W KIERUNKU NISKOEMISYJNEJ TRANSFORMACJIRYNKU PRACYDR ANDRZEJ KASSENBERGINSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU

Konferencja podsumowująca projekt Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie „Mazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy III” 30 listopada – 1 grudnia 2015 r. JM Hotel, ul. Grzybowska 45, Warszawa

DWIE ŚCIEŻKI WZROSTU

Ścieżka umiarkowanego wzrostu (scenariusz referencyjny) – narzędzie odniesienia dla analizy w ramach projektuŚcieżka przyspieszonego wzrostu (scenariusz modernizacji) – scenariusz zakładający wdrożenie reform oraz uwzględniający zielony wzrost.

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

2000 2010 2020 2030 2040 2050

PKB per capita w Polsce względem USA

Pułapka średniego dochodu

Scenariusz modernizacji

Scenariusz ograniczonego rozwoju

Źródło: IBS BAU

wg 2050.pl.podróż do niskoemisyjnej przyszłości

WSPÓŁZALEŻNOŚCI MIĘDZYWZROSTEMGOSPODARCZYMA GOSPODARKĄNISKOEMISYJNĄ(wg 2050.pl.podróż do niskoemisyjnej przyszłości)

0

100

200

300

400

500

1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

MtC

O2e

Mniejsza produkcja w petrochemii i górnictwie

Zeroemisyjna energetyka

Szybsza poprawa efektywności budynków

Niskoemisyjne samochody

Zmiana miksu w przemyśle lekkim

Zmiana miksu w przemyśle ciężkim

Scenariusz modernizacji

Emisje po dodatkowej redukcji

-63%-80%

Szybki wzrost gospodarczy

Innowacje

Efektywność wykorzystania pracy i dostępnych zasobów

Instytucje

Nowoczesna, rozwinięta,

niskoemisyjna gospodarka

Ekoinnowacje

Efektywność energetyczna,zielone miejsa pracy,

poprawa zdrowia

Przewidywalne otoczenie niskoemisyjnych inwestycji

GOSPODARKA O OBIEGU ZAMKNIĘTYM

Idea gospodarki o obieguzamkniętym (cyrkulacyjna)stanowi alternatywę dogospodarki linearnej, któraopiera się na założeniu, żeprodukujemy, używamy iwyrzucamy.

Czyli: Nie marnujemy zasobów –

surowców ale lepiej jewykorzystujemy

Drugie życie produktów Nie musimy posiadać

wszystkiego, ale dzielić się zinnymi

SIEDEM KLUCZOWYCH ELEMENTÓWWCHODZĄCYCH W SKŁAD SYMBIO- MIASTA

KORZYŚCI Z SYMBIO - PRZEMYSŁU

Środowiskowe - efektywne wykorzystania zasobów, rezygnacja z

zasobów nieodnawialnych, zmniejszenie zanieczyszczeń;

Ekonomiczne - ograniczanie kosztów zakupu zasobów i kosztów

gospodarki odpadami, a także generowanie dodatkowych

przychodów;

Biznesowe - korzystne relacje z zewnętrznymi podmiotami

gospodarczymi, kreowanie własnego image środowiskowego,

powstawanie nowych produktów;

Społeczne - wzrost zatrudnienia, poprawa warunków pracy,

tworzenie czystszego i bezpiecznego środowiska.

ZIELONE MIEJSCA PRACY WNISKOEMISYJNEJ GOSPODARCE

7

Zielone miejsca pracy

Ochrona środowiska

Efektywne wykorzystanie

zasobów

Niższe emisjeA. Kassenberg, A. Śniegocki. W kierunku niskoemisyjnej transformacji rynku pracy.Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych. Warszawa 2014.

ZIELONE MIEJSCA PRACY – DEFINICJE Produktowe - produkty finalne dostarczane przez przedsiębiorstwa

wyróżniają się przyjaznością dla środowiska (np. oczyszczalnie ścieków, energetyka odnawialna);

Procesowe tj. wpływ poszczególnych stanowisk pracy na oddziaływanie przedsiębiorstw na środowisko (np. osoby kontrolujące poziom zanieczyszczeń w fabryce, rolnicy uprawiający ziemię w sposób zrównoważony).

Podejście procesowe oferuje pełniejszy obraz zielonej gospodarki

Wg OECD

Zielone miejsce pracy to takie, które zapewnia zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych.

A.Kassenberg, A. Śniegocki.W kierunku niskoemisyjnej transformacji

rynku pracy.Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawski

Instytut Studiów Ekonomicznych.Warszawa 2014.

