in plaats van enkel “http://”. Je komt in de betaalzone van een website wanneer je het informatieve gedeelte verlaat en de transactie wil afsluiten. De informatie die je geeft, zal dan door de servers van een gespecialiseerd beveiligingsbedrijf van een code worden voorzien en verwerkt, zodat de betrouwbaarheid van de transacties op die site is verzekerd. Van zodra je op een beveiligde betaalsite gaat, zal een dialoogvenster u melden dat de gegevens die je verstrekt, beschermd zijn. Wanneer de beveiliging van je betaling verzekerd is, verschijnt er een hangslot of een sleutel voor het webadres.
Kijk na of u een ontvangstbevestiging hebt gekregen van uw bestelling.
Controleer minstens één keer per week uw rekeninguittreksels om na te gaan of er geen verdachte bewegingen zijn gebeurd.
Wanneer je ondanks al je voorzorgen toch het slachtoffer wordt van fraude, neem dan snel contact op met de Algemene Directie Contrôle en Bemiddeling van de FOD Economie via haar website http://economie.fgov.be/nl/consument/bedrog/slachtoffer. Zo helpt u te voorkomen dat anderen ook het slachtoffer worden.
Ben je slachtoffer van oplichtingop een Belgische website, dan kan je rechtstreeks een klacht indienen op https://www.ecops.be.
Als je fraude vaststelt met uw bankkaartgegevens, moet je snel je kaarten blokkeren via Card Stop op het nummer 070 344 344 en je bank contacteren zodat je bank de nodige voorzorgsmaatregelen kan nemen.
Meer informatie over internet-fraude en hoe je ertegen te wapenen, vind je in onze module ‘Nuttige informatie voor de leerkracht – Betaalmiddelen’ en op site van Febelfin, de Belgische federatie van de financiële sector, http://www.safeinternetbanking.be.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 34
6. KOPEN OP KREDIET
Wie consumeren zegt, zegt ook geld uitgeven. Soms kunnen de uitgaven die je plant, groter zijn dan het geld dat je ter beschikking hebt. Een krediet is dan een optie.
Maar een krediet aangaan is geen onschuldige handeling. Vooraleer je een krediet aangaat, moet je je minstens deze vragen stellen:
• Kan deze aankoop niet wachten tot ik genoeg geld gespaard heb?
• Laat mijn financiële situatie het toe om elke maand stipt de aflossing van mijn krediet terug te betalen?
Een krediet is zelden gratis en brengt belangrijke verplichtingen met zich mee, zoals het stipt op tijd terugbetalen. Je denkt er dus best goed over na.
Hoe dan ook, er zijn momenten in je leven dat je voor uitgaven staat waarvoor je het geld niet beschikbaar hebt. Een krediet is dan een oplossing.
Algemeen geldt dat aan jou een consumentenkrediet zal worden voorgesteld, tenzij het gaat om uitgaven voor het verwerven of behouden van een woning; daarvoor ga je een hypothecaire lening aan. We geven een korte toelichting bij de verschillende kredietvormen.
Wil je meer weten over de lening, raadpleeg de fiche voor de leerkracht over het thema ‘Lenen’ of surf naar http://www.wikifin.be/nl/themas/lenen/hypothecair-krediet
De lening op afbetaling, een lening met een bepaalde looptijden vaste maandelijkse termijnen. Je ontvangt dus een som geld en die som met intresten en kosten betaal je binnen een bepaalde periode terug. De duur van een lening op afbetaling is wettelijk beperkt. De maximale periode waarover ze terugbetaald mag worden is afhankelijk van het bedrag van de lening.
