Web view · 2009-03-05... 250 se nastavnici za realizacija na nastavnite planovi i programi za angliski jazik vo prviot period i 30 stru~ni lica za izrabotka na standardizirani testovi

MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA

DO GENERALNIOT SEKRETAR NA VLADATA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

Ime na materijalot: Предлог за донесување по итна постапка на Закон за основното образование, со Предлог на закон

Usoglasenost so Programata na Vladata Da

Usoglasenost so ~len 68 od Delovnikot za rabota na Vladata: DA

Predlog na koja sednica na Vlada da se razgleda materijalot: Prvata naredna sednica

Doverlivost na materijalot: Materijalot ne e od doverliv karakter

Itnost na materijalot : iten

Prilog: 80 primeroci od Predlogot

Data na dostavuvawe na materijalot: 30.06.2008

POTPIS:

MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA

M E M O R A N D U M

Предлог за донесување по итна постапка на Закон за основното образование, со Предлог на закон

POTPIS:

Skopje, јули 2008 godina

1.Osvrt po materijalot:

Dejnosta na osnovnoto obrazovanie e regulirana so Zakonot za osnovnoto obrazovanie (“Slu`ben vesnik na Republika Makedonija” br. br. 44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04 ,55/05, 81/05, 113/05, 35/06, 70/06 i 51/07). Pokraj brojnite izmeni i dopolnuvawa vo Zakonot za osnovnoto obrazovanie, se pokaàa odredeni nedore~enosti vo negovoto sproveduvawe koi onevozmoùvaa efikasno funkcionirawe na sistemot za osnovnoto obrazovanie.

Za razvojot na osnovnoto obrazovanie, kako {to e predvideno so Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2010 i so Koncepcijata za devetgodi{no osnovno vospitanie i obrazovanie, ima potreba od donesuvawe na novi re{enija vo pribliùvaweto na osnovnoto obrazovanie i vospitanie vo Republika Makedonija so sistemite na osnovnoto obrazovanie na dràvite ~lenki na Evropskata Unija.

Celite na osnovnoto obrazovanie i vospitanie se usoglasuvaat so novite barawa na sovremenoto osnovno obrazovanie: vospitanieto i obrazovanieto vo sklad so op{tite kulturni i civilizaciski vrednosti, baraweto za osposobuvawe na u~enicite za ìvot i rabota soglasno demokratskite vrednosti, sovremenite informacisko-komunikaciski tehnologii i nau~nite soznanija i dostignuvawa.

Vo ovoj Predlog na zakon se vgraduvaat i odredbi od zakonodavstvoto na Evropskata Unija so koi se regulira obrazovanieto na u~enicite, deca na dràvjani na dràvite ~lenki na Evropskata Unija koi prestojuvaat vo Republika Makedonija.

Od ova proizleze zaklu~okot deka e potrebno da se donese nov Zakon za osnovnoto obrazovanie.

Poradi toa Ministerstvoto za obrazovanie i nauka izgotvi i na Vladata na Republika Makedonija i dostavi Predlog za donesuvawe na Zakon za osnovnoto obrazovanie.

2.Razgledani mo`ni re{enija ( za-protiv argumenti):

Pri izgotvuvawe na Predlogot za donesuvawe na Zakon za osnovnoto obrazovanie se trgna od re{enieto deka postojniot zakon (so petnaeset izmeni i dopolnuvawa na osnovniot tekst) ne e dokraj primenliv vo realizacijata na negovite odredbi, a isto taka so del od svoite odredbi ne e usoglasen so op{tite kulturni i civilizaciski vrednosti, baraweto za osposobuvawe na u~enicite za ìvot i rabota soglasno demokratskite vrednosti, sovremenite informacisko-komunikaciski tehnologii i nau~nite soznanija i dostignuvawa.

3. Rezultati od izvr{enite konsultacii so resornite ministerstva, drugite organi na dràvnata uprava i organizacii:

Vo ramkite na Ministerstvoto za obrazovanie i nauka formirana e rabotna grupa koja go izgotvi noviot tekst na Zakonot za osnovnoto obrazovanie.

Noviot tekst na zakonot be{e publikuvan na oficijalnata internet stranica na Ministerstvoto za obrazovanie i nauka so mo`nost za dostavuvawe na komentari, zabele{ki i mislewa od roditeli, nastavnici, stru~ni asocijacii i zdruènija, NVO, edinicite na lokalnata samouprava i drugi. Komentari dostavija nastavnici, stru~ni asocijacii, zdruènija, roditeli, NVO, UNICEF, USAID i drugi.

Del od dostavenite mislewa se vgradeni vo tekstot na zakonot.

4. Re{enie koe se prepora~uva (so obrazloènie):

Vo Ustavot na Republika Makedonija postoi osnova za razvivawe na nastaven plan so nastavni programi za devetgodi{no osnovno obrazovanie. Trgnuvaj}i od analizite na osnovnoto obrazovanie vo Republika Makedonija i sporedbite so osnovnoto obrazovanie vo drugite dràvi na EU se naloì potreba vo osnovnite

u~ili{ta da se zapi{uvaat site deca koi do krajot na kalendarskata godina }e napolnat {est godini. Ovaa zakonska odredba vo praktikata ve}e se primenuva dosledno od u~ebnata 2007/08 godina so {to se vodi pove}e grià vo u~ili{tata i lokalnata zaednica za organiziraweto na sistemot na osnovnoto obrazovanie.

So odredbite vo Zakonot za osnovno obrazovanie za prvpat se opredeluva celta na osnovno obrazovanie, a preku oddelnite ~lenovi na Zakonot se promoviraat principite na demokrati~nost, nediskriminacija, po~ituvawe na individualnite razliki me|u u~enicite, multikulturnosta, me|unarodna sporedlivost na znaewata.

Vo sistemot na osnovnoto obrazovanie so noviot zakon se unapreduva organizacijata i kvalitetot na obrazovanieto na u~enicite so posebni obrazovni potrebi, kako i na decata na gra|anite na Republika Makedonija koi prestojuvaat vo stranstvo i na decata so stransko dràvjanstvo ili bez dràvjanstvo koi prestojuvaat vo Republika Makedonija.

So predlog Zakonot za osnovno obrazovanie se nudat sistemski re{enija koi vodat smetka za najdobriot interes na deteto.

Pokonkretno, so zakonot se ureduva deka osnovnoto obrazovanie trae devet godini i toa za u~enici na vozrast od 6 do 15 godini i se organizira vo tri periodi spored razvojnite karakteristiki na u~enicite, od I do III, od IV do VI i od VII do IX oddelenie.

So predlogot na Zakonot za osnovnoto obrazovanie se sozdava pravna osnova za poracionalno organizirawe na {koluvaweto na decata. Trgnuvaj}i od sostojbite vo osnovnoto obrazovanie i realnite prostorni, kadrovski i ekonomski uslovi vo Republika Makedonija predloèniot zakon }e pridonese da se podobruva kvalitetot na osnovnoto obrazovanie i da se zgolemi griàta za razvojot na u~enicite od samiot po~etok, kako i vo tekot na nivnoto celokupno {koluvawe vo osnovnoto u~ili{te.

Taka za u~enicite vo prviot period na osnovnoto u~ili{te se organizira prifa}awe i za{tita na u~enicite pred ~asovite za redovnata nastava i se organizira prodolèn prestoj za u~enicite po

redovnata nastava od I do V oddelenie spored potrebite na decata i nivnite roditeli.

So zakonot se sozdava pravna osnova vo u~ili{teto da se ostvaruva mnogu pogolema grià za razvivawe na u~enicite koi postignuvaat povisoki znaewa i koi imaat pogolemi sposobnosti za oddelni predmeti. Za ova cel spored novite nastavni programi od I do III oddelenie, a osobeno od IV do VI oddelenie }e se ovozmoì da se razvivaat razli~ni oblici na nastava, po nivoa na sloènost. Ovaa grià }e prodolì i vo VII do IX oddelenie, koga za u~enicite koi imaat povisoki sposobnosti i znaewa po oddelni predmeti se sozdava pravna osnova da se rasporeduvaat vo nastavni grupi so u~enici od isto oddelenie, (a od razli~ni paralelki), za usvojuvawe posloèni sodrìni, i toa najmnogu vo obem od edna ~etvrtina od ~asovite {to se nameneti za soodvetniot predmet. Sepak, ~asovite za ostanatiot del od nastavata u~enicite }e gi sledat vo mati~nite paralelki vo svoeto oddelenie.

Se nalaga da se donesat standardi za ocenuvawe i kriteriumi za broj~ani ocenki i se vospostavuva sistem na ocenuvawe i napreduvawe na u~enicite, a ednovremeno i sistem za interno i eksterno proveruvawe kolku se postignati o~ekuvanite rezultati, za da se sogledaat navreme pozitivnite efekti, kako i slabostite vo na~inot i metodite na planiraweto, izveduvaweto na nastavata, kako i vo ocenuvaweto na u~enicite.

Vo zakonot za prvpat se regulirani pravata i odgovornostite na u~enicite, roditelite i nastavnicite vo osnovnoto u~ili{te.

Vo posebna glava na zakonot se nudat sovremeni sistemski re{enija za nastavnicite i stru~nite sorabotnici, i toa ne samo za normativite za vrabotuvawe, tuku i za profesionalnoto usovr{uvawe, osoposobuvawe i nivnoto napreduvawe vo karierata.

Za prvpat vo na{iot obrazoven sistem se reguliraat i rabotnite zada~i na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite. Osobeno vnimanie se posvetuva na organite za upravuvawe i rakovodewe na u~ili{teto i na stru~nite organi na osnovnoto u~ili{te.

So predlogot na zakonot se zajaknuva ulogata na roditelite i loklnata zaednica so cel podobruvawe na me|usebnata sorabotkata i kvalitetot na vospitno-obrazovnata rabota.

5. Fiskalni implikacii na materijalite {to se predlagaat:

Samiot Predlog za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za osnovnoto obrazovanie }e predizvika dopolnitelni fiskalni implikacii.

Za celosna implementacija na Zakonot za osnovnoto obrazovanie, i realizacija na novite nastavni planovi i programi potrebno e da se obezbedat dopolnitelni sredstva od Buxetot na Republika Makedonija vo iznos od 64.798.000 denari za novi 380 vrabotuvawa (za 4 meseci za 2008 godina), od koi 100 se nastavnici koi }e gi realiziraat aktivnostite za prodolèn prestoj vo prviot period na devetgodi{noto osnovno obrazovanie soglasno so godi{nata programa za rabota na u~ili{teto i 250 se nastavnici za realizacija na nastavnite planovi i programi za angliski jazik vo prviot period i 30 stru~ni lica za izrabotka na standardizirani testovi. Vo vkupnata suma se predvideni sredstva za kupuvawe na softver i harder i obuka na testatori i ocenuva~i.

Za vtorata godina (2009 godina) potrebno e da se obezbedat dopolnitelni sredstva od Buxetot na Republika Makedonija vo iznos od 209.473.000 za 380 vrabotuvawa od minata godina, za profesionalno usovr{uvawe na nastavnicite i stru~nite sorabotnici, za izgotvuvawe na standardizirani testovi, prevod na testovite, pe~atewe, nadomest za testatorite i ocenuva~ite.

Za tretata godina (2010 godina) potrebno e da se obezbedat dopolnitelni sredstva od Buxetot na Republika Makedonija vo iznos od 252.981.000 denari za istite 380 vrabotuvawa, za stru~no usovr{uvawe na nastavnicite i stru~nite sorabotnici, za zgolemuvawe na platite na nastavnicite i stru~nite sorabotnici po osnov steknato zvawe, za izgotvuvawe na standardizirani testovi, prevod na testovite, pe~atewe, nadomest za testatorite i ocenuva~ite i za odrùvawe na opremata.

6. O~ekuvani vlijanija:

Predlogot na Zakonot za osnovnoto obrazovanie ima za cel da se podobri kvalitetot na osnovnoto obrazovanie so pribliùvawe na standardite na osnovnoto obrazovanie i vospitanie vo Republika Makedonija so standardite na dràvite ~lenki na Evropskata Unija.

7. Usoglasenost so evropskoto zakonodavstvo (koi direktivi na EU se transponiraat vo na{eto zakonodavstvo):

Direktivata na Sovetot 77/486/EEC od 25. juli 1977, za obrazovanieto na decata na migrantite.

8.Ocenka na Sekretarijatot za zakonodavstvo po materijalot: 9. Klu~ni elementi za informirawe na javnosta:



Celite na osnovnoto obrazovanie i vospitanie se usoglasuvaat so novite barawa na sovremenoto osnovno obrazovanie: vospitanieto i obrazovanieto vo sklad so op{tite kulturni i civilizaciski vrednosti, baraweto za osposobuvawe na u~enicite za ìvot i rabota soglasno demokratskite vrednosti,

sovremenite informacisko-komunikaciski tehnologii i nau~nite soznanija i dostignuvawa.

Vo ovoj Predlog na zakon se vgraduvaat i odredbi od zakonodavstvoto na Evropskata Unija so koi se regulira obrazovanieto na u~enicite, deca na dràvjani na dràvite ~lenki na Evropskata Unija koi prestojuvaat vo Republika Makedonija.

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈАМИНИСТЕРСТВО ЗА ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА

Предлогза донесување по итна постапка на Закон за основното образование, со Предлог на закон

Скопје, јуни 2008 година

I. УСТАВЕН ОСНОВ ЗА ДОНЕСУВАЊЕ НА ЗАКОНОТUstaven osnov za donesuvawe na Zakonot za osnovnoto

obrazovanie se odredbite od ~len 68 stav 1 alineja 2 od Ustavot na Republika Makedonija.

II. ПРИЧИНИ ЗА ДОНЕСУВАЊЕ ПО ИТНА ПОСТАПКА НА ЗАКОНОТ ЗА ОСНОВНОТО ОБРАЗОВАНИЕ




Vo ovoj Predlog na zakon se vgraduvaat odredbi od zakonodavstvoto na Evropskata Unija so koi se regulira obrazovanieto na deca dràvjani na dràvite ~lenki na Evropskata Unija ~ii roditeli se so prestoj vo Republika Makedonija kade vr{at ili vr{ele samostojna dejnost, odnosno koi se vraboteni ili bile vraboteni na teritorijata na Republika Makedonija, imaat pravo na steknuvawe na znaewe od maj~iniot jazik i kultura na dràvata od kade poteknuvaat. Ministerstvoto za obrazovanie i nauka e dol`no, vo sorabotka so osnova~ot na u~ili{teto i dràvata od kade poteknuva u~enikot, a vo soglasnost so mo`nostite, da dade podr{ka za nastavata na maj~in jazik i kultura na dràvata od koja poteknuva u~enikot.

So ovaa odredba Republika Makedonija gi usoglasuva zakonskite propisi od oblasta na osnovnoto obrazovanie so Direktivata na Sovetot 77/486/EEC od 25. juli 1977, za obrazovanieto na decata na migrantite.

Isto taka, so ovoj zakon se propi{uva deka decata na dràvjanite na dràvite ~lenki na Evropskata Unija imaat pravo na osnovno obrazovanie kao i makedonskite dràvjani i se zapi{uvaat vo osnovnite u~ili{ta vo Republika Makedonija pod istin uslovi kako i makedonskite dràvjani.

So toa, Republika Makedonija gi usoglasuva zakonskite propisi od oblasta na osnovnoto obrazovanie so na~eloto na nediskriminacija propi{ani so ~len 12 od Dogovorot za osnovawe na Evropskata Ekonomska Zaednica, Del prv, Na~ela, ~len 12.

Vo Ustavot na Republika Makedonija postoi osnova za razvivawe na nastaven plan so nastavni programi za devetgodi{no osnovno obrazovanie. Trgnuvaj}i od analizite na osnovnoto obrazovanie vo Republika Makedonija i sporedbite so osnovnoto obrazovanie vo drugite dràvi na EU se naloì potreba vo osnovnite u~ili{ta da se zapi{uvaat site deca koi do krajot na kalendarskata godina }e napolnat {est godini. Ovaa zakonska odredba vo praktikata ve}e se primenuva dosledno od u~ebnata 2007/08 godina so {to se vodi pove}e grià vo u~ili{tata i lokalnata zaednica za organiziraweto na sistemot na osnovnoto obrazovanie.

So odredbite vo Zakonot za osnovno obrazovanie za prvpat se opredeluva celta na osnovno obrazovanie, a preku oddelnite ~lenovi na Zakonot se promoviraat principite na demokrati~nost, nediskriminacija, po~ituvawe na individualnite razliki me|u u~enicite, multikulturnosta, me|unarodna sporedlivost na znaewata.

Vo sistemot na osnovnoto obrazovanie so noviot zakon se unapreduva organizacijata i kvalitetot na obrazovanieto na u~enicite so posebni obrazovni potrebi, kako i na decata na gra|anite na Republika Makedonija koi prestojuvaat vo stranstvo i na decata so stransko dràvjanstvo ili bez dràvjanstvo koi prestojuvaat vo Republika Makedonija.



So predlogot na Zakonot za osnovnoto obrazovanie se sozdava pravna osnova za poracionalno organizirawe na {koluvaweto na decata. Trgnuvaj}i od sostojbite vo osnovnoto obrazovanie i realnite prostorni, kadrovski i ekonomski uslovi vo Republika Makedonija predloèniot zakon }e pridonese da se podobruva kvalitetot na osnovnoto obrazovanie i da se zgolemi

griàta za razvojot na u~enicite od samiot po~etok, kako i vo tekot na nivnoto celokupno {koluvawe vo osnovnoto u~ili{te.

Taka za u~enicite vo prviot period na osnovnoto u~ili{te se organizira prifa}awe i za{tita na u~enicite pred ~asovite za redovnata nastava i se organizira prodolèn prestoj za u~enicite po redovnata nastava od I do V oddelenie spored potrebite na decata i nivnite roditeli.

So zakonot se sozdava pravna osnova vo u~ili{teto da se ostvaruva mnogu pogolema grià za razvivawe na u~enicite koi postignuvaat povisoki znaewa i koi imaat pogolemi sposobnosti za oddelni predmeti. Za ova cel spored novite nastavni programi od I do III oddelenie, a osobeno od IV do VI oddelenie }e se ovozmoì da se razvivaat razli~ni oblici na nastava, po nivoa na sloènost. Ovaa grià }e prodolì i vo VII do IX oddelenie, koga za u~enicite koi imaat povisoki sposobnosti i znaewa po oddelni predmeti se sozdava pravna osnova da se rasporeduvaat vo nastavni grupi so u~enici od isto oddelenie, (a od razli~ni paralelki), za usvojuvawe posloèni sodrìni, i toa najmnogu vo obem od edna ~etvrtina od ~asovite {to se nameneti za soodvetniot predmet. Sepak, ~asovite za ostanatiot del od nastavata u~enicite }e gi sledat vo mati~nite paralelki vo svoeto oddelenie.

Se nalaga da se donesat standardi za ocenuvawe i kriteriumi za broj~ani ocenki i se vospostavuva sistem na ocenuvawe i napreduvawe na u~enicite, a ednovremeno i sistem za interno i eksterno proveruvawe kolku se postignati o~ekuvanite rezultati, za da se sogledaat navreme pozitivnite efekti, kako i slabostite vo na~inot i metodite na planiraweto, izveduvaweto na nastavata, kako i vo ocenuvaweto na u~enicite.



Za prvpat vo na{iot obrazoven sistem se reguliraat i rabotnite zada~i na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite. Osobeno vnimanie se posvetuva na organite za upravuvawe i rakovodewe na u~ili{teto i na stru~nite organi na osnovnoto u~ili{te. So predlogot na zakonot se zajaknuva ulogata na roditelite i loklnata zaednica so cel podobruvawe na me|usebnata sorabotkata i kvalitetot na vospitno-obrazovnata rabota.

Od ova proizleze zaklu~okot deka e potrebno da se donese nov Zakon za osnovnoto obrazovanie. III. ОСНОВНИ НАЧЕЛА

Zakonot ~ie donesuvawe se predlaga se zasnova vrz slednite na~ela:

- osnovnoto vospitanie i obrazovanie e del od edinstveniot vospitno-obrazoven sistem vo Republika Makedonija;

- dejnosta na osnovnoto obrazovanie e od javen interes;- sekoe dete ima pravo na osnovno obrazovanie;- osnovnoto obrazovanie e zadolìtelno;- se zabranuva diskriminacija po osnov na pol, rasa, boja na

koàta, nacionalnа, socijalnа, politi~kа, verska, imotna i op{testvena pripadnost vo ostvaruvawe na pravata od osnovnoto vospitanie i obrazovanie

- vodewe grià za u~enicite so posebni obrazovni potrebi;IV. СОДРЖИНА НА ЗАКОНОТ

Sodrìnata na Zakonot e dadena vo vid na Predlog na zakon.

V. DONESUVAWE NA ZAKON PO ИТNA POSTAPKA

Сoglasno ~len 175 od Delovnikot na Sobranieto na Republika Makedonija, постои неодложна потреба од донесување на овој zakon по итна

постапка, со цел да се овозможи навремено извршување на сите подготовки

за да можат основните училишта да започнат да го применуваат овој закон од

наредната учебна година.

PREDLOG NA ZAKON za osnovnoto obrazovanie

I. OSNOVNI ODREDBI

^len 1

So ovoj zakon se ureduva zadolìtelnoto osnovno obrazovanie {to se ostvaruva vo osnovnite u~ili{ta (vo natamo{niot tekst: osnovno u~ili{te), kako i dejnosta na osnovnoto obrazovanie kako del od edinstveniot воспитно-obrazoven sistem.

^len 2

(1) Sekoe dete ima pravo na osnovno obrazovanie.(2) Се забранува diskriminaciја по основ na pol, rasa, boja na koàta, nacionalnа, socijalnа, politi~kа, verskа, imotna i op{testvena pripadnost vo ostvaruvawe na pravata od osnovnoto vospitanie i obrazovanie, utvrdeni so ovoj zakon.

^len 3

Celite na osnovnoto vospitanie i obrazovanie se:

- steknuvawe op{ti i primenlivi znaewa {to se potrebni vo sekojdnevniot ìvot ili za natamo{no obrazovanie;

- harmoni~en, intelektualen, emocionalen i socijalen razvoj na u~enicite soodvetno so nivnite sposobnosti;

- razvivawe na pismenosta i sposobnostite na u~enicite za razbirawe, informirawe i izrazuvawe na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo;

- razvivawe na pismenosta i sposobnostite na u~enicite za razbirawe, informirawe i izrazuvawe, pokraj na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo, i na jazik i pismo na pripadnicite na zaednicite koi zboruvaat jazik razli~en od makedonskiot jazik;

- razvivawe samodoverba i svest kaj u~enikot za sopstvenata individualnost i odgovornost za svoite postapki;

- vospituvawe za me|usebna tolerancija, sorabotka, po~ituvawe na razli~nosta, osnovnite ~ovekovi slobodi i prava;

- razvivawe svest kaj u~enicite za pripadnost na Republika Makedonija i neguvawe na sopstveniot nacionalen i kulturen identitet;

- vospituvawe za op{ti kulturni i civilizaciski vrednosti koi proizleguvaat od svetskite tradicii;

- usvojuvawe op{ti i primenlivi znaewa koi ovozmoùvaat samostojno kreativno deluvawe vo op{testvenata i prirodnata okolina i razvivawe sposobnosti za rasuduvawe i za izrazuvawe vo umetnosta i kulturnite tradicii;

- razvivawe na sposobnosti za istraùvawe, eksperimentirawe i re{avawe na problemi;

- vklu~uvawe i vodewe grià za razvojot na u~enicite so posebni obrazovni potrebi;

- razvivawe na nadarenosta na u~enicite vo razli~ni oblasti, i

- unapreduvawe na zdraviot na~in na ìveewe i vospituvawe za prezemawe odgovornost za sopstvenoto zdravje i za za{tita na ìvotnata sredina.

^len 4

Osnovnoto obrazovanie e zadolìtelno, trae devet godini i se organizira vo tri vospitno-obrazovni periodi i toa od prvo do treto oddelenie, od ~etvrto do {esto oddelenie i od sedmo do devetto oddelenie.

^len 5

Roditelot, odnosno staratelot na u~enikot (vo natamo{niot tekst: roditelot) e dolèn da mu ovozmoì na svoeto dete da ja ispolni obvrskata za zadolìtelno osnovno obrazovanie i vospitanie.

^len 6

Za u~enicite so posebni obrazovni potrebi se obezbeduvaat soodvetni uslovi za steknuvawe na osnovno vospitanie i obrazovanie vo redovnite i posebnite osnovni u~ili{ta i imaat pravo i na individualna pomo{ za steknuvawe na osnovnoto obrazovanie i vospitanie.

^len 7

(1) Za decata na gra|anite na Republika Makedonija koi prestojuvaat vo stranstvo se organizira nastava za u~ewe na makedonskiot jazik i kultura, a za pripadnicite

na zaednicite koi zboruvaat jazik razli~en od makedonskiot jazik i na maj~iniot jazik, vo soglasnost so me|unarodni dogovori ratifikuvani soglasno Ustavot na Republika Makedonija.(2) Na decata na gra|anite na Republika Makedonija koi prestojuvale vo stranstvo i se vratile vo Republika Makedonija kade go zapo~nuvaat, odnosno prodolùvaat osnovnoto obrazovanie, osnovnite u~ili{ta se dol`ni da im pomognat vo izu~uvaweto na maj~iniot jazik. (3) Zaradi uspe{no vklu~uvawe vo vospitno-obrazovniot proces na u~enicite od stav (2) na ovoj ~len, osnovnoto u~ili{te kade e zapi{an u~enikot organizira individualna i grupna dopolnitelna nastava za sovladuvawe na maj~iniot jazik i za nadomestuvawe na znaeweto od odredeni nastavni predmeti. (4) Nastavata za u~enicite od stav (1) na ovoj ~len se izveduva spored nastaven plan i programa {to ja izgotvuva Biroto za razvoj na obrazovanieto (vo natamo{niot tekst: Biroto), a ja utvrduva ministerot nadleèn za obrazovanie (vo natamo{niot tekst: ministerot.(5) Nastavata za u~enicite od stav (2) na ovoj ~len trae najmnogu edna godina i se izveduva spored programa {to ja izgotvuva Biroto, a ja utvrduva ministerot.(6) Na~inot i postapkata za izbor na nastavnicite koi gi ostvaruvaat nastavniot plan i programa od stav (4) na ovoj zakon gi utvrduva ministerot.

^len 8

(1) Deca so stransko dràvjanstvo ili deca bez dràvjanstvo, koi prestojuvaat vo Republika Makedonija imaat pravo na osnovno obrazovanie pod ednakvi uslovi kako decata dràvjani na Republika Makedonija.(2) Za decata od stav (1) na ovoj ~len se organizira nastava po maj~in jazik, vo soglasnost so me|unarodnite dogovori ratifikuvani soglasno Ustavot na Republika Makedonija. (3) Deca dràvjani na dràvite ~lenki na Evropskata Unija imaat pravo na osnovno obrazovanie pod ednakvi uslovi kako i decata dràvjani na Republika Makedonija.(4) Deca dràvjani na dràvite ~lenki na Evropskata Unija ~ii roditeli se so prestoj vo Republika Makedonija kade vr{at ili vr{ele samostojna dejnost, odnosno koi se vraboteni ili bile vraboteni na teritorijata na Republika Makedonija, imaat pravo na steknuvawe na znaewe od maj~iniot jazik i kultura na dràvata od kade poteknuvaat.(5) Ministerstvoto e dol`no, vo sorabotka so osnova~ot na u~ili{teto i dràvata od kade poteknuva u~enikot od stav (3) na ovoj ~len, a vo soglasnost so mo`nostite, da dade podr{ka za steknuvawe na znaewe od maj~in jazik i kultura na dràvata od koja poteknuva u~enikot.

