Upload
vuongkhanh
View
212
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1 van 30 - 1 -- 1 -
Voortgangsrapportage strategie de Volksbank
september 2017
2 van 30
Inhoud
Samenvatting en conclusies 4
1 Inleiding 7
2 Stand van zaken strategie de Volksbank en resultaten 2016 en H1 2017 102.1 Inleiding 10
2.2 Opvolging strategieprogramma en andere maatregelen 10
2.3 Commerciëleenfinanciëleresultatenin2016eneerstehalfjaar2017 13
3 Beoordeling voortgang strategieprogramma 173.1 Inleiding 17
3.2 Voortgangtargets‘versterkingvanidentiteit’(GedeeldeWaarde) 17
3.3 Voortgang targets en overige monitoringselementen 19
4 Randvoorwaarden exit 244.1 Inleiding 24
4.2 Is de Volksbank gereed voor verkoop? 24
4.3 Isdefinanciëlesector,inhetbijzondervoorhypotheek-enspaarbanken,
stabiel? 26
4.4 Is er voldoende interesse in de markt voor een verkoop van de Volksbank? 28
4.5 Wordendekapitaaluitgaventerugverdiend? 29
4 van 30
Samenvatting en conclusies
NLFIheeftinhaar‘AdviestoekomstoptiesSNSBank’vanjuni2016geconcludeerd
datereenbreedgedragenbehoeftebestaatomdetoekomstigestrategische
positioneringvandeVolksbankzodanigintevullendatersprakeisvaneenveilige
retailbankdieeenvoudigeentransparantefinanciëleproductenaanbiedttegenfaire
prijzenopbasisvaneenoperationeelexcellentbedrijfsmodelenresulterendineen
marktconformdividendrendement.Omtekomentoteendergelijkeprofileringiseen
transitievandebanknoodzakelijk,welkeisverwerktinhetstrategischeplanSpot
On.Uheeftditadviesovergenomen.UheeftinuwbriefaandeTweedeKamervan
1juli20161(‘ToekomstSNSBank’)NLFIverzochtjaarlijksverslaguittebrengen
overdevoortgangvandeimplementatievanhetstrategieplanvandeVolksbanken
overdegereedheidvandeVolksbankomeenbesluittenemenoverhaartoekomst.
MetdezebriefvoldoetNLFIaandatverzoek.
Vorigjaarisbeslotenomdebank2-3jaardetijdtegevenomdebovenstaande
transitietebewerkstelligen.Detransitiebevatiniedergevaldevolgendeelementen:
• Hetoptimaliserenvandebelangenvandestakeholders(‘GedeeldeWaarde’);
• Versterkingvandeidentiteitalsmaatschappelijkebank;
• Verlagingvandekostenstructuur;
• Verbeteringvanhetrisicomanagement;
• Verdereaanpassingvanhetproductenpaletenstandaardiseringvan
productieprocessen;
• Eenmogelijkeaanpassingenstroomlijningvandekapitaalstructuurvandebank
aandehandvantoekomstigeregelgeving(BaselIV,IFRS9enMREL),en
• Adoptievaninnovatieals‘slimmetoepasser’.
InhetafgelopenjaarheeftdeVolksbankinvullinggegevenaandeexecutievandeze
strategie.Deidentiteitvandebankisverderversterkt(pijler1vanhetstrategie-
programma).Tevensisereeneersteaanzetgedaanomdeorganisatieeenvoudigeren
efficiëntertemaken(pijler2).Debankheeftvoorzieningengetroffeneninvesteringen
gedaantenbehoevevaneenduurzamekostenverlagingindetoekomst.DeVolksbank
heeftdeorganisatievoorinnovatieookeenvoudigerenefficiëntergemaakt(pijler3),
zodatdezeeffectieverkanopererenals‘slimmetoepasser’.Erwordtnuconcreet
gewerktaanhetontwikkelenvaneenaantalproposities.Tevensisergewerktaan
verbeteringeninrisicobeheersing,maariseenverdereimplementatienognodig.
Demissievandebankophetgebiedvanversterkingvanhaaridentiteit,het
duurzaamverlagenvanhetkostenniveau,verbeteringvanhetrisicomanagementen
standaardisatievanproductieprocessenzijndoordeVolksbankvertaaldnaareen
1 KamerstukkenII,vergaderjaar2015-2016,33532,nr.61
5 van 30
aantaltargetsvoordelangetermijn.DeinspanningenvandeVolksbankinhet
afgelopenjaarhebbenertoegeleiddatdevariabelenoverhetalgemeeninlijnzijn
metdeprojectiesuitSpot On,en/ofindegoederichtingnaardelangetermijntarget
bewegen.Tegelijkertijdvergthetbehalenvandeoverhetalgemeenambitieuze
targetsopmiddellangetermijnnogrelatiefveelinspanningenvanhetmanagement.
Binnenpijler2vandestrategie(eenvoudenefficiency)werktdeVolksbankaan
kostenverlagingeneneenvoudigereproductieprocessen.Voordekomendejaren
dienendezeennogtenemenmaatregelenteleidentotverdere,duurzame,
kostenverlagingen.
Voorhetbewerkstelligenvaneenvoudenefficiencyishetnoodzakelijkdathet
risicomanagementvandeVolksbankophetgebiedvanniet-financiëlerisico’sverder
wordtverbeterd.Debankheeftophetrisicomanagementvlakreedseenaantal
maatregelengenomendiezullenleidentotverbeteringeninhetalgehelerisicoprofiel.
OpditmomentkanNLFIechternoggeenoordeelgevenoverdematewaarindeze
verbeteringenzichindekomendejarenblijvendzullenmanifesteren.
NLFIisvanoordeeldatdeVolksbanknognietgereedisvooreenexit.Verdere
implementatie van Spot Onenaanpassingvandekapitaalstructuurvandebanknaar
aanleidingvandenieuwekapitaaleisendieindemarktwordenaangeduidals
‘BaselIV’alsmedeMREL-verplichtingen2zijnessentieelomtotoptimalelangetermijn
waardecreatietekomen.Deimplementatievandestrategiekomtbovenopmaat-
regelendiebetrekkinghebbenophetverminderenvanniet-financiëlerisico’s,zoals
deverbeteringvandeinternebeheersing,transactiemonitoringendatamanagement.
Eengedegenbeheersingvandezerisico’sisessentieelvooreensuccesvolle
implementatievanhetstrategischplan.Hetaanpakkenvandezegezamenlijke
uitdagingenzalnogenigetijdenveelmanagementaandachtvergen.Debankheeft
hiermeeeengoedbegingemaakt,maarheeftzekernogderesterendetijdvande
oorspronkelijkeperiodevan2-3jaarnodigomoptimalelangetermijnwaardecreatie
tebewerkstelligen,alvorenseenbesluitkanwordengenomenovereeneventuele
privatisering.
2 DeMREL(minimum own funds and eligible liabilities)vereistenhebbenbetrekkingophetverbeterenvandeafwikkelbaarheidvanbankenbijeenreddingvaneenbank.Daartoedientdepassivazijdevandebalansvaneensysteemrelevantebankvooreenvantevorenbepaalddeeltebestaanuiteigenvermogenenfinanciëleinstrumentenmetvoldoendeverliesabsorberendvermogentenbehoevevaneennoodzakelijkeherkapitalisatievandebankineenresolutiescenario.
7van 30
1 Inleiding
MetdezebriefinformeertdeStichtingadministratiekantoorbeheerfinanciële
instellingen,handelendonderdenaamNLFI,deministervanFinanciënoverde
voortgangvanhetstrategieplanvandeVolksbank.3Ditconformuwverzoekinuw
briefaandeTweedeKamervan1juli20164(‘ToekomstSNSBank’).
BijhetopstellenvandezebriefheeftNLFIdestatutairedoelomschrijvingvanNLFI
alsleidraadgenomen.NLFIrichtzichbijdeuitoefeningvanzijnwettelijketaakende
rechtendiezijnverbondenaandedoorNLFIgehoudenaandelen,primairnaarhet
financieel-economischebelangvandeStaat,daarbijrekeninghoudendmetde
belangenvandevennootschap,demethaarverbondenondernemingenende
daarbijbetrokkenwerknemers.
ConformdewettelijkedoelstellingvanNLFI,zoalsneergelegdindeWetstichting
administratiekantoorbeheerfinanciëleinstellingen(WetNLFI),heeftNLFIu
geadviseerdoverdestrategievanentoekomstoptiesvoordeVolksbank.Inhaar
advies‘ToekomstoptiesSNSBank’vanjuni2016gafNLFIaandatereenbreed
gedragenbehoeftebestaatomdetoekomstigestrategischepositioneringvande
Volksbankzodanigintevullendatersprakeisvaneenveiligeretailbankdie
eenvoudigeentransparantefinanciëleproductenaanbiedttegenfaireprijzenop
basisvaneenoperationeelexcellentbedrijfsmodelenresulterendineen
marktconformdividendrendement.
