๑วชาธรรมวภาค ธรรมศกษาชนโท๑

ทกะ หมวด๒กมมฏฐาน๒หมายถง สงทยดเหนยวผกใจ ไวไมใหฟงชาน ใหสงบนงอยกบอารมณกมมฏฐานนนๆ๑. สมถกมมฏฐาน กมมฏฐานเปนอบายสงบใจ หมายถง การปฏบตธรรมดวยการบรกรรม ๒. วปสสนากมมฏฐาน กมมฏฐานเปนอบายเรองปญญา หมายถง การเจรญกมมฏฐานทใชปญญาพจารณาสภาวธรรมเปนหลกกาม ๒หมายถง ความใคร ความรก ความพอใจหรอความตองการ คอ ๑. กเลสกาม กเลสเปนเหตใคร หมายถง กเลสทมอยในจตใจของบคคล ๒. วตถกาม พสดอนนาใคร หมายถง กามคณ ๕ คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพะ เปนตวยวยใหคนเกดความใครบชา ๒บชาหมายถง การแสดงความเคารพเทดทน การยกยองนบถอบคคลทควรเคารพยกยอง ๑. อามสบชา การบชาดวยอามส หมายถง การนำาวตถสงของตางๆไปสกการะบชาตอบคคลหรอสงทควรบชา๒.ปฏปตตบชา การบชาดวยปฏบตตามแบบอยางททานทำาปฏสนถาร ๒๑. อามสปฏสนถาร ปฏสนถารดวยอามส หมายถง การตอนรบแขกดวยสงของเครองบรโภคดวยอธยาศยไมตรทงดงาม๒. ธมมปฏสนถาร ปฏสนถารโดยธรรม หมายถง การตอนรบแขกดวยกรยา ทาทางใบหนาทแชมชนสข ๒สข หมายถง สภาพททนไดงาย คอการไดรบความสะดวกสบาย ในทนหมายเอาสวนทเปนผลของความสขอยางเดยว ไดรบผล ๒ ทาง คอ ๑. กายกสข สขทางกาย หมายถง การทมสภาพรางกายครบถวนสมบรณไมพกลพการ มสขภาพอนามยด ๒.เจตสกสข สขทางใจ หมายถง ใจทเปนปกตสขเพราะไมมความทกขทางกาย หรอ อารมณทเปนเหตขนมวขดเคองมากระทบ

ตกะ หมวด ๓อกศลวตก ๓หมายถง ความดำารตรตรอง นกคดไปในทางไมดไมงาม คดแตเรองเลวทรามตำาชาม ๓ ประเภทตามเรองทนกคด คอ๑. กามวตก ความตรในทางกาม ๒. พยาบาทวตก ความตรในทางพยาบาท ๓. วหงสาวตก ความตรในทางเบยดเบยนกศลวตก ๓หมายถง ความดำาร ตรตรอง นกคดไปในทางทดงาม คดแตเรองทไมสรางความเดอดเนอรอนใจใหแกตนและผอน ม ๓ ประเภท ตามเรองทนกคด คอ ๑. เนกขมมวตก ความตรในทางพรากจากกาม หมายถง ความรจกคดหาวธทจะนำาจตออกจากอำานาจของกเลสกาม และวตถกาม๒. อพยาบาทวตก ความตรในทางไม

พยาบาท หมายถง ความรจกคดแตเรองทสรางสรรค๓. อวหงสาวตก ความตรในทางไมเบยดเบยน หมายถง ความคดทจะไมสรางความลำาบากจากการกระทำาอคค ๓ในทนทานหมายเอากเลสวาเปนไฟ เพราะกเลสมสภาพเผาลนจตใจใหเรารอนเหมอนไฟ ม ๓ กอง คอ๑. ราคดค ไฟคอราคะ หมายถง ไฟกเลสทมความกำาหนดยนด ความตดใจ ความพอใจในกาม ๒. โทสคค ไฟคอโทสะ หมายถง ไฟกเลสทมความโกรธ ความขดเคอง ความไมพอใจในสงทตนไมชอบใจ ๓. โมหคค ไฟคอโมหะ หมายถง ไฟกเลสทมความหลง ความรไมจรง หลงเหนผดเปนชอบอธปเตยยะ ๓อธปเตยยะ หมายถง ความเปนใหญเปนความตองการมอำานาจสงสดในการกระทำา ม ๓ อยาง คอ ๑. อตตาธปเตยยะ ความมตนเปนใหญ หมายถง ความถอตนเปนใหญ๒. โลกาธปเตยยะ ความมโลกเปนใหญ หมายถง การถอตามเสยงขางมาก ตามกระแสนยม ๓. ธมมาธปเตยยะ ความมธรรมเปนใหญ หมายถง การยดถอหลกการ ความถกตองตามเหตผลญาณ ๓ญาณ แปลวา ปญญา ความร ในทนหมายถง ปรชากำาหนดรอรยสจ ๔ ผประกอบดวยญาณทง ๓ น ถงจะเรยกวาตรสรอรยสจไดอยางสมบรณม ๓ ประการ คอ ๑. สจจญาณ ปรชาหยงรอรยสจ หมายถง ปญญาทกำาหนดรวาทกข ๒. กจจญาณ ปรชาหยงรกจอนควรทำา หมายถง ปญญาทกำาหนดรกจอนพงทำาวาทกข ๓. กตญาณ ปรชาหยงรกจอนทำาแลว หมายถง ปญญาทกำาหนดรกจททำาสำาเรจ แลววา ทกขตณหา ๓ตณหา หมายถง ความทะยานอยาก ความตดใจ หรอยดตด มอย ๓ ประการ คอ ๑. กามตณหา ตณหาในกาม หมายถง ความอยากในกาม โดยทวไปไดแก ความอยากในกามคณ ๕ ทชวนใหรกชกใหใคร พาใจใหกำาหนดยนด ๒. ภวตณหา ตณหาในภพ หมายถง ความอยากในภพ โดยทวไปไดแก ความอยากม อยากเปนตางๆ ตามทใจตองการ๓. วภวตณหา ตณหาในปราศจากภพ หมายถง ความอยากพนไปจากภพ โดยทวไปไดแก ความอยากไมมไมเปน อยากพนจากสภาพทไมตองการ.ปาฏหารยะ ๓ปาฏหารยะ หมายถง ความอศจรรย สงทนาอศจรรย. สงทนาเหลอเชอ เปนสงทมความสามารถพเศษกวาสงอน และเปนความอศจรรยทคนทำาใหเกด มอย ๓ อยาง คอ๑. อทธปาฏหารยะ มฤทธเปนอศจรรย หมายถง การแสดงฤทธไดเปนอศจรรยซงเปนสงทเปนผลมาจากการฝกจตจนไดณานสมาบต ๒. อาเทสนาปาฏหารยะ ดกใจไดเปนอศจรรย หมายถง การทายใจคนไดเปนอศจรรย เปนการกำาหนดใจผอนได ๓. อนสาสนปาฏหารยะ คำาสอนเปนอศจรรย หมายถง คำาสอนทมความอศจรรยในตว สามารถจงใจใหคนนอมนำาไปปฏบตตามดวยวธการสอน

๒

ปฏก ๓ตำาราทเปนคมภรรวบรวมพระธรรมวนยของพระพทธเจา ๑.พระวนยปฏก หมวดพระวนย หมายถง คมภรทรวบรวมพระวนยคอ กฎระเบยบ หรอกฎหมาย ของพระทจะตองปฏบตตามนนหากฝาฝนกมโทษหนกบาง เบาบางตามความผด๒.พระสตตนตปฏก หมวดพระสตร หมายถง คมภรทรวบรวมพระสตรเปนหลกธรรมคำาสอนทพระพทธองคทรงแสดงไวในทตางๆ๓. พระอภธรรมปฏก หมวดพระอภธรรม หมายถง คมภรทรวบรวมพระอภธรรม คอ คำาสอนทพระพทธองคทรงแสดงไวในแนวธมมาธษฐานพทธจรยา ๓พระจรยาวตรของพระพทธเจา ๑. โลกตถจรยา ทรงประพฤตเปนประโยชนแกโลก๒. ญากตถจรยา ทรงประพฤตเปนประโยชนแกพระญาต ๓. พทธตถจรยา ทรงประพฤตเปนประโยชนโดยฐานะเปนพระพทธเจาวฏฏะ๓คอการหมนเวยนอยในสงสารวฏ เวยนตายเวยนเกดอยในภพภมตางๆของสตวโลก ตราบเทาทยงตดวฏฏะ ๓ อยางนไมได คอ๑. กเลสวฏฏะ หมายถง การวนเวยนเปลยนไปตามอำานาจสงยวยวนและฉดดง๒. กมมวฏฏะ หมายถง การวนเวยนอยในการทำากรรม คอเมอ มกเลสเกดขน กเปนสงกระตนใหมการกระทำากรรมจะมากหรอนอยกอยทกเลสอนเกดขนอยในใจอยขณะนน ๓. วปากวฏฏะ หมายถง การวนเวยนรบผลของกรรมทตนทำาแลว สกขา ๓สกขา หมายถง ขอสำาหรบศกษา การฝกฝนอบรมตนในเรองทพง ศกษา ม ๓ ประการคอ ๑. อธสลสกขา สกขาคอศลยง หมายถงการศกษาศล ฝกฝนและปฏบตตนใหเรยบรอยดงามทางกาย วาจา ใหบรสทธถกตองตามหลกของจลศล มชณมศล หรอ มหาศล ๒. อธจตตลสกขา สกขาคอจตยง หมายถง การศกษาเรองจตอบรมจตใจใหมนคงเปนสมาธ๓. อธปญญาสกขา สกขาคอปญญายง หมายถง การศกษาเรองปญญา อบรมตนใหเกดปญญาอยางแจมแจง

จตกกะ หมวด ๔อปสเสนธรรม ๔อปสเสนธรรม หมายถง ธรรมเปนทพงพำานกพกพง เปนแนวทางการดำาเนนชวตทเรยบงายและถกตองดงาม ม ๔ ประการ คอ๑. พจารณาแลวเสพของอยางหนง การกนหรอใชสอย กบบคคล ๒. พจารณาแลวอดกลนของอยางหนง คอ คำานงถงผลไดผลเสยหรอโทษของการขาดความอดทนอดกลนตอสงทมากระทบทางกาย วาจา ใจของตน๓. พจารณาแลวเวนของอยางหนง คอเลอกแลวเวนไมเสพสงทจะมผลเปนความทกขเดอดรอนตอตนไดในภายหลงหกหามใจไมใหไปของเกยวกบสงทเปนเหตนำามาซงความเสอมเสย ๔. พจารณาแลวบรรเทาของอยางหนง คอ พจารณาถงกจทควรทำาใหบรรเทาเบาบาง ไดแก การพยายามลด ละ เลก ความนกคดไปในทางอกศล

