2017-2018 11.Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Kitabı Cevapları, Lider Yayınları,

Batı Tesirindeki Türk Edebiyatına Giriş(Yenileşme Dönemi)SAYFA 10

Etkinlik: XIX. (19) yüzyılda Osmanlı Devletinin sosyal ve siyasi yapısı hakkında araştırma yapınız. Etkinlik: Osmanlı Devletinde Yenileşme Dönemi ne zaman ve nasıl başlamıştır?

Osmanlı Devletinde Yenileşme (Tanzimat) Dönemi 19. yüzyılda başlamıştır. Tanzimat Fermanı ile yapılan yenilikler devlet yöneticileri tarafından devletin varlığını sürdürmesi amacıyla yapılmıştır. Etkinlik: Tanzimat Fermanı hakkında bilgi edininiz.

Tanzimat fermanı, 17. yüzyıldan beri bir türlü durdurulamayan gerilemenin son asırda bir bozgun havasına bürünmesi dolayısıyla devlete, yeni sorunları çözme imkânı vermek, devleti daha da güçlendirmek amacıyla ilan edilmiştir. Ayrıca yapılacak yeni düzenlemelerle de devletin sorunlarını çözmek, devleti yeniliklere açmak hedeflenmiştir. 

Bu nedenlerden dolayı 3 Kasım 1839 da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) ilan edildi. (Tanzimat Fermanının ilanıyla Osmanlı tarihinde yeni bir dönem açılmış (Tanzimat Devri) Bu devir 1876'ya kadar devam etmiştir. Etkinlik: Skolastik ve ilmi düşünce hakkında bilgi 

 Skolastik zihniyet dini duyarlılığın ön planda olduğu zihniyettir. Ancak bu dini duyarlılık dinin özünü kavramaktan uzaktır. Eski yönetim tarzına, eski geleneklere aşırı bağlı olan bu zihniyet, Osmanlıda gelişmelere engel olmuştur. 

Bilim ve tekniğe önem veren, olayları bilimin ışığında değerlendiren, gelişmelere, yeniliklere bilimsel açıdan yaklaşan zihniyettir.

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

1.etkinlik: XIX. (19) yüzyılda Osmanlı Devletinin sosyal ve siyasi yapısıyla ilgili görüş ve düşüncelerimizi söyleyiniz..

Yukarıda cevaplandı

2.etkinlik : Yenileşme dönemi hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.3.etkinlik    Aşağıda verilen metni okuyunuz.

Metne göre Osmanlı toplumunda padişahın konumu nedir?

Metne göre Osmanlı toplumunda padişah her şeyin merkezindedir. He rşey onun etrafında döner ve ona bağlıdır. SAYFA 13

1) Metne göre Osmanlı yöneticilerinin Batı'daki düşünce yapısına ve yaşama biçimine ve bilime gelişmelere ilgi duymasının nedenleri, Osmanlı'nın Batılı devletlerden geri kalması, devleti eski gücüne kavuşturma isteği gibi nedenlerdir.

2) Devlet yöneticileri ve aydınlar Osmanlı Devletinin devamlılığını sağlamak için her alanda yenilikler yapmışlardır.

3) Devlet yöneticileri ve aydınlarının yönetim, askeri ve eğitim sistemde değişiklik yapmak istemelerinin sebebi Batı'daki gelişmelere ayak uydurmak ve devletin devamlılığının sağlanmak istenmesidir.

4. Tanzimat Fermanı  17. yüzyıldan beri bir türlü durdurulamayan gerilemenin son asırda bir bozgun havasına bürünmesi dolayısıyla devlete, yeni sorunları çözme imkânı vermek, devleti daha da güçlendirmek amacıyla devlet yöneticileri tarafından  ilan edilmiştir. Ayrıca yapılacak yeni düzenlemelerle de devletin sorunlarını çözmek, devleti yeniliklere açmak hedeflenmiştir.

5. Batının ileri ülkelerindeki kurum ve kuruluşları ve değişik yaşam şekilleri (hastane, eczane, anatomi labaratuvaları, bal mumundan yapılmış insan ve organ maketleri, nebatat bahçeleri, ve büyük seralar, geniş ve taşla döşenmiş sokaklar, üç-yedi katlı evler, büyük saraylar) Yirmi Sekiz Çelebi Mehmet'in ilgisini çekmiştir.  

6. Osmanlı ordusunun savaşlarda yenilme sebepleri, Avrupa ordularından teknik yönden geri kalması, yeniçeri ocağının varlığıdır. 

SAYFA 14

ANLAMA-YORUMLAMA

1) Osmanlı toplumundaki sosyal düzeni temsil eden piramitte görülen yaı uzun yıllar yararlı olduktan sonra 17.yüzyılın ortalarından itibaren niçin bozulmaya başlamıştır? Bu durumla Osmanlı devletinin gerilemesi arasında nasıl bir ilişki söz konusudur.

Cevabı:Osmanlı Devleti 17.yüzyıla geldiğinde en geniş sınırlarına ulaşmıştı. Bu kadar geniş topraklara sahip olmak siyasal ve ekonomik sorunlarla devleti zor durumda

bırakıyordu.

– Savaşların uzaması

– Birçok devlet adamı ve padişahın yetersiz oluşu

– Memurların göreve gelmesinde rüşvet ve kayırma olaylarının olması

– Toprak yönetiminin bozulması

– Tımarlı sipahilere gereken önemin verilmemesi

– Avrupa’daki bilim ve teknik gelişmelere ayak uydurulamaması

– Osmanlı parasını değer kaybetmesi 

2) a)  Skolastik zihniyet dini duyarlılığın ön planda olduğu zihniyettir. Ancak bu dini duyarlılık dinin özünü kavramaktan uzaktır. Eski yönetim tarzına, eski geleneklere aşırı bağlı olan bu zihniyet, Osmanlıda gelişmelere engel olmuştur. 

İlmi zihniyet ise; Bilim ve tekniğe önem veren, olayları bilimin ışığında değerlendiren, gelişmelere, yeniliklere bilimsel açıdan yaklaşan zihniyettir.

b) Skolastik düşünce gerçeklerden uzak, dinin özüyle ilgisi olmayan; ama dine mal edilerek ortaya konan düşüncedir. Hayali, tutucu ve baskıcıdır. İlmi düşünce ise akla önem veren, ilerici ve özgürlükçüdür.

c) Batı’da olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de gelişmenin önündeki en büyük engel yönetim tarzına eski geleneklere ve eski inanışlara olan aşırı bağlılıktı. Batı'nın bilim ve tekniğini dine aykırı bulan ve Osmanlı için önemi karar mercilerine bulunan din adamları, Osmanlının batılılaşma sürecinin sağlıklı bir şekilde tamamlayamamasına neden olmuşlardır. Din adamları toplumu bilinçlendirmek İslam dininin bilime verdiği önemi anlatmak yerine devletin yapmış olduğu yenilikler tümden reddederek halkın hafızasına batılılaşmayı “dinden çıkma" algısıyla yerleştirmişlerdir.

3. Osmanlı toplumunda yenilik hareketlerine önayak olan zihniyet devletin devamlılığı için modernleşme taraftarı, bilime ve akla veren bir zihniyete sahiptir. Bu hareketlere karşı çıkanlar batılılaşmayı "dinden çıkma" olarak gören tutucu, baskıcı bir yapıdadır.

4.  III.Selim döneminde başlayan Avrupalılaşma fikrinni oluşması şöyle bir zihniyet değişiminin yaşandığını göstermektedir :Türklerin geleneksel devlet anlayışının geçerliliğini kaybettiğiniModern yönetim, modern ordu ve Tanzimat’a doğru modern bir toplum anlayışının hakim olacağını göstermiştir.

5) Osmanlı devletinde yenilik hareketleri devletin devamlılığını sağlayan kurumlarda yapılmıştır. Yenilikler ilk olarak askeri alanda yapılmıştır. Bu kurumların güçlü olması devletin varlığını sürdürmesi için çok önemlidir

6) Bir devleti güçlü kılan ve onun devamlılığını sağlayan kurumlar askeri, mali, siyasi, eğitim ve sosyal kurumlardır...Yenilikler ilk olarak askeri alanda yapılmıştır.Bu kurumların güçlü olması  devletin varlığını sürdürmesi için çok önemlidir

ÖLÇME DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimeleri yazınız.

....PADİŞAH

....SKOLASTİK DÜŞÜNCE  

2) Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşısına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

 Y, D, Y

3. D

SAYFA 151.ÜNİTE ÖLÇME DEĞERLENDİRME 

1) Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşısına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

D, D, Y

2) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimeleri yazınız. .....PADİŞAH, ASKERLER, İLİM ADAMLARI, HALK... ...... YİRMİ SEKİZ MEHMET ÇELEBİ.... ...17. YÜZYILDAN3)  C 

4) A

5) CSAYFA 17

1.TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATININ OLUŞUMU

>>>Etkinlik: III. Selim’den itibaren yapılmak istenen yenilikler ve bu yeniliklerin özellikleri ile ilgili hazırlanan posterleri sırayla sınıfa sununuz. Posterleri daha sonra sınıfın panosuna asınız.

III. Selim’den itibaren yapılmak istenen yenilikler ve bu yeniliklerin özellikleri ile ilgili hazırlanan posterleri sırayla sınıfa sununuz. Posterleri daha sonra sınıfın panosuna asınız.3. Selim Dönemi’nde devletin siyasi, askeri ve ekonomik dengeleri bozulmuş durumdaydı. Bu nedenle hükümdarlığı döneminde planlı ve programlı olarak ıslahat hareketlerine girişti. 3. Selim bu doğrultuda yenilikler yaptı.

3. Selim ıslahatları daha kalıcı hale getirmek için kişilere değil devletin malı yapmaya ve yeniliklerin sürekliliğini hedef edinmiştir.Bu dönemde daha çok Fransa’yı örnek alan 3. Selim ordu, ekonomi ve yönetim alanında köklü değişiklikler yapmıştır.Yeniliklerin tümüne ve bu dönemde kurulan orduya Nizamıcedit adı verilmiştir.

XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİNDE MEYDANA GELEN GELİŞMELER VE YENİLİKLER

ASKERİ ALANDA

Askerlik sürelerinin belirlenmesi ve askerliğin herkes için zorumlu hale gelmesi Yeniçeri Ocağına karşı II.Mahut tarafından Eşkinci Ocağının kurulmasıYeniçeri Ocağı yerine Batılı tarzda "Asakir-i Mansure-i Mahmudiye" kurulmasıBatılı anlamda askeri okulların açılması (Mekteb-i Harbiye)

DÜŞÜNCE HAYATINDA 

Pozitivist düşünce ön plana çıktı.

SOSYAL VE SİYASİ HAYATTA

yönetim merkezi olan babıali güçlendirildi-Meclis-i ahkam-ı adliye (mahkeme) kuruldu-Yeni meclisler komisyonlar kuruldu-Ceza ve ticaretle ilgili yasalar çıkarıldı, yabancılarında katıldığı karma ticaret mahkemeleri kuruldu.-Padişahın yetkileri kısıtlandı edebiyat fatihinden alıntıdır yönetim yetkisi meclise verildi.- Ülke vilayetlere sancaklara kazalara köylere ayrıldı valiler kaymakamlar görevlendirildi.Posta telgra teşkilatı kuruldu, haberleşmede gelişme sağlandı.

19. yüzyılda sosyal hayatta yapılan yenilikler

-Posta telgra teşkilatı kuruldu, haberleşmede gelişme sağlandı.-Yeni yollar yapıldı, edebiyat fatihinden alıntıdır ilk demiryollarının yapımına başlandı.-Belediyeler kuruldu-İlk nüfus sayımı yapıldı (askere gidecekleri belirlemek için)-Kıyafet değişikliği yapıldı, devlet memurlarına ceket gömlek fes giyme zorunluluğu getirildi.-Halk avrupai yaşama özenmeye başladı, evlerde yurtdışından mobilyalar ve ev eşyaları kullanılmaya başlandı, eğlence şekilleri değişti.

EĞİTİM ALANINDA 

1846'da Mekatib-i Umumiye Nezareti kuruldu.1848 de Darülmuallim (öğretmen okulu) açıldı. Harbiye, Bahriye ve Tıbbiye dışındaki okulların kontrolü bu nezarete verildi.Rüştiyelerin açılmasına hız verildi.

1868'de Fransızca bu cevaplar edebiyat fatihi net'ten alıntıdır tıklayınızeğitim ve batılı anlamda ilk eğitim verecek olan lise ile üniversite arasında bir kurum olan Galatasaray Sultanisi açıldı.1869'da Fransız eğitim sistemini örnek alan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi yayınlandı.1870'te Dârülmuallimât adında kız öğretmen okulu açıldı.İlk kez yurt dışına öğrenci gönderildi.Devlet memuru yetiştirmek amacıyla,Mekteb-i Maarif-i Adliye kuruldu.(II. Mahmut)>>>Etkinlik: Tanzimatla getirilmek istenen yenilikleri kimlerin, niçin istediklerini araştırınız.

Tanzimat Fermanı, devlet tarafından, devletin devamını sağlamak, eski güze tekrar kavuşmak için getirilmiş, yenilikler bu amaçla yapılmıştır.

>>>Etkinlik: Edebiyatta Tanzimat'ın ne zaman ve niçin başladığını araştırınız.

1860’da ilk özel Türk gazetesi olan “Tercüman-ı Ahval”in çıkışı ile başlamıştır.Tanzimat edebiyatı, Batı'ya yönelmiş bir Türk edebiyatıdır. Bu dönemin şair ve yazarları, edebiyat yolu ile ulusu uyandırıp yükseltmek; gerilik, kötülük ve baskıları yok etmek gayesini taşırlar. Topluma karşı kendilerini sorumlu sayarlar. Toplum hayatımızın hızla değişme ve gelişme akımlarının itici fikir gücü Tanzimat'la başlar. Tanzimat'tan sonra orta sınıf oluşur; bu orta sınıf kendi edebiyatını yaratır ve yeni bir edebiyat ortaya çıkar.. >>>Etkinlik: Tanzimat döneminde hangi edebi türlerdeki eserlerin görülmeye başladığını araştırınız.

Makale, eleştiri, roman, hikaye, tiyatro gibi edebi türler görülmeye başlamıştır. HAZIRLIK ÇALIŞMALARIEtkinliklerin cevapları yıkarıda verildi...

SAYFA 18

1. Metne göre herkesin canınından malından ve namusundan emin olmasıvergilerin tayiniaskerin belirli bir usül altında göre çağrılmasırüşvetin kaldırılmasıyeni kanunların "meclis ahkamı adliye"de düzenlenmesibir mahkemenin hükmü olmadıkça kimsenin hapsedilmemesi gibi yenilikler getirilmiştir.

2) Metinden hareketle getirilmek istenen yenilikler devlet yöneticileri tarafından devleti içinde bulunduğu kötü durumdan kurtarmak,  devleti eski gücüne kavuşturmak amacıyla yapılmıştır. 

3. Kökten yenilik değildir, ihtiyaca cevap vermeyen alanlarda düzenlemelere gidilmesidir.

SAYFA 20

>>>4.ETKİNLİKTanzimat döneminde tanınmış sanatçıların nasıl yetiştiklerini söyleyiniz.

👉ÖZLÜ CEVABI İÇİN TIKLA

1)  Metne göre edebiyatta Tanzimat 1860 yılında edebiyat yoluyla halkı bilinçlendirmek,  halka kültür yoluyla "sosyal fayda" sağlamak ; Batı’daki gelişme ve değişimleri yakın takip etmek için başlamıştır. 

3.metinGAZETECİLİK

1. Metne göre Tanzimat döneminde gazeteciliğe yeni fikirleri yaymada bir araç olduğu, halkın kendi menfaatleri ve halkarını gazete aracılığıyla öğrenmeye başladığı için önem verilmiştir. 

2. Tanzimat döneminde hangi gazeteler çıkarılmıştır ve bu gazetelerin çıkarılmasına kimler öncülük etmiştir? Bu gazetelerin belirgin özellikleri nelerdir?

👉CEVABI MADDELER HALİNDE VE ÖZLÜ BİLGİLERLE

ANLAMA-YORUMLAMA

1. Makale, eleştiri, roman, hikaye, tiyatro gibi edebi türler görülmeye başlamıştır.

2. Tanzimat sonrasında yazılan edebi eserlerde halkı bilinlendirmek, eğitimek, aydınlatmak amacıyla sosyal faydaya önem verilmiştir. 

SAYFA 21

1) Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşısına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

D, D, Y

2) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimeleri yazınız.

Tanzimat döneminde yapılan değişiklikler daha çokYÖNETIMLE (İDARE)ilgilidir. ŞİNASİ  SADELEŞME3. D

4. E

>>>ETKİNLİK: Gazete çevresinde kültür ve edebiyat hayatımıza giren öğretici metin türleri hakkında bilgi edininiz.

👉ÖZLÜ BİLGİLER, KISA NOTLAR BURADA

>>>ETKİNLİK: Tanzimat dönemi öğretici metinlerinde Toplumsal konulara ve sorunlar, Hürriyet, eşitlik, kanun, bilim ve teknikle ilgili Batılı kavramlar ana düşünce ve  konu olarak işlenmiştir.

>>>ETKİNLİK: Gazetenin kültür hayatımızdaki yeri ve değerini araştırınız.Gazetenin kültür ve edebiyatımızdaki işlevi nedir?

Toplumların aydınlanmasında, reaksiyon göstermesinde gazetenin önemli bir rolü vardır.

