Upload
andres-figueroa-jimenez
View
250
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
CIPOL
Citation preview
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 1/9
PublicadoenLetrasLibres(http://www.letraslibres.com)
EntrevistaaMaurizioViroli
EntrevistaaMaurizioViroli
500aosdeElprncipe.LaherenciadeMaquiaveloPorDanielGascn[1]MaurizioViroli(Forl,1952),profesorenPrincetonyenlaUniversidaddeLugano,haescritosobreelrepublicanismoyelconstitucionalismo,lasrelacionesentrepolticayreligin,lasideasdeJeanJacquesRousseau,lapolticaitalianayelnacionalismo.HacolaboradoconpensadorescomoNorbertoBobbioyMarthaNussbaum,yhareflexionadosobrelaevolucindellenguajepoltico.TodosesostemasconfluyenenlavidaylaobradeNicolsMaquiavelo,queesunodelosasuntosqueMaurizioVirolihainvestigadoconmsintensidad.Virolihaescritounabiografaapasionante,LasonrisadeMaquiavelo,ylehadedicadonumerososensayos,entrelosqueseencuentranMachiavellisgod,lamonografaMachiavelliolaintroduccindeElprncipeparaOxfordUniversityPress,dondehaestudiadolarelacindeMaquiaveloconlafilosofarenacentistaitaliana,susconcepcionesdelalibertad,elimperiodelaleyyelcivismo,lafuncindelareliginolaideadelpatriotismo.Esteotoo,cuandoeltratadocumplequinientosaos,publicaunensayosobrelaobramaestradelflorentino:RedeemingTheprince:ThemeaningofMachiavellismasterpiece.
Octubre2013|Tags: Entrevista[2] estilo[3] bufn[4] principios[5] monarquas[6]falso[7] levedad[8]
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 2/9
Ilustracin:VicenteMartSubttulo:500aosdeElprncipe.LaherenciadeMaquiaveloDanielGascn[9]Revista:Ibargengoitiavivo[10]Imagen:
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 3/9
MaurizioViroli(Forl,1952),profesorenPrincetonyenlaUniversidaddeLugano,haescritosobreelrepublicanismoyelconstitucionalismo,lasrelacionesentrepolticayreligin,lasideasdeJeanJacquesRousseau,lapolticaitalianayelnacionalismo.HacolaboradoconpensadorescomoNorbertoBobbioyMarthaNussbaum,yhareflexionadosobrelaevolucindellenguajepoltico.TodosesostemasconfluyenenlavidaylaobradeNicolsMaquiavelo,queesunodelosasuntosqueMaurizioVirolihainvestigadoconmsintensidad.Virolihaescritounabiografaapasionante,LasonrisadeMaquiavelo,ylehadedicadonumerososensayos,entrelosqueseencuentranMachiavellisgod,lamonografaMachiavelliolaintroduccindeElprncipeparaOxfordUniversityPress,dondehaestudiadolarelacindeMaquiaveloconlafilosofarenacentistaitaliana,susconcepcionesdelalibertad,elimperiodelaleyyelcivismo,lafuncindelareliginolaideadelpatriotismo.Esteotoo,cuandoeltratadocumplequinientosaos,publicaunensayosobrelaobramaestradelflorentino:RedeemingTheprince:ThemeaningofMachiavellismasterpiece.
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 4/9
MaurizioViroli(Forl,1952),profesorenPrincetonyenlaUniversidaddeLugano,haescritosobreelrepublicanismoyelconstitucionalismo,lasrelacionesentrepolticayreligin,lasideasdeJeanJacquesRousseau,lapolticaitalianayelnacionalismo.HacolaboradoconpensadorescomoNorbertoBobbioyMarthaNussbaum,yhareflexionadosobrelaevolucindellenguajepoltico.TodosesostemasconfluyenenlavidaylaobradeNicolsMaquiavelo,queesunodelosasuntosqueMaurizioVirolihainvestigadoconmsintensidad.Virolihaescritounabiografaapasionante,LasonrisadeMaquiavelo,ylehadedicadonumerososensayos,entrelosqueseencuentranMachiavellisgod,lamonografaMachiavelliolaintroduccindeElprncipeparaOxfordUniversityPress,dondehaestudiadolarelacindeMaquiaveloconlafilosofarenacentistaitaliana,susconcepcionesdelalibertad,elimperiodelaleyyelcivismo,lafuncindelareliginolaideadelpatriotismo.Esteotoo,cuandoeltratadocumplequinientosaos,publicaunensayosobrelaobramaestradelflorentino:RedeemingTheprince:ThemeaningofMachiavellismasterpiece.