อปปมญญา ๔เปนการแผสวนบญกศลหรอความปรารถนาด ทไมเจาะจงตวผรบ ไมมกำาหนดเขตแดน โดยแผใหกบสรรพสตวทกหมเหลา ม ๔ อยางคอ ๑. เมตตา หมายถง ความรกใครทไมมความกำาหนดเจอปน ๒. กรณา หมายถง ความสงสารคดจะชวยใหผอนพนจากความทกข๓. มทตา หมายถง ความยนดเมอผอนไดด มความรสกชมชมยนด พลอยดใจไปกบเขา๔. อเบกขา หมายถง ความวางเฉย ความรสกทเปนกลาง ไมเอนเอยงเขาขางฝายใดฝายหนงพระอรยบคคล ๔พระอรยบคคล หมายถง บคคลผไดบรรลอรยผล เปนผประเสรฐไกลจากขาศก คอกเลส แบงตามประเภทบคคลม ๔ ประเภท๑.พระโสดาบนหมายถง ผถงกระแสแหงพระนพพาน ผถงกระแสอรยมรรคครงแรก เปนพระอรยบคคลผบำาเพญเพยรจนไดสำาเรจโสดาปตตผล๒. พระสกทาคาม หมายถง ผจะมาสโลกนอกเพยงครงเดยว เปนพระอรยบคคลผบำาเพญเพยรจนไดสำาเรจสกทาคามผล๓.พระอนาคาม หมายถง ผไมมาปฏสนธในกามาวจรภม คอไมกลบมาเกดในภมทยงเสพกามอก๔.พระอรหนต หมายถง ผไกลจากเลส.ผกำาจดอรคอกเลสไดแลวผหกซกำาของวงลอสงสารวฏไดแลว ผควรแกปจจยและการบชาโอฆะ ๔กเลส ๔ อยางเหลานคอ กาม ภพ ทฏฐ อวชชา เปนกเลสตวสำาคญเพราะเปนสาเหตททำาใหกเลสอยางอนเกดขนอยางมากมาย มชอเรยกตางๆดงตอไปนชอวา โยคะ (กามโยคะ ภวโยคะ ทฏฐโยคะ อวชชาโยคะ) เพราะเปนเครองประกอบสตวไวในภพชอวา อาสวะ (กามาสวะ ภวาสวะ ทฏฐาสวะ อวชชาสวะ)เพราะเปนสภาพหมกหมมอยในสนดานชอวา โอฆะ หมายถง กระแสนำาคอกเลสททวมทบใจสตวโลกใหจมอยในความตำาทราม เปนกระแสกเลสททวมทบใจสตวโลกใหหลงตดอยในภพ ตองเวยนวายตายเกดอยในกระแสนนอยตลอดเวลา กลาว คอ ทำาใหจมอยในเปนปถชน ไมอาจเลอนชนขนเปนกลปยาณชน และโดยสงสดไมอาจเปนพระอรยบคคลได ม ๔ ประเภท คอ๑.กาโมฆะ โอฆะคอกาม หมายถง กระแสนำาคอกเลสททวมทบใจสตวใหจมอยในหวงแหงกามคณ๒. ภโวฆะ โอฆะคอภพ หมายถง กระแสนำาคอกเลสททวมทบใจสตวใหจมอยในหวงแหงภพ๓. ทฏโฐฆะ โอฆะคอทฏฐ หมายถง กระแสนำาคอกเลสททวมทบใจสตวใหจมอยในหวงแหงความเหนผดจากคลองธรรม๔. อวชโชฆะ โอฆะคออวชชาหมายถง กระแสนำาคอกเลสททวมทบใจสตวใหจมอยในหวงแหงความหลง

๓

กจในอรยสจ ๔กจในอรยสจ หมายถง ธระหรองานทจะตองทำาใหเกดอรยสจ คอ เมออรยมรรคเกดขน ยอมทำากจ ๔ อยางนใหพรอมในขณะเดยวกน ซงกศลธรรมเหลาอนทตำากวาอรยมรรค แมจะยงกจ ๔ อยางนใหเกดได แตกไมเกดพรอมกนเหมอนอรยมรรค มอย ๔ ประการคอ๑. ปรญญา กำาหนดรทกขสจ หมายถง การกำาหนดรวาความไมสบายกายไมสบายใจเกดจากอะไร๒. ปหานะ สะสมทยสจ หมายถง การละตณหา (กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา) ใหหมดไปเพราะเปนตวเหตใหเกดทกข๓. สจฉกรณะ ทำาใหแจงนโรธสจ หมายถง พระนพพานซงเปนธรรมทดบทกขและตณหาทงมวลเปนกจทจะตองทำาใหแจง๔. ภาวนา ทำามคคสจใหเกด หมายถง การปฏบตตามอรยมรรคมองค ๔ ซงเปนแนววธทประเสรฐสำาหรบดบทกขบรษท ๔หมชนทยอมรบนบถอพระพทธศาสนา เรยกอกอยางวา พทธบรษท ม ๔ บรษท คอ ๑. ภกษ หมายถง ผมการขอโดยสงบ ผเหนภยในสงสาร หรอผทำาลายกเลส ๒. ภกษณ ความหมายเหมอนภกษ เปนคำาทใชเรยกนกบวชหญงในพระพทธศาสนา ๓-๔. อบาสก อบาสกา หมายถง ชายหญงผนงใกลพระรตนตรย ผใกลชด พระพทธศาสนา นอมรบเอาพระรตนตรยเปนทพงตลอดชวตบรษท๔บรษท ในทนหมายถง หมหรอคณะบคคลทวไปๆแตแบงไดตามลกษณะของชนชนหรออาชพ ม ๔ คณะ๑.กษตรย หมายถง พระเจาแผนดน พระราชาผปกครอง๒.พราหมณ หมายถง ชนชนพราหมณาจารย ทำาหนาทสอนศาสนาในลทธของตน๓.คฤหบด หมายถง คนผเปนเจาของบาน หวหนาครอบครว ปจจบนมง หมายถงคนผมฐานะมนคง๔.สมณะ หมายถง ผสงบ ผทมบาปทสงบแลว ถาในบคคลทวไป หมายถง ผมกาย วาจา ใจสงบ มความประพฤตเรยบงายสมำาเสมอ สำารวมกาย วาจาใจบคคล ๔บคคล เหลาน ทานจดไวตามระดบแหงสตปญญา และบารมธรรมอนแกกลาหรอออนกวากนได ๔ ประเภท คอ๑.อคฆฏตญญ ผอาจรธรรมพอทานยกตวอยางหวขอขนแสดง๒.วปจตญญ ผอาจรธรรมตอเมอทานอธบายความแหงหวขอนน๓.เนยยะ ผพอแนะนำาไดหมายถงบคคลผมปญญาพอใช๔.ปทปรมะ ผมบทเปนอยางยง หมายถงบคคลทขาดบารมธรรมมรรค ๔๑.โสดาปตดมรรค หมายถง ญาณคอความรทเปนเหตใหผปฏบตตามไหลเขาสกระแสแหงอรยมรรคเปนครงแรก๒. สกทาคามมรรค หมายถง ญาณคอความรทเปนเหตใหผปฏบตตามกลบมาปฏสนธในมนสสภมอกเพยงครงเดยว๓. อนาคามมรรค หมายถง ญาณคอความรทเปนเหตใหผปฏบตตามจะไมกลบมาปฏสนธในกามาวจรภมอก๔. อรหตตมรรค หมายถง ญาณคอความรเปนเหตใหผปฏบตตามบรรลอรหตตผล ขามพนจากกามาวรภม รปาวจรภม อรปาวจรภม โดยเดดขาด

ผล ๔ผล หมายถง ประโยชนทพงไดรบหรออานสงสแหงญาณ ๑. โสดาปตตผล หมายถง ประโยชนทพงไดรบคอการไมมความตกตำา ๒. สกทาคามผล หมายถง ประโยชนทพงไดรบคอการกลบมาเกดในโลกมนษยอกเพยงชาตเดยวกจะบรรลอรหตตผลหลงจากทสกทาคามมรรคกำาจดสงโยชน ๓ และลดความรนแรงของราคะ โทสะ โมหะ นนลงไดแลว ๓. อนาคามผล หมายถง ประโยชนทพงไดรบคอการไมกลบมาปฏสนธในกามาวจรภมอก ๔. อรหตตผล หมายถง ประโยชนทไดรบคอการพนจากความของอยในโลกใดๆเมอปรนพพานแลวไมตองถอปฏสนธอก

ปญจกะ หมวด ๕อนปพพกถา หมายถง เทศนาทแสดงไปโดยลำาดบ เพอฟอกอธยาศยของสตวใหหมดจดเปนขนๆ จากงายไปหายาก เพอเตรยมจตของผฟงใหพรอมทจะรบฟงธรรมชนสงคอ อรยสจ ม ๕ ประการ คอ ๑. ทานกถา กลาวคอทาน หมายถง การพรรณนาคณเรองการใหทานและอานสงสของการใหทาน วาเปนเหตใหไดรบความสข๒. สลกถา กลาวถงศล หมายถง การพรรณนาคณเรองการรกษาศลและอานสงสของการรกษาศลวา ผมศลยอมไมประสบความเดอดเนอรอนใจจากทไหนๆ๓. สคคกถา กลาวถงสวรรค หมายถง การพรรณนาคณเรองสวรรควา เปนทอนเพยบพรอมดวยกามสขอนเปนทพย มแตสงทนารนเรงบนเทงเรงใจ๔. กามาทนวกถา กลาวถงโทษแหงกาม หมายถง การพรรณนาโทษเรองของกามวา แมจะเปนความสข แตกมความทกขเจอปน ไมมความจรงยงยน๕. เนกขมมานสงสกถา กลาวถงอานสงสแหงการออกจากกาม หมายถง การพรรณนาถงการออกจากกามและอานสงสวา เปนความปลอดโปรงจากสงลอเราเยายวนมจฉรยะ หมายถง ความตระหน ความเสยดาย ความหวงแหน เปนกเลสททำาใหกลายเปนคนใจแคบ เหนแกตวม ๕ อยาง คอ๑. อาวาสมจฉรยะ ตระหนทอย คอ หวงแหนทอย หวงถนอาศย๒. กลมจฉรยะ ตระหนสกล คอ หวงแหนตระกลของตนไมอยากใหพวกอนมาเกยวดองเปนญาตดวย๓. ลาภมจฉรยะ ตระหนลาภ คอ หวงแหนลาภผลประโยชนหรอทรพยสงของของตน ไมอยากแบงใหผอน๔. วณณมจฉรยะ ตระหนวรรณะ คอ หวงแหนความด ไมอยากใหผอนมเทากบตนหรอไดดกวา๕. ธมมมจฉรยะ ตระหนธรรม คอ หวงแหนความรความสามารถ ไมอยากใหผอนไดความรจากตนหรอมความรเทาตน

๔มาร หมายถง ผทำาใหตาย ผฆา คอขดขวางมใหมโอกาสทำาความดไดโดยสะดวก หรอไมใหบรรลผลสำาเรจทดงามม ๕ ประการ คอ๑. ขนธมาร มารคอเบญจขนธ ขนธ ๕ มรป เวทนา วญญาณ เปนมารเพราะเปนสภาพถกปจจยปรงแตง เปนไปเพอทกข๒.

