Westermannov - Elektrotehnicki Prirucnik-

Sad rLai

Osnove5.. . 52

Mje*",q

Sastavn i d i jelovi53.. . 78

E Iektr* iEn i srroievi79.. .116

Postroienia117 . . .190

E nergetska elek€no;,r.l[*

u pravl janje, regu laci ja211 . . .242

Ma€eri ia l i243.. .272

TehniEko cn' tanje273.. .317

Kazalo poimova319.. .336

Naslov or ig inala

ElektrotechnikTabellenGerhald Brechmann, CremlingenWerner Dzieia, RodgauErnst H6rnemann, HeidenHeinrich HUbscher, L0neburgDieter Jagla, NeuwiedJUrgen Klaue, Roxheim

westermann

Znak: 9110 P

lzdanje:c. ar i lcH[anNN, w. DzlElA, E. Hdnruevauu,H. HoBscHER, J. JAGLA, J. KLAUEWestermannovELEKTROTEHNICK t PRIRUCNIK

S njemaCkog preveli:

DALIBOR SOSTARICsREcKo SoSTARlc-JAROSLAV VISTRI-CKAZVONIMIR VISTRICKA

Redaktori prijevoda:Prof . dr . VLADIMIR N4ULJEVICMr- 2ELJKO HORVATIC

Redaktor normi i uskladivanie s JUSam:zDENKA SlLD -KosAR

lzda@a:lzdavadko trgovadko PoduzeCeTEHNIEKA KNJIGAZagreb, Juriaideva 10

Za izdavaca:Ing. ZVONIMIR VISTRICKA

Likovno rielenje kori6 :MlLrcA PEKoC

Tisak:BIROGBAFIKA - Subot ica

Tiskano u 8000 Primjeraka

Tink dov6en:U STUDENOM 1991.

O originala Westermann Schulbuchverlag GmbH, Braunschweig, 1985'

o pr i ievoda: o. SoSrantC, s. SoSrnntC, J. v lsrRlCKA, z. vtsrRlcKA. 1991 ' '

YU tsBN 86-7059-153-7

Ovo je djelo izdano uz novdanu potporu Ministarstva znanosti, tehnologije i informatike

Republike Hrvatske kao druitveno uijedna znanstvena knjiga

G. Brechmann, W. Dzieia, E. Hi i rnemann,H. Hi lbscher, D. Jagla, J. Klaue

Westermqnnov

ETEKTRt|TEH 1I IGKI,v

PR IRU GlI IKS njemadkog preveli:

Dalibor Soitarii, Sre6ko SirStarii,Jaroslav Vistrie ka i Zvonimir Vistridka

- ".t11l{r\'t\

qr'y :ir }\ ]t

h$rl$trn';'l ';tr;-l 1,u; rri

sPtl"t --

"n i r"s| ( ) ( ; , . .1 i t tc"l4t" / | '

TEHNTCKA KNJTGAZAGREB

Osnove

Predgovor

Nagl i razvi tak tehnologi ie i tehnike, a posebno elekrotehnike postavl japred struinjake sve vete zaht jeve. Podrui ie elektrotehnike to l iko ie opseinoda ga pojedinac prakt i ik i ne moie c i ie log obuhvat i t i i usvoi i t i . Zato se sve vi ietraie pregledni i saiet i pr i rudnic i koj i sustavno i sredeno pruiaju osnovneinformaci le iz odret lenog tehni ikog i znanstvenog podrui ia.

Pr i ru in ik kol i se nalazi pred Vama iedan je od takvih temel in ih pr i rudni 'ka u nizu knj iga iz elektrotehnike. lma viSestruku namienu. Tbog mnoitvatabl i in ih podataka, preglednih cr te ia i d i iagrama te saietog, al i dovol lnoinformat ivnog, teksta koi i ih prat i , pr i ru in ik ie kor isno poslui i t i in ienier imasvih struka kao i struinjacima u praksi za potrebe projekt i rania, proizvodnje i

odr iavanja. Pr i ru in ik je i kor isno pomagalo student ima i c lacima u svladavanjugradiva i izradi zadataka.

Vr lo pregledni i d je lomi ino v iSeboini pr ikazi , bogata suvremena elektro-tehni ika terminologi la i sustavna pod je la po poglavl j ima olakiavaiu brzo snala-ienje pr i upotrebi kni ige. L istalu€i pr i ru in ik lako se ie mogute uvjer i t i da je

kod sastavl janja gradiva posebna Pozornost obratena na preglednost. To ieostvareno odnosom teksta i sl ika kroz naglaiavanle vaini ieg od manie vainog,te preglednoi6u informaci ja.'

Sustavno upucivanje naJUS propise, a gdie oni ne postoie na DIN iVDEnorme, proi i ru je podrui ie informaci ia. Samo po sebi le razumlj ivo da su upr i ru in iku pr imi jenieni standardi , propis i inorme koj i su aktualni ikoj i se

pr imjeniu ju u praksi .Tehni ik i podaci u pr i ru in iku tako su izneseni da se za sva izraiunavanja

mogu pr imi jeni t i d iepna raEunala, Pa zato opseg kni ige ne optere6uiu suviSne

matematiake formule.Gdje god ie to bi lo opravdano u pr i ru in iku su uzimane u obzir tendenci je

razvi tka u podrui j ima koj ima se pr i ru in ik bavi . Tako ie na pr imjer obrat leno

mikroraiunalo, a na odret lenim mjest ima navedene su veze s tehnikom obrade

i pri jenosom informacila. Energetskoi elektronici ie posveceno posebno poglav-

l iL, a u poglavl j ima o tehnic i upravl jania i regulaci iskoj tehnic i navedeni su

programi za upravl ianie-Nadamo se da le suvremeno koncipiranim pr i ruEnikom Post ignuto raz-

dvajanie aktualne problematike od one koja ostaie iza nas.' (o lekt iv auiora kao i prevodi te l i i nastolal i su dat i tehniEkoj javnost i

pr i jeko potrebno pomagalo. Kol iko le u tome post ignuto rado 6emo Eut i u

Matematika

Opti matemat i ik i znakovi i poj-moviZnakovi i pojmovi teor i je skupovaBrojevi i brojevni sustaviDiepno raiunaloLogar i tm i ranjeLogi ika algebraFunkci je i pouic i . . . . . . . : . : : .Geometr i ia u ravniniGeometr i ja u prostoru

Fizika

Fizikalne vel i i ineOznake i jediniceFiz ikalne konstanteOznake u indeksimaMasa i s i laMehani ik i rad, snaga i zakretni mo-mentKor isnostMehani ika energi laTren jePoluge i kolotur iPogoni - zagoni .G iban ja

Jednol iko kruZno gibanjeGustoia, speci f i in i volumen . . . . .Si la uzgonaTlak . .Topl i na

Kemija

Osnovne kemije . . . . . . . 28lz luEivanle tvar i e lektrol izom (gal-vanizaci ia)Naponski red elemenataZa5t i tne mjere prot iv korozi je . . .

Elektrotehnika

Osnovne vel i i ine i formule u elek-troteh n ic iNazivni naponi i nazivne struje . .Elektr i in i otporMlerenje elektr in ih otporaSpojevi s otpor imaSpojevi s naponskim izvor imaElektr i6no pol le, kondenzatorMagnetsko pol jeNapon indukci jePri jelazne pojavera i svitaka

naDon I tzmtentcna stru-42

lzmlenrcnr naPon I rzmlenrcna stru-14.. . .Strujni sustavi .Pr i jenos trofazne struje .Spojevi zvi jezda, trokut u mrei i tro-fazne strujeOtpor i u krugu izmjeniEne strujeFi l tarski spojeviTitrajni krugoviPr iguienle, pr i jenos i razina . . . . .Frekvenci ja i valna podrui ja . . . .

6

99

10111213

JU

3131

14t )

171819

lv

2021217223242525251A

27

32333434355t

3839

434445

46474950) l

52

. a l

kod kondenzato-

bl iskoj budu6nost i .

Zagreb, u prol iete 1991 . Prevod i tel j i

Opci matematiEki znakovi i pojmovi DrN 1ro2/8.80 JUs A.A1.033

Znak Prim jena lzgovor (tumaienia)

Pragmatitki znakovi (nisu matematifki u uiem smislu; znaienie toEno odrediti od sluiala do sluiala)

x= )'x4/x>y

x ie pr ib l i ino jednak yx ie malen u odnosu na,yx je vel ik u odnosu na yx odgovara yi tako dal je do, i tako dal ie (neograni ieno), to ika, to ika, to ika

()pee aritmetilke relaciie i povezivanla

;

+

, i r i /

:

x< )/x</x>yxZ/x+yx-yx y i l i xy

- rt x/yv"Ix '

f -g

x jednako 1x rul i i i to od 7x manje od yx manje i l i jednako yx vece od ),x vece i l i jednako y, x naimanje iednako yx plus y, zbroj od x i yx minus y, razlika od x i yx putz f, umnoiak od x i y

x kroz y, kvocijent od x i y

zbroj preko x, od I jednako 1 do n

f ie razmieran s g

Posebni znaci i povezivania

"il /I '

ILa)

ne

./ xi ixlx l

pi (3,1 41 se26 . . .)e (2,7182281 . . . )x na n, n-ta potencija od xkor i jen (kvadratni kor i jen) iz x

n-t i kor i ien iz xiznos (apsolutna vr i iednost) od xDesKonacno

Elementarna geometr i ja

tl

TT11{

d

A

8+!8ln81i hcI ! h<G,h)+G,h)PQde,a)A6BqM=N

g i f i su medusobno okomit ig le paralelno s hg i h su paralelni s ist im smislomg i h su paralelni s obrnut im smislom(ni ie or i ient i ran) kut izmei lu g i hor i jent i ran kut iz g prema h (utvrden smjer brojenja)a,, : i^-

Â D A^

ûuA|| |d vg , uv v

razmak (udal jenost) od Pdo Qtrokut ABCM je sukladan s N

Eksponencijalne funkcije i logaritmi

EXPtn

rogr8

exp z i l i e 'ln x

lo8vxlEx

eksponenci ja lna funkci ja od z i l i e na zpr i rodni logar i tam od xxnazfogaritam od x za 6azu ylogar i tam od x za bazu 10

Trigonometr i iske funkci ie i n j ihove inverzi ie

srncos

arcstnarccosarctg

stn zcos ztgz

arcsin xarccos x

sinus od zkosinus od ztangens od zkotangens od zarkus-sinus od xarkus-kosinus od xarkus-tangens od x

Znakovi i pojmovi teoriie skupova DrN s473i6.75Znak Prim jena lzgovor ( tumaienja)

Skupovi

e

/ l I

1' . . . ' ]c i l ic

c

\ i t i

L r l l

0i l i l - }

xeMxtMx1,. . . , Xn€A

{ ' le}ix1 ' . ' x" jAC B i l iAcBAcBA;BAwBA\8 i r icA B i l iA-B

x je element skupa Mx ni ie element skupa Mxt, . . . , Xn su element i skupa Askup (k lasa) svih x s gskup s element ima x1,. . . , xnA ie podskup skupa BA ie pravi podskup skupa IA ie potpuno sadr ian u IpresjekskupovaAiBuni jaskupovaAiEA6ez Brelat ivni komplement od B po znaku Askup razl ike A odnosno IPrazan sKUP

Aropvi i broievni sustaviSkupovi brojeva

N skup pr i rodnih brojeva l . r r t r01234

Z skup ci je l ih broieva '-|"-"**1^*. r.--'".-{- - I - -l-4-3-2-101

I2

I

43

skup racionalnih brojeva {--l-*--t---1---1* I-4 -3 -2-t -1

- - t . I I t . l ' . i i lo+1lz 3+4

R skup realnih brojeva --1*-- t* ' ** '1-"-"1* ' t -" ' l :1 -- l - ' l t I I .e| I In I I-4 -3 -z*- t - t /Loi t ,z iz 3f4

Vektori DtN 1303/8. 59

Natin pisanja A, B,.A,B.

a, b, . , .

Mnoienje saskalarom

i a:c 7 . '

. i ' r ' .

nr'b ral tcK I

pri kazI Fz"-'L" . ': ../+{_

Z b rajanlevektoraKomponente

vektora

Od uzimanjevektora

-B. ;--.

A*B=C

l l ' . .

i - : . .-'__ _- a

"€

tznosvektora

Natin pisanja decimalnih brojeva Pr imjer: 8172,32 JUS A.A1.060

ZnamenkaBro jno m jestoOpis mjestaVri jednost mjesta B'Vr i jednost potenci je

I

t isuaica103

8.103

I?

stoti ca102

1 .102

7z.

deset ica101

7 .101

21.

jedinîca10"

2.100

3. tza zarezdeset inka

1o-13.10--1

2. iz za(ezlstot i n ka

1022.10 2

8172,32:8.103 I 102+7.101 +2.10o+3.10-1 +2 10-2

Brojevi i brojevni sustavi

Nai in pisanja binarnih brojeva Pr imier:1101.11

ZnamenkaBrojno mjestoOpis mjestaVri jednost mjesta B'Vr i jednost potenci ie

1

osm ica23

r 13

1

aetv r t i ca

1.72

02.

d voi ka71

02t

11.

iedinica'20

1.20

1tza Lareza

polovina71

1.2 I

12. iza zareza

aetv rti n aZ-2

1.2- 2

1101.11 : f .23+ 1.22 +0.21 +1.2o +1.2- 1 + 1 2- 2

Pravi la raEunanja za binarne broieve

Zbralanje Oduzimanie Mnoienje Di je l ienie

0+0: o1+0: 10+1: 11+1:10

0-0:0

10-1:1

0.0: 01 0:0n.t -n

1.1 1

Pretvorbe

Binarno u decimalno Decimalno u binarno

Binarnibrol 10 101

Vri jedn. potenci ie: 1.2o O'23 1'72 O'71 1'20Decimalni broj : 16 + 0 + 4 + 0 + 1

21

Decimalni brol : 2525 :2:1 2 ostaje 112:2: 5 ostaje 06:2: 3 ostaje 03:2: 1 ostaie 11:2: 0 ostaje 1

11001

brnarnodeci-matnc

binarno d eci-nalnc

Drnarnod eci-

natnobrnarno

d ecr-

naln<

0I

1011

100101110111

1000

011

34

676

10011010101'r1 ' l 001101' l 1101 111

10000

q

10111a

1314'1516

10001100101001110' t 00'1 0101101101011 ' l1 t 000

1718197021222324

1 100111010110111110011101111 1011111

100000

7510

2728to3031

Rimski brolevi

| -1U _a

l l l :3

V:5

Vl l l :8lX:9x :10

XIXXXXX

I'

LX :60LXX : 70LXXX: 80xc :90c :100

cx:110

CD:400D :500

DC : 600DCC : 700DCCC: 800av _ qnn

M :1000

Grtka slova

AcrBpfyA6Ee

u-@9

alfaoetagamadeltaeps i lonzetaetateta

I tKxA).MprNv

OoIIn

iotakapalambdaminiksiomtKron

Pl

PpIoTtYuorpX1v!/Oo

rosrgmatauipsi lonfih i

Psiomega

Diepno raiunalo

Tipka Znacenje Ti pka Znaienje

@@tlE@EBBTr!E. - -_-.r .Jz,B,E@rrErrr@@BgDB@

Ukl iuai t i

ls k l ju i i t i

Br isanje sveSa

Brisanje zadnjegpokazanog broja

ar i r"n1"."on1"g

POKazanOg DrOla

Brisanje svega

Decimalna toi l<a

Promjena predznaka

Zbrajan je

Oduzrrnan je

Mnoien je

Diyel ienje

Rezul tat

U pis ivanie el<sponenta

Inverzi ja funkci je

Potenciranje

Kori jenovanje

mr@E@@@@r@BrDr@@rffi_@E@@

@@E@

-rrf@@i@@@@BlEg@f rt-- --. -

t:lj gU

Brisanje mernor i je

t^[ 'a1"" ' l " lo ' ' "I Br isanje el<sponenta

lnverzna vrr lednost

Kvadr i ranje

Kvadratnr l<orr len

Dekadski logar i tarn

Prirodni logar i tam

zal rao e

Postotal<

IStupn;evr u radr;anei obrnuto

Odredivanje vr i iednostfunl .cr le l . urr(Jdredrvf ,n le l .utr rzvrr jednost i funkci je

[-JPremanle u menroTrJU

i

Pozivanje iz Inerror je

Bazni

2

2,718.

br

10

oje_vi logar i tama I

Zakoni logar i tama

l , . r ,o lo o

I losG b):rosa l losb

top. b In b lo8; log r log b

I I loga' :n loga

logleb lg b tog( b,_ tog bi

n tog b

-a

Dualni Iogar i tmi

Pr i rodni logar i tmi

Dekadski logar i tmi

a

roglob:x

lg 6 : 0,778'15

-l f I logrr i tmand

f . - - - - f dekrdsl . l logarrram

I roq I brzr a:10

I i I l !_! rogarrram xl . t |J

h- log . , b 11In b- iln 6: 1 .7917 6

T-- . - . : . : : -

|IF-ti . t i I

numerus b

pr i rodna logantambaza a -e; e:2,7 '18

logarr tam x

9

LogiEka algebra

Konjunkci ja ( l - funkci ja)

X:Aa0:0

X:An1:A

X:ANA:A

X:A a A:0

Disjunkci ja ( lL l - funkci ja)

X:A v0:A

X:Av1:1

X:A v A=A

X:AvA:1

Negaci ja (NE-operaci ja)

x-A x:A:e

X:A=A X:A:A

Raiunsko,pwi lo _

Pravi lo komutat iynost i

X:ArB-BrA

X:AvB:BvA

Primjer sklopa

B

Pravi lo asoci jat iynost i

X-ArBnC:Ar(BaC):Ba(AaC) :Cn(AnB)

X:A, B C= A. (B. C) |B (A.C) Cr(A.8) |

Pravi lo distr ibut ivnost i

X-ArBvArC:An(BvC) I

X=(AvB) n(AvC) :Av(BrC) ]

_iDe Morganovi zakoni

X:AnB:AvB

X-AvB:AIB I

X:enA-ArB IX:A"B=A"e

I- i

Poj ed n ostavnj ivanieX:Ar(AvB) :AX:AvAr B:A

iI

lX:Ar(AvB)-AaB IX-Av(ArB) :AvB

Ili

X-AvAnB-ArB I

X:AvAr.B:Avt IX:AvArB:AvB

t

Bt

XA

R

A

B

A

B

A

A

o

10

Funkci je i pouEciFunkci je kuta (pravoku i t rokut)

^.uf - ' I g(.qd",..t- lr;

te4., / ' t =

- \* o / .1 E

kateta uz kut

s in t -c

nasuprotna kateta

nrpotenuzasin ( t

' [ ' " . '

l- ' ieo" . .

, 't00" u

bCOSl:-

c

kateta uz kutKOS In US : - -

nrPorenuzacos

']-lB0o rb0o

tAr:-_Dnasuprotna katet

rangens:kateta uz kut " 'lt,'

ft*--"b

-a

kateta uz kut

nasuProtna kateta

Predznaci funkci ja kuta u Eet i r i kvadranta

K vad rant Kut sin I

cos

It l

i l lIV

0..9090 . , .180

180 . . .270270 . . .360

a

f

Pitagor in poutak (pravokutni rokut)

Kvadrat nad hipotenuzom c jednak jezbroju oba kvadrata nad katetama

-2- -2 L2

Zakon sl i tnost i ls l i in i TIf i)

, f ,

1illlu '

U sl i in im trokut ima stranicetrokuta (AB1C1) odnose se jednakokao istoleiece stranice t rokuta(AB2Cr)

" t - t?

D1 D2

ar -1?c1 c2

?, _o,Ct Cz

oPcenlto: Y.A h

4-, , a2: b2

A 2(ab'ah bhJ

2

v:n h(D"

4

v-!G, t , ' " ,

+\ a1 b1 a2 b2)

v:", ! ro'h21(R

An.. ' r t 1D, dy

n.t{D. d) . \ rD'- d ' )

1a

d2l

b2

,12,D4

, l '

Kugla

"@^,-* ; ,e

P|aioAo: Ukupno oPloi j€

\ iy

, - " r t ( , : lA:x2rh

t .=\{" + +n')

13

P)

i , , .r f : i

':;

, ' l

t2,

s (r

7

'. 12

:d2

4

:d

(R' , ' l

: 1D2 421

2

' r ' t .

80

, r ,s(r p)

7

' r '^J

;;-

t ro

I

A:x ( f

A: f t , ( t

br

2

,- f t '" - tgo

br

, f t r 'o:

180

ni--T-

K rug

)".', €hd.2' ;

Y))i

Kruini prsten

l r " ru, ,u, /Ad'a2b2 ry

l*'rou'oo,

@- :

Kruini odsjeiak

ou-"rrrn"t o.r',EZF)

U2tar, 1}?1-1_

Geometri jKvad rat

,r^/771\zlr

i r_ l

ir"r"r.ra. ir.

2/\(r--=\Z

l - u -

R"-b - - -

./-F<44

i ,_ lParalelogram

"/YlLl "_

Ia u ravn

i

L

t-rt^ lt t+l-l

7,1J

vr. / l '

( -JI t l

ij

El ipsaTrapez

at c, r -

2

U:a+ b+c+d

^ trDd

.. D.d7

U--nr21n'rr '7

Pravi ln i r terokutPravi ln i n- terokut

ch

7

U - e+ b- c

1a

^7.z srn -z

U=n a

. ,a2 aA= , crgl

Kruini is je iak

Kruini prsten

n. broj kuteva

12

Fizikalne vel iEine "^, , r .L,*"Vel i i ine ()biaSn jenia fPimret

Skalar i Za, jednoznacno odret lenje potrebno je navoden;e;o orolcane vf l lednostt Ir iedinice

masa,vf lJeme,rao

Vektor i Za, jednoznaino odredenje potrebni su:a oroJcana vrt lednost. jedinicaa smler u prosroru i l i u ravnini. smjer (smjer vrrnie)

si la F,

brzinai.jakost elektr i i -nog pol ja 6

\\ hvatiite

Osnovne vel i€ ine i osnovne jedinice

Osnovna vel i i ina ] Znak Naziv iedinice Znak iedinica

dul j ina l l

masa I n

vr i jeme ] riakost elektr iane srruje I Itermodinamitka temperatura I fkol i i ina tvar i I niakost svjet la I t , t

metarki logramsekundaamPerkel v i nmolkand el a

mkg

Kmolcd

Decimalni v iSekratnic i jedinica

mnotirel j pred metak znak predmetka mnoi i te l i predmetak I znak predmetk;

10-1810-rs10-1210

-e

10 0

10 -3

10 -2

10-1

atofemtopi konanomikromi l icent ldec i

f

Pn

m

d

1011021031061oe10121 0151018

d ekah ektok i lo

TetagrSa

Peraeksa

oanKM

TPE

Jedinicama sl i tn i naziv i i oznake

Vel i i ine Naziv iedinice Znak iedinice Primiedba

Razine imleredojavnoj tehnici akust ic i

nePerDel

deci bel

NPBdB

1 Np:(20/ ln 2) dB:8,69 dB

1dB=(ln 10/20) Np:0,115 NpRazina glasnoce fon fon DIN 45630; dio 1. IUS A.A1.029G lasnoca son son DIN 45630; dio 1. JUS A.A1.029

binarna odluka, sadr ia jodluke, sadr ia j informa-ci ie, redundanci ja, kapa-ci tet spremnika podataka

birbyte

birDyte

DIN 44300; JUS A.F0.001DIN 65205; dio 3. JUS A.F0.001

14

Znakovi i iedinice BiN l33itl! t% JUs A.A1 023, 02s, 027, o2e

Znakve l i i in e Znaienje

OznakaSl- jed i n ice

Naziv jedinice, pr imjedba

Kut

a,9, v ravninski kut rad radi ian, 1 rad:1 m/m1 puni kut :2 n radgon: gon:(n/200) radstupanj : 1 ' ' : ( r /180 rad)minuta. 1, : ( .1 /60).sekunda: 1 ' : (1 160) '

IO, to

kut faznog pomakaprostorni kut

raosr steradi jan, 1 sr :1 m2lm2

Dul i ine i n j ihove potenci je

D

h

5

sI-dc

V,tI' 11

d u l j inai i r inavis ina, dubinanadmorska vis inapolumier, radi iusprom jerdul l ina puta i kr ivul jevalna dul j inaploha, povr i ina, p loSt inapopreini presiek, povr i inapopreinog presjekavolumen, obujamrelat ivna promiena volumena

mmmmmmmmm2

mtm-1

metar. 1 morska mi l ia:1852 m

kvadratni metar 1 a :102 m2,

t ha:104 rn2kubni metar 1 | ( l i tar) :1 dm3s:Lv/v

Vri jeme i prostor

tI

o

n

to, o

vr i jeme, vremenski razmak, t ra janjetrajanje per iodevremensKa Konstantafrekvenci ja, f rekvenci ja per iodakruina frekvenci ja, kutna frekvenci jabrzina vrtnje, f rekvenci ja okretaiakutna brzinakutno ubrzanjeb rzi nabrzina rasprost i ran ja valau brzanjemjesno ubrzanje s i le te ie

ss

Hz

rao/srzd ls2m/sm/sm/s2mi s2

sekunda, min, h (sat) , d (dan)

herc, 1 Hz:1 s-1, f :1 lTo:2 Tfl min-1:(1/60)s-1

I km/h :1/3,5 (m/s)

Mehanika

mp, p.

G' Fef,G

P, ILPo€E1t, fW,AE,WE^, WÊi, WiPn

masagustoia, na volumen svedena masas i latei inagravitacijska konstantazakretni momentkol i i ina gibanla, impulsmoment kol . g ibania, moment impuls:t laknormalno naprezanlerrtezanje, relativna promlena dulj inemodul elast i inost ikoef ic i jent t renjaraoenergi ia

POrencr larna enerSrJakinet i ika energi jasnaSakorisnost

KEkE/. 'NNN. m2/kg2N.mKS m/S

t ! .m2lsPaN/r '1N/- '1)t)J1

ki logram, 1 t ( ton{:1 Mg ^1 g/cm':1 kg/dm':1 Mg/m'njutn. 1N:1kg m/s '

prkal , 1 Pa:1 N/m2, 1 bar:10s Pa

x: Ll lE:c l tI t : Fn/Fp, Fq: s i la t renjadiul , 1J:1 N m:1 W s1 Wh:3,6 kH, eV (elektronvol t )

vat , 1 W:1 l /s

15

iiI

ii

Znakovi i iedinice BlNli|i i lg:l! x,r^""*i l ," j"" lznatenie lfJl*"" Naziv jedinice, pr imjedba

Elektr ic i tet i magnet izam

c

Cl*'

cl^'

FF/mF/.1

e

aUc

C€t6

€,

l i ,lel flBI r ' r . "l [ "lp.I M'H'

{-R

kulon, 1C:1A s, 1A.h:3,5kC

vol t , 1V:1JlC

1V/mm:1kV/mfarad, 1F:1 ClV, C:Q/UU zagradi : l inearni d ie lektr ikdielektr i ina konstanta vakuumaU zagradi : l inearni d ie lektr ik

amPer1 A/mm2:1 trlAl m2, I : I/A

1 A/mm:1 kA/mveber, 1Wb:1V.stesla, 1 T:1 W6lm2, B:O/Ahenr i , 1 H:1Wb/Av: B/Hpermeabi lnost vakuumap, : p/ t ro1 A/mm:1 kAlm, M : B/St.s- H

om, 1O:1VlAsimens, 1 S:1Q t , G:1/R

' l pO.cm:10 -8O. m.mm2/m

:10-6O.my:1 p

B:1/XElektrotehnika: Pr iv idni otporElektrotehnika: Pr iv idna vddl l ivost

Energetska tehnika: var (var)Energetska tehnika: VA (vol iamper)

l . :P/ .9, Elektrotehnika: i :cos g

Elektr i in i naboj , kol i i ina elektr ic icerat lementarni nabojGustoca elektri inog toka.

dielektr i in i pomakElektri ina polarizaci jaElektr i in i potenci ia lElektri ini napon, razlika potencijalaJakost elekrr i inog pol iaElektr iani kapaciGiPermitivnost (dielektri inost)Apsolutna dielektr i inost IRelat ivna permit ivnosr I

(relativna dielektri inost)Jakost elektr i ine struie IGustoca elektr i ine struje IElektr i ino prot jecanje IMagneski napon IJakost magnetskog pol ja, uzbuda ]Magnetski tok IMagnet. indukci la, gustoca magn. toka IIndukt ivnost, samoindukt ivnost lPermeabi lnost IApsolutna permeabi lnost iRelat ivna permeabi lnosc IJakost magnet izaci je IMagnetski otpor, re luktanci ia iMagnetska vodl j ivosr, permeanci ia IDjelatni e lektr i in i otpor, rezistenci i iDlelatna el . vodl j iva vr i jednost. I

konduktanci ja IElektr i inaorpornosr,speci f i in i I

e lektr i in i otpor IElektr i ina vodl j ivost IJalovi otpor, reaktanci ja IJalovavodl j ivost ,susceptanci ja Ilmpendanci ja (kompl. impendanci ia) IAdmitanci ja lkompl. admitanci ia)

' I

Valni otpor IEnergi ja, rad ]Snaga IDjelatna (akt ivna) snaga lJarova snaga IPr iv idna snaga IKut faznog pomaka IKut gubi taka IFaktor snage IFaktor gubirka IFaktor distorzi je IBroj par i polova IBroj zavoia I

A/. '

A/m

THH/MJ/m1A/MH-rHo5

Q.n

s/mc)5

OO-1c))

radraoI

111

o. x

f

PD

p

w

T'XBzYz,wPP,C,

(p6I

kD

Akust ika

v

pp

RLr, L,N,5

Zvuini t lakTi t ra jna brzina zvukaBrzina zvukaZvuina snagaRazina zvutnog t lakaZvuina izol . moi, zvuina miera izol .Razina glunoieGlasnoca

Pam/sm/s

Pascal

navodi se u dBnavodi se u dBnavodi se u fonunavodi se u sonu

16

Znakovi i iedinice BIN li3i1l!:13 rus A.A1.02sZnakvel i i ine ZnaEenje Znak

vel i t ine Naziv iedinice, pr imiedba

Termodinamika i priienos topline

7i@AI:At:ASt,$

d, dl

ctv, T

o,QR,r

PtrI

d., h

k

C

HoH.

temperatura, termod inami ika temp.razl ika tempraturecelz i jeva temPeratura

koefici jent toplinskog rastezan jakoef ic i ient prostornog topl inskog

rastezaniatopl ina, mnoi ina topl inetopl inski t laktopl inski otportopl inska vodl j ivostspeci f i in i topl inski otportopl inska vod I j ivost (koef ic i jent

topl inske vod I j ivost i )topl i nska pr i ie laznost (koef ic i jent

pr i je laza topl ine)topl inska prohodnosc (koef ic i jent

prolaza topl ine)tem Peraturna Provodnosttopl inski kapaci tetspeci f i in i topl inski kapaci tetspeci f i ina ogr jevna moispeci f i ina ogr jevna vr i jednost

KK'c

K-l

K-1I

K/ww/KK.m/w

wi(m.K)

wi(m'?.K)

w/(M2.K). ' lsJ/KJi(tg r)JIke) lke

kelv in

stupanj Celz i iusa t : f*To:273'15 K

diu I

To,

SYietlost

I, I,o, o"na, a"L, L"FF

H, H,CO

€fnDtp

sviet losna jakostsvietlosni toksviet losno iskor i i6eniesviet losna mnoi inasviet losna gustoiarasvi I etl lenostosvj et l lenjebrzina svjet lost i u vakuumukut zraienjaiar i ina dal j inaindeks lomavr i iednost loma lefefakktor emisi jefaktor refleksiiefaktor absorpcije

cdlmlm/wlm scd/m2lxlx sm/sradm

m-tI

11

kandelalumen, 1lm:1 cd.sr

1 lm h:3600 lm s

luks, 1 lx:1 lm/m2

dioptr i ja, l dpt :1 m

Konstanta Znak Broi iana vr i iednost i jedinica

Permit ivnost vakuumaPermeabi lnost vakuumaElementarni e lektr i in i nabojBrzina svjet lost i u vakuumuMasa mirovan ja elektronaMasa mirovanja protonaMua mirovania neutronaStefan-Bol tzmannova konstantaPlanckova konstantaGravi taci jska konstantaUbrzanje s lobodnog padaApsolutna nula termodinamitke temperatureLoschmidtova konstanta

t6

FOe

CO

me

m"

khf

ToL

8,85.10 - 12 As/vm1,257 10 -o Vs/Am1,6021 .10-teAs2,99792.108 mls0,9109 10-27 e1,6725.10 24;

1,6748.10 24;

1,380 10 -23 Ws/K6,625.10-34ls6,67 10 1L.t / (s s ' )9,80565 m/s2 -

-273,1s'C5,025 10 - le molekula/mol

17

Oznake, indeksi f,j|;.Ti.'3;dttOznaka Znaienie Primjer i

0

,|1

aPsamDan

ddinef

elenzPfin

glhidHidindKKatkinl imzfmagmaksmehminn

Noor

PParphPotimPqrelR

I

sersts in

thtot5

X

doP6

nula, vakuum, prazan hod

ledan, pr imar, u lazdva, sekundar, iz lazvanjskiapsol utn iambi jentni , okolnianod n iasinkronizaletguieniedinamiik iefekt ivni

el ektr idn ienergetsk iZemlja, uzemlieniepol je, uzbudakrai ( f in is)gen e ratorglavnihidraul i ik ih isterezaidealnoinducirankratk i spojkatod n ik i net i ik igrani ina vr i jednost ( l imes)zraKmagnetskimaksimalnimehani ik iminimalniopi i broi , normirana vr i jednost

nazivna vr i iednost, normiranotvoreno, prazni hodizvor, or igodjelatn iparalelnilazapotenci ja l n iimpu lsia lovrelat ivniomski otpor

trenj epr iv idnoser i iastatorsi n kronotrenutna vr i iednost, vremenska

ovasnosttopl ina, termi ik itotalangu bi takdielatn iindukt ivni otpor

dopui tenozraini rasporras i panj e

<ps: nul t i fazni kut , ,o: brz ina vrtnjeu oraznom hodu

U1: pr imarni napon, Pl : u lazna sngaU2: sekundarni napon, P2: iz lazna snagaD". 'vaniski promieru,e. : apsolutna permeabi lnostp"-s: okolni t lakU"": anodni naponn". : asinkrona brzina vrtnje. I , : zaletna strujatr6: v last i ta f rekvenci ja kod guienjap61": d inami-k i t lak8"1: efekt ivna vr i jednost magnetske

ind u kci jeW.1: elektr i in i radL"": gustota zraienia1.: struja uzemljenia1o: uzbudna strujac1;" : potpuni otk lonP6: snaga generatoraOrr: g lavni magnetni tokpr,a: h idraul iEki t lakPs: gubic i zbog histereze61;: idealni zraini prostorU1"1: inducirani napon11: struja kratkog spoja11.. : katodna struiaE11.: k inet i ina energi jaI 1, , : grani ina temperatura8,. : indukci ja zrainog ruporaW-.. : magnetska energi lacrm.k3: maksimalni otk lonE-"6: mehani ika energi iaa. ;" : minimalni otk lonon: kruina frekvenci ja n-te harmoni ine

KOmPOnentepN: nazivna struiaZ.: impendanci ja praznog hodaUo.: izYorni naponPo: dielatna snagaRo.. : paralelni otporceh: fazna brzinaEoo,: potenci ja lna energi iaf i *o: f rekvenci la pulzaci ja

Pq: larova snaSa

F rer: re lat ivna permeabi lnostUq: dlelatna komponenta izmjeni-nog

n aoon aF.: s i la t renjaP,: pr iv idna snagaR,". : otpor ser i lskog spoiad.. : promier statoran, in: s inkroni broi obrtaia

P,: t renutna vr i iednost snageR.6: topl inski otporp,o. : totalna permeabi lnostPr: gubi tak snageP*: d ie latna snagaU,: ja lova komponenta izmlenianog

n aDon av6oo: dopui tena brzina86: indukci ja zrainog rcporaO": magnetski rasipni tok

Masa i s i la

mit. , r i t . i teZina DIN 1305/5.77 JUI i 11 93sMasa Si la j .".I:

Znak vel ic ine

Znak jedinice

m F.__l

to ' "

_N (Newton), 1N-1kg m/s2_

i N, t t ' t : l tg

i , {kg

Defin ic i ia Fiz ikalna masa m lesvojstvo t iyela kole seoai tu je u pruianju ot-pora promjeni stanja gi-banja ( i l i mirovanja) ukojem se t i ie lo nalazikaoiupr iv la ieniudru-gih t i ie la (gravi taci ia) .

Masa ni je ovisna omiestu na kojem set i ie lo nalazi .

Fiz ikalna si la Fmoie se opisa- I tu i in" G 1e produkt

t i kao produkt mase m t i ie la i I mase m t i ie la i (zeml i i -

ubrzanja a, koie je ostvareno nog) ubrzania s lobod-

dielovaiem si le F: I

nog Pada.

F=m a \ "=,

t

lIj TeZina ovis i o miestuj na kolem se t i i€ lo na-

lazi .

Pr imier i : - ._

M jesto-1-

r11r-m

Ubrzanje s lobodnog pada u Tei ina u N

Ekvator (ZemlPol (Zemlja)Mond

JuPrrer

) 100100100100

e,78 | e789,84 9841,62 162

ls.ee i 2see

Sastavl lanie s i la

@-f n",ut,"n,n", i tur^

t5t rFt Ft Fz

++Fa- Fr I Fz

r : 180 tst l

hF2# I R- | 2 t 1

medusobnookom i t i

F^-- , F12 + F22

' 'a::;r proizYol ian proizvol jan Fs:. F12* F22-2 F1 F2.cos (180 r)

i r ' - - -*- ; ',<6 -

ror{ f t s lna

i F2 ' F1 cost

Rastavl janje s i la

Frx

i r , i Fr , su komponente od f1 u

zadanog koordinatnog sustava.

Fr ' :Ft cosrFtr= Ft s in t

19t8

MehaniEki rad, snaga i zakretni moment

Rad Snaga Zakretni moment

Znak vel id ine W P M

Znak jedinice J(diul)N m (nlutnmetar)W s (vatsekunda)

W (vat)

Nm

Nm

Definic i ja Mehani ik i rad le iz-vr ien kada na nekomputu s na t i je lo dielujesi la t .

Snaga je kvoci jent radz W ivremena r ,

wt

,^ W: F' , i , : l ' .t

Zakretni momentnastaje kad si la dielujeizvan okret iSta

. b* F . - r . -- r \ - -_t , l, : / r." .".