MaquiaveloyElprncipehantenidomalareputacindurantesiglos.Usted,tantoensubiografaLasonrisadeMaquiavelocomoenotrasdesusobras,haintentadocorregirloqueconsideraunmalentendido.
Elprncipehasidogravementemalinterpretado.ElprimermalentendidoeslaideadequeMaquiavelocompusosupequeaobraentornoa1513paraconseguiruntrabajoenelrgimendelosMedici,quesehabainstaladoafinalesde1512.EsoessencillamentefalsoporqueMaquiavelonoescribienElprncipeargumentosofrasesquebuscabancomplaceralosMedici.lqueraquelosMedicihicieranalgoimportanteporItalia.QueraquehiciesenloqueleparecanecesarioyurgenteparaItalia.Pordecirlodeformasencilla,ElprncipedeMaquiavelonoeslaobradeunaduladorsinodeunhombrequeamabasupasmsquesualmayqueraqueestefueralibre.PoresaraznbuscabaenelcontextopolticodesutiempoagentespolticosquepudiesenalcanzarloquenecesitabaItalia.ElsegundomalentendidoimportanteentornoaElprncipeesqueMaquiaveloteorizlasupuestaautonomadelapolticaconrespectoalaticaesdecir,quelapolticatienesuspropiasleyes,suspropiosprincipios,yquelasaccionesdelosprncipesnosepuedenjuzgarapartirdecriteriosordinariosdemoralidad,compasin,integridadyconocimiento.LaraznporlacualestaideanotieneningunabaseeneltextoesqueMaquiaveloafirmalanecesidaddelosgobernantesdeviolarlosprincipiosmoralesypracticarelmalcuandoseanecesarioenunaseriedecaptulos15,16,17y18quetratandeltemasiguiente:cmosejuzgaalossereshumanos,cmoselesalabaoselescondena.Ahorabien,enesoscaptulosMaquiavelohabladeprncipes,peroloquediceesvlidoparatodoslossereshumanos.Enotraspalabras,nosealaprincipiosparajuzgarlasaccionesdeprncipesyprincipiosparajuzgarlasaccionesdelossereshumanoscorrientes.Losprincipiossonlosmismos.Maquiavelosimplementeobservaquehaycircunstanciasexcepcionalesenlasquelosprncipespuedenverseobligadosasertraicioneros,crueles,infieles.Pero,yestoesalgofascinante,ahorasabemosquemientrasMaquiavelocomponaElprncipeestaba,casicontotalseguridad,escribiendolaclebrecomediaLamandrgora.Setratadeundescubrimientoreciente.Yesextremadamenteimportanteporque,siobservamosestasdosobrasElprncipeyLamandrgora,quehabladeciudadanosnormales,nodeprncipes,vemosqueMaquiavelollegaalasmismasconclusionesconrespectoalaticayelcomportamientohumano.EnMaquiavelonoaparecelaideadequelapolticatieneautonomarespectoalatica.
Elprncipeesunlibroesencialenlateorapolticamoderna,perousteddiceque
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 5/9
muchasvecessehaledomal.