İnsanların haber alma ihtiyacını karşılar. Her türlü yenilik, değişimin topluma ulaşmasını sağlar. Kamusal görevlerin tam anlamıyla ve gerçeğe uygun yerine getirilmesini

sağlar. Görüşlerin yayılmasını sağlar. Toplumun bilmesi gereken olaylar, durumlar halktan gizlenmez, gazete

bu açıklığı sağlar Toplumu iç ve dış olaylar hakkında bilgilendirir, bilinçlendirir.Toplumun

çıkarlarına ters düşecek işler yapanlar teşhir edilir.  Adaletin sağlanmasına katkıda bulunur. Kamuoyu oluşturur. Dil birliği sağlar. Gazetenin kültür-sanat ve edebiyatla ilgili haber vermesi,  edebi

ürünlere  halkın kolayca ulaşmasını sağlaması kültürel işevidir. SAYFA 22 HAZIRLIK ÇALIŞMALAR 1. Aşağıdaki metni okuyunuz. SAYFA 23 Metne göre Tanzimat dönemi edebiyatçılarının belirgin özellikleri

nelerdir? Dönem sanatçıları arasında önemli farklar bulunmaktadır. Sanatçıların  üslup ve sanat anlayışı birbirinden farklıdır. Milli bir edebiyatın doğmasına zemin hazırlamışlardır. Namık Kemal ve Ziya Paşa sanat toplum içindir anlayışı; Recaizade ve

Abdülhak Hamit ise sanat için sanat anlayışındadır. Edebiyatımızın zenginleşmesine büyük katkıları olmuştur. 2. Etkinlik: Tanzimat Döneminde gazete çevresinde kültür ve edebiyat

hayatımıza giren öğretici metin türleri nelerdir? Söyleyiniz. Makale, eleştiri...

EK BİLGİ: TANZİMAT DÖNEMİNİN ÖĞRETİCİ METİNLERİ Tanzimat edebiyatında

gazetelerle birlikte öğretici metinler yapı değiştirmiş, Batılı öğretici metinler edebiyatımıza kazandırılmıştır. Tanzimat döneminde Şinasi, Namık Kemal’le başlayan gazetecilik çok gelişmiş ve gazete etkili bir iletişim aracı olmuştur. Bu gazetelerde makale, fıkra, deneme, tenkit gibi öğretici metinlere de yer verildiğinden öğretici metinler gelişmiş.ReklamlarAyrıca anı, günlük, mektup gibi türler Tanzimat’ la birlikte önem kazanmış ve

Batılı bir hüviyete bürünmüştür. Şunu da unutmamak gerekir ki bu dönemin bir çok edebi türünde öğreticilik hakimdir.Bu dönem öğretici metinlerin başlıca özellikleri:⦁ Toplumsal konulara ve sorunlara yer verilmiştir.⦁ Hürriyet, eşitlik, kanun, bilim ve teknikle ilgili Batılı kavramlar konu olarak işlenmiştir.⦁ “Sanat, toplum içindir.” anlayışı benimsenmiştir.⦁ Öğretici metinler toplum için, toplumun anlayacağı bir dille yazılmıştır.⦁ Tanzimat Dönemi Edebiyatı öğretici metinlerinde ikilik yani eski-yeni, yerli-Batılı çatışması temada, dilde (Arapça, Farsça kelime ve kavramlarla-yeni kavramlar) ifade biçimlerinde varlığını hissettirmiştir.

SAYFA 24 1. Metnin birimleri hangi ana düşünce etrafında bir araya gelmiştir? Gazetenin gerekliliği düşüncesi etrafında bir araya gelmiştir. 2. Metnin ana düşüncesini ifade eden en kısa cümleyi tespit ediniz. Ana düşüncesi "gazete çıkarmak gereklidir."  3. 10. sınıf Dil ve Anlatım dersinin 2 ve 8. ünitelerinden edindiğiniz

bilgilerden hareketle metnin anlatım türünü belirleyerek bu türün özelliklerini söyleyiniz.

Metnin anlatım türü açıklayıcı anlatımdır. Özellikleri:  Doğrudan bilgi aktarmaya yönelik anlatım biçimidir.

• Amacı  bir konuda bilgi vermek dinleyenleri veya okuyanları o konuda aydınlatmaktır.• Tanımlamalardan  karşılaştırmalardan  benzetmelerden ve örneklemelerden yararlanılarak konu somutlaştırılır.• Ele alınan konunun ne olduğu ayrıntılarıyla netlik kazanır.• Bilgi vermeyi  aydınlatmayı  öğretmeyi amaçlayan her tür yazıda kullanılan bir anlatım türüdür.• Ansiklopedilerde  ders kitaplarında  düşünce yazılarında  bilimsel eserlerde kullanılır. Bu eserlerden alınmış paragraflarda açıklayıcı anlatım kullanılmış olur.

4. Metinden terim, kavram ve gündelik hayatla ilgili ifadelere

örnekler veriniz. Bunların metne nasıl bir katkı sağladığını söyleyiniz.  terim: mazbata kavram: "kanuni vazife, medeni millet, hakim millet, politika"  gündelik hayatla ilgili ifadeler:  "kanuni vazifelerle yükümlü olmak, fikir

ileri sürmek, dilekçe sunmak..." 5. Metinden yazıldığı dönem açısından yeni olan kavram, ifade, söz ve

söz gruplarına örnekler veriniz. "Kanuni vazife, kazanılmış hak, medeni millet, meclis, kanum,

hükümet, gazete, vekiller meclisi, eşitlik..."  yazıldığı dönem açısından yeni olan kavram, ifade, söz ve söz gruplarıdır.

6. Metinde kullanılan ifadeler açık ve kesin midir? Niçin?

Açık ve kesindir, metin bilgi vermek amacıyla yazılmıştır. 7. Metinde somut ifadelerden ne ölçüde ve nasıl yararlanılmıştır? Halkın daha iyi anlayabilmesi somut ifadelere sıkça yer verilmiştir. Gazetenin

gerekliliğini yazar, çeşitli örneklerle somutlaştırmaya çalışmıştır.

3. Etkinlik: Okuduğunuz metinle Şinasi’nin fikrî ve edebî yönü arasında nasıl bir

ilişki olduğunu açıklayınız.  Tanzimat edebiyatında yeniliklerin öncüsü Şinasi kültürel ve toplumsal

değişimi gerçekleştirmeye çalışan bir sanatçıdır. Batılılaşma taraftarı olan Şinasi'nin fikri  ve edebi yönü metne yansımıştır.

SAYFA 25

1. Okuduğunuz metnin her biriminde neler anlatıldığını söyleyiniz.

İlk birimde şiirin her millette olduğu, Osmanlı şiirinin ne olduğu2. birimde Osmanlı şairlerinin Arap ve İranlıları taklit ettiği3.birimde kendimize özgü bir düzyazımızın da olmadığı4. birimde milletimize özgü şiir ve nesrin olmadığı5.birimde gerçek şiirimizin halk şiiri olduğu6.birimde halk şiirine rağbet edilmediği için halk şiirinin gelişmediği

2. Metnin birimleri hangi ileti etrafında ve nasıl birleşmiştir?

"Gerçek şiirimiz ulusal değerlerimizi yansıtan halk şiiridir" iletisi etrafında birleşmiştir.

3. Metindeki düşüncenin en kısa ve yoğun ifadesinin ana düşünce olduğu gerçeğinden yola çıkarak okuduğunuz metnin ana düşüncesini ifade eden cümleyi bulunuz.

"Bizim şiirimiz, hani şairlerin vezinsiz diye  beğenmedikleri halk şarkıları ve taşrada çöğür (saz) şairleri arasında deyiş, üçleme  ve kayabaşı denen nazımlardır." 

4. Metinde hangi anlatım türü kullanılmıştır? Metinden yola çıkarak bu türün belirgin özelliklerini söyleyiniz.

Açıklayıcı anlatım türü kullanılmıştır. Belirgin Özellikleri

Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.İfadeler kesin ve açıktır.Kelimeler genelde gerçek(temel)anlamlarıyla kullanılırlar.”Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma ,örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma “ gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır. Yazarın amacı okuyucuyu bilgilendirmektir.Gereksiz söz tekrarı yapılmaz.

5. Metnin ifadelerini açıklık ve kesinlik yönünden değerlendiriniz.

Metindeki ifadeler açık ve kesindir.

6. Metinden yararlanarak aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

Terim: "vezinli söz, divan, münşeat, gazel, kıta, mesnevi,  kayabaşı"kavram: Osmanlı şiiri, halk, halk tabakası..."Gündelik hayatla ilgili kelimeler: " savsaklama, İstanbul ahalisi, taklit etmek..."Yeni kavram, ifade, söz ve söz grupları: Muhbir gazetesi ,çevirmen..."

7. "Yeryüzüne ne kadar millet ve kavim gelmişse hepsinin kendilerine mahsus şiirleri vardır.Necâtî ve Bâkî ve Nef’î divanlarında gürdüğümüz kasideler ve gazeller ve kıtalar ve mesneviler midir?" metinden somut ifadelerdir. Bu ifadeler düşünceleri daha iyi açıklamak için kullanılmıştır.

SAYFA 26

4. Etkinlik:İncelediğiniz metinden hareketle aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

ZİYA PAŞAEserle Olan İlişkisi: Dil ve edebiyatla ilgili görüşlerini açıklamak için bu makaleyi yazmıştır. Bu makalede gerçek edebiyatımızın halk edebiyatını savunur. 

Fikri ve edebi yönü:  Düşünceleriyle yenilikçi, yapıtları ve yaşantısıyla eskiye bağlı bir sanatçı olan Ziya Paşa’daki tezat ve ikilik hem yaşantısına hem de yapıtlarına yansımıştır.Hürriyet gazetesinde çıkan"Şiir ve İnşa"makalesinde Halk edebiyatını ve dilini savunur, gerçek şiirimizin halk şiiri olduğunu belirtmiştir. Bir süre sonra hazırladığı"Harabat"adlı antolojide Divan şiirini yücelterek Halk şiirini kötülemiş ve halk ozanlarının şiirlerini "eşek anırması" olarak nitelemiştir.

EK BİLGİLER: 👇

ZİYA PAŞA 1825-1880) Şinasi ve Namık Kemal'le birlikte Tanzimat'la başlayan yeni Türk

edebiyatının ilk aşamasını oluşturan üç sanatçıdan biridir. Ziya Paşa meşrutiyetçi ve toplumcu bir şairdir. Çeşitli devlet kademelerinde çalışmış, politika ve sanatla uğraşmıştır.

Düşünceleriyle yenilikçi, yapıtları ve yaşantısıyla eskiye bağlı bir sanatçı olan Ziya Paşa’daki tezat ve ikilik hem  yaşantısına hem de yapıtlarına yansımıştır.

Hürriyet gazetesinde çıkan "Şiir ve İnşa" makalesinde Halk edebiyatını ve dilini savunur, gerçek şiirimizin halk şiiri olduğunu belirtmiştir.Bir süre sonra hazırladı"Harabat" adlı antolojide Divan şiirini yücelterek Halk şiirini kötülemiş ve halk ozanlarının şiirlerini "eşek anırması" olarak nitelemiştir.

Ziya Paşanın yaşadığı bu çelişkiye Namık Kemal tepki göstermiş ve onu eleştirmek içİN Tahrib-i Harabad adlı eleştirileri yazmıştır.

Hem biçim hem de hayalleri ve duyuş tarzı bakımından divan şiirine bağlıdır.

Divan şiiri nazım biçimlerini kullanan sanatçının lirik sayılabilecek gazelleri vardır.

Sade bir dili savunmuş, beğenmiş; ancak Arapça, Farsça tamlamalarla yüklü bir dil kullanmıştır.

Hece ölçüsüyle yazdığı birkaç türküsü dışında bütün şiirlerini aruz ölçüsüyle

yazmıştır. Tanzimat Edebiyatının bütün özelliklerini taşır. Tanzimat Edebiyatını

oluşturan dört önemli etki (divan şiiri, mahallileşme etkisi, Batı etkisi, âşık tarzı) onun şiirlerinde ve düz yazılarında görülür.

Türk edebiyatında terci-i bent ve terkib-i bent türlerinin en önemli şairlerindendir.

En ünlü şiiri Terkib-i Bent DÖNEMİNİN SOSYAL BİR ELEŞTİRİSİDİR.(Ziya Paşa bu şiirini Bağdatlı Ruhi'ye nazire yazmıştır)

ESERLERİ VE TÜRLERİHiciv: ZafernameDüzyazı: RüyaMektup: Veraset MektuplarıŞiir: Eş’ar-ı ZiyaMakale: Şiir ve İnşaAnı: Defter-i AmalTercümeleri: Viardot’tan Endülüs Tarihî‘ni, Cheruel ile Lavallee’den Engizisyon Tarihî‘ni, J.J. Rousseau’dan Emil‘i, Moliere’den Tartuffe‘ü tercüme etmiştir.SAYFA 27

1. Metin kaç birimden oluşmaktadır? Bu birimlerde neler anlatılmaktadır?Metin 14 birimden oluşmaktadır. Bu birimlerde genel olarak gençkken  çalışmanın öneminden ve gerekliliğinden anlatılmaktadır.

2. Metnin iletisini söyleyiniz. Metnin birimleri bu ileti etrafında nasıl bir araya gelmiştir?

 Metnin iletisi çalışmanın önemidir. Metnin anlam birliğine sahip birimleri birbiriyle uyumlu şekilde bir araya getirilmiştir.

3. Metnin yazılışı amacını söyleyiniz.

Metin genç insanlara çalışmanın ve gayret etmenin ne denli önemli olduğunu anlatılmak için yazılmıştır

4. Metinle ilgili aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

Anlatım Türü:Ağırlıklı olarak açıklayıcı ve emredici anlatım türü  kullanılmıştır.

Anlatım türünün özellikleri:Emredici anlatımda dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılır. Emir, telkin, öneri anlamı taşıyan ifadeler yer verilir. Öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır

Açıklayıcı Anlatım: Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.İfadeler kesin ve açıktır.Kelimeler genelde gerçek(temel)anlamlarıyla kullanılırlar.”Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma ,örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma “ gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır. Yazarın amacı okuyucuyu bilgilendirmektir.Gereksiz söz tekrarı yapılmaz.

5. Metinden açıklık ve kesinlik taşıyan ifadelere örnekler veriniz.Çalışan büyük adam olur, çalışmayan sonra nedamet (pişmanlık) çeker.İnsan müddeti ömrü dörde taksim olunmuştur: çocukluk, gençlik, orta yaşlılık, ihtiyarlık

6. Metinden terim, kavram ve gündelik hayata ait ifadelere örnekler veriniz. Bu ifadelerden nasıl yararlanıldığını açıklayınız.

Terim: elif Kavram: cehd ve gayretGünlük hayata ait ifadeler: cahil kalmak, esef etmek, makbul olmak,

7. Metinden yeni kavram, ifade, söz ve söz gruplarına örnekler veriniz......8. Metinde yazar somut anlatımlardan nasıl yararlanmıştır? Açıklayınız.

Metinde yazar çalışmanın ve gayret etmenin gerekliliğini somutlaştırarak anlatmış, bu soyut kavramların daha iyi anlaşılmasını sağlamak için somut ifadelerden faydalanmıştır.

9. İncelediğiniz metinden hareketle aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

Eserle Olan İlişkisi: Adından anlaşılacağı gibi  bir öğretmen olan Muallim Naci Mektuplarım adlı eserinde edebiyat ve dille ilgili görüşlerini açıklamış, fikri ve edebi yönünü bu mektuplara yansıtmıştır.

Fikri ve Edebi Yönü: Maddeler Halinde...Tıklayın

ANLAMA VE YORUMLAMA

1. İncelediğiniz metinlerde ele alınan konulardan, kullanılan dil ve anlatım özelliklerinden, işlenen düşüncelerden yola çıkarak metinlerin oluşmasına imkân sağlayan hâkim zihniyetin özelliklerini belirleyiniz.

Metinlerin oluşmasını sağlayan zihniyet Batılılaşma etkisindeki yenileşme döneminde öğretici metinler aracılığıyla  halkı bilinçlendirmek ve aydınlatmak düşüncesidir. 

2. İncelediğiniz metinlerin;a) Ana düşüncesi yazıldığı dönemin başka metinlerinde ele alınmış mıdır?

Ele alınmıştır.b) Ana düşüncesi başka iletişim araçlarıyla ve anlatma biçimleriyle ifade edilebilir mi? Açıklayınız.İfade edilebilirc) Ana düşüncesiyle yazıldığı dönemin sosyal hayatı ve gerçekliği arasında nasıl bir ilişki vardır?Ana düşünce dönemin sosyal hayatı ve gerçekliğiyle ilişkilidir. Batılışma etkisindeki bu dönemde aydınlar öğretici metinlerle halkı aydınlatmaya ve bilgilnedirmeye çaışmışlardır.

ç) Ana düşüncesi günümüzün kültür ve edebiyat ortamında ele alınmakta mıdır? Niçin?

Evet, alınmaktaktadır.

3. İncelediğiniz metinlerin, hangi yönüyle saray yönetimiyle hangi yönüyle halkla ilişkisi olduğunu metinlerden örneklerle açıklayınız.

Mukaddime adlı metinde gazetenin çıkarılması için padişahtan izin alınması saray yönetimiyle ilgili, halkın kolaylıkla anlayacağı bir dille gazete çıkarılması ise halkla ilişkilidir.

4. İncelediğiniz metinlerde divan edebiyatına ait ögelerle Batı etkisiyle oluşan yeni ögelerin temada, dilde ve ifade biçiminde birlikte kullanılıp kullanılmadığını örneklerle açıklayınız.

