· Web viewZa prikupljanje podataka napravljen je poseban upitnik (istraživački instrument). Upitnik je sadržao zatvorena i otvorena pitanja i sastojao se od tri osnovne celine:1

NASILJE NAD ROMKINJAMA U PORODICI I

PARTNERSKIM ODNOSIMA U BEOGRADU:STRUKTURA,

KARAKTERISTIKE I DRUŠTVENA REAKCIJA

1

SadržajPredgovor………………………………………………………………………………….….4Sažetak…………………………………………………………………………………….….5

Uvod…………………………………………………………………………………….…5O istraživanju………………………………………………………………………….…...5Struktura nasilja nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima…………………....5Viktimizacija ispitanica pojedinim oblicima nasilja u porodici i partnerskim odnosima….6Faktori nasilja u porodici i partnerskim odnosima nad ispitanicama……………..………..6Podaci o poslednjem slučaju fizičkog i/ili seksualnog nasilja……………………………...7

Executive summary……………………………………………………………………………8Introduction……………………………………………………………………………..…8About the research………………………………………………………………………….8The structure of domestic and intimate partner violence against Roma women……..……8Victimization of respondents by certain forms of domestic and intimate partner violence..9Factors of domestic and intimate partner violence against respondents…………………...9Data on the last case of physical and/or sexual violence…………………………….……10

Uvod……………………………………………………………………………………….…12O istraživanju……………………………………………………………………………..….16

Predmet i cilj istraživanja…………………………………………………………………16Metod…………………………………………………………………………………...…17Formiranje uzorka…………………………………………………………………………18Prikupljanje i obrada podataka……………………………………………………………18

Opis uzorka…………………………………………………………………………………..20Viktimizacija Romkinja nasiljem u porodici i partnerskim odnosima………………………24

Psihičko nasilje……………………………………………………………………………25Ekonomsko nasilje………………………………………………………………………...26Pretnje fizičkim nasiljem………………………………………………………………….27Fizičko nasilje……………………………………………………………………………..29Seksualno nasilje…………………………………………………………………………..32Proganjanje……………………………………………………………………………..…33

Faktori koji utiču na izloženost Romkinja nasilju u porodici i partnerskim odnosima………35Uzrast ispitanica i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima…………………35Bračni status ispitanica i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima……….…36Roditeljski status ispitanica i izloženost nasilju u u porodici i partnerskim odnosima…...38Radni status i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima……………………...39Obrazovni nivo i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima………………….41Stambena situacija i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima………………43

Karakteristike nasilja nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima - analiza poslednjeg slučaja nasilja…………………………………………………………………….45

Oblik nasilja kome su bile izložene ispitanice…………………………………………….45Karakteristike nasilnika…………………………………………………………………...46Posledice nasilja…………………………………………………………………………...47Prisustvo dece poslednjem slučaju nasilja………………………………………………...48Percipiranje nasilja u porodici i partnerskim odnosima kao oblika kriminaliteta………...49

Nasilje nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima i društvena reakcija…………..51Prijavljivanje nasilja policiji………………………………………………………………51Obraćanje centru za socijalni rad…………………………………………………………56Obraćanje zdravstvenoj ustanovi…………………………………………………………58Obraćanje nevladinoj organizaciji……………………………………………………...…61

2

Boravak u prihvatilištu za žrtve nasilja/sigurnoj kući……………………………………63Sudski postupak i izricanje mera zaštite od nasilja u porodici……………………………64Zaštita prema Zakonu o sprečavanju nasilja u porodici…………………………………..65

Zaključak…………………………………………………………………………………......67Literatura…………………………………………………………………………………..…71

3

Predgovor

Istraživački izveštaj pod nazivom Nasilje nad Romkinjama u porodici i partnerskim

odnosima u Beogradu: Struktura, karakteristike i društvena reakcija rezultat je rada

Viktimološkog društva Srbije-VDS, koje je 2017. godine angažovano na sprovođenju dela

projekta pod nazivom Za aktivnu inkluziju i prava Romkinja na Zapadnom Balkanu II, čiji su

nosioci NVO BIBIJA-Romski ženski centar i CARE International Balkans. VDS je bilo

angažovano za deo projekta koji se odnosio na prikupljanje i beleženje podataka o

slučajevima nasilja nad Romkinjama.Zadaci VDS u ovom delu projekta obuhvatili su: izradu

metodologije za prikupljanje podataka, određivanje uzorka, izradu instrumenta za

prikupljanje podataka, analizu dobijenih podataka i pripremu istraživačkog izveštaja. U

sprovođenje istraživanja neposredno su bili uključeni: dr Sanja Ćopić, Jasmina Nikolić i

Bejan Šaćiri. Zahvalnost dugujemo Mirjani Tripković koja je pomagala oko unosa podataka u

program za obradu. Istraživački izveštaj pripremili su dr Sanja Ćopić i Bejan Šaćiri.

Istraživanje je sprovedeno uz podršku i nadzor prof. dr Vesne Nikolić-Ristanović.

Zahvaljujemo se aktivistkinjama NVO BIBIJA koje su radile na prikupljanju podataka.

Takođe, zahvaljujemo se svim ispitanicama koje su bile spremne da podele sa nama svoje

iskustvo nasilja i da na taj način daju doprinos realizaciji istraživanja, ali i daljem radu na

podizanju svesti žena, posebno iz marginalizovanih grupa, o pravu na život bez nasilja.

4

Sažetak

Uvod

Viktimološko društvo Srbije-VDS sprovelo je istraživanje nasilja nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima u Beogradu. Istraživanje je deo šireg projekta pod nazivom Za aktivnu inkluziju i prava Romkinja na Zapadnom Balkanu II, čiji su nosioci NVO BIBIJA-Romski ženski centar i CARE International Balkans. Projekat je, ukupno gledano, usmeren na unapređenje zaštite Romkinja kao žrtava nasilja u porodici i partnerskim odnosima i jačanje njihovih kapaciteta za ostvarivanje svojih prava na obrazovanje, zdravstvo i život bez nasilja.

O istraživanju

Predmet istraživanja bilo je nasilje nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima. Za potrebe istraživanja nasilje u porodici definisano je kao psihičko, fizičko, seksualno i ekonomsko nasilje koje jedan član porodice vrši prema drugom članu porodice. Nasilje u porodici obuhvatilo je partnersko nasilje i nasilje koje drugi članovi porodice vrše prema Romkinjama (nasilje od strane dece, roditelja ili drugih članova porodice). Pored toga, za potrebe istraživanja, nasilje u porodici je obuhvatilo i proganjanje.

Cilj istraživanja bio je dolaženje do saznanja o strukturi i karakteristikama nasilja nad Romkinjama u porodičnim i partnerskim odnosima, faktorima koji utiču na izloženost Romkinja nasilju u porodici i partnerskim odnosima i oblicima društvenog reagovanja na nasilje nad Romkinjama u porodičnim i partnerskim odnosima. Podaci su prikupljani putem ispitivanja, i to primenom neposrednog (licem u lice) intervjua sa punoletnim Romkinjama koje su bile ili su još uvek žrtve nasilja u porodici i/ili partnerskim odnosima. Za prikupljanje podataka korišćena je kombinacija ankete o viktimizaciji i feminističke metodologije.

Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 250 punoletnih Romkinja, koje su bile ili su još uvek žrtve nasilja u porodici i/ili partnerskim odnosima. Istraživanje je sprovedeno u romskim naseljima na teritoriji Beograda. Podaci su prikupljani u periodu od 15. oktobar 2017. do 15. februara 2018. godine. Na prikupljanju podataka bile su angažovane četiri anketarke - aktivistkinje NVO Bibija. Podaci su obrađeni deskriptivnom statistikom, Hi-kvadrat testom i Pirsonovom korelacijom. Pored kvantitativne, urađena je i kvalitativna analiza odgovora na otvorena pitanja. Istraživanje je imalo akcioni karakter.

Struktura nasilja nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima

U strukturi porodičnog i partnerskog nasilja nad Romkinjama u ispitanom uzorku dominiraju pretnje fizičkim nasiljem, psihičko i fizičko nasilje:

U 239 (21.3%) slučajeva ispitanice su bile izložene pretnjama fizičkim nasiljem; U 236 (21.1%) slučajeva psihičkom nasilju; U 223 (19.9%) slučaja fizičkom nasilju; U 185 (16.5%) slučajeva ekonomskom nasilju; U 96 (8.6%) slučajeva pretnjama nasiljem uz upotrebu oružja; U 81 (7.2%) slučaju proganjanju; U 60 (5.4%) slučajeva seksualnom nasilju.

5

U strukturi porodičnog nasilja nad Romkinjama u ispitanom uzorku dominira partnersko nasilje. Podaci o broju incidenata pokazuju da se u slučaju pretnji fizičkim nasiljem, fizičkog i seksualnog nasilja, kao i proganjanja radi o o kontinuiranoj viktimizaciji. Takođe, u većini slučajeva ispitanice su nasilje u porodici doživele tokom poslednjih šest godinaposmatrano u odnosu na moment istraživanja, dakle, nakon 2012. godine.

Viktimizacija ispitanica pojedinim oblicima nasilja u porodici i partnerskim odnosima

Od ukupnog broja ispitanica njih 236 (94.4%) je navelo da su bile izložene psihičkom nasilju nakon svoje 18. godine. U strukturi psihičkog nasilja dominira partnersko nasilje: učinioci psihičkog nasilja sa kojim su se suočavale žene iz ispitanog uzorka su u najvećem broju slučajeva bili muž (107 ili 36.1%) i bivši muž (60 ili 20.3%).

Podaci istraživanja pokazuju da je 185 (74%) ispitanica bilo izloženo ekonomskom nasilju nakon punoletstva. U najvećem broju slučajeva ispitanice su bile izložene ekonomskom nasilju od strane partnera, odnosno muža (108 ili 51.4%) ili bivšeg muža (45 ili 21.4%).

Pretnjama fizičkim nasiljem bilo je izložene 239 (95.6%) ispitanica, a više od jedne trećine njih - 96 (38.4%) navelo je da im je član porodice pretio oružjem (nož, pištolj ili neko drugo oruđe ili oružje). U najvećem broju slučajeva ispitanicama je fizičkim nasiljem pretio muž (123 ili 40.9%) ili bivši muž (58 ili 19.3%). Takođe, kada je reč o slučajevima pretnji oružjem, u najvećem broju slučajeva su ispitanice rekle da su pretnje doživele od strane muža (41 ili 36.3%) ili bivšeg muža (40 ili 35.4%)

Fizičkom nasilju bile su izložene 223 (89.2%) ispitanice, od čega su u 52 slučaja (23.3%) ispitanice bile izložene napadu oružjem. Prema odgovorima ispitanica, muž je bio učinilac fizičkog nasilja u 120 (45.3%), a bivši muž u 56 (21.1%) slučajeva. Kada je reč o napadu oružjem, u preko 70% slučajeva nasilje je izvršio partner ispitanice.

Skoro svaka četvrta žena iz ispitanog uzorka doživela je seksualno nasilje nakon svog punoletstva - 60 (24%), i to od strane bivšeg muža (36 ili 60%) ili aktuelnog partnera (24 ili 40%).

Najzad, svaka treća ispitanica je bila izložena nekom obliku proganjanja - 81 (32.4%). Ovaj vid nasilja je u najvećem broju slučajeva vršio njihov partner: bivši (46 ili 56.8%) ili aktuelni (28 ili 34.6%).

Faktori nasilja u porodici i partnerskim odnosima nad ispitanicama

Istraživanje je pokazalo da su ključni faktori koji utiču na veću izloženost, odnosno manju zaštićenost ispitanica od nasilja u porodici i partnerskim odnosima oni faktori koji su povezani sa njihovim bračnimi roditeljskim statusom, radnim statusom, obrazovnim nivoom i stambenim prilikama. Nasilje posebno pogađa ispitanice nižeg obrazovnog nivoa, one koje žive u lošim stambenim uslovima i koje su razvedene ili žive razdvojeno od partnera.

Tako su pretnjama fizičkim nasiljem posebno izložene ispitanice koje su razvedene ili žive razdvojeno od partnera, koje su nižeg obrazovnog nivoa i koje su navele da su stambene prilike u kojima žive loše ili jako loše. Sa druge strane, pretnjama fizičkim nasiljem najmanje

6

su izložene ispitanice koje su zaposlene, dakle, koje su, maker delimično, ekonomski samostalne.

Fizičkom nasilju izloženije su žene koje imaju decu, koje su nižeg obrazovnog nivoa i koje žive u lošim ili jako lošim stambenim uslovima. Sa druge strane, kao i u slučaju pretnji nasiljem, najmanje su ovom vidu nasilja izložene žene koje su zaposlene.

Proganjanju su najizloženije žene mlađe životne dobi, one koje su razvedene ili žive razdvojeno od partnera i koje nemaju decu.

Najzad, seksualnom nasilju su u većoj meri izložene ispitanice koje su razvedene ili žive razdvojeno od partnera i koje su nižeg obrazovnog nivoa.

Podaci o poslednjem slučaju fizičkog i/ili seksualnog nasilja

Od ukupnog broja ispitanica, njih 228 (91.9%) je nakon punoletstva doživelo ili još uvek trpi neki oblik fizičkog i/ili seksualnog nasilja u porodici. U više od polovine slučajeva prisutno je kombinovano fizičko i psihičko nasilje(130 ili 57%). Potom, 61 (26.7%) ispitanica je navela da je bila izložena samo fizičkom nasilju, 28 (12.3%) je bilo izloženo fizičkom, psihičkom i seksualnom nasilju, 6 (2.6%) seksualnom i psihičkom nasilju, a tri (1.3%) ispitanice su bile izložene fizičkom i seksualnom nasilju.

Ispitanice su najšešće bile zlostavljane od strane partnera, i to: muža (156 slučajeva ili 68.4%) ili bivšeg muža (35 slučajeva ili 15.3%). Podaci ukazuju na visoko prisustvo alkoholizma među nasilnicima: 113 (49.6%) nasilnika je u trenutku poslednjeg nasilnog čina bilo pod uticajem alkohola. U 36 (15.8%) slučajeva nasilnik je imao nož, pištolj ili drugo oružje. U skoro 60% opisanih slučajeva ispitanice su zadobile fizičke povrede – 135 (59.2%).

Visok je procenat dece koja su direktno ili indirektno viktimizirana u slučajevima nasilja nad njihovim majkama: u skoro polovini slučajeva poslednjeg fizičkog i/ili seksualnog nasilja koje su ispitanice opisale, nasilnom činu prisustvovala su njihova deca - 111 (48.7%) slučajeva. Od toga, u skoro 20% slučajeva deca su bila neposredno viktimizirana od strane nasilnika koji je zlostavljao njihovu majku (22 slučaja ili 19.8%).

Većina ispitanica (148 ili 64.9%) smatra da poslednji slučaj fizičkog i/ili seksualnog nasilja koje su doživele predstavlja kriminalitet. Pa ipak, čak jedna trećina njih (80 ili 35.1%) preživljeno nasilje ne percipira kao oblik kriminaliteta.

Samo 63 (27.6%) ispitanice su se nakon poslednjeg čina nasilja obratile za pomoć nekoj instituciji ili organizaciji za pomoć, podršku i zaštitu. Od ukupnog broja ispitanica koje su preživele fizičko i/ili seksualno nasilje, samo 20 (8.8%) je poslednji slučaj nasilja prijavilo policiji; 23 (10.1%) su se obratile centru za socijalni rad, 24 (10.5%) zdravstvenoj ustanovi, a 27 (11.8%) nevladinoj organizaciji. Dve (0.9%) ispitanice bile su smeštene u sigurnu kuću zbog poslednjeg slučaja nasilja kome su bile izložene. U svega 12 (4.8%) slučajeva vođen je krivični ili prekršajni postupak protiv nasilnika. Najzad, u 8 (3.5%) slučajeva izrečene su mere zaštite od nasilja u porodici u skladu sa Zakonom o sprečevanju nasilja u porodici.

7

Executive summary

Domestic and intimate partner violence against Roma women in Belgrade: Structure, characteristics and social response

Introduction

The Victimology Society of Serbia-VDS conducted a researchondomestic and intimate partner violence against Roma women in Belgrade. The research is a part of thebroader project entitled “For active inclusion and rights of Roma women in the Western Balkans II”, which is implemented by the NGO BIBIJA-Roma Women’s Centre and CARE International Balkans. The project, in general, aims at improving protection of Roma women as victims of domestic and intimate partner violence and strengthening their capacities to exercise their rights to education, health and life without violence.

About the research

The subject of the research was domestic and intimate partner violence against Roma women. For the purpose of the research, domestic violence was defined as psychological, physical, sexual and economic violence that one family member carries against another family member. Domestic violence included both partner violence and violence against Roma women by other family members (violence by children, parents or other family members). Additionally, for the purposes of the research, domestic violence also included stalking.