" l . . ' rr u 'dal jenost od okret i5ta

Primier i za mehaniEki rad

Rad dizanja Rad trenja Rad napete opruge

Uvjet : Fi vsu konstantni Uvjet : Fi vsu konstantni Uvjet : e last i ina oprugaF

F- s, D:-

r--_1r l*1-T::

- -

L+J/10)

/ i lt l

-- f

-:-|G- r- 1W=Fc sW:m g.s

t , . .I I

r - f - -1l l lI I-r---r--1

=:*F-l-+..7777777777777/777777771'

Si laFG

Si la

Put

Srla

sRastezanje

Put

KorisnostPojedinaEna kor isnost Kor isnost ie jednaka kvoci ientu dobivenog rada

W, (snage) i utroienog rada W; (snage)

W^ P^, t -w i , t - ; '

VvU TU

n - , 2

' t -a

W":Wu-Wd

Podaci kao broii l i u postocima.

n:0,82:=687"

P,: Pv- Po

Pu =Po +P,

P": gubi tak snage

U kupna kor isnost

r - - - - l==:: : l n^

L_ _J

MehaniEka energi ia

Znakovi vel i i ina: F, WZnakovi iedinica: N m (niutnmetar) , W s (vatsekun(

Pretvaranie rada u energi iu

Rad - Energi ia

Rrd drzania Energr la Poloialr I

Rad napete opruge , EnerSi ia napinlania, IPOtencr la inaenerSl la

rRad pr i ubrzanju -

Energi ia gibania ' Ik inet iaka energi ia I

la) , J (diul ) 1 N m: '1 Ws:1 J

W-EEe m g s

Fs

2m

Odrlanje energi je

:lif!!:':l:l:Primjer: Rad dizanja

Ep:m 9 s

-\- / m.v,2

' . E=m g s1 +---- ; -l .I

I, / - r -

m'v '

\ , ' '

z- - \\..

,l

;- -Ti I

Rad dizanla

t__I I w:m.o.s i .' l l

Trenje

Frl l {

ffiffi

t tt't

r- :-fEr*-=Trenie mirovania nastuPa Trenie k l izanja

pr i je neSo se tr ie lo gibl je. I kad t i ie la jedno

, . , . i * ,u""r , . i " " . , " ,* . "

J t<t i iu '

F1-l t Fp

Si la t renla ne ovis i o vedodirne povr i ine.

"----1;;:,;;pJ;d l-i;""r.po drugom I t i le lo

t l ie lu.

Fr

l l l

: Si la t renja

Koef ic i jent t renja: Normalna si la

tctnl

+r'-"kotr l janja nastaie kad se

<otr l ja na drugom

i Koef ic i ient t renlalvar l

] mrrovania

Koef ic i jent t renia k l izania Koef ic i jent t renjakotr l janja

suho I tekuce

Kl izni le ia i i 0 '1

eel ik na ie l iku I 0 '3

Koini remen na ie l iku 0 '5Guma na asfal tu 0 '5

Zid na betonu I 0,81.0

- I 0,030,2 I 0,040,3 0.050,03 L -0,7 I 0,30.8

0,00'1

0.02. 0.03

2120

Poluge i koloturiPri zanemarivaniu t renia vr i iedi :Pr iml jeni rad (energi la j . - Predani rad (energi la)

Wt:Wz

F1 l1: F2' l2

Mr: Mz

Str .o l I Ravnoteia momenata I R"d

Dvostranapoluga sneiednakimkrakovima

lt, r F^@-ll 'F l

t1_F2t2. ,1

_T- I l - :

t,lFl st : f r .s,

Jednostranapoluga snejednakimkrakovima

Er1 t l - '2 t2 F1 s1: Fr '5,

NepomiEnikolotur

<&Al - \

F.I \ Fz F'- F"w

-i lo \ i,,, F1 s1=r' 5"

Pomitnikolotur ,2 F1 s1: f

" ' 5,

Kolotu rnikt _ F,

n F1 s1:fr '5,

j? l ' -

Uvjet ravnoteie Podiela s i le

Kosina I

i

_ F. .h'"- 1

Pogoni (zagoni)

Opis Prikaz Razj a in j enj a Formule

Remenski pogon(zagon) d1: Promjer pogonskog

kotacan1: Broj okretaja po-

gonskog kotaial : Pr i jenosni omjerd2: Promjer gornjeg

gonlenog kotaian2: Broj okretaja

gonjenog kotaia

. n1

n2

. a2

' d1

dt n1:CI2 n2

Remenski pogon,dvostruki pr i jenos D2=n3

dz

dt dL

nt=t iZ 111

Ukupni pr i je-nosni omjer

i2: Pojedinainipr i i enosn iom jer l

. D1

nL

. dz oa

Qt Qt

dr 'dsn4- n1 ,

oz oa

Zuplani pogon,jednostrukipr i jenos

nt n2

zj 22

z: broj zubaca

z1: Broi zubaca

PoSonsKoSzu pian i ka

22: Broi zubaca

Sonienogzu pian i ka

. n1

n2

. Z2

Z1

n1 Zt-n2 22

Zuptani pogon,dvostruki prijenos

nL

tl7 : n l

Ukupnip r i ienos n iom jer . n1

. zz z!

z1 z3

^ -^ Zt 23

' t1 r t1 --- ' -

z2 z!

Puini pogon

ff2

1?Z1

- r t2 z2

23

GibanjaZnakovi vel i i ina i iedinis: put , udal jenostr : vf l ,eme ]

v: brz ina I

a: uorzanle I

CE

s] m, kmr] -s. min, h

n] : - : u, t , t , 1k. . :3.6-, 1-=50-

, " l n mrn h s s mrn

al: ;2

Opti odnosi

sS2

r r 12 t i

/ \sAc- tz t1

Posebni sluEajevi

,"ar-t ik" t .""". .aI Sibanie

J fa""-*".*I preval lu ie se iednaki put .

__L _

Jednol iko ubrzano gibanje

U jednakim vremenima preval ju ju se neiednaki putevi .

p". l t l rr" ,br."", . l ; ; ; t t . ,r" ub.."î .

/ _,2 ..r '" .

, l ' t=v" ' t -+

Slobodni pad( jednol iko ubrzanogibanje u vakuumu)

d1

l . i

li

-l

fji i

l

' t2

2 g: ubrzanje s i le te ie

2gt r :9,81 T

24

fednol iko kruino gibanje

Brzina v lznos brzine se ne mi ienia

f : vr i jeme lednog okreta

2r ' r : put kod jednog okreta

r2xr

T

Smjer brzine se stalno mi ienia.

Zbog toga nasraje centr ipetalno ubrzanje a ' . . " '

: r 'Ono je stalno usmiereno prema sredi i tu. ' , " ' - ,

I

Kutna brzina r ' r z6: Kut u kutnoj mjer iu r : kut u lucnoj mjer i

U vremenu fpr i jeden je puni kut od 350 (2n)

r , r : kutna brzina1

k,t :

T-

' r

t5 3601s 2n

T

Put Brzina Kutna brzina

2ns 2t ru: T'I

T

utd, : - t -

2nT

172t n

Snaga i zakretni momentopceni to: P: t t l ' ' l P u kW

P.2nqM ,- : , ,X MuNm1

NUmrn

Gusto€a, speci f iEni volumen DtN 130511271

Gustoia 1r neke tvar i je kvoci jentmasemivolumenaV

Jedinica: . t . ,

oq. , [1

SitaUzgona l

Na svako t i ie lo potopl ieno u tekucinu djelujesi la uzgona koja je jednaka tei in i t i ie lom ist is-nute tekuaine.

Fs: s i la uzgona

l) t : Sustoaa tekui ineV :volumen uronienog t i je lag : ubrzanje s i le te ieF": te i ina t i je lam,: masa tekucine

Fu: m, g

I , :TFp:P, g V

25

Tlak

p: t tak fn l : ) , r ) : r ea lpasr<ary

F:si la t f l :N t \ : to 'uu.

A: povr i ina [A] :m2 1 bar:10s.1, F9:

Podaci o atmosferskom t laku DtN 1314/02.77 JUS A.A1.O2S

p^p,. apsolutni t lak (r taknasuProt f laku u vakuumu)

pamu: apsolutni atmosferski t lakLp, pt , pr : razl ika t lakova,

di ferenci ja ln i t latpz. atmosferska razl ika t lakova

pret lak (pozi t ivan i l i negat ivan)

Atmo-sferskit lak

P.o.:.0

Preratunavanie star ih jedinica za t lak

t #- ,

at :98066,5 Pa:0,980665 bar 1 mm Hn:133,322 pa= . t ,33322 mbar1 rrm

1 Torr : i , " =133,322 Pa:1,33322 mbar 1 mm V.S.:9806,65 pa=98,0665 mbar/6U1 arm = 1 01 325 Pa = 1 ,0 ' t 325 bar V.S. : vodeni stuoac

Hidrostatski t lak

p: hidrostatski t lakh: v is ina stupca tekucinep: gustoca tekucineg: ubrzanje s i le te ieA: povr i ina podlogeFs : s i la na podlogu

P-P 8'h

F":p g.h.A

Hidraul iEke naprave

Ravnoteia t laka Ostvareni t lak

F, , Fz Ft :At

At A2 Fz Az

F1 s1- f" 5"

F1 s2

Fz st

26

Topl ina

Temperatura najni ia temperatura {}" : -273,15 'C:0 K DIN 13 346/10.79 JUS A.A1.026

Kelvinova temperatura Celsi usova temperatura Fahrenhei tova temperar.

Znak jedinice C (stupani celz i ja) F Gt"p"" l F"hr""h"tr)K (kelv in)

1 K (kelv in) 1 K (kelv in) I

q

9..3.+32

3c:( l iF-32 ) :

Jedinica temperaturnerazl i ke

UN: _Z/J L

273K: 0 C373 K- 100 C

220 C.. .2000 cTekucinski termometarsa i ivom

Tekucinski termometar sai ivom i p l inskim punjenjem Elektr i in i otporski

termometar*250 C. .1000 c

-110 C.. . 50 Cbole temPerature zarenla

Termi ika boja | 150 C.. .500 C -272 C.. .2800 C

l inearno rastezanje I Volumno rastezanje

l-______lj{_______ A/

lo A/r

A/: / " . r A3 1lo: lo " Lt ta i : Kl , : /o(1 +r 'A$)

poietna dul j inapromjena dul j inekrajnia dul i inapromjena tempera-tu rekoef ic i jent dul l in-skog rastezanja

^_ V6 : poietni volumen

,/ - - ,a A v: prom;ena vorumena

rei xijlti::i."""| ," l)/ '

, :"."i:.ii"r.:"l."ll;"i,4/o,

AV: Vo 7 Al)V,= Vo'- 'LV .r r 3r t . , l .

I

Z,=Vo(1r l A$) K

Q:m c A$

Q : kol i t ina topl ine IQ]:J (diul)rn : masaA,, ; promjena temperaturec : speci f i in i topl inski kapacicet

,-r - kJ

tv-Lt .x

Ti je lu pr ivedena i l i od ovogpredana kol i i ina topl ineoYisna je o umnoiku mase,speci f i inog topl inskogkapaciceta i promjenetemperature t i le la.

3@',| , r t : l2-n,

predana kol i i ina topl ine: pr iml jena kol i i ina topl ine

Vt: \ /2

m1 c1 (91 -S.) : mz'c2 ({} . - { }2)

um : temperatura mrlesanla

, , f r t cr '91* m2'c2 {}2 i"^: m, <r+ mz c, i

f l r , Ct,0r

Osnove kemijePodiela tvari

( ie l jezo, k is ik, benzol ,sumporna kisel ina)

(sumporna kisel ina, benzol)

Struktura atoma

Atomska jezgra Elektronska l juska atomaProtoni Neutroni ElektroniElektr i ik i pozi t ivna iest icaProtoni odreiluiu svojstvaelementa. Broj protona :atomski broj : redni broj

Elektr i ik i neutralne iest ice.Broj neutrona moie bi t irazliiit za atomske iezgreistog elementa ( izotopi) .

Elektr i ik i negat ivne iest ice.Kod neutralnog atoma broiprotona iednak je brojuel ektron a.

Energetske razine elektrona

Oznaka energetskerazi n e

Naiveti brojelektrona

Podjela elektronapo l juskama

Oznake elektronapo l luskama

K t 1 1s

6

66

7p

M 18 26

10

3s3p3d

N 5Z 1

J

1014

4s4p4d4l

Relativna atomska masa A

^ masa neutratnog atoma

.= rr't i ls€ atoma urli ika l2C1t

Relat ivna atomska masa iznosi 1,5605.10-27 kg

Kemiiski spoievi

Oksidi sastoie se od jednog elementa i k is ika.Pr imler i : COz, CaO, Al2O3 (ugl j i in i d ioksid, kalc i jev oksid, a lumini iev oksid)

Kisel ine odavaju pozir ivno nabi iene ione vodika (protone)Pr imier i : H2SO4, HCl, HNO3 (sumporna kisel . , k lorovodi ina k isel . (solna), du5i ina k isel .

Baze pr imaju pozi t ivno nabi iene ione vodika (protone)Pr imjer i : NaOH, KOH, Ca(OH)2 (natr i lev hidroksid, kal i iev hidroksid, kalc i jev hidroksid)

Lul ine su vodene otopine baza, (natr i ieva lu i ina, kal i jeva lu i ina, kalc i jev hidroksid)

Sol i sastoje se od pozi t ivnih iona metala (odn. amoni jskih iona) i negar ivnih iona kisel inskogostatka-Pr imjer i : CuSOa, NaCl, NaNO3 (bakreni sul fat , natr i iev k lor id, natr i jev nirrat)

28

Osnove kemije

Kemijske oznake i naEini p isanja

Atom klora lon k lor ida Molekulavodika

Molekula natr i -jevog klor ida

bez navoda vaniskih elektroda cl cl H2 NaCl

s navodom vanjskihelektron a :Cl t '9! ' l - H:H i l i

H_HPrimjer i .2 /^

^ 2- n

Maseni brol o - lL (_JLtonski naboi (J,

A:Z+N Brol protona Z J L Broj atoma(N:broj neutrona)

Spojevi

Metalna veza lonska veza Atomska veza

Opaske Priv la ienje izmet lu (pozi-t ivnih) t rupova atoma is lobodnih elektrona

Priv la ienje suprotnonabi lenih iona.

Zajedni ik i e lektronskiparovr.

Sastav Trupovi atoma i s lobodnielektroni tvore metalnikr istal .

loni metala i ioninemetala tvore ionskikr istal .

Atomi nemetala tvoremoleku lu -

Pri mj er i Na NaCl Clz

Kemijske reakcijr

: - . , - - -_ l

:""*."" ICestice

I

Cink +solna kisel ina -c inkov

klor id +vodik

Atomi ( ioni umetalnoj reletci)

Moleku le loni u ionskojreietci

Molekule

Veza Metalna veza Atomska veza I lonska veza ] Atomska veza

Nazivi anorganskih spojeva (pr imier i )

Element Oznaka Naziv sol i Formula sol i

fl uorklorbromjodkis iksu m Pordui ikugl j ik

f lor idklor idbromidiod idoksidsu l f idn i t r idkarb id

kalc i jev f lor idnatr i jev k lor idsrebrni bromidnatr i jev jodidugl i i in i d ioksidiel jezo ( l l ) -sul f idnatr i jev ni t r idkalc i jev karbid

NaClAgBrN"JSozFeSNa3NCaC2

Kisel ine lon kiselinskog ostatka

Naziv Formula Naziv Znak

klorovodi ina k isel ina (solna kisel ina)dui i ina k isel inasumporna kisel inaugl j i ina k isel inafosforna kisel ina

HCIHN03H2504H2C03H3P04

klor idni ionni t ratni ionsul fatni ionkarbonatni ionfosfatni ion

f l

Norso,2 -r izvv3

POt--

Baze loni baznog ostatka

Naziv Formula Naziv Znak

kal i jev hidroksidnatr i jev hidroksidkalc i lev hidroksid

KOHNaOHCa(OH)2

hnn

d roksid n id roksid n id roksid n i

tonionion

OHOHoH2

29

lz luEivanje tvar i e lektrol izom (galvanizaci ja)lz luf ivanle tvar i e lekrol izom Korisnost ( iskor iatenje srru,e)

katodna kor isnost

m

ct t

Kor isnost je vr lo ovisna o uredaju.

Gubici nastaju zbog:o popratnih reakci la (npr. iz lu i ivanje vodika)a sastaYa tekucine. zagr i iavanja rekuaine

lzraEunavanje mase (Faradayev zakon)

m : masac: elektrokemijski ekvivalent

r- \ mg 8 nmg-3'69t"-Ar 'Ah 'A;- Ah

/: jakost strujer: vrr leme

Gustoea struie /

I : . A:oovr i ina

l , lU J-A;-

Debl j ina s lo la sm c. l . t c | . t

t - 'A , ,

t - A. , . t

s= p

p: gustoia

Metal Valenci ja Gustoca p ! -cm-

Elekrokemijski ekvivalent

"A+

AIPbcdCr

CrFeAuAu

alumini io lovokadmijkrom

kromiel jezozl atozlato

Co kobal tCu bakarCu bakarMg magnezi j

Mn manganNi nikalPt plat inaSe selen

Ag srebroZn cinkSn kosi tar5n kosi tar

l l lilt li l t

t lI

i l l

I IIilI

I I

t lt l

7,69811 ,3378,642a1

71

7,8719,319,3

8.9eqaa04

1,741

747

8,9111 (

4 7q')

10,507,13710

7.29

0,3 3563,86542,09690,6467

0,32331,04197,34902,4497

1,09947,37071,18540,4535

1,02491,09541 ,81950,7365

4,02471,71971 1441

1.1071

Naponi rastvarania nekih k isel ina, baza i sol i

1N - otopina Napon u V 1N - otopina Napon u V

HCIH 2SO4HNO3NaOHKOH

1,361,671,691,691.67

AgNo3CuSOaNiso4cdso4ZnSO a

0,701,492,092,032.35

30

Naponski red elemenata (standardni potenci ial)

Nastanak potenci ja la

Kao referentna elekroda za podatke o naponu(standardni potenci ja l ) upotrebl java se vodikovaelektroda H/H

Standardni potenci ja l i ( teoretske vr i jednost i )

Element Reakci ia na elektrodi Potenci ja l u V

l i t i jkal i lk a l c i i

narnIm ag nezi ia lu m in i j

manSancinkkrom

sumPoriel jezokad mi i

kobal tn ikalKOSt tar

olovoiel jezovodik

KOS l taroaKaroaKar

iodi ivasreb ro

i ivaplat inaKtor

z tatoztarof luor

Li+Li ' + eK'K'+eCa-Ca2' + 2e

Na-Na - *eMs*MEi '+2"Al -Al ' + 3e

Mn-Mn2* +2e7n-Zn2- +7eLr*Lr- + Je

5- -5+l .eFe- l -e ' + le

Cd-Cd2- +2e

Co*Co2' +2eNi 'Ni2 '+2eSn-Sn2* +2e

Pb-Pb2+ +2ere - re- + JelHz-H'+eSn-Sn3- +4eCu'Cu2t2eLU. 'LU +e

l . Cvrst l + 1e- l l' fHg-Flg '?" +2eAg-Ag t + e

Hs-Hs2- +2ePi_Prz'+2eCl2 (pl in) +2e-Cl

Au-Au3- + 3eAu-Au

* +e

F2 (pl in) +2e-2F

3,02

2,89

2,842,34

- I ,O/

1,050,76

,0,71

- 0,51,0,41

0,40

-0,27.0,25

o,41,0,1 25- 0,016+ 0,000

+ 0,050+ 0,345+ 0,52+ 0,535+ 0,798+ 0,80

+ 0,80+1,2+ 1,358+ 'l 4')

-r1,7+ 2.85

Standardni potenci ia l i valnih metala(zrakom zasi iena voda, pH 6; 25 C)

Metal Potenci ja l u V

zlatosreb ro

novo srebro NS 6218srebrni lem 4500Bronca SnBz I

mied SoMs 70m jed Ms 63ugl i ik

nikal Ni 99,6Cr- ie l ikCr-Ni- ie l ik (V2A)

Alumini j Al 99,5cinkov lem LSn 90olovo Pb 99,9

strojno ie l jezo GG-18cink 7n 99,975GDZnAl4

+ 0,306+ 0,194

+ 0,161+ 0,155+ 0,155

+ 0,153+ 0,145+ 0,140.r- 0,1 1 6+ 0,007- 0,084

0,1590,2580,283

- 0,389- 0,807,0.851

Zalt i tne mjere prot iv korozi je

Zait i ta izboromprik ladnih tvar i

Zai t i ta elekrokemijskim

POSTU PCr m aZait i tne mjerena mater i ia l ima

zai t i tn i s lo ievi

f iz i kal n i(adsorpci j ana povr i inu)

kemijski(kem i iskareakci ia spov15inommetala)

katodna zai t i ta Drot iv korozi ie

31

Nizivni naponi i nazivne struje

Nazivni naponi ispod l00V (usp. str .136) DIN 40001/4.57

Prednostne vr i jednost i u V 2 4 6 17 241 401471)1 60 80PodruEia pr imlene 'Nazivni naponi u V

Rasvjetni uredaj i : suhi i lanci 1,5Rasvjetni ureclaj i : akumulator i ,generator i , t ransformator i 2 4 d 12 24 40 42111 60 I 80

Elektr i ino t ro i i lo napajano iztransrormatora za zvonce

) 4 6

Elektr i ine igraike 1 I 20)24Obrtni ik i mal i motor i 1a 24 40 t2r) l 60Akumulatorna vozi la: e lektr i ina kol ica,vozi la i prenosnika 24 40 80

Akumulatorna vozi la: jamske lokomotive 72 80 96Elektrotermi ik i aparat i 24 40Elektromedicinski aparat i ) 3,sl 4 I 6 I 12)Dojavni i dal j inski upravl ja ik i uredaj i 1,5 2 + [ a l-1rTro I 24*1-40-f;8 t6oT8oZait i tn i i regulaci jski uredaj i 60

kod izmieni inog napona takoaler 42 V

Nazivni naponi od 100 V do 280 kV DtN 40002/4.73lstosmjerni napon lzmjeni in i napon 50Hz Jednofazni izmjeni in i napon 162/3 Hz

ukV ukV

110220440500750

, t )

1,53

1001)1252202r3803)500660

'l?56

101520

253060

110220380

1001200220

115

110

Debelo ot isnute vr i iednost i su prednoslne vr i jednost i ' r Samo za naponskj t ransformator

' ) Kao l in i isk i napon nema prednostnu vr i jednost 3i L in j isk i napon u t rofaznom sustavu

NazivnestruieuA ",tfK1rl i3?1

10'100

1 00010000

1,2512,5

1251 250

1,616

1601 600

720

2002000

f (

252s0

2500

3,1531 ,5

3153't 50

40400

4000

(50

500s000

6,363

6305300

880

I 800i 8000

Mogu se, prema potrebi umjesto 1,6A; 3,15A; 5,3A i8A predvidjet i vr i jednost i 1,5A; 3A; 5Ai 7,5 A, odnosno 10-, 100- i 1000 puta povecane vr i jednost i .

OznaEavanje napona i struia DIN 40710/9.66 JUS N.A3.002

Znak Naziv Znak I Naziv Znak Naziv

Istosm jerna stru ja opienitoN I

lstosmierna i l i .I rzmJenrcna srrula ! iri ̂ p

Modul i rana izmjeni inastruja, opaeni tolstosmjerna struja po izboru

Mje5ovi ta struia mpuls

I lzmjeni ina struja

I tonske frekvenci je

= T|.. j""t". r,*,1"{

| v isoke frekvenci ie

= f*r"*"" ".*' \ , najv i iefrekvenci je

Trokutni imoul

ru2kH lzmjeni ina struja snavoden jem frekvenci j e 1-162r.H2 lednofazna izmjeni ina

i t ru la, npr, 16213 Hz

TehniEka izmjeni inastruja, jednako optere-cenje vodi ta i l i faznihnamota

2*

nru

Dvofazna izmje-niana struia

n-faznaizmjenicna struia

33

Osnovne'"" l i f i t " i forrrr ,r l " , , . l .kvercrna

] r r rkaz Vel i i rna i zna_ Jedinrce i zna- I FormulaI kovi vel i i ina kovi iedinica i

Napon

' 1)"0""

luort

I ' ' ' - I - l -

1 ,d_---:! l. ,1"" $l*'.: u-U_,,_

, | 'ho '* i : "Jxa; 'Elektr i in i napon izmedu dvi ie to ike elektr i inog pol ja jednal< ie kvoci jentu izvr ienog."ai por-r t

-lo!.Ttu1oq nab_o1r.

' lakost struie

' g_tfl r fkost

struie i le"'

]

rr---ml ;1 ll';," f.",,;,r I'-:F=2.1s. t*___l_t l ' l io,=. ,c ]

- i i= 'o i - -AmPer le iakost vremensl( i nepromjenl i ive struje kroz dva ravna. paralelna i beskonaino duga vodi ia,medusobno razmaknuta za 1 m, izmedu koi ih u zrakopraznom prostoru, sval<i metar dvostrLikog vodad je lu je s i lom od 2 10 7 N.---f --custoea t t orr .o*fr*"r* fstruie

4>--' / [""11;x'*. t

| | [ r . ; ; " f ku"d,, ,n, ' ,

| | PresreKa

1*r , , .Jakost struie, lo;; ; ' | " ; 1

i ' i l l i l i.l"'1"'1 tt, ,,1

, )^ ]i'" : t-it l r '

]

t

f* ' |

' /

Vodr;rvost s iemens i t : ;: l lz__rA

Ohmovzakon , i i l t ;

t :GU

l i

Elektr i in i I t Elekrr ianirad varsekunda W u l trad ] Iv' d-^ t

w Ws' VAs

" | V. ' ) l . lYl"* , w Pt

f ' >< 1NmI I

Efektr iEna Wsnasa l r r r l ] i l : ! : . ' . " ,

var , ,r r

l_ l p

w.vA p_ut

' i lJ" lc I lP: t2Rl l '+ i , : ' ;l2

Elektri fni otpor,

Opis Pr i kaz Vel i I inei znakovi

Znakovijedinica Formule

Otporvod i ia

R: otpor/ : dul j inag: PoPrecnl

P resl ekp: speci f i in i

otPor

r : speci f i inavodl j ivost

om

m', mm t

o mm2l)m,-

m

.Q mm2

m1pQ mS S.m

m';J" ' -Sm uS

4 a'' - - '?- ' ;

qp-

1

ll

xq

Otpor itemPeratura

{il l topl ina

't,02-----1-'-

Rn

AR: prom jenaot Pora

R2o: otPor kod20c

e, p: koef ic i lentremPera-ture

Al l : prom jenatem Pera-ture

R,: otpor kodzag r rJ a-vanla

o

o

1

r r 'K t

N

1^;z.K'K-

K

c)

s<100'c

R2e r 'Al)Rr:RzorAR

R2o (1 + a.A$)

{}>100 cRo: Rzo (1 + Î \3 + l: l Ail z)

Mjerenje elektr iEnih otpora

spois naponskompogreikom(za vel ikeotpore)

U: izm jeren inaPon

1: izmierena

lakosistruie

R 1r1: otPoramPer-mefra

f)

^ u IR,t l

" : I

Spoi sastruinompogreSkom

U: izmjereninaPon

/: izm jerenajakost

R 1u1; otPorvol tmetra

()

Û

Mosni spoj(Wheatstoneovmost)

R1, R2, R3, Ra:Otpor i mjernogmosta

f) u ravnoteienmostRj R3

R2 R4

I:O

34

Spojevi s otpor ima

Predznaci i smjerovi struie i napona s41l1l8ica za Smerator

U - Uq- I .R

t ;l r / ' l it i i

t , ,I,t,\

,irNSustav srrel

, r I' t l

la lt l*l.-

r'lRll?

, : Uq +.

l , ' lr l

i '*

ls t i referentni smjer referentni sRazl ia i r

, , l lr l

- lI

v--- I H

t,*

/ l lr lr-l I' f l 'I

Prvi Kirchhoffov zakon (zakon ivoriSta)

Zbroj svih srruja u svakom avor istuiednak ie nul i

\ - 12- Is+ . . .+ l " : Q

Drugi Kirchhoffov zakon (zakon pet l je)

Zbrol svih dionih napona uzdui jednogzatyorenog puta (po vol j i odabranih smjerovaobi la ienja) jednal< je nul i

- t -

,t"T

t,,t

lr'f

lrnY

i lsk i

I| ,?

frLJl

fi

ier i l

/ l'v- In1 |

tI

Rzl

Ser

Fl "i , "

Napon I U": lJt+ U2+ . . . + U^

Kroz sve otpore prolazi is ta struja /

Paralelni spoi

R1

Svi otpor i le ie na istom naponu U

Rr: Rr * R2+ . . . + R.

u1 Rt Ut R, U, R1u2 Rz' u" R"' u, R"'

G,- Grt Gzi . ' -t G"

11 R2. 11 ,R,. 11 Rs.

Spojevi s otpor ima

Optere6eno diel i lo napona

t, 1. i

I.> |- i

U2R2/nt\U R1+Rr{R,+F Rr I

\ Fr +Fzl R2R1+R2

I ?o' l+ +l . . lF- l

l' ?o' lr, li,f I d t t , :+t /

Para;;tar: l-

Prol i renje mjernog opsega

Mjerenje napona

r l

l,'Iu"

RU

n:

Ro:

RU

Uy

fal<tor proi i ren ja mjernogo Psegapredotpor

: unutarnJr otPor

: napon na mjernom sustavupr i potpunom otklonu

struja kroz mjerni sustaYpri potpunom otklonu

U

ÛU,

R":(n 1) R"

struie

t,ItVI

n. fa l<tor proi i renja micrnoSnaPona

Ro: paralelni otpor

R,: unutarnj i otpor

U: napon na miernom sustavupr i potpunom otklonu

/M: struja kroz mierni sustavpr i potpunom otklonu

û

^Rt' .0 1n 1)

Pretvorba zvi iezda-trokut

a,r : fuI !^*E1e+R2eh30

"r.: &HP + R2s + F36

^ Rr l ArtHro: ; - -

- ; - -

- ^ne+n23+H3j

- Frr .Frr

n12+n23+n31

^ Rtc . Rtt61^- -

nt2 f n23 f n31

1Ra 2

3

R:z Rzt-'.----=\

R:t

36

Spojevi s naponskim izvor ima

Naponski izvor s unutraini im otporom

U".: napon praznoS hodaU", : napon na stezal jkamaAU: promjena naponaR : unutra5nj i otporR,: opteretni otporI t : struja kratkog spoia, \ / : promiena struie

Uor: Ui t Ux

, - uo, , . -uo,

' - R, Fr ' ' * - Fr

Û1^lU' I ' , l /

Pr i lagoi lenie

Pri lagot lenje struje, Rs ( R Pri lagoclenje napona, R1) R

r - 9-Prni

. . u^, .RtuRr^

-ni

T-UorhL

Urt - Uo,

P1 !0 Py -0

Pri lagodenje snage, RL: R

, Uo, U",^ 2Ri ' ' - 2Rt

, , Uo,vxl : - l

P, : Uo'2 P'=Y-- 4R, 4Rt

Ser i jsk i spoi Paralelni spoi

Uors:Uot +. .+Uo.n

Fis:8i t* . . - |F16

l ln

1' ' ' A"

Kod razt i t i t ih naPona Praznog hoda teku izmedu

naponskrh izvort strule iz jednr ienjr '

wu. utroien (pr iYeden)elektr i in i rad

Q:dobivena (predana)l<ol i i ina topl ine

promjena temperatur€

speci f i tn i toPl inskik apac l tet

topl inska kor isnost

v rr le me

masa (npr. vode)

l * "L ,rlr| . ,

1,, , ,I t '

m:

l

AD=Dz-Er

Wu:P t [Wo]--Ws14 -wt f l -s

Wo:Q:p 6 1111

,' W,wo

^ , \ i ) c /u

l l , r t

ta l - jlml - ke

lcl ,- )lrg K

[43] = K

[ ' r ] 1

37

Elektr iEno pol je, kondenzatorSi la medu naboj ima (Coulombov zakon)

F: s i la mei lu naboj imaQ1, Q2: naboj it . . d ie lektr i inostco: d ie lektr ianost vakuumac. : re lat ivna dielektr i inost/ : udal jenost nabola

4re . l '

t :eo.€t [cJ:1

co = 8,86. 10-12 4q

VM

Jakost elektr i tnog pol ja

E:F:

Ud:

jakost elekr i inog pol lasi la na naboj u pol junaboj u pol junapon izmedu ploiaudal jenost ploia

o

-ud

N

c1C : 1As

m

Kondenzator i kapaci tet

U:

a:

1;o :

f , , I

A:d:W:

kapaci tet l<ondenzatoranaboj kondenzatoranapon izmedu ploiaKOnOenzatorad ie le l ( t r ianostdielektr i inost vakuumarelat ivna d ie lektr i inostpovr i ina ploierazmak ploiaspreml jena energi jakondenzatora

._Q Aslul :7

{rarao)

^ t .A

dc =co,cr [cJ: t

.^ A.co= 8.86. 10- 'z

-^ vm*= ==- [lrV] = VAs

Paralelni spoi kondenuacora

Q

Qt

t - rr---f--r i

I rz l t " r 1, ,fo '14"r 1"- t - ' l

a"

*

Qt . . .Q": naboj i pojedinainihkond enzatora

Cr. . .C": kapacrtet i poledinai-nih koncenzatora

Q,: naboj u l<upnog l<apaci tetaC,: ukupni kapaci tet

Q: C,U

(1u=(11 f l12+.. .+V"

- _- - -uu-e1Te2-. . . ru.

Seri jski spoj kondenzatora

nIu;a'- I -v I'o1f l" lr, c"

i I ' a.c" l lc , - l

'"-[ j_i_

l lU

Qt.. .Q": naboj i pojedinainihKOn O en zatora

C1 . . .C.: l (apacirer i poiedinaa-nih kondenzatora

Q": naboj ukupnog l (apaciretaC,: ukupni l<apaci tetUt . . .U": poledinaini naponiU,: ukupni napon

Q"-Qr:Qz:. . . :Q^

C":Ut iU2'1 . . .+U^

111 1t t

-L l L2 un

38

Magnetsko poljeJakost magnetskog polja

H: jakosr magnetskog pol la/ : lakost struleN: broj zavoja{: srednja dul l ina s i ln ica(J: magnetska uzbuda

H:I N

IHr:41mm

o:t .N tol :A

Magnetska indukci ja

B:o:

magnetska indukci jamagnetski tokpovr i i na

âA lo l : vs

1 Vs = 1Wb (Weber)

t8t :+m'

rYi : r r f iesta)m-

Veza izmedu jakost i magnetskog pol ja i magnetske indukci j r

pe : magnetska permeabi lnostvakuuma

Karakteristl-l(a maSnetr-z i ranja zraka

B : !o.H

lo:1,257 10-6 SAM

re lat ivna permeabi lnostpermeabi I nost

Karakteristi-ka magneti-zacile ieljeza

B =p.H

11 =Po Pr [p, ] :1

Magnetski krug sa zraEnim rasporom

R-: magnetski otpor

n: magnetskavodl j ivost

R., : ukupni magnetski otpor

R.p" : magnetski otpor ie l jeza

R., : magnetski otpor zraanograsPora

@,: ukupna magnetska uzbuda

Hp", /s" : vel i i ine ie l iezne jezgre

H,, l , : vel i i ine zrainogras Pora

OAR- - ; iR. l : ;

A1t

V, --* ( ' henry)

'1 v(A:R- \ :

A

R.*: R-p" + R.,

O, : Hr" . lF"+ H,.1,

Nosiva s i la magneta

F : s i la

8: gustoca magnetskog toka

A: povr i ina

p6 : magnetska permeabi lnostvaKuuma

. 82.A

?po

to : 1 ,257 10-6 +9AM

39

ij

Magnetsko poljeStruiom prot jecani vodiE u n ragnetskom pol iu

VI

si la na vodiajakost strujedul j ina vodi ia u magnetskomPorlubroj vodi ia

Svitak u magnetskom pol iu

M: zakretni moment T-

. , F.a .s in a

dul f lna svi tka tvt - - - - t -

a:

Si la izmedu strujom prot iecanih vodi ta

F: s i la izmedu vodi ia/ : dul j ina vodi iaa: razak vodi ia/1, /2: jakost strujelrs : magnetska permeabi lnost

vakuuma

e , FoIt ' Iz l

z f r .a

Po = 1,257 ' 10-6 .V IAM

lndukt ivnost svi tka

L: indukt ivnostN: broj namota,A: povr i ina svi tka!o: magnetska permeabi lnost

vakuumapr, : re lat ivna permeabi lnost

f r : permeabi lnost/ , : srednja dul j ina s i ln icaW: energi ja svi tka

, p N2.A vsl l l = -

tnA

A

P=Po' l r r Utr l =1

k= 1,257 't . t2

2

Seri jski spoj svi taka

-

pojedinaineindukt ivnost iukupna indukt ivnost

L,-Lt4. . .+L"

Paralelni spoj svi taka

4-:i- L1.. . L": pojedinaineindukt iYnost i

L", ukupnr rnduktrvnost

11 ' l

| I ' tLl Ln

40

Napon indukci jelndukci ja gibania

magnetskomVod i i U: napon indukci le8: gustoca magnetskog toka/: dul j ina vodi ia u magnetskom

pol juv: brz ina vodi iaz: broj vodica

U: B l v z

Svi tak u magnetskom pol iu U: napon indukci jeN: broj zavoja,1tD: promjena toka,\r : promjena vremena

. \ ,1 'u:t ^,

U: NY1\t

(Predznak ovis i o odabranomsmJeru)

Indukci ja mirovanja

.Lc,At

t,

U: napon indukci jeN: broj zaYoiaAt l ) : prornjena tol<aAc: promjena vremena

,\(D

. l r

\ ( l )U:-N..