İncelediğimiz metinlerde ikilik yani eski-yeni, yerli-Batılı çatışması temada, dilde (Arapça, Farsça kelime ve kavramlarla–yeni kavramlar) ifade biçimlerinde varlığını hissettirmiştir.Metinlerde Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar kullanılmıştır. 

5. İncelediğiniz metinlerin ait olduğu geleneği söyleyiniz.

Öğretici metin geleneği (makale)

 5. Etkinlik:

Edindiğiniz bilgiler ışığında gazetenin kültür hayatımızdaki işlevini açıklayınız.

Cevabı maddeler halinde...Tıklayın

 6. Etkinlik:

Tanzimat Dönemindeki “yeni - eski” tartışmalarıyla günümüz toplumundaki “yeni - eski”tartışmalarının örtüşen ve farklı olan yönlerini tartışarak belirleyiniz.

Tanzimat döneminde yeni-eski tartışmaları eski edebiyat-yeni edebiyat, kafiye, dil, tema üzerinedir. Günümüzde eski-yeni çatışması daha çok sosyal ve siyasi hayatta kendini göstermektedir. SAYFA 28

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdakicümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

• Tanzimat Döneminde öğretici metin türleri edebiyatımıza gazeteyle girmiştir. (D )• Tanzimat Dönemi edebiyatının nesir dili Şinasi tarafından kurulmuştur. (D )• Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinde eski dil anlayışından tamamen uzaklaşılmıştır. (Y )• Edebiyatımızda, Tanzimat’la birlikte gazete çevresinde gelişen türlerden biri de mesnevidir. ( Y)• Gazetenin edebî konulara ayrılan alt kısmına tefrika denir. (Y )

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

• Edebiyatımızdaki ilk resmî gazete .1831... yılında çıkarılan ...TAKVİM-İ VEKAYİ'DİR...........• Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi edebiyatımızda ilk .........MAKALE...... örneğidir.• 1840’ta çıkarılan Ceride-i Havadis .......YARI RESMİ ........ bir gazetedir.

3. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi öğretici metinlerin özelliklerinden biri değildir?

A) Halkı aydınlatmak için yazılmalarıB) Dilde eskiden izler taşımalarıC) Gazete çevresinde oluşturulmalarıD) Sade bir dille yazılmalarıE) Yazıldıkları dönemin sosyal hayatını yansıtmaları

4. Aşağıda verilenlere göre yazar - eser eşleştirmelerini yapınız.

Şinasi  →Tercüman-ı Ahval MukaddimesiZiya Paşa → Defter-i ÂmalMuallim Naci → Ömer’in ÇocukluğuNamık Kemal → Tahrib-i Harabât

 Etkinlik:Atatürk’ün çağdaşlaşma ve uygarlığa verdiği önem hakkında bilgi edininiz (31. sayfadaki 4.soru içindir.).

👉Özlü bilgiler burada

 Etkinlik:

Namık Kemal'in fikrî ve edebî yönü hakkında bilgi edininiz (34. sayfadaki 1. Etkinlik içindir.).

👉MADDELER HALİNDEKİ BİLGİLER İÇİN TIKLA

 Etkinlik:“Aydınlanma Dönemi”nin özelliklerini araştırınız (36. sayfadaki “Anlama ve Yorumlama”bölümünün 1. sorusu içindir.).

👉Özlü Bilgiler, Maddeler Halinde...

 Etkinlik:Batı düşüncesi, klasik ve romantik edebiyat hakkında bilgi ediniz (36. sayfadaki 3. Etkinlikiçindir.)

Etkinlik:Sınıfınızda düzenleyeceğiniz "Tanzimat Şiirimizde Gerçekleşen Değişme" konulu panel içinhazırlık yapınız (39. sayfadaki 4. Etkinlik içindir.).COŞKU VE HEYECANA BAĞLI EDEBİ METİNLER (ŞİİR)

SAYFA 30

2. Okuduğunuz metinleri aşağıda verilen başlıklara göre değerlendiriniz.• Nazım birimi: beyit

• Ölçü: aruz ölçüsü

SAYFA 31

• Uyak düzeni : aa/ba/ca/da/ea/fa• Dil ve anlatım : Divan edebiyatındaki kasideye göre dil sadedir. Coşkun bir hitabet üslubu taşımaktadır

• Tema : Hürriyet sevgisi

3. Okuduğunuz "Der Sitâyiş-i Sultân Murâd" ile Hürriyet Kasidesi" adlı metinlere hâkim olan zihniyeti karşılaştırınız.

NAMIK KEMAL'İN HÜRRİYET KASİDESİ İLE NEF'İ'NİN KASİDESİNİN KARŞILAŞTIRMASI

Zihniyet karşılaştırması:  Nef'inin kasidesi döneminin kaside geleneği, devlet büyüklerini övme ve döneminde yapılan eğlenceleri yansıtan zihniyeti yansıtır.Kasidede "hürriyet"ten bahsedilmesi, yönetimin yönetiminin eleştirilmesi dönemdeki hakim zihniyeti yansıtmaktadır.

EK KARŞILAŞTIRMA BİLGİLERİ

• Konu: Hürriyet sevgisi,                         Sultan Murat'a Hana övgü• Nazım birimi: beyit                                 beyit• Uyak düzeni: aa/ba/ca/da/ea                 aa/ba/ca/da/ea• Tema: Hürriyet                                       Padişaha Övgü• Dil: Nef'inin kasidesine göre                Arapça,Farsça kelimelerle yüklü ağır ve

sanatlı bir dildaha sade bir dil 

SAYFA 32

1. Metnin nazım birimi nedir? Metni oluşturan birimler birbirleriyle ilişkili midir? Niçin?

Nazım birimi beyittir. Birimler aynı tema etrafında oluşturulduğu için birbiriyle ilgilidir.

2. Metni oluşturan birimler hangi tema etrafında ve nasıl bir araya gelmiştir?

"Zamandan şikayet" teması etrafında bir araya getirilmiştir.

3. Metni oluşturan her birimin metnin bütünü içindeki işlevi nedir?

Beyitler ses ve anlam kaynaşmasından meydana gelen şiir birimleridir.Bunlar temayı vermek için belli bir düzen içinde oluştuurulur.

4. a) Metnin teması yazıldığı dönemin hangi gerçekliğini yansıtmaktadır? Niçin?

Batı ülkelerinin gelişmişliğini, İslam ülkelerinin geri kalmışlığı, dönemin hükümetindeki olumsuzluları yansıtıyor.

b ) Ziya Paşa'yla metnin teması arasında ne tür bir bağ kurulabilir?

Ziya Paşa yaşadığı dönemdeki olumsuzlukları,devlet idaresindeki aksayan yönleri şiirlerine yansıtmıştır.Bu şiirde de bunu görüyoruz...

c ) Ziya Paşa'nın böyle bir temayı işlemesiyle yeni dönemde bireyin ortaya çıkışı arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

5. Metinde ahenk hangi unsurlarla sağlanmıştır?

Metinde ahenk  kafiye ve rediflerden yararlanılmıştır.Her beytin son mısrası kendi içinde kafiyelidir.aa/ba/ca/da/ea şekliden uyak örgüsü vardır.Şiirin ritmi aruz ölçüsüyle sağlanmıştır.edebiyatfatihi.netAsonans(ünlü ses benzerliği) ve aliterasyonlardan da faydanılmıştır.

6. Metinde kullanılan imgeleri bulunuz. Bu imgeler oluşturulurken hangi söz sanatlarından yararlanılmıştır?

Küfür diyarı ,salhane , hükümet kapısı , virane-kaşane gibi imgeler kullanılmıştır. Bu imgeler oluşturulurken istiare, tezat gibi sanatlardan yararlanılmıştır. 

7. Metinde hükûmet neye benzetilmiştir?

Ziya Paşa hükûmeti “sâl-hâne”ye (mezbaha, kesimevi)  benzetmiştir.

8. Metinden tarihî ve sosyal değerlerle ilgili söz ve söz gruplarına örnekler veriniz.

9. Metinden yeni kavram ve imajlara örnekler veriniz. Bu örneklerden hareketle Tanzimat Dönemi şiirinin dil ve anlatım özellikleri hakkında çıkarımlarda bulununuz.

"Hükümet, filozof, Eflatun" gibi sözcükler o dönem için yeni sayılabilecek kavramlardır. Tanzimat dönemi şiirinde dilde sadeleştirilmek istense de bunda başarılı olunamamıştır. Arapça-Farsça kelime ve tamlamalarla yüklü sanatlı bir dil kullanılmıştır.

.10. Metindeki söyleyiş tarzı ve ritimle metnin yazıldığı dönem arasında nasıl bir ilişki söz konusudur? Açıklayınız.

 Metinde eleştirel bir üslup tarzı var, bu da Tanzimat döneminin sosyal ve siyasi gerçekliğiyle örütşmektedir.

11. Metindeki Ziya Paşa'nın eleştirileri günümüzde de geçerliliğini korumakta mıdır? Niçin?

Korumaktadır, şiirde eleştirilen durumlar bugün de devam etmektedir,İslam ülkelerinin Batılı ülkeler karşısındaki durumu buna örnek gösterilebilir.

12. Ziya Paşa'nın çağdaşlık ve uygarlaşma hakkındaki görüşleriyle Atatürk'ün görüşleri arasında bir ilişki kurulabilir mi? Niçin?SAYFA 33

1. Metnin teması etrafında örgülenen birimler kaçar dizeden oluşmaktadır? Bu birimlere ne ad verilmektedir?

Dörder dizeden oluşmaktadır. Bu birimlere "dörtlük" adlı verilir.

2. Metni oluşturan birimleri aşağıdaki başlıklar altında inceleyiniz.a) Hangi bakımlardan birbirleriyle ilişkilidir?

Aynı tema etrafında birbiriyle ilişkilidir.

b) Hangi tema etrafında ve nasıl bir araya gelmiştir?

"Vatan" teması etrafında anlamlı bir bütün şekilde bir araya getirilmiştir.

c) Her birimin metnin bütünü içindeki işlevi nedir?

Her birim metnin temasını verecek şekilde düzenlenmiştir.

3. Metnin teması, yazıldığı dönemin hangi sosyal gerçekliğiyle ilgilidir?

Şiir yazıldığı dönemde  Osmanlı Devleti düşman işgali altındadır. Namık Kemal bütün vatandaşları vatanı kurtarmak için birlik ve beraberlik içinde seferber olmaya çağırıyor.

4. Metnin teması, Namık Kemal’in hangi yönünü yansıtmaktadır?

Vatan teması tam bir vatan ve hürriyet aşığı Namık Kemal'in bu yönlerini yansıtmaktadır.

5. Namık Kemal’in vatanın geleceğiyle ilgilenmesi şairin yaşadığı dönemde bireyin konumuyla ilgili hangi fikre ulaşmamızı sağlamaktadır? Açıklayınız.

Namık Kemal'in vatanın geleceğiyle ilgilenmesi şairin yaşadığı dönemde bireyin hürriyetinin tehlikeden olduğu fikrini verir. O dönemde vatan düşman işgali altındadır, bireysel hak ve hürriyetler tehdit altındadır.

6. Metinden tarih ve sosyal değerlerle ilgili söz ve söz gruplarına örnekler veriniz.

Vatan , hürriyet, bağımsızlık, çalışmak, birlik ve beraberlik içinde olma metindeki sosyal değerlerdir. Örnekler:  "Bize çalışmak yakışır, merhamet Allah'ındır. Bülbül bile hürriyet için kendini mahveder. Din için, devlet için, can çekişen millet için"

7. Metinde hangi yeni kavram ve imajlar kullanılmıştır? Örnekler veriniz.

"Hürriyet, vatan, vatanın her nefesi, vatansever" gibi yeni kavram ve imajlar kullanılmıştır.

8. Metinde ahenk, hangi unsurlarla ve nasıl sağlanmıştır?

Ahenk kafiye, redif ve her türlü ses benzerliğiyle sağlanmıştır. ☝Şiirdeki tüm kafiye ve redifler için tıklayınız

9. Metnin söyleyiş tarzı ve ses akışıyla yazıldığı dönemin sosyal ve siyasi hayatı arasında nasıl bir ilişki vardır? Söyleyiniz.

 Metnin didaktik ve hitabeti andıran  söyleyiş tarzı ve ses akışı  yazıldığı dönemin sosyal ve siyasi hayatıyla yakından ilişkilidir.Metnin yazıldığı dönemde Osmanlı Devleti yıkılmaya yüz tutmuştur, devlet iyi yönetilememektedir. Şair didaktik ve hitabeti andıran  söyleyiş tarzıyla o dönemdeki vatandaşların, padişahı veya başkalarını dinlemek ve onlara güvenmek yerine, "Vatana yardım edin, onun imdâdına koşun!" diyen Allah'ın hükmünü dinleyip O'na güvenmeleri gerektiğini söylüyor. Burada, hem işi sadece devlete bırakan ve yöneticilerin ağzına bakan vatandaşlara bir uyarı vardır hem de devleti iyi yönetemeyen ve yöneticilere bir eleştiri. (Şair bu şiirini yazdığı sırada sürgünde olduğunu da belirtelim)

SAYFA 34

>>> 1. Etkinlik:Edindiğiniz bilgiler ışığında aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

Eserle Olan İlişkisi                                   

Namık Kemal, hiçbir beklentiye girmeden  ömrünü vatanı uğrunda harcamış tam bir vatan ve hürriyet şairidir.  Bu şiirde  onun bu özelliklerinin tümünü  görmekteyiz.

Fikri ve edebi yönü: 👉Maddeler Halinde

SAYFA 35

1. Metni oluşturan birimler nelerdir? Bu birimler arasında nasıl bir bağ söz konusudur?

Metni oluşturan birimler beyitlerdir. Bu birimler aynı tema etrafında bir araya getirilmiştir.

2. Metnin birimleri hangi tema etrafında bütünleşmiştir? Bu birimler nasıl bir araya gelmiştir?

Ölüm teması etrafında bütünleşmiştir. Bu birimler temayı değişik yönlerden işleyerek bir araya gelmiştir.

3. Metnin bütünlüğü içinde her birimin nasıl bir işleve sahip olduğunu belirleyiniz.

Birimler temayı değişik yönlerden işleyen bir araç işlevindedir.

4. Metnin teması gündelik hayatın hangi gerçekliğiyle ilgilidir? Bu gerçeklik yerel midir yoksa evrensel midir? Niçin?

Ölüm gerçeğiyle ilişkilidir. Bu gerçeklik evrenseldir.

5. Metnin temasıyla şairin yaşamı arasında nasıl bir ilişkiden söz edilebilir?

Şair bu şiiri vefat eden eşi Fatma Hanım için yazmıştır. 

6. Metinden bireyin iç dünyasıyla ilgili hangi gerçeklikler yansımaktadır? Açıklayınız.

Ölümden  duyulan acı, derin üzüntü, ölümü kabullenememe, boşluğa düşme, ölüm karşısında acizlik gibi gerçeklikleri yansıtmaktadır. 

7. Metinde bireyin gerçekliği yansıtılırken hangi yeni ifade ve imajlara başvurulmuştur? Metinden örneklerle açıklayınız.

Metinde şair, ölüm karşısında insanoğlunun duyduğu birbirine zıt duyguları  zincirleme ifade ederek  yeni ifade ve imajlara başvurulmuştur. Örneğin;

Gitdi ebede, gelip ezelden. Ben gitdim, o hak-sar kaldı, mısralannda 'gitme', 'gelme' ve 'kalma' fiilieri arasında tezad vardır. Şaire göre ölen sevgilisi ezelden gelip ebede gitmiştir. 'Ezel' ve 'ebed' kelimeleri kainatın başlangıcı ile sonunu ifade eder. Zamanın iki zıt yönünü ifade eden bu kelimeler arasında da tezat sanatı vardır. 

8. Metinde tarihî ve sosyal değerleri yansıtan ifadeler kullanılıp kullanılmadığını belirleyiniz.

Şiirde bireysel bir tema işlendiği için dönemin tarihi ve sosyal değerlerini yansıtan ifadeler kullanılmamıştır.

9. Metnin ahengini oluşturan ses akışı, söyleyiş, ritim ve ses benzerliğinin nasıl sağlandığını örneklerle açıklayınız.

Şiirin ses akışı ve ritim aruz ölçüsüyle sağlanmıştır. Ses benzerlikleri redif, kafiye ve

kelime tekrarlarlarıyla  sağlanmıştır ( yâr kaldı/zâr kaldı ; -elden, ezelden, nerde Ya Rab/ derde Ya Rab)

10. Tanzimat Döneminin söyleyiş tarzı ve ses akışı metne ne ölçüde yansımıştır?

Tanzimat II.dönem şiirinde kullanılan Arapça-Farsça kelime ve tamlamalar, sanatlı ve tezatlı söyleyişlere  şiirde fazlaca yer verilmiştir.

2. Etkinlik:

İncelediğiniz metinden hareketle Abdülhak Hâmit Tarhan’ın fikrî ve edebî yönü ile ilgili çıkarımlarda bulununuz.

"Sanat sanat içindir." anlayışını benimsemiştir.  Bireysel temaları işlemiştir.  Şiirlerinin en temel teması ölümdür. Tezatlara sıkça yer vermiştir. Dili ağırdır. Ölçü, uyak, dil ve üslup kaygısı görülmez.  Romantizm akımından etkilenmiştir.

👉A.HAMİT TARHAN FİKRİ ve EDEBİ YÖNÜ MADDELER HALİNDE...

SAYFA 36

Metinden hareketle Atatürk'ün çağdaşlaşma ve uygarlığa niçin önem verdiğini açıklayınız.

