TM TT THNG TIN C

BN NGNH Y T- VIT NAM

BN HNH CHNH VIT NAM

PHN I: H THNG Y T S T CHC NGNH Y T

CHNH PH

B Y T - V, Cc chuyn mn, vn phng, thanh tra, Tng cc DS-KHHG

-

UBND t nh/thnh ph

S Y T

- Vn phng s - n v Thanh tra s - Cc phng, ban

UBND qun/ huyn

TTYT HUYN/PHNG Y T HUYN

UBND x/phng

TRM Y T

X/PHNG

Cn b y t thn bn

Cc n v chuyn mn trc thuc B Y t - Khm cha bnh: 34 bnh vin c ging - D phng: 24 vin v trung tm - o to: 14 trng i hc v cao ng, trung tm o to

- Trung tm truyn thng gio dc sc khe

Cc n v chuyn mn trc thuc s y t - Bnh vin a khoa v chuyn khoa - Trung tm y t d phng - Kim tra v qun l cht lng - o to:Trng trung hc v cao ng Y t - Trung tm gio dc v tuyn truyn y t

- Bnh vin K qun/huyn Trung tm y t d phng

huyn

1. Tuyn Trung ng

2. Tuyn tnh/thnh ph

3. Tuyn qun/huyn

4. Tuyn x/phng

Qun l nh nc

Hng dn chuyn mn

Ghi ch:

H thng Y t bao gm 6 cu phn c bn: cung ng dch v; nhn lc y t, thng tin y t;

cc sn phm y t , vc xin, dc phm v cng ngh; ti chnh y t v qun l/iu hnh .

1. H thng cung ng dch v ca Vit Nam l h thng cng t kt hp trong y t

cng gi vai tr ch o, bao gm 4 lnh vc: khm cha bnh, chm sc SKB, d

phng v Dn s - KHHG.

Theo s liu iu tra c s v nhn lc y t nm 2009, H thng khm cha bnh v

CSSKB vi 13 460 c s Nh nc v gn 90 000 c s t nhn trong khong

30 000 bnh vin & phng khm y t nhn v 60 000 dc t nhn. Tng s bnh vin

cng trn ton quc l 1009 (trong 46 BV trung ng, 348 BV tuyn tnh v 615 BV

tuyn huyn). Bnh vin y t nhn chim 9% so vi tng s bnh vin trn ton quc. S

ging bnh trn 10 000 dn ca Vit Nam l 21.5 ( ging bnh cng lp l 20.8/10 000

dn). 98.7% x c c s trm y t.

Lnh vc Y t d phng bao gm mng li t trung ng n a phng bao gm cng

tc kim sot bnh truyn nhim gy dch, cng tc v sinh an ton thc phm, phng

chng tai nn thng tch v cc bnh khng ly nhim, HIV/AIDS v cc chng trnh

mc tiu quc gia c trin khai v hot ng c hiu qu. Pht hin dch v dp tt dch

sm khng dch ln xy ra.

Lnh vc Dn s & KHHG mi chuyn sang st nhp vi B Y t v c mng li bao

ph ti 63 tnh/thnh ph.

2. Nhn lc y t: s lng cn b y t trn 10 000 dn tng t 29.7( nm 2000) ln 40.5 (

nm 2010). Hin nay s BS/10 000 dn l 7.2, s DS/10 000 dn l 1.74.

3. Thng tin y t: H thng thng tin y t bao ph ton quc, gn lin vi mng li cung

cp dch v y t. Thng tin c thu thp qua h thng bo co nh k v iu tra. Hng

nm B Y t bin son v cng b cun Nin gim thng k y t cng b cc s liu lin

quan n sc khe, hot ng y t v cc chng trnh mc tiu quc gia. Nhiu n phm

ca h thng cng c ban hnh di nhiu hnh thc nh sch bo, trang web. Ngoi

s liu thng k cn c nhiu sn phm thng tin b ch tng hiu bit ca ngi dn v chm

sc sc khe, phng bnh v cp nht, tng kin thc ca cc cn b y t, nh Bo Sc khe v

i sng, Bo Gia nh v x hi v website ca CHITI v B Y t. i vi cn b y t, c Tp

ch Y hc thc hnh, Tp ch dc hc, Thng tin y dc, Y hc Vit Nam...