NLFIconcludeerdeinhaaradviesdatdeVolksbankmeertijdnodigheeftomeen
sterkepositiebinnenhetNederlandsebankenlandschapteverwervenenmomenteel
nognietgereedisvooreenexit.Ditinverbandmetonduidelijkheidoverdemate
waarindekapitaalstructuurdienttewordenaangepastaandetoekomstigekapitaal-
eisenvoordebank,terwijltevenseenbeginmoestwordengemaaktmeteen
gewensteverbeteringvandeoperationeleefficiency.NLFIwasvanoordeeldatbij
succesvolleexecutievanhetstrategischeplanvandeVolksbank-genaamdSpot On -
optermijnkanwordenvoldaanaaneenstrategischepositioneringalseenvoudige
retailbankmeteenlaagrisicoprofielen(eenstrevennaar)efficiëntie.Naarhet
oordeelvanNLFIvergtuitvoeringvanSpot Ontweetotdriejaren(gerekendvanaf
medio2016)omtotoptimalelangetermijnwaardecreatietekomen.Indezeperiode
dientiniedergevalspraketezijnvanhetopbouwenvaneengoed track recordinzake
kostenverlagingenenhetbehalenvanvoldoendedividendrendementopbasisvaneen
balansmetveiligeactivaeneensolideliquiditeits-enkapitaalstructuur.
3 DeVolksbankN.V.isvanaf1januari2017denieuwestatutairenaamvanSNSBankN.V.Waarwordtverwezennaaradviezen,Kamerbrievene.d.uitdeperiodevoorafgaandaan2017wordtgerefereerdaanSNSBank.VoorhetoverigewordtindezerapportagedetermVolksbankgehanteerd.
4 KamerstukkenII,vergaderjaar2015-2016,33532,nr.61
8 van 30
UheeftNLFIinuwbrief‘ToekomstSNSBank’van1juli2016verzochtjaarlijks
verslaguittebrengenoverdevoortgangvanhetdoorvoerenvandeverbeteringen
uithetstrategieplanenoverdegereedheidvandeVolksbankteneindeeenbesluitte
nemenoverhaartoekomstendeTweedeKamerdaaroverteinformeren.Metdeze
briefvoldoetNLFIaanditverzoek.VoortsgeeftNLFImetdezebriefeenbeschrijving
vanhethuidigeperspectiefvanNLFIopdeinvullingvandevierrandvoorwaardendie
dooruwambtsvoorgangerzijngeformuleerd5metbetrekkingtoteenexitvande
Volksbank.DaarmeewordtinvullinggegevenaanhetvereistevandeEuropese
Commissievaneenjaarlijksebeoordelingvanmarktomstandighedentenbehoevevan
eenprivatiseringvandeVolksbank.Ditvereistevloeitvoortuithetherstructurerings-
planinhetkadervandenationalisatievanSNSREAAL.6
NLFIheeftinhetadvies‘ToekomstoptiesSNSBank’geconcludeerddatdeuitvoering
vandestrategievandeVolksbankinlijnismetdedoordeTweedeKameraan-
genomenmotieVanHijum/Nijboerinzakehetborgenvanhetnutskaraktervande
Volksbank.7TevensheeftNLFIaangegevendatmethetuitvoerenvanhetgewenste
verbeterplangeenonomkeerbarestappenwordengezetofoptieswordenuitgesloten
intermenvantoekomstigeeigendomsstructuren.Indezebriefwordtderhalveniet
naderingegaanopdemotieMerkies/Nijboerinzakehetinstaatshandenhoudenvan
de Volksbank.8
5 KamerstukkenII,vergaderjaar2010-2011,28165,nr.1176 EuropeseCommissie,TheNetherlands-RestructuringPlanSNSREAAL2013,C(2013)9592,19februari2013;
beschikbaarvia:http://ec.europa.eu/competition/state_aid/cases/249726/249726_1544400_217_2.pdf7 KamerstukkenII,vergaderjaar2013-2014,32023,nr.458 KamerstukkenII,vergaderjaar2015-2016,34346
10 van 30
2 Stand van zaken strategie de Volksbank en resultaten 2016 en H1 2017
2.1 Inleiding
VorigjaarheeftNLFIaangegevendatdeVolksbankwordtgeconfronteerdmeteen
aantaloperationeleenstructureleuitdagingen.Ditwordtmetnamegevoeddoorde
opwaartsedrukopdekostenvandeVolksbank(medealsgevolgvanhogere
toezichtskostenendeontvlechtinguitdeSNSREAALgroep),dehuidigezeerlage
rentedieleidttotdrukopmargesenvolumes,enonzekerheidoverdekapitaal-
structuurgegevendeonzekereuitkomstenvanonderanderedenieuweregelgeving
alsgevolgvanafrondingvandeBaselIIIagenda,dieindemarktwordenaangeduid
als‘BaselIV’.9Hetadresserenvandezeuitdagingenisessentieelvooreenbestendige
toekomst van de Volksbank. Het strategieprogramma ‘Spot On’ van de Volksbank is
hieroptoegespitst.NLFIheefthetstrategischeplanvandeVolksbankgetoetsten
vastgestelddatbijsuccesvolleexecutievanditplanvoldaanwordtaandeuitgangs-
puntenvaneenlaagrisicoprofielen(eenstrevennaar)efficiëntie.
Inhetafgelopenjaarheeftdebankverderinvullinggegevenaandeuitwerkingvan
destrategie.Indithoofdstukwordendeeersteresultatenhiervanbeschrevenen
wordteenbeschrijvinggegevenvanenkelemaatregelendieindetussentijddoorhet
managementzijngenomen.
2.2 Opvolging strategieprogramma en andere maatregelen
DeVolksbankstreeftnaareenoptimalisatievanhetsamengestelderendement
waarbijdebankdebelangenvandevierstakeholdersgroepenklanten,medewerkers,
deaandeelhouderendemaatschappijalsgeheelinachtneemt.Hetstrategieplan
vandebankiszodanigingerichtdathetprincipevan‘GedeeldeWaarde’ookdaad-
werkelijkwordtverbeterd.
InhetafgelopenjaarheeftdeVolksbankverderinvullinggegevenaanhetstrategie-
programma Spot On.Hetstrategieprogrammaberustopdriepijlers:1)het
versterkenvandeidentiteitvandeVolksbank,2)hetbewerkstelligenvaneenvoud
enefficiencyen3)eeninnovatieprofielals‘slimmetoepasser’vantechnologie.
9 Indezerapportagewordtdeterm‘BaselIV’gehanteerd.
11 van 30
Hetversterkenvandeidentiteitvandebankheeftgestaltegekregendooreen
naamswijzigingvandevennootschapdiebeterpastbijhetgewensteprofielvande
bankalsgeheel.DeverschillendemerkenvandeVolksbank(SNS,ASNBank,
RegioBankenBLGWonen)richtenzichdaarbijopverschillendedoelgroepen.De
profielenvandemerkenwordensterkergedifferentieerd,mettegelijkertijdeen
verhogingvandemaatschappelijkedoelstellingoverdegehelelinie.Daarnaastwordt
viademerkennieuwemaatschappelijkeklantpropositiesontwikkeldredenerend
vanuitklantbehoefte.10
DeVolksbankheeftinhetafgelopenjaarverderinvullinggegevenaanhetonderdeel
‘eenvoudenefficiency’vanhaarstrategieplandoorhetmakenvaneenbottom-up
analysevankostenbesparingsmaatregelen.Daarbijisgebruikgemaaktvaneen
waardeketenanalyseomklantbehoeften,mogelijkhedenvoorspecifiekekosten-
besparingenendemeestefficiëntewijzeomindeklantbehoeftentevoorzienin
kaarttebrengen.Deanalyseheeftgeleidtoteenvalidatievanderesultatenvande
kostenbesparingsmaatregelendiealinhetSpot Onprogrammawarengeplandvoor
dekomendejaren.DeVolksbankheeftreedseenaantalconcreteinitiatieventer
verbeteringenbewakingvandeefficiencyaangekondigd,waaronderinitiatievendie
betrekkinghebbenop‘straight through processing’,digitalisering,ondersteunende
functies,IT-processenendematigingvanhetbeloningsbeleid.Metdehuidige
inzichtenvanhetmanagementoverdeontwikkelingvandebatenzoudendeplannen
kunnenleidentoteenafnamevancirca900voltijdarbeidsplaatsen,ingrotelijnen
gelijkverdeeldovereigeneningehuurdemedewerkersmaarookmetgevolgenvoor
hetaantalseniormanagers.11DeVolksbankgeeftechteraandatditgeenvast,van
bovenopgelegddoelis;debenodigdereductieinarbeidsplaatsenwordtiederjaar
geëvalueerd.