^len 9

(1) Vospitno-obrazovnata rabota vo osnovnoto u~ili{te se ostvaruva na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo.(2) Za u~enicite na pripadnicite na zaednicite koi sledat nastava na jazik razli~en od makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo, vospitno-obrazovnata rabota se izveduva na jazikot i pismoto na soodvetnata zaednica, na na~in utvrden so ovoj zakon.(3) U~enicite od stav (2) na ovoj ~len zadolìtelno go izu~uvaat i makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo.

^len 10

(1) Osnovnoto obrazovanie se organizira i ostvaruva vo osnovno u~ili{te.

(2) Osnovno obrazovanie se organizira i ostvaruva i vo zdravstveni ustanovi, socijalni ustanovi, kazneno-popravni i vospitno-popravni ustanovi, soglasno so ovoj zakon.

(3) Osnovnoto obrazovanie za u~enicite so posebni obrazovni potrebi se organizira i ostvaruva vo posebni osnovni u~ili{ta i vo posebni paralelki pri redovnite osnovni u~ili{ta.

^len 11

Vo osnovnoto u~ili{te se zabranuva politi~ko i versko organizirawe i dejstvuvawe, kako i istaknuvawe na partiski i verski obele`ja.

^len 12

(1) Dejnosta na osnovnoto u~ili{te e od javen interes.

(2) Osnovnoto u~ili{te ima svojstvo na pravno lice i se zapi{uva vo Centralniot registar na Republika Makedonija.

^len 13

Osnovnoto u~ili{te ima pe~at. Vo sredinata na pe~atot e grbot na Republika Makedonija, a od stranata imeto na Republika Makedonija i imeto (naziv) i sedi{to na u~ili{teto.

^len 14

(1) Imeto na osnovnoto u~ili{te e ispi{ano na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo.(2) Vo osnovnite u~ili{ta vo koi nastavata se izveduva i na drug jazik i pismo razli~en od makedonskiot jazik, imeto na u~ili{teto e ispi{ano na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo i na jazikot i pismoto na koe se izveduva nastavata.

^len 15

Vo osnovno obrazovanie moè da vklu~at i vozrasni lica, na na~in utvrden so zakon.

I.OSNOVAWE I PRESTANOK SO RABOTA NA OSNOVNOTO UÎLI[TE

1. Osnovawe na osnovnoto u~ili{te

^len 16

(1) Osnovnoto u~ili{te moè da bide op{tinsko ili dràvno.(2) Op{tinskoto osnovno u~ili{te se osnova od op{tinata. (3) Dràvnoto osnovno u~ili{te se osnova od Vladata na Republika Makedonija (vo natamo{niot tekst: Vladata).(4) Sovetot na op{tinata donesuva odluka za osnovawe na osnovno u~ili{te, po prethodno pribaveno pozitivno mislewe od Vladata.(5) Dràvnite osnovni u~ili{ta koi gi osnova Vladata, se osnovaat samo za ostvaruvawe na nastaven plan i programi za osnovno obrazovanie na odredeni u~enici za koi dràvata ima poseben interes (u~ili{ta za u~enici so posebni obrazovni potrebi).

^len 17

(1) Osnovno u~ili{te moè da se osnova ako:

- ima dovolen broj u~enici za formirawe na najmalku po dve paralelki od prvo do devetto oddelenie;

- e obezbeden soodveten nastaven kadar;

- se obezbedeni soodvetni u~ili{ni prostorii, oprema i nastavni sredstva soglasno so utvrdeni normativi i standardi, i

- se obezbedeni potrebni finansiski sredstva.

(2) Po isklu~ok, od stav (1) na ovoj ~len osnovno u~ili{te moè da se osnova i koga nema dovolen broj u~enici za formirawe osumnaeset paralelki, dokolku osnova~ot obezbedi dovolno finansiski sredstva za rabota.

(3) Normativite i standardite od stavot (1) alineja (3) na ovoj ~len gi utvrduva ministerot, na predlog od Biroto.

^len 18

Osnova~ot e dolèn pri osnovawe na osnovno u~ili{te da formira komisija koja vo soglasnost so ovoj zakon izvr{uva podgotovka za po~etok so rabota na u~ili{teto.

^len 19

(1) So aktot za osnovawe na osnovnoto u~ili{te se utvrduva:

- imeto i sedi{teto na osnovnoto u~ili{te;- brojot na u~enicite;- reonot, odnosno reonite od koi se opfa}aat u~enicite;- jazikot na koj }e se izveduva nastavata;- brojot na podra~ni u~ili{ta;- potrebniot nastaven kadar, opremata, prostorot spored standardite i

normativite;- programata za vospitno - obrazovnata dejnost;- sredstvata koi osnova~ot gi obezbedil za osnovawe i po~etok so rabota

na osnovnoto u~ili{te i na~inot na obezbeduvawe na sredstvata, i- otpo~nuvaweto so rabota na osnovnoto u~ili{te.

(2) Osnovnoto u~ili{te moè da zapo~ne so rabota otkako Ministerstvoto nadle`no za obrazovanie (vo natamo{niot tekst: Ministerstvoto) }e utvrdi deka se ispolneti uslovite od ~len 17 od ovoj zakon i }e donese re{enie za verifikacija.

(3) Proverka za ispolnetosta na uslovite za verifikacija vr{i komisija formirana od ministerot.

(4) Protiv re{enieto od stav (2) na ovoj ~len moè da se podnese àlba do Vtorostepena komisija na Vladata na Republika Makedonija od oblasta na obrazovanieto.

(5) Na~inot na verifikacijata na osnovnoto u~ili{te go propi{uva ministerot.

^len 20

(1) Osnovnoto u~ili{te vo svojot sostav moè da ima podra~no u~ili{te.

(2) Podra~no u~ili{te se organizira vo naseleno mesto so mal broj u~enici, za {to odlu~uva osnova~ot, po prethodno pozitivno mislewe od ministerot.

2. Statut na osnovnoto u~ili{te

^len 21

(1) Osnovnoto u~ili{te ima statut.(2) So statutot osobeno se ureduva: organizacijata i vr{eweto na vospitno-obrazovnata dejnost, nazivot, sedi{teto, upravuvaweto i rakovodeweto, pravata i obvrskite na u~enicite, pravata i obvrskite na vrabotenite i drugi pra{awa od zna~ewe za rabota na osnovnoto u~ili{te.(3) Statutot na osnovnoto u~ili{te go donesuva u~ili{niot odbor.(4) Na statutot na osnovnoto u~ili{te soglasnost dava Ministerstvoto.

3. Registar^len 22

(1) Ministerstvoto vodi centralen registar na osnovnite u~ili{ta osnovani na teritorijata na Republika Makedonija.

(2) Sekoja op{tina za svoeto podra~je vodi registar na osnovni u~ili{ta i za toa dostavuva podatoci do Ministerstvoto.

(3) Formata i sodrìnata, kako i na~inot na vodewe na registrite od stavovite (1) i (2) na ovoj ~len gi propi{uva ministerot.

3. Prestanok so rabota na osnovnoto u~ili{te

^len 23

(1) Osnovnoto u~ili{te prestanuva so rabota, ako ne se sproveduvaat odredbite od ovoj zakon i podzakonskite akti {to proizleguvaat od nego.

(2) Postapkata za prestanuvawe so rabota na osnovnoto u~ili{te ja pokrenuva i vodi osnova~ot, a po prethodna soglasnost na Ministerstvoto.

(3) Postapkata za prestanuvawe na rabota na podra~noto osnovno u~ili{te ja pokrenuva i vodi osnova~ot, po prethodna soglasnost od Ministerot.

^len 24

(1) Osnova~ot na osnovnoto u~ili{te donesuva akt za prestanuvawe so rabotata ako osnovnoto u~ili{te:

- ne gi ostvaruva celite i zada~ite na obrazovanieto i vospitanieto; i

- prestanalo da gi ispolnuva uslovite utvrdeni so ovoj zakon.

(2) Po donesuvaweto na aktot za prestanuvawe so rabota na osnovnoto u~ili{te, osnova~ot e dolèn na u~enicite da im obezbedi da go prodolàt obrazovanieto, na tovar na osnova~ot.

(3) Osnovnoto u~ili{te po donesuvaweto na aktot za prestanuvawe so rabota se bri{e od registrite od ~len 22 stavovite (1) i (2) od ovoj zakon.

(4) Aktot za prestanuvawe so rabota na osnovnoto u~ili{te se objavuva vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" i slu`benoto glasilo na op{tinata.

(5) Osnova~ot vo rok od tri dena po donesuvawe na aktot za prestanuvawe so rabota na osnovnoto u~ili{te, go izvestuva Centralniot registar na Republika Makedonija za bri{ewe od registarot.

II. PROGRAMI I ORGANIZACIJA NA VOSPITNO-OBRAZOVNATA RABOTA VO OSNOVNOTO UÎLI[TE

1. Nastaven plan i nastavni programi

^len 25

(1) Ministerot ja utvrduva Koncepcijata za osnovno vospitanie i obrazovanie, vrz osnova na koja se nosat nastavniot plan i nastavnite programi za osnovno obrazovanie (vo natamo{niot tekst: nastaven plan i programi).

(2) Vo osnovnoto u~ili{te vospitno-obrazovnata rabota se organizira i ostvaruva spored nastaven plan i programi koi, na predlog na Biroto, gi utvrduva ministerot.

(3) Nastavniot plan za osnovnoto u~ili{te sodrì zadolìtelni i izborni predmeti, dopolnitelna i dodatna nastava, kako i ~asovi za oddelenskata zaednica.

(4) So nastavniot plan se opredeluva godi{niot i nedelniot broj na ~asovi za nastavata oddelno po zadolìtelnite i izbornite predmeti, nivniot redosled po oddelenija, brojot na nedelnite ~asovi za dopolnitelna nastava, ~asovite za dodatna nastava i ~asot za oddelenskata zaednica.

(5) So nastavnite programi se opredeluvaat nastavnite celi, sodrìnite, osnovnite poimi, aktivnostite i metodite vo nastavata, ocenuvaweto na postigawata na u~enicite, uslovite za realizirawe na nastavnata programa i normativot za nastaven kadar.

^len 26

Vo osnovnoto u~ili{te moè da se ostvaruva i versko obrazovanie kako izboren predmet.

^len 27

Dopolnitelna nastava se organizira za u~enicite koi imaat te{kotii vo u~eweto i na koi im e potrebna povremena pomo{ vo tekot na nastavnata godina.

^len 28

Dodatna nastava se organizira za u~enicite koi pokaùvaat zna~itelni rezultati po oddelni predmeti.

^len 29

Na ~asot na oddelenskata zaednica se razrabotuvaat sodrìni za li~niot i socijalniot razvoj na u~enicite spored programa {to ja utvrduva ministerot, na predlog na Biroto.

^len 30

(1) Nastavniot plan i programi za osnovno obrazovanie na u~enici so posebni obrazovni potrebi vo posebnite u~ili{ta i posebnite paralelki vo osnovnite u~ili{ta gi utvrduva ministerot, na predlog na Biroto.

(2) Za u~enicite so posebni obrazovni potrebi zadolìtelnite i izbornite predmeti se realiziraat so prilagodenite programi spored nivnite posebni obrazovni potrebi.

^len 31

Nastavniot plan i programi za osnovno muzi~ko i baletsko obrazovanie gi utvrduva ministerot, na predlog na Biroto.

2. Pro{irena programa

^len 32

(1) Vo osnovnoto u~ili{te se realizira i pro{irena programa spored Koncepcijata za osnovno vospitanie i obrazovanie.

(2) Pro{irenata programa na osnovnoto u~ili{te opfa}a organizirano prifa}awe i za{tita na u~enicite eden ~as pred zapo~nuvawe na ~asovite za redovnata nastava i eden ~as po zavr{uvaweto na redovnata nastava, kako i prodolèn prestoj.

^len 33

(1) Osnovnoto u~ili{te za u~enicite vo prvo, vtoro i treto oddelenie organizira prifa}awe i za{tita na u~enicite eden ~as pred zapo~nuvaweto na ~asovite za redovnata nastava i eden ~as po zavr{uvaweto na nastavata, vo soglasnost so roditelot.

(2) Osnovnoto u~ili{te za u~enicite od prvo do treto oddelenie moè da organizira prodolèn prestoj so u~enicite od ista paralelka, po dobiena soglasnost od Ministerstvoto. Vo prodolèn prestoj u~enicite se vklu~uvaat vo soglasnost so roditelot.

(3) Ako se obezbedeni uslovi i sredstva od osnova~ot, osnovnoto u~ili{te moè da organizira prodolèn prestoj za u~enicite vo grupi i toa, od prvo do petto oddelenie so u~enici od isto oddelenie, ili od prvo do treto i od ~etvrto i petto oddelenie so u~enici od razli~ni oddelenija. Vo prodolèn prestoj u~enicite se vklu~uvaat vo soglasnost so roditelot.

(4) Za vreme na prodolèniot prestoj u~enicite u~at, gi rabotat doma{nite zada~i, rabotat drugi u~ili{ni obvrski i u~estvuvaat vo kulturno-umetni~ki i drugi aktivnosti, soglasno so godi{nata programa za rabota na u~ili{teto.

^len 34

(1) Za razvivawe na razli~nite interesi na u~enicite osnovnoto u~ili{te organizira slobodni u~eni~ki aktivnosti koi{to se opredeleni so godi{nata programa za rabota na u~ili{teto.

(2) U~enicite vo slobodnite u~eni~ki aktivnosti se vklu~uvaat dobrovolno.

(3) Na~inot na organizirawe i izveduvawe na natprevarite na u~enicite po oddelni predmeti na op{tinsko, regionalno i dràvno nivo go utvrduva ministerot, vo sorabotka so Biroto.

(4) Na~inot na izveduvaweto na u~ili{nite ekskurzii i drugite slobodni aktivnosti na u~enicite go utvrduva ministerot, na predlog na Biroto.

3. Godi{na programa za rabota na osnovnoto u~ili{te

^len 35

(1) Godi{nata programa za rabota na osnovnoto u~ili{te (vo natamo{niot tekst: godi{na programa za rabota) se izrabotuva vrz osnova na programata za razvoj na u~ili{teto.

(2) So godi{nata programa za rabota se planira nastavata soglasno so nastavniot plan i drugata vospitno-obrazovna rabota vo u~ili{teto.

(3) Formata i sodrìnata na godi{nata programa za rabota gi utvrduva ministerot.

(4) U~ili{niot odbor ja dostavuva godi{nata programa za rabota do osnova~ot najdocna do 31 avgust vo tekovnata u~ebna godina.

(5) Godi{nata programa za rabota ja donesuva osnova~ot do 30 septemvri za sekoja tekovna u~ebna godina.

(6) Ako godi{nata programa za rabota ne ja donese osnova~ot vo rokot utvrden vo stav (5) na ovoj ~len, se smeta deka istata e donesena.

(7) Donesenata godi{nata programa za rabota osnovnoto u~ili{te ja dostavuva do Biroto i do Dràvniot prosveten inspektorat, vo elektronska forma.

^len 36

Osnovnoto u~ili{te e dol`no da gi zapoznae u~enicite i roditelite preku bro{ura so oddelni delovi od programata za rabota, pravata i obvrskite na u~enicite i organizacijata na rabotata vo u~ili{teto.

4. Organizacija na nastavata vo osnovnoto u~ili{te

^len 37

(1) Nastavniot plan i programi vo osnovnoto u~ili{te se izrabotuvaat spored trite vospitno-obrazovni periodi (vo natamo{niot tekst: periodi) i toa:

- od prvo do treto oddelenie;- od ~etvrto do {esto oddelenie; i

- od sedmo do devetto oddelenie.

(2) So prilagodenite ili posebnite programi za osnovnoto vospitanie i obrazovanie za u~enicite so posebni obrazovni potrebi vo posebnite u~ili{ta i posebnite paralelki vo osnovnite u~ili{ta, periodite moàt da se odredat i poinaku od onie utvrdeni vo stav (1)na ovoj ~len.

^len 38

(1) U~ebnata godina vo osnovnoto u~ili{te, po pravilo, zapo~nuva na 1 septemvri, a zavr{uva na 31 avgust narednata godina.

(2) Nastavata vo u~ebnata godina se ostvaruva vo 180 nastavni dena.

(3) Nastava vo osnovnoto u~ili{te ne se izveduva za vreme na dràvni praznici i drugi praznici utvrdeni so zakon.

(4) Po isklu~ok, nastavata moè da se organizira i vo neraboten den za da se ostvarat nastavnite denovi od stav (2) na ovoj ~len.

(5) Nastavata moè da se ostvaruva i vo skrateno traewe, no ne pomalku od 100 nastavni dana, po dobiena soglasnost od Ministerstvoto, spored posebna nastavna programa donesena od ministerot, po predlog na Biroto.

(6) Vospitno-obrazovnata rabota ne smee da se prekinuva vo tekot na nastavnata godina, osven za vonredni sostojbi (prirodni nepogodi, epidemii i drugo), za {to re{ava osnova~ot, a po prethodna soglasnost so Ministerstvoto.

^len 39

(1) Nastavniot ~as trae 40 minuti.

(2) Nastavniot ~as za u~enicite so posebni obrazovni potrebi moè da trae pokratko od nastavniot ~as od stav (1) na ovoj ~len, dokolku toa e utvrdeno so nastavniot plan i programite.

(3) Nastavniot ~as za u~enicite vo osnovnite muzi~ki u~ili{ta, kako i vo drugi ustanovi, moè da trae pokratko od nastavniot ~as od stav 1 na ovoj ~len, dokolku toa e utvrdeno so nastavniot plan i programite.

^len 40

(1) Nastavata vo u~ebnata godina se organizira vo dve polugodija.

(2) U~ebnata godina se utvrduva so kalendar za organizacija i rabota na osnovnoto u~ili{te.

(3) Kalendarot od stav (2) na ovoj ~len go donesuva ministerot.

^len 41

(1) Nastavata vo osnovnoto u~ili{te se izveduva po oddelenija, paralelki i nastavni grupi so u~enici od isto oddelenie.

(2) Oddelenieto e vospitno-obrazovna celina vo koja se obrabotuvaat nastavnite programi spored nastavniot plan za edna u~ebna godina. U~enicite od isto oddelenie se rasporedeni po paralelki.

(3) Paralelka se formira od u~enici od isto oddelenie.

(4) Brojot na u~enici vo paralelkata e od 24 do 34.

(5)Paralelka moè da se formira i so pomalku od 24 u~enici po dobiena soglasnost od osnova~ot.

(6)Osnova~ot moè da formira paralelka od stav (5) na ovoj ~len po prethodno pozitivno mislewe od Ministerstvoto.

(7) Vo osnovnoto u~ili{te moè da se formira i kombinirana paralelka, po pravilo, od u~enici od prvo do treto oddelenie, so u~enici od ~etvrto i petto oddelenie ili so u~enici od {esto do devetto oddelenie, po dobiena soglasnost od osnova~ot.

(8) Osnova~ot moè da formira kombinirana paralelka od stav (7) na ovoj ~len po prethodno pozitivno mislewe od Ministerstvoto.

(9) Koga ne moè da se organizira nastavata po oddelenija vo paralelki za u~enicite vo zdravstveni ustanovi, socijalni ustanovi, kazneno-popravni ili vospitno-popravni ustanovi, osnovnoto u~ili{te organizira individualna ili grupna vospitno-obrazovna rabota.

(10) Brojot na u~enicite so posebni obrazovni potrebi vo paralelka go utvrduva ministerot.

^len 42

(1) Vospitno-obrazovnata rabota vo osnovnoto u~ili{te opfa}a nastava i drugi oblici na organizirana rabota so u~enicite.

(2) Nastavata vo prvo oddelenie ja izveduva nastavnik po oddelenska nastava, pedagog ili nastavnik za predu~ili{no vospitanie.

(3) Nastavata vo vtoro i treto oddelenie ja izveduva nastavnik po oddelenska nastava ili pedagog.

(4) Za izveduvawe na nastavata po angliski jazik od prvo do treto oddelenie se vklu~uva nastavnik po angliski jazik.

(5)Nastavata vo ~etvrto oddelenie ja izveduva nastavnik po oddelenska nastava ili pedagog, osven za nastavata po angliski jazik i za nastavata po makedonski jazik za u~enicite od pripadnicite na zaednicite koi nastavata ja ostvaruvaat na jazik i pismo razli~en od makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo.

(6) Nastavata vo petto oddelenie prodolùva da ja izveduva nastavnik po oddelenska nastava ili pedagog, osven za nastavata po angliski jazik i za nastavata po makedonski jazik za u~enicite od pripadnicite na zaednicite koi nastavata ja ostvaruvaat na jazik i pismo razli~en od makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo, a po prirodni nauki i tehni~ko obrazovanie se vklu~uvaat i predmetni nastavnici.

(7) Brojot na ~asovite na oddelenskiot nastavnik po zadolìtelnite predmeti vo petto oddelenie ne moè da bide pomal od 20 ~asa vo nedelata vklu~uvaj}i go ~asot na oddelenskata zaednica.

(8) Nastavata od {esto do devetto oddelenie ja izveduvaat predmetni nastavnici.

(9) Vo paralelkite vo koi ima u~enici so posebni obrazovni potrebi moè da se angaìra i defektolog za rabota so u~enicite so posebni obrazovni potrebi.

(10) Vo prodolèniot prestoj za u~enicite od prvo oddelenie vospitno-obrazovnata rabota ja izveduvaat nastavnicite za oddelenska nastava, pedagog ili nastavnici za predu~ili{no vospitanie, a od vtoro do petto oddelenie nastavnicite za oddelenska nastava ili pedagog.

5. Individualna i grupna rabota vo nastavata

^len 43

(1) Za u~enicite od prvo do {esto oddelenie vo nastavata se ostvaruvaat i sodrìni i zada~i po nivoa na sloènost.

(2) U~enicite od sedmo do devetto oddelenie koi pokaùvaat osobeni rezultati po oddeleni nastavni predmeti spored rezultatite od standardiziranite testovi izraboteni od Biroto, moàt da se opredelat za sledewe na nastava vo nastavni grupi formirani od u~enici od isto oddelenie od razli~ni paralelki, za usvojuvawe na posloèni sodrìni i toa najmnogu vo obem od 25% od vkupnite ~asovi nameneti za soodvetniot predmet.

(3) U~enicite od stav (2) na ovoj ~len ~asovite od ostanatiot del od nastavata, gi sledat vo mati~nata paralelka vo svoeto oddelenie.

(4) Organiziraweto na nastavata vo nastavni grupi od stav (2) na ovoj ~len go utvrduva ministerot, po predlog na Biroto.

^len 44

(1) U~enicite vo nastavnite grupi po oddelen predmet od ~len 43 stav (2) od ovoj zakon vo grupite moàt da se zadràt vo tekot na celata nastavna godina ili da se otkaàt od taa nastava.

(2) U~enicite od stav (1) na ovoj ~len moàt da sledat nastava vo ista nastavna godina samo za predmetite za koi se opredelile.

(3) Vo osmo ili devetto oddelenie u~enicite moàt da gi zamenat predmetite.

IV. ZAPI[UVAWE NA UÊNICITE

^len 45

(1) Deteto so poa|aweto vo osnovnoto u~ili{te steknuva status na u~enik.

(2) U~enikot ja sledi nastavata i u~estvuva vo drugite aktivnosti utvrdeni so nastavniot plan i programi za osnovno obrazovanie i vospitanie.

^len 46

(1) Decata vo prvo oddelenie vo osnovnoto u~ili{te se zapi{uvaat vo mesec maj za slednata u~ebna godina.(2) Pri zapi{uvaweto na deteto vo prvo oddelenie roditelot e dolèn da dostavi potvrda za primenite zadolìtelni vakcini za deteto, izdadena od nadle`na zdravstvena ustanova(3) Osnovnoto u~ili{te e dol`no da gi opfati u~enicite od svojot reon.(4) Osnovnoto u~ili{te moè da zapi{e u~enici od drug reon ili od druga op{tina samo dokolku ima slobodni mesta za zapi{uvawe.(5) Osnova~ot go utvrduva reonot na osnovnite u~ili{ta od koi se zapi{uvaat u~enicite.

^len 47

(1) Vo prvo oddelenie na osnovnoto u~ili{te roditelot e dolèn da go zapi{e deteto koe do krajot na kalendarskata godina }e napolni {est godini.(2) Po isklu~ok od stav (1) na ovoj ~len, deteto moè da se zapi{e vo prvo oddelenie, dokolku napolni {est godini do 31 januari narednata godina, po prethodno barawe od roditelot i dobieno mislewe od pedagogot ili psihologot vo u~ili{teto.

(3) Zapi{uvaweto na deteto, na barawe na roditelot, zdravstvenata ustanova moè da go odloì za edna godina ako se utvrdi deka deteto ne e podgotveno da odi na u~ili{te.

^len 48

(1) Zapi{uvaweto na deteto vo u~ili{teto go vr{i komisija koja ja formira direktorot na u~ili{teto. Komisijata e sostavena od pedagogot ili psihologot i nastavnik za predu~ili{no vospitanie, odnosno oddelenski nastavnik.(2) Komisijata od stav (1) na ovoj ~len e dol`na, po pravilo, da go izvesti roditelot za podgotvenosta na deteto za trgnuvawe vo u~ili{teto, najmalku dva meseci pred po~etokot na nastavata.(3) Roditelot po odlukata na komisijata ima pravo na àlba do komisija formirana od gradona~alnikot na op{tinata.

^len 49

(1) Vo tekot na nastavnata godina na u~enikot vo prvo oddelenie, na predlog na nastavnikot {to ja vodi paralelkata, pedagog ili psiholog, vo soglasnost so roditelot od zdravstveni ili drugi pri~ini, moè da mu se odloì sledeweto na nastavata za edna godina. (2) Za odloùvaweto na sledeweto na nastavata od stav (1) na ovoj ~len odlu~uva komisija sostavena od psiholog, pedagog, nastavnik za predu~ili{no vospitanie ili oddelenski nastavnik.(3) Komisijata od stav (2) na ovoj ~len ja formira direktorot na osnovnoto u~ili{te.(4) Roditelot po odlukata na komisijata ima pravo na àlba do komisija formirana od gradona~alnikot na op{tinata.

^len 50

(1) Roditelot ima pravo da go zapi{e deteto vo osnovnoto u~ili{te vo reonot vo koj ìvee ili kade {to postojano prestojuva. (2) Roditelot moè da go zapi{e deteto vo drugo osnovno u~ili{te vo istiot ili drug reon ako za toa ima soglasnost od u~ili{teto vo koe se zapi{uva. (3) Spisokot na decata od reonot za zapi{uvawe vo osnovnoto u~ili{te se dobiva od nadle`nite slu`bi vo edinicata na lokalnata samouprava koi vodat evidencija na postojanite i privremenite ìteli. (4) Spisokot od stav (3) na ovoj ~len sodrì ime i prezime i godina na ra|awe na deteto.(5) Vo tekot na {koluvaweto u~enikot moè da premine vo drugo osnovno u~ili{te ako ima soglasnost od u~ili{teto kade preminuva.(6) Odredbite od stavovite (1) i (2) na ovoj ~len ne se odnesuvaat na decata so posebni obrazovni potrebi.