Tabel 1
Geleend geld Maximale afbetalingsperiode
500 euro tot 2.500 euro 24 maanden
2.501 euro tot 3.700 euro 30 maanden
3.701 euro tot 5.600 euro 36 maanden
5.601 euro tot 7.500 euro 42 maanden
7.501 euro tot 10.000 euro 48 maanden
10.001 euro tot 15.000 euro 60 maanden
15.001 euro tot 20.000 euro 84 maanden
20.001 euro tot 37.000 euro 120 maanden
Meer dan 37.000 euro 240 maanden
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 35
De flexibele geldreserve (ook kredietopening genoemd); een geldreserve die gebruikt kan worden in functie van de behoeften van de kredietnemer, vaak door middel van een kaart. Via deze formule kan je 'onder nul' gaan op je zichtrekening, je beschikt over een geldreserve. Het gebruiken van deze geldreserve is een tamelijk dure manier van lenen, want de debetintrestvoeten zijn doorgaans erg hoog (meer dan 10% op jaarbasis). Het is dus alleen maar aan te raden voor kleinere bedragen en voor korte, eerder onvoorspelbare, periodes waarin u wat tekort komt. Ook voor deze kredietvorm betaalt u kosten en intresten op het geleende bedrag.
De verkoop op afbetaling: dit is de verkoop van een goed of een dienst waarvan de prijs in maandelijkse schijven wordt betaald. Regelmatig maken verkopers er reclame voor om aankopen gespreid terug te betalen. Het gaat hier ook om een vorm van krediet, want je moet het bedrag van je aankopen door periodieke stortingen afbetalen en meestal wordt er intrest aangerekend.
Het krediet aan 0%: soms verkopen handelaars goederen op afbetaling zonder dat ze daarvoor kosten of intresten aanrekenen. De som van je periodieke terugbetalingen is gelijk aan de prijs van je aankoop. Het gaat om een promotie waarmee de verkoper klanten wil aantrekken, die interessant kan zijn voor jou. Verzeker je er wel van dat je de afbetalingen stipt op tijd zal kunnen doen. Bij het niet of te laat terugbetalen van het krediet, riskeer je geconfronteerd te worden met kosten, intresten en zelfs boetes.
Een tip
Vergelijk de kosten en de voorwaarden van de verkoop op afbetaling die je handelaar je voorstelt met de leningen die worden aangeboden door andere instellingen, zoals je bank. Weet dat een handelaar die je een lening voorstelt verplicht is om dezelfde regels te volgen als een instelling die gespecialiseerd is in kredietverlening, zoals een bank.
Iedereen kan geconfronteerd worden met een tegenslag die ook financiële gevolgen heeft. Verschillende redenen kunnen dan ook maken dat je je krediet plots niet meer kan terugbetalen. Als je er niet in slaagt om een krediet op tijd terug te betalen, denk dan zeker niet dat de problemen zich na verloop van tijd wel zelf zullen oplossen. Je moet snel reageren om de schade te beperken.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 36
VOORBEELD
Je televisie is in panne gevallen en je wil graag snel een nieuw toestel kopen. Je beschikt echter niet over genoeg spaargeld. In een reclamefolder ontdek je een promotie voor een flatscreentoestel dat je in schijven kan betalen. De prijs van het toestel bedraagt 349 euro. Je kan de televisie kopen door de betaling van 58,94 euro op het moment van de aankoop, en dan 14 maandelijkse schijven van 23 euro. In totaal zal dit toestel je 380,94 euro kosten (58,94 + (14x23)). Door in te gaan op dit voorstel van een verkoop op afbetaling, zal je uiteindelijk 380,94 euro betalen voor het toestel, dat is 31,94 euro meer dan wanneer je het volledige bedrag betaalt bij de aankoop.
Problemen met het terugbetalen van een krediet pak je in stappen aan:
Het eerste wat je moet doen, is zo snel mogelijk contact opnemen met je kredietgever om afspraken te maken over de terugbetaling.
Je kan bijvoorbeeld vragen om je maandlast te verlichten door de looptijd van het krediet te verlengen. Of je kan afspreken dat je je afbetalingen gedurende een aantal maanden staakt.
