Vlerësimi dhe menaxhimi i risqeve natyrore dhe ...doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/uploads/2016/09/Ermira-Jashiku… · Përbërja e prodhimit të përgjithshëm industrial të

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË

DEPARTAMENTI I GJEOGRAFISË

D I S E R T A C I O N

VLERËSIMI DHE MENAXHIMI I RISQEVE NATYRORE DHE ANTROPOGJENE

NË RRETHIN E KORÇËS DHE TË DEVOLLIT

Punoi Udhëheqës shkencor

M.sc. Ermira JASHIKU Prof. dr. Vasil TROJANI

Tiranë, 2016

Vlerësimi dhe menaxhimi i risqeve natyrore dhe antropogjene në rrethin e Korçës dhe të Devollit E. Jashiku

ii

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË

DEPARTAMENTI I GJEOGRAFISË

D I S E R T A C I O N

VLERËSIMI DHE MENAXHIMI I RISQEVE NATYRORE DHE ANTROPOGJENE

NË RRETHIN E KORÇËS DHE TË DEVOLLIT

Përgatitur nga:

M.sc. Ermira JASHIKU

Në kërkim të gradës

“Doktor i Shkencave” në Gjeografi

Përgatitur nën udhëheqjen shkencore të Prof. dr. Vasil TROJANI

Mbrohet_______________2016, para jurisë së përbërë nga:

1._____________________________ Kryetar

2._____________________________ Anëtar (oponent)

3. _____________________________ Anëtar (oponent)

4._____________________________ Anëtar

5. _____________________________ Anëtar

Tiranë, 2016


iii

Mirënjohje

Mirënjohje dhe falënderim të drejtpërdrejtë për ndihmën profesionale e shkencore të gjithë atyre që më ndihmuan të realizoj këtë punim doktorature. Dua të falenderoj në mënyrë të veçantë udhëheqësin tim Prof. dr Vasil Trojani, i cili më ka ndihmuar në realizimin e këtij punimi. Me profesionalizmin dhe durimin e tij, më ka dhënë këshillat e duhura deri në përfundimin e kësaj pune studimore

Së dyti, falenderoj në mënyrë të veçantë institucionin ku unë punoj, Universitetin “Fan. S. Noli” të Korçës, drejtuesit e tij, të cilët më kanë nxitur, ndihmuar dhe mirëkuptuar gjatë kohës që kam qenë pjesë e procesit të doktoraturës, duke më krijuar hapësirat e nevojshme në realizimin e këtij punimi.

Falenderime shkojnë për të gjithë profesorët e Departamentit të Gjeografisë në Universitetin e Tiranës, për ndihmesën e pakursyer në lidhje me këshillat dhe literaturën në funksion të temës.

Falenderoj kolegët dhe miqtë e mi në Departamentin e Histori- Gjeografisë, për mbështetjen dhe inkurajimin në realizimin e këtij studimi. Në mënyrë të veçantë falenderoj familjen time, e cila është përkujdesur, duke më dhënë mbështetjen maksimale për punimin dhe përfundimin e desertacionit.

Faleminderit !


iv

Lista e shkurtesave

AMM Agjensia për Mbrojtjen e Mjedisit

AMP Agjensia e Mjedisit dhe e Pyjeve

ARM Agjensia Rajonale e Mjedisit

BB Banka Botërore

BE Bashkimi Europian

CRED Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (Qendra

Kërkimore mbi Epidemiologjinë nga Fatkeqësitë)

IMK Inspektoriati Mjedisor Kombëtar

IMK Inspektoriati Mjedisor Kombëtar

INSTAT Instituti i Statistikave

IRJM Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë

KFW Banka Gjermane për Zhvillim, KfW Bankengruppe (Kreditanstalt für

Wiederaufbau)

KKKBNK Konventa Kuadër e Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike

KRRTRSH Këshilli i Rregullimit të Territorit të Republikës së Shqipërisë

MBU Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit

MMPAU Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave

MNBK Mbetje të Ngurta Bashkiake/Komunale

NNAA Konventa mbi Ndotjen Ndërkufitare Afatgjatë të Ajrit

NNAA Ndotjen Ndërkufitare Afatgjatë të Ajrit

OJF Organizata Jofitimprurëse

PKEC Plani Kombëtar për Emergjencat Civile

PKMM Plani Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve

PMNZSH Policia e Mbrojtjes nga Zjarri dhe Shpëtimit

REC Regional Environmental Center (Qendra Rajonale e Mjedisit)

SKMMN Strategjia Kombëtare për Menaxhimin e Mbetjeve të Ngurta

TAP Trans Adriatik Pipeline (Gazsjellësi i Trans Adriatikut)

UNDP United Nations Deveploment Programe (Programi për Zhvillim i

Kombeve të Bashkuara)

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

VNM Vlerësimi i Ndikimit në Mjedis


v

Lista e hartave

Harta 1. Harta fizike e rrethit të Korçës dhe të Devollit...............................................3

Harta 2. Harta e ndarjes klimatike të rrethit të Korçës dhe të Devollit........................4

Harta 3. Harta pedologjike e rrethit të Korçës dhe të Devollit.....................................6

Harta 4. Harta administrative e rrethit të Korçës dhe të Devollit 2014 ......................... 9

Harta 5. Harta gjeologjike e rrethit të Korçës dhe të Devollit ..................................... 25

Harta 6. Harta e shpërndarjes së pasurive nëntokësore të zonës Korçë- Devoll .......... 26

Harta 7. Harta e copëtimit vertikal të rrethit të Korçës dhe të Devollit ....................... 36

Harta 8. Harta e copëtimit horizontal të rrethit të Korçës dhe të Devollit ................... 37

Harta 9. Akset e rrezikuara nga bllokimi i borës dhe mundësitë e rënies së orteqeve në

zonën Korçë-Devollit ................................................................................................. 140

Harta 10. Përmbytjet në rrethin e Korçës dhe të Devollit 2010-2015 ....................... 143

Harta 11. Pyjet e prekura nga procesonaria në rrethin e Korçës dhe të Devollit ....... 150

Harta 12. Prerjet e paligjshme në zonën Korçë-Devollit.......................................... 150

Harta 13. Pyjet e prekura nga zjarret në rrethin e Korçës dhe të Devollit................. 150


vi

Lista e tabelave

Tabela 1. Gjatësia e kufirit të zonës Korçë –Devoll......................................................2

Tabela 2. Ecuria e numrit të popullsisë për periudhën 1945-1990.............................11

Tabela 3. Ecuria e numrit të lindjeve të gjalla gjatë periudhës 1955-1980 .................. 12

Tabela 4. Ecuria e numrit të vdekjeve gjatë periudhës 1955-1980 .............................. 13

Tabela 5. Shpërndarja e popullsisë sipas vendbanimeve (1945-1990)........................14

Tabela 6. Ecuria e numrit të popullsisë gjatë periudhës 1990-2014 ............................ 15

Tabela 7. Ecuria e numrit të lindjeve gjatë periudhës 2005-2009 ............................... 15

Tabela 8. Struktura e tokës në rrethin e Korçës dhe të Devollit .................................. 16

Tabela .9. Përbërja e prodhimit të përgjithshëm industrial të rrethit Korçë 1975-1980

...................................................................................................................................... 17

Tabela 10. Të ardhurat sipas degëve të ekonomisë (në %) .......................................... 18

Tabela 11. Përbërja e prodhimit të përgjithshëm industrial në rrethin Korçë 1960-1984

...................................................................................................................................... 19

Tabela 12. Prodhimi i përgjithshëm bujqësor në rrethin Korçë (me çmimet e 1981, në

miliona lek) .................................................................................................................. 19

Tabela 13. Struktura e sipërfaqes së tokës ................................................................... 20

Tabela 14. Sipërfaqja e mbjellë e tokës bujqësore gjatë periudhës 2010-2013 ........... 20

Tabela 15. Sipërfaqja e tokës, aftësitë ujitëse dhe sipërfaqet faktike të ujitura për vitin

2010.............................................................................................................................. 21


2011.............................................................................................................................. 21


2012.............................................................................................................................. 21

Tabela 18. Ecuria vjetore e rrezatimit të përgjithshëm diellor ..................................... 68

Tabela 19. Numri mesatar i ditëve pa diell. Viti 1991 ................................................. 69

Tabela 20. Mesatarja mujore e rrezatimit diellor në k.kal./cm2 ................................... 69


vii

Tabela 21. Sasitë mujore të rrezatimit të përgjithshëm për vitin 1990 (këh/m2 muaj) 70

Tabela 22. Zgjatja faktike e diellëzimit (orë) për periudhën 1956-1985 ..................... 71

Tabela 23. Vlerat e vranësirës për mesataren shumëvjeçare, rajoni i Korçës .............. 71

Tabela 24. Vranësira mesatare në rrethin e Korçës dhe të Devollit për periudhën

(1951-1980).................................................................................................................. 72

Tabela 25. Numri mesatar i ditëve të vranëta për vitin 1990 ....................................... 73

Tabela 26. Numri mesatar i ditëve të kthjellta për vitin 1990.....................................73

Tabela 27. Temperaturat mesatare të ajrit për stacionin e Korçës gjatë viteve 1951-

1968.............................................................................................................................. 75

Tabela 28. Vlerat mesatare shumëvjeçare mujore të temperaturës 1951-1985 ........... 75

Tabela 29. Temperaturat maksimale absolute sipas datave për vitet 1961- 1968 ....... 76

Tabela 30. Temperaturat mesatare sipas muajve për periudhën 1985- 1990 për qytetin

e Korçës ....................................................................................................................... 76

Tabela 31. Temperaturat mesatare sipas muajve në qytetin e Korçës për vitin 2002 . 77

Tabela 32. Temperaturat mesatare sipas muajve në qytetin e Korçës për vitin 2005 .. 78

Tabela 33. Ecuria e temperaturave gjatë vitit 2007 ..................................................... 78

Tabela 34. Ecuria e temperaturave gjatë vitit 2010 ..................................................... 79

Tabela 35. Minimumi absolut i temperaturës së ajrit në °C (1951-1980) ................... 81

