Warszawa, 5 grudnia 2014 r. - pis.lodz.plpis.lodz.pl/data/other/otylosc.konferencja.pdf · Instytut Zywnosci i Zywienia Warszawa , 5.12.2014 Epidemia czy pandemia oty losci? Dane

Warszawa, 5 grudnia 2014 r.

2

3

Przewodniczący: prof. dr hab. med. Mirosław Jarosz

Członkowie: dr hab. Iwona Traczyk, prof. nadzw. IŻŻ

dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. IŻŻ

prof. dr hab. med. Longina Kłosiewicz-Latoszek

prof. dr hab. med. Barbara Cybulska

prof. dr hab. Jadwiga Charzewska

prof. dr hab. med. Wiktor B. Szostak

dr med. Wioleta Respondek

dr inż. Ewa Rychlik

dr inż. Katarzyna Wolnicka

Przewodniczący: dr hab. Iwona Traczyk, prof. nadzw. IŻŻ

dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. IŻŻ

Członkowie: mgr Barbara Wojda

mgr Renata Gajowiak

mgr Wiktor Szczepaniak

mgr Rafał Bartnik

mgr Agnieszka Małachowska

mgr Irena Gutowska

4

W organizacji konferencji wsparcia udzieliła firma Mokate.

5

K O N F E R E N C J A „ Wdrożenie osiągnięć naukowych w zakresie prawidłowego żywienia, w celu zmniejszenia epidemii otyłości i innych przewlekłych chorób

niezakaźnych oraz zmniejszenia wydatków na ochronę zdrowia, przez Komisję Europejską i Światową Organizację Zdrowia”

Warszawa, Instytut Żywności i Żywienia, 5 grudnia 2014 r.

Żywność i żywienie w medycynie prewencyjnej – postępy 2014

SESJA I

Epidemia otyłości w Europie i Polsce – gdzie jesteśmy?

Przewodniczący: prof. dr hab. Mirosław Jarosz, prof. dr hab. Longina Kłosiewicz-Latoszek

10:00–10:20 Nowe czynniki ryzyka otyłości – nowe bariery do pokonania prof. dr hab. Mirosław Jarosz

10:20–10:40 Najnowsze dane dotyczące epidemii nadwagi i otyłości w Europie i Polsce prof. dr hab. Jadwiga Charzewska

10:40–11:00 Najnowsze dane dotyczące sposobu żywienia dzieci i młodzieży w Europie i Polsce


11:00–11:20 Programy poprawy żywienia i aktywności fizycznej w zaleceniach Komisji Europejskiej i WHO 2013/2014

prof. dr hab. Mirosław Jarosz, dr inż. Ewa Rychlik

11:20–11:35 Dyskusja 11:35–11:50 Konferencja prasowa

Przerwa na kawę

Powitanie prof. dr hab. Mirosław Jarosz

6

SESJA II

Jak można przeciwdziałać otyłości i przewlekłym chorobom niezakaźnym

w świetle standardów europejskich?

Przewodniczący: prof. dr hab. Jadwiga Charzewska, dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. IŻŻ, dr hab. Iwona Traczyk, prof. nadzw. IŻŻ

11:50–12:10 Profile żywieniowe w promowaniu prozdrowotnych zachowań żywieniowych dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. IŻŻ

12:10–12:30 Zindywidualizowane poradnictwo żywieniowe – jaka przyszłość? dr hab. Iwona Traczyk, prof. nadzw. IŻŻ

12:30–12:50 Programy poprawy żywienia dzieci i młodzieży w szkołach ze szczególnym uwzględnieniem programu „Owoce w szkole”


12:50–13:10 Prewencja żywieniowa chorób sercowo-naczyniowych prof. dr hab. Barbara Cybulska,

prof. dr hab. Longina Kłosiewicz-Latoszek

13:10–13:30 Tłuszcze w żywieniu prof. dr hab. Wiktor B. Szostak

13:30–13:50 Rozwój wiedzy dotyczącej prewencji cukrzycy prof. dr hab. Wiktor B. Szostak,

mgr Aleksandra Cichocka

13:50–14:10 Aktualne standardy leczenia dietetycznego i farmakologicznego otyłości dr Wioleta Respondek

14:10–14:30 Jak poprawa żywienia może zmniejszyć zachorowalność na nowotwory – przykład Polski (1960–2014)

prof. dr hab. Mirosław Jarosz, dr inż. Ewa Rychlik,

dr Włodzimierz Sekuła, prof. nadzw IŻŻ

14:30–15:10 Przerwa na obiad

PANEL DYSKUSYJNY

Możliwość wdrożenia zaleceń ogólnoeuropejskich w Polsce

16:00 Podsumowanie i zakończenie konferencji

15:10–16:00

7

SESJA I

Epidemia otyłości w Europie i Polsce

– gdzie jesteśmy?

Przewodniczący: prof. dr hab. Mirosław Jarosz, prof. dr hab. Longina Kłosiewicz-Latoszek

8

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Zywnosc i zywienie w medycynie prewencyjnej – postepy 2014

Wdrozenie osiagniec naukowych w zakresie prawidlowego zywienia, w celu zmniejszenia epidemii otylosci i innych przewleklych chorób niezakaznych oraz zmniejszenia wydatków na ochrone zdrowia, przez Komisje Europejska i Swiatowa Organizacje Zdrowia

Warszawa, IZZ, 5 grudnia 2014 r.

prof. dr hab. n. med. Miroslaw Jarosz

Walka z dramatem

rozwoju epidemii otylosci

to najwieksze i najwazniejsze wyzwanie

zdrowotne i cywilizacyjne

tak dla Polski, jak i dla swiata

Dlaczegootylosc?

Nowe czynniki ryzyka otyłości...

9

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

4

2006 2015

Nadwaga 1,6 mld 2,3 mld

400 mln 700 mlnOtylosc* Wg danych WHO

Raport WHO, Ateny 2014

Williams, Frühbeck (eds.), Obesity, 2010

obwód talii: K < 80 cm

M < 94 cm

Sesja I: Epidemia otyłości w Europie i Polsce – gdzie jesteśmy?

10

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Otylosc (dzieci 3–6 lat)

I grupa 6%II grupa

29%

Zbyt duzy �� masy ciala

Palenie tytoniu

Karmienie piersia< 12 m-cy

Sen (dziecka) < 12 godz./d.

N. Engl. J. Med., 2013

Programowanie rozwojowe – trwale zmiany morfologiczne i fizjologiczne

komórek plodu

zywieniematki

stan odzywienia matki

wymiana plód-matka

srodowisko zywieniowe

genotyp plodowy

Predyspozycje:

– otylosc– cukrzyca– nadcisnienie tetnicze– zawal– udar– nowotwory

programowanie rozwojowe

Evans V, 2011

Zalecenia IOM dotyczace przyrostu masy ciala matek w ciazy w zaleznosci od BMI sprzed ciazy

Kuschner R., 2014


11

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

SÓL – cichy zabójca

stan zapalny organizmu(? TNFa, leptyny)

masy ciala

tkanki tluszczowej

obwodu brzucha

Zhu H. et al., Pediatr ics, 2014

DDllugougo scsc i jakoi jako scsc snu:snu:

krkr óó tszy lub za dtszy lub za d llugiugi

Praca przy komputerze > 3 godz. Praca przy komputerze > 3 godz. (zw(zwllaszcza u dzieci i maszcza u dzieci i m llodzieodzie zzy) y)

stres metaboliczny, wzrost apetytustres metaboliczny, wzrost apetytu

Hyde and Modi, Early Human D evelopment, 2012, 88, 943-949

Svensson et al., Obesity, 2013, 21, 429-433

Nowe czynniki ryzyka – ciecie cesarskie

WiWi eeksze ryzyko rozwoju nadwagi ksze ryzyko rozwoju nadwagi i otyi oty lloossci u dzieckaci u dziecka

� jeden z mechanizmów – rodzaj flory bakteryjnej


12

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Rodzaj porodu a flora bakteryjna noworodka

• Ciecie cesarskie– brak bakterii

z rodzaju Bifidobacterium

• Poród naturalny– flora bogata

w bakterie z rodzaju Bifidobacterium,zwlaszcza B. longumi B. catenulatum

Bisaucci G. et al., Ear ly Human Development, 2010, 86, 13-15.

Flora bakteryjna a otylosc

• Mozliwe mechanizmy– zwiekszenie dostepnosci

energii z pozywienia– nasilenie odkladania tluszczu

– zaostrzenie stanu zapalnego– wplyw na odczucie sytosci

w OUNFranklin, Current Gastroenterology Reports, 2009, 11, 3070313

Zwalczanie otylosci musi byc kompleksowe i dotyczyc:

� powszechnej edukacji zywieniowej i stylu zycia spoleczenstwa (zwlaszcza dzieci i mlodziezy, kobiet w okresie prokreacyjnym i w ciazy)

� poprawy jakosci zdrowotnej produktów zywnosciowych (np. poprzez redukcje soli, cukrów prostych i tluszc zów)

� wczesnej interwencji na poziomie nadwagi i/lub otyl osci brzusznej

� Nalezy uwzglednic w edukacji tak wazne czynniki, jak zachowania zdrowotne matki, czas snu, praca z kompu terem, zywnosc probiotyczna


13

14

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Najnowsze dane dotyczaceNADWAGI I OTYLOSCIw Europie i w Polsce

Prof.dr hab. Jadwiga CharzewskaInstytut Zywnosci i Zywienia

Warszawa , 5.12.2014

Epidemia czy pandemia otylosci?

Dane ze 188 krajów i 21 regionów swiata stwierdzajaWzrost nasilenia nadwagi i oty losci w ostatnich 33 latach

(BMI≥≥≥≥25)

1980 2013

Mezczyzni 28,8% 36,9%

Kobiety 29,8% 38,0%

wg. Lancet, 2014

Epidemia czy pandemia otylosci?

Liczba osób doroslych z nadmierna masa ciala

(otylosc + nadwaga)

Wzrosla

od 1980 roku do 2013 roku

od 857 milionów do 2,1

biliona

O 27%wg. Lancet, 2014

Najnowsze dane dot. nadwagi i otyłości...

15

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

2013 rok (BMI≥≥≥≥25) 25) 25) 25) wybrane kraje

( dorosli )

wg. Lancet, 2014

Nasilenie nadwagi i otylosci (BMI wg. IOTF) dzieci i mlodziezy

w krajach gospodarczo rozwinietych

rok : 1980 2013 Wzrost

Chlopcy 16,9% 23,8% 6,9 %

Dziewczeta 16,2% 22,6% 6,4 %

wg. Lancet, 2014

2013 rok (BMI wg. IOTF) wybrane kraje

(dzieci i mlodziez < 20 r. zycia )

wg. Lancet, 2014


16

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

7

Częstość nadwagi i otyło ści w wieku 11-12 lat w ró żnych krajach (Projekt ENERGY, 2010)

i w Polsce (Nowe Badanie, 2013)Kryterium BMI wg IOTF

8

Czestosc nadwagi i otylosci w wieku 11-12 lat w róznych krajach (Projekt ENERGY, 2010)

i w Polsce (Nowe Badanie, 2013)Kryterium BMI wg IOTF

9

Czestosc wystepowania nadmiernej (nadwaga + otylosc) i niedoborowe j masy ciala wg BMI, klasyfikacja IOTF, Cole i wsp. 2000, 2007.

Próba z 16 województw, 2013 r. Projek t KIK/34 , Zadanie 2 .

Najnowsze dane dot. nadwagi i otyłości...