Af(Predznal< ovis i o odabranomsmleru)

Jednofazni transformatori

Pri jenosni omier i

iL- b-u1u2I t :Iz:

N27.z2P:

Pnmarnr naPonsekundarni naponpr imarna jakost strujesekundarna ja l<ost stru jebroj zavoja pr imarabroj zavoja sekundaraimpedanci ja pr imaraimpedanci ja sekundarapr i jenosni omjer

u1N1^Nl

U, N, N2

!=&

zt r'Nr \ t

Z2-\ N2l

Tofka namota

t r i . t r rt r tEt

L. ukupnasamoindukci ja

Lr l/ | : samornoul(crJ3

-2)M: medusobnaindukt ivnost

dvaju svi ta l<a

L:L:+L2+2M

-E

+L2-2M

41

;i.t'

I Prijelazne pojave kondenzato"" i ." i t"t "Kondenzator

Punjenjel lc

ua

r : R.C [r ] :se :7,718.

u. : u".e I

u^.i , : i (1 -e i )

kod r :5rKondenzator nabi jen(99,993/. od U"\

t : vremenska konstantauc :napon na kondenzatoru/c: struja u ser i jskom spoju

lzbi janje

tlu*

tcUC

r : R.C [r ] : te:2,718..

ug:U" (r-"- i )

U^

kod t :5rKondenzator izbi jen

t : vremenska konstantauc :napon na kondenzatoru/c: struja u ser i jskom spoju

Indukt iynost

Uklapanje / r , t_-LLI. I

' :R

e :2,719..

uy-- tJ" s i

l tl , : l (1 -e t )- t ( '

r : vremenska konstantauL : napon na indukt jvnost i11: struja u ser i jskom spoju

lsklapanje,L

/L

/ I r l=<I :R

e :2,718..

u1: u" s- i

ur . : : : / { - - r \' '

R t '

r : vremenska konstantauL : napon na indukt ivnost i11: struja u ser i jskom spoju

42

Itmipnltni nppo,n,,i izmjeniEna stiuiaSinusoidan izmieni in i napon

;t l , i ; maksimalne vr i ;ednost i , i , ' , Zn / t " ] -

vr3nevr i jednost i I . s

t : f rekvenci ja 1T : t ra ian je per iode , , f :

T [4 : Hzo): kruina frekvenci jap: broj par i poloYa 1 r : P nn: broj okretaja

Yr5ne i efekt ivne vr i jednost i

i i , i : maksimalne vr i jednost i .

Yrane vr i iednost i ,ampl i tude

U, / ; efekt ivne vr i jednost i

takoder: U.1 i 1"1u"", r"" : vr i jednost i izmedu

vrhova

, )

, , )

4,, -1 qi"" -2 i

Zbrajanje fazno pomaknut ih rapona i strura

r ,Dr, gz, e r kut faznog pomal<a41, 02: vr ine vr i jednost i

pojedinainih naponaat: vr(na vr i jednost

uKuPnog naPona

uut2 : u12 + u22 2 u2 u.

cos (1 80 - qr)

u1 sin q)

u2 + ur cos 'n

Snage u krugu izmieni tne struie

5: pr iv idna snagaP: djelatna snagaQ: ja lova snagacos tp: faktor snage (djelatne)

sin rp: faktor ja love snage

s-u r [s] :v Au'v'i Q'P:U. l cosrp tPl -W

Pcos 9: S

Q:U l s inq IQ] .=var

Pravokutni s ignal i

re: t ra janje impulsaro: t ra janle Pauzef: t ra janje per ioda/: f rekvenci jaD:omjer impuls-pauza/: omjer pauza- impuls

f :1r

o: ' i v:L

4J

I

Strujni sustavi o," oo,or/r r"Qznake toraka i vodiEa u sustavu

Strujnisustav Dio

Vanjske toike,vaniski vodi i i

Nul to ika,n u lvod i i ,zv j ezd i5te,neutralnivodi t

Referentnouzemljen je

Uzemljenzai t i tn ivod i i

N ulvod i i

zaSt i tnomfunkci lomt)

S ustavrstosmlernestru,e

l '1reiaPolar i tet

M

E PE

pozir ivni : L+l negat ivni : L.+

m-faznisustav

Mreia prednostni nai in: 11, 12, L3.. .Lm

N

dopuiteno takoder: 1, 2, 3. . .m1) 2)

Trofazn isustav

M reia prednostni nai in: 11, 12, L3PEN

dopuiteno takoder: 1, 2, 3 r) 2)

dopuiteno takoder: R, S, T 2)

Pogon-skosredstvo

opienito; U, V, W 2)

r1 kad ni le motuia zamiena') numeri .anje i l i redosl ted s lova u smislu s l j jeda faza") prema DIN 40108 takoder i nulvodi i

Primieri oznaka u formulama za napon

Vrsta napona

Naponi vanjskog vodi ia

Sustav istosmjerne struje u1), uL. , uL-

m-fazni sustav urz, uzs, ust .. . u^,

Trofazni sustav u12, u2, u31

I generator lTrofazna struja . ] i rotor i

i t ransformator i

uuv, uvw, uw!

Napon i vanlski vodi i - -n ul vod i t Sustav istosmjerne struje U,

Uy+y, Ua-

Fazni napon

m-fazni sustav I- - . . - - i spoj zvi jezdatrotaznt sustav

. I generator i

t rotazna struja 1 motor iI t ransformator i

Utn, Uz*, U.* . . . U-*

Urr, Ur", Ug* _

Uur, Uvru, U*ru

Napon nul to ike Sustav istosmjerne struje Napon zvjezdi i ta

Napon zvjezdi i ta m-fazni sustav I-;-

.-- ---1 spol zvijezdarroraznr sustav

I

Urue

Napon vanlski vodi i -uzem l j enje

Sustav istosmjerne struje U2+p, U1+g

m-fazni sustav Utr, Uzr, Usz.. .U^r

Trofazni sustav u16, u21, u35

) u pr ikazima dodatno sa strel icom smiera od + Drema

44

Strujni sustav DIN 4olo8is.78

Primier i oznaka u formulama za struiu

Oznaka u formulama za struje

I1), IL+. IL-

Vrsta struja

Sustav istosmjerne struje

Tro- | generator i j Spoi zvi jezdafazna j motori Istruja I t ransform. I

m-fazni sustaY

Trofazni sustav

11, 12, 13, . . . I^1)

11' 12, h1)

1",1", I*1)

112, Ip, \a ' . I^1

112, 14, 131LiniJske struje Trofazni sustav

Tro- | Benerator ilazna j motorlstrulai t ranslorm.

Sustavi is tosmjerne strujeStruia neutralnog vodi ia

Struja nulvodi ia

Struja uzemljenja

trofazni sustav

l ) u pr ikazu dodatno sa strel icom smjera

Pri jenos trofazne struie DIN 40108,s.78

Trofazni generators istosmjernom uzbudom

Trofazni t ransformator Razdielna mreia

2u 4* L1 /1-

I

Struie / rye - , 3 '1gLini iski d i iagram

Spoi zvijezda-trokut u t"ofr.nol ,rr""ZiSpoj zvi jezda sa simetr iEnim

t l*//-;-, l"

lu. l I

opteretenjem

U"t fazni napon

U: l in i lsk i napon

Ir : fazna struja

I : l in i jska struja

5: pr iv idna snagaP: djelatna snaga

B: ja lova snaga

cos g: faktor snage

1p =0

,, U'

t/3I - f

5:r , ' : .ur [ { :vas : Pz=L

'1- \p :" 'J .U.1.cos rp iA:W

l - , , ,v- \ r 'u / cos(D [(J j :var

Spoj t rokut sa s imetr i ln im optere€enjem

1 I-

j-U

L2

U"'. fazni napon I u: u,U: l in iyski napon L _ l . /Iz: faznastruja

^- t= , ' , .1: l in i iska struja I

t : " '3.11 [Sl :vA

5: pr iv idnasnaga I s- . I IO'?

P: djelatna snaga i P: \ i3 . lJ . l .cos A t4:W

B: ja lova snaga I e:" ,5 U f , in,p [e] :var

cos g: faktor snage i

Veza izmettu spoja zviiezda i spoja trokrt t od l.dn"t og tinilrt olilffi

Pt: d je latna snaga u spojuzvt lezd a

{^, : d je latna snaga u spojulrok ut

P, 1

P., 3

Poremeieni trofazni spojevi

Spol ,ui1"rdffilspad

iednog van,skog dva vaniskavodi ia i l i i vodi ia i l ijedne faze I dvi ie faze

lspad,edne I jednog I dvi le | ;edne faze itaze

I vanis.kog

I faze lednog vanjskog

lvoorca I lvodiaasaN

, : ' l n,

bez N

, : \^"

saN

1

bez N

D_^ , : ' l z, , : l^, lr : !^,

P: snaga u s lu ia jnom poreme6aju po.: izvorna (poietna) snaga

46

Otpor i u krugu izmjeniEne struiespoi Jakost struie

i naponOtpor ivodl l ivost

Snaga

;-*l,I,U o-!

P 12.P

R

"il',+ ,_U'' i'.. , x. 'l-+* a-90

i ( indukt ivni)

Xt:2x f L

Xr:a L

Qt:U l

/ i l Ir l luY^& |" t {

,-4* r:!LlA x6

tt l Q-90'" I (kapaci t ivni

Yz\L- l̂ntL

. . 1, . t

to,C

Qc-U I

l l lr lr i l" I,l'-I

"lr'I

A,- ' ;'./ lur u,y'v l ' :x

'Z

IJ2- lJR2+[Jt2

U,tg q-- j

UL URsrnq=U; cosQ-

xL

R

Z- R2+ Xt2XLnxtR

sln Q:Z; cos 9-Z

01QL UL

s-u lP

52-P2+Qt2

t8Q- P

etRsln (P: j i cos(P: z

Ir l- i

XL

IL

RXL

z

12 I 2 t 2

I It8 Q:

. It ,/RslnA:7; cosQ:-

Y2: G2 * Bt2

( r - l ' : ( ! ' ) ' * ( , f\z r \R/ \x,/

Rtg q:

xLZZ

sin Q : Xr; cos Q:

Ulr

IS-U

S2-P2+Qtz

Q.18Q ;

QtPsln9:

S;cosQ:s

' l l"ilr-

It ,

Y ̂ --J-- luc.. .LTI

I '

UR;ucx.U

-z

r 12-

tgQ=

U^'* lJr'ucuÛc UR

sln Q-U; cos 9-U

Z-R2+Xc2X.

tg(o:

.xcRstn(P:Z; cosQ:2

S-U I

52: P2 | Qc2n-

tg ,f,: -:;

A.PsrnQ:

s;cosq-s

47

Otpori u krugu ir-l"nifnEi@spoi Jakost struie

I napon

t2 r 2 | 2

I^t8 9: ; :

s in g: :

cos q: 7

Ut< Uc

U*: Ut- UcLJ2: Ue2 + (JP

u*rga- u

U,sln qD-?; cos q- l

t* - t r+2'

tc_t

12_r2 r*2

r{( ! - :

IAT

srnQ- r i Cose:-r :TI

X,> X, Qc<Q,

Otpor ivodl j ivost

,U

t tU'c tc:

&

r -9.Z

C2_-D2 2v - , TyC

n-tC A:+

ain r :& .s

COS 0: -.t

Qc: Ic '

S: l U

Q*- Qr- Qc

i l l+l

l *", I J,,

I'Fl,-I

X*- Xt XcR2 + X,2

x*R

!s ' :e2+e*tc a:?

Y,t "- l zY_*r=;

s_{,Q.:O. Qc

^ l t"Lt l 'c

v -Yc vL

<2 - o2 ^12

QL'Qc I Q,<Qt

l0e- t -

I

X. R O PR:

cos. l - l 1r ' "o l :

cos, ,^.- ,

.Q*Psln9:

S; cose:S

Niski propust

________{---t_______ _

I R- l llu, t f lr,f lv

Krivul ja propui tanja i fazni pomak

t- 1'e 2nP I

R

" 2nL

l1 '0, , I 0.8u2 I ^ .u1

0,40,20

, 0,01

el e2- L

'l

2n,, ' L1 C

{ eo'

Ql 60o

ffs

f,s

100t

tq

Visoki propust

Ll L2- L

,1

2n " ,

I 'C1

f, : :1rR

C

300

0

l .1F-i,,

R f, l + e0"(2 | 56o

30'

0

iq

I, ' Iu) |U1

Iql

1,0O,B0,60,/-4,20

0,

90" I

600

100

0l0,

/q

ffs

-rq01 0,1 1 10 100

1900_^lv/ I 56o

300

00,01

I 1,0u, i o'8u1

0,40,20

11,0I o,eI o,e

0,t,4,20

Grani ina f rekvenci ja f .

Titrajni krugoviI Paralelni t i t ra jn i krug Seri lski t i t ra jn i krug

.o

o

oEo,;

Rezonanci ia Xt: Xc f" : rezonantna frekvencr la

r , 1 R": rezonantni otpor

2ntt1- 6

R r - { f r r : gornja grani ina f rekvenci ja

f .6: donja grani ina f rekvenci ja

B: i i r ina pojasa

Prigu5enje, pr i ienos i razina

Faktor i

;----:-JPOI

pr iguienja i pr i jenos

k-Priguienje

o,^ lUt'2- t 'ittpoi aianje

Faktor pr iguienja D

Faktorstrule

Pf lgusenja

prgusenla

DnPUSenta n

I1

i,u1U,

P1Dt2

FaktornaPona

Faktorsnage

Faktor pr i jenosa,faktor pojaianja

Faktor pr i jenosa , _. l ,

s t ru le 11

Faktor pr i jenosa T =.u,napona U1

.. P^Faktor prr tenosJ T <snaSe 11

Mjere pr iguienia i pr i ienosa

Spoj(pojedinatni i lan)

Mjera pr iguienja a ] mi"- p. , r"**mlera Poiacanla - ,

h

Ulaz lzlzz

)Pr

R1

l l lera pr iguien ja snage f x1"r" pr l "*"g"

" , : r r ' r1r^ B: Ber I - r" , - ro rs f i aaa.- lO tgP;-aa dB: decr Bel y luru pr i ienosa napona

M jera pr igu5enja napona ]

_r , , :zo Ef i aa Rt_ Rza.--zorsl laa R,-Rz I

"u lU2 ] Mlera pr i lenosa struye

Mjera pr i jenosa snaget , i - , :zo. tst , , dB Rr- Rzar-20 lg/ 'dB Rt-Rz

I ,1

Pr i jenosni lanac

E

Mjera ukupnog pr iguienla odnosno mjera ukupnog pr i ienosa

a,1-a1 *a2* . . . a. (Pr ipazi t i na predznak)

Veza izmedu faktora pr iguSenja i miera pr iguienja

Mjera pr iguienja u dBFaktor pr iguienia snageFaktor pr iguienia napona

l ; "D"

011

11,261,12

321 4'l

6

2

1010

J.to

2010010

301 401000 I 1000

3,16 100

Apsolutna razina l ,o,

I

1,_Lrt Ri

6 l lu"- t f

Rr- lu lq : Cbu-u"

Razina0dBjekodsnage ] f . " . : . tOtgjaa.

P" '1 mW i l i napona | " ' " P"

U":775 mYP.: referentna snagaU.: referenrni napon I f ' "

Relat ivna razina L,

Bi lo koja referentna t . i i .ano*npr. antenska tehnika s Rr:75 U":1 ptV (dB1tV) l . r :20 lg. l ;aap,u

U" 1V (dBV) r f r v

P" - l W (dBW)P":10 lsw (dB|) I

51

Frekvenci jska i valna podruEja

Elektromagnetski spektar

c: brz ina rasprost i rania elel<tromagnetskih valovac ) , f c:-299792,5+0,1 kmis c:300000 kmis

7,: valna dul j ina f : f rekvenci ja

Frekvenci ja u Hz -

10r 10, 105 106 10? 108 l0r0 1011

o0 Hu

I illl+tFrekvmciisko pd-

I rucle rcpilnsx08,

I wjetlosnog i rent

]ii'l,i"ril'i

'if L ll

Z]I ,58

tOr 101 105 106 .10,

Frekvenci ja u Hz+10 E 10s loro

54

55

56

58

60

bl

62

63

Sastavni d i ielovi

Klase pr imjene (k lasi f ikaci je) ipodaci o pouzdanosti sastavnihelemenata u te lekomunikaci jama ie lektron ic iSastav, svojstva i pr imjenel inearnih s lo jn ih otpornikaOznaiavanje otpornika ikondenzatoraSlojni zakretni otpornic iTemperaturno i naponsko ovisniotpornic iKarakter ist iEne vr i jednost i ioznaiavanje kondenzatoraOznaiavanje pr ik l ju iaka kondenza-tora do 1000V .Podrui ja pr imjene i karakter ist i in ipodaci o kondenzator imaZnaiajke i svojstva MP-kondenzato-ra do 1000VZnaEajke i svojstva polar iz i ranihalumini jskih elektrol i tn ih konden-zatoraKondenzator i za pogon izbojnihsvjet i l j k iKondenzatori za motoreOznake poluvodi ia (prema ProElectron u)Obl ic i kut iSta za poluvodidke sas-tavne elemente (prema (JEDEC-u) .DiodeOkidne diode, UjT, PUT . . . . . . .Ti r istor i , t r i jaciBipolarni t ranzistor iTranzistori s efektom pol ja . . . . .Osnovni t ranzistorski spojeviOptoelektronidki sastavni e lement iTransform atorOptoelektron idki sprein ik(optokopler)Sastavni e lement i ovisni omagnetskom pol ju 76Operaci jska pojaEala 77Spolevi s operaci jskim pojaial ima 78

63

6464

65

656667686970717374

75

52

Klase pr imjene i podaci o pouzdanost i sastavnih eremenrttu telekomunikaci jama i elektronici DrN 40040.2.23 uEcTxlPrim jer :Kl imatsko podruEje

donja grani ina temperatura----J* Jgornja grani-na temperatura -Jnaprezanje v lagom

Pouzdanost:

kvoci jent kvara (zastoja)trajanje opterefenja

-

-T_TII

J

NZr MehaniEka pr imjena

posebno optereienje(pojedinaini propis)t lak zrakamehani iko optereienje

Donja granitna temperatura Gornia granilna temp€ratura Naprezanje vlagom

1. Slovianiznak

$- i" u"c

2. Slovianiznak

3. Slov-ianizn ak

najvece vr i jednost i re lat ivnevlage u zraku

opaskesl obod no

400 god i in jp rols)iek

t-I JU Oanau gootnl

I ',)I

60 danau sodini

-1\

ostal idan i,)B B 350

c 300

250 <100To rral navl agaE -65 E 200

F ,55 F 180

G

H

40

-75

70 B s I obod an

H 55 < gqo/ 10070 100o/o

roSen j e) -10 140

K 0 K tL> R <goo/ 100o/o q(o/

L +5 110 D < Aio/ 100o/" 9o.0/

Z M 100 E <7 \o/ 9\o/ 9q,o/ r i jetkoi lako

rosenie

")

vidi pojedinaanepropise proizvot laaa

lP

90

85

C 80 F =75y. o(o/ A\o/

bezroien j a

R 75 G Aqo/ 7\o/

70 u <50Y" A\o/

T 65 <50yÛ 60 L vidi pojedinairr i ProPrsV

wY=

55

50

40*)

r ) Razdi je l ieno preko godine

'1 Unut" . odr ianja godi in jeg prosjeka') Npr. moie nasrupit i l<od l<ratkotrajnog otvaranja aparata

anstal i ranih vani

Kvocijent kvara

4. Slovianizn ak

Kvoci lent kvara sastavnog elemenra/Âu tu sal t raoa

4. Slovianiznak

Kvoci jent kvara sastavnog elementau 10'sat i rada

DEFGH)KL

MN

0,10,313

' t030

100300

1 0003000

Y

aRSTU

Z

1000030 000

1 00 000300 000

1 000 0003 000 000

1 0 000 00030 000 000

vidi pojedinaini propis

54

Klase pr imiene i podaci o pouzdanost i ,sastavnih DrN 40040/2.7relemenata u telekomunikaci jama i elektronici ( lus N'N0'026)

Traianje optere6enja Tlak zraka

s I ovian iznak

Traj a nj eu

oPte rece nl asatrma

7.sloviani

zn ak

oonjagranica t laka

u mbar do

odgovara pogonsl<oiv is in i u m iznad

(NN) normalne nule

300 000N 840 1 000

R 1 00 000R 700 2200

J 30 000

T o 000 T s30 4 300

3 000U 300 8 500

1 0006) 15000

?oo 44 20 000

Z vidi pojedinaini propisY 20 25 000

id i pojedinai ProPrs

Posebno opteretenie5.

s lovian izn ak

ut ral nooPterecenle

ud arnoopterecenj e

rekvenci jaudz

10 Hz do

ubrzanieu mis-

ubrzanieu mis-

njem(ums

8.s lovian i

znakpr im jer i

a 2000 500 1 000 6

z

prskanje vode, k i ie, sni jeg,zaledivanje, svestrano prsl<anje.mlaz vode. t la ina voda

R 2000 200 1 000 6

2000 100 500 11

T 500 100 300 18susa, n ls l<isparavanje izolaci iske tvar iu zatvorenim prostor i jamaU 55 50 300 td

ssls0 150 prasina, pjei iana oluja

ss]20 1s0 | 11 pl i lesan, insekt i

z vidi pojedina n i propis suniano zraienje, ostalo zra-enje

Sastav, svoistva i pr imjenel inearnih s lo jn ih otpornika

Ugl jen, C Metal , Cr/Ni Plemenit i metal . AuiPt

proizvodni postupaktermi iko raspadanjeugl j ikovodika

naPanvanle uvisokom vakuumu

redukci ja sol ip lemenit ih metalaprZeniem

speci f i in i otpor 1000 10 -6Q.cm :100'10-6O cm :40 10 6O cm

debl i ina s lo ia 10 30000 10-em 10.. .100 10 'm 10.. .1000 10 'm

ploini otpor 1. . .5000Q 20.. .1000c) inqi" ' - 100 f)

temperat. koef ic i jent -200.. . -800. +100. j +250.. . +350.

maksimalna temp. s lo ja 1 25'C 175 "C 155

promjena nakon 104 sat is l<ladi i tenja, odn. pr iopteref . na 125'C u / .

-0,5. . . +1,5 -0,5. . . +1 - 0.5

strujni ium mail vr lo malo vr lo mal i

nel i nearnost mal i vr lo mal i vr lo mal i

DIN-norme 44052. 44055. 44053 44061

pn mJene tehnika posredovanja,tehnika podataka,telefonska tehni l<a,el ektron i ka

za ekstremna kl imatskai e lektr i lka opterecenjazrakoplovstvo i svemir-ska plovidba, mjernilnstrumenf l

l (ompenzaci ja u t ranzis-tors l<im spojevima,visokoopteretni otpor-nic i sa s igurnosnimdjelovanjem kod PTT

55

OznaEavanje otpornika i kondenzatoraOznaiavanie otpornika boiama

Prim jer : 27 k{)) 5o/o

lprva znamenka)l jubi iasta(druga znamenka

(mult iPl ikator)z l atn a(dopui tena toleranci ja

Prvi prstePrimjer: 24,9 kO+ 17o

(prYa znamenka)

(druga znamenka)biJela

(mult ip l ikator)

(dopuStena toleranci ja)

Zbog izbjegavanja_teikoca pr i o i i tavanju, t rebapetr prsten bi t i 1,5 do 2 puta i i r i od ostal ih prstena

DopuSteno rela-i lvno odstupanje

v r i jed nost iotporn i ka

naranc. f_ l 3 103

5 .Jo-s f :o3Z-+ ; j : : j l6 10" +0,25

Oznaiavanje DIN 40825/4.73vr i jednost i s lovima JUS N.A4.O51- - -

preometak , mulr ip l ikator

- P --p,.- TO--nano 10 "

Rrga 10'

;;;- 1oit- -

t i to1O--Niz nazivnih vri jednosti (E-niz,

E6 E12

I --r rt -

' l ,5 1,5

I 1 '8

2,2

1.0

Primjer i za kondenzatore i otpornike

U.JJ tLF rr l?

J,J ILF 3ir33

_-. - '" _It

33 000 uF130 000 LrF

4,7

) ,b

-Ja-330 ko

3,3 MO33 M()

Slojni zakretni otpornic i DIN 4145012.77 f lUS N.R3.5011

Primjer: Jednostrul<i s lo jn i zakretni otpornik sa sklopkom

DIN 41450 470 k 4

o,r ,[ -.r

TNrzivnr otpor 470 k!2Obl ik krrvul jeGrani in i doseg

d 1]1 HSFT'[T

Klrmrrska kl :sa prrrn;eneBroj polovr s l . loph e

- - Vrst sklopkeDul j ina osovine u mm

b

Krat ice za vrsteupravl lanla

d Zakrerna sklopkas Kl izna sklopkaf Tlacna sl i jedna sklopkar Tlaina ci l indr i ina sklopka

Krat ice I Brol polova sklopke I 2Vrste sklopke/Brojpolova prema VDE

Vrsta sklopke Obl ik kr ivul le

l inearan ( l in)

l inearan s dva odvoika

l inearan s t r i odvoj l<a

t ' t r t r ' * . rpon"na, lutn, 1 e)

ulazni eksponenci ja ln i ( . t e)

nagl$eno ulazni eksponenci ia ln i ( +

naglaieno ulazni eksponenci ja ln is jednim odvojkom

naglxeno si lazni eksponenci ja ln i {

naglaieno si lazn i eksponenci ja ln is jednim odvojkom

S-kr ivul ia ._

S- l<r ivul ja s jednim

; ; r t ra" L*"1, . i o" i ; " r*r-n"dionice voda

- -51A: pocetni pr ik l ju iak S: pr ik l ju iak k l iznikaE: krajni i pr ik l ju iak ! : pr ik l ju iak za uzemlqenie

| ôZi iani pr ik l iu iak Tiskani spoj

D^t^:- . ^^-^

zakretnog osiguraia

acc-L

padajuca kr ivul ja s dvi je l inearnedionice voda

rastuca kr ivul ja s dvi je dionice vodai s jednim odvojkom

rastuca kr ivul ja s dvi je dionice vodai s dva odvojka

rastuca kr ivul ja s t r i d ionice yodai s dYa odvojka

Oznatavanje pr i k l iu iaka(otpornik bez sklopke)

Grani in i doseg

A: poietni pr ik l ju iakS: pr ik l ju iak k l iznikaE: krainl i pr ik l ju iak

Oa : nazivni zakretni opsegrDe: elektr i in i zakretni opsegPH; poietni kodKH: krainl i kod

Z: odvolak

Primier kr ivul je

Broj kr ivul je 4

Obl ik kr ivul leP*-; ; u iu"a

" t rpo-

nenci ja lna kr ivul ja ( . lg)

KH

9

-t-" f- -+

Io

J

E

o

QrK

Temperaturno i naponski ovisni otpornic iTermistor DIN 4407 112.76NTK-otpornik (negat ivnitemperaturni koef ic i jent)

Termistor DIN 44080i10.83PTK-otpornik (pozi t ivnitemperaturni koef ic i jent)

Var istorVDR-otpornik (otporni l<ovisan o naponu)

Varistor i su otpornic i koj ih vr i -jednost i otpora opadaju poras-tom napona (Mater i ja l :s i l ic i jev karbid, r<5,cinkov oksid, r - . :30)

najni ia moguca vr i jed-nosr otpora pr i pogon.sKom naponu

ul+,1/+

.7

t l l /

H,11 {----A. . . - - l / |_

:7-

Termistor i (NTK) su tempera-turno-ovisni poluvodi i i otpor-nic i koj ih Yr i iednosr i orporaopadaju porastom temperarure(Mater i ja l : polrkr istalnr keramr-ka od mi je ianih oksida)

I O-2,80

-400 40 80 120 200

Temperaturni koef ic i jent r^B 100 %._1o T2 l rp l at

/J K

Vri jednost I

T. T. R"B- : ' t^ :

12 11 n2

R1: Vr i jednost otpora u O kodI1 u K (kelv in ima)

R2: Vr i jednosr otpora u O kod12 u K (kelv in ima)

8: Vr i jednost I je mjera zatemperaturnu ovisnost ter-mistora (NTK) u K lkelvr-nima), konstanta mater i ia la

Termistor (PTK) su rempera-turno-ovisni orpornic i kol ihvr i jednost otpora pr i porastutemperature naglo poraste, i rmse odredena temperatura pre-korair ( lYater i la l : feroeler<tr icnakeramika npr. Ti03)

R*: Na^zivna vrr jednost otpo,ral) L

R,", , : Najmanja vr i jednostotPora

Ro: Vr i jednost otpora pr inaivecem dopui tenomnaPonu

rq: Temperaturni l<oef ic i jent

[ : Nrponska ovisnosr lvr i -lednost otPora termtsto-ra (PTK) je naponskioYrsna)

Pr im jer :

R. " :20

C{. lR-," :50Q

Ru : 100{)l lo-59 6R">50ko3o:110' 'C

u." , :30 vt.s -20 7"K

108

lOb

105

101

103

102

10r

100

1o 1

1020 30 50 80100 150 U

var istor od u V

cinkovog oksida

l l1 a

' \ ' . ' - I tA

K: elementarna konstanta u A,ovisna o geomerr i j i

7: eksponent nel inearnost i

Karakter ist i ine vr i jed nost i(pr i mj er i )

7 r i ' 30 kod ZnO (var istor odcinl<ovog oksida)Pogonska temperatura:

40 C.. .+85 CPogonski napon: 14.. .1 500 VVri jeme odziva: < 50 nsUdarna struja: do 4000 ATraina opteret ivost : 0,8 W

U

K4000 K

i - t lNf - i ln: Liill

, , ] i \**,*,lri**l i -rnog pgomkog roponi-

58

Temperaturno i naponski ovisni otpornic iTermistor (NTK-otpornik) Termistor (PTK-otpornik) Var istor i (naponsl<r ov sn orpornrcr

lzvedbeni obl ic i

Termistor (NTK) ploiastog ob-

-'- f15."r---'I l

t_t_ _l l l 'i l i lF iobt ik A

/A\._4- \\] /| ) I ll'-r1lobrrk B !t ,n)il ll

. l l l | just i le mlere f l f ll<ao i obl ik A l1 1l

k l imrtska klasaPogonski pr imjene (s. 54)uv' letr

[rrT l Hrr ' Hglt

bez ovola,metal iz i rane ieone strane

bez ovoja,radi la lne pr ik l ju ine i ice

f l l \il \tl_

= l l l l l l tfi llil ll =] f l f l l ]nr l l i l00.s lL I

sa plast i -n im ovojem

4.5ma x

Polazna temperatura:-30 C.. .+ '180 CKrajnja temp.: +40 C.. .+220 C

kruini obl i l<

blokovsl<r obl ik

donjagrani inaremperaru ra 25C 25C

!ornla!rani .n,temperatura ] 1 25 C

_1 1 25

,C_ 1155jNazivna vr i jednost otporaRp kod 25 C (R25)polazna temperatura: 10()do 100ko

Dopuiteno odstupanje od nazivnogotpora +10o1, *2001

Opteret ivost P." , kod 25 C: 0,6 W

Primiene

Mjerenje remper;rura

Usporenjepr iv la ienja--}.,

t+tyl

-L-:r-

-auiLi i i i i " ;eradne toi l<e

Osjernik razrne rel<ucine

Regulaci ja temperature zagr i janie

A/I- P,laÔal

-

| L

Stabi l izaci ja naPona

R

Apsorpci ,a en erg i je u l< lapan ia

Prenaponsl<apoluvod i i l< ih

zai t i tasr<ropova

59

KarakteristiEne vri jednosti i f l iN 11il i13l i i 0u! N f? 99r)oznaEavanie kondenzatora Sili liiiiiX8.l6 0us N'R0'020i

Nazivne vr i jednost i : E"niz

Nazivni istosmierni naponi u V za kondenzatore do 1000V

Vri jednost in iza R5

v rst KonoenzatoraFaprrni

kondenzatorinr-Kon0en.

zatorinasucnt I0q.kondenzatori

|\0n0enzat0ns tinicem

|(eramtcKlkondenzatori

At eteKtr0i l tnl

kondenzator i

I antatnr eteK.rolitni konden

6.J 6,310 10 10

16 '16l ( 75 2540 40 406J 63 bJ 63 53

100 100 100 100 100 100160 150 150 150 160

250 250 250 250 250 250 250400 400 400 400

630 530 630 530 6301 000 '1000 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000

Dopuiteno odstupanje vrijednosti kapaciteta od nazivnog k^p^citeta u yo

% Slovo do 10 pF do 10 pF

+ 0,1 B + 0,1

!n ( +O (

+1

G +2 +2H

iJ +5 +5 +5 +5 +5+10 K +10 +10 +10 +10 +10 +10+20 M +20 +20 -F 20 +20 +20 +20

+ 20.. . - 0 l - 20. . . - 0

+ 30.. . -10 (' + 30. .-1 0

+ 30. . . -20 R + 30.. . -20+ 50.. . - 0 Y + 50 . . . - 0+ 50.. . -10 T + 50 . . . -10 - l - 50 . . . -10

+ 50.. . -20 S + 50 .. .-20 + 50.. . -20+ 50.. . -20+ 80.. . - 0 U + 80 . . . - 0-F 80.. . -20 + 80.. . -20+100.. . -10 +' t00. . . -10+ 1 00.. . -20 +'100 .. .-20 + 100.. . ,20

Skraieno oznaiavanje plastiEnih folijskih kondenzatora

Primier: M'Tmetal iz i raniJoblozi(ako je oblog odmetalne fol i je:nema oznaKe,

KCTTI

Lvrsta dielektr ikaI d ie lektr ik

pl ast i ka

SlovEana oznaka Vrsta dielektr ika

cPsT

PoPoPoPocel

i karbonatip rop i lenist i ro litereftal atJ loznr acetat

6061

Nw[ffi

OznaEavanie pr ik l iuEaka DrN 4131108 76

k;;;;iJi.'ao tboo v DrN 48sos 07 61

Vrsta kondenzatora Obtik izrade, kuci i te, pr ik l iu ic i ] Oznaiavanle

Papirni kondenzator i ,kondezator i odmetal iz i ranog PaPirai kondenzator is fo l i iom od Plast ike

Vanjsl<i oblog: cr ta (Po obodu)Kondenz. od plast . : obojeniprstenovi za oznaiavanje nazlvnog

K uc iSte:

Pr ik l lu ic i :

u obl iku c i l indrai l i l (vadraaksi ja lne i i ine i l i

K u€i i te:

Kuci i te: u obl i l<u c i l inarai l i l<vad ra

i

Postole svi obl ic i izvedbe

lc' i*.,

r.-a"-';;;i;;t;l<ondenzator i s al(s i ia ln imi l i radi ja ln im pr i l< l ju ic ima

lemne zastavice i naPona' - - t - - - - ' - , .

u obl iku c i l indrai l i kvadrajednostrane i i inei l i lemne zastavice

] Vanjs l<i oblog: cr ta (po obodu)

Van js k

Kuci i te i l ilpol<lopac

.0"* |\-JJ

Kondenzator is t i n,cem

KeramiLkikondenzator i

Alumini jskielektrol i tn ikondenzator i

I

Tantalni e lektrol i tn i i Omc

kondenzator i

I Vanjski oblog ...|.,

II Nut:rnlr oolog 1e obt l je ien

obojenim znal<om (temPeraturnrl<oef ic i jen t ) .

I Tip A: bi le la to i l<a na vanjs l<omoblogu

: - i - -

u obl i l<u c i l indra i l i ] Plus Pol : -1

kvad,ra_s ied nostranim

PrrKl ,uccrma I

l<vadra s jednostrantmprik l juccima

l ; ' i l ; . '"b;",obl ikovanjemk ucista(usmiereni nos)

Oznatavankondezatol

je plast .'7

Oboyeni

Prsten --plava

iu ta

crvena

zel en a

crna

smeda

Nazivni

_ 11P9r25V

63V

150 V

250 V

400 v

630 V

1000 v

-v itlTrofaznastruia l in i is l<a

fazna

t"y " tJ i t , "neutralna

od_nosno I M p

toc l< a

{fr

ffiIt11."

Podrutie primjene i karakterist iEni podaci o kondenzatorima lpregreayVrstaKOn d enzatora

VDE 0560Dio. . .

Temperaturnopodrui je u 'C

Faktor gubi takatgEu10 3

Prednosna pr imjena

DIN

raPlrnl konr lenzatoraPapi rn i 9IO IJ _qq - .1f( 50 Hz: 2. . .2,7 Visokonaponski kondezator za

f i l t r i ranje, udarni i potpornikondenzator i . osobi to mogut iza 50 Hz do 10 kHz,proizvol jno vel ike bater i je zaproizvol jno vel ike napone

41140 . . .146,41151 . . .153,41156,41159,41161, 41168,41169.41177

Kondenzato ri od metaliziranog papi.a zJ-.tos-Je-i nilTn 50)MP Dio 14 55.. .+85 50 Hz

1 kHz7 . . .812

Tehnika elektrokomunikaci i

41180, 41187,41189, 41191,41192,41190 . . .195

vezni kondenzator i i kondenza-cor i za f i l t r r ranje. kondenzato-r i za f i l t r i ranje i v isoki napon,udarni i potporni kondenzatorr

PlastiEni kor denzatori (s. 60)

MKU

Dio'18 i 21

-55.. . +70/+85 1 kHl 12.. .15

Za istosmjerni napon, al i i zareducirani izmjeni in i napon,mini jaturna tehnika, v isoketemperature, f i l t r i ranje, vezeotklbnski stupnjevi te ieuizora,osobi to kondenzator s malogubi taka, mnogi izvedbeniobl ic i ( is to i u s lo jnoj izvedbiu mjer i lu rastera).

