บทท 7

ภาวะผนำาแบบผรบใช

ความเปนมา

จากสถานการณในปจจบนทเกดการ เปลยนแปลงอยตลอดเวลา ทาใหองคการตองรจก การปรบตวอยางรวดเรว การทองคการจะปรบตวให สอดคลองกบสถานการณในปจจบน จาเปนตองม การพฒนาผลการปฏบตงานของบคลากรในองคการ ใหสอดคลองกบวตถประสงคในการดาเนนงานของ หนวยงาน ผทมบทบาทในการพฒนาผลการ ปฏบตงานมากทสดกคอ ผนา ซงเปนปจจยทสาคญ ตอการบรรลวตถประสงคขององคการ เพราะผนา เปนผทมภาระหนาทความรบผดชอบตอทรพยากร บคคลหนวยงาน ใหสามารถดาเนนงานไปตาม เปาหมายทองคการไดกาหนดไวแตการปรบตวท รวดเรวนามาซงความกดดนในการปฏบตงานใหกบ บคลากรในหนวยงาน ผนาจงไมอาจใหความสาคญกบ เปาหมายขององคการเพยงอยางเดยว จงมการ ปรบเปลยนมมมอง ไปสการทางานเปนทม การอย รวมกนเปนชมชน การมสวนรวมในการตดสนใจการม พฤตกรรมทมคณธรรม จรยธรรม การดแลเอาใจใส เพอนรวมงานและการมงพฒนาสนบสนนใหผใต บงคบบญชามประสทธภาพการทางานทสงขน ซง สามารถชวยใหองคการพฒนาผลการปฏบตงานได อยางมประสทธภาพได คนแรกทเสนอแนวคดภาวะผนาแบบผรบ ใชคอ พระเยซครสตผกอตงศาสนาครสตท ภาวะผนาแบบผรบใชเปนหวใจของผนาศาสนาครสตผนา แบบผรบใชนนมความแตกตางกบผรบใชผทเปนครสเตยนทไมใชผนาจะเรยกวาผรบใชคอการทา ประโยชนใหแกผอน ผทเปนผนบถอพระเจา ตวอยางเชนการลางเทาใหกบผทเปนสาวกของพระ เจา เปนตน ภาวะผนาแบบผรบใชมไดเปนรปแบบ เฉพาะของภาวะผนา แตเกยวของกบแรงจงใจทอย เบองหลงความคด คาพดและการกระทาของผนา ภาวะผนาแบบผรบใชไมไดอยบนพนฐานของตาแหนง หรอบทบาทของการเปนผนา แตเปนไปตามบทบาท อาชพ วสยทศนและหลกการของแตละบคคล ความทาทายอยางหนงของภาวะผนาแบบผรบใชคอ ตองแนใจวาวสยทศนและหลกการนนอยในแนวทาง ปฏบตเดยวกบผอนในองคการ ภาวะผนาแบบผรบใชเปนทฤษฎภาวะ ผนาทเปนทฤษฎสมยใหมสาหรบการศกษาภาวะผนา ขององคการ โรเบรตกรนลฟ (Robert K. Greenleaf) และลาสเปยรส (Larry Spears) เปนบคคลทไดรบ

การยอมรบมากทสดในการศกษาภาวะผนาแบบผรบใช กรนลฟ (Greenleaf, 1977) อดตผบรหารของเอ ท แอนดท (AT&T) ซงไดเขยนหนงสอชอ Servant as Leader ตงแตปค.ศ. 1970 ภาวะผนาแบบผรบใช เปนการเปลยนแนวคดเกยวกบภาวะผนาทยดตดกนมา ในอดตรปแบบของผนาขององคการจะเปนใน ลกษณะ "ขามาคนเดยว" ขณะทในคานยามภาวะ ผนาแบบผรบใชของกรนลฟ (Greenleaf, 1976) หมายความถง บคคลทมความเปนผรบใชมาอนดบ แรก โดยในความเปนผนาแบบผรบใชของกรนลฟได กลาวไววา ผนาแบบผรบใชจะตองเปนผ“ทคอย ชวยเหลอผอนอยกอนแลว มนเปนความรสกท เกดขนตามธรรมชาตของผทมความตองการทจะ สนบสนนและชวยเหลอผอน และจตใตสานกจะเปน ตวนาพาบคคลนนขนสความเปนผนา ความแตกตาง ทประจกษทใหเหนในตวบคคลเปนสงทตองนามา พจารณาถงการเปนผรบใชสงทจะทดสอบไดดทสด วาการทบคคลนนมการเตบโตขนมาเพอเปนผท ชวยเหลอผอน คอ บคคลนนชอบชวยเหลอผอนอย ตลอด ดเปนผทใสใจในตนเอง มความเปนตวของ ตวเอง รกความอสระ ชนชอบทจะชวยเหลอผอน ม ความชนชอบทจะเปนผชวยเหลอสนบสนนผอน หรอไม ในขณะท”รปแบบของการไมใสใจตอพนกงานยงคงเกดขนอยเรอย ๆในองคการปจจบน สเปยรสเชอวาองคการเหลานกาลงกาวเขาสยคของ ไดโนเสาร ในเอกสารงานวจยทเผยแพรในปจจบน มกจะพบคา วา ภาวะผนาการเปลยนแปลง (Transformational Leadership) ภาวะผนาการ แลกเปลยน (Transactional leadership) และภาวะ ผนาแบบผรบใช (Servant leadership) ทมความหมาย คลายๆ กน ในขณะทสโตน รซเซลและแพทเทอรสน (Stone, Russell, & Patterson, 2004). ไดกลาววา ภาวะผนาการเปลยนแปลงนนแสดงใหเหนวามงเนน ความเปนผนาในองคการ ใหสามารถตอบสนอง วตถประสงคขององคการเปนหลกสาคญ ซงไมเพยง พอทจะอธบายพฤตกรรมทเปนการชวยเหลอผอน ตามธรรมชาตไดหรออาจกลาววาการชวยเหลอไมได มงเนนไปทผตาม พฤตกรรม ดวยเชนนแพทเทอรสน (Patterson, 2003) จงไดใหนยามของภาวะผนา แบบผรบใชดงนผนาแบบผรบใชคอ บคคลทใหการ สนบสนนโดยมงเนนไปทผตาม โดยสงทมงเนนนน เปนสงทเกยวของกบผตามเปนหลก และเกยวของ กบสงตางๆทอยรอบๆองคการ โครงสรางของผนา แบบผรบใชคอการทาคณความดหรออะไรกตามท เปนนยามของสงทดศลธรรม คณภาพในตวบคคล หรออะไรทเปนคณภาพทวไปของการทาความดหรอ ศลธรรมทดทสด ตงแตปค.ศ. 1990 จนถงปค.ศ. 2003 งาน ทเกยวของกบภาวะผนาแบบผรบใชจะมงเนนไปท การระบถงองคประกอบหลก นยามและความ

