گیالن دانشگاهکشاورزی دانشکده

دامی علوم گروه

طیور در آهن عنصر : نقش سمینار موضوع

بیگدیلو جوانسیاه خداویردی محقق:گیالن( دانشگاه ناپیوسته کارشناسی )دانشجوی

حائری اوحدی ابوالقاسم سمهند آقای راهنما: استاددامی( علوم گروه علمی هیئت )عضو

1388ماه اردیبهشت

مطالب: فهرست................................................................................................مقدمه....................

...........................................................................3 در معBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBدنی عناصر نقش...............................................................................................................…….تغذیه

................................4

1

معBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBدنی عناصر...........................................................................................................…….ضروری

...............................................4 کیالتهBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBای

..................................................................................................................……آلی..................................................10

اهمیت...............................................................................................................……..آهن

....................................................14 در موجBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBود آهن................................................................................................................…….بدن..........................................14

مBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBورد آهن................................................................................................................……..نیاز

.................................................14 منBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBابع

.....................................................................................................………………آهن..................................................15

.....................................................……گوارشی لوله از آهن جBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBذب.…......................................................................................16

.مکانیسم1......................................................................................................................جذب

.....................................................18 در مBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBوثر .عوامل2

......................................................................................................................جذب............................................20

و انتقBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBال...................................................................................................…………متابولیسم

..................................................23 و مس رابطه

...............................................................................................................……..آهن...............................................24

در آهن وظBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBایف..........................................................................................................………….بدن

......................................25

2

ذخBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBیره و انتقBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBال در -نقش1..................................................................................................................اکسیژن

...........25 تنفس در -نقش2

......................................................................................................………….سلولی..................................29

در -نقش3.....................................................................................................………….کاتاالزها...................................34

و آهن کمبBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBود.......................................................................................................………..کمخونی.........................................35

ای تغذیه -کمخونی1هموراژیک - کمخونی2

با مسBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBمومیت............................................................................................................………..آهن............................................39

دفع..........................................................................................................………….آهن

........................................................39منابع......................................................................................................................

......................................................................40

: مقدمه جBBدول4 دوره و فBBرعی8 گروه در8/55 اتمی وزن و26 اتمی عدد با آهن اتم

می یعBBنی باشد می2و3و6 اکسBBایش عBBدد دارای که است گرفته قرار مندلیف رایج از یکی عنصر این همچBBBنین کند برقBBBرار پیوند دیگر اتم6 با حBBBداکثر تواند است داده تشBBکیل را زمین پوسBBته % از5 حBBدود و باشد می زمین عناصر ترین

واژه مخففFe است جهان در فراوان عنصر دهمین آهن که است این بر عقیده. باشد می آهن برایFerrum التین

% آن90حBBدود که داده تشBBکیل آهن را بBBدن وزن004/0 حBBدود بBBدن در اما حBBدود با هموگلBBوبین پروتئینها این مهمترین باشد می پروتئینها با متصل بصورت

پروتBBئین در خBBون سBBرم در همچBBنین عنصر این است آهن کیلوگرم در گرم4/3

3

می یBBافت است بدن مختلف بخشهای بین آهن دهنده انتقال که ترانسفرین بنام و کلیه ، کبد ، طهBBال در بBBوده آهن کیلBBوگرم در گBBرم200 حBBاوی . فریتین شود . کند می ایجBBBBاد را آهن از ای ذخBBBBیره شBBBBکل و دارد وجBBBBود اسBBBBتخوان مغز

گرم350 حاوی است همگن که است مشابه ای ذخیره ترکیب یک هموسیدرین بیوشیمیایی واکنشهای از گروهی در عمده نقش آهن باشد می آهن کیلوگرم در

دارد )سیتوکرومها( برعهده الکترون انتقال زنجیره های آتریم مورد در بخصوص می انتقBBال ، متصل آهن احیBBای و اکسیداسBBیون فعBBالیت وسیله به ها . الکترون

می شBBوند می فعBBال آن توسط یا بوده آهن حاوی که هایی آنزیم میان . در یابند آنBBزیم از بسBBیاری و الز هیدروکسی آالتین فنیل ، پروکسBBیدازها ، کاتBBاالز به توان. نمود اشاره کربوکسیلیک اسیدتری چرخه های آنزیم شامل دیگر های

: تغذيه در معدني عناصر نقش چگونگي و ضروري مغذي عامل عنوان به معدني عناصر از زيادي تعداد شناخت يكي فاقد رژيم تحت و تجBBربي مطالعات براساس آنها كمبود از حاصل اختالالت

عنصر افBBBزايش كه داده نشBBBان تجربه . بعالوه است آمBBBده بعمل عناصر اين از اين و شود مي كمبود هاي نشانه رفع و بهبود سبب فوق غذايي رژيم به مربوطه

. سBBازد مي آشBBكار بBBدن حياتي اعمال انجام در را آزمايشي عنصر ضرورت امر ، ها چBBربي ، كربوهيBBدراتها سBBاختمان در كه اكسBBيژن ، هيBBدروژن ، كربن عناصر

ويتامينها بعضي و پروتBBئين در ازت عنصر نيز و دارند شركت ويتامينها و پروتئينها از بدن وزن % ديگر4 دهند مي تشكيل را بدن % وزن96 حدود در آب با همراه. است شده تشكيل معدني عناصر يافت آلي تركيبات متشكله اجزاء بصورت غذا يا و بدن در نامبرده عناصر بيشتر

و ويتBBامين در ، كبBBالت هموگلوبين در آهن به توان مي جمله آن از و شود مي

4

و بافتها در خود و نسبت اساس بر را معدني عناصر كرد اشاره ليپيدها در فسفر. كنند مي بندي تقسيم بدن در آنها وظايف يا

: ضروري معدني عناصر نيم و سه تغذيه علم بنBام خBود كالسيك كتاب در 1 لوسك گراهام1971 سال در

اظهBBار . او است داده اختصBBاص جBBيره خاكستر دهنده تشكيل مواد به را صفحه اجBBزا كه دارد مي گرسBBنگي حBBالت . در برخوردارند اي ويBBژه اهميت از مطمئنBBا

اسBBتخوان در تخBBريب نBBوعي ظاهر در . كه گردد مي دفع بدن از نمك ثابتي مقدا . مطالعBBات گردد جبران معدني امالح مصرف طريق از بايد كه گردد مي حاصل انجBام انسان كلسيم نياز مورد در كه 4هورنمن و 3هيمر هركس ، 2رام برت اوليه

كلسBBيم تعBBادل حفظ بBBراي نياز مورد كلسيم اكسيد مقدار كه دادند نشان گرفته. دارد نوسان روز در گرم7/1 تا4/0 بين

گرفته صورت كلرورسديم و آهن مورد در هورنمن توسط كه مطالعاتي همچنين ميلي55 حBBدود روزانه بالغ انسان در تعادل حالت حفظ براي كه دهد مي نشان آن در كه سازد مي نشان خاطر . لوسك است نياز مورد نمك گرم5 و آهن گرم

مي مصرف آهن گرم ميلي35 تا7 حدود روزانه آمريكايي هاي خانواده ، زمان . است شBBده بيان هورنمن توسط كه است حداقلي از كمتر مراتب به كه كردند از دور انسBBان بBBراي الزم خاكسBBتر ميزان حداقل مسأله كه گرفت نتيجه لوسك

. است واقعيت مBورد معBدني عناصر نمBودن مشBخص منظور به علمي جديد مطالعات بنابراين

حيوانBBات و انسBBان نيBBاز . اين است گرفته صBBورت گذشBBته سBBال50 در عمBBدتا كه گBBوگرد و اكسBBيژن ازت ، هيدروژن ، كربن بر عالوه كه دادند نشان مطالعات

سBBيزده حBBداقل ، شBBوند مي محسBBوب بBBدن در آلي شيميايي مواد اصلي عناصر . باشد مي نيBBاز مBBورد حيوانات و انسان مطلوب تغذيه براي ديگر معدني عنصر

نمايBانگر5-1 جBدول در موجBود عناصر از يك هر به مBرغ نيازمنBBديهاي همچBنين

1 Graham Lusk2 Bertram 3 Herxheimer 4 Hornemann

5

فسفر و . كلسيم است مختلف معدني عناصر براي حيوان كمي نيازهاي وسعت مي نيBBاز مBBورد بBBدن اسBBكلت تشBBكيل براي آنها عمده مقدار كه هستند عناصري

و پتاسBBيم ، . سBBديم هسBBتند نياز مورد زياد مقدار به عناصر اين ، بنابراين ، باشد جمله از 5 بBدن يكنواخBتي تعBادل حفظ بBراي كربناتها بي و فسBفر با همBراه كلر

. اين دارند ضBBرورت بBBدن مختلف قسBBمتهاي در مطلBBوبPH و اسBBمزي فشBBار ميزان به نيز عناصر ميBBدانيم ما كه جBBايي . تا باشBBند مي نيBBاز مورد زيادي نسبتا يا و كنند مي عمل آنزيمها يا هورمونها سBBاختمان از بخشي بعنBBوان عناصر ساير

نيBBاز كم عناصر همBBان امالح . اين روند مي بكBBار آنزيمها كننBBده فعBBال بعنBBوان. هستند حيوانBBات تمام بدن در موجود معدني عناصر مقدار . باشد مي يكنBBواخت تقريبBBا

است طيBBور نياز مورد كه آنچه با حيوانات بدن در موجود معدني عناصر مقايسه. سازد مي مشخص را بدن تركيب و نياز مورد مقادير بين كلي همبستگي

، سيليس ، نيكل ، فلورايد مثل ديگر عناصر از تعدادي كه است شده داده نشان ، باشBBند مي دارا حيوانBBات بBBدن در را مهمي و مفيد اثرات كروم و اناديوم و قلع . اند نشBده بنBدي دسBته ضBروري معBدني عناصر جBزء كنBBون تا كلي بطBور ولي

تا ولي دارند تعلق خاصي گBBروه به مخربشان اثرات علت به واناديوم و كادميوم كنBBون و برليBBوم ، آرسBBينيك ، سBBرب قبيل از سBBمي عناصر گBBروه جBBزء كBBامال

عناصر اين بين نBBيز و مختلف معدني عناصر . بين اند نشده بندي طبقه تانگستن وجBBود مهمي اي تغذيه روابط مغBBذي مBBواد ساير و آمينه اسيدهاي ، ها ويتامين و

. دارد كاتيونها . اين هسBBتند كBBاتيون آنها تBBاي8 ، ضBBروي معدني عنصر سيزده ميان از

