1

บทท1

บทนำ�

ทม�และคว�มสำ�คญของปญห�

ในปจจบน อตสาหกรรมทองเทยวไดกลายมาเปนอตสาหกรรมทมความสำาคญอยางยงตอระบบเศรษฐกจของโลกไปแลว เปนทยอมรบกนวาเกอบจะทกประเทศในโลกน อตสาหกรรมทองเทยวไดเจรญเตบโตจนกลายมาเปนสนคาหลกในระบบการคาระหวางประเทศอยางรวดเรว และในหลายประเทศ อตสาหกรรมทองเทยวเปนอตสาหกรรมทมความสำาคญอยในระดบท 1-3 ของ 10 อนดบแรกในอตสาหกรรมสำาคญของประเทศนนๆ อกดวย อตสาหกรรมการทองเทยวมความสำาคญตอความเจรญกาวหนา เสถยรภาพทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยเปนอยางมาก และเปนทเชอกนวาความสำาคญของการทองเทยวจะมมากขนในอนาคต เนองจากรฐบาลมนโยบายสงเสรมอยางตอเนอง และการทองเทยวกลายเปนแหลงทมาของเงนตราตางประเทศทสำาคญทสด การเดนทางทองเทยวเปนกจกรรมธรรมชาตของมนษยทมมาแตโบราณกาล และไดพฒนาการมาเปนลำาดบ ยงมความเจรญกาวหนาดานเทคโนโลยสมยใหม โดยเฉพาะการคมนาคมขนสงกยงทำาใหการเดนทางทองเทยวขยายวงกวางออกไป โดยมวตถประสงคตาง ๆ หลากหลายกนทงเพอธรกจ นนทนาการ และศกษาหาความรในสงทไมเคยรเคยเหน การเดนทางทองเทยวซงเปนกจกรรมทรวมกนเปนกลมกอนขน จนกระทงตองอาศยเทคนควชาการเฉพาะ การวางแผน การจดองคการ และการตลาด รวมเขาแลวเรยกวา อตสาหกรรมการทองเทยว ซงจะม“ ”

2

บทบาทสำาคญอยางมากตอระบบเศรษฐกจ สงคม และการเมองของนานาประเทศในปจจบน(การทองเทยวแหงประเทศไทย,2556)

ประเทศไทยเปนประเทศทถอวามทรพยากรการทองเทยวทหลากหลาย โดยไดมการสงสมอารยธรรมเปนมรดกตกทอดสบมา จนในปจจบนกลายเปนทรพยากรการทองเทยวทสามารถเอออำานวยประโยชนใหแกประเทศอยางมหาศาล โดยสวนมากจะเปนทรพยากรทเปนวฒนธรรม กจกรรมและประเพณทสะทอนใหเหนถงความเจรญในอดต และดงดดความสนใจใหนกทองเทยวเดนทางมาเยยมเยยนเมองไทยทรพยากรการทองเทยวเหลาน สามารถแยกตามลกษณะและความตองการของนกทองเทยวไดเปน 3 ประเภท คอ ประเภทธรรมชาต ประเภทประวตศาสตร โบราณวตถสถานและศาสนา และประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณและกจกรรมในอาณาบรเวณ 513,115 ตารางกโลเมตร ซงประกอบไปดวยพนท 77 จงหวด มแหลงทองเทยวมากมายกวา 700 แหงในภมภาคตางๆ อาทภาคเหนอ แหลงอารยธรรมเกาแกทไดชอวาประชาชนมอธยาศยออนโยน โอบออมอาร มสภาพภมประเทศทเตมไปดวยความงดงามตามธรรมชาตของขนเขาใหญนอย ยอดดอยทตงตระหงานทาทาย นกเดนปาและนกปนเขา และนำาตกทมชอเสยง มโบราณสถานอนเกาแก รวมทงโบราณวตถสมยตางๆ มงานประเพณทนาสนใจตลอดทงป และวถชวตของชาวเขาเผาตางๆ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคอสาน อนหมายถงความมงคงใหญโต มเนอทครอบคลม 1 ใน 3 ของประเทศ อดมไปดวยเทอกเขาใหญนอย เปนทตงของภทสวยงามหลายแหงและปาอนอดมสมบรณ นอกจากนยงไดชอวาเปนแหลงอารยธรรมเกาแกแหงหนงของโลก ไมวาจะเปนภาพเขยนสกอนประวตศาสตร ตลอดจนการขดคนพบเครองป นดนเผาลายเขยนส

3

อาย 5,000-7,000 ปมาแลว สวนโบราณสถานนนมปราสาทหนหลายแหง และพระธาตตางๆ อยกระจดกระจายไปทว มวถชวตความเปนอย การละเลนพนเมอง และงานประเพณทยงคงรกษาตอเนองมาเนนนาน ภาคกลาง ประกอบดวยพนทราบลมอนกวางใหญไพศาล มกรงเทพมหานครเปนศนยรวมของธรรมชาตและศนยกลางการปกครองประเทศ มปราสาทราชวง วดวาอาราม โบราณวตถเปนจำานวนมาก มวถชวตวฒนธรรมความเปนอยอนหลากหลาย รวมทงงานประเพณพนบานทแตกตางออกไปของแตละทองถน มแหลงทองเทยวตามธรรมชาตมากมายทางแถบชายฝงตะวนออกทไดรบความนยมและรจกไปทวในหมนกทองเทยวภาคใต ทตงของอาณาจกรศรวชยอนรงเรองในอดต มซากปชนยสถานและโบราณวตถมากมายหลายแหงทแสดงถงความเจรญรงเรองในอดตปรากฏอย นอกจากนยงมแหลงทองเทยวทางธรรมชาต หาดทราย ชายทะเล หมเกาะใหญนอยทมชอเสยง มเทอกเขา นำาตก อยกระจดกระจายไปทว มวถชวตการละเลนพนเมองและประเพณทนาสนใจอนเปนเอกลกษณและวฒนธรรมของชาวใตทแตกตางจากภาคอนโดยสนเชง เปนสงดงดดใหนกทองเทยวเดนทางไปเยอน (การทองเทยวแหงประเทศไทย,2556)

โดยประเทศไทยกเรมววฒนาการของการเดนทางทองเทยวโดยเรมเดนทางเพอทำาการคาและทางศาสนาเปนหลก เนองจากในสมยกอนมความเจรญรงเรองของทางดานศาสนาเปนสวนใหญทงในสมยสโขทยและสมยอยธยาแตในสมยอยธยาไดถกพมาเขามารกรานและเกดสงครามขนทำาใหในสมยอยธยาวดหลายแหงไดถกทำาลายจนพงเสยหายจนมาถงสมยกรงธนบรสมเดจพระเจากรงธนบรและปฐมกษตรยแหงราชวงศจกรททรงมความพยายามทจะฟ นฟและบรณะวด

4

ตางๆขนมาใหม จนกระทงในปจจบนวดตางๆทตงอยในอยธยากลายเปนแหลงทองเทยวทางประวตศาสตรทมความสำาคญและมนกทองเทยวเดนทางเขาไปทองเทยวจำานวนมาก อกทงยงรวมถงวดทสรางขนเพอใชเปนวดประจำาของแตละรชกาลและยงรวมถงวดในพระบรมมหาราชวงเชนวดพระศรรตนศาสดารามหรอวดพระแกวทถกสรางขนมาเพอใชเปนวดประจำาพระบรมมหาราชวงซงในปจจบนวดเหลานไดเปนสถานททองเทยวทมความสำาคญและเปนทเชดหนาชตาของเมองไทยและกลายเปนแหลงทองเทยวทสำาคญของประเทศอกดวย และในปจจบนนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตมกเดนทางมาเพอการกราบสกการะและสงศกดสทธคบานคเมองของไทยโดยมวดอกมากมายทมความสำาคญและประวตศาสตรทยาวนานทเหมาะในการเดนทางทองเทยวเพอกราบสกการะบชาและการศกษาเรยนร นอกจากจะมาเพอชมความงดงามของวดเทานน (tourism around the world,2556)

ในปจจบนนกทองเทยวยงคงมจำานวนเพมมากขนและยงนยมเดนทางไปวดหรอสถานทศกดสทธ เพอรวมกจกรรมทางศาสนา การปฏบตธรรมฯ ดงจะเหนวา การเดนทางไปสกการะเยยมชมไดมการแพรหลายไปในนกทองเทยวทกกลม ซงมกใชชวงเวลาวนหยดเทศกาล โดยเฉพาะชวงเทศกาลวนสำาคญทางศาสนาดงนนวดและชมชนจะตองมการรวมมอกนในการรวมกนพฒนาวดเพอทจะเตรยมพรอมกบการรองรบนกทองเทยว เชน ประการแรกดานการพฒนาดานศาสนสถาน จดทำาแผนแมบท ในการกอสรางไมใหบดบงทศนยภาพทสวยงาม การจดทำาโซนนงเขตพทธาวาสและเขตสงฆาวาส ประการทสองดานการพฒนาขดความสามารถของวด ทงในสวนทเปนการใหบรการขอมลขาวสาร และการปรบปรงภมทศน

5

การจดสงอำานวยความสะดวกตลอดจนการจดรปแบบการจดกจกรรมทเหมาะสม (สรปผลการประชม คณะกรรมาธการการทองเทยวและกฬา สภาผแทนราษฎร ครงท 5,2556)

โดยจงหวดพะเยาเปนจงหวดหนงในกลมจงหวดลานนาตะวนออก ซงประกอบดวย แพร นาน อตรดตถ และพะเยา ทรพยากรการทองเทยวของจงหวดประกอบดวยทรพยากรการทองเทยวทสำาคญไดทำาการจำาเเนกประเภทออกเปน 22 แหง โดยสามารถแบงออกไดดงน1.แหลงทองเทยวประเภทธรรมชาตและธรรมชาตดดแปลง 3 แหง คอ กวานพะเยา อทยานแหงชาตดอยหลวง (นำาตกจำาปาทอง) และอทยานแหงชาตดอยภซาง (นำาตกภซาง) 2.แหลงทองเทยวประเภทประวตศาสตรและศาสนสถาน 14 แหง คอ วดศรโคมคำา วดอนาลโย วดนนตาราม วดปาแดงบนนาค อนสาวรยพอขนงำาเมอง อนสาวรยผเสยสละ วดศรอโมงคคำา วดพระธาตสบแวน วดพระธาตจอมทอง วดพระธาตดอยหยวก วดพระธาตขงแกง วดทาฟาเหนอ วดพระเจานงดน และวดพระธาตจอมศล 3.แหลงทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรมและหตถกรรม 5 แหง คอ หมบานไทลอ (อำาเภอเชยงคำา) หมบานไทยลอ (ทาฟาเหนอ) หมบานสนปามวง หมบานทำาครก และกาดวว จากการทจงหวดพะเยาเปนจงหวดทมทรพยากรการทองเทยวหลากหลายจงทำาใหเกดการทองเทยว ทำาใหในปจจบนมอตราการเตบโตเพมขนเลกนอยรอยละ 0.72 โดยเปนการเพมขนเฉพาะในสวนของตลาดคนไทยทเปนตลาดหลกของพนทน เพมขนเลกนอยรอยละ 0.92 ซงคนไทยสวนใหญยงคงเปนการเดนทางทองเทยวภายในภมภาค รองลงมาคอ นกทองเทยวจากกรงเทพฯ สำาหรบชาวตางชาต มการเตบโตลดลงรอยละ 0.73 ปจจยทสงผล จงหวดพะเยาไมใชจงหวดหลกในการทองเทยวของนกทองเทยวชาวตางชาต

6

และจงหวดพะเยาไมมกจกรรมทนาสนใจในการดงดดนกทองเทยวชาวตางชาตใหเขามาในพนท จงทำาใหนกทองเทยวชาวตางชาตเลอกทจะเดนทางทองเทยวในจงหวดอนๆแทน โดยนกทองเทยวสวนใหญเปนกลมประเทศจากยโรป เอเซย และอเมรกาตามลำาดบ ซงนกทองเทยวชาวตางชาตนยมจดการเดนทางเอง สวนดานพาหนะในการเดนทางยงคงพบวาผเยยมเยอนสวนใหญยงคงนยมใชรถสวนตว ในการเดนเขามาทองเทยวในจงหวดพะเยาเปนอนดบแรก รองลงมาคอการใชรถโดยสารประจำาทาง ในการเดนทางแตละครงนกทองเทยวมระยะเวลาพำานกเฉลย 2.57 วน เพมขนจากเดมเลกนอย จากจำานวนนกทองเทยว คนพก และการใชจายแตละวนประมาณ 983.14 บาท สามารถทำาใหเกดรายไดจากการทองเทยวทงหมดรวมเปนจำานวน 484.17 ลานบาท สวนนกทศนาจร มการใชจายเฉลยนอนตอวน 811.39 บาท กอใหเกดรายไดหมนเวยนในแหลงทองเทยวรวมเปนเงน 191.10 ลานบาท เมอรวมรายไดทงหมดทเกดจากการทองเทยวภายในจงหวดพะเยาจะเทากบ 675.27 ลานบาท โดยเราสามารถเหนไดวาจำานวนผมาเยยมเยอนในจงหวดพะเยา โดยเรมจากป 2549 โดยจะเหนไดวามจำานวนนกทองเทยวชาวไทย 376,224 คน ชาวตางชาตมจำานวน 51,175 คนรวมทงหมด 427,399 คน ในป 2550 มจำานวนนกทองเทยวชาวไทย 375,592 คน ชาวตางชาตมจำานวน 43,600 คน รวมทงหมด 419,192 คน ในป 2551 มจำานวนนกทองเทยวมจำานวนผมาเยยมเยอนชาวไทยมจำานวน 419,192 คน ชาวตางชาตมจำานวน 46,194 คนรวมทงหมด 419,098 คน ในป 2552 มจำานวนผมาเยยมเยอนชาวไทย 249,829 คน ไมมชาวตางชาตเขามารวมทงหมด 249,829 คน ในป 2553 มจำานวนผมาเยยมเยอนชาวไทย 61,789 คน จำานวน

7

ชาวตางชาต 256 คนรวมทงหมด 62,045 คน ในป 2554 มจำานวนผมาเยยมเยอนชาวไทย 105,634 คน จำานวนชาวตางชาต 76 คนรวมทงหมด 105,710 คน ในป 2555 มจำานวนผมาเยยมเยอนชาวไทย 124,518 คน จำานวนชาวตางชาต 6,718 คนรวมทงหมด 131,236 คน โดยจะสงเกตเหนไดวาจำานวนผทเขามาทองเทยวในชวง 3 ปหลงๆกจะมจำานวนนกทองเทยวทลดลงอาจจะเนองปญหาทางดานการเมอง หรอปจจยตางๆทสงผลกระทบตอการทองเทยวจงหวดพะเยาในชวง 3 ปหลง (ทมา : กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา)

ดงนนจงหวดพะเยาจงถอวาเปนอกหนงจงหวดทมประวตศาสตรความเปนมาทเกาแกมาตงแตสมยอาณาจกรลานนา เปนจงหวดทมความอดมสมบรณในทรพยากรการทองเทยวทงทางธรรมชาตหรอโดยเฉพาะแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมทางศาสนาหรอวด ทมเอกลกษณความเกาแกทางดานสถาปตยกรรม รวมถงสงกอสรางตางๆทมมาอยางชานานจงหวดพะเยามหลกฐานศลาจารกทมการเขยนเลาเรองราวทางประวตศาสตรไวอยางยาวนาน โดยมหลกฐานทเปนการบงบอกถงเรองราวในอดต โดยมการจารกไวในฝกขามซงมการกลาวถงเมองพะเยามาอยางชานานสบทอดมาจนถงทกวนน จงทำาใหจงหวดพะเยามหลกฐานการเรยนรทางประวตศาสตร ทมการยนยนวาวดหลายแหงเปนแหลงเรยนรเกยวกบความเปนมาการดำารงชวต วฒนธรรมตางๆทบงบอกถงความเปนเอกลกษณ จงทำาใหมการเกดขนของพพธภณฑทองถน ยกตวอยางเชน พพธภณฑวดล พพธภณฑวดพระเจาตนหลวง ซงเมอมการสรางศนยการเรยนรทำาใหมคนนยมเขามา แตในปจจบนเรมไมมผคนเขามาใหความสนใจ เนองจากในปจจบนคนไดหนเหไปในเรองของการเขาไปใหความ

8

ศรทธาในเรองของชอวด วดนกษตร วดหลวง วดทกษาเมองโดยทำาใหเปนสาเหตทำาใหวดอนๆมบทบาทนอยลง ดงนนจงทำาใหผวจยตองการทจะศกษา โดยไดมการนำาเอาการทองเทยวเขามาเปนเครองมอในการทจะดงดดนกทองเทยวใหเขามาทองเทยวในวดอนๆ ทมความสำาคญและมความเกาแกทางประวตศาสตรเหมอนกนใหวดอนไดกลบมามชวตเหมอนเดม โดยผวจยไดทำาการศกษาโดยการวดศกยภาพของวดตางๆ และจดทำาการสงเสรมโดยวธการจดทำาโปรแกรมทวรการทองเทยวเชงศาสนา เชน การจดโปรแกรมการทองเทยว One day trip โดยการนำาเทยววดในจงหวดพะเยา การจดทำาโปรแกรมครงวน ฯลฯ โดยมการทำาการประชาสมพนธในดานการทองเทยว ซงกเปนการกอใหเกดการกระจายรายไดสชมชนตางๆ และยงเปนการสรางรายไดเขาสจงหวดพะเยาอกดวย

คำ�ถ�มในก�รวจย

1.สถานการณทางการทองเทยววดในเขตเทศบาล เมองพะเยาเปนอยางไรบาง

2.ความคดเหนในการสงเสรมการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนมดานใดบาง

3.ความคดเหนและความตองการของนกทองเทยวทตอแหลงทองเทยวประเภทวดมดานใดบาง

9

4. แนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในเขตเทศบาลเมอง พะเยาควรทำาอยางไรบาง

วตถประสงคในก�รทำ�วจย

1.เพอศกษาสถานการณทางการทองเทยววดในเขตเทศบาล เมองพะเยา

2.เพอศกษาความคดเหนในการสงเสรมการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชน

3. เพอศกษาความคดเหนและความตองการของนกทองเทยวทตอแหลงทองเทยวประเภทวด

4. เพอนำาเสนอแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในเขตเทศบาลเมอง พะเยาควรทำาอยางไรบาง

ขอบเขตด�นเนอห�

1.) สถานการณทางการทองเทยววดในเขตเทศบาล เมองพะเยาในดาน

1.สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)ไดแก ลกษณะสถาปตยกรรมทโดดเดนมความเปนเอกลกษณหรอเรองราวทางประวตศาสตรของวด พพธภณฑโบราณวตถของเกาแก พระพทธรปทมความเกาแก รวมไปถงในปจจบนมสงดงดดใจทเปนทใหความสนใจกนมากคอเรองของโหราศาสตร เชน การดดวง การทำานาย

10

2.ความสะดวกในการเขาถง(Accessibility)เชน เสนทางในการคมนาคมเขาถงสะดวก มปายสอความหมายตางๆ เชน ปายบอกทางตางๆ

3.สงอำานวยความสะดวก(Amenities)เชน รานอาหาร หองนำา ลานจอดรถ ถงขยะ ศาลา มานง

4. กจกรรมในสถานททองเทยว(Activities)เชน กจกรรมทางศาสนา เชน การทำาบญตกบาตร การเวยนเทยน การเยยมชมพพธภณฑของโบราณ การเรยนรเชงสถาปตยกรรม ภมปญญาทองถน การดโหราศาสตรตางๆ

2.)ความคดเหนในการสงเสรมการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนในดาน

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)

2. ความสะดวกในการเขาถง (Accessibility)

3. สงอำานวยความสะดวก (Amenities)

4. กจกรรมในสถานททองเทยว (Activities)

3.)ความความคดเหนและความตองการของนกทองเทยวทตอแหลงทองเทยวประเภทวดในดาน

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)

2. ความสะดวกในการเขาถง (Accessibility)

3. สงอำานวยความสะดวก (Amenities)

4. กจกรรมในสถานททองเทยว (Activities)

11

4.)แนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในเขตเทศบาลเมองพะเยาในดาน

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)

2. ความสะดวกในการเขาถง (Accessibility)

3. สงอำานวยความสะดวก (Amenities)