The aim of the research was to find out the following: the structure and characteristics of domestic and intimate partner violence against Roma women, the factors that influence vulnerability of Roma women to domestic and intimate partner violence, and forms of social response to violence against Roma women in the family and in intimate partner relationship. The data was collected through direct (face to face) interviews with adult Roma women who were or still are victims of domestic and/or intimate partner violence. A combination of the victimization survey and the feminist methodology was used for collecting data.

The survey was conducted on a sample of 250 adult Roma women who were or still are victims of domestic violence. The research was conducted in Roma settlements on the territory of Belgrade. The data was collected in the period from October 15, 2017 to February 15, 2018. Four interviewers - activists of the NGO Bibija were involved in data collection. The data was processed by the use of descriptive statistics, Hi-square test, and Pearson’s Correlation. In addition to quantitative, a qualitative analysis of the answers to open-ended questions was performed. The research had an action character.

The structure of domestic and intimate partner violence against Roma women

In the structure of domestic and intimate partner violence against Roma women in the given sample, threats of physical violence, psychological and physical violence are predominant. Therespondents were exposed to:

Threatsof physical violence -in 239 (21.3%) cases; Psychologicalviolence - in 236 (21.1%) cases; Physical violence - in 223 (19.9%) cases; Economicviolence - in 185 (16.5%) cases;

8

Threatsof violence by using weapons - in 96 (8.6%) cases; Stalking - in81 (7.2%) cases; Sexualviolence - in 60 (5.4%) cases.

Partnerviolence is the dominant form of violence in the structure of domestic violence against Roma women in the given sample. The data on the number of incidents show that threatening by physical violence, physical and sexual violence, and stalking present forms of continuous victimization of the respondents. Additionally, in most cases respondents experienced domestic or intimate partner violence over the past six years, i.e. after 2012.

Victimization of respondents by certain forms of domestic and intimate partner violence

Out of the total number of respondents, 236 (94.4%) reported that they were subjected to psychological violence after the age of 18. In the structure of psychological violence, partner violence dominates: in most cases the perpetratorwasa husband (107 or 36.1%) and a former husband (60 or 20.3%).

The survey data show that 185 (74%) respondents were exposed to economic violence after the age of 18. In most cases respondents were subjected to economic violence by a partner:a husband (108 or 51.4%) or a former husband (45 or 21.4%).

239 (95.6%) respondents were exposed to threats with physical violence, and more than one third of them - 96 (38.4%) stated that their family member threatened them by a weapon (knife, gun or some other weapon). In the majority of cases respondents were threatened with physical violence by a husband (123 or 40.9%) or a former husband (58 or 19.3%). Also, when it comes to cases of threats by the use of a weapon, in most cases respondents answered that threats were experienced by husband (41 or 36.3%) or ex-husband (40 or 35.4%)

223 (89.2%) respondents were exposed to physical violence, out of which 52 (23.3%) were exposed to violence by the use of weapons. According to the respondents, the husband was a perpetrator of physical violence in 120 (45.3%) and the former husband in 56 (21.1%) cases. In the case of violence with the use of a weapon, in over 70% of cases violence was committed by a respondent’s partner.

Almost every fourth woman in the sample had experienced sexual violence after the age of 18 - 60 (24%), by her former (36 or 60%) or current partner (24 or 40%).

Finally, every third respondent was exposed to some form of stalking after the age of 18 - 81 (32.4%). In most cases this type of violence was performed by their partner: ex-husband (46 or 56.8%) or current husband (28 or 34.6%).

Factors of domestic and partner violence against respondents

The research has shown that the key factors that influence the higher exposure, or less protection of respondents from domestic and intimate partner violence, are those factors that are related to their marital and parental status, working status, educational level and housing conditions. Violence particularly affects the respondents of the lower educational level, those living in poor housing conditions and divorced women or women that live separated from their partners.

9

Research has shown that respondents who are divorced or live separated from their partners, with the lower educational level and who live in poor or very poor housing conditions are particularly exposed to threats of physical violence. On the other hand, the threats of physical violence are experienced the least by respondents who are employed, therefore, who are, at least to some extent, economically independent.

Physical violence is more experienced by women who have children, who are of lower educational level and who live in poor or very poor housing conditions. On the other hand, as in the case of threatening with physical violence, women who are employed are exposed to this form of violence the least.

Younger women, those who are divorced or live separated from their partners and who have no children are more vulnerable to staling.

Finally, sexual violence is more experienced by respondents who are divorced or live separated from their partners and who have lower educational level.

Data on the latest case of physical and/or sexual violence

Out of the total number of respondents, 228 (91.9%) experienced or still suffer some form of physical and/or sexual violence in the family after the age of 18. In more than half of the cases respondents experienced combined physical and psychological violence (130 or 57%). This is followed by 61 (26.7%) respondents who stated that they were exposedto physical violence only, 28 (12.3%) who were exposed to physical, psychological and sexual violence, 6 (2.6%) who were exposed to sexual and psychological violence, and three (1.3%) who were exposed to physical and sexual violence.

The respondents were most often abused by their partners: the husband (156 cases or 68.4%) or the former husband (35 cases or 15.3%). The data point to the high presence of alcoholism among the perpetrators: 113 (49.6%) of the abusers were under the influence of alcohol at the time of the last violent act. In 36 (15.8%) cases the abuser had a knife, a gun or other weapon. In almost 60% of the cases the respondents suffered physical injuries - 135 (59.2%).

The percentage of children who are directly or indirectly victimized in cases of violence against their mothers is high: in almost half of the cases (111 or 48.7%) children were present during the last violent act. Out of that number, in nearly 20% of cases children were directly victimized by the abuser who was violent towards their mothers (22 cases or 19.8%).

Most respondents (148 or 64.9%) believe that the latest case of physical and/or sexual violence they have experienced constitutes a crime. Nevertheless, even one third of them (80 or 35.1%) do not perceive suffered violence as a form of crime.

Only 63 (27.6%) respondents approached some institution or organization for assistance, support and protection after the latest violent act. Out of the total number of respondents who suffered physical and/or sexual violence, only 20 (8.8%) reported the last case of violence to the police; 23 (10.1%) addressed the Centre for Social Work, 24 (10.5%) addressed healthcare institution, and 27 (11.8%) addressed non-governmental organization. Two (0.9%) respondents were accommodated in a safe house. In only 12 (4.8%) cases a criminal or misdemeanour procedure was conducted against the perpetrator. Finally, in only 8 (3.5%)

10

casesprotection measures stipulated in the Law on the Prevention of Domestic Violence were implemented.

11

Uvod

Konvencija Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici,

tzv. Istanbulska konvencija definiše nаsilje nаd ženаmа kao „svа delа rodno zаsnovаnog nаsiljа

kojа dovode do ili mogu dа dovedu do: fizičke, seksuаlne, psihičke, odnosno, finаnsijske

povrede ili pаtnje zа žene, obuhvаtаjući i pretnje tаkvim delimа, prinudu ili proizvoljno

lišаvаnje slobode, bilo u jаvnosti bilo u privаtnom životu“ (član 3). Nasilje nad ženama se

prepoznaje kao rodno zasnovano nasilje: nasilje koje je usmereno protiv žene zato što je žena,

odnosno ono koje nesrazmerno pogađa žene, i kao jedan od ključnih društvenih mehanizama

kojima se žene primoravaju da budu u podređenom položaju u odnosu na muškarce (Ćopić,

2016). Nasilje nad ženama predstavlja ozbiljno kršenje ljudskih prava žena i devojčica i glavnu

prepreku ostvarivanju rodne ravnopravnosti. Konvencija takođe definiše i nasilje u porodici i to

kao „svаko delo fizičkog, seksuаlnog, psihičkog odnosno ekonomskog nаsiljа do kojeg dolаzi u

okviru porodice ili domаćinstvа odnosno između bivših ili sаdаšnjih supružnikа ili pаrtnerа,

nezаvisno od togа dа li učinilаc deli ili je delio isto borаvište sа žrtvom“ (član 3). Dakle, nasilje

u porodici obuhvata dva osnovan tipa nasilja: partnersko nasilje, koje je definisano kao rodno

zasnovano, i međugeneracijsko nasilje u porodici, koje je određeno rodno neutralno, pa

obuhvata žrtve i učinioce oba pola (Ignjatović, Pavlović Babić, Lukić, 2015).

Pravni okvir za sprečavanje i suzbijanje nasilja u porodici i zaštitu žrtava u Srbiji je

postavljen nakon 2000. godine. Sistem pravne zaštite od nasilja u Srbiji obuhvata

krivičnopravnu, porodičnopravnu i prekršajnopravnu zaštitu (Konstantinović-Vilić, Petrušić,

2011). Krivičnopravna zaštita od nasilja u porodici obezbeđena je kroz odredbe Krivičnog

zakonika1. Od 2002. godine nasilje u porodici predstavlja posebno krivično, koje se goni po

službenoj dužnosti. Poridični zako2izričito zabranjuje nasilje u porodici, članovima porodice

priznaje pravo na zaštitu od nasilja u porodici, predviđa mere zaštite, koje mogu da se izreknu

u građanskom postupku, dok je njihovo kršenje kažnjivo i predstavlja najlakši oblik krivičnog

dela nasilje u porodici. Određene mere zaštite žrtve od reviktimizacije predviđene su u

krivičnom i prekršajnom zakonodavstvu: mera bezbednosti zabrane približavanja i

komunikacije sa oštećenim, koju predviđa Krivični zakonik, a čijom primenom je omogućeno

da sud zabrani učiniocu krivičnog dela približavanje oštećenom na određenoj udaljenosti,

1„Službeni glasnik RS“ br. 85/2005, 88/2005 - ispr., 107/2005 - ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014 i 94/201.2„Službeni glasnik RS“ br. 8/2005, 72/2011 - dr. zakon i 6/2015.

12

pristup u prostor oko mesta stanovanja ili mesta rada oštećenog i dalje uznemiravanje

oštećenog, odnosno dalju komunikaciju sa oštećenim, ako se opravdano može smatrati da bi

dalje vršenje takvih radnji učinioca krivičnog dela bilo opasno po oštećenog, i zaštitna mera

zabrana pristupa oštećenom, objektima ili mestu izvršenja, koju predviđa Zakon o

prekršajima3, a koja može biti primenjena u slučajevima izvršenja prekršaja kvalifikovanog

kao nasilje u porodici. Za efikasnu implementaciju postojećih rešenja u praksi i delovanje

nadležnih službi od posebnog značaja su strategije, kao dokumenti koji definišu politiku u

određenoj oblasti i predstavljaju osnov za formulisanje konkretnih aktivnosti (kroz akcione

planove), i protokoli o postupanju, kojima se ujedno postavlja osnov za standardizaciju

procedura i ujednačavanje postupanja nadležnih institucija, što bi, pak, trebalo da predstavlja

garanciju za jednaku i efikasnu zaštitu žrtava (Ćopić, 2016). Tokom 2011. godine usvojen je

Opšti protokol o postupаnju i sаrаdnji ustаnovа, orgаnа i orgаnizаcijа u situаcijаmа nаsiljа

nаd ženаmа u porodici i u pаrtnerskim odnosimа. Nakon toga se pristupilo izradi i usvajanju

posebnih protokola od strane svih učesnika u procesu zaštite žena žrtava nasilja, kojima se

razrađuju smernice i standardi koje postavlja Opšti protokol (policija, sistem socijalne zaštite,

sistem zdravstvene zaštite, sistem obrazovanja i vaspitanja, pravosuđe).

Srbija je 2012. godine potpisala Istanbulsku konvenciju, a 31. oktobra 2013. godine

Narodna skupština Republike Srbije usvojila je Zakon o potvrđivanju Konvencije Saveta

Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici.4Ratifikaciju

Istanbulske konvencije pratilo je usvajanje Zakona o sprečavanju nasilja u porodici5 2016.

godine, koji je počeo da se primenjuje 1. juna 2017. godine. Svrha ovog zakona je da se, s

jedne strane, osigura efikasna prevencija nasilja u porodici, a, sa druge strane, hitna,

adekvatna i efikasna zaštita, pomoć i podrška žrtvama nasilja u porodici. Dakle, tri su ključna

segmenta ovog zakona: prevencija nasilja u porodici, procesuiranje slučajeva nasilja u

porodici i zaštita žrtava nasilja u porodici. Prema odredbama ovog zakona, žrtve nasilja u

porodici imaju pravo na informacije, pravo na pristup besplatnoj pravnoj pomoći i pravo na

individualni plan podrške i zaštite.

Nacionalna strategija za rodnu ravnopravnost za period od 2016. do 2020. godine sa

pratećim Akcionim planom (2016-2018) prepoznaje suzbijanje rodno zasnovanog nasilja, kao

i unapređenje ukupnog položaja višestruko marginalizovanih žena, uključujući Rokminje,

kao ključne strateške ciljeve usmerene na postizanje rodne ravnopravnosti u Srbiji. U

3„Službeni glasnik RS“ br. 65/2013, 13/2016 i 98/2016 - odluka US.4„Službeni glasnik RS“, Međunarodni ugovori, br. 12/2013.5„Službeni glasnik RS“ br. 94/2016.

13

Nacionalnoj strategiji za sprečavanje i suzbijanje nasilja nad ženama u porodici i u

partnerskim odnosima,6 koju je Vlada Republike Srbije usvojila 2011. godine s ciljem

unapređenja zaštite žena od nasilja u porodici i partnerskim odnosima, predviđeno je da je

„radi adekvatnijeg planiranja strateških mera zaštite od nasilja u porodici, potrebno uzeti u

obzir specifične probleme ranjivih, odnosno višestruko diskriminisanih kategorija žena, što

uključuje Romkinje“.

Dosadašnja istraživanja su pokazala da se nacionalna pripadnost žrtve pojavljuje kao

značajna viktimogena predispozicija za nasilje u porodici i u partnerskim odnosima, posebno

kada se radi o pretnjama fizičkim nasiljem i fizičkom nasilju. Podaci dobijeni istraživanjem

nasilja u porodici u Vojvodini, koje je sprovedeno 2009. godine, ukazalo je na posebnu

izloženost Romkinja ovim oblicima nasilja (Nikolić-Ristanović, 2010). To istraživanje je

pokazalo da je više od polovine (57.9%) ispitanica romske nacionalnosti bilo u nekom

trenutku žrtva fizičkog nasilja u porodici, kao i da su, posmatrano prema nacionalnoj

pripadnosti, upravo ispitanice romske (39.5%) nacionalnosti u najvećoj meri doživljavale

pretnje fizičkim nasiljem. Sa druge strane, istraživanje je pokazalo da se, posmatrano prema

nacionalnoj strukturi ispitanica, najniži nivo svesti o tome da nasilje u porodici predstavlja

kriminalitet beleži upravo kod Romkinja (52.6%). Takva situacija bi mogla da se objasni

različitostima kulturoloških i verskih nasleđa i uticaja koji se uočavaju kod pripadnika

različitih nacionalnih grupa, ali i niskog obrazovnog nivoa, posebno kod Romkinja. To

govori o potrebi podizanja svesti žena, posebno Romkinja o tome da nasilje u porodici nije

nešto što treba da se toleriše i prihvata kao normalno ponašanje, već da ono predstavlja

kriminal kao i svaki drugi oblik nasilja (Nikolić-Ristanović, 2010).

Istraživanje Romskog ženskog centra „Bibija“ iz 2010. godine, koje je sprovedeno na

uzorku od 150 žena starosti od 17 do 50 godina, koje pretežno žive u četiri neformalna

romska naselja na teritoriji Beograda i Kruševca, pokazalo je da su sve učesnice u

istraživanju bile izložene nekom obliku nasilja u porodici, i to najčešće fizičkom nasilju. Na

drugom mestu po učestalosti bilo je psihičko, a potom ekonomsko i seksualno nasilje, dokje

90% ispitanica reklo da su deca ili bila ili su i dalje svedoci nasilja. Istraživanje je ukazalo na

razloge zbog kojih se nasilje retko prijavljuje nadležnim organima i službama među romskim

ženama: 90% ispitanica je navelo da se Romkinje koje su žrtve nasilja ne obraćaju nadležnim

organima i službama zbog straha da neće dobiti adekvatnu zaštitu od nasilnika.

Jedan od glavnih segmenata holističkog i obuhvatnog pristupa rodno zasnovanom

nasilju, odnosno nasilju prema ženama, uključujući nasilje u porodici i partnerskim 6 „Službeni glasnik RS“, br. 27/2011.

14

odnosima, predstavlja sistematizovano prikupljanje i beleženje podataka o ovom vidu kršenja

ljudskih prava žena (Ćopić, Stevković, 2012; Konstantinović-Vilić, 2012). Redovno

prikupljanje podataka o nasilju prema ženama i odgovoru države na njega jedan je od

preduslova praćenja trendova i razvijanja efikasne politike suprotstavljanja države ovom vidu

nasilja.Međutim, u Srbiji još uvek ne postoji sistematizovano i struktuirano prikupljanje

podataka o nasilju prema ženama uz primenu jedinstvene metodologije evidentiranja

podataka, pa u ovom domenu saznanja o nasilju prema ženama, posebno o nasilju u porodici i

partnerskim odnosima daju istraživanja.

Polazeći od toga, Viktimološko društvo Srbije-VDS sprovelo je istraživanje nasilja

nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima u romskim naseljima u Beogradu.