) منگBنز ( ، Mg) منيزيوم ( ،K) پتاسيم ، سديم ، : كلسيم از عبارتندMn، B) روي ، (آهنFeو ) مس (Cu B. B)5يا و هستند آنييون يا بقيه تاي

( ،Cl) : كلر از عبارتند عناصر . اين شوند مي يافت آنييوني گروههاي در معموال Seo3) سلينت ( وMoo4) موليبدات (Po4، B) فسفاتها (I، B) يد به محتمل ( . كامال

سBBلنومتيونين يعBBني آن آلي شBBكل به سلنيوم عادي شرايط در كه رسد مي نظر. است موثر آن آلي شكل به نيز معدني سلنيت شكل اما شود مي تامين

5 Homeostasis

6

. دهند تغيير را آنييونها و كاتيونها از استفاده قابليت متعددي عوامل است ممكن سBBاده حBالت ضBBروري عناصر شBBكل تBBرين جBذب قابل حBال عين در و حاللترين

، اتمها يوني گروه يا اتم يوني . به باشBند مي غيره و مثال كاتيونها جسBBتجوي در الكترونگBBاتيو تركيبBBات از بسBBياري طBBبيعت در حBBال هر

اشBBتراك به را آنها الكترونهBBاي بتوانند تا دارد( هسBBتند كم الكBBترون كه )عنصري دهند تشكيل را پايداري تركيب وسيله بدين و بگذارند شBBده ايجBBاد تركيب . غالبا

و شBBده تجزيه مطلBBوبي حد تا روده در وجود اين با ولي است محلول غير آب در سازد مي فراهم را جذب براي الزم ضروري عنصر معBBده در عمل اين . معمBBوال

كه كلريBBدريك اسBBيد تاثير تحت و مي در كلر نمكهBBاي بصBBورت را كاتيونها موقتBBا . گBBيرد مي صBBورت دهد مي افBBزايش را آنها جBBذب قBBابليت وسBBيله بBBدين و آورد

محلول غير تركيباتي كه روي اكسيد و منگنز اكسيد ، مس سولفيد حتي بنابراين كلBBرور يا كلرورمنگBBنز ، مس كلBBرور به معده كلريدريك اسيد تاثير تحت ، هستند

غBBير تركيبBBات بصBBورت كه هنگBBامي حBBتي وسBBيله بBBدين و شBBوند مي تبديل روي. گردد مي پذير امكان آنها جذب ، شوند مي مصرف محلول مقBBدار ، بلBBوري ساختمان به فسفات مانند آنييوني گروههاي چنين جذب قابليت

. دارد بستگي فسفر به كلسيم نسبت و جيره در موجود كلي از پيشBBBگيري بBBBراي منگBBBBنز ، جوجه در كه نكته اين كشف از پس باالفاصBBBله

منگBBنز مختلف تركيبBBات اثر تشخيص منظور به مطالعاتي ، است الزم پروسيس انجBBام پروسBBيس از پيشBBگيري بBBراي منگBBنز نيBBاز بر آن كBBاربردي روشهاي نيز و

مصBBرف خBBوراك طريق از و محلBBول بصورت منگنز اگر گرديد . مشخص گرفت جBيره در آن نيBاز مورد مقدار ، شود مBورد واقعي مقBدار برابر50 تا25 تقريبBا. است جوجه نياز

نياز وجود با كه گردد مشخص تا گرفت انجام ديگران و 6شيبل توسط مطالعاتي گردد مي منگنز جذب مانع كه چيزي ، منگنز به حيوان بدن متابوليكي اعمال كم

توسط آن شBBدن حل از پس كه است جBBيره در موجBBود فسBBفر و كلسيم ازدياد ، فسBBفر و كلسBBيم مBBازاد روده قليBBايي شBBرايط در آن ورود از پس و معBده اسBBيد

طBBول در و گرفته را منگBBنز كه دهند مي تشBBكيل را كلسBBيم فسBBفات ، رسBBوب مي ايجBBاد را منگBBنز كمبBBود وسيله بدين و نمايد مي دفع و حمل گوارش دستگاه

6 Schaible

7

توسط كه باشد مقBداري آن از بيشBتر بسBيار جيره منگنز ميزان اينكه مگر ، كند. يابد مي انتقال و جذب كلسيم فسفات رسوبتغذیه در ضروری معدنی عناصر5-1جدول

جوجه نیاز مرغ مورد نیاز مورداز هفتگی 20هفتگی12 -8هفتگی 0-8 40بعد

هفتگی عناصر

ساختمانی%%%%

10.63/33.7کلسیم

قابل فسفر

استفاده0.450.40.350.35

همواستاتیک عناصر0.150.120.120.12سدیم

0.40.40.40.4پتاسیم

0.150.10.10.1کلر

نیاز کم mg/kgعناصر

500500500500منیزیم

50505050منگنز

40304060روی

80404040آهن

5555مس

0.20.30.20.2مولیبدن

0.150.150.10.1سلنیم

0.350.350.30.3ید

----کبالت

؟؟؟؟کروم

8

كلسBBيم مBBازاد كه است داده نشBBان بوقلمBBون و جوجه ، خوك در اخير مطالعات هنBBوز چه )اگر كه است ممكن نBBيز و دهد مي افBBزايش جBBيره در را روي به نيBBاز

در موجBBود محلBBول غBBير كلسBBيم فسBBفات توسط نBBيز اسBBت( روي نشده روشن. گردد دفع و شده گرفته گوارش دستگاه

آهن ، منBBيزيوم ، آلوميBBنيم محلول غير نمكهاي ، ماسه ذرات قبيل از كلوئيدهايي از را جBBذب اين و هسBBتند كاتيونها قBBوي بسBBيار جBBاذب ، معBBدني عناصر سBBاير و

طريق از و كلوئيد سBBطح در موجBBود الكترونگBBاتيو نقاط يا شيميايي اتحاد طريق

9

توسط عناصر جBBذب در كه آنچه )همانند فBBيزيكي نيروهBBاي توسط كاتيون جذب. پيوندد مي وقوع افتد( به مي اتفاق ذغال

: آلي كيالتهاي ممكن كه اند بBBرده پي حقيقت اين به حيBBواني ي تغذيه متخصصBBين تBBازگي به

عناصر گونه اين جBBذب كننBBده كنBBترل مهم عوامل از آلي مBBواد كيالتهBBاي است مي آزاد روده ديBBواره در يBBوني بصورت آنرا كه كيالت يك با عنصري . اگر باشند

اين ، شBBود متصل نمايد جBBذب آسBBاني به شBBده متصل صBBورت همان به يا و كند روده در محلBBول غير صورت به عنصر تبديل از جلوگيري وسيله به ممكن اتصال

10

جBBذب مBBانع كه محلBBول غي كلوئيBBدهاي توسط آن شBBديد جBBذب از جلوگيري يا و. كند مي تسريع شدت به را عنصر جذب ، شد خواهند عنصر

تشكيل منظور به اتمها اتصال از كه انرژي پر گانه دو اتصالهاي تشكيل خالف بر اثر در كه حلقBBوي ساختمانهاي صورت به فلزي كيالتهاي ، آيند مي بوجود ملكول بBBار داراي نقBBاط و ظرفيBBتي چند كاتيونهBBاي در موجBBود مثبت بارهBBاي بين جاذبه

. اتصBBال شBBوند مي حاصل دارند وجBBود شيميايي تركيبات در كه منفي الكتريكي الكBBتروني هBBايي غشاء خصوصيات علت به كه است همپايه اتصال همان حاصله

معBBني به كل يا چل يوناني لغت از كيالت . كلمه آيد مي بوجود دهنده انتقال فلز ظرفيBBتي چند كاتيونهاي اتصال چگونگي براي مناسبي توصيف و شده رفته پنجه

ناميBBده ليگانBدها فلBزات با اتحBاد از بيش آلي مBواد . اين باشد مي فلزي مواد با شوند مي . گBBاهي دهند مي نشان زيادي ثبات و پايداري خود از كيالتها . استثنائا

. يك گBBردد مي آزاد سBBختي به فلز يBBون كه است پايBBدار قBBدري به اتصال اوقات و حيوانات براي اي تغذيه لحاظ از است ممكن پايداري اتصال چين با فلزي يون

اتصال يا كيالتها اغلب است ممكن طرفي . از باشد دسترس قابل غير گياهان يا شBBكل ايجاد مانع است ممكن نيز و باشند داشته بيشتري جذب قابليت دهندگان

مي ناميBBده كننده جدا عامل كيالتها . اينگونه شوند فلز يون محلول غير و پيچيده. شوند

. است شده مشخص دهنده اتصال يا كيالت نوع سه بيولوژيكي سيستمهاي در . كنند مي ذخيره و منتقل را فلزي يونهاي كه : كيالتهايي اول گروه

به بلكه ، نBBدارد هم ليگاند خاصيت ، ندارد را خود فعاليت فلز اتصال گونه اين در ، جBBذب به قBBادر كه باشد فBBيزيكي و شBBيميايي خBBواص آنچنان داراي كه ليگاندي

در فلBBزي يBBون ذخBBيره منظBBور به سBBلولي ديBBواره از آن عبBBور و خBBون در انتقال. است محتاج باشد نياز مورد كه محلي

كننBBده اتصBBال عوامل از هيسBBتامين و سيستين بخصوص ، آمينه : اسيدهاي الف فلزي عناصر انتقال و جذب در است ممكن كه هستند فلزي يونهاي موثر و ويژه

. باشند برخوردار خاصي اهميت از حيوانات بدن در كه مشابه مصنوعي ليگاندهاي ( وEDTA) اسيد تترااستيك آمين دي : اتيلن ب

دهند افزايش را معدني مواد ساير و روي دسترسي قابليت است ممكن . غالبا و سرب دفع تسريع براي پزشكي در مشابه كننده اتصال عوامل وEDTA از

11

مي استفاده شوند مي مسموم مواد گونه اين با كه افرادي در سمي فلزات

. گردد

اتصBBاالت اغلب. س55از و س55وخت ب55راي ض55روري : كيالتهاي دوم گروه فعBاليت انجBBام بBBراي فلBBزي يBBون كه دارند وجBBود بصورتي حيوان بدن در موجود

باشد. مي اتصال يا كيالت بصورت متابوليكي

12

مي مختل را ضروري كايتونهاي استفاده كه : كيالتهايي سوم گروه هBBدف و ارزش و آيند مي بوجBBود تصBBادفي بطور فلزي اتصاالت از برخي. كنند

با كه فايتيك اسBBيد – روي اتصBBال مثل اتصاالت اين از . بعضي ندارند بيولوژيكي ضروري عنصر يك است ممكن ، گرفت خواهد قرار بحث مورد بيشتري جزئيات

. نمايد دسترس قابل غير خود متابوليكي عمل انجام براي را

13

آهن: اهمیت

در عنصر این که است نقشی در بخص55وص آهن فیزیولوژی اهمیت بص55ورت ب55دن اهن اعظم میده55د. قس55مت انج55ام س55لولی تنفس

س5555555555اختمان ( درheme) هم یا پورف5555555555یرین مش5555555555تقات در ن55یز دارد. مق55داری وج55ود سیتوکرومها و هموگلوبین،میوگلوبین

مق55دار و رفته بک55ار پراکس55یداز و کاتاالز مانند آنزیمهایی ساختمان ترانس55فرین و فری5تین پروتئیی55نی ترکیب بصورت بدن آهن از جزئی آهن انتق5ال و ش5دن ذخ5یره ش5کل بخص55وص ترکیب دو این که است

میباشد.