4. กจกรรมในสถานททองเทยว (Activities)

ขอบเขตด�นพนท

วดทอยในพนทบรเวณ อำาเภอเมอง จงหวดพะเยา

ประโยชนทค�ดว�จะไดรบ

1.สามารถนำาผลการวจยไปพฒนาในดานการเพมคณคาของวดเเละสามารถกระตนใหคนในชมชนหนมาตระหนกชวยกนดแลรกษา รวมกนอนรกษวดไวสบทอดใหอนชนรนหลง

2.นกทองเทยวไดรบความรเกยวกบแหลงทองเทยววดในจงหวดพะเยา

3. องคการบรหารสวนทองถนสามารถนำาผลการศกษาทไดนำาไปพฒนาการบรหารจดการการทองเทยวในพนททรบผดชอบอยางเหมาะสม

4.วดทเปนแหลงทองเทยวและหนวยงานทเกยวของมกระบวนการเสรมสรางการเรยนรในดานการทองเทยวรวมกน

นย�มศพทเฉพ�ะ

บรบทของแหลงทองเทยว

12

บรบทของแหลงทองเทยวหมายถง ความพรอมของวดและชมชนทจะทำาการพฒนาและทำาการปรบปรงใหวดมศกยภาพทมการเปลยนแปลงไปในทางทดขนและใหเกดความนาสนใจในการเขาไปศกษาเรยนรและยงรวมถงกจกรรมการทองเทยวทวดสามารถรบรองไดทงจำานวนและปรมาณการทองเทยว เชน ปรมาณนกทองเทยว อาคารสงกอสราง ความกลมกลนกบสงแวดลอมในพนท

คว�มคดเหนของคนในชมชน

ความคดเหนของคนในชมชนหมายถง การทชมชนมความคดเหนไปในทางเดยวกน โดยสามารถดำาเนนงานกจกรรมใดๆ เพอประโยชนรวมกนไดและเกดการพฒนารวมกน

คว�มตองก�รของนกทองเทยว

การศกษาความตองการทางการทองเทยวจะใชเปนกรอบพนฐานในวเคราะหตลาดการทองเทยวใชเปนพนฐานในการศกษาความตองการทางการทองเทยว

แนวท�งก�รสงเสรมและก�รพฒน�แหลงทองเทยว

เปนการนำาเสนอแนวทางการสงเสรมของผทมสวนเกยวของกบแหลงทองเทยว เพอทจะทำาการประชามต และสามารถนำาแนวทางการสงเสรมทเสนอมาทำาการพฒนาแหลงทองเทยว

13

บทท2

แนวคดและทฤษฏทเกยวของการวจยเรองแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของ

แหลงทองเทยวประเภทวดในเขตเทศบาลเมอง พะเยา ผวจยเสนองานวจยตามลำาดบดงน

1.แนวคดดานการทองเทยว

2. แนวคดดานการพฒนาแหลงทองเทยว

3.แนวคดเกยวกบการสงเสรมการตลาดการทองเทยว

4.แนวคดเกยวกบพฤตกรรมนกทองเทยว

14

5.แนวคดเกยวกบความสำาคญของวดกบชมชน

6.แนวคดเกยวกบบทบาทและความสำาคญของวดและชมชนทมการเปลยนแปลง

7.แนวคดและทฤษฏทเกยวกบศกยภาพแหลงทองเทยว

8.แนวคดเกยวกบบทบาทของวดกบการทองเทยว

9. แนวคดดานคณคาทางวฒนธรรม

10.แนวคดดานการทองเทยวทางวฒนธรรม

11. บรบทพนท

12.งานวจยทเกยวของ

13.กรอบแนวความคด

1.แนวคดด�นก�รทองเทยว

ในพจนานกรม Webster’s Third New International Dictionary ไดใหความหมายของคำาวา Tourism หรอ การทองเทยว หมายถง การเดนทางเพอสราญใจ การบรหารงานธรกจเกยวกบการทองเทยว สวน Tourist หมายถง นกทองเทยว ผทเดนทางจากอกจดหนงไปยงอกจดหนง เพอใฝหาสขารมณหรอเพอความรทางวฒนธรรมแลวกลบมา ณ จดเรมตน คำาวา การทองเทยว จง“ ”

เปนคำาทมความหมายกวางมไดมความหมายเพยงการเดนทางเพอ

15

การพกผอนหยอนใจหรอเพอความสนกสนานเทานน แตยงหมายถงการเคลอนยายประชากรจากแหงหนงไปยงอกแหงหนง รวมทงการเดนทางภายในประเทศและเดนทางระหวางประเทศ การทองเทยวจงเปนกระบวนการทมความสมพนธตอกน มกจกรรมรวมกน มความสมพนธอนดตอกน ไดรบความร ความสนกสนานเพลดเพลน ในปจจบนการทองเทยวจงเปนธรกจทกวางขวาง ความหมายของการทองเทยวนนอาจสรปไดในเงอนไข 3 ประการ คอ ประการแรก ตองเดนทางจากถนทอยอาศยไปยงทอนชวคราว ประการทสอง ตองเดนทางไปดวยความสมครใจ และประการสดทายเดนทางดวยจดมงหมายใดๆกได ทมใชเพอการประกอบอาชพ หรอหารายได (วรรณา วงษวานช, 2539)

ปจจยของการทองเทยว แบงไดเปน 3 ประเภท ดงน

1) สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction) หมายถง สงทสามารถดงดดหรอโนมนาวใจใหเกดความสนใจปรารถนาทจะไปทองเทยวยงแหลงทองเทยว พนททนกทองเทยวไปเยอนจะตองเปนพนททมสงดงดดใจทางการทองเทยวเปนสำาคญ ในแหลงทองเทยวจะมจดทเปนสงดงดดใจทางการทองเทยวจดหนงหรอหลายจดกได ถามสงดงดดใจทางการทองเทยวหลายจด แหลงทองเทยวนนจะมนกทองเทยวและสนใจนยมเดนทางมาทองเทยวกนมาก สงดงดดใจทางการทองเทยวแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ

(1) สงดงดดใจทางการทองเทยวทธรรมชาตใหมา (Natural Attraction Factors) คอ ความงามตามธรรมชาตทสามารถดงดดใหคนไปเยอนหรอไปเทยวในพนทนน เชน หาดทรายทสวยงาม สภาพปา และชวตสตวปา เปนตน

16

(2) สงดงดดใจทางการทองเทยวทมนษยสรางขน (Historical and Cultural Attraction Factors) เปนสงทมนษยสรางขนแลวสามารถดงดดใจใหมนษยไปเยอนหรอไปทองเทยวยงพนทนน เชน สงกอสรางทเปนสถาปตยกรรม ไดแก วด วง เมองโบราณ เปนตน วถชวตจากการกระทำาของ

(3) คน เชน ตลาดนำา กเปนสงดงดดใจทางการทองเทยวทมนษยทำาใหเกดขนมา รวมทงกจกรรมตางๆ ทคนเราสรางขนมา เชน การแขงกฬา การแสดง การจดเทศกาล เชน งานเทศกาลอาหาร งานเทศกาลผลไม เปนตน

2) สงอำานวยความสะดวก (Facility) หมายถง สงตางๆทรองรบการเดนทางทองเทยวเพอทำาใหการเดนทางทองเทยวเปนไปไดดวยความสะดวกสบายทสำาคญมากทสดคอ เรองทพกแรมไมวาจะเปนทพกในรปแบบโรงแรม รสอรท บงกะโล เกสทเฮาส สงสำาคญอนดบรองลงมา คอ การบรโภคจงตองมรานอาหารบรการสำาหรบนกทองเทยว ตลอดจนขาวสารขอมลเพอการเดนทางไวบรการนกทองเทยว

3) การเขาถงได (Accessibility) หมายถง การไปถงแหลงทองเทยวนนได คอ ตองมการคมนาคมขนสงนกทองเทยวไปยงแหลงทองเทยวนนอยางสะดวก ปจจยในการเลอกสถานททองเทยวของแตละบคคลยอมมความแตกตางกนไปตามความพงพอใจหรอความตองการทจะไดรบจาการไปทองเทยวการทองเทยวจงเปนกระบวนการทางสงคมและเศรษฐกจทมองคประกอบหลก 3 ดาน คอ ทรพยากรแหลงทองเทยว (Tourism Resource) บรการทองเทยว (Tourism Service) และการตลาดการทองเทยว (Tourism Market of Tourist) แตองคประกอบยอยๆทมความสมพนธกน

17

เปนเหตและผลซงกนและกน ความแตกตางของแตละรปแบบการทองเทยวจงอยทความแตกตางในองคประกอบยอยและความสมพนธทเกดขนนนเอง (อรนช ศลปมณพนธ,2547) ทงน การทองเทยวจงเปนปรากฏการณของมนษยทสรางปฏสมพนธเชงบวกกบสภาพแวดลอมทงทเปนธรรมชาตและวฒนธรรมในการเดนทางไปทองเทยวแตละสถานทยอมมจดหมายของการเดนทางไปทองเทยวทตางกน

วตถประสงคกบการทองเทยว

โรบนสน (Robinson) ไดกลาวไววา วตถประสงคในการทองเทยวของบคคลมอย 8 ประการ คอ

1) เพอฟ นฟสขภาพและรางกาย

2) เพอสขภาพอนามย เพอสดอากาศบรสทธ อาบแดด อาบนำาแร

3) เพอเขารวมหรอชมกจกรรมทางกฬา

4) เพอไปชมสงทแปลกใหมในตางประเทศ

5) เพอความรนเรงบนเทงใจ ความสนกสนาน ความสดชน เพอการพกผอน

6) เพอสาเหตสวนตว เชน ไปเยยมญาต ไปพบเพอนใหมหรอเพอหลบหนคนทใกลชดจำาเจ

7) เพอเหตผลทางดานจตใจ ศาสนา

8) เพออาชพและการธรกจ

นกวชาการหลายทานไดใหความหมายของการทองเทยว (Tourism) โดยสรปวา หมายถง การเดนทางออกจากทพกเปนการ

18

ชวคราวเพอพกผอนหยอนใจเยยมญาตหรอวตถประสงคอนใดทไมใชเพอการประกอบอาชพหรอหารายได เพอใหเกดความสนกสนานเพลดเพลนและผอนคลายความเครยด ในยามวางหรอเมอเวลาทตองการจะพกผอนซงอาจเปนการทองเทยวทใหความรและประสบการณจากการเดนทางทองเทยวอกดวย (ไพฑรยและวลาสวงศพงศะบตร, 253; นคมจารมณ, 2536 ; สงศรวงษเวช , 2545 ; ภสวสดสขเสยง, 2545 ) ปจจบนถอไดวาการทองเทยวมบทบาทสำาคญตอการพฒนาประเทศเปนอยางมากโดยเฉพาะกบประเทศทไมมอตสาหกรรมหนกเปนพนฐานทางเศรษฐกจ การทองเทยวนนประกอบดวยธรกจโดยตรงและธรกจทางออมหรอการสนบสนนการบรการนกทองเทยว โดยเฉพาะแกชาวตางชาตถอไดวาเปนสนคาออกทไมสามารถมองเหนดวยตาเปลาได (Invisible Export) เปนการซอขายเงนตราตางประเทศโดยการขายสนคาคอบรการตาง ๆ ซงผลประโยชน จะตกอยในประเทศเพราะกอใหเกดอาชพหลายแขนงนอกจากนการทองเทยวยงเปนการ พกผอนคลายความตงเครยดและไดรบความรความเขาใจวฒนธรรมและยงเปนการนำาทรพยากร ของประเทศมาใชใหเกดประโยชนอยางกวางขวางโดยความสำาคญของการทองเทยว (เสรวงส ไพจตร, 2534 อางถงในสพตรา วชย ประเสรฐกล, 2545) มดงน

การทองเทยวกอใหเกดรายไดโดยนำาเงนตราตางประเทศเขาสประเทศชาตเชนเดยวกบการสงสนคาออกไปขายตางประเทศคอคาใชจายของนกทองเทยว (Tourism Expenditure) ทใชจายเพอซอสนคาและบรการทางการทองเทยวในประเทศไทยซงสามารถ คำานวณรายไดจากนกทองเทยว คอ จำานวนนกทองเทยว x วน พกเฉลย x คาใชจายเฉลย/วน/คน

19

1. การทองเทยวแกปญหาการขาดดลการคาและดลชำาระเงนของประเทศ กลาวคอประเทศไทยเปนประเทศกำาลงพฒนาและประสบปญหาสภาวะการขาดดลการคาและดลชำาระเงนเนองจากประเทศกำาลงพฒนาจะตองพงพงประเทศทพฒนาแลว ในการนำาเขาสนคาทตนเองไมสามารถผลตไดเชนเครองมอเครองจกรและเทคโนโลยตาง ๆ อนเปนปจจยทจำาเปนตอการผลตและพฒนาประเทศ ซงสนคาเหลานมมลคาสงมากเมอเทยบกบมลคาสงออกสนคาทางการเกษตรนอกจากนประเทศกำาลงพฒนายงตองพงสถาบนการเงนระหวางประเทศ เพอกยมเงนมาใชในการพฒนาประเทศ ดงนนรายไดจากการทองเทยวมลคานบแสนลานบาทตอปจงชวยลดดลการคาไดอยางมากเกยวกบคนอนๆทงทางตรงและทางออมไดแกนกทองเทยว ตองจายภาษเมอซอสนคาและบรการและภาษทางออมทจะจายอก เชน คาธรรมเนยมการใชสนามบน คาภาษศลกากรคาธรรมเนยมการประทบตราหนงสอเดนทางและธรกจอนทเกยวกบการทองเทยว เชน ภาษกรมสรรพากร ภาษหนวยราชการสวนทองถน จดเกบคารถบรการตาง ๆ เชนคาธรรมเนยมโรงแรมคาธรรมเนยมใบอนญาตจำาหนายอาหารสราและเครองดมเปนตน

3. การทองเทยวเปนการกระจายรายไดออกไปตามสวนภมภาคของประเทศ เนองจากการทองเทยวประกอบดวยธรกจขนาดเลกจำานวนมากดงนนรายรบจากการทองเทยวจงกระจายออกไปสประชาชนอยางรวดเรวทงระบบเศรษฐกจ

4. การทองเทยวกอใหเกดการจางงานสรางอาชพใหแกประชาชนทงแรงงานทวไป (Unskilled) และแรงงานทมความชำานาญ (Skill)

20

เพราะการทองเทยวเปนอตสาหกรรมทมสดสวนของแรงงานสงกวาเครองจกร (Labour Intensive Industry)

5. การทองเทยวกอใหเกดการหมนเวยนเงนตราอยางกวางขวางชวยกระตนการ ผลตและการลงทนในอตราสงดวยคาทวทางเศรษฐกจ (Economic Multiplier) เปนผลดตอระบบเศรษฐกจอยางยงเพราะนอกจากคาใชจายของนกทองเทยวจะมผลโดยตรงตอผจดการทพกและธรกจตาง ๆ รวมทงสรางงานอาชพอกมากมายแลวผลทางออมจากคาใชจายของนกทองเทยวยงทำาใหรายไดของแรงงานในธรกจทองเทยวตาง ๆ หมนเวยนรบ จายตอไปอกหลายรอบจน–กระทงถงจดสนสดของตวเองยงหมนเวยนไดมากรอบเพยงใดกยงทำาใหมลคาของมนเพมมากขนเพยงนน

6. การทองเทยวเปนอตสาหกรรมทไมมขดจำากด(Limitless Boundary Industry) ไมมปญหาเรองการผลตและไมมการกำาหนดโควตาการจำาหนายกลาวคอการผลตไมขนกบสภาพดนฟาอากาศหรอเครองไมเครองมอโดยเฉพาะเจาะจงเหมอนเชนการผลตในสาขาอนๆ การทองเทยวสามารถเกดขนไดทกเวลาแลวแตความเหมาะสมของแตละประเทศแตละภมภาคของประเทศและขนอยกบความสามารถของรฐบาลแตละประเทศทจะใชกลยทธในการพฒนาและสงเสรมอตสาหกรรมการทองเทยวของตน

ผลกระทบทเกดจากการทองเทยว

21

การทองเทยวสงผลกระทบทงในดานดและดานลบซงผลกระทบดงกลาวของการทองเทยวมดงน (การทองเทยวแหงประเทศไทย, 2540) ผลกระทบในดานบวก

1. มาตรฐานการครองชพดขนอตสาหกรรมการทองเทยวทำาใหมาตรฐานการครองชพของคนในทองถนดขนสบเนองจากการกอใหเกดการกระจายรายไดการกระจายโอกาสการจางงานไปสคนในทองถนมากขนทงทางตรงเชน การจางงานบคลากรของธรกจตาง ๆ ในอตสาหกรรมการทองเทยวคอพนกงานโรงแรมพนกงานขนสงพนกงานบรการนำาเทยว พนกงานบรการใหเชาสนคาและบรการตาง ๆ และทางออมเชนคนสงหนงสอพมพใหกบโรงแรมคนงานทอผาพนกงานเกบคากระแสไฟฟาเกษตรกรผผลตอาหารพนกงานธนาคารฯลฯ

2. ความสะดวกสบายจากการพฒนาสาธารณปโภคและสาธารณปการอน เกดจากการพฒนาแหลงทองเทยวซงเปนผลพลอยไดทสำาคญตอคนในทองถนทสามารถจะไดใชความสะดวกสบายเหลานนพรอม ๆ กบแหลงทองเทยวเชนถนนไฟฟานำาประปาโทรศพทจดตรวจของตำารวจ รถยนต โดยสารฯลฯ

3. การเดนทางทองเทยวชวยลดปญหาการอพยพหลงไหลของประชากรสเมองหลวงซงโดยธรรมชาตของคนทวไปหากสามารถสรางรายไดจากการประกอบอาชพในถนฐานบานเกดของตนกจะไมยายถนฐานและอตสาหกรรมการทองเทยวเปดโอกาสในการประกอบอาชพรายยอยใหกบคนในทองถนซงอาจจะเปนการประกอบอาชพโดย

22

อสระเชนการขายอาหารของทระลกหรอเปนอตสาหกรรมในครวเรอน เชน รานขนมไทยแมกมไลจงหวดเพชรบรเปนตน

4. การนำาทรพยากรทเหลอใชมาแปรรปและการสงเสรมพนฟภมปญญา ชาวบาน เชนการนำาเศษวสดประเภทไมมาใชในการทำาของทระลกหรอการประกอบสงประดษฐเพอใชตกแตงอาคารสถานทและการนำาผลตภณฑพนเมองในทองถนตาง ๆ มาพฒนาและจำาหนายใหเปนสงของทระลก

ผลกระทบดานลบ

1. การบกรกพนทอนรกษ/พนทสาธารณะการพฒนาการทองเทยวทาง ธรรมชาตกอใหเกดการบกรกพนทเขตสงวนและเขตอนรกษรวมไปถงพนทสาธารณะตาง ๆ ของรานอาหารโรงแรมสถานทประกอบการเพอนำาพนทมาเปลยนแปลงสภาพเพอใชประโยชนในการทองเทยว

2. ปญหานำาทงจากการทองเทยวสวนใหญมาจากสถานทพกแรมรองลงมาเปนนำาทงจากรานอาหารและสถานบรการในแหลงทองเทยวบางแหงปลอยนำาทงลงสแหลงนำาใกลเคยงหรอแมกระทงมการตอทอนำาเสยจากหองสขาลงสแหลงนำาสาธารณะโดยตรงโดยไมมการบำาบดเสยกอน

3. ขยะมลฝอยแหลงทองเทยวทกทมปญหาในเรองขยะมลฝอยในระดบแตกตางกนไปทงในเรองการจดเกบทไมทวถงหรอไมมการจดเกบทำาใหมขยะตกคางหรอการทงขยะไมเปนทของนกทองเทยวหรอผประกอบการทไมมจตสำานกในการดแลสงแวดลอม ซงนกทองเทยวชาวไทยมพฤตกรรมทงขยะไมเปนทมากกวานกทองเทยวตางชาต โดยจะสงเกตไดจากการทงเศษภาชนะพลาสตกเชนขวดนำา กลองโฟม

23

ถงขนมขบเคยวตามขางทางหรอแมกระทงในเสนทางเดนเชนเสนทางเดนชมธรรมชาตบรเวณนำาตกหวยแกวและวงบวบาน ในเขตอทยานแหงชาตดอยสเทพทมทงขยะพลาสตกและเศษแกวจากขวดเครองดมตาง ๆ

