Upload
duongdieu
View
356
Download
40
Embed Size (px)
Citation preview
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
AGRADESIMENTU
Ami hanesan reprejentante estudante Fakuldade Ekonomia no Jestaun nebe hetan
oprtunidade hodi tuir debate nebe oferese husi “Sentru Jeneru nian”. Ho laran ksolok ba
eventu ida ne`e, dahuluk ami hasae agradesimentu ba Aman Maromak nebe fo ona mai ami
kbi`it hodi halao ami nia aktividade ne`e ho diak no laiha difikuldade nebe signifikante hodi
dezafia ami iha ami nia aktividade nia laran.
Iha biban ida ne`e mos ho respeito hato`o ami nia agradesimentu ba komisaun
organizadora “Sentru Jeneru” ne’ebe iha hanoin diak ba kria eventu debate akademiku ne`e,
hodi halibur estudante fakuldade hotu-hotu iha UNTL ne`e rasik, liu husi tema “KUALIDADE
EDUKASAUN NASIONAL IHA TIMOR-LESTE” ho inisiativu hakarak haklean liu tan estudante
sira nia potensialidade no vizaun iha area nebe refere.
Seluk husi ema sira ne`e, ami mos hato’o ami nia agradesimentu ba dosente
orientador sira iha Fakuldade Ekonomia no Jestaun, ne’ebe ho pasiensia no dezeju tomak
hodi orienta ami durante tempu elabora dadus, hakerek sientifika, to’o remata ami nia
monografia ida ne’e.
Ami mos hato`o ami nia agradesimentu nudar partisipante ba eventu ida ne’e, ba
entidades examinador sira hotu, ne’ebe oferese ona tempu hodi examina ami nia
monografia no aprezentasaun durante prosesu debate ne`e nia laran.
Page 1
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
Ikus liu, Monografia ida ne’e seidauk bele dehan perfeitu, ami hakerek nain sira
elabora tuir bukae matenek ne’ebe ami iha. Tamba ne’e ami ho laran haksolok tebes
hakarak simu ita bo’ot sira nia kritika, sujestaun, ideia konkreta ne’ebe bele dezenvolve ou
perfeita liu tan ami nia konhesimentu hodi sai nu’udar esperiansia no konhesimentu nune’e
bele hadiak ami iha oportunidade debate akademiku ida ne’e.
Page 2
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
KUALIDADE EDUKASAUN NASIONAL IHA TIMOR-LESTE
“Dejafiu aspeitu lingua hodi atinje kualidade edukasaun Nasional iha Timor-Leste”
Naran Reprezentante Estudante Debator F.E.G:
1. Afonso Marques Casmiro 2011.04.03.003
2. Virgina Vicente do Rego 2011.04.03.091
3. Maria de Assunção Correia 2012.05.02.106
4. Joel M.F Soares 2012.05.02.081
5. Julita Soares dos Santos 2012.05.03.064
6. Inacio Sarmento 2013.05.02.031
7. Januario Henrique 2011.04.03.048
8. Delia Rosa C. B. Freitas 2012.05.02.032
9. Flaviano T.B. da C. Silva 2012.05.02.053
10. Agustianos G. B. de Araujo 2013.05.03.006
FACULDADE ECONOMIA E GESTÃO
UNIVERSIDADE NASIONAL TIMOR LOROSA’E
UNTL
2014
Page 3
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
KAPITULU I
INTRODUSAUN
1.1 Introdusaun
Língua koñesidu nu’udar sistema komunikasaun umanu ne'ebé uza sinal
arbitrariu hanesan lian, jestu ou simbolu hakerek. Língua ofisial Timor nian mak
portugés ho tetun, tamba lian ofisial mak hanesan língua ne’ebé uja formatu ka ofisiál
iha aktividade governu ida nian tomak iha área hotu no mós iha korespondensia mak
povu sira halo lor-loron.
Língua tetun sai hanesan língua ida ne’ebé sidadaun Timor Leste uza, nu’udar
meiu komunikasaun. Língua tetun mós nu’udar língua ne’ebé mak uniforme iha
identidade nasionál no mós uza iha prosesu literatura sai hanesan lian ne’ebé mak
fasil atu komunika iha teritorio nasionál. Konaba língua portugés nu’udar faktor
istoriku iha ita-nia patria rezistensia. Língua ida ne ko’alia mós iha nasaun sira
ne’ebé envolve an iha CPLP. Iha parte seluk atu fasilita ita timor oan atu bele halo
relasaun di’ak liu tan husi nasaun seluk.