HetstrevennaarmeerefficiencyinhetstrategieplanvandeVolksbankwerdafgelopen
jaarverderondersteunddoorhetbewerkstelligenvaneenjuridischefusietussende
vennootschappenSNSBankN.V.,ASNBankN.V.enRegioBankN.V.per31december
2016,waarbijdenaamvandeoverblijvendevennootschapwerdgewijzigdinde
VolksbankN.V.DezefusiewerdingegevendooreenwijzigingvanhetBurgerlijk
Wetboekinzakedepublicatieverplichtingenvanindividuelejaarrekeningen,die
ongewenstegevolgenzouhebbenvoordeorganisatievandebank.Tevenssluitde
fusieaanbijhetstrevenvanregelgeversentoezichthoudersomdeverhoudingen
binnenfinanciëleinstellingentecentraliserenendaarmeemindercomplextemaken.
DoordefusiezijndeapartebankvergunningenvanASNBankenRegioBankkomen
tevervallen;zijmakengebruikvandebankvergunningvandeVolksbank.Demerken
SNSenBLGWonenvielenvoorheenalonderSNSBankN.V.Per31december2016
vallendeviermerkenBLGWonen,ASNBank,RegioBankenSNSderhalveonderde
gemeenschappelijkebankvergunning. Dejuridischefusieheefttevenstotgevolgdat
10 Voorbeeldenhiervanzijngenoemdin‘Tussentijdsfinancieelverslag2017-Persbericht’vandeVolksbankgedateerd24augustus2017
11 Inheteerstehalfjaarvan2017heeftdeVolksbankbeslotendemanagementstructuurtevereenvoudigen.Alsgevolghiervanzalhetaantalseniormanagementfunctiesindeperiodetot2020van47naarcirca30wordenteruggebracht.Deledenvanhetmanagementteamzijnvandenieuwestructuuropdehoogtegesteld.
12 van 30
alleactivaenpassivavanASNBankenRegioBankper31december2016onderdeel
zijnvandeenkelvoudigejaarrekeningvandeVolksbank.ASNBankenRegioBank
wordenindenieuwesituatieaangestuurdalsbusinessunits,gelijkaanSNSenBLG
Wonen.Metdefusieisderhalvevoorkomendatersprakezalzijnvaneenduurzame
verhogingvandekosteninverbandmetrisicomanagementenexterneverslaggeving
vandeverschillendevennootschappen.
DeVolksbankheeftinhetafgelopenjaarinvullinggegevenaanhetinnovatieprofiel
vanslimmetoepasservantechnologieconformdederdepijlervanSpot On. Het
afgelopenjaarisvoornamelijkgebruiktomdeinterneorganisatierondinnovatiete
verbeterendoorallekennisenexpertisetecentraliseren.Erzijnverderprocessen
gaandevooradoptievanontwikkelingenbinnen‘fintech’,waarmeedemaniervan
omgaanmetklanten,hetprocesvanproductvernieuwingenendedienstverlening
structureelkunnenwordenverbeterd(bijvoorbeeldontwikkelenvanPSD2propositie,
implementatiedataplatformvoorklantenen‘cognitive computing’omhypotheek-
processen verder te verbeteren).
DeVolksbankheefthaarstrategieprogrammavertaaldnaareenaantaldoelstellingen
voordelangetermijn.Indeeersteplaatszijndetargetsvertaaldnaardoelstellingen
inhetkadervanhetGedeeldeWaardeconcept.
• NutvoorklantenwordtdoordebankprimairafgemetenaandeNet Promoter
Score (NPS),waarbijdetargetin2020eenklantgewogenNPSisvan+10.12
Daarnaastisdetoenamevanbetaalrekeningeneenbelangrijkegraadmetervoor
debankmeteentargetin2020van1,5miljoenbetaalrekeningklanten.
• TenaanzienvandezingevingvanmedewerkershanteertdeVolksbankdeemployee
Net Promoter Score,waarbijhetstrevenisomdezeteverbeterennaar+40.13
• AlsbankmeteenmaatschappelijkprofielwildeVolksbankbinnenhetkadervan
GedeeldeWaardeookaandachtschenkenaandebelangenvandemaatschappij
alsgeheel.DeVolksbankheeftzichalsdoelgesteldomoptermijn(2030)een
geheelklimaatneutralebalanstehebben.14Voor2020wordtaangestuurdopeen
45%klimaatneutralebalans.Debankwerktdaarnaastaaneentargetvoorhet
versterkenvanfinanciëleweerbaarheidvanklanten.
• Detargetvoorrendementvoordeaandeelhouder(return on equity) is gesteld op
8%.DezeROE-targetwordtondersteunddooreensamenstelvanfinanciële
targetsophetgebiedvankosten,risico,kapitaalenliquiditeit.Daarondervallen
12 DeNet Promoter Scorewordtgebruiktomeenalgemeneklanttevredenheidtemeten.HierbijwordtperiodiekaanklantendevraaggesteldinwelkematezedeVolksbankalsdienstverleneraan-ofafraden.Desomhiervanbepaaltdescore.Eennegatievescorebetekentdatermeerklantendedienstverlenersterkafradendansterkaanraden.DeNPS-scorewordtopmerkniveaugemeten.DetargetvoordeVolksbankalsgeheelishetgewogengemiddeldevandeNPS-scoresvandeafzonderlijkemerken.
13 DeEmployeesNet Promoter Scorewordtgebruiktomeenalgemenewerknemerstevredenheidtemeten.HierbijwordtperiodiekaanmedewerkersdevraaggesteldinwelkematezijdeVolksbankalswerkgeveraan-ofafraden.Desomhiervanbepaaltdescore.Eenpositievescorebetekentdatermeerwerknemersdewerkgeversterkaanradendansterkafraden.
14 HetprincipevandeklimaatneutralebalansisgebaseerdopeenmethodologiedieisontwikkelddoorASNBank,enwerktalseenweegschaal.AandeenekantstaandeCO2-baten,ofwelinvesteringendieCO2-uitstootvermijden(windmolens,zonneparkenetc.).AandeanderezijdestaandeCO2-lasten,investeringen die CO2-uitstootveroorzaken(hypotheken,staatsobligaties,investeringeninbedrijvenetc.).In2030moetendezeinevenwichtzijn.OmditdoeltebereikeninvesteertdeVolksbankinduurzameenergieprojectenenenergiebesparingenhelptzijhuizenbezittersmethetverduurzamenvanhunwoning.
13 van 30
onder meer targets voor common equity Tier 1 ratio(CET1ratio)van>15%,
leverage ratio van>4,25%eneencost:incomeratiovan50-52%.Dehuidige
ROE-targetisbepaaldmetinachtnemingvanverwachtingenronddetoekomstige
nettowinstenisbepaaldopbasisvanhuidigeregelgeving.15
DetargetszijndoordeVolksbankgeformuleerdendoorNLFIgetoetstopambitie-
niveau.Dezetargetszijndaarnadoorugoedgekeurd.NaarhetoordeelvanNLFIis
hetgeheelaantargetsnogsteedsinlijnmetdestrategischeambitievandeVolksbank
enookvoldoendeambitieusomdejuistestappentezettenindekomendejarenin
termenvanmanagementtrackrecordenwaardegroei.
Inhaaradvies‘ToekomstoptiesSNSBank’heeftNLFIaangegevendatsprakedientte
zijnvaneenmarktconformrendement.DitwordtdoordeEuropeseCommissie
beoordeeldaandehandvandetoetsvandeprivateinvesteerder(market economy
investor principle).Volgensdezetoetsdienteenlidstaatdeondernemingzote
behandelenalseenprivateinvesteerderdeonderneminginvergelijkbareomstandig-
hedenzoubehandelen.Omaantesluitenbijhetuitgangspuntvaneenmarktconform
rendementvoordeStaatkanwordengewerktopbasisvandividendrendement.Op
basisvanhetgemiddeldedividendrendementvanvergelijkbarebankeninNederland
enEuropaenaangepastvoorhetlagerisicoprofielvandeVolksbankisvorigjaareen
(minimum)dividendrendementvan5%perjaaropdekapitaalinvesteringvande
overheidindeVolksbankbijdeverhangingvandebankin2015vanEUR2,7miljard
alseenadequaatniveaubepaald.DaarnaastheeftNLFIaangegevendathetnominale
dividendoptermijn(progressief)dientmeetegroeienmetbijvoorbeelddegroeivan
hetNederlandseBBP.Voorgenomendividenduitkeringenzijnuiteraard,waarnodig,
ondervoorbehoudvanhetvoldoenaangeldendesolvabiliteitseisenenhetverkrijgen
vantoestemmingvanDNB/ECB.Dezeuitgangspuntenzijnverwerktinhetdividend-
beleidvandeVolksbank.Hetuitgangspuntvaneendividendrendementvan
tenminste5%overEUR2,7miljardisdaarbijvertaaldineenbandbreedteten
aanzienvanhetdividenduitkeringspercentage(payoutratio)van40-60%vanhet
gecorrigeerdenettoresultaat.16HetnieuwedividendbeleidvandeVolksbankisin
2017doorNLFIendeVolksholdinggoedgekeurdenvastgesteld.