4. มลภาวะทางเสยงสวนใหญเกดจากการใชยวดยานพาหนะ หรอเกดจากการใชเครองกำาเนดไฟฟาการเลนเครองดนตรของสถานบรการหรอจากเรอโดยสารและกฬาทางนำาเชนเรอยนต

5. ดานเศรษฐกจการเปลยนแปลงอาชพจากชาวไรชาวนามาทำางานดานการทองเทยว จะทำาใหเกดปญหาผลตผลการเกษตรลดลง ในขณะทความตองการเพมขนเนองจากมนกทองเทยวมารวมกนรวมใชราคาสนคาทจำาเปนในชวตประจำาวนเพมขนทำาใหคาครองชพสงขน

6. ดานสงคม

6.1 ความรสกทนกทองเทยวมอภสทธกอใหเกดความรสกตอตาน ทเปนตนเหตของการเปลยนแปลงอปนสยทเคยโอบออมอารมความเปนมตรไมตรตอนกทองเทยว

6.2 เกดปญหาอาชญากรรมเนองจากคาครองชพทสงขน

6.3 นกทองเทยวบางกลมมสวนในการสงเสรมกจกรรมทเปนปญหาของสงคม เชน การบรการทางเพศ การเสพยาเสพตดฯลฯ

2. แนวคดด�นก�รพฒน�แหลงทองเทยว

24

สมชาย สนนเมอง(2540,หนา 19) กลาวถงแนวทางการพฒนาแหลงทองเทยว ซงมปจจยหลกสำาหรบการทองเทยวใหมความยงยนนน จะตองมกระบวนการและองคประกอบหลกทสำาคญประกอบดวย

1) แหลงทองเทยวตองมการพจารณาทงในเรองของโครงสรางพนฐาน ความพรอมของชมชนทองถน ความพรอมในเรองของการบรหารจดการซงหากในปจจบนแหลงทองเทยวไมพรอมกยงไมควรเปดใหผคนเขามาเทยว ซงทำาใหศกยภาพของแหลงทองเทยวยงคงอยตอไป

2) การบรการทางการทองเทยว ในสวนของการบรการทางการทองเทยวสามารถพจารณาได 2 สวน คอ สวนของการกำากบดแลไดแก ภาครฐและสวนของการดำาเนนงานไดแกภาคเอกชน ซงการดำาเนนการของภาคเอกชนในอตสาหกรรมการทองเทยวจะประกอบดวย บรษทนำาเทยว โรงแรม รานขายของทระลกฯลฯ สำาหรบในสวนของการกำากบดแลภาครฐจะมหนาทกำากบดแลตามกฏหมายระเบยบทระบอยในพระราชบญญตตางๆ

3) การตลาดในสวนของการตลาด จำาเปนตองใหความสำาคญในเรองของการจดวางสนคาเพราะการตลาดเปนสวนสำาคญในการชกจงใหผซอ(นกทองเทยว) มาซอสนคา ดงนนในเชงของการตลาดจะตองมการทำาความเขาใจใหชดเจนวามสนคาทางการทองเทยวคออะไร และควรเลอกกลมผซออยางไร

สมพทธ ธระเจน (2540,หนา 19) กลาววาการทองเทยวแหงประเทศไทยเปนหนวยงานทรบผดชอบโดยตรงกบการพฒนาแหลง

25

ทองเทยวภายในประเทศปจจบน ไดกำาหนดขนตอนขอบเขตและรายละเอยดในการวางแนวทางการพฒนาการทองเทยวไว ดงตอไปน

1) สำารวจเบองตน เปนการเขาไปศกษาแหลงทองเทยวเฉพาะประเดนทสำาคญหรอปญหาทเดนชด เปนการรวบรวมขอมลพนฐานอยางกวางๆมงในการทจะแกปญหาเฉพาะหนา หรอการพฒนาขนาดเลกในระยะสนและนำามาวเคราะหเพอใชในการศกษาตอไป

2) การศกษาเบองตน เปนการศกษาผสมผสานในทกสาขา ทงทรพยากรการทองเทยว สภาพเศรษฐกจ สงคม ปจจยพนฐานและสงแวดลอม แตเปนไปในลกษณะกวางโดยสงเขปเพอพจารณาความเปนไปได โอกาส และทศทางของการพฒนาในขณะเดยวกนผลของการศกษากชแนะแนวทางการดำาเนนการและการแกปญหาในระยะสนไวกอนทจะจดทำาแผนหลก

3) การจดทำาแผนหลก เปนการศกษาสาขาตางๆเชนเดยวกบการศกษาเบองตน แตมรายละเอยดมากกวาทสำาคญ คอ การกำาหนดโครงการทควรจะพจารณาตามระยะเวลากอนหลง รวมทงเสนอกลยทธและแนวทางทจะดำาเนนการใหบรรลวตถประสงค

นโยบ�ยของรฐบ�ลด�นก�รทองเทยว

นโยบายดานการทองเทยวถอไดวาเปนสงสำาคญทจะทำาใหการพฒนาการทองเทยวของประเทศสามารถขบเคลอนเปนรปธรรมได ซงการพฒนาการทองเทยวขนอยกบนโยบายของแตละรฐบาลซงตอไปน จะขอกลาวถงนโยบายของรฐบาลดานการทองเทยว ดงน (สำานกงานพฒนา การทองเทยว, 2547, หนา 14-15)

26

1) ดานการพฒนาภาคบรการ ปรบปรงและพฒนาดานปจจยพนฐานอนจำาเปนตอการเพมประสทธภาพ และสงเสรม ความสามารถในการแขงขนของภาคบรการไทยทงดานการผลตและการพฒนาบคลากรภาคบรการ พฒนารปแบบการใหบรการ และการพฒนาเทคโนโลย และโครงการพนฐานใหหนวยงานและองคกรทเกยวของรวมกนพฒนายทธศาสตร เพอใหมการใชศกยภาพภาคบรการอยางเตมท ทงนเพอใหเปนแหลงสรางรายไดเงนตราตางประเทศและรายไดทองถน อาท การทองเทยว การรกษา พยาบาล การสงเสรมสขภาพ การกฬาและนนทนาการเรงรดการพฒนาผประกอบการดานบรการ ใหมความรและทกษะ ทงดานภาษามาตรฐานการบรการและการจดการเพอสรางความเขมแขงและทนตอการเปลยนแปลงของความตกลงระหวางประเทศดานการบรการ

2) ดานการสงเสรมดานการทองเทยว

(1) เรงฟนฟระดบความสมพนธและรวมมอกบประเทศเพอนบานเพอใหไทย เปนประตผานหลกของการทองเทยวในภมภาคทงดานการตลาด การขนสง การลงทนและการบรหารจดการ รวมถงการขจดอปสรรคในการทองเทยว

(2) บรหารการทองเทยวโดยใชกลยทธการตลาดเชงรก โดยสรางกจกรรมทองเทยวระดบภายในประเทศและตางประเทศเชอมโยงกบวสาหกจขนาดกลางขนาดเลก และธรกจชมชนพฒนาคณภาพการบรการทองเทยว และยกระดบประเทศไทยใหเปน

27

ศนยกลางการประชมสมมนา และการแสดงสนคาของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

(3) เรงรด พฒนา บรณะ ฟ นฟมรดก และสนทรพยทางวฒนธรรมทงในเขตเมองและนอกเมอง เพอใหเกดการทองเทยวใหม สรางแหลงจบจายซอสนคาของนกทองเทยวโดยจะสงเสรมบทบาทของเอกชนรวมกบชมชน ในการรกษาแหลงทองเทยวและวถชวตใหอยในสภาพเดมอยางตอเนองดวยความหลากหลายของการทองเทยวรปแบบตาง ๆ ทงการทองเทยวเชงอนรกษ การทองเทยวเพอสขภาพ รวมทงการทองเทยวเชงเกษตรกรรม โดยสงเสรมการพฒนาแหลงทองเทยวแหงใหม และใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการทองเทยวมากขนทงการรปแบบการจดสหกรณการทองเทยว และการพฒนาพนทชมชนเปนแหลงทองเทยวเพมมาตรการอำานวยความสะดวก สรางความปลอดภย และปองกนการเอาเปรยบนกทองเทยว รวมทงเรงรดการแกปญหาความเดอดรอนของนกทองเทยวอยางจรงจง

นโยบ�ยสงเสรมก�รทองเทยวของประเทศไทย

นโยบายการสงเสรมการทองเทยว (การทองเทยวแหงประเทศไทย, อนเทอรเนต, 2549) มดงน

1) สงเสรมใหการทองเทยว เปนเครองมอสำาคญในการแกไขปญหาเศรษฐกจสรางงานใหกบประชาชนและเพมรายไดใหกบประเทศ รวมทงสงเสรมใหการทองเทยวมบทบาทสำาคญ ในการชวยพฒนาคณภาพชวตของประชาชนทวทกภมภาคตามนโยบายรฐบาล

28

2) สงเสรมและพฒนาการดำาเนนงานดานการตลาดเชงรก การเพมตลาดใหมและตลาดเฉพาะกลม เพอเรงดงดดใหนกทองเทยวตางประเทศทมคณภาพเดนทางเขามาทองเทยวในประเทศ และกระตนใหนกทองเทยวชาวไทยทองเทยวภายในประเทศเพมมากขน รวมทงกำาหนดจดขายของประเทศ (Positioning Thailand) ใหมความชดเจน

3) สงเสรมใหเกดความรวมมอกบทกฝายทงระดบในประเทศ และตางประเทศ ในการสงเสรมและพฒนาตลาดทองเทยว ทงนเพอรวมกนขจดอปสรรคทางการทองเทยว และเปนหนทางกาวสการเปนศนยกลางการทองเทยวในภมภาคเอเซย

สรปไดวา การพฒนาการทองเทยว หมายถง การดำาเนนกจกรรมททำาใหการทองเทยวเปนไปในทศทางทดขน รกษาทรพยากรการทองเทยวใหดงดดใจนกทองเทยวและมการพฒนาแหลงทองเทยวในดานโครสรางพนฐาน ความพรอมของชมชน ตลอกจนการบรการการทองเทยวไดแก การจดบรการมคคเทศกนำาชมแหลงทองเทยว บรการรานอาหาร รานของทระลกทเหมาะสม

3.แนวคดเกยวกบก�รสงเสรมก�รตล�ดก�รทองเทยว

ความหมายของการสงเสรมการตลาด

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2545,หนา 275) ไดกลาววาการสงเสรมการตลาด หมายถง เครองมอสำาคญในการตดตอสอสารระหวางผซอและผขายในตลาด เมอกจการไดใชสวนประสมทางการตลาดดานผลตภณฑ ราคาและชองทางการจดจำาหนาย กจำาเปนตองมการบอกกลาวและชแจง เพอชวยใหผซอไดทราบขอมล

29

รายละเอยดตางๆเกยวกบผลตภณฑทนำาเสนอตอตลาด เพอชชวนกระตนความสนใจของลกคาและนำาไปสการตดสนใจซอหรอใชบรการ

ปเตอรและเอลสน กลาววาการสงเสรมการตลาดเปนขอมลทนกการตลาดพฒนาขนเพอใชสอความหมายเกยวกบสนคาและสรางความพงพอใจใหกบผบรโภคทจะซอสนคา

อทซล,วอลคเกอร,และสเตนตน กลาววา การสงเสรมการตลาดเปนองคประกอบหนงของสวนประสมทางการตลาด ซงใชขอมลจงใจและเตอนความทรงจำาเกยวกบตลาดของผลตภณฑและองคกรทจะเสนอขาย โดยมงหวงใหมอทธพลตอความรสกด ความเชอมน หรอพฤตกรรมของผซอ

นงนช ศรธนาอนนต (2538 , หนา 50-52)(อางใน พนตสภา ธรรมประมวล,2553) กลาววาการสงเสรมการตลาดของธรกจการทองเทยว หมายถง การตดตอสอสารระหวางผผลตบรการการทองเทยวกบนกทองเทยว เพอชกจงใจใหเกดการซอบรการอตสาหกรรมการทองเทยวอกทงสรางชอเสยงและคานยมใหกบผผลตบรการการทองเทยวดวย ในการสงเสรมตลาดของธรกจทองเทยวสามารถทำาได 4 รปแบบดงตอไปน

1. การใชพนกงานขาย เปนการสงเสรมการตลาดอตสาหกรรมการทองเทยว ดวยการใชพนกงานขายไปทำาการตดตอกบนกทองเทยว เพอแจงขาวสารเกยวกบการบรการอตสาหกรรมการทองเทยว และใชศลปะการขายโนมนาวชกจงใหลกคาเกดการตดสนใจซอบรการอตสาหกรรมการทองเทยวในทสด

2. การสงเสรมการขาย เปนการสงเสรมตลาดของอตสาหกรรมการทองเทยวดวยกจกรรมตางๆ เพอกระตนและจงใจ

30

ใหเกดการซอขายบรการอตสาหกรรมการทองเทยวระยะสน สามารทำาได 2 ประการ คอ

2.1 จงใจนกทองเทยวในโอกาสตางๆ เชน วนสำาคญของชาตการจดใหมการฉลองตางๆ มการจดเทศกาลพเศษเปนตน เพอเปนตวกระตนใหนกทองเทยวตองการทจะเดนทางและซอบรการอตสาหกรรมการทองเทยว อาจมการลดราคาพเศษหรอมการแจกแถมบรการบางอยางใหแกนกทองเทยว

2.2 การโฆษณา เปนการสงเสรมการตลาดของอตสาหกรรมการทองเทยวดวยสอตางๆหลายรปแบบ เพอกระตนใหคนทพรอมจะเดนทางทองเทยวเกดความรสกทดตอสอทผลตออกไปในเชงโฆษณาและจงใจใหเกดการซอบรการการทองเทยว

2.3 การประชาสมพนธ เปนการสงเสรมการตลาดของอตสาหกรรมการทองเทยวดวยการเผยแพรขาวสาร เพอกระตนใหเกดความสนใจในการซอบรการของอตสาหกรรมการทองเทยว เชน การออกหนงสอแนะนำาบรการอตสาหกรรมการทองเทยวไปยงนกทองเทยว แจกเอกสารเกยวกบการเดนทางทองเทยวใหแกนกทองเทยวหรอพนกงานประชาสมพนธใหบรการขอมลขาวสารเกยวกบการทองเทยว

กลาวโดยสรป เกยวกบการสงเสรมการตลาดการทองเทยวถอวาเปนขนตอนทสำาคญ ทสามารถสรางอทธพลใหกบผบรโภค ในการตดสนใจในการเลอกใชบรการดานการทองเทยวในแหลงทองเทยวนนๆ โดยเลอกการทองเทยวจากลกษณะของการสงเสรมและเผยแพรภาพลกษณ ความสำาคญของแหลงทองเทยวจากกจกรรมท

31

ใหขอมล ชกชวน เรงเรา ใจใหกลมลกคาเปาหมายตดสนใจทจะเลอกเดนทางไปยงสถานทนน

4.แนวคดเกยวกบพฤตกรรมนกทองเทยว

สรชย พศาลบตร และนฤมล สมตนนทน (2526, หนา 38-39) ไดกลาววา พฤตกรรมของมนษยอาจแตกตางกนไปตาม สถานภาพทางสงคมของแตละคน ซงการแสดงออกอาจมเหตผลหลายอยางประกอบกบกลาวคอ สวนหนงมาจากความพอใจสวนตวและอกสวนหนงเพอตองการแสดงสถานภาพของตนเพอใหสงคม ยอมรบและยกยองสำาหรบคนบางคนการเดนทางทองเทยว มเหตผลมาจากความตองการทจะหลกหนภาระกจประจำาวนทซำาซาก นอกจากนกมการเดนทางเพอตอบสนองความอยากรอยากมประสบการณแปลกๆ ใหมๆจากทกลาวมาขางตนแสดงใหเหนวามนษยมพฤตกรรม สญชาตญาณทคลายกนบาง แตกตางกนบาง แตเมอใดกตามทมนษยเรมเดนทางยอมมเหตผลอธบายไดเสมอ เหตผลทใชอธบายพฤตกรรมในการเดนทางของมนษยสรปไดดงน

1. ความสดชนของรางกายและจตใจ การทประเทศไดพฒนาไปอยางรวดเรว มการ เปลยนแปลงระบบเศรษฐกจจากเกษตรกรรมเปนอตสาหกรรม บานเมองเจรญขนพรอมกบววฒนาการ ทางเทคโนโลยใหม ไดสรางความกดดนใหกบประชาชนโดยทวไป สงคมในรปแบบใหมเตมไปดวยความรวดเรว ความกดดน ความเครงเครยด ทำาใหเกดความจำาเปนอยางมากในการทจะหลดพนจากภาวะ ความกดดนตาง ๆ ซงหาไดจากการพกผอนคลายอารมณ ความตงเครยดและหาความสดชน

32

2. เพอสขภาพ แรงจงใจททำาใหคนเดนทางนนบางครงกทำาเพอสขภาพ แสวงหาอากาศบรสทธ แสงแดด ความอบอนหรอไปตามคำาแนะนำาจากแพทย3. เพอเขารวมกจกรรมในดานกฬา สงหนงททำาใหการทองเทยวพฒนาไปไดอยางรวดเรวนนเกดจากกจกรรมทางรางกาย ไดแกการเลนกฬา นกเลนกฬา และผสนใจตดตามการดการแขงขนกฬา ทำาใหเกดการเดนทางนกกฬาจำาเปนจะตองเดนทางไปยงเมองตางๆเพอเลนกฬาตามฤดกาล เกดการเดนทางไปยงทตาง ๆ เพอตดตามดการแขงขน เชน ในเมองไทยกฬาเทนนสกำาลงเปนทนยมเมอมการแขงขนจะมผตดตามไปดการแขงขน เปนตน

4. เพอความตนเตน บางครงเหนอสงอนใด คนเดนทางทองเทยวเพราะตองการความสนกสนานและมกกระทำาไปเพราะมแรงจงใจและเพอสนองความตองการความสนกสนานของ

ตนเอง อาทเชน การอาบแดด การไปทานอาหาร การไปดม การไปฟงดนตร การไปชายทะเล การไปตางจงหวด สงเหลานจะแตกตางกนไปในแตละบคคล ครอบครวและกาลเวลาความสนกสนานนเปนความสขของแตละคน จนมคนกลาววาความสขนนมาจากความเพลดเพลนสนกสนาน ดงนนนกจดรายการทองเทยวตางเลงเหนเรองนมกจะเนนความสนกสนานเพลดเพลนของการไปพกผอนและทองเทยว

5. เพอตอบสนองความสนใจดานประวตศาสตรและวฒนธรรม สงหนงททำาใหคนไปทองเทยว เกดจากความอยากรอยากเหนในสงแปลกใหมดงททราบกนวามนษยปกตทวไปมความอยากรอยาก

33

เหนน ทำาใหมการเดนทางไปยงสถานทตาง ๆ เพอเหนสถานทแปลกใหม ผคน วฒนธรรม ประเพณของ แตละชาตอาท เชนศลปะ สถาปตยกรรม ดนตร วรรณคด ระบำาพนเมอง โบราณสถานทาง ประวตศาสตร อนสาวรยหรอการไปรวมในงานพธหรอเทศกาลประจำาปตางๆของแตละทองถน

6. เพอเสรมสรางความสำาคญระหวางบคคล การเดนทางของแตละคนนนมเหตผลตางกนไป บางคนเดนทางเปนรอยกโลเมตรเพอเยยมญาตหรอกลบไปเยยมถนทเคยศกษา บางคนเดนทางเพราะเบอความจำาเจซำาซากของการดำาเนนชวตประจำาวน บางคนนนเปนนกเดนทางเพราะการเดนทางแตละครงมกจะไดเพอนใหมเพมขนมาเสมอ

7. เพอเขารวมกจกรรมดานศาสนา การเดนทางทองเทยวในบางครงนนมความมงหวงทจะไป ยงดนแดนศกดสทธเพอความเปนสรมงคลและไดกศลแรง อยางเชน ผนบถอศาสนาอสลามทกคนครง

8. เพอการตดตอดานธรกจและดานอาชพมผคนเปนจำานวนมากทเดนทางเพอประกอบธรกจ ไมวาจะเปนธรกจดานการคา ประชม การเมอง การศกษาเปนตน แตการเดนทางเพอวตถประสงค ชนดนนนสวนใหญจะแฝงไปดวยความสนกสนานและเพลดเพลน