Hare husi mudansa utilizasaun língua laos buat foun. Iha tinan 450 nia laran
wainhira kolonializasaun Portugal sira tama iha Timor Leste, sira obriga ema serbisu,
eskola, atu ko’alia língua portugésa entaun iha tempo ne'eba ema barak hatene ko’alia
Page 4
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
língua portugés. Depois de kolonializasaun portugés tama kedas ho invazaun
Indonezia iha tinan 1975 mai iha Timor Leste ne’ebé ho mudansa boot ba sistema
tomak inklui ho sistema língua portugés muda fali ba língua indonezia. Depois Timor
Leste ukun an, iha tempu ida-ne’e mak ema hotu hetan oportunidade ba eskola no
serbisu, sistema politika ne'e muda hanesan sistema edukasaun inklui utilizasaun
língua ofisiál.
Timór Leste sai nu’udar país ida-ne’ebé ko’alia lian barak, no sidadaun
Timoroan balun maka ko’alia to’o lia haat, ne’ebé inklui mós sira-nia lia-inan
rasik (lia ida husi lia nasionál 16 ne’ebé ko’alia iha rai laran), lia-Tetun (lia
ne’ebé ko’alia loro-loron no mós lia ofisiál ida), lia-Indonézia ho lia-Portugés.
Timór Leste nia kondisaun linguístika iha potensiál atu bele sai nu’udar rekursu
úniku, ho valór bo’ot liu, ba futuru rai ne’e nian. Maibé, presiza iha polítika
klaru ba asuntu ne’e maka konsidera esperiénsia di’ak husi fatin seluk iha
mundu laran no bazeia ba avaliasaun kapasidade agora daudaun, liu-liu iha área
Edukasaun. Tanba ne’e, língua mosu nu’udar problema ne’ebé hamenus
estudante nia kapasidade atu hetan literasia bázika, hodi sai nu'udar baze ida
forte ba sira, atu aprende didi’ak iha futuru.
Língua sai nu’udar asuntu ida ne’ebé durante ne’e publiku konsidera dezafiu
ida ba dezenvolvimentu Timór Leste. Hahu rai lafaek ida-ne’e restaura ninia
independensia 20 Maiu 2002 to’o ohin loron, asuntu língua sai mós nu’udar problema
Page 5
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
sosial ida, husi problema sosial sira seluk.
Liu husi primeiru Governu Konstituisional ho primeira Lejislasaun aprova ona
lian Tetun no Portugés nu’udar lian ofisiál ba nasaun Timór Leste. No lian Inglesh ho
Malaiu konsidera nu’udar lian serbisu nian. Ida-ne’e Konstituisaun RDTL fo garantia,
ne’ebé hakerek iha artigu 13 katak liña 1: Nasaun RDTL nia lian ofisiál maka tetun
no portugés no liña 2: Estadu valoriza no dezenvolve tetun no lian nasionál sira seluk.
Ne’ebé sidadaun hotu iha dever atu tau iha pratika. Maibé mosu perguntas, razaun
fundamental saida mak governu no parlamentu aprova língua rua ne’e sai nu’udar lian
ofisial ? No, tanba saida la uza Tetun no Malaiu ne’ebé maioria povu Timór Leste
hatene no komprende? Karik, ne’e hanesan politika lideransa tuan sira atu nune’e bele
ukun rai ida-ne’e?
Prekupasaun seluk mós mai husi juventude, estudante no mestre sira. Tuir
sira katak língua portugés sai dezafiu bo’ot ba sira atu hetan serbisu, susar atu
komprende esplikasaun materia husi mestre sira ho lian portugés inklui mestre sira
ne’ebé fó esplikasaun materia ba estudante sira. Prekupasaun ne’e persiza hetan
atensaun ka lae? Karik iha, saida mak governu no Parlamentu Nasionál sei halo?