^len 51

(1) Roditelot ima pravo deteto so posebni obrazovni potrebi da go zapi{e vo osnovno u~ili{te, osven vo slu~aite koga posebnite obrazovni potrebi na deteto se takvi {to toa treba da sledi nastava vo posebno osnovno u~ili{te.(2) Na~inot i uslovite za zapi{uvaweto na u~enicite so posebni obrazovni potrebi vo osnovnite u~ili{ta go utvrduva ministerot, po predlog na Biroto.

^len 52

Osnovnoto u~ili{te e dol`no da go izvesti ovlasteniot prosveten inspektor na op{tinata za decata koi ne se zapi{ani, odnosno u~enicite koi neopravdano ne go posetuvaat osnovnoto u~ili{te pove}e od 30 dena.

V. PRAVA I OBVRSKI NA UÊNICITE

^len 53

Zabraneto e telesno i psihi~ko maltretirawe na u~enikot.

^len 54

(1) U~enikot ima pravo da ja posetuva nastavata i da u~estvuva vo vospitno-obrazovnata rabota {to ja organizira osnovnoto u~ili{te. (2) U~enikot ima obvrska redovno da ja posetuva nastavata i da gi ispolnuva planiranite obvrski i zada~i {to se predvideni so nastavniot plan i programi i godi{nata programa za rabota.

^len 55

Za u~enicite koi pokaùvaat zna~itelni rezultati od oddelni oblasti, izvr{uvaweto na obvrskite i na~inot na ostvaruvawe na programata na osnovnoto u~ili{te moè da se prilagodi na na~in koj go utvrduva ministerot, po predlog na Biroto.

^len 56

U~enikot od zdravstveni pri~ini moè da bide osloboden od u~estvoto vo oddelni aktivnosti vo nastavata vo osnovnoto u~ili{te, vrz osnova na potvrda izdadena od soodvetna zdravstvena ustanova.

^len 57

(1) Za sekoe izostanuvawe na u~enikot od nastava roditelot e dolèn da go izvesti rakovoditelot na paralelkata za pri~inite za izostanuvaweto. (2) U~enikot moè da otsustvuva od nastavata ako negovoto izostanuvawe roditelot go najavi odnapred vo u~ili{teto, no ne pove}e od pet denovi vo nastavnata godina. (3) Direktorot na u~ili{teto po pismeno barawe na roditelite od opravdani pri~ini moè da mu dozvoli na u~enikot podolgo izostanuvawe od nastavata, no ne podolgo od 30 dena.

^len 58

(1) Na u~enikot koj napolnil 16 godini mu prestanuva obvrskata za redovno osnovno obrazovanie so istekot na u~ebnata godina.(2) Po isklu~ok, od stav (1) na ovoj ~len, po barawe na roditelot ili u~enikot, a po mislewe na u~ili{niot pedagog ili psiholog, u~enikot koj napolnil 16 godini moè da go prodolì obrazovanieto do navr{uvawe na 17 godini.(3) U~enikot od stav (2) na ovoj ~len go zadrùva statusot na u~enik ako go prodolì {koluvaweto kako vozrasen u~enik, soglasno zakon. (4) Na u~enikot so posebni obrazovni potrebi koj napolnil 20 godini mu prestanuva obvrskata za redovno osnovno obrazovanie so istekot na u~ebnata godina.

^len 59

Kon u~enikot koj ne gi izvr{uva obvrskite i gi povreduva pravilata na vospitno-obrazovnata rabota se primenuvaat slednite pedago{ki merki: ukor, usna opomena, pismena opomena, namaluvawe na povedenieto, premestuvawe na u~enikot vo druga paralelka i premestuvawe na u~enikot vo drugo osnovno u~ili{te.

^len 60

(1) Ako ima opravdani pri~ini {to se povrzani so odnesuvaweto na u~enikot vo osnovnoto u~ili{te, u~ili{teto moè da go prefrli u~enikot vo drugo osnovno u~ili{te dokolku ima soglasnost od u~ili{teto koe treba da go prifati u~enikot. (2) Za pri~inite za prefrluvawe na u~enikot vo drugo osnovno u~ili{te odlu~uva komisija formirana od direktorot na u~ili{teto, sostavena od oddelenskiot rakovoditel ili rakovoditel na paralelkata, dva nastavnika i psihologot ili pedagogot vo u~ili{teto i pretsedatelot na Sovetot na roditelite.(3) Komisijata od stav (2) na ovoj ~len sorabotuva so roditelot na u~enikot.(4) Ako u~ili{teto ne moè da obezbedi preminuvawe na u~enikot vo drugo u~ili{te za toa odlu~uva komisija formirana od gradona~alnikot na op{tinata.

^len 61

(1) U~enikot ima pravo na besplaten prevoz ako mestoto na ìveewe e oddale~eno najmalku dva kilometri od najbliskoto osnovno u~ili{te. (2) U~enicite so posebni obrazovni potrebi imaat pravo na besplaten prevoz bez ogled na oddale~enosta na nivnoto mesto na ìveewe do osnovnoto u~ili{te.

^len 62

(1)Osnovnoto u~ili{te vo dogovor so roditelite moè za site u~enici da organizira najmalku eden obrok vo tekot na prestojot vo u~ili{to. Tro{ocite za obrokot gi pla}a roditelot.(2)Standardite za obrocite vo u~ili{teto gi utvrduva Ministerstvoto, vo sorabotka so soodvetna stru~na ustanova.

^len 63

(1) U~enicite koi se istaknuvaat so svoeto znaewe ili so drugi vidovi postigawa osnovnoto u~ili{te gi pofaluva odnosno nagraduva. (2)Na u~enicite koi postignuvaat natprose~ni rezultati vo nastavnite i vonnastavnite aktivnosti, osnovnoto u~ili{te, na predlog na nastavni~kiot sovet, im izdava posebni diplomi i pofalnici.(3) Formata i sodrìnata na diplomite, kako i na~inot na nivnoto izdavawe gi propi{uva ministerot.

^len 64

Na~inot na ostvaruvaweto na pravata i obvrskite na u~enicite, nagraduvaweto i izrekuvaweto na pedago{kite merki za naru{uvawe na u~ili{nite pravila i ku}niot red gi propi{uva ministerot, po predlog na Biroto.

VI. OCENUVAWE NA POSTIGAWATA I NAPREDUVAWETO NA UÊNICITE

^len 65

(1) Postigawata na u~enicite vo osnovnoto u~ili{te se ocenuva opisno i broj~ano.

(2) Vo prviot period, postigaweto na u~enikot vo tekot na nastavnata godina po zadolìtelnite i izbornite predmeti se ocenuva opisno. (3) U~enikot od stav (2) na ovoj ~len samo na krajot na u~ebnata godina dobiva svidetelstvo so opisni ocenki.(4) Vo vtoriot period, postigaweto na u~enikot vo tekot na nastavnata godina po zadolìtelnite i izbornite predmeti se ocenuva opisno i broj~ano.(5) U~enikot od stav (4) na ovoj ~len na krajot na prvo polugodie dobiva izvestuvawe za uspehot so broj~ani ocenki, a na krajot na u~ebnata godina dobiva svidetelstvo so broj~ani ocenki i ocenka za op{t uspeh.(6) Vo tretiot period, postigaweto na u~enikot vo tekot na nastavnata godina po zadolìtelnite i izbornite predmeti se ocenuva broj~ano.(7) U~enikot od stav (6) na ovoj ~len na krajot na prvo polugodie dobiva izvestuvawe za uspehot so broj~ani ocenki, a na krajot na u~ebnata godina dobiva svidetelstvo so broj~ani ocenki i ocenka za op{t uspeh.(8) Broj~anite ocenki se: odli~en (5); mnogu dobar (4); dobar (3); dovolen (2) i nedovolen (1). Site ocenki se preodni osven ocenkata nedovolen (1).(9) Najvisoka ocenka e odli~en (5).

^len 66

Ocenuvaweto na u~enikot e spored standardi koi gi utvrduva ministerot, na predlog na Biroto.

^len 67

Oddelenskiot nastavnik, odnosno rakovoditel na paralelkata e dolèn da go izvesti roditelot za uspehot na u~enikot najmalku dva pati vo sekoe polugodie.

^len 68

(1) Vo prviot period, znaeweto na u~enikot koj nastavata ja sledi vo posebnite osnovni u~ili{ta se ocenuva opisno. (2) Vo vtoriot i tretiot period, znaeweto na u~enikot koj nastavata ja sledi vo posebnite osnovni u~ili{ta moè da se ocenuva opisno i broj~ano vo zavisnost od vidot na popre~enosta na u~enikot.

^len 69

(1) U~enikot od prvo do {esto oddelenie, po pravilo, ne moè da go povtoruva oddelenieto.(2) U~enikot koj ne uspeal da gi sovlada nastavnite sodrìni do krajot na u~ebnata godina kako posledica na podolgo otsustvo od nastavata poradi bolest, preseluvawe i drugi opravdani pri~ini, po predlog na roditelot ili po predlog na oddelenskiot nastavnik i stru~nite sorabotnici na u~ili{teto, a vo soglasnost so roditelot moè da ostane vo istoto oddelenie za {to odluka donesuva nastavni~kiot sovet na u~ili{teto.

^len 70

(1) U~enikot koj{to na krajot na nastavnata godina vo sedmo, osmo i devetto oddelenie ima negativna ocenka do dva predmeta se upatuva na popraven ispit. (2) Za u~enik od sedmo, osmo i devetto oddelenie koj na krajot na nastavnata godina ima do dve negativni ocenki, osnovnoto u~il{te e dol`no da organizira dopolnitelna nastava vo mesec juni.(3) U~enikot od stav (2) na ovoj ~len koj po odrànata dopolnitelna nastava ne postignal pozitiven uspeh, se upatuva na popraven ispit.(4) Popravnite ispiti u~enikot gi polaga vo mesec juni i avgust.(5) U~enikot od stav (3) na ovoj ~len koj nema da go poloì popravniot ispit po eden ili po dva predmeti se zadrùva vo istoto oddelenie. (6) U~enikot koj{to na krajot na nastavnata godina vo sedmo, osmo i devetto oddelenie ima pove}e od dve negativni ocenki se zadrùva vo istoto oddelenie.

^len 71

(1) Sledeweto i proveruvaweto na napredokot i postigaweto na uspehot na u~enicite se vr{i so interno ili eksterno proveruvawe.(2) Internoto proveruvawe на постигањето на uspehot na учениците на крајот од treto oddelenie go vr{at nastavnicite vo u~ili{teto vrz osnova na standardizirani testovi podgotveni od Biroto. (3) Екстерното проверување на постигањата на uspehot na учениците на крајот на секоја учебна година за учениците од четврто до деветто одделение се спроведува врз основа на стандардизирани тестови изготвени од Бирото, а го организира i sproveduva Министерството и Државниот просветен инспекторат. (4) Резултатите од проверување на напредокот и постигањето na uspehot na ученикот од став (3) на овој член не влијаат врз општиот успех на ученикот, односно на неговите оценки, освен доколку разликата помеѓу добиената оценка од ектерното проверување на постигањето на успехот на учениците и добиената оценка од наставникот се разликува повеќе од една оценка.(5) На ученикот му се издава свидетелство за завршено одделение по спроведеното ектерно проверување од став 3 на овој член.(6) Начинот на организирање i sproveduvawe на проверување на постигањето na uspehot на учениците од ставовите (2) и (3) на овој член, како и начинот на утврдувањето на завршните оценки на ученикот го пропишува министерот.

^len 72

(1) Godi{nite ocenki oddelenskiot odnosno rakovoditelot na paralelkata na roditelite gi soop{tuva na roditelska sredba koja se odrùva tri dena po denot na odrùvaweto na nastavni~kiot sovet na koj se utvrduvat godi{nite ocenki na u~enicite. (2) Ako u~enikot ili roditelot ne e zadovolen od godi{na ocenka, roditelot ima pravo, vo rok od tri dena od denot na soop{tuvaweto na uspehot, da podnese pismen prigovor do nastavni~kiot sovet na u~ili{teto, koj treba da bide obrazloèn.(3) Nastavni~kiot sovet po prigovorot re{ava naredniot den od denot na istekot na rokot od stav (2) na ovoj ~len.(4) Nastavni~kiot sovet moè prigovorot da go uvaì, da go odbie ili da organizira povtorna proverka na znaewata na u~enikot.(5) Za povtorna proverka na znaeweto direktorot, najdocna vo rok od pet dena od denot na priemot na prigovorot, formira komisija za povtorna proverka na znaeweto. (6) Komisijata od stav (5) na ovoj ~len e sostavena od pretsedatel i dva ~lena-ispituva~i. (7) Pretsedatelot na komisijata, po pravilo, e oddelenskiot rakovoditel, odnosno rakovoditelot na paralelkata vo koja u~enikot u~i, a za ~lenovi-ispituva~i se imenuvaat nastavnici po predmetot po koj se vr{i proveruvaweto na znaeweto od redot na nastavnicite od u~ili{teto ili od drugo osnovno u~ili{te.(8) Pretsedatel i ~len-ispituva~ na komisijata ne moè da bide nastavnikot koj ja utvrdil ocenkata.(9) Ocenkata na komisijata e kone~na.

^len 73

(1) U~enikot koj poradi bolest ili poradi opravdani i neopravdani pri~ini ne ja posetuva nastavata najmalku edna tretina od fondot na nastavni ~asovi od odredeni predmeti i nema elementi za ocenuvawe, polaga oddelenski ispit spored predvidenite predmeti so nastavniot plan.(2) Za opravdanosta na pri~inite od stav (1) na ovoj ~len odlu~uva nastavni~kiot sovet na u~ili{teto.

^len 74

(1) Popravniot ispit ili oddelenskiot ispit u~enikot go polaga pred ispitna komisija. (2) Komisijata od stav (1) na ovoj ~len ja formira direktorot na u~ili{teto i e sostavena od pretsedatel i dva ~lena-nastavnici, od koi eden ~len e nastavnik od soodvetniot predmet.

^len 75

Ako u~enikot od zdravstveni pri~ini vo celost e osloboden od u~estvoto vo nastavata po oddelen predmet, toga{ po toj predmet u~enikot ne se ocenuva i istoto se zaveduva vo glavnata kniga na u~enicite.

^len 76

(1) U~enik koj ima odli~en op{t uspeh i posebno se istaknuva so sposobnost, znaewe i rabotni naviki moè pobrzo da napreduva.(2) U~enik od prvo do treto oddelenie, po predlog na oddelenskiot nastavnik, a po mislewe na stru~nite sorabotnici na u~ili{teto i soglasnost na roditelot moè zabrzano da napreduva i premine vo narednoto oddelenie, za {to odluka donesuva nastavni~kiot sovet.(3) U~enik od ~etvrto do devetto oddelenie, po predlog na oddelenskiot rakovoditel, a po odobruvawe na nastavni~kiot sovet i soglasnost na roditelot moè zabrzano da napreduva, za {to odluka donesuva nastavni~kiot sovet.(4) Ako u~enikot pobrzo napreduva vo prviot period preminuva bez polagawe na ispiti za pobrzo napreduvawe, a ako pobrzo napreduva vo vtoriot, odnosno tretiot perid polaga ispiti za pobrzo napreduvawe. (5) Pravoto od stavovite (2) i (3) na ovoj ~len, u~enikot moè da go koristi najmnogu dva pati vo tekot na osnovnoto obrazovanie.(6) Osnovnoto u~ili{te ima obvrska da organizira mentorska i konsultativna pomo{ od nastavnicite po soodvetnite predmeti za u~enikot koj pobrzo napreduva.

^len 77

Na~inot na ocenuvaweto i napreduvaweto na u~enicite, organiziraweto i sproveduvaweto na popravnite ispiti, kako i vr{eweto na internoto i eksternoto proveruvawe go propi{uva ministerot.

VII. NASTAVNICI, STRU^NI SORABOTNICI I VOSPITUVAÎ

^len 78

(1) Vospitno-obrazovnata rabota vo osnovnoto u~ili{te ja ostvaruvaat nastavnici, stru~ni sorabotnici (pedagog, psiholog, sociolog, defektolog, bibliotekar) i vospituva~i.(2) Nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite vo osnovnoto u~ili{te imaat soodvetno visoko obrazovanie.(3) Vidot na stru~nata podgotovka na licata koi ostvaruvaat vospitno-obrazovna rabota vo osnovnoto u~ili{te se ureduva so normativ za nastaven kadar na osnovnoto u~ili{te, {to go utvrduva ministerot.

^len 79

(1) Vospitno-obrazovnata rabota vo u~ili{tata za osnovno muzi~ko i baletsko obrazovanie ja ostvaruvaat nastavnici, korepetitori, bibliotekari, u~ili{ni pedagozi i psiholozi so soodvetno obrazovanie.

(2) Vidot na stru~nata podgotovka na licata koi ostvaruvaat vospitno-obrazovna rabota vo osnovnite muzi~ki i baletski u~ili{te se ureduva so normativ za nastaven kadar za u~ili{tata za osnovno muzi~ko i baletsko obrazovanie, {to go utvrduva ministerot.

^len 80

(1) Vospitno-obrazovnata rabota vo posebnite u~ili{tata i posebnite paralelki vo osnovnite u~ili{ta ja ostvaruvaat nastavnici, defektolozi, bibliotekari, vospituva~i, u~ili{ni pedagozi i psiholozi so soodvetno visoko obrazovanie.(2) Vidot na stru~nata podgotovka na licata koi ostvaruvaat vospitno-obrazovna rabota vo posebnite u~ili{tata i posebnite paralelki vo osnovnite u~ili{ta se ureduva so normativ za nastaven kadar vo posebnite u~ili{tata i posebnite paralelki vo osnovnite u~ili{ta, {to go utvrduva ministerot.

1. Zasnovawe raboten odnos

^len 81

(1) Za nastavnik, stru~en sorabotnik i vospituva~ moè da se vraboti lice koe{to pokraj op{tite uslovi gi ispolnuva i slednite posebni uslovi:

- da e dràvjanin na Republika Makedonija;- da ima soodvetno obrazovanie- da go poznava makedonskiot jazik i negovoto kirilskoto pismo;-da ima poloèno stru~en ispit za nastavnik, stru~en sorabotnik, odnosno

za vopituva~.(2) Licata od stav (1) na ovoj ~len vo u~ili{tata i paralelkite vo koi nastavata se izveduva na jazik i pismo razli~en od makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo, osven nastavnicite za predmetot makedonski jazik, treba da go poznavaat i jazikot i pismoto na koj se izveduva nastavata. (3) Direktorot na osnovnoto u~ili{te formira komisija sostavena od tri ~lena od redot na vospitno-obrazovniot kadar koj vr{i proverka na poznavaweto na jazikot na nastavnicite od stavovite (1) i (2) na ovoj ~len. (4) Ako na javniot oglas za zasnovawe na raboten odnos za nastavnik, stru~en sorabotnik, odnosno vospituva~ ne se javi lice so poloèn stru~en ispit, raboten odnos moè da zasnova lice bez poloèn stru~en ispit, na opredeleno vreme do krajot na u~ebnata godina.

^len 82

Nastavnici za predmetite za koi nastavata se izveduva na stranski jazik moàt da bidat i lica stranski dràvjani koi imaat soodveten vid na obrazovanie i go poznavaat jazikot na koj se izveduva nastavata, za {to soglasnost dava Ministerstvoto.

^len 83

(1) Nastavnikot, stru~niot sorabotnik i vospituva~ot se izbiraat po pat na javen oglas.(2) Licata od stav (1) na ovoj ~len, moàt da zasnovaat raboten odnos i bez javen oglas, na opredeleno vreme, najmnogu do tri meseci.(3) Javniot oglas od stav (1) na ovoj ~len se objavuva vo najmalku dva dnevni vesnika od koi najmalku vo po eden od vesnicite {to se izdavaat na makedonski jazik i vo vesnicite {to se izdavaat na jazikot {to go zboruvaat najmalku 20% od gra|anite koi zboruvaat slu`ben jazik razli~en od makedonskiot jazik.(4) Pri izborot na stru~ni sorabotnici, vospituva~i i drug nenastaven kadar se primenuva na~eloto na soodvetna i pravi~na zastapenost na gra|anite koi pripa|aat na site zaednici i po~ituvawe na kriteriumite na stru~nost i kompetentnost.

^len 84

(1) Nastavnicite koi rabotat vo podra~no osnovno u~ili{te vo naseleno mesto so pomalku od 10 u~enici i realiziraat nastava so skratena programa zasnovaat raboten odnos na opredeleno vreme so poln fond na ~asovi do realizacija na skratenata programa.(2) Nastavnicite moàt da zasnovaat raboten odnos na opredeleno vreme do krajot na u~ebnata godina, dokolku na javen oglas ne se prijavi lice koe gi ispolnuva uslovite utvrdeni so zakon.(3) Nastavnicite moàt da zasnovaat raboten odnos na neopredeleno vreme, pokratko od polnoto rabotno vreme, dokolku obemot na rabotata iznesuva najmalku polovina od rabotnoto vreme vo rabotnata nedela na na~in utvrden so zakon.

^len 85

Nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite gi izbira direktorot na u~ili{teto po prethodno mislewe na u~ili{niot odbor.

2. Pripravni~ki sta`

^len 86

(1) Nastavnik, stru~en sorabotnik ili vospituva~ koj za prv pat se vrabotuva vo osnovno u~ili{te e nastavnik-pripravnik, stru~en sorabotnik-pripravnik, odnosno vospituva~-pripravnik.(2) Pripravni~kiot sta` trae edna godina. (3) Za vreme na pripravni~kiot sta` na pripravnikot mu pripa|a plata vo visina od 80% od platata na nastavnikot, stru~niot sorabotnik, odnosno vospituva~ot. (4) Za vreme na pripravni~kiot sta` licata od stavot (1) na ovoj ~len se osposobuvaat za samostojna vospitno-obrazovna, odnosno stru~na rabota preku sovladuvawe na programata za stru~en ispit.(5) Pripravnikot za vreme na pripravni~kiot sta` sorabotuva so nastavnicite, stru~nite sorabotnici, odnosno vospituva~ite i se podgotvuva za stru~en ispit. (6) Za vreme na pripravni~kiot sta` pripravnikot go sledi mentor.(7) Mentor na pripravnikot go opredeluva direktorot na u~ili{teto od redot na nastavnicite, odnosno stru~nite sorabotnici ili vospituva~i koi vr{at rabota za koja se osposobuva pripravnikot i imaat zvawe nastavnik - mentor ili nastavnik - sovetnik.(8) Mentorot na pripravnikot mu podgotvuva programa koja vklu~uva metodska, didakti~ka i druga podgotovka potrebna za osposobuvawe na nastavnikot i za polagawe ispit. Mentorot izrabotuva izve{taj za rabotata na pripravnikot.(9) Isto lice ne moè da bide mentor vo isto vreme na pove}e od dva pripravnika. (10) Za vr{ewe na rabota na mentor, u~ili{teto na mentorot mu ispla}a nadomestok vo visina od 10% od platata koja }e ja prima pripravnikot po zavr{uvaweto na pripravni~kiot sta` .(11) Pripravnikot po istekot na pripravni~kiot sta` polaga stru~en ispit pred komisija formirana od ministerot.(12) Pripravnikot za polagawe na stru~niot ispit pla}a nadomestok, ~ija visina ja utvrduva ministerot vrz osnova na realnite tro{oci za sproveduvaweto na stru~niot ispit.(13) Programata za polagaweto na stru~niot ispit na pripravnikot i na~inot na sproveduvaweto na ispitot gi propi{uva ministerot.

3. Rabotni dol`nosti na nastavnikot i stru~niot sorabotnik

^len 87

(1) Rabotnite dol`nosti na nastavnikot vo osnovnoto u~ili{te opfa}a nastava i drugi vidovi na organizirana rabota so u~enicite, podgotovka za nastava, pregleduvawe i ocenuvawe na pismenite zada~i i drugite raboti {to se potrebni za ostvaruvawe na vospitno- obrazovnata programa.(2) Vremeto {to se izdvojuva za podgotovka na nastavata i drugata vospitno-obrazovna rabota na nastavnikot opfa}a:

- planirawe na nastavata vo pismena ili elektronska forma i izbor na nastavni sredstva;

- podgotovka na didakti~ki pomagala;- sorabotka so roditelite;- sorabotka so stru~nite organi na u~ili{teto;- vr{ewe na zada~i na oddelenski rakovoditel;- u~estvo vo interno proveruvawe vo postigawata na u~enicite so

standardizirani testovi;- u~estvo vo organizirano stru~no i didakti~ko-metodsko obrazovanie i

nadograduvawe;- sobirawe i obrabotka na podatoci vo vrska so vr{eweto na vospitno-

obrazovnata i druga rabota;- vodewe na pedago{ka dokumentacija i evidencija;- mentorstvo na u~enicite;- mentorstvo na pripravnicite;- ureduvawe na kabineti, zbirki, u~ili{ni rabotilnici, ve`balni, igrali{ta,

nasadi itn.;- organizirawe na kulturni sportski i drugi op{to korisni i humani akcii vo

koi u~estvuvaat u~enicite;- vodewe slobodni u~eni~ki aktivnosti i rabota so u~enici na proekti i

istaùvawe;- podgotvuvawe i vodewe ekskurzii, izleti, natprevari, nastava vo priroda,

letuvawe, logoruvawe {to gi organizira u~ili{teto;- vr{ewe na drugi raboti opredeleni so godi{nata programa za rabota.

^len 88

Rabotnite dol`nosti na stru~niot sorabotnik vo osnovnoto u~ili{te opfa}aat stru~ni raboti za:

- zapi{uvawe na u~enicite i sledewe na nivniot razvoj vo osnovnoto u~ili{te; - go sledi navremenoto vakcinirawe na u~enicite;

- planirawe na nastavata i drugata vospitno-obrazovna rabota;- razvivawe na programi, postapki i instrumenti za vrednuvawe na

postigawata na u~enicite i samovrednuvawe na u~ili{teto; - u~estvo vo organizirano stru~no i didakti~ko-metodsko obrazovanie i

nadograduvawe;- sorabotka so roditelite;- poddr{ka na rabotata na zaednicata na u~enicite; - primena na propisite za ostvaruvawe na pravata i dol`nostite na

u~enicite, napreduvaweto i izrekuvaweto na pedago{ki merki za kr{ewe na u~ili{nite pravila i ku}niot red na osnovnoto u~ili{te;

- poddr{ka na stru~nite aktivi na nastavnicite za izborot na u~ebnicite i detskite spisanija i drugata literatura {to se koristi vo u~ili{teto;

- organizirawe na pedago{ka i metodska praktika na studentite od nastavni~kite fakulteti;

- poddr{ka na nastavnicite za individualnata rabota so u~enicite; - organizirawe i vodewe na rabotata na u~ili{nata biblioteka; - profesionalna orientacija na u~enicite;- poddr{ka na nastavnicite za vodewe na pedago{kata dokumentacija i

evidencija na osnovnoto u~ili{te;- vodewe na pedago{ki karton za nastavnicite;

^len 89

(1) Za nastavnicite vo osnovno obrazovanie nedelniot fond na nastavni ~asovi iznesuva za oddelenskiot nastavnik od 20 do 23 nastavni ~asovi vo koi vleguva i vremeto za organizirano prifa}awe na u~enicite pred i po nastavata.(2) Vo nedelniot fond na nastavni ~asovi od stav (1) na ovoj ~len ne vleguvaat ~asovite za dopolnitelna i dodatna nastava.(3) Nedelniot fond na nastavni ~asovi za predmetniot nastavnik iznesuva od 20 do 23 ~asovi vo koi ne vleguvaat ~asovite za dopolnitelna i dodatna nastava.

^len 90

Rabotnoto vreme na stru~niot sorabotnik vo osnovnoto u~ili{te vo tekot na nedelata iznesuva 40 ~asa.