2.3 Commerciële en financiële resultaten in 2016 en eerste halfjaar 2017
Over2016boektedeVolksbankeennettowinstvanEUR329miljoen,eendaling
van5%tenopzichtevanhetvoorgaandejaar.Gecorrigeerdvoorincidenteleposten
(eendotatieaandereorganisatievoorzieningin2016,eenboekverliesuithoofde
vandeverkoopvanSNSSecuritiesin2015enwaardeveranderingenvaneen
specifiekehypotheekportefeuilleinbeidejaren)steegdenettowinstmet6%naar
15 BijdebepalingvandeROE-targetisderhalvegeenrekeninggehoudenmetde(mogelijke)effectenvanBaselIV,IFRS9endebepalingvanMRELvereisten.
16 Hetnettoresultaat,gecorrigeerdvoorreëlewaardeveranderingenvandevoormaligeDBV-hypotheek-portefeuilleendaaraanverbondenderivatenenpostenzoalsafschrijvingenopgoodwillenwinstenofverliezenopdesinvesteringen,wanneerdezematerieelzijn.
14 van 30
EUR354miljoen.Dezeverbeteringkwamvooralvoortuiteenvrijvalvanvoor-
zieningenvoorleningeneneenstijgingvanbeleggingsinkomsten,hetgeenwerd
beperktdoorlagererente-inkomstenenhogerewettelijkeheffingen. Overhet
eerstehalfjaarvan2017daaldedenettowinst,gecorrigeerdvoorincidentele
posten,met8%totEUR178miljoentenopzichtevanheteerstehalfjaarvan2016.
Dezedalingisvooraltoeteschrijvenaaneenforslagerenettovrijvalvan
voorzieningenvoorleningenenlagererentebaten,deelsgecompenseerddoor
lagereoperationelelasteneneenhogerresultaatopfinanciëleinstrumenten.
DecommerciëleresultatenvandeVolksbanklietenin2016enoverheteerste
halfjaarvan2017overhetalgemeeneenpositievetrendzien.Hetmarktaandeelin
nieuwehypothekennamverdertoe(naar5,7%voorheel2016enverdernaar6,8%
voordeeerstehelftvan2017)ineengroeiendemarkt.Hetmarktaandeelvande
Volksbankindespaarmarktbleefrelatiefstabielop10,7%,terwijlhetmarktaandeel
innieuwebetaalrekeningenlichtdaaldenaar20%eindjuni2017.Gedurende2016
namhetaantalklantentoemet2%totafgerond3,1miljoen,waarvan1,3miljoen
betaalklanten.Toteindjuni2017ishettotaalbetaalklantenverdergegroeidnaar
1,37miljoen.
Figuur 1: Marktaandelen de Volksbank
Deinspanningenvandebankomdeomvangvandehypotheekportefeuilleniet
verdertelatenafnemengingenechterwelgepaardmeteenlagererentemarge.Dit
kwammededoorlagererente-inkomstendoorondermeer(vroegtijdige)rente-
herzieningen,inclusief‘rentemiddeling’vanhypothekentegeneenscherperepricing
endeuitgiftevanTier2obligaties.In2016daaldendenettorente-inkomstenmet
ruim8%naarEUR911miljoen.Dezesterkedalingisinheteerstehalfjaarvan2017
enigszinsgekeerdondermeerdoorverlagingvanderenteopspaartegoedenen
aflossingvanrelatiefdurekapitaalmarktfinancieringmaardeinkomstenstaannog
welonderdruk.Denettorentemargealspercentagevandegemiddeldetotaleactiva
namafvan152basispuntenin2015naar144basispuntenin2016.Inheteerste
halfjaarvan2017kwamderentemargeuitop150basispunten.
15 van 30
Eenbelangrijkefactorindealgeheledalingvanderentemargeoverdeafgelopen
jareniseenherprijzingvanhypotheken.DeVolksbankheefteenrelatiefgrootaantal
hypothekenuitgegevenindeperiode2005-2006dieinmiddelsinaanmerkingzijn
gekomenvoorvernieuwingtegenlagererentetarieven.Daarnaastisereenimpact
vanhypothekenwaarvandelooptijdbinnenafzienbaretijdverstrijktenwaarde
klantvroegtijdigaflost,meteenboetebedragdataldannietviarentemiddeling
wordtbetaald.Bovendienwerddeprijsstellingvanhypothekennogsteedsbeïnvloed
doorconcurrentievanverzekeraarsenpensioenfondseninhetlangesegment.Daar-
tegenoverstaatdatdeproductievannieuwehypothekensterkisgestegenenvoor
heteerstsindsjarengroterwasdandeomvangvandeaflossingenophypotheek-
schulden.Daarmeeisdeomvangvandehypotheekportefeuillegestabiliseerdop
circaEUR45miljard.
Detotaleoperationelekostenzijnin2016met9%gestegentenopzichtevan2015,
totEUR642miljoen.Dezetoenameisvollediggerelateerdaanwettelijkeheffingen
eneendotatieaandereorganisatievoorziening.Dedaarvoorgecorrigeerdelasten
kwamenuitopEUR564miljoen,2%lagerdanin2015.Hettotaalaantalinternefte’s
van3.354ultimo2016bleefnagenoegstabieltenopzichtevanultimo2015,doordat
dehogerebezettingbijhethypotheekbedrijfomdetoegenomenhypotheek-
activiteitenoptevangenwerdgecompenseerddooreendalingvanhetaantalfte’s
vanwegedeverkoopvanSNSSecurities.Indeeerstehelftvan2017zijnde
operationelelastenexclusiefwettelijkeheffingenverderverlaagd(met5%ten
opzichtevanheteerstehalfjaarvan2016).Hettotaalaantalinternefte’swerdin
dezeperiodegereduceerdtot3.288.
Over2016boektedeVolksbankeennettovrijvalvanvoorzieningenvoorleningen,
vanEUR68miljoen(enindeeerstehelftvan2017vanEUR20miljoen).Ditkwam
dooreenforseafnamevanhypothekenwaarvooreenvoorzieningisgetroffen(voor-
zienedefaultleningen)eneenlageinstroomvannieuwedefaultleningen.Bovendien
isbijuitwinningenveelaleenlagerverliesgerealiseerddanwaarvoorwasvoorzien.
Ditvloeitgedeeltelijkvoortuitdeverbeteringvaneconomischeomstandighedenen
dewoningmarkt.Daarnaastwasersprakevaneenverbeterdachterstandenbeheer
binnenhethypotheekbedrijf.
Metdebehaaldeingehoudenwinstenendalingvanderisicogewogenactivawerdde
kapitaalpositievandeVolksbankverderversterkt.DitvertaaldezichineenCET1
ratioeind2016van29,2%(tenopzichtevan25,3%ultimo2015),eneenleverage
ratiovan5,2%(tenopzichtevan4,7%in2015).Inheteerstehalfjaarvan2017zijn
beideratio’snogverderaangesterkt:deCET1ratioeindjuni2017was32,6%ende
leverageratiowas5,5%.
DedoordeVolksbankbehaaldecommerciëleenfinanciëleresultatenalsmedede
sterkekapitaalpositiewareninjuni2017medeaanleidingvoorS&Pomdelange-
termijncreditratingvoordeVolksbankteverhogenvanBBB+naarA-.VolgensS&P
zalderesultaatontwikkelingvandeVolksbankindekomendejarenstabielzijn,met
behoudvandehuidigemargesenlagerisicokosten.Dezeverhogingvanderatingis
eenbelangrijkemijlpaal-enprestatie-voordeVolksbank.
17van 30
3 Beoordeling voortgang strategieprogramma
3.1 Inleiding
Inhetadviesvan2016heeftNLFIaangevendatdeVolksbankwordtgeconfronteerd
meteenaantaloperationeleenstructureleuitdagingen.Ditwordtmetnamegevoed
doordeopwaartsedrukopdekostenvandeVolksbankveroorzaaktdoorhogere
toezichtskostenendeafsplitsingvanhetvoormaligemoederbedrijf,dehuidigezeer
lagerenteenonzekerheidoverdekapitaalstructuurvanwegedeonzekereuitkomsten
vanonderanderenieuwe‘BaselIV’enMREL-regelgeving.Voortsvertaalthet
bedrijfsmodelvandeVolksbankzichineengrotecontractuelelooptijdenmismatch
vanactiva(meteenlangelooptijd)enpassiva(voornamelijkdirectopvraagbaar
spaargeld),watonderandereleidttoteenliquiditeitsrisicoindebedrijfsvoering.Het
adresserenvandezeuitdagingenisessentieelvooreenbestendigetoekomstvande
bank.NLFIheeftdaarbijalsaandachtspuntenbenoemd:
• Hetoptimaliserenvandebelangenvandestakeholders(GedeeldeWaarde);
• Versterkingvandeidentiteitalsmaatschappelijkebank;
• Verlagingvandekostenstructuur;
• Verbeteringvanhetrisicomanagement;
• Verdereaanpassingvanhetproductenpaletenstandaardiseringvan
productieprocessen;
• Eenmogelijkeaanpassingenstroomlijningvandekapitaalstructuurvandebank
aandehandvantoekomstigeregelgeving(BaselIV,IFRS9enMREL),en
• Adoptievaninnovatieals‘slimmetoepasser’.