กเลสมาร มารคอกเลส กเลสทงทเปนวตถกามและกเลสกามเปนมาร เพราะเมอถกครอบงำาทำาใหเดอดรอนอยตลอด๓. อภสงขารมารมารคออภสงขาร อภสงขารเปนมารเพราะเปนตวปรงแตงชกนำาใหบคคลทำาบาป๔. มจจมาร มารคอมรณะ ความตายเปนมาร เพราะกำาจดชวตใหหมดโอกาสทำาคณประโยชนอกตอไป๕. เทวปตตมาร มารคอเทพบตร หมายเอาเทพผเปนมารราชาธราชทปกครองแดนมารอยในสวรรคชนปรนมมตวสวตดซงคอยขดขวางทำาลายไมใหโอกาสทำาความดเวทนา หมายถง ความรสกอารมณ คอการรบรอารมณทมากระทบนน แลวกรตามปจจยทมากระทบ ม ๕ อยาง คอ๑.สข หมายถง ความรสกสงบกาย เพราะไดสมผสกบอารมณทด๒. ทกข หมายถง ความรสกไมสบายกาย เพราะไดสมผสกบอารมณทไมด๓. โสมนส หมายถง ความรสกสบายใจ เพราะไดประสบกบอารมณทชอบ๔. โทมนส หมายถง ความรสกทกขใจ เพราะไดประสบกบอารมณทไมชอบ๕. อเบกขา หมายถง ความรสกเฉยๆ ทไมแสดงอาการเสยใจดใจ

ฉกกะ หมวด ๖จรต หมายถง ความประพฤตจนเคยชนมกแสดงใหเหนม ๖ ประเภท คอ๑.ราคจรต พฤตกรรมของคนทมราคะเปนปกต๒.โทสจรต พฤตกรรมของคนทมโทสะเปนปกต๓.โมหจรต พฤตกรรมของคนทมโมหะเปนปกต๔.วตกกจรต พฤตกรรมของคนทมวตกเปนปกต๕.สทธาจรต พฤตกรรมของคนทมศรทธาเปนปกต ๖.พทธจรต พฤตกรรมของคนทมปญญาเปนปกตจรตทง ๖ สามารถสงเคราะหไดเปน ๓ ค ตามคณลกษณะทเหมอนกน คอ๑. ราคจรต กบ สทธาจรต เหมอนกนคอ ราคะเปนหวหนาฝายอกศล สทธาเปนหวหนาฝายกศล๒. โทสจรค กบ พทธจรต เหมอนกนคอ โทสะทการเบอหนายในสงทไมชอบ สวนปญญาเบอหนายในสงขารธรรมทงปวง๓. โมหจรต กบ วตกจรต เหมอนกนคอ โมหะมอาการสงสย สวนวตกกคดแลวคดอก เหมอนไมแนใจธรรมคณ หมายถง คณของพระธรรม ซงเปนหลกเกณฑทบงชวา อะไรด อะไรชว มคณ ๖ อยาง คอ ๑. สวากขาโต ภควตา ธมโม พระธรรมอนพระผมพระภาคเจาตรสไวดแลว หมายถง พระธรรมคำาสอนทพระองคตรสไวอยางถกตอง เปนของจรง๒. สนทฏฐโก อนผบรรลจะพงเหนเอง หมายถง ผลของการบรรลผปฏบตเองเทานนถงจะรเหน๓. อกาลโก ไมประกอบดวยกาล หมายถง การปฏบตธรรมไมตองเลอกวน

เวลาไมตองมฤกษยาม๔. เอหปสสโก ควรเรยกใหมาด หมายถง ทรงเชญชวนใหมาลองปฏบตเพอพสจนวาทพระองคตรสนนเปนจรงหรอไมอยางไร ทงในทางดหรอชว๕. โอปนยโก ควรนอมเขามาใสตว หมายถง เปนธรรมทเหมาะสำาหรบทกคนจะพงปฏบตได๖. ปจจตตง เวทตพโพ วญญห อนวญญพงรเฉพาะตน หมายถงวญญชนผเขาถงวมตต ยอมจะรรสแหงพระธรรมเฉพาะตน

สตตกะ หมวด ๗วสทธ หมายถง ความบรสทธในการประพฤตพรหมจรรยทเปนผลมาจากการบำาเพญไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา เพอชำาระกาย วาจา ใจ วสธ๗ นทานเปรยบเสมอนบนได ๗ ขนทนำาไปสพระนพพาน๑. สลวสทธ ความหมดจดแหงศล หมายถง ความบรสทธทไดจากการรกษาปารสทธศล ๒. จตตวสทธ ความหมดจดแหงจต หมายถง ความบรสทธทไดจากการรกษาจตใหสงบตงมนอยในอารมณของกมมฏฐาน๓. ทฏฐวสทธ ความหมดจดแหงทฏฐ ความบรสทธทไดจากการทำาความเหนใหถกตอง๔. กงขาวตรณวสทธ ความหมดจดแหงญาณเปนเครองมอขามพนความสงสย หมายถง ความบรสทธของปญญาทรเหตปจจย๕. มคคามคคญานทสสนวสทธ ความหมดจดแหงญาณเปนเครองมอเหนวาทางหรอมใชทาง หมายถง ความบรสทธของปญญาทรธรรมพเศษวาเปนทางหอไมใชทาง๖. ปฏปทาญาณทสสวสทธ ความหมดจดแหงญาณเปนเครองเหนทางปฏบต หมายถง ความบรสทธของปญญาทรทางปฏบตไดอยางถกตอง๗. ญาณทสสวสทธ ความหมดจดแหงญาณทสสนะ หมายถง ความบรสทธของปญญาทมนพพานเปนอารมณ

อฏฐกะ หมวด ๘อวชชา หมายถง ความไมร ความเขลาไมรจรงในสงตางๆ ทานมงถงความไมรในอรยสจ ม ๘ อยางคอ๑. ไมรจกทกข คอ คนสวนใหญเคยประสบกบทกขมาทงนน ทงทกขทางกายทเกดจากปจจยภายนอก (หนาว รอน หว กระหาย) หรอปจจยภายในทเรยกวาทกขประจำาสงขาร (ผมหงอก ฟนหก หพรา ตามว) และทกขทางใจ(เสยของรก จากของชอบ)๒. ไมรจกเหตเกดแหงทกข คอ ไมรตนสายปลายเหตททำาใหเกดทกข๓.ไมรจกความดบทกข คอ เมอไมรเหตผลไมยอมรบวาตณหาในจตใจของตนตางหากเปนตวทำาใหเกดทกข๔. ไมรจกทางถงความดบทกข คอ ไมรถงวธการทจะทำาใหทกขดบไป๕.ไมรจกอดต คอ ไมรวาผลชวทตนไดรบในปจจบนน มสาเหตมาจากการทำาความเลวไมดมา

๕กอน๖.ไมรจกอนาคต คอ ไมรวาความชวทตนทำาในวนนจะสงผลใหตนไดรบความทกขยากลำาบากในวนขางหนา๗. ไมรจกทงอดตและอนาคต คอ ไมรวา ผลชวทตน

ไดรบในปจจบนทมสาเหตมาจากการทำาชวแตครงอดต๘.ไมรจกปฏจจสมปบาท คอ ไมรตามความเปนจรงวาสภาวธรรมตางๆ เปนเหตเปนผลของกนละกนเนองกนไป

นวกะ หมวด ๙พทธคณ ๙พทธคณ หมายถง พระคณของพระพทธเจา เปนพระเนมตกนาม ไดแก พระนามทตงตามลกษณะหรอคณสมบตพเศษ เฉพาะตวของพระพทธเจา ม ๙ ประการ คอ

1. อรหง เปนพระอรหนต หมายถง พระพทธเจาทรงกำาจดทำาลายลงเสยไดซงศตรคอ สพพกเลส

2. สมมาสมพทโธ เปนผตรสรชอบเอง หมายถง การตรสรอรยสจ ๔ คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค เปนการคนพบความจรงอยางประเสรฐ

3. วชชาจรณสมปนโน เปนผพรอมดวยวชาและจรณะ หมายถง พระองคทรงสมบรณทงทางภมปญญาความร

4. สคโต เปนผเสดจไปแลว หมายถง การดำาเนนไปของพระพทธเจาเปนความงาม คอบรสทธ หาโทษมได

5. โลกวท เปนผรแจงโลก หมายถง พระองคทรงร ทรงเขาใจความเปนไปของโลกอยางทะลปรโปรง

6. อนตตโร ปรสทมมสารถ เปนสารถแหงบรษพงฝกได ไมมบรษอนยงกวา หมายถง พระองคทรงเปนนกฝกฝน ทรงขบ ทรงนำาไปซงเวไนยสตวทสมควรฝกได

7. สตถา เทวมนสสานง เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย หมายถง พระองคทรงเปนครของโลก คอยพรำาสอนชแนะทางสวางเพอใหเกดความไมประมาท

8. พทโธ เปนผตนแลว เปนผเบกบานแลว หมายถง พระองคทรงเปนผปลกสตวโลกทงปวงใหตนจากความหลบ ความมวเมาตางๆ

9. ภควา เปนผมโชค หมายถง พระองคทรงหกกงกำาแหงสงสารวฏกำาจดอสวกเลสทงปวงไดแลว

สงฆคณ ๙สงฆคณ หมายถง คณของพระสงฆ ในทนทานหมายถง พระสงฆผบรรลโลกตตรธรรมตงแตชนโสดาบนเปนตนไป เรยกเตมวา พระอรยสงฆ คณ ๔ ขอตนจดเปนอตตหตคณ คณ ๕ขอหลง จดเปนปรหตคณ รวมเปน ๙ ประการ คอ

1. สปฏปนโน เปนผปฏบตดแลว หมายถง การปฏบตเปนสมมาปฏบต ปฏบตในทางทนำาไปสนพพาน ปฏบตธรรมตามสมควรแกธรรม

2. อชปฏปนโน เปนผปฏบตตรงแลว หมายถง การปฏบตทมงตรงตอพระนพพาน คอปฏบตถกตองตรงตามหลกของอรยมรรค ๘

3. ญายปฏปนโน เปนผปฏบตเปนธรรม หมายถง การปฏบตเพอรธรรมเปนเครองออกทกข ไดแกปฏบตเพอรธรรมเปนเครองหลดพน

4. สามจปฏปนโน เปนผปฏบตสมควร หมายถง การปฏบตตามปฏปทาอนชอบยงนก เปนปฏปทาสายกลางทไมเขาไปใกลทางสดโตง

5. อาหเนยโย เปนผควรของคำานบ หมายถง เปนผควรแกสกกะทเขานำามาบชา เปนผควรคาแกการคำานบ

6. ปาหเนยโย เปนผควรของตอนรบ หมายถง เปนผควรแกเครองสกการะทเขาจดไวตอนรบ

7. ทกขเณยโย เปนผควรของทำาบญ หมายถง เปนผควรรบทกษณาทาน คอ สงของทเขาเตรยมไวสำาหรบทำาบญอทศแกผวายชนม

8. อญชลกรณโย เปนผควรทำาอญชล หมายถง เปนผควรแกกราบไหวไดอยางสะดวกสนทใจ

9. อนตตรง ปญญกเขตง โลกสสะ เปนนาบญของโลก ไมมนาบญอนยงกวา หมายถง พระสงฆสาวกของพระพทธเจา เปนทายาท เปนผนำามรดกคอศาสนธรรม