AmenudoseleeElprncipedeMaquiavelocomountextocientfico,enelqueMaquiaveloobservalavidapolticadesdeunpuntodevistadistanciado,froeimparcial,elespritudelcientfico,ydondeintentaaislarleyespolticasempricas.Esainterpretacinesunanacronismoevidente.MaquiavelocompusoElprncipesiguiendolasreglasdelartedelaretricaquehabanestablecidolostericosromanosdelaelocuencia.Empleametforas,imgenesyterminaellibroconunaexhortacinquepidelaliberacindeItaliadeldominioextranjero.LaexhortacinesuninstrumentoretricotpicolasoracionespolticasdebenterminarconunaexhortacinyesoesloquehaceElprncipe.Noesuntextocientfico,sinolaobradeunhombrequenosoloescribaparadescribiryexplicarlavidapoltica,sinoparaimpulsaraalguienaactuar.Unpolitlogo,pordefinicin,debeserimparcial,mantenerunadistancia.Maquiavelonoeraas:suestiloesapasionado,buscageneraruncompromiso.Aveces,suprosatieneuntonoproftico.NodeberamosolvidarqueMaquiaveloterminaElprncipeconunosversosdePetrarca.Creaenelvalorprofticodelapoesa.Uncientficonoescribeas.Siunodemiscompaerosterminaraunensayodecienciapolticaconunpoema,letomaranporloco.
MaquiavelotrabajparaelgobiernodeFlorencia.Realizimportantesmisionesdiplomticas.Conelcambiodergimen,fueacusadodeconspiracin,encarceladoytorturado.EnqumedidaesimportantesutrayectoriapersonalparacomprenderElprncipe?
MaquiavelollenElprncipedelaexperienciapolticaydiplomticaquehabaacumuladoentre1498y1512.Esoseveenellibrodevariasmaneras.Porejemplo,enalgunoscaptulos,especialmentecuandodescribelaexperienciadeCsarBorgia,duquedeValentinois,encontramoslasmismasconsideracionesquehabadesarrolladoen1502,cuandolaRepblicadeFlorencialoenvienunamisinanteBorgia.Enotraspalabras,Maquiaveloeraunescritorpolticoqueanalizabasupropiaexperienciapolticayquereflexionabaapartirdeella.Adems,siqueremosentenderElprncipe,debemospensarquineraMaquiaveloen1513y1514.Unhombrederrotado,herido,desconsolado.EsoesesencialparacomprenderElprncipe.Entrenoviembreydiciembrede1512,Maquiaveloperdisutrabajo,suposicinsocial,suprestigioysobretodolaposibilidaddepracticarsuverdaderavocacin:laactividadpoltica.Esehombre,recluidoenlasoledaddesucasadecampoenSantAndreainPercussina,escribeElprncipe.Eselibroloobligabaaintentarserotravezlmismo,unapersonadedicadaalasgrandesideasdelapoltica.Enresumen,diraquelaexperienciapersonaldeMaquiaveloesimportanteparaentenderElprncipeendosdirecciones.Enprimerlugar,porelvalorquetienesuexperienciaprofesionalcomofuncionarioactivoydealtagraduacin.Y,porotraparte,eraunhombrequeintentabaredimirseescribiendoElprncipe,untextoquetratadelaredencindeItalia.
HadichoqueElprncipeestescritocontradostradiciones,lapolticadelosMediciylatradicinciceroniana.