DedaarvoornoodzakelijketransitieisdoordeVolksbankondermeerverwerktinhet
strategischplanSpot On. Het is de taak van NLFI om de voortgang op bovenstaande
puntentemonitoren.BijdezemonitoringwordendedoordeVolksbank
geformuleerdetargetsalsuitgangspuntgenomen,maarwordtookbeoordeeldin
hoeverredeVolksbankvoldoetaanbovengenoemdekwalitatieveaandachtspunten.
3.2 Voortgang targets ‘versterking van identiteit’ (Gedeelde Waarde)
Tabel1geefteenweergavevandedoordeVolksbankbehaalderesultatenin2016en
heteerstehalfjaarvan2017,invergelijkingmetdeSpot Onprojectiesvoor2016en
delangetermijntargetsvandebank.DetargetszijnonderverdeeldinGedeelde
Waarde targets en andere targets van Spot On(ophetgebiedvankosten,kapitaal
enrendement).Derealisatieswordenhierondertoegelicht.
18 van 30
Tabel 1: Publieke targets de Volksbank
* Gecorrigeerd voor incidentele posten
** Exclusief wettelijke heffingen
*** Exclusief wettelijke heffingen en incidentele posten
R = Realisatie, SO = Projecties Spot On, nb = niet beschikbaar
Data m.b.t. ROE 2015 en klimaatneutrale balans 2016 bevatten aanpassingen t.o.v. eerdere
publicaties van de Volksbank.
Nut voor de klantDeklantgewogenNPSverbeterdevan-12in2015tot-8ultimo2016en-4eindjuni
2017.DegrootsteverbeteringendedenzichvoorbijhetSNS-merk(van-26eind2015
tot-18eind2016en-14eindjuni2017)enBLGWonen(van-42eind2015naar-29
eind2016en-27eindjuni2017).ASNBankenRegioBankbehieldenhunpositieve
NPSgedurendedezeperiode.Eindjuni2017kwamendezeuitoprespectievelijk16en
6.HoeweldeklantgewogenNPSnognegatiefis,verbetertdezegeleidelijknaarde
langetermijntargetvan+10.Hetaantalbetaalklantenneemttoeconformde
projectiesvanSpot On,inderichtingvandelangetermijntargetvan1,5miljoen.
Zingeving voor de medewerkerDeeNPSkwamin2016met30,1lageruitdanhetniveauvaneind2015(34,4),
doordatdegroeppromoters(medewerkersdieeenrapportcijfer9of10gaven)licht
isafgenomenendegroepcriticasters(medewerkersdieeenrapportcijfer6oflager
gaven)istoegenomen.HetmanagementvandeVolksbankgeeftalsmogelijke
verklaringvoordelichteafnamedestructureledalingvanhetaantalarbeidsplaatsen
19 van 30
indefinanciëlesector.Daardoorligthetmindervoordehandomeenbankals
werkgeveraanteraden.OokbijdeVolksbankzalhetaantalarbeidsplaatsende
komendejarenafnemen.HetbewerkstelligenvaneeneNPSscorevan40in2020zal
danookeengroteuitdagingblijven.DeVolksbankwerktinditverbandaandiverse
programma’somdemedewerkerstevredenheidoppeiltehouden.
Rendement voor de aandeelhouderDeROEkwamin2016uitop9,6%,beterdandeSpot Onprojectiesvoor2016.Dit
rendementwerdbehaaldbijeenstijgingvandeniet-gecorrigeerdecost:income ratio
tenopzichtevan2015eneenvrijvalvanvoorzieningenvoorleningen.Dekapitaal-
targetskwamenin2016ruimschootsbovenhettargetniveauuit.Dedalingvande
ROEtenopzichtevan2015(ROEvan10,9%)werdvoornamelijkveroorzaaktdoor
eentoenamevanheteigenvermogen.Indeeerstehelftvan2017kwamdeROEuit
op10%.Deverwachtingvanmanagementvoor2017iseenlagernettoresultaatdan
in2016,metnamevanwegedrukopdenettorentebaten,enkosteninverbandmet
deuitvoeringvandestrategieentransactiemonitoring.Verderwordteenverdere
vrijvalvanvoorzieningenopleningenverwachtindetweedehelftvan2017,zijhet
lagerdanindeeerstehelft.DeROEstaatderhalveookditjaaronderdrukmaar
komtnogwelbovenhettargetniveauuit.BovendienheeftdeVolksbankinhaar
operationelesturingnogvoldoenderuimteomdeROEoppeiltehouden.
Verantwoordelijkheid voor de maatschappijDeVolksbankheeftalsdoeldatdeactivaophaarbalansin2030geheelklimaat-
neutraalzijn.In2016hebbendeinspanningenvandebankgeleidtoteenverdere
verbeteringinditopzicht.Devooruitgangwasmetnamehetgevolgvaneenstijging
indevermedenuitstootvangreenbonds,duurzameenergieenprojectenophet
gebiedvanenergiebesparing.Daarnaastliethetgemiddeldeenergielabelvande
hypotheekportefeuilleeenlichteverbeteringzientenopzichtevan2015.Eindjuni
2017wasdebalans25%klimaatneutraal(2015:20%).Hetvergtechternogveel
inspanningomdetargetvan45%in2020tebehalen.
3.3 Voortgang targets en overige monitoringselementen
Inhetnavolgendewordtdevoortgangvandeoverigeelementenbesprokenwaarvan
NLFIinhaaradvies‘ToekomstoptiesSNSBank’heeftaangegevendatdezeinieder
gevalmoetenwordenbewerkstelligdindedestijdsvastgesteldeperiodevan2tot
3jaar.
KostenverlagingenOmeenmarktconformrendementteblijvenbehalenishetvangrootbelangdatde
Volksbankhaarkosteninlijnhoudtmetde(ondermeerdoordeVolksbankzelf
verwachte)drukopderente-inkomsten.In2016kwamdecost:income ratio van de
Volksbankuitop59,2%,en,gecorrigeerdvooreenmaligeposten,56%.Indeeerste
helftvan2017kwamdecost:incomeratiouitop52,7%,enwasdegecorrigeerde
cost:incomeratio52,5%.Hoewelnietgeheelvergelijkbaarkwamdecost:income
ratiouitbinnendebandbreedtevandecost:income ratio’s van de Nederlandse
20 van 30
grootbanken.17Dezebankenhebbenaangegevenhunkostenverderteverlagen.
DeVolksbankdientderhalvetekomentotstructureellageproductiekostenom
concurrerendtezijnmetdeNederlandsegrootbanken.
Detargetvoordecost:incomeratio(exclusiefwettelijkeheffingen)vandeVolksbank
in2020is50-52%.Vanwegedeonderdrukstaandeinkomstenenhetalternatieve
distributiemodelvandeVolksbankisdecost:incomeratioechternietgeheelgeschikt
alsenigegraadmeteromdedoordeVolksbanktebereikenkostenverlagingenaanaf
te meten. In Spot Onishetuitgangspuntdatdeoperationelekostenexclusief
wettelijkeheffingenin2020structureelmetruimEUR100miljoenzijnverlaagd(van
hetgerealiseerdeniveauEUR575miljoenin2015naarEUR465miljoen)endaarna
opeengelijkniveaublijven.
Figuur 2: Operationele lasten de Volksbank (exclusief wettelijke heffingen)
In2016zijndeeerstemaatregelengetroffenomoptermijnkostenbesparingente
bewerkstelligen.DeVolksbankinvesteertinautomatisering.Debankheeftin2016
tevenseenreorganisatievoorzieningvanEUR32miljoengetroffen(eerderdanvoor-
zienindeSpot Onprojecties).Eenaantalvandezemaatregelenwerktinitieel
kostenverhogendmaarleidtoptermijntotbesparingen.Ondanksdezeinvesteringen
zijndekostenreedsgedaaldinlijnmetdeSpot Onprojecties.Voordekomende
jarendienendegenomenennogtenemenmaatregelenteleidentoteenverdere
realisatie van de kostenverlagingen. Op dit moment kan NLFI nog geen oordeel geven
overdematewaarindekosteninabsolutetermeneninrelatietotdegemiddelde
activaindekomendejarenblijvendzullenwordenverlaagdinlijnmetdeSpot On
projecties.
17 In2016wasdecost:incomeratiovoorABNAMRORetail:56%,voorINGBankRetailNederland:54%,envoorRabobank:61%.Indeeerstehelftvan2017wasdecost:incomeratiovoorABNAMRORetail:54%,voorINGBankRetailNederland:48%(tweedekwartaal)envoorRabobank:63%.