41973

MKT 44110.. .113,44171. 44122

5s/-40.. . +100 1 kHz: 5. . .7

MKC 44115,44116,41379

-ss ,40. .+85/+100

1 kHz:1 .J

MKP 41973 40.. .+85 1 kHz: 0,25MKS 41973Kondenzator i s malo gubi taka (s. 60)KS 41379 . . .381,

385, 387, 388,390

ss/-10.. . +70 1 MHz: 0.4. . .1 Kondenzator i u t i t ra jn im kru-govlma za odredivanje f rekvenci je, f i l t r i , v isoko izol i ranovezanje i razvezivanje, mini ja-MKS -55.. .+70 1 kHz: 0.5. . .1

KP -ss/-2s. . .+8s 1 MHz: 0,3. . .1 tura (kondenzator i s t in jcemi.stakleni kondezator i ) , b lok--kondenzator i ; mjerni konden-zator i , staklo: vr lo v isokestalnost i i otpornost i zraienja

Kond enzator is t in jcem

Dio 19 -40.. . +80 1 MHz:<0,2 (<1 nF)41120. 4112',1

MKV 1 kHz: ca 1Stakleni kond -55.. . +125 MHz: <0,5Keramitki kondenzatori (s. 60)NDK Dio 17

rQ(/ !11q1 MHz: 0.4 . . .1

U frekvenci jski stabi l iz i ranimkrugovima za temperaturnukompenzaci ju, kondenzator i zaf i l t re iv isoki napon, impulsnikondenzator i , kao i , , i ip"

, :13. . .47041 353,41920, . . .924,4't978. 41930

HDK - kon-denzator €, :700 - s0000

-ss/+10..+701 +125

1 kHz: 10. . .20 Vezanje, f i l t r i ranje, v isoko-naponski i impulsni konden-zator, i kao , , i ip"

Elektrol l tn i ondenzator lAlumini jskielektrol i tn iKOnd enzator

Dio 15 i 15

+701 +12550 Hz: 80. . . 300(do 1 000 pLF)

Kondenzator za f i l t r i ranje,vezanje, izgladivanje,blok-kondenzator, motornikondenzator, spremnikenerg r j e

41240 . . .245256. . .259,316.. .318,330.332

Tantalskiel ektrol i tsk ikond enzator

41350.. .352,355.. .357

55.. .+ 8s ( +'l 2s)

I 20 Hz:<40.. .350

Telekomunikaci je, mjerna ireSulaci jska tehnika, , , i ip"kondenzator i za hibr idnespoieve, izgladivanje i vezanje

62

Znatajke i svojstvaMP kondenzatora do 1000 V DtN 41180;02.04

Ktase Drtmlene {uil\ +uuzru, FPC I c'r'c HSF

Granitnatemperatura

donta ) l L 40'c 75Cgornra +8sc | +85L +70 c

Dopu5tenonaprezanievlagom

Najveta vr i jed. 10004 I 100"4 95 "/.God. sr . vr i ied. >80Y. >807" <75 "/"Roienje oa ca ne

Toleranci ie C^, <1 uF +20Y"C"21 uF + 10 o/"

od 0 do 60'C pr ib l i ina vr i jednost: t3 %tg 6-," pr i20'c

C" podrui i <4uF >4.. .10pF | >10.. .32pF I >32.. .54pF

f- 50 Hz100 Hz300 Hz

1 000 Hz4 000 Hz10000 Hz

5.10 3

7 10 3

8 10 -3

10. 1O 3

14.10 3

17 .10 3

67

121720

0 -3

0 -3

03o30 -3

03

7I

12172835

o-3 8.10 3

o 3 9.10 3

o 3 I 14.10 3

o 3 | 25to 3

03 i03 I -

l

Otporizolaci je(R' za C<0,1 pFDTI 1U L

Pri isporuci 10 00 MO

Nakonpetogod i5nj egusk lad i i ten j a

8000 MO 6000 Mo

Dobrota izolaci-ie (R1.Cza C>0,1 pF pr i 20'C'

Kod dooreme 1000s (sekunda)

Nakon petogod.usk I ad iSten i a

800 s 600 s

Norme zaizvedbeneobl ike

DtN 41191DtN 41192

DtN 41195.. .98

DtN 41199 DIN 41196DtN 41197

ZnaEaike i svoistva polariziranih Rlf l l l l lR (Jus N'R2's21' s23)alumini iskih eiektrol i tnih kondenzatora ; i i i ; i t ] i : :

I iP Oznaiavanie, obi l ie i ie

Kondenzator za povi iene zaht jeve u pogledu Pogonske Pouzdanost i i e lektrrckrhvr i ied nost i .

Kondenzator i za f i l t r i ranje i vezanje, kondenzator i za odvodenje niskofrel<ventnih i

v isokofrekventnih struia.

IB Kondenzator i za iesto nabi janje i izbi janie, povi ieni zaht iev na vremensl<utoleranci ju kapaci teta.

t l Kondenzator i za obi ine zaht jeve u pogledu pogonske pouzdanost i i e lektr i ik ihvr i ied nost i .

i lA Kondenzator i odgovaraju6i t ipu I A

i lB Kondenzator i odgovaraiuci t ipu I B, s mani ih zaht ievima

Tip i lA

KlxeDri m iene HSF HUF I HSF csr]cpr l*rr l*rr ] " r ,

DIN 41230 41240 41337

Nazivni naponUsuV-

6 | 1s i 3s 70 611513s170 100 | 2s0 3 1.6 110 [1-512s 3s l .s_o100 350 6 100 | 160 | 250 3s0 4s0

Vr5ni nalUsuV;il-lpr i 20'C

)on

.-)U HZ

50 H.

I 18140180115

oJs -o0s (=1 .D>1 mF: gornie se vr i jet

8l18i40l80l 11s 27s385

Orn OOn r<1 mFr- ' - - - ' ' - ' -Inost i pove6avaju za 0,01 za svak

do100V:1,15UN,iznad 100V: 1,1 UN _i.l9-_g19lEl, mF)I mt

Pogonska

Preosrarast rula

Ko') o,oos++ 0,01

-

0.02--pr 'v

h 5uA 5 trA 3tAUruuV o 10035 150100J)6 6.3|35I100I450

r ) Pogonska pre,teCruuuFuk

>stala st .u la 1, , :Ko lJa Cp+/" u pA pr i 20'C (pr ib l i ine vr i jednost i ) ako su U' u V-stenr,

63

Kondenzator i za pogon izbojnih lampi o^ or*

f1.:!Ifap.:a:tlrr0ll9 Hz, do 1,5 kvarBc

papirni kondenzator, okrugl imetalno-papirnikondenzator, okrugl i

Pol je za opis

Ozupiani korai

5esterostrana matica

Kon d en zator i

odgovarat is l i l (ovn imprikazima

l*1jere u mm

Nazivni kapaci tet i , t f , i1O"/ .

1.5 4 4.5 5

h:

dz:lz:

102 mm...210 mm

30.. .50mmM 8- i l i M 12- navoj8mm

) prvenstveno '10 mm

10 12 1 3.5 '16 '18 20 25Seri jska kompenzaci ja: 420 V, 50 Hz, do 1 l<var

Pol je za opis(zeleni nat isak)

Ozupiani kotaij8,2 po DIN 6797

Susterortrana ^4is^/

-, lon-BM8 DtN 439-04 ]-{

/;4-\\+ { i9re} |

NZl '4 jereumm o J

tf

j

N azivn inaPon

420

obl ik i redbe X

dmax. max.

40

130

160

Kondenzator i za motore DtN 48s01/07.6s

Nazrvni izmleni in i raponi u V

Pogonsk ikondenzator

| 125 360 400

I450 480 560

::o :eo 1 +oo ]Kond enzator ]za Pokretan,e

Nazivni kapaciter u

P.s""'h -[tff.

kondenzator ] t-f

Lqii ,* l

rF

I 0,2

LO 1,8 r 2

lo rc

rrJ-

E

| _-I-U.J 0,4- l l

4.5

0,5

5

0,8 0,9

9

lo

0.6

3 1.5 6 7 8

l9 35 40 45 50 60 70 80

Kond enzatorza pokretanje lL_

25 ao5

20 40 50 60 80

200 250 320 400 500

64

a

OznaEavanje poluvodiEa 1pr". , . ,pro Etectron-u, , )

Prim jer :

osnovni mater i ia l -g lavna funkci ja

b

Il

x70

:Sistarski broi (2 i l r 3 znamenkel)uta za komerci ja lnu upotreb_

1. Slov-iana I Osnovni mater i ja l

oznaka I

2. Slovaana

ozn akaZ naien j e

2. Slov-iana

] Znaienie

oznaKa I

A lgermani j

B s i l ic i i

C I npr. gal i j -arsenid

| (energetski razmak> 1,2 eV)

D npr. indi j -ant imonid(energetski razmak

I > 0,5 eV)

R I fotopoluvodi tk i i

I halgeneratorski ,omvnt malert la l

Kao trede slovo pnmjenjuje se

a

L

U

E

F

HK (M)

L

Yi l rz

dioda - opcenirokapaci t ivna d iodaNF-tranzistorN F-tranzistor snagetunelska diodaV F-tranzistornpr. osci latorska diodaHal lova sonda pol jaHal lov generatorVF-tranzistor snage

-"|*"r-j"h"h t"ra"-

svjet losni vezni e lementnpr. fotodioda,lotoe I em en t

I npr. svjet losna diodat i r is torsklopni t ranzistornpr. upravl l iv i ispravl ja isklopni t ranzistor snagemult ip l ikatorska d iodad, ioda snage.

I Zenerova dtoda

h di je lova

NP

RsTUXYL

Obl ic i ku6iSta poluvodiEkih sastavnih elemerat i lprema JEDEC-u)D0-7

katod a

Stakleno k u6i5te

n aimani irazmak

temnl

npr. germani jska univerzalnadioda AA 118

Stakleno ku6i i te D0 - 35

npr. s i l ic i jska univerzalnadioda BAY 61

Metalno ku€i5te D0 13

Zennerova dioda I ,3 WBZD 10 C9 V1

Plast i ino kue iSte T0-92 Metalno ku€i5te T0-72

\ l /

dffi- j$i4r;r}E{_:r

I t , , , , ,k ut iSte

npr. s i l ic i jsk i VF tranzistorBTF 66

Metalno ku6i i te T0-39

npr. s i l ic i jsk i NPN trdnzistorBC 140

Plast i tno kueiSte T0-220s metalnom pr i rubnicom

kolektor spojens montainom pr i rubnicom

npr. s i l ic i jsk i NPN Darl ingtonskit ranzistor BD 649

l0. l mor

Enrn

Metalno kueiste T0 3

) najveea miera

npr. MOS-tranzistor snageBUZ 732

Metalno ku6iSte D0-5(sa M6)

015.1 mor

npr. brza ispravl ja ika diodaBYW 92

) Po JEDEC-u za diode 1N.. . , a za tranzistore 2N . . . s ietveroznan renkrt im registraci jsk im brojem

65

: )

DiodeSpojni s imbol i Karakter isr i ine kr ivul je Karakrer isr iane vrr lednosr i Pr i m i ene

Dioda

A NK-;+ l/ |tF

UF

A xr K--|>fJ.

IT

Zene-rovadioda

A r.-r K

UZ

Schottky-jeva dioda(spojnis imbol ni ienormrran)

Kapacitetska dioda

A xrK---- -

UR

Germani jske diodeUro -720mV.. .400mVURM < 110 v16 < 150 mA/R < 300 pA^K/{ .nru 3400 -

w3, -- ,55 C.. .+75'C

Si l ic i iske diodeUro :0 '5V..0,8VUnr:30V.. .3,5kV/r :150mA.. .750A/R :0,5 mA . . .50 mAl) , = . 40 C.. . + 150 C

fr

0 c2 0.( ,6 0,8 10 12Karakter ist ika Yodenia 1F=f (Urpr i 3,-25 C odnosno 100 C

s r0 1? 14 161820i271?628

Stabi l izaci jske karakter ist ikeI , : I (U,)

0 0,5Karakter ist ika vodenjaIr : l (Ur\

10

Stabi l izaci lski efekt kodrada u zapornom smjeruu, -1,8V.. .200VP,., < 50 W9, 51s0 CPri U,55,1 V negat ivni ,a pr i U,25,1 V pozi t ivnitemperaturni koef ic i ient

Vr i jeme sklapanja 1 nsUro < 300 mVURM<70 v

3" : 65 C.. . +125 C

Diodni kapaci tet CDopada s porastomzaPornog naPonaCp < 60pFUnN: 30V/6 100 mA

$,:*55 C.. .+125

Iru

LDu

1F <80A1p <200 nA

0l

Karakter ist ika kapaci tetaG:f (U*)

Germani jske diode:- Univerzalna dioda u Vf

podrui lu uvjetovanomal im kapaci tetomzapornog sloja5klopna dioda

* Uparena kao par faznogd iskr iminatora u otk lon-skom di je lu te levizora

Si l ic i iske diode:- lspravl ja ike diode do

najvecih snagaDiodna sklopka, npr.zai t i ta od pogreinog

POtaf l teta- Grani ina dioda za male

naPone

Stabi l izaci ja, odnosno,ograniaavanje istosmjer-nih naponaProtu-ser i jsk i spojZenerove i normalnediode prema referent-nim diodama s posebnom alom- te m peratu rnomov tsnosc uTAZ diode (TransientAbsorpt ion Zener) zazai t i tu od prevel ik ih

PrenaPona

Ekstremno brze diodnesklopke u VF imikroval .noi tehnic i f>15 GHzIntegr i rani sklopovidigi ta lne tehnikelspravl ja i u SMPS-u(Swich Mode PowerSupply) prekidnomnacinu rada

Kapaci tet i t i t ra inogkruga u VF tehnic iUgodiv i sklopoviVezni e lement i u f i l t r imas namjest ivom i i r inompojasa

U1e: napon praga, Up: napon vodenja; U^r: maksimalni zaporni napon, U,: Zennerov napon,. /6: struja vodenja, /x: zaporna struja, l ) " .0: temperatura okol ine, R,61s: topl inski otpor izmecluzapornog slola i okol ine.

66

Okidne diode, UJT, PUT DtN 4178s r2 6.75

Tir l r ; rck" dl"dt

t i r is torska dioda(peteroslojna dioda)

Dvosmjerna dioda,d i jak(diac: d iode al ternat ingcu rrent)

ok,d*; r;."i;Nakon prekoraienjaprekretnog naponaqBo) u ProPusnomsmjeru ponaia se kaoispravl ja ika d ioda(naponski ovisnasklopka).

pal jenja u t i r is tors l<imsklopovima, elementvremenskih sklopova.

Prekretni napon od20. . .200 v,/F

-"k, 30 A

Struja pr idr iavanja1, od 15. . .45 mA.

Okidanje strujepal ien,a za t r i jake.

Prekretni napondo 10V.

Strula pr idr iavanlaispod 5 mA.

Strula vodenja oko200 mA.

Karakter ist ika kaoant iparalelno spoieneietverosloi ne d iode.

Neprekinut pr i je lazu probojno podru- je.Visoki propusninaPo n.

Okidanje strujepal jenja za t r i lake.

Prekretni naponioko 35 V.

Propusna struja jakoovisna o dul j in ii m pu lsa.

Maksimalni gubi taksnage oko 300 mW.

Upravl janje t r i jakai t i r is tora,RC-gen erator i .

Naponi : maks 30 V.

Str je: maks 50 mA.I

Anoda. glavni pr ik l lu ic iUpravl ja ik i pr ik l lu iak (gate) upravl j ivpreko anode i l i katodeKatodaStruja vodenja, struja vrata (gate)Zaporna struja pr i otvorenoj anodi (PUT)odnosno otvorenom emiteru (UJT)Struja pr idr iavania, naimanja struja /6pr i kojoj t i r is tor jo i vodi

U pravianje t r i iakai t i r is tora,RC generator i .

Naponi : 40 V.

] Strule:150mA

Struja u to ik i maksimuma odnosno utoaki minimumaPrekretni naponNult i prekretni napon (prekrernr naponpr i otvorenim vrat ima (gate)

Ur: Napon vot lenlaUp, Uy: Napon maksimuma odnosno minimumaP,", : Maksimalni gubi tak snage

S porastom naponaUEsl Preokrece sezaporna struja.Pr i prekretnomnaponu Uo postajespoj emiter-B1vodl l iv .

Tiristori, Trijaci Rj|,il{iil;Spoini s imbol Karaker ist i ina kr ivul ia Svoistva Primiena, karakt . vr i iedn.

Tir istor s P-vrat ima

r r>

,J;Tir istorska tr ioda

upravl j ivas l (atodne stranenevoalenje uzapornom smjeru

Usmjer ivai i sve donajvecih snaga.

od 100v.. .4000v.Struje ovisno o vrst iizrade, do maks 1000 Ikod vodom hladenihplast i in ih t i r is tora.

Tir istor i s N-vrat ima

, t -

Tir istorska tr ioda- upravl j iva

s anodne strane- nevodenje u

zapornom smjeru

Podru- je mal ih snaga

Pri spajanju s djel i lomnapona kao iPUT (v id i str .67).

Zaporno vodl l iv it i r is tor

UF

IT.

Karakter ist ika upropusnom smjerukao kod t i r is toras P-vrat ima,karakter ist ika uzapornom smierukao kod diode.

lzmjenj ivai s kompo-nentom jalovog

(dioda za povratnonapaianje je iz l i ina).Napon {2500 V.Struja (1000 A.

lsk lopl j iv i t i r is tor(GTO, gate-turn-of f )

Tir istorska tr ioda.- upravl j iva

s katodne stranezapiranje 1ss negat ivnomstrujom vrata ,16

Istosmierni postavniksve do podrui jasredni ih snaga.Napon (1200V.Struja (400 A.

Tir istorska tetrodai lF

tt,- !r+.

r^ l 6xUc

U pravl

'

anj e- s katodne strane i- anodne strane

mogute- nevodenje u

zaPornom smjeru

Univerzalni rasklopnizadaci u podrui jumale snage.

Dvosmiernit r i lak ( t r iac:

t i r is to rt f loo e l*u

Karakter ist i ka

PoPut antrPara-le lno spojeniht t nstoraPal jenje s pozi-t ivnom i l i nega-uvnom slruJomYrata neoYrsno opolar i tetu anode.

Fazno-rezno upravl ja-nje, e lektroni tk i re le ji sk lopnik u podrui lumale srednje snage.Naponi do 1 200 V,struje do oko 300 A.

Bipolarni t ranzistor inzistorPNP traNPN tranzistor

12 :11+ls

Uas:Uqs+Ugp

I-u.. I : : :

,B

P-.=Urr '1c-tBE,/B

P-, = UcE. lc1,,

| , ,l-"t s

R -:+

la.u

Bf 'o-

l - , . ,+"-i u*"{"-

I1",I

t

OznaEavanie t ranzistorskih preostal ih struja i zapornih napona

3. lndeksnaslova

Zn aien je

0RS

Neimenovana elektroda je otvorena, npr. Ugg6lzmedu drugoimenoyane i neimenovane elektrode je orpornik npr. lqEqlzmedu drugoimenovane i neimenovane elektrode je kratk i spoj , npr. /q5qlzmedu drugoimenovane i neimenovane elektrode ie zaporni napon, npr. 165u

Primjer t ranzistorskih svojstava: Si l ic i isk i NPI epi taksi ja ln i p lanarni NF tranzistor BC 140

Posebna obi l jeZia:gubi tak snage 3,7Wkomplementaran s BC 160kuci i te TO 39, kolektor vezan s kuci i temtei ina maks 1,5 g

Apsolutne grani tne vr i jednost i :UcEs : 80 VucEo . 40 vUeso: 7vIc - 1Alc :100 mAP,. , =650mW pr i c"-6i45 CP,", - 3,7W pr i UcEaTv i rk, .=45 C3, :175'C

Topl inski otpor i

KR.n,o: maks 200

*t<

A.LI ' : MAKS J)W

Stat ist iake karakter ist ike (r" ,"0:25 C)Irr , - 10 . . . 100 mA pr i UcE : 60 VUrBr)cEo -80V pr i /c-100FAUrB.rEBo - 7Y pr i 1r :100ftAUat : 1,2V pr i Ucr:1Y i 1.-1 4Dinamiike karakter ist ike (r" , .u-25 C)/r -50 MHzC666 (25 pFGeo :80 pF

U

ili LjT]] u,l;;l;flIBLItt:rfiil-f++ir,l-)r-l lli+1r-i]+ilffiffiitilf5Tl-trffirH,l ,ilf#,hi1dilr+Hr_lffiHffiifit:

f50 rcCt 1 ' r0 /0, :

pui ten ukupni gubi tak u C" lz lazna karakter ist ikaIc:{ (Ucr) s Iekao parametrom

1 10 r00 t :

Napon zasicenja u mA

U67.^, , - f ( lq) pr i B:10i r" .b:25'Col rol ine

8: istosmjerno pojaianje, P, . , : ukupni gubi tak snage, {} , : temperatura zapornog sloja, r . , . ,6: temperaturaokol ine, f : t ranzi tna f rekvenci ja, R,61a, R,616: topl inski otpor izmedu zapornog sloja i okol ine (kuci i ta) .

69

Tranzistor i s efektom pol ja (FET)FET (unipolarni t ranzistor i )r radnom strujom /o upravl ja elektrostatsko pol je izmedu zasuna (G) i uvoda (S).

l1, , iy_t^:^1: :" I :_r t : : " upravl ja ju prakt iaki bez porroika snage i ima;u birno viSi utazni otpor

oo DrDotarnth t ranztstora

I : : : : ' , r_. ," :1_"1: ! .om pot la

- T.* i r tor i i efekto.m pot; . i i .o i l * ;* im stolern gcrr l

I zapornrm storem samovodl j ivr (osiromaieni t ip) , "mo.aporn, lobogacen"i t rp l

N-kanalni

lx I l lc Ui,s

N-kanalni , f ib:r,'l ,0,-l-

I L-- tl

l l - - : :+ l . - :

N-kanal n i

P-kanal n i

OVIV

u0s

-Utr . -u0s

r ftt tr'\ I t r\ t t r\ t t r. \ | -

lJt,s

Ucs

P-kanal n iP-kanal n i

U elektronic i snage pr im,enjuju se FET speci ja lnepoluvodi ike srrukrure kao npr. V-MOS. U- l .4OS,HEX-MOS.Pred nost i :. vrsoka rasklopna snaga i s igurnost od preopterecenjar lednostavno paralelno spajanje v i ie rranzistora

radi povecanja snager vr lo vel ika orzina preklapan;ao vr lo v isoke grani ine f rekvenci jePr imjene:r SMPS (Swich rnode Power Supply) d i je lovi

rsklopne mreie. is tosjerni postavnic i i sk lopker VF-generator i za indukcr;sko grr j rn jer svemirsl<a tehnika i obrada podataka

Primjer: Regulator voinje sa srruiom motoraIn: ID=12 A

uE=12.V

V1: FET snage BUZ 10V2; ograni ien;e napona Uo, M1V3: dioda slobodnog hodaR1, C1: zai t i tno spajanje

Primjer: Karakrer isr ike JG.FET-a BUZ 1ff iApsolutni grani in i podaci : Uor: .5-0_V: U6i- + 26y, lo-12A: tau:24A;4. -+SW, $. . ,_150 CDinamiike karakter ist ike: gz:4,85 pr i /p:6A i UD;-ZS V. r j r<O,t e pr i ' " lo:6A

t"r :80 ns; r , , - '180 ns

U.,:.

TO-220t R,61q-2.0f iKu€i5te:

Karakter ist ika upravl janja ID:f(Ucs) i

Do., N"p"n izmedu odrcda (Dt r woda {St; U6.: Napvoda, mu.; g '21 : pr i jenosna strmina; rDs: di ferenci ia ln ijeme: R,, , , : toplrnskr ocpor izmedu zrpornog sloja r l<r

lz lazna karakter ist ika /D : f (UDr)

/ouAlc

2il

16

'2

B

!l

UDS

x mea, zasuna {Gt i uvoda tSt: /o, /or : Struja od-iz lazni otpor; t ,u, r , , : uklopno odnosno is l<lopno vr i -rc i i ta; P," , : maks. gubi tak snage; {}q: temp. l<uci i ta.

70

Osnovni tranzistorski spojevi

Id

iEi<x

q^

!fv

Ti

NF

6z

=6

ON

Ftc; ioNEdo6!

.-oo>

uro._c=:1v

.:-0

-Eoo

c>o=

F

c

rnJ

z

d

f

E!

L

zz

Ld

l*-=-IN i

f. s'€

T-s r-

TE

o

6N

qc

'=O

OGtâ

' .

o-l *<

' i r

iNo-

!O

N._

FF

f

'uC

x6

oA6O

P : ts"; ; r :

,J; ; ;I oo'

d6;;

= . ! .E o-' - ! ! a

L -^q

- ,ud =q

; . ! ;

; ;rt r" ca

- : -

'=Fri !S

=.! 6

E &E 5. =s - k 6 E,g -' - F o,3 f i6

=2'=" i :As 6 a e f .EBNl C = -r S

? E og j 9: :oE - 9 &38; i

INl

t9

t :t .=i ;lo

l ;o

;1t

o

).1 : 1l

Eo

!: o;=.1: 4 Y- ;qx

z dt .=

aa

'o-

-q ^ '9- Y. :

I I o.- :a.a C

-=

n

-q!-Y

a

o

odd

oaI

'o- -oI

, i i6X! ' ; a

I 6->

a

o

il

o

b

idi

11 : 'l'

oj

>-

o*>

att l-

vtcl lo

o

:

lNa<

I: '

tv!O

NO6O

JO

1Qo

i, l i

| , I

-c

o

cP

oo

'=N,

T

Fr l

oi . -=Q :r

qvo

:-d

i^

T^. ;E

:

f

\,l

!:

o

o

o!oooC

:

':5

='a=Eo.=

!

'o-d

l

oE

o!

,gI

oC

o

l

Iot l

@

I

I

o

^:

.d

ol l

uo

I

.g i

,ii >

l l l l :

E

1' ! -

I

:l

!'

:î{

o

{ ;/ ( ,

Osnovni t ranzistorski spojevi

. -:-N

poOd

'Y:

!>r i lOG

Eo@;

>o

'n.;;

oo

oLda

Ou

: -o

C-

!rq

cP

Ndj;

N:;

'Y@

-=c). :

-u -oJJ

! -sNL: c

- . -*o;r

cJ d I >

+'Y LJ:F. : - or

aa

d

odO

:F

E J: 'Y O

6aaa{J -9

\* c<

-61E

loto.;

-

l6

9too

iE

io-

= i3"'_ ::a o4

z= ;?i o N =. :

STFs!1.g.FE g eexd a.= 6! :

dqaa a

o

!

d

d

:c o

oo-.Lo

6Ll : o o

-<x:>aa

rc!oEi =6=

: ; : _ i : :

* i i5 e = iu*+ +n;: -f tEFx*:^;Jr ;c i c>>

aa

E

a

e

s_o

'9r c-*PP- I *SL;: f XNd - : a. : L

J 6+.- u :'= c Y c FJ: : -Ni-

o:-J= +fr

-L

6) O a

aa a

'=d '

U:

> E : ;*oF= : ;J

- =u o c l

:=. i a i H-x t r v c; \ u

; . : + i^J.da

- . -o o:gpn c

- , , ,_d: .=: ; : L--) C'a 6 Y t a (

aa

s

d

d

N

d

IL

L i i o * oO

Y at b I o;. N_< : .*o . ! : ; 6_ i ^._ c

\- \*J: iJddcoJJ I ; l .a:bEH+,j i i > 'b!EZV7.=' i

f , - r ; ' f i !e- . i+-9Q

: ' :: l ] s q; [!. j [,3 9 iJJJ

'

. .

o9"f e

5;ooo;9 0ii i .a^:C u f ..]

;>; d

o

) r,rl^s

\ \ -4 9 >

11! l ldu 6l

\J4 _\

a

dqi'

;

'o

6

€€=

Dltr l" ' -> l

=/+\ - $

d

o6

o;-

Optoelektron iEki sastavni d i je lovisimbol I T karakter ist 'ka Svotstva

Fotootpornik(LDR, Light-- Depend ent--Resistor)

1\____t---r-

Fotodioda

Rsu9105

1C"

' t 0 l

Pasivni sastaYni dior oslet l j iv s obzirom

na osnovni mater i ja lod 0,5. . .8ptm (ul t ra-v io letno do infracrve-no podrucje)najv i ia svjet losnaosiet l i ivostvr lo t rom pn pro-mjeni svjet lote

lrrad.uzapornomsmleru

r malena svjet losnaosl et l I lYost

r vr lo kratko vr i jemeI OOZtVa

I r struja je pr ib l i ino

ProPorcronalna rasvl-

,et l jenost i

o nai in rada kao foto-dioda s pojacalom,stoga 100 do 500 putaveca osjet l j ivost

o namjei tanje radnetoike pr ik l ju ikom nabazu tranzistora

Pa l1e n je. strujom Yrat i iua svjet losnim impulsomG aien je

i o sni iavanjem struiep r id r iavanj a

. negat ivnim impulsomna anodnom pr i -k l jutku

.Iu, k{!!t.!rt(.11l!d

o pr imjena u istosmier-nrm t tzmlentcnrmstruinim krugovima

o mjerenje rasYi jet l ,e-nost i , sklopka za za-tamnj ivanje

o radni napon do vi ie100 v

r opteret ivost do500 mV

r mjerni zadacir naponi do 25 V

I o gubi tak do maks.I 150 mW

r grani ina f rekvenci jado oko 500 MHz

r fotoelektr idni pr i jem-nic i u nadzornim iregulaci jskim kru-govima

r naponi do 30Vr gubi tak snage do

200 mWr grani ina f rekvenci ja

oko 0,5 MHz

o za podrui je mal ihj snaga, gubi tak snagej do 500 mW

I . v isokonaponska te-hnika, pal jenje prel<osvjer lovoda, ' :4000 V,

- '10 A

l -I

1\A xt K------a-

+-uR

/umA

0,3

0,2

0.1

lr, l'.,lv

10

100

10r

^,a'?L10c l0r r02 10r 10' u lx

Fotot i r is tor

Solarna eel i ia( fotoelement)

I -

/uMA

t0

20

10

Svjet le€a dioda(LED, LightEmit t ing Diode)

AxiK------a--

UF

1,1

1,?

1,1,]

Akt ivni sastavni d iosnage koja se oduzimaoYtsl o:. intenzi tetu svjet lao temperatur i te l i jer vel i i in i akt ivne po-

vraine

r emisi ja sYjet lost i upodrui ju vodenja

o robusna, dugi i ivotniv i jek, male dimenz.

o neznatni zaporni naponr moie se modul i rat i do

20 MHzr potreban je predotpora crvena, iuta, zelena,

plava, infracrvena

e dobivanje energi je izsunieve svjet lost i

r ser i jsk i i paralelnii sPoJ omogucavalu

J snage u kW-podrui ju(solarni generator i )

r vel i i ina cel i ja /100 ma naPon PraznoS nooa

< 600 mV

e pokazivanje, pr ikazi-vanie znakova ibrojeva

o davai u optoelektro-nickim (svjet losnim)veznim element ima,svjet lovodi , infracrve-no upraYl janje

. struje voclenja do100 mA

4050umA

1000W/ mz

0 0,1 0,2 0,1 0,r* 0,5 u vPovr i ina cel i ie 1cm2

10

73

rh,

Transformator

n: odnos broja zavojay' : u lazna impedanci ja ( izmleni in i otpor)z2: tztazna tmpedanci ia ( izm;eni in i orpor)

N,n:-N- Vaina svojstva

! :Nz:Uz r v jerno pren03enje oblrka strulnih i naDonskihlz N, Ul impulsa male snage

^ Z, o odjel j ivan;e porenci ja lan'_- rpresmjerenjepotenci ja la

-2 . promjena impedanci ie

N?

Karakter ist iEne vel iEinen: kod kupovnih impulsnih t ransformatora

avrsto ie zadan obi ino: 1:1, 1 :1:1, 1 :7A8: raspon indukci ieludr: naponsko-vremenska povrSina ( inregral po

vremenu) (prenosiv i produkt ampl i tudenapona U i t ra 'anja impulsa t3 kod unipolar_nog pogona)

lmpulsni t ransformator

Prim jena

U pravl lan j ea t ranzistoraa i l r rstorao tr i jaka Vrsta pogona

Karakter ist i ina vr i jednost: 0,5t tVs do 5000uVs

Primleril Transformator za (pr inciprupravl ianie t i r is torom

Nizovi impulsa, bipolarno

re sheme)

Prenosiva snaga:

P=C.f .LB Ar 'A" S

C.-1 u protutaknom - provodnom raduC:0,6 u jednotaktnom akumulaci jskom radu

Transformator snage --- - -

Pr im je na:

Taktom.upravr jani izvor i struje (sMps vidi- jo i na a:a]- u jednotaktnom provodnom radustr . 203) s radnom frekvenci jom do oko 20bkHz zr p

p: t \ - f (omier preklapan ja, ;/ . t rekvenci japreklapanjaA8: raspon indukci le (v id i gore)AN: preslek svt f l<afq, : faktor punjenja bakraA": efekt ivni magnetski presjek

74

OptoelektroniEki (svjet losni) vezni e lementKarakter ist iEne vel i l ineCfR: faktor veze, takoder omjer pr i ienosastrule, (CfR: Current-Transfer-Radio)

ICTR-' , ' tu" lpr t /1 -10mA;rUL-5V

Uls: ispi tn i naponi izolaci je (max: 6 kV)Ir : d iodna struja vodenja (max= 80 mA)Ic: kolektorska stru ja (max : 100 mA)f . : grani ina f rekvenci ja ( t ip iano 250 kHz)

Pr im jer :faktor veze lct l r - f ( lF) pr i I , :25 'C, U.r :5 y

Pr ik l iu iak baze postoj i .Sa RsE moguce jepovi ienje grani inefunkci je.

Dar l ingtonovfototranzisotrlc 1F.5007o

A".,p"."1"1". ; ;r*luminiscentna dioda.(Pr i jenos izmjeni inognapona.)

n r ' Mogucnost dvokanalnog

68

5C

4L

-aNl 17

I zved beobi ina: DIL kuci i te

Tipi ina segmenr-

lrl!1 "l10

Prim jer oznaiavrnla pr i l l jucaka

7-segmentno pokaziYahi€

,,"F.'!:l i ,:1 LII E

( izvod a)

: - - -' l ; . . ln ,.1"13_l;"0_,

A: zajedni ika anodadp: decimalna toika

o,r I l I

iri"..u -,A: zajedni ika anodadp: decimalna toaka

-(I

Visine znaka u mm

7 14 2,8 crYena

18 3,8 iuta

11 ; 20 I 10

i ] naraniasr

Spektal na osjet l i ivost

Relat ivna osjet l j ivostsviet losno osjet l i ivogpr i jemnika u usporedbisa spektralnom emisi jomiarul je od 2850 KOpcenito vr i jedi za optoelektroni ikedi je love od germani ja is i l ic i ja

100I u/u

' i..t

:-'; . '

Sastavni d i je lovi ovisni o magnetskom pol ju

Hal lov generator

Hal lov efekt : Kroz ploi icu od poluvodi ta koja senalazi u magnetskom pol iu prot i ie upravl ja ikastru ja 11. Na pr ik l ju i ima 3 i 4 javl la se naponU2 (Hal lov naporr)

vog napona reduciranog na upravl ja iku strujuU2,71 i upravl ja ikog pol ia.

1.0t'rt rYi o.g

. i l r .+i l),,1

().2

0P ' t t

{ l 02 0.4 c6Linearno pr i lagodenje s R

Pri lagoclen je:. Mierenje pol jao Regulaci ja pol jao Davanje s ignala

f t - /L)=F,,q! .1 (l

0,8 l8uT

r Mult ip l ikaci lao Mjerenje pol ja pr i

n is l<im temperaturama

Spolnis i m bol

Karakter ist i ine vel i i i ne:o Hal lov napon praznog hoda U26:

Napon U2 pr i Rr: r - , nazivna indukci ja (npr. 1T)i nazivna upravl ja ika struja , / ,* .

Tipi ine vr i jednost i :50. . .1000mV

o Hal lova konstanta R,. : konstanta ovisna o mater i -ja lu iobl iku

o Indukciona osiet l i ivost KBo

,, Uzo voto: / r*

B'A-

Tipi ine vr i jednost i :

r Upravl ja ika nazivna struja /1a,10,. .400mA

. 100 Ai

Tipi ine vr i jed. :

r Zakl ju in i otpor za l inearno pr i lagodenje Rrt :Otpor R1 se post i ie pr i l inearnost i izmeclu Hal lo-

u"^: : . t , B u Yo

0.5

TA 24

ffit-/

#

. . . OUSDiferenci jsko pojaialo s Hal lovim Seneratorom

Magnetske sonde

U50.5 1 .0+ Bu T

RBR.

tl ls

l10

5

1

Om jer otpora R6,,R" - f ( tp)q: Kut nagiba magnetskogpol ja(poluvodi ik i mater i ja l D)

SastavmagnetsKe sonoe

Karakter ist i ine vel i i ine:. OsnoYni otpor R.: otpor ploie u

magnetskom pol ;u bez ut jecaja ma8-netskog pol ia

. Otpor RB u magnetskom pol ju:otpor pr i okomrtom dielovanju mag-netskog pol ja

Pr im jena:o Snimanje brzine ismjera vrrnier Davai kutao Potenciometar

Vr i jednost otpora poluvodi ikog mater i ja la sepoveiava porastom magnetskog pol ja bi lo kojeg Ipolar i teta. Pod ut icajem pol ja struktura mate- Ai ' i1ut" a letule na skreianje st iu jn ih staza. Kod spojni .

l , , f gkonstantne jakost i pol ja struia i napon su slmDol ql inearni . I

Om jer otpora RB'R": f (8)

Mater i ja l D

76

Operaci jsko pojaEalo

Sastav

Operaci jska pojaiala sadr ie di ferenci ia lnojedno pr idodamo pojaialo s v iSe stupnjeva

PodruEia pr imiene

Industr i jska elekronika, regulaci iska tehnikaNF-tehni l<a

IPrikaz: jednopolno, bez pr ik l iu iaka za naPoini

naPon: invert i ra juci u laz

+ : neinvert i ra ju i i u lazC. R: kompenzaci ja f rekvenct ieUle: d i ferenci ja ln i u lazni napon

vuooudB

1: Di f . pojaialo2, 6: lzvor stalne

struie3: Stupanj pojaiala4: Cza kompenz.5: lz lazni stupanj

-9V

Blokovska shema spoja

Pri jenosna karakt ist ika

Frekvenci jsko ponaianier Zbog unutarnieg zakreta faze pr i v iso-

kim frel<venci jama postoj i sklonost osci-l i ranj u.

r Zbog toga je nuino pomocu Cx i R sma-nj ivat i pojaianje za 20dBidekadi ( iesto

ie to vec u sklopu izvedeno).

l0r 100 10r 102 103 1Oa u kHz

Kompenzaci la f rekvenci ie

maks. 16 mV

Razl ika ulaznih struja u radnom I I 'os- l 1 l 2 80nApodrui ju ako je iz lazna struiajednaka nul i

t r : \L+! ' ' laone

Ulazni nul t i napon I Razl ika napona, koju se mora( input-of fset-vol tage) U1e I pr ik l iu i i t i na ulaze, da bi iz lazni

napon bio nula

ls tofazni u lazni napon I Ar i tmet i ika srednja vr i iednost(common mode input vol tage) | u laznih napona, ako ie iz laznilJ ,c I naPon iednak nul i

ls tofazni u lazni napon

Ulazna nul ta struia( i nput:of fset-current) 11 65

Srednja stat ist i6ka ulazna struiakoia le potrebna za rad raiun-skog pojaiala

Pojaianle razl ike ulaznog naPona

Ulazna struja mirovania( input-bios-current) .11

Polaianle razl ike naponapraznog hoda (open- looP-Voltage-8aln) YUDo

Omler izmedu iz laznog naPonaprema istofaznom ulaznomnaPon u

PojaEanle istofaznog naPonapraznog hoda (common-mode-vol tage-garn) vuco

W

"l4n -

Derivator (v isoki propust)

lntegrator (niski propust)

UE

Diferenci ja lno polaialo

Sklopovi s operac i jskim'pojatal imaInvert i ra lu€e pojatalo

Uo-- - Ur*nt

Transformator (pretvarai) impedanci jeUe: Ue

Ua: Us R2 tt C1

U"l- t \r l \ -J ll+| , , , I

luo tot

I l\----t-l

Strujno-naponski pretya;Ua: l r ' R,

"1 -"--_1."1 r\*

lue+ ua*1 UD

+|+--Tf-*uE'

l - . ,o*,^cfr-g,z^r-it[1]'

l . lJr t

.. uaf1,,^.l - l \_

"'t--rhl

u^,-#'^ tu^

Astabi ln i mult iv ibrator go

A.

postavi t i

-J-L na un

vrat i t i

JL na lLn

t L1aL2/ 1D ,

T:2R,C, tn l t *a ' I I\ R2l

^ R:Rr

' R2+ R3

E

Sumirajute pojaEalo

R1 B.