17

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Trend w czestosci wystepowania nadwagi i otylosci u mlodziezy w wieku 11-15 lat (próba losowa z Warszawy) (kryterium oceny: BMI wg

IOTF)

Badanie Instytutu Zywnosci i Zywienia, Charzewska i wsp. 2012.

11

Badanie Instytutu Zywnosci i Zywienia w ramach Projektu KIK/34, Zadanie 2

Wystepowanie nadmiernej

masy ciala ( nadwaga i otylosc ) w województwach,2013.

Srednia krajowa = 22,3 %

Podsumowanie

�Nasilenie otylosci i nadwagi znaczaco wzrasta na sw iecie i w Polsce . Trend ten wykazuje znamiona globalnej pandemii.

� W kraju wystepuje szybki wzrost oty losc i i nadwagi wsród dzieci i mlodziezy, a dodatkowo istnie je duze zróznicowanie miedzy regionalne.

� Cele wy tyczone przez WHO w 2013 roku w postaci za trzymania trendu wzrostowego ot ylosc i do 2025 roku, beda osiagniete p od warunkiem prowadzenia efektywnych, skoordynowanych programów interwencyjnych, na wielu obszarach zwalczania czynników sprzyja jacy ch rozwojowi nadmiernej masy c ia la .


18

Najnowsze dane dotyczace sposobu zywienia dzieci

i mlodziezy w Polsce i Europie

dr inz. Katarzyna Wolnicka

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Racjonalne zywienie dzieci i mlodziezy, uksztaltowanie prawidlowych

nawyków zywieniowych i zwiazanych ze stylem zycia

procentuje w zyciu doroslym

Prawidlowy sposób zywienia rozpoczety dopiero w pózniejszym okresie zycia nie jest w stanie zniwelowac utraconych wczesniej

mozliwosci rozwoju psychicznego i fizycznego

Wybrane nawyki zywieniowe dzieci

i mlodziezy w Polsce

NOWE BADANIE 2013

Projekt Szwajcarsko-Polski: KIK/34, Zadanie 2

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Najnowsze dane dot. sposobu żywienia dzieci i młodzieży

19

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Jak cz esto jesz s lodycze (np. batony, cukierki, ciastka)?

38,128,529,826,7codziennie 1 lub wiecej

44,449,648,044,6Kilka razy w tygodniu

11,513,313,617,1jeden dzien w tygodniu

4,87,47,510,6mniej niz 1 raz

1,21,21,11,0Nigdy

Dziewczeta

(%)

Chlopcy (%)Dziewczeta

(%)

Chlopcy (%)

GimnazjaSzkoly podstawoweCzestotliwosc

05

101520253035404550

ChłopcySzkoła

podstawowa

Dziewcz ętaSzkoła

podstawowa

ChłopcyGimnazjum

Dziewcz ętaGimnazjum

kilka razy wtygodniu

codziennie1 raz lubwięcej

Projekt KIK/34, IZZ, Zadanie 2, 2013

Jak czesto pijesz slodkie napoje typu cola, oranzad a, ice tea?

05

101520253035404550

ChłopcySzkoła

podstawowa

Dziewcz ętaSzkoła

podstawowa

ChłopcyGimnazjum


kilka razy wtygodniu

codziennie1 raz lubwięcej




16,88,120,618,0mniej niz 1 raz

5,52,55,73,6Nigdy

Dziewczeta

(%)


(%)

Chlopcy (%)



Jak czesto spozywasz dania typu fast-food (pizza, fr ytki, hamburgery)?

0

2

4

6

8

10

12

14

ChłopcySzkoła

podstawowa

Dziewcz ętaSzkoła

podstawowa

ChłopcyGimnazjum


kilka razy wtygodniucodziennie1 lub wi ęcej




59,251,458,554,6mniej niz 1 raz

9,17,08,07,7Nigdy

Dziewczeta

(%)


(%)

Chlopcy (%)




20

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Jak czesto spozywasz owoce?

0

5

10

15

20

25

30

35

ChłopcySzkoła

podstawowa

Dziewcz ętaSzkoła

podstawowa

ChłopcyGimnazjum


Codziennie1 raz

codzienniewięcej ni ż 1raz

22,721,333,827,8

codziennie wiecej niz 1

raz

21,416,620,114,0Codziennie 1 raz



2,23,61,63,3mniej niz 1 raz

0,21,00,41,0Nigdy

Dziewczeta

(%)


(%)

Chlopcy (%)



Jak czesto spozywasz warzywa?

0

5

10

15

20

25

30

ChłopcySzkoła

podstawowa

Dziewcz ętaSzkoła

podstawowa

ChłopcyGimnazjum


Codziennie1 raz

codzienniewięcej ni ż 1raz

16,714,822,820,1

codziennie wiecej niz 1

raz

25,620,423,716,4Codziennie 1 raz

44,648,044,245,9wiecej niz 1 w tygodniu


3,84,42,56,8mniej niz 1 raz

0,61,60,71,1Nigdy

Dziewczeta

(%)


(%)

Chlopcy (%)



3

Projekt Szwajcarsko-Polski: KIK/34, Zadanie 2, 2013

Dziewcz????taDziewcz???? ta Ch????opcyCh????opcy

39,8 % 38,1 %

47,2 %55,0 %

39,1 %46,9 %Gimnazjum

Codziennie spozywa I sniadanie II sniadanie

Szkola podstawowa 59,8 % 38,3 %

Zakupy w sklepiku szkolnym

70% uczniów

Najnowsze dane dot. sposobu żywienia dzieci i młodzieży

21

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

3

Produkty najczesciej kupowane w sklepiku szkolnym

% uczniów

6

2

2

1

26

20

14

13

0 5 10 15 20 25 30

słodycze(batony/cukierki/żelki//lizaki)

napoje słodkie gazowane i nie

gazowane

chipsy/chrupki/paluszki

ciastka i pieczywo cukiernicze

woda

produkty mleczne

(jogurt/mleko)

owoce

kanapki

Projekt Szwajcarsko-Polski: KIK/34, Zadanie 2, 2013

Korzystanie ze sklepiku szkolnego a spozywanie slodkich napojów

Zakupy w sklepiku (tak/nie) a czestosc spozywania slodkich napojów (codziennie vs. rzadziej) – istotne (p=0,029; dokladny test Fishera)

Otylosc= 95 centyla

(N=31)

Nadwaga

= 85-95 centyla

(N=56)

Norma

= 5-85 centyla

(N=282)

Niedowaga

< 5 centyla

(N=11)p

%

Liczba posilków <0,001

<3 16,1 5,4 1,4 9,1

=3 83,9 94,6 98,6 90,9

Spozywanie posilków z rodzina <0,001

codziennie / 5-6 x tygodniu 25,8 35,7 58,9 63,6

rzadziej 74,2 64,3 41,1 36,4

Spozywanie slodkich napojów 0,01

codziennie 29,0 8,9 9,6 9,1

rzadziej niz codziennie 71,0 91,1 90,4 90,9

Spozywanie warzyw i owoców 0,007

rzadziej niz codziennie 64,5 35,7 33,7 18,2

1-2 x dziennie 25,8 41,1 42,5 27,3

3-5 x dziennie 9,7 23,2 23,8 54,5

Spozywanie I sniadania 0,308

codziennie 77,4 80,4 72,0 90,9

rzadziej 22,6 19,6 28,0 9,1

Spozywanie dan fast food 0,827

codziennie / kilka x w tygodniu 3,2 3,6 5,3 9,1

rzadziej 96,8 96,4 94,7 90,9

Wolnicka K., Jaczewska-Schuetz J.: Weight status rela ted to eating behaviors of school aged children in Warsaw. Post. Nauk Med., 2011, 24, 9, 724-731

Wplyw nawyków zywieniowych na stan odzywienia dziec i w wieku 11-13 lat


22

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Programy poprawy zywienia i aktywnosci fizycznej w zaleceniach Komisji Europejskiej i WHO 2013/2014


prof. dr hab. n. med. Miroslaw Jaroszdr Ewa Rychlik

Instytut Zywnosci i Zywienia w Warszawie

Zaangazowanie Instytutu Zywnosci i Zywienia (w osob ie Dyrektora Instytutu – prof. Miroslawa Jarosza) w pra ce Komisji Europejskiej i WHO na rzecz poprawy zywienia

i aktywnosci fizycznej:

� od 2005 roku przedstawiciel Polski ds. wspólpracy z WHO w dziedzinie zywienia (Polish national counterpart for nutrition of t he WHO)

� od 2007 roku czlonek Grupy Roboczej Wysokiego Szcze bla ds. Odzywiania i Aktywnosci Fizycznej (High Level Group on Nutrition and Physical Activity -HLG), dzialajacej w ramach Komisji Europejskiej

� w latach 2008-2010 lider Krajowego Punktu Informacy jnego ds. Zywieniai Aktywnosci Fizycznej w Polsce (National Information Focal Point for Nutrition and Physical Activity for Poland) w ramach Projektu WHO i KE dotyczacego Monitoringu dzialan w zakresie poprawy zywienia i ak tywnosci fizycznej oraz zapobiegania otylosci w Unii Europejskiej (WHO/EC p roject on Monitoring progress on improving nutrition and physical activity and preventing obesity inthe European Union)

Programy poprawy zywienia i aktywnosci fizycznej Ko misji Europejskiej i WHO opracowane w latach 2013-2014

� Plan Dzialania Unii Europejskiej w zakresie Zwalcza nia Otylosci u Dzieci w latach 2014-2020 (EU Action Plan on Childhood Obesity 2014-2020)

� Deklaracja Wiedenska w sprawie Zywienia i Chorób Ni ezakaznych w Kontekscie polityki ramowej „Zdrowie 2020” (Vienna Declaration on Nutritionand Noncommunicable Diseases in the Context of Health 2020)

� Europejski Plan Dzialania w dziedzinie Zywnosci i Z ywienia w latach 2015-2020(European Food and Nutrition Action Plan 2015-2020)

� Deklaracja Rzymska w sprawie Zywienia i Ramowy Plan Dzialania (RomeDeclaration on Nutrition and Framework for Action)

Programy poprawy żywienia i aktywności fizycznej...

23

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Plan Dzialania Unii Europejskiej w zakresie Zwalcza nia Otylosci u Dzieci w latach 2014-2020

� Cel:

Mobilizacja wszystkich krajów czlonkowskich do pode jmowania dzialan, które pozwolana zahamowania narastania nadwagi i otylosci wsród dzieci i mlodziezy do roku 2020

� Glówne przyczyny opracowania planu:

� trzykrotny wzrost czestosci wystepowania otylosci p o roku 1980 w wielu krajach europejskich

� wydatki siegajace ok. 7% krajowego budzetu przeznac zonego na sluzbe zdrowia na leczenie chorób zwiazanych z otyloscia

� ok. 2,8 mln zgonów rocznie na choroby zwiazane z oty loscia w krajach UE

� bardzo wysoka czestosc wystepowania nadwagi i otylos ci wsród dzieci i mlodziezy: wg WHO w 2010 r. 1 na 3 dzieci w wieku 6-9 lat w krajach U E mialo nadwage badz otylosc

� Etapy opracowywania planu:

� Inicjatywa Prezydencji Irlandzkiej po nieformalnym spotkaniu Ministrów Zdrowia w Dublinie –marzec 2013 r.