ทสกะ หมวด ๑๐ บารม หมายถง การบำาเพญคณสมบตอยางเตมท การบำาเพญคณความดทจะถงขนเปนบารมไดนนตองทำาอยางยงยวด ทำาดวยเจตนาและสจจะทมนคง แมชวตกสละไดเพอรกษาคณความดทบำาเพญนนม ๑๐ ประการ คอ1. ทานบารม หมายถง การบำาเพญบารมดวยการใหทานอยางยงยวด2. สลบารม หมายถง การบำาเพญบารมดวยการรกษาศลอยางยางยวด3. เนกขมมบารม หมายถง การบำาเพญบารมดวยการออกเพอคณอนอยาง

ยงยวด4. ปญญาบารม หมายถง การบำาเพญบารมดวยการดำาเนนไปในทางปฏปทาอน

ไปเพอความรยงเหนอยางยงยวด5. วรยบารม หมายถง หารบำาเพญบารมดวยความเพยรในทางทถกตองอยาง

ยงยวด๖

6. ขนตบารม หมายถง การบำาเพญทตองใชความอดทนอยางยงยวด7. สจจบารม หมายถง การบำาเพญบามดวยการยดถอสจจะอยางยงยวด

8. อธฏฐานบารม หมายถง การบำาเพญบารมดวยใจทตงมนอยางยงยวด9. เมตตาบารม หมายถง การบำาเพญบารมดวยการแผเมตตาจตตอสรรพสตว

อยางยงยวด10. อเบกขาบารม หมายถง การบำาเพญบารมดวยใจทเปนกลาง

อยางยงยวดทวาทสกะ หมวด ๑๒

กรรม หมายถง การกระทำา เปนคำากลางๆ หากตองรวาเปนการทำาดหรอชว กดทคำานำาหนา เชน กศลกรรม = ทำาด อกศลธรรม = ทำาชว ม ๑๒ ประการ โดยแบงตามลกษณะการใหผล ๓ หมวด ดงน

หมวดท ๑ ใหผลตามคราว1. ทฏฐธรรมเวทนยกรรม กรรมใหผลในภพน2. อปปชชเวทนยกรรม กรรมใหผลตอเมอเกดในภพหนา3. อปราปรเวทนยกรรม กรรมใหผลในภพสบๆ4. อโหสกรรม กรรมใหผลเสรจแลว

หมวดท ๒ ใหผลตามกจ5. ชนกกรรม กรรมแตงใหเกด หมายถง กรรมททำาวบากนามขนธและกรรมชรป

ใหเกด6. อปตถมภกกรรม กรรมสนบสนน หมายถง กรรมททำาหนาทอปถมภคำาชสตว

โลกทไปเกดในภมตางๆ7. อปปฬกกรรม กรรมบบคน หมายถง กรรมททำาหนาทเบยดเบยนสขหรอทกข

อนกรรมอนทำาใหเกด8. อปฆาตกรรม กรรมตดรอน หมายถง กรรมททำาหนาทเขาไปฆากรรมอนพรอม

กบทำาลายลางผลของกรรมอนใหหมดสนไปหมวดท ๓ ใหผลตามลำาดบ

9. ครกรรม กรรมหนก หมายถง กรรมทสามารถใหผลแกเจาของกรรมในชาตท ๒ คอชาตหนาเปนอยางชา

10. พหลกรรม กรรมชน หมายถง กรรมดหรอกรรมชวททำาอยเปนประจำาทำาบอยๆ สงสมไวในสนดานของตนมากๆ

๑๑. อาสนนกรรม กรรมเมอจวนเจยน หมายถง กรรมททำาเวลาใกลตาย หรอ การระลกถงกรรมดหรอไมดไดในเวลาใกลตาย

๑๒. กตตตากรรม กรรมสกวาทำา กรรมททำาโดยไมมเจตนา ไมไดตงใจ ไมเตมใจทำาเปนเหตใหเจตนาททำากรรมนนกอน

1ปญหาและเฉลยวชาธรรม ธรรมศกษาชนโท 2554 วนศกร ท 16 ธนวาคม พ.ศ. 25541. ขณะบรกรรมวา พทโธ พทโธ จดเปนกมมฏฐานอะไร ?

ก. สมถกมมฏฐาน ข. วปสสนากมมฏฐานค. มลกมมฏฐาน ง. อสภกมมฏฐานตอบ : ก2. พจารณาเหนรางกายวาไมเทยง จดเปนกมมฏฐานใด ?ก. อสภกมมฏฐาน ข. อนสสตกมมฏฐานค. วปสสนากมมฏฐาน ง. สมถกมมฏฐานตอบ : ค3. ขอใด จดเปนกเลสกาม ? ก. ความโลภ ข. รปงามค. เสยงด ง. กลนหอมตอบ : ก4. รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ จดเปนอะไร ?ก. วตถกาม ข. กเลสกาม ค. กามฉนทะ ง. กามราคะตอบ : ก5. ขอใด จดเปนอามสบชา ?ก. ไหวพระ ข. สวดมนต ค. ตกบาตร ง. นงสมาธ ตอบ : ค6. ขอใด จดเปนปฏบตบชา ?ก. ถวายสงฆทาน  ข. รกษาศลค. ปดทองพระ ง. ปลอยนกปลอยปลา ตอบ : ข7. มารยาทในการตอนรบแขกทควรปฏบตคอขอใด ?ก. นำานำามาใหดม ข. ตอนรบตามฐานะ ค. ถามถงธระทมาเยอน ง. ถกทกขอตอบ : ง8. ขอใด จดเปนอามสปฏสนถาร ?ก. นำานำามาใหดม ข. ตอนรบตามฐานะ ค. ดแลยามเจบไข ง. กลาวธรรมใหฟงตอบ : ก9. ความไมมโรคเปนลาภอนประเสรฐ จดเขาในสขขอใด ?ก. สขทางกาย ข. สขทางใจ ค. สของอามส ง. สขไมองอามส ตอบ : ก10. เจตสกสข คอสขทางใจ มลกษณะเชนไร ? ก. สขเพราะไดรบมรดก ข. สขเพราะไดลาภลอย ค. สขเพราะไดเลอนยศ ง. สขเพราะไมถกกเลสครอบงำา ตอบ : ง11. คนถกกามวตกครอบงำา มกมพฤตกรรมเชนไร ?ก. ปองรายผอน ข. อยากไดของคนอน ค. ทรมานสตว ง. พดคำาหยาบ ตอบ : ข

12. จะบรรเทากามวตกนน ดวยวธใด ? ก. หมนเขาวด ข. หมนฟงธรรม ค. หมนบรจาค ง. หมนแผเมตตา ตอบ : ค13. คดอยางไร จดเปนพยาบาทวตก ?ก. คดคายาบา ข. คดอยากไดของคนอน ค. คดทำาลายผอน ง. คดเบยดเบยนสตว ตอบ : ค14. คดอยางไรจดเปนอวหงสาวตก ?ก.คดไมกลาวราย ข.คดไมอยากได ค คดไมจองเวร ง.คดไมเบยดเบยน ตอบ : ง15. คนทถกไฟคอราคะเผาลนจตใจ มกคดเรองอะไร ?ก. คดเรองแกแคน ข. คดเรองเสนหยาแฝดค. คดเรองอาถรรพณ  ง. คดเรองกามารมณตอบ : ง16. ฆากนตายเพราะอารมณโกรธ เกดจากไฟอะไร ? ก. ไฟราคะ ข. ไฟโทสะค. ไฟโมหะ ง. ไฟตณหาตอบ : ข17. ความเปนใหญ ใคร ๆ กชอบ แตถออะไรเปนใหญจงจะด ?ก. ถอตนเองเปนใหญ ข. ถอประชาชนเปนใหญ ค. ถอธรรมเปนใหญ ง. ถอเสยงขางมากเปนใหญ ตอบ : ค18. ประชาธปไตยทแทจรง มงประโยชนของใคร ? ก. ชาต ข. สงคม ค. ประชาชน ง. พรรคการเมอง ตอบ : ค19. ขอใด เปนความหมายของคำาวา ญาณ ? ก. การเขาฌาน ข. สมาธชนสง ค. มอทธฤทธ ง. ปญญาหยงร ตอบ : ง20. ขอใด ไมจดเปนตณหา ?ก. อยากมบานหลงแรก ข. อยากมรถคนแรก ค. อยากอยคนเดยว ง. อยากชวยผประสบภย ตอบ : ง

221. ขอใดเปนผลของอนสาสนปาฏหารย ? ก.ลองหนได ข ทายใจคนได ค.สอนผอนได ง ละชวประพฤตด ตอบ : ง22. อานสงสของการปฏบตไตรสกขา คอขอใด ? ก. กำาจดโศก ข. กำาจดโรค ค. กำาจดภย ง. กำาจดกเลส ตอบ : ง23. พทธจรยาขอใด ทรงประพฤตใหเปนประโยชนตอชาวโลก ?

ก. เทศนโปรดพระญาต ข. ประกาศคำาสอน ค. บญญตสกขาบท ง. ชวยคนใหพนทกข ตอบ : ง24. ขอใดไมใชพทธตถจรยา ? ก. บญญตสกขาบท ข. ประกาศคำาสอน ค. โปรดพทธบดา ง. ตงพระศาสนา ตอบ : ค25. วฏฏะ แปลวา วนหรอหมน หมายเอาอาการเชนไร ?ก. การหมนของโลก ข. การหมนไปแหงธรรม ค. การเวยนวายตายเกด ง. การแก เจบ ตาย ตอบ : ค26. ใหทกขแกทาน ทกขนนถงตว มความหมายตรงกบขอใด ? ก. ตณหา ข. กเลส ค. กรรม ง. วบาก ตอบ : ง27. ขอใด จดเปนอธปญญาสกขา ? ก. การรกษาจตใหอยในอำานาจ ข. การรกษาใจไมใหเศราหมอง

ค. การรกษามารยาททางกาย ง. การรอบรสภาวธรรมทงปวง ตอบ : ง28. ผปฏบตตามไตรสกขา มผลอยางไร ?ก. โลกสงบรมเยน ข. โลกเจรญกาวหนา ค. ทำาใหโลกพฒนา ง. เปนมนษยสมบรณ ตอบ : ง29. คนทลอบทำาโจรกรรมยามคำาคนเปรยบไดกบขอใด ? ก. เปรต ข. อสรกาย ค. สตวนรก ง. สตวเดรจฉาน ตอบ : ข30. อาหารของสตวนรก ตรงกบขอใด ? ก. กเลส ข. กรรม ค. วบาก ง. ผลทาน ตอบ : ข31. เมอถกคนอนกลาวถอยคำาเสยดแทง ควรใชอปสเสนธรรมขอใด ?ก. พจารณาแลวเสพ ข. พจารณาแลวอดกลน ค. พจารณาแลวเวน ง. พจารณาแลวบรรเทา ตอบ : ข32. ถกชกชวนใหเสพสงเสพตด ควรใชอปสเสนธรรมขอใด ?ก. พจารณาแลวเสพ ข. พจารณาแลวอดกลน ค. พจารณาแลวเวน ง. พจารณาแลวบรรเทา ตอบ : ค33. ขอใด กลาวความหมายของอปปมญญาไดถกตอง ?ก. แผเจาะจงบคคล ข. แผเจาะจงสตว ค. แผไมเจาะจงสตวบคคล ง. แผเจาะจงบคคลและสตว ตอบ : ค