Atatürk, Türk milletinin uygar bir toplum olmasını ve bu niteliğiyle çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkmasını amaçladığı için çağdaşlama ve uygarlığa önem vermiştir.

ANLAMA VE YORUMLAMA

1. a) “Aydınlanma Dönemi”yle ilgili edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

👉Özlü bilgiler için tıkla

b) İncelediğiniz metinlerden hareketle Tanzimat Döneminde şiire giren yeni kelime ve imajların“Aydınlanma Dönemi”yle nasıl bir ilişkisi olduğunu tartışarak belirleyiniz.

Tanzimat'la edebiyatımıza giren "akıl, deneyim, ilerleme" gibi kavramlar Aydınlanma düşüncesiyle ilişkilidir. Çünkü Aydınlanma Dönemi "akıl"ı kurucu ilke benimseyerek tüm toplumsal yaşamın ve düşünüşün buna göre şekillendirilmesine yöneline dönemdir.

 3. Etkinlik:

a) Batı düşüncesi, klasik ve romantik edebiyat hakkında edindiğiniz bilgileri sözlü olarakifade ediniz.

👉Özlü bilgiler için tıkla

b) İncelediğiniz metinleri dikkate alarak Tanzimat Dönemi şiirinin Batı düşüncesiyle, klasik ve romantik edebiyattan nasıl etkilendiğini söyleyiniz.

 Bu dönem şiirinin Batı düşüncesiyle klasizm ve romantizm edebi akımlarıyla ilişkisi vardır.

"Akıl, ierleme, deney" gibi yeni kelime ve imajlar Batı'daki Aydınlanma düşüncesiyle ilgilidir.

 Her iki dönem Tanzimat şairleri 19.yüzyılda Fransa'da ortaya çıkan  Romantizm akımının etkisinde kalmışlardır. Sanatta faydayı ön planda tutmaları, akıldan çok duyguya önem vermeleri, daha özgür hareket etme alanı sağladığı için  Romantizm akımı bu dönem şiirinde oldukça etkili olmuştur. edebiyatfatihi.net 

2. Tanzimat Dönemi şiirinin oluşmasına imkân sağlayan zihniyetin özelliklerini söyleyiniz.

Kısa cevabı burada

3. İncelediğiniz metinlerden hareketle Tanzimat Dönemi şiiri hakkındaki görüş ve düşüncelerinizi açıklayınız.

TANZİMAT ŞİİRİNİN ÖZELLİKLERİ

1. Tanzimat şiirinde söyleyişten çok fikirler ve yeni konular önem kazanmıştır.

2. Dilde sadeleşme fikri savunulmuş; fakat bunda başarılı olunamamıştır.

3. Ilk dönem Tanzimat şiirinde gazel, kaside, terkib-i bent... gibi biçimler kullanılırken ikinci dönemde Fransız şiirinin etkisiyle yeni biçimler kullanılmıştır.

4. Her iki dönemde de aruz ölçüsü kullanılmış, hece ölçüsü denenmiştir. Nazım birimi beyittir.

5. Divan şiirindeki parça bütünlüğü yerine konu bütünlüğü esas alınmıştır.

6. Ilk dönemde siyasal ve toplumsal sorunlar, ikinci dönemde bireysel ve duygusal konular işlenmiştir.

7. Birinci dönem şiiri dışa ikinci dönem şiiri içe dönüktür.

8. İlk dönem şiirindeki dil ikinci dönem şiirindeki dilden daha sadedir.

9. I. dönem şairleri divan şiirini eleştirerek yıkmaya çalışmış; II. dönem şairleri ise şiiri sanat açısından ele alıp divan şairleri gibi estetiğe önem vermişlerdir.

10. Fransız İhtilali'nin etkisiyle, özellikler ilk dönem şairlerinde, kanun, düzen, adalet,

özgürlük,esaret, millet, vatan, bayrak gibi temalar işlenmiştir. 

4. İncelediğiniz metinlerin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazıldığını söyleyiniz.

Biçin yönünden Divan şiiri geleneğine bağlı kalınarak yazılmıştır.

5. İncelediğiniz metinlerin sizde uyandırdığı duyguları aşağıdaki uygun yerlere yazınız.....

SAYFA 37

6a) Verilen metinleri okuyunuz.

SAYFA 39

b) Okuduğunuz metinleri 9. Sınıf Türk edebiyatı dersinin 2. ünitesinde edindiğiniz bilgiler ışığında aşağıdaki başlıklara göre karşılaştırınız.

• Tema : Sevgiliye kavuşamanın verdiğin acı, Namık Kemal'in gazeli dünyanın geçiciliği

• Dil ve anlatım: Her iki şiirde de Arapça-Farsça kelime ve tamlamalar kullanılmıştır.

• Uyak şeması: Her ikisi de aa/ba/ca/da/ea...

• Nazım birimi : Beyit / Beyit

• Ölçü:  Aruz ölçüsü/ aruz ölçüsü 4. Etkinlik:

Sınıfınızda “Tanzimat Şiirimizde Gerçekleşen Değişme” konulu bir panel düzenleyiniz.7. a) Aşağıda verilen metni okuyunuz.

SAYFA 40

b) Namık Kemal’in “Murabbâ” adlı metniyle okuduğunuz “Bu Vatan Kimin?” adlı metni karşılaştırınız. Ulaştığınız benzerlik ve farklılıkları söyleyiniz.

Benzerlikler:

Her ikisi de "vatan" temasını işlemiştir.Dörtlük nazım birimiyle yazılmışlardır.

Farklılıklar:

Murabba'nın dili ağırdır, Bu Vatan Kimin şiirinde ise sade ve yalın bir dil kullanılmıştır.Murabba aruz ölçüsüyle; Bu Vatan Kimin şiiri hece ölçüsüyle yazılmıştır.Şiirlerin oluşmasına imkan veren zihniyet birbirinden farklıdır.

8. Tanzimat Dönemindeki yenileşme çabalarıyla Atatürk’ün çağdaşlaşma ve uygarlık seviyesine ulaşma adına gerçekleştirdiği yenilikler arasında bir bağ kurulabilir mi? Niçin?

Kurulabilir, yeniliklerin amacı çağdaş uygarlıklar seviyesine çıkmaktır.

9. İncelediğiniz metinlerin tema bakımından birbirleriyle ilişkisi olup olmadığını söyleyiniz.

Her iki metnin teması "vatan"dır, bu bakımdan birbiriyle ilişkilidir.SAYFA 40

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına“D”, yanlış ise “Y” yazınız.

• Tanzimat Dönemi şiirinde yenilik çeviriyle başlar. (D)• Vatan teması deyince akla ilk gelen dönem şairi Namık Kemal’dir. (D )• Ziya Paşa şiir biçiminde eskiye bağlı kalsa da özde yenilikçidir. (D)

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

• ....ŞİNASİ ; Reşit Paşa hakkında yazdığı kasidelerde Tanzimat Dönemine has yeni fikirler ortaya koymuştur.• ......NAMIK KEMAL..... Şinasi’yle tanıştıktan sonra vatan temalı şiirler yazmaya başlamıştır.• Ziya Paşa ve Namık Kemal’in şiir üzerine görüşlerini açıkladığı eserler ..HARABAT.... ve..TAHRİB-İ HARABAT'tır 

3. Aşağıdakilerden hangisi Abdülhak Hâmit Tarhan’ın eserlerinden biri değildir?

A) MakberB) ÖlüC) HacleD) Bâlâdan Bir SesE) Zemzeme

4. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi şiiriyle ilgili değildir?

A) Vatan, millet, hürriyet gibi kavramların kullanılmasıB) Hece ölçüsüyle de şiirlerin yazılmasıC) Biçimde eskiye bağlı kalınmasıD) Dilde yeni kelime ve imajlardan kaçınılmasıE) Eski anlayışından uzaklaşılmasıEtkinlik:

Romantizm hakkında bilgi edininiz (49. sayfadaki “Anlama ve Yorumlama” bölümünün 2.sorusu içindir.).SAYFA 41

4. a. Anlatmaya Bağlı Edebî Metinler (Roman, Hikâye)HAZIRLIK ÇALIŞMASI

 1. Etkinlik:

Anlatmaya bağlı edebî metinler hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLERİN ÖZELLİKLERİ

1. Olay çevresinde gelişir.2. Yapı unsurları vardır(olay, kişi, zaman, yer).3. Yazar eserini oluştururken ilahi, kahraman gözlemci bakış açısını kullanır.4. Betimleme, öyküleme vb. anlatım türleri kullanılır.5. Masal, destan, halk hikâyesi, anonim, sözlü gelenek ürünü, mesnevi, hikâye, roman türleri ise yazarı belli eserlerdir.6. Kişileri başkahraman ve tali karakter ve tip olarak gruplandırılabilir.7. Dilin şiirsel işlevi kullanılır. Metinler içinde dilin diğer işlevleri de vardır.8. Giriş, gelişme, sonuç bölümleri vardır.9. Metnin özelliğine göre üslubu da değişir.

2. Etkinlik:

En son hangi hikâye veya romanı okudunuz? Okuduğunuz eser hakkındaki düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

3. Etkinlik:

Aşağıda verilen metni okuyunuz.

Metne göre Tanzimat Döneminde roman ve hikâye nasıl bir ortamda doğmuştur? Roman ve hikâyenin gelişim sürecini anlatınız.

Tanzimat döneminde roman ve hikaye, Batılılaşmanın ilk sürecinde yazılı hikaye geleneğinin ve hikaye dilinin olmadığı bir ortamda ortaya çıkmıştır. Roman ve hikaye edebiyatımıza önce çeviri romanlar aracılığıyla girmiştir.

SAYFA 44

1. Metnin olay örgüsünü bularak aşağıdaki şemayı tamamlayınız.Hikâye kahramanının bir cuma günü öğle üzeri evden bohçasıyla çıkması

TÜM OLAY ÖRGÜSÜ ŞEMASI İÇİN TIKLAYINIZ

2. Olay örgüsünü oluşturan metin parçalarını birbirine bağlayan ögeleri belirleyiniz.

Kişiler, yer ve zaman diğer ögelerdir.

3. Metnin olay örgüsünün gerçekte yaşanmadığını, yazar tarafından düzenlendiğini gösteren ipuçları nelerdir?

Metindeki olay örgüsü   gerçeklikle ilişkilidir. Bu gerçeklik yazar tarafından dönüştürülerek kurmaca gerçeklik haline getirilmiştir.

4. Metinde anlatılan olaylar gerçekliğe ne derece uygundur? Söyleyiniz.

Olaylar yaşanabilir niteliktedir. Yazar, doğal gerçekliği kendi hayal dünyasından yeniden kurgulayarak aktarmıştır. 

5. Olay örgüsünün sizde uyandırdığı duygu ve düşünceleri ifade ediniz

Kimsesiz ve yalnız bir pandomim sanatçısının platonik aşkını ve onun aşkından habersiz güzel Etfelya evlenince hayatına son vermesi çok dokunaklı ve iç burkucu...  6. Metindeki kahramanlar kimlerdir? Bu kahramanların olay örgüsündeki işlevleri nedir?

Paskal: Hikayenin başkahramanıdır. İnsanları güldüren bir pandomim sanatçısı, yalnız ve kimsesizdirEftelya: Paskal'ın aşık olduğu kız, tiyatro seyircilerinden biri...Paskal'ın kendine aşık olduğundan haberi yok, başkasıyla evleniyor...İhtiyar Rum karısı, Eftelya'nın validesi ve mahalleli diğer kişilerdir.

Olay örgüsü bu kişiler etrafında gelişiyor. Kişiler, metnin temasını vermede ve somutlaştırmayı sağlamada birer araç görevi görür.

7. Metindeki kahramanlarla metnin yazıldığı dönemde ve günümüzde karşılaşılıp karşılaşılamayacağını tartışarak belirleyiniz. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

Karşılaşılabilir.

8. Metinde anlatılan olaylar hangi mekânlarda geçmektedir? Bu mekânların olay örgüsündeki işlevini söyleyiniz.

Haseki , Yeni Bahçe , tiyatro salonu...Paskal'ın evi hikayenin girişinde ayrıntılı betimleniyor... Mekanlar olayın geçtiği yer işlevine sahiptir. 

9. Metindeki mekânlar gerçeklik duygusu uyandırmakta mıdır? Niçin?

Uyandırıyor; çünkü gerçek hayatta karşılaşılabilecek mekanlardır.10. Okuduğunuz metindeki mekân ve zamanı, destan ve mesnevilerdeki mekân ve zamanla karşılaştırınız. Benzer ve farklılıklar nelerdir? Söyleyiniz.

Benzerliği yapıyı oluşturan bir unsur olması ve olaylar yaşandığı yeri ve zamanı göstermeleridir.Farklıkları ise: Destan ve mesnevilerde mekanlar hayali ve olağanüstü özelliklere sahip mekanlar varken okuduğumuz hikayede gerçekçi, betimlenmiş mekan söz konusudur. destan ve mesnevilerde belirsiz zaman ifadeleri, okuduğumuz hikayede belirli zaman ifadeleri

11. Metindeki olayların zamanını belirleyiniz. Bu zamanla yaşanılan zaman arasında nasıl bir ilişki vardır?

Yazın bir öğle üzeri, bir cuma günü zaman ifadeleri geçmektedir.

12. Olayların geçtiği zamanın olay örgüsündeki işlevi nedir?

Zaman, diğer ögeler gibi metnin yapısını meydana getiren unsurlardandır. 

13. Metnin kişi, zaman, mekân unsurları arasında bir uyumdan söz edilebilir mi? Niçin?

Kişi, zaman ve mekan unsurları  birbiriyle uyumludur. Çünkü metinde anlatılanlar kişi, zaman ve mekan ögeleriyle birbirini tamamlamaktadır. 

14. Metnin teması nedir? Tema sosyal hayatın hangi yönüyle ilgilidir? Temanın aile hayatı çevresinde gelişmesinin nedeni sizce nedir?

Teması hayal-hakikat çatışmasıdır. Tema kalabalıklar arasında kendini yalnız hisseden  bir insanın hikayesidir. 

15. Metinden evrensel ögelerle yerli ögelere örnekler veriniz. Bu ögelerin niçin kullanıldığını açıklayınız.

Pandomim sanatçılığı, tiyatro, platonik aşk, hayaller, ölüm vb. evrensel ögelerdir. 

16. Metinden yola çıkarak yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulununuz.Yazarın fikri ve edebi yönü maddeler halinde... Sayfa 481. Metnin olay örgüsünü belirleyerek bir şema hâlinde gösteriniz.İntibah olay örgüsü şeması...tıkla

2. Olay örgüsünü oluşturan metin parçaları hangi ögelerle birbirine bağlanmıştır? Bu metin parçaları yaşanmamış ancak hayal edilen bir olaydan yola çıkılarak mı düzenlenmiştir? Niçin?Kişiler, mekan ve zaman ögeleriyle birbirine bağlanmıştır. Evet, çünkü yazar doğal gerçekliği kendi hayal dünyasında kurgulayarak kurmaca gerçekliğe dönüştürmüştür. 

3. Metinde anlatılan olaylar gerçek hayatta yaşanabilecek bir niteliğe sahip midir? Açıklayınız.

Metinde anlatılan olaylar gerçek hayatta yaşanabilecek bir niteliğe sahiptir, yazar doğal gerçekliği kendi hayal dünyasında kurgulayarak aktarmıştır. 

4. Olay örgüsü hakkındaki duygu ve düşüncelerinizi söyleyiniz.Olay örgüsü merak uyandıracak şekilde düzenlenmiştir. Anlatılanlar ders verici niteliktedir. 

edebiyatfatihi.net5. Metnin kahramanlarını söyleyiniz. Bu kahramanların belirgin özellikleri nelerdir? Metnin kahramanları olay örgüsü içinde nasıl bir işleve sahiptir?

Tüm kahramanlar ve özellikleri için tıklayın

6. Metnin kahramanları, eserin yazıldığı dönemin gerçekliğine uygun mudur? Niçin?Uygundur, o dönemin yaşantısını yansıtmaktadır. 

7. Metindeki olaylar nerelerde ve hangi zamanlarda geçmektedir? Bu mekân ve zamanların olay örgüsü içindeki işlevlerini söyleyiniz. Metindeki mekân ve zamanlar gerçekliğe uygun mudur? Niçin?Tüm mekan ve zaman özellikleri için tıklayın

8. Metindeki zaman ve mekânlarla destan ve mesnevilerdeki zaman ve mekânları karşılaştırınız. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

Romandaki zaman ve mekan destan ve mesnevilerdeki gibi  yapıyı oluşturan bir unsurdur ve olayların yaşandığı yeri ve zamanı gösterir. 

Farklıkları ise: Destan ve mesnevilerde mekanlar hayali ve olağanüstü özelliklere sahip mekanlar varken okuduğumuz metinde  gerçekçi, betimlenmiş mekan söz konusudur. destan ve mesnevilerde belirsiz zaman ifadeleri, okuduğumuz hikayede belirli zaman ifadeleri vardır.

9. Metindeki zamanla yaşanılan zaman arasında bir bağ kurulabilir mi? Açıklayınız.

Metindeki zamanla yaşanılan zaman birbirine paraleldir. 

10. Metnin yapı unsurları arasında bir bütünlük veya uyumsuzluk var mıdır? Metinden örnekler vererek açıklayınız.Yoktur.   edebiyatfatihi.net11. Metnin temasını söyleyiniz. Bu temanın sosyal hayat içindeki yeri ve değerini belirleyiniz. Bu tema niçin aile hayatı çevresinde oluşturulmuştur?