, , ^ /u^ tJe\

;:,t;'H'"1Bistabi ln i mult iy ibrator

l"I

I

78

Elektr iEni stroievi

Simbol i u formulama

Rotacioni e lektr iEnistrojevi

Trofazni asinkroni strojeviSinkroni strojevilstosmjerni motor iIstosm jerni generatorilzmjeni in i motor iSpeci ja ln i motor iPokretanje trofaznih motora . .Pokretanje istosmjernih motora it rofaznih motora kolutnimrotoromVrste hlat lenja elektr i inih strojeva .Zait i ta motoraOdriavanje elektr iEnih strojeva . .Oznaiavanje pr ik l ju iaka i smjeravrtnje rotacionih elektr i in ihstroj evaUpravl janje brzinom vrtnje . . . . .Polnopreklopiv i t rofazni motor i . .Ko-enle motoraNatpisne plodice za elektr i inestroj eveNamoti za istosmjerne strojeve . .Statorski namoti za trofazne stro-JeveRotorski namoti za trofazne mo-toreKriteri j za iz6or motoraVrste kvarova motoraPogonske vri lednosti trofaznihkaveznih motora s povr i inskimhlaclenjem . . . . .103

Pogonske vr i jednost i asinkronihmotoraStandardne mjere za trofaznekavezne motore (s povr i inskimhladenlem) (obl ik izvedberM 83)Standardne mjere za trofaznekavezne motore s unutra5nj imhlacfenlem (obl ik izvebe lM 83) . .Nazivni naponi i ispi tn i naponielektr i in ih strojevaStrolni slogoviVrste pogona rotacionih elektr i in ihstroj evaKratice za obl ike izvedbe i oostav-l janle strojeva

Transformator i

80104

81828384858687

88899091

105

106

107107

108

109

'rz939495

9697

100

101101102

Jednofazni transformatori . . . . . . 111Trofazni transformatori . Poj movi,karakter ist i ine vr i jednost i ,spofevi . . . . . . . .112Trofazni t ransformator i . . . . . . . 113Upotrebl lavane spojne grupe,svojstva spojeva . . . . . . . 113Paralelno spajan je t ransformatorasnage . . .114Vrste hf at lenja transformatora . . . 114lspi t ivan je t ransformatorasnage . . .114Oznaiavan je pr ik l lu iakatransformatora . . . . . . . . 115Natpisna ploi ica rransformatora . . 115Speci ja ln i t ransformator i . . . . . . . 116

79

oznakeuformutama '- .EMTf,TtrOznake uormulama

Z n aienje Oznake uorm u lama

Znaienje Oznake uformulama

Znaienj e

U

UN

u"

U^

ul

u1u2UK

uK

Napon na stezal j -kama

Nazivni napon

Napon praznog hoda(Senerator) odn,protunapon (motor)

Napon na namotuarmatu re

Napon na uzbudnomnamotu

Primarni napon

Sekundarni napon

Napon kratkogsPola

Napon kratkog spojau o/o nazivnog napona

Ri

R,

Rk

R,

Rr,," ,

UnutraSnj i otpor

Otpor namotaarmatu re

Otpor namota po-moinog pola

Otpor kompenzaci j -skog namota

Otpor uzbudnognamota

Otpor ser i jskoguzbudnog namota

Otpor paralelnoguzDudnog namota

Otpor namota

Nadomjesni otpor zagubi tke u ie l jezu

P

D'gC,

Predana snaga

Dovedena snaga

Snaga gubi taka

Snaga gubi taka uiel jezu

Snaga gubi taka un amotu

Q.t

Kapaci t ivna ja lovasnaga

Kapaci t ivna ja lovasnaga Pogonskogkond enzatora

cos QN

cos qo

Faktor nazivne snage

I

1N

I^

Il

I1

I2

Pri m l j en a struj a noo a(motor) odn. predanastrula (generator)

Nazivna struja

Struja praznog hoda

Zaletna struja

Struja u namotuarmatu re

Struja u uzbudnomnamotu

Struja u pr imarnomnamotu

Struja u sekun-darnom namotu

Trajna struja kratkogs Pola

Udarna struiakratkog spoja

Qi"a

Qr"p

Kut faznog pomaka(i nd u kt i vnog)

Kut faznog pomaka(kapaci t iv n og)

n

fla

Dp

tto

Brzina vrtnje rotoraBrzina vrtnje okret-nog Por jaBrzina vrtnje u sedluNazivna brzina vrtnjePrekretna brzinav r tn i eAsinkrona brzinavrtnjeBrzina vrtnje upraznom hodu

XL

xL

xc

Xa

I nd ukt i vn areaktanci ja

Unutrainja indukt ivnareaktanci ja

Kapaci t i vnareaktanci i a

Rripnareaktanci ia

Kl izan je

Klizanje u /oo," .

(DP'.

Magnetski tok ser i l -skog uzbudnognamota'

Magnetski tok para-le lnog uzbudnognamota

f4

rB

f , . ,

t l

rs

f,e.

ty

Zaletno vr i ieme

I ralanle oPterecenla

Vri leme mirovanja

Relat ivno trajanjeakt i vnost i

Trajanje c ik lusa

Vri jeme koienja

Vri jeme praznognoo a

/s, ,

Frekvenci ja naponarotora

Frekvenci ja naponastatora

sl

5r*

5uN

C,

Priv idna snagatransformatora 1

Priv idna snagatransformatora 2

Nazivna pr iv idnasnaga transforma-tora 1

Nazivna pr iv idnasnaga transforma-tora 2

Ukupna pr iv idnasnaga

M^ltN

M,

Zaletni zakretni mom.

Nazivni zakretni mom.

Prekretni zakretnimoment

Zakretni momentu seotu

CA

CB

Kapaci tet zaletnogkond en zatora

Kapaci tet pogonskogKOnO enzatora TP Polni korak

zz,

lmpedanci ja

lmpedanci ja

Pet l ,e

Brol zavoja

Pri j enosn iom jer

Trofazni asinkroni motor i

1

, /N

I

]N

Is

tl

Karakter ist i ke opterecenja

f I nr-Dt t ( - tJ: Po.:U / r '5.cor,p

P: P"a: U . / . , i3 .cos g . r in.-n

n.-n1 - n (" - . - .1no.4/

Motor s kratko spojenim rotorom Motor s kolutnim rotorom

[e s .q--l f-e T-s--l, w2l u2l v2l pE : .wl2 | ulz I v lz I pr II t t f t -1 l?r t? l? l? l?lf f i f f i {_ l+{+]+r r l r l ,1, . t , r l r l r l iJ

DvofaznrKOIOTSKT namot

Karakter i -st ike zaleta

M

,:

Mx

Ms

t{a?atteristit<a .utiS n*

tu1IF

7"t1^M.

3.. .7 1.5. .2.5

- robustan | - re lat ivno bez odr iavanja- bez odr iavania I - dobar zatet- komPaktan - tvrda karakter ist ika brzjne- lo i zalet

] - upravl janie brojem okretaja mogute- problemat icno upravl janje broja okret . I i " po.o. , otpora u krugu armaiure- tvrda karakterrst ika brzine

* alatni stroieYi I - d izal ice* male dizal ice I - te ik i zaler- stroleyr za preradu | - strojevi s vel ikom zamainom masom- pol jopr ivredni strojevi - vel ik i a latni strojevi

tlirll

Sinkroni strojevi

[.ur .vr .wrl f-rur ,vTlwt--lt- {:5]1 L-tw2-luz lvzj

Spol zvi jezda Spoj t rokut

.u1

II

I cenerator: MotorIl f

- - n-nt t -n P n=

rP

Trofazni s inkroni generator Trofazni s inkroni motor

Karakter ist i ke

I -

l,

Karakter ist ika opterecenia

Karakter ist ika brol okretajazakretnr moment

Ovisnost ulazne struje o opterecenjui uzbudnoi strui i

Ind u kt i vnopod ruij e

Svoj s tva

o Napon na stezal jkama ovisan obrzini vr tn je i Yrst i tereta

o Frekvencr ja oyisna o brzini vr tn jei o broju par i polova

o Samozalet mogui samo s dodatnimzaletnim kaveznim namotom i l ikratk im spojem uzbudnog namota

o Brzina vrtnie ovisna o f rekvenci j i , a l ineovisna o optereienju

r Pr i preoptereienju ispada iz korakar Udio la love struie uprayl i iv uzbudnom

strujom (kompenzator faze)

Pr imjene

r Proizvodnja t rofazne struje uelektranama i poledrnainim poSonima

r Sigurnosni e lektr i in i agregat

. Stapni kompresorr Pretvaraik i agregatr Strojni pogon s v isokom konstantnost i

brz ine vrtnieo Kompenzator faze

82

ls tosmjerni motor i

Kompenzaci jski namot

Namot pomotnog pola

Namot armature

61,- . r r - l

SPLIT - Teia6kl Prut b.b.

Pa"-U l^ iUr I t

amo, - ll

rp"r"- l I

-<--=--d'.)==-Yl lLI

o Upravl janje o Alatni strojevibrzinom vrtnje r Transportnipomocu Leonar- uredaj idovog pretvaraiai l i upravl janihispravl ja ia

r l

R

:D.t - u, i ,

-R. I Rp tRxGlavni namot

Nezavisnor.uJ. . i

- " tor I

Poredni motor

o Neznatna prom,ena brzine vrtnjepr i promjeni tereta

o Upravl lanje brzrnom vrtnje pomocunapona armature i l i uzbudnom strujom

i a Namot armatu rei uzbudni namotimaju even!ualnorazl i i i te napone

Seri jski motor Kompaundnimotor

t ' " """ ' . tKomPenzacr l - Iskog namota)

Osnovn ispoj (nacrtanbez namotapomocni hpolova i

Karakte"r ist ike

Zaletnastru i a

S voj stv a

Primjene

, U,U.R,RI

I l ln l \ n l

| \ l-=-l \ Il \_ i l

o Vel ik i zaletnizakretni moment

. Brzina vrtnieovisna o teretu

o U praznom hodu ]event. pobjegne

r Upravl janje brzi-nom vrtnje pro-mlenom naPonai l i promjenomuzbudne struje

r Elektr i ina vozi lar Dizal iceo Pokretai i u

motornimvozi l ima

e Ovisno ol<ompaundiranju

ima preteinoser i jsko i l i

Paraletnoponaaanje

o Pr i protu-kompaundiranjunestabi lnost

. Alatni strolevio Pogon zamainih

masa npr. preia,i tanca, ikara

o Pogon val jaonica

ls tosmjerni generator i

Nezavisnouzbucleni gener.

Karakter ist i ke

Napon nastezal jkama U-U"-I R -Uu

-1(R +R,\-U" ) -1,(R,+Rrl-Us

U" f (n, t) U": f (n, O," , +Op".)

U opadaneznatno Pr l

U se namjei tapomocu n i 11Ni je s iguranna kratk ispoj

U opada pr iporastu /U se namjei tapomofu n i 1,Siguran nakratk i spoj

a UrNtespora-stom / dopodrui ja zasi tenjaa zat im iako pada

. U namjest ivpomotu paralel-nog otPora zarazYi janie pol ia

o Kompaundiranje:U gotovo neovisanol

r Nadkompaundiranje:U rste s porastomI

o Podkompaundiranje:U pada s porastom

o Protukompaundi-ra n le:U brzo pada nas porastom 1

Elektr icni ure- i . E|e| ."ra ' , - r" a Neznatno o Glavni uzbudnikdaj i za opskrbu daj za opskrbuunuidi I unuidiPomotni uzbud- o Glavni uzbudniknik ( t ra jnom . Pojedinainiuzbudom) pogoni

prakt i ino znaienje . Za jako promjen-

] l i iva opterecenia

U.- f (n, I1)U.: f (n, l1)

Svojstva

IzmjeniEni motor iI ro laznr motor ina lednofazninapon

lzmjeni tn i ( iednofazni) motor s pomo6nim namotom

S kondenzatorom S indukt iv i tetom S otporom

5 poi L1 l-t

lLi_ (M)

U,1

rA

rEiU1

t1 F; l

[ -u j

II| /-\(M)

L:. '

- - r r

FtMl

Karakte-r ist i ke

U:170Y,

U:380 V,

c:7ou*

G:204o..:t H "Co-3 Cg

Svojstva Tvrda karakter ist ikabrzine, lo iakor isnost

Tvrda karakt . brz ine,sa Ca vel ik i zaletnizakretni moment

Tvrda karakt . brz ine,nepovol ian zalet ,neznatan cos q

Tvrda karakter ist ikabrzine, jednostavnaizved ba

Prim jen e G ratlevi ns k ist ro j ev i

El . kuf . aparat i kaostr. za pranje rub. itd

Ri jetka pr imjena El. kui . aparat i kaostr . za pranie rub. i td

lzmjeniEni motorbez pomoine faze

Motor s rasci jep-l ienim polovima

Repulzi jsk imotor

U niverzalnimoto r

SPoj

I

L" L1

Karakte-r ist i ke

Svo lstva Treba ga pokrenut i Tvrda karakter ist ikabrzine, jednostavnaizvedba, lo iakor isnost

Karakter ist i kaser i jskog spoja

Karakter ist i kaser i iskog spoja

Pri mj ene Prigodice za grade-vinske strojeve

Za male snage npr.za el ektr i in ekucanske aparate

Tekst i ln i strojevi Elektr i in i kutanskiaparat i , e lektr i tn ipokretni a lat i

85

Pokretanje trofaznih motoramalna snaqa trofaznih motora u kW

Nadzemna mreia

Ll90v 13,380v r .380v5,5 11 1ss,s 11 | 155.5 11 155 11 153,5 11 153 11 ' t12,5 7,5 11

Kabelska mreia

Kavezni motor i

ivanje Spoi / i /

^380v1 3;380v0,10 2,0 11 I 15 3.0

5.5 , 11 15 1,44 1 11 15 1.4

o,6oi o,s I 3 I e I 11 I 110,80 i 0,s 2,5 6,8 11 0,5

2 5,5 7,5 | 0,51,5 5 | 6 i 0,5

KaYezni motor i Motor i s

lzravno ukl ju i iv

Motor Rotor-s ko- ski

Ie= UMo2 URelat ivno skup

--t s""g"v iso l< o-

I naponsl<ilmotoTl

lutnim pokre-roto- I taa

,^ : \ ,*Struja namjei tania: naziYna struja , lp

Kavez- zvi iezda-F1

mrt" t " t " ,* t*r1a Vel i l . i r lat-vel ik i zr letnr zakret- n i strolevr,

Samo da se smani i Tekst i lnrzakretni moment ] strojevr

ni moment, upravl ia- pumpe,nje brzine vrtnje dizal icemoguce s ocPon ma

r ) Preuzeco iz r iskanog doslovnog teksra Tehni ik ih uvjeta za pr ik l ju ike, Udruienje njemaakih elektrana, Pokrai inska truPaNordrhein-Westfalen. stanje 1 979.

Specijalni motori

F

tt

:N!

- 'L9YP

'- . -dLc

'- e x =:

3EE!E

l !o6c .a

6 u; ; . :>J.9 = = c FoL|{ f9:

z J! ! > l

i i

'==c-

OO

ooN.@

d{o

oY6C

tFL,= d6*FL.:4.=

9; I

;'5i

2-

- 0cN:L.-- O vo; i > =

o.a;r :z

- a- Y

, i '

; c d d)u

o ; u :J - 'Y:1 d

; .oaj .e. :9. ; u: t r :h iE;r

6 ' -3Jo;.- . !

i3u1ood

EEoo

- la

' - . iJ - i

i7.2J!

YYUdc

loJ9

t^c

- t rc o c.= ' ;OLOcoL O: =c

;5EY-E

-bEclY,c l .ddc L 9 i Q! ? coo9E=!:o

eE F R F 9 s fN E Le_V.! 6 a

-=

EE4.ON.O

N

oo

j i ;d.c.-

a= F'd&A; s ! E;8

E

c' ; -oC.!! o!h

qb I

-F E EFE e x; E= E

d! 9.S* FN!trcc=

,-6OO-Yt : := 'x F y6: ; -V-V.!

..>)

o-

EE\o\o

N6

6-

.ar i i - c-v- -

- x sF 9 E

L-cx^=dol: x; c

J! > O>!

19:GY

YE

J -C

L:=-u u n >-:UL: O -

L

O t; oY-t

OFd =h

:- . - tY. ,=

t 3 = H'H a; :Xl

- o o:o E

u oJt ! @o >

o

o*>;>o8

;{

o

.E.{ ,3 oI )EioU T=;:: $Y! Ef ii .- i.i;iJ

N

o.: ;4d:

y L.-

<.! t

t r l

,ox:

u &Mo.- L ao-- : -X>-E aa,a E.! a

=-:6

:Uf ,_

;1=:=P

+",.+ -i,=

o a6 t a

3&. :aErc-

I i<;

L

q)

NI

FE

'- ti

6E

E

q666H;t ; . -

.oi oJH. F5 Fa; X > E?.9

J.9 = F = t rJoLl{ : l {X:

z; ! r ! o,e!

>ioo==oo

-9o.9r'F=!

l+ o1"u-

xo

G

=>>:c

,o ! b d d

*; g l ' : l ! Es. E: i + i ,g E E

R E E'Eo 5.; 6_

OE

LocQ

oP9:E _= ;- ;

- - 9* j j -.sb " , I o.s

b:E,t U : E: >.U L O E

; ' ! _?; I E ON

F

a .= d:-L6 >6

\O\O

NO

o

i ib

Fd PLr:>

rdoo!

I

o- F' -J:: - :L.= t r

!oo=c=

.= o=JO@

:9

=:

;3Oc

c>3.Ec

J! >

;{I

o!

N",Oo >,=:

q?j i" Fd v g Lv

go[ /

>- t //'

zt

o

:915

o

?a '5 p.s6I i

LO > u

,_oLC

.9.!!

.E.ELd

86

Pokretat za istosmierne motore ?t#n21:/i,,I rrorazne motore s Kotutnrm rotorom 6u, *.rr.r*t10"'' 'tt

Prim jer :D

Io

Yrst pokretanja stu pnj evani evrst h ladenja

Slovo Znaienie Slovo Znaienie

D

o

is tosmjerni pokretaitrofazni pokretaizraino hladenieul jno hladenle

n{

grubo stupnjevanjenormalno stupnievanief ino stupnjevanje

Koef ic i jent te ikoce pokretanja / (k)r)

, 1 , , / - - srednja struja pokretanlatn:

2\11 t t ' /1 - uklopna strula pr i le

I PresPalanlaf = ' t^ /2 - vrSni i t ru la nakon prespajanja

rN (kratkog spaiania)

N(1"J - n Izrvna struJa rotora

f Vrst zaleta

0,71,42.0

Zalet s polovi in im optereienjemZalet s punim optere6eniemTeiki zalet

Nazivni naponi za istosmjerne pokretaEeNormirane vr i iednost i : 110V, 220V, 440V, 600V

Karakter ist iana vr i iednost pokretaia k. za t rofazne pokretade. i pr idruienu karakter ist i inuvr i iednost rotora k (odnosno pr idruienu impedanci ju rotora Zt) ' ) '

kk" :1,4 i , UN (U"J 1) napon mirovanla rotora

k:+ - ( z, : ! t \ ' ) r* (1"J,) nazivna struja rotora. 3. , /* \ . 3. 1". /

Zalet s poloviCnim optereeenjem f:0,7

k"uO I 1.25 t .o a 2.5 3,7 4 J 6,3 8 10 12.5 to

kuO 0.45 0.56 0,71 0,9 I ' l,4 1.8 L,t 2,8 3,6 4q aa q

Zalet s punlm optere6enjem f:1,4

k-u( 0, 0,8 1 tq t .o 1 2.5 3.2 5 5,3 8 10kuO 0,56 0,71 0,9 1,1 1,4 1,8 2.2 2,8 3.5 4q 7 .'l 9 11

Te5ki zalet f:2,0

k.uO 0,4 0,5 0,63 0,8 1 1,25 1,6 2 J.L 4 ) 6,3kuQ 0,45 0,63 0,8 1 1,25 1,6 l 3,2 5 6,3 8 10Primjer: Pokretai s karakter ist i inom vr i jednol iu pokretata k, :1,6O pr i punom se optereienju

upotrebl iava za motore s karakter ist i inom vr i iednost i otpora k-1,4f , ) . . .1,8O

Podaci za naruEivanje:

o DIN 46062

o oznaiavanje

a Snaga motora

r koef ic i jent te ikoie pokretanja

r nazivni napon ( istosmjerna strula)

. vri jednost pokretaia (trofana struja)

Tvrtke t ra ie eventualno dodatne oodatke:a ostal i oodaci o rotoru

. vr i ieme pokretania

. broi pokretanja

. t ra janje pokretanja

o dodatne izvedbe

a vrst i karakter ist ika zakretnog momentaradnog stroja

a moment i t romost i odn. zamaini momentsvih pomocnih di je lova

Primjer: o Pokretai DIN 46062 DOg za 150 kW, zalet s punim optereienjem, k":1,5 Oo Pokretai DIN 46062 DLn za 63 kW, zalet s polovi in im optere6enjem, U:440Y

Pri propisanom pokretaniu mora pokretai ostat i u odredenomm poloiaju pokretanja sve dok strujapokretanja v i ie ne pada, odnosno dok brzina vrtnje motora v iSe ne raste.

! ) Prema VDE 0660 dio 301/9, 1982 moraju se pr imi ieni t i u zagradama dani poimovi i s imbol i .

88

PokretaEi za istosmierne motore DtN 46052111.70i t rofazne motore s kotutnim rotorom

vDE0660:dio301je82

Broj predstupnjeva i stupnjeva pokretanja, dodjela snage

r PokretaEi s grubim stupnievanjem imaju barem polovicu broja stupnleva pokretanja danih usl jedecoj tabl ic i . No ne zaht i jevaju se predstupnievi .

o Normalno stupnjevani pokretaEi imaju barem onaj broj predstupnjeva i stupnjeva pokre-tania danih u tabl ic i .

r Fino stupnjevani pokretaEi imaju barem dvostruki broj stupnjeva pokretanja i najmanje jednakbroi predstupnjeva danih u tabl ic i .

Snage motora u kW Vri iemepokre-tanJaf.us

pokreta-nla z

Cest ina pokretania h Broj

Zalet spun imopte rei .

Zalet spolovi i .opteref.

Teikizalet

H ladeniezraKomu h-1

H ladenjeu r lemuh'

st u Pnl evastu pnjeYapok reta-nla m2

2.5 q 1.7 o

4 6 30

36 2,8 7

6.3 4.4 8l0 20 7 9' t6 31 11 lo

J 4

24

25 50 17 1240 80 Ld 14

'I

63 125 44 16'100 200 70 19

2 1

0,65

160 315 110 221(n 500 175

0,4400 800 280 30OJU 1 250 440 JJ

0,7 61 000 2000 700 40

Vrste hlat lenja elektr iEnih stroieva

Podjela:

prema postanku

r pr i rodno hladenjeHfat lenje radi jaci jom i g ibanjem zraka 6ezventr I atora

o vlast i to hladenjeHladenje vent i latorom kojega t jera stroj

o nezavisno hladenjeHlat lenje vent i latorom kolega t jera stroji l i se umiesto zraka pr imjeniuje neko drugorashladno sredstvo

Prema naEinu djelovanja

. nutarnje hlat lenjePredaia topl ine na rashladno sredstvo kojestruj i

r povr l insko hlat lenjeTopl ina se s povr5ine stroja predajerashladnom sredstvu

o optoEno hladenjeTopl ina se preko medurashladnog sredstva iizmjeni ivala topl ine predale zraku

o hladenje teku6inomKroz strojeve strui i rashladna tekucina i l isu u nju uronjeni

o neposredno hlat lenje vodiEa- neposredno hlat lenje pl inom

Kroz vodi ie i svi tke strui i rashladni p l in- neposredno hlaclenje teku€inom

lsto kao i prethodno, samo se upotrebl javarashladna teku6ina

o Moie se kombinirat i iv iSe vrsta hladenia.

89

I

IilII

jiI

ZaSti ta motora vDE 0s30. dio1l11 .72rsta Kvara

K;.u." rp"i Motorski dovodMotorska sklopka odn. sklopnikMotorska zai t i tna sklopka odn.Namot motora

Coviek i i ivot in ja I Zui . i .n. miere prema VDE 0100, dio 410,vidi strane 158.. .162

Rastalni osigurai iZai t i tn i automat voda

relej ] Ui inska sklopka

j Rastalni or igrr" i , lu i t i tn iur tor-ot , uodluirnska sklopkr

Vrst zai t i te

m"to"aL"za5t i tnasklopka

TermiEkaza5t i ta motora(potpuna zai t i tamotora)

a s nazrvnom struJom trajno preopteret ivr mora bi t i cermomodel motora

Zai t i ta motora, termidka zai t i ta motora

o struja namjei tania promienl j ival mora nadzirat i struju u svim struinim stazama

Motor i se mogu iz pogonski toPlog stan,a opteret i t i 2 min sa 1,5 /x. lzmedu dva cik lusa preoptere6enjamora bi t i 45 min normalnog pogona.

Zaht. ievi motorske zal t i te

Spoj pr iovoPolnomopterecenj u

Spoj pr ijednopolnomopterecenj u

Pr i upravl janj ima s davai ima trajnog kon-takta moraju mororsl( i zast i rn i re le i i b i t iopreml jeni mehanrckim zaporom za ponov-no ukl ju i ivanje, jer inaie kod ohladivaniametala dolazi do automatskog ponovnogukl ju i ivanja. Zapor se pomocu t ipke za po-ni i tavan;e moie ponovno ukinut i .

TermostatBimetalni temperaturni osjetnik s isklop-nrm r l i uklopnim kontaktom ugradenr su unamot. Ovi ukl ju iu ju motorski sklopnik.

Otporski termometr iNadziru temperature namota i le ia ja.

Termistorska za5t i ta motoraPoluvodi ik i temperaturni osjetnic i ugrade-ni u namot motora, d je lu iu na okidnu spra-vu koja ukl iu iu je motorski sklopnik.

Motorskizai t i tn i re le j

Zaft i ta motora vDE 0s30, dio 1.11.72

Pridjel j ivanie osiguraia i vodova (polaganje prema grupi 3, v id i str . 155) za t rofazne motore 380Vr)

Neposredno uklapanje Zalet zvi iezda-trokut 2) Kolutni rotor2)

Osigurai u A Presjek vodi ta Osigurai u A Presjek voda Osigurai u A Presjek voda

0,250,37n E(

0,751,11,5

2,23

7,5a1

1518,522

44

66

'1010

162025

J)

50OJ

80100125

1,51,5

1q

1,5' I ,51,5

1,51,5

4b

10

162535

n207535

506380

it1,52,5I

61016

a50

6380

100

16

1016z)

) Zaletno vr i jeme (5 s, zaletna struja 56x.I^, maksimalno 3 sklapanja na sat

) Zaletno vr i jeme ; !15 s, zaletna struia S21, maksimalno 10 sklapanja na sat.

Odriavanje elektr iEnih strojeva

U iestalost Vrst strojeva Rad na odr iavanju

Tjedno Kolektorski strojevi Kontrol i rat i is t roSenost i laganost hoda ugl jenihaetkica, te dr ia ia ietk ica i stania komutatora

Strojevi s k l iznim le ia jevima Provjera razine ul ja

Strojevi s val jn im le ia jevima Opipat i ku6i i ta le ia ia, pazi t i na v ibraci jetem Peratu ru

Motor i s kolutnim rotoroms dizal jkom za ietk ice

Kontrol i rat i papui icu k l iznih koluta na kratko-spojnoj napravi

MieseEno Motor i s kolutnim rotorom lspi tat i ugl jene ietk ice, k l izne kolute, nosioce iet-k ica i d izaia ietk ica i podiznu napravu ietk ica

eetvrtgodiSnje Svi strojevi lspi tat i pr ik l jutne stezal jke, pr i t isak ietk ica

eetvrtgodiSnjedopolugod i in je

Svi stroje Kontrol i rat i stanje nei istoie i namota, centralnooaist i t i , ispi tat i namote, izolaci je, otpor

Kolektorski strojevi i taho

8en erator lKontrol i rat i koncentr i inost komutatora

Strojevi s ul jn im podmaziva-njem na pr i t isak i l i ispiranje

lspi tat i u l jn i f i l tar , optok ul ja i br tv l jenja

Godi5nie Svi strojevi Temel j i to

- i i6enje

stroja, to-na kontrola le ia ja,namota ikomutatora

1 do 2 godi in je:5000 h

Strojevi s k l iznim le ia levima lzmi jeni t i u l je u le ia jevima, pr i je novog punjenja,benzinom isprat i komore le ia ja

I do 3 godi5nie:1 5000 h

Val jaoni ik i strojevi bez re-gulatora kol i i ine mast i

lsprat i le ia je i ponovno podmazat i , pr ipazi t i naisoravne vrste mast i

Op6enito pr i l ikom ponovnoS podmazivanja uzet i u obzir propis za podmazivanje i zaht i jevanu vrstumastt .

91

I

3"'ffi:""ffifJ::tl' i orN 42401 dio lt e.76 ""' ."r ." "r*

"r"r.t, ir"ir., rt,q.l l i"nih,3i$J#i,i33i' i l lVrsta osovina j l l9r Lo€teoa

Jedan kraj osovine Ceona strana kraja osovine rd-+€Q4=

Dva nejednaka krajaosovtne

eeona strana debl jeg kraja osovrne

Dva jednaka krajaosovne

C.ona strana kraja osovrne kola ne le i i na srranikomutarora i l i k l iznih kolutova, osim ako sedrugai i je ne ugovor i

Oznake pr ik l juEaka;. namotni d io: pr idrui i t i lat in i ina vel ika s lova Doaetak: 1. is tosmjerni strojevi i iednofazni izmieni in i kraj ; 2

kolektbrski stroi iv i : A do J odvojak: 3, 4

r izmjeniini strojevi bez komutarora: K do Z, .3i".;,H:T;r,J;li,l,,'0,.i"'il":',"Tr':i:i::.ri:-izuzev 0

nom zadacom oznai i t i spr i jeda stavl jenimr poietak, kraj i odvojke oznai i t i s l i jedecim brojevima

oroleytma: o brojeve izostavi t i ako je iskl ju iena zabuna

lzmjeniEni strojevi bez komutatora lstosmjerni strojeviNamot Sloviana oznaka N amot Sloviana oznaka

ogranak 1

Primar ogranak 2

' ogranak JzvjezdiSte

U

N

namot armaturenamot pomocnog polakompenzaci jski namotser i lsk i namotporedni namotneovisno uzbuden namotpomotni namotpomocni namot (popreina os)

BcDEF

iogranak 1

sekundar ogranak 2ogranaK Jzyjezd iSte

KLMaR,S,T,X,Y.ZOstal i

ls tosmierni poredni stroj spojen za vrtnju udesno

Vrtnja udesno: kroz namot armature i uzbudninamot teEe isrosmjerna struja jednakog smjera.

lstosmjernom strujomp rotlecan F

F2Sinkroni

stroi

Vrtnja udesno: abecedni redosl i jed s lova i vre_menski s l i ied faza napona se pod-udarai u

ul v1 \,v1

t f fu2 v2 w2

Namot trofaznogasinkronog stroja

Motor rKkor uLt n i,I .o9o.o.

ul z1f -- --{

l tf- i l--1u2 z2

lzmjeni in i motor spomofnom fazom

92

U pravl janje hrzine vrtnie

stalan pr i jenosni omjer,izYr in i pr igon, pr i ienos iredukci ,ski pr i ienos

alatni strojevi

v id i str . 86

asi n kron imotor i ,s inkronimotor i

do iet i r i razl i i i te stalnebrzine vrtnje, v id i stranu 94

omjer broja okretaja 1:2,v id i takoder stranu 94

brusi l ica, strojeyiza obradu drva

vidi stranu 205

vtot Stranu /U5

za male snage

pokretai mora bi t i d imenzio-] pogoni vent i latoranrran za opterecenje, mal i i i kompresora

alatni strojevi ,val jaoni ike staze,bage r i

e lekt f iani a lat , e lek-tr i in i kuianski apar.

vidi strane 196 200

tekst i ln i strojevi

vent i lator, kompre-sor, t jskarski strojevi

srroJ n Ipretvaraa

stalna brzina vrtnje,f rekvenci je do 400 Hz

vidi stranu 204,205

vidi srrane 204,205

M:= U2brzina vrtnje upravl j ivau opsegu od n1 do n

regulator ukl ju ienjem iiskl ju ien jem odr iava radnubrzinu vrtnje

Naponskoupravl janje

moguce kodsvih motora

motor i s kolut .n im rotorom

istos m jern imotor i

univerzalnimotor

istos m jern imotor l(napajani izisp rav l jaia)

pokreta- dimenzioniran zaopterecenje, upravl j ivsamo rspod nN

kont i n u i rano .u

prav. l janjeorztnom vrtnle u obasmJera vrtnje

vidi strane 195 200

izvrSni opseg 1:1,5 do 1:4

manj i gubic i nego pr iupravl janju pokretaiem

upravl janje i v id i stranu 207

u pravl jan iispravl ja i

ta r istorskou p ravl janj e

upravl janje brzine vrtnjeu oba smjera vr tn je,pomakom ietk ica

i

ii

liiirl

Polnopreklopiv i t rofazni motor i(motor i s v i3e nazivnih brzina vrtnje)

f t s" \n' : ,

n: nr 11 r OO,l

t ro l polo"a:2. i Tz f 4 -T

5 T a f 10-- i 12-T15 f- io I u I nBrzina i , 16 1Hzvrtnje I 50 Hzumin 1 50 Hz

1 00030003500

500'1 5001 800

3331 0001 200

250750900

200600720

too

500600

175375450

100300360

83,3250300

67.6188225

Dva odvojena namota * dvi je brzine vrtnje

2W

olirTF"lL\"l.\'ll

Strojevi imaju pr i oba brojaokretnih pol ja i l i jednaki zakretnmoment i l i jednaku snagu

6i48128i6

12711 i4

POvni stroJevi

Dahlanderov spoj

L1 L2 L3

{--+ -+ -Jru JV Jw Il

.2U .2V o2Wl._. ___J

ITIt-

-+- +-- -Jul JVI JW i.2u\2v\2w I

.-J

l i .T-* : :1,5 1,s

Kupt;iltroteu

a/^. \417814

17i6

4lz814

1216

Dva odvojena namota - tri brzine vrtnje

Ll L2 t3

- +-H-i fu J lv alw I

| .3u .rv .rw I| .2u .2v .2w I

Kupovni strojevi- l ^

a/ l / l l81 614

121 8i61611218

l /a/ i ^

12112116120170i

4t)914

4 t')At4

a/ l ,{ /,{

8l 41212t 61212 61416i 812161 814' t6t 8162010i72011014

Na ponaianje stroja ut je ie kod dvi le brzine vrtnie Dahlanderov spoj ,dok se na ostale moie ut jecat i izvedbom

94

KoEenje motora

Vrst stroia

Meha-ni tkokoienje

Koi ion imotor i

Protu- lzmleni in istruino ] is tofaznikoienie I motor i

recule l

;;; l q1",* *obrog i i"'.';lfl""

oPterecule,vel ika

Koi ioni aestrnatan,ur sklapanja

Visokotermitkoopte recen i e,vel ika s i la nauivr icenju,

ied nostav no,nekompl ic i -rano, Yel ikastrujamotora,nemazauslav no8koaenja,osiet l j iv

Dizal ice,impulsni

PoSon

pri voinj in izbrdo kaododatnakoin ica

Zel jeznice naistos m je rn ipogon kaododatna koi-nica pr i voi-n, i n izbrdo

Mogu seugradi t i nasve motore,motor sekoienjemtermi ik ine PreoPte-

NemazaustavnoSkoien j a

Koienje,samo kada

ie: n> nNi l i 1f > 1{N

AlatniStroJevlmale dosrednjesnaSe

ni"i" 'strolevr za

buienje,glodaniei td. , d izal iceI tacna

oPruSa

A\ B\ T\ D\ E\ F\|

-l

I I- -a l [ |( l '4 ) l L=r

Y]I

l

I

L L' , ] L2 t l

I t , l i , l ' f ,l l l

Motorni pogonD{ f r1

L- t- L- L.

r , ( l l I r1"1( 'V.) l I r "1i \ / l *n I

t tlYotorni pogon

Koi ioni pogon

Koi ioni pogon

L- trt lt lET

t2Rekupe-rat iYnokotenje

KoEenie motoraVrsta koienja Vrsta stroja sPoj Svoj s tva Prim jen a

Otporskokoienje

ls tos m,ern Imotor i

Motor rad i Igeneraror spr ik l ju ienimotpor ima,n emazaustavnogkoien j a

Vozi la ( iner-c i jska koinica)d izal i ce(koienie kods pu5tanj a)

KoEenjeistosmier-nom strulom

lzm jen i in ii t rofaznimotor i

Vel iko ter-mi iko optere-cenle, nemazaustavnogkoaenia

Dizal ice,ie l jezn i ce

Natpisne ploEice za elektr iEne strojeve DtN 42e5i l6.s0

Red. br Obiainlenie

101' l12IJ

14

16

17

18

19

z02172

N az iv na sn agaAkt ivna snaga u kW za motore, is to-smjerne i indukci jske generatore.Pr iv idna snaga u kVA za sinkrogeneratorei kompenzatore faze

Jedinica snage npr. kWVrsta pogonaFaktor snageSmier vr tn ie prema VDE 0530 dio 1Nazivna brzina vrtnje u min I

Nazivna frekvenci jaRi je i , ,uzbuda" za istosmj. is ink. , a, , rotor" za asinkr. stroieveNai in spoja rotorskog namota(vidi pol je 6)lstosmjerni strojevi : uzbudni naponSinkroni strojeYi: uzbudni naponMotorr s kolutnrm rotorom: napon miro-Red br Obiainlenie