� Opracowanie podstawowej wersji: listopad 2013 r. – l uty 2014 r. – posiedzenia HLG i konsultacje

� Zaaprobowanie: przedstawiciele Ministrów Zdrowia kr ajów czlonkowskich 25-26 lutego 2014 r. na Konferencji Wysokiego Szcze bla „Odzywianie i aktywnosc fizyczna od dziecinstwa do starosci: wyzwania i szanse” (High Le vel Conference on “Nutrition and Physical Activity from Childhood to Old Age: challenges and opportunities”) w Atenach

� Uaktualnienie 14 marca i 28 lipca 2014 r., obecnie – konsultacje nt. wskazników, które bedamonitorowane

� Glówni realizatorzy:

� 28 krajów czlonkowskich UE

� Komisja Europejska

� organizacje miedzynarodowe, w tym WHO

� spoleczenstwo obywatelskie: organizacje pozarzadowe, instytucje naukowe, przemysl

� Glówne obszary dzialania:

� dzialania prozdrowotne w poczatkowym etapie zycia

� dzialania na rzecz zdrowia dzieci w szkolach i przedszkola ch

� dzialania zwiazane z ulatwieniem dokonywania wyborów sp rzyjajacych zdrowiu

� ograniczenie marketingu i reklamy skierowanej do dzie ci

� edukacja rodzin

� poprawa aktywnosci fizycznej

� monitoring i ewaluacja

� zwiekszenia zakresu prowadzonych badan



� Najwazniejsze wskazniki monitoringu (ostatnie konsult acje)

� % nadwagi i otylosci wsród dzieci do 5 roku zycia

� % nadwagi i otylosci wsród dzieci w wieku 6-9 lat

� % nadwagi i otylosci wsród dzieci i mlodziezy w wiek u 11, 13 i 15 lat

� % niemowlat karmionych wylacznie piersia przez pierwsze 6 miesiecy zycia

� % niemowlat karmionych wylacznie piersia przez pierwsze 4 miesiace zycia

� % osób < 18 roku zycia spozywajacych mniej niz 5 por cji (400 g) warzyw i owoców dziennie

� sredni udzial energii z nasyconych kwasów tluszczowych w dietach osób < 18 roku zycia

� srednie spozycie soli ( w g) wsród osób < 18 roku z ycia

� % osób < 18 roku zycia spozywajacych codziennie napo je slodzone cukrem

� srednia wartosc energetyczna (w kcal) calodziennej die ty osób < 18 roku zycia

� srednie spozycie cukrów ewentualnie cukrów dodanych (w g) dziennie wsród osób < 18 roku zycia

� % osób w wieku 11 i 15 lat deklarujacych codzienna ak tywnosc fizycznaod umiarkowanej do intensywnej

Zródla danych: badania krajowe, dane WHO, projekty miedzynarodowe, m.in. Childhood Obesity Surv eillance Initiative (COSI), Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study


24

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Deklaracja Wiedenska w sprawie Zywienia i Chorób Ni ezakaznych w kontekscie polityki ramowej „Zdrowie 2020”

� Przyjeta 5 lipca 2013 r. na Europejskiej Konferencj i Ministerialnej WHO na temat Zywienia i Chorób Niezakaznych w kontekscie polityki ramowej „Z drowie 2020” (WHO EuropeanMinisterial Conference on Nutrition and Noncommunicable Diseases in the Contextof Health 2020), Wieden, 4–5 lipca 2013 r.

� Zobowiazanie do podjecia dzialan na rzecz zwalczania czy nników ryzyka chorób niezakaznych, szczególnie nieprawidlowego zywienia i b raku aktywnosci fizycznej

� Poprawa zywienia moze przyczynic sie do realizacji jed nego z globalnych celów dotyczacych chorób niezakaznych tj. zmniejszenia umi eralnosci z powodu tych chorób o 25% do roku 2025

� Ozywienie i wzmocnienie przeslania Europejskiej Karty Walki z Otyloscia

� Priorytetowe obszary dotyczace poprawy zywienia: ogr aniczenie nadmiernego spozycia zywnosci wysokokalorycznej, nasyconych kwasów tluszc zowych i kwasów tluszczowych trans, cukru i soli oraz zwiekszenie spozycia warzyw i owoców

� Wezwanie Regionalnego Komitetu WHO ds. Europy do pod jecia prac nad przygotowaniem nowego planu dzialania na rzecz zywnosci i zywienia oraz strategii upowszechniania aktywnosci fizycznej

Europejski Plan Dzialania w dziedzinie Zywnosci i Zywienia w latach 2015-2020

� Glówne przyczyny opracowania planu:

� najczestsze wystepowanie przewleklych chorób niezak aznych sposród wszystkich 6 regionów WHO

� 77% zachorowan i prawie 86% przedwczesnych zgonów z powodu choroby ukladu krazenia, cukrzyca, nowotwory i choroby ukladu odde chowego

� duze rozpowszechnienie najwazniejszych czynników ry zyka, takich jak: nadmierna masa ciala, zbyt wysokie spozycie energii, kwasów t luszczowych nasyconych, kwasów tluszczowych trans, cukru i soli oraz male s pozycie warzyw, owoców i produktów pelnoziarnistych

� dwukrotny wzrost wystepowania róznych zaburzen stanu odzywienia

� Przyjety na 64. sesji Regionalnego Komitetu WHO ds. Europy 15-18 wrzesnia 2014 r. w Kopenhadze

� Zasady przewodnie:

� Zmniejszenie nierównosci w dostepie do zdrowej zywn osci, zgodnie z zasadami polityki ramowej „Zdrowia 2020”

� Zapewnienie podstawowych praw czlowieka, w tym praw a do zywnosci

� Wzmocnienie pozycji ludzi i spolecznosci poprzez tw orzenie prozdrowotnego srodowiska

� Promowanie dzialan obejmujacych wszystkie etapy zyci a

� Wykorzystanie strategii opierajacych sie na dowodach

Europejski Plan Dzialania w dziedzinie Zywnosci i Zywienia w latach 2015-2020

� Cel strategiczny:

Unikniecie przedwczesnych zgonów oraz znaczne zmnie jszenie wystepowania dietozaleznych chorób niezakaznych, otylosci i rózny ch form niedozywienia wciaz powszechnych w Europejskim Regionie WHO, które sa silnie uzaleznione od spolecznych uwarunkowan zdrowia i maja ogromny neg atywny wplyw na samopoczucie i jakosc zycia.

� Glówne obszary dzialan

� Promowanie prozdrowotnych produktów spozywczych i n apojów

� Promowanie zdrowego zywienia przez cale zycie, zwla szcza wsród najbardziej wrazliwych grup ludnosci

� Wzmocnienie systemów ochrony zdrowia w celu promowa nia zdrowego zywienia

� Wzmocnienie systemu nadzoru, monitoringu, oceny i b adan naukowych

� Umacnianie systemów zarzadzania, sojuszy i wspólpra cy w celu ksztaltowania polityki prozdrowotnej

Programy poprawy żywienia i aktywności fizycznej...

25

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Deklaracja Rzymska w sprawie Zywienia

� Przyjeta na Drugiej Miedzynarodowej Konferencji Zywi eniowej (Second InternationalConference on Nutrition) w Rzymie w dniach 19-21 lis topada 2014 roku

� Odnosi sie do problemów calego swiata, nie tylko Eur opy

� Rózne zaburzenia stanu odzywienia wystepuja w wiekszosc i krajów. Ryzyko dotyczy wszystkich grup spoleczno-ekonomicznych, jednak wyst epuje duze zróznicowanie stanu odzywienia, zwiazane z nieprawidlowa zawartoscia energii i skladników odzywczych w diecie zarówno pomiedzy poszczególnymi krajami, ja k i w obrebie danego kraju

� W wielu krajach nadal powaznym problemem jest glód i niedozywienie: 805 mln osób cierpi glód, 161 mln dzieci do 5 roku zycia jest przewlekle n iedozywionych (zahamowanie wzrstu), a u 2 mld osób wystepuja niedobory skladników odzywcz ych (witaminy A, cynku, zelaza, jodu). Jednoczesnie we wszystkich regionach gwaltown ie wzrasta wystepowanie nadwagi i otylosci (42 mln dzieci do 5 roku zycia ma nadwage, a 500 mln doroslych jest otylych)

� Zobowiazania do dzialan na rzecz:� zwalczania glodu i wszelkich form niedozywienia na swiecie � poprawy zywienia ludnosci, uwzgledniajac wszystkie etapy zycia, a takze w sytuacjach zagrozenia� zrównowazonego obrotu zywnoscia (od produkcji do spo zycia, uwzgledniajac dostep do zywnosci

zapewniajacy pokrycie potrzeb zywieniowych)� uwzgledniania znaczenia profili zywieniowych w odpo wiednich strategiach, politykach, planach

dzialania i programach� zaangazowania wszystkich zainteresowanych stron i w spierania wspólpracy w obrebie

poszczególnych krajów i miedzy krajami� poprawy dostepu do informacji na temat zywienia, ed ukacji i umozliwienia dokonywania

swiadomych wyborów

� Wezwanie WHO, FAO i innych organizacji do wspierania rzadów poszczególnych panstw (na ich prosbe) przy opracowywaniu, umacnianiu i wdr azaniu stosownych polityk, programów i planów, aby bylo mozliwe sprostanie licz nym wyzwaniom zwiazanym z nieprawidlowym stanem odzywienia

Ramowy Plan Dzialania

� Dokument towarzyszacy Deklaracji Rzymskiej w sprawi e Zywienia

� Od czasu Miedzynarodowej Konferencji Zywieniowej w 1992 roku na swiecie nastapilo zmniejszenie wystepowania glodu i niedozywienia. Jed nak postep w tym zakresie jest nierównomierny i zbyt powolny. Dzis podstawowym wyzwa niem jest poprawa zywienia poprzez wdrazanie spójnych polityk i lepiej skoordyno wane dzialania we wszystkich sektorach.

� Plan zawiera 60 zalecen dotyczacych dzialan majacych na celu ulatwienie realizacji zalozenDeklaracji Rzymskiej i poprawe zywienia, w tym m.in.:� zwiekszenie politycznego i spolecznego zaangazowani a na rzecz poprawy zywienia na poziomie

krajowym poprzez dialog polityczny i oredownictwo � ksztaltowanie polityki, w tym polityki rolnej i zyw nosciowej, tak, aby uwzgledniala cele zywieniowe

oraz opracowywanie i wdrazanie programów zapewniaja cych bezpieczenstwo zywnosciowe i zdrowe zywienie spoleczenstwa

� stopniowe zmniejszanie zawartosci kwasów tluszczowy ch nasyconych, cukru, soli/sodu oraz kwasów tluszczowych trans w produktach spozywczych i napojach w celu zapobiegania nadmiernemu spozyciu i poprawy wartosci odzywczej z ywnosci

� wykorzystanie mechanizmów i instrumentów, takich ja k marketing, reklama, znakowanie zywnosci, bodzce ekonomiczne do promocji zdrowego zywienia

� wdrazanie regulacji dotyczacych marketingu produktó w spozywczych i napojów dla dzieci� prowadzenie edukacji zywieniowej i upowszechnienie informacji dotyczacych krajowych zalecen

zywieniowych w szkolach, placówkach sluzby zdrowia, osrodkach spolecznych, rolniczych i punktach sprzedazy

� rozwój, wdrazanie i umacnianie systemów kontroli zy wnosci, uwzgledniajac stosowne zmiany w ustawodawstwie zywnosciowym

� zachecanie rzadów do wytyczenia celów zywnosciowych i okreslenia etapów ich realizacji, a takze do opracowania i wdrozenia systemu monitoringu real izowanych programów i postepu w osiaganiu zalozonych celów. Monitoring powinien byc prowadzony , w najszerszym mozliwym zakresie, w ramach istniejacych mechanizmów

Wnioski dla Polski

Realizacja zalozen powyzszych dokumentów jest bardzo istotna dla

poprawy sytuacji w zakresie zywienia, stanu odzywie nia i aktywnosci

fizycznej ludnosci Polski, a tym samym poprawy stan u zdrowia

Polaków

Potrzebne jest jednak systematyczne wdrazanie spójn ego programu

majacego na celu poprawe zywienia, aktywnosci fizycz nej i zdrowia

Polaków, w tym realizacja wszystkich niezbednych, c zesto

komplementarnych zadan, przy zapewnieniu odpowiedni ch

nakladów finansowych

Szczególne wazny powinien byc monitoring, pozwalajac y zarówno

na rozpoznanie sytuacji wyjsciowej, jak i skuteczno sci

realizowanych zadan i osiaganych efektów


26

SESJA II

Jak można przeciwdziałać otyłości

i przewlekłym chorobom niezakaźnym

w świetle standardów europejskich?