หมาย ทชวยใหการนาแนวคดภาวะผนาแบบผรบใชไป ประยกตใชในสาขาตางๆไดหลากหลายทสด เปนท ยอมรบวาแนวคดภาวะผนาแบบผรบใชเปนแนวคดท นกวชาการกาลงใหความสนใจมากทสดแนวคดหนง ในเรองภาวะผนาของศตวรรษท 21 จงทาใหมบคคล ทมชอเสยงในวงการนกวชาการ นกเขยนและนกพด ไดนาเสนอแนวคดภาวะผนาแบบผรบใชออกมา มากมายและไดระบคณลกษณะทเกยวของกบ ลกษณะของพฤตกรรมของผนาไวจะเหนไดจากสงท โรเบรต กรนลฟ เขยนไวจากบทความแรกทไดทา การตพมพถงทฤษฏทางพฤตกรรมศาสตรของภาวะ ผนาแบบผรบใชมดวยกน 10 คณลกษณะหลก (Russel & Stone, 2002) และใน ปค.ศ. 1995 ลาล สเปยรส (Spears, 2010) ไดระบคณลกษณะท สาคญของภาวะผนาแบบผรบใชไว 10 คณลกษณะ โดยพจารณางานเขยนตนฉบบของกรนลฟเปน คณลกษณะหลกรวมกบประสบการในการทางาน ของสเปยรส 10 คณลกษณะนนาไปสการปฏบตท แสดงความหมายของความเปนผนาผรบใชอกหนง แนวคดทไดรบการยอมรบในการนาไปศกษาใน บรบทตางคอแนวคดของ แคทเทอรน แพทเทอรสน (Kathleen Patterson) ผเชยวชาญดานภาวะผนา แบบผรบใชจากมหาวทยาลยรเจนทและยงเปนผ ประสานงานหลกในการประชมงานวจยของภาวะ ผนาแบบผรบใชของฝงตะวนออกทรฐเวอรจเนย ได พฒนาแนวคดทฤษฎภาวะผนาแบบผรบใชท เกยวของกบการทางาน ทง 7 โครงสรางเหลานเปน องคประกอบของภาวะผนาแบบผรบใชในโมเดลของ แพทเทอรสน ไดแกความรก (Agapao Love) การม มารยาทและการถอมตว (Act with humility) การ เหนแกประโยชนของผอน (is an altruistic) การเปน คนในฝนของผตาม (is visionary for the followers) การเปนทนาเชอถอและไววางใจ (is trusting) การ ใหบรการ (is serving) และการใหพลงอานาจกบผตาม (Empowers followers) ลกษณะการดาเนนวชาชพของพยาบาลม ลกษณะทสอดคลองกบแนวคดภาวะผนาแบบผรบใช เนองจากอาชพพยาบาลมพนฐานในการประกอบ วชาชพเปนผใหบรการผปวยเปนสงสาคญและสอดคลองกบนโยบายในการรบรองคณภาพ โรงพยาบาล เพอเปนหลกประกนดานสขภาพกบผ มารบบรการจาเปนตองมการพฒนาภาวะผนาของ ผบรหารการพยาบาลทกระดบทปฏบตหนาทสมพนธ โดยตรงกบผใหการพยาบาลแกผปวยและเปน ผรบผดชอบโดยตรงตอผลผลตทางการพยาบาล (พวงรตนบญญานรกษ, 2540) โดยเฉพาะในกลม โรงพยาบาลเอกชนทมนโยบายในการบรหารมงเนน ไปทความพงพอใจของผมารบบรการเปนสงสาคญ ม เปาหมายในการสรางผลกาไรใหกบองคการ พยาบาลซงเปนบคลากรในองคการทมปฏสมพนธกบ ผมารบบรการมาก

ทสด ในการปฏบตตอผปวยของ โรงพยาบาลเอกชนพยาบาลจะปฏบตตอผปวยหรอผ มารบบรการเสมอนเปนลกคาทสาคญขององคการ สงผลใหพยาบาลในโรงพยาบาลเอกชนนอกจากตอง ทาหนาทในการดแลชวยเหลอผปวยซงเปนพนฐาน วชาชพแลว ยงตองคานงถงการปฏบตตอผมารบ บรการใหเกดความพ งพอใจสงสด แนวคดภาวะผนาแบบผรบใชเปนแนวคดท เกดขนจากพฤตกรรมของผนาในองคการของ ประเทศในแถบตะวนตก ซงมลกษณะของวฒนธรรม ในองคการทแตกตางจากในประเทศไทยหรอมบาง พฤตกรรมทไมไดเกดขนในองคการของประเทศไทย บางลกษณะมความแตกตางกนไปตามมมมองของ นกวชาการ ในประเทศไทยมผทใหความสนใจ แนวคดภาวะผนาแบบผรบใชอยหลายสาขาดวยกน สาหรบแนวคดทไดรบความนยมในการนามาศกษา ในงานวจยของประเทศไทยมอย 2 แนวคดคอ แนวคดของสเปยรส (Spears, 1995) และแพทเตอรสน (Patterson, 2003) ซงงานวจยทมอยสวนมากจะ เปนการนาเครองวดทสรางขนมาจากพฤตกรรมของ องคการในแถบตะวนตก ซงขอคาถามบางขอถก สรางขนมาเพอสะทอนพฤตกรรมภาวะผนาแบบผรบ ใชในสงคมตะวนตก หรออาจจะเปนพฤตกรรมท ไมไดเกดขนกบบรบทสงคมและวฒนธรรมในองคการ ของประเทศไทยหรออาจเปนพฤตกรรมในอดมคตไม มทางเกดขนไดและในการนาเครองมอวดมาแปล และปรบบรบทใหมความสอดคลองนน

มไดผาน กระบวนการตรวจสอบความเทยงตรงทถกตอง ดงนนในงานวจยครงนจงไดนาเทคนควธการวจย อนาคตแบบ อดเอฟ อาร (Ethnographic Delphi Futures Research: EDFR) มาใชเพอสงเคราะห ความคดเหนของผเชยวชาญเกยวกบองคประกอบท เหมาะสม หรอควรใชองคประกอบจากแนวคดใด เพอมาประยกตใชในประเทศไทยไดจากนนจงให ผเชยวชาญดานภาวะผนาและอาจารยพยาบาล รวมกนสรางตวชวดพฤตกรรมทสะทอนถงภาวะผนา แบบผรบใชแลวจงนาไปทดลองกบกลมตวอยางเพอ ตรวจสอบคณภาพเครองมอวด ทงนการเกบขอมล ภายในองคการและอยภายใตกลมงานยอยๆ เกยวกบพฤตกรรมของหวหนาคนเดยวกน และอย รวมกลมเดยวกนมโอกาสทจะมความคดเหน สอดคลองกนสง อาจละเมดความไมเปนอสระจาก กน ซงมทฤษฎบอกถงความเปนไปไดทตวแปร จะม ระดบการวเคราะหระดบกลม ผวจยจงจดตวแปร เปนตวแปรระดบกลมงาน (ณฐวฒ, 2556) ดงนนใน การพฒนาแบบจาลองการวด จงทาการเกบขอมลจง ทาการเกบกบหวหนาพยาบาลเทานน

ประเดนในเชงปฏบต

แนวคดภาวะผนาแบบผรบใชมคณลกษณะท เหมอนและแตกตางกบภาวะผนาหลายๆ รปแบบ ดวยกน แตลกษณะของภาวะผนาทใกลเคยงกบภาวะ ผนาแบบผรบใชมากทสดคอ ภาวะผนาการ เปลยนแปลง ลกษณะของภาวะผนาแบบผรบใชม ความเหมอนและแตกตางจากภาวะผนาการ เปลยนแปลง ความแตกตางระหวางผนาทง 2 แบบ อยทเปาหมายทมงเนน ภาวะผนาการเปลยนแปลง มงเนนไปทผลลพธทเกดขน ในขณะทภาวะผนาแบบ ผรบใชจะมงเนนไปทการปฏบตของคน กลาวคอ มงเนนไปทการสนบสนนผใตบงคบบญชา กลาเผชญ ปญหาดวยความมนใจแตคณลกษณะทมความ เหมอนกนคอ ผนาตองมวสยทศนเพราะวสยทศน เปนคณลกษณะทสาคญของการเปนผนาทจะนาพา องคการไปสเปาหมายทตงไว สวนภาวะผนาเชงบารมกบภาวะผนาแบบ ผรบใชนน คณะผเชยวชาญมองวา ภาวะผนาเชงบารม เปนสงทมเฉพาะในตวบคคล (Born to be charisma) หรอเปนลกษณะพเศษของตวบคคล (Gifted) เปนสง ทอยภายในตวบคคลทมความแตกตางกบภาวะผนา แบบผรบใชทสามารถสรางขนไดหรอเกดจากการเรยนร (Learning) การถายทอดทางสงคม (Socialization) จาก บคคลในครอบครว สถานททางาน แตภาวะผนา แบบผรบใชสามารถฝกฝนใหเปนตามคณลกษณะท กาหนดไวไดภาวะผนาอกรปแบบทมผใหความสนใจ คอ ภาวะผนาแบบ LMX ซงผเชยวชาญมองวา ม ความแตกตางกนโดยเฉพาะในบรบทของสงคมไทย ภาวะผนาแบบ LMX อาจจะไมสอดคลองกบบรบท สงคมและวฒนธรรมการทางานของสงคมไทย เนองจากคนไทยมลกษณะทรกพวกพอง อาจทาให เกดการเมองภายในองคการทรนแรงขนและมผลตอ การดาเนนงานใหเปนไปตามทเปาหมายขององคการ ไดตงไวการชวยเหลอของผนาแบบ LMX จะ สนบสนนผใตบงคบบญชาคนใดทมความสมพนธ ใกลชดสนทสนมกบผนามากกจะไดรบการปฏบตทด จากผนา หรอในบางสถานการณอาจจะไดรบการ ชวยเหลอเปนกรณพเศษกวาผใตบงคบบญชาทม ความสมพนธกบผนาแบบเพอนรวมงานทวๆไป รปแบบภาวะผนาทเหมาะสมกบองคการใน ประเทศไทย ผเชยวชาญแสดงความคดเหนไปใน ทศทางเดยวกนวา ไมมภาวะผนาแบบใดทสามารถ ใชไดกบการบรหารองคการทงองคการ ภาวะผนา รปแบบใดทเหมาะสมกบองคการนนจงขนอยกบ ตาแหนง (Position) ในการบรหารหรอการดาเนนงาน ลกษณะของบคลากรและสถานะ (Status) ของธรกจ วาอยในขนใดของวงจรธรกจ หากเปนผบรหาร