: بدن در موجود آهن

ب55دن وزن درصد0.005 ح55دود حیوان55ات بدن در موجود آهن مقدار ص555ورت به و کمپلکس بص555ورتهای آهن درصد90 از بیش باشد می

بص55555ورت آهن آنها از بعضی در دارد وج55555ود پورفیرینها با مختلف در و دارد وج55ود پورف55یرین ه55ای واحد یا هم اصلی قسمت با اتصال وج55ود ش55ده اتصال بصورت پورفیرین حلقه در آهن که دیگری گروه

در درصد7 و هموگل5555وبین در اهن کل از درصد75 ن5555دارد. ح5555دود ت55امین من55ابع آخرین از یکی استخوان . مغز است موجود میوگلوبین

مواقع در در که است محلی آخ555رین همچ555نین و است آهن تخلیه و یکی استخوان مغز آهن بنابراین میشود جانشین تخلیه از پس بهبود

ب55رای و است ب55دن آهن ذخ55یره تع55یین در ارزش با ب55الینی شواهد از. میگیرد قرار استفاده مورد بدن اهن تراکم یا کمبود تائید

: نیاز مورد آهن

برای جوجه های در ح55الNRCآهن مورد نیاز بر اساس جداول رشد، نیمچه ها و مرغهای مادر در جدول زی55ر نش55ان داده شده است نیاز جوجه ها و نیمچ55ه ه55ای در ح55ال رش55د ب55ر اساس مطالعات بسیار دقیق دی55ویس ، ن55وریس و کرات55زر که نی5از ب55االتر ب55ه آهن را بیش5تر از آنچ55ه ک5ه قبآل توس55ط شورای ملی تحقیقات مش55خص ش55ده ب55ود تع55یین گردی55ده است. مورک و آوستیک دریافتند که میزان آهن مورد نیاز برای حفظ هماتوکریت ع55ادی در مرغه55ای تخم گ55ذار بین

قس55مت در میلی55ون ب55ود . ب55رای نی55ل ب55ه ح55داکثر45تا35بود. قسمت در میلیون الزم 55باروری و جوجه دهی

14

جوجهپرنده سن ه5555ایگوشت

ی

قه55وه م55ادر)تخم م55رغلگهورن تیپ تخمگذارای(

0-هفت655ه

6-هفت18

ه

-0تولیدهفت655ه

6-هفته

18

تولید

مورد مقدارmg/dayنیاز

80806045755650

آهن: منابع

را آهن ب5رای حی5وان روزانه نی55از تواند می تقریبأ متع5ادل ج5یره یک اینکه مگر نمیباشد ج555یره در آهن مکمل به نی555ازی و نماید برط555رف

اقالم از بس55یاری چه ش55ود. اگر مش55اهده عنصر این نظر از کمبودی هم با آنها در موج55ود آهن مق55دار ولی باشد می آهن دارای غ55ذایی و گوشت پ55ودر مثل حی55وانی من55ابع اساسأ و است متف55اوت بس55یار

من55ابع به نس55بت ت55ری ج55ذب قابل و بیش55تر آهن غ55یره و خ55ون پ55ودردارند. گیاهی

تنها دارد وجBBود آهن مختلف منابع جذب درجات در که وصیعی اختالفات علت به مBBورد و جBBذب مBBیزان تBBوان نمی غBBذا یک آهن مقBBدار مBBورد اطالعBBادر داشتن با

تBBرکیب جمله از بسBBیاری عوامل به آهن جBBذب کرد تعیین را آن حقیقی استفاده آهن مصBBرف که مBBواقعی در حBBتی حاصBBله اختالفBBات دارد بسBBتگی غذایی جیره

که مBBواقعی در یا و شBBده داده شBBرکت غBBذاها در بیولBBوژیکی طBBور به رادیواکتیو است گردیBBده مشBBاهده نBBیز است شBBده برقBBرار زیاد دقت با آهن تعادل مطالعه

متفBBاوت یکBBدیگر با آمBBده بدست غذا هر آزمایش از که موجودی گزارشات نتایج جBBذب میزان موارد تمام در معهذا میگیرد بر در را وسیعی تغیرات دامنه و است

-2 طبیعی هموگلوبین میزان با افراد در و درصد20 آهن کمبود به مبتال افراد در تنهBBایی به غذا یک آهن جذب نحوه مورد در اطالعات تفصیر باشد می درصد10

، سBBازد می تر پیچیBBده را موضوع این وعده یک در دیگر غذاهای با آن تداخل یا و حد تا و گذاشBBته اثر عظله و خBBون هموگلBBوبین روی بر گوشت در موجBBود آهن از خBBوبی منبع چه اگر هم گیBBاهی منBBابع از برخی گردد جذب است % ممکن30 ضBBعیفی آهن جBBذب زیاد سلولز داشتن و بودن حجیم علت به وای میباشند آهن

بBBرروی نBBیز منطقه جBBوی شرایط همچنین و خاک آهن مقدار این بر عالوه دارند تغیرات دامنه که است همین اساس بر و است موثر گیاهی منابع در موجود آهن

میشود گزارش مشخص غذایی ماده یک آهن میزان درباره وسیعی

15

) بر است شBBده داده نشBBان زیر جBBدول در غBBذایی مBBواد از بBBرخی آهن مقBBدار (NRC جداول اساس

آهن) مقBBBدار غذایی ماده نوعmg/kg )

آهن) مقBBBدار غذایی ماده نوعmg/kg )

100جو دانه450یونجه پودر44سیاه گندم2500خون پودر

18شده خشک کازیین160کانوال کنجاله110دانه پنبه کنجاله45زرد ذرت و گوشت پBBBBBBBBBBBBBودر220ماهی پودر

استخوان490

440طیور ظایات پودر85یوالف دانه60چاودار دانه76پر پودر

40گندم دانه120سویا کنجاله93کنجد کنجاله170گندم سبوس490گلرنگ کنجاله

و اکسBBید فBBرو، کربنBBات فBBرو، سBBولفات )مثلآهن نمک نBBوع30 از بیش میBBان از مBBوارد بسBBیاری در است مBBوثرتر و ارزانتر همه از فروز ،سولفاتفریک( کلرورگردد می مکمل بودن موثرتر سبب فولیک اسید و اسکوربیک اسید

آهن: جذب به مقBBداری ( و+++FeفریBBک) آهن اکسBBیده، اولیه فرم به غذا در موجود آهنfeفروز) آهن فرم

جذب از قبل و هستند متصل الی ترکیبات به اینها دوی . هر میشود ( یافت قرار استفاده مورد را آهن از دیگری شکل تواند می میگردند. بدن جدا شدن از بیشتر فروز آهن طبیعی طور به که دهد می نشان موجود شواهد اما دهد فروز صورت به میبایست جذب از قبل فریک آهن و است استفاده مورد فریک

حدود گوشت در گردد می اسان معده محتویات اسیدیته بوسیله عمل این اید در hemeهم) آهن عنوان به و است میوگلوبین ملکول از قسمتی آهن از نیمی

ironهم غیر آهن بعنوان غذا در موجود آهن تمام شود می ( گفته (non-heme ironشوند. می ( نامیده

16

مكانيسم با را آهن جBBBBBBذب روده مخBBBBBBاطي سBBBBBBلولهاي كه داشت توجه بايد

كنترل شود مي خواندهMucosal block يا مخاط پاسداري نام به كه مخصوصي روده مخBBاط جBذب اند رسBBيده روده مجراي بدرون كه فرو آهن يونهاي كنند مي رفع بBBراي آن از و ذخيره را فوق يونهاي اول وهله در نامبرده مخاط و شوند مي

و اكسيده بالفاصله فرو آهن ابتدا عمل . در كند مي پاسداري بدن هاي نيازمندي نBBBام به خاصي پروتBBBئين يا فريك آهن سBBBپس شBBBود مي تبBBBديل فريك آهن به

. آورد مي بوجود را فريتين و شود مي تركيب آپوفريتين و ثابت است ظرفيتي فريتين شكل به آهن ذخيره و آهن با فريتين پيوند ظرفيت

فريBBتين قBBالب در آهن وجه هيچ به ديگر شد اشباع ظرفيت اين كه همين و معين فBBرو آهن ، فBBوق پاسBBداري مرحله از . بعد شBBود نمي ذخيره طريق از مسBBتقيما منتقل مصBBرف مراكز به بدينوسBBيله تا رود مي پالسBBما بBBدرون مخBBاطي سBBلول

آهن به نسBBبت بBBدن احتياج كار اين با اگر سازد برآورده را بدن احتياجات و شود تجزيه فBBرو آهن و آپوفريBBتين به اي ناشBBناخته مكانيسم تحت فريتين نشد مرتفع

بBBدن احتيBBاج صBBورتيكه . در گيرد مي قرار بدن اختيار در حاصله آهن و شود مي آهن به نسبت مخBBاطي سلول در آزاد شكل به آپوفريتين باشد شده مرتفع كامال

مخBBاط داخل به آهن ورود و گBBوارش بعBBدي نBBوبت منتظر و شBBود مي جBBايگزين

17

. چنانچه شBBBود مي روده كبد در ، روده مخBBBاط بر عالوه فريBBBتين شد گفته قبال به نسبت بدن احتياج موارديكه در و دارد وجود نيز استخوان مغز و كليه ، ، طهال

شتابند مي بدن ياري به فوق ذخيره مراكز نشود تامين بوده فريتين بوسيله آهن. دهد مي نشان را آهن جذب از روده مخاط پاسداري مكانيسم زير . شكل

جذب: مکانیسم می آهن اینکه اول باشد داشBBته وجBBود میبایسBBتی حBBالت دو آهن جBBذب از قبل

)فریBBک( به ظرفیBBتی سه آهن هر اینکه دوم و شBBود جBBدا آلی ترکیبات از بایست تعییر این شود احیا باید فریک آهن که معنی بدین اید در ظرفیتی دو اهن صورت

