Warszawa 11 września 2012 r

Praktyczna wiedza z zakresu ubezpieczeń społecznych i ich rola w prawidłowym

funkcjonowaniu przedsiębiorstwa

Warszawa 11 września 2012 r.

2

Praktyczna wiedza z zakresu ubezpieczeń społecznych

Wykaz aktów prawnych:

- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 Nr 205, poz. 1585 ze zm.),

- Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.),

- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. Nr 749),

- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 164, poz. 1027 ze zm.),

- Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r., nr 77, poz. 512 ze zm.)

3

Obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne – od jakich

przychodów pracodawca ma obowiązek odprowadzać składki do ZUS

Prowadzący: Barbara Szczęsna, Paweł Wąsikowski



4

SYSTEM UBEZPIECZEŃ W POLSCE

UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE

NFZ Narodowy Fundusz

Zdrowia

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

- emerytalno-rentowe, - wypadkowe, - chorobowe.

ZUS Zakład Ubezpieczeń

Społecznych



5

ZATRUDNIANIE PRACOWNIKÓW A UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

na podstawie umowy o pracę

obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym:

emerytalno-rentowym, wypadkowemu, chorobowemu.

(art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)

na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług

obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym:

emerytalno-rentowym, wypadkowemu,

(art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)

dobrowolność podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.

(art. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)



6


Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają m.in.

PRACOWNICY (Od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia rozwiązania tego stosunku)

ZLECENIOBIORCY (od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania umowy, do dnia rozwiązania umowy lub jej wygaśnięcia)

OSOBY PROWADZĄCE POZAROLNICZĄ DZIAŁANOŚĆ (od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania, z wyłączeniem okresów zawieszenia)


7


Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym

Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, a także osobę wykonującą pracę na podstawie zawartej: umowy zlecenia lub umowy agencyjnej, innej umowy o

świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące zlecenia,

umowy o dzieło,

jeżeli umowy zostały zawarte z pracodawcą, z którym dana osoba pozostaje równocześnie w stosunku pracy lub z innym niż pracodawca, ale w ramach tych umów praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, z którym osoba ta pozostaje w stosunku pracy.


8


Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym – o czym należy pamiętać

W przypadku zatrudniania osób na podstawie umowy zlecenia, które jednocześnie są zatrudnione na podstawie umowy o pracę u innego pracodawcy, należy uzyskać od nich oświadczenie o wysokości podstawy wymiaru ze stosunku pracy


9

Umowa kontraktu menedżerskiego może mieć charakter:

umowy o pracę umowy zlecenia

podleganie ubezpieczeniom społecznym na takich samych

zasadach jak pracownik

podleganie ubezpieczeniom społecznym na zasadach

przewidzianych dla zleceniobiorców.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym – kontrakt menedżerski



10

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym – kontrakt menedżerski cd.

Wpis do ewidencji działalności gospodarczej w zakresie zarządzania i jednocześnie zawarta umowa kontraktu menedżerskiego - podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jak zleceniobiorca, ubezpieczenie chorobowe dobrowolnie.

Wpis do ewidencji działalności gospodarczej przy jednoczesnym osiąganiu przychodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i na podstawie kontraktu menedżerskiego (przychody z działalności wykonywanej osobiście) – zbieg tytułów do ubezpieczeń.



11


Przykład 1

Jan Kowalski jest menedżerem firmy budowlanej. Poza zawartymz tą firmą kontraktem menedżerskim jest wpisany do ewidencji działalności gospodarczej jako przedsiębiorca. Z uwagi jednak na to, że w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej wykonuje wyłącznie te usługi, które stanowią przedmiot kontraktu menedżerskiego - w rozumieniu przepisów podatkowych osiąga wyłącznie przychody z działalności wykonywanej osobiście. Wobec powyższego podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca.



12


Przykład 2

Jan Nowak wykonuje pracę na postawie kontraktu menedżerskiegow firmie budowlanej. Kontrakt ten wykonuje w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Oprócz usług w zakresie zarządzania firmą przedmiotem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej jest również świadczenie usług reklamowych.W rozumieniu przepisów podatkowych osiąga on zarówno przychody z działalności wykonywanej osobiście jak i z tytułu działalności gospodarczej. W takim przypadku mamy do czynienia ze zbiegiem dwóch tytułów do ubezpieczeń społecznych tj. z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej oraz kontraktu menedżerskiego.