ประเดนนยาม ความหมายและองคประกอบ ของภาวะผนาแบบผรบใชทสอดคลองกบบรบท สงคมและวฒนธรรมไทย จากการนาแนวคดภาวะผนาแบบผรบใช จากองคการในประเทศแถบตะวนตกมาปรบใชกบ องคการในประเทศไทย ทาใหตองนยามความหมาย และกาหนดองคประกอบทสอดคลองกบสงคมและ วฒนธรรมในองคการใหม ซงผลจากการสงเคราะห ความคดเหนของผเชยวชาญพบวา คาวา ผ“นาแบบผรบใช ผเชยวชาญ คดเหนวาเปนคาทสอถงภาวะผนาทผนาใหการ ”สนบสนนผใตบงคบบญชา คาวา ผสนบสนนไมได หมายความถง การรบใชแตในการนาไปใชควรจะ นยามความหมายใหชดเจนโดยเฉพาะหากจะนาไปใช กบวชาชพพยาบาล คาวา ผรบใช ตองนยามให ชดเจนวาคอ ผนาทใหการสนบสนนผใตบงคบ“ ”บญชาหรอวาใหสงอานวยความสะดวก ซงแนวคดภาวะ ผนาแบบผรบใชนนมความสอดคลองกบลกษณะ วชาชพของพยาบาลทมพนฐานมาจากผใหความ ชวยเหลอ ผเสยสละ มความใกลชดกนในหนวยงาน ทาใหหวหนาพยาบาลเขาใจปญหาทเกดขนและ ทราบถงสงทผปฏบตตองการไดรบการสนบสนน โดยนยามความหมายของภาวะผนาแบบ ผรบใช (Servant Leadership) ทกาหนดขนมาใหม คอ ลกษณะของผนาทใหความสาคญกบผใตบงคบ บญชา แสดงออกถงความรกทแฝงอยในรปของ คณธรรมในจตใจมศลธรรมใหเกยรตผใตบงคบบญชา โดยยอมรบฟงความคดเหน เสยสละสวนตวเพอ สนบสนนการทางานของผใตบงคบบญชา มมมมองถง การเปลยนแปลงตอสงทมผลตอประสทธภาพในการ ทางาน มความเชอถอไววางใจตอการปฏบตงานของ ผใตบญชา มการใหอานาจในการปฏบตงานเพอเปน การสนบสนนการทางาน สามารถตระหนกรปญหา ในการทางาน คอยใหความชวยเหลอและแกไข ปญหาในการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา มการ สรางชมชนในองคการหรอหนวยงานเพอใหเกดความ รกสามคคภายในองคการ องคประกอบทเหมาะสมกบบรบทสงคม และวฒนธรรมการทางานของคนไทยทไดจากการ สงเคราะหแนวคดภาวะผนาแบบผรบใชของสเปยรส และแพทเตอรสน ผเชยวชาญใหความคดเหนวา แนวคดของแพทเตอรสนสามารถอธบายพฤตกรรม ของผนาแบบผรบใชไดดกวาของสเปยรสแนวคด ของแพทเตอรสนมงานวจยสนบสนนทชดเจน มากกวาแนวคดของสเปยรสแตควรจะทาการ สงเคราะหแนวคดของสเปยรสกบแพทเตอรสน เนองจากมบางคณลกษณะของทง 2 แนวคดทมลกษณะ ของพฤตกรรมในแตละ

องคประกอบเหมอนกน แต อาจจะใชคาเรยกชอคณลกษณะทตางกน ตวอยางเชน การสรางมโนทศน (Conceptualization) กบวสยทศน (Vision) ทกลาวถงมมมองของการทางานในอนาคต ทผนามเหมอนกน เปนตน ผเชยวชาญจงมฉนมตใน การใชองคประกอบทง 7 ของแพทเตอรสนเปน องคประกอบหลกแลวนาองคประกอบอก 2 องคประกอบทไมไดอยในองคประกอบของแพท เตอรสนเพมเขาไปเพอใหอธบายในบรบทของสงคม และวฒนธรรมการทางานของคนไทยไดชดเจนมาก ยงขน จงไดองคประกอบทงสน 9 องคประกอบดงน 1. การรกอยางมศลธรรม (Agapao Love) 2. การออนนอมถอมตน (Humility) 3. การเหนแกประโยชนของผอน (Altruistic) 4. การมวสยทศน (Vision) 5. การเชอถอไววางใจ (Trust) 6. การใหพลงอานาจ (Empowerment) 7. การบรการ (Service) 8. การตระหนกร (Awareness) 9. การสรางชมชน (Community Building) สวนท 2 ผลการกาหนดตวชวดเชงพฤตกรรม ตามนยาม ความหมายและองคประกอบทไดจาก การสงเคราะหความเหนของผเชยวชาญ จากผลการวจยในสวนของการหานยาม ความหมายและองคประกอบ ผวจยนาองคประกอบท ไดไปสรางเครองมอวดภาวะผนาแบบผรบใชสาหรบ วดหวหนาพยาบาลในโรงพยาบาลเอกชน โดยเชญ อาจารยพยาบาลจานวน 4 ทาน รวมกบตวแทน ผเชยวชาญดานภาวะผนาเขากลมสนทนาเพอระดม สมอง (Brainstorming) รวมกนสรางขอคาถามท สะทอนพฤตกรรมภาวะผนาแบบผรบใชของหวหนา พยาบาล โดยใชองคประกอบทง 9 องคประกอบได ทงหมด 36 ขอคาถามและไดมการเพมขอคาถามใน บางองคประกอบทมจานวนขอนอยเกนไปรวมเปนทงสน 43 ขอมลกษณะเปนประโยคขอความประกอบ มาตรประเมนคาความถของการกระทา (Rating Scale) 6 ระดบ จาก เปนประจา ถง ไมเคยทา“ ” “ ”

ผนำาผรบใช (Servant leader)

เปนแนวคดใหมทมพนฐานความคดมาจากการกระทาของพระเยซครสตในคาวนหนง ขณะทพระเยซครสตนงรบประทานอาหารรวมกบลกศษยของพระองค โดยไมมใครคาดหมายพระเยซครสตทรงลกขนจากการรบประทานอาหารและถอดฉลองพระองคออกวางไว เอาผาเชดตวคาดเอว แลวเทนาจากเหยอกลงในอางนา จากนนทรงกมลงเอาเทาของลกศษยลางในอางนาแลวเชดใหแหงดวยผาเชดตว ทรงลางเทาลกศษยทกคนจนเสรจ ทามกลางความงนงงไมเขาใจของบรรดาลกศษย ซงในเวลาตอมา