موجBBود اسکوربیک اسید یا و معده در موجود کلریدریک اسید که اسید حضور در محصBBوالت کBBردن غBBنی بBBرای که آهBBنی بیشBBتر شود می انجام باشد می غذا در

است. فروز آهن بصورت رود می بکار غذایی های مکمل یا غذایی

: دارد نقش آهن جذب در عامل دو بنابراین می بBBاعث که غBBذا در موجBBود اسBBیدهای یا معBBده شBBیره کلریBBدریک اسید-1

. شود آزاد آهن شوند ترکیبBBات و اسیدآسکوربیک مانند موادغذایی در موجود احیاکننده ترکیبات-2

SHتئین مثل دارBBات این که سیسBBاعث ترکیبBBوند می بBBتی سه آهن که شBBظرفی ظرفیBBBتی دو آهن جBBBذب عمل شBBBوند دوظرفیBBBتی آهن به تبBBBدیل و شBBBده احیا

نBBیز ها روده گیرد می انجام دوازدهه و معده مخاطی سلولهای توسط بخصوص قسBBمتهای در ای شBBده تنظیم مقBBدار به آهن . جBBذب دارند دخالت آهن جذب در

18

بوسBBیله که جBBذب سرعت میزان . مطالعه شود می انجام گوارشی لوله مذکور آهن از ای مالحظه قابل مقBدار که است داده نشBان شBده انجام رادیواکتیو آهن

شده دیده ارتیروسیتها در بعد ساعت24 و شده جذب خوردن از پس ساعت4 عوامل جBBذب این در که شBBود می جذب غذا در موجود % آهن2-10 . بین است

. موثراند بسیاری بBBدن در موجBBود آهن نBBدارد وجBBود بدن از آهن دفع برای مکانیستی که آنجایی از

جذب بوسیله مکانیسم این دقیق طBBبیعت گBBردد می تنظیم ای شده کنترل کامال بBBرای جیره آهن که است این بر عقیده حاضر حال در اما است بحث مورد هنوز

یک با مخBBاطی سBBلولهای الیه یا اپیتلیBBال داخل به ای روده معBBدی ناحیه از عبBBور سلولهای داخل به سهولت ( بهchelate) اتصال . این گردد می متصل آمینه اسید

فBBوری احتیBBاج صBBورت در آید می پیش حBBالت دو سBBپس شود می برده مخاطی آن نقش که خBBون در موجBBود )پروتBBئین سBBیدروفیلین یا ترانستوین ، آهن به بدن

در صBBBورت این در است نشBBBده اشBBBباع آهن باشBBBد( با می بافتها به آهن حمل شBBده گرفته روده از سBBلول بوسBBیله که آهBBنی ، مخBBاطی سBBلولهای مجBBاورت با و شBBBود می رها دیگر طBBBرف به بالفاصBBBله و پیمBBBوده را سBBBلول سرتاسر

آهن اتم دو با است قBBادر ترانسBBفرین متلBBول هر شBBود می تBBرکیب ترانسBBفرین دارند آهن به احتیاج که سلولهایی به را آهن ترانسفرین ترتیب بدین شود ترکیب

حمل شدن ذخیره برای استخوان مغز و طهال ، کبد به را آن یا و نماید می حمل. شود می انجام سرعت با اعمال این نمایند می

و نخBBورده دست بصBBورت هم ملکBBول است متفBBاوت ای اندازه تا هم آهن جذب )گزانBBتین آنBBزیم بوسBBیله آن آهن سBBلول داخل در سBBپس شBBود می جBBذب کامل

می عمل دیگر هBBای آهن مانند بعد به آن از شBBود می جBBدا اکسیداز( مخصوصی از آهBBنی دیگر باشد شده اشباع آهن % با33 تا ترانسفرین که صورتی . در شود

اسBBید با که فBBروز آهن حBالت این . در گBردد نمی جBذب روده دیBBواره سBBلولهای سBBلول داخل در و شده جدا آن از بود آمده در شونده ترکیب مواد بصورت آمینه

بنBBام دیگBBری پروتBBئین با شکل این در و آید می در فریک آهن صورت به مخاطی و آهن به دوبBBاره احتیBBاج . تا دهد می تشBBکیل را فریتین و شده ترکیب آپوفریتین

. در ماند می بBBاقی سBBلول در صBBورت همین به فریتین ، ترانسفرین اشباع عدم دوبBBاره روده مخBBاطی سلولهای همان در فریتین در موجود آهن ، احتیاج صورت

19

سBBپس و گشBBته تBBرکیب آمینه اسBBید یا کربوهیدارت با ، شده تبدیل فروز آهن به. شود می رها خون داخل به ترانسفرین با ترکیب برای

آهن ، روده مخBBاطی سBBلول داخل در شده ذخیره آهن به احتیاج عدم صورت در روز4 یا3 هر از پس که روده مخاطی سلولهای افتادن با سلولها این در موجود آهن نBیز خBون مکانیسم این با گBردد می دفع مBدفوع طریق از گیرد می صورت

. نماید می جذب را بدن احتیاج از بیش

: جذب در موثر عوامل نشBBده متصل ترانسBBفرين مBBيزان به بستگي اهن به : احتياج آهن به بدن - نياز1

اين . وقBBتي دارد روده ديBBواره مخBBاطي سBBلولهاي در موجBBود آهن مقدار و خون آهن ذخBBيره نقاط يا بافتها به خون ز آهنا كه دهد مي نشان شود مي زياد مقادير

مBيزان به را آهن نگهBداري تا شBده جBذب بيشBتري آهن و است شده برگردانده نمايBBانگر شBBود اشBBباع آهن با ترانسBBفرين . هنگاميكه گBBيرد بعهده خون در ثابتي

. گBBيرد مي صBBورت كمتر آهن جذب و است آهن به بدن سلولهاي احتياج كاهش دارد آهن به بBBدن احتيBBاج به بسBBتگي آهن جذب مكانيسم اين بنابراين يك در مثال

در ولي شBBود مي جBBذب جBBيره % آهن10تا2 طBBبيعي هموگلBBوبين مBBيزان با فرد پايين هموگلوبين با فردي % آهن35 تا است ممكن حتي و زياد مقدار به احتماال در بBBود شBBده اسBBتفاده راديواكBBتيو آهن از كه مطالعه يك . در شBBود جBBذب جيره

افBBراد در كه صBBورتي در شد جBBذب شBBده خBBورد % آهن29 ، آهن كمبBBود مBBوارد افBBزايش آهن به نياز كه مواقعي در . بنابراين شد جذب جيره % آهن10 طبيعي

است ممكن گوشBBتي هBBاي جوجه مثل است سBBريع رشد كه مBBواقعي يا و يابد كمبBBود ، بBBدني فعاليت مواقع در آهن به .احتياج باشد عادي موارد برابر دو جذب

. شود مي بيشتر قرمز هاي گلبول توليد دليل ... به و اكسيژن شBBده اكسBBيد و فBBروز شBBده احيا فBBرد دو هر تواند مي بBBدن : اگرچه آهن - نوع2

. آهن است فBBروز فBBرم به بيشBBتر جBBذب اعظم قسBBمت ولي كند جذب را فريك دهد مي تشكيل را غذا آهن عمده قسمت كه فريك چندين جذب حين در معموال

ولي گردد مي احيا و اكسيد بار . گBردد مي جBذب فروز شده احيا فرم به معموال . اسيد دهد مي افزايش را آهن جذب اسيد مانند اي كننده احيا ي ماده هر وجود

. كمبBBود دارد مي نگه شBBده احيا فBBرم به را آهن معBBده از مترشحه هيدروكلريك

20

اسBBBيد ترشح كه شBBBود مي ديBBBده مBBBواردي در اوقBBBات اغلب مصBBBرفي آهنیا Achlorhydria آكلروهيدريا مشكل نوع اين به كه شود كم معده هيدروكلريك

hypochlorhydria ود مي گفتهBBBيدهاي شBBBود آلي . اسBBBذا در موجBBBمانند غ آهن جBBذب افBBزايش سBBبب فBBروز به فريك آهن احياي وسيله به اسيداسكوربيك

كمبBBود آهن جBBذب در منفي اثBBرات از تاحBBدي تواند مي اسBBيدها . اين گBBردد مي افزايش را اهن جذب هم سيستئين بخصوص آمينه . اسيدهاي بكاهد معده اسيد. دهد مي

با توام يا و تنهايي به غذايي آيا كه دارد اين به بستگي آهن : جذب غذا - تركيب3 گندم و ذرت ، برنج مانند گياهي غذاهاي بيشتر . در شود مي مصرف غذاها ديگر پودر مانند حيواني منبع با غذاهاي در آنكه حال مشمود مي جذب % آهن5 فقط

. % است10 و20 ترتيب به آهن جذب ماهي پودر يا گوشت با كه است شBBده اشBBاره آهن جBذب مBBورد در گزارشBBاتي : طبق جBيره - حجم4

. يابد مي كاهش آهن جذب جيزه حجم افزايش . دارد عكس نسBBبت مصرف ميزان با شده جذب آهن : درصد خوراك - مقدار5 با % و32 جBBBذب بBBBدن وزن هركيلو ازاء به آهن گBBBرم % ميلي25 مصBBBرف با

. رسيد % خواهد4 و1 به جذب بدن وزن كيلو هر ازاء به گرم ميلي4 مصرف هBاي فBرآورده از بعضي در كه است آلي اسيد يك فنتيك : اسيد عوامل - ساير6

غBBير تركيب يك شكل به آهن يا اسيد اين شود مي يافت جو و بلغوره نظير غالت اسBBيد . وجBBود گBBيرد قBBرار بدن استفاده مورد تواند نمي و شده تركيب حل قابل

. باشد نمي طبيعي رژيم يك خوردن بهم دليل غذا در فنتيك صBورت به وقBBتي زيBBاد فنتيك اسBBيد حBاوي اقالم سBBاير يا جو بلغBوره وجBود بلكه

. باشد داشته است ممكن آهن جذب روي بر سوگي اثرات باشد جيره در عمده باشد داشته آهن جذب روي بر كننده ممانعت اثر است ممكن نيز اضافي فسفر

سBBبب کBBادمیوم مس، منگنز، روی، مثل مصرف کم عناصر از بسیاری همچنین. فعBBال جایگBBاه به اتصBBال بBBرای روده مخBBاط در زیرا شوند می آهن جذب کاهش

کنند. می رقابت آهن با پروتئین حد از بيش مقBBادير كه است طBBبيعي غBBير حBBالت ( يكsteatorrhea) چرب مدفوع كBBاهش آهن جذب ميزان مواقع اين در و شود مي ديده مدفوع در چربي طبيعي