4. Dc, vc xin, sinh phm, trang thit b v cng ngh y t: Chi tin thuc chim t

trng ln trong tng chi y t. T trng ny gim t 41% nm 2000 n 34% nm 2009.

Tin thuc bnh qun u ngi tng t 5.4 USD ln 22.3 USD. Thuc sn xut trong

nc chim t trng 48 % so vi tng gi tr tin thuc s dng.

5. Ti chnh y t: Nm 2010, tng chi y t so vi tng thu nhp quc ni t 9.14% . Chi y

t bnh qun u ngi/nm l 75 USD tng gp 3.6 ln so vi nm 2000.

PHN II: TNH HNH SC KHE

2.1 Cc ch tiu sc khe c bn:

Tui th trung bnh Vit nam trong 10 nm qua tng t 67.8 tui nm 2000 ln 73 nm

2010, vt mc tiu ra nm 2010 l 71 tui. Tui th trung bnh ca Vit Nam cao hn

so vi cc nc c cng t l GDP bnh qun u ngi.

Vit nam t c nhng kt qu ng khch l trong vic gim t l t vong tr em di

mt tui v t l t vong di 5 tui. T l cht tr em di 1 tui gim ng k t 44.4 %

nm 1990 xung 15.8 % nm 2010. T l cht tr em di 5 tui gim t 58% nm 1990

n 23.8% nm 2010. Vi kt qu ny Vit nam s hon thnh mc tiu thin nin k v

gim 2/3 t l t vong tr em trc nm 2015.

Bng1. T l cht tr em giai on 1990-2010

1990 2000 2010

2.3 Tnh hnh bnh tt

Bnh vim phi v vim ng h hp cp ang l nhng bnh ph bin nht . T l cht

do vim phi l mt trong s mi bnh cht cao nht trong ton quc.

Tiu chy cng l mt trong s cc bnh ph bin. Dch t vn xy ra ti mt s ni cha

m bo nc sch v cng trnh v sinh. Nm 2010 trn ton quc c 301 trng hp

dng tnh vi phy khun t ( t l mc 0.34/100 000 dn).

Bnh st rt ti Vit nam ang c khng ch kh hiu qu. Theo bo co ca nhiu

tnh/thnh ph khng c ca mc st rt trong nhng nm gn y. Tng s ca dng tnh

vi k sinh trng st rt

gim t 74 316 nm 2000

xung cn 17 515 nm

2010. S ngi cht do st

rt cng gim dn t 148

ngi nm 2000 xung cn

21 nm 2010. T l mc st

rt v t l cht do st rt

tnh trn 100 000 dn gim

ng k trong giai on t

nm 1995 n nm 2010.

Bnh st rt mang tnh a

phng cao, tp trung ch yu cc vng min ni, vng su, vng xa v vng bin gii.

Vit nam l mt trong s t nc sm t c mc tiu phng chng Lao do WHO ra.

Chng trnh Lao c Chnh ph a vo l mt trong nhng chng trnh Y t quc

gia. T nm 1999, chin lc DOT c p dng ti 100% s huyn trn c nc. S

bnh nhn lao c pht hin tng nh t 90 754 nm 2000 v 99 035 ca nm 2010, trong

C cu t vong

0

10

20

30

40

50

60

70

1976 1986 1996 2006 2009

Khng ly - Non-communicable

Tai nn, ng c, chn t h-ng - Accident , injury, poisoning

Dch ly - Communicable diseases

C cu bnh tt

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

1976 1986 1996 2006 2009

T l mc v cht do st rt trn 100 000 dn qua

cc nm

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1995 2000 2005 2010

mc

0,0

0,1

0,1

0,2

0,2

0,3

0,3

0,4

0,4

0,5

0,5

ch

t

52 147 ca AFB dng tnh

v 20 824 ca m tnh vi AFB.