13


Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu – członkowie rad nadzorczych

Podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli posiadają miejsce zamieszkania na terytorium RP

Nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu jeżeli posiadają miejsce zamieszkania poza terytorium Polski

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymywanego z tytułu pełnionej funkcji, a zatem świadczenia pieniężne jak i rzeczowe, w tym zwrot kosztów podróży

służbowych.

WAŻNE !!!


14


Przykład 1

W dniu 1 października 2007 r. osoba, posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium Polski powołana została na członka rady nadzorczej w spółce. W akcie powołania nie został zamieszczony żaden zapis o prawie tej osoby do jakichkolwiek świadczeń z tytułu pełnionej funkcji. Osoba ta podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu od 1 października 2007r. do dnia zaprzestania pełnienia funkcji członka rady nadzorczej.



15


Przykład 2

Osoba, posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium Polski, pełni obowiązki członka rady nadzorczej w spółce. Z tytułu sprawowania tej funkcji w lipcu 2012r. otrzymała świadczenie pieniężnew wysokości 1 000 zł oraz zwrot należności z tytułu podróży służbowej – w wysokości 300 zł. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za lipiec 2012r. stanowi kwota 1 300 zł.



16

Zasady zgłaszania do ubezpieczeń


Płatnik składek zobowiązany jest do złożenia formularza – zgłoszenie płatnika składek ZUS ZFA lub ZUS ZPA w terminie 7 dni od: daty zatrudnienia pierwszej osoby fizycznej lub powstania

stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi pierwszej osoby,

daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dla ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia albo osób współpracujących.

Płatnik składek zobowiązany jest dokonać: zgłoszenia do ubezpieczeń zatrudnionych osób w terminie 7 dni

od daty powstania obowiązku ubezpieczenia na formularzu ZUS ZUA albo ZUS ZZA,

wyrejestrowania w stosunku do osób, którym wygasł tytuł do ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.


17

Zasady rozliczania składek


Płatnik składek zobowiązany jest obliczać, potrącać z przychodów ubezpieczonych, rozliczać i opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy

Płatnik składek powinien uwzględnić należne składki na ubezpieczenia od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji ubezpieczonego wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek – od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, którego dokumenty dotyczą.

WAŻNE !!!W przypadku gdy płatnik nie dokona lub nie postawi do dyspozycji ubezpieczonego wypłat za dany miesiąc kalendarzowy, wówczas składa raport rozliczeniowy z zerową podstawą wymiaru składek.


18

Zasady rozliczania składek

W przypadku gdy imienne raporty miesięczne i deklaracje rozliczeniowe nie zostaną zidentyfikowane, ZUS może:

Ponadto ZUS może wprowadzać i korygować dane bezpośrednio na kontach ubezpieczonych lub kontach płatników składek.Po otrzymaniu z ZUS informacji o dokonanych korektach, płatnik składek jest zobowiązany do skorygowania danych w swoich dokumentach rozliczeniowych.

żądać od płatnika ponownego złożenia

dokumentów sporządzić z urzędu dokumenty

korygować błędy stwierdzone w tych

dokumentach


WAŻNE !!!


19

19

Nowy Portal Informacyjny dedykowany jest do udostępniania drogą elektroniczną usług świadczonych klientom przez ZUS:

usługi informacyjne – dedykowane wszystkim użytkownikom, np. udostępnianie informacji ogólnodostępnych związanych z tematyką ZUS, w szczególności aktualnie obowiązujących wzorów dokumentów służących do komunikacji z ZUS ,

usługi informacyjne – dedykowane użytkownikom uwierzytelnionym, np. dostęp do danych ubezpieczonego, świadczeniobiorcy, płatnika, lekarza czy komornika, które są zgromadzone na tzw. indywidualnych kontach w systemach dziedzinowych ZUS,

usługi o charakterze transakcyjnym – dedykowane dla użytkowników uwierzytelnionych, pozwalające np. na przesłanie dokumentu do ZUS, zarezerwowanie wizyty w wybranej jednostce terenowej oraz usługa e-Płatnik - tj. dostępna przez WWW funkcjonalność stanowiąca alternatywę dla aplikacji Płatnik.