^len 91

(1) Obemot na rabotnite dol`nosti vo ramkite na rabotnoto vreme na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite vo tekot na 40 ~asovna rabotna nedela, go utvrduva ministerot.(2)Po~etokot i zavr{etokot na rabotnoto vreme, koristeweto na dnevniot i godi{niot odmor na licata od stavot (1) na ovoj ~len se utvrduva so statutot na u~ili{teto.

4. Profesionalno usovr{uvawe, osposobuvawe i napreduvawe

^len 92

(1) Direktorot, nastavnikot i stru~niot sorabotnik vo osnovnoto u~ili{te vo tekot na svojata rabota se dol`ni profesionalno da se usovr{uvaat.(2) Ministerstvoto vo sorabotka so Biroto donesuva godi{na programa za profesionalno usovr{uvawe na nastavnicite i stru~nite sorabotnici za podr{ka na reformite vo obrazovanieto i za istoto obezbeduva sredstva.(3)Profesionalnoto usovr{uvawe se ostvaruva preku akreditirani programi za obuka koi gi realiziraat javni i privatni ustanovi, zdruènija na gra|ani i trgovski dru{tva ~ii programi se akreditirani.(4) Akreditacijata na programite za obuka od stav (2) na ovoj ~len go vr{i Biroto vrz osnova na javen oglas.(5) Za da se akreditira programa za obuka za profesionalno usovr{uvawe, javnata i privatnata ustanova, zdruènieto na gra|ani i trgovskoto dru{tvo koi ja vr{at obukata treba da gi ispolnuvaat slednite uslovi:

- da gi ispolnuvaat barawata za programata utvrdeni vo javniot oglas;-da imaat iskustvo vo realizacija na obuki za profesionalno usovr{uvawe; -da imaat obezbedeno soodvetno opremeni prostorii so nastavni pomagala

za sovremena realizacija na obukite i-da imaat angaìrano obu~uva~i za soodvetnata oblast koi imaat

najmalku visoko obrazovanie i iskustvo vo izveduvawe obuka.(6) Akreditacijata na programata za obuka za profesionalno usovr{uvawe ima va`nost dve godini i vo tekot na realizacijata na programata Biroto vr{i nejzina evaluacija.(7) Za akreditiranata programa za obuka za profesionalno usovr{uvawe na direktorot, nastavnikot i stru~niot sorabotnik vo osnovnoto u~ili{te Biroto vodi evidencija.(8) Na~inot na profesionalnoto usovr{uvawe go propi{uva ministerot.

^len 93

(1) Nastavnicite i stru~nite sorabotnici vo osnovnoto u~ili{te se usovr{uvaat, osposobuvaat i napreduvaat vo zvawa.(2) Nastavnikot i stru~niot sorabotnik koi za prv pat se vrabotuvaat vo obrazovanie se so zvawe nastavnik-pripravnik i stru~en sorabotnik-pripravnik.(3) Nastavnikot-pripravnik moè da napreduva vo zvawata nastavnik, nastavnik-mentor i nastavnik - sovetnik.(4) Stru~niot sorabotnik-pripravnik moè da napreduva vo zvawata stru~en sorabotnik, stru~en sorabotnik - mentor i stru~en sorabotnik - sovetnik.(5) Platata na nastavnikot i stru~niot sorabotnik e spored steknatoto zvawe.(6) Napreduvawe na nastavnicite i stru~nite sorabotnici vo zvawata nastavnik, nastavnik-mentor, stru~en sorabotnik i stru~en sorabotnik-mentor go vr{i u~ili{na komisija koja ja formira direktorot na u~ili{teto. (7) Komisijata od stav (6) na ovoj ~len e sostavena od po dva oddelenski nastavnici i nastavnici po predmetna nastava, pedagog, odnosno psiholog vo u~ili{teto, eden roditel, direktorot na u~ili{teto, ~len od u~ili{niot odbor koj e pretstavnik od osnova~ot i sovetnik od Biroto.(8) Oddelenskite i predmetnite nastavnici za ~lenovi vo komisijata od stav (6) na ovoj ~len gi izbira nastavni~kiot sovet vo u~ili{teto, roditelot go izbira sovetot na roditeli na u~ili{teto, ~lenot od u~ili{niot odbor go izbira u~ili{niot odbor. (9) Napreduvaweto na nastavnicite i stru~nite sorabotnici vo zvawata nastavnik-sovetnik i stru~en sorabotnik-sovetnik go vr{i komisija formirana od ministerot.(10) Osnovnoto u~ili{te vo tekot na edna u~ebna godina moè da vr{i napreduvawe na dvajca vraboteni od redot na nastavnicite i stru~nite sorabotnici vo sekoe od zvawata od stav (6) na ovoj ~len i da predloì dvajca vraboteni od redot na nastavnicite i stru~nite sorabotnici da napreduvaat vo zvawata od stav (9) na ovoj ~len ako ima do 50 vraboteni nastavnici i stru~ni sorabotnici.(11) Osnovnoto u~ili{te vo tekot na edna u~ebna godina moè da vr{i napreduvawe na tri vraboteni od redot na nastavnicite i stru~nite sorabotnici vo sekoe od zvawata od stav (6) na ovoj ~len i da predloì tri vraboteni od redot na nastavnicite i stru~nite sorabotnici da napreduvaat vo zvawata od stav (9) na ovoj ~len ako ima pove}e od 51 vraboteni nastavnici i stru~ni sorabotnici.(12) Nastavnik i stru~en sorabotnik moè da napreduva vo slednoto zvawe po tri godini, na na~in utvrden so ovoj zakon. (13) Nastavnikot i stru~niot sorabotnik koj e nezadovolen od izvr{eniot izbor za napreduvawe vo zvawa, ima pravo na prigovor do Ministerstvoto, vo rok od osum dena od denot na objavuvaweto na spisokot na nastavnici i stru~ni sorabotnici koi napreduvaat vo zvawe.(14) Na~inot na stru~noto usovr{uvawe, osposobuvawe i napreduvawe na nastavnicite i stru~nite sorabotnici во zvawata od stavovite (3) i (4) na ovoj ~len go propi{uva ministerot.

^len 94

(1) Vrabotenite vo osnovnoto u~ili{te na sekoi tri godini moraat da bidat sistematski pregledani.(2) Na lice koe boleduva od du{evna bolest, alkoholizam i narkomanija mu prestanuva rabotniot odnos vo osnovnoto u~ili{te.(3) Utvrduvaweto na psihofizi~kite sposobnosti na vrabotenite vo osnovnoto u~ili{te, odnosno zabolenosta od odredeni du{evni bolesti, alkoholizam i narkomanija se vr{i soglasno propisite od oblasta na zdravstvenata za{tita.

^len 95

(1) Na nastavnik, stru~en sorabotnik i vospituva~ za ~ija rabota prestanala potrebata poradi delovni pri~ini, ne moè da mu prestane rabotniot odnos, dodeka ne mu se obezbedi edno od pravata soglasno so zakon i kolektiven dogovor.(2) Na~inot i kriteriumite za prestanok na rabotniot odnos poradi delovni pri~ini se utvrduvaat so kolektiven dogovor.

^len 96

(1) Pri promeni vo obemot na rabota vo osnovnoto u~ili{te {to se javuvaat poradi promena vo nastavniot plan i programite, organizacijata na rabota, brojot na paralelki i drugi promeni, rabotniot odnos na nastavnikot vo osnovnoto u~ili{te se promenuva od raboten odnos na neopredeleno vreme so polno rabotno vreme vo raboten odnos na neopredeleno vreme so pokratko od polnoto rabotno vreme i obratno.(2) Direktorot e dolèn vo slu~aite od stav (1) na ovoj ~len na nastavnikot da mu izdade novo re{enie za rabotnoto vreme.

5. Ocenuvawe na nastavnici

^len 97

(1) Za nastavnicite, stru~nite sorabotnici ili vospituva~ite, koi vo ostvaruvaweto na vospitno-obrazovniot proces ne pokaùvaat zadovolitelni rezultati, Biroto, Sovetot na roditeli ili Dràvniot prosveten inspektorat pokrenuvaat inicijativa do u~ili{niot odbor za preispituvawe na nivnata sposobnost za realizacija na rabotnite obvrski.(2) Biroto, Sovetot na roditeli ili Dràvniot prosveten inspektorat pokrenuvaat inicijativa do u~ili{niot odbor za prestanok na rabotniot odnos i za nastavnici vo osnovnite u~ili{ta koi vr{at podgotovki i drugi aktivnosti na u~enicite od u~ili{teto koi sledat nastava po zavr{uvawe na rabotnoto vreme, a ne se utvrdeni so godi{nata programa za rabota.(3) Inicijativata od stavovite (1) i (2) na ovoj ~len mora da sodrì obrazloènie za pri~inite poradi koi se pokrenuva.(4) Ако иницијативата од ставовите (1) и (2) на овој член е покрената од Советот на родители, Училишниот одбор пред да расправа по иницијативата, задолжително бара мислење од Државниот просветен инспекторат.(4) Ako u~ili{niot odbor ja prifati inicijativata od stavovite (1) i (2) na ovoj ~len do direktorot podnesuva predlog za prestanok na rabotniot odnos na nastavnik, stru~en sorabotnik ili vospituva~, vo rok od sedum dena.(5) Direktorot e dolèn da постапи по предлогот od stav (4) na ovoj ~len vo rok od sedum dena od denot na dobivaweto na predlogot.

Член 98

(1) Врз основа на резултатите од екстерното проверување na postigawata на успехот на учениците од член 71 став (3) od ovoj zakon se ocenuva објективноста и професионалноста на наставникот во вреднувањето на постигнувањата на успехот na ученикот. (2) Оценувањето од став (1) на овој член се врши со споредување на резултатите на екстерното проверување на постигањата на ученикот со завршната оценка на ученикот по соодветниот предмет, за што Министерството изготвува ранг листа за отстапување од добиените показатели. (3) Врз основа на ранг листата од став (2) на овој член, 20% од наставниците кај кои има најмали отстапувања во добиените показатели им се зголемува платата за наредната година 15% од платата што ја примал. (4) Врз основа на ранг листата од став (2) на овој член, 20% од наставниците кај кои има најголеми отстапувања во добиените показатели им се намалува платата за наредната година 10% од платата што ја примал. (5) Ако наставникот три години едно по друго покажува резултати од став (3) на овој член се унапредува во првото наредно звање.(6) Ако наставникот три години едно по друго покажува резултати од став (4) на овој член му престанува работниот однос.(7) Акт за зголемување, односно намалување на платата на наставникот согласно ставовите (3) и ( 4) на овој член донесува директорот на училиштето.(8) Против актот на директорот од став (7) на овој член наставникот може да поднесе жалба до надлежен суд.

(9) Начинот на изготвување на ранг листата, утврдувањето на процентот на најголеми односно најмали отстапувања од добиените показатели, процентот на зголемување односно намалување на платата како и начинот на намалувањето, односно зголемувањето на платата на наставникот во рамките на утврдените проценти согласно овој член го пропишува министерот.

VIII. PEDAGO[KA DOKUMENTACIJA I EVIDENCIJA

^len 99

Osnovnoto u~ili{te sobira, obrabotuva, ~uva, posreduva i upotrebuva podatoci {to se sodràt vo pedago{kata dokumentacija i evidencija vo soglasnost so ovoj zakon i Zakonot za za{tita na li~nite podatoci.

^len 100

(1) Pedago{kata dokumentacija vo smisla na ovoj zakon opfa}a: glavna kniga na u~enicite, dnevnik na paralelkata, evidentni listovi za uspehot na u~enicite, u~eni~ka legitimacija, svidetelstvo i prevednica.(2) Glavnata kniga na u~enicite e dokument od trajna vrednost.

^len 101

(1) Pedago{kata dokumentacija od ~len 100 stav (1) od ovoj zakon se vodi i izdava na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo. (2) Za u~enicite od pripadnici na zaednicite koi nastavata ja ostvaruvaat na jazik i pismo razli~en od makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo, pedago{kata dokumentacija od stav (1) na ovoj ~len se vodi i izdava na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo i na jazikot i pismoto na koj{to se izveduva nastavata.

^len 102

(1) Svidetelstvoto, u~eni~kata legitimacija i prevednicata se javni ispravi. (2) Javnite ispravi se izdavaat vo eden primerok. Vo slu~aj izdadeniot dokument od stav (1) na ovoj ~len da se izgubi ili uni{ti, osnovnoto u~ili{te izdava nov primerok-duplikat.

^len 103

U~enikot koj izgubil svidetelstvo moè da bara izdavawe na dokumentot vo vonprocesna postapka pred nadle`niot sud na ~ie podra~je e sedi{teto ili bilo sedi{teto na osnovnoto u~ili{te ako osnovnoto u~ili{te koe ja ~uva dokumentacijata ne moè da izdade nov primerok.

^len 104

Formata i sodrìnata na pedago{kata dokumentacija i evidencija, kako i na~inot na vodeweto gi propi{uva ministerot.

IX. UÊBNICI^len 105

(1) Vo osnovnoto u~ili{te za ostvaruvawe na osnovnoto vospitanie i obrazovanie se upotrebuvaat u~ebnici .(2) U~ebnicite se izdavaat na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo. (3) Za u~enicite od pripadnicite na zaednicite koi nastavata ja sledat na jazik i pismo razli~en od makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo, u~ebnicite se izdavaat na jazikot i pismoto na koj{to se ostvaruva nastavata.(4) U~enicite moè da koristat i drugi izvori za u~ewe (internet, spisanija, enciklopediii, re~nici i sl.)

^len 106

(1) U~ebnikot se izrabotuva spored nastavniot plan i programi za soodvetnoto oddelenie i predmet i Koncepcijata za u~ebnik, {to na predlog na Biroto ja utvrduva ministerot. (2) So Koncepcijata za u~ebnik se opredeluvaat nau~no-stru~nite i metodolo{-kite osnovi na u~ebnikot, razvojnite vospitno-obrazovni funkcii, osnovite za motivacija i samostojno u~ewe, didakti~ko-metodskite standardi za izborot i sistematiziraweto na sodrìnite, dopolnitelnite tekstovi, vizuelnite prilozi, kako i soodvetnosta na jazikot spored vozrasta na u~enicite i gradeweto jazi~na kultura.

^len 107

(1) U~ebnikot go izdava pravno lice koe gi ispolnuva uslovite za vr{ewe na izdava~ka dejnost (vo natamo{niot tekst: izdava~ na u~ebnici), utvrdeni so zakon. (2) Avtor na u~ebnik e lice so visoko obrazovanie, magister ili doktor na nauki ~ie obrazovanie e od oblasta na koja pripa|a nastavniot predmet za koj e namenet u~ebnikot. (3) Avtor na u~ebnik moè da bide i lice so visoko obrazovanie, magister ili doktor na nauki ~ie obrazovanie e soodvetno spored nastavnata programa za predmetot za koj e namenet u~ebnikot.

^len 108

Vraboten vo Ministerstvoto, vo organite vo sostav na Ministerstvoto, vo Centarot za stru~no obrazovanie i obuka i vo Centarot za obrazovanie na vozrasnite ne moè da bide izdava~, odnosno avtor na u~ebnik.

^len 109

(1) Programata za izdavawe na u~ebnici ja izrabotuva Biroto, a ja utvrduva ministerot.(2) Ministerstvoto, vrz osnova na programata od stav (1) na ovoj ~len, objavuva konkurs za izdavawe na u~ebnici oddelno za sekoe oddelenie i predmet. (3) Konkursot od stav (2) na ovoj ~len trae najmalku ~etiri, a najmnogu do {est meseci.(4) Vo konkursot se utvrduvaat uslovite koi treba da gi ispolni avtorot, odnosno izdava~ot, postapkata i rokot za izdavaweto na u~ebnicite, maloproda`nata cena na u~ebnikot i kvalitetot na u~ebnikot. (5) Na konkursot moè da u~estvuva izdava~ na u~ebnici, odnosno avtor na u~ebnik samo so eden rakopis za u~ebnik za eden nastaven predmet. (6) Za u~ebnici po stranski jazici na konkursot moè da u~estvuva i izdava~ od druga dràva vo koja e registriran za izdava~ka dejnost, preku ovlasteni zakonski zastapnici vo Republika Makedonija.

^len 110

(1) Pri donesuvawe na nov nastaven plan i programi ili ako se vr{i izmenuvawe ili dopolnuvawata na pove}e od 30% na nastavniot plan i programi, Ministerstvoto objavuva konkurs za nov u~ebnik po soodvetniot predmet. (2) Za permanentno unapreduvawe na kvalitetot i osovremenuvawe na odobreniot u~ebnik, posle petgodi{nata upotreba na u~ebnikot od prvoto izdanie, Ministerstvoto moè da objavi nov konkurs.

^len 111

(1) Na konkursot za u~ebnik izdava~ot ili avtorot na u~ebnikot, pokraj drugata dokumentacija utvrdena so zakon, zadolìtelno priloùva i:

- rakopis za u~ebnikot vo {est primeroci, likovno i grafi~ki razraboten i jazi~no ureden vo forma na rakopis i vo elektronska forma, i

-izjava od lektor za jazi~no ureduvawe na tekstot;(2) Ako izdava~ot na rakopisot za u~ebnik, odnosno avtorot smeta deka ima potreba od dopolnitelna literatura na rakopisot za u~ebnik, istata ja priloùva vo elektronska forma.(3) Za ragleduvawe na rakopis za u~ebnik, izdava~ot, odnosno avtorot na u~ebnikot upla}a odredena suma na sredstva na smetka na Ministerstvoto, koja ja odreduva ministerot vrz osnova na realno napraveni tro{oci. (4) Sredstvata od stav (3) na ovoj ~len se nameneti isklu~ivo za pokrivawe na tro{ocite na recenzentite.(5) Izdava~ot, odnosno avtorot na u~ebnik koj e namenet za u~enicite koi ja sledat nastavata na jazik i pismo razli~en od makedonskiot, dolèn e rakopisot da go podnese na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo i na jazikot i pismoto na pripadnicite na zaednicite za koi {to e namenet u~ebnikot.

^len 112

(1) Ministerot formira recenziona komisija koja vr{i stru~no vrednuvawe na rakopisi za u~ebnik za soodveten predmet, soglasno so metodologijata {to ja izrabotuva Biroto, a ja utvrduva ministerot. (2) Recenzionata komisija od stav (1) na ovoj ~len e sostavena od tri ~lena i toa:

- eden recenzent nastavnik od nastavni~kite fakulteti za nastavniot predmet za koj e namenet u~ebnikot i so najmalku pet godini rabotno iskustvo vo nastava, i

- dvajca recenzenti od osnovno u~ili{te soodvetni za nastavniot predmet za koj e namenet u~ebnikot i so najmalku pet godini rabotno iskustvo vo nastava.(3) Vo sostavot na komisijata za stru~no vrednuvawe na u~ebnik koj e namenet za u~enicite koi ja sledat nastavata na jazik i pismo razli~en od makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo, eden od ~lenovite e od redot na pripadnicite na zaednicite za koi e namenet u~ebnikot.(4) Vraboten vo Ministerstvoto, vo organite vo sostav na Ministerstvoto, vo Centarot za stru~no obrazovanie i obuka, avtorot, odnosno izdava~ot na podneseniot rakopis za u~ebnik ili pak lice koe e vo drug dogovoren odnos so izdava~ot koi bi moèle da vlijaat na objektivnosta na ocenuvaweto, kako i ~lenovi na nivnoto potesno semejstvo (bra~en drugar, deca, roditeli, bra}a i sestri) ne moàt da bidat ~lenovi na recenzionata komisija, za {to dostavuva izjava do Pedago{kata slu`ba. (5) Na~inot na izborot, imenuvaweto i razre{uvaweto na ~lenovite na recenzionata komisija i na~inot na rabota na recenzionata komisija gi propi{uva ministerot.

^len 113

(1) Pedago{kata slu`ba rakopisot za u~ebnik od konkursot gi dostavuva do Biroto vo rok od sedum dena od denot na zavr{uvawe na konkursot,.

(2) Biroto dava stru~no mislewe za usoglasenosta na rakopisot za u~ebnik so nastavniot plan i programite, so Koncepcijata za devetgodi{no osnovno obrazovanie i so Koncepcijata za u~ebnik, vo rok od 14 dena od denot na dobivaweto na rakopisite za u~ebnik i go dostavuva do Pedago{kata slu`ba.(3) Pedago{kata slu`ba, rakopisot za u~ebnik i stru~noto mislewe od Biroto od stav (2) na ovoj ~len gi dostavuva do recenzionata komisija. (4) Recenzionata komisija vr{i stru~no vrednuvawe na rakopisot soglasno so Metodologijata za vrednuvawe na u~ebnici vo rok od 14 dena od denot na priemot na rakopisot za u~ebnik i stru~noto mislewe na Biroto od stav (2) na ovoj ~len.. (5) Pedago{kata slu`ba, vrz osnova na stru~noto mislewe na Biroto od stav (2) na ovoj ~len i stru~noto vrednuvawe od recenzionata komisija od stav (4) na ovoj ~len, na ministerot mu dostavuva izve{taj vo rok od 5 dena.(6) Izve{tajot od stav (5) na ovoj ~len gi sodrì stru~noto mislewe od Biroto od stav (2) na ovoj ~len i stru~noto vrednuvawe od recenzionata komisija od stav (4) na ovoj ~len. (7) Vrz osnova na izve{tajot od stav (5) na ovoj ~len ministerot donesuva re{enie za odobruvawe i upotreba na u~ebnikot, najdocna vo rok od 50 dena od denot na zavr{uvaweto na konkursniot rok za dostavuvawe na rakopisite.(8) Ministerot, pred da donese re{enie za odobruvawe i upotreba na rakopis za u~ebnik, na predlog na recenzionata komisija moè da pobara oddelni rakopisi na u~ebnici da bidat soodvetno koregirani vo rok od pet dena.(9) Protiv re{enieto na ministerot, vo rok od 15 dena od denot na priemot na re{enieto moè da se podnese àlba do Vtorostepena komisija na Vladata na Republika Makedonija od oblasta na obrazovanieto.(10) Po kone~nosta na re{enieto za odobruvawe i upotreba na u~ebnikot, Ministerstvoto objavuva katalog na odobreni u~ebnici za upotreba na veb stranata na Ministerstvoto. (11) Katalogot od stav (10) na ovoj ~len se objavuva najdocna do krajot na mart vo tekovnata godina.

^len 114

Ministerot moè da odobri izdavawe i upotreba najmnogu do tri rakopisi za u~ebnik za eden nastaven predmet.

^len 115

(1) Ministerot i izdava~ot na u~ebnici, odnosno avtorot potpi{uvaat dogovor za izdavawe na odobrenite u~ebnici vo koj se utvrduvaat me|usebnite prava i obvrski.(2) Ako izdava~ot na u~ebnik, odnosno avtorot na konkursot ponudil dopolnitelna literatura soglasno ~len 111 stav (2) od ovoj zakon, istata e dolèn da ja izdade besplatno vo pe~atena ili vo elektronska forma. (3) Ako izdava~ot, odnosno avtorot ne go izdade u~ebnikot vo rok od 30 dena od denot na potpi{uvaweto na dogovorot od stav (1) na ovoj ~len ili izdava~ot, odnosno avtorot se otkaè od pravoto da go izdade u~ebnikot, ministerot go raskinuva dogovorot i sklu~uva dogovor so drug izdava~, odnosno avtor koj konkuriral na konkursot.

^len 116

U~ebnikot i detskite spisanija ne smeat da sodrì reklamni poraki i oglasi.

^len 117

(1) Ministerstvoto moè da participira vo izdavaweto na malotira`nite u~ebnici. (2) Malotira`ni u~ebnici se onie koi imaat tira` najmnogu do 500 primeroci.

^len 118

(1) Odluka za izborot na u~ebnicite od katalogot na odobreni u~ebnici koi }e bidat vo upotreba vo narednata u~ebna godina donesuva nastavni~kiot sovet na u~ili{teto po predlog na stru~nite aktivi na oddelenskite, predmetnite nastavnici i pretstavnicite na roditelite na u~enicite. (2) Odlukata za izbor na u~ebnici od stav (1) na ovoj ~len ne moè da se menuva vo tekot na u~ebnata godina. (3) Za izborot na u~ebnicite koi }e bidat vo upotreba vo narednata u~ebna godina u~ili{teto e dol`no pismeno na oglasnata tabla vo u~ili{teto da gi izvesti u~enicite i nivnite roditeli, kako i Dràvniot prosveten inspektorat, do krajot na juni vo tekovnata godina.

^len 119

(1) Po isklu~ok, od ~len 110 stav (1) od ovoj zakon, dokolku se menuva odnosno dopolnuva sodrìnata na u~ebnikot pomalku od 30%, izdava~ot na u~ebnikot, odnosno avtorot moè da podnese barawe do Pedago{kata slu`ba za odobrenie na izmeni na u~ebnikot.(2) Ministerot moè da dade odobrenie za izmena na u~ebnikot po prethodno dobieno pozitivno mislewe od Biroto i stru~no vrednuvawe od recenzionata komisija.

^len 120

Avtorot e dolèn u~ebnikot od makedonski jazik da go prevede i izdade na jazikot i pismoto na pripadnicite na zaednicite koi istiot }e go koristat, vo rok od eden mesec po priemot na re{enieto za odobruvawe na u~ebnikot za upotreba.

^len 121

Izdava~ot, odnosno avtorot e dolèn:- da go izdade u~ebnikot vrz osnova na rakopisot {to e odobren;- pe~ateweto na odobreniot u~ebnik i obezbeduvaweto na negovata

dostapnost do kniàrskata mreà da go zavr{i najdocna eden mesec pred po~etokot na u~ebnata godina;

- da se pridrùva do cenata na u~ebnikot utvrdena vo konkursot, i - od sekoe izdanie na u~ebnikot da dostavi po dva primeroka do

Ministerstvoto, Pedago{kata slu`ba i Biroto i pet primeroci do Narodnata i univerzitetska biblioteka ,,Sveti Kliment Ohridski" - Skopje.

^len 122

Na u~ebnikot se otpe~atuvaat slednite podatoci:- ime i prezime na avtorot ili avtorite na u~ebnikot;- ime i prezime na ilustratorot;- ime i prezime na preveduva~ot i podatoci za izdava~ot, ako u~ebnikot

e preveden;- ime i prezime na recenzentite;- ime i prezime na jazi~niot lektor;- ime i prezime na urednikot;- naziv na sedi{teto na izdava~kata organizacija;- naziv i sedi{te na pe~atarskata organizacija;- tira` na u~ebnikot;- maloproda`nata cena na u~ebnikot;- brojot i datumot na re{enieto na ministerot so koe se odobruva

u~ebnikot za upotreba, i

- CIP Katalogizacija vo publikacija Narodna i univerzitetska biblioteka ,,Sveti Kliment Ohridski'' - Skopje.

^len 123

(1) Za ocenuvawe na kvalitetot na odobren u~ebnik ministerot formira komisija sostavena od sedum ~lena od koi po dva ~lena od Ministerstvoto, dva ~len od redot na istaknati nastavnici i po eden ~len sovetnik od Biroto od oblasta za koja e namenet u~ebnikot, Dràvniot prosveten inspektorat i nastavnik od soodveten fakultet. (2) Po predlog od komisijata od stav (1) na ovoj ~len, ministerot moè da povle~e od upotreba odobren u~ebnik.

^len 124

(1) Ministerstvoto, po predlog na komisija formirana od ministerot, dava soglasnost za upotreba na stru~na literatura i detski spisanija vo osnovnoto u~ili{te, po prethodno mislewe od Biroto.(2) Vo osnovnoto u~ili{te se zabranuva proda`ba na u~ebnici, spisanija i druga literatura.