Tabela 36. Temperaturat minimale absolute e detajuar sipas datave për vitet 1961-

1968.............................................................................................................................. 82

Tabela 37. Temperaturat maksimale dhe minimale 1980-1985 ................................... 82

Tabela 38. Probabiliteti i vlerave maksimale vjetore të temperaturës së ajrit ............. 83

Tabela 39. Probabiliteti i vlerave minimale vjetore të temperaturës së ajrit ............... 83

Tabela 40. Temperaturat për mbirjen dhe formimin e organeve riprodhuese për disa

kultura që rriten në zonën Korçë- Devoll .................................................................... 89

Tabela 41. Temperaturat optimale të llojeve të ndryshme të perimeve ....................... 90

Tabela 42. Numri i ditëve me lagështirë (30%, 50% dhe 70%) .................................. 91

Tabela 43. Tensioni mesatar i avujve të ujit në mb (1951-1980) ................................ 91


viii

Tabela 44. Lagështira relative mesatare e ajrit në % ................................................... 92

Tabela 45. Numri i ditëve me lagështirë relative (1951- 1980) në qytetin e Korçës ... 92

Tabela 46. Densiteti mesatar i lagështirës së ajrit në mb (1951-1980) ........................ 93

Tabela 47. Vlera mesatare e reshjeve sipas muajve ..................................................... 94

Tabela 48. Mesataret mujore dhe vjetore të reshjeve në fushën e Korçës për periudhën

1931-1975 .................................................................................................................... 95

Tabela 49. Reshjet atmosferike për vitet 1961- 1968 .................................................. 97

Tabela 50. Reshjet atmosferike maksimale brenda 24-orëve për vitet 1961- 1968 ..... 98

Tabela 51. Mesatarja mujore e reshjeve në mm (1951-1980) ..................................... 98

Tabela 52. Numri mesatar i ditëve me reshje ≥ 0.1 mm .............................................. 99

Tabela 53. Sasia e reshjeve sipas muajve për vitet 1985- 1990 në qytetin e Korçës ... 99

Tabela 54. Ecuria e reshjeve gjatë vitit 2002 ............................................................. 100




Tabela 58. Numri i ditëve me breshër në stacionin e Korçës .................................... 103

Tabela 59. Data e fillimit dhe mbarimit me brymë, numri mujor dhe shuma vjetore për

periudhën 1955-1968 ................................................................................................. 106

Tabela 60. Rastisja e drejtimeve të erërave të nxehta dhe të thata për periudhën prill-

tetor 1961-1977 .......................................................................................................... 110

Tabela 61. Numri i ditëve me erëra të nxehta dhe të thata për periudhën prill- shtator

gjatë viteve 1961- 1977 .............................................................................................. 110

Tabela 62. Sasitë vjetore të orëve me erëra të nxehta dhe të thata me siguri të

ndryshme në % ........................................................................................................... 111

Tabela 63. Vazhdueshmëria e erërave të nxehta dhe të thata në orë për siguri të

ndryshme në % ........................................................................................................... 111

Tabela 64. Rastisja e shpejtësisë së erës sipas drejtimit për stacionin e Korçës ....... 112.

Tabela 65. Shpejtësia mesatare vjetore e erës sipas drejtimeve në m/s.....................112


ix

Tabela 66. Rastisja e shpejtësisë së erës në stacionin e Korçës.................................113

Tabela 67. Shpejtësitë maksimale të erës me periudhë përsëritje të ndryshme për

stacionin e Korçës ...................................................................................................... 113

Tabela 68. Numri i ditëve me shtresë bore për vitet 1961- 1980 ............................... 114

Tabela 69. Përqindja e sipërfaqes së vendit sipas numrit të ditëve të njëpasnjëshme me

mbulesë bore .............................................................................................................. 115

Tabela 70. Struktura e kallamishteve të Prespës së Vogël (2012) ............................. 124

Tabela 71. Përmbytjet dhe dëmet në vitin 2010 në rrethin e Korçës ......................... 128

Tabela 72. Dëmet nga përmbytjet sipas komunave, rrethi Korçë për vitin 2015 ...... 129

Tabela 73. Prurjet maksimale në disa akse të lumit Devoll dhe të Dunavecit me siguri

të ndryshme ................................................................................................................ 131

Tabela 74. Sipërfaqet pyjore në ha (hektarë) për rrethin e Korçës dhe Devollit ....... 135

Tabela 75. Sipërfaqet pyjore 1998-2015 .................................................................... 136

Tabela 76. Prekja, përhapja dhe dëmi i shkaktuar nga sëmundjet në llojet përkatës . 139

Tabela 77. Sipërfaqet e dëmtuara nga procesionaria gjatë vitit 2012 ........................ 139

Tabela 78. Prerjet paligjshme për periudhën 2005-shtator 2012 ............................... 142

Tabela 79.Procedime penale për periudhën 2005-2012 ............................................ 143

Tabela.80. Procedime administrative për periudhën 2005-2012 ............................... 144

Tabela 81. Rastet e zjarreve në pyje në vitet 1992 – 2002 ........................................ 145

Tabela 82. Rastet e zjarreve sipas ekonomive pyjore në vitet 2002 – 2007 .............. 146

Tabela 83. Rastet e zjarreve sipas ekonomive pyjore në vitin 2007 ......................... .147

Tabela 84. Rastet e zjarreve në pyje sipas ekonomive pyjore në vitet 2008-2012 .... 148

Tabela 85. Sipërfaqet pyjore të përfshira nga zjarri në vitin 2015............................ 149

Tabela 86. Përmirësimet pyjore në ha për rrethin e Korçës në vitet 1965-1990 ....... 150

Tabela 87. Sipërfaqet e pyllëzuara për rrethin e Korçës gjatë viteve 1965 – 1990 ... 151

Tabela 88. Cilësia e ajrit sipas elementëve ndotës në mg/m3 .................................... 156

Tabela 89. Monitorimi i radonit në ajrin e ambjenteve të brendshme. Qyteti Korçës

.................................................................................................................................... 157


x

Tabela 90. Vlerat e ndotjes akustike në qytetin e Korçës, viti 2005 .......................... 159

Tabela 91. Vlerat e ndotjes akustike në qytetin e Korçës, viti 2006 .......................... 159

Tabela 92. Ndotja akustike në qytetin e Korçës në vitin 2011 .................................. 159

Tabela 93. Monitorimi i radonit në ujin e pijshëm , viti 2003 ................................... 161

Tabela 94. Monitorimi i Rodonit në ujin e pijshëm 2005-2006 ................................ 161

Tabela 95. Sëmundshmëria kronike në rrethin e Devollit në periudhën 2005-2014 . 164

Tabela 96. Sëmundshmëria kronike në rrethin e Korçës në periudhën 2005-2014 ... 165

Tabela 97. Gjenerimi i mbetjeve urbane dhe inerte gjate viteve 2003-2011 ............. 168

Tabela 98. Vlerësimi i sasisë së mbeturinave në qytetet krysore .............................. 172


xi

Lista e grafikëve

Grafiku 1. Klasifikimi i risqeve.............................................................................xxxii

Grafiku 2. Ecuria e numrit të popullsisë për periudhën 1923-1927............................10

Grafiku 3. Ecuria e numrit të popullsisë 1945-1990 .................................................... 12

Grafiku 4. Ecuria e lindjeve dhe vdekjeve gjatë periudhës 1955-

1980..............................................................................................................................13

Grafiku 5. Shpërndarja e popullsisë sipas vendbanimeve (1945-1990).......................14

Grafiku 6. Ecuria e numrit të lindjeve dhe të vdekjeve gjatë periudhës 2005-

2009..............................................................................................................................16

Grafiku 7. Përbëja e prodhimit të përgjithshëm industrial të rrethit Korçë..................18

Grafiku 8. Sipërfaqja e mbjellë e tokës bujqësore gjatë periudhës 2010-2013............21

Grafiku 9. Ecuria vjetore e rrezatimit të përgjithshëm diellor ............................. ........68

Grafiku 10. Numri mesatar i ditëve pa diell. Viti 1991 ............................................... 69

Grafiku 11. Mesatarja mujore e rrezatimit diellor në k.kal./cm2 ................................. 70

Grafiku 12. Sasitë mujore të rrezatimit të përgjithshëm për vitin 1990 (këh/m2 muaj)

...................................................................................................................................... 70

Grafiku 13. Zgjatja faktike e diellëzimit (orë) për periudhën 1956-1985 .................... 71

Grafiku 14. Vlerat e vranësirës për mesataren shumëvjeçare, rajoni i Korçës ............ 72

Grafiku 15. Vranësira mesatare në zonë Korçës-Devollit për vitet 1951-1980 ........... 72

Grafiku 16. Numri mesatar i ditëve të vranëta për vitin 1990.................................... 73

Grafiku 17. Numri mesatar i ditëve të kthjellta për vitin 1990 .................................... 74

Grafiku 18. Temperaturat mesatare të ajrit për stacionin e Korçës gjatë viteve 1951-

1968.............................................................................................................................. 75

Grafiku 19. Vlerat mesatare shumëvjeçare mujore të temperaturës 1951-1985 .......... 75

Grafiku 20. Temperaturat maksimale absolute sipas datave për vitet 1961- 1968 ...... 76


xii

Grafiku 21. Temperaturat mesatare sipas muajve për periudhën 1985- 1990 për

qytetin e Korçës ........................................................................................................... 77

Grafiku 22. Temperaturat mesatare për vitin 2002 për qytetin e Korçës...................77

Grafiku 23. Temperaturat mesatare sipas muajve në qytetin e Korçës për vitin 2005 78

Grafiku 24. Ecuria e temperaturave gjatë vitit 2007 .................................................... 79

Grafiku 25. Ecuria e temperaturave gjatë vitit 2010 .................................................... 79

Grafiku 26.Temperaturat minimale absolute sipas datave për vitet 1951- 1980 ......... 81

Grafiku 27.Temperatura minimale absolute e detajuar sipas datave për vitet 1961-

1968..............................................................................................................................82

Grafiku 28.Temperaturat maksimale dhe minimale 1980-1985 ................................. 83