Wszelkie prace, które są uwarunkowane środowiskowo lub przyczyniają się do ochrony środowiska jak i także powodują zastępowanie albo przedefiniowanie działalności w kierunku zielonej gospodarki czy gospodarki o zamkniętym obiegu uznajemy za zielone miejsca pracy.

http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/2015/green_jobs.pdf

PROPOZYCJA OBJĘCIA SZACUNKIEM LICZBYZIELONYCH MIEJSC PRACY

Dziedziny bezpośrednio odnoszące się do miejsc pracy uwarunkowanych środowiskowo lub przyczyniających się do ochrony środowiska:

Ochrona powietrza Gospodarka odpadami Gospodarka ściekowa i ochrona wód

powierzchniowych oraz podziemnych Zarządzanie obszarami i obiektami

ochrony przyrody wraz z zielenią miejską Ochrona gleb Edukacja ekologiczna Administracja i fundusze ekologiczne Inne działania ochronne (np. przed

hałasem, opieka nad zwierzętami)

Dziedziny bezpośrednio odnoszące się do zastępowania lub przedefiniowania działalności w kierunku zielonej gospodarki czy gospodarki o zamkniętym obiegu

Rolnictwo ekologiczne Turystyka zrównoważona Transport publiczny i

niezmotoryzowany Energetyka odnawialna Poprawa efektywności energetycznej Poprawa efektywności zasobowej Kształtowanie zrównoważonych

struktur przestrzennych Zielone budownictwo

ZIELONE MIEJSCA PRACY WG SEKTORÓW WUSA W 2011 R.

1015%

14%

14%

13%

11%

10%

7%

5%

11%Przetwórstwo przemysłowe

Budownictwo

Transport i gospodarka magazynowa

Działalność prof., naukowa i techniczna

Usługi adm. oraz gosp. odpadami

Administracja publiczna

Handel

Gospodarka komunalna

Pozostałe

3,4 mlnmiejsc pracy

Employment in Green Goods and Services – 2011, Bureau of Labor Statistics, US Department of Labor, Waszyngton 2012.

ZIELONE MIEJSCA PRACY W UE (W TYS.)11

2010 Zmiana 2000-10

Gospodarka odpadami 606 76 (+15%)

Gospodarka ściekami 529 117 (+29%)OZE 381 212 (+125%)Recykling 331 164 (+99%)Gospodarka wodna 480 73 (+18%)Pozostałe 639 126 (+25%)Ogółem 2966 771 (+35%)

The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency improvements, analizawykonana na zlecenie DG Environment, Ecorys,

Rotterdam 2012.

0

500 000

1 000 000

1 500 000

2 000 000

2 500 000

3 000 000

3 500 000

4 000 000

4 500 000

Employment in the environmental goods and services sector. Eurstat

ENERGETYKA PRZYJAZNA ŚRODOWISKU

oszczędzanie i poszanowanie energii,

rezygnacja z paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii,

ograniczenie negatywnego wpływu energetyki konwencjonalnej na środowisko i zdrowie ludzi,

promowaniem idei odnawialnych źródeł energii bezpośredniemu użytkownikowi jako energii wytwarzanej lokalnie (tzw. energetyka rozproszona).

SCHEMAT IDEOWY HYBRYDOWEGOLOKALNEGO SYSTEM ENERGETYCZNEGO

ZATRUDNIENIE W WYBRANYCH ŁAŃCUCHACHWARTOŚCI W ENERGETYCE ODNAWIALNEJ

14

Łańcuch wartości Rodzaj zatrudnienia Produkcja urządzeń i ich dystrybucja (energetyka wiatrowa)

Inżynierowie ds. B+R (komputery, elektryczność, środowisko, projektowanieturbin), inżynierowie programiści, modelarze (testowanie prototypów),mechanicy przemysłowi, technicy przemysłowi, operatorzy przemysłowi,eksperci ds. kontroli jakości, weryfikatorzy, eksperci ds. logistyki, operatorzy wtransporcie, pracownicy transportowi, eksperci ds. zamówień, marketingowcy,sprzedawcy

Projekt inwestycyjny(energetyka słoneczna)

Inżynierowie, architekci, meteorologowie, eksperci ds. oceny zasobów i wyborumiejsca na inwestycję, konsultanci środowiskowi, prawnicy, kredytodawcy,inwestorzy, doradcy ds. zagospodarowania terenu, negocjatorzy, lobbyści,mediatorzy, pracownicy PR, eksperci ds. zamówień, ds. pozyskania zasobów.