T l pht hin lao t 82% s

bnh nhn c tnh ( so vi

mc tiu WHO l 70%) v t

l khi bnh l 92%. Chng

trnh lao ang i mt vi

thch thc mi v tnh hnh

khng thuc ca vi khun lao.

HIV/AIDS l bnh ly nhim c t

l mc v cht cao. Vit nam t

c mc tiu kim sot t l hin

nhim HIV di 0.3%. c tnh

n nm 2010 trn c nc khong

187 trn 100 000 dn hin nhim

HIV. Dch HIV/AIDS ang c din

bin kh phc tp xy ra tt c

cc tnh/thnh ph trn c nc, xy

ra cc tng lp dn c ca cng

ng tp trung ch yu i vi

nhm ngi tim chch ma ty, ph

n hot ng mi dm v nam tnh

dc ng gii. c xu hng tng

chm. Nhim HIV tp trung ch

yu la tui t 20-39. c tnh bao ph ARV tng nhanh t 30% nm 2007 ln

53.7% nm 2009.

PHN III: CC YU T NH HNG N SC KHE

3.1. Cc yu t dn s

Kt qu s b tng iu tra dn s v nh ngy 1/4/2009 cho thy dn s Vit

nam l 85 789 573 ngi, trong 70% dn s sng vng nng thn. T l pht

trin dn s bnh qun hng nm giai on 19992009 cn 1,2%, mc tng thp

nht trong 50 nm qua. Quy m dn s ln v tip tc tng nn mt dn s Vit

Nam tng t 231 ngi/km2 nm 1999 ln 259 ngi/km2 nm 2009. Mt dn

s cao l yu t nguy c i vi nhiu vn sc khe, trong c cc bnh ly

S bnh nhn mc v t vong do lao c

pht hin qua cc nm

94000

94500

95000

95500

96000

96500

97000

97500

98000

98500

99000

99500

2005 2006 2007 2008 2009 2010

0

500

1000

1500

2000

2500

M c Cht

T l nhim HIV t heo nh m t ui

h iv (+) by ag e g r o u p

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

13 14 - 19 20 - 29 30 - 39 40 - 49 >50 Khng xc

nh -

Unknown

2006 2008 2010

nhim v tnh hnh s dng dch v y t ca ngi dn.

C cu dn s bin ng mnh: Theo m hnh dn s ca Lin hp quc, dn s

nc ta ang thuc c cu dn s vng hay c cu dn s ti u v t trng

ngi trong tui lao ng chim t l rt ln so vi t trng ngi trong tui ph

thuc. Tuy nhin, nhm ph n bc vo tui sinh cng rt ln, s nh hng

nhiu ti nhu cu s dng dch v sc khe sinh sn, v nhi khoa trong nhng nm

ti.

Tnh trng mt cn bng gii tnh khi sinh ngy cng nghim trng. T s gii tnh

khi sinh tng ln trong 10 nm, r nt nht l trong vng 5 nm qua. Nm 1999,

t s ny l 108 b trai/100 b gi, n 2009 tng ln 111 b trai/100 b gi.

y l ch x hi nng bng c d lun nc ta c bit quan tm.

Mc d tui th trung bnh tng, nhng cht lng dn s cn hn ch. Vit Nam

vn nm trong nhm cc nc c ch s pht trin con ngi (HDI) mc trung

bnh. S nm trung bnh sng khe mnh ch t 66 tui v xp th 116/182 nc

trn th gii vo nm 2009 [9].

