1

Veri Tabanı Yönetimi Dersi Uygulama Notları Uygulama 1 İlişkisel Veri Tabanı Access, Microsoft’un bir veri tabanı yönetim sistemi yazılımıdır. Access programı ile ilişkisel veri tabanı tabloları tanımlanabilir veriler girilebilir, tabloların bağlantıları kurdurulabilir ve çeşitli sorgulamalar yapılabilir. 1. Tasarım Sistem: maliklerden parsellere veya tersine erişim Veri tasarımı (modeli): parsel, malik, nüfus tabloları (herkes malik olamayabilir) parsel-malik ilişkisi çoka-çok; parsel-hisse bire çok; malik-hisse bire çok SQL ve bu bağlantılar yardımı ile gerekli erişimler sağlanabilir. malik-nüfus bire-bir (malik tüzel kişi ise?) 2. Tablo tanımlama işlemi

2

3. Tablo bağlantıları Araçlar menüsünden ilişkiler seçildiğinde ilk olarak yaratılan tablolar ekrana getirilir. Daha sonra bu tabloların birbiri ile olan ilişkileri tanımlanır.

3

4. Sorgulamalar 3 yol vardır: sql, tasarım görünümü, sihirbaz Tasarım Görünümü

SQL SELECT Nüfus.adı, Nüfus.soyadı, Malik.TCKimlikNo, Malik.işTel, Malik.evTel, Malik.işAdres, Parsel.paftaNo, Parsel.parselNo, Parsel.parselKodu, [Malik/Parsel].hissesi FROM Parsel INNER JOIN (Nüfus INNER JOIN (Malik INNER JOIN [Malik/Parsel] ON Malik.TCKimlikNo = [Malik/Parsel].TCKimlikNo) ON Nüfus.TCKimlikNo = Malik.TCKimlikNo) ON Parsel.parselKodu = [Malik/Parsel].parselKodu;

4

Uygulama 2 Ekranda Sayısallaştırma ve Sayısallaştırılan Verileri Düzeltme Hedef: Parselleri ekranda sayısallaştırarak CBS vektör verisini oluşturmak “parsel”

1. CVT oluşturulması

• ArcCatalog-Geodatabase yaratılır

2. Grafik veri setinin oluşturulması

• Geodatabase (CVT) içinde “feature dataset” yaratılır. “Grafikler”

projeksiyon tanımı- UTM ED50 Zone 35N, DOM 30 derece, mo=1

X/Y Domain sekmesinde Min ve Max X/Y değerleri tanımlanır

minX=400000, maxX=500000, minY=4000000, maxY=6000000

(ArcMap grafik ekranında Düşey eksen Y, Yatay eksen X olarak

adlandırılmaktadır)

• “Grafiklerin” içinde yeni point “feature class”- “EslenikNokta” yaratılır. türü-

nokta

• Grafiklerin içinde yeni polygon “feature class”- “Parsel” yaratılır. türü- poligon,

parselKodu, adaNo, parselNo öznitelikleri tanımlanır.

3. Eşlenik noktaların tanımlanması

• Arcmap, “EslenikNokta” ve görüntü dosyası “1-8.jpg” açılır

• “EslenikNokta” katmanı “editor” de aktif hale getirilir

• Ekranda Görüntünün koordinatlandırılacağı noktalar belirlenir ve koordinat

değerleri not edilir.

• Editor- “sketch tool” seçilip ekran üzerinde “mouse” sağ tuşu ile menu açılıp

“Absolute X,Y” seçilir. Değer girilip Enter ile nokta atılır.

• EslenikNoktalar “ZoomToLayer” komutuyla gözle kontrol edilir. Doğru ise

editor-save ile veri girme işlemi sonlandırılır.

4. Görüntüyü koordinatlandırma

• “Georeferencing tool”. “Add Control Point” ile önce görüntüdeki nokta, daha

sonra “EslenikNokta” katmanında karşılık gelen seçilir. Görüntüyü çevreleyen

en az 4 noktada bu işlem tekrarlanır. Görüntü ve nokta katmanları arasında

X Y

405400 4543500

405400 4543400

405600 4543500

405600 4543400

405500 4543400

5

geçiş yaparken zoomToLayer kullanılır. Her zoomToLayer işleminden sonra

“Georeferencing” “Add control” tuşuna tekrar basılır ve devam edilir.

• Hatalar “Georeferencing” “View link tables” açılarak kontrol edilebilir. 1/1000

ölçekli bu görüntü için hata sınırı mak 20 cm dir.

• “Georeferencing”- “Rectify” ile görüntüye yeni koordinatları anlatılmış olur.