34. เหนผประสบภย ควรเจรญอปปมญญาขอใด ? ก. เมตตา ข. กรณา

ค. มทตา ง. อเบกขา ตอบ : ข35. ผใด อปมาเหมอนดอกบวพนนำา ?ก. ผรธรรมพอยกหวขอแสดง ข. ผรธรรมเมออธบายความ ค. ผพอแนะนำาได ง. ผไดแตฟง ตอบ : ก36. ญาณคอความรเปนเหตละสงโยชนไดเดดขาด เรยกวาอะไร ? ก. มรรค ข. ผล ค. นพพาน ง. สมาบต ตอบ : ก37. สคคกถา มเนอหาเกยวกบเรองใด ?ก. ฟอกจตใหสงบ ข. สยบความตระหนค. หลกหนกามารมณ ง. รนรมยในสวรรค ตอบ : ง38. ขอใด จดเปนวณณมจฉรยะ ?ก. เหนแกตว ข. กลวศษยจะรทน ค. กลวคนอนจะดกวา ง. หวงทรพยสนทางปญญา ตอบ : ค39. ปญจะขนธไดชอวามารเพราะเหตใด ? ก.ทำาความลำาบากให ข.ทำาใหเสยคน ค.ทำาใหพการ ง.ทำาลายลาง ตอบ : ก40. โทมนส ในเวทนา ๕ ตรงกบขอใด ? ก. สขใจ ข. สขกาย ค. ทกขใจ ง. ทกขกาย ตอบ : ค41. คนมปกตโกรธงาย จะแกดวยวธใด ?ก. เพงกสณ ข. เจรญเมตตา ค. สนทนาธรรม ง. เจรญอสภะ ตอบ : ข

342. คำาวา อกาลโก มความหมายตรงกบขอใด ?ก. รเองเหนเอง ข. รเฉพาะตน ค. ไมจำากดกาล ง. ขนอยกบกาลเวลา ตอบ : ค43. พจารณาเหนนามรปโดยสามญญลกษณะ จดเปนวสทธใด ?ก. สลวสทธ ข. จตตวสทธ ค. ทฏฐวสทธ ง. ญาณทสสนวสทธ ตอบ : ค44. คำาวา สคโต มความหมายตรงกบขอใด ?ก. ปฏบตดแลว ข. เสดจไปดแลว ค. ผไมทำาบาป ง. ผไกลจากกเลส ตอบ : ข

45. พทธคณขอวา ผไกลจากกเลส ตรงกบขอใด ? ก. อรหำ  ข. สมมาสมพทโธ ค. พทโธ ง. ภควา ตอบ : ก46. พระสงฆในสงฆคณ หมายถงใคร ?ก. ผอยเปนหม ข. ผบรรลธรรมวเศษ ค. ผสบทอดพระศาสนา ง. ผไดรบการอปสมบท ตอบ : ข47. คำาวา ญายปฏปนโน มความหมายตรงกบขอใด ?ก.ปฏบตด ข.ปฏบตตรง ค.ปฏบตเพอร ง.ปฏบตสมควร ตอบ: ค48. บรจาคอะไร จดเปนทานอปบารม ? ก. บรจาคทรพย ข. บรจาคโลหต

ค. บรจาคชวต ง. บรจาคถงยงชพ ตอบ : ข49. กรรมใด ใหผลในชาตน ?ก. ทฏฐธรรมเวทนยกรรม ข. อปปชชเวทนยกรรม ค. อปราปรเวทนยกรรม ง. อโหสกรรม ตอบ : ก50. ชนกกรรม ทำาหนาทอยางไร ?ก. กรรมแตงใหเกด ข. กรรมสนบสนน ค. กรรมบบคน ง. กรรมตดรอน ตอบ : กแบบทดสอบวชาอนพทธประวต1. ผไดรบยกยองวามบรวารมาก คอใคร ? ก.พระอรเวลกสสปะ ข.พระยสะค.พระสารบตร ง.พระวปปะ2. ใครมความเหนวา สงทงปวงไมควรแกขาพเจา ขาพเจาไมชอบหมด “ ” ? ก.อปตสสปรพาชก ข.สภททวฑฒบรรพชต ค.ยสกลบตร ง.ทฆนขปรพาชก3. ในวนทพระศาสดาปรนพพาน มพระมหาสาวกรปใดอยดวย ?] ก.พระอานนท กบพระอนรทธะ

ข.พระสารบตร กบพระมหาโมคคลลานะ ค.พระอบาล กบพระยมกะ ง.พระโมฆราช กบพระปงคยะ 4. โกลตปรพาชก กบพระมหาโมคคลลานะ เกยวพนกนอยางไร ? 

ก.โกลตเปนพ ข.เปนบคคลเดยวกน ค.พระมหาโมคลลานะเปนพ ง.ไมเกยวพนกนแตอยางใด5. พระอปชฌายผใหบวชดวยญตตจตตถกรรมวาจา รปแรก คอ…? 

ก.พระอญญาโกณฑญญะ ข.พระยสะ ค.พระสารบตร ง.พระราธะ

6. พราหมณพาวรไดบรรลธรรมชนเสขภม เพราะฟงธรรมจากใคร ?  ก.พระศาสดา ข.โมฆราชมาณพ ค.ปงคยมาณพ ง.อชตมาณพผเปนหวหนา7. อปตสสะ และโกลตะ ครงแรกบวชในสำานกของใคร ?  ก.ปปผล ข.สญชย

ค.จนทะ ง.ราธะ8. พระอญญาโกณฑญญะ ประกาศพระศาสนาครงแรกทใด ?

ก.พาราณส ข.กบลพสด ค.โทณวตถคาม ง.อรเวลาเสนานคม9. เวไนยชนทพระพทธเจา ทรงประสงคจะเผอแผสขใหครงแรก คอใคร ? 

ก.อาฬารดาบส และอทกดาบส ข.พระเจาพมพสาร ค.โกณฑญญะ และพวกง.พระพทธมารดา

10. พระสวล เปนเลศกวาภกษทงหลายในดานใด ? ก.มลาภมาก ข.มบรวารมาก ค.มบญมาก ง.มปญญามาก

411. เมอนมนตพระไปงานทำาบญสตตมวาร จะใชฎกานมนตวาอยางไร ?  ก.เจรญพระพทธมนต ข.เจรญมนต ค.สวดมนต ง.สวดพระพทธมนต12. พธสวดพระอภธรรม จดเขาในหมวดไหนในศาสนพธ ?  ก.กศลพธ ข.บญพธ ค.ทานพธ ง.ปกณณกะ13.  ผเลอมใส เพราะถอเสยงเปนประมาณ เรยกวา … ?

ก.รปปปมาณกา ข.ธมมปปมาณกา ค.โฆสปปมาณกา14. ผทถวายขาวทพพหนงแกพระสารบตร คอใคร ? ]

ก.ราธพราหมณ ข.นนทกมาร ค.ปงคยมาณพ ง.ปณณมนตานบตร15. พระสาวกรปใด เปนยอดแหงผวางายในพระธรรมวนย ?

ก.พระอนรทธะ ข.พระอานนท ค.พระราธะ ง.พระฉนนะ16. พระรฐบาล แสดงธรรมทเทศแกใคร ? 

ก.พระเจาอเทน ข.พระเจาลจฉว ค.พระเจาปเสนทโกศล ง.พระเจาโกรพยะ17. ขอใดใหคำานยามความหมายแหงคำาวา อนพทธะ ถกตองทสด “ ” ? ก.พระภกษสงฆ ผรตามพระพทธเจา

ข.พระสาวก ผมความรนอย ค.พระสาวก ผบวชตามพระพทธเจา ง.พระสาวก ผรตามพระพทธเจา18. ยสกลบตรเกดความเบอหนาย เพราะเหตใด ?  ก.เพราะไดฟงอนปพพกถา

ข.เพราะเหนซากศพททงในปาชาค.เพราะเหนอาการอนแปลกของหมบรวาร ง.เพราะไดเหนธรรมพเศษแลว

19. พระอานนทเถระรบหนาทใด ในคราวทำาปฐมสงคายนา ? ก.เปนประธานสงฆ ข.วสชนาพระธรรม ค.วสชนาพระวนย ง.อปฏฐาก

พระมหากสสปะ20. พระมหากสสปเถระ ไดรบยกยองวาเปนเยยมในดานไหน ? 

ก.รตตญญ ข.ทพยจกษ ค.มบรวารมาก ง.ธดงควตร21. พระมหากจจายนะ เปนเลศในดานใด ?

ก.รตตญญ ข.อธบายคำายอใหกวางขวาง ค.ทรงจวรเศราหมอง ง.ทรงวนย22. วดบพพาราม กรงสาวตถ ใครดแลการกอสรางจนเสรจ ?]

ก.วสสกรรมเทพบตร ข.พระอานนท ค.พระมหาโมคคลลานะ ง.อนาถปณฑกเศรษฐ23. ในครงพทธกาล แบงสงฆทานไวกประเภท ?  ก.4 ประเภท ข.5 ประเภท

ค.6 ประเภท ง.7 ประเภท24. “ พจารณาโลกนอยางไร ความตายจงจกไมแลเหน ใครทลถาม ” ?

ก.อชตมาณพ ข.โมฆราชมาณพ ค.ปงคยมาณพ ง.โธตกมาณพ25. พระปญจวคคยไดบรรลพระอรหตตผล เมอดถใด ? 

ก.ขน ๑๕ คำา แหงอาสาฬหมาส ข.ขน ๑๕ คำา เดอน ๓ ค.แรม ๕ คำา แหงอาสาฬหมาส ง.แรม ๑ คำา เดอน ๘26. อชตมาณพ เปนศษยของใคร ?  ก.ปงคยะ ข.พาวร ค.อสสกะ และอาฬกะ ง.ปเสนทโกศล27. วนทพระพทธเจาเสดจลงจากเทวโลก เรยกวาวนอะไร ?  ก.วนเขาพรรษา ข.วนพระ ค.วนเทโวโรหณะ ง.ถกทกขอ28. พระบรมศาสดา ทรงยกยองพระราหลวาอยางไร ? 

ก.เปนผเลศดานพหสต ข.เปนผเลศดานมตระกลสง ค.เปนผเลศดานใฝในการศกษา ง.เปนผเลศดานทรงพระวนย

29. กาฬทายเปนคนสนทของใคร ?] ก.ราธพราหมณ ข.นนทกมาร ค.พระมหาบรษ ง.ปณณมาณพ30. คำาวา อาวาหมงคล หมายความวาอยางไร “ ” ? ก.เจาสาวไปอยบานเจาบาว

ข.เจาบาวไปอยบานเจาสาวค.เจาบาวเจาสาวแยกกนอย ง.เจาบาวเจาสาวสรางบานใหม

531. แบบแผนทผนบถอพระศาสนาพงปฏบต เรยกวาอะไร ?  ก.ศาสนพธข.บญพธ ค.ทานพธ ง.กศลพธ32. เจดยบรรจอฐธาตของพระสารบตรเถระ ประดษฐานอย ณ ทใด ? 

