Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
IEc
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Përgjigja ndaj Ndikimeve të Ndryshimeve
Klimatike në Bujqësi në Evropë dhe Azinë
Qendrore :
Vlerësimi i ndikimeve dhe Menyja e
Opsioneve të adaptimit për Shqipërinë
James Neumann
Principal
3 Mars, 2011
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 2
Përmbledhje e këtij sesioni
1. Përmbledhje e shkurtër e rekomandimeve tona
2. Metodologjia dhe rezultatet e modelimit të kulturave bujqësore (Dr. Peter Droogers)
3. Metodologjia dhe rezultatet e vlerësimit të burimeve ujore (Dr. Kenneth Strzepek)
Pyetje dhe diskutime
4. Përmbledhje e konsultimeve me aktorët/fermerët për secilën zonë agroekologjike (Mr. Andrew Schwarz)
Pyetje dhe diskutime
5. Përdorimi i rezultateve të studimit (modelimit dhe përfshirjes se aktoreve) për të përcaktuar prioritetet e adaptimit për Shqipërinë
Diskutim i plote i rekomandimeve
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 3
Konsulentët kryesore të ekipit
• James Neumann, IEc, Menaxher Projekti
• Kenneth Strzepek, Univ. Colorado and MIT, Drejtor Teknik
• Peter Droogers, FutureWater, Modelues i kulturave bujqësore dhe burimeve ujore
• Andrew Schwarz, IEc, Ekspert i proceseve me pjesëmarrje
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 4
Objektivi i studimit
“të përmirësojë aftësitë e katër vendeve në Evropë dhe Azinë
Qendrore për të përfshirë adaptimet ndaj ndryshimeve klimatike
në politikat, programet edhe investimet në bujqësi.”
• Katër vendet janë:
• Shqipëria
• Moldavia
• Maqedonia
• Uzbekistani
• Strategjitë e përdorura:
• Rritja e ndërgjegjësimit për kërcënimin nga ndryshimet klimatike
• Analizimi i ndikimeve potenciale dhe opsioneve adaptuese
• Ngritja e kapaciteteve të aktoreve në nivel kombëtar dhe lokal
• Produkt kryesor i këtij projekti është një meny masash
adaptuese për sektorin e bujqësisë – përfshirë kulturat
bujqësore, burimet ujore dhe blegtorinë.
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Komponentët e studimit dhe ecuria e punës
5
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Metodat e modelimit
6
të dhëna klimatike
Skenarët klimatike
Modele të
proceseve fizike
Modelimi ekonomik
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 7
Baseline
2040s
Skenar me ndikim të ulet
2040s
Me ndikim mesatar
2040s
Me ndikim të larte
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 8
2040s
Ndikim i ulet
2040s
Ndikim mesatar
2040s
Ndikim i larte
Baseline
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 9
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Rekomandimet kryesore – Politika kombëtare
10
1.Të rritet aksesi i fermerëve ndaj njohurive dhe teknologjive të lidhura me ndryshimet klimatike nëpërmjet shërbimit këshillimor ekzistues.
2.Të përmirësohet kapaciteti dhe funksionimi i institucioneve hidrometeorologjike. Në çdo takim me fermerët pjesëmarrësit theksuan nevojën për kapacitete me të mira lokale për të dhënat hidrometeorologjike.
3.Të përmirësohet grumbullimi dhe shpërndarja e informacionit mbi tipet e tokave, potencialet kulluese, dhe përshtatshmërinë e kulturave bujqësore.
4.Të merren në konsideratë në politikat kombëtare masa qe nxisin bashkëpunimin midis fermerëve të vegjël, për të përmirësuar aksesin ndaj pajisjeve bujqësore, kapitalit dhe ujit.
