van 16 tot 19 april vond in Istanbul, Turkije de derde ENSACT-conferentie plaats onder de kop Joint European Conference Social Action in Europe. Deze conferentie is een gezamenlijk initiatief van vijf internationale

organisaties in Europa die zich met social work bezighouden: EASSW, FESET, IFSW, ICSW en FICE (zie kader pagina 27). Zij werkten samen met de Turkish Association of Social Workers (TASW) en verschillende Turkse universiteiten. Op de conferentie liepen meer dan zeshonderd beroeps-krachten, onderzoekers, docenten, beleidsmakers en studenten uit heel Europa rond. Als vanouds was Nederland goed vertegenwoordigd, dit jaar voor het eerst met een groep studenten waarvan een deel van Turkse komaf. Het thema van de conferentie luidde Towards Inclusive Poli-cies and Practices. In een toelichting werd benadrukt dat dit thema moet worden opgevat als het bevorderen van partici-patie en democratisch functioneren en het bijdragen aan een rechtvaardige samenleving.

informele ontmoetingen Turkije als locatie voor deze conferentie was bijzonder om meerdere redenen. Turkse migranten leven verspreid over Europa en ook het aantal Turkse maatschappelijk werkers in de verschillende Europese landen neemt toe. Bovendien is het social work in Turkije zelf volop in ontwikkeling. De ont-moeting van studenten en social workers van Turkse afkomst uit andere landen met hun collega’s uit het land zelf, was bij-zonder om te zien. In de vele informele ontmoetingen kwa-men allerlei actuele thema’s aan de orde: de seculiere traditie

van Turkije met een grote moslimbevolking, de relatie tussen het beroep en religie, de vermeende tegenstelling tussen wes-terse en islamitische waarden, de relatief sterke economie en het perspectief op lidmaatschap van de Europese Unie, wat de ambitie om te democratiseren zou bevorderen.

takSimpleinInmiddels is die hoopvolle ambitie getemperd door de recen-te gebeurtenissen in het land. Een maand na de conferentie startten de protesten tegen het beleid van premier Erdoğan en sindsdien zijn er in de media verhitte debatten over de democratie in Turkije. Op 31 mei schreef de Turkse beroeps-organisatie TASW vrij vertaald in een persbericht: ‘Als beroepsbeoefenaars van social work, een mensenrech-tenberoep, ondersteunen we de pogingen van onze mede-burgers om hun leefomgeving te beschermen. Op grond van onze professionele kennis en onze ethische uitgangspunten ondersteunen wij medeburgers die opkomen voor de be-scherming van hun omgeving. Wij delen mee dat social wor-kers klaar staan om psychosociale hulp te bieden aan burgers die betrokken zijn bij de protesten. Wij zullen ons bij hen voegen op het Taksimplein en willen onze zorgen uiten over het geweld dat hier de overhand neemt. Plaatselijke autoritei-ten dienen medische hulp te bieden aan hen die deelnemen aan deze protesten.’

variërend Tijdens de conferentie viel hiervan echter nog niets te be-speuren. Daar profileerden de zes organiserende instellingen zich ieder met ieder een eigen thema:

terugBlIk op joInt european conference socIal actIon In europe, IstanBul

in maatwerk nummer 5 van vorig jaar blikte peter hendriks als programmavoorzitter vooruit op de enSact-conferentie half april, in istanbul. hier beschrijft hij de belangrijkste europese trends die tijdens de conferentie naar voren kwamen. het samenbrengen van dat wat onverzoenbaar lijkt, is de taak die maatschappelijk werkers in europa verenigt. � door peter hendrIks

verzoenen wat onverzoenbaar liJkt

26 maatwerk VakbLad Voor maatSchaPPeLIJk Werk

intern

ation

aal

• sustainable social work (EASSW), • ethiek (FESET), • mensenrechten (IFSW), • migratie (ICSW), • handicap en inclusie (FICE)• en hulpverlening aan gezinnen en kinderen (TASW). De honderden inzendingen voor presentaties vertegenwoor-digden een breed scala aan thema’s en doelgroepen. Variërend van het werk met Roma en Sinti, LHTB-groepen, asielzoekers, migranten, ouderen en thema’s als sociale media, de rechten van het kind, online hulp, cliëntenparticipatie, eergerelateerd geweld tegen vrouwen, armoede, religie en zingeving, mensenhandel en de invloed van demografische veranderingen.