Als het onderhoud met je kredietgever niets oplevert, wend je dan tot een schuldbemiddelaar.
Hij onderzoekt je situatie en bekijkt hoe je je schulden zou kunnen terugbetalen. De schuldbemiddelaar onderhandelt dan in jouw plaats met de kredietgever over een nieuw afbetalingsplan. Hij zal je ook helpen om je aan dat afbetalingsplan te houden door je te ondersteunen in he beheren van je budget. Voor schuldbemiddeling kan je een beroep doen op het OCMW of het CAW in je regio.
Als je er ondanks schuldbemiddeling nog steeds niet in slaagt je krediet terug te betalen, rest er nog de mogelijkheid van een collectieve schuldenregeling.
Het gaat om een gerechtelijke procedure die je moet aanvragen bij de arbeidsrechtbank. Het doel is dat je in de mate van het mogelijke je schulden kan afbetalen en dat je tijdens de afbetaling nog menswaardig kan leven. Er hangen strikte regels en voorwaarden aan vast.
Meer informatie over kopen op krediet kan je vinden in de module ‘Nuttige informatie voor de leerkracht – Lenen’ en ‘Nuttige informatie voor de leerkracht – Budgetbeheer’.
Consulteer ook volgende interessante links:
http://www.eerstehulpbijschulden.be
http://www.wikifin.be/nl/themas/lenen/consumentenkredieten/het-consumentenkrediet en
http://www.wikifin.be/nl/tools/checklists-tips/checklist-verantwoord-lenen
De brochure ’Het consumentenkrediet in 2 delen waarbij je een deel hebt met 28 vragen en een deel met veel voorkomende situaties rond consumentenkrediet’ van de FOD Economie: http://economie.fgov.be/nl/binaries/Het_consumentenkrediet_tcm325-221772.pdf.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 37
7. DE RECHTEN VAN DE CONSUMENT
De rechten van de consument hangen vaak af van de aard van het gekochte product. Voor de aankoop van een reis, het onderschrijven van een krediet of de aankoop van een boek op het internet, gelden er specifieke rechten.
Op de website van de FOD Economie kan je voor verschillende productcategorieën de rechten van Belgische consumenten raadplegen: http://economie.fgov.be/nl/consument
Doordat we vaker reizen en vooral doordat we meer en meer kopen op internet, doen we vaker aankopen in andere landen dan België. Daar gelden niet altijd dezelfde rechten. Koop je goederen of diensten in een andere EU-lidstaat, Noorwegen of IJsland en wil je je rechten als Europees consument kennen of laten gelden, dan kan je contact opnemen met het Europees Centrum voor de Consument (CEC) te Brussel. Het CEC geeft consumenten inlichtingen over aankopen binnen de Europese Unie en biedt hen, indien nodig, juridische bijstand aan in geval van geschillen. Het netwerk van Europese Centra voor Consumenten (ECC-Net) is op poten gezet door de Europese Commissie en heeft als doel de Europese consument vertrouwen te schenken in de Europese markt. Het informeert, geeft raad en begeleidt hem bij grensoverschrijdende geschillen en verwijst hem eventueel door naar de juiste instantie in geval van een geschil.
Alle details over de diensten van het CEC-België vind je op http://www.eccbelgie.be
7.1 HET RECHT OP HERROEPING
Ook al zijn de rechten van de consument niet voor alle producten dezelfde, het recht op herroeping van een aankoop geldt in een aantal gevallen.
In principe verbind je je wanneer je een aankoop doet in een winkel en kan je niet op je beslissing terugkomen. Of je het gekochte goed mag ruilen of terugbetaald krijgt, hangt af van de goodwill van de verkoper.