Grafiku 29. Probabiliteti i vlerave maksimale vjetore të temperaturës së ajrit ............ 83

Grafiku 30. Temperatura e tokës në 0C për mbirjen .................................................... 89

Grafiku 30.1. Temperatura e tokës në 0C për formimin e organeve riprodhuese ........ 89

Grafiku 31. Temperaturat optimale të llojeve të ndryshme të perimeve ..................... 90

Grafiku 32. Numri i ditëve me lagështirë (30%, 50% dhe 70%) ................................. 91

Grafiku 33. Tensioni mesatar i avujve të ujit në mb (1951-1980) ............................... 92

Grafiku 34. Lagështira relative mesatare e ajrit në % .................................................. 92

Grafiku 35. Numri i ditëve me lagështirë relative (1951- 1980) në qytetin e Korçës . 93

Grafiku 36. Densiteti mesatar i lagështirës së ajrit në mb (1951-1980) ...................... 93

Grafiku 37. Vlera mesatare e reshjeve sipas muajve ................................................... 95

Grafiku 38. Mesataret mujore dhe vjetore të reshjeve në fushën e Korçës për

periudhën 1931-1975 ................................................................................................... 95

Grafiku 38.1. Mesataret mujore dhe vjetore të reshjeve në fushën e Korçës për

periudhën 1931-1975. Stacioni Korçë ......................................................................... 96


periudhën 1931-1975. Stacioni Maliq.......................................................................... 96


periudhën 1931-1975. Stacioni Sheqeras .................................................................... 96


xiii


periudhën 1931-1975. Stacioni Zvirinë ....................................................................... 96

Grafiku 39. Reshjet atmosferike për vitet 1961- 1968 ................................................. 97

Grafiku 40. Reshjet atmosferike maksimale brenda 24-orëve për vitet 1961- 1968 ... 98

Grafiku 41. Mesatarja mujore e reshjeve në mm (1951-1980) .................................... 98

Grafiku 42. Numri mesatar i ditëve me reshje ≥ 0.1 mm ............................................ 99

Grafiku 43. Sasia e reshjeve sipas muajve për vitet 1985- 1990 në qytetin e Korçës100

Grafiku 43.1. Sasia vjetore e reshjeve për vitet 1985- 1990 në qytetin e Korçës ...... 100

Grafiku 44. Ecuria e reshjeve gjatë vitit 2002 ........................................................... 101




Grafiku 48. Numri i ditëve me breshër në stacionin e Korçës ................................... 103

Grafiku 49. Numri i ditëve me brymë, sipas muajve për periudhën 1955-1968 ...... 107

Grafiku 50. Rastisja e drejtimeve të erërave të nxehta dhe të thata për periudhën prill-

tetor 1961-1977 .......................................................................................................... 110

Grafiku 51. Numri më i madh i ditëve me erëra të nxehta dhe të thata për periudhën

prill- shtator gjatë viteve 1961- 1977 ......................................................................... 111

Grafiku 52. Sasitë vjetore të orëve me erëra të nxehta dhe të thata me siguri të

ndryshme në % ........................................................................................................... 111

Grafiku 53. Vazhdueshmëria e erërave të nxehta dhe të thata në orë për siguri të

ndryshme në % ........................................................................................................... 112

Grafiku 54. Rastisja e shpejtësisë së erës sipas drejtimit për stacionin e Korçës

........................................................................................................................112

Grafiku 55. Shpejtësia mesatare vjetore e erës sipas drejtimeve në m/s ................... 113

Grafiku 56. Rastisja e shpejtësisë së erës në stacionin e Korçës ...............................113

Grafiku 57. Shpejtësitë maksimale të erës me periudhë përsëritje të ndryshme për

stacionin e Korçës ...................................................................................................... 114


xiv

Grafiku 58. Numri i ditëve me shtresë bore për vitet 1961- 1980 ............................. 115

Grafiku 59. Përqindja e sipërfaqes së vendit sipas numrit të ditëve të njëpasnjëshme

me mbulesë bore ........................................................................................................ 116

Grafiku 60. Struktura e kallamishteve të Prespës së Vogël (2012)........................... 124

Grafiku 61. Prurjet maksimale në disa akse të lumit Devoll dhe të Dunavecit me siguri

të ndryshme ................................................................................................................ 132

Grafiku 62. Sipërfaqet pyjore në ha (hektarë) për rrethin e Korçës dhe Devollit ...... 135

Grafiku 63. Sipërfaqet pyjore në ha gjatë viteve 1998, 2005, 2015 për rrethin e

Korçës dhe Devollit....................................................................................................136

Grafiku 64. Monitorimi i radonit në ajrin e ambjenteve të brendshme. Qyteti Korçës

.................................................................................................................................... 158

Grafiku 65. Ndotja akustike në qytetin e Korçës në vitin 2011 ................................. 159

Grafiku 66. Sëmundshmëria në rrethin e Devollit në periudhën 2005-2014 ............. 165


xv

Përmbajta e punimit

Mirënjohje .....................................................................................................................iii

Lista e hartave ................................................................................................................ v

Lista e tabelave ............................................................................................................. vi

Lista e grafikëve ............................................................................................................ xi

Përmbajta e punimit ..................................................................................................... xv

Parathënie .................................................................................................................... xix

Hyrje........................................................................................................................... xxi

II.1. Objektivat e punimit ....................................................................................... xxv

III. Metodologjia e studimit ...................................................................................... xxvi

IV. Organizimi i studimit ......................................................................................... xxvii

VI. Kufizimet e punimit ............................................................................................ xxix

VII. Koncepte dhe përkufizime në lidhje me risqet natyrore dhe antropogjene ....... xxix

VIII. Klasifikimi i rreziqeve natyrore dhe antropogjene .......................................... xxxi

KAPITULLI I. PASURITË NATYRORE DHE ZHVILLIMI SOCIAL-

EKONOMIK I RRETHIT TË KORÇËS DHE TË DEVOLLIT ............................ 1

1.1.Pozita gjeografike dhe kushtet natyrore të rrethit të Korçës dhe të Devollit ....... 1

1.1.1. Pozita gjeografike ......................................................................................... 1

1.1.2. Kushtet natyrore të rrethit të Korçës dhe të Devollit .................................... 2

1.1.2.1. Ndërtimi gjeologjik dhe pasuritë nëntokësore ....................................... 2

1.1.2.2. Veçoritë e relievit ................................................................................... 3

1.1.2.3. Veçoritë e klimës ................................................................................... 4

1.1.2.4. Veçoritë e hidrografisë ........................................................................... 5

1.1.2.5. Llojet e tokave........................................................................................ 6

1.1.2.6. Bota bimore dhe shtazore....................................................................... 7

1.2. Zhvillimet demografike të rrethit të Korçës dhe të Devollit .............................. 8

1.2.1. Historiku i popullimit dhe ndarja administrative e rrethit të Korçës dhe të

Devollit ................................................................................................................... 8

1.2.2. Lëvizja demografike e popullsisë në rrethin e Korçës dhe të Devollit ......... 9

1.2.2.1. Ecuria e numrit të popullsisë deri në vitin 1945 .................................... 9

1.2.2.2. Ecuria e numrit të popullsisë gjatë periudhës 1945-1990 .................... 11


xvi

1.2.2.3. Ecuria e numrit të popullsisë pas vitit 1990 ......................................... 14

1.3. Zhvillimi social dhe ekonomik i rrethit të Korçës dhe të Devollit .................... 16

1.3.1. Zhvillimi ekonomik para vitit 1945 ............................................................ 17

1.3.2. Zhvillimi ekonomik në vitet 1945- 1990 .................................................... 17

1.3.3. Ekonomia pas vitit 1990 ............................................................................. 20

KAPITULLI II. VLERAT DHE RISQET GJEOLOGJIKE DHE

GJEOMORFOLOGJIKE TË RRETHIT TË KORÇËS DHE TË DEVOLLIT.

......................................................................................................................................24

2.1. Veçoritë e ndërtimit gjeologjik dhe pasuritë nëntokësore ................................. 24

2.1.1. Risqet e shfrytëzimit të mineraleve dhe masat për reduktimin e pasojave

negative në mjedis ................................................................................................ 28

2.2. Evolucioni morfotektonik dhe morfoklimatik i relievit .................................... 31

2.3. Veçoritë morfologjike, morfogjenetike dhe morfometrike të zonës ................. 33

2.4. Tipet gjenetike të relievit................................................................................... 38

2.4.1. Relievi strukturor ........................................................................................ 38

2.4.2.Relievi lumor ............................................................................................... 39

2.4.3. Relievi karstik ............................................................................................ 40

.2.4.4. Relievi akullnajor ...................................................................................... 41

2.5. Njësitë morfologjike kryesore të kësaj zone ..................................................... 41

2.5.1. Vargu malor i Moravës ............................................................................... 42

2.5.2. Blloku i Malit të Thatë................................................................................ 44

2.5.3. Blloku malor i Rakickës ............................................................................. 45

2.5.4. Fusha ndërmalore e Bilishtit ....................................................................... 47

2.5.5. Fusha ndërmalore e Korçës ........................................................................ 48

2.5.6. Malësia Gorë- Vithkuq ............................................................................... 50

2.5.7. Malësia Gorë-Opar ..................................................................................... 52

2.5.8. Malësia Voskopojë- Vithkuq ..................................................................... 55

2.5.9.Sektori VL (Malësia e Voskopojës) ............................................................ 55

2.5.10. Sektori JP i Vithkuqit ............................................................................... 60

2.5.11.Lugina e Devollit të sipërm ....................................................................... 63

2.5.12. Malësia e Llapishtit .................................................................................. 64

2.5.13.Gropa e Prespës së Madhe ......................................................................... 65

2.5.14.Gropa e Prespës së Vogël .......................................................................... 65

2.5.15.Mali i Lenies .............................................................................................. 66


xvii

KAPITULLI III. VLERAT DHE RISQET E KUSHTEVE KLIMATIKE NË

RRETHIN E KORÇËS DHE TË DEVOLLIT ....................................................... 68

3.1. Rrezatimi diellor ................................................................................................ 68

