Upload
tranduong
View
219
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Water en natuur: complexe uitdaging in
een versnipperd landschap
Koen Martens, VMM AOW
met input van vele collega’s
Inleiding
• Decreet IWB, decreet natuurbehoud, SBZ,…: vraag naar ecologisch herstel waterlopen
• Ruimte in Vlaanderen is versnipperd: wonen, landbouw, natuur, …
• Waterprojecten hebben veelal impact op meerdere sectoren
Goede kennis van impact project op natuur en andere sectoren is cruciaal
Welke ingrepen zijn wenselijk?
Waterloop
• Natuurlijke oevers:
oeverzone - NTMB
• Continuïteit
• Structuurherstel:
hermeandering
Valleigebied
• Vernatting-verdroging
valleigebied
• Impact overstromingen
op valleigebied
Directe ruimte-inname Indirecte impact
4
Modellen: beslissingsondersteunend
instrument
Wijziging waterloop
↓
Oppervlaktewaterpeil
Overstromingen
Grondwaterpeil
Doelstellingen
Veiligheid
Natuur
Landbouw
…
oppervlaktewatermodel
grondwatermodel Eco-hydrologisch model
Kennistabellen
5
Impact overstroming op natuur,
bosbouw, landbouw?
• Impact is afhankelijk van:
• Kenmerken waterberging (frequentie, duur, hoogte, tijdstip)
• Waterkwaliteit (voedselaanrijking en verontreiniging)
• Aanwezige natuur, bos of landbouw
• Kennistabellen combineerbaarheid van overstroming en natuur, bos en landbouw werden opgemaakt
6
Waterberging en/of natuur?
win
ter
frequentie
duur
hoogte
frequentie
duur
hoogte
zo
mer
52 natuurtypes
9
Beschikbare instrumenten
Oppervlaktewatermodel:
impact wijziging waterloop op peilen waterloop, overstromingen,…
Grondwatermodel:
impact wijziging peil waterloop op grondwaterpeilen
Ecohydrologisch model:
impact wijziging grondwaterpeilen (en –kwaliteit) op natuur
Kennistabellen (HELP):
impact grondwaterpeilen op landbouw
Kennistabellen (TWOL-studie):
impact overstroming op natuur, bos en landbouw
Hermeandering Dommel
Projectdoel
• Herstel structuur
rechtgetrokken waterloop
in SBZ
• Herstel natuurtypes
valleigebied
Maatregelen
• Inschakeling 10 oude
meanders
• Toename lengte waterloop
• Hogere ruwheid waterloop
• Kleiner profiel oude
meanders
11
Hermeandering Dommel
Hermeandering
Grondwaterpeil ↑
lengte↑
dwarssectie↓
ruwheid↑
Oppervlaktewaterpeil↑
Hermeandering Dommel
Toename mesotroof elzenbroek
voor na
oppervlaktewatermodel grondwatermodel
eco-hydrologisch model
13
Hermeandering Dommel
Hermeandering
Oppervlaktewaterpeil ↑
Grondwaterpeil ↑
Natuur: realisatie streefpeilen
Landbouw: vernatting
14
Hermeandering Dommel
Hermeandering
Oppervlaktewaterpeil ↑
Natuur: realisatie streefpeilen
Landbouw: vernatting
+ herstel verlande zijwaterloop
15
Hermeandering Dommel
Hermeandering
Oppervlaktewaterpeil ↑
+ Herstel verlande zijwaterloop
Grondwaterpeil natuurgebied ↑
Grondwaterpeil landbouwgebied ≈
Natuur: realisatie streefpeilen
Landbouw: betere afwatering
Hermeandering Dommel
• Conclusies:
• Historische situatie is goede basis:
• Herstel meanders, profiel,…
• Herstel zijwaterloop (leigracht)
• Via interactieve modellering kan oplossing
gevonden worden om natuurdoelstellingen te
realiseren zonder negatieve impact op
landbouw
Case Begijnebeek
• Overstromingen in Diest
• Opwaartse vallei: natuur
• Waardevolle vegetaties in
vallei
• Slechte structuurkwaliteit
waterloop
• Verdroging
Inrichting GOG
Dijk + stuw
Verontdieping huidige loop
Herstel oude loop
Resultaat:
-Extra waterberging ifv veiligheid Diest
-Structuurherstel en herstel vismigratie waterloop
-Vernatting vallei ifv natuur
Project Begijnebeek
• Win-win is mogelijk:
• Locatiekeuze
• Integrale inrichting:
• Waterberging
• Structuurherstel
• Aanpak verdroging
Uitkerkse polder:
situatieschets
• SBZ-gebied in stroomgebied
van Blankenbergse vaart
• IHD-doelstellingen: herstel van
zilte vegetaties
• Vraag natuur: hogere
waterpeilen + behoud zilte
kwel
• Vraag landbouw: geen
ongewenste vernatting
Onderbouwing peilafspraken
Uitkerkse polder
Peilbeheer
Oppervlaktewater
Grondwaterpeil
Chloridegehaltes
Doelstellingen
Landbouw
Natuur
Veiligheid
?
Uitkerkse polder:
oppervlaktemodel
• Peilen en debieten weergeven op elke
plaats langs de waterloop en in de vallei
• Overstromingen simuleren
• Historische, actuele en potentiële
toestand
• Effect van maatregelen inschatten op
oppervlaktewaterpeilen
Vragen beantwoorden
Uitkerkse polder:
grondwatermodel
• Seizoenale variatie in grondwaterstand
• Impact grondwaterstroming op zoet-zoutwater dynamiek
• Ruimtelijk variatie grondwaterstand: op verschillende plaatsen en dieptes in de polder
Vragen beantwoorden
25 25
Scenario’s
1. Peilverandering van de Blankenbergse Vaart
2. Peilverandering van (één of meer) 2de
categorie waterlopen
3. Al dan niet tijdelijk opstuwen van grachten in een bepaalde
zone
Uitkerkse polder: resultaten
Peilstijging tot 0,3 m
Stap 2: effect gewijzigd oppervlaktewaterpeil op grondwaterpeil (scenario 2)
Uitkerkse polder
Conclusies:
• Opstuwing (1,5 – 1,7 m TAW) via Blankenbergse Vaart heeft bijna geen effect
• Hogere opstuwing in deelgebieden heeft wel invloed op de grondwaterstand
• Effect opstuwing sterkst bij laaggelegen percelen met lage grondwaterstand en bij hogere opstuwing
• Invloed op nabijgelegen percelen verwaarloosbaar
• Vernatting betekent verzoeting
To do:
• Selectie deelgebieden
• Afspraken streefpeilen
• Voorbereiding concrete
maatregelen voor realisatie
peilen
• Instrumenten verwerving, ruil,
vergoeding
Modellering zorgt voor bouwstenen gewenst
peilbeheer
Conclusies
• Versnipperd ruimtegebruik maakt ecologisch
herstel waterlopen en valleien niet eenvoudig
• Goede onderbouwing is cruciaal:
• Zorgt projectingreep voor gewenste
(natuur)resultaat?
• Oplossingen vinden voor alle ruimtegebruikers
• Historische situatie veelal niet te herstellen,
wel zeer belangrijke leidraad
• Verschillende modellen zijn beschikbaar,
verdere uitbouw kennis noodzakelijk