MaquiavelocriticabalaformadehacerpolticadelosMediciylafilosofapolticahumanistabasadaenCicern.EnelcasodelosMedici,criticabalapolticadelamiguismoydelpatronazgo,ascomolaprcticaderepartirfavores:dardineroalosamigos,ayudarlescondonativos,echarlesunamanocuandotenanproblemasconlaleyyconcederdistincionespblicasacambiodelealtades.MaquiavelosabaqueatravsdeesosmtodoslosMedicihabanconseguidogobernarFlorenciadurantesesentaaos,entre1434y1494.Quhabaportantodemaloenesapoltica?ElobjetivodeMaquiaveloalescribirElprncipeera
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 6/9
motivar,educareinspiraraunredentordeItalia,unpolticocapazdehacergrandescosas,nounlderhbilyastutoquesupieracrearunarplicadeunrgimencaprichosocomoelquelosMedicihabanestablecidoenFlorencia.LaformadepracticarlapolticadelosMedicieracaprichosa,mezquinaeindigna,yresultabatotalmenteincapazdeafrontarlosproblemasdeItalia.OcurrealgoparecidoconlaotratradicinquecriticaMaquiavelo,latradicinhumanistayparticularmentelaciceroniana.Elargumentoesbienconocido.SegnQuentinSkinner,Elprncipecriticaelprincipiohumanistaquedicelosiguiente:siunprncipequierepreservarsuEstadoylagloria,nodebeviolarlosprincipiosdelahonestidad.Enconcreto,lahumanidad,lajusticia,laliberalidadylaclemencia.Maquiaveloescribeque,siunprncipesigueentodaslascircunstanciaselprincipiodelahonestidadnoconservarsuEstadoniobtendrlagloria:alcontrario,perdersuEstadoyserolvidadooculpadoporsusacciones.Creoqueescierto,perohayquetenerencuentaundatoimportante:Maquiavelonotenaasualcanceloslibrosdeesoshumanistas.Sencillamente,nopodahaberlosledo.Portanto,loqueestabacriticandoeraellenguajeciceronianoyhumanistaquecirculabaafinalesdelsigloXVycomienzosdelsigloXVIenFlorencia.Sabemosqueenlasreunionespblicas,enconsejosdeliberativosdelarepblicadeFlorencia,losciudadanosymagistradosusabanamenudoargumentosciceronianos.EseltipodelenguajequecriticabaMaquiavelopretendarevisareselenguajeparaformaroeducaraunpolticocapazderealizaresaarduatareadelaunificacinitaliana.NohayqueolvidarqueelgranhroedeElprncipeesMoiss:unlderquecometiactoscruelesafindealcanzarelobjetivoderedimiralosjudosdelaesclavitudenEgiptoyllevarloshacialatierraprometida.
OtrodelosaspectoscontrovertidoseslarazndeEstado.
S,peroMaquiavelonuncautilizalaexpresinrazndeEstado.EstesintagmaapareciporprimeravezenlateorapolticaenunaobradeGuicciardini,DilogosobreelgobiernodeFlorencia,compuestaentre1521y1524.CuandoMaquiavelodicequeesposiblequeelgobernante,ellderoelfundadornecesiteviolarlosprincipiosdeintegridad,humanidad,liberalidadyclemencia,nohablademaneraabstractanoestablecelateoradelarazndeEstado.Simplemente,escribequelaprctica,laexperienciapolticaconcreta,muestraquehaycircunstanciasenlasqueelprncipedebeactuarinmoralmente.LadiferenciaentreMaquiaveloylateoradelarazndeEstadoquehizoclebreGiovanniBoteroensulibroDellaragiondiStato,publicadoenVeneciaen1589,esque,segnlateora,unpolticotienederechoausarcualquiermedioparaconservarelEstadoyaumentarsupoder.ParaMaquiavelo,elprncipenotieneesederechoselepudeexcusarsirealmenteseveobligadoarecurriramediosinmorales.Pordecirlodelaformamssencillaposible,lateoradelarazndeEstadojustificatodaslasaccionesdelosprncipes,siempreycuandoestosactenparaprotegerelpoderdelEstado.ElargumentodeMaquiaveloesmuchomsrestrictivo,yseprestamuchomenosadaralosprncipesunajustificacinparadesviarsedeprincipiosmorales.
Paramuchos,Maquiavelo,comoHobbes,seraunodelospadresdelpensamientopolticorealista.