Nowy Portal Informacyjny - NPI


20

Profile użytkowników

Profil ogólny (funkcje ogólne po zalogowaniu)

Profil płatnika + aplikacja ePłatnik + ePłatności

Profil ubezpieczonego

Profil świadczeniobiorcy

Rezerwacje wizyt


Funkcjonalności

20

21

22

23

24

25

26

Kartoteka płatnika

Rejestr ubezpieczonych

Kreatory wspomagające tworzenie dokumentów

- Obsługa płatnika

- Obsługa ubezpieczonego

- Obsługa członka rodziny

- Obsługa rozliczenia

Dokumenty

- Dokumenty wg statusu

- Tworzenie nowego dokumentu

Nowy Portal Informacyjny – NPI – e-Płatnik

27

28

29

30

Pomoc w spłacie zobowiązań – co zrobić kiedy pojawiają się trudności

w regulowaniu składek

Prowadząca: Iwona Kołsut



31

Pozaegzekucyjne możliwości odzyskania należności przez ZUS

Rozłożenie spłaty należności na raty

Odroczenie terminu płatności



Dobrowolne wpłaty w ramach zawieszonego postępowania egzekucyjnego

32

Przejściowe trudności finansowe i niemożność opłacenia składek bieżących

w ustawowym terminie płatności

W odniesieniu do składek, których termin płatności jeszcze nie upłynął – płatnik może wystąpić z wnioskiem o odroczenie terminu płatności

Udzielenie ulgi w formie odroczenia pozwala płatnikowi na uniknięcie negatywnych skutków związanych z powstaniem zaległości w opłacaniu należnych składek (ZUS nie pobiera odsetek za zwłokę i nie wdraża postępowania egzekucyjnego)

Do udzielonej ulgi ZUS nalicza opłatę prolongacyjną, która wynosi 50 % stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dnu zawarcia umowy



WAŻNE !!!

33

Zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia

W odniesieniu do zaległych składek – płatnik może wystąpić z wnioskiem o rozłożenie powstałych zaległości na raty

WAŻNE !!!Odsetki za zwłokę nie są naliczane od następnego dnia po złożeniu wniosku o układ ratalny. Do udzielonej ulgi Zakład nalicza opłatę prolongacyjną, która wynosi 50 % stawki odsetek za zwłokę.

Udzielona przez Zakład ulga zawsze dostosowana jest, w miarę możliwości Zakładu, do sytuacji finansowej i zdolności płatniczych zobowiązanego.

Udzielenie ulgi w formie układu ratalnego powoduje, że Zakład nie nalicza odsetek za zwłokę od następnego dnia po dniu wpływu wniosku w tej sprawie, jak również zawiesza postępowanie egzekucyjne prowadzone w odniesieniu do należności objętych ulgą lub nie wdraża postępowania egzekucyjnego



34

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego a układ ratalny



ZUS może wyrazić zgodę na zawieszenie postępowania egzekucyjnego w celu umożliwienia dłużnikowi spełnienia warunków niezbędnych do zawarcia układu ratalnego (na koncie płatnika figuruje zadłużenie w części niepodlegającej ulgom – składka na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenie zdrowotne)

Co to oznacza w praktyce dla pracodawców???

Prowadzona wobec płatnika egzekucja zostaje zawieszona

Płatnik ma obowiązek regulowania składek bieżącychi zaległych, tak aby możliwe było przystąpienie do ratalnej spłaty zadłużenia

35

NALEŻY PAMIĘTAĆ !!!

W odniesieniu do składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek nie stosuje się układów ratalnych oraz odroczenia terminu płatności składek (art. 30 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)

Co to oznacza w praktyce dla pracodawców mających zaległości z tytułu składek ???

Zakład może udzielić ulgi dopiero wówczas, gdy uregulowane zostaną należności z tytułu składek w części niepodlegającej ulgom (składka na ubezpieczenie emerytalne i składka na ubezpieczenie zdrowotne wraz z odsetkami za zwłokę do dnia zapłaty włącznie)


• Warszawa 11 września 2012 r.

36

NALEŻY PAMIĘTAĆ !!!

W przypadku, gdy przed wpływem wniosku o rozłożenie na raty należności, prowadzona była egzekucja przez dyrektora oddziału będącego organem egzekucyjnym, dodatkowym warunkiem rozłożenia na raty należności z tytułu składek jest zapłata lub rozłożenie na raty kosztów egzekucyjnych

Co to oznacza w praktyce dla pracodawców mających zaległości z tytułu składek ???