Istraživanje je deo šireg projekta pod nazivom Za aktivnu inkluziju i prava Romkinja na

Zapadnom Balkanu II, čiji su nosioci NVO BIBIJA-Romski ženski centar i CARE

International Balkans. Projekat je, ukupno gledano, usmeren na unapređenje zaštite Romkinja

kao žrtava nasilja u porodici i partnerskim odnosima i jačanje njihovih kapaciteta za

ostvarivanje svojih prava na obrazovanje, zdravstvo i život bez nasilja. U tekstu koji sledi dati

su prikaz i analiza podataka do kojih se ovim istraživanjem došlo.

15

O istraživanju

Predmet i cilj istraživanja

Predmet istraživanja bilo je nasilje nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima. Za

potrebe istraživanja nasilje u porodici definisano je kao psihičko, fizičko, seksualno i

ekonomsko nasilje koje jedan član porodice vrši prema drugom članu porodice. Svaki od ova

četiri oblika nasilja je dalje operacionalizovan kroz niz konkretnih ponašanja. Pod članom

porodice podrazumevali su se bračni i vanbračni drug (sadašnji i bivši), partner/partnerka,

članovi uže i šire porodice (krvni srodnici i srodnici po tazbini), usvojilac i usvojenik,

hranilac i hranitelj, kao i osobe sa kojima ispitanica deli isto domaćinstvo (stambeni prostor u

celini) bez obzira da li je u srodstvu sa njima ili ne. Drugim rečima, nasilje u porodici

obuhvatilo je partnersko nasilje i nasilje koje drugi članovi porodice vrše prema Romkinjama

(nasilje od strane dece, roditelja ili drugih članova porodice). Pored toga, za potrebe

istraživanja, nasilje u porodici je obuhvatilo i proganjanje. Predmet istraživanja bilo je nasilje

u porodici koje prema Romkinjama vrše osobe oba pola.

Cilj istraživanja bio je dolaženje do saznanja o strukturi i karakteristikama nasilja nad

Romkinjama u porodičnim i partnerskim odnosima, faktorima koji utiču na izloženost

Romkinja nasilju u porodici i partnerskim odnosima i oblicima društvenog reagovanja na

nasilje nad Romkinjama u porodičnim i partnerskim odnosima.

Kada su u pitanju karakteristike nasilja nad Romkinjama u porodičnim i parterskim

odnosima, u fokusu je bilo dolaženje do podataka o: oblicima nasilja kojim su izložene

Romkinje u porodici i partnerskim odnosima, učestalosti nasilja kome su izložene Romkinje

u porodici i partnerskim odnosima, karakteristikama žrtava i nasilnika, posledicama nasilja i

prisustvu dece nasilju nad Romkinjama u porodici i njihova viktimizacija. Posebna pažnja

bila je posvećena ispitivanju faktora koji utiču na izloženost Romkinja nasilju u porodici i

partnerskim odnosima. Najzad, vezano za oblike društvenog reagovanja na nasilje nad

Romkinjama u porodičnim i partnerskim odnosima ispitano je u kojoj meri se Romkinje kao

žrtve nasilja u porodici i parterskim odnosima obraćaju državnim organima i institucijama

(posebno policiji, sudovima, centrima za socijalni rad i medicinskim ustanovama) i

nevladinim organizacijama za pomoć, kao i da li su i u kojoj meri zadovoljne radom ovih

16

službi i odnosom prema njima. Ispitivano je i na koji način one percipiraju nasilje u porodici i

partnerskim odnosima, odnosno da li nasilje koje doživljavaju smatraju kriminalitetom.

Metod

Podaci o karakteristikama nasilja u porodici i parnerskim odnosima nad Romkinjama,

faktorima koji utiču na izloženost Romkinja ovim oblicima nasilja i oblicima društvene

reakcije na njih prikupljani su putem ispitivanja, i to primenom neposrednog (licem u lice)

intervjua sa punoletnim Romkinjama koje su bile ili su još uvek žrtve nasilja u porodici i/ili

partnerskim odnosima. Za prikupljanje podataka korišćena je kombinacija ankete o

viktimizaciji i feminističke metodologije. Anketa o viktimizaciji predstavlja najpouzdaniju i

najčešće korišćenu tehniku za prikupljanje podataka o tamnoj brojci kriminaliteta

(neprijavljeni ili prikriveni kriminalitet), koja je kod nasilja u porodici i partnerskim

odnosima, posebno unutar romske populacije, posebno izražena. Feministički način vođenja

intervjua deluje osnažujuće i podsticajno na žene da govore o svom iskustvu viktimizacije.

Kombinacija ankete o viktimizaciji sa feminističkom metodologijom smatra se

najpouzdanijim načinom da se dođe do visokog stepena otkrivanja slučajeva nasilja u

porodici, o kome žene inače teško pričaju drugim osobama, uključujući tu i istraživače i

istraživačice.

Za prikupljanje podataka napravljen je poseban upitnik (istraživački instrument).

Upitnik je sadržao zatvorena i otvorena pitanja i sastojao se od tri osnovne celine:1. Opšti

podaci o ispitanici (socio-demografski i socio-ekonomski podaci); 2. Podaci o viktimizaciji u

porodici i partnerskim odnosima (podaci o psihičkom, ekonomskom, fizičkom i seksualnom

nasilju, o pretnjama fizičkim nasiljem i o proganjanju), i 3. Podaci o poslednjem pretrpljenom

fizičkom i/ili seksualnom nasilju kako bi se došlo detaljnije do podataka o karakteristikama

nasilja koje Romkinje trpe u partnerkim odnosima i porodici i društvenoj reakciji na ovaj vid

nasilja. Na kraju intervjua, ispitanicama je ostavljen prostor da iznesu svoje komentare i

sugestije u vezi sa temom istraživanja i da daju svoje predloge u pogledu unapređenja sistema

zaštite Romkinja kao žrtava nasilja u porodici i parterskim odnosima.

Ovo istraživanje je imalo akcioni karakter. Akcioni karakter ogledao se u osnaživanju

ispitanica tokom intervjua za život bez nasilja i informisanju o tome kome mogu da se obrate

u slučaju da nasilje i dalje traje. Takođe, sve ispitanice su bile informisane o tome kako i na

koji način mogu da prijave nasilje, kao i o mogućnostima zaštite koju pruža Zakona o

sprečavanju nasilja u porodici. Svakoj ispitanici ostavljeni su informativni materijali NVO

17

Bibija i brojevi telefona drugih organizacija i institucija kojima mogu da se obrate u slučaju

da su im potrebne informacije, podrška i zaštita.

Uz to, i sam proces intervjuisanja je imao osnažujući karakter za pojedine ispitanice.

Tako su neke ispitanice osetile olakšanje što su imale prilike da anketarkama ispričaju svoje

iskustvo u vezi sa nasiljem koje su trpele, osetile su se snažnijim i zadovoljnim jer ih je neko

saslušao bez okrivljavanja i optuživanja.

Formiranje uzorka

Istraživanje je sprovedeno u romskim naseljima na teritoriji Beograda, koja su obuhvaćena

projektom i to na uzorku od 250 punoletnih Romkinja, koje su bile ili su još uvek žrtve

nasilja u porodici i/ili partnerskim odnosima. Neke ispitanice su bile učesnice radionica koje

je organizovala NVO Bibija u sklopu projekta koji je imao za cilj unapređenje zaštite

Romkinja kao žrtava nasilja u porodici i partnerskim odnosima i jačanje njihovih kapaciteta

za ostvarivanje svojih prava na obrazovanje, zdravstvo i život bez nasilja. Uz to, u

istraživanju su učestvovale i druge žene iz romskih naselja. NVO Bibija je identifikovala

potencijalne ispitanice tokom prethodnih aktivnosti na projektu (kroz radioničarske aktivnosti

i terenski rad u romskim naseljima), sa kojima su potom anketarke vodile intervjue. Prilikom

odabira ispitanica vodilo se računa da budu zastupljene Romkinje različite starosne dobi, kao

i one su se obraćale i one koje se nisu obraćale institucijama i organizacijama za pomoć i

zaštitu.

Prikupljanje i obrada podataka

Podaci su prikupljani u periodu od 15. oktobar 2017. do 15. februara 2018. godine. Na

prikupljanju podataka bile su angažovane četiri anketarke - aktivistkinje NVO Bibija, koje su

senzibilisane za rad sa Romkinjama, kao i u pogledu predmeta istraživanja.Pre započinjanja

rada na terenu anketarke su upoznate sa predmetom i ciljem istraživanja, kao i sa načinom

prikupljanja podataka. Anketarke su dobile jasne instrukcije za vođenje intervjua sa

ispitanicama (na primer, kako uspostaviti kontakt sa ispitanicom, kakav odnos treba imati

prema ispitanici tokom intervjua, na koji način je upoznati sa istraživanjem, kako voditi

intervju, potom, voditi računa o bezbednosti ispitanica i sopstvenoj bezbednosti, kako

postupati u slučaju da je ispitanica žrtva porodičnog nasilja kojoj su potrebni pomoć i podrška

i slično).

18

Tokom rada na prikupljanju podataka, anketarke su imale zadatak da beleže slučajeve

odbijanja žena da budu intervjuisane, da zabeleže svoje utiske i zapažanja u vezi sa radom na

prikupljanju podataka, kao i komentare ispitanica u vezi sa istraživanjem, dakle, sve što bi

moglo da pomogne u razumevanju konteksta, ali i za buduća istraživanja. Analiza ovog

materijala je pokazala da tokom rada na prikupljanju podataka anketarke nisu imale neke

veće probleme, posebno ako se ima u vidu da je tema osetljiva i da ispitanice do tog momenta

(momenta istraživanja) često nisu ni bile u situaciji da govore o nasilju koje trpe.

Ispitanicama je bilo važno to što je istraživanje anonimno, jer u protivnom ne bi ni želele da

budu uključene u njega. Prilikom rada na terenu nije zabeleženo puno odbijanja. Razlog tome

je činjenica da je većina žena sa kojima su vođeni intervjui poznavala anketarke, pa su imale

poverenja u njih. Neke potencijalne ispitanice koje su, pak, odbile da učestvuju u istraživanju

kao razlog za odbijanje navele su: nepoverenje jer ne poznaju anketarku, ne žele da pričaju o

nasilju, da se prisećaju nečega sto je za njih bilo jako teško i loše iskustvo, strah od još većeg

nasilja, posebno zbog ekonomske nemoći i zavisnosti od partnera (nisu zaposlene), sramotu i

osudu najbližih i okoline, strah od oduzimanja dece zbog loše materijalne situacije i

poremećenih odnosa u porodici.

Neke anketarke su iskustvo vođenja intervjua sa ispitanicama i svoja zapažanja

zabeležile na sledeći način:

„Dok smo vodile razgovor nema nekih posebnih emocija, kao dase pomirila sa tim da

je to tako i da neće biti bolje.“

„Iako se nasilje desilo davno, žena je bila jako potrešena, plakala jepričajući svoju

priču kao da se juče desila, nije zaboravila ni jedan detalj koji je doživela,kao i njena

deca. I neke lepe detalje koji su postojali na početku njenog brakaa kojih je bilo malo

sve to ruše i potiskuju batine, uvrede, poniženja...“

„Ispitanca je delovala vrlo uznemireno dok je pričala sa nama. Doživela je veliko

nasilje i prošla kroz teške trenutke u životu. U jednom momentu su joj krenule suze.“

Prikupljeni podaci su obrađeni deskriptivnom statistikom, Hi-kvadrat testom i

Pirsonovom korelacijom. Pored kvantitativne, urađena je i kvalitativna analiza odgovora na

otvorena pitanja.

19

Opis uzorka

Ispitivanjem je obuhvaćeno 250 žena romske nacionalne pripadnosti koje žive u romskim

naseljima u Beogradu. Najzastupljeniju starosnu kategoriju u uzorku čine ispitanice od 33 do

40 godina – njih 65 (26%); slede ispitanice starosti od 26 do 32 godine – 53 (21.2%) i

ispitanice od 18 do 25 godina – 40 (16%).Uz to, 38 žena pripada starosnoj kategoriji od 41 do

48 godina (15.2%), dok je 30 (12%) žena bilo iz starosne kategorije od 49 do 56 godina. U

uzorku su bile i 23 (9.2%) žene starosti od 57 do 65 godina i jedna (0.4%) žena starosti preko

65 godina.

Tabela 1. Uzrast ispitanica

Uzrast Broj Procenat

18-25 godina 40 16.0%

26-32 godine 53 21.2%

33-40 godina 65 26.0%

41-48 godina 38 15.2%

49-56 godina 30 12.0%

57-65 godina 23 9.2%

preko 65

godina

1 0.4%

Ukupno 250 100.0%

Ukupno 197 (78.8%) žena živi sa intimnim partnerom, bilo u braku – 93 (37.2%), bilo

u vanbračnoj zajednici – 104 (41.6%);30 žena (12%) je razdvojeno ili razvedeno, 13 (5.2%)

je reklo da su neudate, dok je 10 žena (4%) reklo da su udovice.

Tabela 2. Bračni status

20

Bračni status Broj Procenat

Živim u vanbračnoj zajednici/sa

partnerom

104 41.6%

Udata 93 37.2%

Razvedena/razdvojena 30 12.0%

Neudata/ne živi sa partnerom 13 5.2%

Udovica 10 4.0%

Ukupno 250 100.0%

Ukupno 231 žena (92.4%) iz ispitanog uzorka ima decu. Po jedno dete ima 40 žena

(16%), dvoje dece ima 61 žena (24.4%), po troje dece ima 51 žena (20.4%), više od troje

dece ima79 žena (31,6%), a tri žene su rekle da imaju više od četvoro dece.

Tabela 3. Deca

Da li ima decu Broj Procenat

Da 231 92.4%

Ne 19 7.6%

Ukupno 250 100.0%

Više od 60% ispitanica je reklo da su domaćice – 156 (62.4%)žena, dok je 46 (18.4%)

žena nezaposleno, a 30 (12%) zaposleno. Pored toga, u ispitanom uzorku su biletri (1.2%)

žene koju su penzionerke i jedna (0.4%) koja je navela da je studentkinja.

Tabela 4. Radni status ispitanica

Radni status Broj Procenat

Domaćica 156 62.4%

Nezaposlena/tražim

posao

46 18.4%

Zaposlena 30 12.0%

Penzionerka 3 1.2%

Studentkinja 1 0.4%

Ukupno 250 100.0%

21

U pogledu obrazovne strukture, dobijeni podaci pokazuju da je 78% ispitanica ima

nezavršenu osnovnu školu ili završenu osnovnu školu. Srednju školu završila je 31 (12.4%)

žena, dok je 21 (8.4%) rekla da uopšte nije išla u školu. Sa druge strane, tri ispitanice (1,2%)

su završile višu/visoku školu ili fakultet.

Tabela 5. Obrazovni status ispitanica

Obrazovani status Broj Procenat

Uopšte nije išla u školu 21 8.4%

Nezavršena osnovna škola 102 40.8%

Osnovna škola 93 37.2%

Srednja škola ili gimnazija 31 12.4%

Viša skola/fakultet 3 1.2%

Ukupno 250 100.0%

Na pitanje kakvo im je bilo materijalno stanje u proteklih 10 godina, polovina

ispitanica je rekla da je bilo malo dobro, malo loše – 127 ispitanica ili 50.8%. Ukupno je 75

(30%) žena reklo da je materijalno stanje bilo stabilno loše, a 31 (12.4%) da je ono bivalo sve

gore i gore. Sa druge strane, 10 (4%) ispitanica je reklo da je materijalno stanje dobro sve

vreme, četiri (1.6%) ispitanice su rekle da je bilo loše, pa je postalo bolje, a tri (1.2%) da je

bilo dobro, ali da je sada loše.

Tabela 6. Materijalno stanje u proteklih 10 godina

Materijalno stanje u

proteklih 10 godina Broj Procenat

Sve gore i gore 31 12.4%

Stabilno loše 75 30.0%

Malo dobro, malo loše 127 50.8%

Loše, pa je postalo bolje 4 1.6%

Dobro, pa je sada loše 3 1.2%

Dobro je sve vreme 10 4.0%

Ukupno 250 100.0%

22

Na kraju, ispitanice su zamoljene da kažu kakva im je stambena situacija. Najveći

broj ispitanica je rekao da je stambena situacija loša – 86 (34.4%) ispitanica ili jako loša – 47

(18,8%). Pored toga, 60 (24%) ispitanica je reklo da stambena situacija nije ni dobra, ni loša,

56 (22,4%) da je dobra, a samo jedna (0.4%) je rekla da je veoma dobra.