21 van 30
Verbetering van risicomanagementDevoorzieningenvoorkredietverliezenvandeVolksbankzijnindeafgelopenjaren
beduidendafgenomen.DitkwamzoweldooreenverbeteringvandeNederlandse
economieendehypotheekmarktinhetbijzonder,alsookdoorinvesteringenvande
Volksbankineenverbeteringvanprocessenomachterstandenophypotheekschulden
tevoorkomenoftebeperken.In2016endeeerstehelftvan2017waserzelfssprake
vaneennettovrijvalvanvoorzieningen.Deafschrijvingenophypotheekkredietenals
percentagevandetotalehypotheekportefeuillebedroegenin2016-0,14%,hetgeen
ruimbenedendeSpot Onprojectiesis.Voordekomendejarenwordteen
genormaliseerdniveauvanvoorzieningenverwacht.DaartoedientdeVolksbank
blijvendteinvestereninkredietbeheerenverbeteringvanhetrisicomanagement.Een
trackrecordopditgebieddientnogtewordenbewerkstelligd.
Voorhetbewerkstelligenvaneenvoudenefficiencyishettevensnoodzakelijkdat
hetrisicomanagementvandeVolksbankophetgebiedvanniet-financiëlerisico’s
verderwordtverbeterd.Vooraltenaanzienvandebeheersingvanrisico’szoals
model-encompliancerisico’szijnverbeteringennoodzakelijk.Debankheefteen
aantalstrategischeprogramma’s,zoalshet Integrated Control Framework,Waarde-
stroommanagementenDatamanagement(gezamenlijkgenaamd‘HuisopOrde’)
opgezet.Dezeprogramma’szijneropgerichtomtekomentoteenvoudigeen
efficiënteprocessen,alsmedeeenverbeteringvaninternerapportagesenachter-
liggende data.
In2016heeftDNBeenthemaonderzoekuitgevoerdbijdeVolksbankgerichtopde
maatregelendiedebankheeftgetroffentervoorkomingvanwitwassenen
terrorismefinanciering.OpbasisvanditonderzoekheeftDNBgeconcludeerddat
aanvullendemaatregelenophetgebiedvantransactiemonitoringenhetmeldenvan
ongebruikelijketransactiesvereistzijnenheeftditgeformuleerdineenaanwijzing
enhetopleggenvaneenboete.18MedenaaraanleidingvanhetonderzoekvanDNB
isdeVolksbankreedsin2016initiatievengestartomprocessenenmaatregelendie
eropziendatklantenentransactiesvoortdurendwordengemonitord,aante
scherpen.Dedoelstellingvandezeaanvullendemaatregelenisomdeeffectiviteit
vanproceduresensystementeverhogenzodatdeintegriteitsrisico’sopditgebied
voordeVolksbankbijvoortduringadequaatwordengemitigeerd.
NLFIisvanoordeeldatdedoordeVolksbankgenomenmaatregelenoptermijn
zullenleidentotverbeteringeninhetalgehelerisicoprofielvandebank.Hoeweler
reedsdiversemaatregelenophetgebiedvanniet-financiëlerisico’szijndoorgevoerd
ishetmomenteelechternogtevroegvoorNLFIomtekunnensprekenovereen
duurzameverbeteringvanhetmanagementvandergelijkerisico’s.
Standaardisatie van het hypotheekboekVorigjaarheeftNLFIaangegevendatstandaardisatievanhethypotheekboekkan
leidentotoperationeleefficiencywinstenenhetvergemakkelijkenvanhetsecuritiseren
vanhypotheken.Standaardisatievanhethypotheekboeksluitaanbijhetgewenste
18 Zieverder‘Tussentijdsfinancieelverslag2017-Persbericht’vandeVolksbankgedateerd24augustus2017
22 van 30
laagrisicoprofielvoordeVolksbank.Uheefttevensinuwbeantwoordingaande
TweedeKamerinzakeuwbrief‘ToekomstSNSBank’benadruktdatsprakedienttezijn
vanstandaardisatievandatavoorzieningtenaanzienvanhypotheken.19
Standaardisatievanproductieprocessenlaatvoldoenderuimtevoorhetdoorde
Volksbankleverenvanmaatwerkindehypotheekmarkt,mitsditgeschiedtopbasis
vaneenbehoedzaamkredietbeheer.Eendergelijkestandaardisatieheefttevensals
doelstellingeengroterdeelvandehypotheekportefeuillebeschikbaartelatenzijnals
activadieteallentijdegesecuritiseerdkunnenwordeneneventueel-meteen
beperktediscount-ingezetkunnenwordenalsonderpandvoorbijvoorbeeldECB-
financiering.DeVolksbankheefteenlagerisicobereidheidwatbetreftliquiditeitsrisico.
DesterkeliquiditeitspositievandeVolksbankvoldeedindeafgelopenperiodeaanalle
interneenexternedoelstellingen.DeVolksbankstuurtinmiddelsookopdeadditionele
liquiditeitonderstresszoalsdezeondermeerbijdeECBteverkrijgenisdoormiddel
vanonderpand.OokopdatpuntheeftdeVolksbankeencomfortabelepositieen
voldoetzijaanhaarinternedoelstellingen.Dezepositiekandoordeverdere
verbeteringvandedatavoorzieningnoggeoptimaliseerdworden.
Aanpassing van de kapitaalstructuurDeVolksbankstreeftnaareenCET1ratiovantenminste15%.MeteenCET1ratio
(transitioneel)van29,2%eind2016en32,6%eindjuni2017isruimschootsvoldaan
aandenorm.Ultimojuni2017wastevensdeleverage ratiomet5,5%ruimschoots
bovendetargetvan4,25%.Dekapitaalstructuurvandebankdientoptermijnechter
nogtewordenaangepastaannieuweregelgevingophetgebiedvanondermeer
toekomstigerisicogewichtenvoorhypotheekuitzettingen(‘BaselIV’),IFRS9ende
invullingvandedefiniëringvanMREL-verplichtingen.Aangeziendezenieuweregel-
gevinggedeeltelijknognietduidelijkiskandebankmomenteelnoggeenbegin
makenmethetaanpassenvandekapitaalstructuur.
DividendrendementNLFI is van oordeel dat de in Spot On opgenomen maatregelen in de periode tot
privatiseringtotuitdrukkingdienentekomeninhetrendementvoordeStaat.NLFI
heeftalsnormgehanteerdeendividendrendementvan5%perjaaropdekapitaal-
investeringvandeoverheidindeVolksbankvanEUR2,7miljard.Daarmeezouhet
jaarlijksedividendrendementopdeinvesteringindeVolksbankindekomendejaren
tenminsteEUR135miljoenperjaarbedragen.Inhoofdstuk2isreedsvermelddat
deVolksbankdituitgangspuntheeftverwerktinhaardividendbeleid.Over2016
heeftdeVolksbankeendividendvanEUR135miljoenuitgekeerd,gelijkaan41%van
deaangepastenettowinst.VoordekomendejarenverwachtNLFIeendividenddat
geleidelijkmeegroeitmetdetoenamevanhetBBPinNederland,eenenandervoor
zoverdekapitaalpositiedittoelaat.Naarverwachtingvaltditookindekomende
jarenbinnendedoordeVolksbankgesteldebandbreedtevaneenuitkerings-
percentagevan40-60%vandeaangepastenettowinst.
19 KamerstukkenII,vergaderjaar2016-2017,33532,nr.64
24 van 30
4 Randvoorwaarden exit
4.1 Inleiding
VorigjaarheeftNLFIaangegevendatzijsindsdeafsplitsingvanSNSREAAL
zorgvuldigheeftbekekenofeenverkoopvandeVolksbankoverwogenzoukunnen
worden,rekeninghoudendmetderandvoorwaardenvooreenexitzoalsdooruw
ambtsvoorgangerisaangegeven:20
i. Debetrokkenvennootschapisklaarvoorprivatisering;
ii. Definanciëlesectorisstabiel;en
iii. Er is voldoende interesse in de markt voor de beoogde transactie.
Inaanvullingopdezerandvoorwaardenishetstreveneropgerichtomzoveelals
mogelijkdetotaleinvesteringindeteprivatiserenvennootschap,vermeerderdmet
dekapitaalkostenvandeStaat,terugteverdienen.
InhetkadervandezevoortgangsrapportageenhetvereistevandeEuropese
Commissievaneenjaarlijksebeoordelingvanmarktomstandighedentenbehoeve
vaneenprivatiseringvandeVolksbankheeftNLFInogmaalsdematevanexit-
gereedheidvandebankgetoetstaandezerandvoorwaarden.Hethuidigeperspectief
vanNLFIopdeinvullingvandezerandvoorwaardenmetbetrekkingtotdeVolksbank
wordthierondertoegelicht.