In sommige situaties kent de wet je een herroepingstermijn toe. Binnen die termijn kan je zonder kosten en zonder opgave ven een reden, van je aankoop of verbintenis afzien. Dat is het geval voor goederen en diensten in onderstaande gevallen:
• Verkoop op afstand, onder andere op internet of via telefoon
• Verkoop buiten de lokalen van de onderneming
• Consumentenkrediet
• Timesharing
• Immobiliën (enkel bemiddelingsovereenkomsten tussen consument en vastgoedmakelaar, 7 werkdagen)
• Verzekeringen (90 werkdagen voor levensverzekeringen)
Voor deze gevallen voorziet de wet in een herroepingstermijn van 14 kalenderdagen.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 38
Het recht op herroeping wordt toegelicht in een video van het CEC, te vinden op http://www.eccbelgie.be/nieuwe-consumentenrechten-in-beeld-s77311.htm (Frans gesproken, met Engelse ondertiteling).
Een verkoop tussen een consument en een bedrijf verloopt meestal zonder problemen. Maar als dat niet het geval zou zijn, kan je een beroep doen op een nieuwe service, Belmed, die online beschikbaar is en bemiddelt tussen jou en de verkoper:
http://economie.fgov.be/nl/consument/geschillenregeling/#.U5rSo6MzXcs
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 39
VOORBEELD
Je vond op internet een lederen jas die je erg mooi vindt. De jas kost 200 euro en zou thuis geleverd worden binnen 10 dagen, zo las je op de website van de verkoper. Na een nachtje slapen, beslis je om dit jasje te bestellen.
Maar 3 dagen later ben je niet meer zo zeker van je aankoop. Je bent tijdens het weekend gaan winkelen in de stad en daar zag je een gelijkaardig jasje voor maar 150 euro.
Weet dat de wetgeving in België je toelaat om af te zien van je aankoop op internet. Je kan je aankoop dus nog annuleren.
Om te melden dat je wil afzien van je aankoop, heb je 14 kalenderdagen de tijd, te tellen vanaf de dag van de levering. Opdat je een bewijs zou hebben van je herroeping is het wenselijk om een aangetekende brief te versturen om mee te delen dat je wil afzien van je aankoop of het modelformulier, je door de onderneming ter beschikking gesteld, te gebruiken.
Als je jas al geleverd is op het moment dat je beslist om af te zien van de aankoop, kan het wel zijn dat je zelf moet opdraaien voor de kosten voor het terugzenden van het jasje. In de verkoopsvoorwaarden op de website kan je deze informatie terugvinden. Let er ook steeds op dat je je geld recupereert indien je al de betaling deed.
7.2 DE GARANTIE
7.2.1 De wet op de garantie
Als je een product koopt, zoals een tablet of simpelweg een pen, dan heb je recht op garantie. Deze wettelijke garantie geldt voor alle roerende voorwerpen zoals auto’s, koelkasten, meubels of zelfs dieren. De wettelijke garantie kan worden ingeroepen bij niet-conformiteit. Dat wil zeggen dat een product een gebrek vertoont, waardoor je het niet kan gebruiken zoals je het zou moeten kunnen gebruiken of het niet overeenkomt met het gevraagde of bestelde goed. De garantie geldt niet bij oneigenlijk gebruik van het goed.
Om de wettelijke garantie te kunnen inroepen, moet je enkele regels respecteren:
De wettelijke garantie geldt alleen in het geval van een verkoop.
Ze geldt niet voor goederen die je huurt of krijgt. Als je bijvoorbeeld met een wedstrijd een smartphone wint, en die blijkt niet te functioneren, dan kan je je niet beroepen op de wet op de garantie.
Het moet gaan om een consumptiegoed. Bederfbare goederen zijn evenwel uitgesloten.
De verkoop moet plaatsvinden tussen een verkoper en een consument.
• De consument is een natuurlijke persoon die handelt voor privédoeleinden en dus niet in het kader van een beroepsactiviteit of een commerciële activiteit.
• De verkoper is een natuurlijke persoon die consumptiegoederen verkoopt in het kader van zijn beroeps- of commerciële activiteit.