X. ORGANI NA UPRAVUVAWE, RAKOVODEWE I STRU^NI ORGANI NA OSNOVNOTO UÎLI[TE

1. Organ na upravuvawe na osnovno u~ili{te

^len 125

(1) Organ na upravuvawe na osnovnoto u~ili{te e u~ili{niot odbor. (2) U~ili{niot odbor na osnovnoto u~ili{te e sostaven od devet ~lena i toa: tri pretstavnici od nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite od u~ili{teto, tri pretstavnici od roditelite na u~enicite, dva pretstavnici od osnova~ot i eden pretstavnik od Ministerstvoto.(3) Mandatot na ~lenovite na u~ili{niot odbor e tri godini, a mandatot na pretstavnicite na roditelite e za period do zavr{uvawe na osnovnoto obrazovanie na nivnoto dete, no ne podolgo od tri godini.(4) U~ili{niot odbor od redot na svoite ~lenovi izbira pretsedatel so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj ~lenovi, po pat na tajno glasawe.(5) Odlukite na u~ili{niot odbor se donesuvaat so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj ~lenovi.

^len 126

(1) Nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite vo osnovnoto u~ili{te svoite pretstavnici vo u~ili{niot odbor gi izbiraat neposredno i tajno.(2) Pretstavnicite na roditelite gi izbira sovetot na roditelite neposredno i tajno.(3) Postapkata za izbor na pretstavnicite na vrabotenite na osnovnoto u~ili{te i roditelite vo u~ili{niot odbor na u~ili{teto se utvrduva so statutot na u~ili{teto.

^len 127

(1) U~ili{niot odbor na osnovnoto u~ili{te:- donesuva statut na osnovnoto u~ili{te;- predlaga godi{na programa za rabota i izve{taj za rabota na osnovnoto

u~ili{te do sovetot na op{tinata;- donesuva programa za razvoj na u~ili{teto;

- donesuva programa za voveduvawe na povisoki standardi i drugi programi;

- predlaga finansiski plan do osnova~ot;- predlaga zavr{na smetka do osnova~ot;- objavuva javen oglas za izbor na direktor na osnovno u~ili{te;- vr{i intervju so kandidatite za direktor;- predlaga na gradona~alnikot na op{tinata eden, odnosno dva kandidati

od prijavenite kandidati na objaveniot javen oglas za izbor na direktor ;- dava mislewe do direktorot za izbor na nastavnicite, stru~nite sorabotnici

i vospituva~ite;- podnesuva predlog do direktorot za prestanok na rabotniot odnos na

licata od ~lenot 97 stav (1) od ovoj zakon;- odlu~uva po prigovorite i àlbite na vrabotenite vo osnovnoto u~ili{te;- odlu~uva po àlbite na u~enici, roditeli, odnosno starateli na u~enici;- vr{i i drugi raboti utvrdeni so statutot na osnovnoto u~ili{te.

(2) U~ili{niot odbor na osnovnoto u~ili{te za podnesenite àlbi mora da odlu~i vo rok od 15 dena od denot na podnesuvaweto na àlbata.

^len 128

(1) Ako Dràvniot prosveten inspektorat oceni deka vo u~ili{teto bitno e naru{en vospitno-obrazovniot proces, vr{i vonredna integralna evaluacija i go zadolùva u~ili{teto pri~inite za naru{uvaweto da gi otstrani vo rok od edna godina od denot na dobivaweto na izve{tajot za izvr{enata integralna evaluacija.(2) Ako pri~inite za naru{uvaweto na vospitno-obrazovniot proces u~ili{teto ne gi otstrani vo rok od edna godina od denot na dobivaweto na izve{tajot od stav (1) na ovoj ~len, vo u~ili{teto se vr{i eksterno proveruvawe i ocenuvawe na napredokot i postignuvawata na u~enicite. (3) Ako po izvr{enoto eksterno proveruvawe i ocenuvawe od stav (2) na ovoj ~len se utvrdi deka znaeweto na u~enicite e pod obrazovnite standardi, Dràvniot prosveten inspektorat na osnova~ot na osnovnoto u~ili{te mu predlaga razre{uvawe na site ~lenovi na u~ili{niot odbor i na direktorot na u~ili{teto.(4) Osnova~ot vo slu~aite utvrdeni vo stav (3) na ovoj ~len e dolèn da postapi vo rok od 15 dena od denot na dobivaweto na predlogot i vedna{ da ja zapo~ne postapkata za imenuvawe nov u~ili{en odbor i vr{itel na dol`nosta direktor na u~ili{teto.(5) Dokolku osnova~ot ne postapi soglasno stav (4) na ovoj ~len, Ministerstvoto po pravo na nadzor, a za obezbeduvawe vr{ewe na dejnosta gi razre{uva ~lenovite na u~ili{niot odbor i vedna{ imenuva nov u~ili{en odbor i vr{itel na dol`nosta direktor so mandat najmnogu do edna godina.(6) Barawe za vonredna integralna evaluacija i eksterno proveruvawe i ocenuvawe na napredokot i postigawata na u~enicite do Dràvniot prosveten inspektorat moè da podnesat Sovetot na op{tinata, gradona~alnikot ili sovetot na roditelite. (7) Tro{ocite za eksternoto proveruvawe i ocenuvawe na napredokot i postignuvawata na u~enicite se na tovar na baratelot.

2. Organ na rakovodewe na osnovno u~ili{te

^len 129

(1) Organ na rakovodewe vo osnovnoto u~ili{te e direktorot.(2) Direktorot e odgovoren za zakonitosta vo rabotata i za materijalno-finansiskoto rabotewe na u~ili{teto.(3) Za direktor na osnovno u~ili{te moè da se избира lice koe ima najmalku visoko obrazovanie i koe gi ispolnuva uslovite za nastavnik ili stru~en sorabotnik vo osnovno u~ili{te i ako ima najmalku pet godini rabotno iskustvo vo vospitno-obrazovna rabota, poloèn ispit za direktor.

(4) Po isklu~ok, dokolku nema prijaveno kandidat so poloèn ispit za direktor, za direktor moè da bide izbrano i lice koe ne poloìlo ispit za direktor, no e dol`no istiot da go poloì vo rok od edna godina od denot na izborot za direktor.(5) Ako izbraniot direktor ne go poloì ispitot za direktor vo rokot utvrden vo stav (4) na ovoj ~len, mu prestanuva mandatot na direktor.(6) Mandatot na direktorot trae ~etiri godini, so mo`nost za u{te eden mandat.

^len 130

(1) Osposobuvawe na kandidati za direktori na osnovnite u~ili{ta, i polagaweto na ispitot po uspe{no zavr{enata obuka go vr{i Dràvniot ispiten centar, soglasno zakon. (2) Programata za podgotvuvawe i polagawe ispit za direktori i na~inot na sproveduvaweto na ispitot gi propi{uva ministerot na predlog na Dràvniot ispiten centar.(3) Na kandidatot koj go poloìl ispitot za direktor mu se izdava uverenie.(4) Formata i sodrìnata na uverenieto za poloèn ispit za direktor na osnovno u~ili{te, gi propi{uva ministerot.

^len 131

Direktorot gi vr{i slednite raboti:- go zastapuva i pretstavuva u~ili{teto i e odgovoren za zakonito

rabotewe;- ja organizira, planira i ja vodi rabotata na osnovnoto u~ili{te;- podgotvuva programa za razvoj na u~ili{teto;- podgotvuva predlog na godi{na programa za rabota; -odgovoren e za realizacijata na godi{nata programata za rabota;- odgovoren e za ostvaruvawe na pravata i obvrskite na u~enicite; - vr{i izbor na nastavnici, stru~ni sorabotnici i vospituva~i i drug

administrativno-tehni~ki kadar soglasno so zakon i aktite na u~ili{teto;- vr{i rasporeduvawe na nastavnici, stru~ni sorabotnici i vospituva~i i

drug administrativno-tehni~ki kadar;- odlu~uva za prestanok na raboten odnos na nastavnici, stru~ni

sorabotnici i vospituva~i i drug administrativno-tehni~ki kadar soglasno so zakon i kolektiven dogovor;

- pottiknuva stru~no osposobuvawe i usovr{uvawe na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~i;

- organizira mentorstvo za nastavnicite-pripravnici, stru~nite sorabotnici-pripravnici, vospituva~i-pripravnici, prisustvuva na ~asovi vo nastavata i ja sledi rabotata na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~i i gi sovetuva;

- ja sledi rabotata na u~ili{niot pedagog, psiholog i drugite stru~ni rabotnici;

- se griì za sorabotkata so roditelite;- gi izvestuva roditelite za rabotata na u~ili{teto i za izmeni na pravata i

obvrskite na u~enicite;- odlu~uva za vospitnite merki;- ja pottiknuva i sledi rabotata na zaednicata na u~enicite;- obezbeduva izvr{uvawe na odlukite na u~ili{niot odbor;- ja donesuva sistematizacijata na rabotnite mesta na u~ili{teto;- odlu~uva za sklu~uvawe dogovori za rabotnite odnosi;- pokrenuva postapka za disciplinskata odgovornost na nastavnicite,

stru~nite sorabotnici i vospituva~i;- se griì za sorabotkata na u~ili{teto so zdravstvenata ustanova vo

op{tinata, i- vr{i drugi raboti soglasno so zakon i statutot na u~ili{teto.

^len 132

(1) Vo osnovnoto u~ili{te moè da se imenuva pomo{nik na direktorot za vr{ewe na rakovodni i pedago{ki raboti. (2) Za pomo{nik na direktorot moè da se imenuva lice koe gi ispolnuva uslovite za nastavnik, odnosno stru~en rabotnik na osnovnoto u~ili{te i ima tri godini rabotno iskustvo vo oblasta na obrazovanieto i e od redot na vrabotenite vo u~ili{teto.(3) Pomo{nikot na direktorot go imenuva i razre{uva direktorot po predlog na u~ili{niot odbor. (4) Pomo{nikot na direktorot gi vr{i rabotite za koi pismeno go ovlastil direktorot i go zamenuva vo negova otsutnost.(5) Ako vo u~ili{teto nema pomo{nik na direktorot, direktorot za izvr{uvawe na oddelni zada~i od svojata nadle`nost i za zamena vo vremeto na otsutnost, moè da ovlasti nastavnik ili stru~en sorabotnik od osnovnoto u~ili{te koj }e go zamenuva.

^len 133

(1) Direktorot na op{tinsko osnovno u~ili{te go izbira i razre{uva gradona~alnikot po predlog na u~ili{niot odbor na osnovnoto u~ili{te. (2) Direktorot na dràvno osnovno u~ili{te go izbira i razre{uva ministerot po predlog na u~ili{niot odbor na osnovnoto u~ili{te. (3) Gradona~alnikot, odnosno ministerot tri meseci pred istekot na mandatot na postojniot direktor donesuva odluka u~ili{niot odbor na u~ili{teto da objavi javen oglas za izbor na direktor.(4) Ako gradona~alnikot, odnosno ministerot ne postapi vo rokot utvrden vo stav (3) od ovoj ~len, u~ili{niot odbor objavuva javen oglas za izbor na direktor. (5) Vo javniot oglas vo javnite glasila se utvrduvaat uslovite koi treba da gi ispolnuva kandidatot za direktor, potrebnata dokumentacija, vremeto na traewe na javniot oglas i rokot vo koj }e se izvr{i izborot.(6) Prijavenite kandidati gi dostavuvaat potrebnite dokumenti do u~ili{niot odbor na u~ili{teto. Kandidatite kon prijavata mora da priloàt programa za rabota za period od ~etiri godini.(7) Pristignatite dokumenti gi pregleduva komisija sostaven od tri ~lena, izbrana od u~ili{niot odbor ~ija nadle`nost se utvrduva so statutot na u~ili{teto.(8) Komisijata od stav (7) na ovoj ~len e dol`na vo rok od pet dena po zavr{uvaweto na javniot oglas da gi razgleda pristignatite dokumenti.(9) Na kandidatite koi ne gi ispolnuvaat uslovite predvideni vo javniot oglas im se vra}aat dokumentite so obrazloènie vo rok od tri dena od denot na razgleduvaweto na istite. (10) U~ili{niot odbor moè da pobara dopolnitelni dokumenti od kandidatite koi gi ispolnuvaat uslovite soglasno odredbite vo statutot na u~ili{teto.(11) U~ili{niot odbor i pretstavnikot od Biroto vr{at intervju so kandidatite koi gi ispolnuvaat uslovite. (12) U~ili{niot odbor na op{tinskoto osnovno u~ili{te, vo rok od sedum dena od izvr{eniot razgovor so kandidatite, na gradona~alnikot na op{tinata mu predlaga dva kandidata za izbor na direktor, dokolku na javniot oglas se prijavile pove}e kandidati.(13) U~ili{niot odbor na dràvnoto osnovno u~ili{te, vo rok od sedum dena od izvr{eniot razgovor so kandidatite, na ministerot mu predlaga dva kandidata za izbor na direktor, dokolku na javniot oglas se prijavile pove}e kandidati.(14) Gradona~alnikot, odnosno ministerot, vo rok od 10 dena od denot na dobivawe na predlogot izbira eden kandidat za direktor za osnovno u~ili{te. (15) Ako gradona~alnikot, vo rokot utvrden vo stav (14) od ovoj ~len ne izbere direktor, izborot go vr{i ministerot.(16) Kandidatite koi ne se izbrani, vo rok od osum dena od denot na priemot na odlukata, imaat pravo na àlba vo odnos na sproveduvaweto na postapkata za izbor na direktor do Vtorostepenata komisija na Vladata na Republika Makedonija nadle`na za re{avawe na pra{awa od oblasta na rabotnite odnosi.(17) Protiv odlukata na komisijata od stav (16) na ovoj ~len kandidatot moè da povede upraven spor pred nadle`niot sud.

^len 134

(1) Na direktorot na osnovnoto u~ili{te mu prestanuva mandatot ako:- toa sam go pobara;- trajno ja zagubi sposobnosta za vr{ewe na dol`nosta direktor;- gi ispolni uslovite za starosna penzija;

(2) Direktorot na osnovnoto u~ili{te se razre{uva pred istekot na mandatot ako: '- napravi povreda na odredbite na zakonite ili drugi propisi i akti, utvrdeni

od Dràvniot prosveten inspektorat;- ne ja ostvaruva programata za rabota i ne se realiziraat planovite i

programite za vospitno-obrazovna rabota;- po negova vina e nanesena {teta na u~enicite, na nivnite roditeli ili na

u~ili{teto;- dozvoli organizirawe na dejnosti i aktivnosti {to se vo sprotivnost so

nastavniot plan i programite - tri godini vo tekot na negoviot mandat najmalku 10% od nastavnicite

vraboteni vo u~ili[teto se na listata od ~len 98 stav 4 na ovoj zakon i- dozvoli ispla}awe na sredstva koi ne se utvrdeni vo godi{niot finansiski

plan na u~ili{teto.

^len 135

(1) Ako postojat odredeni soznanija za postapuvawe na direktorot soglasno so odredbite od ~lenot 133 stav (2) na ovoj zakon, u~ili{niot odbor svikuva sednica na koja se donesuva zaklu~ok vo pismena forma koj se dostavuva do direktorot.(2) Direktorot ima pravo vo rok od sedum dena od denot na priemot na zaklu~okot od stav (1) na ovoj ~len, pismeno da se izjasni za navodite vo zaklu~okot.(3) Ako u~ili{niot odbor ne go prifati izjasnuvaweto na direktorot, svikuva sednica vo rok od tri dena i vo prisustvo na pretstavnik od Dràvniot prosveten inspektorat vr{i intervjuirawe na direktorot. Pretstavnikot od Dràvniot prosveten inspektorat dava mislewe za opravdanosta na razre{uvaweto na direktorot.(4) Ako u~ili{niot odbor oceni deka e neophodno, vo rok od sedum dena dostavuva predlog za razre{uvawe na direktorot na op{tinskoto osnovno u~ili{te do gradona~alnikot, odnosno na direktorot na dràvnoto osnovno u~ili{te do ministerot.(5) Gradona~alnikot, odnosno ministerot e dolèn vo rok od sedum dena od denot na dobivawe na predlogot od u~ili{niot odbor da go razre{i direktorot. (6) Razre{eniot direktor, vo rok od 15 dena od denot na priemot na odlukata na gradona~alnikot, odnosno ministerot, ima pravo na àlba vo odnos na sproveduvawe na postapkata za razre{uvawe do Vtorostepenata komisija na Vladata na Republika Makedonija nadle`na za re{avawe na pra{awa od oblasta na rabotnite odnosi.(7) Protiv odlukata na Komisijata od stavot (6) na ovoj ~len kandidatot moè da povede upraven spor pred nadle`niot sud.

^len 136

(1) Gradona~alnikot, odnosno ministerot vo rok od tri dena od denot na razre{uvaweto na direktorot, imenuva vr{itel na dol`nosta na direktor od redot na vrabotenite vo u~ili{teto koj gi ispolnuva uslovite za direktor.(2) Gradona~alnikot, odnosno ministerot vo rok od pet dena od denot na imenuvawe na vr{itel na dol`nosta na direktor donesuva odluka u~ili{niot odbor da objavi javen oglas za izbor na direktor.(3) Vr{itel na dol`nost direktor se imenuva i vo slu~ai na predvremen prestanok na mandatot na direktorot.(4) Vr{itelot na dol`nosta direktor gi vr{i rabotite do imenuvawe na nov direktor, no ne podolgo od {est meseci od denot na negovoto imenuvawe.(5) Isto lice ednopodrugo ne moè da bide imenuvano za vr{itel na dol`nosta direktor na osnovno u~ili{te.

^len 137

(1) Dràvniot prosveten inspektorat, po utvrduvaweto na pote{kite povredi vo raboteweto soglasno so ~lenot 134 stav (2) od ovoj zakon, do direktorot na osnovnoto u~ili{te dostavuva izve{taj so predlog merki, po koi direktorot treba da postapi vo rok od 30 dena od denot na dobivaweto na izve{tajot.(2) Ako direktorot na u~ili{teto ne postapi vo rokot utvrden vo stav (1) na ovoj ~len, Dràvniot prosveten inspektor dostavuva do u~ili{niot odbor re{enie za izvr{uvawe na predlog merkite. Rokot za izvr{uvawe na re{enieto e 30 dena od denot na negovoto dobivawe.(3) Ako u~ili{niot odbor ne postapi po re{enieto za izvr{uvawe na predlog merkite, Dràvniot prosveten inspektorat go dostavuva re{enieto do gradona~alnikot i osnova~ot na osnovnoto u~ili{te, a za dràvnoto osnovno u~ili{te do ministerot i osnova~ot na osnovnoto u~ili{te.(4) Gradona~alnikot, odnosno ministerot vo rok od 30 dena od denot na dobivaweto na re{enieto za izvr{uvawe na predlog merkite dolèn e da go razre{i direktorot na u~ili{teto, a osnova~ot u~ili{niot odbor.(5) Ako gradona~alnikot ne go razre{i direktorot, a osnova~ot u~ili{niot odbor vo rokot od stav (4) na ovoj ~len, Ministerstvoto po pravo na nadzor gi razre{uva direktorot i ~lenovite na u~ili{niot odbor na osnovnoto u~ili{te.(6) Ministerstvoto vedna{, po pravo na nadzor imenuva vr{itel na dol`nosta direktor od redot na vrabotenite vo u~ili{teto, koj gi vr{i rabotite najdolgo {est meseci i imenuva ~lenovi na u~ili{niot odbor so mandat od najmnogu edna godina.

^len 138

Direktorot koj povtorno ne e imenuvan na javen oglas ili mu prestanal mandatot se rasporeduva na rabotno mesto soodvetno na negovata stru~na podgotovka vo u~ili{ta na podra~jeto na op{tinata i vo gradot Skopje.

^len 139

Podra~noto osnovno u~ili{te go vodi rakovoditel na podra~no u~ili{te {to go imenuva i razre{uva direktorot od redot na nastavnicite na podra~noto osnovno u~ili{te.

3. Stru~ni organi na osnovnoto u~ili{te

^len 140

Stru~ni organi na osnovnoto u~ili{te se nastavni~kiot sovet na osnovnoto u~ili{te, sovetot na oddelenskite nastavnici, sovetot na predmetnite nastavnici, oddelenskiot rakovoditel, rakovoditelot na paralelkata i stru~nite aktivi na nastavnicite.

^len 141

(1) Nastavni~kiot sovet na osnovnoto u~ili{te go so~inuvaat oddelenskite i predmetnite nastavnici i stru~nite sorabotnici na u~ili{teto. Nastavni~kiot sovet go svikuva i so nego pretsedava direktorot.(2) Nastavni~kiot sovet na osnovnoto u~ili{te:

-dava mislewa po predlogot na progamata za razvoj i na godi{nata programa za rabota i go sledi nejzinoto izvr{uvawe;

- go razgleduva i utvrduva uspehot na u~enicite i rabotata na drugi stru~ni organi;

- im odobruva na u~enicite pobrzo napreduvawe vo osnovnoto u~ili{te;- go razgleduva ostvaruvaweto na nastavniot plan i programite i prezema

merki za nivno izvr{uvawe;

- donesuva odluki po prigovori na u~enicite za utvrdeni ocenki;- go razgleduva izve{tajot od realizacija na godi{nata programa za rabota,

od samoevalucija, od izvr{enata integralna evaluacija i predlaga soodvetni merki;- rasprava i odlu~uva za stru~ni pra{awa povrzani so vospitno-

obrazovnata rabota;- dava mislewe za godi{niot finansiski plan na u~ii{teto;- izbira pretstavnici vo u~ili{niot odbor;- dava mislewe za planiraweto, realizacijata i vrednuvaweto na

postigawata vo nastavata i u~eweto;- dava predlozi za napreduvawe na nastavnicite i stru~nite sorabotnici na

u~ili{teto;- odlu~uva za vospitni merki, i- vr{i i drugi raboti utvrdeni vo statutot na u~ili{teto.

^len 142

(1) Sovetot na oddelenskite nastavnici go so~inuvaat oddelenskite nastavnici, predmetnite nastavnici koi se vklu~uvaat vo realizacijata na nastavata od prvo do petto oddelenie i stru~nite соrabotnici na u~ili{teto.(2) Sovetot na oddelenskite nastavnici gi razgleduva godi{nata programa za rabota i planiraweto na nastavata, vospitno-obrazovnite problemi po oddelenija, podgotvuva programa za rabota so talentiranite u~enici odnosno za u~enicite koi pote{ko napreduvaat, predlaga i odlu~uva za vospitnite merki i vr{i drugi raboti utvrdeni vo statutot na u~ili{teto.

^len 143

(1) Sovetot na predmetnite nastavnici go so~inuvaat predmetnite nastavnici {to ja izveduvaat nastavata od {esto do devetto oddelenie i stru~nite соrabotnici na u~ili{teto. (2) Sovetot na predmetnite nastavnici gi razgleduva godi{nata programa za rabota i planiraweto na nastavata, vospitno-obrazovnite problemi po oddelenija, podgotvuva programa za rabota so talentiranite u~enici odnosno so onie koi pote{ko napreduvaat, odlu~uva za vospitnite merki i vr{i drugi raboti utvrdeni vo statutot na u~ili{teto.

^len 144

Oddelenskiot, odnosno rakovoditelot na paralelkata ja ostvaruva programata za ~asot na oddelenskata zaednica, gi analizira vospitnite i nastavnite rezultati na oddelenieto, se griì za re{avawe na vospitnite i nastavnite problemi na poedini u~enici, sorabotuva so roditelite i stru~nite sorabotnici na u~ili{teto, predlaga i odlu~uva za vospitnite merki i vr{i drugi raboti utvrdeni vo statutot na u~ili{teto.

^len 145

(1) Stru~nite aktivi na nastavnicite gi so~inuvaat nastavnici koi predavaat ist predmet ili podra~je.(2) Stru~nite aktivi na u~ili{teto gi usoglasuvaat kriteriumite za planirawe na nastavata i za ocenuvawe na postigawata na u~enicite, davaat predlozi na nastavni~kite soveti na u~ili{teto za podobruvawe na vospitno-obrazovnata rabota, odlu~uvaat za upotreba na u~ebnicite vo osnovnoto u~enicite, raspravaat za zabele{kite na roditelite, u~enicite i vr{at drugi stru~ni raboti opredeleni so godi{nata programa za rabota na u~ili{teto.

4. Sovet na roditeli

^len 146

(1) Za organizirano ostvaruvawe na interesite na u~enicite vo osnovnoto u~ili{te od roditelite na u~enicite se formira sovet na roditelite na u~ili{teto.(2) Vo sovetot na roditeli ima po eden pretstavnik od sekoja paralelka koj{to go izbiraat roditelite na roditelskiot sostanok na paralelkata.(3) Prvoto svikuvawe na sovetot na roditelite go vr{i direktorot na u~ili{teto.(4) Sovetot na roditeli:

- dava mislewe za predlog programata za razvoj na osnovnoto u~ili{te i za godi{nata programa za rabota;

- rasprava za izve{tajot za rabotata na u~ili{teto;- predlaga programi za podobruvawe na standardite za nastavata;- dava soglasnost na predlozite na direktorot za voveduvawe povisoki

standardi;- razgleduva àlbi na roditelite vo vrska so vospitno-obrazovnata rabota;- izbira pretstavnici vo u~ili{niot odbor na osnovnoto u~ili{te, i- vr{i drugi raboti utvrdeni so statutot na u~ili{teto.

XI. OBEZBEDUVAWE NA KVALITET NA NASTAVATA

^len 147

Za obezbeduvawe na kvalitet na nastavata u~ili{niot odbor na sekoi pet godini donesuva programa za razvoj na u~ili{teto, vo koi se zemeni predvid rezultatite od samoevaluacijata, preporakite od izve{tajot od integralnata evaluacija sprovedena od strana na Dràvniot prosveten inspektorat, kako i mislewata od sovetodavnata i stru~nata pomo{ od Biroto.

^len 148

(1) Na sekoi tri godini za realizacija na programite od ~len 147 na ovoj zakon u~ili{teto vr{i samoevaluacija.(2) Samoevaluacija se sproveduva na krajot na sekoja treta u~ebna godina.(3) Samoevaluacija ja sproveduva u~ili{na komisija sostavena od pet ~lena od redot na nastavnicite, stru~nite sorabotnici, vospituva~ite i roditelite koja po predlog na direktorot ja formira u~ili{niot odbor.(4) Samoevaluacijata gi opfa}a osobeno slednite oblasti:

- organizacija i realizacija na nastavata i u~eweto; - postigawata na u~enicite;-profesionalen razvoj na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~i i

na rakovodniot kadar; - upravuvawe i rakovodewe; - komunikacii i odnosi so javnosta;- u~ili{nata klima i kultura; i- sorabotkata so roditelite i so lokalnata sredina.

(5) Komisijata od stav (3) na ovoj ~len izgotvuva izve{taj za izvr{enata samoevaluacija so predlog merki za podobruvawe na kvalitetot na nastavata koj go dostavuva do u~ili{niot odbor, direktorot na u~ili{teto i osnova~ot. U~ili{niot odbor i direktorot treba da postapat po predlog merkite na komisijata.

^len 149

Rezultatite od samoevaluacijata na osnovnite u~ili{ta se objavuvaat na veb stranata na u~ili{teto i na op{tinata.

^len 150

Na~inot i oblastite za vr{eweto na samoevaluacijata na osnovnite u~ili{ta gi propi{uva ministerot.