Pizam and Mansfield (1999) กลาววาการศกษาสวนใหญแรงจงใจมบทบาทสำาคญในการตดสนพฤตกรรมของนกทองเทยว เนองจากแรงจงใจสงผลตอเวลา สถานท และประเภท การทองเทยวใด ๆ ทผบรโภคจะปฏบตตาม นอกจากน Kim and

34

Chalip (2004) กลาววาพฤตกรรมการทองเทยวถกกระทบโดยปจจยแรงผลกและแรงดง เทา ๆ กบแรงบบบงคบในการทองเทยว ซงแรงบบบงคบสามารถรวมถงปจจย เชน ระยะทาง เงนตรา และความเสยงภย

5.แนวคดเกยวกบคว�มสำ�คญของวดกบชมชน

ผเชยวชาญดานพระพทธศาสนาไดสรปบทบาทวดเปนศนยกลางชมชนไวนาสนใจ แมจะเปนกจกรรมทหลายคนอาจมองวา ธรรมดา ๆ แตหากทำาไดเชอวายอดเยยมทเดยว การทจะใหวดเปน“ ”

ศนยกลางชมชนเชนในอดต จำาเปนตองพฒนาวดทกๆ ดาน โดยเฉพาะการจดกจกรรม เพอประโยชนแกชมชน กจกรรมของวดในการใหบรการแกชมชนดานศาสนาและวฒนธรรม เชน

กจกรรมดานศาสนบรการคอการใหบรการภายในวดซงไดแก กจกรรมในดานการบำารงรกษาวด มแบบแปลนแผนผง รกษาความสะอาด ปลกตนไมรมรน และมบรรยากาศสงบจดการสงแวดลอมใหดเปนทเลอมใสแกผเขาวด กจกรรมดานการปกครอง ทงบรรพชตและคฤหสถทอยในวด เชน การทำาวตรสวดมนต การสมาทานศล การฝกอบรมตางๆ กจกรรมดานใหการศกษา หรอสนบสนนผทอยในวดใหไดรบการศกษาดานพระปรยตธรรม การปฏบตธรรม ตลอดจนถงวชาการเทคโนโลยใหมๆ เพอความร กจกรรมดานสาธารณบรการในวด การจดสถานทฝกสมาธวปสสนา ทพกอาคนตกะ เมร ทเกบพสดภณฑ ศนยอบรมศลธรรม หรอโรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตย

กจกรรมดานชมชนบรการ การจดใหมธรรมศาลา เปดบรการทกวนพระและวนอาทตย ใหประชาชนไดฟงธรรม ปฏบตสมาธวปสสนาใหคำาปรกษาแกผมทกข จดอปสมบทหรอบรรพชาสามเณรใน

35

ภาคฤดรอนหรอเทศกาลเขาพรรษา ตงศนยอบรมศลธรรมและจรยธรรมแกเยาวชนทวไป จดฌาปนกจสงเคราะหชวยเหลอผมรายไดนอย สำาหรบกจกรรมทจะเปนประโยชนตอชมชนในชนบท ไดแกกจกรรมทชวยแกปญหาของชนบท ความยากจน ความเจบไข วดชวยไดโดยจดกจกรรมดานการศกษาสงเสรมวชาชพการสนบสนนตงสหกรณตางๆ จดสาธารณสขมลฐาน อบรมจตใจใหมคณธรรม ใหวดเปนแหลงกระจายขาวใหความรใหมๆ แกชมชนและเปนผชวยในการตดสนใจ เปนทปรกษากจกรรมตางๆ

กจกรรมของวดจะเปนทเลอมใสศรทธาของพทธศาสนกชน ดานการประสานงานกบหนวยราชการ เพอการพฒนาชมชน ไดแก การใหความรวมมอกบทางราชการ ในการเผยแพรความรทางกฎหมายเบองตน ไกลเกลยขอพพาทหรอขอขดแยงระหวางชาวบานรอบๆวด ใหคำาปรกษาและแนะนำา การทำางานของกลมอาสาสมครในหมบาน เชน กลมหนมสาว กลมแมบาน จดใหวดเปนสถานทประชมและอบรมทางวชาชพ พรอมทงจดอปกรณอำานวยความสะดวกให กจกรรมดานการจดสวสดการ การควบคมดแลและรกษาศาสนสมบต ศาสนบคคล ไดแก การจดหาแหลงนำาดมใชในบรเวณวด บรการใหสะอาดแกประชาชนผมาตดตอหรอใหบรการตางๆ ของวด ใหมการศกษาอบรมเกยวกบความรพนฐานทางพระธรรมวนย กจกรรมดานการอนรกษและการเผยแพรศาสนาและวฒนธรรม ไดแก จดศาสนพธใหประหยดและเรยบงาย ดแลอนรกษและเผยแพรพทธศลป จตรกรรม ประตมากรรม ตลอดจนโบราณวตถทเกยวกบพระพทธศาสนา จดใหมนทรรศการขนในวดเทาทโอกาสจะอำานวย

36

กจกรรมดานการบรหารกจการจากพระศาสนาภายในวด ไดแก การจดทำาแผนผงแยกอาคารเสนาสนะ สงกอสรางภายในวดเปนเขต เชน เขตพทธาวาส สงฆาวาส และเขตสาธารณะสงเคราะห การประชมพระภกษสามเณรในวด เพอชแจงนโยบาย คำาสง ตลอดจนความเคลอนไหวใหมๆ ของมหาเถรสมาคมและสำานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตเปนประจำา

กจกรรมดานศาสนศกษาเพอประชาชน ไดแก การจดหนวยพทธมามกะผเยาวขนในวด การเปดสอนธรรมศกษาแกประชาชนและเยาวชนผสนใจ กจกรรมดานสาธารณสงเคราะห ไดแก การรวมมอกบหนวยราชการในการจดตงศนยสาธารณสข สถานอนามย หรอสหกรณยา เพอรกษาโรคภยไขเจบแกประชาชนรวมมอกบทางราชการ ในการแนะนำาใหประชาชนมความรทางโภชนาการ รกษาสขภาพอนามยการปองกนรกษาโรค กจกรรมดานการเผยแพรศาสนธรรม ไดแก การจดใหมการเผยแพรธรรมะทางสอมวลชน เชน วทย โทรทศน สอสงพมพ จดใหพระภกษและสามเณรออกเยยมและเผยแผธรรมะใหแกประชาชนตามหมบาน

การพฒนาวดใหเปนศนยกลางชมชน จำาเปนตองอาศยความรวมมอทงทางคณะสงฆ รฐบาล เรยกวา ฝายรฐ ฝายวด และชมชน หรอฝายประชาชน ดวยความตระหนกถงความสำาคญในการทำาใหวดเปนศนยกลางชมชน สำานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จงไดขบเคลอนเรองนตามนโยบายรฐบาลและคณะสงฆอยางจรงจง โดยเรวๆ นจะเปดตวโครงการ ณ วดทงบอแปน อำาเภอหางฉตร จงหวดลำาปาง มงสเปาหมาย คอ ทำาวดใหเปนศนยกลางชมชนอยางตอเนองและ

37

ยงยน(ปราณสวร อาวอรามรศม/กองพทธสารนเทศ/สำานกงานพระพทธศาสนแหงชาต, 2557)

วดเปนศนยกลางทรวมจตใจของประชาชน สวนพระสงฆ ซงเปนตวแทนของวด ในบทบาทเหลานกกลายเปนผนำาจตใจของประชาชน เปนศนยรวมแหงความเคารพ เชอถอและรวมมอ โดยนยน วดกกลายเปนหลกประกนความมนคงของประเทศชาต ในฐานะวดเปนทยดเหนยวของประชาชนใหมความสามคค และใหรวมตวกนเขาเปนหนวยหนงๆได ซงวดเปนทพำานกของพระสงฆวดมความสำาคญและความผกพนกบวถชวตของคนไทยมาตงแตสมยโบราณกาล วดมความสำาคญคอเปนสถานทประกอบพธกรรม และเปนศนยรวมของคนในชมชน วดแตละแหงถกสรางขนอยางงดงามตามศลปะและสถาปตยกรรมในแตละสมย วดจงเปนโบราณสถานทสำาคญแสดงถงประวตศาสตรในยคนนๆ จากอดตสปจจบนความสำาคญของวดไดมการเปลยนแปลงไปตามยคสมย ในอดตวดจะถกสรางในสถานทไมหางไกลจากชมชน ความสำาคญของวดคอเปนสถานทฟงเทศนฟงธรรม ชาวบานตองไปทำาบญทวดทกวนพระ ถามการประชมหารอกนจะใชวดเปนสถานทประชมวดในสมยกอนเปรยบเสมอนโรงเรยน พระสงฆทวดเปนผสอนเดกใหรเกยวกบการดำาเนนชวตควบคไปกบการเรยนทางธรรมะ การจดงานบญงานกศลกมกจะจดกนทวด เมอมการทะเลาะววาทกมกไปตกลงไกลเกลยกนทวดแมกระทงเมอตายกนำาศพไปทำาพธและเผากนทวด ชวตคนไทยสมยกอนจงผกพนกบวดตงแตเกดจนกระทงตายเลยทเดยว(แสง จนทรงาม,2530)

6.แนวคดเกยวกบบทบ�ทและคว�มสำ�คญของวดและชมชนทมก�รเปลยนแปลง

38

อศณา แสงคะนอง (2539) ไดสรปเกยวกบการเปลยนแปลงบทบาทของวดทมตอสงคมไทยในปจจบน ไดแก ความเจรญตามแบบตะวนตก ทำาใหเกดมสถาบนใหมๆ เขามารบบทบาทเดมทเคยเปนวดไป เชน โรงเรยน โรงพยาบาล โรงมหรสพตางๆ การทบานกบวดถกแยกจากกนเปนเพราะวดไมไดใหสาธารณประโยชนททนสมยไดเหมอนกบทสถาบนทางสงคมทเกดขนใหมโดยรฐให ดงนน อาจสรปเปนอกสาเหตหนงไดวา การทวดบางแหงไมปรบตวใหเขากบความเปลยนแปลงของสงคมใหเหมาะสม จนทำาใหคนในชมชนมองวาวดเปนสญลกษณของความเกาแกโบราณเกนไปทจะเขาใจปญหาสงคมในปจจบนไดอยางถองแทและใหคำาแนะนำาใดๆ ได เหมอนอยางทเปนในอดต และการทพระสงฆบางรปประพฤตตนยอหยอนในพระธรรมวนย ประกอบกบการเขาใจธรรมะ ในทางพระพทธศาสนาของพทธศาสนกชนสวนใหญเปนแตผวเผน เหลานมสวนททำาใหคนไทยออนไหวไปกบความเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนในสงคม จนทำาใหพฤตกรรมทดงามทางศาสนาหลายๆอยาง เปลยนไปการทบทบาทของวดไดเปลยนแปลงไปจากอดตกลาวคอวดโดยทวไปไมไดเปนศนยกลางของชมชนหนงๆเหมอนดงเดม ทงนไดกลาวสรปสาเหตไวแลวขางตนซงจากสาเหตดงกลาวนนทำาใหไดสรปประเภทของวดท ปรากฎในสงคมไทยทกวนน ได 3 ประเภทคอ

1. วดทมงพฒนาถาวรวตถใหมความโออา หรหรา มสงกอสรางราคาแพงและมความใหญโต

2. วดทมงพฒนาคณภาพชวตและสงคม

3. วดทมงการปฎบต เชน เนนวปสสนาธระ เนนสรางความสงบในจตใจใหกบผเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาอยางแทจรง

39

7.แนวคดและทฤษฏทเกยวกบศกยภ�พแหลงทองเทยว7.1 ความหมายของศกยภาพแหลงทองเทยว

ววฒนชย บญยภกด (2529: 40 - 42) ไดใหคำาจำากดความคำาวา ศกยภาพ หมายถงความสามารถหรอความพรอมในตวเองของสงหนงสงใด ทจะเอออำานวยตอการพฒนาการปรบปรงการจดการ หรอการเขาทำาใหเกดการเปลยนแปลงใด ๆ ขน ฉะนนแหลงทองเทยวแตละแหงจงมศกยภาพหรอความสำาคญของตวเองแตกตางกนออกไป การพจารณาศกยภาพของแหลงทองเทยวในพนทตางๆ จำาเปนตองพจารณา ถงความพรอมของแหลงทองเทยววาสมควรปรบปรงหรอพฒนาแหลงทองเทยวใดกอนในลำาดบแรก

บารโทและมารตน(Bartol and Martin,1973 PP 121-123) )(อางองใน สภาภรณ หาญทอง, 2543 หนา 40 อางตาม ชลธน อยคง 2552 หนา 17) กลาววาศกยภาพหรอขดความสามารถหมายถงอตราความสามารถในการผลตทมากทสดจากการทำางาน ตวอยางเชนศกยภาพของโรงภาพยนตสามารถวดไดจากปรมาณผชม ทสามารถเขาชมภาพยนตไดมากทสดในรอบๆหนงถาเปนเครองบนกจะดจากปรมาณผโดยสาร/และหรอสนคาทสามารถขนสงไดมากทสดในเทยวๆหนงสวนในกรณโรงงานผลตรถยนตอาจวดไดจากปรมาณรถยนตสงสดทสามารถผลตไดในปหนง

7.2 ศกยภาพในการรองรบ

40

ศกยภาพในการรองรบ หมายถง จำานวนกจกรรมการทองเทยว ทแหลงทองเทยวสามารถรองรบไดโดยจำานวนหรอปรมาณการทองเทยวหมายถง ปรมาณนกทองเทยว อาคารสงกอสราง ปจจยพนฐานการผลต บรการตางๆซงมจำานวนเหมาะสมและสอดคลอง กลมกลนกบสงแวดลอมในแหลงทองเทยวดงนน เพอใหทรพยากรการทองเทยวในแหลงทองเทยวไมถกทำาลายจงตองจำากดปรมาณนกทองเทยว กจกรรมการทองเทยวและสงกอสรางซงอำานวยความสะดวกในการทองเทยวใหสอดคลองกบสงคม วฒนธรรม และสงแวดลอมในแหลงทองเทยว(Goeldner,Ritchie and Mcintosh, 2000, หนา 722)

8.แนวคดเกยวกบบทบ�ทของวดกบก�รทองเทยว

บทบ�ทของวดทเออตอก�รเปนแหลงทองเทยว

นกทองเทยวทเดนทางไปเทยวยงสถานทตางๆ มกจะมวตถประสงคหรอมสงทดงดดใจตางๆ กนไปบางกตองการเดนทางไปยงทใดทหนงเพอชนชมธรรมชาต ความงาม ตากอากาศแตสงหนงทมพลงดงดดใหผคนจำานวนมากเดนทางไป กคอ การเดนทางไปยงสถานทสำาคญทางศาสนาของตน วดนนดำารงตำาแหนงสถานทสำาคญสำาหรบนกทองเทยวมาชานานเปนสงดงดดใจทมอทธพลสงและจะมตอไปไมมวนสนสด ซงบทบาทของวดทเออตอการเปนแหลงทองเทยวนน คอ

1. สภาพของวดทมสถปเจดย วหาร อโบสถ องคพระพทธรปและสงตางๆ อนประกอบรวมกนเปนวดอยในสภาพทเหมาะสม วดทมบรเวณสะอาดสะอาน ตวอาคารสงางามไมอยในสภาพทชำารด

41

ทรดโทรม พระสงฆปฏบตตนสมควรแกกจของสงฆ สำารวม และสามารถใหความรทถกตองเหมาะสมแกผไปเยอนฯลฯ สงเหลานเปนสงทวดใหและสรางความประทบใจแกนกทองเทยวไดโดยปกตวสย

2. วดเปนทรวบรวมศลปกรรมอนเปนผลงานของชางสกลตางๆ เปนผลงานทไดรบการสรางสรรคขนมาดวยจตใจศรทธา จงมกเปนศลปกรรมชนยอดวดจงเปนแหลงทจะใหนกเรยน นกศกษาและคนทวไปไดเขาไปศกษาหาความร ชนชมผลงานอนเปนภมปญญาของบรรพบรษ และยงมบทบาทสำาคญในการเปนศนยกลางรวบรวม เกบรกษาและดแลศลปวตถเหลานน ใหอยในสภาพทดศลปวตถเหลานนมไดเปนแตเพยงวตถเกาแกทงดงามดวยศลปะเทานน แตยงมคณคาของความเปนอจฉรยะของบรรพบรษ ทสะทอนใหเหนไดเปนรปธรรมในรปของศลปกรรมแบบตางๆ อนเปรยบเหมอนสะพานเชอมสายใยของอดตกบปจจบนไมใหขาดออกจากกน

3. การทวดเปนสถานทๆ มบรเวณมอาคารสถานทกวางขวางมขาวของเครองใชมากมาย วดจงอยในฐานะทจะเปนทพงพงแกนกทองเทยวบางกลมได โดยเฉพาะคนทมรายไดนอยใหไดมโอกาสเดนทางทองเทยวไดมากขน นบเปนหนทางหนงทจะชวยเสรมสรางคณภาพชวตใหแกประชาชนทดอยโอกาสทางเศรษฐกจใหสามารถเดนทางทองเทยวเปดหเปดตามากขน ในอดตนน กจการทพกแรมกถอกำาเนดมาจากการทศาสนสถานใหทพกแกผเดนทางไปจารกบญมหลกฐานปรากฏ

42

วาในเสนทางทมนกทองเทยวเดนทางไปแสวงบญในประเทศอนเดย หรอในบรเวณทตกอยภายใตการปกครองของอาณาจกรโรมน วดหรอโบสถมบทบาทในการใหทพกแกศาสนกชน บางแหงกเปดใหพกฟร บางแหงกเรยกเกบเงนเพอเอาไปบำารงวด ซงถอไดวานนคอตอนกำาเนดของการประกอบกจการทพกแรม (พระสมหอนรกษ ธรสกโก (ชางเมอง),2554)

คว�มสำ�คญของก�รทองเทยวทเออประโยชนแกวด

วดยงประโยชนนานาประการ โดยเฉพาะในดานการเปนแหลงดงดดใจสำาคญ การทองเทยวกมสวนกอประโยชนในดานการสรางความมนคงใหแกวดไมนอยเชนกน ดงน

1. การทองเทยวเปนทมาของรายไดเงนรายไดนเมอไหลเขาสกระแสเศรษฐกจ กเกดการหมนกระจายเมอมนกทองเทยวเดนทางไปเยยมชมวด วดกจะไดรบประโยชนในรปแบบของรายไดจากการประกอบธรกจตางๆ ทงทางตรงและทางออม เชน รายไดจากการใหเชาพระ การขายดอกไมธปเทยนเครองสกการบชา การเกบคาทจอดรถ เงนรายไดจากการบรจาคทรพยสนและสงของ การทอดกฐน การทำาบญในโอกาสพเศษ วดจงมรายไดทงทเปนตวเงน สงของ ทรพยสน เครองใช และอนๆ

2. วดทมนกทองเทยวเดนทางไปเยยมชมเปนจำานวนมาก กยอมจะกระตนใหเกดธรกจตางๆเปนชองทางใหคนในทองถนมโอกาสไดรบการวาจางงาน หรอมอาชพใหมๆ มรายไดเพอการยงชพ คนเหลานเมอมฐานะทาง

43

เศรษฐกจดขนกยอมจะเขารวมกจกรรมทางศาสนา เมอถงเวลาและมโอกาส เชน การทำาบญตกบาตรในวนสำาคญทางศาสนา เทศกาลสำาคญ และสงเหลานถอเปนกจกรรมทางวฒนธรรม และยงชวยทำานบำารงพระพทธศาสนาใหดำารงคงอยสบทอดไดอกทางหนง

3. นกทองเทยวบางคนอาจเปนนกเขยน นกขาว เมอไปเทยวตามวดวาอาราม ไดพบเหนสงด เกดความประทบใจ สงบกพรองเกดความคบของใจ กจะกลบไปเขยนขาว บทความ สารคดเผยแพรใหประชาชนหรอหนวยงานทเกยวของไดรบทราบ กจะเปนหนทางเรยกรองใหมการแกไขปญหาไดทนทวงท โดยเฉพาะการเรยกรองใหหนวยราชการเขาไปดแลปฏสงขรณใหอยในสภาพทเหมาะสม ในบางกรณการถายภาพศลปวตถและสถานทไวอาจกลายเปนหลกฐานสำาคญทางโบราณคดและประวตศาสตร