univerSeel karakterOpvallend was een gezamenlijk initiatief van IFSW, EASSW en ICSW dat het European Observatory for Social Work and Social Development wordt genoemd. Het doel van dit initiatief is te documenteren wat de gevolgen van de crisis en de bezuini-gingen zijn voor het sociaal werk. De organisaties maken zich grote zorgen en willen gezamenlijk met antwoorden komen. Ze willen de United Nations, de EU en ook nationale en regionale overheden informeren over de stand van zaken. Ze roepen alle betrokkenen op bij het social work om relevant materiaal aan

te leveren met betrekking tot onderwijs, sociaal beleid en de beroepspraktijk. In de Global Agenda for Social Work and Social Development (2012) formuleren de initiatoren het als volgt: ‘We believe that now is our time to work together, at all levels, for change, for social justice and for the universal implementation of human rights, building on the wealth of social initiatives and social movements.’Deze formulering benadrukt het universele karakter van de kernwaarden van social work, sociale rechtvaardigheid en men-senrechten (Internationale definitie; IFSW & IASSW, 2001). De stellingname van TASW een maand later, tijdens de protes-ten op het Taksimplein, laat zien hoe politiek geëngageerd het beroep kan zijn, actiegericht op de leefomgeving van burgers. Solidariteitsbetuigingen kwamen van collega’s uit Oostenrijk en Portugal.

kwetSbaar beroepVoor de Nederlandse deelnemers aan de conferentie was misschien wel de meest pregnante vraag, hoe je je dan moet verhouden tot meer politiek geëngageerde opvattingen over het beroep. Ik ben het eens met Reverda (2012) die schrijft: ‘Laat Europa eens een keer onze spiegel zijn, niet om te beleren, maar om te leren.’ Wat kunnen we, met andere woorden, leren van een Europese en internationale oriëntatie?Social work is gebaat bij een comparatief en internationaal perspectief om het politieke karakter te kunnen herkennen van de veranderingen waaraan het onderhevig is (Lorenz, 2006). Dat geldt in het bijzonder omdat de Europese samenlevingen op dit moment enorme veranderingen ondergaan die de sociale soli-dariteit ondermijnen. Social work als beroep is daarbij kwets-baar, omdat het afhankelijk is van overheden en van politieke steun. Onze beroepspraktijk staat niet los van globaliseringspro-cessen.

lokale oploSSingenDe dialectiek tussen het lokale en het globale beschrijft Gray (2005) als een paradoxaal proces. Hij onderscheidt het begrip

afkortingen

EASSW: european association of Schools of Social Work ENSACT: european network for Social actionICSW: International council on Social WelfareIFSW: International federation of Social Work LHBT: Lesbisch, homoseksueel, biseksueel en transgenderTASW: turkish association of Social WorkersFESET: formation d’educateurs Sociaux européens / european Social educator trainingFICE: fédération Internationale des communautés educatives

webSiteS

• cairo declaration on human rights in Islam (1990): www.refworld.org/docid/3ae6b3822c.html

• european association of Schools of Social Work: www.eassw.org

• Global agenda for Social Work: www.globalsocia-lagenda.org

• International council on Social Welfare: www.icsw.org• International definition of Social Work: www.iassw-

aiets.org/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=26&Itemid=51

• International association of Schools of Social Work: www.iassw-aiets.org

• International federation of Social Work: www.ifsw.org• enSact Istanbul conference 2013: www.ensactistan-

bul.org

nummer 5, oktober 2013 27

indigenisation, verwijzend naar de mate waarin de social work-beroepspraktijk past en zich voegt binnen een lokale context en cultuur. Daarnaast stelt hij universalism, verwijzend naar overeenkomsten en gemeenschappelijkheid tussen verschil-lende contexten om over het beroep te kunnen spreken vanuit gedeelde waarden en doelen, onafhankelijk waar het wordt beoefend. Deze begrippen doen sterk denken aan debatten over de multi-culturele samenleving waarin universalisme tegenover (cultu-reel) relativisme wordt geplaatst. Als reactie op de toenemende globalisering komt een tegenbeweging op die zoekt naar oplos-singen binnen de lokale context.

overStandaardiSeringInternationalisering neigt naar universalisme. De ontwikkeling van een Global Agenda for Social Work en het debat over een in-ternationale definitie van het beroep zijn daar voorbeelden van. Maar er was op de conferentie meer aandacht voor de mogelijk kwalijke gevolgen van de processen van globalisering en inter-nationalisering. Het universalisme zou te veel uitgaan van de dominantie van westerse waarden en daarmee een nieuw soort imperialisme inhouden. Ook de dominantie van de Engelse taal in de academische wereld stond, zoals altijd, ter discussie. En in de debatten over de internationale definitie werd nadrukkelijk verwezen naar het belang van lokale factoren en culturen. Met andere woorden: we moeten kritisch kijken naar de gevaren van overstandaardisering.