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Përmbledhje e rekomandimeve kryesore për Zonat Agro-Ekologjike (ZAE)
11
1.Të përmirësohet infrastruktura e kullimit – fillimisht të
rehabilitohet rrjeti ekzistues aty ku është e nevojshme
2.Të kryhen kërkime për varietete të reja farash apo raca
bagëtish, të demonstrohen për fermerët
3.Të përmirësohet eficenca e përdorimit të ujit për ujitje –
shoqëruar me sigurimin dhe shpërndarjen e
informacioneve më të mira hidro-meteorologjike
4.Të optimizohet përdorimi i plehrave – shoqëruar me
trajnimin e fermerëve nga agjentet e shërbimit
këshillimor
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Pjesa II:
Diskutim i detajuar i Prioriteteve dhe
Rekomandimeve
12
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED 13
Hartimi i menysë fillestare të opsioneve adaptuese
Merr në konsideratë konsultimet me aktorët dhe modelimin sasior, në një proces me pesë faza:
1. Realizohen vlerësime të përfitimeve neto në nivel ferme për opsionet adaptuese, duke përdorur të dhëna ekzistuese të disponueshme, renditja bazuar në përfitimet neto
2. Shtohet një klasifikim i dytë cilësor bazuar mbi rekomandimet e eksperteve të grupit tonë
3. Vlerësohet nëse ka ndonjë aspekt “fitim-fitim” për tu matur
4. Shtohet një klasifikim i tretë bazuar në konsultimet me aktorët
5. Konsiderohen opsione të tjera në nivel politikash kombëtare (p.sh., ndryshime në skemat e shpërndarjes se ujit) bazuar në vlerësime cilësore të kapaciteteve ekzistuese adaptuese
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Analiza e kostove-përfitimeve për rehabilitimin e
sistemit të kullimit në ZAE fushore
14
Kultura VA e të
ardhurave
VA e
kostove
VA Neto
Misri $29 to 56 $0.31 $28 to 56
Vreshtat $16 to 37 $0.31 $15 to 37
Domatet $19 to 31 $0.31 $19 to 31
- VA = Vlera aktuale
- Vlerësime në $000 US për hektarë
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Rekomandime të përgjithshme - Kombëtare
15
PERSHKRIMI I MASAVE
ADAPTUESE të
REKOMNADUARA
FUSHAT SPECIFIKE KU
PERQENDROHEN
KLASIFIKIMI
PERFITIMI
EKONOMIK
NETO: ANALIZA
SASIORE
PERFITIMI
EKONOMIK
NETO :
VLERESIMI I
EKSPERTEVE
POTENCIALI
“FITIM-
FITIM”
VLERESIMI
NGA
FERMERET
LOKALE
Përmirësimi i aksesit të
fermerëve ndaj
informacionit
nëpërmjet shërbimit
këshillimor
Varietetet e farave;
përdorim me eficient i
ujit
Larte Larte Larte Larte
Përmirësim i
kapaciteteve
hidrometeorologjike
Parashikime
afatshkurtra për
temperaturat dhe
reshjet
Larte (bazuar
në analiza
“break-even” –
kostot dhe
përfitimet janë
të njëjta)
Larte Larte Larte
Përmirësim i
informacionit bujqësor
për mbështetjen e
politikave
Tokat (tipet dhe
cilësitë kulluese),
Përshtatshmëria e
kulturave
Nuk është
vlerësuar
Larte Larte Nuk
përmendet
Sigurimi i incentivave
qe fermerët e vegjël të
aksesojnë pajisjet
bujqësore
Nuk është identifikuar
asnjë
Nuk është
vlerësuar
Nuk
përmendet
Potencialisht i
Larte
Larte
Nxitja e adaptimit të
sektorit privat
Farat, racat e
blegtorisë, veçanërisht
në tregjet
ndërkombëtare
Nuk është
vlerësuar
Potencialisht
i Larte
Larte Nuk
përmendet
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Zonat Agro-Ekologjike të Shqipërisë (ZAE)
16
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Rekomandime – ZAE fushore
17
PERSHKRIMI I MASAVE
ADAPTUESE TE