Zakład może udzielić ulgi dopiero wówczas, gdy uregulowane zostaną koszty egzekucyjne lub organ egzekucyjny wyrazi zgodę na rozłożenie ich na raty


• Warszawa 11 września 2012 r.

37

Ulgi a pomoc publiczna


Pomoc publiczna – korzyść finansowa udzielana przedsiębiorcy przez państwo lub ze środków państwowych. ZUS może udzielić pomocy publicznej w formie: rozłożenia należności na raty,

odroczenia terminu płatności,

umorzenia należności,

zawieszenia postępowania egzekucyjnego.


Rodzaje pomocy publicznej udzielanej przez ZUS: pomoc de minimis,

pomoc indywidualna na naprawę szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi nadzwyczajnymi zdarzeniami,

pomoc indywidualna na restrukturyzację.

38

Pomoc de minimis


Udzielenie pomocy de minimis możliwe jest, gdy: łączna wartość pomocy w okresie ostatnich 3 lat kalendarzowych

nie przekroczyła 200 tys. euro, w sektorze transportu 100 tys. euro,

płatnik nie jest przedsiębiorcą w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu wytycznych wspólnotowych.


WAŻNE !!!

Pomoc de minimis nie podlega notyfikacji przez Komisję Europejską

39

Pomoc publiczna na restrukturyzację


Notyfikacja Komisji Europejskiej w przypadku, gdy: płatnik składek jest przedsiębiorcą zagrożonym (w trudnej

sytuacji ekonomicznej) w rozumieniu wytycznych wspólnotowych.

Jeżeli wnioskowana ulga stanowić ma pomoc na restrukturyzację – przedsiębiorca musi pamiętać, że pomoc taka może być udzielona raz na 10 lat


WAŻNE !!!

Pomoc publiczna na restrukturyzację nie może zostać udzielona do czasu podjęcia przez Komisję decyzji zezwalającej na jej udzielenie lub uznania takiej decyzji za podjętą.

40

Odroczenie – przesłanki rozwiązania umowy


nieopłacenie w terminie odroczonej należności głównej,

nie wywiązanie się przez płatnika składek z obowiązku opłacania bieżących składek przez okres dłuższy niż 14 dni,

nieopłacenie w ustawowym terminie kwoty odpowiadającej wysokości składki na ubezpieczenia emerytalne, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres objęty ulgą,

złożenie przez płatnika pisemnego oświadczenia o odstąpieniu od realizacji umowy,

ujawnienie, po podpisaniu umowy, nowych okoliczności, a istniejących w dniu jej podpisania, z których wynika, że dłużnik wprowadził Zakład w błąd w celu uzyskania ulgi w spłacie należności i uniknięcia egzekucji,

gdy Komisja Europejska wyda decyzję o obowiązku zwrotu pomocy publicznej.


41

Układ ratalny – przesłanki rozwiązania umowy


posiadanie nieopłaconych dwóch rat układu, których termin wymagalności upłynął,

opłacanie rat w częściowej wysokości, gdy łączna kwota niedopłat przekroczyła wartość 5% należności z tytułu składek wraz z opłatą prolongacyjną objętych umową,

nie wywiązanie się przez płatnika składek z obowiązku opłacania bieżących składek przez okres dłuższy niż 14 dni,

nieopłacenie należności objętych układem w terminie płatności ostatniej raty, wynikającym z harmonogramu spłaty

złożenie przez płatnika pisemnego oświadczenia o odstąpieniu od realizacji umowy,

ujawnienie, po podpisaniu umowy, nowych okoliczności, a istniejących w dniu jej podpisania, z których wynika, że dłużnik wprowadził Zakład w błąd w celu uzyskania ulgi w spłacie należności i uniknięcia egzekucji,

gdy Komisja Europejska wyda decyzję o obowiązku zwrotu pomocy publicznej.