huiverigDominelli (2012) noemt de spanning tussen universalism en indigenisation heel mooi ‘reconciling the irreconcilable’: het onverzoenbare verzoenen. Dat wil zeggen: verschillende ballen in de lucht houden, mensenrechten en sociale rechtvaardigheid respecteren en onderhandelen binnen een lokale praktijk om mensen zoveel mogelijk hun eigen oplossingen te laten aandra-gen. Het onverzoenbare verzoenen, dat is het dilemma waarmee alle social workers in hun dagelijkse praktijk worstelen. De lokale praktijk dus. Samen met beleidsmakers en lokale betrokkenen structurele verandering bepleiten voor de inclusie van gemarginaliseerde groepen is minder vanzelfsprekend. Internationaal ligt mis-schien de nadruk op de social worker als agent of change en is het politieke karakter van het beroep onomstreden. Maar in Nederland zijn we – terecht – huiverig voor een beroep dat professionals eenzijdig rekruteert ‘links van het midden’, huive-rig ook voor een overdosis ideologie van welke kant dan ook. Hierin schuilt echter tegelijk het risico van schijnbare neutrali-teit, een stellingname die des te kwalijker is omdat ze zich niet als ideologisch manifesteert.

hoeveel diverSiteitEen trend die hiermee te maken heeft is de toegenomen belangstelling voor religious-based of faith-based social work. Het lijkt erop dat de seculiere professionele praktijk weer wat meer ideologisch of religieus geïnspireerd mag zijn. Religie en zingeving hebben een impact op het hulpverleningsproces voor

cliënten, spelen een rol in de beroepsmotivatie van professionals en binnen het beleid van organisaties. Tegelijk wordt de rol van grote instituties zoals de Russisch-orthodoxe kerk, de katholieke kerk en de islam met argusogen bekeken. Religie en cultuur zijn historisch onlosmakelijk verbonden met de uitsluiting van bepaalde groepen. De IFSW neemt duidelijk stelling en stelt dat ‘respect voor lokale tradities, culturen, ide-ologieën en religie essentieel is, voor zover dit niet conflicteert met de fundamentele rechten van de mens.’ (IFSW, 2005). Toen iemand me vroeg of social work, zoals internationaal gedefinieerd, kan bestaan in een van de islamitische landen die The Cairo Declaration of Human Rights in Islam (1990) heeft ondertekend, koos ik aarzelend voor ‘onverzoenbaar’. Voor alle duidelijkheid, Turkije is een seculier land en maakt geen deel uit van deze landen. Het document legt de relatie tussen mensen-rechten en islam, maar is omstreden omdat het is gebaseerd op de Shari’ah. De social worker die het me vroeg, had natuurlijk niet zoveel aan mijn antwoord, zeker niet om binnen de eigen lokale con-text te kunnen werken. Social work moet altijd contextueel zijn en de professional dient daarom kennis te hebben van lokale waarden en tradities. Maar de vraag die voortdurende terug-keert, is hoeveel diversiteit we kunnen accepteren als we lokale culturen en lokale democratische processen willen respecteren (Healy, 2008). Wanneer zijn de uitwassen van discriminatie en ongelijkheid onacceptabel en worden de principes van het social work geweld aan gedaan? <

Peter hendriks is docent en onderzoeker aan de hogeschool utrecht bij het lectoraat Innovatieve maatschappelijke dienst-verlening. zijn specialismen zijn internationaal en intercultureel maatschappelijk werk. hij doet onderzoek naar nederlandse maatschappelijk werkers met een marokkaanse of turkse achtergrond.

bronnen

• Dominelli,L.(2012).GlobalisationandIndeginisation:Reconciling

the Irreconcilable in Social Work? In: Grey, m., midgley, J. & Webb,

S.a. (eds.) The SAGE Handbook of International Social Work.

SaGe, London.

• Gray,M.(2005).Dilemmasofinternationalsocialwork:para-

doxical processes in indeginisation, universalism and imperialism.

International Journal of Social Welfare. 83-97.

• Healy,L.(2008).International social work: Professional action in an

interdependant world. oxford: oxford university Press.

• Hendriks,P.(2012).Internationaleontwikkelingeninhetmaat-

schappelijk werk. Maatwerk, 5, 10-12.

• IFSW(2005).Global Standards for the education and training of

the social work profession.

• Lorenz,W.(2006).Perspectives on European Social Work. barbara

budrich Publishers, opladen&farmington hills.

• Reverda,A.(2012).Veranderingensocialworkininternationaal

perspectief. Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 21,

88-90.

&

28 maatwerk VakbLad Voor maatSchaPPeLIJk Werk