REKOMNADUARA
KULTURAT APO
LLOJET
SPECIFIKE KU
FOKUSOHET
ZAE FUSHORE
KLASIFIKIMI
PERFITIMI
EKONOMIK NETO:
ANALIZA SASIORE
PERFITIMI
EKONOMIK
NETO :
VLERESIMI I
EKSPERTEVE
POTENCIALI
PER TE
NDIHMUAR
FERMERET ME
APO PA
NDRYSHIME
KLIMATIKE
VLERESIMI NGA
FERMERET
LOKALE
Përmirësimi i
infrastrukturës se
kullimit
Domatet, Misri,
Vreshtat, Gruri
3 për rehabilitimin
4 për sistem të ri
kullimi
Larte Larte Larte
Optimizimi i përdorimit
të plehrave
Domate,
Ullishta, Gruri
5 Nuk përmendet Larte Mesatar
Përmirësimi i sasisë se
ujit për ujitje për të
siguruar cilësinë e
mjaftueshme të ujit
Domate, Misër,
Shalqi
2, por i vlerësuar
vetëm në mënyrë
indirekte
Nuk përmendet Larte Larte
Përmirësimi i varieteteve
të kulturave bujqësore
Domate,
Vreshta, Gruri,
Misri, Shalqi
1 Mesatar Mesatar Larte
Kërkimi dhe përmirësimi
i racave të reja të
kafshëve
Viça për mish,
Pula
Panjohur Nuk përmendet Ulet deri
Mesatar
Larte
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Rekomandime – ZAE ndërmjetme
18
PERSHKRIMI I MASAVE
ADAPTUESE TE
REKOMNADUARA
KULTURAT
APO LLOJET
SPECIFIKE KU
FOKUSOHET
ZAE
NDERMJETME
KLASIFIKIMI
PERFITIMI
EKONOMIK
NETO: ANALIZA
SASIORE
PERFITIMI
EKONOMIK
NETO :
VLERESIMI I
EKSPERTEVE
POTENCIALI
PER TE
NDIHMUAR
FERMERET
ME APO PA
NDRYSHIME
KLIMATIKE
VLERESIMI NGA
FERMERET LOKALE
Përmirësimi i
infrastrukturës se kullimit
Misri, Gruri,
Vreshtat,
Domatet
3 për
rehabilitimin
4 për sistem të
ri
Larte Larte Larte
Optimizimi i përdorimit të
plehrave
Domatet,
Gruri, Misri
5 Nuk
përmendet
Larte Mesatar
Përmirësimi i eficencës së
aplikimit të ujit për ujitje
Misri 2 Nuk
përmendet
Larte Mesatar
Rehabilitimi i sistemit
ekzistues të ujitjes
Gjithë
kulturat e
ujitura
Mbase i Larte
në disa zona
Nuk
përmendet
Larte Larte
Përmirësimi i varieteteve
të kulturave bujqësore
Vreshtat,
Domatet, Misri
1 Larte Larte Larte
Kërkimi dhe përmirësimi i
racave të reja të kafshëve
Viça për mish,
Pula
Panjohur Nuk
përmendet
Ulet Larte
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Rekomandime – ZAE malore jugore
19
PERSHKRIMI I MASAVE
ADAPTUESE TE
REKOMNADUARA
KULTURAT
APO
LLOJET
SPECIFIKE
KU
FOKUSOHET
ZAE
MALORE
JUGORE
KLASIFIKIMI
PERFITIMI
EKONOMIK NETO:
ANALIZA SASIORE
PERFITIMI
EKONOMIK
NETO :
VLERESIMI I
EKSPERTEVE
POTENCIALI PER
TE NDIHMUAR
FERMERET ME APO
PA NDRYSHIME
KLIMATIKE
VLERESIMI NGA
FERMERET
LOKALE
Përmirësimi i
infrastrukturës se kullimit
Domatet,
Misri,
Vreshtat,
Gruri
3 për rehabilitim,
4 për sistem të ri
Larte Larte Larte
Optimizimi i përdorimit të
plehrave
Domatet,
Ullishtat,
Gruri
5 Nuk
përmendet
Larte Nuk përmendet
Rehabilitimi i sistemit të
ujitjes
Domatet,
Misri
Mbase i Larte në
disa zona
Nuk
përmendet
Panjohur Larte
Përmirësimi i varieteteve
për rendimente me të larta
dhe rezistence ndaj
thatësirës
Domatet,
Vreshtat,
Misri,
Ullishta
1 Larte Mesatar deri Larte
(fokus në
rezistence ndaj
thatësirës)
Larte
Përmirësimi i varieteteve
për rezistencë ndaj
thatësirës
Molla Nuk është vlerësuar Larte Panjohur, por ka
mundësi i Larte
Larte
Kërkimi dhe përmirësimi i
racave të reja të kafshëve
Viça për
mish, Pula
Panjohur Nuk
përmendet
Ulet Larte
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Rekomandime – ZAE malore veriore dhe qendrore
20
PERSHKRIMI I MASAVE
ADAPTUESETE
REKOMNADUARA
KULTURAT
APO LLOJET
SPECIFIKE KU