4.2 Is de Volksbank gereed voor verkoop?
Inhaaradvies‘ToekomstoptiesSNSBank’heeftNLFIvorigjaaraangegevendatde
Volksbanknognietgereedisvoorverkoop.Dezeconclusiewasgebaseerdophet
oordeelvanNLFIdatdebankwordtgeconfronteerdmeteenaantaloperationeleen
structureleuitdagingen.NLFIachttehetnoodzakelijkdatdeVolksbankindekomende
tijdhaarstrategieimplementeertenscherperdefinieertalseeneenvoudigeretail-
bank;eenbankmetscherpeprijzen,lageproductiekosteneneenlaagrisicoprofiel.
Erwordtnoggewerktaanaanpassingenaandekosten-enkapitaalstructuuren
verbeteringvanhetrisicomanagement,hetgeennoodzakelijkisomdebankgereed
temakenvoorexit.
DeVolksbankheefthetafgelopenjaarbenutomdeeerstemaatregelentenemendie
uitvoeringmoetengevenaandeimplementatievandestrategie.Erzijnondermeer
investeringengedaaninverbeteringenvandeoperationeleeffectiviteit,waarmee
20 KamerstukkenII,vergaderjaar2010-2011,28165,nr.117
25 van 30
kostenbesparingengerealiseerdzullenworden.Hetisessentieelvoordelange
termijnbestendigheidvandebankdathetkostenniveauverderinlijnwordtgebracht
metdedalendeinkomsten.AangeziendeVolksbanktotvoorkortnogonderdeelwas
vanSNSREAALdienthetmanagementvandebankopditvlaknogeentrackrecord
optebouwen.
Vanwegedenogonzekereuitkomstenvantoekomstigeregelgevinginzakeeen
verdereaanscherpingvankapitaalvereistenvoorbankeniseenoptimalekapitaal-
structuurvoordeVolksbanknogniettebepalen.VoorstellenvanhetBasel
Committee on Banking Supervisioninzakedeharmonisatievanrisicogewogenactiva,
hetbenodigdeminimumaantehoudenkapitaaltenopzichtevanstandaardmodellen
(output floor),alsmedeeennaderedefiniëringvaneisenomtrentverlies-
absorberendeverplichtingen(‘MREL’),zijnnognietdefinitief.Eendefinitiefbesluit
vanhetBasel Committeeoverdestandaardbenaderingvanderisicogewogenactiva
voorkredietrisico’s,datoorspronkelijkgeplandstondvoorjanuari2017,isuitgesteld.
Deonderhandelingenzijnnoggaande,maarhetisonduidelijkwanneerhierovereen
definitiefbesluitzalwordengenomen.Pasnadateendefinitiefbesluitisgenomenen
deuitwerkingdaarvanbekendis,21kandeVolksbankhaarkapitaalmanagement
aanpassenaandeaangescherptekapitaaleisen.Inhetkapitaalmanagementvande
bankwordtreedsrekeninggehoudenmetdeinvoeringvandeaccountingstandaard
IFRS9,dieleidttoteenwijzigingindewaarderingvanbepaaldefinanciëleactivaen
debepalingvanvoorzieningenvoorkredietverliezen.Heteigenvermogenvande
bankzalwaarschijnlijknegatiefwordenbeïnvloeddoorinvoeringvanIFRS9.22
Eenverbeteringvanhetmanagementvanniet-financiëlerisico’sisnognodigomte
komentothetgewenstelagerisicoprofielvandebank.Zoalsinhetvorigehoofdstuk
isaangegevenzijnvooraltenaanzienvandebeheersingvanmodel-encompliance-
risico’sverbeteringennoodzakelijk.Debankheefteenaantalstrategische
programma’s,zoalshetIntegrated Control Framework,Waardestroommanagement
enDatamanagement(gezamenlijkgenaamd‘HuisopOrde’)opgezet.Deze
programma’szijneropgerichtomtekomentoteenvoudigeenefficiënteprocessen,
alsmedeeenverbeteringvaninternerapportagesenachterliggendedata. Voorts
heeftdeVolksbankhaarbeleidtenaanzienvanklantintegriteitennalevingvande
sanctieregelgevingkritischbeoordeeldenaangescherpt.Hetgattussenderisico-
bereidheidenhethuidigerisicoprofielvandebankdientdaarmeeoptermijngedicht
tewordendoormiddelvaneenverdereversterkingvanhetrisicobeheer.
21 RegelgevingvanuithetBaselCommitteekanwordenbeschouwdalsvoorportaalvanEuropeseregelgeving.WanneereninwelkematedevoorstellenvanhetBaselCommitteewordenovergenomeninregelgevingismomenteelnogonduidelijkenkannogenigetijdduren.
22 Ditvloeitvoortuitdewijzigingvaneen‘1-year Expected Loss’ naar een ‘Life Time Expected Loss’ benaderingvandebepalingvankredietvoorzieningen.DaarnaastheefteenwijzigingvandewaarderingvaneenspecifiekehypotheekportefeuillevandeVolksbank(DBV-portefeuille)eenimpactopheteigenvermogen.DeinvoeringvanIFRS9biedtdeVolksbankdemogelijkheidomdeDBV-portefeuille,diemomenteelwordtgewaardeerdopbasisvaneenreëlewaardeclassificatie,tewaarderenopbasisvangeamortiseerdekostprijs.Daarmeewordtaangeslotenopdeverwerkingswijzevandeoverigehypothekenopdebalans.AangezienmomenteeldereëlewaardevandeDBV-hypothekenhogerisdandegeamortiseerdekostprijs,verwachtdeVolksbankeenafslagresulterendineennegatiefeffectopheteigenvermogenopdetransitiedatum.Hetuiteindelijkeeffectisechterafhankelijkvanderenteontwikkelingenindeloopvan2017.
26van 30
ConclusieDeimplementatievandestrategievergtveelvanhetverandervermogenvande
Volksbank.Deveranderingzalorganisatiebreedmoetenzijn.Deimplementatievan
destrategiekomtbovenopdeactiviteitendiealingangwarengezet,waaronderde
verbeteringvandeinternebeheersingendatamanagement,wateenstapelingvan
activiteitentotgevolgheeft.Succesvolleuitvoeringvandeverbeterprogramma’sdie
zijngerichtophetbeheersenvanniet-financiëlerisico’svormteenbelangrijke
voorwaardevooreensuccesvolleimplementatievanhetstrategischplan.Hetaan-
pakkenvandezegezamenlijkeuitdagingenzalnogenigetijdenveelmanagement
aandachtvergen.Deverscheidendeuitdagingenstaanvooralsnogeenheldereequity
storyindeweg.NLFIisvanoordeeldatdeVolksbanknognietgereedisvooreen
verkoopdoormiddelvaneenbeursgang,terwijlandereverkoopoptiesopditmoment
evenminkunnenwordenbenut.HetisthansdeinschattingvanNLFIdateenintegrale
aanpakvanbusiness-,compliance-enmodelrisico’senverdereimplementatievan
hetstrategieplannogminimaaltweejaarzoukunnenvergenomtotoptimalelange
termijnwaardecreatietekomen,alvorenseenbesluitkanwordengenomenovereen
eventueleprivatisering.DitbetekentdatdevorigjaardoorNLFIingeschatte
benodigdetermijnvantweetotdriejarenhoogstwaarschijnlijkvolledigzalmoeten
wordenbenutdoorhetmanagement.
4.3 Is de financiële sector, in het bijzonder voor hypotheek- en spaarbanken, stabiel?
Demacro-economischeomstandighedenzijnindeafgelopenjaren,ondanksde
aanwezigheidvanpolitiekeonzekerheden,inveeldelenvandewereldverbeterd.
Degroeivertragingineenaantalbelangrijkeopkomendeeconomieën,diebegin2016
nogaanleidinggaftothernieuwdevolatiliteitinfinanciëlemarkten,isinmiddels
weggeëbd.InNederlandisdeeconomischegroeisterkhersteld.In2016kwamde
groeimet2,1%voorheteerstinlangetijduitbovende2%.Bovendieniser
inmiddelssprakevaneenbreedgedragengroeivandeNederlandseeconomie,
waarbijdebinnenlandsevraagsterkisaangetrokken,zowelbijdeconsumptiealsde
investeringen.Departiculiereconsumptiewerdgedrevendooreenverderetoename
vanhetreëelbeschikbaarinkomenvanhuishoudens.DeprojectiesvanhetIMF
wijzenopeenverwachteaanhoudendegroeivandeeconomie.23OokhetCentraal
PlanbureauenDNBgaaninhunprojectiesvoordekomendejarenuitvaneen
voortgaandeeconomischegroei,opbasisvaneengroeivanderelevante
wereldhandelenaantrekkendeparticuliereconsumptieeninvesteringen.24
Hetherstelvandewoningmarktiseenbelangrijkefactorgeweestindegroeivande
Nederlandseeconomieindeafgelopenjaren.Dehuizenprijzenzijnsinds2013
gestegen,vooralindegrotesteden.DetotaleNederlandsehypotheekomzetisin
23 HetIMFvoorzietinhaarWorldEconomicOutlookvanapril2017eengroeivandeNederlandseeconomievan2,1%in2017en1,8%in2018.
24 HetCBPvoorzietinhaarJuniraming2017eeneconomischegroeivan2,4%in2017en2%in2018.DNBvoorzietinhaarEconomischeVooruitzichtenvanjuni2017eeneconomischegroeivan2,5%in2017en2,1%in2018.