XII. NOSTRIFIKACIJA I EKVIVALENCIJA NA SVIDETELSTVA STEKNATI VO STRANSTVO

^len 151

(1) Dràvjanin na Republika Makedonija koj vo stranstvo zavr{il osnovno obrazovanie ili zavr{il oddelno oddelenie od osnovnoto vospitanie i obrazovanie, ima pravo da bara priznavawe na sviditelstvoto, odnosno nostrifikacija ili priznavawe na ekvivalencija vo soglasnost so ovoj zakon, dokolku so me|unarodnite dogovori poinaku ne e odredeno.(2) Stranski dràvjani i lice bez dràvjanstvo ima pravo da bara nostrifikacija ili priznavawe na ekvivalencija na svidetelstvo steknato vo stranstvo.

^len 152

(1) So nostrifikacija se vr{i priznavawe na svidetelstvo steknato vo stranstvo vo celina vo pogled na pravata {to mu pripa|aat na imatelot na svidetelstvoto za prodolùvawe na obrazovanieto.(2)So ekvivalencija se vr{i izedna~uvawe na svidetelstvoto steknato vo stranstvo so soodvetnoto svidetelstvo steknato vo Republika Makedonija. (3) Nostrifikacijata, odnosno priznavaweto na ekvivalencija na svidetelstvo steknato vo stranstvo ja vr{i Ministerstvoto.

^len 153

So nostrifikacija i so priznavawe na ekvivalencija svidetelstvoto steknato vo stranstvo se izedna~uva so soodvetnoto svidetelstvo steknato vo Republika Makedonija vo celina vo pogled na pravata {to mu pripa|aat na imatelot za prodolùvawe na obrazovanieto.

^len 154

Vo postapkata za nostrifikacija i priznavawe na ekvivalencija na svidetelstvo steknato vo stranstvo, odnosno nivna ekvivalencija se zema predvid:- sistemot na obrazovanie vo dràvata vo koja svidetelstvoto e steknato;- traeweto na obrazovanieto;- nastavniot plan i programi;- pravata {to svidetelstvoto gi dava na imatelot vo zemjata kade {to e steknato i - drugi raboti od zna~ewe za nostrifikacija i ekvivalencija.

^len 155

Ako vo postapkata za nostrifikacija, odnosno ekvivalencija se utvrdi deka nastavniot plan i programite bitno otstapuvaat od nastavniot plan i programite vo Republika Makedonija so kogo se sporeduva, nostrifikacijata se uslovuva so polagawe predmeti.

^len 156

(1) Kon baraweto za nostrifikacija i priznavawe na ekvivalencija na svidetelstvo steknato vo stranstvo se dostavuva originalot na svidetelstvoto izdaden od verificirano stransko osnovno u~ili{te, eden primerok na prevod izvr{en od strana na ovlasten preveduva~ i zaveren kaj notar i dve kopii od istoto. Baratelot treba da dostavi i nastaven plan i programi po koi u~enikot se obrazuval vo stranstvo.(2) Kon baraweto od stav (1) na ovoj ~len se dostavuva i dokaz za prethodno zavr{eno obrazovanie i dokaz za dràvjanstvo.(3) Ministerstvoto moè da bara i drugi dokazi vo zaveren prevod od koi moàt da se vidat uslovite i tekot na obrazovanieto.

(4) Ako baraweto od stav (1) na ovoj ~len ne sodrì komletna dokumentacija Komisijata, vo rok do 10 dena od priemot na baraweto, go izvestuva pismeno liceto da ja dostavi dokumentacijata koja nedostasuva.

^len 157

(1) Liceto koe podnelo barawe za nostrifikacija, odnosno priznavawe na ekvivalencija na svidetelstvo steknato vo stranstvo, moè uslovno da go posetuva narednoto oddelenie, dokolku postapkata ne e zavr{ena do istekot na rokot za upis na u~enicite vo u~ili{te.(2) U~enikot ~ie svidetelstvo vrz osnova na izvr{ena nostrifikacija, odnosno priznavawe na ekvivalencija dava pravo na zapi{uvawe vo poniska godina od godinata vo koja uslovno e zapi{an, se prefrluva vo soodvetnata godina i so toa se poni{tuva uslovnoto zapi{uvawe.

^len 158

(1) Re{enie za nostrifikacija i re{enie za priznavawe na ekvivalencija na svidetelstvo steknato vo stranstvo donesuva ministerot, po predlog na komisija.(2) Komisijata od stav (1) na ovoj ~len ja formira ministerot i e sostavena od istaknati stru~ni lica, so visoko obrazovanie i so najmalku sedum godini rabotno iskustvo vo vospitno-obrazovna dejnost ili vo organ na dràvnata uprava nadleèn za rabotite na obrazovanieto. (3) Pove}e od polovinata ~lenovi na komisijata od stav (2) na ovoj ~len se od vospitno-obrazovnata dejnost.(4) Protiv re{enieto za odbivawe na nostrifikacijata, odnosno ekvivalencijata, moè da se izjavi àlba do Vtorostepena komisija na Vladata na Republika Makedonija od oblasta na obrazovanieto.

^len 159

Ako ministerot ne donese re{enie vo rok od 30 dena od denot koga liceto dostavilo barawe za nostrifikacija, odnosno ekvivalencija so kompletna dokumentacija, se smeta deka re{enieto e doneseno.

^len 160

(1) Nadomestokot na tro{ocite vo postapkata za nostrifikacija se utvrduva vrz osnova na napravenite realni tro{oci.(2) Visinata na nadomestokot na tro{ocite od stavot (1) na ovoj ~len i na~inot na raspredelbata na nadomestokot, gi propi{uva ministerot.

^len 161

Ministerstvoto ja ~uva dokumentacijata od izvr{enata nostrifikacija, odnosno ekvivalencija i za toa vodi evidencija.

^len 162

Formata i sodrìnata na obrascite za nostrifikacija, odnosno ekvivalencija i na~inot na vodewe na evidencijata gi utvrduva ministerot.HIII. FINANSIRAWE NA OSNOVNOTO OBRAZOVANIE

^len 163

(1) Sredstvata za finansirawe na dejnosta na osnovnoto obrazovanie se obezbeduvaat od Buxetot na Republika Makedonija, na na~in i postapka utvrdeni so Zakonot za Buxetite na Republika Makedonija, Zakonot za izvr{uvawe na

Buxetot na Republika Makedonija i Zakonot za finansirawe na edinicite na lokalnata samouprava.(2) Sredstvata od stavot (1) na ovoj ~len se raspredeluvaat na op{tinite po pat na blok dotacii i namenski dotacii soglasno so Uredbata za metodologijata za utvrduvawe na kriteriumi za raspredelba na blok dotaciite i Uredbata za metodologijata za raspredelba na kapitalnite i namenskite dotacii utvrdeni vo Zakonot za finansirawe na edinicite na lokalnata samouprava.(3) Op{tinata sredstvata od stavot (2) na ovoj ~len gi raspredeluva na osnovnite u~ili{ta na svoeto podra~je za obezbeduvawe na realizacija na vospitno-obrazovniot proces, vo soglasnost so utvrdenite standardi i normativi. (4) So uredbite od stavot (2) na ovoj ~len se ureduva raspredelbata na sredstvata od blok dotacijata i od namenskata dotacija koja se vr{i vrz osnova na formula i soglasno so fazite za fiskalnata decentralizacija utvrdeni vo Zakonot za finansirawe na edinicite na lokalnata samouprava.(5) Formulata od stavot (4) na ovoj ~len za raspredelba na sredstvata se izveduva osnovno od brojot na u~enicite vo osnovnite u~ili{ta na svoeto podra~je. Vrz izveduvaweto na formulata moè da imaat vlijanie i drugi dopolnitelni pokazateli.

^len 164

Op{tinata moè da ja dopolni dobienata blok dotacija, odnosno namenska dotacija za obrazovanie so sredstva od sopstveni izvori, osven za platite na vrabotenite vo u~ili{tata.

^len 165

(1) Podatocite od godi{niot finansiski plan i od zavr{nata smetka na osnovnite u~ili{ta, op{tinata gi objavuva vo svoeto slu`beno glasilo. (2) Ministerot utvrduva koi podatoci }e bidat objaveni.

^len 166

Sredstvata za finansirawe na dejnosta na osnovnoto obrazovanie moàt da se obezbeduvaat i od drugi izvori (legati, podaroci, zave{tanija i drugo), a se koristat namenski.

^len 167

(1) Ministerstvoto za sredstvata za finasirawe na osnovno obrazovanie donesuva finansov plan i programi i godi{na presmetka.(2) Ministerstvoto utvrduva merila i kriteriumi za rasporeduvawe na sredstvata za dràvnite osnovnite u~ili{ta.(3) Sovetot na op{tinata utvrduva merila i kriteriumi za rasporeduvawe na sredstva za op{tinskite osnovni u~ili{ta.(4) Ministerstvoto go kontrolira namenskoto koristewe na sredstvata koi se raspredeluvaat od Buxetot na Republika Makedonija.

^len 168

Osnovnite u~ili{ta se dol`ni da sklu~at soodvetno osiguruvawe za odgovornost od predizvikana {teta, za {to sredstva obezbeduva osnova~ot.

XIV. NADZOR

^len 169(1)Nadzor nad sproveduvaweto na odredbite na ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon vr{i Ministerstvoto.

(2)Inspekciski nadzor nad sproveduvaweto na odredbite na ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon vr{i Dràvniot prosveten inspektorat i ovlastenite inspektori na op{tinite, soglasno zakon.

^len 170

(1) Koga Ministerstvoto }e smeta deka statutot ili drug akt na osnovnoto u~ili{te ne e vo soglasnost so Ustavot i zakon ima pravo da go zapre od izvr{uvawe aktot do donesuvawe na odluka na Ustavniot sud na Republika Makedonija.(2) Ako Ministerstvoto vo vr{ewe na nadzorot od ~len 169 stav (1) od ovoj zakon, utvrdi deka osnovnoto u~ili{te izdalo svidetelstvo sprotivno na odredbite na ovoj zakon donesuva re{enie za nivno poni{tuvawe {to se objavuva vo sredstvata za javno informirawe i podnesuva prijava do organot za krivi~no gonewe.

^len 171

(1) Pri vr{eweto na nadzorot nad rabotata na organite na op{tinata, Ministerstvoto gi vr{i slednite raboti:

- ja sledi zakonitosta na rabotata na organite na op{tinata, prezema merki i aktivnosti i podnesuva inicijativi za ostvaruvawe na nadle`nostite na op{tinata vo soglasnost so ovoj zakon;

- ocenuva dali organite na op{tinata gi izvr{uvaat nadle`nostite soglasno ovoj zakon;

- im ukaùva na organite na op{tinata na pre~ekoruvaweto na nivnite nadle`nosti utvrdeni so ovoj zakon i drug propis i im predlaga soodvetni merki za nadminuvawe na takvata sostojba;

- ukaùva na opredeleni materijalni i proceduralni nedostatoci vo rabotata na organite na op{tinata so koi se onevozmoùva vr{eweto na rabotite od oblasta na osnovnoto obrazovanie od lokalno zna~ewe;

- dava preporaki za dosledno sproveduvawe na nadle`nostite na op{tinata soglasno ovoj zakon na barawe na organite na op{tinata;

- go sledi navremenoto donesuvawe na propisi na op{tinata predvideni so ovoj zakon;

- ja sledi zakonitosta na re{enijata {to gradona~alnikot gi donesuva vo re{avaweto na poedine~nite prava, obvrski i interesi na fizi~kite i pravnite lica i prezema merki vo soglasnost so ovoj zakon;

- dava mislewe i stru~na pomo{ po predlog propisite na op{tinata predvideni so ovoj zakon, na barawe na organite na op{tinata;

- go sledi ostvaruvaweto na javnosta vo rabotata na organite na op{tinata, vo ostvaruvaweto na nivnite nadle`nosti utvrdeni so zakon, a osobeno od aspekt na redovno, navremeno, vistinito i potpolno izvestuvawe na gra|anite; - go sledi ostvaruvaweto na prethodniot nadzor na propisite na op{tinite;

- navremeno gi izvestuva organite na op{tinata za konstatiranite sostojbi vo nivnata rabota i za prezemenite merki pri vr{eweto na nadzorot.(2) Za prezemenite merki i aktivnosti od alineite 6 i 7 na stav 1 na ovoj ~len, Ministerstvoto go informira organot na dràvnata uprava nadleèn za vr{ewe na rabotite od oblasta na lokalnata samouprava.

^len 172

(1) Ako i pokraj ukaùvawata i prezemenite merki i aktivnosti, organite na op{tinata ne go obezbedat izvr{uvaweto na rabotite koi so zakon se utvrdeni kako nejzina nadle`nost i za ~ie izvr{uvawe odgovorna e op{tinata, po sila na ovoj zakon im se odzema vr{eweto na sooodvetnata nadle`nost.(2) Vr{eweto na odzemenite raboti go prezema Ministerstvoto, no najmnogu do edna godina od denot na nivnoto prezemawe.(3) Ministerstvoto odzemenite raboti od nadle`nost na op{tinata gi vr{i vo ime i za smetka na op{tinata.

(4) Za odzemaweto na rabotite od stav 1 na ovoj ~len se izvestuva organot na dràvnata uprava nadleèn za vr{ewe na rabotite od oblasta na lokalnata samouprava i organot na dràvnata uprava nadleèn za vr{ewe na rabotite od oblasta za finansiite.

HV. PREKR[O^NI ODREDBI

^len 173

(1) Globa vo iznos od 2.500 do 3.000 evra vo denarska protivrednost }e mu se izre~e za prekr{ok na osnovnoto u~ili{te ako: - vo osnovnoto u~ili{te se vr{i diskriminacija (~len 2 stav 2);

- vospitno-obrazovnata rabota ne se izveduva soglasno ~len 9 od ovoj zakon;

- se organizira politi~ko i versko organizirawe i dejstvuvawe i se istaknuvaat partiski i verski obele`ja (~len 11);

- imeto na osnovnoto u~ili{te e ispi{ano sprotivno na ~len 14 od ovoj zakon;

- otpo~ne so rabota pred utvrduvawe na ispolnuvaweto na uslovite za po~etok so rabota i pred donesuvawe na re{enie za verifikacija (~len 19 stav 2);

- se organizira podra~no u~ili{te bez odluka na osnova~ot i prethodno pozitivno mislewe od ministerot (~len 20 stav 2);

- zadolìtelnite i izbornite predmeti za u~enicite so posebni obrazovni potrebi se realiziraat sprotivno na ~len 30 stav 2 od ovoj zakon;

- ne go organizira prifa}aweto i za{titata, kako i prodolèn prestoj na u~enicite (~len 33 stav 1 i 2)

- godi{nata programa za rabota ne ja dostavi do osnova~ot, Biroto i Dràvniot prosveten inspektorat vo opredeleniot rok (~len 35 stavovi 4 i 7),

- ne gi zapoznae u~enicite i roditelite preku bro{ura so oddelni delovi od programata za rabota, pravata i dol`nostite na u~enicite i organizacijata na rabotata vo u~ili{teto (~len 36);

- ne go ostvari vkupniot broj nastavni denovi (~len 38 stav 2);- ja prekine vospitno-obrazovnata rabota sprotivno na ~len 38 stav 6

od ovoj zakon;- organizira paralelka so pomalku od 24 u~enici bez dobiena soglasnost

od osnova~ot (~len 41 stav 5);- organizira kombinirana paralelka bez dobiena soglasnost od

osnova~ot (~len 41 stav 7);- osnovnoto u~ili{te navreme ne organizira i izvr{i zapi{uvawe na

u~enicite (~len 46 stav 1);- ne gi opfati u~encite od svojot reon (~len 46 stav 2);- zapi{e u~enici od drug reon ili druga op{tina bez da ima slobodni

mesta (~len 46 stav 3);- ne go izvesti ovlasteniot prosveten inspektor na op{tinata za decata

koi ne se zapi{ani odnosno koi neopravdano ne go posetuvaat u~ili{teto pove}e od 30 dena (~len 52);

- se vr{i telesno i psihi~ko maltretirawe na u~enikot (~len 53);- profesionalnoto usovr{uvawe se ostvaruva preku neakreditirani

programi (~len 92 stav 3);- ne se vodi ili se vodi i izdava pedago{kata dokumentacija sprotivno

na ~lenovite 100 i 101 od ovoj zakon; - izdade javni ispravi sprotivno na Zakonot (~len 102 stav 2)

- upotrebi u~ebnici {to ne se odobreni od ministerot (~len 113 stav 7);

- postapi sprotivno na ~lenot 118 stavovi 1, 2 i 3 od ovoj zakon;- ne spre~i proda`ba na u~ebnici, spisanija i druga literatura od

vrabotenite i drugi lica vo osnovnite u~ili{ta ( ~len 124 stav 2);- postapi sprotivno na ~lenot 127 stav 1 alinei 2i 3 od ovoj zakon;- ne sklu~i soodvetno osiguruvawe za odgovornost od predizvikana

{teta ( ~len 168);

- ne ovozmoì vr{ewe na nadzor nad zakonitosta i inspekciski nadzor (~len 169).(2) Globa vo iznos od 1.500 do 2.000 evra vo denarska protivrednost }e mu se izre~e na direktorot na osnovnoto u~ili{te ako:

-izvr{i izbor na nastavnici i stru~ni sorabotnici sprotivno na odredbite na ~lenovite 81, 83, i 85 od ovoj zakon;

-postapi sprotivno na ~lenot 86 stavovi 6, 7, 8 i 9od ovoj zakon;- na nastavnikot ne mu izdade novo re{enie za rabotnoto vreme (~len

96 stav 2); (3) Globa vo iznos od 500 do 800 evra vo denarska protivrednost }e mu se izre~e za prekr{ok na nastavnikot ako:

- vr{i telesno i psihi~ko maltretirawe na u~enikot ( ~len 53)- kako oddelenski nastavnik, odnosno rakovoditel na paralelkata ne go

izvesti roditelot za uspehot na u~enikot najmalku dva pati vo sekoe polugodie(~len 67);

- kako oddelenski odnosno rakovoditel na paralelkata godi{nite ocenki na roditelite ne gi soop{ti na roditelska sredba koja se odrùva tri dena po denot na odrùvaweto na nastavni~kiot sovet na koj se utvrduvat godi{nite ocenki na u~enicite (~len 72 stav 1)

- kako mentor ne izraboti programa i izve{taj od ~len 86 stav 8 na ovoj zakon;

-ne ja planira nastavata vo pismena ili elektronska forma (~len 87 stav 2 alineja 1);

- ne ja vodi pedago{kata dokumentacija ili ja vodi i izdava sprotivno na ~lenovite 100 i 101 od ovoj zakon;

- izdade javni ispravi sprotivno na Zakonot (~len 102 stav 2)- upotrebi u~ebnici {to ne se odobreni od ministerot (~len 113 stav 7);- vr{i proda`ba na u~ebnici, spisanija i druga literatura vo osnovnite

u~ili{ta ( ~len 124 stav 2).(4) Globa vo iznos od 400 do 700 evra vo denarska protivrednost }e mu se izre~e za prekr{ok na roditelot, odnosno staratelot ako: - ne mu ovozmoì na svoeto dete da ja ispolni obvrskata za zadolìtelno osnovno obrazovanie i vospitanie( ~len 5); - u~enikot ne e zapi{an vo rokot utvrden vo ~lenot 47 stav 1 od ovoj zakon.

^len 174

Nadleèn organ za izrekuvawe na prekr{o~nite sankcii e nadle`niot sud.

^len 175

Pred podnesuvawe na barawe za prekr{o~na postapka, za prekr{ocite predvideni vo ovoj zakon, Dràvniot prosveten inspektorat i ovlastenite inspektori vodat postapka za poramnuvawe soglasno Zakonot za poramnuvawe.

XVI. PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI

^len 176

(1) Osnovnoto u~ili{te vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon ja usoglasuva svojata organizacija, rabota, statut i drugite akti so ovoj zakon.(2) Do donesuvaweto na aktite od stav (1) na ovoj ~len se primenuvaat postojnite akti na osnovnoto u~ili{te dokolku ne se vo nesoglasnost so ovoj i drug zakon.

^len 177

(1) Podzakonskite akti predvideni vo ovoj zakon, ministerot }e gi donese vo rok od edna godina od denot na negovoto vleguvawe vo sila, osven aktite predvideni vo

~len 130 od ovoj zakon, koi ministerot }e gi donese vo rok od tri meseci po osnovaweto na Dràvniot ispiten centar.(2) Do donesuvaweto na aktite od ~len 130 od ovoj zakon }e se primenuva Pravilnikot za postapkata i na~inot na polagaweto na ispitot za direktor na osnovnoto u~ili{te, kako i formata i sodrìnata na uverenieto za poloèn ispit za direktor (,,Slu`ben vesnik na Republika Makedonija,, br.36/05).

^len 178

Do donesuvawe na aktite predvideni so ovoj zakon }e se primenuvaat postojnite akti.

^len 179

Postapkite koi se zapo~nati pred vleguvawe vo sila na ovoj zakon }e se zavr{at soglasno Zakonot za osnovnoto obrazovanie ("Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" br. 44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06, 70/06 i 51/07).

^len 180(1) U~enicite koi se zapi{ale vo osnovno u~ili{te pred u~ebnata 2006/2007 godina go prodolùvaat obrazovanieto spored nastavniot plan i programite za osnovno osmogodi{no obrazovanie do zavr{uvawe na nivnoto osnovno obrazovanie. (2) U~enicite koi vo u~ebnata 2006/2007 podina posetuvale podgotvitelna godina, vo u~ebnata 2008/2009 godina go prodolùvaat obrazovanieto vo treto oddelenie spored nastavniot plan i programite za devetgodi{no osnovno obrazovanie.

^len 181

U~enicite zapi{ani vo osnovnoto u~ili{te zaklu~no so u~ebnata 2006/2007 godina }e se ocenuvaat so broj~ani ocenki od ~etvrto do osmo oddelenie od osumgodi{noto osnovno obrazovanie, do zavr{uvaweto na osnovnoto obrazovanie.

^len 182

(1) So denot na vleguvawe vo sila na ovoj zakon, nastavnicite so vi{o obrazovanie vo osnovnite u~ili{ta so rabotno iskustvo nad deset godini vo nastavata prodolùvaat da gi vr{at rabotite na rabotnite mesta na koi se zateknati.(2) So denot na vleguvawe vo sila na ovoj zakon, nastavnicite so vi{o obrazovanie vo osnovnite u~ili{ta so rabotno iskustvo do deset godini vo nastava prodolùvaat da gi vr{at rabotite na rabotnite mesta na koi se zateknati, do steknuvawe so soodvetno visoko obrazovanie.(3) Nastavnicite od stav (2) na ovoj ~len dol`ni se da se steknat so soodvetno visoko obrazovanie najdocna za ~etiri godini od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, vo sprotivno im prestanuva rabotniot odnos.

^len 183

(1) So denot na vleguvawe vo sila na ovoj zakon, nastavnicite koi izveduvaat nastava vo posebni osnovni u~ili{ta i paralelki vo osnovnite u~ili{ta so rabotno iskustvo nad dvaeset godini vo nastava prodolùvaat da gi vr{at rabotite na rabotnite mesta na koi se zateknati.(2) Nastavnicite koi ne gi ispolnuvaat uslovite od stav (1) na ovoj ~len dol`ni se da se steknat so soodvetno obrazovanie najdocna za dve godini od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len 184

Odredbite od ~len 8 od ovoj zakon }e se primenuvaat od 2012 godina.

^len 185

Direktorite na osnovnite u~ili{ta imenuvani pred vleguvaweto vo sila na ovoj zakon prodolùvaat da gi vr{at svoite funkcii do istekot na vremeto za koi se imenuvani.

^len 186

(1) Nostrifikacija, odnosno ekvivalencija na svidetelstvo izvr{eno vo republikite i avtonomnite pokraini na porane{nata Socijalisti~ka Federativna Republika Jugoslavija do 1 septemvri 1991 godina, ima ista vrednost na teritorijata na Republika Makedonija.(2) Svidetelstvata na licata koi go steknale obrazovanieto vo porane{nite republiki, odnosno dràvi na Socijalisti~ka Federativna Republika Jugoslavija do 1 septemvri 1995 godina se priznavaat bez sproveduvawe postapka za nostrifikacija.

^len 187

So denot na vleguvawe vo sila na ovoj zakon, Zavodot za rehabilitacija na deca so o{teten sluh ,,Ko~o Racin,,- Bitola, Posebnoto osnovno u~ili{te ,,Idnina,, - Skopje, Javnata ustanova za zgriùvawe deca so vospitno - socijalni problemi Skopje, Javnata ustanova - Zavod za rehabilitacija na deca i mladinci Skopje, Javnata ustanova - Zavod za zgriùvawe, vospituvawe i obrazovanie na deca i mladinci ,,Ranka Milanovi},, Skopje, Posebnoto u~ili{te za osnovno obrazovanie na decata popre~eni vo psihi~kiot razvitok ,,D-r Zlatan Sremec,, Skopje, Javnata ustanova - Zavod za za{tita i rehabilitacija ,,Bawa Bansko,, Strumica, Posebnoto osnovno u~ili{te za u~enici so posebni vospitno - obrazovni potrebi ,,Sv. Kliment Ohridski,, Novo Selo i Posebnoto osnovno u~ili{te so u~eni~ki dom ,,Maca \or|ieva Ov~arova,, Veles na koi ne se preneseni osnova~kite prava na op{tinata, prodolùvaat so rabota kako dràvni osnovni u~ili{ta, soglasno odredbite na ovoj zakon.

^len 188

So denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon prestanuva da vaì Zakonot za osnovnoto obrazovanie ("Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" br. 44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06, 70/06 i 51/07).

^len 189

(1) Odredbata na ~len 26 od ovoj zakon }e otpo~ne da se primenuva od 1 septemvri 2008 godina. (2) Odredbite na ~lenovite 43 i 44 od ovoj zakon }e otpo~nat da se primenuvaat od 1 septemvri 2012 godina.(3) Odredbata na ~len 86 stav (7) od ovoj zakon }e otpo~ne da se primenuva so denot na vleguvaweto vo sila na aktot od ~len 86 stav (13) od ovoj zakon. (4) Odredbite na ~len 93 od ovoj zakon }e otpo~nat da se primenuvaat tri godini od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len 190

So denot na osnovaweto na Dràvniot ispiten centar, standardiziranite testovi od ~len 71 stav (3) od ovoj zakon koi gi izgotvuva Biroto, prodolùva da gi izgotvuva Dràvniot ispiten centar.

^len 191

Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo ,,Slu`ben vesnik na Republika Makedonija,,.

O B R A Z L O @ E N I Ena Predlogot za donesuvawe na

Zakonot za osnovnoto obrazovanie, so Predlog na zakon

1.ОЦЕНКА НА СОСТОЈБИТЕ

Dejnosta na osnovnoto obrazovanie e regulirana so Zakonot za osnovnoto obrazovanie („Slu`ben vesnik na Republika Makedonija,, br. br. 44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06, 70/06 i 51/07). Pokraj brojnite izmeni i dopolnuvawa vo Zakonot za osnovnoto obrazovanie, se pokaàa odredeni nedore~enosti vo negovoto sproveduvawe koi onevozmoùvaa efikasno funkcionirawe na sistemot za osnovnoto obrazovanie.

Potrebno e celite na osnovnoto obrazovanie i vospitanie da se usoglasat so novite barawa na sovremenoto osnovno obrazovanie: vospitanieto i obrazovanieto vo sklad so op{tite kulturni i civilizaciski vrednosti, baraweto za osposobuvawe na u~enicite za ìvot i rabota soglasno demokratskite vrednosti, sovremenite informacisko-komunikaciski tehnologii i nau~nite soznanija i dostignuvawa.