TodoelmundodicequeMaquiaveloesunpensadorpolticorealista.Yodiraquesurealismoeramuyespecial.Erarealistaenelsentidodequesabaqueparaserefectivoenpolticadebestenerencuentalarealidadpoltica,lasfuerzasdisponibles,lanaturalezaylafuerzadetusenemigos,lacalidadycantidaddetusrecursos.Tambinloeraporquecomprendaloimportantequeeselejrcitoenlapoltica.Pero,sinosfijamos,legustabaimaginarrealidadesqueeranmuydiferentesalarealidaddesupoca.ElejemplomsclaroeslaexhortacinalfinaldeElprncipe,dondeseanimaaliberarItaliadelosbrbaros.En
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 7/9
1513,laideadeliberaryunificarItalianoeranadarealista.TampocoloeranresucitarlavirtudmilitarromanayregenerarlavirtudcvicaenItalia,ambasaccionesqueMaquiaveloconsiderabaposibles.Portanto,sieraunrealistaeraunrealistaconmuchaimaginacin.Unhombrealquelegustabatenerideasgrandiosas,yhacerlasrealidad.
EnLasonrisadeMaquiavelo,describealautordeElprncipecomounhombreaficionadoalaamistadylasbromas,alaescrituradecomediasyversosburlescos.Almismotiempo,tenaunavisinbastantesperadelanaturalezahumana.Deca,porejemplo,queloshombressondesagradecidos,simuladoresymentirososquerehyenelpeligroysoncodiciosos.
Maquiaveloeraunhombrecapazdecombinarlalevedadylagravedad.Sabadivertirse,legustabalatransgresin,disfrutabaescribiendocomedias.Perotambinpodasermuyserio,extremadamentegrave.Cuandohablabadepecadosveniales,deasuntoscotidianos,dedebilidadeshumanascomoloscelos,unamorexcesivoporlasmujeres,laavariciaolavanidad,estaballenodehumoryesprituldico.SusamigoslollamabanilMachia,unaapcopequehacareferenciaasuingenio.Pero,cuandoprestabaatencinacuestionespolticasserias,quetenanqueverconlalibertadyladignidaddesupas,eraserio.Amijuicio,unadelascosasquelehacengrandeessucapacidaddeserambascosas:elautordeElprncipe,DiscursossobrelaprimeradcadadeTitoLivioyDelartedelaguerra,perotambinelautordeLamandrgoraydecartasesplndidas,dondesemostrabatotalmenteamistosoydispuestoadivertirse.EraunequilibromuydifcilyenesesentidopodemosveraMaquiavelocomounautnticoprofesordeunavaliosaleccindevidaquenosotros,ennuestrapoca,parecemoshaberperdido.Enlaactualidad,tendemosaserdemasiadojuguetones,arernosdetodo,delalibertadylaopresin,elEstado,laley.Eseeselestilodelbufn,noeldelciudadano.Elestilodelciudadanoessaberrerseensumomentoysaberserseriocuandoestnenjuegoimportanteselementospolticos.
Elprncipeesunmanualdeconsejosparaunamonarqua,peroustedaseguraqueparaMaquiavelolaformaidealdegobiernoeralarepblica,yconcedaungranvaloralimperiodelaley.
AunquealgunosinvestigadoresenlosltimosaoshandichoqueMaquiavelohabaabandonadosusprincipiosrepublicanos,creoquesiguisiendorepublicanotodalavida.Esoparalsignificabaestarcomprometidoconlosprincipiosdelbiencomn,elimperiodelaleyylaparticipacinactivadelosciudadanosenladeliberacinpoltica.Eseeselncleodesurepublicanismo.Otroaspectoimportanteeralaconexinentrelibertadpoltica,virtudcvicayreligin.ParaMaquiaveloeraimposiblequeunpuebloalcanzaralalibertadsisusciudadanosnopracticabanlavirtudcvica:esdecir,oponersealacorrupcin,serviralbiencomn,resistirlosintentosdeciudadanospoderososporestablecerlatiranaycumplirsusdeberescvicos,empezandoporelpagodeimpuestosysiguiendoporelserviciomilitar.Maquiaveloesmuyclaroalrespecto:siquieresserlibre,necesitastenerloquehoyllamaramosunareligincvica.Eslonicoquedaalpueblolamotivacinnecesariaparaserbuenosciudadanos.Todoslosejemplosdebuenosciudadanosqueconoci,lasciudadeslibresdeAlemaniaolosromanosdelaAntigedad,eranreligiosos.Porsupuesto,paraMaquiaveloesetipodereliginnopodaserenmodoalgunolareligincatlicaromana.lpensabaqueelcatolicismoeraunafuerzacorruptora.Erarepublicanoporquepensabaqueungobiernorepublicanotenamscapacidaddesostenerlavirtudcvicaquelosprincipadosolasmonarquas.Lasrepblicaseranmejoresparagarantizarlalibertad,ladignidadylaprosperidad.Hayquetenerencuentaquelasrepblicasnecesitabanserfundadasoreformadasporungranlderpoltico.LateoraqueMaquiaveloproponeenEl
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 8/9
prncipelateoradelfundador,delredentorpuedeparecercontradictoriaconlaidearepublicanaexpuestaenDiscursossobrelaprimeradcadadeTitoLivio,peroenrealidadlosdoslibrossecomplementanentres.