Yanlış kadınları sevmenin doğurduğu yıkımlar metnin temasıdır.  Yazar bu temaları işleyerek olayın merkezine aileyi alıp çarpık aşkların aile saadetine zarar verdiğini ortaya koymak istemiş, böylece romanın eğitici yönünü de güçlendirmiştir.12. Metinde yerli ve mahallî unsurlar olup olmadığını belirleyiniz.Dönemin yaşam tarzı, 19.yüzyılın  seçkin gezinti yerlerinden biri olan Çamlıca metindeki yerli ve mahalli unsurlardan sadece birkaçıdır. 

13. Metnin tarihî bir belge niteliğine sahip olup olmadığını metinden örnekler vererek açıklayınız.Metin Tanzimat dönemindeki sosyal hayatı yansıtan bir kaynak olabilir; ama  edebi bir metin olduğu için tarihi bir belge olarak değerlendirilemez. edebiyatfatihi.net14. Aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

Namık Kemal eserle ilişkisi:  Eserlerinde sosyal konuları işleyen  ve toplum için sanat anlayışındaki Namık Kemal'in bu eseri onun edebi ve fikri anlayışını yansıtmaktadır. SAYFA 49

ANLAMA VE YORUMLAMA

1. İncelediğiniz metinlerden hareketle metinlerin oluşmasına imkân veren zihniyetin özelliklerini sıralayınız.

 Batılı roman ve hikaye tekniği uygulamaya çalışılmasıÇeviriler aracılığıyla Batılı roman ve hikayenin tanınmaya başlamasıRoman aracılığı ile bireyi eğitme ve toplumu düzeltme amacının gözetilmesi

2. Romantizm hakkında edindiğiniz bilgilerden hareketle incelediğiniz metinlere romantizmin hangi özelliklerinin yansıdığını örnekler vererek açıklayınız.

Romanın başında yer alan uzun Çamlıca tasviri romantizm etkisidir.Toplumu düzeltmeye çalışmaya amacı taşımasıDuygunun ön planda olmasıRomantizmin etkisiyle trajik bir sonla biten olayların sonucunda kötüler cezalandırılmasıRomantizm akımının etkisiyle romanda iyi ve kötü karakterler çizilmesi...Daha da ayrıntılı bilgiler için buraya

3. İncelediğiniz “Pandomima” ve “İntibah” adlı metinlerin tema açısından birbirleriyle ilişkisi var mıdır? Niçin?

Vardır, ikisi de insana özgü gerçeklikleri ele almıştır.  1. Etkinlik:

Aşağıda verilen metni okuyunuz.

Okuduğunuz metinle “Pandomima” adlı metni aşağıdaki başlıklara göre karşılaştırınız.

• Anlatıcı kimdir?

İlahi (hakim)  bakış açılı  anlatıcı tarafından anlatılmıştır. 

• Anlatıcı kimi, neyi anlatmaktadır?

Anlatıcı Pandomima'da Paskal'ı ve yaşadıklarını  Keloğlan'da ise Keloğlan'ı ve yaşadıklarını anlatıyor. 

• Anlatıcı kişileri ve olayları nasıl anlatmaktadır?

Kişileri zihinlerinden geçenlerini, ruh dünyalarını bilerek anlatıyor. 

4. “Pandomima” ve “İntibah” adlı metinler kim tarafından anlatılmıştır? Anlatıcının bakış açısını söyleyiniz.

İlahi (hakim)  bakış açılı  anlatıcı tarafından anlatılmıştır. 

5. “Pandomima” ve “İntibah” adlı metinlerin dil ve anlatım özelliklerini söyleyiniz. Metinlerin dilinin halkın diline yaklaşmasının nedeni nedir?

Halkın anlayacağı sade dille yazılmıştır. Metinlerin dilinin halkın diline yaklaşmasının nedeni  halkı eğitme amacını taşımalarıdır. 

6. İncelediğiniz metinlerin yazılış amacını söyleyiniz.

Halkı edebi metinler aracılığıyla eğitmek

7. İncelediğiniz metinlerin eğitici yönü var mıdır? Metinlerden örnekler vererek açıklayınız.

Vardır, İntibah adlı romanda yanlış kadınları sevmenin ne gibi yıkımlara neden olduğu anlatılarak halk eğitilmeye çalışılmıştır.

8. “Pandomima” ve “İntibah” adlı metinlerde dile getirilen temel çatışmalar günümüzde de geçerliliğini korumakta mıdır? Niçin?

Hayal-hakikat çatışması, İntibah'ta  iyi/kötü, aşk/kin ve nefret, dürüstlük/kültürel yozlaşma vb. çatışmalar günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. SAYFA 50

9. İncelediğiniz metinleri masal, destan, halk hikâyesi ve mesnevi ile aşağıdaki başlıklara göre karşılaştırarak ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

• Tema:  Masallarda iyilik-kötülük, doğruluk, sevgi vb; destanlarda, halk hikayelerinde ve mesnevilerde aşk, kahramanlık gibi temalar işlenirken incelediğimiz metinlerde platonik aşk, pişmanlık, yanlış kadını sevmenin meydana getirdiği yıkımlar...

• Anlatım biçimi: Hepsinde öyküleyici ve betimleyici anlatım...

• Hâkim zihniyet: Destanlar, halk hikayeleri sözlü gelenek döneminin hakim zihniyetini, mesneviler İslam medeniyetinin şekillendirdiği kültürün belirlediği hakim zihniyeti, incelediğimiz metinler ise Batı etkisindeki Tanzimat döneminin hakim zihniyetini yansıtır. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.• Tanzimat edebiyatının ilk romancıları Şemsettin Sami ve Namık Kemal’dir. (D)• Tanzimat edebiyatının ilk romancıları realizm akımından etkilenmişlerdir. (Y)• Edebiyatımızda ilk roman denemesi Samipaşazade Sezai’nin “Küçük Şeyler” adlı eseridir. (Y)• Edebiyatımızda ilk çeviri roman Yusuf Kâmil Paşa tarafından “Telemak” adıyla çevrilmiştir. (D)

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

• Tanzimat Dönemi yazarları ...Fransız.... edebiyatından etkilenmiştir.• Tanzimat Dönemi edebiyatçıları ..toplum için ..... sanat anlayışına sahiptirler.• Tanzimat Döneminde ilk hikâye örneklerini ..Ahmet Mithat Efendi....., ..Letaif-i Rivayet .. adlıeseriyle vermiştir.

3. Aşağıda verilenlere göre yazar - eser eşleştirmelerini yapınız.

Namık Kemal ⇒ CezmiSamipaşazade Sezai ⇒ Küçük ŞeylerAhmet Mithat Efendi ⇒ Esrar-ı Cinayat 

Şemsettin Sami ⇒  Taaşşuk-ı Talat ve FitnatRecaizade Mahmut Ekrem ⇒  Muhsin Bey 

4. A 

Sayfa 51

4.b Göstermeye Bağlı Edebi Metinler(Temaşa)Hazırlık Çalışmasıa) Metne göre edebiyatımızda modern tiyatro eserleri ne zaman verilmeye başlanmıştır?

Tanzimat'tan sonra başlamıştır.

b) Metne göre modern tiyatrodan önce toplumumuzda göstermeye bağlı hangi edebî türler vardır? Söyleyiniz.

Meddah, Karagöz ve ortaoyunu gibi türler vardır.

SAYFA 54

1. Metinde geçen olayları sıralayarak metnin olay örgüsünü bulunuz.Metnin olay örgüsü: Şair Müştak Beyin arkadaşı Hikmet Efendiyle Kumru Hanım ve ablası Sakine

Hanım hakkındaki diyalogları Şair Müştak Beyin kendi kendine konuşması, evleneceği için içi içine sığmaması Şair Müştak Beyin istediği Kumru Hanım yerine gelin olarak  evde kalmış Sakine

Hanımın getirilmesi,edebiyatfatihi.net Mahallelinin eve toplanması

2. Metnin olay örgüsü yazıldığı dönemin sosyal hayatına uygun düşmekte midir? Niçin?

Tanzimat döneminde görücü yoluyla evliliğe bir eleştiri niteliği taşıdığı için

dönemin gerçekliğine uygundur.

3. Metindeki olaylarla ilgili düşünceleriniz nelerdir? Görücü yoluyla evlenmek  yanlıştır ve bu durum gülünç duruma da

düşürebilir.  4. Metnin kahramanları kimlerdir ve bu kahramanların belirgin

özellikleri nelerdir? →Tüm kahramanlar ve işlevleri için tıklayınız

5. Metindeki kahramanların olay örgüsü içindeki temsil ettikleri değerler nelerdir? Kahramanlarla metnin yazıldığı dönemin gündelik hayatında karşılaşmak mümkün müdür? Niçin?

Mümkündür, heyecanlı, aceleci, saf mizaçlı, açıkgöz ve fırsatçı tiplere her

dönemde rastlanabilir. 

6. Olayların geçtiği mekânları söyleyiniz. Bu mekânlar nasıl anlatılmıştır ve gerçekliğe uygun mudur? Açıklayınız.

Şair Evlenmesi'nde mekanla ilgili ifadeler yoktur.Ancak yaşanan olaylardan

hareketle mekanın Müştak Beyin evi olduğu anlaşılmaktadır, fakat mekan tasvir edilmemiştir.Bu bakımdan mekanın gerçeklikle ilişkileri  vardır.

7. Olaylar hangi zamanda geçmektedir? Bu zamanla yaşanılan zaman arasında nasıl bir bağ vardır? Zamanın olay örgüsündeki işlevi nedir?

Eserdeki olay Tanzimat yıllarında meydana geliyor ,fakat belirli zaman ifadeleri

yoktur.Zaman ile metindeki zaman o dönemin gerçeklğini yansıttığı için uyumludur. Zaman, diğer yapı unsurları gibi metnin yapısını oluşturan bir ögedir, olayların meydana geldiği zaman dilimini gösterir

8. Metnin yapı unsurları arasında uyumsuzluk var mıdır? Niçin? Olay örgüsü, kişiler yer ve zaman unsurları arasında uyumsuzluk yoktur.

Çünkü yaşananlar, kişiler, mekan ve zaman ögesi birbiriyle dönemin gerçekliğine uygun şekilde kurgulanmıştır.

9. Metnin temasını söyleyiniz. Bu tema hangi sosyal gerçeklikle ilgilidir? Bu sosyal gerçeklikle metnin yazılış amacı arasında bir ilişki söz konusu mudur? Açıklayınız.

Tema "görücü usûlüyle evlenmenin yanlışlığı"dır.  Bu tema sosyal bir sorun

olan görücü usulüyle evlenmenin yanlışlığı gerçekliğiyle ilgilidir. Metnin amacı halkı eğitmek, bilgilendirmek ve görücü usülünün yanlışlığını ve olumsuz sonuçlarını halka tiyatro yoluyla göstermektir.

10. Metinden hareketle Şinasi’nin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulununuz.

Şinasi edebi ve fikri yönü maddeler halinde...

SAYFA 58

1. Metnin olay örgüsünü oluşturan metin parçaları hangi değerlerin çatışmasından kaynaklanmaktadır?  olayları sıralayarak metnin olay örgüsünü bulunuz. Gelenek-modernite çatışmasından kaynaklanmaktadır. Metnin olay örgüsü Şefika'nın  Ata'yı sevdiğini açıklaması Tahire Hanımın çok şaşırıyor ve kızması , Paşayla evlenmesi için ikna etmeye

çalışması Şefika'nın verem olması Ata Beyin de sevgilisinin kurtulamayacağını anlayınca eczaneden getirdiği  bir

ilacı içmesi, Şefika’nın yanına uzanması  ve beraber ölmeleri.

2. Metinde anlatılanlar gerçeklik duygusu uyandırmakta mıdır? Anlatılan olaylar hangi yönüyle sizi etkiledi? 

Metinde anlatılanlar döneminin sosyal gerçekliğini yansıttığı için gerçeklik duygusunu uyarndırmaktadır. Şefika'nın sevdiği genç  yerine sırf para için zengin bir adamla  evlendirilmek istenmesi, Şefika'nın ve Ata'nın kavuşamadan ölmeleri

3. Metnin kahramanlarını ve bu kahramanların olay örgüsündeki işlevlerini söyleyiniz.

Ata Bey ve Şafika metnin ana karakterleridir, diğerleri de yardımcı karakterlerdir.

Daha ayrıntılı özellikleriyle:

Atâ Bey: Halil Bey’in kardeşinin oğlu. On dokuz yaşında, Tıbbiye’nin onuncu sınıf sınıfından bir delikanlı.Ata öksüz bir çocuktur, amcası Halil Bey’in yanında büyümüş, kızı Şefika’ya âşık olmuştur. Şefika da ona âşıktır. Ata Askeri Tıbbiye’de okumakta, eve ancak izin günlerinde gelmektedir. Şefika Hanım: On dört yaşında bir kız, Atâ Beye deli gibi aşık, fedakar, aşkının peşinde koşuyor...Halil Bey: Şefika'nın babası.. .çaresiz ve anlayışlı bir adamdır.Tahire Hanım: Şefika Hanım’ın annesi, kendi çıkarları için evladını hiç istemediği biriyle evlendirecek kadar düşüncesiz; ama sonra çok pişman olacak anne...Şerife Hanım: Şefika Hanım'ın babaannesiTâbende: Cariye.

4. Metindeki kahramanlar metnin yazıldığı dönemin gerçekliğine uygun düşmekte midir? Niçin?

Uygundur, çünkü metnin yazıldığı dönemin sosyal yaşamında böyle kişilerle karşılaşılabilir.

5. Metinde olayların geçtiği mekânları söyleyiniz. Bu mekânlar nasıl tasvir edilmiştir?

Mekandaki olaylar bir evin odasında geçmektedir. 

SAYFA 59

6. Metindeki olayların geçtiği zamanı ve bu zamanın işlevini belirleyiniz. Bu zamanla yaşanılan zaman arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Metinde zamanla ilgili belirgin ifadeler yoktur.Metindeki zaman yaşanılan zamanın gerçekliğiyle uyumludur. 

7. Metindeki kişi, zaman ve mekân unsurları arasında bir bütünlük sağlanabilmiş midir? Metinden örnekler vererek söyleyiniz.

Metindeki kişi, zaman ve mekân unsurları arasında bir bütünlük sağlanabilmiştir.

8. Metnin iletisini söyleyiniz. Bu iletiyle metnin yazıldığı dönemin gündelik hayatı arasında bir bağ var mıdır? Niçin?

TEMASI: GÖRÜCÜ USULÜYLE EVLENMENİN YANLIŞLIĞIMETİNDEKİ TEMA TANZİMAT DÖNEMİNDE KARŞILAŞABİLECEK BİR DURUM OLDUĞU İÇİN DÖNEMİN SOSYAL HAYATIYLA İLİŞKİLİDİR. METİN SOSYAL MESAJLAR İÇERMEKTEDİR...

9. Metnin yazılış amacıyla halkı eğitmek, eğlendirerek onlara sosyal problemleri anlatmak, kamuoyu oluşturmak arasında bir ilişki var mıdır? Niçin?

Vardır, çünkü yazar sosyal bir problem olan görücü usulüyle evlenmenin ve doğurduğu yıkımları anlatarak halkı bilinçlendirmeye çalışmıştır.

10. İncelediğiniz metinden hareketle Namık Kemal’in fikrî ve edebî yönüyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?

Namık Kemal fikri ve edebi yönü maddeler halinde...ANLAMA-YORUMLAMA

1. İncelediğiniz metinlerle ilgili aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

Şair Evlenmesi İle Zavallı Çocuk Oyunlarının Zihniyet, Dil ve Anlatım Özellikleri, Yansıttığı Sosyal Problemler ve Temel Çatışması Karşılaştırması 

TABLO CEVABI İÇİN TIKLA

2. İncelediğiniz metinlerdeki sosyal problemler günümüzün sosyal hayatında görülmekte midir? Örnekler vererek açıklayınız.

Eskisi kadar sık  görülmemekle birlikte günümüzde görücü yoluyla evlilik geleneği sürmektedir. 

3. İncelediğiniz metinlerden harekete geleneksel Türk tiyatrosundan modern tiyatroya nasıl geçildiğini söyleyiniz.

Cevabı:Modern anlamdaki tiyatronun gelişimi genel bir yaklaşımla Tanzimat Fermanının ilanıyla ve cumhuriyetin kurulması arasındaki hazırlık aşaması ve cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar uzanan gelişme aşaması şeklinde incelenebilir. Çağdaş tiyatroya ilk önemli adım 1860'da yapılan Gedikpaşa tiyatrosuyla atılmıştır. Güllü Agoğ 1868'de Osmanlı Tiyatrosu adlı bir topluluk kurarak Türk yazarlarına ve Türkçe oyunlara yöneldi. Bu dönemde yabancı yazarlardan yapılan uyarlamalar tiyatronun gelişmesine büyük katkı sundu. Milli edebiyat döneminde  tiyatroda bu dönemle birlikte canlanmalar görülür.Özel ve resmi tiyatrolar kurulmuştur.Tiyatro eğitimi verilen Darülbedayi’nin yanında Türk operasının temelini kurmak amacıyla Darülelhan adı ile müzik bölümü açılmıştır.Bu dönemde yapılan atlımlarla  tamamen Batılı bir tiyatro anlayışının temelleri atılmıştır.

4. İncelediğiniz metinlerin Meddah, Karagöz ve Orta oyunu gibi geleneksel tiyatrodan hangi açılardan farklılık gösterdiğini söyleyiniz.

 Farklılıkları maddeler halinde...Tıklayınız

5. a. İncelediğiniz metinlerin yazılış amacını söyleyiniz.