Rectify seçeneklerinde en yakın komşuluk enterpolasyonu tek bir görüntü için

yeterlidir. Komşu görüntüler söz konusu ise “Bilinear” seçilir. Yeni görüntü

dosyası adı verilerek koordinatlandırılmış görüntü kaydedilir.

5. Ekranda Sayısallaştırma

• Arcmap ortamında parsel ve koordinatlandırılan görüntü açılır. parsel katmanı

editor menüsünde aktif hale getirilir.

• Editor- snapping ile parsel katmanı için “snap” fonksiyonları açılır. “Sketch

tool” seçilerek sayısallaştırmaya başlanır.

• Her parsel sayısallaştırıldıktan sonra “Editor” –“Attribute” seçilerek ilgili

öznitelik değerleri girilir. Alttaki görüntüyü görebilmek için transparan özelliği

kullanılabilir.

• Komşu parseller sayısallaştırılırken kırık noktalarının yakalanıp

yakalanmadığına dikkat edilir. Bu şekilde tüm parseller sayısallaştırılır. “save

edits” ile editor kapatılır.

6. Topoloji ile Hataların belirlenmesi

• ArcCatalog ortamında topoloji araçları ile hataları kontrol etmek için parsel

katmanının bulunduğu “feature dataset” içine girilip “mouse” sağ tuşuna

basılıp menüden “new” –“topology” ve sadece parsel katmanı seçilir. Kural

kısmına gelindiğinde “add rule” ile istenen kurallar seçilip çalıştırılır.

Sayısallaştırılan parsellerin üst üste olmaması ve bitişik parseller arasında

boşluk olmaması kuralları bu uygulama için yeterlidir.

• ArcMap ortamında yeni oluşan Topoloji katmanı eklenir.

• Arcmap- “Topology tool” açılıp “Editor” – “editing” başlatılır

• Sayısallaştırılan Parsel katmanının hatalarını görmek için “topology tool”-

“error inspector” ve açılan pencerede “search now” seçilir. Listede hatalar

ekrana gelir.Llistelenen birşey yoksa hata yoktur.

• Listede hatalar işaretlendikçe ve “mouse” sağ tuşu ile görüntüde görsel kontrol

yapılabilir.

• Boşluk olmamalı kuralından dolayı oluşan gereksiz hatalar hata işaretlenerek

“Mark as expection” ile ortadan kaldırılır.

6

• Hatalar “editor” ve “error inspector” yardımıyla düzeltilir. “Topology tool” –

“validate” uygun komutla onaylanır.

• Yapılan düzeltmeler “save edit” ile kaydedilir ve işlem tamamlanır

7

Uygulama 3 Sözel veri girişi, sorgulama 1. Parsel özniteliklerinin tanımlanması ArcCatalog Parsel.shp--- Properties---öznitelikler tanımlanır.

2. Parsel özniteliklerine değerlerin girilmesi ArcMap Editor—parsel.shp –Start Editing—Atributes Parseller tek tek seçilerek verileri girilir. İşlem bitince stop editing.

8

3. Malik ve hisse tablolarının hazırlanması ArcCatalog—New—dBase Table Hisse ve Malik tablolarının tanımlanması ve ArcMap’te veri girilmesi

4. Parsel-Malik-Hisse Bağlantısı 1. Yol Tablolar arasındaki 1-1 bağlantı “join”, 1-M bağlantı “relate” ile kurulur. Hisse tablosu—properties—join and relates ve eşlenik özniteliklerin seçimi

9

Parsel katmanı—properties-join and relate

4. Parsel-Malik-Hisse Bağlantısı 2. Yol Katmanlar ve veri tabanı tabloları Geodatabase tarzında depolanır (veri tabanı). ArcCatalog—New—Personal Geodatabase (istenilen dizinin içinde)

10

5. Parsel maliklerine erişim Parsel katmanında grafikten yada tablodan yada özniteliklerden istenen kayıtların seçimi Parsel katmanının öznitelik tablosunun açılarak ilişkili hisse tablosununda görüntülenmesi Hisse tablosunda iken ilişkili malik tablosununda görüntülenmesi

11

Sonuç

12

Uygulama 4 Raster veriler ve Mekansal Analiz Not: a ve b 1. ürün için için proje dosyası “save”-- *.mxd sonrakiler için bu dosya açılıp “save as” yapılabilir. Ayrıca görüntüler istenirse export map ile resim dosyası yapılabilir. Hazırlanan veriler layer dosyası *.lyr olarak kaydedilirse aynı semboloji ile başka projelerde de kullanılabilir. a. Görselleştirme amaçlı kullanım 1. Küçük Ölçekli Uydu Görüntüsü Veriler: Landsat Uydu Görüntüsü 14.25m x 14.25m (Landsat.sid) Göller --- poligon Deniz --- poligon Kara sınırı--çizgi