3.2. Vranësira ........................................................................................................... 71

3.3.Temperaturat e ajrit ............................................................................................ 74

3.4.1. Rastisjet e temperaturave minimale absolute për pragje të ndryshme ........ 80

3.4.2. Efektet negative të temperaturave të ulëta (ngricat) në bujqësi .................. 84

3.4.3. Efekti i vlerave optimale të temperaturave në bujqësi ............................... 88

3.5. Lagështira e ajrit ................................................................................................ 91

3.6. Reshjet atmosferike ........................................................................................... 94

3.6.1. Reshjet e shiut ............................................................................................. 94

3.6.2. Breshëri dhe pasojat e tij në bujqësi në zonën Korçë- Devoll .................. 103

3.6.3. Efekti negativ i reshjeve torrenciale ......................................................... 105

3.6.4. Bryma dhe vesa ........................................................................................ 106

3.7.Erërat e dëmshme në zonën Korçë- Devoll ...................................................... 108

3.8. Reshjet e borës dhe ndikimi i tyre ................................................................... 114

3.9.Orteqet dhe rreziku i tyre në rrethin e Korçës dhe të Devollit ......................... 117

3.10.Thatësira dhe risqet e saj ................................................................................ 118

KAPITULLI IV. RRJETI HIDROGRAFIK DHE RISQET NË RRETHIN E

KORÇËS DHE TË- DEVOLLIT ........................................................................... 121

4.1. Liqenet e Prespës dhe liqeni i Gjançit ............................................................. 121

4.2. Ndikimi i devijimit të Lumit Devoll në Prespën e Vogël ............................... 123

4.3. Lumi Devoll dhe degët e tij ............................................................................. 125

4.4. Përmbytjet nga sistemi kryesor lumor ............................................................. 126

4.5. Shfrytëzimi i mineraleve inerte tek lumenjtë dhe erozioni ujor ...................... 132

KAPITULLI V. RISQET NË BIMËSI NË RRETHIN E KORÇËS DHE TË

DEVOLLIT .............................................................................................................. 135

5.1. Të dhëna të përgjithshme për bimësinë e zonës .............................................. 135

5.2. Dëmtimi i pyjeve nga faktorët natyrorë .......................................................... 138

5.3. Dëmtimet e pyjeve nga veprimtaria njerëzore ................................................ 141

5.4. Zjarret dhe efekti i tyre në bimësi ................................................................... 144

5.5. Ndikimi i elementëve klimatikë në sëmundjet e bimëve dhe pemëve frutore të

zonës ....................................................................................................................... 151


xviii

KAPITULLI VI. RISQET TEKNOLOGJIKE NË RRETHIN E KORÇËS DHE

TË DEVOLLIT ........................................................................................................ 156

6.1. Ndotja e ajrit .................................................................................................... 156

6.1.1. Ndotja akustike ......................................................................................... 158

6.2. Ndotja e ujit ..................................................................................................... 160

6.3. Ndotja e tokës .................................................................................................. 162

6.4. Epidemitë shkaqet dhe pasojat e tyre .............................................................. 163

6.5.1. Masat kundër efekteve të tyre ................................................................... 166

6.6. Ndotja e mjedisit nga mbetjet urbane .............................................................. 167

6.7. Menaxhimi i mbetjeve urbane ......................................................................... 168

6.7.1. Problemet e menaxhimit të mbetjeve urbane ........................................... 170

KAPITULLI VII. MENAXHIMI INSTITUCIONAL DHE LIGJOR I

RISQEVE NATYRORE DHE ANTROPOGJENE .............................................. 174

7.1 Konventat Ndërkombëtare dhe OJF ..................................................................... 174

7.2. Legjislacioni kombëtar dhe dispozitat ligjore për menaxhimin e risqeve natyrore

dhe antropogjene. ....................................................................................................... 175

7.3. Institucionet dhe aktorët e menaxhimit të fatkeqësive natyrore dhe antropogjene

.................................................................................................................................... 177

KONKLUZIONE ..................................................................................................... 182

REKOMANDIME ................................................................................................... 184

BIBLIOGRAFIA......................................................................................................186

Anekse ....................................................................................................................... 190


xix

Parathënie

Rrethi i Korçës dhe i Devollit si rezultat i pranisë së tokave pjellore, pasurive

ujore dhe maleve me pyje dhe kullota është populluar që në prehistori. Për këtë

dëshmojnë gjetjet arkeologjike si vendbanimi shpellor i Trenit, vendbanimi palafit i

Maliqit dhe Dunavecit, por edhe prania e një sërë tumave ku dallohet ajo e

Kamenicës. Popullimi i vazhdueshëm i kësaj zone shtonte nevojën për shfrytëzimin e

pasurive të shumta natyrore. Fillimisht ndërhyrja e njeriut në mjedis ka qenë e vogël

dhe nuk ka ndikuar në prishjen e ekuilibrit mes tij dhe natyrës. Por, me kalimin e

kohës situata filloi të ndryshojë.

Zona Korçë-Devoll ofron mundësi të shumta për zhvillim, si rezultat i

pozicionit të favorshëm gjeografik, në kufi me dy shtete, Greqinë dhe Republikën e

Maqedonisë. Ajo ka një rrjet të dendur hidrografik që ofron mundësi për zhvillimin e

aktiviteteve të shumta si zhvillimin e ekonomisë bujqësore dhe blegtorale, peshkimit

dhe turizmit. Klima e shëndetshme dhe prania e maleve ofron mundësi për zhvillimin

e turizmit malor duke përfshirë edhe sportet e ndryshme. Fushat pjellore si ajo e

Korçës dhe Bilishtit ofrojnë mundësi për rritjen e kulturave të ndryshme bujqësore.

Pavarësisht kushteve të favorshme natyrore për një zhvillim “të shëndetshëm”

social dhe ekonomik, zona në studim përballet me risqe të ndryshme, të cilat kanë

origjinë natyrore, si përmbytjet dhe tërmetet. Këtu mund të përmendet tërmeti i

Korçës në 28 janar 1931, tërmeti i 26 majit 1960, tërmeti i 28 gushtit 2008 dhe

tërmeti i Babanit në 11 Shtator 2010.

Vërshimet e lumit Devoll kanë shkakuar përmbytje të vazhdueshme sidomos në

ish-kënetën e Maliqit duke shkaktuar dëme të mëdha në ekonominë bujqësore. Duke

iu referuar të dhënave, përmendim përmbytjet e qershorit 1957, nëntorit 1960, dimri i

viteve 1962- 1963; 1971; 2002-2003, 2009-2014. Përmbytja e janarit 2010 shënon

edhe përmbytjen më të madhe me një sipërfaqeje prej 2500 ha tokë.

Risqet klimatike janë shoqëruar me thatësira dhe ngrica të cilat kanë dëmtuar

në masë kulturat bujqësore, ndërkohë që breshëri, gjithashtu, ka shkaktua dëme të

mëdha gjatë viteve 1971; 1999; 2009;2011-2015.

Shkaqet e risqeve nuk janë vetëm natyrore; njeriu me anën e ndërhyrjes së tij

pa kriter po shfrytëzon pasuritë minerale duke shkaktuar degradimin e tokës dhe

ndotjen e mjedisit. Shfrytëzimi i minierave si ajo e hekur–nikelit në Bitinckë dhe

Kapshticë, bakrit në Drenovë, gurit gëlqeror në Zëmblak, Progër etj., ka sjellë pasoja

të dukshme edhe në konfiguracionin e relievit. Ndikimi human duket më së shumti

edhe në zvogëlimin e sipërfaqeve pyjore si rezultat i prerjes dhe djegies së pyjeve

duke shkaktuar edhe erozionin e tokës. Pyjet si ai i Drenovës, Vithkuqit, Dardhës,

Lozhanit etj., janë kthyer në një gjendje të mjerueshme si rezultat i faktorëve të

lartpërmendur.

Rrethi i Korçës dhe i Devollit përballen me problematika të gjera mjedisore

dhe sidomos në lidhje me ndotjen si rezultat i mungesës së një mirëmenaxhimi të

mbetjeve. Shqetësues është fakti që mungon kultura dhe ndërgjegjësimi i njerëzve për

mbrojtjen e mjedisit.Hedhja e mbeturinave pa kriter si dhe moszbatimi i legjislacionit

në lidhje me mbrojtjen e mjedisit është mjaf shqetësues. Jo vetëm në këtë zonë por

kudo në Shqipëri mungon edukata për seleksionimin e mbetjeve sipas origjinës.

Mungesa e menaxhimit të mbetjeve është mjaft problematike. Kjo situatë pritet të

marrë zgjidhje me krijimin e landfillit të Maliqit.

Ky punim ka si synim të japë një pasqyrë më të plotë të evidentimit, studimit,

Përkon me ndarjen administrative të dy rretheve përkatëse; rrethit të Korçës dhe të Devollit.


xx

vlerësimit të risqeve natyrore dhe antropogjene të rrethit të Korçës dhe të Devollit.

Objektivi kryesor i këtij studimi është analizimi dhe vlerësimi i risqeve natyrore dhe

antopogjene si dhe dhënia e alternativave të ndryshme për ti menaxhuar ato.

Vlerësimi i risqeve natyrore dhe antopogjene do të ndikojë në evidentimin më

të detajuar të problemeve shqetësuese të zonës së marrë në studim. Gjetja e

alternativave të ndryshme në lidhje me masat për mënjanimin apo minimizimin e

dëmeve të ndryshme nga risqet, do të çojë drejt një zhvillimi të qëndrueshëm në

rrethin e Korçës dhe të Devollit.


xxi

Hyrje

Origjina e planetit tonë daton miliarda vjet më parë. Ishin proceset endogjene

ato që shkaktuan transformime të larmishme dhe të shumta në brendësi dhe më pas

në sipërfaqe të Tokës. Proceset endogjene së bashku me faktorët ekzogjenë i dhanë

Tokës pamjen që ka sot. Me shfaqjen e njeriut në tokë, në fillimet e veprimtarisë së

tij, mjedisi gjeografik nuk pësoi ndryshime të cilat do të ndikonin në ndryshime të

mëdha deri në transformin e tij. Ndikimi i shoqërisë në mjedis deri para Revolucionit

Industrial ka qenë i vogël, për arsye të mungesës së teknologjisë dhe mjeteve për

shfrytëzimin e saj. Me kalimin e kohës, me zhvillimin e shkencës dhe teknologjisë

njeriu, shpesh pa kriter, ka rritur aktivitetin e tij mbi shfrytëzimin e mjedisit dhe, në

shumë raste, është vetë përgjegjës për mjaft pasoja katastrofike të cilat shoqërohen me

dëme shumëdimensionale.