UnodelosejesdeElprncipeeslacuestindelasarmas.PorqueratanimportanteparaMaquiaveloqueunaciudadtuvieraunamiliciapropia?
Maquiavelohabavistoen1512yluegoveraen1527,pocoantesdemorir,quesinotienesunejrcito,tepuedeinvadirunapotenciaenemiga.Y,porsupuesto,esoesunaprdidadelibertadydignidad.ParaMaquiavelo,estaeraunaclaraleccindelahistoria.Lasiguientecuestinquediscutees:qutipodeejrcitoesunbuenejrcito?Yresponde:unbuenejrcitoesunocompuestoporciudadanos.Esoimplicaqueunejrcitomercenarionoesadecuadoparadefenderlalibertadyladignidad.MaquiavelotambinsealaqueunbuenejrcitodebeestarintegradoporsoldadosycapitanestemerososdeDios,porquesoloesohacequeeljuramentoseasignificativo.Sino,eljuramentoanteDiosesirrelevante,yquieneslohacennopuedenserbuenossoldados.Lossoldadosdebenobedecerlasleyesdelarepblicayrespetarlasnormasdelaguerra.Unejrcitociudadanodebesercapazdelucharconvalenta,perotambinhaderesultarfiabledesdeunpuntodevistapoltico.AMaquiavelolepreocupabalafiabilidaddelejrcitoentodoslosaspectos.
SelehareprochadoaMaquiaveloqueprestarapocaatencinalosaspectoseconmicosyquesubestimaselaimportanciadelastransformacionestecnolgicas.
Escierto.Maquiaveloeratotalmenteineptoparahablardenegocios.Diceabiertamenteenunacartaqueeraincapazdehablardelabanca,losbeneficiosylasprdidas.Tambintendaainfravalorarlaimportanciadelosfactoreseconmicos.Porejemplo,sealaqueeldineronoesunasuntoesencialdelaguerra:esunaideabastantediscutible.Otraconsideracinquepresentaesquesiereslibreesprobablequeprosperes.Tambinsabemosqueensupropiavidafracascomohombredenegocios.Todaslasactividadeseconmicasqueintentfueronundesastre.Eraunhombrequegastabaeldineroquetena.Nohaydudadeque,siqueremosuntericopolticoqueseaconscientedelaimportanciadelaeconomayqueexpliquecmofunciona,debemosbuscarenotraparte.AMaquiaveloleinteresalapolticaconmaysculas.Laactividadempresarialylascuestioneseconmicaserandeimportanciasecundariaparal.
AdmirabaaalgunosfundadoresdereligionescomoMoiss,perofuemuycrticoconmuchosaspectosdelcristianismo.