Sosyal probleri dile getirmek, halkı eğitmek, bilinçlendirme amacıyla yazılmıştır.

b. Şinasi ve Namık Kemal'in halkı eğitmek amacıyla tiyatrodan yararlandıklarını düşünüyor musunuz? Niçin?

Evet, çünkü eserlerinde ele aldıkları sosyal konular bunu gösteriyor.

c. Tanzimat Dönemi tiyatrosunun dilin sadeleşmesine hizmet ettiğini, tiyatro yazarlarının düşünceleriyle halkı eğlendirirken eğittiğini ve sosyal problemler çevresinde kamuoyu oluşturmak için tiyatrodan yararlandıklarını söyleyebilir misiniz? Niçin?

 Evet, çünkü Tanzimat  ilk dönem tiyatrosunda halkı eğitmek için tiyatro eserleri yazılmıştır. 

ç. Sizce seyretme mi daha etkilidir yoksa okuma mı? Okuma yazma oranının düşük olduğu yerlerdesahnede bir eseri göstermek niçin önemlidir? Tartışınız. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

Yorum sizin

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

• Tanzimat Dönemi edebiyatçıları tiyatro türünde eser verirken Batı tiyatrosunu model almışlardır. (D )• Tanzimat Dönemi tiyatrosunda eğlendirerek eğitmek esas amaçtır. (D )• Edebiyatımızda modern tiyatro önce telif eserlerle başlamıştır. (Y )

SAYFA 602. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

• Tanzimat Döneminde tiyatro ...... çevresinde başlamıştır.• Geleneksel Türk tiyatrosunun örnekleri ..Karagöz..., ..Ortaoyunu.... ve ..Meddah... .• Edebiyatımızda modern anlamdaki ilk tiyatro ...Şinasi'nin...., ..Şair Evlenmesi .. adlıeseridir.

3. Aşağıda verilenlere göre yazar - eser eşleştirmelerini yapınız.

Namık Kemal ↦ Kara BelaŞinasi ↦ Şair EvlenmesiRecaizade Mahmut Ekrem ↦ Afife AnjelikAbdulhak Hamit Tarhan ↦ İçli KızAhmet Vefik Paşa ↦ Zor Nikah

4. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi tiyatrosuyla ilgili değildir?

A) İlk örneklerinin çeviri ve uyarlama olmasıB) Sosyal problemlerin işlenmesiC) Ahlak ve insan mektebi olarak görülmesiD) Batı tiyatrosunun model alınmasıE) Halkın ilgisini çekmemesi

5. TANZİMAT EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

1. Etkinlik:

Kültürler arası etkileşim nasıl gerçekleşmektedir?

Farklı kültürleri tanıyarak, kitle iletişim araçlarıyla

 2. Etkinlik:

Bir iletişim aracı olarak gazetenin önemi sizce nedir?

Toplumların aydınlanmasında, reaksiyon göstermesinde gazetenin önemli bir rolü vardır.İnsanların haber alma ihtiyacını karşılar.Her türlü yenilik, değişimin topluma ulaşmasını sağlar.Kamusal görevlerin tam anlamıyla ve gerçeğe uygun yerine getirilmesini sağlar.Görüşlerin yayılmasını sağlar.

ÇÖZÜMLEME / İNCELEME

3. Etkinlik:

“Tanzimat Dönemi Edebiyatı”nı etkileyen sosyal, siyasal ve kültürel ortamın özelliklerinisıralayınız.

Cevabı tablo şeklinde...Tıklayın

 4. Etkinlik:Türk kültürü ile Batı kültürü arasındaki etkileşimi açıklayınız.

Kısaca açıklarsak Türk kültürü ile Batı kültürü arasında sosyal, siyasi, ekonomik, eğitim vb gibi her alanda bir etkileşim söz konusudur. Örneğin  Tanzimat döneminde Osmanlı aydınlarının Batı'yı gidip görmeleri, Batı'daki felsefi, sanat ve edebi akımları takip etmesi edebiyatımızda yeni türlerin ortaya çıkmasını sağlamış, Batılı tarzda pek çok eser verilmiştir. 

Sayfa 61-62-63-64-65 Ölçme Değerlendirme Cevapları

SAYFA 61

 5. Etkinlik:

Tanzimat Dönemini etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarının neler olduğunu aşağıdaki tabloda gösteriniz.

Tanzimat Dönemini Etkileyen Sanat, Edebiyat ve Düşünce Akımları

Romantizm, klasizm, realizm, Aydınlanma Çağı

ANLAMA VE YORUMLAMA

 6. Etkinlik:

Tanzimat Döneminin kültür ve sanat hayatımızdaki yeri ve değeri konusunda bir tartışma düzenleyiniz. Ulaştığınız sonuçları aşağıda noktalı bırakılan alana maddeler hâlinde yazınız.

 7. Etkinlik:

Tanzimat Edebiyatı Döneminde yazı dili ile konuşma dili birbirine yaklaşmış mıdır? İncelediğiniz metinlerden hareketle örnekler vererek açıklayınız.

İlk dönemde yaklaşmıştır. Şinasi Şair Evlenmesi adlı oyununda günlük konuşma dili ve yerel söyleyişler görülmektedir. 

 8. Etkinlik:

İletişim aracı olarak gazetenin Tanzimat Döneminde yüklendiği işlevleri söyleyiniz.

Maddeler Halinde Cevabı Burada

edebiyatfatihi.net

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME1. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

• Zehra edebiyatımızın ilk psikolojik romanıdır. ( Y)

• Takvim-i Vekâyi ilk yarı resmî gazetemizdir. (Y )

• Tanzimat edebiyatçıları sadece romantizmden etkilenmiştir. (Y )

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

• Noktalama işaretlerini edebiyatımızda ilk kez ....ŞİNASİ.... kullanmıştır.

• Edebiyatımızda Tanzimat Dönemi ..TERCÜMAN-I AHVAL GAZETESİ.... ile başlar.

• İlk özel gazetemiz..TERCÜMAN-I AHVAL'dir.........

3. Aşağıdakilerden hangisi türce diğerlerinden farklıdır?A) Talim-i EdebiyatB) GülnihalC) Zoraki TabipD) Çok Bilen Çok YanılırE) Sabru Sebat

cevap: A

SAYFA 62

2.ÜNİTE ÖLÇME DEĞERLENDİRME CEVAPLARI

1) A

2) B

3) C

SAYFA 63

4) E

5) C

6) E

7) A

SAYFA 64

8) D

9) C

10) E

11) D

SAYFA 65

12) C

13) A

14) CSAYFA 68

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

 1. Etkinlik:1896 - 1901 yılları arasındaki edebiyat ortamı hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

2. Etkinlik:Aşağıda verilen metinleri okuyunuz.

SAYFA 70

a) “Edebiyat-ı Cedide” adlı metinden yansıyan bilgilerle “Yekâzat-i Leyliye”, “Eylül” ve “Çoban Kızı” adlı metinlerin arasında bir bağ kurulabilir mi? Niçin?

a) Evet kurulabilir,  çünkü  verilen örnek metinlerde Edebiyatıcedide adlı metinde de belirtildiği gibi   Edebiyatıcedide dönemi şiir ve romanlarında Arapça-Farsça kelime ve tamlamalarla yüklü ağır bir dil kullanılmıştır. 

b) “Yekâzat-i Leyliye” ve “Eylül” adlı metinler tema, dil ve anlatım açısından Tanzimat Dönemi edebî metinlerinden farklılık göstermekte midir? Niçin?

b) Göstermektedir, çünkü dil Tanzimat dönemine oldukça ağırlaşmış, eserlerde bireysel temalar işlenmiştir. 

SAYFA 72

1. Servet-i Fünûn dergisi etrafında oluşan edebiyatın “Edebiyat-ı Cedide” diye adlandırılmasının sebebini söyleyiniz.

Tanzimat devrinde başlamış olan "Edebiyatıcedide" (Yeni Edebiyat) terimi, bu dönem sanatçıları tarafından tam anlamıyla benimsenip kendileri için de sıkça bu terimi

kullandıkları için Servet-i Fünûn dergisi etrafında oluşan edebiyat  “Edebiyat-ı Cedide” diye adlandırılmıştır. 

2. Servet-i Fünûn dergisinde toplanan edebiyatçılar kimlerdir ve hangi edebiyatı model almışlardır?

Tevfik Fikret’in peşi sıra, kısa sürelerle Halit Ziya, Cenap Şehabettin, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit ve ötekiler de  Servet-i Fünûn dergisinde toplanmıştır. Fransız edebiyatını model almışlardır.

 3. Etkinlik:

“Edebiyatta zevk fayda” tartışmasıyla ilgili bulduğunuz yazıları arkadaşlarınızla paylaşınız.

Servet-i Fünûn Dönemi edebiyatçıları Batı’daki hangi edebî akımlardan etkilenmişlerdir ve “Edebiyatta zevk fayda” tartışmasında nasıl bir tutum sergilemişlerdir?

Batı'daki sembolizm ve parnasizm edebi akımlarından etkilenmişlerdir? Edebiyatta faydayı değil zevki benimsemişlerdir.

3. Servet-i Fünûn Dönemi edebiyatçılarının sanat tutumunun belirgin özelliklerini okuduğunuz metin ve yaptığınız araştırma sonuçlarından hareketle sıralayınız.

Divan edebiyatına karşı tamamen Batılı bir edebiyat oluşturma amacını taşırlar.

Sanat sanat içindir anlayışındadırlar.

Bireysel bir anlayışını benimsediler. 

Fransız yazar ve şairlerinden, edebi akımlarından etkilendiler.

Konuşma dilinden uzak, yapay, çok ağır, süslü ve sanatlı bir dil kullandılar. 

www.edebiyatfatihi.net

4. Metne göre Edebiyat-ı Cedideciler, Tanzimat Dönemi edebiyatçılarına göre sosyal problem üzerinde niçin daha az durmuşlardır?

Bunun sebebi dönemin II.Abdülhamit'in istibdat adı verilen baskıcı yönetim anlayışıdır. Devrin bu siyasi şartlarından dolayı Edebiyatıcedideciler sosyal problemler yerine bireysel temalar üzerinde durmuştur. 

5. Eskiyi savunan edebiyatçılar kimlerdir ve bu edebiyatçılar Servet-i Fünûnculara hangi bakımlardan karşı çıkmaktadırlar?

Eskiyi savunan edebiyatçılar: Şeyh Vasfi, Halil Edip, Faik Esat (andelib), Müstecabizade İsmet, Mehmed Celal, Ahmed Rasim, Samih Rıfat, Ali Kemal’dir. Servet-i Fünûnculara şu bakımlardan karşı çıkmaktadırlar: 

1) Fransız edebiyatına aşırı bağlılıkları ile Servet-i Fünûncular, orijinal olmayan, tamamıyla taklitçi bir edebiyat meydana getiriyorlar.2) Bu edebiyat, aynı zamanda memleketin kendi yaşayışı ile ilgisiz, gayri millî, kozmopolit bir edebiyattır.3) Üslup bakımından tutulan yol halktan uzak ve dil de tamamıyla yapma bir dildir.4) Gerek bu dil ve gerekse Fransız şiirinden taşıdıkları hayallerin acayipliği Türk şiirini anlaşılmaz hâle getirmiştir.

SAYFA 73

ANLAMA VE YORUMLAMA

1. Edindiğiniz bilgiler ışığında aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

1. Tablo cevabı için tıklayınız

2. Aşağıda verilen ifadelerden hangileri “yeni”yi savunanlarla ilgilidir? Söyleyiniz.

2. İlgili olanlar aşağıdaki  tik işaretiyle  ✔ gösterilmiştir.• Gayrimillî bir edebiyata karşıdurmuşlardır.• Recaizade Mahmut Ekrem’in teşvikiyle bir araya gelmişlerdir. ✔• Sosyal problemlerin edebî eserlerde yoğun olarak işlenmesini savunmuşlardır.

• Fransızca başta olmak üzere çocukluk yıllarında Batı dilllerini öğrenmişlerdir. ✔• Dilin yabancı etkilerden arındırılmasından yana olmuşlardır.• Batı edebiyatı zevkiyle yetişmişlerdir. ✔• İstanbul’da Batılı bir yaşama biçimi sürdürmeye eğimlidirler. ✔• Edebî yazı ve etkinliklerini Tevfik Fikret’in öncülüğünde gerçekleştirmişlerdir.✔

3. Servet-i Fünûn edebiyatçılarının bireyselliğe niçin önem verdiğini tartışarak belirleyiniz.

3. Servet-i Fünun Döneminde estetik zevkin ön planda olması, dönem sanatçılarını sadece sanatla uğraşmaya sevk etmiş, siyasi ve sosyal problemlerden uzak durup bireysel temalara yöneltmiştir. 

4. Servet-i Fünûn edebiyatı ile divan edebiyatı arasında nasıl bir benzerlik söz konusudur? Açıklayınız.

4. Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalarla yüklü ağır bir dil kullanmaları, aruz ölçüsünü kullanmaları yönüyle bir benzerlik söz konusudur.

5. Yeniyi savunanların “ılımlılarla” niçin çatıştığını söyleyiniz.

5. Ilımlılar yani Muallim Naci ve onun gibi düşününenler; Divan şiirine (eski edebiyata) karşı “ılımlı” yaklaşmışlar, Batı edebiyatının etkisiyle gelişen yeni edebiyata geçişin yavaş ve doğal bir süreçte gerçekleşmesi gerektiğine inanmıştır. Muallim Naci, eski edebiyatın tamamen atılmasına karşı çıkarak iyi yönlerinin korunması gerektiğini ileri sürmüş ve yeni edebiyatla bir sentez oluşturma yolu aramıştır. Yeniyi savunanlar ise Divan edebiyatını yıkıp tamamen Batılı tarzda bir edebiyatı meydana getirmek istedikleri için aralarında fikir çatışması olmuştur.

6. Tanzimat sonrası edebiyatımızda geleneksel yaşama tarzını kimler sürdürmüştür?

6.Ahmet Mithat Efendi, Şeyh Vasfi, Halil Edip, Faik Esat (andelib), Müstecabizade İsmet, Mehmed Celal, Ahmed Rasim, Samih Rıfat, Ali Kemal gibi isimler geleneksel yaşama tarzını sürdürmüştür. 

7. Yeniyi savunanlar Batılı yaşama biçimini niçin benimsemiştir? Açıklayınız.

7. Yeniyi savunanlar  düzenli biçimde eğitim görmüş; özellikle küçük yaştan itibaren bir Batı dilini öğrenmiş kişilerdir.

Batı edebiyatı zevkiyle yetişen bu  Servetifünun sanatçıları, İstanbul’da Batılı bir yaşama biçimi sürdürmeyi arzu etmişlerdir, edebiyata da tamamen Batılı bir kimlik kazandırmak istemişlerdir.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.• Servet-i Fünûn şairleri parnasizm ve sembolizm akımlarından etkilenmişlerdir. (D)• Servet-i Fünûn romancıları realizm ve naturalizm akımlarından etkinlenmişlerdir. ( D)• Servet-i Fünûn şairleri konuşma dilinden uzak eserler verirken romancıları tam tersi bir tutum sergilemişlerdir. (Y)

SAYFA 74

2. E

3. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

• Servet-i Fünûn Dönemi edebiyatı ....1896-1901....... yılları arasında varlığını sürdürmüştür.• Servet-i Fünûn Dönemi edebiyatının fikir babası ....RECAİZADE MAHMUT EKREM.......• Servet-i Fünûn Dönemi şairleri, Tanzimat Dönemi şairi ABDÜLHAK HAMİT TARHAN'IN... biçim yeniliklerini çeşitlendirmişlerdir.

4. D

5. E

75-81

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

1. Etkinlik:"Öğretici Metinler" kavramından ne anlıyorsunuz? Hangi edebî türler öğretici metindir?

Öğretici metinler, bilgi ve haber vermek, ikna etmek, kanıları değiştirmek, uyarmak, düşündürmek, yönlendirmek, tanıtmak gibi amaçlarla yazılan metinlerdir. Makale, deneme, fıkra, sohbet, eleştiri, hatıra, biyografi, otobiyografi gibi türler öğretici metindir.

 2. Etkinlik:Servet-i Fünûn edebiyatının getirmek istediği yenilikleri konu alan yazıları arkadaşlarınızla paylaşınız. Bu yazılarda anlatılanları tartışarak ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

Batı'daki edebi gelişmeleri yakından takip ederek tamamen Batılı anlamda bir edebiyat meydana getirmek amaçları arasındadır.

 3. Etkinlik:Dergilerle öğretici metinler arasındaki bağı açıklayınız.

Öğretici metinler dergiler aracılığıyla halka ulaşır. Bu türlerle halk bilgilendirilir, biliçlendirilir

 4. Etkinlik:Edebî eleştiri, gezi yazısı, hatıra ve makalenin edebiyatımızdaki gelişimi hakkındaki araştırmasonuçlarınızı sözlü olarak ifade ediniz.

Özlü bilgiler burada

ÇÖZÜMLEME / İNCELEME1. Metin

1. Metnin iletisini söyleyiniz. Anlam birliğine sahip birimler bu ileti etrafında nasıl bir araya gelmiştir? Açıklayınız.

Metnin iletisi "Abdülhak Hamit tiyatrolarını okunmak için yazmış, tiyatrolarında üç birlik kuralına uymamıştır." Anlam birliğine sahip birimler metnin bu iletisini açıklamak, hakkına bilgi vermek amacıyla bir araya getirilmiştir.

2. Metnin iletisi yazıldığı dönemin diğer edebî türlerinde de işlenmiş midir? Tartışarak belirleyiniz.

İşlenmiştir.