Kualidade edukasaun sai problema bo’ot ida iha nasaun Timor Leste tamba
seidauk to’o iha nesesidade ema hotu nian, nomós objektivu nasionál. Resultadu
kualidade edukasaun presiza tau atensaun no kondisaun barak mak seidauk resolve
nomós kbiit husi Governo nian presiza kabe didi’ak desizaun baa iha edukasaun
Page 6
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
Timor Leste nian. Exemplo kiik oan ida tuir mai ne’e Iha Pre-Primaria to’o
Sekundário hanorin Língua Portugés no iha Universidade balun hanesan privadu no
publika hanorin ho língua kahur malu. Mezmu ida-ne’e ita tenki hakru’uk ba lei no
konstituisaun RDTL. Ho ida-ne’e mak UNTL aplika língua ofisial komesa husi tinan
2012 to’o agora.
Kualidade edukasaun iha Timór Leste resentemente sai kestaun ba ema barak.
Katak kualidade edukasaun iha Timór Leste kiik tebes. Nune’e afeta tebes prosesu
transformasaun nasaun ho sosiedade atu sai iha di’ak iha futuru. Tanba performansia
seitor publiku, privadu, sosiedade sivil ho universitariu depende tebes ba kualidade
rekursu umanu. No kualidade rekursu umanu di’ak mai husi edukasaun ida ne’ebée
di’ak, kualidade ho efetivu. Tanba kualidade edukasaun ida di’ak sei sukat husi
“produtu” edukasaun ne’ebée di’ak iha matenek ou koñesimentu (good knowledge),
abilidade (good skills), valor etika ho moral (good values) ho hahalok di’ak (good
attitudes).
Padraun ho kurikulu sai barametru di’ak ida hodi sukat kualidade edukasaun.
Tanba padraun ho kurikulu iha eskola mak sei sai mata dalan ba prosesu hanorin ho
aprende, no sai sasukat ba ema ida hodi hakotu nia kursu. Padraun ho kurikulu
normalmente dezenvolve husi filozofia ho objetivu estadu nian ne’ebée transforma
iha planu estrategiku dezenvolvimentu nasionál hodi lori ema ba ne’ebé ? sei sai saida
? no halo saida ? iha nasaun ka sosiedade ida iha sekuensia tempu.
Page 7
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
Bainhira liga padraun, kurikulu ho kualidede edukasaun, iha persepsaun
variativa entre matenek nain sira konaba kualidade edukasaun. Katak sasukat
kualidade edukasaun iha nasaun ka sosiedade ida la hanesan ho nasaun ka sosiedade
seluk. Tanba padraun ho kurikulu edukasaun tenki fundamentaliza iha filozofia,
objetivu moris ho demanda husi nasaun ka sosiedade ida-idak nian. Nune’e padraun
ho kurikulu iha Timór Leste seidauk klaru hodi liga didi’ak ho filozofia, objetivu ho
demande estadu nian. Tanba padraun ho kurikulu ne’ebée aplika iha ne’e barak liu
kopia husi nasaun sira seluk nian.
Too agora, Timór Leste mós seidauk iha sasukat ba kualidade edukasaun.
Katak kualidade ida kiik ne’e nia sasukat mak sa ida? Ka kualidade edukasaun ida
di’ak ne’e mak oinsa? Bainhira defini ona sasukat klaru, maka foin formula kurikulu
hodi hatutan prosesu tomak hodi hanorin ho aprende no hodi alkansa kualidade
edukasaun ne’e. Iha kontestu ne’e, ema balu sukat kualidade edukasaun via parametru
rua. Ida, eskola ka instituisaun ensinu superior ida ne’ebé atrai estudante barak (input
demand), no output husi eskola ka instituisaun ensinu superior ida ne’ebé abzorve
makas iha merkadu serbisu (output demand). Se uza sasukat ne’e, entaun eskola ho
instituisaun ensinu superior barak kualidade di’ak ona. Tanba eskola barak inklui mós
universidade sira simu estudante barak, no nia alumni mós barak mak hetan ona
serbisu.