Przewodniczący: prof. dr hab. Jadwiga Charzewska, dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. IŻŻ, dr hab. Iwona Traczyk, prof. nadzw. IŻŻ

27

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Profile zywieniowew promowaniu prozdrowotnych

zachowan zywieniowych

5 grudnia 2014 r. Instytut Zywnosci i Zywienia

Katarzyna Stos

Deklaracja wiedenska w sprawie zywienia i chorób niezakaznych w kontekscie polityki

ramowej „Zdrowie 2020”, WHO 2013

Deklaracja Wiedenska – opracowana przez WHO regionu europejskiego – potwierdza wciaz gwaltowny wzrost nadwagi i otylosci, szczególnie u dzieci.

Koniecznosc podejmowania dzialan na rzecz zmniejszenia spozycia energii, kwasów tluszczowych nasyconych, izomerów trans, cukrów i soli oraz zwiekszenia spozycia warzyw i owoców, poprzez promowanie reformulacji skladu zywnosci, etykietowanie przyjazne konsumentom i narzedzia profilowania zywieniowego, które ulatwilyby wybór zdrowych produktów.

Grupa spoleczenstwa, na która zwraca sie szczególna uwage sadzieci.

Profile zywieniowe

“The science of categorizing foods according to their nutritional composition”

Nutrient Profiling Report of a WHO/IASO Technical Meeting LONDON, UNITED KINGDOM 4-6 OCTOBER 2010

„The science of classifying or ranking foods according to their nutritional composition for

reasons related to preventing disease and promoting health”

M. Rayner British Heart Foundation Health Promotion Research Group, Department of Public Health, University of Oxford, UK (2013)

Profile żywieniowe w promowaniu prozdrowotnych zachowań...

28

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Profile zywieniowe oparte na aktualnych zaleceniach zywieniowych moga sluzyc:

• promowaniu prozdrowotnych zachowan

zywieniowych.

• ochronie konsumentów przed skutkami

promowania zywnosci jako szczególnie

odzywczej lub korzystnej dla zdrowia, podczas,

gdy zwiekszone spozycie takich produktów z

punktu widzenia prawidlowego zywienia nie

jest pozadane.

Profile zywieniowe odnosza sie:

• do poziomu skladników odzywczych w zywnosci (np. wysoka zawartosc tluszczu; niska zawartosc tluszczu; obnizonej zawartosci tluszczu; zródlo blonnika; wysoka zawartosc tluszczu, cukru i soli/sodu)

Guiding principles manual and framework(Nutrient Profiling Report of a WHO/IASO Technical Meeting LONDON,

UNITED KINGDOM 4-6 OCTOBER 2010)

1. Planowanie tworzenia modelu profili zywieniowych.

2. Opracowanie procedury tworzenia modelu profili

zywieniowych (np. wybór skladnika, grupy

populacyjnej, korzystny lub niekorzystny profil lub

obydwa, czy istniejacy model czy nowy, kategorie

zywnosci, wylaczenia).

3. Walidacja modelu profili zywieniowych.

4. Wdrozenie, monitoring i ocena poprawnosci

dzialania modelu profili zywieniowych.

Nutrient Profiling Report of a WHO/IASO

Technical Meeting LONDON, UNITED KINGDOM 4-6 OCTOBER 2010

Sesja II: Jak można przeciwdziałać otyłości i przewlekłym chorobom niezakaźnym...

29

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Analiza skladu wybranych produktów

spozywczych w oparciu o „Tabele skladu

i wartosci odzywczej”

oraz

przykladowa analiza modelu profilowania

substancji odzywczych opracowanego przez

Food Standards Agency (FSA)

(tzw. „modelu brytyjskiego”)

Opracowane przez Insty tut Zy wnosci i Zywienia (2013 r.)

W modelu zastosowano system punktów przyznawanych za zawartosc danego skladnika odzywczego w 100 g produktu.

Skladniki odzywcze podzielono na dwie grupy:

• Grupa „A” - obejmujaca wartosc energetyczna, kwasy tluszczowe nasycone, cukry i sód

• Grupa „C” - obejmujaca zawartosc owoców, warzyw i orzechów, blonnika pokarmowego i bialka.

Wynik profilu danego produktu spozywczego otrzymuje sie odejmujac

od sumy punktów „A” sume punktów „C”.

Produkty spozywcze, które uzyskaja 4 i wiecej punktów

Napoje, które uzyskaja 1 i wiecej punktów,

klasyfikowane sa jako „mniej zdrowe”

i podlegaja kontroli instytucji Ofcom w zakresie telewizyjnej reklamy zywnosci skierowanej do dzieci

Model profilowania substancji odzywczych opracowany przez FSA stosowany jest w Wielkiej Brytanii w kontekscie telewizyjnej reklamy zywnosci skierowanej do dzieci.

Model profilowania substancji odzywczych stosowany przez FSA

Profile żywieniowe w promowaniu prozdrowotnych zachowań...

30

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Przyklad profilowania substancji odzywczych z

zastosowaniem modelu profilowania substancji

odzywczych – desery mleczne

Produkt Wartosc odzywcza Punkty

Deser twarogowy, termizowany, kakaowy

Wartosc energetyczna – 655 kJBialko – 13,9 gWeglowodany – 11,1 g

w tym cukry – 10,4 gTluszcz – 6,2 g

w tym kwasy tluszczowe nasycone – 3,7 g

Blonnik – 0,1 gSód – 35 mgWapn– 77 mg

Punkty „ A”w. energetyczna – 1kw. tl. nasycone – 3cukry – 2sód – 0razem pkt. „A” = 6

Punkty „ C”owoce, warzywa i orzechy – 0blonnik – 0bialko – 5 Razem pkt. „C” = 5

Lacznie „ A” – „ C” = 6-5 = 1

Opracowane przez Instytut Zywnosci i Zywienia

Wedlug modelu profilowania substancji odzywczych stosowany przez FSA produkt móglby byc reklamowany

Przyklad profilowania substancji odzywczych z

zastosowaniem modelu profilowania substancji

odzywczych – desery mleczne

Produkt Wartosc odzywcza Punkty

Deser mleczny, ryzowo-jablkowy

Wartosc energetyczna – 562 kJ

Bialko – 2,8 g

Weglowodany – 23,6 gw tym cukry – 16,2 g

Tluszcz – 3,0 gw tym kwasy tluszczowe nasycone – 2,0 g

Blonnik – 0,3 g

Sód – 54 mg

Wapn – 86 mg

Punkty „A”w. energetyczna – 1kw. tl. nasycone – 1cukry – 3sód – 0 razem pkt. „A” = 5

Punkty „C ”owoce, warzywa i orzechy – 0blonnik – 0bialko – 1 Razem pkt. „C” = 1

Lacznie „A – „C” = 5-1 = 4

Opracowane przez Instytut Zywnosci i Zywienia

Wedlug modelu profilowania substancji odzywczych stosowany przez FSA produkt zaklasyfikowano

jako „mniej zdrowy”

Przeprowadzona analiza brytyjskiego modelu profilowania zywnosci na podstawie skladu wybranych produktów spozywczych wykazala, ze dla wielu produktów spozywczych zaproponowany model moze byc skutecznym narzedziem profilowania zywnosci.

Jednoczesnie wiele produktów spozywczych, których spozycie moze byc zalecane nie spelnilo ustalonych kryteriów.

Nalezaloby rozwazyc mozliwosc opracowania charakterystycznych kryteriów dla poszczególnych grup zywnosci, pozwalajacych na uwzglednienie ich roli w zywieniu np. wprowadzenie modyfikacji punktacji dostosowujac ja do polskiej zywnosci.

Podsumowanie


31

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

IWONA TRACZYK,IWONA TRACZYK,

INSTYTUT INSTYTUT ZZYWNOYWNOSSCI I CI I ZZYWIENIAYWIENIA

Zindywidualizowane poradnictwo Zindywidualizowane poradnictwo zzywieniowe ywieniowe -- jaka przyszjaka przyszllooscsc??

opiera sie na poradzie dietetycznej dostosowanej do

indywidualnych potrzeb kazdego czlowieka

uwzgledniajacej jego stan zdrowia, styl zycia

oraz/i uwarunkowania genetyczne.

Definicja Projektu Food4me - finansowanego w ramach 7 Programu Ramowego UE

Wprowadzenie

Nutrigenomika, nutrigenetyka, metabolomika laczace

zagadnienia z obszaru zywienia i genetyki daja coraz

szerszy poglad na funkcjonowanie organizmu czlowieka

na poziomie komórkowym, na zapotrzebowanie na

skladniki odzywcze, zdolnosc reagowania na interwencje

zywieniowe zaleznie od osobniczych róznic genetycznych.

Roche HM.: Nutrigenomics - new approaches for human nutrition research. J Sci Food Agr., 2006, 86, (8), 1156–1163 ; Afman

L., Müller M.: Nutrigenomics: From Molecular Nutrition to Prevention of Disease. J Am Diet Assoc., 2006, 106, 569-576; Gillies

P.J.: Nutrigenomics: the Rubicon of molecular nutrition. J Am Diet Assoc., 2003, 103, 50-55; Subbiah M.T.: Understanding the

nutrigenomic definitions and concepts at the food-genome junction. OMICS., 2008, 12, (4), 229-35; Gibney M.J., Gibney E.R.:

Diet genes and disease: implications for nutrition policy. Proc Nutr Soc., 2004, 63, 491-500.-

WprowadzenieWprowadzenie

Zindywidualizowane poradnictwo żywieniowe...

32

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Substancje zawarte w pozywieniu z wysokim powinowactwem do receptorów

jadrowych:

kwas retinowy,

witamina D,

wolne kwasy tluszczowe.

Substancje te, oddzialujac jako ligandy receptorów jadrowych, wplywajabezposrednio na proces ekspresji genów.

Pieszka M., Pietras M.P.: Nowe kierunki w badaniach zywieniowych – nutrigenomika. Rocz. Nauk. Zoot., 2010, 37, 83-

Getek M., Czech N., Fizia K. i wsp.: nutrigenomoka – bioaktywne skladniki zywnosci. Postepy Hig Med. Dosw (online),

2013, 67, 255-.