MaquiavelolanzacontralaIglesiacatlica,contraRomayelaltoclero,dosseriasacusaciones.Enprimerlugar,quelaIglesiacatlicaromanahabadivididoItalia.MaquiavelocreaqueItaliaseguadivididaporquelaIglesiahabasidohostilalaunificacin.Adems,considerabaqueporculpadelaIglesia,Italiasehabaquedadodbilysinreligin.LaIglesia,queeralamayorfuerzareligiosadelapoca,habaconvertidoalositalianosengentenoreligiosa,gentesinfe,pocofiable,desagradable,incapaz...Esosignificadbil.OtraacusacinseencuentraenelsegundolibrodelosDiscursossobrelaprimeradcadadeTitoLivio,dondeMaquiavelodicequelareligincatlicaprivaalossereshumanosdelafortalezanecesariapararesistirfrentealaopresin.EsaeralaconclusinquesacabaMaquiavelodesuanlisisdelasituacinreligiosadeItaliaydelmundomoderno.Esperabaquesurgiesealguienquedevolvieralareliginasusprincipiosfundadores.Loquesegnlestabamalnoeraelcristianismoens,sinolainterpretacinquelaIglesiacatlicahabaimpuestodurantesiglos.Maquiaveloesperaba,creoyo,verunareformareligiosa.
6/26/2015 EntrevistaaMaurizioViroli
http://www.letraslibres.com/print/106437 9/9
IsaiahBerlinescribique,alestablecerunaseparacinentremoralypoltica,Maquiavelocreunadoblevaysentlasbasesdeunliberalismoquequiznolehabragustado.Habrasido,sinpretenderlo,unodelosfundadoresdelpluralismo...
Conozcoesaidea,expuestaenunensayoimportantsimo,LaoriginalidaddeMaquiavelo,peronomeconvence,porqueMaquiavelonoerapagano.Noproponaunavisinpaganadelamoralidad.NohaynadaenlostextosdeMaquiaveloqueapoyeesaidea.MaquiavelobuscabaelrenacimientodeuncristianismocvicoyrepublicanoquehabaexistidoenFlorenciayquesebasabaenelsiguienteprincipio:siquieresserunbuencristiano,debesserunbuenciudadano,alguiendispuestoaserviralbiencomn.ComoelobjetivodeMaquiaveloeraayudaradarformaabuenosciudadanos,ycomosabaqueafindecrearbuenosciudadanospuedesutilizarlareligincristianabieninterpretada,nonecesitabasoarconlaresurreccindelpaganismo.Eltipodecristiandadrepublicanaincorporabaalgunasdimensionesdelasreligionespaganas.Peroeracristiana,nopagana.
Enmuchascosas,nuestromundoparecedistintoaldeMaquiavelo.Elniveldeagresividadpolticahadisminuidoengrandespartesdelplaneta.Lasdemocraciasmodernas,frgileseimperfectas,permitenquelaparticipacinpolticadelosciudadanos,latransparenciayelimperiodelaleyseanmuchomayoresqueensustiempos.EnqusentidonossiguensirviendolasreflexionesdeElprncipe?
Nossiguensirviendo,yesperemosquelosiganhaciendo,porqueesunlibroquehabladelaredencinpoltica:delasaccionespolticasparareformarunordenpolticoexistente,necesariasparaliberaraunpueblodelaopresinolacorrupcin,paraquelossereshumanosvivanunavidadigna.Esunlibrosobrelagranpoltica,sobreelredentor.Laverdaddellibroseencuentraenelltimocaptulo.Hanpasadoquinientosaos,peroesetratadohabladeunaaspiracinduraderaypersistentedelossereshumanos:laaspiracindeparticiparenlaredencinpoltica.Lderestotalitarioshantomadoelpoderpresentndosecomoredentores,perolaideadeMaquiavelonotienenadaqueverconeltotalitarismo.Aunquelaredencinpolticaseproducemuypocasveces,esunaaspiracinquetodavaexiste.QuenosdejasedeinteresarElprncipesignificaraqueesaaspiracinyanoestpresenteennuestroescenariomoraleintelectual.Seraundatriste,peroestoyconvencidodequeellibrodeMaquiavelopermanecervivomuchotiempo.~
Irarriba[11]