พระเยซครสตไดอธบายใหลกศษยเขาใจวา ทรงกระทาเพอเปนแบบอยางใหลกศษยประพฤตปฏบตตอไป เรองราวนถกบนทกในพระคมภร จอหน บทท 13: 4 – 1

การกระทาของพระเยซครสตในเวลานน กระชากอารมณความรสกของลกศษยอยางรนแรง เพราะธรรมเนยมปฏบตของสงคมในเวลานน ผทมหนาททาการลางเทาแขกผมาเยยมเยอนบาน คอคนใชทมสถานะระดบตาสดของบาน เพราะการลางทาความสะอาดเทาทเปนอวยวะเบองลางสดของรางกายถอเปนงานทตาสด การทพระเยซครสตลดพระองคลงไปทางานทตาสดเปนเรองทลกศษยของพระองครสกรบไมได แตพระเยซครสตกระทาเพอตองการสอนใหลกศษยของพระองคเขาใจ และกาชบใหลกศษยทกคนตองทาตามทพระองคทรงสอนใหได เพราะพระองคไดทาเปนตวอยางแลว

แมสงคมจะเลกธรรมเนยมปฏบตการลางเทาโดยคนใชไปแลว เพราะสงคมไมแบงชนชนกนแลว แตการประพฤตปฏบตตนแบบลดตวลงไปทาอะไรใหคนทดอยสถานะกวายงคงเปนสงทไมคอยปรากฏในสงคมปจจบน เพราะเรายงคงมอคตในความคดของเราวา นายตองอยในสถานะสงกวาลกนอง อาจารยตองอยสงกวาลกศษย ผมอาวโสตองมสถานะอยเหนอกวาผออนอาวโส คนมงมเงนทองตองมฐานะทางสงคมสงกวาคนจน คนทอยในสถานะทางสงคมทตากวาคอผทตองปรนนบตรบใชผทอยในสถานะทสงกวา

แนวคดการเปนผนาผรบใช (Servant Leader) ทผนาเปนผปรนนบตรบใชผมฐานะตากวาแบบทพระเยชครสตไดกระทาในสมยของพระองคถกนามาศกษาและประยกตใชในการนาองคกรและหนวยงานสมยใหมโดย Robert K. Greenleaf ซงทางานเปนผบรหารของบรษท AT&T นานถง 38 ป เมอเกษยณการทางานในป 1964 จงหนมาทางานเปนทปรกษา สอนหนงสอ และเขยนบทความเรอง The Servant as Leader ในป 1970 และตอมาในป 1976 ไดพมพหนงสอ Servant Leadership แนวคดเรองผนาผรบใชของ Robert K. Greenleaf ถกเผยแพรกวางขน และไดรบความสนใจมากขน

“The first and most important choice a leader makes is the choice to serve.” ทางเลอกแรก และเปนทางเลอกทสาคญทสดทผนาตองตดสนใจเลอกคอ เลอกทจะรบใช เปนคากลาวประโยคทองของ Robert K.

Greenleaf และเปนหวใจของแนวคดการเปนผนาผรบใช เพราะถาผนาไมมหวใจทจะรบใชผอนเขาไมกลาตดสนใจเลอกการรบใชมาเปนอนดบแรก

แนวคดผนาผรบใช แมวาจะมผบรหารขององคกรและหนวยงานตางๆสนใจ แตการจะนาไปใชปฏบตจรงไมใชเรองงาย เพราะนบตงแตมการปฏวตอตสาหกรรมเปนตนมา ระบบการบรหารงานทเปนทยอมรบและใชกนมานาน คอระบบอานาจนยมซงเปนการรวมศนยอานาจการเปนผนาทคนคนเดยว (Autocratic leader) หรอการรวมศนยอานาจการเปนผนาตามระดบชน(Hierarchical leaders) ซงผทอยระดบตากวามหนาทตองยอมรบอานาจและรบใชผทอยระดบทสงกวา แตเนองจากการทRobert K. Greenleaf ไดมโอกาสทางานเปนทปรกษาใหกบองคกรและหนวยงานทสาคญหลายแหง เชนมหาวทยาลย Ohio และ MIT มลนธ Ford  มลนธ R. K. Mellon the American Foundation for Management Research กองทน Lilly Endowment และบรษท  Mead Corporation เปนตน ทาใหแนวคดเรองผนาผรบใชของเขามอทธพลพอสมควรตอผนาผบรหารในองคกรและหนวยงานทเขาใหคาปรกษา และในป 1964 เพอทาการเผยแพรแนวคดผนาผรบใชอยางจรงจงมากขน Robert K. Greenleaf ไดกอตงหนวยงานชอ Center for Applied Ethics ทเมอง Indianapolis  ซงตอมาในป 1985 ไดเปลยนชอใหมเปน Robert K. Greenleaf Center จนถงปจจบนน

แมวาแนวคดของ Robert K. Greenleaf ไมไดแพรหลายในแนวกวางแบบไฟลามทงแตมผลทางเชงลกเพราะนกคด นกพด นกวชาการชนนา อยางเชน Stephen Covey, Peter Senge, Max DePree, Margaret Wheatley, Ken Blanchard และอกหลายคนไดนาแนวคดของเขาไปกลาวถงในหนงสอทพวกเขาเขยน และแนะนาแนวคดนในเวทการสมมนาตางๆ ซงมผลทาใหแนวคดผนาผรบใชคอยๆแพรขยายตอมาจนถงเวลาน

ผนา (Leader) กบ ผรบใช (Servant) เปนคาทอยตรงกนขามกนตามคตของคนทวไป ทเชอและใชมาตงแตโบราณกาล เปนคตทมคนสองฝายทอยคนละขาง มชองวางทางสถานะแบงแยกไวใหคนหนงปฏบตและอกคนหนงรบการปฏบต จนถงสมยทพระเยซครสต ไดสอนแนวคดใหม การเปนผนาผรบใช ใหลกศษยดวยการลางเทาใหลกศษย เปนการปฏวตความคดตามคตเดมอยางกลบดาน คอผนา กบ ผรบใช เปนคนๆเดยวกน ไมแยกฝาย ไมแยกขาง ไมแยกสงและตา อกตอไป ผนาผรบใช จงตองเปนผนาทตองเปนผรบใชผอนกอน (Servant leader is one who is a servant first.)

Robert K. Greenleaf เสนอแนวคดตามแบบพระเยซครสตใหผนารบใชผอนกอน คอการรบใชบคลากร (Employees)ลกคา (Customers) และชมชน (Community) ดวยการใหบรการ ใหการสงเสรมคนอน ใหอานาจในการตดสนใจแกคนอน ฟงและเขาใจความจาเปนของผอนมากขน และทาใหความจาเปนของผอนไดรบการตอบสนองกอน (First to make sure that other people’s highest-priority needs are being served.) การนาในลกษณะผนาผรบใช Robert K. Greenleaf เชอวาถาสงคมไดนาเอาแนวคดนมาปฏบตกนอยางแพรหลายในองคกรและหนวยงานตางๆ ทงในองคกรทแสวงหากาไร และองคกรทไมแสวงหากาไร ในระยะยาวจะมผลดแกสงคมทาใหคนในชมชนมความสขมากขน มความอสระมากขน ลดความกดดน และมสขภาพดขน

ตอไปนเปนคณลกษณะ (Characteristic) ของผนาผรบใชตามแนวคดของ Robert K. Greenleaf

Listeningฟงกอน คอ คณลกษณะสาคญประการแรกทผนาผรบใชตองม เพราะถาผนาไมรจกฟง หรอฟงไมเปน กจะไมเขาใจความจาเปนหรอความตองการของผอน แลวจะไปรบใชคนอนเขาไดอยางไร Merge Piercy กลาววา “ If you want to be listened to, you should put in time listening.” ถาคณอยากใหคนอน