3. Metinde Abdülhak Hamit’in tiyatro eserleriyle eserlerin yazıldığı dönemin sosyal hayatı ve gerçekliği arasında nasıl bir ilişki kurulmuştur?

Metinde Abdülhak Hamit'in tiyatro eserlerinin okunmak için yazıldığı ve bunların sahnelenmeye uygun olmadığı metnin yazıldığı dönemdeki tiyatro seyircisi ve okuyucusuyla ilintilenerek ilişki kurulmuştur

4. Edindiğiniz bilgiler ışığında aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

CENAP ŞEHABETTİN

Eserle Olan İlişkisi: Cenap Şehabettin edebi tenkit(eleştiri) alanında az da olsa eser vermiştir. Bu eleştiride de Abdülhak Hamit'in tiyatrolarını incelemiş ve eleştirmiştir.

Fikri ve Edebi Yönü: Maddeler Halinde, Tıklayın

2.Metin

Gezi Yazısı/Kahire

1. Metin kaç birimden oluşmaktadır? Bu birimler hangi ileti etrafında ve nasıl bir araya gelmiştir?

Metin 9 birimden oluşmaktadır. Bu birimler "Kahire gezisi" iletisi etrafında metnin bu iletisini açıklamak, hakkına bilgi vermek amacıyla bir araya getirilmiştir.

2. Metinden döneminin sosyal hayatı ve gerçekliğiyle ilgili neler yansımaktadır?

Metinden dönemin Kahire'sinin sosyal hayatı ve gerçekliği yazarın bakış açısıyla yansıtılmıştır.

3. Metnin iletisi yazıldığı dönemin başka edebî türlerinde de işlenmiş midir? Niçin?

İşlenmiştir. 

3.Metin

Hatıra

1. Metnin birimlerinde Tevfik Fikret’in hangi özellikleri anlatılmıştır? Bu birimler hangi ana düşüncenin oluşumu için bir araya getirilmiştir?

Metnin birimlerinde Tevfik Fikret, iyi bir dost, güvenilir, dürüst, doğruluktan ayrılmayan, samimi, içten özelliklere sahip biri olarak anlatılmıştır. Bu birimler ""Tevfik Fikret'in kişisel özellikleri" ana düşüncesi etrafında bir araya getirilmiştir. 

2. Metnin ana düşüncesine, yazıldığı dönemin diğer edebî türlerinin hangilerinde rastlanabilir?

 Eleştiri, makale ve fıkralarında rastlanabilir.

3. Metinden döneminin sosyal hayatı ve gerçekliğiyle ilgili hangi bilgilere ulaşılmaktadır?

Metinden dönemin daha çok edebi hayatı ve gerçekliğiyle ilgili bilgilere ulaşılabilir. O dönemde çıkan Servetifünun dergisinin dönemin sanat ve edebiyat dünyasına yön veren bir değere sahip olduğu, dönem sanatçılarının  kişilik özellikleri, birbiriyle ilişkileri, yaptıkları çalışmalar gibi bilgilere ulaşabiliriz. 

4. Metinden hareketle aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

Mehmet Rauf Edebi ve Fikri Yönü

Sayfa 84-85-86 Cevapları

Sayfa 84

1. Metnin yazarı hangi düşünceleri savunmaktadır? Bu düşünceler hangi ana düşünce etrafında bir araya getirilmiştir?

1. Ahmet Mithat Efendi'nin  "dekadanlık" iddiası Servetifünun sanatçıları tarafından reddedilmiştir.

Ahmet Mithat Efendi'nin iddia ettiği "dekandanlık" gerçekte yoktur ve kimse böyle bir sıfatı kabul etmemiştir. Bunun için de olmayan bir şeye itiraz etmek akıl dışıdır.

Servetifünun edebiyatını anlamayanlar olduğu gibi anlayan ve zevk alan birileri de mevcuttur.

"Servetifünun yazarlarının eserleri taklittir" görüşü hiçbir kanıtı olmayan bir iddiadır.

Garip olduğu iddia edilen on on beş tamlama için bütün Servetifünun edebiyatı mahkum edilemez. 

Bu düşünceler "Servetifünun ve yenilik" ana düşüncesi etrafında bir araya getirilmiştir. www.edebiyatfatihi.net

2. Metinde savunulan düşünceler, metnin yazıldığı dönemde başka hangi edebî türlerde ele alınabilir? Söyleyiniz.

2. Eleştiri(tenkit), hatıra gibi türlerde ele alınabilir.

3. Metnin ana düşüncesiyle yazıldığı dönemin sosyal gerçekliği arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.

3. Metnin ana düşüncesi, metnin ait olduğu sosyal ve siyasi şartlarla, Servet-i Fünun'u oluşturan şartlar dolayısıyla ilişkilidir.

4. Hüseyin Cahit Yalçın’ın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulununuz. Yazarın eserle olan ilişkisini açıklayınız.

4. Özellikle yeni edebiyatı ve Doğu kültürüne karşı Batı kültürünü savunmuştur.

Servetifünun'un savunuculuğunu yapmış,  kendilerine yöneltilen yönetilen eleştirilere cevap vermiştir.

Servetifünun'un en önemli tenkitçisidir.

ANLAMA VE YORUMLAMA

1. Etkinlik:

İncelediğiniz metinlerden hareketle aşağıda verilen tabloyu doldurunuz.

Yazılış Amacı:

Abdülhak Hamit: Bilgi vermek amacıyla

Kahire'den: Kahire'yle ilgili gözlem ve izlenmimleri aktarmak

Tevfik Fikret: Tevfik Fikret'le ilgili hatırayı paylaşmak

Biraz Daha Hakikat: Bilgi vermek, eleştirilere cevap vermek

Bağlı Olduğu Düşünce:

Tüm metinler bilgilendirmek, haber vermek, öğretmek düşüncesiyle yazılmıştır.

Hakim Zihniyeti:

Dönemin öğretici metinleri dönemin siyasi şartlarından dolayı  toplumdan, sosyal sorunlardan uzak ve bireyseldir. Bu durum, Servet-i Fünun Dönemi öğretici metinlerinin bireysellik etrafında şekillendiğini göstermektedir.

2. Etkinlik:

İncelediğiniz metinlerden terim, kavram ve gündelik hayatla ilgili ifadelere örnekler veriniz.

"üç birlik kuralı, Dekadanlık, mensur şiir, talep-arz, edebiyat-ı cedide" edebiyat okulu, edebi hareket, sanat, sanatkar, taklit, estetik, roman, ilerleme"

3. Etkinlik:

İncelediğiniz metinlerden hareketle öğretici metinlerle dergiler arasında nasıl bir ilişki

olduğunu tartışarak belirleyiniz.

 Servetifünun döneminde dergiler, dönemin sanat ve edebiyat hayatına yön veren öğretici metinlerin yazıldığı,  sanatın fikri ve edebi yönünün yer aldığı birer merkez konumundadır.

4. Etkinlik:

Tanzimat Döneminin öğretici metinleriyle Servet-i Fünûn Döneminin öğretici metinlerini

aşağıdaki başlıklara göre karşılaştırınız.

• Dil ve anlatım

• İşlenen düşünceler

• Hâkim zihniyet

Tablo cevabı için tıklayınız

5. Etkinlik:

Servet-i Fünûn Döneminin edebî zevk ve anlaşını anlatan bir yazı hazırlayarak yazınızı

arkadaşlarınızla paylaşınız.

 6. Etkinlik:

İncelediğiniz metinlerdeki ifadeleri kesinlik ve açıklık bakımından değerlendiriniz.

Metinler öğretici metin olduğu için ifadeler kesin ve açıktır.

 7. Etkinlik:

İncelediğiniz metinlerin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili çıkarımlarda bulununuz.

 

8. Etkinlik:

İncelediğiniz metinlerden somut ifadelere örnekler vererek bunların nasıl kullanıldığını

söyleyiniz.

Sayfa 86

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.• Servet-i Fünûncular içinde başka türlerle uğraşmayarak edebî çalışmalarını yalnız edebî eleştiri alanında toplayan tek şahsiyet Ahmet Şuayip’tir. ( D)• Servet-i Fünûn Döneminde edebî eleştiri objektif bir nitelik kazanmıştır. ( Y)• Servet-i Fünûn dergisi Tevfik Fikret’in kaleme aldığı “Edebiyat ve Hukuk” adlı makaleden dolayıkapatılmıştır. ( Y)

2. Aşağıdaki  cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.• Servet-i Fünûncuların sanat için sanat görüşünü benimsemelerinde ...II.Abdülhamit .....Döneminin baskıcı tutumu etkili olmuştur.• Servet-i Fünûn Döneminin en önemli öğretici metin türleri  makale , eleştiri, hatıra, gezi yazısı  ve fıkradır. 

3. Aşağıdakilerden hangisi Servet-i Fünûn Dönemi öğretici metin yazarlarından biri değildir?

A) Ahmet RasimB) Hüseyin Cahit YalçınC) Ahmed ŞuayipD) Cenap ŞehabettinE) Tevfik Fikret

4. Servet-i Fünun dergisi aşağıdaki yazarlardan hangisinin kaleme aldığı “Edebiyat veHukuk” adlı makaleden dolayı kapatılmıştır?

A) Cenap ŞehabettinB) Halit Ziya UşaklıgilC) Mehmet RaufD) Süleyman NazifE) Hüseyin Cahit Yalçın

 Etkinlik:Servet-i Fünûn Dönemine ait Tevfik Fikret’in “Cânân-ı Girizana” adlı şiiri ile günümüzedebiyatına ait Attila İlhan’ın “Ben Sana Mecburum” adlı şiirini tema açısından karşılaştırınız (94. sayfadaki 1. Etkinlik içindir.ayfa 87 Cevapları

SAYFA 87

Metinden hareketle Servet-i Fünûn şiiri hakkında çıkarımlarda bulununuz. Aşırı bir şekil ve üslup kaygısı vardır. Servetifünun şairleri tabiatın dış görünüşünü tasvir ederler. Fransız şairlerini örnek aldılar. Resim gibi şiir yazmak iddiasında parnasyenlerden etkilendiler. Şiirde ahenk ve müzikaliteye önem verdiler. Şiirde melankoli ve karamsarlık hakimdir. Aşk, tabiat, hayal gibi temaları işlediler. Sanat için sanat görüşünde eser verdiler.

2. Etkinlik:Açıklayınız.Tanzimat Dönemi şiirinde yapılan yeniliklerden hangileri Servet-i Fünûn şiirini etkilemiştir?Açıklayınız.

Tanzimat II.dönemde şiirin konusu genişletilmiş; ölüm, karamsarlık, aşk, felsefi düşünceler tema olarak seçilmiştir. Sanatçılar, "Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir." anlayışını savunmuşlardır. Bu dönem şiiri tema, estetiğe önem verme, bireyse duyguları işleme yönüyle Servet-i Fünun şiirine de esin kaynağı olmuştur.

Sayfa 90-91CevaplarıSAYFA 90

• Nazım birimi: bent• Uyak düzeni: aabaaabba...• Ölçü: Aruz ölçüsü (Mef ûlü / fâilatü / mefâîlü / fâilün (_ _ .  / _._.  / ._ _ . / _ . _ ) 

• Kelime tekrarı ve aliterasyon: kelime tekrarları "senin, sen"

Aliterasyon: İlk bölümde "n,s" ünsüzleri

b) Metindeki ahenk unsurlarının metne olan katkısını söyleyiniz.

Metindeki ahenk unsurları şiire müzikalite katmış, söyleyişi güçlendirmiştir.

edebiyatfatihi.net 

c) Metinde her türlü ses benzerliğinin nasıl sağlandığını örneklerle açıklayınız.

Ferda Şiirinin Kafiye ve Redifleri:

…inkılâb …şebâb …ma’kesin …sehâb               -âb: zengin uyak…şitâb!                -sin: zengin uyak…Herkesin …ümidisin…âfitâb

.... pür-mihen

....müebbeden      "en" tam uyak

... bugün               "ün" tam uyak

....gördüğün

.... kızcağız            "ız" tam uyak

..... saygısız

 Metnin temasını söyleyiniz. Metnin birimleri tema etrafında nasıl bir araya gelmiştir?

Metnin teması: Gençliğin görevleri, gençliğe öğüt... Metnin birimleri temayı değişik yönlerden işleyerek bir araya gelmiştir.

 Metnin temasıyla yazıldığı dönemin gerçekliği arasında nasıl bir ilişki vardır?

II. Abdülhamit’in istibdat adı verilen baskıcı yönetim anlayışı eleştirilmiştir. Düşüncelerinden dolayı dönemin siyasetçileri ve devlet adamlarıyla ters düşmüştür. Şairin gençleri uyarmasında, vatanın durumunu tehlikede görmesinde dönemin baskıcı politik anlayışın etkileri vardır. Ayrıca Tevfik Fikret, “Batıcılık” düşüncesini benimseyen bir sanatçıdır. Gençlerin Batı'nın ilim ve fennini ülkemize getirmesini, ülkemizin geri kalmışlıktan kurtarmasını istemektedir ve bu yüzden gençlere çok güvenmektedir. 

SAYFA 91

4. Metnin teması şiir geleneğimiz açısından bir yenilik taşımakta mıdır? Niçin?

Metnin teması, Divan şiiri geleneğinden farklıdır. Divan şiirindeki gazel, kaside gibi türlerde aşk, kadın güzelliği, özlem, devlet büyüğüne övgü gibi bireysel konular işlenirken Ferda adlı şiirde toplumsal bir konu işlenmiştir.

5. Metinde dile getirilenler günümüzde de geçerliliğini korumakta mıdır? Açıklayınız.

Korumaktadır. Çünkü geleceğin emanetçisi gençler vatan için didinerek, uğraşarak, arayarak, bularak, düşünerek ve zaman kaybetmeden çalışmalıdır. 

6. Metinden, şiir dilinin düz yazıya yaklaştığını gösteren dizelere örnekler veriniz.

Cennet kadar güzel vatanın var; şu gördüğünZümrüt bakışlı, inci şetâretli kızcağızKimdir, bilir misin? Vatanın... Şimdi saygısız15 Bir göz bu nazlı çehreye — Allah esirgesin,—16 Kem bir nazarla baksa tahammül eder misin?

7. Metinde doğal çevreyle ilgili tasvirler resim sanatına uygun mudur? Niçin?

8. Metinden kendi anlamı dışında kullanılan kelime ve kelime gruplarına örnekler veriniz. Bunların metindeki işlevini açıklayınız.

Yarın, ey ümidin parlak çehresi, titrek kucağı açık, bekliyor, zümrüt bakışlı, inci şetaretli kızcağız, şikâyetçi ati, her organı ihtiyaç kasırgalarıyla sarsılmış bir soyun oğlusun...”

9. Metinde kullanılan yeni kavram ve imajlara örnekler bularak bunların niçin kullanıldığını açıklayınız.

“yenilik, inkılap, yarın, mazi, âti, terakki, inhitat” Bu sözcükleri yeni bir toplum düzenini arzuladığı için kullanmıştır.

10. Metinde geçen söz sanatlarını bularak bu söz sanatlarının metne olan katkısını söyleyiniz.

Bir daha yaşanmasın o cehennem; dizesinde istiare

Cennet kadar güzel yurdun var; dizesinde teşbih(benzetme)

"Cehennem ve cennet" sözcükleriyle tezat sanatı yapılmıştır.“Yarınlar senindir; bu inkılap, bu yenilik hep senin...” dizesinde inkılap ve yenilik sözleri arasında tenasüp vardır.Gençlik, ümidin parlak çehresine benzetilerek teşbih yapılmıştır.Ümidin parlak çehresi sözüyle ümit kavramı kişileştirilmiştir.Yarınlar, saf ve bulutsuz bir semaya benzetilerek açık istiare yapılmıştır.Yarınların titreyen kucağını açması ise kişileştirmedir.“Alnında yeni bir yıldız -hayır- bir ay olarak / Ufuklara doğ” dizesinde yeni bir ay ve yıldız sözleri Osmanlı Devleti’nin geçmişteki ihtişamını ve başarılarını işaret

etmektedir. Bu sözlerle hatırlatma (telmih) sanatı yapılmıştır."Cehennem ve cennet" sözcükleriyle tezat sanatı yapılmıştır.Vatan kavramı, neşeli ve güzel bir kıza benzetilerek hem teşbih hem de kişileştirme yapılmıştır.

11. Metinde anlatılan doğal çevre gerçekliğe uygun mudur? Doğal çevrenin hangi özellikleri dikkat çekmektedir?

Saf ve bulutsuz seherli bir sema ifadesi, zümrüt bakışlı….kızcağız… gibi betimlemelerde gerçek bir manzarayı yanstımayı değil benzetme ve soyutlaştırma yoluyla duygu ve düşüncelerini yansıtmayı amaçlamıştır. 

12. Metinde gençlere seslenen kişi kimdir? Bu kişi gençlerden neler beklemektedir?

Şairdir, vatanını sevmelerini, korumaları, çok çalışmalarını bekliyor.

edebiyatfatihi.net 

13. Metinde konuşan kişinin beklentilerine katılıyor musunuz? Niçin?

Evet, çünkü vatan ancak genç insanların omuzları üstünde yükselebilir.

14. Metinden hareketle Tevfik Fikret’in fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulununuz.

Ferda şiiri toplumcu sanat anlayışıyla yazdığı şiirdir.

Beyit ve mısra bütünlüğünü kırmış anlamı birkaç dizeye yaymıştır.

Şiirin içeriğine uygun aruz kalpıları kullanmıştır.

SAYFA 931. Metinde ahenk hangi ögelerle ve nasıl sağlanmıştır?

Aruz ölçüsü, kafiye, redif, asonans ve aliterasyonla...