Dosega vo zakonot za osnovnoto obrazovanie ne bea vgradeni odredbi od zakonodavstvoto na Evropskata Unija so koi se regulira obrazovanieto na deca dràvjani na dràvite ~lenki na Evropskata Unija ~ii roditeli se so prestoj vo Republika Makedonija kade vr{at ili vr{ele samostojna dejnost, odnosno koj se vraboteni ili bile vraboteni na teritorijata na Republika Makedonija, imaat pravo na steknuvawe na znaewe od maj~iniot jazik i kultura na dràvata od kade poteknuvaat. So vgraduvawe na ovaa odredba Republika Makedonija gi usoglasuva zakonskite propisi od oblasta na osnovnoto obrazovanie so Direktivata na Sovetot 77/486/EEC od 25. avgust 1977, za obrazovanieto na decata na migrantite.

Isto taka, so ovoj zakon se propi{uva deka decata na dràvjanite na dràvite ~lenki na Evropskata Unija imaat pravo na osnovno obrazovanie kao i makedonskite dràvjani i se zapi{uvaat vo osnovnite u~ili{ta vo Republika Makedonija pod istin uslovi kako i makedonskite dràvjani


So ovoj zakon se voveduva nova kategorija na osnovni u~ili{ta, a toa se dràvnite osnovni u~ili{ta koi se osnovaat za u~enici so posebni obrazovni potrebi, bidej}i dràvata ima poseben interes da obezbedi kvalitetno osnovno obrazovanie za ovaa kategorija na u~enici.

Isto taka, so ovoj zakon se regulira deka za u~enicite vo prviot period na osnovnoto u~ili{te se organizira prifa}awe i za{tita na u~enicite pred ~asovite za redovnata nastava i se organizira prodolèn prestoj za u~enicite po redovnata nastava od I do V

oddelenie spored potrebite na decata i nivnite roditeli, {to e novo kvaliteno re{enie za podobruvawe na kvalitetot na nastavata i rastovaruvawe na u~enikot u~ili{nite obvrski da gi vr{i doma.

Dosega ne be{e reguliran na~inot za rabota so u~enicite koi imaat povisoki sposobnosti i znaewa po oddelni predmeti. So ovoj zakon se sozdava pravna osnova da se rasporeduvaat vo nastavni grupi so u~enici od isto oddelenie, (a od razli~ni paralelki), za usvojuvawe posloèni sodrìni, i toa najmnogu vo obem od edna ~etvrtina od ~asovite {to se nameneti za soodvetniot predmet.

Nepostoeweto na standardi za ocenuvawe i krietriumi za broj~ani ocenki, vospostaven sistem na ocenuvawe i napreduvawe na u~enicite, a ednovremeno i sistem za interno i eksterno proveruvawe kolku se postignati o~ekuvanite rezultati, naloì zakonsko re{enie za nivno voveduvawe.

Bidej}i podobruvaweto na kvalitetot na vospitno-obrazovnata rabota vo osnovnite u~ili{ta moè da se unapredi so jasno definirani prava i obvrski na u~enicite, roditelite, lokalnata zaednica istoto e potrebno da se regulira so odredbi vo ovoj zakon.

Vo Zakonot za osnovnoto obrazovanie postojnite re{enija za stru~noto i profesionalnoto usovr{uvawe na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite ne obezbeduvaa kvalitetno osnovno obrazovanie i vospitanie. Ne postoe{e godi{en plan za stru~noto i profesionalnoto usovr{uvawe na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite vo nasoka na podr{ka na reformite vo obrazovanieto, vrz osnova na koj plan dràvata }e obezbedi sredstva za taa namena.

Bidej}i rabotniot odnos na vrabotenite vo osnovnite u~ili{te e prete`no reguliran so Zakonot za rabotnite odnosi potrebno e so ovoj zakon da se redefiniraat specifi~nostite na rabotniot odnos na vrabotenite vo osnovnite u~ili{ta.

Isto taka, voo~enite nedore~enosti na sostavot na u~ili{niot odbor, na~inot na imenuvaweto i razre{uvaweto na ~lenovite, negovite nadle`nosti, korelaciite so direktorot na u~ili{teto i

osnova~ot, nametna potreba za novi podobreni zakonski re{anija za da se obezbedi efikasno upravuvawe so osnovnite u~ili{ta.

2. CELI KOI SAKAAT DA SE POSTIGNAT




Vo ovoj Predlog na zakon se vgraduvaat odredbi od zakonodavstvoto na Evropskata Unija so koi se regulira obrazovanieto na deca dràvjani na dràvite ~lenki na Evropskata Unija ~ii roditeli se so prestoj vo Republika Makedonija kade vr{at ili vr{ele samostojna dejnost, odnosno koj se vraboteni ili bile vraboteni na teritorijata na Republika Makedonija, imaat pravo na

steknuvawe na znaewe od maj~iniot jazik i kultura na dràvata od kade poteknuvaat. Ministerstvoto za obrazovanie i nauka e dol`no, vo sorabotka so osnova~ot na u~ili{teto i dràvata od kade poteknuva u~enikot, a vo soglasnost so mo`nostite, da dade podr{ka za nastavata na maj~in jazik i kultura na dràvata od koja poteknuva u~enikot.

So ovaa odredba Republika Makedonija gi usoglasuva zakonskite propisi od oblasta na osnovnoto obrazovanie so Direktivata na Sovetot 77/486/EEC od 25. avgust 1977, za obrazovanieto na decata na migrantite.

Isto taka, so ovoj zakon se propi{uva deka decata na dràvjanite na dràvite ~lenki na Evropskata Unija imaat pravo na osnovno obrazovanie kao i makedonskite dràvjani i se zapi{uvaat vo osnovnite u~ili{ta vo Republika Makedonija pod isti uslovi kako i makedonskite dràvjani.


Vo Ustavot na Republika Makedonija postoi osnova za razvivawe na nastaven plan so nastavni programi za devetgodi{no osnovno obrazovanie. Trgnuvaj}i od analizite na osnovnoto obrazovanie vo Republika Makedonija i sporedbite so osnovnoto obrazovanie vo drugite dràvi na EU se naloì potreba vo osnovnite u~ili{ta da se zapi{uvaat site deca koi do krajot na kalendarskata godina }e napolnat {est godini. Ovaa zakonska odredba vo praktikata ve}e se primenuva dosledno od u~ebnata 2007/08 godina so {to se vodi pove}e grià vo u~ili{tata i lokalnata zaednica za organiziraweto na sistemot na osnovnoto obrazovanie.

So odredbite vo Zakonot za osnovno obrazovanie za prvpat se opredluva celta na osnovno obrazovanie, a preku oddelnite ~lenovi na Zakonot se promoviraat principite na demokrati~nost,

nediskriminacija, po~ituvawe na individualnite razliki me|u u~enicite, multikulturnosta, me|unarodna sporedlivost na znaewata.

Vo sistemot na osnovnoto obrazovanie so noviot zakon se unapreduva organizacijata i kvalitetot na obrazovanieto na u~enicite so posebni obrazovni potrebi, kako i na decata na gra|anite na Republika makedonija koi prestojuvaat vo stranstvo i na decata so stransko dràvjanstvo ili bez dràvjanstvo koi prestojuvaat vo Republika Makedonija.



So predlogot na Zakonot za osnovnoto obrazovanie se sozdava pravna osnova za poracionalno organizirawe na {koluvaweto na decata. Trgnuvaj}i od sostojbite vo osnovnoto obrazovanie i realnite prostorni, kadrovski i ekonomski uslovi vo Republika Makedonija predloèniot zakon }e pridonese da se podobruva kvalitetot na osnovnoto obrazovanie i da se zgolemi griàta za razvojot na u~enicite od samiot po~etok, kako i vo tekot na nivnoto celokupno {koluvawe vo osnovnoto u~ili{te.

Taka za u~enicite vo prviot period na osnovnoto u~ili{te se organizira prifa}awe i za{tita na u~enicite pred ~asovite za redovnata nastava i se organizira prodolèn prestoj za u~enicite po redovnata nastava od I do V oddelenie spored potrebite na decata i nivnite roditeli.

So zakonot se sozdava pravna osnova vo u~ili{teto da se ostvaruva mnogu pogolema grià za razvivawe na u~enicite koi postignuvaat povisoki znaewa i koi imaat pogolemi sposobnosti za oddelni predmeti. Za ova cel spored novite nastavni programi od I do III oddelenie, a osobeno od IV do VI oddelenie }e se ovozmoì da se razvivaat razli~ni oblici na nastava, po nivoa na sloènost. Ovaa grià }e prodolì i vo VII do IX oddelenie, koga za u~enicite koi

imaat povisoki sposobnosti i znaewa po oddelni predmeti se sozdava pravna osnova da se rasporeduvaat vo nastavni grupi so u~enici od isto oddelenie, (a od razli~ni paralelki), za usvojuvawe posloèni sodrìni, i toa najmnogu vo obem od edna ~etvrtina od ~asovite {to se nameneti za soodvetniot predmet. Sepak, ~asovite za ostanatiot del od nastavata u~enicite }e gi sledat vo mati~nite paralelki vo svoeto oddelenie.

Se nalaga da se donesat standardi za ocenuvawe i krietriumi za broj~ani ocenki i se vospostavuva sistem na ocenuvawe i napreduvawe na u~enicite, a ednovremeno i sistem za interno i eksterno proveruvawe kolku se postignati o~ekuvanite rezultati, za da se sogledaat navreme pozitivnite efekti, kako i slabostite vo na~inot i metodite na planiraweto, izveduvaweto na nastavata, kako i vo ocenuvaweto na u~enicite.



Za prvpat vo na{iot obrazoven sistem se reguliraat i rabotnite zada~i na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite. Osobeno vnimanie se posvetuva na organite za upravuvawe i rakovodewe na u~ili{teto i na stru~nite organi na osnovnoto u~ili{te. So predlogot na zakonot se zajaknuva ulogata na roditelite i loklnata zaednica so cel podbruvawe na me|usebnata sorabotkata i kvalitetot na vospitno-obrazovnata rabota.

Vo taa funkcija e izgotven ovoj Predlog za donesuvawe na Zakonot za osnovnoto opbrazovanie.

3. SODR@INA NA ZAKONOT

Vo glavata I . OSNOVNI ODREDBI , vo ~len 1 se ureduva deka predmet na Zakonot e zadolìtelnoto osnovno obrazovanie {to se

ostvaruva vo osnovnite u~ili{ta vo ramkite na edinstveniot vospitno-obrazoven sistem.

Vo ponatamo{niot tekst so ~len 2 i 3 se ureduva pravoto na sekoe dete na osnovno obrazovanie i se definiraat celite na osnovnoto vospitanie i obrazovanie.

Vo ~len 4 se utvrduva organizacijata na osnovnoto obrazovanie vo tri vospitno obrazovni periodi: od I do III, od IV do VI, i od VII do IX oddelenie.

Vo ~len 5 i 6 se utvrdeni dol`nostite na roditelot – staratelot da mu ovozmoì na svoeto dete da ja ispolni obvrskata za zadolìtelno osnovno obrazovanie. Ponatamu se propi{uva deka u~enicite so posebni obrazovni potrebi imaat pravo na invidualna pomo{ za steknuvawe na osnovnoto obrazovanie.

Vo ~len 7 i 8 se regulira nastavata za u~ewe na maj~iniot jazik i kultura za decata na gra|anite na Republika Makedonija koi prestojuvaat vo stranstvo. Isto taka se regulira i pravoto na osnovno obrazovanie za decata so stransko dràvjanstvo i decata bez dràvjanstvo, koi prestojuvaat vo Republika Makedonija, kako i nivnoto pravo na steknuvawe znaewe od maj~iniot jazik i kultura na dràvata od kade poteknuvaat.

Vo ~len 9 se ureduva deka vospitno-obrazovnata rabota vo sonovnoto u~ili{te se ostvaruva na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo. Za u~enicite na pripadnicite na zaednicite koi sledat nastava na jazik razli~en od makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo, vospitno-obrazovnata rabota se izveduva na jazikot i pismoto na soodvetnata zaednica.

U~enicite na pripadnicite na zaednicite zadolìtelno go izu~uvaat makedonskiot jazik i negovoto kirilsko pismo.

Vo ~len 10 se propi{uva deka osnovnoto obrazovanie se ostvaruva vo osnovnoto u~ili{te, a moè da se ostvaruva i vo zdravstveni i so socijalni ustanovi, kako i vo kazneno-popravni domovi.

Vo ~len 11 se zabranuva politi~ko i versko organizirawe i dejstvuvawe, kako i istaknuvawe na partiski i verski obele`ja.

Vo ~lenovite 12, 13 i 14 se ureduva karakterot na dejnosta i pravniot status na osnovnoto u~ili{te.

So ~len 15 se propi{uva deka vo osnovnoto obrazovanie moè da se vklu~uvaat i vozrasni lica.

Vo glavata II . OSNOVAWE I PRESTANOK SO RABOTA NA OSNOVNOTO UÎLI[TE vo ~len 16 se ureduva deka osnovnoto u~ili{te moè da bide op{tinsko ili dràvno vo zavisnost od osnova~ot. Sovetot na op{tinata donesuva odluka za osnovawe na op{tinsko osnovno u~ili{te po prethodno pozitivno mislewe od Vladata. Dràvnite osnovni u~ili{ta se osnovaat za u~enici so posebni obrazovni potrebi.

Vo ~len 17 se regulira procedurata za osnovawe na osnovno u~ili{te. Normativite i standardite za osnovnite ~u~ili{ta gi utvrduva ministerot na predlog od Biroto za razvoj na obrazovanieto.

Vo ~lenovite 18,19 i 20 se ureduva deka osnova~ot na osnovnoto u~ili{te formira komisija za podgotovki za po~etok so rabota na u~ili{teto. Se ureduva {to sodrì aktot za osnovawe na u~ili{te i koga moè da po~ne so rabota ~u~ili{teto. Se ureduva i na~inot na proverka dali se ispolneti uslovite za osnovawe na osnovnoto u~ili{te i negovata verifikacija.

Vo ~len 20, 21 i 22 se ureduva statusot na podra~nite u~ili{ta i u~eni~kite domovi. Isto taka se ureduva {to treba da sodrì statutot na osnovnoto u~ili{te i nadle`nosta za vodewe na registar na osnovnite u~ili{ta na teritorijata na Republika Makedonija.

So ~len 23 i 24 se utvrduva pod koi uslovi u~ili{teto prestanuva so rabota i na~inot na vodewe na postapkata za prestanuvawe so rabota na osnovnoto u~ili{te.

Vo glavata III . PROGRAMI I ORGANIZACIJA NA VOSPITNO-OBRAZOVNATA

RABOTA VO OSNOVNOTO UÎLI[TE so ~lenovite na predlog-Zakonot (od 25-29) se ureduva procedurata za donesuvaweto na Koncepcija za osnovnoto vospitanie i obrazovanie, nastavniot plan i nastavnite programi koi na predlog na Biroto gi utvrduva Ministerot. Se

propi{uva {to sodrì nastavniot plan i nastavnite programi (so koi se opredeluvaat nastavnite celi, sorìnite osnovnite poimi, aktivnostite i metodite vo nastavata, ocenuvaweto na postigawata na u~enicite, uslovite za realizacija na nastavata i normativ za nastaven kadar). Se propi{uva deka moè da se ostvaruva i versko obrazovanie kako izboren predmet.

Ponatamu se odreduva zna~enieto na dopolnitelnata i dodatnata nastava, ~asot na oddelenskata zaednica.

Vo ~len 30 se regulira postapkata za donesuvawe na nastaven plan i programi za osnovno obrazovanie za decata so posebni obrazovni potrebi i deka zadolìtelnite i izbornite predmeti se realiziraat so prilagodeni programi spored posebnite obrazovni potrebi na decata.

Vo ~len 31 se regulira procedurata na donesuvaweto na nastavniot plan i programite za osnovno muzi~ko i baletsko obrazovanie.

Od ~len 32-34 se ureduva obvrskata na osnovnoto u~ili{te da realizira pro{irena programa za organizirano prifa}awe i za{tita na u~enicite eden ~as pred zapo~nuvaweto na redovnata nastava i eden ~as po zavr{uvaweto na redovnata nastava kako i organiziraweto na drugi formi na prodolèn prestoj na u~enicite vo u~ili{teto vo soglasnost so roditelite i op{tinata.

Isto taka se opredeluva funkcijata i na~inot na organizirawe na slobodnite u~eni~ki aktivnosti, natprevarite po oddelni predmeti na op{tinsko, regionalno i dràvno nivo kako i za u~eni~kite ekskurzii.

Vo ~len 35 e propi{ana sorìnata na godi{nata programa za rabota na osnovnoto u~ili{te koja{to se temeli na razvojnata programa na u~ili{teto. Se ureduva postapkata za donesuvawe na programata za rabota na u~ili{teto.

So ~len 36 u~ili{teto e zadolèno da gi zapoznae u~enicite i roditelite preku posebna bro{ura za pravata i obvrskite na u~enicite i so organizacijata na rabotata na u~ili{teto.

Vo ~lenovite 37 i 38 se ureduva organizacijata na nastavata vo u~ili{teto vo tri razvojni vospitno-obrazovni periodi, zapo~nuvaweto i zavr{uvaweto na u~ebnata godina, kako i obvrskata na u~ili{teto da ostvari 180 nastavni denovi vo edna u~ebna godina. Ponatamu se regulira vo koi uslovi se organizira skrateno traewe na nastavata spored posebni nastavni programi.

Vo ~len 39 se propi{uva nastavniot ~as da trae 40 minuti, a za u~enicite so posebni obrazovni potrebi, kako i vo osnovnite muzi~ki-baletski u~ili{ta traeweto na ~asot se ureduva so nastavnite programi.

Vo ~lenovite 40 i 41 e propi{ano u~ebnata godina da ima dve polugodija, a nastavata se organizira so poseben kalendar {to go donesuva ministerot. Isto taka se ureduva organizacijata na nastavata po oddelenija, paralelki i nastavni grupi so u~enici od isto oddelenie. Se propi{uva brojot na u~enicite vo paralelkata od 24-34 u~enici. Isto taka soglasno so predlog-Zakonot paralelka moè da se formira i so pomalku od 24 u~enici vo soglasnost so osnova~ot.

Se ureduva i na~inot na organiziraweto na kombinirani paralelki so u~enici od I do III oddelenie, kako i od IV i V oddelenie i so u~enici od VI do IX oddelenie.

Ako ne moè da se organizira nastava po oddelenija i paralelki zakonot dava mo`nost da se organizira individualizirana i grupna rabota so decata.

Vo ~len 42 se propi{ani uslovite koi {to treba gi ispolnuvaat nastavnicite i oblicite na rabota so u~enicite od I do V oddelenie, kako i od VI do IX oddelenie. Se dava zakonska mo`nost vo V

oddelenie po predmetite prirodni nauki i tehni~ko obrazovanie da se vklu~uvaat i predmetni nastavnici. Se opredeluva i profilot na nastavnicite vo prodolèniot prestoj vo u~ili{teto za u~enicite od I do III i vo IV i vo V oddelenie.

Vo ~len 43 i 44 dadena e zakonska osnova za individualizirana i grupna rabota vo nastavata za u~enicite od I do VI oddelenie preku sodrìni i zada~i po nivoa na sloènost, a za u~enicite od VII do IX oddelenie (koi pokaùvaat osobeni rezultati

po oddelni predmeti) preku sledewe na nastavata vo nastavni grupi za usvojuvawe na posloèni sodrìni. Propi{ani se i kriteriumite za izborot na ovie u~enici i obvrskata ostanatiot del od nastavata da go sledat vo mati~nata paralelka vo svoeto oddelenie.

Vo glavata IV . ZAPI[UVAWE NA UÊNICITE vo ~lenovite od 45-47 se regulira pravoto i obvrskata na u~enikot da ja sledi nastavata spored nastavniot plan i programite na osnovnoto u~ili{te. Se propi{uva decata vo I oddelenie da se zapi{uvaat vo mesec maj za slednata u~ebna godina. Roditelot e dolèn da go zapi{e deteto vo u~ili{te ako napolni {est godini do krajot na kalendarskata godina, a po isklu~ok moè da se zapi{e u~enik vo I oddelenie {to }e napolni {est godini do 31 januari narednata godina, po barawe na roditelot i dobieno mislewe od pedagog ili psiholog vo u~ili{teto. Isto taka na barawe na roditelot ili zdravstvena ustanova moè da se odloì zapi{uvaweto na deteto vo osnovnoto u~ili{te za edna godina.

Vo ~lenovite od 48-50 se regulira postapkata pri zapi{uvawe na deteto vo u~ili{teto i vo koi slu~ai moè da se prolongira u~ili{nata obvrska na deteto za edna godina. Se ureduva pravoto na roditelot da go zapi{e deteto vo osnovnoto u~ili{te vo reonot vo koj ìvee i kade {to postojano prestojuva.

Vo ~len 51 se regulira pravoto na roditelot na deteto so posebni obrazovni potrebi da go zapi{e vo osnovno u~ili{te, osven vo slu~ai ako toa treba da sledi nastava vo posebno osnovno u~ili{te ili paralelka za u~enici so posebni obrazovni potrebi.

So ~len 52 se propi{uva osnovnoto u~ili{te da go izvesti prosvetniot inspektor za decata koi ne se zapi{ani i ne go posetuvaat osnovnoto u~ili{te neopravdano pove}e od 30 dena.

Vo glavata V . PRAVA I OBVRSKI NA UÊNICITE vo ~lenovite od 53-59 se ureduvaat pravata i obvrskite na u~enicite. Zabraneto e telesno i psihi~ko maltretirawe na u~enikot; u~enikot ima obvrska redovno da ja posetuva nastavata i da gi ispolnuva planiranite

obvrski; se dava mo`nost programata na u~ili{teto da se prilagodi za u~enicite koi pokaùvaat zna~itelni rezultati vo oddelni oblasti; i deka od zdravstveni pri~ini u~enikot moè da bide osloboden od u~estvoto vo oddelni aktivnosti vo nastavata. Utvrdena e obvrskata na roditelot i u~ili{teto za sledewe na izostanuvaweto na u~enikot od nastavata. Propi{ano e na koj na~in se primenuvaat pedago{ki merki i vidovite na pedago{kite merki.

Vo ~len 60 se propi{uva koga moè u~ili{teto da go prefrli u~enikot vo drugo osnovno u~ili{te vo soglasnost so u~ili{teto koe treba da go prifati u~enikot.

Vo ~lenovite 61-64 se ureduva pravoto na besplaten prevoz do u~ili{teto i uslovite za ostvaruvawe na toa pravo. Isto taka se regulira obvrskata na u~ili{teto da organizira eden obrok hrana za u~enicite vo tekot na u~ili{niot den. Utvrdeni se na~inite za davawe pofalbi, odnosno nagradi na u~enicite koi se istaknuvaat so svoeto znaewe i postigawe. Se regulira i na~inot na ostvaruvawe na pravata i obvrskite na u~enicite, napreduvaweto i izrekuvaweto na pedago{ki merki.

Vo glavata VI . OCENUVAWE NA POSTIGAWATA I NAPREDUVAWETO NA

UÊNICITE vo ~lenovite 65-69 se ureduva ocenuvaweto na postigawata na u~enicite vo oddelni vospitno-obrazovni periodi spored standardi za ocenuvawe i obvrskata za izvestuvawe na roditelite za uspehot na u~enikot. Se utvrdeni uslovite koga vo soglasnost so roditelot u~enikot moè da ostane vo isto oddelenie.

Vo ~len 70 se propi{uva deka u~enikot koj {to ima negativni ocenki po dva predmeti na krajot na nastavnata godina vo VII, VIII i IX oddelenie se upatuva na popraven ispit.

Vo ~len 71 i 72 e regulirana obvrskata da se vr{i interno i eksterno proveruvawe na postigawata na u~enicite. Pokonkretno, internoto proveruvawe на крајот од III oddelenie go vr{at nastavnicite vo u~ili{teto so standardizirani testovi podgotveni od Biroto, a eksternoto proveruvawe на учениците od IV do IX oddelenie на крајот на секоја учебна година се спроведува врз основа на стандардизирани

тестови подготвени од Бирото, а го организира Министерството и Државниот

просветен инспекторат. Ocenite postignati na ovie testirawa vlijaat vrz ocenata na uspe{nost na rabotata na nastavnikot, a se so cel u~enicite objektivno da se ocenuvaat. Se propi{uva i postapkata za soop{tuvawe na uspehot na u~enikot i pravoto na roditelot/u~enikot na àlba ako ne e zadovolen od godi{nata ocenka.

Vo ~lenovite 73-76 se regulira vo koj slu~aj se upatuva u~enikot da polaga oddelenski ispit; vo koj slu~aj u~enikot od zdravstveni pri~ini moè da se oslobodi od u~estvoto vo nastavata po odreden predmet.

Vo ~lenovite 76 i 77 se ureduva pravoto na u~enikot da napreduva pobrzo od I – III oddelenie po predlog na oddelenskiot nastavnik i vo soglasnost so roditelot i od IV – IX oddelenie po predlog na oddelenskiot rakovoditel, a so odobrenie na nastavni~kiot sovet i soglasnost od roditelot. Utvrdeno e i pobrzoto napreduvaweto na u~enikot (bez polagawe ispiti, odnosno so polagawe na ispit za pobrzo napreduvawe).

Vo glavata VII . NASTAVNICI, STRU^NI SORABOTNICI I VOSPITUVAÎ vo ~lenovite 78-80 se ureduva profilot na nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite vo osnovnoto u~ili{te kako i za osnovnoto muzi~ko-baletsko obrazovanie i posebnite u~ili{ta i posebnite paralelki za u~enici so posebni obrazovani potrebi.

Vo ~len 81 se propi{ani posebnite uslovi za nastavnik, stru~en sorabotnik i vospituva~ vo snovnoto obrazovanie i vospitanie.

So ~len 82 e propi{ano nastava na stranski jazik da moàt da izveduvaat i lica stranski dràvjani koi imaat soodveten vid na obrazovanie i go poznavaat jazikot na koj se izveduva nastavata za {to soglasnost dava ministerstvoto.

Vo ~lenovite 83-85 se ureduva izborot na nastavnikot i stru~niot sorabotnik na osnovnoto u~ili{te po pat na javen oglas, kako i postapkata za zasnovawe na raboten odnos (najmnogu do tri

meseci bez javen oglas). Se ureduva zasnovaweto na raboten odnos i na nastavnicite koi rabotat vo podra~nite osnovni u~ili{ta so pomalku od 10 u~enici. Nastavnicite i stru~nite sorabotnici gi izbira direktorot na u~ili{teto po prethodno mislewe na u~ili{niot odbor.

Vo ~len 86 se regulira traeweto na pripravni~kiot sta` za nastavnik pripravnik i obvrskata da polaga stru~en ispit po programa {to ja propi{uva ministerot.

Vo ~len 87 precizno se reguliraat rabotnite dol`nosti na nastavnikot, a vo ~len 88 rabotnite dol`nosti na stru~niot sorabotnik na osnovnoto u~ili{te.

Vo ~len 89 i 90 se utvrduva nedelniot fond na nastavni ~asovi za oddelenskiot nastavnik (od 20-23) i nedelniot fond na ~asovi za predmetniot nastavnik koj {to iznesuva isto taka od 20-23 ~asovi nedelno.

Vo ~len 91 se propi{uvaat obemot na rabotnite dol`nosti na nastavnikot vo ramkite na rabotnoto vreme za podgotovki za nastavata.