Tabela 7. Stambena situacija

Stambena situacija Broj Procenat

Jako loša 47 18.8%

Loša 86 34.4%

Ni dobra, ni loša 60 24.0%

Dobra 56 22.4%

Veoma dobra 1 0.4%

Ukupno 250 100.0%

23

Viktimizacija Romkinja nasiljem u porodici i partnerskim odnosima

Kako bi se došlo do saznanja o tome kojim oblicima nasilja u porodici i partnerskim

odnosima su izložene Romkinje, ispitanice su zamoljene da navedu da li su nakon svoje 18.

godine, dakle, kao punoletne, bile izložene nekom od sledećih oblika nasilja u porodici ili

partnerskim odnosima: psihičkom nasilju, ekonomskom nasilju, fizičkom nasilju, pretnjama

fizičkim nasiljem (bez i sa upotrebom oružja ili oruđa koje telo može da povredi i zdravlje

naruši), seksualnom nasilju i proganjanju. Podaci do koji se došlo pokazuju da u strukturi

porodičnog i partnerskog nasilja nad Romkinjama u ispitanom uzorku dominiraju pretnje

fizičkim nasiljem, psihičko i fizičko nasilje. Tako su u 239 (21.3%) slučajeva ispitanice bile

izložene pretnjama fizičkim nasiljem, u 236 (21.1%) slučajeva psihičkom nasilju, u 223

(19.9%) slučaja fizičkom nasilju, a u 185 (16.5%) slučajeva ekonomskom nasilju. Pored toga,

u 96 (8.6%) slučajeva ispitanice su bile izložene pretnjama nasiljem uz upotrebu oružja ili

oruđa podobnog da telo teško povredi i zdravlje teško naruši, u 81 (7.2%) su bile izložene

proganjanju, a u 60 (5.4%) slučajeva seksualnom nasilju.

Tabela 8. Oblici nasilja u porodici i partnerskim odnosima

Oblik nasilja Broj Procenat

Pretnje fizičkim nasiljem 239 21.3%

Psihičko nasilje 236 21.1%

Fizičko nasilje 223 19.9%

Ekonomsko nasilje 185 16.5%

Pretnje oružjem 96 8.6%

Proganjanje 81 7.2%

Seksualno nasilje 60 5.4%

Ukupno 1120 100.0%

Da bi utvrdili kako su međusobno povezani različiti oblici nasilja u porodici

izračunate su korelacije različitih vrsta nasilja u porodici, kojima su ispitanice bile izložene.

Utvrđeno je da je Pirsonov keoficijent korelacije najveći između pretnji fizičkim nasiljem i

fizičkog nasilja (.491), što znači da se ove pretnje u većini slučajeva i ostvaruju.Pored toga,

uočena je statistički značajna korelacija između pretnji fizičkim nasiljem i psihičkog nasilja

24

(.287), a nije zanemarljiva ni povezanost ekonomskog nasilja, s jedne, i fizičkog (.234) i

sekusalnog nasilja (.248), sa druge strane.

Psihičko nasilje

Ekonomsko nasilje

Pretnje fizičkim nasiljem

Fizičko nasilje

Seksualno nasilje Proganjanje

Psihičko nasilje Pearson Correlation .173** .287** .139* .096 -.054

Sig. (2-tailed) .006 .000 .027 .130 .392

N 250 250 250 250 250

Ekonomsko nasilje Pearson Correlation .173** .095 .234** .248** .040

Sig. (2-tailed) .006 .134 .000 .000 .528

N 250 250 250 250 250


Pearson Correlation .287** .095 .491** .029 -.060

Sig. (2-tailed) .000 .134 .000 .646 .346

N 250 250 250 250 250

Fizičko nasilje Pearson Correlation .139* .234** .491** .075 -.117

Sig. (2-tailed) .027 .000 .000 .238 .065

N 250 250 250 250 250

Seksualno nasilje Pearson Correlation .096 .248** .029 .075 .191**

Sig. (2-tailed) .130 .000 .646 .238 .002

N 250 250 250 250 250

Proganjanje Pearson Correlation -.054 .040 -.060 -.117 .191**

Sig. (2-tailed) .392 .528 .346 .065 .002

N 250 250 250 250 250

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

Psihičko nasilje

Od ukupnog broja ispitanica, njih 236 (94.4%) je navelo da su bile izložene

psihičkom nasilju nakon svoje 18. godine, odnosno da su doževele da ih neki član porodice

vređa, ismeva, psuje, naziva pogrdnim imenima, ucenjuje, ne da da izlazi iz kuće, da ide kod

roditelja, prijatelja, da se druži sa drugim ljudima i slično.Drugim rečima, žene iz ispitanog

uzorka su bile izložene različitim oblicima psihičkog nasilja koji se ogledaju u nizu

kontrolnih taktika kojima nasilnik ostvaruje i potvrđuje kontrolu nad ženom.

U strukturi psihičkog nasilja dominira partnersko nasilje:učinioci psihičkog nasilja sa

kojim su se suočavale žene iz ispitanog uzorka su u najvećem broju slučajeva bili muž (107

slučajeva ili 36.1%) i bivši muž (60 slučajeva ili 20.3%). Zatim, prema odgovorima

25

ispitanica, u37 slučajeva (12.5%) to je bila svekrva, u 34 (11.5%) slučaja učinilac psihičkog

nasilja bio je otac, u 24 (8.1%) svekar, u 15 (5.1%) slučajeva braća/sestre, a u po pet (1.7%)

slučejeva ujak/stric i majka. Među učiniocima psihičkog nasilja najmanje su zatupljeni: sin, u

četiri (1.3%) slučaja, zet, u tri (1.1%) slučaja i kćerka, u dva (0.7%) slučaja.

Tabela 9. Odnos nasilnika i žrtve

Učinilac psihičkog nasilja Broj Procenat

Muž 107 36.1%

Bivši muž 60 20.3%

Svekrva 37 12.5%

Otac 34 11.5%

Svekar 24 8.1%

Braća/sestre 15 5.1%

Ujak/Stric 5 1.7%

Majka 5 1.7%

Sin 4 1.3%

Zet 3 1.1%

Kćerka 2 0.7%

Ukupno 296 100.0%

Ekonomsko nasilje

Dobijeni podaci pokazuju da je od ukupnog broja ispitanica, njih 185 (74%)bilo

izloženo ekonomskom nasilju nakon svoje 18. godine. Ovaj vid nasilja manifestuje se na neki

od sledećih načina: član porodice ne daje novac da se kupi hrana, da se plate računi za kuću,

ne dozvoljava da žena zna koliko se u porodici zarađuje, uzima njenu platu i ograničava

potrošnju, traži od žene da kaže na šta je potrošila svaku paru, primorava je da napustiti posao

ili joj ne dozvoljava da se zaposlite i slično.

U najvećem broju slučajeva ispitanice su bile izložene ekonomskom nasilju od strane

partnera, odnosno muža (108 slučajeva ili 51.4%) ili bivšeg muža (45 slučajeva ili

21.4%).Pored toga, u 21 (10%) slučaju ekonomsko nasilje vršila je svekrva, u 12 (5.7%)

slučajeva učinilac je bio svekar, u 10 (4.8%) otac, u 6 (2.8%) ujak/stric/dever, u 4 (1.9%)

braća/sestre, u dva (0.9%) slučaja zet,i u po jednom (0.5%) slučajusin i kćerka.

26


Učinilac ekonomskog

nasilja Broj Procenat

Muž 108 51.4%


Svekrva 21 10.0%

Svekar 12 5.7%

Otac 10 4.8%

Ujak/stric/dever 6 2.8%


Zet 2 0.9%

Sin 1 0.5%

Kćerka 1 0.5%

Ukupno 210 100.0%


Dobijeni podaci su pokazali da je 239 (95.6%) žena iz ispitanog uzorka bilo izloženo

pretnjama fizičkim nasiljem od strane člana porodice nakon svog punoletstva. Takođe, više

od jedne trećine njih - 96 (38.4%) navelo je da im je član porodice pretio oružjem (nož,

pištolj ili neko drugo oruđe ili oružje kojim mogu biti nanete teške povrede).

Ispitanice su navele i ko im je pretio fizičkim nasiljem od članova porodice. Kao i kod

psihičkog i ekonomskog nasilja, u najvećem broju slučajeva su to bili muž (123 slučaja ili

40.9%) ilibivši muž (58 slučajeva ili 19.3%). U 27 (8.9%) slučajeva to je bila svekrva, u 25

(8,3%) slučajeva bile su izložene pretnjema od strane svekra, u 24 (7.9%) od strane oca, u 19

(6.3%) od strane braće i sestara, u 12 (3.9%) od strane ujaka ili stričeva, u 6 (1.9%) od strane

majke, u 4 (1.4%) od strane zeta i u tri (1%) slučaja od strane sina.


Ko je uputio

pretnje Broj Procenat

27

Muž 123 40.9%


Svekrva 27 8.9%

Svekar 25 8.3%

Otac 24 7.9%


Ujak/stric 12 3.9%

Majka 6 1.9%

Zet 4 1.4%

Sin 3 1.0%

Ukupno 301 100.0%

Kada je reč o slučajevima pretnji oružjem, u najvećem broju slučajeva su ispitanice

rekle da su pretnje doživele od strane muža (41 slučaj ili 36.3%) ili bivšeg muža (40 slučaja

ili 35.4%). Oružjem su pretili i otac (8 slučajeva ili 7.1%), svekar i svekrva (u po 7 slučejava

ili 6.2%), braća/sestre (6 slučajeva ili 5.3%), zet u dva (1.8%) slučaja i sin i ujak u po jednom

(0.9%) slučaju.


Ko je pretio oruzjem Broj Procenat

Muž 41 36.3%

Bivsi muž 40 35.4%

Otac 8 7.1%

Svekar 7 6.2%

Svekrva 7 6.2%


Zet 2 1.8%

Sin 1 0.9%

Ujak 1 0.9%

Ukupno 113 100.0%

Ispitanice su odgovarale na pitanje i koliko puta imse desilo da im je član porodice

pretio da će ih napasti. Skoro polovina ispitanica koje su bile izložene pretnjama fizičkim

28

nasiljem nakon svog punoletstva doživele su pretnje više od 10 puta – 111 (46.4%)ispitanica.

Uz to, 64 (26.8%) ispitanice bile su izložene pretnjama fizičkim nasiljem od 4 do 10 puta, 62

(25.9%) su doživele pretnje 2 do 3 puta, a dve ispitanice (0.8%) su ovom vidu nasilja bile

izložene samo jedanput. Dakle, u većini slučajeva radi se o kontinuiranoj viktimizaciji.

Tabela 13. Broj incidenata

Koliko puta je izložena pretnjama Broj Procenat

Jednom 2 0.8%

2-3 puta 62 25.9%

4-10 puta 64 26.8%

Više od 10 puta 111 46.4%

Ukupno 239 100.0%

Najveći broj ispitanica je odgovorio da su se poslednji put suočavale sa pretnjama

fizičkim nasiljem pre 1 do 5 godina u odnosu na vreme istraživanja– 105 (43.9%) ispitanica.

Ukupno je 59 (24,7%) ispitanica navelo da su se poslednji put sa pretnjama suočavale pre 6-

10 godina, 40 (16.8%) ispitanica je navelo da je to bilo pre više od 10 godina, dok je 35

(14.6%) ispitanica navelo da se to dešavalo u poslednjih godinu dana.

Tabela 14. Poslednji slučaj

Kada ste poslednji put bili izloženi

pretnjama fizičkim nasiljem Broj Procenat

U poslednjih godinu 35 14.6%

Pre 1-5 godina 105 43.9%

Pre 6-10 godina 59 24.7%

Pre više od 10 godina 40 16.8%

Ukupno 239 100.0%

Fizičko nasilje

Od ukupnog broja ispitanica, njih 223 (89.2%) su navele da su bile izložene fizičkom

nasilju nakon svoje 18. godine, odnosno da ih neko od članova porodice istukao, ošamario,

grebao, gurao, savijao ruku, vukao za kosu, grizao, udarao nekim predmetom, opekao ili na

29

neki drugi način fizički povredio (bez upotrebe oružja i oruđa koje može telo teško da

povredi). Od tog broja, u 52 slučaja (23.3%)ispitanice su bile izložene napadu oružjem.

Prema odgovorima ispitanica, muž je bio učinilac fizičkog nasilja u 120 (45.3%)

slučajeva, bivši muž u 56 (21.1%) slučajeva, svekrva u 24 (9.1%) slučaja, braća/sestre u 17

(6.4%) slučajeva, a u po 16 (6%) slučajeva su to bili otac i svekar. Pored toga, učinioci su u 9

(3.4%) slučajeva bili ujak,stric ili dever, u 4 (1.5%) slučaja je to bio zet, u dva (0.7%) majka,

a u jednom (0.4%) je to bio sin.


Učinilac fizičkog nasilja Broj Procenat

Muž 120 45.3%


Svekrva 24 9.1%


Otac 16 6.0%

Svekar 16 6.0%

Ujak/stric/dever 9 3.4%

Zet 4 1.5%

Majka 2 0.7%

Sin 1 0.4%

Ukupno 265 100.0%

Kada je reč o napadu oružjem, u preko 70% slučajeva nasilje je izvršio partner

ispitanice, i to muž (25 slučajeva ili 37.9%) ili bivši muž (23 slučaja ili 34.8%). Ispitanice su

kao učinioce navele i svekrvu (6 slučajeva ili 9.1%), braću/sestre i oca (4 slučaja ili 6.1%),

svekra (3 slučaja ili 4.5%) i zeta u jednom (1.5%) slučaju.


30

Ko je napaooružjem Broj Procenat

Muž 25 37.9%


Svekrva 6 9.1%


Otac 4 6.1%

Svekar 3 4.5%

Zet 1 1.5%

Ukupno 66 100.0%

Najveći broj ispitanica je naveo da je bio izložen fizičkom nasilju više od 10 puta – 80

ispitanica ili 37.2%. Zatim, od 2 do 3 puta su fizičkom nasilju bile izložene 74 (34.4%)

ispitanice, 47 (21.8%) ispitanica je bilo izloženo nasilju od 4 do 10 puta, dok je 14 (6.5%)

ispitanica navelo da je fizičkom nasilju bilo izloženo samo jednom. Prema tome, reč je

najčešće o ponovljenoj viktimizaciji, odnosno o kontinuiranoj viktimizaciji ovim vidom

nasilja.


Koliko puta ste fizički napadnuti Broj Procenat

Jedanput 14 6.5%

Dva/tri puta 74 34.4%

4-10 puta 47 21.8%


Ukupno 215 100.0%

Najveći broj ispitanica je odgovorio da su se poslednji put suočavale sa fizičkim

nasiljem pre 1 do 5 godina posmatrano u odnosu na momenat istraživanja – 91 ispitanica ili

42.3%. Ukupno su 52 (24.2%) ispitanice navele da su poslednji put fizičkom nasilju bile

izložene pre 6-10 godina, a po 36 (16.7%) ispitanica je navleo da je to bilo pre više od 10

godina i u poslednjih godinu dana.


31

Kada ste poslednji put fizički

napadnuti Broj Procenat


Pre 1-5 godina 91 42.3%

Pre 6-10 godina 52 24.2%


Ukupno 215 100.0%

Seksualno nasilje

Dobijeni podaci pokazuju da je skoro svaka četvrta žena iz ispitanog uzorka doživela

seksualno nasilje nakon svog punoletstva - 60 (24%). Kada je reč o učiniocu seksualnog

nasilja, 36 (60%) ispitanica je navelo da je to bio bivši muž, a 24 (40%) su navele da je to bio

muž.


Učinilac seksualnog nasilja Broj Procenat


Muž 24 40.0%

Ukupno 60 100.0%

Skoro polovina (27 ili 45%) žena sa iskustvom seksualnog nasilja u partnerskom

odnosu bile su izložene ovom vidu nasilja više od 10 puta.Uz to, 19 (31.7%) žena je bilo

izloženo seksualnom nasilju dva do tri puta, njih 8 (13.3%) je bilo izloženo seksualnom

nasilju 4 do 10 puta, a samo jedanput je seksualno nasilje doživelo 6 (10%) žena. Dakle, kao i

u slučaju fizičkog nasilja, reč je najčešće o ponovljenoj, odnosno o kontinuiranoj

viktimizaciji seksualnim nasiljem.


32

Koliko puta pretrpeli

seksualno nasilje Broj Procenat

Jedanput 6 10.0%


4-10 puta 8 13.3%


Ukupno 60 100.0%

Na pitanje kada se poslednji put dogodilo da je član porodice pokušao da ih prisili ili

ih je prisilio na seksualni odnos ili drugo seksualno ponašanje, po 19 (31.7%) ispitanica je

reklo da je to bilo pre 1 do 5 godinai 6 do10 godina u odnosu na vreme istraživanja, 12 (20%)

ispitanica je reklo da je to bilo u poslednjih godinu dana, a 10 (16.6%) ispitanica je navelo da

je to bilo pre više od 10 godina.


Poslenji slučaj

seksualnog nasilja Broj Procenat


Pre 1-5 godina 19 31.7%

Pre 6-10 godina 19 31.7%


Ukupno 60 100.0%

Proganjanje

Svaka treća žena iz ispitanog uzorka bila je nakon svoje 18. godine izložena nekom

obliku proganjanja - 81 (32.4%) (na primer, partner ili drugi član porodice je stalno zove

telefonom, šalje preteće ili uvredljive SMS poruke ili mailove, sačekuje je, prati i slično).