2. Ahenk unsurlarının metne olan katkısını söyleyiniz.

Metindeki ahenk unsurları şiire müzikalite katmış, söyleyişi güçlendirmiştir.

3. Metinde ahengin ses akışı, söyleyiş, ritim ve her türlü ses benzerliğiyle nasıl sağlandığını açıklayınız.

Şiirde üç farklı aruz kalıbı  kullanması şiirde anlam ile ses arasında bir uyum oluşturmuştur. Şair karın yağışını hissettirmek, ses ahengini sağlamak için sesleri seçerken dikkatli davranmıştır. Ayrıca şiirde ünlü ve ünsüzler belirli bir düzene göre dizilerek şiirde müzikalite sağlanmıştır. 

4. Metnin yapı unsurları nelerdir? Metnin yapı birimleri hangi tema etrafında ve nasıl bir araya gelmiştir?

Elhân-ı Şitâ adlı şiir üç bent, iki dörtlük ve altı beyitten oluşan hem divan hem de Batı şiiri ile halk şiiri etkilerini taşıyan bir yapıya sahiptir.  Metnin yapı birimleri "kar" teması etrafında içeriği de verecek şekilde kurgulanmıştır. 

5. Metnin teması yazıldığı dönemin gerçekliği hakkında hangi ipuçlarını vermektedir?

Dönemin gerçekliğiyle örtüşüyor. Servet-i Fünun sanatçılarının çoğunda karamsarlık, hüzün bireysellik görülür. Şairin ruh halinde karamsarlık ve melankoli görülüyor. İnsanı hüzünlendiren ve derin düşüncelere yönelten doğa betimlemelerine ağırlık vermiş. Metin Servetifünun sanatçılarının genel ruh yapısını ve Servetifünun döneminin hakim zihniyetini yansıtıyor. 

edebiyatfatihi.net 

6. Metnin temasını şiir geleneğimiz açısından değerlendiriniz.

Metnin teması bireysel ve evrensel bir temadır. Şiir geleneğimiz içinde bu temada yazılan pek çok şiir vardır. 

7. Metnin sizde uyandırdığı duyguları söyleyiniz.

Ka, hüzün,  kaybolan mutluluk...

8. Metindeki kış tasviri günümüz gerçekliğini de yansıtmakta mıdır? Bu tasvirlerle resim sanatı arasında nasıl bir ilişki vardır?

Yansıtmaktadır, resim sanatıyla ilişkisi vardır. Şair resim gibi şiir yazmıştır. Şairin güçlü betimlemeleri vardır. Şair, kelimelerle adeta bir kış tablosu çizmiştir.

9. Metinden kendi anlamı dışında kullanılan kelime, kelime grubu ve cümlelere örnekler veriniz. Bu ifadeleri yeni kavram ve imajlar açısından değerlendiriniz.

"Beyaz titreyiş, dumanlı uçuş kalplerin çılgın ezgileri, güvercinlerin şarkıları, derin sessizlik, beyaz melek kanadının saçağı, mavi tüyler, tabiatın ruhu, gölgeler siyahlıklar ve ümitsizlikler yığını, beyaz örtü, emelller gibi yağan kar, hayal gibi koşan kar, sessiz rüzgar, saf kanat, sükut ilahilerinin ezgileri, semanın eli, cömertliğin eli, kışın eli, kuşların ezgileri, ümit sessizliği."

10. Metindeki yeni kavram ve imajların kullanılma nedenini söyleyiniz.

Bu imgelerin kullanılma nedeni bireysel duyuş ve düşünüşü en yeni ve farklı biçimde yansıtma arzusudur.11. Metinden nesir dilinin özelliklerini yansıtan ifadelere örnekler veriniz.

Metinden nesir dilinin özelliklerini yansıtan ifadelere örnekler↓- Eşini gaib eyleyen bir kuşgibi karGeçen eyyam-ı nevbaharı arar- Kapladı bir derin sükuta yeri karlar Ki hamilşane dem-be-dem ağlar- Bir beyaz rişe-i cenah-ı melek gibi kar Seni solgun hadikalarda arar- Na'şın üstünde şimdi ey mürde Başladı parça parça pervaze karlarKi semadan düşer düşer ağlar- Küçücük, ser-sefid baykuşlar gibi kar Sizi dallarda, lanelerde arar- Yuvalarda -yetim-i bi-efgan!Son kalan ma-i tüyleri kovalar karlar Ki havada uçar uçar ağlar- Destinde ey sema-yı şita til de tildedir Berg-i semen, cenah-ı kebilter, sehab-ter ... Dök ey sema -revan-ı tabiat gunildedir; Hak-i siyahın üstüne safi şükûfeler!

- Her şahsar şimdi -ne yaprak, ne bir çiçek! Bir tüde-i zılal ü siyah-reng ü na-ümid ... Ey dest-i asman-ı şita, durma, durma çek Her şahsarın üstüne bir sütre-i sefid!- Bir bad-ı hamüşun per-i safında uyuklar tarzında durur bir aralık, sonra uçarlar.- Soldan sağa, sağdan sola lerzan ü girizan, Gah uçmada tüyler gibi, gah olmada

rizan.- Ezhar-ı baharın yerine berf-i sefidi, Elhan-ı tuyurun yerine samt-ı ümidi.

12. Metindeki söz sanatlarını bulunuz. Söz sanatlarının metindeki işlevini söyleyiniz.

Birinci beyitte karlar emellere ve hayallere benzetilerek teşbih; karın koşması ifadesiyle de teşhis sanatı yapılmıştır.

İkinci beyitte karın uyuklaması ifadesiyle teşhis, rüzgarın kanadı ifadesiyle istiare sanatı yapılmıştır.

13. Metinde doğal çevre hangi ayrıntılarıyla anlatılmıştır?

Şair doğal çevreyi olduğu gibi değil, kendi anlayış ve zevkinin süzgecinden geçirerek anlatmıştır. Kar, şaire göre sadece bir doğa olayı değildir. Şair, karın saflığını, temizliğini ve bütün çirkinlikleri örten beyazlığını yüceltir.

14. Metinde konuşan kişiyle yansıttığı doğal görünüş arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

Metinde konuşan kişi yansıttığı doğal görünüşle  kendi ruh hâlini anlatmıştır. 

15. Metinden yola çıkarak Cenap Şehabettin’in sanat anlayışı hakkında çıkarımlarda bulununuz.

Sayfa 94-95  CevaplarıSAYFA 94

ANLAMA VE YORUMLAMA

 1. Etkinlik:

Servet-i Fünûn Dönemine ait “Tevfik Fikret’in “Cânân-ı Girizana” ve günümüz edebiyatına ait Attila İlhan’ın “Ben Sana Mecburum” şiirleriyle ilgili yaptığınız karşılaştırma sonuçlarını arkadaşlarınızlapaylaşınız.

2. Etkinlik:“Ferdâ” ile “Elhân-ı Şitâ” adlı metinlerin temaları evrensel bir nitelik taşımakta mıdır? Niçin?Evrenseldir. 

3. Etkinlik:İncelediğiniz metinlerdeki şiir dilinin söyleyiş ve ahenk bakımından

doğal dile benzeyen ve ayrılan yönlerini belirleyiniz.

Ayrılan yönleri ahenkli, sanatlı olmasıdır. 

 4. Etkinlik:İncelediğiniz metinlerde anlatılanlar nesir diliyle de ifade edilebilir mi? Niçin?Anlatılanlar düz yazı ile ifade edilemez. Şiirin düz yazı ile ifade edilmesi onun ahenk ve ritim unsurlarının kaybolmasına neden olur. 

 5. Etkinlik:İncelediğiniz metinlerin yazıldıkları dönemin sosyal ve kültürel hayatından hareketle bu metinlerin oluşmasına imkân sağlayan hâkim zihniyetin özelliklerini söyleyiniz.

II.Abdülhamit'in istibdat adı verilen baskıcı yönetimi nedeniyle Servetifünun sanatçıları bireysel temaları işlemişlerdir.  Bu yüzden Elhân-ı Şitâ şiiri döneminin siyasi gerçekliği ile ilişkili değildir, bireysel bir duygunun dile getirilişidir.

www.edebiyatfatihi.net  

 6. Etkinlik:

Aşağıda verilen metni okuyunuz.

SAYFA 95

a) Okuduğunuz şiirle “Ferdâ” ve “Elhân-ı Şitâ” adlı şiirleri tema, yapı, dil ve anlatım açısından karşılaştırınız. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

Tema: Terkib-i Bend'in teması döneme eleştiri, Ferda'nın teması gençlere düşen görevler, Elhan-ı Şita'nın teması ise "kar"dır.

Yapı: Terkib-i Bend bentlerin vasıta ile bağlandığı terkib-i bend yapısına, Elhan-ı Şita şiiri mısraların kümelenişi itibariyle karışık düzenli serbest bir yapıya  sahiptir. Şiirin şekli içerik ile birlikte kurgulanmıştır. edebiyatfatihi.net

Dil ve Anlatım: Üç şiirde Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalarla yüklü bir dil kullanılmıştır. Elhan-ı Şita diğerlerine göre daha sanatlı ve imgelidir. 

b) Yaptığınız karşılaştırmadan hareketle Servet-i Fünûn Dönemi şiirinin hangi bakımlardan TanzimatDönemi şiirinden farklılıklar gösterdiğini belirleyiniz. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

• Servet-i Fünûn Dönemi şiiri biçim bakımından Tanzimat Dönemi şiirinin bir devamı niteliğindedir. (Y)• Servet-i Fünûn Dönemi şiirlerinde parça güzelliği yerine bütün güzelliği esas alınmıştır. (D)• Servet-i Fünûn Dönemi şiirleri bireysel duygular yerine toplumsal duyguları yansıtmıştır. (Y)

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.• Servet-i Fünûn Dönemi şiirinde ....sembolizm....., ....parnasizm..... akımlarındanetkilenilmiştir.• Servet-i Fünûn Dönemi şiirinde ..sone.., ..triyole., ..terzerima..nazım biçimleri Batı’dan alınmıştır.• Servet-i Fünûn Dönemi şiirinde nazım .....nesre(düzyazıya)..... yaklaştırılmıştır.

3. Aşağıdakilerden hangisi Servet-i Fünûn Dönemi şiirinin özelliklerinden biri değildir?

A) Güçlü bir musikinin hâkim olmasıB) Doğal görünüşlerin resim çizer gibi sözcüklerle ifade edilmesiC) Sanat için sanat anlayışının benimsenmesiD) Kulak için uyak görüşünün benimsenmesiE) Toplumsal temalara ağırlık verilmesi

4. Aşağıda verilen yazar-eser eşleştirmelerini yapınız.

Cenap Şehabettin ⇒ TamatTevfik Fikret ⇒ Rübab-ı ŞikesteHüseyin Siret Özsever ⇒ BağbozumuAli Ekrem Bolayır⇒ Ruh-ı Kemal

 Etkinlik:Mensur şiirin kaynağı hakkında bilgi edininiz (99. sayfadaki 2. Etkinlik içindir.).

Sanatlı düz yazı anlamına gelen mensur şiirlerin kaynağı Fransa'dır. Mensur şiir 19.yüzyılda Fransa'da ortaya çıkıp oradan da Türk edebiyatına geçen bir türdür.

 Etkinlik:Sınıfınıza bir şiir, bir mensur şiir, bir de hikâye getiriniz (99. sayfadaki 3. Etkinlik içindir.).2017-2018, Sayfa 96

SAYFA 96

3.b. Mensur ŞiirHAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. Etkinlik:

1. Okuduğunuz metinlerden hareketle mensur şiir hakkında çıkarımlarda bulununuz.

⇲Cevap: 

Şiirin cümle yapısını ve ahengini koruyarak şairane bir eda ile vezne ve kafiyeye bağlı olmadan anlatan edebî bir türdür.

Fransa'da ortaya çıkmıştır.

Servetifünun döneminde edebiyatımızda görülür.

2. Şiir ile mensur şiir arasındaki farklılıkları söyleyiniz.

⇲Cevap:Şiirde dize, beyit, bend gibi nazım birimlerinden oluşur. Mensur şiirin temel birimi cümledir.

Şiirde ölçü, kafiye, redif gibi sınırlayıcı ögeler kullanılırken bunlar mensur şiirde kullanılmaz.

Şiirde farklı nazım biçimleri varken mensur şiirde nazım biçimi yoktur.

3. Sizce şiir bir olayı dile getirebilir mi? Niçin

⇲Cevap:

Şiir bir olayı dile getirebilir, aşk, kahramanlık vb. konular şiir şeklinde yazılabilir. Bunun birçok örneği vardır.

SAYFA 98

1. Okuduğunuz metinlerin ahenk unsurlarını belirleyiniz.

⇲Cevap: Metinlerde ahenk, kullanılan bazı ekler ve benzer seslerle sağlanmıştır.

2. Metinleri oluşturan birimler nelerdir? Bu birimler hangi temalar etrafında bir araya gelmiştir?

⇲Cevap: Metinleri oluşturan birimler cümlelerdir. Bu birimler ilk metinde "tabiat" ikinci metinde "ayrılık" teması etrafından bir araya gelmiştir.

3. Metinlerden kendi anlamı dışında kullanımış kelime, kelime grubu ve cümlelere örnekler veriniz.

4. Metinlerdeki imgeleri bularak bu imgelerin niçin kullanıldığını söyleyiniz.

⇲Cevap: İlk metinde "yoğun bir yas örtüsü, hazin karanlık, gözyaşı perdesi altındaki gözler,  tabiatın matemi, gökyüzünün gözyaşlarını saçması..." gibi imgeler; ikinci metinde ise "ruhun ayrılık acısıyla dolu olması, ruhun  susuz ve hasretle dolu olması, senin ayrılığının emeli" vb. imgeler kullanılmıştır.

5. Metinlerin dil ve anlatım özellikleri hakkında çıkarımlarda bulununuz.

⇲Cevap: Metinlerin dili Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalar yüklü ağır ve süslü ve sanatlı bir dildir.

6. Metinlerde dile getirilen duygu ve düşünceler gerçeğe uygun mudur? Niçin?

⇲Cevap: Gerçeklik kurmaca gerçeklik şeklinde dile getiriilmiştir.

7. Metinlerin sizde uyandırdığı duygu ve düşünceleri sözlü olarak ifade ediniz.

⇲Cevap:  Hüzün, ayrılık, karamsarlık vb...

8. İncelediğiniz metinlerden hareketle Halit Ziya Uşaklıgil ve Mehmet Rauf’un fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulununuz.

⇲Cevap: 

Halit Ziya fikri ve edebi yönü için tıklayın

Mehmet Rauf  fikri ve edebi yönü için tıklayın

11.Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları,Sayfa 99

ANLAMA VE YORUMLAMA 2. Etkinlik:

Mensur şiirin kaynağı ile ilgili edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

⇲Cevap: Sanatlı düz yazı anlamına gelen mensur şiirlerin kaynağı Fransa'dır.Mensur şiir 19.yüzyılda Fransa'da ortaya çıkıp oradan da Türk edebiyatına geçen bir türdür.

 3. Etkinlik:

a) Sınıfa getirdiğiniz mensur şiir, şiir ve düz yazı metnini karşılaştırarak bu metinlerin farklı ve benzer yönlerini belirleyiniz.

b) Karşılaştırdığınız metinlerden hangisi yazarlarının duygularını daha rahat ifade etmeye imkân vermektedir?

⇲Cevap: Mensur şiir ve düzyazı yazarları kafiye, redif, ölçü gibi sınırlandırıcı ögeler olmadığı için duygularını daha rahat ifade edebilirler. edebiyatfatihi.net

 4. Etkinlik:İncelediğiniz mensur şiirlerden yazıldıkları dönemin hâkim zihniyetini belirleyiniz.

⇲Cevap: Dönemin siyasi baskıları sonucunda bu dönem sanatçıları eserlerinde sanat için sanat anlayışıyla bireysel temaları işlemişlerdir. Servet-i Fünun sanatçılarının mensur şiirleri de dönemin şiirleri gibi aşırı duygusallıklarını, alınganlıklarını ve karamsarlıklarını yansıtır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğru ise karşılarına “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

• Mensur şiirin ilk örneklerine Almanya’da rastlanır. (Y )• Edebiyatımıza mensur şiir çeviri yoluyla girmiştir. (D)• Edebiyatımızda ilk mensur şiiri Halit Ziya Uşaklıgil yazmıştır. ( D)

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

• Düz yazı şeklindeki şiirlere ..mensur şiir... denir.• Namık Kemal’in ....İntibah .. adlı romanı mensur şiirin gelişimine katkı sağlamıştır.• Abdülhak Hamit Tarhan’ın  “Makber Mukaddimesi” adlı eseri mensur şiir türüne zemin hazırlamıştır.

3. Aşağıda verilen yazar-eser eşleştirmelerini yapınız.

Halit Ziya Uşaklıgil → Mezardan Sesler

Mehmet Rauf → Siyah İnciler

Yakup Kadri → Erenlerin Bağından 

 Etkinlik:

Servet-i Fünûn Dönemi hikâyesinin edebiyatımızdaki yeri ve değeri hakkında araştırmayapınız 

⇲Cevap: Kısa cevabı burada

Etkinlik:Üç gruba ayrılınız. Sınıfınıza bir masal (birinci grup), bir halk hikâyesi (ikinci grup), bir demodern hikâye (üçüncü grup) getiriniz (103. sayfadaki 3. Etkinlik içindir.).

Etkinlik:

Madam Bovary (Bovari) adlı romanı okuyunuz (108. sayfadaki “Anlama ve Yorumlama”bölümünün 3. sorusu içindir.)