Shoqëria njerëzore, sidomos kohët fundit po përballet me problematika nga

më të ndryshmet, siç janë ritmet e larta të shfrytëzimit të natyrës dhe resurseve të saj

për përfitime jetësore dhe ekonomike. Kudo vihet re ndikimi i njeriut në mjedisin

gjeografik shpesh herë negativisht dhe kjo si rezultat i mosshfrytëzimit racional të

pasurive të tij. Ai po ndryshon strukturën e tokës nëpëmjet shfrytëzimit pa kriter, po

zvogëlon sipërfaqet pyjore si rezultat i prerjes dhe djegies; ka ndikuar në ndryshimin e

rrjedhës së lumenjve si rezultat i marrjes së materialeve inerte; ka ndikuar në ndotjen

e ujit, tokës, ajrit. Ndotja e mjedisit është kryer si rezultat i emetimit të gazrave të

dëmshëm në atmosferë, nxjerrjes së mineraleve të ndryshme, përdorimit të lëndëve

plasëse, përdorimit të plehërave kimike dhe pesticideve pa kriter etj. Të gjitha këto po

sjellin dëme serioze jo vetëm për mjedisin por edhe për vetë njeriun. Një nga detyrat

kryesore të gjeografisë është vlerësimi i pasurive dhe risqeve natyrore të mjedisit

gjeografik në shkallë lokale, rajonale, kombëtare dhe globale.

Duke njohur vlerat e potencialit natyror, shoqëria njerëzore përcakton jo

vetëm drejtimin e zhvillimit ekonomik të saj, por edhe sigurimin e të mirave

materiale. Nga ana tjetër, njohja e risqeve antropogjene e shtyn shoqërinë njerëzore

për të marrë masa për mënjanimin apo minimizimin e efekteve të tyre. Duhet theksuar

fakti se risqet natyrore dhe antropogjene kanë “kosto” jo vetëm për mjedisin, por edhe

aktivitete të ndryshme socio- ekonomike, madje edhe njerëzore.

Katastrofat natyrore kanë përhapje të gjerë në të gjithë Botën, por jo me të

njëjtën shkallë të rrezikshmërisë dhe dëmeve. Shtetet si Japonia, SHBA-ja, Franca apo

Zvicra, edhe pse të zhvilluara, ato preken mjaft nga risqet dhe për këtë arsye u është

kushtuar një vëmendje më e madhe. Vende si Bangladeshi, India, Kina, Guatemala,

Kolumbia apo Meksika, katastrofat natyrore përbëjnë një shqetësim akoma më të

madh. Azia dhe Amerika Latine kanë përqendrimin më të madh të rrëshqitjeve dhe

risqeve që lidhen me tërmetet, ciklonet, stuhitë tropikale dhe tajfunet.1 Në Japoni,

gjatë vitit 1983, ndodhën 5000 rrëshqitje toke, rënie dhe shembje gurësh, ku pati rreth

330 viktima dhe një dëm prej rreth 4 miliard dollarë amerikanë.2 Dëmet nga risqet

gjeomorfologjike në Europën e vitit 1999 u llogaritën rreth 600 milion dollarë

amerikanë.3 Sipas regjistrimit të katastrofave natyrore, të cilat kanë ndodhur midis

viteve 1900-1999, 42% e numrit total ndodhin në Azi, 27% në Amerike, 13% në

1

Alvantara- Ajala., I., Geomorfology, natural hazards, vulnerability and prevention of natural disasters in

developing countries, ELSEVIER, Geomorphology, 47, 2002, f. 113. 2 Studime gjeografike nr 15. Sala, S., Qiriazi, P. Përhapja e reziqeve gjeomorfologjike në Shqipëri dhe qeverisja e

tyre, Tiranë, 2005, f. 2 3 po aty, f.2


xxii

Europë, 8% në Oqeani dhe 10% në Afrikë.4 Tërmeti në bregdetin e Sumatrës me 9

ballë të shkallës Rihter shkaktoi cunamin me shpejtësi 500- 700 km/orë dhe shkatërroi

zonat në bregdetin e Azisë Jugore dhe Juglinore. Ky cunam shkaktoi rreth 220 000

viktima, mijëra të plagosur dhe u shoqërua me dëme të konsiderueshme materiale.

Dëmet e vlerësuara nga Banka Botërore llogariteshin në rreth 6 miliard dollarë për

Indonezinë, Maldivet dhe Sri Lankën.5Në vitin 1984 si rezultat i thatësirave të

vazhdueshme në Etiopi dhe Sudan humbën jetën rreth 450 000 persona.

Qindra fatkeqësi natyrore ndodhin çdo vit. Tërmetet, përmbytjet, thatësira, dhe

rreziqe të tjera natyrore vazhdojnë të shkaktojnë qindra mijëra të vdekur, qindra e

mijëra lëndime dhe miliarda dollarë humbje ekonomike çdo vit në mbarë botën. Nga

Qendra për Kërkime mbi epidemiologjinë e fatkeqësitë (CRED) në Bruksel, të dhënat

flasin për numrin e madh të fatkeqësive, i cili llogaritet mbi 600 të tilla çdo vit.6 Në

një sipërfaqe prej 25 milionë km2, që përbën rreth 19 % të tokës ku jetojnë rreth 3.4

miliardë njerëz, shanset për t‟u përfshirë nga një rrezik janë të shumta.7

Në një sipërfaqe prej 3.8 milion km2, ku jetojnë rreth 790 milion banorë, mund

të ndodhin të paktën dy rreziqe.8 Në një sipërfaqe prej 0.5 milion km

2 ku banon një

popullsi prej 105 milion njerëz mund të ndodhin tre apo më shumë risqe. Në 35

vende, më shumë se 1 në 20 banorë jeton në një zonë të identifikuar me rrezik të lartë

vdekshmërie nga tre ose më shumë rrisqe.9

Rreth 38 % e sipërfaqes së tokës ka disa nivele të ekspozimit ndaj thatësirës.

Zonat më të prekura nga përmbytjet zenë 9 % të sipërfaqes, me më shumë se 2

miliardë njerëz, ku përmenden bregdeti i SHBA-ve, Amerika Qëndrore, Amerika e

Jugut, Evropa, Afrika Lindore, Bangladeshi, Kina, Gadishulli Korean, Azia

Juglindore, Indonezia dhe Filipinet.10

Në një sipërfaqe prej 3 milion km2, në të cilën banon një popullsi prej më

shumë se 300 milionë njerëz, risku sizmik paraqitet relativisht i lartë. Bregu

perëndimor i Amerikës Jugore dhe Veriore, Europa Jugore, Turqia, Republika

Islamike e Iranit, Azia Qendrore, Kina jugperëndimore, Nepali, Tajvani, Japonia,

Filipinet, dhe Zelanda e Re janë zonat me aktivitet të madh sizmik, në të cilat janë

regjistruar raste me dëme të shumta materiale, mjedisore dhe njerëzore.11

Sipas

statistikave të Bankës Botërore, shtetet të cilët janë më të ekspozuar ndaj risqeve

natyrore janë Tajvani dhe Kina. Rreth 73.1 % e sipërfaqes së tyre është e ekspozuar

ndaj risqeve dhe probabiliteti arrin në rreth 4 risqe natyrore në vit. Ndërsa

probabiliteti për të ndodhur risqe në Kosta Rika, me 36.8 % të sipërfaqes së ekspozuar

është rreth 4 risqe natyrore në vit.12

Në Europë risqet natyrore dhe antropogjene kanë intesitet të ndryshëm në

përmasa dhe në dëme, në rajone të ndryshme të saj. Britania e Madhe, Danimarka,

Norvegjia, Rumania dhe Hungaria preken më së shumti nga risqet klimatike të tilla si

stuhia, bora e madhe dhe përmbytjet. Italia është prekur vazhdimisht nga thatësira dhe

rrëshqitjet masive, ndërsa Hungaria dhe Lituania karakterizohen nga thatësira dhe

4

Alvantara- Ajala., I., Geomorfology, natural hazards, vulnerability and prevention of natural disasters in

developing countries, ELSEVIER, Geomorphology, 47, 2002, f. 113. 5 The World Bank, DISASTER RISK MANAGEMENT SERIES NO. 5, Natural Disaster Hotspots A Global Risk

Analysis,Washington, 2005, f. 7 6 po aty, f.7 7 po aty, f. 2 8 po aty, f.2 9The World Bank, DISASTER RISK MANAGEMENT SERIES NO. 5, Natural Disaster Hotspots A Global Risk

Analysis, Washington, 2005 f.7-8 10 po aty, f.43 11 po aty, f.43 12po aty, f.45


xxiii

zjarret në pyje. Greqia dhe Turqia kanë pësuar dëme të mëdha nga aktiviteti sizmik,

por edhe nga zjarret.13

Në Europë rrëshqitja më e madhe ka ndodhur në veriperëndim

të Italisë, në Vion, ku në vitin 1963 rrëshqiti një masë me volum 250 milion m3 dhe si

pasojë e saj u shkatërruan dhe u përmbytën 5 fshatra, gjetën vdekjen 1900 njerëz dhe

dëmi u vlerësua në 216 milion dollarë amerikanë 14

Në dekadat e fundit frekuenca e risqeve dhe dëmeve të tyre është rritur mjaft si

në Europë ashtu edhe në Botë. Mjafton të përmendim tërmetet e vitit 2009 dhe 2012

në Itali, thatësirën dhe zjarret në pyje të vitit 2012 në Portugali, reshjet e shumta, të

cilat u bënë shkaku kryesor i përmbytjeve të vitit 2013 në Europën Qëndrore, stuhia e

breshërit që goditi Francën, Belgjikën dhe Gjermaninë Perëndimore në vitin 2014 dhe

shkaktoi rreth 3.5 miliardë euro dëme. 15

Europa Juglindore është e ekspozuar shumë ndaj rreziqeve sizmike.