7

3

56

78

lme proizvodaiaOznaka t ipa dopunjena vel i i inom i obl i -kom izvedbeVrsta struje: v id i DIN 40700 dio 4Vrsta stroja npr. gen., mot. i td.Tvornidki brojOznaka nat ina spoja namota premaDtN 40710Nazivni naponNazivna sruja

vanJa rotoralstosmjerni strojevi : uzbudna strujaSinkroni strojevi : uzbudna strujaMotor i s kolutnim rotorom: rotorskastrujaRazred (k lasa) izolaci jskog mater i ja laVrst zai t i te prema DIN 40050Masa u kg odnosno tBroj i godina proizvodnje prema VDE

ProP rs rma

96

N amoti istoe.rniernih strojevaStatorski namoto Uzbudni namot i namot pomoinog pola izve-

deni su kao ci l indr i in i svic io Uzbudni napon tako pr ik l ju i i t i da nastane iz-

mjenlujuci s l i jed polovao Namot pomocnog polJ spoj i r i u ser i ju s namo-

tom armature, prr iemu pr ipazrt i na isprayansl i jed polova L

o Kompenzaci jski namor spoj i r i u ser i ju s namo- Ltom armature

I

-- - l

I

Namoti rotora

Jednosloini namotU svakom utoru le i i samo iedna strana svi tka

DvosloU svakcsvi taka

jn i namotm utoru le ie dvi je strane razl i i i t ih

Simbol i lZnaienje, 'or t _

Si m bolu form

Z naien j e

N ]

brol utorau i DroJ scrana svt taka Po utorure I polni korakp broj par i polovaa brol paralelnih grana namotak broi kolektorskih lamelas broi svi takaz i broj vodi iam Droj zavola

/r

/1

Korak namota od prve strane svi tka doprve strane sl jedeceg svi tkaKorak namota je razmak izmedu stranasvi tka mjeren brojem utoraKorak namota mjeren od strane svi tkado strane svi tkaKorak namota od druge do prve stranenamota sl jedeceg svi tka

Pet l jast i namot i Valovi t i namot

rll/1 - ' /2

/1

l

k

-tpk

2p-- Glava namota

\--'---'--.-- .\--

*--*,- Tastavice(na kolektoru) ._

!- \ - - Kolektorskay'Iamela

I

97

Namoti istosmjernih strojevaPetl iast i namot '

? l=Zfre Struia svi tka:- !Uvjet i s imetr i je: r '2

Nsk;- ; - moraju bi t i c ie lobroini

P PP

Primler i za pet l iaste namote

Vel i i ine Crtez namota

Namot c i l indr i tne armature sa iest svi taka po jednom generatoru

2p :2

h:3/z :2/n :3

Kolektor

Ugl jene tetk ice

Namot armature g€neratora, nekr i iani , y>0, yp c i ie l i broi

N :202p :4y-2h:5lz:3,Yn :5

ffim,.Namot armature motora, kr i iani , y<0, yp c i je l i broi

N :202p -4/ : -1h:5lz :6,Yr :5

StepeniEast i namot, nekr i iani , y>0, ,yp racionalni broj

7p -4

h:7lz :6,r l :3; 4

k : s:28

126lZ?l28l1l2l l l r , l5 l6 l7 le l9 l r0 l1 l l1211l l11, 115116117 118119120 I21 l72l23l24l2sl

98

Namoti is tosmjernih motoraValovi t i namot i

IStruia svi tka 1. : . l l' Ia

Nekr i iani namot i : Kr i iani namot:k: p. /+ m k: p- m

k+m k-m'v-

PP

Primjer i za valovi te namote

Vel i i ine Crtei namota

Jednovojni motorni namot, nekr i iani

7p: l/ :10

/ t :5/z :5, /N -J

k :s-19

Dvovojni generatorski namot, nekriiani

N -202p :4/ :9h:5/z :4/N :5

k - s:20

Jednovojni st€peni fast i namot, kr i iani

= s:45

,#

I+l

St'"t*iti namoti za trofazne stroieve

Brof utora Po Polu i fazi 9 ' - r r '

Namot s c i ie l rm broiem ucora: g je c i ie l r bro;

Namot s razloml lenim broiem utora; g le raclo-

nalan broi ( razlomk)

Polni korak ro: , ;

rdUtorski korak TN:t

Pr i m1 er i

o"o-.i. in i -n"m"il,

tu i t i n ei ed n akog obl i ka

p:29=)N:24

N: broi utoranr: broj faza namotar ' : s l<racenje l<orakaw; i i r ina svi tka u utor ima

NKorak svi tka: / t : r : r ,

pr i skracenlu fN:Tp=v: w

G lave namotau 3 etaieGlave namota

u 2 etaie

Pet l iast i namot s dvosloinim svtctma

, - Zl , I Lyp- 1:7 ' neskrrceni ' 24 utor l

Skrai ; . i .amot s raztomtlenim brojem utora i

; ; ; ; ; i ; i . iv ic ima p:2, q:2112, v:1 ' Pet l iast inamot,30 utora

Valovi t i namot s dvosloinim svic imap:2, q:2, / t=1:7, neskraieni ' 24 utora

Ovoetainl ;ean"st" ln i n"rn"t u Dahlandero-vom spoiu P-7' S-2,24 utora

i l l i

'I

29 l0

Rotorsl<i namoti t rofaznih motora

Rotor i stator imaiu razl ia i te broieve utora da bi dobi l i bol ia zaletna svolstva

spojeninamotP- 2 ' N- 30

Namotkol utnogrotoraP

,1 ,

c-2 3,l<orak svi tka1:18i16i l4

Kracl(ospoient Prsten

12 1l 14 15 ?2 232!.25 26

Kratkospojent Prsten

10 11 i213 1115 1611 lb ts 2o i t 7213i12.5?67128 29 l0 11 12 l3 34ls

Kriteri i i za izbor motora

Pogonsko Karakterrst ikabrzinevrtnieponaianie Prr Promjent opcerecenla nPr

] meka kaiakter ist ikatvrda karakter ist ika

I karakter ist i l<a s inkronog motora

Moguinost izvedbe

Trofazna mreianpr. 5kV,3/N 50Hz

500 V.3 - 50Hz380 V, 3i N 50 Hz

lednofazna izmieniana mre:a)

npr. 15kV,15]Hz( ie l jez"

ni ika mreia)220 V, 50 Hz

Mal i napon npr. 42V, 50Hz24 V, 50 Hz

lstosmierna mreia nPr.150V. 220V, 250V, 400v,450V,520V,600v

Pred uvj et i

Energetskarazdjel namreZa

Nai in pokretanja, npr. orPorskipokretai , pokretaa zvi jezda-trokut '

t ranslormator za Pokretanle,stavl janje u pogon pod optereienjem

Vrste pogona

Posonski I Vrsta zai t i te, nPr. lP44

uviet i Razred zai t i te. npr. zaSt i te odeksplozi je, vrst izvedbenpr. lMB3

nazivna brzina vrtnle,v i5e nazivnih brzina vrtnie,opseg brzine vrtnje, vrstaupravl janla brzinom vrtnie

Brzinavrtnje, opsegbrzine vrtnie

Elektron i ik i pretvara[ f rekven-ci je, stroini pretvarai f rekven-ci ie, uredaj i motorske zaSt i te,pokretaike sprave, pr ik l iu in,vodovi , vrst sPolke, Pr iSon'temel l

nazivna snaga - nazlvne snage,

nazivna struia - osiguranieosiguranle, dovodni Presjek

Vrste kvarova na strojevima

Smetn jeMogu6i uzroci

Kavezni motor Motor s kolutnim rotorom ls tosmjerni motor i

Motor se nezal i je€e, nemabrujanla

Prekid dovodaNema naponalspao zai t i tn i aparat , namot i u kvaru

Pokretai ispao i l i je oirecen

lspao regulator uzbude

Motor se nezal i ie ie, jakobrujanje

Oiteien leiaj

Jedan dovod prekinut npr. osigurai

Motor se nezal i je€e podoptere€€njem

Prevel ik i protuzakretnl momentNaoon mreie nizak

Motor se zal i je6ena mahove

Prekid u pokretaiu,kratk i spoj namotaarmature, kratk i spojlamela

Pod optere€enjemmotor ne povuEePotPuno

Kvar u dovodu, preoptere6enje Poloiaj ietk icapogreian,napon pada

Rotorski i tapovi s loml jenikratkospoini prsteni labav

Prekidi u krugu rotora

Motor se okre6eprebrzo i kolebapr i opterefenju

Poloiaj ietk icapogre5an, prekinutkrug uzbudne strujei l i le prevel ik pred-otpor, pogreian spoj

Motor se u pogonuprevi5e gr i je

Motor je preoptere6en,napon je previsok i l i prenizak,motor radi jednofazno, rotor struZe ostato r

Preoptereien je, kratk ispojevi namota, hlade-nje neispravno

Motor se zagrijavave€ u praznom hodu

Pogreian spoi statorskog namotaprevisoki napon mreie,nedovol jno hladenje pogreian smjer vr tn je,ako je pr ik ladan samo za jedan smjer

M jest imiEnozagr i javanie

Kratki spoi met lu zavoj imaprekidi u namotu

Cetkice iskre Cetkice lo le pr i l i ie iu,premal i pr i t isak ietk ice,pogreSna Eetkica

Neokrugl i k l iznikolutovi

Neokrugl i , izbrazdankolektor, o5teienetetk iceKratki spoj lamela,preopterefenje, pre-visoka brzina vrtnje

Motor prouzrokuienenormalni 5um

Elektr i in i razlozi (nestaju pr i isk l ju ienju),nirarania la ie i r

oiteienje pr igona,oi te ienje na pr i jenosu energi je,n eu ravnoteienost i ,promjene u temel ju,pogreika u zupianom pr igonu

102

Pogonske vr i iednost i t rofaznih kaveznih motoras povrl inskim hlat leniem

Vel i i ineizved be

D,N nmtn

/N pr i380 VuA

ItNuNm

qu/" cos Q

I^1N

M^MI IN M"

mukg

nr:3000 min *1

OJ

7180

8090s901

1 00111Zl!1'132S

1 32S1 60M1 60M't6011 80M

0,250,550,75

1,11,5

4

7,51115

18,522

276528002850

285028502860

2895289s2925

2930293s2940

29402940

0,711,45I e?

J,O

4,8

8,211 ,214,922,530

3641

0851,9?q

3,75,07,4qe

1318l>

3649bU

71

6671741a

776t

838485

878890

9191 ,5

0,8'l0,850,84

0,850,820,85

0,860,880,88

0,880,840,8s

0,860,89

Aq

6,0

o, l

6,26,8a1

7,0

7,76,5

6,9

l2

2,3

)A?q7,8

)4

2,2

L,5

,)?

2,3

2,3

2,8

7,82,82n

7.6

3.0

4,16,68,2

9,9t f o

15,711

2543

507182

99165

nr-1500 min -r

71808090s90L

1 001

1 001112v11 325

1 32M1 60M1 601

1 80M1 801

0,25n E<

0,75

1,51)

34

7,51115

18,522

13251 4001 400

14101 4051415

141514351 450

1 45014601460

1 455145s

0,79

1,95

2,83,7( t

5,8qt

11 ,715,622,530

3743

1,8

5,1

1015

2027JO

497798

171144

627174

757579

81

84

868889

90,5al l

0,780,800,80

0,810,820,82

0,830,800,85

0,850,840,85

0,840,85

4,75,0

5,049

5,0

7,07,0

7a

6,4

2,32,5)1

2,22,2)a

11

2,4)A

2,2)A

1,7)4

2,62,6

3,03,02,8

3,0?q

z.)

4,88,09,4

17,31 5,622

242939

537490

6580

nr = 1000 min * t

718090s901

1 001112M

1 32S1 32M132y1

1 60M1 5011 801

20012001

0,250,550,75

1,11,52,7

?

5,5

7,51115

1e (aa

860900905

900925940

955950950

965965970

975975

0,881,842,2

3,14,0

7,6

l . !

8,14'L

1

44

2,7

8,0121522

30405574

r08148

t81215

605371

7Z76

808384

848889

90qn(

0,720,720,75

0,750,7 60,73

0,750,760,76

0,750,780,83

0,830.84

3,03,23,941

4\

) , 1

6,2

o,1

7,25,7

5,75,7

2,02,02,22,42,02,2

2,0)A

2,6

7,37,7z,o

7,6

2,0

2,3

14

)4

)A

?R

3,0

3,03,0)4

2.3

5,39,4

I z, )

1\7

2225

3843) l

7399

170

220235

t03

Pogonske vr i jednost i asinkronih motora

Polno preklopiv i t rofazni asinkroni motor i uDahladenrovom spoiu 380V,50H2n" -1500/3000 min -1 odnosno ni :750/1500 min 1

Vel i i inaizved be

nu min

1NuA

rlu/"

cos q I^M

M^lr.

mukg

90s 1,0 1 4302890

2,63,4

7569

0,770,78

5,35.4

1,8t ,7

13

1 001 2,0 1 4502850

4,9(4

7879

0,800,90

6,6 2,12,2 21

1 325 4,7\7

14502920

1113

8176

0,800,88 7,0

2,42.3 55

' t001 0,7t .a

7101370

a<

3,26974

0,670,92

4,24' t

2,21,6

1a

11 2M 1,6 7001 400 6.' l

o6

790,640.92 5.0

7,42,0 34

132trl5,0

7101420

1113

7879

0,650,89

4,35,8

2,22,3 79

Trofazni motor i s kolutnim rotorom 380V,50H2 n,=1500 min l odnosno n.=1000

Ve I i i in aizved ba

PN n, - l

u mtn1NuA

rlu/o

cos Q MK

mu,", 1," ,

uAmukg

90s901

1 001

I 32S1 32M1 60M

0,751,12.2

4qq

7,5

1 3701 3801 400

142514401 440

z, l?1

9,2I t q

16

737477

6l

83

0,740,740,79

0,810,800,81

2,62,72,93,3

3,6

115150150

150180180

q4

10,s152227

15,619 q

30

7086,5

131

1 0011 0011 325

1 32M1 60M1 601

0,751,12,2

4\q

900900910

930930935

2,2

5,9

1716a1

737377

7576t6

0,720,720.74

0,690,700.71

2,02,02,s

2,77,72,7

808080

120150230

5,08,0

16

2224a1

f7 (

61

8713216' l

lednofazni izmjeni tn i motor i s pogonskim kondenzatorom, 220V, 50 Hzn.:3000min 'odnosno n, :1500min '

Vel i i inaizved ba

nu min 1

1N cos Q 1A

^

M^M.

cBu prF

UC mukg

bJ

7171

8090s901

0,1200,30,5

ng

1,11.7

280027607790

280027402700

3,5

6,27A

11

0,90,980,95

0,950,970.97

3,03,0

AA'1 4

0,60,450,46

0,350,380.35

41041

203040

400400400

400400400

)76

111417

635371

8090s901

0,120,180,3

0,5s0,91 .25

1 3901 3901 380

1 38013701 380

' t ,31,853

6,0

0,980,860,92

0,910,970.95

') 0,540,510,s20,640,380.42

1a

163040

400400400

400400400

5J

6

111417

104

Standardne miere za povrSinsko hlaclenje DtN 42673, r .1 4s3trofaznih kaveznih motora izvedbe lM 83 r '4474

Podaci vr i jedeIM V5, IM V6

r za oblrke izvedbe l l '4 85, l l '4 87, lM 88,

Vel ia inaizved be

h

ummau mm

bu mm

W1

u mm5 XA

u mmXBu mm

Yumm

zu mm

56 56 71 90 l5 M5 6) 104 1/4 16663 53 80 1{J0 40 M5 1 '10 210 181/1 71 YU 11 45 M5 78 130 224 19680 80 100 175 50 t1 I 96 490s 90 140 55 M8 104 176

t98 J zai901 1251 001 100 140 160 63 122 194 266| | Lt ' l 140 190 70 134 218 372 1001 325 132 140 216 89 Ir,11 0 158 232 406

A4n i " -' i i t I

)bt

1 32M 174tbut- l 160 210 254 108 M12 185 2741 601 2541 80M 180 279 121 M12 208 312 602 5541 801 632

OL 200 105 318 133 M16 240 382 680225S225M---

225 286i11

356 ' t49 M16 270 428 764 675

250M 250 349 406 168 mlu 300 462 874 710280S 280 168 457 190 M20 332 527

576

16+ 7922EOM 419-40r

' t03631 55 508 216 M20 372 1 050 86531 5l'4 457 ' | 10o

Vel i i in aizved be

d x / u mm Snaga u kW

3000 min - ' 1500 min 3000 min 1 1500 min 1 '1000 min -r

750 mrn r

56 9x)0 0,09i 0.1 0,0€11 0,18/0.2s 0,1 /0,18

71 14 r 30--is x?0 - 0,37 i 0,5 5 0,25r '0,3780 0,7s11 ,1 0, ss/0,7s 0,37i0,ss90s

24x50 l . ) 1.1 0.75901 2.2 1.5 1 .'t

1 001 28x50 5 2,23 1q 0,/5 1,1l , l t ' l 2.2 t . )

1 325 38r80( ( /7 (

-2,3

2132M 4,( (

1 60M 42 x 110 11i1 5 11I 601 18.5 11 7.51 80M 48x110 18.5

i'tI 801 22 15ZUUL 55!110 J0 3/ J0 18 t )

18,t2255.100 loo.r+o _-, ,.-,_l 37 ,

45 30225M250t4 55 J{J

2.UU5 65 x 140 75 x140 5 45

280M 90 55 455)31 5S 65 . 140 80 . 170 1'10

l ' l 5M '2 90 /5

105

llt

liriiirlrlil.t

Standardne miere.za unutarnie hlat lenie trofaznih DtN 42672. r . 1/4.83kaveznih motora {obl ik izvedbe lM 83) r .4t4.74

Mjere vr i jede iz

Iaf-

t_ i t t - -bl ts | ] .*F

I-T-n-t Lr lF=l rI FllJl l t . . . l ' -I I lv1 |

-*t--*-

obl ike izvedbe lM 86, lM 87,IM 88. IM V5. IM V5,

Vel i i inaizYed be

h

mm mm

b*tuu

mm mm

XAu

mm

XBu

mm

Y

mm

zu

mm1 60M

160210

254 108 I'112 212 304 566 4401 501 254

1 80M180

241779 141 M12 230 346 616 505

1 801 279

200M200

267318 133 M16 258 388

680570

2001 305 746

225M 225 311 355 149 M16 288 442 740 640

250S250

311406 158 M20 316 490

790710

250M 349 820

280S280

168457 190 M20 364 536

920785

280M 419 970

11 55315

406508 716 t'I74 J70 586

990855

31 5M 457 1 040

Vel i i inaizved be

dxlumm SnaSaukw

:ooo -Lmrn

rsoo-L :ooo l-mtn mrn

l)VV- 1000 -+ zcn 1

1 60M 1548 > 110

18,sl2Z

â 7,5

'1601 1 5/1 8,5 11 7q

1 80M 3055 x 1 '10

JI

7) 15 11

1 801 30 18,5 15

200M 4550x140

55

22 18,5

2001 45 30 22

225M 60x140 65 x 140 75 55 37 30

250S65 x 140

90

11075 x140

75 45 37

250M 90 55 a)

280S65 x 140

110 75 55

280M 132 90

31 5570 x 140

160 110 90

31 5M 200 132 110

105

\a,z iv1! laponi . i ispi tn i naponi vDE0s3o, r .1t11.73elektr iEnih strojeva JUS N.co.1sNazivni naponi tn i nals tosmjerni motor inapajani izusmj e r i vaia

l l or .50 Hzi

Mot.50 Hz

24Y

Gen.l6 ' i ,Hz

Mot.16' l tHz

Trofazni

Gen.50 Hz

lzm jen i in iVista stroja I lspi tn i napon

(efekt ivna vr i ied.

P f kw "a", '1

lvn-[-Z U" '5OOvit i u<100 vp. toNwocn. to l lv l -z uN 1000vFlromwi-u.-ror"rwl z u* , rooov

Premasporazumu

z U,*roow. r1500V

zzo u

odn. l

10MVA lU<24kvls tosmj. stroj . s nezavuzbud. uzbud. namot.

Strolni s logovii instrument i

24V42V

125 V42V

*ul,1uu

Uzbudni namotsinkronih stroieva

N".ot iot-o*motor ima skolutnim rotorom

Uzbudni spol

10 u*najman je 1500 Vnalv i5e_,3500 V

2U,", . "+1000Vit i4 U,",

"+1000 V

2 UN+1000vnajman je '1 500 V

Primjereno vrstupotrebl jenihstrojeva iinstrumenata

- I 220V40ov :aov Is2sv I s00v I69sv I 560v

1,0skvl 1kv3.15kV I 3kVs,zstv] stv5,3kV 5kV I10.5 kv 10 kv is,zs t v l ts lv ]21 kv I 20kv

2s,2 kv I 24 kv

Iazn I

pr i k-l iu i .

Trofazn ip r i k l i u iakKvad. Pog.rv l l

r r i v150 V260 V

I220V I 250V400v I 450vs20v I 500v

I ,I. l

Strojni s logovi

Strojni s logovi Pogonski motor Generator I Osobi tost i Pr im jena

Motor-generator

Kavezni motori l i s inkronimotor

U generatoru se stvara t rofazniizmieni in i napon druge vis inei f rekvenci ie

Opskrba el .enerSrJomrrofazn i hbrzohodnihmotora

T rofaz n is inkronigen erato r

lstosmjerni generator i surobusni j i od poluvodi ik ihuredaja za opsl<rbu el . energi iom

Leonarcov Pretvaraa, Senera-tor za zavan-vanle

lzrnjenicnis in l<ronige n eraror

lstos mie rn igeneraror

Trofazna struia opskrbne mreie i Napajanje zapretyara se u ie l jezni ik i j ie l jezni ikeizmjeni in i napon od 16' i3Hz mreie

Asinkronipretvaraefrekvencija

Kavezni motor Opskrbaelektr i inomenerSrjomtrofazn i hbrzohod n i hmotora, nPr.kao glodal icei brusi l ice

Strojs kolutnimrotorom

Mreia 1111 112 113

f , " , : P n! f ' , ,

107

Vrste pogona rotacionihelektr iEnih strojevaVrste pogona rotacionihelektr iEnih strojevas1Trajni pogon '1

[ - i6rr ;n i pogon

*,*- :;::;:::"?:;I, ; - -

- ro

Stroj se zagrr je do mJksi- / , / l - - ; '

t - to. t . 'uu-/o

malne temperaure, l^"^. l , / { /mox

koia tada postaje t ra jnom LJ lstovrsni c ik lusi sastoie

9.":. :1t".": t l . f __ I : : :o

vremena s kon-

s2 ", "-,^ -l

i':l:iI""?::'.::""J';IKratkotrajni l - ' 1oa1r) .Poson

, ^fL,

ir.r*_r", ,**u

T rr sa zaletom i e lek_

Konaana temperatura se ne

*- ; -_- * t t r i f n im koieniem

post i ie. I t

I A-- - L1n" ' t i

' , - loo7Pauza koja s l i jedi dovol jna

/ \ - Neprekrdni pogon ko-j" t11!1d':lt"

- . '-.:------.-_:i l jeSa se cikrus sastoii od

53 ^.

to f_ vremena zaleta, pogo_

lsprekidani pogon -1 Fl*-H na s konstantnim opte-

bezut jecaiazaleta I I | | | I rec.en,€m I vremenaKOCenla.

t , _ -o. 1000^ pv

+ L_!J , ce

io fn

Pogon ie sastavl jen od niza ,

u L | | > ' Neprekidni pogon s

rstovrsnih c ikrusa kol i , " ' l n--Ar-"J ] n"- brzpgYltniet5

sasto;e od pogona s kon- V V \ - t

n - ; ' Istantnrm opcereten;em i f - ' . - l I i - -1mirovanja. t

- - - . . f

. l r -

54. fspekidani pogon s , t , . r ,

. rnn"r l Vl / | |

ut jecaiem.. t" t i - r . I r^ r r -

. - - o * ] r , [5{JLJ

" lh"-n n t t l l N Nli/ F-r / L--r / l--- tN I H L

-UI I ' l I l

^ .nH+-'lN---, fp- fr-; -, ,,1 r\ A.A"ffi-"-],!-Ll!il--t , ,1 ,f \_

Pogon je sastavl jen od nrza isrovrsnrh c ik lusa t . ; i ] \ , l

VDE 0 530 dio 1 111..72

per iodiEkom promje-

tk2

t r ' 100"Lt , torr t r r Lto2Lt.2l t6

se sastoje od vremena zaleta, pogona s konstan-tnim opterecenjem i mirovanja.

55 lsprekidani po-gon s ut jecajem za-leta i e lektr i inogkoEenla

lstovrsni c ik lusi sa-stoje se od vreme-na zaleta, vremenas konstantnrmteretom i vremenakoien j a.

_ .::l J3zt . * fo1 * f l r * fo2* fpz* for

t .+t"+tr .+trr+trr+t*

100o/a

1007o

Svaki c ik lus sadr i i vr i jeme s konstanrnim optere-ienjem i odredenom brzinom vrtnie, zat im iednoi l i v isc vremena s drugim oprerecenjem koj imaodgovrrr ju razlrai te brzine vrtnie.

Krat ica za izyedene obl ike; - - - - . ; ; -

' . ' - : - ' - DtN tEc i4.r .714. s3I montazu strofeva

r Oznaiavanje obl ika izvedbe moguie je pokodul ikodul l

o Kod l l se pr imjenjuje samo kada kod I n i jedovol jan

Prim jer

Oznaiavanje po kodu I i kodu l l s t ro ja sa:a) vodoravnim poloiajem osovineb) dva le ia jna i t i ta i dol ie posravl jenim nogamac) s lobodnim ci l indr i in im krajem osovine l i jevod) za montaiu na temel j

Osnovni ,nrk ," pod.a.k io obl iku izvedbi

B_TI

Dul j ina osovine(vidi tabl icu 1)

Podatak o ulei i i tenju,kraju osovine i td.

Kod l l

Osnovni .nuk, Tvidi gore

lzvedbeni obl ik(v id j tabl icu 2)

Vrst u ivr icenja i u le i i i tenla

Poloiaj kraja osovine i u ivr i tenja

Vrst kraja osovine

Kod I

IM

vodoranom

Strojevi s le ia jn im i t i tovima I us-pravnom osovinom

s le ia ln im i t i toyima i u ivr i tenjemu podnoi jus le ia jn im i t i tovima i u ivr i ienjemu podnoi ju i pr i rubnicamauivr icenje pr i rubnivama, s le ia j -n im St i tom, pr i rubnice na le ia jnomsUtuuivr icenje pr i rubnrcama, s le2a1-nim i t i tom pr i rubnrce na kucrstubez le ia ja, bez le ia jnog i t i tas le ia jn im i r i torn i nosiv im le ia jembez i t i tova. samo s nosrvim leZajemuspravni strojevi , koj i ne pr ipadajupodldo4strojevi s osobirom vrstom uivr i -cenia

Tabl ica I

Tabl ica I l

78

Objain jen je

SI ika i oznaka Obiainienie Sl ika i oznaka Objain jenie

Kod I Kod l l Kod I Kod l l

lM 1001

Noino uivr5cenjevodoravni poloiajdva le ia lna St i ta snoSama

IM 85 rM 3001

Uivr icenje s pr i rub'nicama, vodoravnipoloiaj , dva le ia jna5t i ta, pr igradnia spirubnicama

IM 86 tM 1051

Noino uivr icenje,vodoravni poloiaj ,dva le ia jna i t i ta snoSama,zidno uivr i ienje

87IM lM 1051

Noino uivr i tenje,vodoravni poloiaj ,dva le ia jna i t i ta snogama,zidno uivr icenje

IM 88 tM 1071

Noino uivr icenje,dva le ia jna i t i ta,vodoravni poloiaj ,stropno uivrS6enjes nogama

$-nE++H

tM 9101

Posebno uivr i ienje,bez nogu,jedan le ia jn i i t i t ,vodoravni poloiaj ,u ivrSienje na stalku

IM B1O

*l-4flff

1ll"

tM 4001

Uivr icenje s pr i -ru bn icam a,vodoravni poloiaj ,bez nogu,dva le ia jna i t i ta,pr igradnia s l i jevest ran e

IM B2O tM 1101

Noino uivr i6enje,vodoravni poloiaj ,podignute noge,dva le ia jna 5t i ta,podno utvr5cenje

109

ii'

Krat ice za izvedbene obl ike DtN tEc 34r.7t4.s3i montaiu strojeva

5lrka t oznak C)bjain jenie nak5l rk Ob jainien jeKod I Kod l l Kod I Kod l l

@tM 9201

Posebno uivr icenje,vodoravni poloiaj ,bez nogu,dva le ia jna i t i ta,s grebenast imuc vrsct van le m

+4+++++

tM 9131

Posebno uivr icenje,uspravni poloiaj ,bez nogu,jedan le ia jn i i t i t ,pr igradnja odozgo

M 835

Noino i u ivr icenje spr i rubnicama,vodoravni poloiaj snogama,dva le ia jna i t i ta

IM V1O tM 4011

Uivr icenje s pr i rub-n tcama,uspravan poloiaj ,bez nogu,dva le ia jna i t i ta,pr igradnja odozdo

Et l1 -r-- T'r--f--r

IM V1-T- M 30'11

Uivr icenje s pr i rub-nicama,uspravni poloiaj ,bez nogu,dva le ia jna i t i ta,pr igradnja na pod

,\"+.LTT.F

ffi

tM 403'l

Uivr icenje s pr i rub-nicama,uspravan poloiaj ,oez nogu,dva le ia jna i t i ta,pr igradnja odozgo

tM 3231

Uivr icenje s pr i rub-nicama,uspravni poloiaj ,bez nogu,dva le ia jna 5t i ta,pr igradnja na pod

--1-1W.r -f v,.--l--€Z#V.

-FT

IM V15 M 2011

Noino uivr i6enjes pr i rubnicama,uspravan poloiaj ,s noSama,dva le ia jna i t i ta

IM V3 lM 3031

Uivr icenje s pr i rub-n rcamaokomit i poloiaj ,bez nogu dva le ia jnastr ta,pr igradnja na t lo

M 5002

Bez le ia ja i le ia jn ihSt i tova,vodoravni poloiaj ,bez kuci i ta,s rotorom I osovt-nom

r-]--'r'--1_ -TFtJ.--rr

IM V4 M 3211

Uivr icenje s pr i rub-ntcama,uspravni poloiaj ,bez nogu,dva le ia jna 5t i ta,pr igradnja odozgo

'4l-]J,HtM 5000

Sa leiajnim St i tovimainosiv im le ia jem,vodoravni poloiaj ,s nogama,

IM V5 M 1011

Noino uivr icenje,uspravni poloiaj ,bez nogu,dva le ia jna i t i ta,z idno uivr i tenje

trl 7201

Bez le ia jn ih i t i tova,s nosiYim le ia jem,vodoravni poloiaj ,s nogama,dva nosiva le ia ja

MV6 tM 1031

Noino uivr i ienje,uspravni poloiaj ,s nogama,dva le ia jna i t i ra,z idno utvr icenje

)tqT

tM 8011

Posebno uivr icenje,uspravni poloiaj sradi ja ln im le ia jemodozgo,bez aksi ja lnog le ia ja,s osovinom

MV8 lM 9111

Posebno uivr icenje,uspravni poloiaj ,bez nogu,jedan le ia jn i i t i t ,pr igradnia odozdo

tM 9001

Posebno uivr i tenje,vodoravni poloiaj ,bez nogu,dva le ia jna 5t i ta,uSradni t ip

t10

Jed nofazni transformatorildealni t ransformator

,ul u l MIrNzu2 u2 N' lz N'

Preraiunavanje vel i i ina na transformatoru na ulazninapon (otporska transformaci ja)

Z' . - Z.k2R' : R.K2X',- X.k2

Realni t ransformator

h I')

LJz' , : lJzk Z' , :2.k2

, 1 Rc"z: Rc"z k2tz : t2

k Xn2 : yo, 1rz

l" w F(.:,

Prazni hod Kratki spoj Optere6enje Visoke frekvenc

R." ( R,.x" <x^

R5. i x- su zanemariv i jer je Is412Rc,: Rc,r * R'c,z i Rc,r : R'c,zX" X61 + X'

"2: X'"2

Rc,, Rr"<X"X. ie zanemarivjer ie Is< 12'

-111^ !ru !p/u,l lu; ',1 lu,\rt, vifr

"ii:;"ri{ J;

M j erenjeRF. i Pvf.

M jeren jeRc" i Pvc,

U2 ovis i o 12 i o tp, vr i jediza ui inske transformatore

Glavna led nadiba transformatora

t U^ t : ru 49 Pomocu.glavne iednadibe trans{ormatora odreduje se napon praznot|-u| ' A r hoda iz konstrukci jskih vr i jednost i t ransformatora

Napon kratkog spola Struia kratkog spoja

u.- f , ' rc07 t-" I " - tooTUa-u

Ako uz kratko spoieni sekundarni namot tete u pr imar- Is :2,54 [uanom namotu nazivna struia, tada ie na pr imarnom namotunapon kratkog spoja Ue.

i.

Trofazni t ransformator i "*

**-r"*,Poimovi . karakter ist iEne vr i iednost i <nniawiPolmovi

r Nazivni napon U: pr ik l ju ieni napon i l r

o Nazivna struja / i:ffi;:i'fj"::tj ;no Nazivni omjer t ransfor " ?U1 +

l-U65 Upa - macl 'e:

, r r*@ T

oNazivnasnaga:S* U/\3 | |a uornjenaponskt namot (GN namot):

namot s nalvecrm nazrvnrm napono. i 1U1 __IF1U2 2U2 __i l_2U1

o Donjenaponski namot 1DN namotl :namot s ni i im nazivnim naDonom

r Gornf i napon Uo, I 1V1-- I -1V2 2V2--J-?v1

o Doni i napon Upprruud rBuurLr u zer lezu " - - i l - " . . , , . - - - I - .* '

/ . , r " ) kod praznog hoda. uzeta djelatnasnaga I

o Gubici kratkog spoia ru namoru p.6.) mjere ;:"J:l ,:l:i 'J I

tui [ff,;-]

.s:r*l*li::l+i:j""-."-"" ln,. i l-f'' Ijednopolno promatran je s faznim vr i ied- ; 1U . i . 1w

t f -E ]L

lrort! , . , t""U,orski di jagram, vidi str.

] . fr Korisnost 1Po, : predana snaga)

spoi zvi iezda tu

i FStr_le,, eu""e. FT I

r Godi ln ia kor isnost I t ' ' \ '1w =3t!- j

I r : W' ' +'t- w,, , w,", tu." | .^^, tu

I lib€,u_lo vi5enamotni t ransformator, i l ' t l l " l i | \ .

t ransformator ima vi ie od. ?ffi1",11r. *rl,',r,,'ilil-:i-r, i L'K-!dK i S+i lta I spoj LJN-namora (malo s lovo) i fazni ] 1U r . 1Wpomak izmedu..gornjeg i donleg napona, I ' -

_._

: i l i : i" ' :::: ' ' . l i l : i ,:t,.".: i i" Primierisioi c ik-cak ; Kazal lKe naPona

izvedeno zvlezdi i te N i l i n ] -T- L

[:l*T:n::# broj x 30 iednak ie kJtu

i ' tY,R

" , ,p:si10':r5s"bi, \, [EJ-ru zur.lr

I t \\ l \. i LtrJI--

tu /2wsmier vrtnie ::1'')r'

Sf6tru"1"1u".:"bT" ( rooin. g.,pJy s| \" F\ lI A. ;VR\ p:11 30.:330"rcn/ ,ev, \2 f-L,l, zL,Jf f_nfi, ",r}t|-| ' '" '"i-lFll

' 8\zrr ,w77,. 4!l::l lL

Spojna grupa Y, 1 ' l

112iiIir

Trofazni t ransformator i ,upotrebl javane o,ruororr i i lu l:1"i". grupe, svojstva spojeva

Spoj

GN DN

Yz5

Dd6

2 Ni_

r'' 3 N,

[E-5ru zuErfrll*+* N"+41L--+o1W 2wor-- ?

I I+o1U 2UAI Il - \ i #I IHO1V 2VA I Tl - \ : L+-+-J

-olw

2wU_=

Paralelno spajanje t ransformatora snage vDE0s32r 10i382

UYjet ir jednaki nazivni naponir spojne grupe moraiu Pr istaiat i iedna dru-

go1, npr. jednaki karakter ist i in i broievi ,v id i s l iku

r lednaki omjer t ransformaci ie (unutartoleran ci ja)

o pr ib l i ino jednaki napon kratkog spoia

. 5n, 3a (Jmler nazrvne snage

5N2 1

Za razdiobu optereaenia vr i jedi :

i 5,u:5t 1 5tl71

Sustav 1 ]1

5r Sr r 'uuz

J2 51a Upl

Sustav 2

Sustav 1

V"rt" hlaclenia transformatora vDE 0s:2 r ' 2r3 83

Unutarnle hlad - . - f Rashladno sredstvo - : it l " lGio"nl" rashladnog sredstu" i

AF

lLK rat i ca

l-nR"-r n |

" d t o-s * d t t

" o-'

-

Mineralno ul je i l i s intet i ikatekui ina za hlad. i izol . (gor iva)

Sintet i ika tekuf ina za hladeniei izolaci iu (ni je gorrva)

JPr in

-- ]Voda

Zrak

Gibanje ruhladnog sredstva fVanisko

Rashladno sredstvo J hladenje

@""-Prirodno

Pris i lnor, r r " "-', r " ".,tt r " t " * I

Pris i lno (ul je je usmiereno)

F

D

5reqll

L

lspi t ivanie transformatora snage vDE 0s32 r ' 10j3.82

lspi t ivanje t ransformatora snage

Obrazac za ispi tn i izv le i ta j v id i VDE 0532' d io

1 0/3. 1 982)

Komadno ispi t ivanle

a Mierenie ocpora namotao Mierenie omjera t ransformaci ie I dokrz polar i -

teta i l r spolne gruPeo Mjerenje kratkospoinih naPona, imPedanci ie

i gubi takao Mjerenje gubi taka i struie Praznog hoda. lspi t ivanje naponar lspi t ivanje stupnjevi te sklopke

I lspi t ivanie t ipa

! r mjerenle ugr i iavaniaa rsPrtrvanla naPona

I Plsebna ispi t ivania

I a rsPr!vanla naPonao mjerenje nul te impedanci je

I r dokaz ivrstoce kod kratkog spoia, a mlerenle suma

J r mj" ."n1e harmonika struie praznog hoda .