Prema odgovorima ispitanica, ovaj vid nasilja je u najvećem broju slučajeva vršio njihov

partner: bivši muž (46 ili 56.8%) ili muž (28 ili 34.6%). U tri (3.7%) slučaja progonioci su

bili braća/sestre, u dva (2.5%) svekrva, a u po jednom (1.2%) slučaju su to bili otac i svekar.


33

Ko ih je proganjao Broj Procenat


Muž 28 34.6%


Svekrva 2 2.5%

Otac 1 1.2%

Svekar 1 1.2%

Ukupno 81 100.0%

Ukupno su 34 (42%) ispitanice rekle da su bile proganjanje više od 10 puta, 24

(29.6%) ispitanice su rekle da su doživele proganjanje 4 do 10 puta, dok su 23 (28.4%)

ispitanice rekle da su proganjane dva-tri puta.


Koliko puta su bile

izložene proganjanju Broj Procenat


4-10 puta 24 29.6%


Ukupno 81 100.0%

Najveći broj ispitanica je naveo da su poslednji put bile izložene proganjanju pre 1 do

5 godina posmatrano u odnosu na vreme istraživanja (36 ispitanica ili 44.5%). Zatim, 19

(23.4%) ispitanica je reklo da su proganjane pre 6 do 10 godina, 15 (18.5%) je proganjano u

poslednjih godinu dana, a 11 (13.6%) je navelo da je proganjano pre više od 10 godina.

Tabela 24. Poslenji slučaj

34

Kada su poslednji put

proganjane Broj Procenat


Pre 1-5 godina 36 44.5%

Pre 6-10 godina 19 23.4%


Ukupno 81 100.0%

35

Faktori koji utiču na izloženost Romkinja nasilju u porodici i partnerskim

odnosima

Ovim istraživanjem smo pokušali da utvrdimo i koji su to viktimogeni faktori koji mogu biti

dobri prediktori pojave različitih oblika nasilja u porodici i partnerskim odnosima nad

Romkinjama. U okviru istraživanja ispitana je povezanost socio-demografskih karakterstika

ispitanica i izloženosti ispitanica nasilju u porodici i partnerskim odnosima. Konkretno,

ispitana je veza između uzrasta, bračnog statusa, roditeljskog statusa, radnog statusa,

obrazovanja i stambene situacije ispitanica, s jedne,i izloženosti pojedinim oblicimanasilja u

porodici i partnerskim odnosima, sa druge strane.

Uzrast ispitanica i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima

Istraživanjem je utvrđena statistički značajna povezanost između starosti ispitanice i

dva oblika nasilja: pretnje oružjem i proganjanja. Kada su u pitanju ostali ispitivani oblici

nasilja istraživanjem nije utvrđeno postojanje statistički značajne veze sa ovom socio-

demografskom varijablom.

Ovim istraživanjem je utvrđena statistički značajna povezanost između starosti

ispitanica i pretnji oružjem. Podaci pokazuju da su starije ispitanice (preko 49 godina) u većoj

meri izložene pretnjama oružjem nego mlađe.

Tabela 25. Povezanost uzrastai pretnjioružjem

PretnjeoružjemUkupnoDa Ne

Uzrast 18-25 Broj 13 27 40Procenat 32.5% 67.5% 100.0%

26-32 Broj 19 34 53Procenat 35.8% 64.2% 100.0%

33-40 Broj 16 49 65Procenat 24.6% 75.4% 100.0%

41-48 Broj 16 22 38Procenat 42.1% 57.9% 100.0%

49-56 Broj 17 13 30Procenat 56.7% 43.3% 100.0%

57-65 Broj 14 9 23Procenat 60.9% 39.1% 100.0%

36

preko 65 Broj 1 0 1Procenat 100.0% .0% 100.0%

Ukupno Broj 96 154 250Procenat 38.4% 61.6% 100.0%

Pearson Chi-Square=16.922, df = 6, p = 0,010

Uočena je i statistički značajna veza između starosti ispitanica i proganjanja.

Ispitanice mlađe od 49 godina su u većoj meri izložene proganjanju nego ispitanice starosti

preko 49 godina. Pri tome, posebno ugrožene ovim vidom nasilja su ispitanice starosti od 26

do 32 (47.2%), a potom od 18 do 25 godina (37.5%).

Tabela 26. Uzrast iproganjanje

ProganjanjeUkupnoDa Ne

Uzrast 18-25 Broj 15 25 40Procenat 37.5% 62.5% 100.0%

26-32 Broj 25 28 53Procenat 47.2% 52.8% 100.0%

33-40 Broj 19 46 65Procenat 29.2% 70.8% 100.0%

41-48 Broj 15 23 38Procenat 39.5% 60.5% 100.0%

49-56 Broj 4 26 30Procenat 13.3% 86.7% 100.0%

57-65 Broj 3 20 23Procenat 13.0% 87.0% 100.0%

preko 65 Broj 0 1 1Procenat .0% 100.0% 100.0%



Bračni status ispitanica i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima

Istraživanjem je utvrđena statistički značajna povezanost između bračnog statusa

ispitanice i tri oblika nasilja: pretnje oružjem, seksualnog nasilja i proganjanja. Kada su u

pitanju ostali ispitivani oblici nasilja istraživanjem nije utvrđeno postojanje statistički

značajne veze sa ovom socio-demografskom varijablom.

37

Istraživanjem je utvrđeno da postoji statistički značajna povezanost između bračnog

statusa ispitanica i pretnji oružjem. Pretnjama oružjem su u najvećoj meri izložene razvedene,

odnosno žene koje žive razdvojeno od partnera (80%) i udovice (60%).

Tabela 27. Povezanost bračnog statusai pretnjioružjem

PretnjeoružjemUkupnoDa Ne

Bračnistatus

Udata Broj 24 69 93Procenat 25.8% 74.2% 100.0%

Živim u vanbračnoj zajednici/sa partnerom

Broj 38 66 104Procenat 36.5% 63.5% 100.0%

Razvedena/razdvojena Broj 24 6 30Procenat 80.0% 20.0% 100.0%

Udovica Broj 6 4 10Procenat 60.0% 40.0% 100.0%

Neudata/ne živi sa partnerom

Broj 4 9 13Procenat 30.8% 69.2% 100.0%



Isto tako, utvrđeno je da postoji statistički značajna povezanost između bračnog

statusa ispitanica i seksualnog nasilja. Seksualnom nasilju su u najvećoj meri izložene

razvedene, odnosno žene koje žive razdvojeno od partnera (66.7%)i udovice (30%).

Tabela 28. Povezanost bračnog statusai seksualnog nasilja

Seksualno nasiljeUkupnoDa Ne

Bračnistatus



Broj 19 85 104Procenat 18.3% 81.7% 100.0%


Udovica Broj 3 7 10Procenat 30.0% 70.0% 100.0%


Broj 1 12 13Procenat 7.7% 92.3% 100.0%

Total Broj 60 190 250Procenat 24.0% 76.0% 100.0%


38

Uočeno je i da postoji statističi značajna veza između bračnog status i proganjanja.

Proganjanju su u najvećoj meri izložene ispitanice koje su navele da su razvedene ili da žive

razdvojeno od partnera: više od polovine ispitanica koje su razvedene, odnosno koje žive

razdvojeno od partnera (53.3%) bile su izložene ovom obliku porodičnog, odnosno

partnerskog nasilja.

Tabela 29. Povezanost bračnog statusa i proganjanja


Bračnistatus



Broj 38 66 104Procenat 36.5% 63.5% 100.0%


Udovica Broj 0 10 10Procenat .0% 100.0% 100.0%


Broj 2 11 13Procenat 15.4% 84.6% 100.0%



Roditeljski status ispitanica i izloženost nasilju u u porodici i partnerskim odnosima

Istraživanje je pokazalo postojanje statistički značajne veze između roditeljskog

statusa ispitanice i njene izloženosti ekonomskom nasilju, fizičkom nasilju i proganjanju.

Tako su ispitanice koje imaju decu (75.8%) češće izložene ekonomskom nasilju nego

ispitanice koje nemaju decu (52.6%).

Tabela 30. Povezanost roditeljskog statusaiekonomskog nasilja

Ekonomsko nasiljeUkupnoDa Ne

Da li ima decu

Da Broj 175 56 231Procenat 75.8% 24.2% 100.0%

Ne Broj 10 9 19Procenat 52.6% 47.4% 100.0%



39

Takođe, ispitanice koje imaju decu (90.9%) su u većoj meri izložene fizičkom nasilju

u odnosu na ispitanice koje nemaju decu (68.4%).

Tabela 31. Povezanost roditeljskog statusa i fizičkog nasilja

Fizičko nasiljeUkupnoDa Ne

Da li ima decu

Da Broj 210 21 231Procenat 90.9% 9.1% 100.0%

Ne Broj 13 6 19Procenat 68.4% 31.6% 100.0%



Najzad, ispitanice koje nemaju decu (52.6%) su u većoj meri izložene proganjanju

nego ispitanice koje imaju decu (30.7%).

Tabela 32. Povezanost roditeljskog statusaiproganjanja


Da li imadecu

Da Broj 71 160 231Procenat 30.7% 69.3% 100.0%

Ne Broj 10 9 19Procenat 52.6% 47.4% 100.0%



Kada su u pitanju ostali ispitivani oblici nasilja istraživanjem nije utvrđeno postojanje

statistički značajne veze sa roditeljskim statusom ispitanica.

Radni statusi izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima

Istraživanjem je utvrđena statistički značajna veza između zaposlenosti ispitanica i

izloženosti pretnjama. Dobijeni podaci pokazuju da su zaposlene žene u najmanjoj meri

izložene pretnjama fizičkim nasiljem.

40

Tabela 33. Povezanost radnog statusa iizloženostipretnjama

PretnjeUkupnoDa Ne

Radni status Zaposlena Broj 25 5 30Procenat 83.3% 16.7% 100.0%

Nezaposlena/trazim posao

Broj 43 3 46Procenat 93.5% 6.5% 100.0%

Domaćica Broj 154 2 156Procenat 98.7% 1.3% 100.0%

Penzionerka Broj 3 0 3Procenat 100.0% .0% 100.0%

Studentkinja Broj 1 0 1Procenat 100.0% .0% 100.0%

Drugo Broj 13 1 14Procenat 92.9% 7.1% 100.0%



Isto tako, nalazi istraživanja pokazuju da postoji statistički značajna povezanost

između zaposlenosti ispitanica i izloženosti fizičkom nasilju. Zaposlene žene su u najmanjoj

meri izložene fizičkom nasilju u poređenju sa ženama iz drugih kategorija (nezaposlene,

domaćice, penzionerke, studentkinje).

Tabela 34. Povezanost radnog statusa ifizičkog nasilja

Fizičko nasiljeUkupnoDa Ne

Radni status Zaposlena Broj 24 6 30Procenat 80.0% 20.0% 100.0%

Nezaposlena/trazim posao

Broj 42 4 46Procenat 91.3% 8.7% 100.0%

Domacica Broj 142 14 156Procenat 91.0% 9.0% 100.0%

Penzionerka Broj 3 0 3Procenat 100.0% .0% 100.0%

Studentkinja Broj 0 1 1Procenat .0% 100.0% 100.0%

Drugo Broj 12 2 14Procenat 85.7% 14.3% 100.0%



41

Istraživanjem nije utvrđeno postojanje statistički značajne veze između ostalih oblika

porodičnog, odnosno partnerskog nasilja i radnog statusa ispitanica.

Obrazovni nivo i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima

U okviru istraživanja ispitana je i povezanost između obrazovnog nivoa ispitanica i

izloženosti različitim oblicima nasilja u porodici i partnerskoj vezi. Podaci pokazuju da

postoji povezanost između obrazovnog nivoa ispitanica i njihove izloženosti pretnjama

fizičkim nasiljem, fizičkom i seksualnom nasilju.

Pretnjama fizičkim nasiljem u većoj meri su izložene ispitanice koje uopšte nisu išle u

školu, odnosno koje su nižeg obrazovnog nivoa (one koje imaju nezavršenu osnovnu školu i

one koje imaju samo završenu osnovnu školu) nego ispitanice koje su završile srednju školu,

višu/visoku školu ili fakultet. Dakle, što je niži obrazovni nivo ispitanice to je ona izloženija

pretnjama fizičkim nasiljem u porodici ili partnerskom odnosu.

Tabela 35. Povezanost obrazovnog nivoaiizložensoti pretnjama

PretnjeUkupnoDa Ne

Obrazovanje Uopšte nije išla u školu

Broj 21 0 21Procenat 100.0% .0% 100.0%

Nezavršena OŠ

Broj 100 2 102Procenat 98.0% 2.0% 100.0%

Osnovna škola Broj 88 5 93Procenat 94.6% 5.4% 100.0%

Srednja škola ili gimnazija

Broj 28 3 31Procenat 90.3% 9.7% 100.0%

Viša škola/fakultet

Broj 2 1 3Procenat 66.7% 33.3% 100.0%



Takođe, žene koje uopšte nisu išle u školu i one koje nisu završile osnovnu školu su

najčešće izložene fizičkom nasilju od strane partnera ili drugih članova porodice u odnosu na

ispitanice sa višim nivoom obrazovanja.

Tabela 36. Povezanost obrazovnog nivoaiizloženosti fizičkom nasilju

Fizičko nasilje Ukupno

42

Da NeObrazovanje Uopšte nije

išla u školuBroj 19 2 21Procenat 90.5% 9.5% 100.0%

Nezavršenaosnovna škola

Broj 97 5 102Procenat 95.1% 4.9% 100.0%

Osnovna škola

Broj 83 10 93Procenat 89.2% 10.8% 100.0%


Broj 22 9 31Procenat 71.0% 29.0% 100.0%


Broj 2 1 3Procenat 66.7% 33.3% 100.0%



Najzad, ispitanice koje uopšte nisu išle u školi su najčešće izložene seksualnom

nasilju u porodici ili partnerskoj vezi. Tako je skoro svaka druga ispitanica koja nije išla u

školu navela da je bila izložena seksualnom nasilju (47.6%).

Tabela 37. Povezanost obrazovnog nivoai izložensoti seksualnom nasilju

Seksualno nasiljeUkupnoDa Ne

Obrazovanje Uopšte nije išla u školu

Broj 10 11 21Procenat 47.6% 52.4% 100.0%

Nezavršena osnovna škola

Broj 21 81 102Procenat 20.6% 79.4% 100.0%

Osnovna škola

Broj 25 68 93Procenat 26.9% 73.1% 100.0%


Broj 3 28 31Procenat 9.7% 90.3% 100.0%


Broj 1 2 3Procenat 33.3% 66.7% 100.0%




statistički značajne veze sa obrazovnim nivoom ispitanica.

43

Stambena situacija i izloženost nasilju u porodici i partnerskim odnosima

Statistički značajna veza utvrđena je između stambene situacije ispitanice i njene

izloženosti pretnjama fizičkim nasiljem i fizičkom nasilju.Ispitanice koje su navele da je

njihova stambena situacija jako loša su u najvećoj meri izložene pretnjama.

Tabela 38. Povezanost stambenesituacije i izloženosti pretnjama

PretnjeUkupnoDa Ne

Stambenasituacija

Jako loša Broj 47 0 47Procenat 100.0% .0% 100.0%

Loša Broj 84 2 86Procenat 97.7% 2.3% 100.0%

Ni dobra ni loša

Broj 58 2 60Procenat 96.7% 3.3% 100.0%

Dobra Broj 49 7 56Procenat 87.5% 12.5% 100.0%

Veomadobra

Broj 0 1 1Procenat .0% 100.0% 100.0%



Takođe, dobijeni podaci pokazuju da su ispitanice koje su rekle da im je stambena

situacija jako loša (93.6%) i loša (91.9%) u najvećoj meri su bile izložene fizičkom nasilju.

Tabela 39. Povezanost stambene situacije i izloženostifizičkom nasilju

Fizičko nasiljeUkupnoda ne

Stambenasituacija

jako losa

Broj 44 3 47Procenat 93.6% 6.4% 100.0%

losa Broj 79 7 86Procenat 91.9% 8.1% 100.0%

ni dobra ni losa

Broj 54 6 60Procenat 90.0% 10.0% 100.0%

dobra Broj 46 10 56Procenat 82.1% 17.9% 100.0%

veoma dobra

Broj 0 1 1Procenat .0% 100.0

%100.0%


44



statistički značajne veze sa stambenom situacijom ispitanica.

45

Karakteristike nasilja nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima

- analiza poslednjeg slučaja nasilja

Kako bismo dobili što potpuniju sliku o viktimizaciji ispitanica nasiljem u porodici, posebnu

pažnju smo posvetili poslednjem slučaju fizičkog ili seksualnog nasilja koje su ispitanice

doživele. Ispitanice kojesu navele da su nakon punoletstva bile žrtve fizičkog i/ili seksualnog

nasilja u porodici ili partnerskoj vezi bile su zamoljene da detaljnije opišu poslednji slučaj

nasilja koje su doživele. U nastavku teksta data je analiza dobijenih podataka poslednjeg

slučaja nasilja kome su bile izložene ispitanice iz našeg uzorka.