42


Nieopłacenie składek – jakie konsekwencje ponosi pracodawca

w związku z nieregulowaniem zobowiązań wobec ZUS

Prowadząca: Aneta Marzec


43

Tryb opłacania składek

Składki opłacane są na wskazane przez Zakład centralne rachunki bankowe, przy użyciu bankowego dokumentu płatniczego w podziale na:

ubezpieczenia społeczne

ubezpieczenie zdrowotne

Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń

Pracowniczych

Fundusz Emerytur Pomostowych



44

Terminy opłacania składek

Płatnik składek jest zobligowany do:

przesłania dokumentów, w których wykazane jest rozliczenie składek za poszczególnych ubezpieczonych opłacenia składek - za dany miesiąc kalendarzowy nie później niż:

do 5 dnia następnego miesiąca – jednostki budżetowe do 10 dnia następnego miesiąca – osoby fizyczne opłacające składki wyłącznie za siebie do 15 dnia następnego miesiąca – pozostali płatnicy.



45

Z czym musi się liczyć płatnik, jeżeli nie wywiązuje się z obowiązku terminowego opłacania należnych składek

na ubezpieczenia



ZUS ma obowiązek wdrożyć postępowanie egzekucyjne w ramach egzekucji: administracyjnej (własnej prowadzonej przez Dyrektora ZUS, np.

zajęcie rachunku bankowego lub za pośrednictwem Naczelnika Urzędu Skarbowego),

sądowej (prowadzonej za pośrednictwem Komornika Sądowego).

ZUS ma obowiązek: zabezpieczać należności na majątku (hipoteka, zastaw

skarbowy),

stosować sankcje i inne środki dyscyplinujące (np. zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, wpis do KRS, złożenie wniosku o upadłość).

46

5, 10, 15

Termin płatności składki

Odsetki za zwłokę

Niezwłocznie

wysłanie upomnienia

7 dni

wystawienie tytułu wykonawczego

koszty egzekucyjne 5% + 1%

Wdrażanie postępowania egzekucyjnego



47


Odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu składek – kiedy ZUS może dochodzić swoich wierzytelności

z majątku osobistego członków zarządu

Prowadząca: Aneta Marzec


48

Odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu składek


W przypadku stwierdzenia bezskuteczności egzekucji wobec płatnika ZUS może ustalić odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek, odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych

Osoby trzecie wobec których ZUS może wydać decyzję o odpowiedzialności: członkowie zarządu spółek kapitałowych (sp. z o.o., akcyjna)

wspólnicy spółek osobowych (cywilnych, jawnych, partnerskich), komplementariusze spółek komandytowych lub komandytowo-akcyjnych,

członkowie organów zarządzających innych osób prawnych, np. fundacji, stowarzyszeń,

nabywcy przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.


49

Kiedy ZUS może wydać decyzję o odpowiedzialności wobec członków zarządu spółek

kapitałowych



Jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu

nie wykazał, że: we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości

lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy.

nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości spółki w znacznej części

50

Odpowiedzialność członków zarządu – o czym należy pamiętać



Przymusowe dochodzenie należności wobec osób trzecich prowadzone jest z całości ich majątku i podobnie jak w przypadku płatnika może być prowadzone w trybie egzekucji administracyjnej i sądowej

ZUS może zabezpieczyć swoje wierzytelności na majątku osobistym członków zarządu

Członek zarządu odpowiada za odsetki za zwłokę do dnia wydania decyzji o odpowiedzialności

51


Kontrola zwolnień lekarskichprzez płatników składek

Prowadzące: Dorota Bunkowska, Anna Pol

52


Kontrola zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad członkiem

rodziny:

kontrola prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy (kontrola zasadności zwolnienia

od pracy),

kontrola formalna zaświadczeń lekarskich,

kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich.

53


Kontrolę prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby wykonują lekarze orzecznicy

zaświadczenia wytypowane przez ZUS

na wniosek płatnika, zaświadczenia wskazane przez płatnika

art. 59 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.),

54


Kontrola prawidłowości orzekania

Lekarz orzecznik wydaje orzeczenie w kwestii zasadności wystawienia

zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy po przeprowadzeniu

badania.

W celu umożliwienia przeprowadzenia

kontroli prawidłowości orzekania o czasowej

niezdolności do pracy, wniosek

o kontrolę powinien zostać złożony w

trakcie trwania orzeczonej niezdolności.


55


Kontrola prawidłowości orzekania

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lekarz orzecznik na druku

ZUS ZLA/K określa datę ustania niezdolności do pracy. Od wskazanej

daty uprzednio wystawione zaświadczenie ZUS ZLA staje się nieważne.