Moss T.J., Wallrath L.L.: Connections between epigenetic gene silencing and human disease. Mutat. Res., 2007, 618

MECHANIZMY ODDZIAMECHANIZMY ODDZIALLYWANIA SKYWANIA SKLLADNIKADNIKÓÓW W POPOZZYWIENIA NA EKSPRESJYWIENIA NA EKSPRESJEE GENGENÓÓWW

Fench M.: Genome health nutrigenomics and nutrigenetics – diagnosis and nutritional treatment of genome damage on a individual basis. Food Chwm. Toxicol., 2008, 46

Pieszka M., Pietras M.P.: Nowe kierunki w badaniach zywieniowych – nutrigenomika. Rocz. Nauk. Zoot., 2010, 3

Winnicki K.: Drugi kod, czyli co determinuje regiony aktywnosci transkrypcyjnej oraz miejsca inicjacji replikacji. Postepy Hig Med Dosw., 2009, 63

Ordovas J.M.: Genetic interactions with diet influence the risk of cardiovascular disease.Am J Clin Nutr., 2006 83(suppl), 443

Getek M., Czech N., Fizia K. i wsp.: nutrigenomoka – bioaktywne skladniki zywnosci. Postepy Hig Med. Dosw (online), 2013, 67

Moss T.J., Wallrath L.L.: Connections between epigenetic gene silencing and human disease. Mutat. Res., 2007


Bioaktywne skladniki pozywienia moga:

po interakcji z receptorem, zachowywac sie jak czynniki transkrypcyjne, które

wiazac sie z DNA moga bezposrednio wplywac na ekspresje genu;

zmieniac strukture DNA, lub bialek chromatyny, powodujac aktywacje lub represje

procesu transkrypcji (interakcje epigenetyczne)

zmieniac ekspresje lub funkcje genów w warunkach wystepowania okreslonych

polimorfizmów pojedynczych nukleotydów (SNP, ang. single nucleotide

polimorphism).

Ordovas J.M.: Genetic interactions with diet influence the risk of cardiovascular disease.Am J Clin Nutr., 2006,

83(suppl), 443-446;

Kaput J., Rodriguez R.L.: Nutritional genomics: the next frontier in the postgenomic era. Physiol Genomics, 2004, 16,

(2), 166-177.

zachodzace reakcje moga prowadzic do zaburzen metabolizmu i wplywac na potrzeby zywieniowe danej osoby, a dalej na jej zdrowie

WprowadzenieWprowadzenie


33

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Kaput J., Rodriguez R.L.: Nutritional genomics: the next frontier in the postgenomic era. Physiol Genomics, 2004, 16, (2)

Kersten S.: Peroxisome proliferator activated receptors and lipoprotein metabolism. PPAR Research, 2008, Article ID 132960, http://dx.doi.org/10.1155/2008/132960.-

Desvergne B., Michalik L., Wahli W.: Transcriptional regulation of metabolism. Physiol Rev., 2006, 86, (2).

Nagata R., Nishio Y., Sekine O. i wsp.: Single nucleotide polymorphism (-468 Gly to A) at the promoter region of SREBP-1c associates with genetic defect of fructose

induced hepatic lipogenesis. J Biol Chem., 2004, 9, 279 (28).


Moss T.J., Wallrath L.L.: Connections between epigenetic gene silencing and human disease. Mutat. Res., 2007, 618,

Fuks F.: DNA methylation and histone modifications: teaming up to silence genes. Curr Opin Genet Dev., 2005,15.

Fan G, Hutnick L.: Methyl-CpG binding proteins in the nervous system. Cell Res., 2005, 15 (4).

Lukasik M., Karmalska J., Szutowski M.M. i wsp.: Wplyw metylacji DNA na funkcjonowanie genomu. Biul. Wydz. Farm., 2009, 2, 13.

Waterland R.A., Jirtle R.L.: Transposable elements: targets for early nutritional effects on epigenetic gene regulation. Mol Cell Biol., 2003, 23.

ZMIANY EPIGENETYCZNE ZMIANY EPIGENETYCZNE

Mechanizmy, poprzez które metylacja moze prowadzic do blokowania ekspresji genów:

1.dodanie grupy metylowej zmienia przestrzenna strukture sekwencji DNA uniemozliwiajac przylaczenie sie czynnika trankrypcyjnego, który w efekcie nie rozpoznaje swej docelowej sekwencji.

2.zmetylowanie DNA prowadzi do przylaczenia specyficznych bialek pokrywajacych DNA - uniemozliwia czynnikom transkrypcyjnym dostep do chromatyny

Reakcje metylacji regulowane sa przez metylotransferazy (DNMT, ang. DNA

methyltransferase, DNA MTase).

Moss T.J., Wallrath L.L.: Connections between epigenetic gene silencing and human disease. Mutat. Res., 2007, 618.

Waterland R.A., Dolinoy D.C., Lin J.R. i wsp.: Maternal methyl supplements increase offspring DNA methylation at Axin fused. Genesis, 2006, 44.

ZMIANY EPIGENETYCZNE ZMIANY EPIGENETYCZNE

Aktywnosc enzymatycza DNMT moga modyfikowac substancje pochodzace z

diety:

niektóre polifenole, np. gallusan epigalokatechiny, katechiny, epikatechiny,

zawarte w herbacie, szczególnie w zielonej,

kwercytyna, której zródlem sa zólta i czerwona cebula, szalotka, ciemne

winogrona, brokuly,

kwas foliowy, którego metabolit 5-metylenotetrahydrofolian dostarcza grupy

metylowej w reakcji przeksztalcania homocysteiny w metionine, a dalej w

S-adenozylometionine. W reakcji uczestniczy reduktaza

metylenotetrahydrofolianu (MTHFR)

Zindywidualizowane poradnictwo żywieniowe...

34

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Novembre J. Nature, 2008

Salmela W. i wsp. PlooS ONE 2008

POLIMORFIZMY POJEDYNCZYCH NUKLEOTYDÓW (SNP)

Wystepowanie polimorfizmów w obrebie genów

kodujacych: PPAR-a, PPAR-ß, apolipoproteine 1 (apo

A1), apo A4, apo B, apo E, apoC3, lipaze

lipoproteinowa, lipaze watrobowa, lipaze

sródblonkowa, watrobowe bialko wiazace kwasy

tluszczowe

zwizwiaazane jest ze zrzane jest ze zróózznicowanymi zmianami nicowanymi zmianami w gospodarce lipidowej w gospodarce lipidowej

w odpowiedzi na skw odpowiedzi na sklladniki dietyadniki diety

Masson L.F., Mc Neill G., Avenell A.: Genetic variation and the lipid response to dietary intervention: a systematic review. Am. J.

Clin. Nutr., 2003, 77.

Masson L.F., Mc Neill G.: The effect of genetic variation on the lipid response to dietary change: recent findings. Curr. Opin. Lipidol.,

2005, 16.

Polimorfizm genu dla ponadtlenkowej dysmutazymanganowej ma znaczenie w narazeniu na:

• raka piersi u kobiet, które spozywaja male ilosci owoców i warzyw

• oraz raka prostaty u mezczyzn u których stwierdzano niski potencjal antyoksydacyjnyosocza.

Podsumowanie Podsumowanie


35

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Programy poprawy zywienia dzieci i mlodziezy w szkolach,

ze szczególnym uwzglednieniem programu „Owoce w szkole”

dr inz. Katarzyna Wolnicka

Dlaczego szkola i przedszkole?

Szkola, przedszkole, w których dz ieci i mlodziez przeby waja przez wiele godzin nie moze pozostac obojetna wobec ich w ymo gów rozw ojow ych.

W szkole i p rzedszkolu, gdz ie naturaln ym procesem jest nauczan ie i kszta?towan ie postaw, istnieje szereg moz liwosci wdrazan ia zasad prawid?owego stylu zycia po przez m.in .

�pro gramy edu kacyjne

�zapewn ian ie p rawidlowo zbila nsowanych posi?ków

�organizacja w spólnych sn iadan na terenie szkoly

�dobór odpowiedn iego asortymentu sk lepików szko lnych

� zachec anie do róznych f orm co dziennej aktywnosci fizycznej

Dlaczego szkola i przedszkole?

Najbardziej skuteczne programy edukacyjne z zakresu prawidlowego zywienia i aktywn osci fizy cznej opieraja sie na srodowisku szko lnym badz przedszkolnym bedacym centrum dzialan, obejmujacym takze rodziny czy tez lo kalna spolecznosc.

Dz ialania wsród dzieci i mlodziezy w plywaja n a p rzyszle zdrowie i uksztaltow anienawyków calych generacji

Programy poprawy żywienia dzieci i młodzieży...

36

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Aktywnosc fizyczna w szko le

• Ilosc lekcji wf zosta?a w ostatnich latach zwiekszona w szkolach podstaw owych .

• Jednak problemem jest niechec mlodziezy do lekcji wychowania fizycznego . Dz ieci przynosza zwolnienia od lekarzy, rodziców.

• Rozwiazan iem wydaje sie by? mozliwosc wyboru przez uczniów formy aktywnosci fizycznej n a lekcjach np. dla dz iewczat nie przepadajacych za gra mi zespolo wymi aerobic, ta niec itp . (na podstawie op in ii uczn iów , róznorodn osc)

• System motywacji uczniów , w f na zalic zenie a nie na ocene. Ocenianie dobrych checi, za palu i za angazo wania a nie wyniku. Aktyw nosc fizyczna powinna kojarzyc sie z przyjemnoscia.

• Czesto pope ln ianymi bledami przez nauczy cie li jest faworyzowanie bardziej wysportowanych uczniów i poswiecan ie im wiecej czasu .

• Warto równiez zwrócic uwage, ze jedyn ie 30% uczn iów korzysta z aktywnosci fizycznej organizowan ej p rzez szkolwpo lekcjach.

Ryc. Min isterstwa odpowiedzialne za rozwój polityki zywieniowej w szkolach w UE oraz Norwegii i Szwajcarii .

Organizacja polityki zywieniowej w szkolach w Europie

Wsp. Ministerstw

Min. Zdrowia

Min. Edukacji

Min. Rolnictwa

Stor cksdieck S., Kardakis T ., W ollgast J., et al : Mapping of National School Fo od Policies acr oss the EU28 plus Norway and Swit zer land JRC Science A nd P olicy Repor ts 2 014

Ryc. Regulacje prawne czy wytyczne w postaci rekome ndacji

W 18 krajach Europy istnieja obowiazkowe normy (kolo r pomaranczowy), w 16 pozostalych - dobrowolne wytyczne (kolor niebie ski).


37

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Programy w szkolach w EuropieSzwec ja:

W 5 szkolach: • zastapiono asortyment sklepików szkolnychproduktami wskazanymi w zywieniu

dzieci: owoce, warzywa, soki, napoje i prze twory mleczne

• dokonano zmianmenu w stolówkach szkolnych na prozdrowotne.

W innych 5 szkolach:

• sklepiki i stolówki szkolne pozostawiono bez zmian

Po 4 latach:

•szkola gdz ie dokonano zmian

spadek nadwagi z 22% do 16%

•szkola gdz ie nie dokonano zmian

wzrost nadwagi z 18% do 21%

Szkola/Przedszkole Przyjazne Zywieniu i Aktywnosci Fizycznej

w ramach projektu szwajcarsko-polskiej wspólpracy KIK-34

Szkola/przedszkole uczestnic zace w pro gramie ma za zadanie tworzenie na teren ie p lacówki srodowiska sprzy jajacegorealizacji za lozen programu zwalczan ia nadwag i i otylosci, promujacego prawidlowe zywienie i aktyw nosc fizycznapoprzez spe ln ienie odpowiednich, opraco wanych kryteriów.

Placówka, która pomysln ie w drozy program zgodnie z opracow anymi kryteriami, do stanie certyfikat certyfikat SzkoSzkollyy/Przedszkola Przyjaznej /Przedszkola Przyjaznej ZZyw ieniuywieniu i i AktywnoAktywnoss ciciFizycznej.Fizycznej.

Programy edukacyjne w Polsce

Programy edukacyjne w Polsce

• Program „Owoce i warzywa w szkole” jest kontynuacja programu „Owoce w szko le” rea lizowanego w latach szkolnych 2009/2010 – 2013/2014.