. يابد مي

21

در آهن . جBBذب است مBBوثر آهن جذب ي اندازه روي بر نيز دريا سطح از ارتفاع. يابد مي كاهش تر پايين ارتفاعات در و افزايش باال ارتفاعات

: متابوليسم و انتقال بBBدن در حمل براي گرديد جذب خون داخل به اپيتليال سلولهاي از آهن كه وقتي

متعBBددي راههBBاي به . آهن گBBردد مي متصل ترانسفرين نام به پروتئيني حامل با آنزيمهBBاي سBBنتز در اسBBتفاده بBBراي . آهن شBBود برداشت خBBون از است ممكن

. شBBود مي آزاد باشد داشBBته آهن به نيBBاز كه حيBBاتي سBBلولهاي سBBاير و تنفسي گلبولهاي هموگلوبين ساختن براي كند مي عبور خون پالسماي از كه آهن بيشتر بين از سBBBBلولهاي ، روزانه رژيم از است ممكن آهن اين و رود مي بكBBBBار قرمز قرمز گلبولهBاي هموگلBوبين سBBاختن جهت و تأمين آهن ي ذخيره نقاط يا و رفته

6 تا5 سBBنتز مصرف به آهن از گرم ميلي20 حدود يابد انتقال استخوان مغز به شوند مي آزاد استخوان مغز از روزانه كه جديد قرمز گلبولهاي هموگلوبين گرم نقBBاط در استخوان مغز در سلولها فوري احتياج بر اضافه آهن . ميزان رسد مي

در % آن30 بدن در شده ذخيره آهن گرم1 . از شود مي ذخيره آهن اي ذخيره آهن .اگر است عضBBالت و طهBBال در باقيمانBBده و اسBBتخوان مغز % در30 كبد

بدست رفته بين از سBBلولهاي از كه آهBBني با روده ناحيه در جBيره از شBBده جBذب خBBون ترانسBBفرين با و كند مي حBBركت كبد ذخBBاير از آهن نباشد كBBافي آيد مي

روزانه لBزوم صBBورت . در كند مي گردش بدن سرتاسر در دوباره و شده متصل كمبBBود هاي . نشانه كند حركت آن ذخاير از تواند مي آهن گرم ميلي50 از بيش. آيد مي بوجود شود تهي آن ذخاير كه حالتي در فقط آهن

جنس از كه خاصي تركيبات به انتقال و ذخيره براي آهن شد گفته كه طور همان. است زير موارد شامل كه شوند مي متصل باشد مي پروتئين )پالسBBماي + آهن گلوبBBولين و بتاپسBBود پيچيBBده آهن( تBBركيب انتقBBال )عاملخون(

)مخBBاط + آهنApoferritin آپوفريتينFerritin تين آهن( فري ذخيره )عاملروده( + آهن كلوئيBBدي مBBادهHemosidrin آهن( هموسBBيدرين مازارد ذخيره )عامل)كبد(

22

خBون پالسBBماي از آهن انتقال سبب كه گلوبولين و بتاپسود با آهن پيچيده تركيب ديگBBر( بافتهBBاي و عضالت ، استخوان مغز ، قرمز )گلبول بدن استفاده مراكز به

. شBBود مي خوانBBدهSiderophilin لين سBBيدروفي ، فBBرين تBBرانس بنBBام شود مي وجBBود نBBيز اسBBتخوان مغز و كليه ، كبد ، طهBBال در روده مخBBاط از غير به فربتين

. شود مي ذخيره كبد در و است آهن كلوئيدال اكسيد ، . هموسيدرين دارد شده زده تخمين بدن وزن درصد004/0 حدود و محاسبه بدن در آهن كل مقدار % آن9 و ميوگلBBوبين و هموگلوبين ساختمان در % آن75 فوق مقدار . از است

شBBكل به يا و لين سBBيدروفي و فBBرين تBBرانس يعBBني آهن انتقال عوامل شكل به در هموسBBيدرين و فريBBتين % بقيه16 و دارد وجود ها آنزيم ساختمان در تركيبي

. است شده ذخيره بافتها داخل

: آهن با مس رابطه اين و آمBBده بدست1924 سBBال در مس وجBBود ضBBروروت به مربBBوط شBBواهد

كه دادند نشBBان صحرايي موشهاي روي بر شده انجام آزمايشهاي كه بود زماني مس چه . اگر است ضBBروري هموگلBBوبين تشBBكيل بBBراي مس از بخشي حقيقتBBا

سرولوپالسBBمين نظير پالسما خاص پروتئينهاي برخي در اما ، نيست هموگلوبين . است موجBBود دارد دخBBالت پالسBBما داخل به سBBلول از آهن آزادسBBازي در كه

بافتهBBاي از آهن انتقال و سازي آزاد ، آهن جذب براي حيوان توانايي مس كمبود در همچBBنين . مس كند مي مختل را هموگلBBوبين ساخت در آن از استفاده و بدن

اريBBتروكوپرين پروتئينها اين از يكي دارد وجBBود خBBون پروتئينهBBاي از ديگر بBBرخي . دارد نقش اكسيژن متابوليسم در و شود مي يافت قرمز گلبولهاي در كه است

: آهن وظايف چنانچه هBBاي آنBBزيم از بسBBياري و هموگلBBوبين سBBاختمان در آهن شد اشBBاره قبال انتقBBال در بBBرده نBBام عنصر تBBرتيب اين به و دارد نقش سBBلولي تنفس در مBBوثر

. كند مي ايفا مهمي نقش سلولي تنفس همچنين و آن ذخيره يا و اكسيژن: اكسيژن ذخيره و انتقال در - نقش1

23

از بافتها به اكسBBيژن ورود ، باشد مي كم آب در اكسBBيژن حالليت كه آنجBBائي از يك وجBBود بBBدون رو اين . از گBBيرد مي صBBورت كنBBدي به سBBاده انتشBBار طريق

امكBBان بBBزرگ هBBوازي موجBBودات تكامل ، اكسBBيژن ناقل و خون گردش سيستم هBBاي گلبBBول پروتBBئين مهمترين كه هموگلوبين داران مهره . در است نبوده پذير

اكسBBيژن ذخBBيره . عمل دارد عهBBده به را كسيژنا انتقال نقش ، باشد مي قرمز زيBBادي تشBBابهات پروتئين . اين باشد مي ميوگلوبين عهده به خون از شده جذب

. دارد هموگلوبين با ميتوكنBBدري به را شBBده ذخBBيره اكسBBيژن ، نيBBاز هنگBBام در است قBBادر ميوگلوبين

دو هر ميوگلBBوبين و . هموگلBوبين دهد تحويل سBBلولي اكسيداسيون جايگاه يعني متفBBاوت جBBزيي فشBBارهاي در آنها اتصBBال ولي شBBوند مي متصل اكسBBيژن به

نيز آنها به متصل اكسيژن رهاساختن . همچنين گيرد مي ( صورتpo2) اكسيژن در وگلBBوبينم. ه گBBيرد مي صBBورت اكسBBيژن )كشBBش( مختلف هاي تانسيون در

PO2 جائيكه يعني شش عروق اکسیژن به، باشد مي جيوه متر ميلي100 برابر

ميلي20 برابرPO2 که جایی یعنی محیطی بافتهای عروق در و شود می متصل ميوگلوبين ، هموگلوبين با مقايسه . در سازد مي تخليه آنرا باشد، می جيوه متر PO2 كه جBBائي يعني ميتوكندري در و شده متصل اكسيژن به بافتها مويرگهاي در

. سازد مي تخليه آنرا ، باشد مي پايين بسيار

: ميوگلوبين ساختمان قسمت اين دوي . هر است شده بنا مشخص قسمت دو از ميوگلوبين ساختمان

: از عبارتند قسمت دو . اين باشند مي ضروري ميوگلوبين عمل براي ها و است سطحي حلقوي تركيب كه ( هم2 و باشد مي پپتيد پلي يك كه ( گلوبين1 كه است تركيبBBاتي جBزء . هم است گرفته ( قBBرار+Fe2) فرو اتم يك آن وسط در و اكسBيژن به اتصBال هم . عمل شBود مي خوانBده پورفيرين نام به كلي طور به

ميBBوه در موجBBود . هم باشد مي اتصBBال اين كBBردن پBBذير برگشت گلBBوبين نقش . نمايد مي عمل پروسBBتتيك گBBروه عنBBوان به ديگر دار هم هاي پروتئين و گلوبين كه مركب هاي پروتئين پروتئيني غير قسمت مي شBBركت آنها عمل در مسBBتقيما

. شود مي خوانده پروستتيك گروه نام به كند

24

زنجBBيره يك از . ميوگلBBوبين است شده داده نشان ميوگلوبين ساختمان مدل در آلفا مBBارپيچ صBBورت به آن عمBBده دوم . ساختمان است شده ساخته پپتيدي پلي مBBارپيچ ناحيه هشت ، پپتيBBدي پلي زنجBBيره اين خوردگيهاي تاه اثر . در باشد مي در مBارپيچ نBواحي . اين آيد مي شوند( بوجود مي مشخصH تاA حروف با )كه پالسBBتيك گBBروه كه شBBود مي توليد پBBاكتي وسيله بدين و گرفته قرار يكديگر كنار ، دهند مي تشكيل را فوق پاكت كه اي آمينه . اسيدهاي گيرد مي قرار آن در هم پلي زنجBBيره خBBوردگي تاه اثر در ولي باشند مي دور يكديگر از اول ساختمان در

به كه هم . گBBروه گيرند مي قBBرار يكBBديگر كنBBار در آمينه اسBBيدهاي اين ، پپتيBBدي چنBBدين جBBانبي هBBاي زنجيره با تماس طريق از باشد مي غيرقطبي زيادي ميزان در آالنين فنيل و والين ايزولوسBBين ، لوسBBين ، آالنين مانند قطبي غير آمينه اسيد

با متناسب شBBكلي فBBوق پBBاكت كه آنجائي . از گيرد مي قرار )پاكت( هم جايگاه ، آن قطبي غير آمينه اسيدهاي جانبي هاي زنجيره آنكه علت به نيز و دارد را هم هم به اختصاصي طBBور به گلBBوبين ، باشBBند مي هم قطBBبي غير حلقه با تماس در

با پروتBBئين اتصBBال . محل شBBوند مي ديگBBر( متصل كوچك هBBاي ملكولل به )ونه . دارد تناسب ، شBBود مي متصل آن به كه ملكBBولي بBBودن قطبي و شكل ، اندازه