FOKUSOHET
ZAE MALORE
VERIORE
QENDRORE
KLASIFIKIMI
PERFITIMI
EKONOMIK
NETO:
ANALIZA
SASIORE
PERFITIMI
EKONOMIK
NETO :
VLERESIMI I
EKSPERTEVE
POTENCIALI
PER TE
NDIHMUAR
FERMERET
ME APO PA
NDRYSHIME
KLIMATIKE
VLERESIMI NGA
FERMERET
LOKALE
Përmirësimi i
infrastrukturës se kullimit
Misri, Vreshtat 3 për
rehabilitimin
4 për të ri
Mesatar Larte Larte
Optimizimi i aplikimit të
plehrave
Domatet,
Gruri, Misri
5 Nuk
përmendet
Larte Mesatar
Përmirësimi i varieteteve të
kulturave bujqësore
Vreshtat,
Domatet, Misri
1 Nuk
përmendet
Larte Larte
Masa për menaxhimin e
zonave qe përmbyten
të gjitha Nuk është
vlerësuar
Larte Larte Nuk përmendet
Kërkimi dhe përmirësimi i
racave të reja të kafshëve
Viça për mish,
Pula
Panjohur Nuk
përmendet
Ulet Larte
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Prioritetet dhe afatet e zbatimit
21
Opsionet afatshkurtër: opsionet e mëposhtme duhet të zbatohen ose të paktën të fillojnë të zbatohen brenda 1-3 viteve nga përfundimi i studimit:
• Sigurimi i parashikimeve të motit
• Shtimi i trajnimit mbi adaptimin ndaj ndryshimeve klimatike për të zgjeruar kapacitetet e shërbimit këshillimor
• Sigurimi i informacionit me të mire bujqësor për politikë-bërësit
• Përgatitja e masave për menaxhimin e tokës në zonat e rrezikuara nga përmbytja në Shkodër.
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Prioritetet dhe afatet e zbatimit
22
Opsione afatmesëm: Opsionet e mëposhtme duhet të
zbatohen apo të fillojnë zbatimin 4-10 vjet nga përfundimi
i këtij studimi, por ato kërkojnë studime të detajuara
inxhinierike dhe fisibiliteti qe duhet të konsiderojnë
efektet e ndryshimeve klimatike:
• Përmirësimi i infrastrukturës së kullimit
• Përmirësimi i infrastrukturës së ujitjes për të ruajtur sasinë
e mjaftueshme të ujit (dhe si rezultat edhe cilësinë)
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Prioritetet dhe afatet e zbatimit
23
Opsione afatgjate: Opsionet e mëposhtme kërkojnë një
kohë të gjatë deri në zbatimin e tyre dhe gjithashtu mund
të zbatohen më mirë me zbardhjen e skenarëve të
ndryshimeve klimatike:
• Krijimi i varieteteve rezistente ndaj thatësirës dhe
edukimi i fermerëve për menaxhimin e tyre
(përjashtim bëjnë varietetet e mollës tolerante ndaj
nxehtësisë në ZAE malore jugore, ku fermerët tregojnë
se kane pasur raste të humbjes se prodhimit nga vale
ekstreme të të nxehtit)
• Kalimi në raca bagëtish më tolerante ndaj të nxehtit
INDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
Si e ndihmon ky studim Shqipërinë?
24
• Ndryshimet klimatike po ndodhin – edhe masat e shpejta ndërkombëtare nuk mund ta parandalojnë përkeqësimin e situatës
• Rreziqet nga ndryshimet klimatike nuk mund të trajtohen efektivisht dhe mundësitë nuk mund të shfrytëzohen efektivisht pa një planifikim të qartë
• BE nxit masat për përgatitjen dhe adaptimin ndaj ndryshimeve klimatike duke integruar adaptimet me efektivitet kostoje në Politikat e BE për Zhvillimin Rural
• Planifikimi duhet të përfshijë përputhjen e politikave bujqësore me ndryshimet klimatike, duke zhvilluar kapacitetet kryesore të institucioneve bujqësore dhe duke ngritur infrastrukturat dhe kryer investimet e nevojshme në nivel ferme – sipas rekomandimeve të këtij studimi!
IEcINDUSTRIAL ECONOMICS, INCORPORATED
617.354.0074