3.2. Ton cu ha, cng nghip ha, th ha, di c v thay i li sng

Di c ngy cng tng gy p lc cho vn chm sc sc khe cho nhn dn cc thnh ph ln v t chc h thng cung cp dch v y t. Di c t nng thn ra thnh th cng ny sinh nhiu vn nh hng n sc kho.

n nay c 29,6% dn s sng khu vc thnh th so vi 23,7% vo nm 1999.

ng Nam b l vng c mc th ha cao nht, dn s thnh th chim 57,1% (nm 1999 l 55,1%). ng bng sng Hng c mc th ha cng tng i cao vi 29,2% dn s thnh th (nm 1999 l 21,1%).

th ha cng vi qu trnh y mnh cng nghip ha cn to ra nhng thch

thc ln i vi cng tc chm sc sc khe. nhim khng kh, nc sch do tng nhanh cng sut s dng c s h tng th cng ang e da n sc khe ngi

dn. Ngoi ra, c s h tng x hi khng theo kp vi tc tng dn s, c bit cung ng nc sch, x l rc thi, nc cng, c s y t KCB, gio dc, nh , v.v.

3.3. Bin i kh hu

Vit Nam l mt trong s cc quc gia ang b nh hng nng n nht do bin i kh hu v mc nc bin dng. Thc trng bin i kh hu Vit Nam:

V nhit : T nm 1951 n nm 2000 nhit trung bnh nm tng 0,7oC, hu qu lm thay i cc h sinh thi; gia tng sc p nhit ln c th v tng cc

bnh nhit i, truyn nhim.

V lng ma: Trong nhng nm gn y, lng ma gim i trong thng 7, 8 v

tng cao thng 9, 10, 11. Ma phn H Ni gim dn t thp k 1981-1990 v ch cn mt na (15 ngy/nm) trong 10 nm gn y. T nm 1958-2007, lng ma hng nm gim 2%. Hu qu l tc ng r rt n s hnh thnh v pht trin

ca mt s vt mang mm bnh.

V nc bin dng: Theo Tng cc kh tng Thy vn: mc nc bin mi nm

dng ln khong 3 mm. Do bin i kh hu, gia tng cc bnh truyn nhim nguy him, cc bnh do vt mang mm bnh, e da ti sc khe con ngi c bit nhng ngi ngho v cn ngho. S xut hin ca bnh SARS, cm A(H5N1), v

mt s lng ln hin tng bt thng lin quan n st xut huyt hin ang xy ra ti Chu v dch st xut huyt quay tr li Vit Nam trong my nm gn y

c th cho chng ta thy r s nh hng ca bin i kh hu.

Ngoi ra, cc loi thin tai c nh hng rt ln ti sc khe ngi dn do hu qu l mt ngun nc sch, thiu n, tai nn, chn thng, kh tip cn vi dch v y t.

M hnh cung ng dch v y t n nh, bo m y t cng cng khi thin tai xy ra cn c xy dng v bo m.

3.4. Sc khe mi trng

Theo s liu bo co s b Tng iu tra dn s v nh ngy 01/4/2009, n nay c 87% h gia nh s dng ngun nc hp v sinh, 54% h s dng h x hp v sinh. Trung du v min ni pha Bc c t l s dng nc hp v sinh thp nht

(61,5%). T l h c nh tiu hp v sinh di 50% cc vng Trung du min ni pha Bc (26,1%), Bc Trung b v Duyn hi min Trung (47,3%), Ty Nguyn (46,5%) v ng bng sng Cu Long (42,4%) [2].

nhim khng kh th ch yu do giao thng (70%) do qu ti t, xe my v do cc thnh ph ang xy dng, th ho mt cch mnh m.

3.5. An ton v sinh thc phm

Thc n khng an ton c th gy ng c thc phm, nhiu bnh cp tnh v mn tnh lin quan n vi khun, ha cht v cc cng ngh mi cha c kim nghim.

Ti nhiu quc gia, trong vi thp nin qua, c s gia tng ng k v t l mc bnh lin quan vi khun ly truyn qua thc n nh Salmonella hoc E. coli. Mt s nguy

c mi ang ni ln t bnh ng vt sang ngi cng to ra thch thc mi cho an ton thc phm.