Budowa izainstalowanie(energetyka wodna)

Inżynierowie (budowlani, mechanicy, elektrycy), menadżerowie,wykwalifikowani pracownicy budowlani (operatorzy ciężkiego sprzętu, monterzyrur, spawacze itp.), niekwalifikowani robotnicy, deweloperzy, Inżynierowie ruchu,pracownicy transportowi.

Produkcja biomasy(bioenergetyka)

Agronomowie, zarządzający produkcją biomasy, pracownicy hodowlani ileśnicy, pracownicy rolni i leśni, pracownicy transportowi

Działalnośćprzekrojowa (wszystkiepodsektory)

Pracownicy administracji publicznej, izby handlowe I profesjonalnestowarzyszenia, nauczyciele I trenerzy, menedżerowie, administratorzy,wydawcy i naukowcy, ubezpieczyciele, eksperci IT, pracowni finansowi(księgowi, audytorzy i finansiści), konsultanci ds. bezpieczeństwa i higienypracy, sprzedawcy i marketingowcy.

Investment in renewable energy generates jobs. Supply of skilled workforce needs to catch up, International Labour Organization, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa 2011.

ŚREDNIE ZATRUDNIENIE W ENERGETYCE W PIERWSZEJ DEKADZIE XXI W. –LICZBA MIEJSC PRACY NA GWH WYPRODUKOWANEJ ENERGII W ANALIZIE CYKLU

ŻYCIA

15

Wytwarzanie, budowa,

instalowanie

Funkcjonowanie, doglądanie,

przygotowywanie paliwa

Razem

Fotowoltaika*24 - 26 5 - 20 29 - 46

Energetykawiatrowa 3 - 17 2 5 - 19Biomasa

4 3 - 21 7 - 25Energetykawęglowa 2,4 6,5 8,8Energetykagazowa 2,2 6,1 8,3Green Jobs: Towards decent work in a sustainable, low-carbon world, Green Jobs Initiative, UNEP, ILO, IOE i ITUC. Waszyngton 2008.

CZYNNIKI WYZNACZAJĄCE POZYTYWNY WPŁYW NISKOEMISYJNEJTRANSFORMACJI NA RYNEK PRACY ORAZ NIEDOSKONAŁOŚCI RYNKU PRACY

UTRUDNIAJĄCE POZYTYWNE ZMIANY

Czynniki wyznaczające pozytywny wpływ

niskoemisyjnych działań na rynek pracy

Opłacalność rynkowa

Ograniczenie kosztów zdrowotnych i ryzyk

środowiskowych

Bodziec do rozwoju innowacji

Bariery dla niskoemisyjnej transformacji rynku pracy

Ogólna niska elastyczność rynku pracy

Brak odpowiednich kwalifikacji wśród

pracowników

Lokalne zróżnicowanie potencjału gospodarczego

A. Kassenberg, A. Śniegocki. W kierunku niskoemisyjnej transformacji rynku pracy.Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych. Warszawa 2014.

WAŻNIEJSZE ZAWODY, KTÓRYCH BRAK JEST ODCZUWANY WRÓŻNYCH SEKTORACH ENERGETYKI ODNAWIALNEJ

17

Podsektory Zawody

Energetykawiatrowa

Projektanci inwestycji, technicy serwisanci, analitycybaz danych, inżynierowie: elektrycy, komputerowcy,mechanicy i konstruktorzy

Energetykasolarna

Instalatorzy fotowoltaiki i paneli słonecznych,inspektorzy budowlani

Energetykawodna

Inżynierowie: elektrycy, operatorzy i zarządzający;technicy, transportowcy, specjaliści odzrównoważonego rozwoju

Geotermia Trenerzy; inżynierowie od geotermii

Investment in renewable energy generates jobs. Supply of skilled workforce needs to catch up, International Labour Organization, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa 2011.

STRUKTURA WŁASNOŚCI INSTALACJI ENERGETYKIODNAWIALNEJ W NIEMCZECH W ROKU 2010

2%3%3%

7%

9%

11%

11%

14%

40%

1%

Regionalne firmy energetyczneLokalne firmy energetyczneMiędzynarodowe korporacje energetyczneCztery największe firmy energetycznePrzedsiębiorstwa przemysłowe i inneRolnicy (biogaz, PV)Fundusze i banki (bioenergia, lądowe farmy wiatrowe)Deweloperzy (farmy wiatrowe)Indywidualni właściciele (PV, wiatraki)Inni

53 GW

GenossenschaftlicheUnterstützungsstrukturen füreine sozialräumlichorientierte Energiewirtschaft, Klaus Novy Institute e. V., Kolonia 2012.