ก.นาลนทคาม ข.เชตวนมหาวหาร ค.บพพาราม ง.กรงราชคฤห33. ใครบรรลพระอรหนต เพราะฟงธรรมอยางเดยวกน ๒ ครง ? ]

ก.ยสกลบตร ข.อปตสสปรพาชก ค.โกณฑญญดาบส ง.โกลตปรพาชก34. ผาวสสกสาฎก คอผาเชนไร ?  ก.ผาเชดหนา ข.ผาเชดเทา ค.ผาอาบนำาฝน ง.ผาถพน35. พระธรรมเสนาบด เปนชอเรยกพระเถระรปไหน ? ก.พระสารบตร ข.พระมหากสสปะ ค.พระราธะ ง.พระยสะ36. การทพระสงฆรวมกนสาธยายมนตในงานมงคล เรยกวาอะไร ?  ก.เจรญพระพทธมนต ข.สวดพระปรตร ค.สวดมนต ง.สวดพระพทธมนต37. พระอานนทเถระ ปรนพพานทไหน ?  ก.กลางปา ข.กลางบาน ค.กลางวด ง.กลางอากาศ38. พระอบาลเถระ เมอยงไมไดอปสมบทมอาชพอะไร ก.เลยงมา ข.ยงธนค.ตดผม ง.สอนหนงสอ39. พระมหากสสปเถระ ทราบขาวพระพทธเจาปรนพพานจากใคร ?  ก.พระอานนทสงคนมาบอก

ข.ทราบดวยโสตธาตอนเปนทพย ค.เทวดาจำาแลงเปนพราหมณมาบอกง.อาชวกผหนงบอก40. พระสาวกรปใด เปนเลศดานทพยจกษ ?  ก.พระมหากจจายนะ ข.พระมหากสสปะ ค.พระอนรทธะ ง.พระปณณมนตานบตร

41. อฐธาตของพระมหาโมคคลลานเถระบรรจไว ณ ทใด ? ก.กรงราชคฤห ข.บพพาราม ค.เวฬวนาราม ง.มหาตฏฐคาม

42. ใครเปนพระอปชฌายบวชพระราหลกมาร ? ก.พระอนรทธเถระ ข.พระอานนทเถระ ค.พระอบาลเถระ ง.พระสารบตร

เถระ43. ผทเปรยบเหมอนแมนมเลยงดบตร คอใคร ? 

ก.พระมหาโมคคลลานะ ข.พระสารบตรเถระ ค.พระมหากสสปะ ง.พระจนทเถระ44. ผทไดรบการยกยองวา เปนผเลศในทางนน ๆ ตรงกบขอใด “ ” ?ก.อรยบคคล ข.สาวก ค.เอตทคคะ ง.พหสตะ45. พระเถระรปใด นพพานในคนวนเพญเดอนกตตกามาส ? 

ก.พระมหาโมคคลลานะ ข.พระยสเถระ ค.พระมหากสสปะ ง.พระสารบตรเถระ46. วดเชตวน กรงสาวตถ ใครสรางถวาย ? 

ก.นางวสาขา มหาอบาสกา ข.จตตคฤหบด ค.พระเจาพมพสาร ง.อนาถปณฑกเศรษฐ47. พระมหากจจายนะ เปนบตรของใคร ? 

ก.ราธพราหมณ ข.พระเจาจณฑปชโชต ค.กจจายนพราหมณ ง.กญจนพราหมณ48. คำาวา สวดมาตกา ในราชการงานหลวง ใชคำาไหน “ ” ? 

ก.สวดสตตมวาร ข.สดบพระมาตกา ค.สดบปกรณ ง.สดบพระอภธรรม49. ใครปรารภทจะทำาสงคายนา ตงแตพระศาสดายงทรงพระชนมอย ? ก.พระมหากสสปะ ข.พระอานนท ค.พระอบาล ง.พระสารบตร50. คำานมสการพระรตนตรย เรมตนดวยคำาวา…? ] ก.นะโม ตสสะ ภะคะวะโต …

ข.อะระหง สมมาสมพทโธ ภะคะวา … ค.โย โส ตะถาคะโต อะระหง … ง.โย โส สวากขาโต …

6แบบทดสอบวชาอโบสถศล

1. การกระทำาใดทำาใหศลขอท๗ขาด? ก.ฟงละครวทย ข.แตงหนาทาปากค.ถกทง ก.และ2. คำาวา สรณะ แปลวาทพงหมายถงอะไร“ ” ? ก.มความขลง ข.กำาจดทกขได ค.ดลบนดาลอะไรกได ง.มความศกดสทธ3. สมาทานอโบสถศลโดยวธใดจงถกตอง?  ก.เปลงวาจาอธษฐานเอง ข.สมาทานจากพระภกษ ค.สมาทานจากคนทรและเขาใจ ง.ถกทกขอ4. อโบสถชนดใดรกษาตลอดวนหนงกบคนหนง? 

ก.ปกตอโบสถ ข.ปฏชาครอโบสถ ค.ปาฏหารยอโบสถ ง.อรยอโบสถ5. อโบสถกรรมครงเดยวหมายถง? 

ก.รกษาศล๔ขอ ข.รกษาศลครงวน ค.รกษาศล๓วน ง.รกษาศลบางไมรกษาบาง6. พาณชสองพนองเขาถงพระรตนตรยดวยวธใด?  ก.สมาทาน ข.มอบตนเปนสาวก ค.ถวายชวตในพระรตนตรย ง.เลอมใสในพระพทธศาสนา7. การขาดสรณคมนไมมโทษเพราะ…..? ก.ความตาย ข.ทำารายพระศาสดา

ค.ไปนบถอศาสดาอน ง.ไมมขอถก8. อโบสถกอนพทธกาลหมายถง? 

ก.การสมาทานองค๘ ข.การบำาเพญตบะบชาไฟ ค.การรบประทานแตผลไมง.การอดอาหารในวนทกำาหนด

9. ในเรองปญจอโบสถแสดงใหเหนถงขอใด?  ก.ควรแกทกขดวยศลธรรมข.การประพฤตธรรมทำาใหมอายยน

ค.โทษทเกดจากการลวงละเมดอโบสถ ง.ปาฏหารยทเกดจากการรกษาอโบสถ10. เมอรกษาอโบสถศลขอท๗หามกระทำาสงใด?  ก.รองเพลง ข.แตงหนาทาปาก ค.ฟอนรำา ง.ถกทกขอ11. เปาหมายสงสดในพระพทธศาสนาไดแก…..?  ก.มนษยสมบตข.สวรรคสมบต ค.สมาบต๘ ง.มรรคผลนพพาน12. ศลขอใดสนบสนนใหคนงามตามธรรมชาต?  ก.ศลขอ๕ ข.ศลขอ๖ค.ศลขอ๗ ง.ศลขอ๘

13. เครองควบคมความประพฤตทางกายวาจาใหเรยบรอยคอ…..?  ก.ทานข.ศล ค.สมาธ ง.ปญญา

14. ขณะทรกษาอโบสถหากเผลอลวงละเมดศลควรทำาอยางไร?  ก.ลาศลกลบบาน ข.พยายามสำารวมระวงตอไป ค.ทำาบญสะเดาะเคราะหง.อยเฉยๆไมตองทำาอะไร15. ผใดมสรณคมนเศราหมอง?  ก.ดำาไมถกกบพระบางรป ข.ปเตอรสมาทานศลไมชด

ค.พระเทงไปเทยวประเทศอรก ง.ชดสงสยวาพระพทธเจามจรงหรอ16. ศลขอใดถอปฏบตไดทงคนทวไปและผรกษาอโบสถ? ก.เวนปาณาตบาต ข.เวนอพรหมจรรย ค.เวนวกาลโภชนา ง.เวนการฟอนรำาขบรอง17. ในคงคมาลชาดกพระโพธสตวชอวาไมไดสมาทานรกษาอโบสถเพราะสาเหตใด?  ก.รบประทานอาหารเยน ข.ไมรบประทานอาหาร ค.ไมไดรบอโบสถศลง.ไมไดอธษฐานอโบสถ18. พทธะแปลวาผรหมายถง?  ก.รตามผอน ข.รบความรจากพระเจาค.คดเอาเอง ง.ตรสรและสอนใหผอนร 19. ผถงพระรตนตรยเปนสรณะปฏบตอยางไรถกตองทสด? 

ก.ทำาพธรบขนธหา ข.ปฏบตเพอละกเลส ค.ทำาบญเพอเสรมดวงชะตาง.หาเชาบชาพระเครองรนนยม20. การขาดสรณคมนอาจเกดขนไดกบบคคลใด?  ก.โสดาบนบคคล ข.สกทาคามบคคล ค.อนาคามบคคล ง.บคคลทวไป21. จากคำาถามขอท๑๑กลาวไวเพอจดประสงคใด? 

ก.เพอเปนวธบวช ข.เพอสอนชาวบาน ค.เพอเจรญอนสสต ง.เพอปองกนอมนษย

722. การถงพระรตนตรยเปนสรณะหมายถงอะไร?  ก.การขอพร ข.การบนบาน ค.การขอความคมครอง ง.การปฏบตตามคำาสอน

23. วธรกษาอโบสถกอนพทธกาลทำาอยางไร?  ก.เปลงวาจาสมาทาน ข.อธษฐานอโบสถเอง ค.รบโอวาท๓ขอ ง.รบจาก

พระปจเจกพทธเจา24. สรณคมนหมายเอาการถงสรณะในขอใด? ก.พระพทธเจา ข.พระธรรม

ค.พระสงฆ ง.ทง๓ขอ25. ปกตอโบสถนนกำาหนดรกษาเดอนละ๔วนยกเวนวนใด?  ก.วนขน๑๔คำา ข.วนแรม๘คำา ค.วนขน๑๕คำา ง.วนแรม๑๔คำา26. ขอใดหมายถงการรกษาศล? 

ก.การขอศล ข.การรบศล ค.การสมาทานศล ง.การไมลวงละเมดศล27. ผใดเปนตวอยางของผถงพระรตนตรยอยางมนคง?  ก.ตปสสะและภลลกะ ข.อตรมานพ ค.สปปพทธกฏฐ ง.พรหมายพราหมณ28. “ผนงใกลพระรตนตรย ตามความหมายทถกตองคอขอใด” ? 

ก.รกษาศล๕เปนประจำา ข.เขาไปหายามมภยเกดขน ค.เปนญาตกบพระภกษสงฆ ง.เคยออปสมบทเปนพระภกษ29. การเขาวดปฏบตธรรมขอไหนถกตอง?  ก.เพอทำาพธตดกรรม ข.เพอเสรมดวงชะตา ค.เพอหาแสวงหาโชคลาภง.เพอเจรญภาวนา30. การสมาทานรกษาศลอโบสถนนเหมาะแกใคร?  ก.คนสงอาย ข.คนทำางาน ค.คนวยรน ง.ถกทกขอ31. เมอรกษาอโบสถศลแลวการรกษานนจะสนสดไดเมอใด?