Karayolu-Ana Arter----çizgi Raylı sistem---çizgi

Uygulama: ArcMap Ortamı Uydu Görüntüsü eklenir. Koordinat sistemi! Layer-Properties-Frame-Background= herhangi bir renk sonra “color” bölümünden “ultra blue” Görüntü-properties-ölçek ayarı

Display-Bilinear Interpolation. Kontrast %40 Landsat-lyr

13

Deniz ve göl katmanları eklenir, göl için kenar çizgisiz “ultra blue” rengi seçilir, deniz için 0.40 kalınlıklı %80 gri kenar çizgisi ve “ultra blue” dolgu rengi seçilir. Lyr Sınır, ana arter ve raylı sistem eklenir çizgi rengi %60 gri kalınlığı 0.40---Lyr Draw komutlarıyla yazılar, hizalama vb yapılabilir. Not: Deniz, göl, sınır ve ulaşım verileri istenirse işaretlenip grup yapılabilir. Harita haline getirme-A4 (daha detaylı çalışma için “ArcGISpaftaveKenarBilgileriP.pdf”) Katmanların ismi özelliklerinden geçici olarak düzenlenebilir “Data view” de hazırlıklar bittikten sonra “layout view” de işlem yapılır Page setup –A4 landscape Layers-properties-data frame—fixed extent---advanced-deniz.shp Layers-properties –grids-New grid-graticule-30 dakika aralıklı. Uygulandıktan sonra tekrar Layers-properties –grids-properties Lines-siyah Label –additional properties, “0” olan dakika ve saniyeleri göstermesin Ölçek, lejand için “insert” menüsü kullanılır Neatline, ölçek çubuğu,ölçek, kuzey oku ve gerekli ise lejand yerleştirilir Ölçek için font enlem boylam ile aynı ve 6 pts

14

2. Küçük Ölçekli Uydu Görüntüsü ve Gölgeli SAM

Ek: Sayısal Arazi Modeli 50m x 50m --- dem50m (Grid) -lyr

Dem50m eklenir ve en alta alınır. Renk ayarı yapılır, kontrast %14

3D Analyst/Spatial Analyst-Surface Analysis-Hillshade

15

Shaded relief-Gölgeli rölyef: yüksekliklere göre ışığın kuzey batı yönünden geldiği kabul edilip derecelendirilmiş gölgeler kullanılarak arazinin üç boyutlu olduğu izlenimini veren teknik Hillshading-Tepe gölgelemesi: belirli bir doğrultudan (kuzey batı) ışık parlıyormuş gibi yüksek yer seviyesi tarafından düşecek gölgeleri belirtme şeklinde rölyef

Oluşan Hillshade en alta indirilir Dem50m kapatılır. Landat.sid tranparanlık %50

16

3. SAM ve Gölgeli veri Dem50m- transparan %26 Kontrast %14 Hillshade50m en alta indirilir

b. Raster veriler ile mekansal analiz E-5 Otoyolunun 500 m etrafında benzin istasyonu yapılacaktır. Eğimi 0-%25 arası, güneye bakan araziler tercih edilecektir. Dem50m Anaarter 1. Eğim ve bakı verisinin oluşturulması Spatial Analyst-- Surface analysis-Slope % Spatial Analyst-- Surface analysis-Aspect Spatial Analyst---raster calculator [istenenegim]=[Egim50m] <= 25 ve evaluate---- sonuç bu değer aralığındaki hücreler 1 diğerleri 0 değerli yeni bir raster Spatial Analyst---raster calculator [baki1]= [baki50m] > 157 [baki2]= [baki50m] < 203 [istenenBaki ]= [baki1] and [baki2] [bakiegim]=[istenenbaki] & [istenenegim] Gereksiz dosyalar kaldırılır.

17

2. Otoyol ve etrafındaki bölgenin raster olarak oluşturulması İlgili yol seçilir, 20m x 20m Raster (Grid) dosyasına dönüştürülür Spatial Analyst—Convert-features to raster Spatial Analyst---Distance-straight Line

18

Raster calculator [sonuc] = [bakiegim] & [e5520m]

Bakı (cbs) kuzeyden saat istikameti yönünde ifade edilen bir eğime karşılık gelen yatay doğrultu veya bir noktadan geçen düzlemin baktığı yön. diğer tanımla, arazi yüzeyindeki bir noktadaki bakı (aspect), o noktadan geçen teğet düzlemin baktığı ve derece cinsinden yön açısı, kuzeyden itibaren saat açısı yönünde tanımlanan açı.