Nguy c nhim ha cht trong thc phm Ha cht gy nhim thc phm gm cc

cht c t nhin nh loi nm c, hi sn c, cc cht nhim mi trng nh thy ngn v ch, v cc cht t nhin trong thc vt. Cc vi cht, ha cht a vo

thc phm khi ch bin, ha cht nng nghip v thuc th y c ch ng s dng trong chui sn xut thc phm, nhng c th c tc ng tiu cc ti sc khe.

T l ng c thc phm Vit Nam hin cn mc cao. Theo s liu t Chng

trnh mc tiu v v sinh an ton thc phm, hng nm c khong 150-250 v ng c thc phm c bo co vi t 3500 n 6500 ngi mc, t vong t 37 n 71 ngi mt nm. Tuy nhin trong thc t con s ny c th cao hn nhiu.

Tnh hnh ng c thc phm tuy c gim gn y, nhng din bin vn cn kh phc tp. Vi pht trin v cng nghip ha mnh m, nguy c ng c thc phm c th tng v nhng bp tp th phc v hng trm ngi v nhng l hng

thc phm ch bin theo phng php cng nghip c bn cho s ngi rt ng. Ng c thc phm xy ra do nhiu nguyn nhn, trong do vi sinh vt l 7,8%, do

ha cht l 0,5%, do c t t nhin l 25,4%, v do cc nguyn nhn khng xc nh c l 66,3%. S ngi mc tp trung cc v ng c bp n tp th, thc n ng ph, m ci/m gi, s ngi cht tp trung cc v ng c thc phm

bp n gia nh [15].

3.6. Li sng

Ht thuc l l yu t s mt trong cc yu gy t vong c th phng c. Ch ring i vi 3 bnh nguy him, thuc l l nguyn nhn ca t l mc rt ln: 90% ca ung th phi, 75% ca bnh phi tc nghn mn tnh (COPD) v 25% ca bnh tim thiu mu cc b.

Ht thuc l th ng cng c gy ra nhiu bnh cho ngi khng ht trc tip. Ht thuc l th ng c th gy nn nhiu bnh him ngho nh ung th phi, cc bnh v tim mch,

nhim trng ng h hp v non. Ngi khng ht thuc b phi nhim vi khi thuc th ng b tng nguy c bnh v ng mch vnh ln 25-30% v nguy c b ung th phi ln

20-30%. tr em, ht thuc l th ng c th gy vim ng h hp, hen, vim tai gia v hi chng t t s sinh.

Tiu th thuc l Vit Nam ang c chiu hng gia tng: nm 1998, t l ht thuc l nam gii l 50%, nm 2002 t l ny l 56%. Tuy nhin, Kho st mc sng dn c nm 2006,

v gn y nht l kt qu iu tra s dng thuc l ngi ln nm 2010 (GATS2010) u cho thy xu hng ang i ngc li, t l ngi trng thnh ht thuc xung cn 47%. n

gii t l ht thuc ch chim 1,8%. T l ht thuc theo nhm tui: cao nht cc nhm tui 25-55 tui nam gii (t l ht t 68% n 72%) v 55-64 tui n gii (5,8%). Ti Vit Nam,

c tnh mi nm thuc l git cht 40 000 ngi. iu ny c ngha l mi ngy c hn 100 ngi t vong v nhng bnh do ht thuc gy nn. c tnh con s ny s tng ln khong

70 000 ngi/ nm vo nm 2030 .

S dng ru Ru l nguyn nhn ca 3,7% tng s t vong v 4,4% gnh nng bnh tt trong th gii. Ru gy ra gnh nng bnh tt cho nam gii cao hn 4 ln so vi n gii. Nguyn nhn t vong lin quan ru ln nht l chn thng khng ch nh, bnh tim mch

v ung th. i vi gnh nng bnh tt (DALY) th ri lon tm thn lin quan n ru l quan trng nht .