Mesatarisht në Ballkanin Perëndimor, në çdo 3 vjet, të paktën një tërmet do të ketë

intesitet deri në VII ballë. Në çdo 15 vjet ka mundësi që të ndodhë një tërmet me

intesitet VIII ballë dhe, 1 herë në 60 vjet mund të ndodhë një tërmet me intesitet XI

ballë apo dhe më shumë. Zonat me aktivitet më të lartë sizmik në Europën Juglindore

janë zona mesdhetare e Shqipërisë, Kroacia veriore, pjesa jugore e Bosnjës dhe

Hercegovinës, Maqedonia dhe Mali të Zi, Greqia dhe Turqia. Më shumë se 95 % e

territorit të Turqisë është e ekspozuar ndaj rreziqeve sizmike.16

Në Ballkanin

Perëndimor, në shekullin e kaluar kanë ndodhur rreth 70 tërmete të mëdha, duke

shkaktuar rreth 100 000 viktima dhe duke shkatërruar 500.000 shtëpi.17

. Gjatë

shekullit XXI janë regjistruar rreth 14 tërmete shkatërruese me intensitet të VII-IX

(shkallë MSK) në Bosnjë dhe Hercegovinë. Ndërsa në Shqipëri permendim tërmetin e

Shkodrës, Ohrit dhe Korçës, të cilët kanë shëuar ngjarje me ndikim të madh edhe

jashtë kufijve të Shqipërisë.

Duke iu referuar të dhënave mbi rrëshqitjet, ekspozimi i vendeve të Ballkanit

Perëndimor llogritet të jetë mbi 25 % në Mal të Zi, 18 % në Shqipëri, 13 % në Bosnjë-

Hercegovinë,11 % në Kosovë dhe Maqedoni, sidomos në zonat bregdetare dhe ato

malore.18

Klima e Rajonit të Ballkanit Perëndimor ka pësuar ndryshime me rritjen e

temperaturave nga 0.015 deri 0.020⁰C për vit.19 Sasia e reshjeve ka ardhur duke u zvogëluar, por në të njëjtën kohë vihet re një ndryshim i sasisë së tyre në kohë dhe

hapësirë. Prirje drejt rënies së sasisë së reshjeve vihen re në Shqipëri, Kroaci dhe

Maqedoni.20

Sipas parashikimeve, temperatura mesatare vjetore në rajon do të rritet në

rangun e 1.8°C deri në vitin 2050 (me rritjen më të lartë në Shqipëri, Maqedoni, dhe

pjesët jugore të Bosnjës dhe Hercegovinës, Serbisë dhe Malit të Zi). Në përgjithësi,

parashikohet që reshjet mesatare vjetore të ulen me 10-20%.21

Përsa u përket

pëmbytjeve, ato ndodhin pothuajse në të gjitha basenet e lumenjve në vendet e

Evropës Juglindore, kryesisht në pranverë dhe në vjeshtë në fusha dhe ultësira. Në

disa basene lumore, të cilat janë më të ekspozuara ndaj përmbytjeve, ato ndodhin çdo

13 Enhance, Natural Hazard Risks assessments for improving resilence in Europe, Paris, f.15 14 Studime gjeografike nr 15. Sala, S., Qiriazi, P. Përhapja e reziqeve gjeomorfologjike në Shqipëri dhe qeverisja e

tyre, Tiranë, 2005, f. 2 15 UNDP, Natural Disaster Risks and Assessments in South East Europe, f.3 16

UNDP, Natural Disaster Risks and Assessments in South East Europe, f.4 17po aty, f.4 18 po aty, f.8 19 po aty, f.9 20 po aty. f.9 21 po aty, f.10


xxiv

2-3 vjet. 22

Edhe Shqipëria rënditet si një ndër vendet me dëme të mëdha ekonomike si

rezultat i fatkeqësive. Humbjet mesatare vjetore të saj nga fatkeqësitë llogariten në

masën 2.5 % të Prodhimit të Brendshëm Bruto.23

Nga viti 1980 deri në vitin 2010 janë

regjistruar së paku 23 fatkeqësi. Shqipëria është goditur mesatarisht 1 herë në vit nga

të paktën një fatkeqësi natyrore.24

Në listën e numrit të fatkeqësive vendin e parë e

zenë përmbytjet dhe tërmetet. Përmbytjet përgjithësisht kanë prekur Ultësirën

Perëndimore në periudhat ku intesiteti i reshjeve të shiut është më i madh. Përmbytje

të përmasave të mëdha kanë ndodhur në muajin janar 2010 në zonën Shkodër- Lezhë

dhe në muajin shkurt 2015 në pjesën perëndimore dhe jugperëndimore të Shqipërisë.

Shqipëria është një vend me aktivitet të lartë sizmik. Minimalisht një herë në

vit ekziston mundësia për një tërmet me magnitudë ≥ 6.5 të shkallës rihter. Sipas

përllogaritjeve, shtatë qytete kanë probabilitet të riskut nga tërmetet deri në 75 %.25

Risqet nga bora e madhe, zjarret dhe fatkeqësi të tjera prekin zona të ndryshme

të Shqipërisë. Rreth 12-32% e popullsisë që banon në zonat malore rrezikohet nga

bora e madhe. Zjarret në pyje janë fenomene të pranishme përgjithësisht në stinën e

verës, dhe shkaktojnë dëme të shumta sidomos ne sipërfaqet pyjore. Një sërë

fatkeqësish të tjera shkaktojnë dëme të konsiderueshme si në mjedis ashtu edhe në

shëndetin e shoqërisë njerëzore.

Në rrethet e marra në studim, krahas vlerave të shumta, ekzistojnë edhe mjaft

risqe të karakterit gjeologjik, gjeomorfologjik, klimatik, hidrologjik, të cilat ndikojnë

në tokat, botën bimore dhe shtazore. Ndonëse risqet e rrethit të Korçës dhe të

Devollit nuk janë të përmasave të mëdha, si rastet që u përmendën më lart, ato përsëri

janë shqetësuese për zonën. Njohja dhe evidentimi i tyre ka rëndësi për një menaxhim

sa më të drejtë, i cili do të reflektohet dhe do të ndikojë në zhvillimin socio -

ekonomik të zonës dhe përmirësimin e cilësisë së jetës. Rëndësi në menaxhimin e tyre

ka ndërhyrja dhe mbështetja që ofron pushteti lokal, qendror, OJF-të dhe OJQ-të e

ndryshme.

Studimet e deritanishme për zonën Korçë-Devoll janë të pakta dhe jo të

specifike për risqet natyrore dhe antropogjene. Ato trajtojnë problematika të

përgjithshme, të cilat janë të pasqyruara përgjithësisht në tekstet shkollore si

Gjeografia Fizike e Shqipërisë, Vendlindja, në monografi të veçanta si “Morfologjia

dhe morfogjeneza e gropave juglindore dhe maleve përreth”, (studim i Prof.dr. P.

Qiriazi) si dhe studime të tjera të fushave të ndryshme si ato gjeologjike,

klimatologjike, pedologjike etj.

Këto burime trajtojnë problematika të veçanta sipas fushave përkatëse, të cilat

në mënyrë indirekte ose jo bëjnë të mundur evidentimin e vlerave dhe risqeve të zonës

në studim dhe ndihmojnë në realizimin e qëllimit të studimit tonë. Në ndihmë për

realizimin e punimit kanë ardhur edhe studimet nga organizma jo qeveritare,

kombëtare dhe ndërkombëtare.

Për realizimin e këtij punimi ishte i nevojshëm grumbullimi, hulumtimi dhe

studimi i një literature të gjerë për të gjithë elementët natyrorë të zonës në studimet të

autorëve të ndryshëm, të fushave përkatëse të studimit. Literatura është arritur të

grumbullohet nga institucione dhe profesionalistë të fushave të ndryshme. Në tërësinë

e këtij punimi janë bërë përpjekje për të pasqyruar rezultatet e kërkimeve në

Institucione të pushtetit vendor, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar me degë në Korçë,

22

UNDP, Natural Disaster Risks and Assessments in South East Europe, f.10 23

Duro, F., Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim, 2014, f.1 24

po aty, f.2 25

po aty, f. 3-4


xxv

Institutin e Gjeoshkencës dhe Hidrometeorologjisë, Drejtorinë e Bujqësisë dhe

Mbrojtjes së Konsumatorit, Drejtoria e Emergjencave Civile, Drejtoria e Shërbimit

Pyjor, Drejtoria Rajonale e Ujërave dhe e Kullimit, etj.

Materialet e siguruara nga studimet e bëra në funksion të Organizatës Botërore

dhe Europiane, Raportet e Ministrisë së Mjedisit dhe Pyjeve si dhe Planet mjedisore

lokale për zonën kanë shërbyer si burim i rëndësishëm në përmbylljen e kësaj pune

studimore. Informacionet e shfytëzuara në Biblotekën Kombëtare dhe Biblotekën e

qytetit të Korçës, por edhe atë të Universitetit të Korçës, në veçanti Buletinet

Shkencore të tij, kanë qenë një ndihmesë e madhe në grumbullimin e materialit teorik.

Në lidhje me risqet gjeologjike dhe në reliev janë shfrytëuar hartat topografike

të zonës, të dhënat nga ndërmarrja e gjeologjisë dhe botimet e autorëve si V. Melo,

Sh. Aliaj, S. Koçiu, E. Sulstarova, B. Muço, Gj. Gruda etj. Në fushën e klimatologjisë

është përdorur Atlasi Klimatik i Shqipërisë, të dhënat e stacioneve meteorologjike,

botimi i Klimës së Shqipërisë, C.G. Isidorov etj. Në kapitullin e hidrografisë janë

shfrytëzuar të dhënat nga Drejtoria e Emergjencës, projekte në lidhje me parkun

Kombëtar të Prepës dhe strategji të ndryshme mjedisore, botimet e autorit Niko Pano

si dhe të dhëna dhe botime të Institutit Hidrometeorologjik Shqiptar.