27van 30
dezeperiodeeveneensgestaagtoegenomen.In2016kwamdetotalehypotheek-
omzetuitopEUR81miljard,eenstijgingvan25%tenopzichtevan2015.Zowelhet
aantalverkochtehypothekenalsdegemiddeldehypotheeksomnamenflinktoe.DNB
geeftaandatervooralsnoggeensprakelijkttezijnvaneenkredietgedreven
zeepbel.25Dehypothecairekredietgroeiisgematigdenerwordtrelatiefveeleigen
geldingebracht.Desterkeprijsstijgingenindegrotestedenlijkendusvooraleen
beprijzingvanschaarste.DNBverwachtdatdeprijsstijgingenzullenaanhouden,
maarwelzwakkerzullenzijndanindeafgelopenjaren,medeonderinvloedvan
voorzichtigstijgenderentestanden.26
Figuur 3: Hypotheekomzet en aantal verkochte hypotheken in Nederland. Bron: IG&H,
Hypotheekupdate Q4 2014, Q4 2015 en Q4 2016
Devoorzichtigestijgingvanrentestandenindehypotheekmarktvondinde
afgelopenmaandenplaatsindecontextvaneenalgemenebeperktestijgingvan
rentestandenindekapitaalmarkt.Tegelijkertijdzijnderentetarievenindegeld-
marktennognegatiefalsgevolgvanhetexpansievemonetairebeleidvandeECB.
HetbasisrentetariefvandeECBligtsinds2015op0%enhetrentetariefvoorde
depositofaciliteitvandeECBligtsindsmaart2016opeenniveauvan-0,4%.In
december2016heeftdeECBbeslotenhetprogrammavoordeaankoopvanactivain
hetkadervanhet quantitative easingbeleidteverlengen,waarbijhetbedragaan
maandelijkseaankopentussenmaartendecember2017welisverlaagd.Ondanksde
recentelichtestijgingvanderentetarieveninhetlangesegment,isdeyield curve,
mededoordemaatregelenvandeECB,relatiefvlak.
Dezelage-renteomgevingheefteennegatieveimpactopderentemargevanbanken.
DiteffectwordtvooraldoorNederlandsebankengevoeldvanwegehunafhankelijkheid
vanhetrentebedrijf(hetaantrekkenenuitzettenvanmiddelen)alsgevolgvandein
25 DNB,OverzichtFinanciëleStabiliteit,voorjaar201726 DNB,Jaarverslag2016,29maart2017,p.19
28 van 30
Nederlandrelatiefforseverstrekkingvanhypothekenaanparticulieren,gefinancierd
doorspaargeldenaantrekkingenindekapitaalmarkt.DNBmerktopdatderuimte
voormaatregelenvanbanken,waaronderverschuivingennaarkredietverleningwaar
hogeremargesbehaaldkunnenwordenenhetverderverlagenvanrentetarieveninde
spaarmarkt,inmiddelssterkisafgenomen.27Tegelijkertijdzalderentemargevan
Nederlandsebankenonderdrukkankomendoordevervangingvanoudehypotheek-
portefeuillesmetrelatiefhogemargesdoornieuwehypothekenmetlageremarges.28
Dezeeffectensamenkunnendewinstontwikkelingvanbankendekomendejaren
onderdrukzetten.
Ondanksdezemarktontwikkelingenzijndefinancieringsmogelijkhedenvoorbanken
sterkverbeterd,hetgeenmedetedankenisaandeversterkingvandekapitaal-
positiesvanbanken.Methetopzettenvaninstellingenombankeninproblemen
ordentelijkteherstructurerenen/ofteherkapitaliserenishetrisicovanhetoverslaan
vandergelijkeproblemennaaranderelandenafgenomen.Tegendeachtergrondvan
eenafnamevandevolatiliteitinkapitaalmarktenheefteenaantalEuropese
overhedenhunbelangeninbankenenverzekeraarswetenaftebouwen(meest
recentLloydsBankingGroupenASR)ofzijnnoginhetprocesvanafbouw(zoalsbij
ABNAMROenRBS).Daarnaastwordendooroverhedenstappengezetomhun
belangenoptermijngeheelaftebouwen(zoalsBelfius).
ConclusieDemacro-economischeomstandighedeninNederlandzijnindeafgelopenjaren
verderverbeterdterwijldevolatiliteitopfinanciëlemarktenisafgenomen.De
financiëlesectoralsgeheelisstabiel.Demarktomstandighedenzijnzodanigdateen
beursgangofeenverkoopvaneenmiddelgrotebankmogelijkis.
Delage-renteomgevingzetechternogweleenneerwaartsedrukopmargesvanmet
namespaar-enhypotheekbanken,waarmeedewinstontwikkelingvandergelijke
bankendekomendejarenonderdrukblijft.Daarnaastvormenonzekerhedenomtrent
toekomstigekapitaalvereistenvoorhypothekeneenbelemmeringvoordebepaling
vaneenoptimalekapitaalstructuurvanretailbanken.Delagerente-omgevingen
onzekerhedenomtrenttoekomstigekapitaalvereistenzijnopditmomentdanook
nietbevorderendvooreenvoortvarendeterugkeervandeVolksbanknaardeprivate
sector,tegenvoordeStaatacceptabelevoorwaarden.
4.4 Is er voldoende interesse in de markt voor een verkoop van de Volksbank?
NLFIheefttotdusvernietproactiefpartijenbenaderdomeeneventueleinteressein
eenovernamevandeVolksbanktevernemen.NLFIisinhetafgelopenjaarevenmin
benaderddoorgeïnteresseerdepartijen(nochvanbinnennochvanbuiten
27 DNBulletin:‘Ruimtebankenomdrukvanaanhoudendlagerenteoptevangenwordtkleiner’,15mei2017, beschikbaarvia:https://www.dnb.nl/nieuws/nieuwsoverzicht-en-archief/dnbulletin-2017/dnb359057.jsp
28 DiteffectgeldtoverigensmindersterkvoordeVolksbank.
29 van 30
Nederland)vooreenmogelijkeaankoopvandeVolksbank.Gegevendeonzeker-
hedenbetreffenderegelgeving(metnameBaselIV)endeuitdagingenvoorde
Volksbankophetgebiedvankostenverlagingenenverbeteringvanhetmanagement
vanniet-financiëlerisico’sisermomenteelzeergeringetotgeenbelangstellingvan
potentiëlekopersindeVolksbanktegenvoordeStaatacceptabelevoorwaarden.Het
ontbrekenvanvoldoendeinteressevaninvesteerdersisvantoepassingopzoweleen
onderhandseverkoopvandebankals,metnamewatbetrefteenacceptabeleprijs,
eenbeursgangscenario.
ConclusieMedegegevenderedenendietengrondslagliggenaanhetoordeelvanNLFIdatde
Volksbanknognietgereedisvooreenexit,concludeertNLFIdatermomenteelniet
voldoendeinteresseindemarktisvooreenverkooptegenvoordeStaatacceptabele
voorwaarden.NLFIverwachtdatinteresseindeVolksbanktegenvoordeStaat
acceptabelevoorwaardenmogelijkzalvolgenindiendebankhaarrisicobeheersings-
processenverderheeftverbeterdeneentrackrecordheeftwetenoptebouwenbij
hetimplementerenvandestrategie.NLFIisderhalvevanoordeeldathetmomenteel
nietopportuunisomproactiefeenprocesinterichtenomdebelangstellinginde
markttepeilenvooreenaankoopen/ofeenbeursgangvandeVolksbank.
4.5 Worden de kapitaaluitgaven terugverdiend?
AanSNSREAALwordtmetinbegripvandeVolksbankEUR4,458miljardaankapitaal-
uitgavenvandeStaattoegerekend.AandeVolksbankwordtEUR2,7miljardaan
kapitaaluitgavenvandeStaattoegerekend.Ditconformdegehanteerdeprijsbijde
verkoopvandeVolksbankdoorSNSREAALaandeStaat,dieopbasisvaneen
onafhankelijkewaarderingvanMacquarieCapitaltotstandisgekomen.Ditisweer-
gegevenintabel2.Indebedragenzijndekapitaalkosten(ondermeerrentelasten)
vandeStaatnietmeegenomen.
30 van 30
Tabel 2: Overzicht kapitaalmutaties en ontvangen dividenden
ConclusieHetisopditmomentnognietzekerofdekapitaaluitgaventenbehoevevande
Volksbankgeheelkunnenwordenterugverdiendmeteenverkoopvandebank.De
uitwerkingvandegewensteverbeteringsprocessendoordebankindekomendetijd
kaneenpositieveimpacthebbenophetrendementendewaardevandebank.