ฟงคณ คณตองใหเวลาในการฟงคนอน การฟงทดคอการฟงอยางตงใจ และเขาใจในสงทเขาพด

Empathyเมอฟงอยางตงใจและเขาใจแลว คณลกษณะสาคญตอไป ผนาผรบใชตองมใจทเขาใจความรสกนกคดของผพด เพราะคนพดตองการการยอมรบ (To be accepted) การทผนามใจใหแกคนอน ทาใหผนาเกดความพยายามเสาะหาหาหนทางชวยเหลอคนอน ซงจะทาใหเกดการรบใชตามมา

Healingการเยยวยาเปนคณลกษณะทเกดจากการทผนามใจทเขาใจความรสกทกขรอนของผอน เมอเหนปญหา และเขาใจความจาเปนของผอนแลว ผนาเกดความรสกอยากชวยเหลอเยยวยาความทกขยากลาบากของผอน การรบใชจะเกดขน ซงการทผนาไดรบใชโดยการเยยวยาใหผอนหายจากความทกขยากลาบากจนเปนอสระจากปญหาได ความสขไมไดเกดขนกบผทไดรบการเยยวยาแตเพยงฝายเดยว แตความสขเกดขนกบตวผนาดวย จรงๆแลวตวผนาไดรบการเยยวยาจตใจของตนเองไปดวยโดยไมรสกตว

Awarenessความตระหนกร คอคณลกษณะทชวยใหผนาเขาใจประเดนและสถานการณไดละเอยดรอบดานมากขน ทาใหผนามองเหนคณคาของการรบใชแบบองครวม (Holistic approach) เพราะความตระหนกรทาใหผนาตนตว รสกอยเฉยไมได ทนตอเสยงรบเราในใจไมไดวาตองรบใชผอน ตราบใดยงไมไดรบใชใหผอนมความสข ตวผนายงคงไมมความสงบสขในจตใจ (Inner serenity)

Persuasionการโนมนาว จงใจผอนเปนอกคณลกษณะทผนาจาเปนตองม เพราะลกษณะของผนาผรบใชไมใชการบงคบ (Coerce) ฝนใจใหคนอนทา แตใชการเชญชวนใหผอนตดสนใจ ยอมรบและดาเนนการดวยความเขาใจ ทาใหเกดความรสกทด ไมรสกกดดน มอสระ และมความสขในการปฏบตตามคาเชญชวนของผนาผรบใช

Conceptualization

ความคดรวบยอด เปนอกคณลกษณะทผนาผรบใชตองม เพราะผนาผรบใชตองเปนผมความเขาใจในปญหาความจาเปนของผอน ตวผนาเองตองมความสามารถรวบความคดใหตกผลกกอน จงจะสามารถเขาไปรบใชผอนไดถกตอง ถกทาง ถกความตองการ ถาผนาไมสามารถคดไกลไปกวาขางหนา (Think beyond day-to-day) การรบใชของเขาจะไมเกดผล เพราะจะกลายเปนการชวยเหลอเฉพาะหนา แตปญหาจรงยงไมไดแกForesightการมองการณไกลเปนอกคณลกษณะททาใหผนาผรบใชเขาใจใชบทเรยนจากอดต ใชความจรงในปจจบน นามาวเคราะหตดสนใจเพอทาสงทจะเกดในอนาคต เพราะการรบใชทดผนาตองมองไปในอนาคต ตองไมทาใหสงททาในวนนเกดปญหาในอนาคต 

Stewardshipหาคาแปลทไดความหมายจรงๆของคานยาก เพราะคนเขาใจคานวาเปนคาเรยก ผททางานดแลผโดยสารบนเครองบนไปแลว แตรากศพทเดมของคานหมายถง ผทกษตรยไววางใจใหเปนผรบใชโดยใหดแลจดการชวตของลกชาย ซงมตาแหนงเปนเจาฟาชาย ใหมความร ความเขาใจในขนบธรรมเนยมของราชสานก ปฏบตตนใหเหมาะสม และมความพรอมทจะขนเปนกษตรยในอนาคต ผนาผรบใชคอผทผอนมความไววางใจ (Trust) ใหดแลชวยเหลอใหมความรความเขาใจชวต เพอเตบโตขน ใหมความพรอมทจะเปนผนาผรบใชคนตอไป

Commitment to the growth of peopleการทมเทเพอความเตบโตของผอน เปนคณลกษณะทมคณคาภายในใจ (Intrinsic value) ของผนาผรบใชทเปนสขเมอเหนผอนไดด ซงตรงกนขามกบผนาทวไปทเหนผอนไดดแลวมความทกข ความยนดปรดาของผนาทเหนความเตบใหญของผอนทาใหผนาผรบใชมความรสกรบผดชอบ มใจอยากทจะทมเทในการรบใชผอนมากขน

Building communityเปาหมายสดทายของการเปนผนาผรบใชคอการทาใหเกดชมชนทเปนสข ผนาผรบใชจงตองมคณลกษณะพยายามสรางชมชนแหงความเชอทตองการเหนสนตสขในการทางานและการอยรวมกน เพราะถาทกคนในชมชนไมวาจะอยในสถานะใด จะเปนผนา หรอ เปนบคลากร หรอเปนลกคา หรอเปนผมสวนไดสวนเสย ตางมความเขาใจตรง

กนทจะรบใชซงกนและกน ชมชนของผนาผรบใชจะเปนสงคมแหงสนตสข คนในสงคมจะมความสข

Stephen Covey กลาววา “All leader development is character development.” ทงหมดของการพฒนาผนาคอ การพฒนาคณลกษณะ และคณลกษณะของผนาททาใหสงคมมความสข คอ

คณลกษณะของผนาผรบใช

ตวอยางการเปนผนาแบบผรบใช (Servant Leader) นนมมาทกยคทกสมย และมกจะเปนผนาทางดานแนวความคดจตวญญาณ

(Spiritual Leader) เสยสวนใหญ ซงคนเหลานไมวาเวลาจะผานไปนานเพยงใดกยงไดรบการสกการะอยเสมอ และมกไมคอยมขอกงขาหรอเคลอบแคลงใดๆ เพราะมเปาหมายเพอสวนรวมอยางบรสทธ อยางไรตาม ลกษณะผนาแบบผรบใชไมคอยไดรบการเผยแพรหรอกลาวถงมากนก

ในตาราพฤตกรรมองคกร หรอหลกการจดการทงหลายมกแบงผนาออกเปน เผดจการ (Autocratic) คอ พวกรวบอานาจการตดสนใจทงสนไวเองสงการลกนองโดยไมตองการใหลกนองมสวนรวมในการตดสนใจแตอยางใด ผนำาแบบมสวนรวม (Participative) เปนพวกทเปดโอกาสใหลกนองไดแสดงความคดเหน หารอกบลกนองเพอเปดโอกาสใหรวมตดสนใจ หรอแบบปลอยมอเลย คอ ผนาไมมสวนแตอยางใด มหนาทแตในเพยงพธการ ภารกจทงหลายลวนดาเนนการโดยผใตบงคบบญชาทงสน (Laissez-faire) หรออาจมการแบงผนาตามแนวคดของ Blake และ Moutn โดยจาแนกตามลกษณะของการมงผลสาเรจของงาน (Task-oriented) หรอมงดแลเอาใจใสผรวมงาน (People-oriented) ทาใหไดผนา 5 จาพวกคอพวกไดงานไมไดใจ (Produce) ไดใจไมไดงาน (Country Club) ไดทงใจไดทงงาน (Team) ไมไดทงใจไมไดทงงาน (Impoverished) สวนอกพวกคอ พวกกงๆ กลางๆแตกจะเหนวาไมมการพดเกยวกบลกษณะของผนาททาหนาทเปนผรบใชแตอยางใด