Oblik nasilja kome su bile izložene ispitanice

Od ukupnog broja ispitanica njih 228 (91.9%) su bile izložene nekom obliku fizičkog

i/ili seksualnog nasilja nakon svoje 18. godine. Prilikom poslednjeg incidenta najveći broj

ispitanica bio je izložen kombinovanom fizičkom i psihičkom nasilju – 130 (57%) ispitanica.

Ukupno je 61 (26.7%) ispitanica navela da je bila izložena samo fizičkom nasilju, 28 (12.3%)

je bilo izloženo fizičkom, psihičkom i seksualnom nasilju, 6 (2.6%) seksualnom i psihičkom

nasilju, a tri (1.3%) ispitanice su bile izložene fizičkom i seksualnom nasilju.

Tabela 40. Oblik nasilja

Poslednji slučaj nasilja Broj Procenat

Fizičko i psihičko nasilje 130 57.0%

Fizičko nasilje 61 26.7%

Fizičko, psihičko i seksualno

nasilje

28 12.3%

Seksualno i psihičko nasilje 6 2.6%

Fizičko i seksualno nasilje 3 1.3%

Ukupno 228 100.0%

46

Karakteristike nasilnika

Prilikom poslednjeg slučaja nasilja koje su opisale, ispitanice su najšešće bile

zlostavljane od strane partnera, i to: muža (156 slučajeva ili 68.4%) ili bivšeg muža (35

slučajeva ili 15.3%). Posmatrano prema polnoj strukturi, kao što je i očekivano, rezultati

pokazuju da među nasilnicima preovlađuju osobe muškog pola (214 ili 93.9%).


Ko je bio nasilnik Broj Procenat

Muž 156 68.4%


Svekrva 11 4.8%

Otac 8 3.5%

Svekar 6 2.6%

Brat 6 2.6%

Zet 3 1.3%

Majka 1 0.4%

Sestra 1 0.4%

Ukupno 228 100.0%

Nasilnici su,kao i žrtve, raspoređeni u sve uzrasne kategorije, pri čemu su

najzastupljeniji oni između 33 i 48 godina, koji čine skoro polovinu nasilnika (45.1%). Uz to,

42 (18.4%) nasilnika bili su starosti od 26 do 32 godine, 37 (16.2%) od 49 od 56 godina, 32

(14%) od 57 do 65 godina i 8 (3.5%) nasilnika iz starosne kategroije od 18 do 25 godina.

Pored toga, 6 (2.6%) nasilnika bilo je starije od 65 godina.

Tabela 42. Starost nasilnika

47

Godine nasilnika Broj Procenat

18-25 godina 8 3.5%

26-32 godine 42 18.4%

33-40 godina 53 23.2%

41-48 godina 50 21.9%

49-56 godina 37 16.2%

57-65 godina 32 14.0%

preko 65 godina 6 2.6%

Ukupno 228 100.0%

Podaci ukazuju i na visoko prisustvo alkoholizma među nasilnicima. Naime, 113

(49.6%) nasilnika je u trenutku poslednjeg nasilnog čina bilo pod uticajem alkohola. Pored

toga, 11 (4.8%) nasilnika je u trenutku poslednjeg nasilnog čina bilo pod uticajem droga.

Tabela 43. Alkoholisanost nasilnika

Da li je nasilnik bio pod

uticajem alkohola Broj Procenat

Da 113 49.6%

Ne 81 35.5%

Ne znam 34 14.9%

Ukupno 228 100.0

Dobijeni podaci pokazuju da je u trenutku poslednjeg nasilnog čina, nasilnik u 36

(15.8%) slučajeva prilikom napada imao nož, pištolj ili drugo oružje.

Tabela 44. Posedovanje oružja

Da li je nasilnik prilikom napada

imao nož, pištolj ili drugo oružje Broj Procenat

Da 36 15.8%

Ne 192 84.2%

Ukupno 228 100.0%

Posledice nasilja

48

U skoro 60% opisanih slučajeva ispitanice su prilikom poslednjeg slučaja nasilja, koje

su opisale, zadobile fizičke povrede – 135 (59.2%).

Tabela 45. Fizičke povrede

Da li ste tada bili fizički

povređeni Broj Procenat

Da 135 59.2%

Ne 93 40.8%

Ukupno 227 100.0%

Ispitanice koje su bile fizički povređene su zadobile različite povrede, poput modrica

(u 124 slučaja ili 67%), posekotina (u 42 slučaja ili 22.7%), preloma (u 14 slučajeva ili

7.6%), drugih komplikacija (u 4 slučaja ili 2.2%) i opekotina (u jednom slučaju ili 0.5%).

Tabela 46. Vrste povreda

Ako ste bili fizički povređeni, o

kakvim povredama se radi Broj Procenat

Modrice 124 67.0%

Posekotine 42 22.7%

Prelom 14 7.6%

Komplikacije 4 2.2%

Opekotine 1 0.5%

Ukupno 185 100.0%

Međutim, kako pokazuju podaci, tek je svaka peta ispitanica koja je zadobila fizičke

povrede prilikom poslednjeg nasilnog čina potražila medicinsku pomoć (19.2%).

Prisustvo dece poslednjem slučaju nasilja

Dobijeni podaci pokazuju visok procenat dece koja su direktno ili indirektno

viktimizirana u slučajevima nasilja nad njihovim majkama. U skoro polovini slučajeva

poslednjeg fizičkog i/ili seksualnog nasilja koje su ispitanice opisale, nasilnom činu

49

prisustvovala su njihova deca - 111 (48.7%) slučajeva. Od toga, u skoro 20% slučajeva deca

su bila neposredno viktimizirana od strane nasilnika koji je zlostavljao njihovu majku (22

slučaja ili 19.8%).

Tabela 47. Prisustvo dece poslednjemslučaju nasilja

Da li su deca (mlađa od 18 godina)

bila prisutna nasilju koje ste opisali Broj Procenat

Da 111 48.7%

Ne 117 81.3%

Ukupno 228 100.0%

Tabela 48. Nasilje nad decom

Da li je nasilnik tom prilikom

bio nasilan i prema deci Broj Procenat

Da 22 19.8%

Ne 89 80.2%

Ukupno 111 100.0%

Istraživanjem je utvrđena statistički značajna veza između oblika nasilja kome su žene

bile izložene prilikom poslednjeg nasilnog čina koje su opisale i neposrednog nasilja nad

njihovom decom. Naime, deca su u najvećoj meri bila i sama izložena neposrednom nasilju u

situacijama kada je njihova majka trpela fizičko i psihičko nasilje ili va tri oblika nasilja u

isto vreme, dakle, fizičko, psihičko i seksualno nasilje (Pirsonov Hi kvadrat=21.045, df=8,

p=0.007). Pri tome, kako pokazuju dobijeni podaci, deca u tim slučajevima nisu zadobila

povrede.

Percipiranje nasilja u porodici i partnerskim odnosima kao oblika kriminaliteta

Jedanod ciljeva istraživanja bio je dolaženje do saznanja o tome na koji način

ispitanice percipiraju nasilje u porodici i partnerskim odnosima, tj. da li ga smatraju oblikom

kriminaliteta ili ne. Ispitanice su zamoljene da kažu da li smatraju da ono što im se dogodilo

(poslednji slučaj fizičkog i/ili seksualnog nasilja koje su opisale) predstavlja kriminalitet.

50

Većina ispitanica - 148 ispitanica ili 64.9% - smatra da to jeste kriminalitet, dok je jedna

trećina njih (80 ispitanica ili 35.1%) navela da to nije kriminalitet.

Tabela 49. Percepcija kriminaliteta

Da li smatrate da ono što Vam se

dogodilo predstavlja kriminal Broj Procenat

Da 148 64.9%

Ne 80 35.1%

Ukupno 228 100.0%

Istraživanjem je utvrđena statistički značajna povezanost između oblika nasilja kome

su ispitanice bile izložene prilikom poslednjeg nasilnog čina i percipiranja tog događaja kao

vida kriminaliteta. Podaci pokazuju da ispitanice koje su bile izložene kombinovanom

fizičkom, psihičkom i seksualnom nasilju u najvećoj meri percipiraju taj poslednji slučaj

nasilja kao kriminalitet (Pirsonov Hi kvadrat=10.953, df=8, p=0.004).

51

Nasilje nad Romkinjama u porodici i partnerskim odnosima i društvena

reakcija

Jedan od ciljeva istraživanja bio je dolaženje do saznanja o tome na koji način društvo,

odnosno državni organi, institucije i nevladine organizacije reaguju na slučajeve nasilja u

porodici i partnerskim odnosima prema Romkinjama u Beogradu. Da bi se došlo do ovih

podataka, ispitanice su zamoljene da navedu da li su poslednji slučaj nasilja, koji su opisale,

prijavile policiji, odnosno, da li su se obraćale za pomoć centrima za socijalni rad i

zdravstvenim institucijama, kao i da li je u konkretnom slučaju vođen sudski postupak.

Takođe smo ih pitali da li su se nakon poslednjeg slučaja nasilja za pomoć obraćale nekoj

nevladinoj organizaciji, kao i da li su bile smeštene u sigurnu kuću. Žene koje su poslednji

slučaj nasilja prijavile policiji ili su se obratile za pomoć nekoj drugoj organizaciji ili

instituciji, zamolili smo da kažu šta je u konkretnom slučaju urađeno i da li su bile zadovoljne

onim što su državni organi, institucije ili nevladine organizacije preduzele.

Podaci do kojih se došlo istraživanjem pokazuju da su se samo 63 (27.6%) ispitanice

nakon poslednjeg čina nasilja obratile za pomoć nekoj instituciji ili organizaciji (jednoj ili

većem broju institucija i/ili organizacija).

Tabela 50. Obraćanje institucijama i organizacijama nakon poslednjeg slučaja nasilja

Da li ste se zbog ovog poslednjeg

slučaja nasilja o kome ste pričali

obratili nekome za pomoć Broj Procenat

Da 63 27.6%

Ne 165 72.4%

Ukupno 228 100.0%

Prijavljivanje nasilja policiji

Svega 20 ispitanica (8.8%) se nakon poslednjeg slučaja nasilja obratilo policiji za

pomoć.

Tabela 51. Prijava nasilja policiji

52

Prijavanasilja policiji Broj Procenat

Da 20 8.8%

Ne 208 91.2%

Ukupno 228 100.0%

Podaci pokazuju da vrsta nasilja koju žene trpe značajno utiče na donošenje odluke da

se nasilje prijavi policiji.Tako su nasilje u najvećoj meri prijavljivale ispitanice koje su u

poslednjem nasilnom činu bile izložene kombinovanom fizičkom, psihičkom i seksualnom

nasilju (Pirsonov Hi kvadrat=12.460, df=4, p=0.014).Iako istraživanjem nije utvrđena

statistički značajna veza između zadobijanja povreda prilikom poslednjeg nasilnog čina i

odluke ispitanice da događaj prijavi policiji, podaci ipak pokazuju da su ispitanice koje su

bile fizički povređene spremnije da nasilje prijave policiji: one su u većem broju prijavile

nasilje (15 ispitanica) nego ispitanice koje nisu bile fizički povređene (njih 5).Najzad, nasilje

su policiji u većoj meri prijavljivale ispitanice koje su smatrale da taj poslednji nasilni čin

predstavlja oblik kriminaliteta (Pirsonov Hi kvadrat=8.114, df=1, p=0.004), što je u skladu sa

njihovom odlukom da se obrate policiji za pomoć.

Od ukupno 20 slučajeva u kojima su se ispitanice nakon poslednjeg nasilnog čina

obratile policiji za pomoć, u 17 slučajeva nasilnik je bio partner: aktuelni (11) ili bivši (6).

Takođe, iako nije utvrđena statistički značajna veza između alkoholisanosti nasilnika

prilikom poslednjeg slučaja nasilja i prijavljivanja događaja policiji, podaci ipak pokazuju da

je veći broj prijavljivanja nasilja policiji bio u slučajevima kada je žena bila izložena nasilju

od strane nasilnika koji je u tom trenutku bio u alkoholisanom stanju (njih 13).

Prilikom prijave nasilja policiji, prema odgovorima ispitanica, u najvećem broju

slučajeva (18 slučajeva) policija je uzela izjavu od njih kao žrtava, potom, u 10 slučajeva su

ispitanice navele da su ih policijski službenici pažljivo saslušali, u 6 slučajeva policija je

privela nasilnika i odredila mu zadržavanje, a u pet slučajeva policija je podnela krivičnu ili

prekršajnu prijavu protiv nasilnika. Dalje, u po dva slučaja isitanice su navele da je policija

zaustavila nasilje, napravila bezbednosni plan sa žrtvom, osnažila žrtvu i odvela je u sigurnu

kuću. U dva slučaja su ispitanice rekle da policija ništa nije uradila posle njihovog obraćanja.

Tabela 52. Reakcija policije po prijavljivanju poslednjeg slučaja nasilja

Šta je policija u tom slučaju uradila Broj Procenat

Uzeli su izjavu od mene 18 33.3%

53

Pažljivo su me saslušali 10 18.5%

Priveli su nasilnika, odredili su mu zadržavanje 6 11.1%

Podneli su krivičnu/prekršajnu prijavu protiv nasilnika 5 9.2%

Zaustavili su nasilje 2 3.7%

Napravili su bezbednosni plan 2 3.7%

Pružili su mi podršku, osnažili su me 2 3.7%

Odveli su me u prihvatilište za žrtve nasilja/sigurnu kuću 2 3.7%

Ništa nisu uradili 2 3.7%

Odveli su me u zdravstvenu ustanovu radi dobijanja medicinske

pomoći

1 1.8%

Dali su mi informacije 1 1.8%

Uputili su me na drugu instituciju/organizaciju 1 1.8%

Dali su mi informativni materijal (brošure) sa kontakt

podacima institucija i organizacija kojima mogu da se javim, sa

informacijama o mojim pravima i sl.

1 1.8%

Obavestili su me o preduzetim merama i radnjama 1 1.8%

Ukupno 54 100.0%

Na pitanje da li su bile zadovoljne reakcijom policije, veći deo ispitanica (16 ili 80%)

izrazio je nezadovoljstvo, dok su samo 4 (20%) ispitanice rekle da su bile zadovoljne onim

što je policija uradila.

Tabela 53. Zadovoljstvo reakcijom policije

Da li ste bili zadovoljni onim što je

policija tada uradila Broj Procenat

Da 4 20.0%

Ne 16 80.0%

Ukupno 20 100.0%

Kao razloge nezadovoljstva reagovanjem policije ispitanice su mahom navodile

sledeće: policija nije ništa preduzela, nije zaustavila nasilje, samo su opomenuli nasilnika ali

to nije imalo efekta, nisu ga kaznili; potom, da su policijski službenici rekli ispitanici da ih

više ne zove, da oni imaju preča posla i da su to porodične stvari te sami treba da ih reše, da

54

se pomire, i, najzad,neprijatno ophođenje policijskih službenika prema ispitanici (na primer,

vređanje). Dakle, razlozi nezadovoljstva ispitanica načinom reagovanja i tretmanom od strane

policijskih službenika mogu da se prevashodno sagledaju kao inertnost i nedovoljna

zainteresovanost policije da reaguje u slučajevima nasilja u porodici i partnerskim odnosima

nad ispitanicama i neefikasnost intervencije. O tome svedoče reči pojedinih ispitanica:

„Malo su nas vređali, kažu: vi Romi se stalno bijete.“

„Rekli su mi da ih ne zovem više za džabe jer oni imaju preča posla.“

„Rekli su da ih ne zovemo, da su to naše porodične stvari.“

„Ništa nisu preduzeli da bi me zaštitili već su nasilnika samo opomenuli, što nije

imalo efekta.“

„Nisu preduzeli ništa, osim sto su mi uzeli izjavu, misle da su to ciganska posla.“

„Kada su ga pustili kući opet me je napastvovao.“

Sa druge strane, ispitanice koje su bile zadovoljne reakcijom policije kao razloge

zadovoljstva navele su ukupan odnos pripadnika policije prema njima, podršku i pomoć koju

su im pružili, kao i zaštitu koju su im obezbedili i tako sprečili ponovno nasilje. Konkretnije,

razlozi zadovoljstva bili su: ljubaznost policijskih službenika, pružanje potrebnih informacija

i podrška, brza reakcija policije, privođenje i zatvaranje nasilnika, podnošenje krivične

prijave protiv nasilnika, zaustavljanje nasilja i zaštita ispitanice i njene dece. O tome svedoče

reči pojedinih ispitanica:

„Zato što su odmah reagovali i podneli krivičnu prijavu protiv njega.“

„Tukli su ga i pretili ako mi samo još jednom udari šamar da će ga poslati u zatvor i

od tada više nemam problem sa njim.“

„Bili su ljubazni, uputili me, dali savet, bili su na mojoj strani. Sprečili su dalje

nasilje.“

Polazeći od toga da više od 90% (njih 208)ispitanica nije prijavilo poslednji slučaj

nasilja policiji, smatrali smo da je važno sagledati razloge takvog postupanja.Ispitanice koje

senisu obratile policiji posle poslednjeg slučaja nasiljazamoljene su da navedu zašto se nisu

obratile ovom državnom organu. Ispitanice su navodile jedan ili više razloga zašto nisu

događaj prijavile policiji. U najvećem broju slučajeva ispitanice se nisu obratile za pomoć

policiji zbog straha od još većeg nasilja (34.9%) i zato što ih je bilo sramota (31.5%). Pored

55

toga, razlozi za neobraćanje policiji bili su i: mislila sam da nasilje nije tako ozbiljno da bih

zvala policiju (14.4%); ne verujem da bi policija mogla da pomogne jer sam Romkinja (5%);

znam iz iskustva drugih da policija neće da interveniše i pruži pomoć Romkinjama (3%);

znam iz svog iskustva da policija neće da interveniše jer sam Romiknja (2%) i nisam znala

šta da učinim (1%). Pored toga, ispitanice su navele i druge razloge zbog kojih se nisu

obratile policiji, poput toga da nisu želele da posle prijave imaju još veće probleme, strah da

će im nasilnik posle prijave uzeti decu, zato što nisu želele da nasilnik bude kažnjen kaznom

zatvora, zato to su želele da problem reše same ili zato što im prijavljivanje nasilja policiji

nije palo na pamet.