4. การทนกทองเทยวไดมโอกาสเดนทางไปพบเหนศลปกรรมของวดตางๆ จะเปนเครองยนยนวาคนไทยนนมความเจรญรงเรองมาแตอดต โดยมศลปกรรมตามวดเปนหลกฐานทางวตถทสำาคญ และเปนสงทจะกระตนใหมความตนตวทจะอนรกษพฒนาใหอยในสภาพทเหมาะสม หากมการกระทำาใดๆ ทไมถกไมควร กจะมคนคอยเปนหเปนตาดแลรวมทงการตอส ตอตานขดขวางการทำาลายศลปวตถอนเปนสมบตสวนรวมของคนทงชาต

5. การทนกทองเทยวไดมโอกาสพบเหนความวจตรตระการตา ความโออาสงางามของศาสนสถานไดพบเหนจรยาวตรอนงดงามของพระสงฆกอาจเกดความเลอมใสศรทธา สนใจในการ

44

ศกษาเกยวกบประวตความเปนมาทางพระพทธศาสนา หรอมความตงใจในการทจะทะนบำารงพระพทธศาสนาใหยงยนสบตอไป (พระสมหอนรกษ ธรสกโก (ชางเมอง),2554)

ปญห�ของก�รพฒน�วดเปนแหลงทองเทยว

วดเปนศาสนสถานทสำาคญคกบสงคมไทยมาชานาน เปนแหลงทองเทยวทนาสนใจ เพราะวดบางวดมประวตความเปนมาทสำาคญ ประกอบกบมสงกอสรางทมคณคาทางศลปะหรอเปนโบราณวตถสถาน ตลอดจนเปนแหลงอำานวยประโยชนแกการประกอบพธกรรมทางศาสนา ทำาใหสามารถดงดดนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศใหเขาไปเยอน จงกอใหเกดธรกจเพอการบรการตางๆ สำาหรบนกทองเทยวขนในพนทของวดหรอพนทใกลเคยงเชนทจอดรถ รานอาหารและเครองดม รานขายสนคาของทระลก รานขายดอกไมธปเทยน เปนตน จากการทวดไดเพมพนบทบาทมากขน ทำาใหเกดปญหาดานตางๆ ซงหากจะพจารณาโดยสงเขปกสามารถแบงไดหลายประเดน ดงน

1. ปญหาดานกายภาพ คอ วดบางวดไมมการแบงเขตพทธาวาสและสงฆาวาสไวอยางชดเจน ทำาใหเกดการใชประโยชนทดนภายในวดอยางไมเหมาะสม เชน สรางสถานบรการแกผมาเยอนรกหรอเขาไปใกลชดเกนไปในเขตพทธาวาส ทำาลายความสงางามของสงกอสรางอนมคณคาในเขตพทธาวาส บางกสรางสถานบรการบกรกเขาไปในเขตสงฆาวาสซงเปนสวนทพำานกของพระภกษสงฆ กยอมจะเปนการรบกวนการปฏบต

45

ธรรมของสมณเพศการมสงปลกสรางภายในบรเวณวดกมกจะมไดวางผงแมบทเตมรปแบบไวกอน จะสรางขนตางกาลตางสมยตามกำาลงศรทธาหรอทนทไดรบ ทำาใหเกดปญหาการวางตำาแหนงอาคารยอยหรอสงกอสรางทเกดขนภายหลงไปทำาลายหรอบดบงความสงางามของอาคารหลก คอ พระวหาร พระอโบสถและพระเจดย บางกไปทำาลายคตนยมดงเดม เชน เดมเปนพนทเวนวางเปนลานทรายตามคตนยมเดมเปรยบเสมอนหวงมหาสมทร มพระเจดยเปนเขาพระสเมร และมอาคารสำาคญอนๆ เปนทวปทงหา พรอมทงใชประโยชนลานทรายนนเพอกจประเพณพนบาน เชน ประเพณกอพระเจดยทราย เปนตน กเกดสงปลกสรางขนใหมหรอปอฐปดลานทรายโดยความรเทาไมถงการณรวมทงปญหาความไมเหมาะสมของขนาดสดสวนอาคารตางๆ เชน สรางกฏขนาดใหญประชดกบพระอโบสถ สรางถงเกบนำาสงพอๆกบพระเจดยและหอระฆงทำาสงกอสรางใหมๆไปขมความสงางามและทำาลายบรรยากาศนาเคารพศรทธาในสงกอสรางเดม นอกจากนรปแบบสถาปตยกรรมและสสนของสงกอสรางใหมกไมสอดคลองกลมกลนกบสงกอสรางเดม มกจะโดดเดน ขนาดใหญโตเกนประโยชนใชสอย กบทงสสนฉดฉาน ใหความรสกขดแยง ทำาใหเปนการทำาลายคณคาทางศลปะของโบราณวตถสถานของวดทมอยเดมโดยสนเชง

2. ปญหาดานภมทศน คอ การจดแตงภมทศนภายในบรเวณวดมกไมคอยไดรบความสนใจกน ดวยมองขามวาเปนปญหาเลกนอย การปลอยปะละเลย

46

ใหเกดสงกอสรางขนใหมตามยถากรรม โดยไมมการวางแผนแมบทรวมของวดไว ทำาใหภมทศนเสยไปอยางนาเสยดายมมมองทจะไดชนชมถงความสงางามของวดไมมการจดสวนไมดอกไมประดบหรอปลกไมยนตนเสรมรมเงากกระทำาไปตามความคดสวนบคคล ไมไดมองภาพรวมหรอหารอผรในการคดเลอกพนธไมทเหมาะสมกอน ทำาใหเกดปญหามตนไมใหญรปทรงขดตาปลกตดกบสงกอสรางสำาคญ บดบงมมมองไป เชน ปลกไมใบใหญหนาทบบดบงองคเจดยแทนทจะปลกไมใบโปรงซงมองดเหมาะสมกวา รวมทงการละเลยดแลรกษาไมดอกไมประดบการจดทางเดนเทาใหเหมาะสมกบประโยชนใชสอยนอกจากน การจดสรางสงอำานวยความสะดวกเพมเตมภายในบรเวณวด เชน ปายชอวด ปายชทาง โคมไฟ ถงขยะ ลานจอดรถ และหองสขา หรอแมกระทงการสรางฌาปนสถานขนในบรเวณวด กควรจะคำานงถงรปแบบใหเสรมแตงภมทศนของบรเวณวดใหสวยงามยงขนไมใชสรางขนมาแลวกลบกลายเปนสงทำาลายภมทศนในสวนรวม

3. ปญหาการใชประโยชนทดนขางเคยง คอ ปญหานมกจะเกดขนกบวดซงตงอยในยานชมชนหรอในตวเมอง เพราะจะเกดการใชประโยชนทดนขางเคยงเปนทพกอาศยและประกอบการคาขาย มการปลกสรางอาคารพาณชยเปนตกแถวสงๆ โอบลอมบรเวณวดทำาใหสญเสยทศนยภาพทดไป บางวดกตดทดนรมถนนใหเชาสรางเปนอาคารพาณชย แลวเหลอชองทางเลกๆ เปดเขาสตวบรเวณวดเทานน ทำาใหบรรยากาศทสงบและรมเยนของศาสนสถานทควรแกการเคารพศรทธาเสอมไป นอกจากนการประกอบกจกรรมตางๆ จากกจการในชมชน

47

ใกลเคยง เชน ตลาดยานการคา กจะเกดปญหาหาบเร แผงลอย รานขายของ ทจอดรถสาธารณตลอดจนมลภาวะจากความคบคงของการจราจร ทปราศจากการควบคมใหเปนระเบยบเรยบรอย รกลำาไปกระทบตอพนทวดโดยตรง

4. ปญหาในดานสงคมและเศรษฐกจของวด คอ ในสภาพสงคมและเศรษฐกจปจจบน วดไดเปลยนแปลงบทบาทจากการใหบรการเฉพาะดานศาสนาอยางเดยว วดบางวดจงกลายเปนศนยกลางของชมชนอกลกษณะหนง มผเขาไปใชบรการนอกเหนอจากการไปทำาบญฟงเทศน เชน นกเรยนนกศกษาเขาไปใชเปนสถานศกษานกทองเทยวเขาไปใชเปนสถานททองเทยว ทำาใหเกดบรการใหมๆ ขน เชน ทจอดรถของยวดยานทพานกทองเทยวมา รานคา ขายอาหาร เครองดม รานสนคาทระลก ศาลาทนงพก และหองสขาตลอด จนบางครงกมการใหบรการดานทพกแรมแกนกทองเทยวในหนาเทศกาลงานบญตางๆ เชนงานสงกรานต งานแหเทยนพรรษา และงานลอยกระทง สงเหลานสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงของสภาพสงคมและเศรษฐกจภายในวด ทำาใหเกดความพลกพลานของผคน ขาดความเปนสดสวนเกดความจำาเปนในคาใชจายทงการทะนบำารงซอมแซมวด คานำา คาไฟ คาจางพนกงานดแลรกษาความสะอาดหรอทำาหนาทอนๆ ปกตวดอาจจะไดรบเงนอดหนนจากกรมศาสนาจำานวนหนง ซงนอยมากเมอเปรยบเทยบกบการใหบรการใหมๆ ทเกดขน วดจงจำาเปนตองจดหาผลประโยชนจากการขอรบบรจาค จดทำาวตถมงคลใหเชา เรยกคาตอบแทนจากการใชประโยชนทดนของวด เชน การตงรานอาหารเครองดม รานขายของทระลก คาบรการหองสขาและคา

48

บรการทจอดรถ เปนตน การดำาเนนการเหลานหากไมมการจดระเบยบในการดแลใหเหมาะสมรดกม ยงผควบคมดแลวดอยในสมณเพศกยอมบรหารงานไดไมทวถง ปลอยใหเอกชนรบไปดำาเนนการแทนกมกเกดการมงเอาเฉพาะผลประโยชนเปนหลก ทำาใหเกดสภาพทไมเหมาะสมขนในบรเวณศาสนสถานผลกระทบเหลานจงเปนปญหาตอสภาพสงคมและเศรษฐกจของวดในทสด( อางในพระสมหอนรกษ ธรสกโก (ชางเมอง),2554)

9. แนวคดท�งด�นคณค�คว�มสำ�คญท�งวฒนธรรม

กฎบตรเบอรรา(Berra Charter)ไดกลาวถงคณคาความสำาคญทางวฒนธรรมไว 4 ดานคอ

1. คณคาดานประวตศาสตร กลาวถงความเปนมาของแหลงทองเทยว เนอเรองของแหลงทองเทยว

2. คณคาดานสนทรยศาสตร กลาวถงความงดงามของแหลงทองเทยว ความจรรโลงใจ

3. คณคาดานวทยาศาสตร4. คณคาดานสงคม กลาวถง วฒนธรรมบางอยางททำาใหคนใชใน

การยดเหนยวกนทางสงคม

Principles For The Conservation Of heritage site in China กลาวถงคณคาความสำาคญทางวฒนธรรมไว 3 ดานคอ

1. คณคาดานประวตศาสตร

49

2. คณคาดานสนทรยศาสตร3. คณคาดานวทยาศาสตร

วลเลยม ไลป (Lipe ,1984) และชารลส แมกกมซ (McGimsey,1984)ไดกลาวถงคณคาความสำาคญทางวฒนธรรมไว 4 ดานคอ

1.คณคาเชงสญลกษณ

2.คณคาเชงวชาการ

3.คณคาดานสนทรยศาสตร

4.คณคาเชงเศรษฐกจ

ธนค เลศชาญฤทธ, (2554) ไดสรปเกยวกบคณคาทางวฒนธรรมประกอบไปดวย 2 สวนคอ

1. คณคาทางวฒนธรรมประกอบไปดวย

-คณคาเชงอตลกษณ คอ สงทไมเหมอนใคร มความโดดเดน

-คณคาเชงศลปะหรอเทคนค คอ วธการสราง วธการทำา

-คณคาเชงจำานวนทหายาก คอ หาไดในพนททมจำานวนนอย

2.คณคาดานสงคมและเศรษฐกจรวมสมยประกอบไปดวย

-คณคาเชงเศรษฐกจ คอ เกดการกระจายรายได เกดการทองเทยว

-คณคาเชงหนาทใชสอย คอ วดในปจจบนมบทบาทหนาททเปลยนแปลงไปทำาใหเกดหนาททเพมขนในเรองของการใชสอย

-คณคาเชงการศกษา

50

-คณคาเชงสงคม

-คณคาเชงการเมอง

ประกอบศร ภกดพนจ , 2556 กลาวถงคณคาความสำาคญทางวฒนธรรมไววา

1. คณคาดานความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะตว

2. คณคาดานประวตศาสตร วถชวต

3. คณคาดานสงแวดลอมและระบบนเวศ

4. คณคาดานการศกษา

5. คณคาดานลกษณะดานสถาปตยกรรมทปรากฏ

6. คณคาดานสนทรยศาสตรหรอความงาม

7. คณคาดานการใชสอยรวมสมย

10. แนวคดเกยวกบก�รทองเทยวท�งวฒนธรรม

วาเรน สมท (Valene Smith)(อางใน ศร ฮามสโพธ, ๒๕๓๙ : ๖๕-๖๖) ไดใหความหมายการทองเทยวประเภทตาง ๆ ไวดงน

การทองเทยวเพอวฒนธรรม (Cultural Tourism) คอ การทองเทยวเพอสมผสและเขารวมการใชวถชวต แบบดงเดมเกา ๆ ของทองถน เพอใหเกดความเขาใจถงประวตความเปนมาและการดำาเนนชวตทแตกตางจากวฒนธรรมของตน

การทองเทยวเพอชาตพนธ ( Ethnic Tourism ) คอ การทองเทยวเพอการสงเกต การแสดงออกทางวฒนธรรมและแบบแผน

51

การใชชวตประจำาวนของชนตางสงคม ตางเผาพนธ รวมทงการเดนทางไปเยยมเยอนบานเกดเมองนอน

การทองเทยวเพอประวตศาสตร ( Historical Tourism ) คอ การทองเทยวเพอชมพพธภณฑสถานโบราณวตถ โบราณสถาน ทเนนความรงเรองในอดต

ชาญวทย เกษตรศร (๒๕๔๐ : ๑-๑๐) ไดใหแนวคดเกยวกบการทองเทยวทางวฒนธรรมไววา เปนวธการศกษาประวตศาสตรและวฒนธรรมผานการเดนทางทองเทยว เปนการทองเทยวทเนนการพฒนาดานภมปญญา สรางสรรค เคารพตอสงแวดลอม วฒนธรรม ศกดศรและวถชวตผคน หรอสามารถกลาวไดอกนยหนงวา การทองเทยวทางวฒนธรรม คอ การทองเทยวเพอการเรยนรผอนและยอนกลบมามองตนเอง อยางเขาใจความเกยวพนของสงตาง ๆ ในโลกทมความเกยวโยงพงพา ไมสามารถแยกออกจากกนได

พลอยศร โปราณานนท (๒๕๓๙ : ๙๔) ไดกลาวถงการทองเทยวทางวฒนธรรมไววา เปนการทำาใหนกทองเทยวไดมองเหนถงความหลากหลายทางชวภาพ และมตทางวฒนธรรมของแหลงทองเทยวนน

Sugar (อางในพลอยศร โปราณานนท ๒๕๓๙ : ๙๔) กลาวถงสวนประกอบทางวฒนธรรมทสามารถดงดดนกทองเทยวในเชงของการทองเทยวทางวฒนธรรม ประกอบดวยเรองราวทางประวตศาสตร งานหตถกรรม กจกรรมทางประเพณ ภาษา อาหาร ศลปะ ดนตร ศาสนา สถาปตยกรรม การศกษา ลกษณะการแตงกาย เทคโนโลยของชมชนทองถน และกจกรรมยามวาง

เสถยร โกเศศ นาคะประทป (2515: 55)(อางในวระพล ทองมาพรอมคณะ ,2554) กลาววา วฒนธรรมหมายถง สภาพอนเปน

52

ความเจรญงอกงาม อนมความหมายไดหลายนยแลวแตจะมมมมองวฒนธรรมในแงใด ซงวฒนธรรมนมนษยเองเปนผสรางและปรบปรงจากธรรมชาตและเรยนรจากกนและกน ดงนนวฒนธรรมจะเจรญหรอเสอมกอยทคนในสงคมนนๆ วฒนธรรมแบงออกเปน 5 หมวดใหญคอ

1. วฒนธรรมวตถ เชนสงปลกสรางตาง ๆ อาหารการกน เครองแตงกาย อาวธ เครองมอ เครองใช เปนตน

2. สถาบนสงคม กจกรรมทจดตงเปนระเบยบขนไว เพอประโยชนอยางใดอยางหนงทสงคมสนใจ ในการดำาเนนวถชวต อยางปกตสข ปราศจากการเบยดเบยนทกดขกน อยางม สวสดภาพสงคม เชน การจดระเบยบครอบครว การถายทอดวฒนธรรมรนตอรน และโครงสรางการเมอง เปนตน

3. จตใจ เชน วฒนธรรมทางความเชอ ศาสนา เพอเปนหลกยดเหนยวจตใจยามมทกข เดอดรอน หรอเปนเครองกำาหนดบงคบใจไมใหประพฤตชว

4. สนทรยภาพ การสรางสงทเปนความงาม ความไพเราะ เรยกวาศลปะซงแบงออกเปน ศลปะบรสทธ (pure arts) ศลปะประยกต (decorative arts) 5. ภาษา วฒนธรรมจะยนยงและมความเจรญงอกงามไดอยทมนษยมภาษาเพราะเปนการถายทอดวฒนธรรมใหแกกนในสงคมเพอเปนการสอความรและความรสกแกกน

ชาญวทย เกษตรศร (2540: 10) ไดใหความหมายของการทองเทยวเชงวฒนธรรมวาคอ การทองเทยวเพอการเรยนรผอนและยอนกลบมามองตนเองอยางเขาใจความเกยวพนของสรรพสงในโลก

53

ทไมสามารถแยกออกจากกนได ซงบญเลศ จตตงวฒนา (2548 ข: 38) ไดกลาววา การทองเทยวเชงวฒนธรรมเปนการทองเทยวเพอมงการใหความรและความภาคภมใจทเนนเสนอลกษณะวฒนธรรม ประวตศาสตร โบราณคด และสถานทตาง ๆ ทมนษยสรางขนโดยเกยวเนองกบความเปนอยของสงคม สำาหรบ ศร ฮามสโพธ (2543: 65) ยงไดกลาวเสรมอกวา การทองเทยวเชงวฒนธรรมเปนการเดนทางเพอสมผสและการเขารวมใชวถชวตเกาๆ ทกำาลงสญหายไปในบางทองถนเพอใหเขาใจอยางลกซงถงประวตความเปนมา การดำาเนนชวตทแตกตางไปจากวฒนธรรมของตน เชน การแสดงศลปวฒนธรรมประเพณและงานเทศกาลเปนตน ทงน ชเกยรต นพเกต (2542: 29) ไดกลาวคลายคลงกนวา การทองเทยวเพอศกษาวถชวตความเปนอย เชน ชมโบราณสถาน ศลปะ หรอการแสดงตาง ๆ นอกจากน สามพร มณไมตรจต (2539: 14) กลาวเสรมวา วฒนธรรมทนำามาใชประโยชนในการทองเทยวนนเปนวฒนธรรมทเปนวตถหรอมลกษณะทเปนรปธรรมทจะนามาพฒนาใหเปนจดสนใจแกนกทองเทยวนน ไดแกแหลงทองเทยวโบราณวตถสถาน แหลงประวตศาสตร ศาสนสถาน งานศลปกรรม สถาปตยกรรม นาฏศลปและการละเลนพนบาน เทศกาลงานประเพณ งานศลปหตถกรรม และสนคาทองถน ตลอดจนวถชวตความเปนอยละอธยาศยไมตรของคนไทย อกทงพงศธร เกษสาล (2539: 5) ไดระบไววาวฒนธรรมทสมพนธกบอตสาหกรรมการทองเทยวไดแก โบราณวตถสถาน แหลงประวตศาสตร สถานทสำาคญทางศาสนา และงานศลปกรรม สถาปตยกรรม นาฏศลป ดรยางศลป งานเทศกาลประเพณ งานศลปหตถกรรมและสนคาของทระลกในรปแบบตาง ๆ รวมถงชวตและอธยาศยไมตรของประชาชนในทองถน นอกจากนวรรณา วงษวานช