De wettelijke garantie is geldig gedurende 2 jaar, te starten vanaf de levering van het goed. Van zodra je een gebrek opmerkt, moet je dat melden aan de verkoper. Als je te lang wacht om een gebrek te signaleren, heeft de verkoper het recht om de wettelijke garantie te weigeren.
• Tijdens de eerste 6 maanden is er een vermoeden dat het gebrek bestond op het moment van de levering. De klant kan dus zonder enige bewijslast met de gebrekkige goederen teruggaan naar de verkoper.
• Vanaf de zevende tot de vierentwintigste maand na de levering wordt de bewijslast omgekeerd en is het de klant die moet aantonen dat het gebrek al bestond.
• Voor tweedehandsgoederen kan de garantietermijn worden verkort, maar hij mag niet korter zijn dan 1 jaar.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 40
VOORBEELD
Als je een fototoestel koopt, moet je dat kunnen gebruiken zonder dat de lens blokkeert, zonder dat het apparaat om de paar weken in panne valt of zonder dat alle foto’s te donker zijn omdat de flits niet naar behoren werkt. Je moet het dus kunnen gebruiken waarvoor het dient. Als dat niet mogelijk is, moet de verkoper het toestel vervangen of herstellen.
Je kan een kosteloze herstelling vragen, of de vervanging van het product door een nieuw exemplaar.
Wanneer de herstelling of de vervanging onmogelijk is, of niet binnen een bepaalde termijn kan worden uitgevoerd, heb je recht op een terugbetaling of de ontbinding van de verkoop. In dat laatste geval krijg je je geld terug. Opgelet, je kan niet eisen van de verkoper of de fabrikant dat hij je product terugbetaalt. Een herstelling of een vervanging volstaan.
Enkele tips:
Ga onmiddellijk na je aankoop na of het gekochte product normaal functioneert.
Bewaar zorgvuldig je kasticket of een ander bewijs van betaling, want daar kan men naar vragen als je je recht op garantie wil inroepen.
Richt je tot de verkoper als je je recht op garantie wil inroepen, niet tot de fabrikant van het product.
Meer informatie over de wettelijke garantie en concrete voorbeelden vind je in onderstaande Brochure van de FOD Economie: http://economie.fgov.be/nl/binaries/Bescherming_van_de_
consumenten_bij_de_verkoop_van_consumptiegoederen_tcm325-98573.pdf
In onderstaande folder van de FOD Economie vind je heel beknopt alles terug over de garantie:
http://economie.fgov.be/nl/binaries/Folder_de_wettelijke_garantie_tcm325-81268.pdf
7.2.2 De commerciële garantie
Er is niet alleen de wettelijk garantie. In sommige gevallen krijg je ook een commerciële garantie. Deze commerciële garantie, ook wel contractuele garantie of garantie van de fabrikant genoemd, is een garantie die complementair is aan de wettelijke garantie. Ze wordt je gratis of tegen betaling aangeboden door de producent of de verkoper van een product.
De voorwaarden van deze garantie zijn vrij te bepalen door de producent of de verkoper die ze aanbiedt, mits inachtneming van enkele kenmerken:
• Ze is bindend voor wie haar aanbiedt. Dat is ofwel de verkoper, ofwel de fabrikant
• De commerciële garantie moet vermelden dat ook het stelsel van de wettelijke garantie bestaat. De commerciële garantie mag bovendien nooit de wettelijke garantie van de eindconsument beperken. Ze moet dus een grotere bescherming inhouden dan de wettelijke garantie.