. گBBBBBBBردد مي رعBBBBBBBايت بيوشBBBBBBBيمي در كه است اصBBBBBBBولي از يكي اين

:ميوگلوبين به مونواكسيدكربن و اكسيژن اتصالFe2+چنانچه نمايد برقرار پيوند اتم شش با تواند مي . Fe2+ اختمان از جزييBBس . اين شBBود مي برقBBرار پورفBBيرين حلقه هBBاي نيBBتروژن با پيوند چهBBار ، باشد هم

خBBارج در باقيمانده پيوند . دو گيرند مي قرار فوق حلقه صفحه سطح در پيوندها

25

. چنانچه شBBوند مي تشBBكيل پورفيرين صفحه پايين و باال در يعني فوق صفحه از جBBانبي زنجBBيره با پيونBBدها اين از يكي باشد ميوگلBBوبين سBBاختمان از جBBزيي هم

وF8 . هيسBBBتيدين كند مي برقBBBرار ( پيوندE7 )هيسBBBتيدين ديگBBBري هيسBBBتيدين هيسBBتيدين )نزديBBك( و پراكسBBيمال هيسBBتيدين نBBام به تBBرتيب بهE7 هيسBBتيدين

. شوند مي )دور( خوانده ديستال بعد ولي ، نمايد برقرار پيوند اكسيژن با است قادر نيز شده مجزا هم ملكول يك اكسBBيده نBBاپير برگشت طBBور ( به+Fe2) فBBرو آهن اتم ، شد برقBBرار پيوند آنكه از

روند در كه حدواسBBطي . مBBاده شBBود مي ( تبديل+Fe2) فريك آهن اتم به و شده در كهO2 ملكBBول يك از است تركيBBبي ، شBBود مي توليد فريك به فBBرو آهن تبديل زنجBBيره اعمBBال از . يكي است درآمBBده سBBاندويچ صورت به هم ملكول دو ميان نتيجه در و هم ملكBBول دو شBBدن نزديك از مانع كه است )گلوبين( آن پپتيدي پلي جاسBازي گلوبين پاكت در هم منظور اين . به شود فوق ساندويچ تشكيل از مانع اكسBBيژن به پBBذيري برگشت طBBور به هم آنكه بBBراي ديگر طرف . از است شده

ميوگلBBوبين . در شود تضعيف اكسيژن و هم آهن بين پيوند بايد مي ، شود متصل اين . به گBBيرد مي صBBورت هم آهن وF8 هيستيدين واكنش طريق از تضعيف اين

كرده الكترونگاتيو آنرا ، هم آهن اتم به الكترون دادن باF8 هيستيدين كه صورت اتصBBال . محل شBBود مي اكسBBيژن به نسBBبت آن جاذبه كاهش باعث طريق بدين

، هم به مونواكسيدكربن . بنBBابراين باشد مي اكسيژن اتصال جايگاه همان دقيقا . شود مي ايجاد رقابت ، هم آهن به اتصال براي مونواكسيدكربن و اكسيژن بين كBBردن محBBدود بBBاعث چBBون ، باشد مي سBBمي مونواكسBBيدكربن دليل همين به

( كBBاهشE7) ديسBBتال هيسBBتيدين مهم . عمل شBBود مي اكسيژن ذخيره و انتقال حدودCO به نسبت ، مجزا هم ملكول تركيبي . ميل باشد ميCO به هم افينيته

از جBBBزيي هم كه هنگBBBامي . ولي باشد مي اكسBBBيژن از بيشBBBتر بBBBار25000 مBBانع فضBBايي ممBBانعت ايجBBاد با ديسBBتال هيستديدن ، باشد ميوگلوبين ساختمان

. نمايد نمي ايجBBاد مزاحمBBتي اكسيژن اتصال براي ولي شدهCO مناسب اتصال دارد قBBرار ميوگلBBوبين سBBاختمان در كه همي باCO تركيBBبي ميل جهت همين به

باشد. مي آزاد هم از كمتر بسيار . هنگامي كند مي تغيير آن سوم ساختمان ، ميوگلوبين به اكسيژن اتصال اثر در صBBBفحه از بBBBاالتر كمي هم آهن اتم ، نباشد متصل اكسBBBيژن به ميوگلBBBوبين كه

26

در درست هم آهن )يعBBني است گرفته قBBرارF8 هيسBBتيدين سBBمت به پورفBBيرين به نسBBبت هيسBBتيدين جانبي زنجيره حالت اين ندارد( . در قرار پورفيرين صفحه به اكسBBيژن كه . هنگBBامي دارد قBBرار صBBفحه از خBBارج كمي پورفBBيرين حلقه

كشBBيده پورفBBيرين صBBفحه سBBطح درون به آهن اتم ، شود مي متصل ميوگلوبين اين كه آلفBBايي مBBارپيچ وF8 هيسBBتيدين جBBانبي زنجBBيره ان همBBراه به و شود مي

جديد وضBBعيت در و شBBده كشBBيده ( نBBيزF )مBBارپيچ باشد مي آن جBBزء هيستيدين اتصBBال طريق از مBBارپيچ اين شBBدن كشBBيده جهت الزم . انBBرژي گBBيرد مي قBBرار

از بسBBياري بلكه ، ميوگلBBوبين تنها . نه گBBردد مي )اكسيداسيون( تأمين اكسيژن اكسBBيژن( تغيBBير اينجا )در ديگر ملكBBول به اتصBBال اثر در نBBيز ديگر هBBاي پروتئين

. شوند مي متحمل را كوچكي فضايي شكل: هموگلوبين ساختمان

یک داخل حBBتی دارد وجBBود هموگلوبین از مختلفی انواع انسان و حیوانات بین در اول ساختمان كه وجودي با اما دارد وجود هموگلوبین انواع انسان مثل هم گونه

و عمل نحBBوه ولي ، دارد اختالف يكBBديگر با حBBدي تا مختلف هBBاي هموگلBBوبين زيرواحد چهBBار از ها هموگلBBوبين اين . كليه باشد مي يكسان آنها همگي معماري يك باشBBند( . هر مي واحBBدي چند يا مر مولBBتي صورت به )يعني اند شده تشكيل

هر . در است شBBده تشBBكيل پپتيBBدي پلي زنجBBيره يك از فBBوق زيرواحBBدهاي از نBBوع . دو دارد وجBBود نسBBخه دو نBBوع هر از و زنجBBيره نBBوع دو هموگلوبين ملكول با ( راA هموگلBBوبين )يعBBني بBBالغ انسBBان اصBBلي هموگلBBوبين پپتيBBدي پلي زنجيره. دهند مي نشان ويتا آلفا عالمت

، باشد مي ميوگلBBوبين سBBاختمان مشBBابه ويتا آلفا پپتيBBدهاي پلي سوم ساختمان آلفا مارپيچ ناحيه هشت داراي هموگلوبين پپتيد پلي زنجيره هر نيز اينجا در يعني مي تشBBكيل هم قطBBبي غBBير پBBاكت نBBواحي اين خBBوردگي تاه اثر در كه باشد مي

)هم( اكسيژن به اتصال ناحيه يك داراي هموگلوبين واحد زير هر . بنابراين شود هموگلBوبين هBاي زنجBBيره و ميوگلBوبين زنجيره بين اختالف . مهمترين باشد مي ميوگلوبين سطح كه ترتيب . بدين باشد مي آنها سوم ساختمانهاي حد در عمBBدتا ميوگلBBوبين ملكول جهت همين به و است شده تشكيل قطبي آمينه اسيدهاي از

هموگلBBوبين سBBازنده پپتيدهاي پلي زنجيره كه حالي در ، باشد مي آب در محلول فوق هاي زنجيره كه شود مي باعث امر اين و بوده يكديگر مكمل سطوح داراي

27

آورند مي بوجBBود را تترامر سپس و دايمر ابتدا و شده متصل يكديگر به.

الكترون( : انتقال )زنجيره سلولي تنفس در - نقش2 انتقBBال زنجBBيره در كه هسBBتند پروتئينهBBايي جBBزء سBBيتوكرمها: سيتوكرمها نقش

در كه دارند نقش انBBرژي توليد بBBراي ميتوكنBBدري داخلي غشBBاي در الكBBترون در مختصBBري توضBBيح به منظو بBBدين و دارد وجود هم بصورت آهن آنها ساختمان

. شود مي اشاره الكترون انتقال زنجيره مورد مBBوادي سBBوختن از انرژي اين كه باشد مي انرژي نيازمند حيات ادامه براي بدن

سBBوختي مBBواد از يك . هر آيد مي بدست پروتئينها و ليپيدها و كربوهيدراتها مانند نBBيز ملكولها اين و شBBوند مي+FAD و+NAD احيBBاء بBBاعث سBBوختن طي خBBود

نهBBايت در و داده قBBرار الكBBترون انتقBBال زنجBBيره اختيBBار در را خود هاي الكترونATPشود مي توليد .: كاتابوليسم نحوه

محدودي كاتابوليسم مسيرهاي طريق از آمينه اسيدهاي و ليپيدها ، كربوهيدراتها رونBBدها اين از حاصل انBBرژي و شBBوند مي تبBBديلH2O وCO2 به و شBBده اكسيده. شود ميATP توليد وADP كردن فسفريله صرف

: كربوهيدراتها - سوختن1 مسBBير هBBاي آنBBزيم طريق از گاالكتوز و فروكتوز ، گلوكز مثل مونوساكاريدهايي

يعBBني كربنه سه اسBBيد يك به مرحله اين طي در و شBBده كاتBBابوليزه گليكولBBيز كBBردن فسBBفريله صرف مسير اين در شده آزاد . انرژي شوند مي تبديل پيروان

ADPتوليد و ATPاحياء و NADبه NADHيروات. شود ميBBير از حاصل پBBمس

28

اسBBتيل بنBBام فعBBالي كربنه دو تBBركيب و شBBده كاتBBابوليزه مراحل طي گليكولBBيز. شود مي توليد همNADH يك مسير اين طي در آورد مي بوجود راA كوآنزيم

: چرب اسيدهاي - سوختن2 و شBBده كاتBBابوليزه بتااكسيداسBBيون مسBBير هBBاي آنBBزيم توسط چBBرب اسBBيدهاي

. آيد مي بدستFADH2 وA ، NADN كوآنزيم استيل: آمينه اسيدهاي - كاتابوليسم3

آنها كربني اسكلت و شده آمينه دز خاصي مسيرهاي در ابتدا هم آمينه اسيدهاي مي سيتريك اسيد چرخه حدواسط مواد و پيروات ،A كوآنزيم استيل به تبديل. شود