• Glównym celem programu jest trwa la zmiana nawyków zywien iowych dzieci poprzez zw iekszenie udzialu owoców i warzyw w ich c odzienn ej diec ie oraz propagowanie zdrowego odzywiania poprzez dz ialania towarzyszace o charakterze edukacyjnym.

• W Polsce program skierowany jest do 1 389 600 dzieci uczeszczajacych regularnie do szkól podstawowych, tj. realizujacych obowiazek rocznego przygotowania przedszkolnego oraz dzieci k las I-III.

• Program finansowany jest ze srodków pochodzacych z budzetu UE (88%) oraz srodków pochodzacych z budzetu krajowego (12%), a calkowity budzet programu w roku szkolnym 2014/2015 wynosi ok. 23,3 mln EUR (96,8 mln PLN).

• Dz iecio m uczestn iczacym w programie udostepnia sie 2,3 razy w tygodniu swieze owo ce i wa rzywa (przygotowane do bezposredn iego spozycia, wystarczajaco rozw iniete , dojrzale, zdrowe) o raz soki. Dziec i otrzymuja jablka, gruszki, truskawki, borów ki amerykanskie, marchewke, slodka papryke , rzodkiewki, pomidorki i kalarepe oraz sok i owocowe i warzywne. Kazde dz iecko uczestn iczace w programie otrzymuje jednorazowo porcje skladajaca sie z jednego produktu owo cowego i jednego produktu w arzywnego.

Programy poprawy żywienia dzieci i młodzieży...

38

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Spozycie owoców i warzyw

• Program Owoce w szkole przyczynil sie do istotnego wzrostu spozycia owoców i warzyw przez dzieci w dni szkolne

• Spozycie owoców i warzyw w dni szkolne byloo 21% wyzsze w grupie dzieci uczestniczacych

w programie w porównaniu do grupy kontrolnej

Wiedza dzieci na temat prawidlowego zywienia

• W trakcie trwania programu wzrosla wiedza dzieci na temat zalecanej ilosci warzyw i owoców

• Dzieci uczestniczace w programie czesciej nizdzieci nieuczestniczace udzielaly prawidlowych odpowiedzi na pytanie o liczbe zalecanych porcji owoców i warzyw w codziennej diecie

Edukacja dzieci w szkole moze tez wplywac na edukacje rodziców z zakresu prawidlowego zywienia

• Program „Owoce w szkole” prowadzony w szkolach podstawowych równiez przyniósl korzystne efekty odnosnie postaw rodziców co do zywienia ich dzieci powodujac:

– czestsze zachecanie dzieci przez rodziców do spozywania owoców i warzyw,

– czestsze dawanie warzyw dzieciom do szkoly – oraz podawanie krojonych owoców w domu.


39

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Prewencja zywieniowa chorób sercowo-naczyniowych

Wytyczne europejskie

prof. dr hab. med. Barbara Cybulska, prof. dr hab. med. Longina Klosiewicz-Latoszek

Czynniki ryzyka chorób ukladu krazeniaModyfikowalne czynniki ryzyka� Nieprawidlowe stezenie cholesterolu i trójglicerydów

� Nadwaga i otylosc

� Cukrzyca

� Nadcisnienie tetnicze

� Nieprawidlowe zywienie

� Nadmierne spozycie alkoholu

� Palenie papierosów

� Mala aktywnosc fizyczna

� Stres

� Zespól metaboliczny

Podsumowanie cech zdrowego stylu zycia i zdrowego wyboru zywnosci w celu redukcji ryzyka SN

(ESC/EAS Guidelines for management od dyslipidaemia 2011)

• Unikanie palenia produktów tytoniowych i ekspozycji na nie

• Regularna aktywnosc fizyczna przynajmniej 30 min/d

• Nalezy ograniczac napoje i zywnosc z dodatkiem cukru, w szczególnosci jesli HTG.

• Tym, którzy pija napoje alkoholowe zaleca sie umiarkowanie (< 10-20 g/d dla kobiet i < 20-30

g/d dla mezczyzn. Abstynencja jesli HTG.

• Spozycie soli < 5 g/d (unikanie soli na stole, ograniczenie solenia podczas gotowania i

wybieranie swiezej i mrozonej niesolonej zywnosci; wiele produktów przetworzonych i

gotowych dan maja duzo soli).

• Tluszcz nasycony powinien byc zastepowany wyzej wymienionymi produktami oraz jedno-

i wielonienasyconymi tluszczami roslinnego pochodzenia

Tluszcz ogólem < 35% energii calk., tluszcz nasycony < 7% energii,

tluszcz trans < 1% energii, cholesterol < 300 mg/d

• Nalezy zachecac do spozywania owoców, warzyw, straczkowych, orzechów, produktów

zbozowych z pelnego ziarna i ryb (szczególnie tlustych).

• Nalezy spozywac róznorodne produkty. Spozycie energii powinno byc dostosowane

do profilaktyki nadwagi i otylosci.

• Zalecenia zywieniowe powinny brac pod uwage lokalne zwyczaje; mozna jednak promowac

zdrowy wybór zywnosci z innych kultur

Prewencja żywieniowa ChSN...

40

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Zdrowa dieta powinna miec nastepujace cechy

• Spozycie alkoholu nalezy ograniczac do 20 g/d dla mezczyzn i 10 g/d dla kobiet

• Ryba przynajmniej 2 x w tygodniu (1 x tlusta)

• 200 g warzyw (2-3 porcje)

• 200 g owoców/d (2-3 porcje)

• 30-45 g blonnika/d z pelnoziarnistych produktów zbozowych, owoców i warzyw

• < 5 g soli/d

• Spozycie trans nienasyconych kwasów tluszczowych powinno byc tak male jak to mozliwe. Preferowanie niespozywanie z zywnosci przetworzonej i < 1% energii ogólem z naturalnych zródel pokarmowych

• Nasycone kwasy tluszczowe powinny pokrywac < 10% energii ogólem: nalezy je zastepowac wielonienasyconymi

Zalecenia zywieniowe w cukrzycy w celu prewencji ChSN (1)

• Tluszcz ogólem < 35% energii, jesli nadwaga to < 30% energii

Nasycone kwasy tluszczowe < 10% energii (jesli ⇑ LDL-C to < 8%)

Jednonienasycone kwasy tluszczowe 10-20% energii

Wielonienasycone kwasy tluszczowe do 10% energii

- 2-3 porcje na tydzien tlustych ryb morskich

- zalecane zródla roslinne kwasów tluszczowych n-3 (olej rzepakowy,

olej sojowy, orzechy i niektóre zielone warzywa lisciaste)

Cholesterol < 300 mg/d

• Kazda dieta o ograniczonej wartosci energetycznej dla redukcji

nadmiaru masy ciala

ESC Guidelines on diabetes, prediabetes and cardiovasculardisease developed in collaboration with the EASD 2013

Zalecenia zywieniowe w cukrzycy w celu prewencji ChSN (2)

• Alkohol w umiarkowanej ilosci, jesli pacjent w ogóle spozywa to nie

wiecej niz 10 g/d dla kobiety i 20 g/d dla mezczyzny

• Blonnik pokarmowy > 40 g/d

- = 5 porcji/d warzyw bogatych w blonnik lub owoców oraz

> 4 porcje/tydzien nasion roslin straczkowych zapewni minimum

potrzeb

- produkty zbozowe powinny byc pelnoziarniste i bogate w blonnik

ESC Guidelines on diabetes, prediabetes and cardiovasculardisease developed in collaboration with the EASD 2013


41

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Zalecenia odnosnie zywienia i stylu zycia w prewencji i leczeniu nadcisnienia tetniczego

• Zaprzestanie palenia papierosów

• Regularny wysilek fizyczny przynajmniej 30 minut 5-7 dni w tygodniu

• Redukcja masy ciala do BMI < 25 kg/m² i obwodu w talii < 102 cm u mezczyzn

i < 88 cm u kobiet

• Zwiekszenie spozycia warzyw, owoców i nisko tluszczowych produktów mlecznych

• Alkohol w umiarkowanej ilosci nie wiecej niz 20-39 g/d mezczyzni i nie wiecej

niz 10-20 g/d kobiety

• Redukcja spozycia soli – zalecane 5-6 g/d

2013 ESH/ESC Guidelines for themanagement of arterial hypertension

Zalecenia zywieniowe w ostatnich Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznegoz lat 2011-2013 w celu redukcji ryzyka ChSN – porównanie (1)

200 g/dzien(2-3 porcje)

–200 g/dzien(2-3 porcje)

Swieze i mrozoneOwoce

Zalecane zwiekszenie spozycia warzyw i owoców


Warzywa, owoce i prod. z pelnego ziarna


Surowe i gotowaneWarzywa

–30-45 g/dzien z pelnoziarnistych prod. zbozowych, owoców i warzyw

40 g/dzien w tym polowa blonnik rozpuszczalny

30-45 g/dzien z pelnoziarnistych prod. zbozowych, owoców i warzyw

25-40 g/dzien, w tym 7-13 g blonnik rozpuszczalny

Blonnik

5-6 g/dzien< 5 g/dzien–< 5 g/dzien–Sól

––< 300 mg’/dzien< 300 mg/dzien–Cholesterol

–< 1% ogólu energii

< 1% ogólu energii< 1% ogólu energii< 1% ogólu energiiTluszcze trans

––do 10% ogólu energii–< 10% ogólu energiiPUFA

–< 10% ogólu energii i zastepowanie przez PUFA

< 10% ogólu energii, jesli hipercholesterol. < 8% MUFA > 10% ogólem energii (10-20%)

< 10% ogólu energii i zastepowa-nie przez PUFA

< 10% ogólu energii, jesli hipercholesterol. < 7% tluszcz powinien pochodzic ze zródelMUFA i PUFA

SFA

Zalecane ubogo tluszcz. prod. mleczne

–< 35 % ogólu energii jesli otylosc < 30%

–25-35% ogólu energiiTluszcze ogólem

Nadcisnienie tetnicze, 2013

Stabilna choroba wiencowa, 2013

Cukrzyca, stan przedcukrzycowy i

ChSN, 2013

Prewencja ChSNw praktyce

klinicznej, 2012

Postepowanie w dyslipidemii 2011

Zalecenia zywieniowe w ostatnich Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego z lat 2011-2013 w celu redukcji ryzyka ChSN – porównanie (2)

Redukcja masy ciala. BMI okolo 25 kg/m², obwód w talii < 102 cm u mez-czyzn i < 88 cm u kobiet

Spozycie energii aby osiagnac lub utrzymac zdrowamase ciala tj. BMI < 25 kg/m²

Redukcja masy ciala lub przynajmniej stabilizacja u umiarkowanie otylych

Redukcja masy ciala u osób z nadwaga i otylych. Najnizsza ogólna umieralnoscprzy BMI 20-25 kg/m². Obwód w talii < 102 cm u mezczyzn i < 88 cm u kobiet.

Nawet umiarkowana redukcja masy ciala. Dzienny deficyt energii podczas odchudzania 300-500 kcal

Masa ciala

Ci, którzy pija nie wiecej niz 20-30 g/dzien - mezczyzni i 10-20 g kobiety

Ci, którzy pija nie wiecej niz 20 g/dzien -mezczyzni i 10 g kobiety

Ci, którzy pija nie wiecej niz 20 g/dzien– mezczyzni i 10 g kobiety

Ci, którzy pija nie wiecej niz 20 g/dzien- mezczyzni i 10 g kobiety

Ci, którzy pija, nie wiecej niz 20-30 g/dzien – mezczyzni i 10-20 g kobiety

Alkohol

-Przynajmniej 2x w tygodniu, w tym 1 porcja tlustej ryby

Tluste: 2-3 porcje w tygodniu; zródla roslinne PUFA n-3 (np. olej rzepakowy, olej sojowy, zielone warzywa lisciaste)

Przynajmniej 2x w tygodniu w tym 1 porcja tlustej ryby

Tluste: 2-3 porcji w tygodniu. Regularnie inne zródla PUFA n-3 (orzechy, olej lniany, soja)

Ryby

Nadcisnienie tetnicze, 2013

Stabilna choroba

wiencowa, 2013

Cukrzyca, stan przedcukrzycowy i

ChSN, 2013

Prewencja ChSNw praktyce

klinicznej, 2012

Postepowanie w dyslipidemii 2011

Prewencja żywieniowa ChSN...