Tabela 54. Razlozi za neprijavljivanje nasilja u porodici policiji

Ako niste prijavili događaj policiji,

zbog čega niste Broj Procenat

Zbog straha od još većeg nasilja 104 34.9%

Bilo me je sramota 94 31.5%

Mislila sam da nasilje nije tako ozbiljno da bih zvala

policiju

43 14.4%

Ne verujem da bi policija mogla da pomogne jer sam

Romkinja

15 5.0%

Jer znam iz iskustva drugih da policija neće da interveniše i

pruži pomoć Romkinjama

9 3.0%

Jer znam iz svog iskustva da policija neće da interveniše jer

sam Romiknja

6 2.0%

Nisam znala kako to da učinim 5 1.7%

Drugo nešto 22 7.4%

Ukupno 298 100.0

Dakle, uočava se da su lični razlozi neprijavljivanja navođeni u većoj meri u odnosu

na razloge koji se tiču rada policije i (ne)poverenja u ovaj državni organ.

56

Obraćanje centru za socijalni rad

Od ukupno 228 ispitanica koje su doživele fizičko i/ili seksualno nasilja u porodici, 23

(10.1%) su se nakon poslednjeg slučaja nasilja obratile centru za socijalni rad za pomoć.

Tabela 55. Obraćanje centru za socijalni rad

Da li ste se zbog ovog poslednjeg slučaja nasilja

o kome ste pričali obraćali centru za socijalni rad Broj Procenat

Da 23 10.1%

Ne 205 89.9%

Ukupno 228 100.0%

Ispitanice su prilikom obraćanja centru sa socijalni rad u najvećoj meri bile pažljivo

saslušane od strane zaposlenih u centru (32%) ili im je data materijalna pomoć (28.3%).

Pored toga, ispitanice su rekle da imje centar za socijalni rad pružio podršku, odnosno da su

ih zaposleni u centru osnažili (11.3%), da je centar za socijalni rad podneo tužbu za zaštitu od

nasilja u porodici vezano za događaj (7.5%) i da im je pružena pravna pomoć (5.7%). U

pojednom slučaju (1.9%) ispitanice su rekle da su u centru za socijalni rad preduzeli i

sledeće: smeštanje u sigurnu kuću, pomaganje u kontaktu sa drugim

institucijama/organizacijama i pravljenje bezbednosnog plana.

Tabela 56. Reakcija centra za socijalni rad po prijavljivanju poslednjeg slučaja nasilja

Šta je centar za socijalni rad preduzeo kada ste im se

obratili Broj Procenat


Dali su mi materijalnu pomoć 15 28.3%

Pružili su mi podršku, osnažili su me 6 11.3%

Podneli su tužbu za zaštitu od nasilja u porodici 4 7.5%

Pružili su mi pravnu pomoć 3 5.7%

Nesto drugo 3 5.7%

Smestili su me u prihvatilište za žrtve nasilja/sigurnu

kuću

1 1.9%

57

Pomogli su mi u kontaktu sa drugim

institucijama/organizacijama

1 1.9%

Napravili su bezbednosni plan 1 1.9%

Ništa nisu uradili 1 1.9%

Ukupno 53 100.0%

Većina ispitanica(17 ili 73.9%) bila je zadovoljna onim što je centar za socijalni rad

preduzeo u vezi njihovog obraćanja, dok 6 (26.1%) ispitanica nije bio zadovoljan reakcijom

centra za socijalni rad.

Tabela 57. Zadovoljstvo reakcijom centra za socijani rad

Da li ste bili zadovoljni onim što je centar

za socijalni rad tada preduzeo Broj Procenat

Da 17 73.9%

Ne 6 26.1%

Ukupno 23 100.0

Prema odgovorima ispitanica, ključni razlozi zadovoljstva postupanjem centra za

socijalni rad u slučaju kada su im se obratile za pomoć bili su: razumevanje, to što su ih

zaposleni u centru za socijalni rad pažljivo saslušali, pružili potrebne informacije, podršku,

socijalnu i materijalnu pomoć, pomoć oko razvoda i odgovarajuću zaštitu, kako za njih, tako i

za decu. O tome svedoče reči pojedinih ispitanica:

„Dali su mi pomoć i savet. Rekli su da će mi pomoći ako hoću da se razvedem.“

„Saslušali su me i rekli da će da mi pomognu ako želim da idem u sigurnu kuću.“

„Saslušali su me i rekli da im je žao što trpim batine. Dali su mi socijalnu pomoć.“

„Razumeli su moju situaciju i pomogli mi da se on više ne približava meni i detetu.“

Sa druge strane, ispitanice koje su izrazile nezadovoljstvo postupanjem centra za

socijalni rad kao razloge nezadovoljstva navele su da zaposleni u centru nisu preduzeli ništa

da je zaštite i da joj pomognu i da to što ispitanica doživljava nasilje nije njihova stvar, da se

oni time ne bave.

58

Ispitanice koje se nisu obratile za pomoć centru za socijalni rad zamoljene su da

navedu razloge zbog kojih nisu potražile pomoć ove institucije. Ključni razlozi neobraćanja

centru za socijalni rad, prema odgovorima ispitanica, su: sramota (32.9%) i strah od još većeg

nasilja (26.1%). Pored toga, ispitanice se nisu obraćale centru za socijalni rad i zato što nisu

verovale da bi centar mogao da pomogne jer su Romkinje (9.8%) i zato što su mislile da

nasilje nije tako ozbiljno (8.3%).Takođe, razlozi za neobraćanje bili su i neznanje o tome šta

da učini, kako da se obrati nekome za pomoć, kao i to da ispitanice znaju, bilo iz svog ličnog

iskustva ili iz iskustva drugih, da centar neće da interveniše i pomogne kada se zbog nasilja

obrate Romiknje.Ispitanice su navele i druge razloge zbog kojih se nisu obratile

policiji:nisam želela da prijavim nasilje, nisam znala da su oni nadležni za to, nisam

razmišljala tada o tome, ne bi pomogli i da sam prijavila, ne rade ništa i kada se prijavi nasilje

i slično.

Tabela 58. Razlozi za neobraćanje centru za socijalni rad

Ako se niste obratili centru za socijalni rad,

navedite zašto niste Broj Procenat

Bilome je sramota 91 32.9%


Ne verujem da bi centar mogao da pomogne jer

sam Romkinja

27 9.8%

Mislila sam da nasilje nije tako ozbiljno 23 8.3%


Drugo nešto 18 6.5%

Jer znam iz svog iskustva da centar neće da

interveniše jer sam Romikinja

17 6.2%

Jer znam iz iskustva drugih da centar neće da

interveniše i pruži pomoć Romkinjama

9 3.3%

Ukupno 276 100.0%

Obraćanje zdravstvenoj ustanovi

59

Od 228 ispitanica koje su bile izložene fizičkom i/ili seksualnom nasilju, njih 24

(10.5%) su se nakon poslednjeg slučaja nasilja koje su preživele obratile za pomoć

zdravstvenoj ustanovi.

Tabela 59. Obraćanje zdravstvenoj ustanovi

Da li ste se zbog zbog ovog poslednjeg

slučaja nasilja o kome ste pričali obraćali

nekoj zdravstvenoj ustanovi Broj Procenat

Da 24 10.5%

Ne 204 89.5%

Ukupno 228 100.0%

Prema odgovorima ispitanica, medicinski radnici u zdravstvenim ustanovama su u

ovim slučajevima preduzeli sledeće mere: pružili su potrebnu medicinsku pomoć

(59,5%),hitno su primiliispitanicu, bez dokumenata (13.5%),pažljivo su je saslušali (10.8%),

izdali su uverenje o povredama koje su nastale usled nasilja (8.1%),prijavili su događaj

policiji (5.4%) i uputili su ispitanicu na drugu instituciju/organizaciju (2.7%).

Tabela 60. Rekacija zdravstvene ustanove

Šta su medicinski radnici preduzeli kada ste im

se obratili Broj Procenat

Pružili su mi potrebnu medicinsku pomoć 22 59.5%

Hitno su me primili, bez dokumenata 5 13.5%


Izdali su mi uverenje o povredama koje su

nastale usled nasilja

3 8.1%

Prijavili su događaj policiji 2 5.4%


Ukupno 37 100.0%

Osim jedne ispitanice, sve ostale su bile zadovoljne onim što su medicinski radnici

preduzeli nakon njihovog obraćanja za pomoć.

60

Tabela 61. Zadovoljstvo reakcijom zdravstvene ustanove

Da li ste bili zadovoljni onim što su

medicinski radnici tada preduzeli Broj Procenat

Da 23 95.8%

Ne 1 4.2%

Ukupno 24 100.0%

Kao ključne razloge zadovoljstva postupanjem medicinskih radnika ispitanice su

navele dasu medicinski radnici pružili neophodnu medicinsku pomoć, dasu bili ljubazni,

primili ispitanicu bez dokumenata, kao ida su napisali izveštaj o zadobijenim povredama koji

je bio od značaj za dalji postupak razvoda braka. U samo jednom slučaju ispitanica je izrazila

nezadovoljstvo jer je zamolila medicinske radnike da ne prijave događaj policiji, a oni su to

ipak uradili, nakon čega je, po njenim rečima, ona ispala kriva.

Kada je reč o razlozima zbog kojih se ostale 204 ispitanice nisu obratile zdravstvenoj

ustanovi za pomoć, redosled najčešćih razloga je sličan kao u slučaju neobraćanja policiji i

centru za socijalni rad. Najčešći razlozi za neobraćanje su sramota (41.9%), strah od

eskalacije nasilja (27.9%) i percepcija ispitanice da nasilje kome je bila izložena nije toliko

ozbiljno (16.3%).

Tabela 62. Razlozi za neobraćanje zdravstvenoj ustanovi

Ako se niste obratili zdravstvenoj ustanovi, navedite zašto

niste Broj Procenat




Ne verujem da bi oni mogli da pomognu jer sam Romkinja 9 3.5%

Drugo nešto 9 3.5%


Jer znam iz svog iskustva da neće da intervenišu jer sam

Romikinja

5 1.9%

Jer znam iz iskustva drugih da neće da intervenišu i pruže

pomoć Romkinjama

5 1.9%

Ukupno 258 100.0%

61

Obraćanje nevladinoj organizaciji

Nakon poslednjeg nasilnog čina 27 (11.8%) ispitanica se obratilo nevladinoj

organizaciji za pomoć, podršku i zaštitu.

Tabela 63. Obraćanje nevladinoj organizaciji

Da li ste se zbog zbog ovog poslednjeg slučaja nasilja o kome

ste pričali obratili nekoj nevladinoj organizaciji Broj Procenat

Da 27 11.8%

Ne 201 88.2%

Ukupno 228 100.0%

Ispitanice su, kako pokazuju njihovi odgovori, prilikom obraćanja nevladinim

organizacijama u najvećoj meri dobile emocionalnu podršku (bile su pažljivo saslušane),

psihološku pomoć i osnaživanje. Pored toga,ispitanicama je dat informativni materijal

(6.8%), pružena im je besplatna pravna pomoć (6.8%) i upućenesu na neku drugu instituciju

ili organizaciju (3.4%). U pojednom slučaju (1.1%) ispitanice su rekle da im je u nevladinoj

organizaciji napisana tužba, žalba ili neki drugi podnesak, da im je pružena pomoć u

ostvarivanju određenih prava, u kontaktu sa drugim institucijama/organizacijama i da im je

data materijalna pomoć.

Tabela 64. Reakcija nevladine organizacije

Šta je nevladina organizacija preduzela kada ste se

obratili Broj Procenat


Pružili su mi psihološku pomoć 23 26.1%

Pružili su mi podršku/osnažili su me 20 22.7%

Dali su mi informativni materijal 6 6.8%

Pružili su mi besplatni pravni savet/informaciju 6 6.8%


62

Napisali su mi tužbu, žalbu ili neki drugi dokument 1 1.1%

Pružili su mi pomoć u ostvarivanju određenih prava 1 1.1%

Pomogli su mi u kontaktu sa drugim

institucijama/organizacijama

1 1.1%

Dali su mi informacije 1 1.1%

Dali su mi materijalnu pomoć 1 1.1%

Ukupno 88 100.0%

Ukupno je 25 (92.6%) ispitanica reklo da je bilo zadovoljno onim što je nevladina

organizacija preduzela, dok su dve (7.4%) ispitanice izrazile svoje nezadovoljstvo

postupanjem nevladine organizacije.

Tabela 65. Zadovoljstvo reakcijom nevaldine organizacije

Da li ste bili zadovoljni onim što je

nevladina organizacija tada preduzela Broj Procenat

Da 25 92.6%

Ne 2 7.4%

Ukupno 27 100.0%

Kada su u pitanju razlozi zadovoljstva onim što su dobile kada su se obratile za

pomoć nevladinoj organizaciji ispitanice su navele to što su bile saslušane, što su dobile

emocionalnu podršku, psihološku pomoć, pravnu pomoć, savete i informacije (na primer,

kako i kome da prijave nasilje, informacije o razvodu braka, kome da se obrati za određene

vidove pomoći i slično). O tome svedoče navodi pojedinih ispitanica:

„Da nije bilo njih ja bih i dan danas trpela nasilje.“

„Rekli su mi šta dalje da radim, kome da se obratim.“

„Lepe savete su mi dali i družili smo se na radionicama.“

„Psihološka pomoć, snaga za dalje, paketi.“

„Saveti, podrška. Rekli su da mogu da mi pomognu ako hoću da odem u sigurnu

kuću.“

„Pažljivo su me saslušali i posavetovali da ga prijavim policiji.“

„Oni me mnogo razumeju i bude mi lakše kada se ispričam.“

63

Kao razloge zbog kojih se nakon poslednjeg nasilnog čina nisu obratile za pomoć

nevladinoj organizaciji ispitanice su mahom navele sledeće: sramota (33.1%), nisu imale

informaciju o postojanju i mogućnostima da se obratenevladinoj organizaciji (27.1%), nisu

znale kako to da učine (20.2%),bilo ih je strah od eskalacije nasilja (17.3%) i smatrale su da

nasilje nije tako ozbiljno (2.1%).

Tabela 66. Razlozi za neobraćanje nevladinoj organizaciji

Ako se niste obratili nevladinoj organizaciji,

navedite zašto niste Broj Procenat


Nisam imala informaciju o postojanju i

mogućnosti da se obratim nevladinoj organizaciji 66 27.1%




Ukupno 242 100.0%

Boravak u prihvatilištu za žrtve nasilja/sigurnoj kući

Dobijeni podaci pokazuju da su samo dve (0.9%) ispitanice bile smeštene u sigurnu

kuću zbog poslednjeg slučaja nasilja kome su bile izložene.

Tabela 67. Boravak u sigurnoj kući

Da li ste u slučaju zbog ovog poslednjeg

slučaja nasilja o kome ste pričali bili smešteni

u sigurnu kuću/prihvatilište za žrtve nasilja Broj Procenat

Da 2 0.9%

Ne 226 99.1%

Ukupno 228 100.0%

64

Jedna ispitanica koja je boravila u sigurnoj kući je navela da je bila tamo godinu dana,

a druga je navela da je u sigurnoj kući provela nedelju dana. U jednom slučaju predlog da se

ispitanica smesti u sigurnu kuću je potekao od centra za socijalni rad, a u drugom od policije.

Ispitanice koje su bile u sigurnoj kući su bile zadovoljne uslugama koje su dobile i

navele da su dobile smeštaj i hranu, psihološku i pravnu pomoć, i da im je pružena pomoć u

kontaktu sa drugim institucijama i organizacijama. Razlog zadovoljstva bio je i taj što su u

sigurnoj kući imale mir, zaštitu i sigurnost.