อนทจรง แนวคดเกยวกบบผนาทเปนผรบใชนนมการกลาวถงอยางชดเจนในงานของ Robert K. Greenleaf โดยเรยกวา 'Servant Leader' ซงเปนนกวชาการดานการพฤตกรรมองคกร มชวตอยในชวง ค.ศ. 1904-1910 แตเดมเขาเปนผดแลดานการพฒนาองคกรของบรษท AT&T ภายหลงกลายมาเปนนกวชาการและไดรบเชญไปสอนในมหาวทยาลยชนนาหลายแหงไมวาจะเปน Harvard, MIT และ Ford Foundation 

Greenleaf ไดแนวคดเรอง Servant Leader นจากวรรณกรรมเรอง Journey to the East ของ Hermann Hesse นกกว นกเขยน และจตกร เจาของรางวล

โนเบล สาขาวรรณกรรมในป ค.ศ. 1946 ในเรองนนกลาวถงตวละครเอกชอ Leo เปนคนรบใชของนกเดนทางทมแตปญหาและความขดแยง จนวนหนง Leo หายไปและทาใหนกเดนทางกลมนนเปนอนตองแยกกลม Greenleaf เหนวา การจะเปนผนาทดไดนนจะตองรจกการเปนผรบใชทด รความตองการและขอจากดทงหลายของกลม Greenleaf จงเขยนหนงสอเรอง 'The servant as leader' ซงไดรบความนยมอยางกวางขวาง คนรบใชจะเปนผนาไดอยางไร???

ภาวะผนำาแบบ Servant Leadership

ภาวะผนา ไมใชเรองใหม เพราะมรองรอยของแนวคดตางๆ มากมาย เชน ในประเทศอนเดยกอนยคครสตศกราช ไดกลาวถงพระราชา วาจะตองทาใหประชาชนไดรบความพงพอใจมากกวาตนเอง ในขณะเดยวกนในประเทศจนปราชญชาวจนกลาววา ผนาทด คอ ผนาทประชาชนไววางใจ เนนใหประชาชนทางานใหสาเรจดวยตวเขาเอง สวนศาสนาครสต กกลาววา พระเยซครสตบอกสานศษยใหเปนคนรบใชประชาชน ดงนน จะเหนไดวาเรองของภาวะผนาในอดตกไดกลาวถง การชวยเหลอบคคลอนๆ อยแลว

ในป 1970 Robert K Greenleaf ไดนาเสนอแนวคดเรอง Servant Leadership หลงจากทเขาเสยชวตในป 1990 ไดมการพฒนาแนวคดตอไปอก จงเกดเปนภาวะผนาทางเลอก (Alternative Leadership) แนวคดนเนนการมสวนรวมของผตามมากกวาบทบาทของผนาแนวความคดทสาคญของภาวะผนาแบบ Servant Leadership คอ บคคลควรจะเรมตนจากการมจตใจทอยากจะรบใช หรอใหบรการผอนเสยกอน เมอเปนผนากจะปฏบตหนาทไดดกวาบคคลทเรมตนกตองการจะเปนผนาเลย นนหมายความวา เขาอาจจะตองการมอานาจหรออาจจะมผลประโยชนบางประการถาหากไดเปนผนา

ดวยแนวคดน จงทาใหมการกาหนดคณสมบตบางประการทจะแสดงใหเหนวาเปนผนาแบบ Servant Leadership ในฐานะทผบรหารหรอหวหนาทรบผดชอบดานการขาย กนาจะศกษาหาความรเพอนาไปประยกตใชกบการปฏบตงานใหประสบความสาเรจ ผเขยนคดวา ภาวะผนาแบบนเหมาะสมกบงานดานการขายเปนอยางยง ทงนเพราะวา หวหนาหรอผบรหารดานการขาย ไมใชเจานาย จงไมควรสงใหทมงานปฏบตสงตางๆ ตามทตนตองการ แตควรจะเปนความรวมมอรวมใจของนกขายทจะเตมใจ

ในการปฏบตหนาทรวมกน ซงจะกอใหเกดความสขและความพงพอใจ ทายทสดงานกจะประสบความสาเรจตามเปาหมายทตงเอาไว

คณสมบตตางๆ กมไดแตกตางอะไรมากมายจากคณสมบตของผนาทวไป แตควรจะเนนไปทการนาคณลกษณะเหลานไปปฏบตอยางเครงครด โดยหวงผลวาจะทาใหทมงานของตนเองประสบความสาเรจดานการขาย และกระบวนการทางานทควรจะมประสทธภาพเปนอยางยง ดงนนไมควรเนนเฉพาะคณลกษณะ แตตองเนนการปฏบตอยางจรงจง

ลกษณะทนาสนใจและเปนสงทสาคญ ไดแก 1) ความสามารถในการรบฟงคนอน 2) ความสามารถทจะเขาใจและเหนอกเหนใจ 3) ความสามารถในการชวยเหลอบคคลอนในการแกปญหา 4) มความตระหนกรในตนเองและคนอนเปนอยางด 5) สามารถทจะชกจงใหบคคลปฏบตหนาทตางๆ ไดเปนอยางด 6) เปนคนทมความคดรวบยอดทชดเจนในเรองตางๆ 7) เปนคนทมองการณไกล 8) ชอบชวยเหลอเกอกลบคคลอน 9) มความผกพนกบการชวยเหลอบคคลอนใหมความเจรญเตบโต และ 10) มความปรารถนาทจะทาใหชมชนดขน

เนองจากมบคคลทอยในกลมทนยมภาวะผนาแบบ Servant Leadership หลายคน อาจจะมการศกษาเพมเตมและการกาหนดคณสมบตตางๆ เพมขน แตอยางไรกตามผเขยนคดวา คณลกษณะ 10 ขอน มความหมาย และประโยชนตอผบรหารการขายทกคน ขอใหนาไปประยกตใช

อภปรายและสรป

อภปรายผล ผบรหารระดบตนทมเพศแตกตางกนมผลการ ปฏบตงานไมแตกตางกน อาจเนองมาจากการทบรษท ใหความเสมอภาคเปดโอกาสใหผบรหารระดบตนเพศ หญงไดแสดงความสามารถ และใหปฏบตงานไดเหมอน ผบรหารระดบตนชาย ซงในปจจบนองคการตางๆ ไดให ความสาคญในเรองเพศอยางเปดกวาง และเนองจาก ลกษณะการทางานทปฏบตอย ความแตกตางทาง กายภาพระหวางเพศไมไดเปนปจจยสาคญสาหรบ การทางานทปฏบตอย ซงสอดคลองกบงานวจยของ เกยรตคณ [14] ทศกษาความสมพนธระหวางภาวะผนา แรงจงใจใฝสมฤทธ และผลการปฏบตงานของหวหนางาน ระดบตนในโรงงานอตสาหกรรมชนสวนอเลกทรอนกส พบวา หวหนางานระดบตนทมเพศแตกตางกนมผลการปฏบตงานไมแตกตางกน ผบรหารระดบตนทมอายแตกตางกนมผลการ ปฏบตงานไมแตกตางกน อาจเนองมาจากวาอายโดย เฉลยของผบรหารระดบตนในองคการไมแตกตางกน มาก ดงนนอายจงอาจจะไมสงผลตอความสามารถใน การทางานได ซงสอดคลองกบงานวจยของสดารชต [15] ทศกษาอทธพลของบคลกภาพ และความรสกเหน คณคาในตนเองทมตอผลการปฏบตงานของหวหนางาน ระดบกลางบรษท มตซชตะ อเลคทรคเวรดส (ไทยแลนด) พบวา หวหนางานระดบกลางทมอายแตกตางกนมผล การปฏบตงานไมแตกตางกน ผบรหารระดบตนทมระดบการศกษาแตกตางกนม ผลการปฏบตงานแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ท .05 ซงทงนอาจเนองมาจาก ระดบความรพนฐานหรอ พนฐานทางการศกษาของผบรหารระดบตนทแตกตาง กน จะมผลโดยตรงตอความไวในเรองของความเขาใจ การเรยนรในการทางาน โดยบคคลทมระดบการศกษา สงกวา จะสามารถเรยนรขนตอนและวธการปฏบตงาน ตางๆ ไดดกวา รวมทงบคคลทมระดบการศกษาสงกวา จะมระดบความคด การตดสนใจเรยนร วเคราะหและ แกไขปญหาไดดกวา [16] ดงนนจงทาใหผบรหารระดบ ตนท