42

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Badanie IMPACT: Przyczyny spadku zgonów wiencowych

Spadek zgonów wiencowych w Polsce

M. O'Flaherty, ESC,2014

Zmiany w spozyciu zywnosci w latach 1989-2000 w Polsce

Artykul Zmiana(%)

Artykul Zmiana(%)

Maslo*Tluszcz zwierzecyMlekoWolowina

-52-20-27-57

Tluszcz roslinnyDróbOwoce

+100+70+64

Nasycone kw. tluszczowe

-19 Wielonienasyconekw. tluszczowe

+32

wg IZZ

* W latach 1989-2000 spozycie masla spadlo z 7 kg do 3,8 kg na osobe


43

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

TLUSZCZE W ZYWIENIU

Wiktor B. SzostakInstytut Zywnosci i Zywienia w Warszawie

5 grudnia 2014

1

2

Sto lat minelo od pierwszych spostrzezen, ze

rozwój miazdzycy zalezy od zywienia.

Wiedze na ten temat staramy sie wykorzystac na rzecz profilaktyki i leczenia.

Sukcesy sa znaczne, ale niestabilnosc pogladów

ciagle nasuwa nowe watpliwosci.

Jak to ocenic w swietle stuletniego dorobku nauki?

KAMIENIE MILOWE NA DRODZE ROZWOJU LIPIDOLOGII W DIETETYCZNEJ PROFILAKTYCE KARDIOLOGICZNEJ

3

Aniczkow i wsp. (1912) – miazdzyca u królików karmionych cholesterolem

Kraje skandynawskie – spadek zgonów na ChNS w czasie II wojny swiatowej w zaleznosci od spozycia tluszczów

Bronte-Steward (1958) – zamiana oleju na maslo podnosi stezenie cholesterolu

Keys. Seven Countries Study (1970) – korelacja ChNS ze spozyciem SFA.

Tłuszcze w żywieniu

44

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

WPLYW TLUSZCZU NA CHOLESTEROL

U MURZYNA BANTU

4Bronte-Stewa rd B., 1958

BADANIE SIEDMIU KRAJÓW. ZGONY NA ChNS W ZALEZNOSCI OD SFA W DIECIE

5

Wniosek: ograniczenie SFA jest najwazniejsze w profilaktyce ChNS

Keys A., 1970

STANOWISKA ZAJETE PRZEZ: NIH, EAS, NCEP W LATACH 1985-1988

DOTYCZACE ZYWIENIA W HIPERCHOLESTEROLEMII

SFA = 10% energii; MUFA = 10% energii

PUFA = 10% energii; Cholesterol < 300 mg/dz

6


45

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

7

Poziom cholesterolu spada po zamianie SFA na MUFA lub PUFA

ale

celem kardiologii zapobiegawczej

jest zmniejszenie wystepowania ChNS,

a nie tylko zwalczanie hiperlipidemii.

WYNIKI PROSPEKTYWNYCH BADANINTERWENCYJNYCH

8

• Ograniczenie spozycia tluszczu ogólem lub tylko SFA, lub zamiana SFA na weglowodany,

nie zmniejsza jednoznacznie ryzyka ChNS. natomiast

• zamiana SFA na nienasycone kwasy tluszczowe obniza zarówno cholesterol, jak i wystepowanie

zdarzen ChNS.

Sacks F., 1994Sacks F., Katan M., 2002

RODZAJ TLUSZCZU W DIECIE A RYZYKO ChNSNurses Health Study – 14 lat obs.

prospektywnej

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

zmia

na w

czę

stoś

ci C

hNS

(%)

9

Trans

SFA

Weglowodany

MUFA

PUFA

1%E 2%E 3%E 4%E 5%E

Hu F., 1997


46

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

STANOWISKO FAO (2010)

1. Zamiana SFA na PUFA zmniejsza ryzyko ChNS

2. Niewystarczajace sa dowody na spadek ryzyka po zamianie SFA na MUFA lub weglowodany

3. Zaleca sie zamiane SFA na PUFA omega-3

i omega-6

10FAO FOOD AND NUTRITION PAPER 91

11

Prozdrowotny efekt zywienia zalezny jest od caloksztaltu diety.

Jest skutkiem interakcji wielu skladników diety o zróznicowanym wplywie na powstawanie miazdzycy.

PODSUMOWANIE BADAN PROSPEKTYWNYCH nt. ZALEZNOSCI ChNS OD ZYWIENIA (lata 1950 – 2007)

Silne dzialanie prewencyjne

• dieta sródziemnomorska i podobna do niej dieta „racjonalna”

• warzywa i owoce• orzechy

Dzia lanie szkodliwe• dieta „zachodnia”• kwasy tluszczowe trans• zywnosc o wysokim

indeksie glikemicznym

Umiarkowane dzialanie prewencyjne

• ryby• omega-3 kw. tluszczowe • produkty pelnoziarniste• alkohol

12Monte A., 2009


47

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

• Spadek zgonów na ChNS wykazano w Finlandii,

Polsce i innych krajach po racjonalizacji

zywienia zgodnie z zasadami diety

sródziemnomorskiej.

• Natomiast „westernizacja” zywienia w krajach

Dalekiego Wschodu powoduje wzrost

umieralnosci na ChNS.

13

WNIOSKI

• Przeciwdzialanie przewleklym chorobom

niezakaznym wymaga:

- zamiany w diecie tluszczów nasyconych

na nienasycone

- zwiekszenia spozycia produktów o duzej

zawartosci antyoksydantów

- zwiekszenia aktywnosci fizycznej ludzi

14


48

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

ROZWÓJ WIEDZY DOTYCZĄCEJ PREWENCJI CUKRZYCY

W.B. Szostak i A. CichockaInstytut Żywności i Żywienia

5 grudnia 2014

1

� Cukrzyca jest przewlekłą chorobąniezakaźną.

� Epidemia dotyczy całego świata.

� Rozwój choroby zależy od spożycia energii większego niżwydatkowanie.

� Następstwa: otyłość → cukrzyca

→ choroby sercowo-naczyniowe

25

Rozwój wiedzy dot. prewencji cukrzycy

49

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

WSKAŹNIK MASY CIAŁA A RYZYKO CUKRZYCY TYPU 2

0

5

10

15

20

25

30

35

40

wzg

lędn

e ry

zyko

<23,0 23,0-24,9 25,0-29,9 30,0-34,9 >35,0

WZROST EPIDEMII CUKRZYCY W CHINACH

0

2

4

6

8

10

12

1980 1994 2000 2008

Hu F. Diab. Care 2011, 34, 6, 1249-1257

RYZYKO CUKRZYCY W ZALEŻNOŚCI OD AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

-40

-30

-20

-10

0

10

20

% z

mia

n

oglądanie praca siedzący praca prace szybkie marszeTV siedząca tryb życia stojąca domowe

14%

7%9%

3%

-12%

-34%

Hu F. Diab. Care 2011, 34, 6, 1249-1257


50

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

RYZYKO WZGLĘDNE CUKRZYCY W ZALEŻNOŚCI OD SPOŻYCIA

Hu F. Diab. Care 2011, 34, 6, 1249-1257

Błonnik P/S

Trans Ładunek glikemiczny

Korzyści z redukcji masy ciała o 10 kg wg Jung, Br Med. Bull 1997

↓↓↓↓ SBP o 10 mmHg i DBP o 20 mmHg

↓↓↓↓ TC o 10%, LDL-chol o 15%, TG o 30%

↑↑↑↑ HDL-chol o 8%

↓↓↓↓ ryzyko cukrzycy >50%

↓↓↓↓ stężenie glukozy w surowicy o 30-50%

↓↓↓↓ HbA1c o 15%

↓ zgony ogółem o 20-25%, zale żne od cukrzycy o 30-40%, od nowotworów o 40-50%

↓ objawy angina pectoris o 91%

↑ tolerancja wysiłku o 33%

Rozwój wiedzy dot. prewencji cukrzycy

51

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

WNIOSEK

� Profilaktyka cukrzycy powinna byćrealizowana poprzez zapobieganie otyłości brzusznej


52

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Aktualne standardy leczenia dietetycznego

i farmakologicznego otylosci

Wioleta RespondekInstytut Zywnosci i Zywienia

Warszawa

2013 AHA/ACC/TOS Guidelinefor the Management of Overweight and Obesity in Adults

A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association

Task Force on Practice Guidelines and The Obesity Society

Endorsed by the American Association of Cardiovascular and Pulmonary Rehabilitation,

American Pharmacists Association, American Society f or Nutrition, American Society for Preventive Cardiology, America n Society of Hypertension,

Association of Black Cardiologists, National Lipid Association, Preventive Cardiovascular Nurses Association, The E ndocrine Society,

and Women Heart: The National Coalition for Women wi th Heart Disease

Dieta

• A– kobiety: 1200-1500 kcal/ dz– mezczyzni: 1500-1800 kcal/dz

• B– deficyt: 500 kcal-750 kcal (lub 30%)

• C– dobór diety ograniczajacej pewne grupy

produktów (np. bogatotluszczowe, bogatoweglowodanowe)

Preferencje Pacjenta!

Rózne metody osiagniecia ujemnego bilansu energetycznego

2013 AHA/ACC/TOS Guideline for the Management of Overweight and Obesity in Adults; Accepted Article’, doi: 10.1002/oby.20660

Aktualne standardy leczenia otyłości

53

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Diety…• Dieta European Association for the Study of Diabetes

Guidelines (oparta na grupach produktów)

• Struktura energii:– B - 25%; T- 30%; W - 45%– B - 30%; T- 30%; W - 40% – B - 12%; T- 30%; W - 58%– B - 15%; T- 20%; W – 65%

• Dieta sródziemnomorska• Dieta o niskim ladunku glikemicznym• Dieta lakto-owo-wegetarianska• Dieta niskoweglowodanowa (20 g weglowodanów)• ……………

Porównanie diet o obnizonej wartosci energetycznej i róznym skladzie makroskladników

35%25%40%IV

45%15%40%III

55%25%20%II

65%15%20%I

Najw. ↓m.c. –w 6.miesiacu,Róznice: 0,5 kg, 0,5 cm

Po 2 latach:sredni ↓m.c9,3±8,2kg

14-15% - ↓ m.c. o 10%

2-4% ↓ m.c. o =20 kg(p=0,2)

Deficyt kaloryczny– 750 kcal=8% SFA

=20g blonnika

=150mg cholesterolu/ 1000 kcal

Produkty weglowodanoweo niskim IG

weglowodanówbialkatluszczów

Efekty (w kazdej grupie dietetycznej)

W kazdej diecieEnergia z :

Dieta(n=811)

Sacks et al.: Comparison of Weight-Loss Diets with Differ ent Compositions of Fat, Protein, andCarbohydrates. NEJM, 2009, 360, 859-873

Rozklad posilków

• 4-5 posilków dziennie (co ~ 3 godz.)– mniejsza podaz energii,– nasilenie termogenezy, – poprawa rytmu wydzielania insuliny

• Sniadanie!