SPÓŁDZIELNIE ENERGETYCZNE W NIEMCZECH W ROKU19

GenossenschaftlicheUnterstützungsstrukturen für einesozialräumlich orientierte Energiewirtschaft, Klaus Novy Institute e. V., Kolonia 2012.

http://energytransition.de/2015/02/few-new-german-energy-coops-in-2014/

ROZWÓJ ENERGETYKI ROZPROSZONEJ W DANII

Dania – w roku 2050 100% OZE

30% mniej zużywanej energii

PROGNOZA LICZBY MIEJSC PRACY POWSTAŁYCH DO ROKU 2020 W WYNIKU ROZWOJU MIKROINSTALACJI OZE

21

Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do roku 2020. Synteza, Instytut Energetyki Odnawialnej i Związek Pracodawców Forum Energetyki Odnawialnej. Warszawa 2013.

OSZCZĘDZANIE ENERGII - WPŁYW NA RYNEK PRACY

Źródło: ECF/3CSEP/FEWE employment impacts of large-scale deep building retrofit inPoland

NAJSZYBCIEJ ROZWIJAJĄCE SIĘ ZAWODY NAŚWIECIE WG NATIONAL GEOGRAPHIC

23

Zawody MazowszeMiejscy producenci żywności SzanseTechnicy zajmujący się zapewnieniem

wysokiej jakości wódZnaczne szanse

Inżynierowie od samochodów zeroemisyjnych

Szanse

Recyklerzy Szczególnie znaczne szanseNaukowcy zajmujący się środowiskiem Znaczne szanseZawody związane z zielonym

budownictwemSzczególnie znaczne szanse

Technicy od energetyki słonecznej Znaczne szanseEko-projektanci Szczególnie znaczne szanseProducenci energii z pływów Nie dotyczyTechnicy od energetyki wiatrowej Znaczne szanseMiejsca pracy przy produkcji biopaliw Znaczne szanse

ŚRODKI NA GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ WPOSZCZEGÓLNYCH WOJEWÓDZTWACH

Województwo Udział w EFRR Ogółem, mln euro Euro na mieszkańca

Śląskie 30% 748 163Lubelskie 25% 396 184Pomorskie 22% 296 129Podlaskie 21% 159 133Dolnośląskie 21% 333 114Warmińsko-Mazurskie

20% 247 171

Kujawsko-Pomorskie 20% 272 130Świętokrzyskie 20% 192 151Podkarpackie 19% 283 133Łódzkie 18% 290 115Wielkopolskie 17% 307 89Małopolskie 17% 350 104Zachodniopomorskie 16% 189 110Mazowieckie 16% 245 46Opolskie 15% 103 103Lubuskie 15% 98 96

CEE Bankwatch i PZS, Oszczędnie, odnawialnie, obywatelko. Fundusze europejskie na rewolucję energetyczną w regionach. CEE Bankwatch i Polska Zielona Sieć, Warszawa 2014

PODSUMOWANIE – ZIELONE MIEJSCA PRACY

Efektywność energetyczna - ograniczenie negatywnych efektów zdrowotnych i środowiskowych funkcjonowania gospodarki w sposób efektywny kosztowo;

Energetyka odnawialna - Inwestycje w niskoemisyjne technologie o dużym potencjale rozwojowym;

Wsparcie rozwoju energetyki rozproszonej oraz energooszczędnego budownictwa jako sposobu na istotną poprawę sytuacji na peryferyjnych rynkach pracy

Stymulowanie rozwoju zielonych branż oraz wsparcie działań badawczo-rozwojowych nakierowanych na wzrost udziału zaawansowanej produkcji o wysokiej wartości dodanej;

Wprowadzenie zielonej reformy podatkowej;

A. Kassenberg, A. Śniegocki. W kierunku niskoemisyjnej transformacji rynku pracy.Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych. Warszawa 2014.

DZIĘKUJE ZA UWAGĘ !Andrzej Kassenberg

Instytut na rzecz Ekorozwojuwww.ine-isd.org.pl

www.chronmyklimat.plul. Nabielaka 15 lok. 1

00-743 Warszawatel. (22) 8510402 fax. (22) 8510400

a.kassenberg@ine-isd.org.pl