มระดบการศกษาแตกตางกน มผลการปฏบตงาน ทแตกตางกน ซงสอดคลองกบงานวจยของศรกล [17] ทศกษาเกยวกบปจจยทมผลตอผลการปฏบตงานของ พนกงานบรการลกคา บรษท แอดวานซอนโฟรเซอรวส จากด(มหาชน) พบวาพนกงานบรการลกคาทมระดบ การศกษาแตกตางกน มผลการปฏบตงานทแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตท .05 ทงยงสอดคลองกบงาน วจยของ มานตา [18] ทศกษาบรรยากาศองคการกบ ผลการปฏบตงาน: ศกษาเฉพาะกรณโรงงานผลต ชนสวนอเลกทรอนกสแหงหนง พบวาพนกงานทม ระดบการศกษาแตกตางกนมผลการปฏบตงานท แตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตท .01 ผบรหารระดบตนทมสถานภาพแตกตางกนมผล การปฏบตงานไมแตกตางกน ทงนอาจเนองมาจากการ ทผบรหารระดบตนสามารถจดการบรหารเวลา ทงในเรองสวนตวและเรองงานใหเกดความสมดลไดนน [19] จงอาจจะทาให ผบรหารระดบตนทมสถานภาพโสดหรอ สมรสกตามจะมผลการปฏบตงานในลกษณะเดยวกน จงอาจจะทาใหสถานภาพไมสงผลตอผลการปฏบตงาน โดยสอดคลองกบงานวจยของดลศร [20] ทศกษา บรรยากาศองคการความฉลาดทางอารมณ และผลการ ปฏบตงานของพยาบาลวชาชพโรงพยาบาลตารวจ พบวา พยาบาลทมสถานภาพแตกตางกนมผลการปฏบตงานไม แตกตางกน ผบรหารระดบตนทมอายงานแตกตางกนมผลการ ปฏบตงานไมแตกตางกน ทงนอาจเนองมาจากการท ลกษณะของงานแตกตางกน จงทาใหผบรหารระดบตน ไดใชความร ความสามารถเฉพาะดานในการทางานท แตกตางกน ถงแมวา ผบรหารระดบตนจะมอายงานท นอย แตมความรในการทางานดานนนๆ รวมทงหาก ผบรหารระดบตนมการแสวงหาความรในการทางาน ดวยแลว กจะสามารถปฏบตงานไดเปนอยางด จงอาจ จะทาใหอายงานไมสงผลตอผลการปฏบตงานได และ ทาใหผบรหารระดบตนทมอายงานแตกตางกนมผลการ ปฏบตงานโดยรวมไมแตกตางกน ซงสอดคลองกบงาน วจยของเกยรตคณ [14] ทศกษาความสมพนธระหวาง ภาวะผนา แรงจงใจใฝสมฤทธและผลการปฏบตงาน ของหวหนางานระดบตนในโรงงานอตสาหกรรมชนสวน อเลกทรอนกส พบวาหวหนางานระดบตนทมอายงาน แตกตางกนมผลการปฏบตงานไมแตกตางกน ภาวะผนาแบบผรบใชของผบรหารระดบตนม ความสมพนธกบผลการปฏบตงาน ซงเปนไปตาม สมมตฐานทตงไว อยางมนยสาคญทางสถตท .01 โดยม คาสมประสทธสหสมพนธ .373 (r=.373) สอดคลองกบ แนวคดของ Dennis [21] ทไดกลาวไววา การทางานท ทมเทของผบรหารระดบตนนน อาจจะเกดจากการสราง แรงบนดาลใจ การสรางกลมหรอทม การสนบสนนชวย เหลออยางจรงใจ ความไววางใจ การมอบอานาจนนคอ

การรบใชผใตบงคบบญชาททางานในทกๆ ดานโดย ปจจยตางๆ เหลานเปนองคประกอบทสาคญของผนาท เปนผนาแบบผรบใช โดยในแตละองคประกอบลวนเปนปจจยทมอทธผลตอพนกงานโดยตรง จงทาใหพนกงาน มความตงใจในการปฏบตงาน สงทไดกคอความสมพนธ กบพนกงานและผลการปฏบตงานทมประสทธผล ซง สอดคลองกบงานวจยของสมประสงค [22] ทพบวา ภาวะผนาแบบผรบใช การทางานเปนทม และการเปน สมาชกทดขององคการ มความสมพนธทางบวกกบผล การปฏบตงานของผบรหารระดบตน อยางมนยสาคญ ทางสถต ทงยงสอดคลองกบงานวจยของ Irving [23] ไดศกษาความสมพนธระหวางภาวะผนาแบบผรบใช และผลการปฏบตงาน โดยกลมตวอยางคอ ผนาและ สมาชกในโบสถ 202 คน พบวา ภาวะผนาแบบผรบใชม ความสมพนธกบผลการปฏบตงานอยางมนยสาคญท ระดบ .01 จตวญญาณในองคการมความสมพนธกบผลการ ปฏบตงาน ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว อยางม นยสาคญทางสถตท .01 โดยมคาสหสมพนธ .394 (r=.394) ซงอาจเนองมาจากการทองคการมจตวญญาณใน การทางาน วฒนธรรมองคการ คานยมทสงเสรมให ผบรหารระดบตนมคณธรรม ความเชอใจ มความซอสตย และเปดเผยจงทาใหผบรหารระดบตน กลายอมรบ ความผดพลาด และปฏบตตอผอนดวยความเคารพและ ใหเกยรต มการสรางบรรยากาศการทางานทเปนกนเอง มการแสดงออกทางอารมณทเปนธรรมชาต [13] ซง สอดคลองกบงานวจยของ Honiball [24] ทไดศกษา ความสมพนธระหวาง การรบร จตวญญาณองคการของ ผจดการ และผลการปฏบตงานของผบรหารระดบตน และระดบสง โดยใชการสมภาษณเชงลก พบวา ผบรหารระดบตนและระดบสงลวนมความเครยด และ ความทอแท และการรบรวาองคการมจตวญญาณใน องคการดวยตวเองทา ใหผบรหารระดบตนและระดบสง มการตระหนกรในการนาของตนเอง ตระหนกรวา องคการใหความสาคญกบตนเองในการชวยเหลอใหลด ความเครยด และความทอแท ซงสงผลถงความสมพนธ กบผลการปฏบตงาน ผลจากการวเคราะหการถดถอยพหคณของตวแปร ภาวะผนาแบบผรบใชและจตวญญาณในองคการสามารถ รวมกนพยากรณผลการปฏบตงานของผบรหารระดบตน ไดอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 โดยสามารถ อธบายหรอพยากรณผลการปฏบตงานของผบรหาร ระดบตนไดถงรอยละ 20.1 ซงอาจเนองมาจากการทผนา มภาวะผนาแบบผรบใชนนทาใหองคการมประสทธภาพ ในการดาเนนธรกจ [23] รวมทงการทองคการม จตวญญาณในองคการกอใหเกดประโยชนกบองคการ ซงสงเหลานกอใหเกดการเพมขนของผลการปฏบตงาน ของบคคลและองคการ [12] ซงการเปนผรบฟงทด การ