I r mierenje v last i te potro5nje motora ventr lato-

I ra I u l lne PUmPe

114 115

Oznake pr ik l ju iaka transformatora DIN 42402,3.75

1

*o.o, I 1N 2N

lU 2U

tv 2v

lW 2W

Trofazni t ransformator i s dva namota, spojnagrupa YNynO

]U] 2UJ1U2

lV1 2V1Y2

1W1 2W? |

Vidi i DIN 42400 UUS N.G0.010) (str . 172)

Dopunski t ransformator s uzbudnim namotomu trokutnom spoju, spojna grupa l l l d5

t tH345 678

fazni namot s odvojc ima usredini namota

' ) Ako su sumnje rs l l lu iene. t rda s lovo nroie rzosrr t i

12 l r

Jednofazni t ransformator s t r i namota, spojnagrupa l , i0, i0

B Namot

123

Namot 1 (npr. gornjenap. namot)Namot 2 (donjenapon. namot)Namot 3

Slovo Prik l iuaak vodiea

U

N

Vanjski vodi i 1Vanjski vodi i 2Vanjski vodi i 3Neutralni vodi i

R rni

173

Krajevi namota

Poietal< namotaKraj namotaOdvoj akOdvojak

Kont inuirano brojeno

Natpisne ploEice transformatora

lme i l i znak tvornice

rr f --l r f-----j-cr i__-lftt!0ralNr{ i r4) r rA@ lna Er i lnr* , r t , H,[ i l - - l

1f--M l f l t rmyq, a- im.-=lNi,sNpoi i r f -- i lm--- l

-{0---- l

u, . rvf f ! [ ]rf llLl f..::

--] t

- - -l'

\ ' " rna! r f --G- _- l

f i i t -__-, l n*a,, ,* , f ---- ' - l\' d ilpi,, $ i f { l roa (ru) rn, uqi .Ai ------_'.l

lnili,r f--_l I's{ tndq so, mil! t---'f-'.-lN,rnrh&,: [ D]ut| l f

--- - --- ..':

rhpi ! t r rn,@tr ' , , ,8f----- - - ' l

Osnovni podaci

o Vrsta t ransfor-m atora

r lme proizvodaiao Godina proizvodnjea Nazivna snagao Nazivni napono Spojna grupao Ukupna tei ina

Dodatni podaci

r Razred izolaci jskogm ater i I a l a

r Shema spojar Karakter ist i in i podaci

p r i borae lzolaci jska tekut ina

o VDE brolr Tvorni ik i brojo Brol fazar Nazivna frekvenci jar Nazivne strujea Nazivni napon

l<ratkog spojar Tei ina ul ja

r Nadtemperaturao Vrst odvojkar Transportna tei ina

I

iIIt:l:IIIIII

It

iIIlIii

Speciialni transformatori vDE 0s41ie 71 VBE 3il?

U^^GS1 000 V ( izmjeni in i napon)U-"u,S1 500 V ( istosmjerninapon) pokretan (mobi lan)a zast i tno izol i ranr ugradena ut i in ica

Sigurnosnii zal t i tn itransforma-to r i

I t l

\tsigu rno odkratkog spoja

/6\(Ht)\.7

Z\I l l l )\7

uvletno srgurnood kratkogspo ja

t r \ . ' lIF1 J

otuor)Y/

tA-]t0 l\,,,

oklopl jeni

Rastavnit ransformator

r-\Y

Zait i tna mjeraodvalanjavidi str .151

u2<50v, uzp:42Y i l i

U pravl ja ik it ransformator i

Kontak to rskoupravl janie

Zai t i tna mjerazai t i te mal ihnaPona,vidi str . 161

Posredni pr ik l iuEni ] jedan i l i v iSe galvanskihtransformator i I odvoienih sekundarnih namora

u2<12v, uz: 3 Y 15 v/8 v/12 vsamo jedan pr imarni napon

Kucnis ignalniu redal i

Uz<24 V, zaSt i tno izol i ran,moze se otvor i t i samospeci ja ln im alatom

t" i , i , "" i t .h r*

Djedieelektr i ineigraike

Transformatoriza ruanesvlet i l jke

Transformator iza odlet l ivanje

Transformator iza medicinskesvrhe

U2<24Y, u posebnimsluiajevima 6 V,zai t i tno izol i ran

Uz- 5:7: 10: 14 kV pr imarnisekundarni namotgalvanski odi je l jen

Uz<24 Y, zai t i tno izol i ran,jedan iz lazni napon

Rasipni Transformator I U2<70Y,t ransforma- za zavar ivanie U2' 42Y, u uskim posudamator i /2 upraYl i iv

imaju gradnjom Transformator i za zYonca, bezuvjetno sigurni na kratk i

;;i;4"i";; ' ls..-"^.I-::-1'::it?.,_rl:li: :l:iuei iku rasipnu i t ransformator i uredaja uy:11009/o

indukt ivnost, sf luorescentnrmci jevima

nema galvanskog odiel i ivan ja56 - U2 12; U1> U2; U2>- U1

/ r t-', IJt \sB:sD{1 ;) sB:sD(1. v l . tJr l

lo ienje pl inomi l i u l iem

E I ekt ron i inozavanvanje

Kada jeU1=U2H-irri+

^*

d nemagalvanskogodjel j ivanja Pokretanje

116

Postroienja

Proizvodnja elektr iEneenergiieElektranePrimarni i lanci

Obl ic i mreiaZai t i ta od struia opxnih za t i le loProvierazai t i tn ih miera . . . . . .Spreiavanie nezgodiPravi laza rad u elektr i in im postrojeni imaGromobranski uredai i .Prostor i je s elektr i tn im uredai ima . . . . . .

Elektr i ina pogonska sredstyaOznake prikljuiaka elekrriEnih pogonskih sred-stavalP - zai t i taElektr i ina,pogonska sredstva za podrui ja ugro-zena eKsptozt lomlspi tn i znakovi na elektr i in im pogonskim sred-stv ima i aparat ima

Uzemlj ivailzjed naiavanje porenci jala

Zaititne mlere

Simbol i u elekrrotenic iPopavak i izmjena elektr i in ih aparataOtklanjanje rad io-smetnj iUt idne naprave . . . . . . . . .Priprema iof le

"ode, porl ,U" i ipr" *ai

Rasvjetna tehnikaOznake u formulama pojmovi rasvj etnojtehnic i . . . . . . .

t ) t

158

118120'122124125

126127178129130

132

133134135136' t37140141

142143

144145147149150

154

159150161153165166167168

Za5ti tne miere i spreEavanjenezgodaOlovni akumulator i . . . . . .

eel i in i akumuiaao. i . . . . : : : . : : : . . : . : : .Punienle akumulatora

Prijenos energi ieNazivni naponi , vrste mreia,Nadzemni vodovi , kabel i . .Vodovi i kabel i .

t ipovi stupova

Niskonaponska mreia . . . .Ko.pen'zacijskt rl"a"ji t"i."" ;,."i"

Razdioba energ: ieSklopnici i relej i .Prikiluine o.n"'[" ni.[on";;;rkli ;k;;îiaParata .SklopkeSklopni aparat i

172173

174

Razdiobe, kuine instalaci jeNadstrujne zai t i tne napraveElektr i tn i uredaj i u stambenim zgradama . .Instalaci iski spojevi s instalaci jskirn ' sklopkamaInstalaci jski spoievi s elektromagnetskimsklopkamaInstalaci jski spoievi s potamnj ivai ima . . . . .Instalaci lski spojevi s potamni ivai ima, senzor-

175

178' t79180181

182183184'185185187188

skim sklopkaini i senior imaSpojevi za kucne veze i informaci ie . .Antenski uredaj i .Sirokopojrna (omunikaci ia . . . . .Vodovl i nai in i oolasaniapolaganja

:ci vodiia i opteretivosc vodi-Minimalni presjeci vodi ia i opteret ivosc vodi-ca struJomSprega osiguraia za zai t i tu voda i zai t i tn ihautomata voda . .Prilenos snage kod vodo"" I t"Lir"

Proraiun rasviete za zatvorene prostoriie . .Nazivne lakosti rasvjeteKrivul ia razdiobesvjet losne jakost i . . . . . . .Razdioba svjet i l jk iVr i iednost i iarul ja .

. .155,.156

Boje svjetlaodl ic i larut ;a, . . . . . . . . . . . . . . . . : . . . .Spojevi za izbojne lampe

189190

ElektraneTermoelektrana (pregled) Dijagram toka energi je/

termoelektrana

38"

@ gubic i u kot lu@ elektr i ina kor isna snaga

(srednja vr i jednost)

@ gubic i kondezatora@ vlast i t i potroiak

100 o/o kol ia ina gor iva

Gri janje (ugl ien, zemni pl in)

Kondenzator rashladni uretlai

Kruini tok para-voda

L Termoelektrana (smecl i ugl ien)

Pr imier: e lektrana od 2700 MWf*Ui^" fe) fSl

Podaci o elektrani(vr i jednost i zaokruiene)

Pl -2- 150 MWPs-o: 300 MWPz -a: 600 MWn = 3000 min

5r : -214MVA5r-o-400MVASz a :780 MVAUr ' z:10'5 kVUt a:71 kV/r - z:11 '8 kAIt t :11 kA/z-e:21,5kAcos Q - 0,75

T 1 -2: 200 MVA200/1 0,s kv

T 3-6: 200 MVA710121 kv

T 7-8: 266 MVA400/21 kv

. proizvodnja energi ie (maks'-malna vr i jednost) : 64,8 mi l .kWh/dan

o potroSnja:s i rovi ugl jen: 73000t d^nevnosirova voda: 148000 m' dnevnovlast i te potrebe za energi jom:3,63 mi l . kWh dnevno

. nanos pepela ( f i l tarski i kot lov-ski peoeo): 4600t dnevno

Parna turbina:visokot l a in i ,sred nj et l a in i ,n iskot la in i d io

2. Termoelektrana (kameni uglien)

Primier: e lektrana od 770 MW Podaci oel ektran i :Turbine G ene rator i Transformator i (3

P: 745 MWn: 3000 min

S :850 MVAu:21 kvI :21 KAcos Q :0,875

T 8OO MVA27021 kY80/40/40 MVA10/21 kvtron amotn it ransformator40 MVA110/10 kv

T 2

T

e kol i i ina pare odnosno vodeu turbini : 2160 t /h

o odr iavanje i is toce zraka:el ektrof i l te r

o odsumporavanle dimnog pl inas nastankom kalc i jevog sul f i ta(proizvodnja gipsa)

Parna turbina:visokot la in i ,sred n jet l a in i ,n iskot la in i d io

Hidroelektrane

3. ProtoEna h id roelektrana

Primjer: e lektrana 15 MW Pod acio elektrani :Turbrne (4) Generator i (4) Transiormator i (2)

4 t-3,22t1tNn :71 ,5 minr :83,s 70

t-4:4MVAUr -r :10'5 MVAIt - a :0,22k4cos I -0,7t1 -91,6/o

T 5,3 MVA20/10,5 kv1O MVA20/10,s kv

T 2

. nazivni pad:4,15 mo nazivr i protok po turbini :

95 m'/sr godiSnj i rad (prosjeina

vr i jednost) : 62 GWhKaplanova turbina:uspravna osovina

Elektrane

4, Pumpna hidroelektrana

Primjer: e lektrana od 150MW

Turbine (4) Generator i (4) Transformator i (2) Podaci o elektrani

Pr a: 35.7 MWn :300 min I

Kol i i rna vode m3po turbini :25.8

5r r :40MVAu1 4:11 ,75 kV/r a :2 '05 kAcos (p - 0,8

t1 :66/"(kor isnost pumpneakumulaci je)

T 1 -2: 40MVA110/11,25kV

T 3 4:40MVA

720111 ,2s kY

. nazivni pad: 155 mo akumulaci jsko jezero kor isr

sadr ia j : 1,53 mi l . m3r energetska vr i jednost; 540 MWh

Francisova spiralnaturbina

o vr i jeme praZnjenia (potpunooptereienje):4,5 h

r pros je ian godiSn j i rad: 200 GWh

5, Elektrana na zr

Pr imjer: 500 MW

Turbrre -

rmni pl in

-G"nea"t*- -Tr*f*.at. t( t T

P:600 MWn: 300 min 1

S :780 MVAU :21 KYI :21 kAcos Q :0,77

-3:225MVA400/21 kv2OO MVA1 1 0/21 kv40/20/20 MVA6,121 kY

T

T

4:

5:T

o dul j ina pl inovoda s- 40 kmo prom jer d:500 mm. t lak pl ina P-40barr potrebna kolr i ina pl ina

-3za nazivnu snagu: 180000-h

o odsumporavanie zemnoS Pl ina

Parna tu rbi na:v isokot l a in i ,sred nj et la in i ,n iskot la in i d io

Atomska elektrana

Prim jer : 2500 MW

T*bi"d6) af,or l T ran sform atori ta i o elektar i

1 turbokomplet (3)za generator

4, t :3540MWPz,n:3752MWnr z:1500min'

t :15O0MVA52 :1530 MVAUt z:27 kY11 :33/"(kor isnost svedenana neto snagu)

-3:725 MVA420127 kvl OOO MVA245127 kY

o glavne pumpe za rashladnosredstvo ukupna dobavl jena

kol i i ina po bloku: 4 18000 Ih

a snaga motora Po bloku:8550 kW

o kol i i ina rashladne vode:m3

198000: (blok A)h

218000-- (blok B)h

Parna turbina:visokot la in i i

n iskot la in i d io

Upotreba elektrane

Osnovne elektrane 5redn e elektrane Vrine elektrane

r stalna predana energi jar nosioci energi je:

smedi ugl jen, tekuca voda,atomska energi ia

. promjeni iva predana snagao nosioci energi je:

kameni ugl jen, nafta,zemni pl in

o pokr ivanje vr inog oPtereaeniar nosioci energi je:

voda u pumpnolakumulaci j i , zemni pl in

Vrste turbina

Kaolanora turbina I Francisova turbina I Kond"nz". i i tku patt

r mala v is ina pada (do'. uspravno i l i u pravcu

nagnuto vraulo

Dovodvode

Odvodvode

40 m)toka

ovel ika v is ina pada (do 350m)r opadanje kor isnost i kod

smanjenog toka vode

DovodYode

Odvodvode

,"1, . , n iskot la inrvtsokouacnt oto

I d iosrednjet la in i d io

( is j e iak):vai

a crtezispar i

119r t8

Primarni Elanci UUs N.J2.o3o)Karaker ist iEne vr i iednost i e lementa Primier: pr ikazi

Poiam Tumaien ie R14Napon mirovanjaNapon praz. hoda

Napon na stezal jkamaneoptereaenog elementa

d:26mmh:50mm

Radni naponNazivni napon

Napon na stezal ikamapri optere€entu

Napon prainjenla Minimalno dopuSteni po-gonski napon (polovicanazrvnog napona)

Napon na krajuP raznJ en J a

Napon na stezal jkama pr ikojem se element smatraisprainjenj i m r rPovt suntn Dafertra

(cink/salmi iak/piroluzi t -c inkic inkov klor id/piroluzi t ) lzborSamoprainienle Unutrainj i proces, koj i pr i

usklad iSten j u sman ju jetrajanje rada

NazivninaPon

JUS iIEL

oznaka

Trgovin-skaoznaka

Maks miere u mm

d lh l r l tTrajno prainjenje Neprekidno uzimanjestruJe t , ) R03

R1R3

R6Rl2R14R20R40

Yikro-ady)ot u'l ignon'l rgnonr lormal)aby'1ono

10,512' t4,s

14,521,51A

34

AA\

30lq

)U

605061 ,5172

Unutrainj i otpor Unutrainj i otpor ie l i je

S igu rnostp ropuStanj a

Zai t i ta prot iv iz laza elek-trol i ta koja je post ignutakonstrukt ivnim mjerama

Temperaturni odnosi

I emperacura Tumaienje 4.5 3Rl 2 Normal 67 62 ol

9< -20"C bez prainjenja 6 4R2s 98 67

-10'c<9<0"c lo ia kor isnosto 6F72

btt)

6F50-2

48,55070

26,525,535

17,S

?r ' ('10"c<s<20'c normalni pogonski uviet i 15 10F15 anodnebater i je

1630"c<$<40'c gubic i kapaci teta

$> 50'c vel iko samoprain jenie,omakianje zal i ievnemse

Primier: kr ivu a praZnienia elementa Rl4UuY,

t , f ,

1,3

1,1

0,9

0,1

Trai:

I-l.h

dan

25 mA

nje pr ik l ju ienja:---T------I-----l

)ptereienje: / :Oznaka

R

L""1;6;n" 14R za okruglu ie l i juS za pravokutnu i l i

kvadratnu ie l i juF za plosnatu ie l i ju

Oznaka t ipa

10 F 20-2-T--T.TT

I I L-f-veliiina 20

t tPL::ii':,:".lii:

10 20 i0 40Litijske bateriie (irbor)

NazivninaPonkuV

Sastavkatoda/anod a

Naziv ikapacitetu mAH

Primjena

. Pur6 Pv tv

ser i j i pr ik l iu ienih 6el i ja Li /Mn02 30- 200150-1400

Ruine ureDiepna raiunalaFi lmski i foto ao.

5 Li/CrO, 1 000 Opskrba strujomu elektroni ik immem. podataka

Li/Bi203 3sl4s nucne ureel. mem. Dodataka

120

Primarni i lanciOznake Primjer i : kr ivul ie izbi ianja (uzorci)

M,NL)

i lanak sa zrainom depolar izaci jomi lanak sa i iv in im oksidomalkal i jsko-manganski d lanaksrebrno-oksidni i lanak

Clanak sa zraEnom depolar izaci iom AS 4 pr iopterecenju: R- 20O- konst.UUY

'1,1

1,1

0,9

0,?

100 200 300 400 500 600 700 80C f u h

Jf#lf t"u" sa zrainom depolarizaci iom

N azivn inaPon

JUS itEcoznaka

N azivn ikaPaotetuAh

Pri mj ena

1,5

t . )

AS4

AR 40

50

85

Dojavni ure-daj i tomes l i Ino

d) Elektr . ogradrelanak sa i iv in im oksidom MR 9 or ioptereienju: R - 7,5 kO (konst.)

UuY

1,3

1,1

0,9

0,1

20 l0 40 50 60 70 80tuh

7( 105 Tome sl i ino

9 5AS 4

5AS 6

53

110

Tome sl i ino,dojavni ure-dajie lektr . ograde

Tipovt alkal i isk ih bater i ja( izbor) M, N

NazivninaPon lEc

oznakaProm jerumm Pri mj ena

Bater i ja sa i iv in im oksidom Alkal i isko-manganski Elanak LR' l kodoptere€enja: R-300O (sluini uredai i proviera

12,h i7,dlnoan t ledanUuY

1,35 MR9 1 5.5 Dugmastaeel i ia:svlet lomjer

1,4 NR 07 11 ,6 Dugmasta ce-l i ja: s lu5niuredaj i

1,3

1,1

0,9

0,1

1.4 NR9 1 5.5 tome sl i ino

Alkal i jsko-manganske bater i je

1.5 LR9 15,5 Dugmasta 6e-l i ja: kamere,sluini uredaj i

1,5 LR1 12 Okrugla ie l i ja:Kamere,sluini uredal i

0 20 /+0 60 80 100 120 tuh

Srebrno-oksidni Elanak SR 48 or iopterefenju R:1500f)

Trajanje ukl lu ienja: 1 5 -Loan

UUY1,6

1,t*

1,2

1,0

60tuh

1,5 LR 14 zo Tome sl i ino,magnetofon i ,br i iaai aparat ib l jeskal ice

Ostale alkal i jsko-manganske bater i jeza 3V.4.5V i6V

Srebrno oksidna bater i ja

1,5 SR 48 Dugm. ie l i ja:s lu in i ureclaj i

1q SR 07 11 ,6 Dugm.6el i j : i :s lu in i uredaj i

121

iil

llriiiiiI

r

- - - ! DtN 40732/5.78Olovni akumulator i DtN 72310 r . 1/1 .70 (JUs N.J3.721)

DtN 72 311 r . 1319.76Osnovni pojmovi o akumulator ima Miere startnih bater i ja (u mm)

N azivn ikapaci tetc5, C1s, C2s(Ks, K1o, K2o')

Zadana vr i jednost kapaci teta pr it ra janju prainjenja od 5, 10 i 20sat i s pr ipadnom strujom /s,l1o i I2oPrimjer: G:100Ah.s-satno prainlenjer kapaci tet 100 Ah. struia prainjenja

Korisnost struje odnosnokapaciteta 11a6

\ \ . lStartna bater i ja

Povr i ina za Oznaka za za pokretanie,oznake t ipa i razinu kisel ine, rasvjetu iproizvotlaia obostrano paljenje

'-+-a2

Korisnost energi je odnosno

w-I lwh

: l ; tvvL

Faktorpunjenja

Reciproina vr i jednost Ah -ko r isnost iPr im jer : faktor pun jen ja '1,21e..ro. :100Ah 1o,.rr . :1294L

Tipovi baterija

Ti pskibrol

NuivninaD. u V

Naz. kap.Czol) u Al

21

max

a2

maxMasauK8

57712

53621

12

27210 195

12

IJ

Tipski brof (ielije, monoblok-baterija)

0

Razl ikovanje tehni ik ih osobina(navodi proizvodaia)Nazivni kapaci tet 84AhNazivn i naponBroj 0. . .4=5VBroj 5. . .7 t12Y

84Jb

54533 45 249 234 16

ss41 5 54293 Llo

19

5631 6 OJ )n

) Nazivni kapaci tet pr i 20 satnomgustoia k isel ine 1,28 kg/ | , temp.

P raznJ enl u,k iseine 27'C

Oznake startnih bateriiaPunjenje startnih bateriia

DtN 40732-bT

spojnica ploiatrajanje prainjena kod 20 hizved bapovrSina ploievrsta uetlaiabroj pozi t ivnih ploianazivni napon

6V6OGroSJakost struje: , 0,05

^lpu: h

L2O

Kraj punlenja: napon punjenja i gustoiakisel ine ne rastu nakontr i o i i tavanja po satu.

Temperatura k isel ine: l5 . . . 55'C

Gustoca kisel ine 1,28+0,01 kgl l(Nazivna gustofa k isel ine) 27"CKratice

Krat ice Znaienia Formule ispravka pr i temperatur i $Gustota (27'C):qi ;s2n3pustota k isel ine

+o,ooo7[.1" "), Y

nepomiina ie l i ja, bater i la

Gro ploia vel ike povr5ine

gl reietkasta ploia Baterije za vozila (izhor)

Pz oklopl jena ploia Dacerrle s resetkastrm Plocama

s standardna izvedbaOznaka Nazivni napon Nazivni kapaci-

tet C"" u Ahpopreine ploie Bateriia za

motocik l6 4,5. . . 8,12

vozi lo 12 9E uska izvedba Bater i ja za 6 s6.. . 180

D

spojnica ploia: zal ievenazavijaan azavarena

motorno vozi lo't2 18.. .180

Bater i ja zazrakoplov

33.. .990r ) u star i j im normama K. za nazivni kapaci tet 24 Jb

122

orovni akumuratori BiNiii i i ' i . ' i11;l, uus N13721)Tehnitk i podaci o punjeniu olovnih akumul. VrSne vr i iednost i struje punienja

Oznaka Bater i jeza vozi laGiS I PzS

Nepomii .ne bater.

Gro I PzS

Bater i je zamotornavozi la

V rstabater i ie

Nazivnikapaci tet

Struja punjenja u Aza svakih 100 Ah1) 2) 3)

Kapaci tet cs c5 Go Go C.o Starterskabater i j a

Cro l0 12i6 2

Fakt. punjenja 1 .17 11 1.1 1.2 1.15

Korisnostenergr le

lwt0.7 0.58 0.75 0,68 0,75

G ro (bater i -ja za vozi lo)

cs 10 147 3

Gro (nepo-micna bat.)

Go 8,5 12i6 3

Vremenski tok napona punjenja, strujepunienia, gustoee kisel ine i temperature pr ipunieniu 6el i je 5 GiS 250 (kr ivul ie punjenja)

OPzS Go 5 7 3.5 2

, , lg u V I Napon na kraju punlenja

(Jr) . rz) cs 5 8i4 2' l ) Punienie s konstantnom strujom i isk lyuienyem

kod potpunog napunjenja2) Punjenle s opadajucom strujom i isk l ju ienje

kod potpunog napunjenja: pocetak polar izaci jekod 2,4V po ie l i i i ; s t ru ja na kraju punjenjakod 2,65 V po cel i j i

3) Struia na kraiu Dunienia nakon punienia od 72

2,6

2,4

Vrste pogona akumulatora

,'ffi--'f-f-:l OprsT pr im jena Blokovske sheme spola

0 1 l \ 5 6 7 I tuh Bater i isk i

PoSon(elektr i inovozi lo:

PoSonprazni- pu n i )

Mreia isto- Bater i jskosmierne struje t ro i i lofuA

4C

20

0 1 2 3 t ' 5 6 1 B ruh

hoPui '

'1 ,3

1,2

1,1

1.0

8 tu h

Prek lop n i

PoSon(rasvjeta zanuidu)s uredajemza punienje

40

30

2A

I f uh

Paralelni pogon(dojavni uret la j iI s tarterske

123

iI

t

_ DIN 43 539 T . 14112.83 DtN 40 765i 11 .68celiEni akumulatori 3iN iiii?,Lri'r .* BiN frli3i 3:13

6ii-i.iotiii,i.83 firji r.r.rs.oro1Tipni redovi Vremenski tok napona punjenja u ovisnost i

o yremenu punienja s nazivnom struiom I1sOtvoreni nikal-kadmii odnosnonikal- le l jezo akumulator i

. . . l Napon NaPon na kraju-/uv? polar izaci je Punienia

r n L------!==_Opis Pod rucje

kapaci teta Primjena

Cjevaste ploie(C)- ie l i jeNi (+), cd (-)i l i Fe (-)Ploie s k l i jetka.ma (K)- fe l i jeNi (+), cd (-)a normalni

unutrajnj iotPor

. smanieniu n utrai nj iocPor

1050 Ah

7s Ah . . .520 Ar104h.. .140At

Vozi la

Do naiv i iejed nosatnogopterecenj a

@ Otvoreni n ikal i -kadmij akumulator@ Pl inonepropusni n ikal j -kadmij akumulator i pr i

sobnoj temperatur i od 20"C

r ,6

1,{,

65Ah.. .300Af7,54h.. .125Ah

Optereten jevel ikomstruiom

eel i la od pre- 2,54h.. .450Ah Aku m u lator iza vel ikesviet i l j keNi (+), cd (- Pl inonepropusni n ikal i -kadmij akumulator i

Si nter(S)- ie l i j aNi (+), cd (-)

sAh.. .40Ah K rat kotraj naopterecenia ve-l ikom strulom

lzvedbene vel iEine dugmast ih €el i jas rnasenim elektrodama (izbor)

Nazivnikapacitet

Go

Strujaprainienja4sumA

Masaug

Dimenzi je u mm(zaok ruieno)Plinonepropusni nikal.kadmij akumulatori

10 mAh. . .1000 mAh

o hUugmaste cel i j(GNK, GHK)

Diepno raiunalo,uredaji za radio-fonske veze

102050

100170250280600

1

91511

/6

50

0,81,410

9,211,615,533,0

7,651t q

oval25,175,134,441 1

<1

6,'l66,78,8(?7,9

Ci l ind r i ineiel i je (GSZ)

0,1 Ah.. .7 Ah Mjerne naprave,slu5ne naprave

Prizmatskeiel i je (GSP)

1,6 Ah. . . 50 Ah Fi lmska rasvjeta,fot- b l jeskal ice

Monoblok--baterije

3Ah.. .6Ah Uredaj i zareprod u kci j usl ike i zvuka

lzvedbene vel iEine ci l indr iEnih €el i ja sasinterskim elektrodama ( izbor)

150180500750

1 000I 2001 80040007000

101850t )

100120180400700

9,010,014i

36,041 ,0506T

147237

10,5,ir' (75,31t

zo

)q

44r 'a(

35,7t )

496194

TehniEki podaci za punjenje

OznakaNazivn i

kapacitetuCr

Faktorp u nj enja

Korisnostenergi ie

Iwt

Nikal i -kad mi jC-6el i jeK- ie l i jeS-tel i je

csc5cs

't,41,4

0,50,6

lzvedbene vel iCln€ pr lzmat i ln ih 6el l ja sasinterskim elektrodama (izbor)

Nikal j -ieljezoC-f e l i ie cs 't.4 0,5

N azivn ikapaci tetC16 u Ah

Strujap rainj eni a

16uA

Masau8

urmenztJe u mm(zaokruieno)

b n

)4l (

10l (

0,240,4s11q

115180360780

15,815,838,2JU

41,441,441,477

64,1100102125

124

Punjenje akumulatora BIN Yi'ir 'T.?ill lor,Ureilaii za punienie olovnih akumulatoras tekut im elektrol i tom

Kontrola stania punienja olovnihakumulatora

Svoistva uredaia za punjenier zaSt i ta od dodira, zadt i tna izolaci iao kut iSte zaSt i6eno od kapanja vode ( lP 22)o ugraden nadstrujni okidai (zai t i ta od kratkog

spoja kr ive polar izaci je i preoptereaenja)

Upute za punlenje olovnih akumulatora:a oolar i tet : r rd l , - f lx. napon punjenia: brol 6el i ia x 7,75Yo prozrai ivanje prostor i je punienia. dol i ievanie dest i l i rane vode na poietku

rsParavanl a

Gusto€a kisel ine stalnih bater i iaisprainjeno kod 1,14 g/cm3napunjeno kod 1,2 g/cm'

Gusto€a kiseline bateri[a za vozilaisprainjeno kod 1,12 g/cm'napunjeno kod 1,28 g/cm"

najmanj i napon prainjenja: 1,8 V/cel i lanapon polar izaci je: 2,4 Yl te l i janapon na kralu punienia: 2,55V/cel i janajvei i napon punjenla: 2,4 V/cel i la

Uredaj i za punjenle olovnih akumulatora Uredaj za punlenie pl inopropusnih NiCd aku.

Oznake Normaln i Automatskil r redal

Vrste ut i in ih punjaia

Nazivni napon 6V i 12V t2v StrujaPunle,umA

Pri k l j u tn in aPon

Dimenzi je(DxSxV)

umm

Za punienjebr. cel i ia i

bater i iaN azi vna strul aPunJenla

12 1101220Y -

50 Hz

6050

100

33 x 1733 x 1757 x62

1 2Nazivni pr i -k l ju in i napon

220 V ' ' , 50 Hz

6 A u krugu struje punjenjaNadstrulni okidac11 l20V^' ,50H2 70 x 40 x76

Prim jena 5V do 30Ahl2V do 15Ah

12V do 15 Ahza zad riavanjestanja potpunognaPal anJ a

91518

1101220Y -50 Hz

606062

82x5382x53

100 x 57 1 4

12

Karakter ist ike punjenia akumulatora

Krat i ca Vremenski tok Princio YT

IPunjenje stalnomstruiom

razvi janje pl inova

/ /'--"- - - - fPromjena U1 (naponpunienja) takva da strujapunjenja ostaje stalna

Potpuno punjenjeolovnih akumulatora,djelomi ino i l i potpunopunjenje Ni-Cdak um u latora

UPunjenje stalnimnaPonom

Promjena strujepunjenja takva da kodpost izavania naPonapolar izaci je U1 ostajesta I an

Brzo djelomi inopunjenie olovnihakumulatora, punjenjezbog odr iavanla(2,2V/cel i ja kod olovnog1,4 V/cel i ia kod Ni-Cdakumulatora)

Punlenje pokarakter ist ic iotpora

razvi janje pl inovaU

Utjecaj na procespunjenja predspojenimgrani in im otporom isni ienje struje punienjakod post izanja naponapol ar izaci I e

Punjenje Ni-Cdakumulatora, nakon

PotPUnoS punjenjaruino iskl ju ienje

125

;

iii

i

tIlrlrI

liI

tiIItIIII

i , r

l , [ : , '

l [ , '1tl 'IIII'IIIIIiI

IlI

Ii

Nazivni naponi, vrste m reta i tipovi stupova 3iN i3333i?3: lf,Nazivni naponi Tipovi stupova (izbor)Oznake Nazivne vel i i ine

ls tosmjerni u V

ukV

't10 220 440 600 750 s potpornim i ovjesnim izol i tor ima

1,2 1( 3 IE1l

l lI

-rr)-,Drveni stup:0,4 kVoko 12m visokdubina ukapania 1/6ukupne vis ine stupanajman je 1,60 m

Betonski stup: 20 kVoko 14 m visokbetonski temel j

lzmjeniani50 Hz

ukV

1 001 125 270 3802)500

560

6 10

15 20 25 30 OU

110 220 380

Jednofazni u Vizmienicni16 i l3 Hz u kV

1 001 200 220

1 15 110 Stupovi za nisko i srednienaponske vodoves potpornim iovjesnim izolator ima

t ) Samo za naDonski t ransformaror

2) Lini lsk i napon u rrofaznom sustavu

Reietkast i stuoovi : 110kV 2 sustava, oko 27m visok

Stup nadzemnog voda

zemno uze

traverza

.a;'380 kvsusf,av

''44'' 220 kV// sustdY

W=7 110 kv

Stuoovi za vodove naiv i i ih naDona s oviesnimizolator ima i zemnom uladi

: ietkast i stupovi : 380kVustava odnosno 1 sustavZ m, odnosno 36 m visok

f f i , .=Pri ienos energi je

Vrstemreie

Nazivninaoon u kV

Vrstestu oova Raspon Prim jena

N isko-napons kamreia

0,4 drvo, ie l i inaci jev, armi-rani beton

40. . .80 oskrba energi iom domafinstava, obrtni ik ih,pol jopr ivrednih pogona i td.

Sred nje-napons kamreia

10.. .30 ci jev, armi-rani beton,ie l i ina rei .

100.. .220 opskrba energi lom industr i jsk ih pogonanebodera, mjernih t rafostanica i td.

Visoko-napons kamreia

60.. .1t0 ie l i ina i l i c i -jevna reietka,armir. beton

200. . . 300 opskrba energi jom vel ik ih industr i isk ihpogona, vel ik ih gradova i td.

Mreia naj-v iSih napon

220.. .380 ael i ina i l ici jevna reietka

300. . . 360 opskrba energi jom u meclupokraj inskom imedunarodnom podrui ju (mreiama)

126iIl

t

Nadzemnivodovi, BiNi313?/,'o VBEBilii'i13 U33l,1ltL1,3ikabeli vDE 0211/2.70 vDE 0271i10.63

Pojmovi GraniEni rasponi za nadzemne vodove kodovjesi i ta jednake vis ine ( izvadak)

o Pogonski napon: napon u t rofaznim uredaj ima i

iednofaznim te istosmjernim uredaj ima izmettuvaniskih vodi ta

. Uo: nazivni napon izmeclu vanjskog vodi ia ikovinskog plai ta

. U: nazivni napon izmei lu vanjskih vodi ia

omjer napona kod kabela za t rofazneu retlaj e

omjer napona kod kabela za iednofaz-ne i is tosmjerne sustave kad su izol i ra-na oba vanjska vod i ia

omjer napona kod kabela za jednofaz-ne i is tosmjerne sustave kad je izol i -ran jedan vanjski vodi i

Uo1U ,1

Uo1t u:1 '

uo. -0: , ,

izvan pr i leponskih pol ja( iznimka: vodeni putevi idojavni vodovi)

unutar Pf l lePon-skih pol ja kod

trojejbusa, i idara

Nazivip resieku mm'

d ozvol jen irasPonumm

dozvol jeninaPonum

Cu AI Ald rey uAl Aldrey

2535507095

120

280430530610705770

75110165235380)JU

200teq

470590900

1 080

355070

100145185

115170280470500650

'100140200775395505

2s143s/6s0/870112eslls

Al/ee 6/1 Al/ee 6i l

Mater i ja l za nadzemne vodiEe ( izbor) 180275430680815

80120170200380

"1 ate r i j al Cu AI AldreyBzl St l St l I

7 u mm2 10 16 b 10 to 16

naks. dozvolj.lacno naorez

'| 90 80 ' t20 240 150 280

Vrste kabela

Nlmm Oznaka Obiainienie

(oef ic i ienti n earnogstezanja ul0-s K ' 1,7 2,3 2,3 1.7 1,1 1,1

Kabel izol i ranpapirom

o s olovnim plai tem(pojasni kabel , H-kabel ,t ropla5tni H-kabel

o s alumini lskim plai tem

Kabel izol i rangumom i umiet-nim tvar ima

r s olovnim plai temo bez metalnog plai ta;pec. vod.

m

!lmm- 56 1\4 48 8 6,7Ul in i kabel

Uie Eel ik-alumini j ( izvadak)Plinski kabel s nut. tlakom

Nazivnipresj eku mm-

Al/ ie l ik TrajnaoPtere-tivostu Al)

P#i,H.t,t" u vi5e- i mnogoii lnimr romler

uietaumm

Brojiica

Promierumm

Broji i la

Oznaka kabelasa zeleno- | bez zeleno-iutom I iutei i lom I i i le

Kabels koncent-r iEnimvodom

1612,52s14

s0/89s11s

120120

r s0/2s21 0/3s

4s0l40680/8s

q4

6,8

8,19,6

13,515,6

17 ,120,3

28,736

611611

611611

26172617

261776174817s4119

1,8/1,82,2s12,2s2,712,73,213,2

2,1511 ,672.4411 ,e7.712,13,712,49

3,4s12,684,012,4

9012staJ

170

3504'10

470590

92011 50

7 zeiu f cn1 cn/sPl cn/sPl

zeiu/ca/sp I cn/sp l /s m cn/spl /sm

4 zeiu I cnspl /sm

cn/spl /sm/sPr

cn/spl /smicn

J zeiu I cn Ispl /sm/cn

cn/sPlsm/cn/cn

) Vr i iednost i vr i iede za:brzina vetra od 0,5 m/stemperatura od 35' i temperatura vodi ia od80"c

6 zezuld al J nlei i le cr s bro-jevima 1,2 . .

s brojevima4)

s brojevima11

1) ukol iko je dopu!teno po VDE 0100

l

i

IIIIIl ,Hrm$ffiiffiim,

[ : ' lt l'.,

. [l il]iI I E:'.