Page 8
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
KAPITULO II
DEZENVOLVIMENTU
2.1. Definisaun no konseitu
Língua mak sistema komunikasaun umanu ne’ebé uza sinal arbitrariu hanesan
lian, jestu ou simbolu hakerek. Tuir matenek nain Keraf (2005;1) fó ninia definisaun
rua mak hanesan: primeiru, língua hanesan meius komunikasaun entre sosiedade
ne’ebé mai husi simbolu lian ne’ebé hamosu espresaun ema nian. Segundu, língua
mak sistema komunikasaun ne’ebé ho nia utilizasaun simbolu vokal ne’ebé ho nia
karakter arbitrariu. Iha mós matenek nain seluk ida naran B. Bloch Trager G, no
Waverly Press, sira nia konseitu konaba língua katak; “língua mak sistema simbolu
vokal arbitrariu ho maneira servisu grupo sosial ne’ebé hamutuk”.
Bazeia ba linguista rua ne’e nia hanoin, atu reforsa de’it katak língua mak sai
hanesan liña komandu ida ba ema hotu-hotu. Tuir disionariu LONGMAN katak
língua mak sistema komunikasaun liu husi hakerek no ko’alia liafuan ne’ebé ema
utiliza partikularmente iha loro-loron.
Page 9
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
2.2 Fator-fator ne’ebé kontribui ba kualidade edukasaaun
Fator ne’ebé kontribui ba kualidaade edukasaun mak hanesan; Dahuluk
strutura (grau de escolaridade), tamba fator ida-ne’e sai hanesaan fator importante ida
ne’ebé garantia ba kualidade ba edukasaun ne’ebé bazeia ba ensino pre-primária,
ensino básiku, ensino sekundario no tekniku profesional, ensino superior ou
universidade no siensia tekniku vokasional. Daruak kurikulu, mak sai hanesan mata-
dalan ida ne’ebé atu hodi fasilita ba prosesu aprendizajem husi ensinu baze to’o nivel
superior. Datoluk kualifikasaun no kompetensia professor, tamba profesor mak ema
ida-ne’ebé sai nu’udar lalenok ba estudante liu husi sira nia hanorin no aplikasaun
ne’ebé profisional atu lori estudante sira ba kualidade edukasaun ne’ebé di’ak no
Profesor mak ema ida ne’ebé fó influensia tebes iha prosesu aprende no hanorin
hare’e liu husi: Kualifikasaun profesor hahu husi Pre-Preimaria to’o Ensinu
Sekundariu minimu Profesor ho grau tenke Baixarelatu e ba Ensinu Superior minimu
Profesor tenke ho Grau Masteradu. Kompetensia Profesor mak hanesan: Profesor
tenke domina Língua, tenke domina materia ne’ebé atu hanorin liu husi metodologia
no etika husi Profesor. Dahaat ekipamentu, sai hanesan fasilidade hodi suporta
estudante iha prosesu aprendizajem hanesan biblioteka, internet, material eskola
nian, media edukasaun, projetor no fasilidade ne’ebé atu fó apoiu ba prosesu
aprendizajem. Ekipamentus edukasaun mak esforsu hotu ne’ebé utiliza atu atinje
objetivu edukasaun hanesan buat ne’ebé bele priense atinjimentu edukasaun mak
Page 10
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
fasilidade, infraestrutura no kurikulum. Dalimak ambiente sociedade. Iha parte ida-
ne’e mós sai fator ida importante atu atinji kualidade edukasaun, tamba ambiente mak
fó apoio makas iha aspetu edukasaun nian. Taamba ne’e atu atinji edukasaun ne’ebé
di’ak ba sidadaun, presiza apoio makas husi sosiedade hodi alkansa futuru ne’ebé
di’ak. Parte ikus liu mak estudante tamba Estudante hanesan objetu husi edukasaun,
no futuru ba nasaun, tamba kualidade edukasaun ne’ebé sei atinje, la sees no
dependensia ba kondisaun fiziku hahalok no interese husi talenta estudante.
Husi fator sira ne’e mak fó apoio makas iha prosesu aprendizajem atu atinji
kualidade edukasaun iha Timór Leste. Tamba ne’e ita presiza atu tau atensaun no fó
importansia ba área edukasaun hodi alkansa futuru ne’ebé di’ak ba sidadaun hotu-
hotu. Hanesan iha realidade programa ne’ebé Ministerio Edukasaun halo hanesan fó
formasaun ba profesor sira hotu iha Timor ba kursu lian portugés ne’ebé realiza iha
2011 hanesan, ( curso intensivo, curso acelerado, no curso Baixarelato), ho objetivo
atu fó kapasitaaun ba profesor sira iha língua Portugés atu nune’e bele hariku sira
hodi fasil transmiti siensia ba estudante. Iha parte seluk UNTL mós pretika ona
programa ida-ne’e inklui mós kurikulu hanorin no aprende, maski la atinji 100%
maibé sufisiente atu responde ba nesesidade estudu nian.