54

(2546: 146) ยงไดศกษารวบรวมเกยวกบความหมายของการทองเทยวเชงวฒนธรรมวาการทองเทยวทจดขนเพอใหนกทองเทยวไดชมงานเกยวกบขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมทองถน เนองในเทศกาลตาง ๆ เปนการสบทอดและรกษามรดกทาง

11. บรบทพนท (สำานกพระพทธศาสนาจงหวดพะเยา,สำานกงานวฒนธรรมจงหวดพะเยา)

จงหวดพะเยาเปนจงหวดทมประวตศาสตรความเปนมาทยาวนานมาตงแตอดตกาล เปนเมองแหงวฒนธรรมทมความหลากหลาย ซงอดมไปดวยทรพยากรการทองเทยวของแหลงโบราณคดและโบราณสถานทมากมายทนาสนใจในการศกษาเรยนรและรวมถงการเทยวชมในความสวยงามและความเปนเอกลกษณมาตงแตโบราณกาล เชน วดในอำาเภอเมองจงหวดพะเยาทแตละวดมประวตศาสตรความเปนมาทเกาแกทมความนาสนใจในการทจะเขาไปศกษาเรยนร ซงวดในอำาเภอเมอง จงหวดพะเยาแตละวดมระยะทางทหางกนอยหลายจดซงบางครงกไมเปนทรจกของนกทองเทยว ซงวดตางๆกเปนวดในประวตศาสตรมความเปนมาทนาสนใจเชนเดยวกน จงทำาใหผวจยเกดความสนใจในการนำาเสนอแนวทางการการสงเสรมแหลงทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวด เพอทจะเปนตวกระตนหรอสงเสรมใหวดทมศกยภาพในดานการศกษาคนควาหาความรและดานการทองเทยว เพอเปนตวกระตนเศรษฐกจเพอเปนการกระจายรายไดใหกบคนในชมชนและเปนการสรางรายไดสจงหวดพะเยา โดยในพนทททำาการศกษาวจยคอในเขตพนทเทศบาลเมองพะเยา ซงเทศบาลเมองงพะเยามเขตรบผดชอบครอบคลมอยจำานวน 2 ตำาบลคอตำาบลเวยงกบตำาบลแมตำYา โดยมจำานวนวดทอยใน

55

พนทเขตเทศบาลของ 2 ตำาบลนทงหมด 15 วด ตำาบลเวยงมทงหมด 12 วดและตำาบลแมตำYามทงหมด 3 วดดงตอไปน

1.วดไชยอาวาส

ประวตความเปนมาของวด

ตงอยเลขท 2 บานประตเหลก ถนนราชวงศ หม 1 ตำาบลเวยง อำาเภอเมอง จงหวดพะเยา สงกดคณะสงฆมหานกาย วดไชยอาวาส เดมชอ วดปกคำา หร วดประตเหลก เดมเปนวดราง วดไชยอาวาส ตงอยใกลประตเมอง ซงทำาดวยเหลกลวน ชาวบานจงเรยกตามวา วดประตเหลก แตปจจบนประตเหลกไดชำารดไปนานแลว วดไชยอาวาส เปนวดพวดนองกบวดหลวงสณฐาน ซงอยใกลเคยงกน ในสมยขาหลวงวงศไดเขามาปกครองเมองพะเยา และไดมาบรณะซอมแซมวดไชยอาวาส และวดหลวงราชสณฐาน และไดนมนตพระอนทจกร มาเปนเจาอาวาส วดประตเหลก( วดไชยอาวาสในปจจบน) และไดนมนตพระภกษอนทร อนโธ มาจากเมองลำาปาง มาเปนเจาอาวาส วดหลวงสณฐาน ทงสองวดจงเปนวดพวดนองมาแตโบราณ วดไชยอาวาส และวดหลวงราชสณฐาน ทงสองวดจะมประเพณนำาเอา อาหาร ขนม มาแลกเปลยนกน ในวนสำาคญทางศาสนาเชน วนเขาพรรษา วนสงกรานต หรอวนปY ใหมเมอง เปนประจำาทกป

2.วดบญยน

ประวตวดบญยน ต.เวยง อ.เมอง จ.พะเยา

วดบญยน เดมชอ วดสรอยคำา สรางเมอ พ.ศ.2410 ปมะแม จ.ศ.2649 ร.ศ.126 วดสรอยคำาตงอยทางทศเหนอของวดบญยนในปจจบน ซงปจจบนทดนของวดสรอยคำา ไดกลายเปนทดนของชาว

56

บานไปหมดแลว ตอมาทางวดบญยนโดยมเจาอาวาสและคณะศรทธา ไดพรอมกนยายวดมาตงอยทใหมเมอ ป พ.ศ.2450 โดยเอาทดนของวดสรอยคำาเดมแลกเปลยนกบทดนของ พออยตอ เบกบาน และเนองจากทดนของวดยงคบแคบ ทางวดจงไดขยายทดนใหกวางออกไปโดยไดซอทดนของชาวบานเพมขนเปนจำานวน 3 ไร 1 งาน โฉนดเลขท 91 เปนจำานวนเงน 7 แถบหรอรปย(เงนแถบเปนเงนทใชสมยสงครามโลกครงท 1-2) และไดเปลยนชอวดจากวดสรอยคำา มาเปน วดศรบญยน และไดเปลยนชออกครงเปนวดบญยน มาจนปจจบนน วดบญยน มอาณาเขตทลอมรอบดวยทางสาธารณะประโยชน โดยภายในวดมอาคารและเสนาสนะ ประกอบดวย อโบสถ 1 หลง วหารพระพทธชนราชจำาลอง 1 หลง ศาลาการเปรยญ 1 หลง มณฑปทประดษฐานรปเหมอนครบาอนโต 1 หลง พระธาตเจดย 1 องค กฏสงฆ 6 หลง จำานวน 17 หอง โรงครว 1 หอง หอระฆง 2 หลง

3.วดราชคฤห

ประวตวดราชคฤห

ตงอยเลขท ๔๖๐/๓ ตำาบลเวยง อำาเภอเมอง จงหวดพะเยา วดนเปนวดนเปนวดทอยในตวเมองพะเยา ตดกบศาลหลกเมองพะเยา ดานหนาประตทางเขาจะเปนประตโขงขนาดใหญเปนการกออฐถอปนมรปเทวดาปนป น บนยอดมรปพรหมสหนาภายในวดมพระอโบสถ กวางราวประมาณ ๒๐ เมตร ยาวเกอบ ๔๐ เมตรภายในเปนทประดษฐานพระพทธรปหนทราย ลงรกปดทอง งดงามองคหนงในลานนา ดานหลงพระอโบสถเปนองคเจดยทรงแปดเหลยม ยอมมมซมจรนำาทงสทศ บนเรอนธาตมเจดยบรวารทงสดาน องคระฆงของเจดยฉาบดวยสทอง ทางประตขาวของกำาแพงแกวมรปป นสงหคทงสดาน

57

วดราชคฤห สรางเมอพ.ศ. ๒๔๔๓ เดมชาวบานเรยกวา วดใหม ไดรบพระราชทานวสงคามสมา วนท ๒๗ กนยายน พ.ศ. ๒๔๘๑ และเคยเปนทจำาพรรษาของพระราชวรยสนทร อดตเจาคณะจงหวดพะเยา

4.วดล

ประวตวดล

ตงอยทบานหลายอง ใกลกบโรงเรยนเทศบาล 3 ตำาบลเวยง เปนวดเกาแกทสำาคญของเมองพะเยา สรางเมอ ป พ.ศ. 2038 ตรงกบสมยของพระเจายอดเชยงราย กษตรยแหงอาณาจกรลานนา ซงสรางถวายแดพระเจายอดเชยงรายกษตรยเมองเชยงใหม วดลเปนชอดงเดม และเปนคำาไทยโบราณทางภาคเหนอ หมายถง กาดหรอตลาด วดล จงหมายถงวดทอยในยานชมชนตลาด ภายใน วดมปชนยสถานทสำาคญ คอองคพระธาตวดล และยงพบโบราณวตถสมยอาณาจกรพะเยาจำานวนมาก โดยเฉพาะพระพทธรปหนทราย นอกจากนนยงมพพธภณฑทเกบสะสมของโบราณไวอกดวย

5.วดศรโคมคำา

ประวตวดศรโคมคำา

“วดศรโคมคำา เปนวดคบานคเมองพะเยา เปนพระอารามหลวง”

ชนตร ชนดสามญ และวดพฒนาตวอยาง ชาวเมองพะเยาทวไปนยมเรยกวา วดพระเจาตนหลวง ซงเปนทประดษฐาน พระเจาตน“ ” “

หลวง โดยสรางขนในระหวางปพทธศกราช ๒๐๓๔” -๒๐๖๗ พระเจา“

ตนหลวง เปนพระประธานเกาแกในพระวหารหลวง ศลปะเชยงแสนท”

มขนาดใหญทสดในลานนา มขนาดหนาตกกวาง ๑๔ เมตร และสง ๑๖ เมตร สรางจากอฐมอญผสมกบปนขาว ชาวพะเยาถอเปนพระพทธรป

58

ศกดสทธคบานคเมอง เดอนหกของทกปจะมงานนมสการพระเจาตนหลวง ตามตำานาน พระเจาตนหลวงสรางขนเมอประมาณป พ.ศ.๒๐๓๔ โดยอยในความอปถมภของพระเมองแกว เจาผครองเมองเชยงใหม และพระยาเมองต เจาผครองเมองพะเยาในสมยนน เจาอาวาสรปแรกทปรากฏในตำานาน คอ พระธรรมปาล ไดเขยนตำานานพระเจาตนหลวงออกเผยแพร พระเจาตนหลวง หรอ พระเจาองค“ ” “

หลวง มใชเปนแตเพยงพระพทธรปคเมองพะเยาเทานน แตถอเปน”

พระพทธรปคบานคเมองอาณาจกรลานนาไทยดวย ในชวงเดอนหกของทกป ประมาณเดอนพฤษภาคม ตรงกบวนวสาขบชา จะม งานนมสการพระเจาตนหลวง หรอ เทศกาล แปดเปง จะมประชาชนใน“ ”

จงหวดพะเยาและจงหวดใกลเคยงมารวมงานเปนจำานวนมาก เนองจากการกอสรางพระเจาตนหลวง เมอครงสมยทยคทองทางพระพทธศาสนาของลานนา ประชาชนจงเชอวาพระเจาตนหลวง คอ ตวแทนของพระพทธเจา ใครทไดมากราบสกการะแลว จะทำาใหเกดความเปนสรมงคลอยดมสขตลอดไป

6.วดศรจอมเรอง

ประวตวดศรจอมเรอง

ตงอยเลขท ๑๔ ถนนซปเปอรไฮเวย หมท ๒ ตำาบลเวยง อำาเภอเมองพะเยา จงหวดพะเยา สงกดคณะสงฆมหานกาย วดศรจอมเรองหรอชาวบานเรยกกนวา วดจองคำา เปนของชมชนไทยใหญ (เงยว) ทงวหารและกฏของพระสงฆเปนสถาปตยกรรมแบบไทยใหญ การเขาไปนมสการสงศกดของวดสามารถเดนทางตามทางหลวงซปเปอรไฮเวย พะเยา-งาว เลยวซายขนเนนเขาเตยใกลศนยวจยประมงนำาจดจงหวดพะเยา และพระตำาหนกกวานพะเยา ประตโขงของวดเปนศลปะ

59

ไทยใหญ เขาไปภายในวดมศาลาการเปรยญหนงหลงและมอนสาวรยเจาแมกวนอมเปนทบชา ทสำาคญ คอวหารและพระอโบสถเปนหลงเดยวกน ภายในมพระพทธรปศลปะลานนา ลงรกปดทองภายในวหารตดกระจกเลกๆลวดลายสวยงาม ดานหลงอโบสถ กจะเปนเจดยศลปะใหญ มซมจรนำาทงสดาน ฐานกวางยาวราวสก ๒๐ เมตร ประวตของวดเขยนไว พ.ศ. ๒๔๔๒ เมองพะเยาไดเกดการจลาจลเนองจากเกดการเปลยนแปลงการปกครองหวเมองในสมยรชการท ๕ ชาวพะเยาไดพากนหนไปอยเมองลำาปาง หลงจากนน ประมาณ พ.ศ. ๒๔๔๗ จงพากนกลบมาบรณะบานเมองดงเดม พวกไทยใหญทมาดวยครงนน ไดมาปฏสงขรณวดของตนเอง คอ วดจองคำาขนมาใหม โดยมจองมกรงจองสงคำา จองสงออง จองก ลงลายคำา ลงมา เปนประธาน แลวไปนมนตพระพมาจากลำาปาง นบแตนนกจะมพระสายพมา มหานกายมาจำาพรรษาอยทวดจองคำาตลอด ทำาใหวดนไดกลายเปนวดไทยศลปะพมา และไทยใหญ ในทามกลางของชมชนไทยใหญทมวถชวตโดดเดนเปนของตนเอง วดศรจอมเรอง ไดรบพระราชทานวสงคามสมา เมอวนท ๑๓ กมภาพนธ ๒๔๙๑ ปจจบนกยงไดนมนตพระพมามหานกายมาดำารงตำาแหนงเจาอาวาส คอ พระครสจณธรรมสาร

7.วดศรอโมงคคำา หรอ วดอโมคำา

ประวตวดศรอโมงคคำา

วดศรอโมงคคำา หรอ วดอโมคำา ตงอยเลขท ๓ บานทากวาน ตำาบลเวยง อำาเภอเมอง จงหวดพะเยา มทดนตงวดเนอท ๖ ไร สงกดคณะสงฆมหานกาย ตามประวตวดทปรากฏในหนงสอประวตวดทวราชอาณาจกร กลาววา วดศรอโมงคคำาสรางขนเมอ พ.ศ. ๒๓๘๙ เดม

60

ชาวบานเรยกวา วดสง ตอมาไดรบพระราชทานวสงคามสมาเมอวนท ๓ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๙๘ มเขตวสงคามสมา กวาง ๑๒ เมตร ยาว ๒๖ เมตร อาคารเสนาสนะของวดศรอโมงคคำา ประกอบดวยอโบสถ ศาลาการเปรยญ วหาร และกฏสงฆ ปชนยวตถ คอ เจดยบรรจพระบรมธาตอนเปนเจดยสมยเชยงแสนซงสภาพยงสมบรณอย และพระพทธรปคบานคเมองซงขาวพะเยาเรยกกนวา พระเจาลานตอ ซงชอ“ ”

ทางการของพระพทธรปองคนคอ หลวงพองามเมองเรองฤทธ “ ”

แมหลกฐานการสรางจะไมปรากฏชดเจนแตประมาณวามอายเกาแกถง ๕๐๐ ปมาแลว พระเจาลานตอของวดศรอโมงคคำา มประวตเลาวาแตเดมถกทงใหปรกหกพงทสนามเวยงแกว ตอมาเจาเมองพะเยาไดบรณะแลวนำามาประดษฐานทวดน บางกกลาววาแตเดมประดษฐานอย ณ วดศรจอมเรอง สำาหรบพทธลกษณะของพระพทธรปองคน จดวางดงามมากและมเอกลกษณทางศลปะของภกามยาวโดยเฉพาะ นอกเหนอจากพระพทธรปองคสำาคญของวดทไดกลาวไวแลวขางตน วดศรอโมงคยงมพระพทธรปตางๆ ดงน คอ พระพทธรปหนทรายปางมารวชย (หลวงพอทนใจ) ซงมอายอยในราวปลายศตวรรษท ๒๑ ขนาดหนาตกกวาง ๑๖๐ เซนตเมตร สง ๒๑๕ เซนตเมตร พระพทธรปหนทรายปางมารวชย (พระแขงคม) มอายราวพทธศตวรรษท ๒๑ มนาดหนาตกกวาง ๑๓๐ เซนตเมตร สง ๑๙๐ เซนตเมตร เปนตน อนง ในหนงสอ เมองพะเยา ไดกลาวถงวหารหลงเกาของวดศรอโมงคคำาวา ในปจลศกราช ๑๒๓๗ สปตศก พทธศกราช ๒๔๑๘ เจาหลวงอรยะซงลงไปรบสญญาบตรกลบมาครองเมองพะเยาไดกอสรางวหารของวดนขน แตภายหลงถกรอออกไป สนนษฐานวาอาจเปนวหารหลงทเหลอรองรอยเพยงฐานของวหารและไดรบการขนทะเบยนจากกรมศลปากรดงทจะกลาวถงตอไปนกเปนได สงสำาคญของวดทไดรบการ

61

ขนทะเบยน คอฐานวหารเกา ซงไมปรากฏหลกฐานการกอสรางนแนชด ไดรบการประกาศขนทะเบยนในราชกจจานเบกษา เลมท ๕๒ ตอนท ๗๕ ลงวนท ๘ มนาคม พ.ศ. ๒๔๗๘ ปจจบน วดศรอโมงคคำามความสำาคญในฐานะทเปดสอนการศกษาโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกธรรมมาตงแต พ.ศ. ๒๔๙๘ นอกจากนยงมโรงเรยนราษฎรของวด หองสมดประจำาวด และเปดศนยฝกอาชพใหประชาชนโดยทวไป

8.วดหลวงราชสณฐาน

ประวต วดหลวงราชสณฐาน

ตงอยเลขท ๙๔๕/๔ ถนนพหลโยธน ตำาบลเวยง อำาเภอเมอง จงหวดพะเยา เดมวดนเรยกวา วดหลวง เพราะวดนในเมองเปนวดทเกาแกวดหนงอาจจะเปนรองจากวดปาแดงบญนาค เพราะไดมการบนทกวา วดนเปนวดทคนหลวงสรางขนเพอบญชาการในการสรางเมองพะเยาในอดต เปนทวาการดวย ดงนนชาวบานเรยกวา วดหลวง วดนถอไดวาไดขนทะเบยนเปนโบราณสถานของกรมศลปากรพระวหารเปนสขาว ตดกบหลงคาสเหลองขนนดานหนาพระวหารเปนบนไดนาคสองตวซายขวาสขาวสงางาม เขาไปขางในจะเหนพระพทธรปสำารดเปนพระพทธรปทรงเครอง เดมทพระประธานเปนพระพทธรปปนปนแตไดลมแตกหกเสยหายเมอพายะพดหลงคาวหารเสยหายพระพทธรปกลมแตกหกเสยหาย ชาวบานและทานเจาอาวาสกไดสรางพระพทธรปทรงเครองสำารดเปนพระประธานทสวยงามมากองคหนง ทสำาคญทางวดและกรมศลปกรยงไดมการรกษาจตรกรรมฝาผนงเอาไวตดไวผนงพระอโบสถไวอยางเดม ซงเปนเรองราวพทธประวต และวถชวตของคนลานนา ดวยเปนภาพสโบราณทนยมใชกนไมกส ซง

62

สงนมคณคาทางดานงานศลปะดานหลงพระอโบสถกจะเปนองคเจดย องคเจดยองคทเหนปจจบนไดมการบรณะซอมแซมมาแลว เพราะองคเกาหกพงลงจะเปนองคเจดยศลปะลานนา ทมตวเรอนธาตเปนสเหลยมไมมซมจรนำา สวนบนจะเปนองคระฆงศลปะสโขทยหรอลงกาประตทางเขาเปนซมประตไมสามชองใชแปนเกจ เปนหลงคา และแกะสลกลายไมประดบซมประตทรงลานนา สวนอโบสถประดบกระจกและลวดลายปนป นสวยงาม