ก.เมอพนกำาหนดเวลา ข.เมอลาศลกบพระภกษ ค.เมอตงเจตนาเลกรกษาง.เมอเปลงวาจาเลกรกษา

32. ขนตอนใดตองทำากอนประกาศอโบสถ?  ก.อาราธนาศล ข.บชาพระรตนตรย ค.สมาทานศล ง.รบสรณคมน33. ขอใดไมจดอยในสรณะทง๓?  ก.พระสมณโคดม ข.พระโพธสตวค.พระกสสปเถระ ง.พระขณาสพ34. ก.ตองไปรกษาศลทวด [๔๖ขอใดจำาเปนสำาหรบผรกษาอโบสถศล?]

ข.ตองสมาทานศลกบพระ ค.ตองเปลงวาจาสมาทาน ง.ตองสมาทานศลทละขอ 3 

35. อโบสถใดไมประกอบดวยสรณคมนและองค๘?  ก.อโบสถนอกพทธกาล ข.อโบสถสมยพทธกาล ค.อโบสถหลงพทธกาล

ง.อโบสถในปจจบน36. เพราะเหตใดจงหามผรกษาอโบสถดการละเลนตางๆ?  ก.เสยเวลาทำากน ข.เสยสขภาพจต ค.เสยทรพย ง.เปนขาศกแกกศล37. ขอใดเปนเหตใหสรณคมนเศราหมอง? 

ก.ไมรจกพระรตนตรย ข.เขาใจผดในพระรตนตรย ค.ไมเออเฟ อพระรตนตรย ง.ถกทกขอ38. ผเปลงวาจาวา ขาพเจานอบนอมพระผมพระภาคเจา ชอวาถงสรณะดวยวธ“ ”ไหน?

ก.ปฏบตหนาทพทธบรษท ข.ยอมนอบนอม ค.มอบตนเปนสาวก ง.การสมาทาน39. ศลขอใดบญญตไวสำาหรบผรกษาอโบสถเทานน? 

ก.เวนปาณาตบาต ข.เวนอทนนาทาน ค.เวนอพรหมจรรย ง.เวนมสาวาท40. ขอใดไมถอวาเปนการลวงละเมดศลอโบสถ?  ก.รองเพลงชาตในเวลา๘นาฬกา ข.เดนเหยยบมดตายโดยไมรตว

ค.ทานยาดองเหลาเพอแกปวดเมอย ง.ทานขาวหลงเทยงเพราะตองกนยา41. พระสงฆไดนามวาสงฆะเพราะ…..? 

ก.มทฏฐและศลเสมอกน ข.อาศยอยในวดเดยวกน ค.โกนผมหมจวรเหมอนกน ง.นบถอพระพทธศาสนาเหมอนกน42. ความหมายแหงการปฏบตธรรมทแทจรงคอขอใด? 

ก.ฝกใจใหผองใส ข.เขาปาหาผวเศษ ค.ทงบตรธดาได ง.ทงมารดาบดาได

843. ความมงหมายของการเขาจำาอโบสถคอขอใด?  ก.หยดพกการงาน ข.ขดเกลากเลส ค.สงบสตอารมณ ง.ถกทกขอ44. คำากลาวขนตนวา อชชโภนโตปกขสสอฏฐมทวโส“ ….”เปนคำากลาวของขอใด? 

ก.คำาอาราธนาอโบสถศล ข.คำาประกาศอโบสถ ค.คำาบชาพระรตนตรยง.คำารบสรณคมน45. การรกษาอโบสถประเภทใดไดอานสงสมากทสด? 

ก.ปฏชาครอโบสถ ข.ปาฏหารยอโบสถ ค.โคปาลกอโบสถ ง.อรยอโบสถ46. คำาวา พทธำสรณำคจฉาม ใครกลาวครงแรก“ ” ? 

ก.อปกาชวก ข.ตปสสะภลลกะ ค.ทาวมหาพรหม ง.พระสมมาสมพทธเจา47. เมอพระสงฆกลาววา ตสรณคมนำนฏฐตำ พงรบพรอมกนวา“ ” ….? 

ก.สาธภนเต ข.สมปฏจฉาม ค.อามภนเต ง.สาธอนโมทาม48. ความเชอใดไมใชความเชอของผถงพระรตนตรยเปนสรณะ? 

ก.ชาตหนามจรง ข.ผลของกรรมมจรง ค.ลางดลางรายบอกเหตไดจรงง.การประพฤตธรรมทำาใหพนทกขไดจรง49. สถานทใดสามารถอยรกษาอโบสถศลได?  ก.วดใกลบาน ข.สวนสาธารณะ ค.ปาชา ง.ถกทกขอ50. สรณคมนของผใดไมมการขาด?  ก.ภกษ ข.ภกษณ ค.อบาสกอบาสกา

ง.พระอรยบคคล

เหลาสาวกผกำาเนดในสกลพราหมณ

 (ก) ผจดอยในกลมพระปญจวคคย ไดฟงเทศนากณฑแรกชอวา "ธมมจกกปปวตตนสตร", และบรรลอรหตตผลเพราะฟงธรรมชอวา "อนตตลกขณสตร"

1) พระอญญาโกณฑญญะเกดทบานโทณวตถ เมองกบลพสด เปนผเขาทำานายลกษณะของเจาชายสทธตถะ เปนพระภกษรปแรกในพระพทธศาสนาเอตทคคะ ไดรบยกยองทางรตตญญ แปลวา "ผรราตรนาน" มศษยทสำาคญ คอ พระปณณมนตานบตร

2) พระวปปะ3) พระภททยะ4) พระมหานามะ5) พระอสสช ไดศษยคนสำาคญ คอพระสารบตร (ข) ผจดอยในกลมพราหมณอนๆ16) พระมหากสสปะเปนบตรของกปลพราหมณ เดมชอปบผลมาณพบวชดวยโอวาทปฏคคหณปสมปทาเอตทคคะ ไดรบยกยองทางถอธดงคเปนผรเร มทำาสงคายนาครงแรก35) พระปณณมนตานบตร

เปนบตรนองสาวของพระอญญาโกณทญญะ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางธรรมกถก

47) พระปณโฑลภารทวาชะ

เปนบตรของพราหมณมหาศาล ตระกลภารทวาชะ ชาวเมองราชคฤห เปนปฐมเหตใหทรงบญญต หามภกษไมใหแสดงฤทธ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางบนลอสหนาท

54) พระวกกล

เกดในตระกลพราหมณวกกล ออกบวชเพราะอยากเหนพระรปของพระพทธเจาเปนประจ ำา เอตทคคะ ไดรบยกยองทางหลดพนดวยศรทธา

55) พระโกณฑธานะ

เปนชาวเมองสาวตถ

เมอบวชแลวมรปผหญงปรากฏตดตามอยเสมอ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางจบสลากเปนทหนง

56) พระวงคสะ

รฉวสสมนต มนตเคาะกะโหลกคนตาย ออกบวชเพราะตองการเรยนมนตกบพระพทธเจา เอตทคคะ ไดรบยกยองทางมปฏภาณในการผกคาถา

57) พระปลนทวจจฉะ

เกดในตระกลวจฉโคตร มปกตเรยกผวา วสละ คนถอย เอตทคคะ ไดรบยกยองทางเปนทรกของเทวดา

59) พระมหาโกฏฐตะ

เกดในตระกลพราหมณมหาศาล บดาชอ อสสลายนะ มารดาชอจนทวด บรรลพระอรหตตผลขณะปลงผม เอตทคคะ ไดรบยกยองทางแตกฉานในปฏสมภทา 4

60) พระโสภตะ

เปนชาวเมองสาวตถ ชำานาญในวส 5 เอตทคคะ ไดรบยกยองทางชำานาญการระลกชาตได

63) พระสาคตะ

เปนชาวเมองสาวตถ

ชวยชาวบานปราบพญานาค เปนตนบญญต หามภกษดมสรา เอตทคคะ ไดรบยกยองทางฉลาดในเตโชกสณ

34) พระราธะ

ไดบวชเพราะอานสงสถวายขาวทพพหนง

บวชดวยญตตจตตถกรรมวาจาองคแรก เอตทคคะ ไดรบยกยองทางวางาย สอนงาย และมปฏภาณ

61) พระนนทกะ

เปนชาวเมองสาวตถ เกดในตระกลพราหมณ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางใหโอวาทแกภกษณ

 

เหลาสาวกผกำาเนดในสกลเศรษฐหรอคฤหบด

 

6) พระยสะ

ชาวเมองพาราณส บดามารดาและภรรยาเกาของอบาสก อบาสกาคนแรกทเขาถงรตนะ 3 ออกบวชเพราะความเบอหนาย ไดฟงอนปพพกถา และอรยสจ 4 สองคร งจงบรรลพระอรหตตผล มสหายออกบวชตาม 54 คน แตทปรากฏชอม 4 ทานคอ พระวมละ พระสพาห

พระปณณช และพระควมปต (ไมปรากฏหลกฐานวาเปนบตรของใคร)

7) พระวมละ8) พระสพาห9) พระปณณช10) พระควมปต45) พระโสณโกฬวสะ

เกดในตระกลเศรษฐ ชาวเมองจมปา มขนเกดทฝาเทา เดนจงกรมจนเทาแตก เอตทคคะ ไดรบยกยองทางปรารภความเพยร

46) พระรฐบาล

เปนบตรของรฐบาลเศรษฐ หวหนาหมบานถลลโกฏฐคาม แควนกร ออกบวชดวยการอดขาวประทวง เอตทคคะ ไดรบยกยองทางบวชดวยศรทธา

48) พระมหาปนถก

เปนบตรของธดาเศรษฐ ชาวเมองราชคฤห มารดาแอบไดเสยกบทาส เกดในระหวางทาง เอตทคคะ ไดรบยกยองทางเจรญภาวนา

49) พระจฬปนถก

เปนนองชายของพระมหาปนถก เกดในระหวางทางเชนกน เปนคนโง เรยนอะไรกลมหมด ไดบรรลพระอรหตตผลเพราะลบผาขาว เอตทคคะ ไดรบยกยองทางมโนมยทธ

51) พระลกณฏกภททยะ

เกดในตระกลมงคง ในเมองสาวตถ มรปรางเลก ตำาเตย เอตทคคะ ไดรบยกยองทางมเสยงไพเราะ

52) พระสภต

เปนบตรของสมนเศรษฐ ชาวเมองสาวตถ เปนหลานของอนาถบณฑกะ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางอรณวหาร (เจรญฌานประกอบดวยเมตตา) อยโดย

ไมมขาศก และเปนผสมควรแกทกษณา

68) พระพากละ

เกดในตระกลคหบด วรรณะแพศย ตอนเดกถกปลากน มอาย ๑๖๐ ป ไมเคยอาพาธเลย เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผมอาพาธนอย

 

เหลาสาวกผกำาเนดในสกลกษตรย

 

(ก) ผจดอยในกลมตระกลกษตรย ศากยวงศ จำานวน 7 องค37) พระนนทะ

เปนราชโอรสของพระเจาสทโธทนะ + พระนางปชาบด เปนนองชายตางมารดาของพระพทธเจา

จำาใจออกบวช เพราะเกรงพระหทยพระพทธเจา เอตทคคะ ไดรบยกยองทางสำารวมอนทรย และเกอกลในปฏภาณ