เขาใจความรสกของผอน การเยยวยาจตใจ การตระหนกร การโนมนาวใจ การสรางกระบวนทศน การมองการณไกล การเปนผดแล การอทศตอการ พฒนาบคคลใหเจรญเตบโต และการสรางกลมหรอทม การสนบสนนชวยเหลออยางจรงใจ ความไววางใจการ มอบอานาจ นนคอการรบใชบคคลททางานในทกๆ ดาน โดยปจจยตางๆ เหลานเปนองคประกอบทสาคญของ ภาวะผนา ทเปนผนาแบบผรบใช โดยในแตละองค ประกอบลวนเปนปจจยทมอทธผลตอพนกงานโดยตรง เชน การมอบอานาจใหพนกงานมอานาจในการตดสนใจ ในงานทเขารบผดชอบนน จะทาใหพนกงานรสกวา ตนเองมสวนรวมในการทางาน ทงยงรบรไดวาผนาให ความสาคญและความไววางใจแกตนจงอาจจะทาให พนกงานมความตงใจในการปฏบตงาน [21] รวมไปถง การทองคการมจตวญญาณในการทางานทตระหนกวา คนมชวตภายใน และไดรบการหลอเลยงดวยงานทม ความหมาย ทเกดขนในบรบทของชมชนคนจะมการ แสวงหาความหมายและจดมงหมายในงาน [13] นน สงทไดกคอความสมพนธกบพนกงานและผลการ ปฏบตงาน [21] ซงมการคนพบอยางชดเจนในเรอง ของความสมพนธระหวางภาวะผนาแบบผรบใช จต วญญาณในองคการ และผลการปฏบตงาน [25] ซง สอดคลองกบงานวจยของสมประสงค [22] ทพบวา ภาวะผนาแบบผรบใช การทางานเปนทม การเปนสมาชก ทดขององคการ สามารถรวมกนพยากรณผลการปฏบต งานของผบรหารระดบตนได โดยสามารถพยากรณ ผลการปฏบตงานของผบรหารระดบตนไดรอยละ 53.9 ทงยงสอดคลองกบงานวจยของ Tischler et al. [26] ไดศกษาความฉลาดทางอารมณ จตวญญาณในองคการ และผลการปฏบตงาน โดยการจดผเขาแคมปของสถาบน การศกษา พบวาจตวญญาณในองคการความฉลาด ทางอารมณมความสมพนธทางบวก และมอทธพล ตอผลการปฏบตงานทงทางตรงและทางออม

สรป ระดบภาวะผนาแบบผรบใชระดบจตวญญาณใน องคการ และระดบผลการปฏบตงานโดยรวมอยในระดบสง ผบรหารระดบตนทมเพศ อาย สถานภาพ และอายงาน แตกตางกนมผลการปฏบตงานไมแตกตางกนสวน ผบรหารระดบตนทมระดบการศกษาแตกตางกนกนม ผลการปฏบตงานแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ภาวะผนาแบบผรบใชของผบรหารระดบตนมความสมพนธ กบผลการปฏบตงาน อยางมนยสาคญทางสถตท .01 ม คาสมประสทธสหสมพนธ .373 จตวญญาณในองคการ มความสมพนธกบผลการปฏบตงาน อยางมนยสาคญ ทางสถตท .01 มคาสหสมพนธ .394 ภาวะผนาแบบ ผรบใชและจตวญญาณในองคการสามารถรวม

กนพยากรณ ผลการปฏบตงานของผบรหารระดบตนได อยางมนยสาคญ ทางสถตทระดบ.01 โดยสามารถอธบายหรอพยากรณ ผลการปฏบตงานของของผบรหารระดบตนไดรอยละ 20.1

ขอเสนอแนะ จากผลการวจยระดบการศกษา พบวาผบรหาร ระดบตนทมระดบการศกษาแตกตางกนมผลการปฏบต งานทแตกตางกน ดงนนองคการควรใหการสนบสนน ทางดานการศกษาใหกบผบรหารระดบตนเชน การเปด โอกาสใหพนกงานไดเรยนตอ หรอมการจดฝกอบรม พฒนา ทกษะและความรความเขาใจในดานตางๆ และ ยงสามารถพจารณาระดบการศกษารวมกบคณลกษณะ อนๆ ของผบรหารระดบตนในการคดเลอกบคคลทจะ เขามาเปนผบรหารระดบตนขององคการตอไป 4.3.1 จากผลการวจยภาวะผนาแบบผรบใช พบวา ระดบภาวะผนา แบบผรบใชโดยรวมอยในระดบสง และสามารถใชเปนตวพยากรณในการคาดคะเน ผลการปฎบตงานของผบรหารระดบตนได ดงนน องคการควรพฒนาใหผบรหารหรอพนกงานมภาวะผนา แบบผรบใชเพมมากขนโดยชใหเหนถงความสาคญ ของภาวะผนาแบบผรบใช เชน การจดใหมการฝกอบรม ในการพฒนาภาวะผนาแบบผรบใช โดยสามารถใชวธ การฝกอบรมเชงปฏบตการ หลายๆ วธรวมกน เชน การบรรยาย การอภปรายกลม การแสดงบทบาทสมมต หรอการใชเกมสเปนตน ซงวธการฝกอบรมดวยวธการ เหลาน สามารถทาใหบคคลเพมความร ทกษะ ความเขาใจ และมทศนคตทดตอภาวะผนาได ซงจะชวยใหการบรหารงาน เปนไปอยางราบรน เพมผลการปฏบตงานใหดขน นอกจากนยงสามารถนาหลกการและแนวคดในเรอง ภาวะผนาแบบผรบใชมาปรบใชใหเกดประโยชนแก องคการ โดยการนาแบบวดทสรางขนจากแนวคด และทฤษฎภาวะผนาแบบผรบใช มาใชเปนเกณฑ ในการประเมนพจารณาสรรหาคดเลอก การพจารณา คาตอบแทน หรอเลอนตาแหนงผบงคบบญชาทจะมา ดารงตาแหนงไดอยางเหมาะสมและมมาตรฐาน 4.3.2 จากผลการวจยจตวญญาณในองคการ พบวา ระดบภาวะจตวญญาณในองคการ โดยรวมอยใน ระดบสง และสามารถใชเปนตวพยากรณในการคาด คะเนผลการปฎบตงานของผบรหารระดบตนได ดงนน องคการควรมการรกษามาตรฐานขององคการใหม จตวญญาณขององคการในระดบนหรอมการพฒนา จตวญญาณในการทางานใหสงขนตอไป โดยองคการ ควรใหความสาคญกบพนกงาน ในการพฒนาในดาน การมจตสานกของเปาหมายทเขมแขง ใหความสาคญท จะพฒนาบคคล สรางความไววางใจซงกนและกน เชน การทองคการมการรบฟงความคดเหนของพนกงาน และนาความคดเหนนนมาพจารณาปรบใชกบ

องคการ หรออาจจะมการนาหลกการและแนวคดในเรองของ จตวญญาณในองคการมาใชเปนแนวทางในการพฒนา องคการและประยกตใหเขากบพนธกจและวฒนธรรม ขององคการเพอถายทอดใหกบพนกงาน รวมทงสามารถ นาแบบวดทสรางขนแนวคดและทฤษฎในเรองของจตวญญาณในองคการมาเปนเกณฑในการใหพนกงาน ประเมนองคการ และองคการสามารถนาผลทไดมาประยกต ใชกบองคการ ในการปรบปรงเรองของจตวญญาณใน องคการ และองคการควรจดกจกรรมททาใหพนกงานรวา องคการใหความสาคญกบพนกงาน เชนมการจดกจกรรม ทสงเสรมความสมพนธทดกบเพอนและครอบครว สงเหลาน จะทาใหองคการมบรรยากาศทมความไววางใจกนสง มการแสดงออกอยางเปนธรรมชาต หรออาจจะมการใช หลายๆ วธรวมกน

อางอง

https://www.tci-thaijo.org/index.php/AJPU/article/view/42210http://www.thepowernetworknews.com/2018/05/03/%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B0%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B8%B3%E0%B9%81%E0%B8%9A%E0%B8%9A-servant-leadership/http://www.thaiscience.info/Journals/Article/TJKM/10787203.pdffile:///C:/Documents%20and%20Settings/User/My%20Documents/Downloads/20134-Article%20Text-46456-2-10-20140915.pdfhttp://somchaiblessings.blogspot.com/2014/03/blog-post_14.html