9.วดอนทรฐาน

ตงอยเลขท ๑๐๖ ถนนซปเปอรไฮเวย หมท ๓ ตำาบลแมตำYา อำาเภอเมอง จงหวดพะเยา สรางเมอ พ.ศ. ๒๔๗๙ ไดรบพระราชทานวสงคามสมา เมอวนท ๒๗ กนยายน พ.ศ. ๒๔๘๑ สงทนาสนใจ กคอพระอโบสถทไดรบการบรณะใหม เมอเดนเขาไป กจะเหนรปตงหรอธงไมแกะสลกสวนปลายเปนหงส พระอโบสถตงอยบนฐานยกสง สถาปตยกรรมจะไปทางศลปะอยธยาตอนปลายถงรตนโกสนทร ทนาสนใจกคอ หนาบนพระอโบสถ จะเปนการฉลแกะสลกไมเปนลายไทยตดหนาบนพระอโบสถดแลวกลมกลนกน ไมนาคสะดง แตเปนใบระกา หวพญานาคราชสามชนสขาวตดกบสนำาตาลแกของลายไมสถานทตงตดถนนซปเปอรไฮเวย สายลำาปาง เชยงราย กอนจะเขามาถงในตวเมองพะเยา อยทางดานซายมอ วดนนอกจากจะเปนวดเกา รวมรอยปแลวปจจบนไดมการบรณะพระอโบสถใหสวยงาม บรเวณแมจะไมกวางขวางมากนกกจดระเบยบใหเปนทรมรนเปนระเบยบเรยบรอย ภายในพระอโบสถกมพระพทธรปหนทรายลงรกปดทองสวยงาม ดขางในเหมอนพระอโบสถนสรางดวยไมทงหลง ซงหลงพระอโบสถนกจะเหนพระเจดยองคไมเลกไมใหญอยหลงพระ

63

อโบสถ วดนทานเลาวาเปนวดทประทบของพระอนทรอาสนะของพระอนทร ทหนาบนจงมรปพระอนทรนงประทบบนอาสนะหรอทประทบ เขาไปแลวรมรนนาสนใจ

10. วดตโลกอาราม

วดตโลกอาราม เปนโบราณสถานแหงหนงทจมอยในกวานพะเยา เปนวดทพระเจาตโลกราช แหงราชอาณาจกรลานนา โปรดใหพระยายทธษถระ เจาเมองพะเยา สรางขนในราวป พ.ศ. 2019-2029 ในบรเวณทเรยกวา บวกสแจง วดแหงนเปนชอวดทปรากฏอยในศลาจารก ซงถกคนพบไดในวดรางกลางกวานพะเยาหรอในบรเวณหนองเตา จากขอความทปรากฏในศลาจารก ทำาใหรวาวดนมอายเกาแกมากกวา 500 ป สรางในสมยพระเจาตโลกราช กษตรยผครองเมองเชยงใหม วดนมความสำาคญทางประวตศาสตร เพราะเปนวดทมผปกครองเมองพะเยาไดสรางถวาย เพอเปนการเทดพระเกยรตแกพระเจาตโลกราช ในฐานะทรงเปนกษตรยผยงใหญแหงอาณาจกรลานนาดตโลกอารามจมอยในกวานพะเยาเนองจากในป พ.ศ. 2482 กรมประมงสรางประตกนนำาในกวานพะเยาเพอกกเกบนำา จงทำาใหบรเวณกวานพะเยาทแตเดมเปนชมชนโบราณ และมวดอยเปนจำานวนมากตองจมนำาในอดตพนทกวานพะเยาเปนพนทรองรบนำาจากเทอกเขาไหลลงมาเปน ลำาหวย ลำาธาร แมนำา และกลายเปนหนองนำาเลกใหญในชวงฤดแลงระหวางเดอนมนาคม-มถนายน ของทกป ปรมาณนำาจะลดลงทำาใหชาวบานสามารถใชพนทเกษตรกรรม เลยงสตวและเปนเสนทางสญจรไปมาระหวางตวเมองกบหมบานรอบๆ กวานพะเยาและเมอหลายรอยปมานนพนทในบรเวณของกวานพะเยา

64

จะเปนชมชนหมบานมวดวาอารามอยหลายวดและวดตโลกอารามเปนโบราณสถานแหงหนงทจมอยในกวานพะเยา

11. วดพระธาตจอมทอง

วดพระธาตจอมทอง ตงอยในตำาบลเวยง อำาเภอเมอง จงหวดพะเยาอยบรเวณกลางเมองโบราณ เวยงจอมทอง ตามตำานานกลาววาในสมยพทธกาล พระพทธองคไดเสดจมาถงเมองพะเยา ประทบอย ณ จอมดอย ลกหนง ตงอยขางฝงหนองเอยงไปทางทศเหนอ ณ ทนนมบานชางทองอยหลงหนง ชางทองไดนำาภตตาหารมาถวายแดพระพทธเจา พระพทธเจา และพระอรหนตสาวกทรงเลงเหนวา สถานทนสมควรทจะตงพระพทธศาสนา จงประทานพระเกศาธาตองคหนง สำาหรบนำาไปประดษฐานไวในถำาใตจอมดอย ลกลงไป ๗๐ วา ดวยเหตนจงไดชอวา ดอยจอมทอง พระธาตเจดยตงอยบนฐานเขยงสเหลยมหนงชน ตอดวยฐานเขยงยอมมสามชน ตอจากนนเปนฐานปทมยอมม ตอดวยฐานทรงกลมสามชน จากนนเปนชนมาลยเถาทรงกลมสามชนรองรบองคระฆง สวนบลลงกมยอมม สวนปลองไฉนมปนป นบวสองชนประดบอยทฐานและยอดของปลองไฉน จากนนขนไปเปนปลยอดและฉตร เชอกนวาเปนพระธาตเจดย ทบรรจพระเกศาธาต และพระบรมธาตของพระพทธเจา ถอเปนปชนยสถานและโบราณสถานทสำาคญ คบานคเมองพะเยามาแตโบราณ

12. วดเมองชม

วดเมองชม เปนวดสงกดคณะสงฆมหานกาย สรางเมอ รศ.121 มเนอท 2 ไร 2 งาน 23 ตารางวา ไดรบพระราชทานวสงคามสมา เมอวนท 9 พฤษภาคม 2534 อาคารเสนาสนะ ประกอบ

65

ดวย วหาร ศาลา กฎสงฆปจจบน (พ.ศ.2555) มพระประพฒน สนตมโน เปนเจาอาวาส

13. วดปาลานคำา

14. วดหวขวงแกว

15. วดภมนทร

12. ง�นวจยทเกยวของ

สรศกด ศลาวรรณ(2550 : บทคดยอ อางโดยดร.พระมหาสทตยอาภากโรและคณะ)ไดศกษาวจยเรอง การทองเทยวและการเผยแพรพระพทธศาสนา:บทบาทของวดในเขตกรงเทพมหานคร กรณศกษาวดบวรนเวศวหารและวดเบญจมบพตรดสตวนาราม ชใหเหนวาวดมความสำาคญตอสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบน ถงแมวาบทบาทของวดจะมการเปลยนแปลงไปตามยคสมยแตถงยงไงวดกยงเปนศนยรวมจตใจของชาวไทยพทธละชาวตางชาตทสนใจเขามาเยยมชมวด แรงจงใจททำาใหนกทองเทยวสวนใหญทเดนทางมาทองเทยวทวดเพราะตองการชมความสวยงามของโบราณสถานและพระพทธรปทประดษฐานภายในวด รวมถงการเขารวมกจกรรมตางๆภายในวด เชน การทำาบญตกบาตร บรจาคทาน และรวมถงการเดนชมสถาปตยกรรมตางๆ โดยสามารถสรปไดคอวดเปนสถานททองเทยวทมอทธพลทงในแงบวกและแงลบตอสงคมไทย ดงนนการทจะเอาวดมาเปนสถานททองเทยวควรทจะตองตระหนกถงผลกระทบทวดจะไดรบมาภายหลง ถงแมวดจะมความคลาดเคลอนทางบทบาทแตยงไงวดกยงเปนศนยกลางของสงคมไทยและมความสำาคญตอวถชวตของคนในปจจบน

66

สจณณา พานชกล(2549) ไดศกษางานวจยเรอง บทบาทของพระสงฆตอการทองเทยว : กรณศกษากจกรรมการสนทนาระหวางพระสงฆกบนกทองเทยว ไดสรปผลการศกษาวาวดในปจจบนทถอวาเปนทรพยากรการทองเทยวประเภทโบราณสถานทสะทอนใหเหนอารายธรรมของชนชาต ซงเปนแหลงรวมทสามารถศกษายอนกลบไดในดานประวตศาสตร โบราณคด วฒนธรรม ศลปกรรม สถาปตยกรรมแตกอนทวดจะเขามามบทบาทเกยวของกบการทองเทยวในปจจบน โดยในอดตวดมบทบาทมบทบาทตอสงคมไมวาจะเปนดานจตใจ ดานการศกษา โดยวดสามารถเออประโยชนบำาบดทกขบำารงสขใหประชาชนในทกดาน คนในสมยโบราณจงนยมสรางวดเพราะชมชนไมไดตองการวดเพอเปนสญลกษณของพระพทธศาสนาเทานนแตสรางวดขนมาเพอเปนทพงทางจตใจของชมชนนนๆ การพฒนาประเทศใหทนสมยเปนสาเหตหนงทดงประชาชนใหเหนหางจากวด ทำาใหปจจบนวดสนบทบาทฐานะและความหมายบทบาทของวดทเกดขนในปจจบนคอวดกลายเปนแหลงทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณวตถและโบราณสถานและศาสนา

รสกา องกร(ม.ป.ป)(2548) ไดศกษาเรอง การพฒนาศกยภาพการทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถน โดยมผลสรปงานวจยดงน สถานการณและรปแบบการจดการการทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถนในปจจบน เปนการทองเทยวทไดรบความนยมมากจากนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาต โดยเฉพาะกลมนกทองเทยวทมความสนใจในเรองเกยวกบวถชวตและความงดงามในศลปวฒนธรรมไทย ทมความวจตรอลงการและแตกตางจากชาตอนๆสวนใหญจะเปนการเทยวชมสถานทสำาคญทางประวตศาสตรและโบราณสถาน การเทยวชมศลป

67

วฒนธรรมประเพณทองถนและการเทยวชมความงดงามของศลปหตถกรรมทเปนเอกลกษณของทองถน แตถงอยางไรกตามถงแมวาการทองเทยวจะมความสำาคญดานบวกตอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม กยงมผลกระทบดานลบจากการทองเทยวทเกดขน ไดแกปญหาการเสอมโทรมของแหลงทองเทยว โครงสรางพนฐานความปลอดภยของนกทองเทยว การขาดแคลนงบประมาณในการปรบปรงและพฒนาการทองเทยวของจงหวด ดานบคลากรในอตสาหกรรมการทองเทยว การบรการ การจดการในชมชน การเปลยนแปลงวถชวต วฒนธรรม ประเพณ และการลดคณคาดงเดมของศลปวฒนธรรม

รศ.นลรตน กลนจนทรและคณะ (2553) ไดศกษาเรอง ศาสนสถานทสำาคญตอการอนรกษการทองเทยวของวดในกรงเทพมหานคร โดยมผลสรปงานวจยดงน ประการแรก ศาสนสถานทสำาคญของวดทเปนแหลงดงดดนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตมองคประกอบสำาคญ คอ วดทง๔๐ แหง มศาสนสถานสำาคญ คอ  พระพทธรป พระอโบสถ เจดย พระปรางค พระวหารหลวง ความสำาคญของศาสนสถานคอ เปนวตถธรรมทแสดงสญลกษณทางศาสนาและพระรตนตรย เชน พระพทธรปแสดงสญลกษณถงพระพทธเจา พระอโบสถเปนทประกอบกจกรรมทางพระพทธศาสนาของพระสงฆ เจดย พระปรางคเปนทประดษฐานของพระบรมสารร ธาตพระพทธเจา พระวหาร มกเปนสถาปตยกรรมและภาพจตรกรรมอนแสดงถงหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ความสำาคญของศาสนสถานสงแรก คอ เปนสงกอสรางทเกดจากแรงศรทธาทางพระพทธศาสนาและเปนสงทพระพทธศาสนกชนยดถอทางดานจตใจและยดถอเพอประกอบพธกรรมทางพระพทธศาสนา 2.ประวตและความสำาคญของศาสนสถานมความสำาคญในฐานะเปนแหลงยดเหนยวทางดาน

68

จตใจศาสนสถาน ดงกลาวยงมความสำาคญในแงเปนสงแสดงถงความศรทธา แสดงประวตศาสตรและบรบทความเชอของคนในชวงเวลาของการสรางศาสนสถานดวย นกทองเทยวชาวไทยจะเขามาทศนศกษา เพอเปาหมายทางศาสนา สวนนกทองเทยวตางประเทศจะเขามาทศนศกษาเพอแสวงหาความรทางประวตศาสตร วฒนธรรมและความเชอของคนไทยในอดตและคนไทยในปจจบน ซงศาสนสถานจะสะทอนมตทางดานประวตศาสตร วฒนธรรมของคนไทยไดอยางด จะเหนไดวาศาสนสถานกลาวขางตนแตละประเภทกจะมองคประกอบทแสดงใหเหนมตทางดานประวตศาสตร วฒนธรรม สงคมไดอยางด เชน พระอโบสถและพระวหารหลวงจะแสดงสถาปตยกรรมการออกแบบตามแบบแผนสกลชางของแตละยค และยงเปนทประดษฐานพระพทธรป แสดงภาพจตรกรรม ภาพจตกรรมทปรากฏในพระอโบสถ และพระวหารหลวงจะแสดงอดตพทธ ประวตพระพทธเจาและชาดก ซงแสดงหลกคำาสอนทางพระพทธศาสนาทใชเปนหลกยดถอรวมกน ภาพจตรกรรมนในแตละสมยจะมภาพทแสดงแตกตางกน ภาพเดยวกนในแตละยคกจะวาดตางกน สงเหลานจะสะทอนมตทางความเชอและวฒนธรรมของผสรางได นกทองเทยวเขามาทศนศกษาจะเขาใจสงคมไทยไดอยางด 3.การบรหารการอนรกษศาสนสถานและการทองเทยว มความสำาคญอยางนอย ๒ ประการขางตน การใหศาสนสถานดำารงอยไดอยางยาวนานขนอยกบการบรหารจดการของผมหนาทรบผดชอบ จากการศกษาผมหนาทรบผดชอบโดยตรง สวนใหญจะเปนเจาอาวาสและผชวยเจาอาวาส ซงการบรหารจดการของผรบผดชอบจะแตกตางกนตามลกษณะความสำาคญของวด และจำานวนนกทองเทยวเขาไปทศนศกษาจำานวนมากทสดคอ วดพระศรรตนศาสดารามและวดพระเชตพนวมลมงคลาราม จะมการบรหารการจดการสมยใหม กลาวคอ มจำานวนผดแลทเปนฆราวาสจำานวนมากโดยแบงหนาทกนทำา ในดานการกษาความสะอาด ความปลอดภยใน

69

ทรพยสนและวดยงเกยวของกบหนวยงานรฐเขามาดแลบรณะรวมกน สวนวดทมนกทองเทยวคอนขางนอยยงมการบรหารจดการโดยเจาอาวาสผชวยเจาอาวาสและมอบหมายใหบคคลใดบคคลหนงดแล อยางไรกด ภาพรวมของการศกษาชมชนมสวนเขามาดแลคอนขางไมมากนก

อนกล ศรพนธ และคณะ (2553) ไดศกษาเรอง การศกษาและสรางรปแบบเสนทางการทองเทยวดานศลปกรรม ทางพระพทธศาสนาในเขตอำาเภอเมอง จงหวดลำาปางโดยมผลสรปงานวจยดงนการจดเสนทางทองเทยว และแผนพบคมอเสนทาง สามารถชวยสงเสรมและสรางคณคาความสำาคญแกวดเกาแกเหลานได เนองจากมการเชอมโยงสรางความสมพนธของแตละวดเขาดวยกน การจดเสนทางคอการแนะนำาวานกทองเทยวควรเดนทางทใดบาง และแผนพบจะเปนตวชวยแนะนำาวาแตละสถานทมจดแนะนำาบรเวณไหนบาง มความสำาคญและนาสนใจอยางไร ทดแทนผนำาชม ซงไมไดมประจำาตลอด สามารถชวยอำานวยความสะดวกไดทงนกทองเทยวทเดนทางกลมเลกจนถงกลมใหญ โดยใหขอมลทครอบคลมตามความตองการ เมอเชอวา การจดเสนทางการทองเทยวในกลมวดเหลาน จะสามารถเปนสวนหนงในการกระตนกระแสการอนรกษโบราณวตถสถานของนครลำาปางไดอยางยงยนในอนาคต นายภชรบถ ฤทธเตม (2556)ไดศกษาเรอง รปแบบการจดการทองเทยวเชงศาสนาและวฒนธรรมในวด ในจงหวดเชยงใหม ลำาปาง โดยมผลสรปงานวจยดงน จงหวดเชยงใหม มแหลงทองเทยวธรรมชาต โบราณสถาน โบราณวตถ โดยเฉพาะ กลมแหลงทองเทยววดในตวเมองเชยงใหม ประกอบดวยแหลงทองเทยวทสำาคญทางประวตศาสตร คอ วดตาง ๆ รวม ๘๖ วด วดทสำาคญ คอ วดพระธาตดอยสเทพราชวรมหาวหาร วดพระสงหวรมหาวหาร วดเจดยหลวง วด

70

สวนดอก วดเจดยอด วดเชยงยน วดชยศรภม วดบพผาราม วดชยมงคล วดนนทาราม วดรำาเปง (โปทาราม) วดแสนฝาง วดพนเตา วดพนอน และวดทมชอเปนมงคลตามคตความเชอ เชน วดหมนลาน วดหมนเงนกอง วดหมอคำาตวง วดดวงด วดลอยเคราะห วดดบภย วดชยพระเกยรตดงนน การทนกทองเทยวเดนทางมาเยอนเชยงใหมเปนจำานวนมาก โดยเฉพาะในบางฤดกาลดงกลาวขางตนกอปรกบนโยบายของภาครฐทมงเนนใหจำานวนนกทองเทยวเพมขน ดวยการใชทรพยากรในแหลงทองเทยวเปนจดขาย โดยไมคำานงถงความพรอมและขดความสามารถในการรองรบนกทองเทยวทงทางกายและทางสงคมในแหลงทองเทยว ทำาใหเกดปญหาความเสอมโทรมของแหลงทองเทยว ซงมถง ๑๓ แหงในจงหวดเชยงใหม เชน วดพระธาตดอยสเทพราชวรมหาวหาร อทยานแหงชาตสเทพ-ปย ถำาเชยงดาว และวดเจดยหลวง เปนตน ซงสงผลกระทบทำาใหเกดปญหาดานการทองเทยว ๕ ประเดนหลก คอ ปญหาดานอปทานทางการทองเทยว ปญหาการพฒนาสถานทและสนคาของการทองเทยว ปญหาดานบคลากรการทองเทยว ปญหาสภาพแวดลอม และปญหาดานนโยบายการทองเทยวจากผลการสำารวจความพงพอใจการทองเทยววดในจงหวดเชยงใหม พบวา ปจจยดานคณลกษณะสวนบคคลเหตผลหลกทมาเทยวในวด คอ ทำากจกรรมทางศาสนา (ทำาบญ/บรจาคทาน/สวดมนตไหวพระ/บชาศาสนสถาน) รองลงมาคอ มพกผอนหยอนใจและสนใจศกษาประวตศาสตรและความสำาคญของวดโดยรจกผานสอ คอ เปนคนในพนทรองลงมาคอ สอวทย/สอโทรทศนการทองเทยวแหงประเทศไทยจากผลการศกษารปแบบการจดการทองเทยวในวด จงมขอสรปวา การจดการทรพยากรการทองเทยว ควรมการจดทำาผงการใชสอยพนทของวด การจดทำาแผนพฒนาวดทงในระยะสนและระยะยาว และการจดทำาแผนพฒนาฟ นฟโบราณสถานหรอวดราง การจดการระบบสอความหมาย ไดแก การจดทำาขอมลและฐานขอมล