38) พระราหล

เปนโอรสของเจาชายสทธตถะ+พระนางพมพา เปนสามเณรรปแรกในพระพทธศาสนา พระสารบตรเปนอปชฌาย เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผใครในการศกษา

40) พระภททยะ

เปนโอรสของพระนางกาฬโคธาเทว ถกพระอนรทธะชวนออกบวช มกเปลงอทานวา สขหนอ สขหนอ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผเกดในตระกลสง

41) พระอนรทธะ

เปนโอรสของพระเจาอมโตทนะ ออกบวชพรอมกบพระภททยะ พระภคค พระกมพละ พระอานนท พระอบาล และ

พระเทวทต เปนผไมรจกคำาวา ไมม นพพานใตรมไผ บานเวฬวะ แควนวชช เอตทคคะ ไดรบยกยองทางทพยจกษ

42) พระอานนท

เปนโอรสของพระเจาสกโกทนะ+พระนางกสาโคตม เปนผวสชนาพระสตรในคราวสงคายนาครงแรก กอนรบตำาแหนงพทธอปฏฐากไดขอพร 8 ประการ บรรลพระอรหตตผลและนพพานแปลกกวาผอน เอตทคคะ ไดรบยกยองทางเปนพหสต มสต มคต มความเพยร และเปนพทธ

อปฏฐาก

43) พระภคค

ออกบวชในคณะของพระอนรทธะ ไมปรากฏวาเปนบตรของใคร

44) พระกมพละ

ออกบวชในคณะของพระอนรทธะ ไมปรากฏวาเปนบตรของใคร

 (ข) ผจดอยในกลมตระกลกษตรยวงศอนๆ53) พระกงขาเรวตะ

เกดในตระกลกษตรย เมองโกลยะ เดมชอ เรวตะ เมอบวชแลวมความสงสยมาก จงไดชอวา กงขาเรวตะ

เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผเพงดวยฌาน, ยนดในฌานสมาบต

58) พระกมารกสสปะ

เดมทมารดาของทานเปนธดาของเศรษฐ ออกบวชเปนภกษณโดยไมรวาตนเองตงครรภทำาใหถกโจทฟองขบไลใหสก

หลงจากคลอดแลวพระเจาปเสนทโกศลไดรบทานเปนบตรบญธรรม ภายหลงไดทราบความจรงวามารดาเปนภกษณ เกดความสลดใจจงออกบวช

บรรลพระอรหตตผลเพราะไดฟงการแกปญหาจากพระพทธเจา เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผแสดงธรรมไดอยางวจตรพสดาร

62) พระมหากปปนะ

เปนโอรสของพระเจากกกฏวด สละราชสมบตออกบวช เพยงเพราะไดขาววาพระรตนตรยเกดขนแลวในโลก เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผใหโอวาทแกภกษ

66) พระสวล

เปนโอรสของพระเจามหาลลจฉว+พระนางสปปวาสา เพราะผลกรรมเกาทำาใหตองอยในครรภนานถง 7 ป 7 เดอน 7 วน เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผมลาภมาก

69) พระทพพมลลบตร

เปนโอรสของมลลกษตรย เมองกสนารา บวชดวยวธทายชชอปสมปทา เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผจดแจงเสนาสนะดเลศ

 

เหลาสาวกผจดอยในกลมขาราชการ

 

17) พระมหากจจายนะ

เปนบตรของพราหมณกจจายนโคตร เปนปโรหตของพระเจาจณฑปชโชต กรงอชเชน พระเจาจณฑปชโชตสงไปทลเชญพระพทธเจาเสดจมายงกรงอชเชน ไดทลขอใหพระพทธเจาแกไขบญญต 5 ประการ อธษฐานรปรางทงดงามใหนาเกลยด มศษยทสำาคญ คอ พระโสณกฏกณณะ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางอธบายเนอความยอใหพสดาร

50) พระโสณกฏกณณะ

เปนบตรของอบาสกาชอวากาฬ อปฏฐายกาของพระมหากจจายนะ ในเมองราชคฤห

ปฏบตธรรมเปนฆราวาสอย 3 ป จงไดอปสมบทเพราะขาดแคลนภกษ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางแสดงธรรมดวยถอยคำาอนไพเราะ

36) พระกาฬทาย

เกดในตระกลอำามาตย ในเมองกบลพสด พระเจาสทโธทนะสงใหไปทลเชญพระพทธเจาเสดจเมองกบลพสด เปนสหชาต เกดในวนเดยวกบพระพทธเจา เอตทคคะ ไดรบยกยองทางทำาใหวงศตระกลเกดความเลอมใส

39) พระอบาล

เปนบตรของชางกลบกในเมองกบลพสด เปนนายภษามาลาออกบวชพรอมศากยกมาร ๖ พระองค มพระภททยะ พระอนร

ทธะ เปนตน ไดรบคดเลอกใหเปนผวสชนาพระวนยในการทำาสงคายนาครงท 1 เอตทคคะ ไดรบยกยองทางทรงจำาวนย

 

เหลาสาวกผจดอยในกลมนกบวช

 

(ก) ผจดอยในกลมปรพพาชก ม 5 องค คอ14) พระสารบตร (พระอครสาวกฝายขวา)

เดมชออปตสสะ เปนบตรของวงคนตพราหมณ + นางสาร เกดความเบอหนายจงออกบวชเปนปรพาชกในสำานกของสญชยพรอมกบโกลตะ

(พระโมคคลลานะ) ไดฟงธรรมจากพระอสสช ไดดวงตาเหนธรรม เปนอครสาวกฝายขวา เลศในทางมปญญามาก นพพานทบานเกดของตน มนองชายออกบวช 3 คน คอ พระอปเสน พระขทรวนยเรวตะ และ พระจนทะ เปนอครสาวกฝายขวา ไดรบยกยองทางผมปญญามาก

15) พระโมคคลลานะ (พระอครสาวกฝายซาย)

เดมชอโกลตะ เปนบตรของนายบานโกลตะ + นางโมคคลล ออกบวชเปนปรพาชกในสำานกของอาจารยสญชยพรอมกบอปตสสะ (พระสาร

บตร) ไดทลขอใหพระพทธเจาแกไขบญญต 5 ประการ อธษฐานรปรางทงดงามใหนาเกลยด ถกโจรทำารายอาการสาหสและนพพานทกาฬศลา แควนมคธ เปนอครสาวกฝายซาย ไดรบยกยองทางผมฤทธมาก

64) พระอปเสน

บวชไดไมนานกตงตนเปนอปชฌาย บวชใหกลบตรมากมาย จนถกตำาหน เปนตนบญญตการกำาหนดคณสมบตของอปชฌาย เอตทคคะ ไดรบยกยองทางทำาใหคนทกชนเลอมใส

65) พระขทรวนยเรวตะ

หนออกบวชตอนงานหมนเมออาย ๗ ขวบ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางอยปาเปนวตร

74) พระจนทะ

เปนผนำาอฐของพระสารบตรไปถวายพระพทธเจา

 (ข) ชฏล ม 3 พนอง คอ11) พระอรเวลกสสปะ

เปนเจาลทธบชาไฟในเมองราชคฤห บรรลพระอรหตตผลพรอมกบนองชายและบรวาร 1,000 คน นองชายออกบวชตาม 2 คน คอ พระนทกสสปะ และพระคยากสสปะ เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผมบรวารมาก

12) พระนทกสสปะ13) พระคยากสสปะ(ค) มาณพ ทง 16 คน ซงพราหมณพาวรผกปญหาให แลวสงไปทลถามพระพทธเจา หลงทลถามปญหาแลวไดบรรลพระอรหตตผล คอ18) พระอชตะ19) พระตสสเมตเตยยะ20) พระปณณกะ21) พระเมตตค22) พระโธตกะ23) พระอปสวะ24) พระนนทะ25) พระเหมกะ26) พระโตเทยยะ27) พระกปปะ28) พระชตกณณ29) พระภทราวธ30) พระอทยะ31) พระโปสาละ32) พระโมฆราช

เกดในตระกลกษตรย เอตทคคะ ไดรบยกยองทางผทรงจวรเศราหมอง

33) พระปงคยะ

เปนหลานของพราหมณพาวร ไดบรรลโสดาปตตผลเพราะมใจคดหวงอาจารยลงของตน

(ง) อนๆ76) พระสภยะ

เดมเปนปรพาชก เทวดาผกปญหาใหไปถามพระพทธเจา เกดความเลอมใสจงทลขอบวช

พระพทธเจาใหอยตดถยปรวาส ๔ เดอนกอน จงบวชให

67) พระพาหยะ

เปนชาวเมองภารกจฉนคร เรอลมตองนงหมเปลอกไมและใบไม ชาวบานเขาใจผดวาเปนอรหนต เทวดาผกปญหาใหไปถามพระพทธเจา ไดฟงธรรมเพยงสองสามประโยค กบรรลพระอรหตตผล ถกววขวดนพพานขณะแสวงหาบรวารมาบวช เอตทคคะ ไดรบยกยองทางตรสรไดรวดเรว

 

เหลาสาวกอนๆ

 

70) พระอทาย

ไมปรากฏหลกฐานเกยวกบชาตตระกล เปนผเฉลยวฉลาดในการแสดงธรรม

71) พระอปวาณะ

ไมปรากฏชาตตระกล เคยอปฏฐากพระพทธเจากอนปรนพพาน และเคยสนทนาธรรมเร องโพชฌงค 7 กบพระสารบตร

72) พระเมฆยะ

ไมปรากฏชาตตระกล เคยเปนพทธอปฏฐากชวคราว

73) พระนาคตะ

ไมปรากฏชาตตระกล เคยเปนพทธอปฏฐาก

75) พระยโสชะ

เปนบตรของหวหนาชาวประมง จบปลาทองปากเหมนได นำามาทลถามพระพทธเจาวาทำาไมถงเปนเชนน

เมอฟงพทธพยากรณแลว เกดความสงเวชใจ จงทลขอบวช

77) พระเสลเถระเคยเปนอาจารยใหญจบไตรเพท มลกศษย 300 คน

ภายหลงไดพาลกศษยทงหมดไปทลขอบวชกบพระพทธเจา

78) พระมหาปรนตปะ

ไมปรากฏหลกฐานเกยวกบชาตตระกล เปนพระสาวกผใหญรปหนง

79) พระนาลกะ

เปนหลานของอสตดาบส ทเคยเขาทำานายลกษณะของเจาชายสทธตถะ ออกบวชตดตามพระพทธเจาตามคำาสงของลง ไดบำาเพญโมเนยยะปฏบตอยางเครงครด

80) พระองคลมาล

บดาเปนปโรหตของพระเจาปเสนทโกศล มารดาชอ มนตาน เคยเปนจอมโจร 999 ศพ เพราะเกดในฤกษดาวโจร พระพทธเจาทรงปราบดวยการแสดงฤทธใหวงไลและแสดงธรรมเตอนสต จง

ออกบวช ภายหลงไดบรรลพระอรหตตผล

 

:: ขอบคณขอมลจากผงวชาอนพทธประวต ส ำาหรบนกธรรมและธรรมศกษาชนโท

::