Kt qu s b ca mt nghin cu v gnh nng bnh tt ca Vin Chin lc v Chnh sch Y t kt hp vi Trng i hc Queensland, c, cho thy rng ri lon tm thn do ru l

mt trong 10 bnh gy gnh nng bnh tt ln nht i vi nam gii Vit Nam.

Theo iu tra y t quc gia 2001-2002, t l nam gii 15 tui tr ln ung ru l 46%. T l ung ru cao nhm c trnh hc vn cao hn: Nam gii c trnh hc vn t trung

hc ph thng tr xung ung ru khong 40%, trong khi nhm nam gii c trnh

trn trung hc ph thng, k c nng thn, thnh th l khong 60%.

Theo iu tra thanh thiu nin Vit Nam (SAVY 1 v SAVY 2), t l tng ung ht mt cc ru/bia trong tui 14-17 tui nm 2004 l 35% n nm 2009 d ln 47,5%, i vi tui

18-21 nm 2004 l 57,9% n nm 2009 ln 66,9% [22].

Ch dinh dng v tp th dc: Vit Nam vn ang phi i ph vi t l suy dinh dng tr em cao. Hot ng th lc vn ch yu do tnh cht cng vic lao ng chn tay tiu tn calo. V vy, t l tha cn v bo ph cn mc thp. Nm 2001-2002, theo TYTQG, t

l tha cn tr em di 10 tui l di 2% v nhng ngi t 16 tui tr ln ch mc 12%, trong t l mc bo ph rt thp. Ni chung, ch n hin nay ca ngi Vit

Nam cha nhiu rau, qu, vi lng m thp l mt yu t tt bo v cho sc khe. Tuy nhin, tnh hnh ny c th thay i nhanh, c bit i vi tng lp giu c, thnh th, ni d

dng tip cn vi nhng loi thc phm em li nhiu nng lng.

Vit Nam l mt nc nng nghip, gn 80% dn s lm ngh nng, lao ng chn tay vt v.

Hot ng th dc, th thao ch yu l nhm tr tui, ngi gi v mt s ngi lm ngh tnh ti. Theo TYTQG, t l khng hot ng th lc ca nhng ngi t 15 tui tr ln l 65%,

i vi nhng ngi lm ngh tnh l 57%. Theo DTYTQG 20012002 cho thy t l nhng ngi t 15 tui tr ln c tp th dc th thao l 34,9%, trong mt na l tp thng

xuyn hng tun t 5 ln tr ln.

Ma tu, mi dm

S ngi s dng ma tu Vit Nam tng nhanh trong nhng nm gn y, c bit l nhm

tr tui. HIV/AIDS c lin quan rt cao vi s dng ma tu, c tnh c khong 56,9% ngi nhim HIV/AIDS trong c nc l do tim chch ma tu. T l ngi nghin ma tu c quan

h tnh dc vi gi mi dm trong 12 thng qua t 11% n 48% (ty tnh), v vy nguy c ly

truyn HIV trong nhm nghin chch ma tu, mi dm v bn tnh ca h l kh cao. S dng ma tu ph bin nam gii (chim hn 90% cc ca nghin ma tu) v ngi tr. Hin nay 80%

ngi s dng ma tu < 35 tui v 52% < 25 tui.

3.7. Tai nn, thng tch, bo lc gii

Tai nn thng tch ang l mt trong nhng nguyn nhn gy t vong cao nht Vit Nam.

Theo kt qu TYTQG 2001-2002, tai nn ng th t trong cc nguyn nhn gy t vong.

Bo lc i vi ph n lm nh hng nghim trng n sc khe v tinh thn ph n. Theo nghin cu ca Hi Lin hip ph n Vit Nam, trong s nhng ph n tng b chng nh

c khong 6% tng phi vo bnh vin iu tr, 51,8% ngi v b sng tm trong vi ngy.