Wystawiony przez lekarza orzecznika druk ZUS

ZLA/K traktowany jest na równi z

zaświadczeniem stwierdzającym brak

przeciwwskazań do pracy na określonym

stanowisku, wydanym w myśl

art. 229 § 4 kodeksu pracy.

56


Kontrola zwolnień lekarskich przez płatników

– podstawy prawne

Art. 68. ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i

macierzyństwa

Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek

są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń

lekarskich

są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych

co do wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie

z ich celem

57


Kontrola zwolnień lekarskich przez płatników

Do kontroli zwolnień lekarskich uprawnieni są płatnicy składek na

ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego

powyżej 20 ubezpieczonych

Art. 61 ust. 1 pkt 1 i art. 68 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych

z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

58


Kontrola zwolnień lekarskich – podstawy prawne

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27.07.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 65, poz. 741 ze zm.)

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27.07.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. Nr 65, poz. 743 ze zm.)

59


kontrola formalna zaświadczeń ZUS ZLA

polega na sprawdzeniu, czy zaświadczenie:• nie zostało sfałszowane • zostało wydane zgodnie z przepisami w sprawie zasad i trybu

wystawiania zaświadczeń lekarskich

jeżeli zachodzi podejrzenie, że zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane, płatnik

składek występuje do lekarza leczącego o wyjaśnienie sprawy.

w razie podejrzenia, że zaświadczenie lekarskie wydane zostało niezgodnie z przepisami w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, płatnik składek występuje o wyjaśnienie sprawy do terenowej jednostki organizacyjnej ZUS.

60


Kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia

Kontrola prowadzona jest na podstawie imiennego upoważnienia wystawionego osobie przeprowadzającej kontrolę przez płatnika uprawnionego do kontroli wykorzystania zwolnienia lekarskiego od pracy. Upoważnienie wystawia się zgodnie z wzorem stanowiącym załącznik do rozporządzenia MPiPS z 27.07.1999 r.

Upoważnienie to uprawnia do wykonywania kontroli:

w miejscu zamieszkania lub czasowego pobytu osoby

kontrolowanej

w miejscu zatrudnienia osoby kontrolowanej.

61


Kontrola zwolnień od pracy z powodu choroby polega

na ustaleniu, czy ubezpieczony w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:

nie wykonuje pracy zarobkowej,

nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy

w sposób niezgodny z jego celem.

WAŻNE!

wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie

z jego celem

62


Przykład 1

Ubezpieczona (umowa o pracę) w okresie orzeczonej

niezdolności do pracy z powodu choroby od 05.03.2012 r. do

15.06.2012 r. (okres zasiłku chorobowego), w dniu 07.03.2012 r.

zgłosiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Mimo, iż

upoważniła członka rodziny do czynności formalno-prawnych, sama

podpisywała dokumenty przekazywane do ZUS w każdym miesiącu

(m.in. ZUS DRA).

Ubezpieczona została zobowiązana do zwrotu zasiłku

chorobowego za cały okres, gdyż w czasie orzeczonej niezdolności do

pracy podjęła pracę zarobkową. Sąd utrzymał w mocy decyzję organu

rentowego.

63


Przykład 2

Ubezpieczona (umowa o pracę + nauczyciel akademicki) w

okresie orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby od

12.03.2012 r. do 20.07.2012 r. (okres zasiłku chorobowego z tytułu

umowy o pracę) jako nauczyciel akademicki nie składała

zaświadczeń lekarskich na uczelni. Przeprowadzone postępowanie

wykazało, że w ww. okresie nie prowadziła wykładów, jednakże

przebywając w domu m.in. odbywała spotkania ze studentami,

sprawdzała prace dyplomowe. Za cały okres otrzymała od uczelni

wynagrodzenie za pracę. Na tej podstawie Ubezpieczona została

zobowiązana do zwrotu zasiłku chorobowego za cały okres, gdyż w

czasie orzeczonej niezdolności do pracy świadczyła pracę, mimo iż

nie w siedzibie pracodawcy.


Przykład 3

Ubezpieczony (umowa o pracę) w okresie orzeczonej niezdolności

do pracy z powodu choroby od 28.06.2012 r. do 10.07.2012 r. (okres

zasiłku chorobowego), w dniu 30.06.2012 r. i 07.07.2012 r. brał udział w

posiedzeniach Rady Osiedla (działalność społeczna). Przeprowadzone

postępowanie wyjaśniające z lekarzem, który wystawił zaświadczenie

lekarskie ZUS ZLA wykazało, że udział ubezpieczonego w posiedzeniach

mógł wpłynąć na pogorszenie stanu zdrowia i tym samym przedłużyć

okres niezdolności do pracy. Na tej podstawie ubezpieczony został

zobowiązany do zwrotu zasiłku chorobowego za cały okres z uwagi na

wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z

jego celem.