Page 11
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
2.3. Vantazen
Timor Leste hili língua portugés no Tetun sai hanesan língua ofisial no
nasionál ho razaun, atu konsidera hanesan vantajen ida tamba lian portugés sai
hanesan parseiru ida ba tetun. Atu nune’e bele dezenvolve tetun iha futuru no lia-
tetun sei utiliza ba prosesu aprendizajen iha edukasaun nasionál atu bele atinje
kualidade edukasaun ne’ebé mak bele kompete mós ho standaarte internasionál iha
futuru mai. Tamba realidade hatudu katak língua tetun seidauk kompletu, tan ne'e
maioria tetun impresta liafuan barak husi portugés, ezemplo kiik mak hanesan:
“DEPOIS MAK HU BA”, liafuan DEPOIS ne'e rasik mai husi língua portugés, se
karik ita uja língua Indonezia entaun ita tenke ko’alia: “NANTI MAK HAU BA”
(INL: 2014).
2.4. Desvantajen
Língua ne’ebé hanorin sai problema bo’ot iha Timór Leste. Iha Konstituisaun
RDTL Artigu 13 hatoo katak lian ofisial no nasionál mak Tetun ho Portugés. Nune’e
mós Lei Baze Edukasaun artikula katak lian hanorin mak Tetun ho Portugés. Governu
prefere liu uza Portugés hanesan lian hanorin. Tanba ne’e, desde tinan 2000
UNTAET/ETTA ho Governu Timór Leste investa makas iha Portugés hodi hanorin.
Maibé realidade hatudu oin seluk, ita bele observa iha grafiku tuir mai ne’e:
Page 12
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
La hatene Portugues Hatene Portugues0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
Nivel konesimento ba lian Portugues
Tota
l Pro
feso
r
Fonte: (STL:2013)
Baseia ba grafiku iha leten esplika katak total profesor iha nivel ensinu basiku no
ensinu superioir iha Timmor Leste hamutuk 11,000 pessoas. Husi total ida-ne’e mak
hatudu 64% la hatene Portugés no 36% hatene Portugés tuir publikasaun husi ( STL,
Juñu 2013). Tanba ne’e, ita la hakfodak, mestri sira sei hanorin iha lian Indonesia ho
Tetun, maske lian Indonesia ne’e, “phasing out” ona, no Tetun la hanorin sistematiku
iha ensinu baziku ho sekundariu, hanesan iha grafiku tuir mai ne’e:
Page 13
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
Tanba prosesu transferensia kontiudu siensia la efetivu, tanba lian hanorin hanesan
pipa ida hodi hasuli bee husi ponta ida ba ponta seluk. Bainhira pipa la di’ak ka
intupidu, sei halo bee la suli ba ponta seluk, nune’e bainhira mestri ho estudante la
domina lian ida hodi hanorin sei susar tebes transfere matenek ka kontiudu siensia ba
ema seluk. Ida-ne’e afeta tebes kualidade edukasaun. Tamba indikador prinsipal ida
hodi sukat kkualidade professor sira ne’e mak kompetensia ba domina língua no
língua hanesan meius komunikasaun entre professor ho estudante atu hala’o prosesu
aprendizajem.
2.5. Oportunidade
Oportunidade ba língua portugés hanesan língua ofisial n'ebe mak
konstituisaun hatur ona sei benefisia gerasaun foun iha future atu dezenvolve sai
kompletu iha termu akademiku no sei hasa’e kualidade edukasaun liu husi prosesu
Page 14
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
aprende no hanorin.
Língua portugés hanesan língua ofisial nasaun RDTL. Liu husi língua ida-
ne’e, Timor Leste iha oportunidade halo koperasaun ho nasaun iha Europa, Amerika
Latina no Afrika ho involvimentu Timor Leste iha CPLP hodi bele fasilita no halo
koperasaun iha área Edukasaun, Ekonomia, Politika Sosial no kultura ho nasaun seluk
liu husi movimentu sira ba nasaun ne’ebé involve an iha CPLP. Tamba se ko’oalia
língua ofisial tetun de’it, mak sei ko’alia / uza iha ita-nia rai laran de’it, no halo
limitasaun ba koperasaun ho nasaun seluk iha asperu oi-oin.