: سيتريك اسدي چرخه اسيدهاي و چرب اسيدهاي ، كربوهيدراتها سوختن از كه هاييA كوآنزيم استيل يا اسBBيد كربوكسBBيليك تBBري چرخه يا سBBيتريك اسيد چرخه طي شده ايجاد آمينه

سه ،A كوآنزيم استيل هر از چرخه اين طي در شود مي اكسيده كربس چرخهNADHيك ، FADHيك و GTPشود. مي توليد

: اكسيداتيو فسفريالسيون باشد مي سBوختني مBواد سBوختن حاصل كه هBاييFADH2 وNADH نهBايت در

آزادFAD وNAD و شBBده اكسBBيد دوبBBاره اكسيداتيو فسفريالسيون مرحله طي ميATP توليد وADP فسفريالسBBيون سBBبب آنها از حاصل انBBرژي و شBBود مي

. شود مي خوانده اكسيداتيو فسفريالسيون بنام روند اين كه رسد: دارند نقش ميتوكندري داخل غشاء جزء دو عمل اين در. شود مي خوانده نيز تنفسي زنجيره بنام كه الكترون انتقال نجيرهز(1 نيزATP هيدروليز به قادر آنزيم اين كه آنجا از ، ميتوكندري ATPase آنزيم(2

. است شده مرسومATPase نام به باشد مي از حاصل آزاد انBBBرژي از اسBBBتفاده با است قBBBادر الكBBBترون انتقBBBال زنجBBBيره

دو در ( را+H) پروتBBون از غلظBBتي شBBيبFADH2 وNADH مجBBدد اكسيداسيون اسBBتفاده با ميتوكندريATPase و آورد مي بوجود ميتوكندري داخلي غشاء سمت

نمايد مي توليدATP وPi وADP تركيب از گراديان اين در شده ذخيره انرژي از هيBBدروليز را آن ديگر شBBرايطي در و توليد راATP شBBرايطي درATPase . )آنزيم

كند( . مي

29

داخلي غشBBاء در كه است الكترون ناقل سري يك شامل الكترون انتقال زنجيره در و گرفته FADH2 وNADH از را الكترونها زنجيره . اين دارند قرار ميتوكندري

. شBBود مي توليد آب ترتيب . بدين داده تحويل ملكولي اكسيژن به را آنها نهايت پروسBBتتيك گBBروه كه هسBBتند هايي پروتئين زنجيره اين دهنده تشكيل اجزاء اكثر آنBBزيم زنجBBيره اين پروتBBئين . اولين شود احيا و اكسيداسيون دچار تواند مي آنها

NADHدروژنازBBزيم . اين باشد مي - دهيBBوع دو آنBBروه نBBتتيك گBBيكي دارد پروس شBBده مشBBتق ريبوفالوين از و بودهFAD شبيه ( كهFMN) مونونوكلئوتيد فالوين Fe-S مراكز نBام به كه هستند سولفور و آهن هاي اتم از اي دسته . ديگري است

. هستند معروف ناقل عنوان به را خود نقش ، هم هسته وFe-S مراكز از استفاده با سيتوكرومها

( نBBيزUbiquinon) كينBBون يBBوبي نBBام به )كهQ . كوآنزيم دهند مي انجام الكترون در حBBركت به قBBادر و باشد مي كم ملكBBولي وزن با شBBود( . ليپيBBدي مي خوانBBده

نحو به را الكترونها است قBBادر وسBBيله بدين و باشد مي ميتوكندري داخلي غشاءنمايد. منتقل الكترون انتقال زنجيره ديگر اجزاء شاتل( به )مكانيسم خاصي

. شBBوند مي الكBBترون انتقBBال زنجBBيره وارد ناحيه دو از كننBBده احيا واالنهBBاي اكيNADH آنزيم به را خود كننده احيا واالنهاي ياک NADHمي تحويل - دهيدروژناز

ميo2 به سرانجام و سيتوكرمها ،Q كوآنزيم به تدريج به فوق . الكترونهاي دهد باشد نميNADH انBBدازه بهFADH2 كننBBدگي احيا قBBدرت كه آنجBBايي . از رسند

FADH2 زيم الكترون ناقلين نيست قادرBBآن NADHدروژنازBBبه كند احيا را - دهي( انتقBBال زنجBBيره وارد - دهيBBدروژنازNADH طريق از نيست قBBادر ديگر عبBBارت از ها الكBBترون و دادهQ آنBBزيم به را خBBود الكترونهBBاي شود( . بنBBابراين الكترون

o2 به سرانجام ، شده زنجيره واردQ آنزيم طريق. رسند مي

به مBBاتريكس از پروتونها ، فBBوق ي زنجBBيره طBBول در الكترونها تدريجي انتقال با اين . مكانيسم شBBوند مي رانBBده ميتوكنBBدري خBBارجي و داخلي غشاء بين فضاي سه كه است اين است مسلم آنچه . ولي است نشده شناخته بخوبي هنوز عمل كمپلكس ، - دهيBBدروژنازNADH كمپلكس يعBBني الكBBترون انتقBBال زنجBBيره جBBزء

عمل اين اكسBBيداز( در )سBBيتوكرومaa3 سBBيتوكروم كمپلكس وbc1 سBBيتوكروم . به نمايند مي عمل پمپ يك مانند اجBBBBزا اين از يك هر حقيقت . در دارند نقش

مي رانBBده خBارج به پروتونها آنها در الكBBترون جفت يك انتقBال با كه صBورت اين

30

مي وارد - دهيBBدروژنازNADH ناحيه ازNADH الكترونهاي كه آنجايي . از شوند مBBورد . در گردند مي پمپ سه هر شBBدن فعBBال سBBبب الكترونها . اين شBBوند

FADH2 كوآنزيم ناحيه از الكترونها Qال پمپ دو تنها بنابراين شده واردBBمي فع . شوند

مي رانBBده ماتريكس از بيرون به زيادي پروتونهاي فوق هاي پمپ فعاليت اثر در ، است نفوذناپBBذير پروتBBون به نسBBبت ميتوكنBBدري داخلي غشBBاء چBBون و شBBوند

نمي سBBادگي به اند شBBده رانBBده غشBاء اين از خBارج به كه پروتونهBايي بنBBابراين داخلي غشBBBBاء طBBBBرف دو در جهت همين . به شBBBBوند مBBBBاتريكس وارد توانند

. آيد مي بوجود پروتون از گرادياني ميتوكندري . است ميتوكنBBBBدريATPase طريق از مBBBBاتريكس به پروتونها بازگشت راه تنها

سBBبب اي ناشBBناخته مكانيسم طريق از مBBاتريكس به بازگشت هنگBBام پروتونها مي صBBورت جفت صBBورت بهATP سBBنتز و . الكBBترون شBBوند ميATP تشBBكيل هر اكسيداسBBBيون اثر در وATP سهNADH هر اكسيداسBBBيون اثر . در گBBBيرد

FADH2ملكول دو ATPشود مي تشكيل . توليد نهايت در و سوختي مواد سوختن مورد در فوق كلي توضيحات به توجه با

ATPزنجيره اين در كه شود مي روشن اكسيداتيو فسفريالسيون اهميت نمايد مي ايفا اساسي نقش باشد مي آهن آن اجزاي از يكي كه سيتوكرومها

.

31

: كاتاالز-3 آب بهH2O2 تجزيه آن وظيفه و شBBود مي يافت سلولها اكثر در كه است آنزيمي

امينواسBBيدn5 از و دارد قBBرار هم ملكBBول آن سBBاختار در كه است اكسBBيژن و. است شده ساخته

بBBراي كه است متابوليسBBمي رونBBدهاي از بسياري فرعي محصول هيدروزنه آب. است مضر سلول

: آهن كمبود سBBاده كمبودهBBاي است دقيق نهBBايت بي آهن داري نگه مورد در بدن آنجائيكه از

مي بروز خونريزي از پس يا و جذب در قصور هنگام يا رشد دوران در فقط آهن. كند شدن تهي اول مرحله . در شود مي كمخوني سبب پياپي تغييرات آهن كمبود در

افBBزايش بالنتيجه و آهن جBBذب افBBزايش سBBرم( و فريBBتين )كBBاهش ذخBBيره آهنTIBCرفيتBBظ( بيBBام آهن تركيBBپيش ت )رمBBيره آن پي . در آيد مي سBBآهن ذخ

مBBيزان بBBاالخره هم( و سBBاز )پيش پروتوپBBورفرين مقBBدار ، ترانسBBفرين اشBBباع، كBBاهش بوسBBيله كه ، خBBوني كم سBBوم مرحله . در يابد مي كBBاهش سرم فريتين

اجBBزاء در تغيBBيرات بر . عالوه گBBردد مي ايجBBاد ، شBBود مي مشBBخص هموگلوبين در مهمي نقش كه آهن حBBاوي هBBاي آنBBزيم كBBاهش عثبا آهن كمبBBود ، خBBون

، كارآيي شدن كم شامل كمبود اين عاليم شود مي نيز ، دارد سلولي متابوليسم. باشد می وغیره معده اسيدكلريدريك ترشح كاهش

) قرمز گلبولهBBاي تBBوده كBBاهش ( بهAnemia) خوني كم كلي طور به: خوني كمRed Cell Massدر ديگر عبارت به يا شود مي اطالق خون هموگلوبين غلظت ( يا

Standard) اسBBتاندارد معيBBار انحBBراف دو زير به هموگلBBوبين مBBيزان كه صBBورتي

deriationشود مي گفته خوني كم وضعيت اين به كند پيدا ( افت .: تشخيص

32

H HO O

حسب بر شBBده گBBيري اندازه هموگلوبين ميزان مقايسه با توان مي را خوني كم تعBBداد صBBورت به كه قرمز گلبولهBBاي شBBمارش و خBBون ليBBتر ميلي100 در گرم

. شود مي گيري اندازه خون مكعب ميليمتر هر در قرمز گلبولهاي

: آن شمارش و قرمز گلبولهاي CO2 وQ2 انتقBBال در كه باشد مي خBBوني سBBلولهاي از نBBوع يك قرمز گلبولهBBاي

% مBBBواد95 به نزديك و باشد مي % آب62-72 داراي سBBBلولها اين دارد نقش مثل ها گونه از بسBBBياري قرمز هBBBاي . گلبBBBول باشد مي هموگلBBBوبين آنها جامد

. اند گرفته خBBود به گBBودي حالت طرف دو از كه باشد مي شكل بشقابي انسان شBBكل بيضي ماكيBBان قرمز گلبولهBBاي ولي كرومي بيش و كم بز قرمز گلبولهاي