65


Kontrola zwolnień od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny polega na

ustaleniu, czy ubezpieczony:

czy ubezpieczony nie wykonuje pracy zarobkowej,

czy ubezpieczony nie wykorzystuje zwolnienia

od pracy niezgodnie z jego celem,

czy poza ubezpieczonym nie ma innych członków

rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie

domowym, mogących zapewnić opiekę*;

*nie dotyczy to sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.


Przykład 4

Ubezpieczona (umowa o pracę + umowa zlecenie z innym

płatnikiem) w okresie zwolnienia lekarskiego od pracy z powodu

konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem

rodziny od 21.05.2012 r. do 25.05.2012 r. co drugi dzień, po

południu, przez 2 godziny wykonywała pracę z tytułu umowy zlecenie

- sprzątanie. W tym czasie chorym opiekowała się jej 19 letnia córka.

Zasiłek opiekuńczy przysługiwał z tytułu zatrudnienia (praca

wykonywana przed południem), a w godzinach pracy nie było

domownika mogącego zaopiekować się chorym - stwierdzono brak

podstaw do pozbawienia prawa do świadczenia.


Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych za pracę w okresie orzeczonej niezdolności do pracy należy uznać m.in.:

- udział w posiedzeniach rady nadzorczej i wykonywanie czynności nadzorczych przez pracownika będącego m.in. członkiem rady nadzorczej spółki akcyjnej, który otrzymywał za to wynagrodzenie (wyrok z dnia 20 stycznia 2005r. sygn. akt I UK 154/04 OSNP z 2005r. nr 19, poz.307),

- prowadzenie własnej działalności gospodarczej przez pracownika w okresie trwania umowy o pracę (wyrok SN z dnia 17 stycznia 2002r., sygn. akt II UKN 71/00 - w OSNP z 2003r. nr 20, poz.498 oraz wyrok SN z dnia 7 października 2003r. sygn. akt II UK 76/03 - OSNP z 2004r. nr 14, poz.247),

- odpłatne wykonywanie przez radcę prawnego czynności zawodowych, np. podpisywanie dokumentów, reprezentowanie przed sądem, sporządzanie pism procesowych (wyrok SN z dnia 14 grudnia 2005r. sygn. akt III UK 120/05 - OSNP z 2006r. nr 21-22, poz.338),

- zawarcie przez przedsiębiorcę w okresie pobierania zasiłku chorobowego umowy o pracę z nowym pracownikiem w ramach prac interwencyjnych (wyrok SN z dnia 5 czerwca 2008r. sygn. akt III UK 11/08 - OSNP z 2009r. nr 21-22, poz. 292).

68


Kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia

W razie stwierdzenia w trakcie kontroli nieprawidłowości, osoba kontrolująca sporządza protokół.

W protokole należy wskazać na czym polega nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia od

pracy.

Protokół należy przedłożyć ubezpieczonemu w celu wniesienia przez niego uwag.

69


Wątpliwości co do prawidłowości wykorzystania zwolnienia od pracy rozstrzyga ZUS, uzyskując

w miarę potrzeby opinię lekarza leczącego.

W razie sporu ZUS wydaje decyzję, od której płatnikowi i ubezpieczonemu przysługują środki odwoławcze.

WAŻNE!ZUS wydaje decyzje w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, zatem jedynie w odniesieniu do okresu, za który przysługuje zasiłek z ubezpieczenia chorobowego

70


Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności

do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy

w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia*.

Zasiłek chorobowy nie jest należny za cały okres orzeczonej niezdolności z wyłączeniem

okresu pobytu

w szpitalu**

Do zwrotu wypłaconego zasiłku zobowiązany jest ubezpieczony (decyzja ZUS)

* art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

** wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2000r. sygn. akt II UKN 634/99 (OSNAPiUS z 2002r. nr 2, poz.48)

Strona internetowa: www.zus.pl

Warszawa 2012 r.

Documents

Warszawa 11 września 2012 r