• De commerciële garantie moet een aantal essentiële gegevens bevatten zoals de duur, het geografische toepassingsgebied en de naam en het adres van de garant.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 41
7.3 IN GEVAL VAN EEN GESCHIL
Je wil een jeans kopen, maar de prijs is nergens vermeld: niet op een affiche in de buurt van de jeans en niet op een etiket op de jeans zelf. Of, de prijs die je wordt aangerekend aan de kassa is niet dezelfde als de prijs die aangeduid was in het rek. Volgens de winkelbediende, moet je in elk geval de prijs betalen die de kassa aangeeft. Of nog, in je brievenbus vind je een reclamefolder die kortingen aankondigt, maar het begin van de geldigheidsperiode van de korting is nergens vermeld.
In al deze gevallen kan je je rechten als consument laten gelden. Probeer eerst in dialoog te gaan met de verkoper. Indien dit niet lukt, dan moet je deze ingebreke stellen. Dit doe je best per aangetekend schrijven. Je kan ook een klacht indienen bij de Algemene Directie Contrôle en Bemiddeling (ADCB) van de FOD Economie. Haar missie is het toezicht op de markt van goederen en diensten. Ze waakt erover dat verkopers de economische regelgeving naleven. Eén van de missies van de ADCB is, in het algemeen belang van de consumenten, het stoppen van illegale commerciële praktijken. Consumenten kunnen de ADCB helpen door haar te informeren over de praktijken waarvan ze slachtoffer zijn, om te vermijden dat andere consumenten hetzelfde overkomt.
Wil je een klacht indienen, dan kan dat op http://economie.fgov.be/nl/geschillen/klachten/waar_hoe_klacht_indienen/
Link met VOET 6.4, de leerlingen hebben bij het kopen van goederen en het gebruiken van diensten zowel oog voor prijs-kwaliteit en duurzame ontwikkeling als voor de rechten van de consument. Deze VOET staat centraal in deze bundel.
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 42
VOORBEELD
Tijdens een zomerse braderie kondigt een bekende jeanswinkel per vergissing grote kortingen tot wel 50 % aan op grote affiches in het uitstalraam.
Een goede gelegenheid om je een nieuwe jeans aan te schaffen, denk je.
Maar op het moment dat je wil betalen, blijkt er maar een korting van 10 % te gelden in plaats van 50 %, zoals je dacht.
Is de verkoper hier in fout?
Je hebt er niet op gelet maar op de affiche was wel degelijk gespecifieerd dat alleen de broeken gemarkeerd met een rode bol aan 50 % afgeprijsd zijn, die met een blauwe bol aan 30 % en die met een gele bol slechts aan 10 %.
De formulering op de affiche ‘tot 50 %’ is hier dus van groot belang! Als de winkelier dat niet duidelijk vermeld had, had je een klacht kunnen indienen omdat de verkoper je op het verkeerde been gezet heeft.
BIJLAGEN
BIJLAGE 1: WET VAN VRAAG EN AANBOD
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 43
BIJLAGE 2: VOORBEELD PROMOTIE SMARTPHONE
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 44
BIJLAGE 3: VOORBEELD VERKOOPSOVEREENKOMST
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 45
BIJLAGE 4: VOORBEELD OFFERTE
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 46
BIJLAGE 5: VOORBEELD FACTUUR
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 47
VERANTWOORD CONSUMEREN – THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 48
Wat is Wikifin.be?
Wikifin.be is een website, onafhankelijk van de private financiële spelers. De site werd in januari 2013 door de FSMA gelanceerd om de consument bij financiële beslissingen te helpen door objectieve, betrouwbare en praktische informatie aan te reiken. Het programma richt zich tot de hele bevolking, jong of iets minder jong. Op elke leeftijd maken we financiële keuzes die op lange termijn gevolgen kunnen hebben. Op Wikifin.be vind je gemakkelijk de juiste informatie!
Wat is de FSMA?
De FSMA is de Belgische Autoriteit voor de Financiële Diensten en Markten. Het is een autonome openbare instelling die onder andere als opdracht heeft de consument op het vlak van financiële dienstverlening te beschermen. De FSMA heeft dus geen commerciële doelstellingen.