Sudski postupak i izricanje mera zaštite od nasilja u porodici

Dobijeni podaci pokazuju daje u svega 12 (4.8%) slučajeva fizičkog i/ili seksualnog

nasilja koje su ispitanice preživele i opisale anketarkama vođen krivični ili prekršajni

postupak protiv nasilnika.

Tabela 68. Sudski postupak

Da li je zbog ovog poslednjeg slučaja nasilja o

kome ste pričali vođen neki sudski postupakBroj Procenat

Da 12 4.8%

Ne 216 86.4%

Ukupno 228 100.0%

Sudski postupak je vođen najčešće u situacijama kada su ispitanice prilikom

poslednjeg slučaja nasilja koji su opisale bile istovremeno izložene svim oblicima nasilja,

odnosno fizičkom, psihičkom i seksualnom nasilju (Pirsonov Hi kvadrat=20.753, df=8,

p=0.008). Takođe, u većem broju slučajeva sudski postupak je pokrenut kada je slučaj

prethodno bio prijavljen policiji (Pirsonov Hi kvadrat=39.018, df=2, p=0.001).

Kada je reč o ishodu sudskih postupaka, prema odgovorima ispitanica, u petslučajeva

(41.7%) nasilniku je izrečena uslovna osuda, četiri (33.3%) postupka nisu bila završena u

trenutku ispitivanja, u dva (16.7%) slučaja je nasilniku izrečena kazna zatvora, a u jednom

(8,3%) novčana kazna.

Tabela 69. Ishod sudskog postupka

65

Ishod sudskog postupka Broj Procenat

Uslovna osuda 5 41.7%

Postupak nije završen 4 33.3%

Kazna zatvora 2 16.7%

Novčana kazna 1 8.3%

Ukupno 12 100.0%

Ispitanice su u 8 (66.7%) slučajeva rekle da su bile zadovoljne postupanjem prema

njima tokom sudskog postupka, kao i da su zadovoljne ishodom postupka. Razlozi

zadovoljstva, prema odgovorima ispitanica, bili su ljubaznost zaposlenih u sudu,

razumevanje, odnos prema ispitanici bez osuđivanja i pravedno postupanje. O tome svedoće

reči pojedinih ispitanica:

„Sudija je bila na mojoj strani i naredila mužu da se iseli iz kuće.“

„Bili su pravedni i ljubazni.“

„Niko me nije osuđivao, niti ponizio. Bili su na strani mene i moje dece jer je tako

bilo pravedno.“

Sa druge strane, ispitanice koje nisu bile zadovoljne postupanjem suda kao razloge

nezadovoljstva navele su to da ih sudija nije ni saslušao, površnost u radu suda i to što su se

zbog odnosa sudije one osećale krivim za to što im se desilo, kao i za razvod braka do kog je

došlo.

Zaštita prema Zakonu o sprečavanju nasilja u porodici

Ispitanice su na kraju zamoljene da navedu da li su u slučaju poslednjeg pretrpljenog

fizičkog i/ili seksualnog nasilja o kome su pričale bile izrečene hitne mere zaštite od nasilja u

porodici u skladu sa Zakonom o sprečevanju nasilja u porodici. Ukupno je 8 (3.5%) ispitanica

odgovorilo potvrdno na ovo pitanje.

Tabela 70. Izricanje mera zaštita od nasilja u porodici

66

Da li su u slučaju nasilja o kome ste pričali

protiv nasilnika izrečene mere zaštite od nasilja

u porodici Broj Procenat

Da 8 3.5%

Ne 220 96.5%

Ukupno 228 100.0%

Kada je reč o merama zaštite od nasilja u porodici koje su izrečene, u 6 (40%)

slučajeva je to bila mera zabrane približavanja, u 5 (33,3%) slučajeva zabrana daljeg

uznemiravanja, u tri (20%) slučaja mera iseljenja iz stana i u jednom (3.7%) slučaju mera

zabrane pristupa u prostor oko mesta stanovanja ili rada.

Tabela 71. Vrste mera zaštita od nasilja u porodici

Koje mere zaštite od nasilja u

porodici su izrečene Broj Procenat

Zabrana približavanja 6 40.0%

Zabrana daljeg uznemiravanja 5 33.3%

Iseljenje 3 20.0%

Zabrana pristupa u prostor oko

mesta stanovanja ili rada

1 6.7%

Ukupno 15 100.0%

U polovini slučaja žrtva je bila ta koja je tražila izricanje mera zaštite, dok je u po dva

slučaja to traženo od tužioca i centra za socijalni rad.

Podaci dobijeni u istraživanju pokazuju da je hitna mera od strane policije koja se

odnosila na privremeno udaljavanje nasilnika (do 48 sati) i zabranu kontaktiranja žrtve bila

izrečena u 6 slučajeva. U jednom slučaju ta mera je bila produžena na 30 dana i u jednoj

situaciji slučaj je razmatran od strane Grupeza koordinaciju i saradnju, koju čine predstavnik

tužilaštva, policije i centra za socijalni rad u kom je sačinjen individualni plan mera zaštite i

podrške za žrtvu.

67

Zaključak

Istraživanje čiji su rezultati izloženi u ovoj studiji pokazuje da je nasilje prema Romkinjama u

porodici i partnerskim odnosima ozbiljan društveni problem. Podaci pokazuju da u strukturi

porodičnog i partnerskog nasilja nad Romkinjama u ispitanom uzorku dominiraju pretnje

fizičkim nasiljem, psihičko i fizičko nasilje. Više od 90% ispitanica je nakon svoje 18. godine

doživelo neki vid psihičkog nasilja ili pretnje fizičkim nasiljem od strane partnera ili nekog

drugog člana porodice. Oko 90% ispitanica doživele su fizičko nasilje u porodici nakon svog

punoletstva. Pri tome, značajno je istaći da je istraživanjem utvrđeno postojanje korelacije

između pretnji fizičkim nasiljem i fizičkog nasilja, što znači da se ove pretnje u većini

slučajeva i ostvaruju. Uz to, podaci o broju incidenata govore u prilog zaključku da se u

slučaju pretnji nasiljem i fizičkog nasilja najčešće radi o ponovljenoj, odnosno o

kontinuiranoj viktimizaciji ispitanica. Ekonomsko nasilje je, takođe, u velikoj meri prisutno u

ispitanom uzorku: više od dve trećine ispitanica bile su ili su još uvek izložene ovom vidu

nasilja. Pri tome, istraživanje je pokazalo da nije zanemarljiva povezanost ekonomskog

nasilja, s jedne, i fizičkog i sekusalnog nasilja, sa druge strane. Dakle, ispitanice koje su

ekonomski zavisne od nasilnika i koje trpe ekonomsko nasilje u većem su riziku da budu

izložene i fizičkom i seksualnom nasilju. To govori o potrebi daljeg rada na ekonomskom

osnaživanju i osamostaljivanju ispitanica kako bi se na taj način delovalo u pravcu prevencije

ne samo ekonomskog, već i drugih pomenutih oblika nasilja nad njima. U strukturi

porodičnog i partnerskog nasilja prema ispitanicama najmanje su zastupljeni proganjanje i

seksualno nasilje: podaci pokazuju da je svaka treća ispitanica doživela proganjanje, a svaka

četvrta seksualno nasilje. Podaci o broju incidenata pokazuju da se i u slučaju ova dva oblika

nasilja radi o kontinuiranoj viktimizaciji.

U većini slučajeva ispitivane žene su nasilje u porodici doživele tokom poslednjih šest

godinaposmatrano u odnosu na moment istraživanja, dakle, nakon 2012. godine.

Podaci pokazuju da u strukturi porodičnog nasilja prema Romkinjama u ispitanom

uzorku dominira partnersko nasilje. Takođe, u strukturi nasilnika preovlađuju osobe muškog

pola. Ovi nalazi su u skladu sa nalazima drugih istraživanja koja pokazuju da nasilje nad

ženama u porodici uobičajeno čine muškarci, kao i da je partnersko nasilje najučestaliji vid

porodičnog nasilja (Nikolić-Ristanović, 2002; Nikolić-Ristanović, 2010; Babović, Ginić,

68

Vuković, 2010).Međutim, pored partnerskog nasilja, izdvaja se još i nasilje koje vrše svekrva,

svekar i otac ispitanice.

Dobijeni podaci pokazuju da se fizičko nasilje koje ispitanice trpe u porodici najčešće

vrši zajedno sa psihičkim nasiljem ili samostalno, kao i u kombinaciji sa psihičkim i

seksualnim nasilje. Sa druge strane, seksualno nasilje je uvek kombinovanosa psihičkim i/ili

fizičkim nasiljem.

Istraživanjem je identifikovano i visoko prisustvo nasilja nad decom u situacijama u

kojima postoji nasilje nad ispitanicom. Dobijeni podaci, slično ranijim istraživanjima,

pokazuju da su deca često svedoci nasilja nad svojim majkama, a često i direktno

viktimizirana (Nikolić-Ristanović, 2002; Nikolić-Ristanović, 2010). To nameće potrebu za

razvijanjem efikasnijeg multidisciplinarnog pristupa sprečavanju i suprostavljanju

viktimizaciji dece. Kao posebno važno čini se blagovremeno otkrivanje i odgovarajuća

podrška i pomoć deci iz porodica u kojima postoji nasilje, kako bi se, između ostalog, na

vreme izbeglo prenošenje nasilnih obrazaca ponašanja, ali i viktimizacije.

Istraživanje je pokazalo da su ključni faktori koji utiču na veću izloženost, odnosno

manju zaštićenost ispitanica od nasilja u porodici i partnerskim odnosima oni faktori koji su

povezani sa njihovim bračnimi roditeljskim statusom, radnim statusom, obrazovnim nivoom i

stambenim prilikama. Nasilje posebno pogađa ispitanice nižeg obrazovnog nivoa, one koje

žive u lošim stambenim uslovima i koje su razvedene ili žive razdvojeno od partnera. Tako

su, na primer, ispitanice nižeg obrazovnog nivoa izloženije pretnjama fizičkim nasiljem

(posebno pretnjama oružjem), fizičkom i seksualnom nasilju u odnosu na ispitanice koje

imaju viši nivo obrazovanja. Ispitanice koje su razvedene ili žive razdvojeno od partnera

posebno su ugrožene pretnjama nasiljem, proganjanjem i seksualnim nasiljem. Kada je u

pitanju proganjanje nalazi ovog istraživanja potvrđuju nalaze ranijih istraživanja koja

pokazuju da se ovaj vid nasilja pretežno vrši prema ženama koje su napustile nasilne partnere

i to sa ciljem da se one primoraju da se vrate nasilnicima (Nikolić-Ristanović,

2010).Ispitanice koje žive u lošim stambenim uslovima ugroženije su pretnjama nasiljem i

fizičkim nasiljem. Takođe, ispitanice koje imaju decu su ugroženije ekonomskim i fizičkim

nasiljem od onih koje nemaju decu, dok su ispitanice koje nemaju decu ugroženije

proganjanjem nego one koje imaju decu. Uz to, mlađi uzrast ispitanica je faktor rizika za

proganjanje. Sa druge strane, ispitanice koje su zaposlene, dakle, koje su, maker delimično,

ekonomski samostalne, najmanje su izložene pretnjama nasiljem i fizičkom nasilju.

Činjenica da je jedan deo ispitanica učestvovao na radionicama koje je organizovala

NVO Bibija, a koje su, između ostalog, bile usmerene na njihovu senzibilizaciju o pravu na

69

život bez nasilja, sigurno je uticala na to da veći broj ispitanica smatra da nasilje koje su

doživele predstavlja kriminalitet. Pri tome, ispitanice posebno percipiraju kao kriminalitet

slučajeve u kojima su bile izložene kombinovanom fizičkom, psihičkom i seksualnom

nasilju.Pa ipak, oko jedne trećine ispitanica ne smatra nasilje koje su doživele kao

kriminalitet, što upućuje na potrebu daljeg rada na podizanju njihove svesti o tome da nasilje

u porodici predstavlja kažnjivo ponašanje.

Samo 63 (27.6%) ispitanice su se nakon poslednjeg čina fizičkog i/ili seksualnog

nasilja obratile za pomoć jednoj ili većem broju institucija ili organizacija. Procentualno

gledano, najmanje ispitanica se opredelilo da nasilje prijavi policiji, dok se najveći broj njih

opredelio da pomoć potraži od nevladine organizacije. Vrsta i težina nasilja koju ispitanice

trpe značajno utiče na donošenje odluke da se nasilje prijavi policiji. Takođe, podaci su

pokazali da su ispitanice spremnije da se obrate policiji u slučaju partnerskog nasilja, nego

kada se u ulozi nasilnika pojavljuju drugi članovi porodice. Većina ispitanica nije bila

zadovoljna onim što je policija uradila i na koji način su one bile tretirane. Kao ključni

razlozi nezadovoljstva radom policije ističu se inertnost, nezainteresovanost, nerazumevanje

problema i odsustvo empatije.To, pak, ukazuje na potrebu za daljim radom na edukaciji i

podizanju svesti policijskih službenika o nasilju u porodici u slučaju marginalizovanih grupa

žena, kao što su Romkinje, i neophodnosti blagovremenog i efikasnog reagovanja kako bi im

se pružila zaštita. Nasuprot tome, većina ispitanica koje su se obraćale centru za socijalni rad,

zdravstvnoj ustanovi i nevladinoj organizaciji za pomoć, podršku i zaštitu bile su zadovoljne

njihovim radom i postupanjem prema njima. Glavnirazlozi zadovoljstva bili su podržavajući

odnos, profesionalizam, slušanje, podrška i adekvatno informisanje.

Podaci do kojih se došlo ovim istraživanjem pokazuju da je broj slučajeva nasilja u

porodici nad ispitanicama koji su imali sudski epilog još manji u odnosu na broj slučajeva

koji su prijavljeni policiji, a još manji je broj osuda. Takođe je zabeležen mali broj izrečenih

hitnih mera zaštite od nasilja u porodici po Zakonu o sprečavanju nasilja u porodici.

Podaci pokazuju da se kao ključni razlozi neobraćanja za pomoć državnim organima,

institucijama i organizacijama izdvajaju strah od eskalacije nasilja, sramota i stav da nasilje

koje su preživele nije tako ozbiljno, što potvrđuje nalaze ranijih istraživanja porodičnog

nasilja u Srbiji (Nikolić-Ristanović, 2002; Nikolić-Ristanović, 2010). Ovi nalazi govore u

prilog zaključku da postoji jak uticaj patrijarhalnih stereotipa koji inhibiraju ispitanice da se

za pomoć obrate državnim organima, ustanovama i institucijama, pa čak i nevladinim

organizacijama, što biva dodatno pojačano kulturološkim obrascima ako se ima u vidu da se

radi o romskoj populaciji. Stoga se neophodnim čini dalji rad na podizanju svesti ispitanica o

70

tome da nasilje nije privatna stvar i informisanju o tome kome i na koji način mogu da se

obrate za pomoć, podršku i zaštitu.

71

Literatura

Bаbović, M., Ginić, K., Vuković, O. (2010) Mаpirаnje porodičnog nаsiljа premа ženаmа u Centrаlnoj Srbiji, Beogrаd: Ministаrstvo rаdа i socijаlne politike, Uprаvа zа rodnu rаvnoprаvnost.

Ćopić, S. (2016) Rodna ravnopravnost u Srbiji: stanje i perspektive. Beograd: Institut za kriminološka i sociološka istraživanja.

Ćopić, S., Stevković, Lj. (2012) Evidentiranje podataka o nasilju u porodici i značaj međusektorske saradnje: neka strana iskustva, u: V. Nikolić-Ristanović (ur.) Evidentiranje kriminaliteta: iskustva iz sveta i Srbije, Beograd: Prometej-Beograd: 159-176.

Ignjatović, T., Pavlović Babić, D., Lukić, M. (2015) Delotvornost sistemskih mehanizama za sprečavanje nasilja prema ženama i nasilja u porodici. Beograd: Autonomni ženski centar.

Konstantinović Vilić, S. (2012) Indikatori za merenje nasilja prema ženama sadržani u međunarodnim dokumentima. U: V. Nikolić-Ristanović (ur.) Evidentiranje kriminaliteta: iskustva iz sveta i Srbije, Beograd: Prometej: 131-157.

Konstantinović-Vilić, S., Petrušić, N. (2011) Instrumenti pravne zaštite od nasilja u porodici u Srbiji: funkcionisanje, efikasnost i nedostaci. U: V. Nikolić-Ristanović, S. Ćopić (ur.) Prava žrtava i EU: izazovi pružanja pomoći. Beograd: Viktimološko društvo Srbije and Prometej: 69-85.

Nikolić-Ristanović, V. (ur.) (2002) Porodično nasilje u Srbiji. Beograd: Viktimološko društvo Srbije i Prometej.

Nikolić-Ristanović, V. (ur.) (2010) Nasilje u porodici u Vojvodini. Novi Sad: Pokrajinski sekretarijat za rad, zapošljavanje i ravnopravnost polova.

72

Documents

· Web viewZa prikupljanje podataka napravljen je poseban upitnik (istraživački instrument). Upitnik je sadržao zatvorena i otvorena pitanja i sastojao se od tri osnovne celine:1