Во ~lenовите 92 и 93 se reguliraat dol`nostite na direktorot, nastavnikot i stru~niot sorabotnik na osnovnoto u~ili{te za profesionalnoto usovr{uvawe. Nastavnicite i stru~nite sorabotnici se usovr{uvaat, osposobuvaat i napreduvaat vo zvawa: od nastavnik-pripravnik vo nastavnik, nastavnik-mentor i nastavnik-sovetnik. Ista skala za napreduvawe se primenuva za stru~niot sorabotnik i vospituva~ vo osnovnoto u~ili{te. Isto taka se regulira i postapkata {to se primenuva za izborot i napreduvaweto na nastavnicite. Ponatamu se regulira deka za nastavnicite koi ne pokaùvaat zadovolitelni rezultati se pokrenuva inicijativa od Biroto, sovetot na roditeli i Dràvniot prosveten inspektorat za preispituvawe na nivnata sposobnost za realizacija na rabotnite obvrski. Ista postapka se pokrenuva i za nastavnicite vo osnovnoto u~ili{te koi vr{at podgotovki i drugi aktivnosti na u~enicite od u~ili{teto po zavr{uvaweto na rabotnoto vreme, a ne se utvrdeni so godi{nata programa za rabota na u~ili{teto. Ponatamu se regulira postapkata

za donesuvawe kone~na odluka za prestanuvawe na rabotniot odnos.

Vo ~len 94 se uredeni nadle`nostite i odgovornosta za sistematski pregledi na vrabotenite vo osnovnoto u~ili{te, se regulira na lice koe boleduva od du{evna bolest, akoholizam i narkomanija deka mu prestanuva rabotniot odnos vo u~ili{teto.

So ~len 95 se propi{uvaat na~inot i kriteriumite za prestanok na rabotniot odnos na nastavnicite i drugite vidovi kadri poradi delovni pri~ini spored kolektiven dogovor.

So ~len 96 se odredeni vidovite promeni na rabotniot odnos na nastavnikot vo osnovnoto u~ili{te od namaluvaweto na obemot na rabota spored nastavniot plan i programi, organizacijata na rabota i brojot na paralelki.

Сo ~len 97 и 98 se ureduva оценувањето на наставниците, visinata na platata na nastavnikot која што moè da se zgolemi ili da se namali vo zavisnost od objektivnosta na negovoto ocenuvawe na znaewata na u~enicite, odnosno od razlikata pomeѓu ocenata na u~enikot dobiena od nastavnikot i ocenata na u~enikot dobiena od ekсternata proverka. Проверувањето na usoglasenosta na ocenkite se vr{i so standardizirani testovi od Biroto, a go vr{at Министерството и

Државниот просветен инспекторат.

Vo glavata VIII . PEDAGO[KA DOKUMENTACIJA I EVIDENCIJA od ~len 99-104 se regulira funkcijata na pedago{kata dokumentacija i evidencija kako i vidot i na~inot na vodeweto, formata i sodrìnata na pedago{kata dokumentacija {to ja propi{uva ministerot.

Vo glavata IX . UÊBNICI vo ~len 105 se regulira funkcijata na u~ebnicite. U~ebnicite se izdavaat na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo, a za u~enicite na pripadnicite na zaednicite na jazikot i pismoto na koj {to se ostvaruva nastavata se regulira deka u~enicite moàt da koristat i drugi izvori za u~ewe (internet, spisanija, re~nici, enciklopedii i sl.)

Vo ~len 106 se propi{uva deka u~ebnikot se izrabotuva spored nastavniot plan i programa i koncepcija za u~ebnik {to na predlog na Biroto ja utvrduva ministerot.

Vo ~len 107 se ureduva koj moè da izdava u~ebnik. Ponatamu se regulira koj moè da bide avtor na u~ebnik.

So ~len 108 se zabranuva na vrabotenite vo Ministerstvoto, vo organite vo sostav na ministerstvoto vo Centarot za stru~no obrazovanie i obuka i vo Centarot za obrazovanie na vozrasni da bidat izdava~i, odnosno avtori na u~ebnik.

Vo ~len 109 se ureduva nadle`nosta na Biroto za izgotvuvawe na programa za izdavawe na u~ebnici {to ja utvrduva ministerot. Se utvrduva nadle`nosta na ministerstvoto da objavuva konkurs za izdavawe na u~ebnici. Se regulira {to treba da sodrì konkursot i koj moè da u~estvuva na konkursot.

Isto taka, se utvrduvaat op{tite uslovi za raspi{uvawe na konkurs za u~ebnici: izrabotena programa i vremetraewe na konkursot. Zn~ajno e {to se utvrduva deka na konkursot izdava~, odnosno avtor na u~ebnik moè da u~estvuva samo so eden rakopis za opredelen nastaven predmet. Vo ~lenot se regulira i u~estvoto na stranskite idava~i za u~ebnicite po stranskite jazici.

So ~len 110 se regulira procentot na izmeni vo nastavnite programi, kako i vremenskiot period po koj{to Ministerot moè da objavi nov konkurs.

^len 111 ja utvrduva dokumentacijata {to zadolìtelno se priloùva na konkursot za u~ebnici, a ~len 112 na~inot na formirawe i sostavot na recenzentskite komisii za stru~no vrednuvawe na rakopisite za u~ebnici.

^len 113 gi utvrduva dol`nostite na Pedago{kata slu`ba, Biroto za razvoj na obrazovanieto i recenzentskite komisii vo procesot na vrednuvawe na rakopisite na u~ebnici, kako i rokot na donesuvawe na ree{enie za u~ebnik od strana na ministerot za obrazovanie i nauka i rokot za àlba od strana na izdava~ite, odnosno avtorite na u~ebnici.

Vo ~len 114 se naveduva deka ministerot moè da odobri do tri rakopisi za u~ebnik za eden nastaven predmet.

So ~len 115 se utvrduvaat me|usebnite prava i obvrski me|u ministerstvoto za obrazovanie i nauka i izdava~ot, odnosno avtorot na u~ebnik.

^len 116 utvrduva deka vo u~ebnicite i detskite spisanija ne smee da se sodràt reklamni poraki i oglasi, a so ~len 117 se dava mo`nost ministerstvoto da participira vo izdvaweto na malotira`ni u~ebnici.

^len 118 go regulira na~inot na izbor na u~ebnikot vo u~ili{te. Vo ~len 119 se utvrduvaat slu~aite vo koi se pristapuva kon izmeni na u~ebnikot.

^lenot 120 gi zadolùva izdava~ite na u~ebnici istite da gi prevedat i izdadat na jazikot i pismoto na pripadnicite na zaednicite.

Vo 121 i 122 se reguliraat drugite obvrski na izdava~ot. ^len 123 ja utvrduva nadle`nosta na ministerot da formira komisija za ocenuvawe na kvalitetot na odreden u~ebnik i da povle~e od upotreba odobren u~ebnik.

So ^len 124 se regulira postapkata za dobivawe soglasnost za upotreba na str~una literatura i detski spisanija po prethodno mislewe od Biroto.

Vo glavata X . ORGANI NA UPRAVUVAWE, RAKOVODEWE I STRU^NI ORGANI NA OSNOVNOTO UÎLI[TE vo ~lenot 125 e definirano deka organ na upravuvawe na osnovnoto u~ili{te e u~ili{niot odbor i istiot esostaven od devet ~lena i toa: tri pretstavnici od nastavnicite, stru~nite sorabotnici i vospituva~ite od u~ili{teto, tri pretstavnici od roditelite na u~enicite, dva pretstavnici od osnova~ot i eden pretstavnik od Ministerstvoto. Vo ovoj ~len e regulirano i kolku trae mandatot na ~lenovite na u~ili{niot odbor i na~inot na glasaweto.

Vo ~lenot 126 e utvrdeno kako se izbiraat ~lenovite na u~ili{niot odbor, a vo ~lenot 127 se definirani nadle`nostite na u~ili{niot odbor na osnovnoto u~ili{te.

^lenot 128 od zakonot regulira {to se prezema vo slu~aj ako Dràvniot prosveten inspektorat oceni deka vo u~ili{teto bitno e naru{en vospitno-obrazovniot proces. Toga{ se vr{i vonredna integralna evaluacija i se zadolùva u~ili{teto pri~inite za naru{uvaweto da gi otstrani vo rok od edna godina od denot na dobivaweto na izve{tajot za izvr{enata integralna evaluacija. Dokolku, vo rokovite utvrdeni vo ovoj ~len, u~ili{teto i osnova~ot ne gi otstranat pri~inite za naru~uvawe na vospitno-obrazovniot proces Ministerstvoto po pravo na nadzor, a za obezbeduvawe vr{ewe na dejnosta gi razre{uva ~lenovite na u~ili{niot odbor i vedna{ imenuva nov u~ili{en odbor i vr{itel na dol`nosta direktor so mandat najmnogu do edna godina.

Vo ~lenot 129 e definirano deka organ na rakovodewe vo osnovnoto u~ili{te e direktorot, koj e odgovoren za zakonitosta vo rabotata i za materijalno-finansiskoto rabotewe na u~ili{teto. Isto taka vo ovoj ~len se utvrdeni uslovite za direktor na osnovno u~ili{te: za direktor na osnovno u~ili{te moè da se imenuva lice koe ima najmalku visoko obrazovanie i koe gi ispolnuva uslovite za nastavnik ili stru~en sorabotnik vo osnovno u~ili{te i ako ima najmalku pet godini rabotno iskustvo vo vospitno-obrazovna rabota, poloèn ispit za direktor. Mandatot na direktorot trae ~etiri godini, so mo`nost za u{te eden mandat.

^lenot 130 voveduva nov organ - Dràvniot ispiten centar koj }e vr{i osposobuvawe na kandidati za direktori na osnovnite u~ili{ta, kako i polagaweto na ispitot po uspe{no zavr{enata obuka. Programata za podgotvuvawe i polagawe ispit za direktori i na~inot na sproveduvaweto na ispitot gi propi{uva ministerot na predlog na Dràvniot ispiten centar.

Vo ~lenot 131 se utvrdeni pravata i obvrskite na diretorot na osnovnoto u~ili{te, a vo ~lenot 132 se predlaga na direktorot vo rabotata da mu pomaga pomo{nik vo vr{eweto na rakovodnite i pedago{kite raboti. Za pomo{nik na direktorot moè da se imenuva lice koe gi ispolnuva uslovite za nastavnik, odnosno stru~en rabotnik na osnovnoto u~ili{te i ima tri godini rabotno iskustvo vo

oblasta na obrazovanieto i e od redot na vrabotenite vo u~ili{teto. Pomo{nikot na direktorot go imenuva i razre{uva direktorot po predlog na u~ili{niot odbor.

^lenot 133 ja regulira postapkata za izbor na direktor na osnovnoto u~ili{te, koj ja vodi, rokovite, kako i pravoto na àlba. Novina vo ovoj zakon e {to u~ili{niot odbor na op{tinskoto osnovno u~ili{te na gradona~alnikot na op{tinata mu predlaga dva kandidata za izbor na direktor, dokolku na javniot oglas se prijavile pove}e kandidati, namesto eden kandidat kako {to be{e dosega regulirano.

Vo ~len 134 se nabroeni pri~inite koga na direktorot mu prestanuva mandatot redovno, a koga pred istekot na mandatot za koi bil imenuvan, a vo ~lenot 135 e propi{ana postapkata za negovo predvremeno razre{uvawe. Vo ~lenot 136 e utvrdeno deka vo slu~aite na predvremeno razre{uvawe na direktorot na osnovnoto u~ili{te, gradona~alnikot imenuva vr{itel na dol`nosta direktor (od redot na vrabotenite nastavnici vo u~ili{teto) so mandat najm,nogu do {est meseci.

^lenot 137 gi regulira slu~aite koga Dràvniot prosveten inspektorat, po utvrduvaweto na pote{kite povredi vo raboteweto do direktorot na osnovnoto u~ili{te dostavuva izve{taj so predlog merki, po koi direktorot treba da postapi.

Vo ~lenot 138 e predvidena pravna za{tita na direktorot koj povtorno ne e imenuvan na javen oglas ili mu prestanal mandatot. Istiot se rasporeduva na rabotno mesto soodvetno na negovata stru~na podgotovka vo u~ili{ta na podra~jeto na op{tinata i vo gradot Skopje.

Vo ~lenot 139 e predvideno deka podra~noto osnovno u~ili{te go vodi rakovoditel koj go imenuva i razre{uva direktorot na u~ili{teto.

Vo ~lenot 140 se nabrojani stru~nite organi na osnovnoto u~ili{te: nastavni~kiot sovet na osnovnoto u~ili{te, sovetot na oddelenskite nastavnici, sovetot na predmetnite nastavnici, oddelenskiot rakovoditel, rakovoditelot na paralelkata i stru~nite

aktivi na nastavnicite, a vo ~lenovite 141-145 se regulirani nivnite nadle`nosti.

^lenot 146 od zakonot predviduva deka za organizirano ostvaruvawe na interesite na u~enicite vo osnovnoto u~ili{te od roditelite na u~enicite se formira sovet na roditelite na u~ili{teto.

Vo Glavata XI . OBEZBEDUVAWE NA KVALITET NA NASTAVATA vo ~lenot 147 se voveduva obvrska na osnovnoto u~ili{te, za obezbeduvawe na kvalitet na nastavata, u~ili{niot odbor na sekoi pet godini da donesuva programa za razvoj na u~ili{teto, vo koi }e se zemat vo predvid rezultatite od samoevaluacijata, preporakite od izve{tajot od integralnata evaluacija sprovedena od strana na Dràvniot prosveten inspektorat, kako i mislewata od sovetodavnata i stru~nata pomo{ od Biroto za razvoj na obrazovanieto, a vo ~lenot 148 se regulira deka osnovnoto u~ili{te za realizacija na programite na sekoi tri godini da vr{i samoevaluacija. ^lenot 149 dava obrska, zaradi transparentnost, rezultatite od samoevaluacijata na osnovnite u~ili{ta da se objavuvaat na veb stranata na u~ili{teto i na op{tinata.^lenot 150 predviduva deka ministerot gi propi{uva na~inot i oblastite na samovrednuvawe na OU.

Glavata XII . NOSTRIFIKACIJA I EKVIVALENCIJA NA SVIDETELSTVA STEKNATI VO STRANSTVO vo ~lenot 151 regulira koj moè da pobara nostrifikacija i ekvivalencija na osnovno obrazovanie steknato vo stranstvo, odnosno dràvjanin na Republika Makedonija koj vo stranstvo zavr{il osnovno obrazovanie ili zavr{il oddelno oddelenie od osnovnoto vospitanie i obrazovanie, ima pravo da bara priznavawe na sviditelstvoto, odnosno nostrifikacija ili priznavawe na ekvivalencija vo soglasnost so ovoj zakon, dokolku so me|unarodnite dogovori poinaku ne e odredeno. Isto taka i stranski dràvjani i lice bez dràvjanstvo ima pravo da bara nostrifikacija ili priznavawe na ekvivalencija na svidetelstvo steknato vo stranstvo.

^lenot 152 regulira deka so nostrifikacija se vr{i priznavawe na svidetelstvo steknato vo stranstvo vo celina vo pogled na pravata {to mu pripa|aat na imatelot na svidetelstvoto za

prodolùvawe na obrazovanieto, a so ekvivalencija se vr{i izedna~uvawe na svidetelstvoto steknato vo stranstvo so soodvetnoto svidetelstvo steknato vo Republika Makedonija Nostrifikacijata, odnosno priznavaweto na ekvivalencija na svidetelstvo steknato vo stranstvo ja vr{i Ministerstvoto za obrazovanie i nauka.

Soglasno zalo`bite na Vladata na Republika Makedonija za zabrzuvawe na postapkite vo koi gra|anite gi ostvaruvaat svoite prava vo ~lenot 159 se predviduva ako ministerot ne donese re{enie vo rok od 30 dena od denot koga liceto dostavilo barawe za nostrifikacija, odnosno ekvivalencija so kompletna dokumentacija, se smeta deka re{enieto e doneseno.

Glavata XIII . FINANSIRAWE NA OSNOVNOTO OBRAZOVANIE go definira izvorot od koj }e se finansira dejnosta osnovno obrazovanie, a toa e: Buxetot na Republika Makedonija, na na~in i postapka utvrdeni so Zakonot za Buxetite na Republika Makedonija, Zakonot za izvr{uvawe na Buxetot na Republika Makedonija i Zakonot za finansirawe na edinicite na lokalnata samouprava. Sredstvata se raspredeluvaat na op{tinite po pat na blok dotacii i namenski dotacii soglasno so Uredbata za metodologijata za utvrduvawe na kriteriumi za raspredelba na blok dotaciite i Uredbata za metodologijata za raspredelba na kapitalnite i namenskite dotacii utvrdeni vo Zakonot za finansirawe na edinicite na lokalnata samouprava. Op{tinata sredstvata gi raspredeluva na osnovnite u~ili{ta na svoeto podra~je za obezbeduvawe na realizacija na vospitno-obrazovniot proces, vo soglasnost so utvrdenite standardi i normativi. Raspredelbata na sredstvata od blok dotacijata i od namenskata dotacija koja se vr{i vrz osnova na formula i soglasno so fazite za fiskalnata decentralizacija utvrdeni vo Zakonot za finansirawe na edinicite na lokalnata samouprava. Formulata se izveduva osnovno od brojot na u~enicite vo osnovnite u~ili{ta na svoeto podra~je. Vrz izveduvaweto na formulata moè da imaat vlijanie i drugi dopolnitelni pokazateli (~len 163).

Vo ~lenot 164 se dava mo`nost op{tinata da ja dopolni dobienata blok dotacija, odnosno namenska dotacija za obrazovanie so sredstva od sopstveni izvori, osven za platite na vrabotenite vo u~ili{tata, a za pogolema transparentnost na tro{eweto na sredstvata, podatocite od godi{niot finansiski plan i od zavr{nata smetka na osnovnite u~ili{ta, op{tinata gi objavuva vo svoeto slu`beno glasilo (~len 165).

Vo Glavata XIV . NADZOR vo ~lenot 169 se regulira deka nadzor nad sproveduvaweto na odredbite na ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon vr{i Ministerstvoto, a inspekciski nadzor nad sproveduvaweto na odredbite na ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon vr{i Dràvniot prosveten inspektorat i ovlastenite inspektori na op{tinite.

Vo ~lenot 170 e regulirano koga Ministerstvoto }e smeta deka statutot ili drug akt na osnovnoto u~ili{te ne e vo soglasnost so Ustavot i zakon ima pravo da go zapre od izvr{uvawe aktot do donesuvawe na odluka na Ustavniot sud na Republika Makedonija. Ako Ministerstvoto vo vr{ewe na nadzorot utvrdi deka osnovnoto u~ili{te izdalo svidetelstvo sprotivno na odredbite na ovoj zakon donesuva re{enie za nivno poni{tuvawe {to se objavuva vo sredstvata za javno informirawe i podnesuva prijava do organot za krivi~no gonewe.

Vo ~lenot 171 se utvrduva na~inot i postapkata na Ministerstvoto pri vr{eweto na nadzorot nad rabotata na organite na op{tinata vo ostvaruvaweto na dejnosta na osnovnoto obrazovanie.

Vo ~lenot 172 se regulira ako Ministerstvoto za obrazovanie i nauka utvrdi rabotewe sprotivno na ovoj zakon, i pokraj ukaùvawata i prezemenite merki i aktivnosti, organite na op{tinata ne go obezbedat izvr{uvaweto na rabotite koi so zakon se utvrdeni kako nejzina nadle`nost i za ~ie izvr{uvawe odgovorna e op{tinata, po sila na ovoj zakon im se odzema vr{eweto na sooodvetnata nadle`nost. Vr{eweto na odzemenite raboti go prezema Ministerstvoto, no najmnogu do edna godina od denot na nivnoto prezemawe. Ministerstvoto odzemenite raboti od nadle`nost

na op{tinata gi vr{i vo ime i za smetka na op{tinata. Za odzemaweto na rabotite se izvestuva organot na dràvnata uprava nadleèn za vr{ewe na rabotite od oblasta na lokalnata samouprava i organot na dràvnata uprava nadleèn za vr{ewe na rabotite od oblasta za finansiite.

Vo Glavata XV . PREKR[O^NI ODREDBI vo ~lenot 173 se predviduva globa vo iznos od 2.500 do 3.000 evra vo denarska protivrednost da mu se izre~e za prekr{ok na osnovnoto u~ili{te ako napravi povreda na odredbite od ovoj zakon, a za napravena povreda na zakon na direktorot na u~ili{teto da mu se izre~e globa vo iznos od 1.500 do 2.000 evra vo denarska protivrednost. Isto taka i na nastavnikot koj raboti sprotivno na odredbite na ovoj zakon da mu se izre~e globa vo iznos od 500 do 800 evra vo denarska protivrednost.

Dokolku roditelot ne mu ovozmoì na svoeto dete da ja ispolni obvrskata za zadolìtelno osnovno obrazovanie i vospitanie ili u~enikot ne e zapi{an vo rokot utvrden vo ovoj zakon na roditelot da mu se izre~e globa vo iznos od 400 do 700 evra vo denarska protivrednost.

Vo Glavata XVI . PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI vo ~lenot 176 e propi{ano deka osnovnoto u~ili{te vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon ja usoglasuva svojata organizacija, rabota, statut i drugite akti so ovoj zakon, i do donesuvaweto na aktite da se primenuvaat postojnite akti na osnovnoto u~ili{te dokolku ne se vo nesoglasnost so ovoj i drug zakon. Vo ~lenot 177 e regulirano deka podzakonskite akti predvideni vo ovoj zakon, ministerot }e gi donese vo rok od edna godina od denot na negovoto vleguvawe vo sila, osven aktite predvideni vo ~len 130 od ovoj zakon, koi ministerot }e gi donese vo rok od tri meseci po osnovaweto na Dràvniot ispiten centar.

Soglasno ~lenot 178 do donesuvawe na aktite predvideni so ovoj zakon }e se primenuvaat postojnite akti, a so ~lenot 179 se ureduvaat postapkite koi se zapo~nati pred vleguvawe vo sila na ovoj zakon da zavr{at soglasno Zakonot za osnovnoto obrazovanie

("Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" br. 44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06, 70/06 i 51/07).

Vo ~lenot 180 se utvrduva preodna odredba za u~enicite koi se zapi{ale vo osnovno u~ili{te pred u~ebnata 2006/2007 godina da go prodolùvaat obrazovanieto spored nastavniot plan i programite za osnovno osmogodi{no obrazovanie do zavr{uvawe na nivnoto osnovno obrazovanie, a u~enicite koi vo u~ebnata 2006/2007 podina posetuvale podgotvitelna godina, vo u~ebnata 2008/2009 godina da go prodolùvaat obrazovanieto vo treto oddelenie spored nastavniot plan i programite za devetgodi{no osnovno obrazovanie.

^lenot 182 e preodna odredba za nastavnicite koi imaat vi{o obrazovanie vo osnovnite u~ili{ta so rabotno iskustvo nad deset godini vo nastavata prodolùvaat da gi vr{at rabotite na rabotnite mesta na koi se zateknati. Nastavnicite so vi{o obrazovanie vo osnovnite u~ili{ta so rabotno iskustvo do deset godini vo nastava prodolùvaat da gi vr{at rabotite na rabotnite mesta na koi se zateknati, do steknuvawe so soodvetno visoko obrazovanie. Nastavnicite so rabotno iskustvo do deset godini vo nastava dol`ni se da se steknat so soodvetno visoko obrazovanie najdocna za ~etiri godini od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, vo sprotivno im prestanuva rabotniot odnos.

^lenot 185 regulira deka direktorite na osnovnite u~ili{ta imenuvani pred vleguvaweto vo sila na ovoj zakon prodolùvaat da gi vr{at svoite funkcii do istekot na vremeto za koi se imenuvani.

So ~lenot 187 Zavodot za rehabilitacija na deca so o{teten sluh ,,Ko~o Racin,,- Bitola, Posebnoto osnovno u~ili{te ,,Idnina,, - Skopje, Javnata ustanova za zgriùvawe deca so vospitno - socijalni problemi Skopje, Javnata ustanova - Zavod za rehabilitacija na deca i mladinci Skopje, Javnata ustanova - Zavod za zgriùvawe, vospituvawe i obrazovanie na deca i mladinci ,,Ranka Milanovi},, Skopje, Posebnoto u~ili{te za osnovno obrazovanie na decata popre~eni vo psihi~kiot razvitok ,,D-r Zlatan Sremec,, Skopje,

Javnata ustanova - Zavod za za{tita i rehabilitacija ,,Bawa Bansko,, Strumica, Posebnoto osnovno u~ili{te za u~enici so posebni vospitno - obrazovni potrebi ,,Sv. Kliment Ohridski,, Novo Selo i Posebnoto osnovno u~ili{te so u~eni~ki dom ,,Maca \or|ieva Ov~arova,, Veles na koi ne se preneseni osnova~kite prava na op{tinata, prodolùvaat so rabota kako dràvni osnovni u~ili{ta.

So ~lenot 188 e regulirano prestanuvaweto na va`nosta na Zakonot za osnovnoto obrazovanie ("Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" br. 44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06, 70/06 i 51/07), a vo ~lenot 189 nabrojani se odredbite od ovoj zakon koi imaat odloèna primena. So denot na osnovaweto na Dràvniot ispiten centar, standardiziranite testovi koi gi izgotvuva Biroto, prodolùva da gi izgotvuva Dràvniot ispiten centar.

4. ФИНАНСИСКИ СРЕДСТВА ПОТРЕБНИ ЗА СПРОВЕДУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ

Za celosna implementacija na Zakonot za osnovnoto obrazovanie, i realizacija na novite nastavni planovi i programi potrebno e da se obezbedat dopolnitelni sredstva od Buxetot na Republika Makedonija vo iznos od 64.798.000 denari za novi 380 vrabotuvawa (za 4 meseci za 2008 godina), od koi 100 se nastavnici koi }e gi realiziraat aktivnostite za prodolèn prestoj vo prviot period na devetgodi{noto osnovno obrazovanie soglasno so godi{nata programa za rabota na u~ili{teto i 250 se nastavnici za realizacija na nastavnite planovi i programi za angliski jazik vo prviot period i 30 stru~ni lica za izrabotka na standardizirani testovi. Vo vkupnata suma se predvideni sredstva za kupuvawe na softver i harder i obuka na testatori i ocenuva~i.

Za vtorata godina (2009 godina) potrebno e da se obezbedat dopolnitelni sredstva od Buxetot na Republika Makedonija vo iznos od 209.473.000 za 380 vrabotuvawa od minata godina, za profesionalno usovr{uvawe na nastavnicite i stru~nite sorabotnici,

za izgotvuvawe na standardizirani testovi, prevod na testovite, pe~atewe, nadomest za testatorite i ocenuva~ite.

Za tretata godina (2010 godina) potrebno e da se obezbedat dopolnitelni sredstva od Buxetot na Republika Makedonija vo iznos od 252.981.000 denari za istite 380 vrabotuvawa, za stru~no usovr{uvawe na nastavnicite i stru~nite sorabotnici, za zgolemuvawe na platite na nastavnicite i stru~nite sorabotnici po osnov steknato zvawe, za izgotvuvawe na standardizirani testovi, prevod na testovite, pe~atewe, nadomest za testatorite i ocenuva~ite i za odrùvawe na opremata.

Documents

Web view · 2009-03-05... 250 se nastavnici za realizacija na nastavnite planovi i programi za angliski jazik vo prviot period i 30 stru~ni lica za izrabotka na standardizirani testovi