Në fushën e bimësisë, të dhënat e shfrytëzuara nga Drejtoria e Bujqësisë dhe

ajo Pyjore si dhe botimet e autorëve të ndryshëm si F.Bonçiareli, A.Oktova, Th. Plasa,

Ll. Haxhinasto etj. Në trajtimin e problematikave mjedisore, të dhënat janë

shfrytëzuar kryesisht nga Raportet vjetorë të Ministrisë së Mjedisit dhe Pyjeve, të

dhëna nga Drejtoria e Shëndetit Publik, si dhe studime të ndryshme në lidhje me

ndotjen e tokës, ujit dhe ajrit.

II. Qëllimi dhe objektivat e studimit

Çdo ditë dhe më shumë po shfaqen dukuri dhe procese të ndryshme të cilat

evidentohen si “risqe” apo “fatkeqësi” të cilat shkaktojnë dëme të konsiderueshme për

mjedisin dhe shoqërinë njerëzore. Një tjetër problem serioz jo vetëm për zonën e

marrë në studim, por edhe për Shqipërinë e më gjerë për planetin tonë, ka qenë dhe

vazhdon të jetë ndërhyrja pa kriter e veprimtarisë antropogjene për interesat e saj në

mjedis. Problematika e risqeve natyrore dhe antropogjene është mjaft e gjerë dhe e

rëndësishme. Në lidhje me këtë çështje duhet të përfshihen një sërë studiuesish dhe

aktorësh, të cilët duhet japin kontributin e tyre në parandalimin e risqeve apo në

minimizimin e tyre. Qëllimi i këtij punimi konsiston në evidentimin, studimin,

vlerësimin e risqeve natyrore dhe antropogjene të rrethit të Korçës dhe të Devollit si

dhe marrjen e masave për të menaxhuar sa më mire këto problematika

II.1. Objektivat e punimit

Për realizimin e këtij punimi, u mbajtën parasysh disa objektiva:

Vlerësimi i pozitës gjeografike dhe kushteve natyrore të zonës Korçë- Devoll në funksion të zhvillimit socio- ekonomik.

Studimi i dinamikës së popullsisë dhe ekonomisë në kohë dhe hapësirë dhe ndikimi i kushteve natyrore.

Evidentimi dhe vlerësimi i risqeve natyrore si gjeologjike, gjeomorfologjike, klimatike, hidrologjike etj.

Vlerësimi i ndikimit negativ të njeriut në mjedisin e zonës në studim.

Dhënia e alternativave për zgjidhjen e problemeve që lidhen me risqet.


xxvi

Hartografimi i risqeve natyrore dhe antropogjene.

Marrja e masave për parandalimin apo përmirësimin e pasojave të shumta në mjedis nga risqet natyrore.

Menaxhimi i risqeve natyrore dhe antropogjene.

III. Metodologjia e studimit

Për realizimin e qëllimit dhe objektivave të këtij studimi, janë përdorur një

sërë metodash si: metoda përshkruese, krahasuese dhe analizuese, të cilat u bazuan në

shfrytëzimin e burimevekryesore, dytësore apo edhe evidentimin e problemit në

terren. Metodat e përdorura në këtë punim janë ajo e hulumtimit, metoda statistikore,

metoda e vëzhgimeve të drejtpërdrejta në terren dhe metoda hartografike.

Metoda e hulumtumit është përdorur për shfrytëzimin e literaturës në lidhje me

risqet natyrore dhe antropogjenë të rrethit të Korçës dhe të Devollit. Janë shfrytëzuar

studime dhe botime të ndryshme nga studiues vendas dhe të huaj në lidhje me

problemet mjedisore si rezultat i faktorit human apo vetë shkaqeve natyrore. Një

ndihmesë e madhe kanë dhënë edhe projektet kombëtare dhe ndërkombëtare të

ndërmarra në kuadër të vlerësimit dhe menaxhimit të risqeve, përmbledhjet

statistikore të realizuara nga organizma kombëtare dhe ndërkombëtare mbi ecurinë e

vlerave të elementëvë klimatikë, rënies së tërmeteve, risqet në bimësi, përmbytjet etj.

Një fond i rëndësishëm të dhënash është siguruar nga institucionet e pushtetit vendor

si edhe nga Drejtoria e Emergjencave Civile, Drejtoria e Pyjeve, e Bujqësisë, Ujërave

etj.

Metoda statistikore dhe matematikore është përdorur për të vlerësuar

përsëritjen e dukurive katastrofike sipas frekuencës si dhe, për të bërë përllogaritjet e

vlerave sasiore të të dhënave. Kjo metodë është përdorur për të treguar ecurinë në

lidhje me ndryshimet e elementëve klimatikë si reshjet, temperaturat, erërat etj. Të

dhëna statistikore janë shfrytëzuar në lidhje me evidentimn e rasteve të prekjes së

zonës nga tërmetet, përmbytjet, por edhe ndotja me të gjithë elementët e saj.

Metoda e krahasimit është përdorur për të bërë krahasimin e të dhënave

statistikore të ndryshme dhe për të vlerësuar ecurinë e dukurisë. Kjo metodë është

përdorur njëkohësisht edhe në krahasimin kronologjik mbi zhvillimin e demografik

dhe ekonomik gjatë dy periudhave të ndryshme kohore, para vitit 1990 dhe pas vitit

1990, deri në ditët e sotme.

Metoda e analizës dhe vlerësimit konsiston në analizën e vlerave dhe risqeve

sipas komponentëve. Ajo është përdorur për të analizuar shkaqet dhe pasojat në lidhje

me dukuritë apo fenomenet që lidhen drejtpërdrejt me risqet natyrore dhe

antropogjene. Kjo metodë është përdorur për të analizuar të gjitha të dhënat e

grumbulluara nga institucionet apo literatura e përdorur. Vëmendje e veçantë i është

kushtuar analizës së hartave topografike të zonës për të analizuar karakteristikat dhe

risqet në reliev.

Metoda hartografike ka qenë e nevojshme për përdorimin e hartave

topografike të zonës në studim si dhe për paraqitjen hartografike të risqeve në

hapësirë. Për të realizuar sa më mire paraqitjen hartografike ishte e nevojshme

përvetësimi dhe përdorimi i softëare-ve ArcGIS 10. Nëpërmjet softëare-it ArcGIS 10

është bërë paraqitja hartografike e vlerave mjedisore dhe risqeve natyrore dhe humane

të rrethit të Korçës dhe të Devollit.

Metoda e vëzhgimeve të drejtpërdrejta në terren ka ndihmuar në mbledhjen e

dëshmive dhe gjurmëve mbi evolucionin e dukurive në kohë. Kjo metodë është

përdorur gjerësisht për të evidentuar dhe njohur më nga afër problematikat që


xxvii

shqetësojnë zonën në studim si dhe ecurinë e zhvillimit të tyre. Zonat e prekura nga

përmbytjet, ndotja, erozioni etj., janë vëzhguar për të evidentuar problematikat që

ekzitojnë në lidhje me menaxhimin e këtyre risqeve.

IV. Organizimi i studimit

Për të realizuar qëllimin dhe objektivat e kësaj pune studimore u pa e

nevojshme që punimi të ndahet në 6 kapituj, në të cilët trajtohen me detaje vlerat e

dukurive të ndryshme natyrore dhe antropogjene, konkretizimi me shembuj, intesiteti

i risqeve dhe masat për menaxhimmin e tyre.

Në kapitulli e parë: “Pasuritë natyrore dhe zhvillimi social-ekonomik i

rrethit të Korçës dhe të Devollit”, janë analizuar karakteristikat e përgjithshme

natyrore dhe socio-ekonomike. Roli i pozicionit gjeografik dhe kushteve natyrore për

popullimin dhe vazhdimësinë e tij për këtë zonë. Pozita gjeografike në kufi me dy

shtetet Greqinë dhe Republikën e Maqedonisë ofron mundësi për shkëmbimin e

mallrave, ideve dhe kapitaleve. Në këtë kapitull është bërë një analizë e

karakteristikave sociale dhe ekonomike dhe evolucionit të tyre në kohë dhe hapësirë.

Karakteristikat natyrore si gjeologjia, relievi, hidrografia, klima, llojet e tokave, bota

bimore dhe shtazore jepen në vështrimin e përgjithshëm si kushte për zhvillimin

socio- ekonomik por edhe për mundësitë e ndodhjes së risqeve në varësi të

karakteristikave të tyre. Në këtë kapitull gjërësisht është përdorur metoda përshkruese,

krahasuese dhe ajo statistikore.

Në kapitullin e dytë: “Vlerat dhe risqet gjeologjike dhe gjeomorfologjike në

rrethin e Korçës dhe të Devollit”, trajtohen vlerat gjeologjike dhe gjeomorfologjike

si edhe risqet që i bashkëshoqërojnë ato.Shfrytëzimi i mineraleve nga dora e njeriut si

dhe proceset endogjene si tërmetet trajtohen në kohë dhe hapësirë. Në këtë kapitull

trajtohen të gjithë njësitë përbërëse të relievit dhe tipat gjenetikë të tij, gjithashtu është

bërë analiza e karakteristikave morfologjike, morfometrike, dhe morfogjenetike të

komponentëve të relievit të zonës Korçë- Devoll. Risqet gjeologjike dhe

gjeomorfologjike janë shkaktarët e dëmeve të mëdha për mjedisin dhe shoqërinë

njerëzore. Disa nga ndodhitë me përmasa më të mëdha kanë qënë tërmeti i vitit 1931,

1960, 2010 apo edhe rëshqitja komplekse e Moglicës. Kapitulli mbyllet me dhënien e

disa rekomandimeve për masat që duhen marë për minimizimin e risqeve gjeologjike

dhe paraqitjen hartografike të këtyre risqeve.