71

ของวดในระบบสารสนเทศ และการประชาสมพนธกจกรรมของวดในวนสำาคญหรอเทศกาลสำาคญ

รฐทตยา หรณยหาด(2544) ไดศกษาเรอง แนวทางการพฒนาเพอเพมศกยภาพหมบานวฒนธรรมเพอการทองเทยว : กรณศกษาบานหนองขาว อำาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร โดยมผลสรปงานวจยดงน ศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมโดยใชหลกการจดการการทองเทยว(5A)โดยจากผลการศกษาสามารถสรปไดวา บานหนองขาวมศกยภาพในดานความควรคาแกการศกษาเปนอนมาก ทงนจากการทบานหนองขาวยงคงสามารถสบทอดและดำารงรกษาเอกลกษณของทองถนไวไดเปนอยางด ไมวาจะเปนการสบสานงานประเพณ ประกอบพธกรรมทางความเชอ ภาษาพดทเปนเอกลกษณเฉพาะ ภมปญญาแหงวถการดำารงชวต โบราณวตถและโบราณสถาน 1.ดานความปลอดภยจากการศกษาพบวาบานหนองขาวเปนชมชนทจดไดวามความปลอดภยสงเนองจากโครงสรางทางสงคมในระบบเครอญาต2.ดานสงอำานวยความสะดวกจากการศกษาศกยภาพดานสงอำานวยความสะดวก ซงสามารถแบงออกเปน 2 ระดบสามรถสรปไดดงน 1.สาธารณปโภคขนพนฐานประกอบดวย การคมนาคม การไฟฟา การประปา การสอสารและโทรคมนาคม การสาธารณสขและงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยของบานหนองขาวมมากเพยงพอตอความตองการทงของชาวบานและนกทองเทยว 2. สาธารณปโภคขนสงพบวายงตองมการปรบปรงและพฒนาเพอเพมศกยภาพในสงตางๆดงน รานอาหาร รานขายของทระลก หองสขาสำาหรบนกทองเทยว และศนยบรการขอมลนกทองเทยว สวนสถานทจอดรถมมากเพยงพอตอความตองการ 3.ดานการเขาถงการเดนทางเขาสบานหนองขาวสามารถเดนทางโดยรถยนต ตามทางหลวงแผนดนหมายเลข 324

72

กาญจนบร-อางทอง หรอทางหลวงจงหวดหมายเลข 3084 หนองขาว-ทามวง 4.ดานการประชาสมพนธในการเปนแหลงทองเทยว ทางวฒนธรรมของบานหนองขาวแบงเปนการประชาสมพนธสบคคลภายนอกสำานกงานการทองเทยวแหงประเทศไทยภาคกลางเขต 1 เปนหนวยงานททำากรประชาสมพนธใหกบบานหนองขาว ซงในอนาคตอาจเกดปญหาเรองงบประมาณทำาใหไมสามารถประชาสมพนธไดอยางทวถง เนองจากทางสำานกงาน ททท.ภาคกลางเขต 1 มภารกจทตองทำาการประชาสมพนธแหลงทองเทยวแหงอนๆทงในจงหวดกาญจนบรและจงหวดใกลเคยง 5. ความพรอมดานบคลากร จากการทชาวบานมความตองการใหบานหนองเงนเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ทกคนจงใหความรวมมอและมการจดเตรยมบคคลากรฝายตางๆไวคอยตอนรบรกทองเทยว แตเนองจากนกทองเทยวทเดนทางมาเทยวชมปจจบนมจำานวนนอย ชาวบานจงไมเหนประโยชนของการทองเทยวและใหความสำาคญตอการทองเทยวนอยกวางานทเปนอาชพหลกและอาชพรอง รวมทงขาดความรและความเขาใจในการบรหารจดการ จงกอใหเกดปญหาการขาดแคลนบคคลากรทจะมาบรหารจดการทางการทองเทยวอยางจรงจง ดงนนโดยภาพรวมจาการศกษาบานหนองขาวจดไดวา เปนแหลงทองเทยวทสามารถพฒนาศกยภาพสการเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมทยงยนไดเปนอยางด เพราะเปนชมชนทมความพรอมทงทรพยากรทางการทองเทยว ประกอบดวย โบราณวตถ วฒนธรรม งานประเพณและวถการดำาเนนชวต มสงอำานวยความสะดวกทเพยงพอ สามารถใหบรการนกทองเทยวไดเปนอยางดในปจจบนมการวางแนวทางพฒนาในอนาคต

เนตรชนก นนท (2544) ไดศกษาเรอง การพฒนาแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม : กรณศกษาชมชนวดพระบาทหวยตม ตำาบล

73

นาทราย อำาเภอล จงหวดลำาพนโดยมผลสรปงานวจยดงนการศกษาองคประกอบของแหลงทองเทยวของชมชนวดพระบาทหวยตมในการพฒนาเพอเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม โดยพจารณาจาก 3 องคประกอบคอ สงดงดดใจ (Attraction)การเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) และสงอำานวยความสะดวก (Amenity)ซงสอดคลองกบแนวคดของ Burkart&Medlik(ดหนา 17) ผลการศกษาพบวาชมชนวดพระบาทหวยตมมองคประกอบครบทง 3 ดาน 1. ดานสงดงดดใจ ของชมชนวดพระบาทหวยตมคอศลปวฒนธรรมทเปนเอกลกษณสอดคลองกบแนวคดของ Howell เชน วถชวตทเปนกะเหรยงพทธทรกษาศลเครงครด สวดมนตภาวนา นอกนนยงมงานศลปหตถกรรมทหลากหลายทงการทอผา การทำาเครองเงน การทำาเครองจกสานและอนๆสอดคลองกบแนวคดความหมายของวฒนธรรมของเสฐยรโกเศศ นาคะประทป นอกจากความหลากหลายในงานศลปหตถกรรมแลวชมชนยงมความนาสนใจในวถชวตทสมถะเรยบงาย การมอธยาศยไมตร การปรบตวเขากบคนแปลกหนาไดงาย ทลวนเออตอการตอนรบนกทองเทยวโดยเฉพาะกลมนกทองเทยวทางวฒนธรรม เพราะนกทองเทยวกลมนมจดมงหมายในการมาเยอนเพอแลกเปลยนเรยนรวฒนธรรมมใชเพยงแวะผานมาเยยมชมเทานน 2. องคประกอบดานการเขาถงทางกายภาพ ชมชนมถนนลาดยางมะตอยเสนทางจากเชยงใหมถงชมชนระยะทาง 144 กโลเมตรโดยใชเสนทางหมายเลข 106 ซงสามารถเชอมโยงกบโครงขายโทรคมนาคมและแหลงทองเทยวอนๆไดโดยสะดวกแตชมชนยงขาดการเขาถงทางดานขอมลขาวสาร 3. องคประกอบดานสงอำานวยความสะดวก ชมชนมสาธารณปโภคขนพนฐานเพยงพอดานสงอำานวยความสะดวกระดบสงนนชมชนมโฮมสเตย 2 รปแบบคอการพกกบเจาของบาน และการพกทเรอนเอนกประสงคของชมชน แตจดออนทผศกษาพบคอชมชนยงขาดความหลากหลายของประเภท

74

อาหารในรานอาหาร ยงไมมศนยบรการขอมลดานการทองเทยวของชมชนและศนยสนคาของฝากของทระลกจดเดนอกอยางหนงของชมชนวดพระบาทหวยตมในการพฒนาเพอเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมแบบยงยนกคอการเปนชมชนทเขมแขง มจตสำานกรกศลปวฒนธรรมของตน

อภรกษ ไพบลย(มหาวทยาลยรงสต, 2551) ไดศกษาวจยเรอง แนวทางการพฒนาการทองเทยวประเภทวด: กรณศกษา วดใหมทงคา ต.กำาแพงเพชร อ.รตภม จ.สงขลา ผลการวจยพบวา กลมตวอยางของนกทองเทยวในการวจยครงน สวนใหญเปนเพศหญง มอายอยในชวง ๒๑ ๔๐ ป ไดรบการศกษาในระดบประถมศกษา สวน–ใหญนกทองเทยวประกอบอาชพทางดานเกษตรกรรม มรายไดระหวาง ๕,๐๐๑ ๑๐– ,๐๐๐ บาทตอเดอน นกทองเทยวสวนใหญมภมลำาเนาอยในชมชนและรบขอมลขาวสารของวดจากคนแนะนำา ผลการศกษาขอมลดานศกยภาพทางการทองเทยวเชงวฒนธรรมของวดใหมทงคา พบวา กลมตวอยางใหความคดเหนในภาพรวมทง ๔ ดานวา วดใหมทงคามศกยภาพทางการทองเทยวในระดบมาก และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวาวดใหมทงคามศกยภาพทางการทองเทยวสงเทากนทง ๔ ดาน คอ ศกยภาพดานการเขาถง ศกยภาพดานกจกรรมและสงดงดดใจ ศกยภาพดานสงอำานวยความสะดวก และศกยภาพดานการมสวนรวมของชมชนผลการศกษาขอมลเกยวกบทศนคตของนกทองเทยวตอการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมของวดใหมทงคา โดยชมชนมสวนรวม พบ

75

วานกทองเทยวมทศนคตทดตอการจดการการทองเทยวของวดใหมทงคา ซงอยในระดบมาก ผลการศกษาแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมของวดใหมทงคาโดยชมชนมสวนรวม พบวา ควรมการจดกจกรรมเกยวกบการฝกสมาธ ศล ปญญา การบรหารสมาธใหแกผทสนใจ จดบรรยายธรรมะทางวทยชมชน จดเสนทางการทองเทยวในชมชนโดยใหวดใหมทงคาเปนศนยกลาง ควรมการรอฟนประเพณเกาๆ ทไดสญหายไปแลว ควรประชาสมพนธวดใหมทงคาใหเปนทรจกแกนกทองเทยว อกทงควรมการเพมชองทางการประชาสมพนธ โดยจดทำาเวบไซต (website) เปนของวดใหมทงคาโดยเฉพาะ จดทำาโบวชวร (Brochure) หรอคมอทองเทยวแกนกทองเทยว และในการมสวนรวมของชมชน พบวา องคกรของชมชน ไมวาจะเปนชาวบานในชมชน หนวยงานราชการตางๆ มทศนคตทดตอการพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมของวดใหมทงคา มความยนด พรอมทจะชวยเหลอและเขามามสวนรวมทงในดานของการบรหารจดการและการปฏบตการ

76

13.กรอบแนวคด

2.ความคดเหนในการสงเสรมการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนในดาน

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)2. ความสะดวกในการเขาถง

แนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในเขตเทศบาลเมอง พะเยา

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)

1.สถานการณทางการทองเทยววดในเขตเทศบาล เมองพะเยาในดาน

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)2. ความสะดวกในการเขาถง (Accessibility)3. สงอำานวยความสะดวก (Amenities)

77

บทท 3

ระเบยบวธก�รศกษ�

การศกษาเรองแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในพนทเทศบาลเมองพะเยา เปนการศกษาเชงคณภาพและเชงปรมาณทมงศกษาศกยภาพทางการทองเทยวของวดในเขตเทศบาลเมองพะเยา และนำามาวเคราะหและเสนอแนวทางการสงเสรมและพฒนา ซงมขนตอนและวธดำาเนนการวจยตามวตถประสงคของการวจยดงตอไปน

แหลงขอมล

แหลงขอมลม 2 ประเภท คอ

1.ขอมลปฐมภม (Primary Data)

เปนขอมลทไดจากการเกบขอมลจากประชากร กลมตวอยางในพนทและศกษาประกอบกบขอมลทตยภม ขอมลทไดจากการบอกเลาของปราชญชมชนหรอผสงอาย ขอมลทไดจากการศกษาภาคสนามดวย

2.ความคดเหนในการสงเสรมการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนในดาน

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)2. ความสะดวกในการเขาถง

3.ความคดเหนและความตองการของนกทองเทยวทตอแหลงทองเทยวประเภทวดในดาน

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)2. ความสะดวกในการเขาถง (Accessibility)

แนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในเขตเทศบาลเมอง พะเยา

1. สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction)

78

ตนเอง การศกษาภาคสนามกระทำาโดยการสงเกตแบบไมมสวนรวม การสมภาษณโดยใชแบบสอบถามกงโครงสราง การใชแบบสอบถาม และการสนทนากลม

2. ขอมลทตยภม (Secondary Data)

เปนการศกษาขอมลจากเอกสาร ตำารา บทความ งานวจยทเกยวของเพอคนหาแนวความคด ทฤษฎทเกยวของ ในการนำามาสรางแบบสมภาษณเชงลกแบบมโครงสรางเพอใหไดมาซงขอมลในการนำามารวบรวมองคความรทเกยวของกบแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในพนทเทศบาลเมองพะเยา เพอนำามาสรางแบบสอบถามความตองการดานการทองเทยวเพอสำารวจความตองการภายในชมชนตางๆ

วตถประสงคขอท 1 สถานการณทางการทองเทยววดในเขตเทศบาล เมองพะเยา

1.ประช�กรกลมตวอย�ง

เจาหนาทหรอผทมสวนเกยวของ ในพนทวดในเขตเทศบาลเมองพะเยาและกลมคนในชมชน โดยกลมตวอยางทใชในการการวจยครงน ประกอบไปดวย

2.กลมทเกบขอมลโดยก�รสมภ�ษณเชงลก ไดแก

- เจาอาวาสวด

79

- คณะกรรมการวด

- วฒนธรรมจงหวดพะเยา

-คนในชมชน

3.การเกบรวบรวมขอมล

3.1 เกบรวบรวมขอมลจากการประชาคมและการแสดงความคดเหนทไดทำาการบนทกไว

4.การวเคราะหขอมล นำาความคดเหนทไดมาสงเคราะหใหไดคำาตอบและความตองการของชมชน นำามาปรบใชใหตรงกบความตองการของชมชนทมตอแหลงทองเทยว ประชากรทใชในการศกษาครงนไดแกเจาหนาทหรอผทมสวนเกยวของ ในพนทวดในเขตเทศบาลเมองพะเยา

วตถประสงคขอท 2 ความคดเหนในการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชน

1.ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาครงนกลมคนในชมชนทอยภายในเขตเทศบาลเมองพะเยา 412,220 คน

80

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน กลมคนในชมชนในเขตเทศบาลเมองพะเยาจำานวน 400 คน

จากสตร

จากสตร n= N1+Ne2

แทนคา

n = ขนาดของตวอยาง

N= ขนาดของประชากร

e= ความคลาดเคลอนในการสมตวอยางจะกำาหนดใหมคา= 0.05

วธก�รคำ�นวณ

จากสตร n= N1+Ne2

= 412,2201+412,220(0.052)

= 400 คน

2.เครองมอทใชในการวจยครงนไดแก แบบสอบถามประกอบไปดวย 2 สวน ดงน

ตอนท 1 ประกอบไปดวยขอมลพนฐานของคนในชมชนในการวจย เรองแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในพนทเทศบาลเมองพะเยา จะประกอบไปดวย เพศ อาย รายได อาชพ สถานภาพ ระดบการศกษา ภมลำาเนา

ตอนท 2 ศกษาระดบความคดเหนในการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนในการวจยเรอง

81

การแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในพนทเทศบาลเมองพะเยาม 5 ระดบดงน

1.คาเฉลยระดบ 1.00-1.80 ระดบความคดเหนในการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนในเกณฑ นอยทสด

2.คาเฉลยระดบ 1.81-2.60 ระดบความคดเหนในการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนในเกณฑ นอย

3.คาเฉลยระดบ 2.61-3.40 ระดบความคดเหนในการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนในเกณฑ ปานกลาง

4.คาเฉลยระดบ 3.41-4.20 ระดบความคดเหนในการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนในเกณฑมาก

5.คาเฉลยระดบ 4.21-5.00 ระดบความคดเหนในการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดของคนในชมชนเกณฑมากทสด

3.การเกบรวบรวมขอมล

3.1 ดำาเนนการเกบรวบรวมขอมลจากตำาราเอกสารงานวจยทเกยวของ เพอนำามาเปนขอมลพนฐาน

3.2 ดำาเนนการเกบขอมลจากกลมตวอยางตามแบบสอบถามตามจำานวนทกำาหนดเพอดำาเนนการวเคราะหขอมลตอไป

82

4.การวเคราะหขอมล

ผวจยไดรวบรวมขอมลทไดจากแบบสอบถามทงหมดมาวเคราะหขอมลเชงเนอหาตามแบบสอบถาม และนำาผลทไดมาปรบใชในรปแบบทไดกำาหนดไวตามเปาหมายเพอใหบรรลวตถประสงคตางๆ

วตถประสงคขอท3 เพอศกษาความคดเหนและความตองการของนกทองเทยวทตอแหลงทองเทยวประเภทวด

1.ประชากรและกลมตวอยาง

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คอ นกทองเทยวทเขามาทองเทยวหรอนกทองเทยวกลมเปาหมายทกำาหนดไว จำานวน 131,236 คน

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน กลมคนในชมชนในเขตเทศบาลเมองพะเยาจำานวน 400 คน

จากสตร

จากสตร n= N1+Ne2

แทนคา

n = ขนาดของตวอยาง

N= ขนาดของประชากร

e= ความคลาดเคลอนในการสมตวอยางจะกำาหนดใหมคา= 0.05

วธก�รคำ�นวณ

83

จากสตร n= N1+Ne2

= 131,2361+131,236(0.052)

= 400 คน

2.เครองมอทใชในการวจยครงนไดแก

การสรางแบบสอบถามทเกยวกบความคดเหนและความตองการเพมเตมของนกทองเทยวทมตอแหลงทองเทยว

สวนท1 แบบสอบถ�ม

ตอนท 1 ประกอบไปดวยขอมลพนฐานของนกทองเทยว ในการวจยเรองแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในพนทเทศบาลเมองพะเยา จะประกอบไปดวย เพศ อาย รายได อาชพ สถานภาพ ระดบการศกษา ภมลำาเนา

ตอนท 2 ประกอบไปดวยขอมลเกยวกบวตถประสงคของการเดนทางมาทองเทยวของนกทองเทยว

ตอนท 3 ความคดเหนและความตองการเพมเตมของนกทองเทยวทมตอแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในพนทเทศบาลเมองพะเยาม 5 ระดบดงน

1.คาเฉลยระดบ 1.00-1.80 ระดบความคดเหนและความตองการเพมเตมของนกทองเทยวทมตอแหลงทองเทยวอยในเกณฑ นอยทสด

84

2.คาเฉลยระดบ 1.81-2.60 ระดบความคดเหนละความตองการเพมเตมของนกทองเทยวทมตอแหลงทองเทยว อยในเกณฑนอย

3.คาเฉลยระดบ 2.61-3.40 ระดบความคดเหนและความตองการเพมเตมของนกทองเทยวทมตอแหลงทองเทยว อยในเกณฑปานกลาง

4.คาเฉลยระดบ 3.41-4.20 ระดบความคดเหน/ความตองการเพมเตมของนกทองเทยวทมตอแหลงทองเทยว อยในเกณฑมาก

5.คาเฉลยระดบ 4.21-5.00 ระดบความคดเหนและความตองการเพมเตมของนกทองเทยวทมตอแหลงทองเทยว อยในเกณฑมากทสด

3.การเกบรวบรวมขอมล

นำาแบบสอบถามไปแจกกบนกทองเทยวกลมเปาหมายและทำาการเกบรวบรวมขอมล โดยการนำาแบบสอบถามมาถอดรหส ปอนขอมลและทำาการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสำาเรจรป

4.การวเคราะหขอมล

ผลจากการศกษาวตถประสงคนำามาสงเคราะห โดยมการวเคราะหขอมลระดบความคดเหน/ความตองการของนกทองเทยวทมตอแหลงทองเทยวเชงศาสนา นำาผลมาปรบใชในแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในพนทเทศบาลเมองพะเยา

85

วตถประสงคขอท4 เพอนำาเสนอแนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวของแหลงทองเทยวประเภทวดในเขตเทศบาลเมองพะเยา

1.กลมประชากรตวอยาง

กลมเจาหนาททมสวนเกยวของในพนทเทศบาลเมองพะเยาและกลมคนในชมชนในเขตเทศบาลเมองพะเยา โดยกลมตวอยางทใชในการวจยครงน ประกอบดวย

2.กลมทเกบขอมลโดยการ Focus group ไดแก

กลมผนำาชมชนในเขตเทศบาลเมองพะเยา และกลมคนทมสวนเกยวของในเรองน เจาหนาทเทศบาล เจาหนาทวฒนธรรม กรรมการวด เจาอาวาส ผทมสวนเกยวของของวด

3.การเกบรวบรวมขอมล

3.1 เกบรวบรวมขอมลจากการประชาคมและการแสดงความคดเหนทไดทำาการบนทกไว

4.การวเคราะหขอมล

นำาความคดเหนทไดมาสงเคราะหใหไดคำาตอบและความตองการของชมชน นำามาปรบใชใหตรงกบความตองการของชมชนทมตอแหลงทองเทยว

86