قرمز گلبولهBBBاي همچBBBنين باشد مي ميكرومBBBتر7×11 آنها قطر و باشBBBند مي. دارد هسته اهلي پستانداران خالف بر ماكيان) پيپت با خBون ي نمونه كBردن رقيق از پس تBوان مي را قرمز گلبولهBاي شBمار

fifetده ( رقيقBBBارگيري به با و كننBBBمارش ي محفظه كBBBژه شBBBام به ، اي ويBBBن ،Hemocytomtr) هموسBBيتومتر B) دازهBBيري انBBرد گBBنين كBBوان مي . همچBBاز ت

. دارند بيشBتري دقت كه نمBود اسBBتفاده شBBمار سBBلول الكBBترونيكي دستگاههاي نوشBBته زير جBBدول در ، گونه چندين خون ميكرومتر هر در قرمز گلبولهاي شمار گوسBBفند در و ميليون14 تا13 به نزديك بز خون ميكرومتر هر . در است شده. دارد وجود قرمز گلبول ميليون5/2-3 ماكيان در و ميليون13-10

ه55اي گونه در قرمز گلبوله5اي ش5مار و قطر ، عمر طول بالغ انسان و جانوري

ط5555555555ولگونهعمر)روز(

قطر)ميكرومتر(

قرمز گلبول شماره ميليم5555تر در )ميلي5555ون

مكعب(

7-145612اسب13-125414بز

6-16068گاو

10-110513گوسفند

33

5/2-72/3×2811ماكيان

5/4-1205/76انسان

غشا باريك رگهاي از گذشتن هنگام در قرمز گلبول غشاي شدن فشرده دليل به نمي ديده آسيب اجزاي باسازي به قادر سلولها اين اينكه بدليل و بيند مي آسيب پالسمايي غشاي سن افزايش با بنابراين باشند مي پBBاره و شBBده شBBكننده كامال طهBBال درون باريك بسBBيار كانالهBBاي از قرمز گلبولهBBاي كه هنگامي ويژه به شود جگر و طهBBال ماكروفاژهBBاي وسBBيله به فرسBBوده قرمز . گلبولهBBاي گذرند مي

. شBBود مي بBرده كBار به دوبBاره آنها تجزيه از ناشي تركيبBBات و شده فاگوسيتوز تشBBكيل سBBرعت اگر است برابر قرمز گلبولهاي تجزيه و تشكيل سرعت معموال

كBBاهش رسBBاني اكسBBيژن تBBوان باشد آنها تجزيه سرعت از كمتر قرمز گلبولهاي به خBBون هموگلBBوبين مBBيزان كBBاهش يا قرمز گلبولهBBاي شBBمار . كBBاهش يابد مي

. انجامد مي خوني كم بيماري: شوند مي تقسيم دسته دو به خوني كم: اي تغذيه خوني ( كم1

در كه ضBBروري غBBذايي ماده فقدان علت به توان مي را اي تغذيه هاي خوني كم . داليل دانست مBBواد اين جBBذب در فقر بعلت يا دارد نقش هموگلBBوبين تشBBكيل كمبBBود ، آمينواسBBيدها بBBرخي كمبBBود ، آهن كمبBBود شBBامل خBBوني كم اين احتمال ، اي معدهIF (Intrinsic Factor) توليد كمبود ياB12 ويتامين كمبود ، اسيد فوليك مس فقدان وE ويتامين فقدان ، اسيداسكوربيك كمبود ،B6 پيريدوكسين كمبود

. باشد مي در اسBBكوربيك اسBBيد ، هموگلBBوبين ملكBBول هم سنتز كاتاليز درB6 ويتامين نقش

درE ويتBBامين ، بافتها داخل به ترانسBBفرين از آن شBBدن رها و آهن جBBذب ميزان بوسBيله هموگلBوبين ملكBول تشBكيل در هم مس ، قرمز گلبولهBاي غشBاي ثبات با تBBركيب در آهن شBBركت كردن آسان يا و كبد از آهن شدن رها يا جذب در تاثير

. باشد مي هموگلوبين ملكول اي تغذيه خBBوني كم Microcytic) ميكروسBBيتيك و هيپوكروميك بصBBورت معمBBوال

Hypochromic Anemiaوع اين . در شود مي ( نمايانBBوني كم نBBفاقد گلوبلها ، خ

34

كوچك گلوبلهاي هموگلوبين سنتز فقدان در اند كوچك و بوده هموگلوبين پيگمان زمانيكه يعني رشد دوران در بيشتر اي تغذيه خوني كم . پس آورند مي بوجود را

سBBنتز جهت الزم غذايي عناصر با خون حجم افزايش و سلولها رشد براي تقاضا. آيد مي بوجود شود نمي تامين مصرفي غذاي طريق از هموگلوبين

: پرنشيز خوني كم تعBBداد آن در كه است اي تغذيه خBBوني كم از نBBوعي پرنشBBيز يا وخيم خBBوني كم

كم نBBوع اين اوليه . علت است پBBايين هموگلBBوبين مBBيزان نه و قرمز گلبولهBBاي فقدان تا ( استConalamin )كوباالمينB12 ويتامين جذب در قصور بيشتر خوني

. مغذي ماده يك: هموراژيك خوني ( كم2

. اين آيد مي پيش خBBون زيBBادي مقBBدار دادن دست از علت به خوني كم نوع اين پارازيت ، داخلي ، خونريزي زخم از خونريزي علت به است ممكن خوني كم نوع. دهد رخ غيره و اي ورده هاي

: خوني كم عاليم سBBرعت افBBزایش ، خBBونی ،کم کم رشد به تBBوان مي خBBوني كم هBBاي نشBBانه از

اعمBBال نسبت كاهش و اشتهايي بي ، ضعف بیماریها، به مقاومت کاهش تنفس، درمBBان به نسBBبت مديد زمBBان طBBول در كه صBBورتي در و كBBرد اشاره بدن حياتي

. شود نيز مرگ به منجر است ممكن نشود اقدام بيماري جنبه زمBBان طBBول در آهن ذخBBيره مصBBرف در بBBدن چBBون كه داشت توجه بايد

غBBذايي كمبBBود بواسطه خوني كم عوارض نمايد مي رعايت را اي ويژه اقتصادي نسبت داليلي به بنا كه شد خواهد ظاهر زمان در آهن جذب در نارسايي يا و آهن هBBاي خBBونريزي تواند مي فBBوق داليل جمله . از باشد يافته افBBزايش آهن به نيBBاز

. باشد غيره و معده زخم ، مختلف

: آهن با مسموميت

35

اثر در تواند مي اما ، نبBBوده مزرعه حيوانBBات در رايج مشكلي آهن با مسموميت آهن با مBBزمن مسBBموميت ، گBBردد ايجاد خوراك طريق از آهن مدت بلند مصرف

. شود مي فسفر كمبود و رشد كاهش ، اي تغذيه ناراحتيهاي به منجر چنانچه شود دفع بدن از يا و ذخيره تواند مي معين نسبت به آهن شد اشاره قبال

گيرد قرار بافتها دسترس در آهن زيادي مقدار انحاء از نحوي به كه صورتي در و آهن مBBازاد صورت اين در شد خواهد اشكالي دچار مازاد مقدار دفع نظر از بدن شود مي ظاهر آهن با مسموميت هاي نشانه و متراكم بدن اندامهاي و بافتها در تشBBمع يا سBBيروز ، پوست ( درHyperpigmentation) رنگدانه افBBزايش شBBامل كه

گاه هر است يادآوري به الزم باشد مي ميوكارد طبيعي اعمال در اختالل و كبدي از كبد ظرفيت كه نحوي به شود بدن وارد ذخيره و احتياج بر مازاد مقدار به آهن را آن كه گBBردد مي توليد آهن با مسموميت شود اشباع هموسيدرين ذخيره نظر

تحمل غيرقابل تBBBراكم با كه مسBBBموميت نBBBوع اين . در نامند مي هموسBBBيدروز در و زند مي واپس صBBفرا طريق از را آهن كبد است همراه كبد در هموسيدروز

مرگ و كبد تخريب سبب هموسيدرين باشد حاد شكل به مسموميت كه صورتي. شود مي: آهن فعد

آهن دفع بBBراي مكانيسBBمي و ماند مي بBBاقي بBBدن در جBBذب از پس آهن اگرچه سلولهاي تمام در آهن رود مي دست از آهن كمي مقدار روزانه ولي ندارد وجود آهن رفتن دست از معرف رود مي بين از كه سلولي هر بنابراين دارد وجود بدن دسBBتگاه مخBBاطي سBBلولهاي افتBBادن ، بBBدن سطحي سلولهاي . افتادن باشد مي

همچBBنين باشد مي آهن دفع راههBBاي از غBBيره و صBBفرا طريق از دفع ، گBBوارش. شود مي دفع مدفوع با نيز غذا نشده جذب آهن از زيادي مقدار: منابع

1370 اصBBفهان کبBBیر امBBیر انتشارات، مرغ تغذيه: : جوادپوررضا ترجمه ، : اسكات مولف-12جلد

دام تغذيه : صBBيادي جعفBBري عليرضا ، نويدشBBاد بهمن ترجمه ، دیگBBران و مكدونالد تBBالیف-21383 جامه فرهنگ ،انتشارات

، بيماري و سالمتي در تغذيه نوين اصول : نوري سعادت منوچهر دكتر-3 ، انسان و اهلي حيوانات تغذيه در ويتامينها و معدني مواد: هاشمي مسعود دكتر-4

36

، ها خوني كم: حميديه علي امير دكتر و ارزانيان تقي محمد : دكتر مولفين-5 موسسه ، پزشBBكي گBBروه هBBاي دانشBBكده دانشBBجويان بBBراي عمBBومي بيوشBBيمي: شهبازي پرويز دكتر-6

1371 تهران دانشگاه چاپ و انتشارات دانشBBگاه ،انتشBBارات بيوشBBيمي چكيBBده ،پاسBBاالر پBBروين : دكتر ترجمه ، كلبي : دايان تاليف-7

1385 تهران ، تغذيه مباني: فروزاني مينو : دكتر ترجمه ، . گتري . ا هB : دكتر نوشته-8NRC جداول-9

1382 شناس حق انتشارات ، دام فیزیولوژیضمیری: جواد دکترمحمد-101384دانشگاهی، جهاد انتشارات ،بز و گوسفند پرورش اصولخالداری: مجید - مهندس11

12. http://www.mckinley.uiuc.edu

13.www.snac.ucla.edu

14.www.jbc.org

15.http://dietary-supplements.info.nih.gov/factsheets/iron.asp,

16.BIOLOGICAL TRACE ELEMENT RESEARCH 2, 255r267 Intestinal

Iron Absorption in Chickens I. Experimental Conditions

17.http://www.nal.usda.gov/fnic/cgi-bin/nut_search.pl

37