Farshchi et al.. Am. J. Clin. Nutr. 2005, 81, 16-24.


54

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Nawodnienie• 2 l plynów/dz

– 50% - woda– ½-1 szklanka przed posilkami

• Dlaczego?– zwyczaj picia wody – 9% redukcja spozywanych kalorii– ?PPM (? FFM)

• Eliminacja slodkich napojów (równiez „light”)

Popkin et a l. Obes . Res. 2005, 13, 2146—2152.Davy et al., J. Am. Diet. Assoc. 2008, 108, 1236-123 9.Brown et al., J . Clin. Endocrinol. Metab. 2006, 91, 3598—3602.

Ludwig et al., Lancet. 2001, 357, 505– 508.Net tlet on et al., Diabetes Care. 2009, 32, 688-694.

Farmakoterapia

• Wskazania:– BMI>30 kg/m2 w przypadku nieobecnosci

chorób zwiazanych z nadmierna masa ciala

– BMI>27 kg/m2 w przypadku wspólistnienia chorób zwiazanych z nadmierna masa ciala

– (nadcisnienie, zaburzenia lipidowe, ChNS, cukrzyca typu 2, zespól nocnego bezdechu)

Ryzyko zaburzenwchlaniania witamin rozpuszczalnych w tluszczach

Inhibitor lipaz –zoladkowej i trzustkowej, zmniejsza wchlanianie tluszczu o okolo 25%-30%

120 mg przed glównymi posilkami

Dzialania uboczneMechanizm dzialania

Dawka

ORLISTAT

? redukcji m.c. o 1-6 kg w stosunku do placebo

Hauptman et al., Arch. Fam. Med. 2000, 9: 160-167.Li et al., Ann. Intern. Med. 2005, 142: 532-546.


55

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Metformina w otylosci

• Efekt nasilajacy redukcje masy ciala w stosunku do placebo (5.8 ±7.0 kg vs 0.8 ± 3.5 kg)

• U osób z (IR) i bez insuliniopornosci (IS), ale odpowiedz:

Seifarth et al., Exp Clin Endocrinol Diabetes, 2013, 1 21, 27-31

IR > IS

Nowe leki

2012 r. US FDA dopuscil do stosowania w leczeniu otylosci dwa leki:

• lorcaserin hydrochloride (Belviq; Eisai Inc)

• phentermine-topiramate (Qysmia; Vivus Inc).

Zwiekszenie redukcji masy ciala

• Lorcaseryna: 3% [95% CI, 3%-4%]

• Phentermine-topiramate: 7% [95% CI, 3%-4%]

Woloshin and Schwartz, JAMA Intern Med., 2014 Apr;174 (4):615-9

Uklad inkretynowy

Liraglutide (s.c. 1xdz.) • GLP-1 mimetyk

Wrzesien 2014 dopuszczony przez FDA do leczenia otylosci (3 mg) (w cukrzycy 1,2, 1.8 mg)

Dz.U.: choroby pecherzyka zólciowego, OZT, rak piersi i tarczycy, tachycardia

Astrup et al. Lancet, 2009,374, 1606-1616

FDA Panel Endorses Liraglutide as Obesity Treatment. Medscape . Sep 12, 2014.


56

• Podstawa leczenia otylosci jest zmiana nawyków zywieniowych i systematyczna aktywnosc fizyczna

• Farmakoterapia pelni role wspomagajacaulatwiajac utrzymanie diety redukcyjnej, jak równiez osiagniecie ujemnego bilansu energetycznego

Wnioski.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................


57

58

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Jak poprawa zywienia moze zmniejszyczachorowalnosc na nowotwory– przyklad Polski (1960 – 2011)


prof. dr hab. n. med. Miroslaw Jaroszdr Ewa Rychlikdr Wlodzimierz Sekula, prof. nadzw. IZZ

Instytut Zywnosci i Zywienia w Warszawie

Badania epidemiologiczne

Badania eksperymentalne (zwierzeta, ludzie)

Badania genetyczne

Hodowle tkankowe i komórkowe

Metaanalizy

Badania populacyjne zaleznoscipomiedzy trendami zachorowalnoscia trendami zywieniowymi

Jak powstaje wiedza o nowotworach zlosliwych?

RODZICE(czynnik genetyczny)

MEDYCYNA(rentgen, tomografia komputerowa, leki,

zakazenia)

Zanieczyszczenie srodowiska

STARZENIE SIEorganizmu PRACA

(czynniki ekonomiczne)

ZYWIENIE33% ALKOHOL

1-5%

SIEDZACY TRYB ZYCIA10-40%

PLEC

OTYLOSC10–50%

Palenie tytoniu

Czynniki infek. (Hp, wirus HPV)

Jarosz M. i wsp., PZWL 2011

Jak poprawa żywienia może zmniejszych zachorowalność...

59

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Rak pluc(u osób palacych tyton)

Betakaroten(stosowany w suplementach diety)

Rak przelykuMaté

Rak jamy ustnej, gardla, krtani, przelyku, watroby, jelita grubego

(okreznicy, odbytnicy), piersiAlkohol

Rak watrobyZywnosc zawierajaca aflatoksyny

Rak jamy nosowo-gardlowejStyl kantonski

Solenie ryb

Rak prostatyDieta bogata w wapn

(duze spozycie wapnia)

Rak zoladkaSól (solenie)

Solona i slona zywnosc

Rak jelita grubego(okreznica i odbytnica)

Mieso czerwoneMieso przetworzone1

Rodzaj nowotworuCzynnik zywieniowy

1 Mieso przetworzone –solone, pieczone, smazone, duszone.

WCRF, AICF, 2014

Najwazniejsze czynniki zywieniowe ryzyko rozwoju nowotworów zlosliwych

1 Warzywa niskoskrobiowe: brokuly, salata, ogórek, pomidory, kapusta, kalafior, papryka, rzepa, szparagi, szpinak, cykoria, seler naciowy, kapusta kiszona, cebula, czosnek, pietruszka, rzodkiewka, por, kielki rzodkiewki i lucerny.

2 Warzywa cebulowate: cebula perlowa, zwyczajna (cebula kartoflanka, cebula wielopietrowa), czosnek, por, rokambul, szalotka, siedmiolatka, szczypiorek.

WCRF, AICF, 2014Rak jelita grubego(okreznicy, odbytnicy)Mleko, wapn

Rak prostatyZywnosc zawierajaca selen

Rak prostatyZywnosc zawierajaca likopen

Rak przelykuZywnosc zawierajaca betakaroten

Rak j. ustnej, gardla, krtani, pluc

Zywnosc zawierajaca karotenoidy

Rak trzustkiZywnosc zawierajaca foliany

Rak przelykuZywnosc zawierajaca wit. C

Rak jelita grubego (okreznicy, odbytnicy)Czosnek

Rak zoladkaWarzywa cebulowate2

Rak j. ustnej, gardla, krtani, przelyku, zoladka, plucOwoce

Rak jelita grubego (okreznicy, odbytnicy)

Zywnosc zawierajaca wlókna roslinne

Rak j. ustnej, gardla, krtani, przelyku, zoladkaWarzywa niskoskrobiowe1

Rodzaj nowotworuCzynnik zywieniowy



WCRF, AICF, http://www.dietandcancerreport.org dostep z 2014

SÓL rak przelyku

ALKOHOL rak pecherzyka zólciowego, zoladka

WITAMINA D3 rak zoladka, jelita grubego

WITAMINA C rak pecherzyka zólciowego, jelita grubego, trzustki

SELEN

rak jelita grubego

ryzyko rozwoju nowotworów zlosliwych przew. pokarmowego

(badania w toku)

ryzyko rozwoju nowotworów zlosliwych przew. pokarmowego

(badania w toku)

Najwazniejsze czynniki zywieniowe

Najwazniejsze czynniki zywieniowe

aa

Zwieksza-jace

Zmniejsza-jace

FOLIANY

INDEKS GLIKEMICZNY wiekszosc nowotworów (m.in. jelita grubego, trzustki)

rak jelita grubego

??KAWA, HERBATA

ZIOLA, PRZYPRAWY ??

wiekszosc nowotworów(m.in. zoladka, pecherzyka zólciowego, watroby)

rak przelyku


60

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

1. Trendy w zywieniu (1960–2011)

– Baza danych IZZna podstawie badan bilansów zywnosciowych GUS

– Spozycie produktów zywnosciowych na 1 mieszkanca/rok

– Zawartosc energii i skladników pokarmowych na 1 mie szkanca/dzien

WCRF, AICF, http://www.dietandcancerreport.org doste p z 2014;Krajowy Rejestr Nowotworów, http://onkologia.org.pl /raporty/ dostep z 2014;

Cancer Incidence in Five Continents, Vol. X, IARC. http://ci5.iarc.fr accessed on IX 2014;GUS, Rocznik Statystyczny RP 2013

BADANIE ZALEZNOSCI POMIEDZY TRENDAMI W ZYWIENIU

A TRENDAMI W ZACHOROWALNOSCI NA NOWOTWORY ZLOSLIWE

W POLSCE W LATACH 1960–2011

51 lat!

Material i metody

2. Trendy w zachorowalnosci (1960–2011)

Krajowy Rejestr Nowotworów Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Sklodowskiej -Curie

� rak zoladka

� rak jelita grubego

� rak trzustki

� rak przelyku

� rak watroby

� rak pech. zólciowego

WCRF, AICF, http://www.dietandcancerreport.org doste p z 2014;Krajowy Rejestr Nowotworów, http://onkologia.org.pl /raporty/ dostep z 2014;

Cancer Incidence in Five Continents, Vol. X, IARC. http://ci5.iarc.fr accessed on IX 2014;GUS, Rocznik Statystyczny RP 2013

3. Statystyka

– Analiza statystyczna wspólczynniki korelacji porzadku rang Spearmana

trzustki (po 1995 r.)przelyku (po 1995 r.)

jelita grubego ( �� dynamika wzrostu zachorowan)

Miesa czerwonego

zoladkatrzustki (po 1995 r.)watrobyprzelyku (po 1995 r.)pecherz. zólciowego

Warzyw

Owoców

Soków

Witaminy C

Wplyw na nowotwórCzynnik zywieniowy

Jakie czynniki zywieniowe wplynely na dynamikezachorowalnosci na nowotwory zlosliwe (1960-2011)

Jak poprawa żywienia może zmniejszych zachorowalność...

61

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................


Witaminy D 3

zoladkaSpozycia NaCl

trzustki (po 1995 r.)jelita grubego ( �� dynamika wzrostu zachorowan)

Spozycia tluszczów zwierzecych


zoladka

trzustki (po 1995 r.)

przelyku (po 1995 r.)

pecherzyka zólciowego


Palenia tytoniu

Wplyw na nowotwórCzynnik srodowiskowy

trzustki (do 1995 r.)

jelita grubego

Wysokie spozycie tluszczów ogólem, w tym zwierzecych (zwlaszcza do 1989 r.)

zoladka


jelita grubego

przelyku (do 1995 r.)

ALKOHOL (wysokie spozycie)


jelita grubegotrzustki (do 1995 r.)

Produktów zbozowychBlonnikaFolianów

jelita grubegoProduktów mlecznychWapnia


jelita grubego

przelyku (do 1995 r.)

Wysoka wartosc energetyczna diety (zwlaszcza do 1989 r.), przy malej aktywnosci fizycznej (otylosc)



Documents

Warszawa, 5 grudnia 2014 r. - pis.lodz.plpis.lodz.pl/data/other/otylosc.konferencja.pdf · Instytut Zywnosci i Zywienia Warszawa , 5.12.2014 Epidemia czy pandemia oty losci? Dane