Page 15
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
KAPITULU III
KONKLUZAUN
3.1. Konkluzaun
Língua mak sistema komunikasaun umanu ne’ebé uza sinal arbitrariu hanesan
lian, jestu ou simbolu hakerek no sai nu’udar asuntu ida ne’ebé durante ne’e publiku
konsidera dezafiu ida ba dezenvolvimentu Timór Leste. Hahu husi independensia 20
Maiu 2002 to’o ohin loron, asuntu língua sai mós nu’udar problema sosial ida, husi
problema sosial sira seluk ne’ebé ko’aliaa mós iha Konstituisaun Republika
Demokratika Timot-Leste (RDTL) iha artigu 13 alinea 1 katak lian Tetun no Portugés
sai nu’udar lian official no Nasionál ba Nasaun Timor Leste, ho razaun hodi
konsidera vantajen ba Timor Leste, tamba língua portugés sai hanesan parseiru hodi
dezenvolve língua tetun iha futuru ba prosesu aprendizajen iha edukasaun nasionál
atu bele atinje kualidade ne’ebé ema hotu nesesita.
Page 16
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
3.2. Rekomendasaun
1. Sujere katak governu persiza dezenvolve mós lian Tetun ne’ebé sai nu’udar
lian offisial ka nu’udar identidade Timor Leste. Ami konkorda tebes ho planu
governu liu husi Konselhu Ministru hamutuk ho Institutu Nasionál Linguístika
(INL) hodi fó kapasitasaun lian Tetun ba ofisiais komunikasaun sosial
governu nian ho objetivu atu fó sai komunikadu ka informasaun governu nia
ba publiku.
2. Governu persiza dezenvole lian Tetun liu husi kursu ka treinamentu ba
komunidade em geral, tanba konesimentu komunidade nian iha lingua bele
fasilita ambiente nebe mak diak ba estudante sira atu aprende lian portugues.
3. Governu labele halo kriteria língua portugés ka inglesh sai hanesan kriteria
uniku atu ema bele hetan servisu.
4. Governu presiza tau investimentu ne’ebé maka bo'ot ba iha seitor edukasaun,
Prinsipalmente temke investimentu bo’ot ida liu husi Ministerio Edukasaun
hodi dezenvolve língua ofisial liu husi promove TV edukasaun, seminário no
ensinu aprendizajem husi kedas nivel baziku, infantil to’o superior.
5. Ba Universidade temke investe nafatin iha formasaun ba lian portugues, atu
nune’e profesor sira bele tuir nafatin kursu lian portugues regularmente. No
Universidade temke komesa prepara ona ona livro ho lian portuguen=s iha
Page 17
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
biblioteka para profesor ho estudante sira bele ba le iha neba.
6. Kria regra konaba plaka, panfletu, avizu ba seitor hot-hotu iha rai-laran atu
produz no publika tenke uza lian ofisial, atu nune’e bele estimula sidadaun
hodi aprende língua.
7. Atu garante kualidade edukasaun presiza kontribuisaun husi parte hotu-hotu.
Page 18
FACULDADE ECONOMIA E GESTAO (UNTL)
REFERENSIA
Geograffrey Estephen Hull no Aderito Jose Guterres Correia. (2005) . Kursu Gramatika Tetun. INL instituto Nacional Linguistica.
Hidayatullah Syarif . (2009) . Apa Bahasa Itu? Sepuluh Pengertian Bahasa Menurut
Para Ahli.
Konsulta iha fulan Julho 5, 2014 , em https:// duckduckgo. com/? =lm&q =ministeiru
+edukasaun .
Konstitituisaun RDTL. (2002) . UNDP Electoral Assistance Programme, and the
Goverment of Australia, Canada and the United Kingdom.
Jornal
Ministro da Educacao Bendito Freitas, Junho 2013, STL
Entrevista
Diretor Geral do Servicos Corporativos Ministeiru Edukasaun (utilizasaun Lingua iha
Prosesu Aprendizazem)
Page 19