Në kapitullin e tretë: “Vlerat dhe risqet e kushteve klimatike në rrethin e

Korçës dhe të Devollit”, janë analizuar të gjithë komponentët e klimës për zonën

Korçë-Devoll. Metoda më e përdorur në këtë kapitull është ajo statistikore dhe

analizuese. Një rëndësi e veçantë u është kushtuar risqeve që shkaktohen si rezultat i

ndryshimeve të menjëhershme të elementëve klimatikë si ngrica, thatësira, bora e

madhe etj. Gjithashtu janë paraqitur konkretisht rastet me dëme të konsiderueshme në

të dy rrethet si rezultat i risqeve klimatike, por edhe rekomandime për të përmirësuar

gjendjen e krijuar.

Në kapitullin e katërt: “Rrjeti hidrografik dhe risqet në rrethin e Korçës

dhe të Devollit”, është bërë përshkrimi i karakteristikave të rrjetit hidrografik të

vlerat që ai ka për zonën Korçë- Devoll. Liqenet e Prespës dhe lumi i Devollit janë

boshti i rrjetit hidrografik të zonës së marrë në studim. Gjithashu janë evidentuar

risqet me të cilat përballet kjo zonë nga dukuri të ndryshme që shoqërojnë rrjetin

hidrografik si dhe disa nga rastet konkrete të cilat kanë ndodhur në këtë zonë. Një

çështje që trajtohet gjerësisht është evolucioni i liqenit të Prespës së Vogël pasi është

një nga liqenet në fazën e fundit të evolucionit të tij. Vëmendje i është kushtuar dhe


xxviii

evidentimit të përmbytjetjeve të shkaktuara nga lumi Devoll, degët e tij si dhe

menaxhimit të tyre.

Kapitulli i pestë: “Risqet në bimësi në rrethin e Korçës dhe të Devollit”,

trajton risqet në bimësinë natyrore dhe atë të kultivuar. Dëmtimet më të mëdha në

bimësi janë shkaktuar si rezultat i ndikimit të shoqërisë njerëzore ku më kryesoret

janë zjarret dhe prerja e pyjeve. Zjarret kanë dëmtuar masivisht pyjet e zonës Korçë-

Devoll, duke u bërë shkaktarë për zvogëlimin e sipërfaqeve pyjore si dhe për

rrezikimin e ekosistemeve me vlera unikale siç është p.sh. Parku Kombëtar, Bredhi i

Drenovës i cili është përfshirë herë pas here nga flakët dhe ka pësuar dëme të

konsiderueshme. Prerja e pyjeve sidomos në zonën e Dardhë, Arrëzës, Loxhanit,

Vithkuqit, Parkun Kombëtar të Prespës kanë sjellë zvogëlimin e sipërfaqeve pyjore.

Në këtë kapitull trajtohen një sërë sëmundjesh dhe dëmtuesish që prekin bimësinë

natyrore dhe atë të kultivuar si dhe masat që duhen marrë për të luftuar ato.

Në kapitullin e gjashtë, “Risqet teknologjike në rrethin e Korçës dhe të

Devollit”, analizohen problematikat mjedisore që lidhen me ndotjen e ajrit, ujit dhe

tokës në zonën në studim, të cilat u referohen të dhënave statistikore në lidhje me

karakteristikat e ndotjes. Ndotja e ajrit dhe sidomos nga përdorimi i lëndës drusore për

ngrohje është një probematikë që shqetëson zonën në stinën e dimrit. Një vend të

rëndësishëm në këtë kapitull ka zënë problematika në lidhje me menaxhimin e

mbetjeve urbane, trajtimi por edhe zgjidhja e këtij problemi nëpërmjet alternativave të

ofruara. Mbetjet urbane edhe pse kanë venddepozitimet përkatëse në shumë zona

gjenden të hedhura pa kriter. Lumi i Devollit dhe degët e tij janë kthyer në zonat më të

ndotura. Ndërtimi i landfillit të Maliqit do të jetë një zgjidhje idelae për menaxhimin e

mbetjeve në të gjithë rajonin juglindor.

Në kapitulline shtatë: “Menaxhimi institucional dhe ligjor i risqeve

natyrore dhe antropogjene”, trajtohen Konventat dhe Organzatat Kombëtare dhe

Ndërkombëtare që operojnë në lidhje me mbrojtjen e mjedisit. Këtu trajtohen edhe

institucionet vendore dhe aktorët që merren me mbrojtjen e mjedisit dhe menaxhimin

e risqeve. Zbatimi i legjislacionit dhe monitorimi i vazhdueshëm i problematikave

mjedisore do të çojnë drejt zhvillimit të qëndrueshëm.

Punimi mbyllet me konkluzione dhe rekomandime në lidhje me vlerësimin e

risqeve në rrethin e Korçës dhe të Devollit. Rekomandimet jepen në funksion të

alternativave për shfrytëzimin sa më racional të pasurive natyrore si dhe marrjen e

masave për shmangien apo minimizimin e dëmeve nga risqet natyrore dhe

antopogjene në rrethin e Korçës dhe të Devollit. Një ndihmesë të madhe në zgjidhjen

e problematikave të tilla japin edhe institucionet përkatëse që merren me menaxhimin

e risqeve.

Duke u bazuar në literaturën dhe të dhënat nga burimet e tjera u evidentua se

për rrethin e Korçës dhe të Devollit nuk ka një studim të mirëfilltë të kësaj natyre dhe

vendosëm për realizimin e një punimi mbi risqet natyrore dhe antopogjene, i cili jo

vetëm do të shërbejë për njohjen e problematikave mjedisore që shqetësojnë zonën,

por për menaxhimin e tyre nga institucionet përkatëse.

Duke u bazuar në analizën dhe vlerësimin e karakteristikave dhe fenomeneve

natyrore dhe humane të zonës në studim shtrohen pyetje si:

“Sa janë vlerësuar risqet natyrore dhe antropogjene në rrethin e Korçës dhe të

Devollit dhe sa shqetësuese janë ato?” Në këtë kontekst trajtohen karakteristikat dhe

elementët kryesorë të relievit, përbërjes gjeologjike, elementëve klimatikë, risqet në

bimësi dhe evolucioni i tyre në kohë dhe në hapësirë, por edhe ngjarje të cilat kanë

shkaktuar dëme të mëdha mjedisore dhe materiale.


xxix

“Sa mund të parashikohen dhe të parandalohen këto risqe?” Në lidhje me

këtë çështe trajtohet ecuria e niveleve të risqeve dhe prognoza e tyre në varësi të

periudhave të rikthimit të ndodhive dhe ndryshimeve klimatike.

“Cilët janë aktorët dhe masat për menaxhimin e drejtë të tyre?” Gjatë

studimit janë trajtuar masat që janë marrë apo duhet të merren për parandalimin,

minimizimin e pasojave nga dukuritë negative natyrore dhe antropogjene.

VI. Kufizimet e punimit

Gjatë punimit të tezës së doktoraturës ne jemi të vetëdijshëm se kemi patur

disa kufizime dhe kjo si rezultat i disa faktorëve, të cilët nuk të japin mundësi për

trajtimin më të detajuar të disa çështjeve, për trajtimin e evolucionin në kohë të disa

dukurive apo edhe për të bërë të mundur krahasimin e tyre për periudha të ndryshme.

Disa nga kufizimet dhe vështirësitë e punimit janë:

Së pari, studime të rasteve të ngjashme për rrethet apo edhe për njësitë e tjera

administrative apo gjeografike mungojnë. Studimet që kemi hasur, përgjithësisht kanë

qenë nga UNDP për të gjithë Shqipërinë, ose nga planet lokale mjedisore por këto

studime marrin në analizë vetëm disa nga risqet dhe jo në kompleksitet.

Së dyti, mungesa e të dhënave statistikore për periudha të ndryshme kohore,

sidomos pas viteve 1990. Kjo problematikë është bërë pengesë për analizimin e disa

dukurive. Ndodh shpesh të ketë mospërputhje të të dhënave të të njëjtit element apo

dukuri nga burime të ndryshme dhe kjo bën që t‟i jepet karakter teorik disa dukurive

apo fenomeneve duke bërë të mundur vetëm përshkrimin e tyre.

Së treti, trajtimi i një numri të madh komponentësh në lidhje me risqet nuk të

lejon në thellimin e një dukurie të caktuar për të realizuar një punim me karakter më

praktik.

Pavarësisht kufizimeve të ndeshura në realizimin e kësaj pune studimore, ato

nuk janë bërë pengesë për arritjen e qëllimit dhe objektivave të punimit.

VII. Koncepte dhe përkufizime në lidhje me risqet natyrore dhe antropogjene

Risqet natyrore dhe antropogjene kanë qenë dhe do të jenë objekt studimi nga

studiues të fushave të ndryshme pasi ato përbëjnë probleme serioze në rang lokal,

kombëtar, rajonal dhe global. Rëndësia e njohjes së tyre qëndron në faktin se pasojat

që lenë ato janë nga më të rrezikshmet për popullsinë, mjedisin dhe ekonominë.

Risqet natyrore dhe antropogjene janë të shumta, madje shpesh herë të

padukshme. Ato veprojnë ngadalë duke sjellë edhe dëme të pariparueshme. Të gjitha

përkufizimet me termin risqe lidhen drejpërdrejt me shkaqet dhe me pasojat që ato

kanë, ku këto të fundit gjithnjë rezultojnë negative me dëme në mjedis dhe në

shoqërinë njerëzore.

Me termin “fatkeqësi” kuptohet një ngjarje, pasojat e të cilë janë shkaktuar

nga forca natyrore të pakontrolluara ose nga arsye të tjera të cilat kërcënojnë ose

dëmtojnë veten dhe shëndetin e popullatës, të gjësë së gjallë, pasurinë, trashëgiminë

kulturore dhe mjedisin, në një masë të tillë që kërkojnë marrjen e masave të veçanta

dhe përdorimin e burimeve të veçanta njerëzore, materiale dhe teknike.26

Me termin “fatkeqësi natyrore” kuptohen tërmetet, përmbytjet, thatësirat

Documents

Vlerësimi dhe menaxhimi i risqeve natyrore dhe ...doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/uploads/2016/09/Ermira-Jashiku… · Përbërja e prodhimit të përgjithshëm industrial të