, I ; ' li l

vodoviikabeli 9fTffii'+:i,%rffiBoie raspoznavania izol i ranih i neizol i ranih vort i te

Opis vodi ia Oznaka Boja Opis vodi ia Oznaka Simbol Boja

lzmjeni ina

stru j a

Vanj. vodi t Ll, L2, L3

N' )sPl

zai t i tn i vodi i PE v zezuvodrc PEN-vodi i (neutralni)

sa zai t . d je lovanjem PEN vls tosmiern a

strula

pozi t ivn i

neSatrvn I

sred. vodi i

L

M

' )' )sPl

zemlja E ' )r ) boja ni je utvralena

Bqje raspoznavania iila kod izoliranih vodova i kabelaza avrsto polaganje za Pr enosna troi i laBroji i la

Vodovi sazai t i tn im vodi iem

Vodovi bezzai t i tnog vodi ta

BrolZica

Vodovi sazai t i tn im vodi tem

Vodovi bezzai t i tnos vodi ia

I

tusDl I

I. I

sDl tr

spl Elll

2

fltsPl

hsPl

I sPl

( ) sPl spl

6i v i ie

zeiu/ostale i i lecrne s ot iskombroja

i ice crne sot iskom broja

Kabel i izol l rani gumom i umietnim tyar ima

Brol i i la Kabel sa zai t i tn im vodi iem { Kabel bez t"st i t r -g uodta Kabel s konc. vodi i ima2

sP

sPl sPl

K5 W sPl

['

sPl

affi

9,Eu sPl T sPl sPl

ffi spl sPl

6 i rd. prr cn s ousKombroia cn s ot iskom broja cn s ot iskom broja

Kart ice broja: p l : t lava, sm:smeda, iu: iuta, ze:zelena, zeiu:zeleno iuta, spl :svlet lo plava,cn-crna, be:bi ie la

Pad napona i gubitak snage

Karakter isr i ine vel i i inc Vrsta mreiels tosmiern a lzm jeni ina Trofazna

nerazgranata mreiapad napona u V tu:2

l tx '9

^, , 2 l . I .cos

au:--x.q rrv!1::rt

x'q

razgranata mreiapad napona u V LU-?.>(r 0 6u:2 Tl t .2 17.4xq

gubitak snage^

2 1.12x'q

) . t . t2D _- -

xq x.q

najveca dul j inavodi ia u m

, Lu.U.q.x2.100y".r

, Lu.U.q.x2 100/" . I .cos9

Lu.U.q x

"5 1007 / . .or ,p

3l).n"oon" ^"-LY rco% f;:rf

it"r' 'n"t" e""a:P; tooT

128

N iskonaponska mreia DrN s7636 vDE 0636

Transformatorska stantca Vrste mreia

Napajanje srednj i napon 10 kV prekoprstenastoS voda (nadzemni vod i l i kabel)

Zrakasta mreia

Prstenasta mrela

Zrakasto opskrbl j ivanlepotro5aia iz t ransforma-torsl<e stanice

jednostavna rzgradnjam reieiski lu ienje c i je logogranka vooa

Prstenasto opskrbl j ivan jepotroiaia iz npr. dvi jetransformatorske stanice

iskjui ivanje samoiednog di ie la vodakoj i je u l<varupouzdana opskrbaenergi jom pr i jednomkvaru

Niski iz lazni nap,nadzemnog voda iil ||t Y,'"ti " - 5o Hz preko

Zamkarta mreia5U Hz srednlr napon sustav

s t r i vodi ia Zamkasto povezivaniemreinih ivor i i ta rv i iestrana opskrba

POr rosaca- vrsoka pouzdanost

opsKrDevel ike struie krarkogspoia

Q1 ,Q2 ucinski rastavl ja i

Q3, F1

T1

Q4

ui inski rastavl ja i ,s v isoko-uctnsKrm osrguracrma

I -rii".f.i

t.l{*n"t"r -

uainski automatski prekidais termi i l< im i nadstrujnimiskapianjem

r2 i s kapianj em

380 V;3rN - 50 Hz niski napon,sustav iet i r i vodi ia

lsk lapanie kod rastalnih osiguraEa

Obiain jenie: ru ui ' BIrrÊ r t r

ser i isk i spoi od 3 rastalna osiguraia s jednakomstrujom- kvaraselekt ivno iskl ju i ivanje po VDE 0636, kad sunazivne struje osiguraia razl i i i te za faktor 1,6.

uoofr'fi^6,002h

i0040

10(! '1

.g 1ni-;1

'f roo100/.0

10

1

F2.. .F7 sigurnosni u i inski rastavl ja i

s vremenskimizboromselekt ivnoiskl ju i ivanje

r00 200 100 1000struja greike ,Ia

*l.Sl'n!l . n'r!9lll"nt"l T""ri

ffi.ooo

Ob jainlen je:- stuPn,evanle

100{0

10

14010

1100

100(0

10

20000 100000

Kompenzacijski ureclaj i jalove strujeOsnovni spoievi za kompenzaciju jalove struie

Oois/sooi Obiainien ie Pr ena

Poied inatna kompenzaci ja

l80V;- 3,zN,zPEru5OHz

troi i lo ja love strujes paralelno pr ik l iutenimkondenzator ima (kodtrofazne strule: spojrrok ut)

motor if luorescentne ci jevi(dvostruki spoj)

Grupna kompenzaci ia380V; 3.2N./PE-50H2,

t ro i i la ja love strujes jednim paralelnopr ik l i u ieni mkondenzatorom

mala elektr i inapostroienja s motor imai f luorescentne ci jevi

SrediSnla kompenzaci ja380V; 3,zN,zPEru50Hz

I-T I-r IT

srediSnja kompenzaci jaci je le ja love snagetroi i la pomocukondenzatorskogregulaci jskog uredaja

obrtni ik i i proizvodnipogoni , uredske zgraderad ion ice

Pojedinadna kompenzaci ja u elektriEn im postroieniima

Spoi Princip kompenzaci ie/vektorska sl ika

indukt ivna granr kapacitivna grana

L1

220\'l;50Hz

indukt ivna grana kapaci t ivna grana

l80V;50H2 I Q.: e {ts .ntl^Qc

la. ' : ; .7

fo t =" ' to-"c, =! ' rc- 'Ic l ' tGl :pr

- tg 92)

EOP zaht i ievakompenzaci lu nacos Q2 :0,9

&; 380v/soH:

&:eou/soH,var

Kompenzacijski ureatai i jalove struje

lzraEunavanje kompenzaci iske snage

Raiun za struju elektr i inog opskrbnog poduzeia za vel ikog potroiaia odnosi se na:

o potroiak za d je latni rad u kWh

r potroiak za jalovi rad u kWh

Ako iznos za ia loyi rad prelazi besplatnu slobodnu kol i i inu od 50o/o djelatnog rada,tada se potroieni ja lovi rad mora plat i t i .

Primjer: rKoNct,n Rr rqlnl4rt l l iE*}} '{ , |{ ,

o potroinja djelatnog rada 920OkWh/mjesec d. o. o" - . ' I

rpotroinjaialovograda t1200kvarh/mjesec SPLIT -- Teiaik i put b 'h '

r besplatna slobodna kol i i ina ia lovog rada 4500 kvarh/mjesec

r izraiunani potroiak ja lovog rada 6500 kvarh/mjesec

Kondenzatori za poboliSanje faktora snage - veliki kompenzator laze i3,2 do 50 kvar (tipski pregled)

Nazivna snaga u kvar 13,2 '16,7 20 25 3 3,3 40 50

Nazivna strujau A-spoiu u Au J-spoju u A

to

5Z2441,5

29)U

JO

67,54883

(7(

10072

lz)

Nazivni kapacitet/fazakod [-spoja u pFkod J-spoia u pF

60

757110JJU

132396

167s01

223655

zLo

798333999

Rastalni osiguratu [ -spojuu J-spoj u

uAuA 63

3563

5U

80OJ

10080

125100150

125150

Presjekdovoda')kod [-spoja u mm2kod J--poja u mm2

410

410

o

to1025

1635

2550

3570

Dimenzi je, v is inabez i sa pr ik l juEnim u mmormari€em u mm

353496

353494

443586

523566

633 OJJ

795633795

Masa oko kg 7 6 9 11 11 16 18

Prik l iu iak: 380V trofazna struja 50 Hz Spoi : jednofazni f l ) i l i u t rokut ( [ )Nazivni napon 400V,50Hz Pr imjena: u suhim iv la in im prostor i jama

1) tab. 2 DIN 57100 dio 523/VDE 0100 dio 523, grupa 2 (Cu-vod)

Pojed inaEna kompenzaci ja motoraTab. 2 (po VDEW)

Dodjela kondenzatcra transformatori maTab. 3 (po VDEW)

N azivnasnaSa motoraukW

NazivnasnaSa motorau kvar

Nazivna snagatransformatora

u kVA

Snaga kondenzatora u kvar kodpr imarnog napona transformatora

5. . .10 kv i 15. . .20 kvl 25 . . .30 k\

4,0 . . . 4,95.0. . . 5,96,0. . . 7,98,0. . .10,9

11,0. . .13,914,0. . .17,918,0. . .21,922,0. . .29,9

od 30,0

23J

4q

7,510

oko 30o/"snage motora

l )

5075

100160Z)U

315400530

2

o

10151570

1015202030

67<

367q

101520253040

131

i

I

I!

:IIIIILl l

KiF"iffiiffi{lm!

fitI f fI fl$;..t i f ll l {t i r lIlIiII

II

l

li

i

I

l

)

Sklopnic i i re le j iGlavni sklopnic i prorzvode se kao tropolni s l<lop- 3.glavni . 2.pomoininic i izrnjeni ine struje i l i dvopolni isrosmierne struie. rasklopni i lan rasklopni i lanPored rasklopnih eiemenata imaju i pomoine ras- Pr ik l iu ic i svi tka . - t r -k lopne etemente. lA1 11 13 ls lB l?1

- - -1-t - r - r - r - J

Onr se ne smrlu upotrebl javarr kao glavni prekrdai i H ) , ) , \ . 1. , { , "za beznrponsko ukl ju i rvanje r zahrr leva;u predspoje- l^ ' l ( l+ lo l rc lztnu zai t i tu od kratkog spoja spoini s imbol glavnog zai t i tnog spoja

pomocni skropnic i su srrdenr kao r gtavni . atr - {

, l t l , lz : ,1: l , lc t [ t l9 ' l l t $tmogu ukl ju i ivar sf ,mo pomocne srruje {upravl j rcke I l - - t - t - t - t - f - t - t - jsrruje) *-lA7

lrr, l:r }lr 1,.,- [sz {tz ftz [azRerej i su upravl ja ike sktopke, koje aktrv i ra;u ,p-o- izmleni in i l . ro l , i$ l / l '

s imbol Pomoenog sklopnika

mocn" , t ru lne krugove pro'mlenom f izrkalnih '""1i . ' ; ; ; i ; :a. i konrr l neusDorenna kao: vr i jeme, remperatura, srruja i rd.

lnr lz l l t , . lz l paSklopni re le j i se aktrvrra;u pomocnrm srrulrma. vremenski re le l f f i -*J-a-+f

'

Oni funkcronalno odgovaraju pomocnrm sklopnrci- -T |1, l25

sklopni re le jlnr lrr lztn-+--- l

-lA7 tz t, 6z lztPrikl iutne oznake i karakter ist iEne oznake DrN EN s000s.7niskonaponskih rasklopnih aparata BiN EN i33l l . i

t6

7878

Primjer karakterist i ine oznake

32

TlBroj uklopnih kontakta(1. Iarakt ' . oznaka)Brol rsklopnrh konrakta(2. karakt . oznaka)

Pr imjer pr ik l ju ine oznake za Apobude i okidaie TVrsta pobude i l i okidaia

Inr l r3 123 133 l r , r lsr lorr - l -+- i -+-+-F1-lA7 lrz. lz,, l ir [cz fsz ]oe9 1')

-Broj speci ja ln ih rasklopnih elemenara

(4. karakt . oznaka)Broj izmleni in ih kontakta(3. karakt . oznaka)

INai in pr ik l lu ika

Prim je r isb---T-rsta ---

I Pogona

A -f-M"g,t

p"brd"(svi tak)

B 2. svi tak

C ]

Okidai radne

I srruleD Pod n a,ponsk i

oktoacE i Blokirani

I okidaiU Motori

IX ] Svet losni i

i oo'"'n'*

t l

Broi ]

Vrsta pr ik l ju ika

1l p"t" ."k=-,k,

Z j t<rai svir t<a

3 odvojc ia1

--fq l,i U' P,I x t+-+-\|+ I I I

lA2 lAl 114 122 l l4

113 lorf --J-u-lIrr. -lDz

i odvo'c

odvojc

lr,- f ,122 l2t,

11

t - '114

113\-1111

(1 r--

II-T

112

X

4. karakterrst i ina oznaka i l i J i 4. karakter ist i ina oznaka mogu izostar i ako sklopni uredaj nema takve kontakte

132

Prik l iuEne oznake niskonaponskih DIN EN s000s 7"-r - " - ' - " - DtN EN 50 011 5

rasklopnrn aparata DrN EN s0012 s7878

Prik l iu ine oznake za glavne rasklopne elanove i zai t i tne urealale od preopterecenra

Brojevi Znaienie lPr imler i

1 2 l . rasklopni e lement3 4 2. rasklopni e lement5 6 3.rasl<lopni e lement7 I 4. rasklopni e lement9 0 5. rasklopni e lement

lar l r l i lst - l - t - r - \\ \ \

lA2 12 lL lb

Primyer pr ik l ju ine oznakepomotne rasklopne i la1. broj , redni broj(kont inuirani na- in brojar

tza 1 2nove T

I 2. bro1, funl<ci lski brojr la )

Funkci iski broi Vrsta l<ontaktaT--:- ' -

rnmler

12

56

34

78

124

568

lsk lopni kontakt

lsklopni l<ontakt ,vremenski usporen

Uklopni kontakt

Uklopni kontakt .vremenskl u5poren

lzmieni in i l (ontal<t

lzmieni in i kontakt s.posebnom funkci iom')

_l+ ,l1r ,l2r,ll \ltr l+1 l+' +r li8'L__J-1-1-1-1 l - r | |t-iA7

lrr lzr. 1," lc" ['r lor l,r le

la" l r l . ls l r i l : l ;E_\_\ \ \ \_I

lnr lz l . lo l t - lz" 1. .

los los l t l , II I r-=---r-=---r-=---tt - - t - - - l t - l r - l r - |

lo*o lou lil loe -lr-f--f.-

Boje t ipkala, svjet losnih dojavnika i jus N Ae003svjet losnih t ipkala vDE01'1 31 1285

^ Znacenteza Znaieniezabola ' t ipkalo sviet losni dojavnik

Znaienje zasvjet losno t ipkalo

CRVENO STOJ i l i lZ upotrebau sluiaju opasnost i2)

OPASNOST i l i ALARM Ne pr imi jeni t i( in aie l< ao t ip k alo )

Oprez (promjena i l i buduiaprom,ena uv,eta)

ZUTO , Zahvat 1za otk l rn l rn le Upozorenje i l i oprez(poietak radnle zaspreaavanie opasnihstruJa)

nenormalnih uvjeta i l i ineiel jenih promjena)

ZELENO START i l i U Pouzdanost (oznaklpouzd.anog pogonskog

I sranla)

pLAVo l a;"k. ; ; " i ""1" k; i " ; " t ; ' "un" * ; .n i"i vr i jedi za ostale boie

] n i : i " is to kao iza ostale

Stroj i l i jedinica spremnaza ul<l ju i ivanje

Svako znaienie l<oje nt jeobuhvaceno svimpoznat im bojanra

CRNL:

Nrre orrdi ie l ieno oosebnoBIJELO znrcenle I Ni je pr id i je l jeno posebno Potv.rda ( .npr '

( iasno) I znaienje (neutralno. opca stuPka izbora

SIVO tnformrct ;a)

jednog po-i l i s l . )

U-poloiai prekidaia oznaiava se s IlZ-poloiaj prekidaia oznaiava se s O (v id i str . 176)

t1 Z. i t , tn ' u."dr1, od preoPterecenja ,malu ,ednu broieve 9.02i ruUZNl- lZ morr brt i oznaien vidl j ivo crveno (RAL 3000). lspod gl j ivaste t ipke mora bi t i zbog

4u!J PUUrv6r '

133

Sklopke

Rastavl ja i

zanemarivo mal im struiama

. beznaponsko spaianjeuredaja i d i je lovapostrojenja

r uzemljenje i kratko spajanje ] o dogradnja na ostale s l<lopkeiskl ju ienih pogonskih ] r uzemljenje i kratko spajanjesredstavaidi je lova ] o srednjenaponskaPosrroJenla Posrrolenla

Zemnirastavl ja i

Rastavniosigu rad

Sklopkasnage

Rastavl ia isnage

Rastavn iosigu raEsn a8e

U Ei nskasklopka

sklopka

Rastavnaui i nskasklopka

FFR- I

IL-

l '\ lrL3v3-}]:

l l

{ 'frl\Y-

{'

Lfi-L+,1+3

I

+3f , r lt l r IL . l - . J

+3+13r+_

{1

LJrtrlfr,li \ r i

+3

l3rTl

I f l-r1

I

a

a

r s igurnosna sklopl<as uloikom osiguraia

. pomiani kontakt u putustruje

r struje opterecenja podnormalnim uviet ima

. pr i utvrdenim uvjet imah.a^nrara.ani i

o ni je moguce iskl lu ienlekrat l<og spoia

sPol u oPrerecenom stanluvidan rastavni razmal<

o is l<l ju i ivanje svih polovapr i kratkom spoiu (npr.ispada jed nog osigura-a)

. osiguraai u s l<lopci kaodi je lovi strujnog puta

o bezopasno ul<l ju i ivanje

^^/ ^^16ra.6hi6m

I o v id,an_rastavni razmak pr i

I rsKr lucrvanluo iskl ju i ivanje svih polova pr i

krat l< im ukl ju in im transformatorausporenjem a sl<lopka za pogonska

r krat l<o zatezanje kod okidanja sredstva i postrojenia

r kao predsklopl<a zanadstrujni okidai sklopnike kod uprayl jania

o magnetsl<i brz i o l<idai o glavna sklopka za zai t i tomkratkog spoja od preopterecenja

i kratkog spoja

r posebna izvedba rastavl ja ia. n iskonaponska postrojenja

o ukl ju i ivanje i is l< l ju i ivanlepogonsl<ih sredstava (ne motora i d i je lova postrojenja)

r kombinaci ja s rastalnimosrguracrma

. niskonaponska postrojenj :

r ukaptanje nadzemnihvodova, kabelskih vodova,transformatora, prstenast ihvod ov a

. srednjenaponska postrolenj

r HH-osigurai i sa zai t i tomod krarkog spoia

o srednjenaponska postr(H H-visokotal i in i )

r posebna izedba rastavl jacasnage

r niskonaponska postroienja

o zai t i ta vodova unis l<onaponskim mreiama

a postrojenja s v iSim snagarnakratkog spoia u spojus osigurai ima

o srednjenaponska postroieniakratkom spolu (npr. kodispada jednog osiguraca)

Sklopni aparat i

E3

Pri ie laene poiave sklopki

U klapanle

Nazivna uklopna moi ie t iemena vr i jednoststruje, koju izdr i i sk lopka kod uklapanja bezzavarenja kontaktnih plodica i mehani ikog izobl i -cenla.

DIN VDE 0660

II Nazivna isklopna moe ie efel<t ivna vr i jednost

struje koja s obzirom na naPon i faktor snageiskapia sklopni uredal bez nastuPanja lu inog pre-skoka izmedu l<ontakta.

i

I

iurr to.u kod kratkog spoja je mehani ika ivrstoca ukl ju inog sl<lopnog aParata i l i jednog njegovog

sastavnog di ie la (npr. okidaia) prot iy nastupajucih elektrodinamii l< ih i termicl<ih oPterecenir .

prYootvoreni pol

zadnieotvorcni pol

Nazivne struie u A!) za niskonalrcnske sklop_1"."pt t . .1d_: 1000V _ _

DIN 40003 A81105 70I - l - -**- ] - - .* ]* f -__[- l f

Sklopka, ] I 6,3

!:j:::*;. I 'o

I '.

I 20 2s-' '

s, 40 6lLf-+- l . -+,+1-

sklopka' I roo J 12s i 150 i 200 L 2s0 j 400 530 800utrcne napravel _ l L,_ l__ + l , - | 1

[ rooo- l - - - l -1600

T 1006 i ,soo T 31s0 I 4000 I I e:oo [4000

Sklopka. ]roKretac.-

1 i) tePenasta<klnnlzr ' , . -^ , =

;o f- I zso I - 4oo 630 Boo-[lT: r___1 ]_ -r___ l__ 1 .1__ l ___* l - 1.

2') I \+") I6,38

16j 20 I x l l iF i : i l - +o. i l lo T 53 802') l i o"l , t

: ,5 ' ) 16 70 25 131,52)3) 4o') 50 63 80

rx-1 reol ,0oJ rso-l :rsf+oo I saol 630 800

1) zaokrui ivan je vr i jednost i 6,3 A, '12,5 A i 31 ,5 A na 5 A, 12 A i 32 A2; samo u s lu iaju potrebe l<ao dodatne meduvr i jednost i3)

io i upotrebl j iva meduvr i jednost 35A

I 31 ,s'?)

10

N H-pod noiak

N H-uloiakosigu raca

Nazivne struie u A za sklopne aparate izmieniEnog napona preko 1000 V DIN 40001 A81 2 05 70

Podloiak osiguracado reda 30 N

31 50 4000 5300

UIoic i osiguraiado 30i36 kV

Primarni okidai i

to

1 kv. . .60kv

preko 60 kV

Sklopke,provodnic i

Razdioba vDE 01e0i0s.7u?l}rlTl',I illS:3? lH: 11 pl:?9

ku€ne instalacije DrN r8o1s r.1111,*r.2t11.ur.3106"82 ,.ti i ', i.ei.ii iKabelski ku6ni pr ik uEni ormar

Prr

ffiffiHEl nu t i lffi{=I r (^ Pokrov

eirgrada

Mjere zavel i i inu00umm

Dopulteni maksimalni pad naponaO,SY" u, ugdoyinl l od kucnog pr ik l lu ika

oo Droi l ta l3,0o/o u elektr i in im postroienl ima iza broj i la

' ) v id i navode tehni ik ih uvjeta pr ik l ju ienja(TUP)

lt::i:f glavnih vodiEa po stambenoijedinic i (SJ)

1SJ NYM 4x16mm2

2sJ NYM 4x25mm2

? sl NYM 4x35mm2Kra-t ica

sNHosiguraEem

Dolaz umm2 (maks)

Odlaz umm2 lniaks; od 4SJ u skladu s TUP

KH 001 3 x vel i i ina 00l+PEN/N

4x 50 4x 50 Mjesto broi i la prema rasterskom sustavu

izgraden minimalan ugradni otvormaksimalna oplata mjesta broji la

m ox.

KHl 3 x vel i i ina 1+ PEN/N

4x150 4x124

Primier sredi5njeg rasporeda broj i la. NYM 5x10 mm2

TN-C-Netz

glavna razdioba

Zast i tn i vodi i(PE vodi i )

^) ,.. Temeljno uzemljenjeulavnl vodra

Zone instalacija I prloritetne dimenziie

- - - - - Pr ior i tetne dimenzi je za elektr i ine vodove

Kuhinje, prostor i za rad u ku6i

El Pr ior i tetne vis ine za sklopke

E]Pr ior i tetne vis ine za ut i in ice

136

Nadstrujni za5titni organi JUs N. Es. .os, JUs *.u,?ili::rltr. ;tJitlfN iskonaponski osigurat i

Naziv Pod ruija Pr i kaz Poi ed i nost i

Diazed sustavosigurala(D-s ustav)

do 100Ai 500v -kao i600 V:

@

aa

podnoiak osiguraiauloic i osiguraia (s rastalnimvodicem u zatvorenomza5t i ienom prostoru)glava (kapa) osiguraia (npr.glava s navojem)naprava za onemoguiavan jezamjene (npr. kal ibr i ranidosjedni u lo iak)Neozed sustav

osiguraEa(DO-sustav)

do 100 Ai 380v ^250V -

N H-sustavosigurata

do 1250Ai 500v -440V - ,660V -

D i DO sustavi osigurata - znaci raspoznavanja Pod rutja primjene osiguraEa

Osigurai idosiedni u lo iak Nazivna

strulapod no(ka

uA

Vel i i ina navojaos igu raia

Funkci jske klase:g: osigurai i za c i je l i opseg mogu:

. t ra ino provodi t i nazivnu struju rr isk l iu i ivat i struje od najmanje struje ta l jenja

do nazivne struje iskl ju ienjaa: osiguraai za djelomi ian opseg mogu:

. t ra jno provodi t i nazivnu srruju ir isk l ju i ivat i struju iznad odret lenog vi iekra-

tnika nj ihove nazivne struje do nazivne strujeiskl iucenja

N azivnastruJa

uAras Pozna-

vantaDiazed Neozed

24o

10162025

ruii iastosmedezetenocrYenos ivoplavoiuto

25 Dll(E 27\

DO1(E 14)

DO2(E 18)

Vrste za5tiaenih objekata:

L: zai t i ta kabela i vodovaM: zai t i ta sklopnih aparataR: ooluvodi ika zai t i taB: za5t i ta rudnika i pogona

5U63

crnobi ie lobakreno

63 Di l l(E 33)

80100

srebrnocrveno

100 DIV(R 1 /4)

DO3(M 30.2)

Pogonske klase

gL: c i je l i opseg zai t i te kabela i vodovaaM: djelomi in i opseg zai t i te sklopnih aparataaR: djelomitan opseg zai t i te poluvodi iagR: c i ie l i opseg za5t i te poluvodi iagB: c i ie l i opseg zai t i te rudarskih pogona

NH-osigurat i - znaci raspoznavanja

/e l i i inaNazivnastruja

podnoika

Nazivnastrujau lo ika

Ukupnad ul j inaumm

Dopuiteni nazivnigubi tak snage u W

Nazivni preslek vodi iajednoi i lnog i v iSei i lnog

500v- 660V- mm2lmin; lmm2 (max)

0001

44z

1001501)U400630

1 0001 250

353580

125315500500

100160?qn

400OJU

1 0001 250

78125135150150200200

16233448qn

110

q

1928

5890

110

153570

150227

150

I 1s0300

(40 r s)(60 x s)(80 x s)

137

Nadstruini vDE 0636 r 1/12.83, ?l ! , , ! 11999191?9 q9: l ! ! : ?991- - : - . - - - . - ' ' . VDE0820T.1r05.79 DIN41661/05.79 (JUSNE5.731)zastr tnr organr DIN 41662/0s 79

Il2

10,

2101

z

) ;ro l 'L

' ro rE2.10c

Struino-vremenski d i jagram osiguraia za zai t i tu vodova

t

lPolmovi :j . t , (v i r tualna vremena) su.u

dr laSramu vf l leme tr l lanJe

f" t (nalmanle vf l leme) rYfr-

reme okidanir r , " (naivece! . .

I v i l leme)

] r 1o (neut jecalna - predvidivastruja kratkog spoja) je

I struja u s lu ia ju greike

iPr imier:r strujno vremensko podrui ;e

| 63-A-osiguraio struja kratkog spoja

/r750A.a vrr leme tal lenla

I r" . : 0,03 s

stoje u odnosu 1 :1,5, medu-sobno selekt ivno iskl iu iu juodredenim podrui l ima po-gonsl<og napona.(v id i takoder i str . 129)

2110s

uA*

Osigural i za za3t i tu aparata ( f in i osigurat i )

i - rastalni u lo iak 250 V G-rastalni u lo iak 250 V, nezamienl i iv

/N: 0,035.. .0,05 A11!:!i'u1p: 0,032 . . .6,3 AVel i i ina: 5 '20 mm t-

lVel i i ina: 5.30mnr

i:tr l r.o.oe o,on{ - )J Velr i ina: 5 25 mm

l / ' :0,8. . .4AVel i i ina: 5 20 mm

Prekidana svoistya (s lova za raspoznavnie)

superbrzi : FF Urz' , F lsrednlotromi: lY t romt: T supertromi: TT

138

r-r'a't'u;ni zastitni orsani VBE331l'?i;1& " 8U! N [i:313il:"IgjkrTt1r49t"y"') --.---Uloga sklopl<e:o zai t i ta presjeka vodi ia od kratkog spoja i pre-

opterecenla u elektr i intm postrojenj imao dodatna zaSt i ta prot iv opstanka previsokih do-

dirnih naoona u TN mrei i i TT mrei i

Uloga pomoine sklopke:o uklapanje upravl la ik ih nadzornih strujnih kru-

gova istovremeno s glavnim strujnim l ( rugomo nadzor uklopnog stan,a automata

Zaititna

Nazivnau kl j u ina

moc

skl i

L- t

Tk"r{19Nazivna

:arakte r i st i I

o 415 V-/440 V-

struja u A pr i

(a G-karakter ist ika

6kA

10 kA'15 kA -

;

zo4.5 kA:

n 625

t 10- lo s j r16 4\6_ 2025

1.6 2 38 '10 1632 40 50Dimenzi ie LS-sklopke

s pomotnom sklopkom ( l do 4- polna)

II

t

Karakter ist i ke okidanja LS-sklopki

T9lo 20r 10

r ; LIT )

- l l9 - f t r ,a / \ )

i l lo' l

IoI

CL

o v 'e

T oz| 0,1

I oor0 n7

I ; ; ;1,5 ? 3 4 5 67 10puta nazivna struia /" u A

:II,3j!:t*1 1d struine sreske

Uloga Fl zai t i tne sklopke:

lsklyu[ ivaje unutar 0,2s pr i nastupaniu oPasnih do'dirnih napona zbog izolaci jske SreSke.

I zvedbene

Nazivnastruiakvara / , ,

eliiine i btpori uzemli.:t_

Maksimalni otpor uzemljenia R., ukod maks. dodirnog napona

50v 60v

10 mA30 mA0,3 A0,5 A

1A

50001 66716710050

2500833835025

Dimenzi ie Fl-zai t i tne sklopke

Nazivni napon 125u mrezi

. .220 V - (2polni)

. .380 V - (4polni)

. .240 V - (2polni)

. .415 V - (4polni)

220120240

f-

;il"J

Fl.zai t i tna sklopka s predzai t i tom od kratkog spola

Nazivna struiasklopke u A to 25 40 63 1oO 125 160'22

lsk l ju ina mocu kA 1q 4C ,5 22,5 2 4

Maksimalna pred:

NH (eL) ._Neozed

lasuta oc

F-t'fe i-lgol -L

kratkogspojauAza:

soToo ltE FAitr,softogl=-_r

Diazed (gL) 50 63 63 80 100

139

Ef ektr iEni ureataj i u stambenim zgradama DtN 1e0ts'r .2t11.84Minimalna oprema elektr iEnih postrojenja

Vrstatroi i la

Broi izvoda zaut i in icel) | ruvietu I uredaje <2kW I uret la je >2kW

Sobe ili spavaonice

Stambena povrSina do I m2preko 8 do 12 m2preko 12 do 20m2preko 20 m2

)2\

45

1

111

Kuhinie, kuhinjske ni le

vent i lator/n apa5ted nj akhladniak, zamrzivaistroj za pranje sut laboj I er

1

l2\ / t3\

1")1

11t)

Kupaonica

Yentr I atorstroi za pranie rubl jae)gr i ia l icaboj I er

t o l

1

1o)t)1 to\

1t)

wc

vent i latorr " ) 1

1o) ")Kuena radna prostorija

vent i I atorstroj za pranje rubl ja, su5i lostroj za glaianje

J 1')11

do 1 t2)

1

Hodnikdul j ina hodnika do 2,5 m

preko 2,5 m11

1 13)

1,o\

Slobodni prostor

1 1 ' t )

Soremi5te od 3m'1

Prostor i ja za hobi

3 'I

stan, pripadajuei podrum, tavan

1 1ZaiedniCka upotrebl iavana podrum, tavanpr i kor isnoj povr i in i do 20 m 2

preko 20 m 21I

12

Podrum, tavan

1

]) odnosno pr ik l judnice za t ro i i la ispod 2kW') ut i in ice uz krevet barem dvostruke, uz an-

- tenski pr ik l ju iak t rostruke

') radna povr i ina bez sjene") kod pojedinainog prozrai ivanja5) pr i n ikakvoj drugoj opskrbio) kombinaci ia s rasvietom umivaonika7) kupaonice'do 4m2 kor isne povr i ine s jed-

nim izvodom iznad umivaonika

8) kod kupaonica i l i WC-a bez prozora, ukl iu-

^ ienye preko glavne rasviete s opozivom

') u iednom stanu samo iednomto.; ako ne postoj i radna prosronlar1) za WC i umlvaonikor i rr2) ako ni je predvi t leno u kupaonic i i l i nekoi

.^ drugol prostor i i i' ' ) ukl iu i ivo s jednog mlesta'") ukl iu i ivo s dva miestats1 preko 8m2 kor isne povr3ine

140

Instalaci iski spoievi s instalaci iskim rklopkamaStruina shema r l povezanom pr ikazu I Prtnc1p1i1p9lna 1!emlsklapanje X1 r ' - . - l

i i ,1,N/pr ,3-6 ,3,,----T:f_r----------_l | | ----l-

1-t--- l l r +01 - t -1 I E1 l -+6;r I I

'1-\ il L]_>+1-l 01 fLI- l I r - - - t

Seri iski sDoi . , Ar

-

- - . l

, l ' r ,11, /N,/PEJ X +t r t l

L1 ----:l r-----:---------- : I Ti t tT-T--------- - - - - - - - - t - . t t l- ] - fE---- l l l+^- l l t

I r - t t t r s/ l I IoirH.-r l l l?# j Ii . ' . r , t l l . -H- i j o,V i.11'1 i l l l5<- '- l -L

I

Grupni spol

N X'1 r ' - _ l

x2 r ' - : - | 12- JA-nDF-------L-- .J- - a r l ,v '

"r t - |Ll +_ F--11+lr | . _f _t LllN,/pE J !r - - - - r l l J iL-- ' f f - -I or r 1-11 E1l r +e)t I I |t| =t-_l i tf__r+j_.t

I <lÎ L+-, L j J otu

ri-;unirnispoi r---r -

i-r r X1r ' - -1 X2a --r I f t - t ;1 I L1 , /N,/PE

, ; i 1*81 I L, ' - - l l r : - l+__-_ i ' l ' ' ; I '* l f f - l - t l - | ._t-- ' Y I

r - l l l l ._ x|*l* l f l o2- l - - l II F iv- \ | r . l - \ ' l l + '| : r : r l , l 01 {I L- l I

' t ._ l . . /

Kri in i spol

-"r-:]- _

nstalaci jski spojevi s instalaci jskim sklopkamaLina shema u povezanom pr ikazu I Prtnclpl i lpgna {emg

N X' l f - - r X2r- - 1 X3TP E _.1_.L1

nt

Fti-L.

U /N/PE

141

j

IIIIIIlLffi*

ffi

iiIIiI

I

il

i

Ii ri

IIlll i , ;

Instalaci jski spojevi s elekromagnetskim sklopkamaStrulna shema u povezanom prrkazu Princiona sooina shema

lmpulsni spoj svi jet lecim t ipkama

K1Il rll_L

s] fr1-

I

s2 r . s l l -F+-

L

f-+-

L- L.

Spoi za stubiSnu rasvjetu s vremenskom sklopkom uL-upravl janom troi i lnom pr ik l jutku (pr i ie iskl ju ienja ni ;e moguteponovo ukl lu i i t r )

Spoj za stubiSnu rasvietu s vremenskom sklopkom iL-upravl janom Eetveroi i lnom pr ik l iu iku (pr i je iskl ju ienia

NLl PE!I

JI

r ' ) -

+-La

+E

142

Instalaci jski spojevi s potamni ivaEimaStrujna shema u povezanom pr ikazu rf lncrPna shem

Potamnj ivaE za Larul ie l l (s t r i pr ik l iucnice)

X1 --

sklapanjeNPEL1

j

T1 /N/PE

zmjeni tn i spolX1r - t X2r

DL--LJ.

N

L1

01 f

Ft--L,

l

L1/N / PE

Potamni ivai za neonske ci ievi (s 4 pr ik l iu in ice, takoder i za iarul ie)

lsk lapanje s predsklopom

l

L1/N/PT

lzmleni in i spoj s predsklopom

01 TFf--

1) spojna oznaka za potamni ivai u struinoi shemi ni ie normirana

143

I

i:

Instalaci jski spojevi s potamni ivaEima,senzorskim sklopkama i senzor ima

1: paamnjwac l tiplom2: spredna mjesta3: iaruljl t14: ruvjeta sporednog

mjestl potamnjivaiem

:l ' : "

I Pr incipna stru j .Tjhela

F---?t I -

x1(lF#-4{)t -

] f '01L1/N/PE

r------@l,o 't ' t -t )x1F+e-oI '

01

_t1/N / PE

r--=T'X're+t s l

'' $-l-f=(pll - v v '

+' 01L1/ N/ PE

-'R=----xl )

El

14ffitrf-,r--Q

T' 52,,ffiT1/N/PE

Strujna shema u pr ipadnom pr ikazu

lsklapanje s dodirnim potamnj ivaEeml)

1: iarul ia E12: vaniski vodi i L l

lzmieni in i spoj s dodimim p.t"-nj i ""E.-

X1PE T'- '*rJ

02a'

r{ -L

lmpulsni spoj sa senzorskom sklopkom i senzorom

rf f i r t" l tp"; -

*t-o.rLi- t ipt "-"

PE -

t1r

ry oznaka za strulnu shemu ni ;e normrrana

12)t

Spojevi za ku6ne komunikaci je i informaci jeSpoievi za ku6ne komunikaci ie i informaci jeStrujna s,hema u pr ipadnom pr i lazr l___ lPrrncrpna spojna shemaSignaf na shema

4--*-----<>---*---n, .T1t- . - - - t X1

- . - . r X2 r . -

- X3 r . - . - H1 \ X3T v

lrn-i Hi ,,ffi

L-J --+j---- ITE----- l lu

13 s222ov/8v l t - lL- lL xrQ----+-@l_-- l l - - - . l l - - l | ' ,s1 rT] lszrT-- ;sr f -T , r |

- \' t - \ l l ' t - \ l l ' f -1 l l r tPNzzov'av

'+:-J '+:J '+:-J I V,,ln ier fonski uredai s jednosmjernim pot i ro-

f

-

i.................................................'...'.'.'.._T---- \v/

l,- L- | | J +J l---- i sl+] |BZ+2 | , | | Tl B1.r # t---1\---#-J

Govornô

-ff i---1-j: i

Govorno T1.- l\_rr_ra)miescoz I Ot.Z | | l>r+r miestol l t , 1. . .vsazvoncemf I I I spozivom, I

r r+l

ft) | | r I tr(;Jl(l r___J__--y | _F--r__!Hi.z S1+1 H"f*'--fq

Utnt"r fo.r t i r . "d.1 , obostranim ukl iu i ivm[m

rA\I h i............................................................__r__________________r v-ei----- - - - - - - - - - | - -_-T-------- - - - - - - - -u-T-L|?, , - ' ,v

-

| l -

d___:J ..l-_r | | ,J . l

^82*2 Lf l_r_]____l r l81"1 ' , : t | , ,Govorno

- . ' l - | I I sr*r I Go"o.no B' l+1 *a7+11mjesto2 ut . r l T | |

- lmjestol | - l / G1-2s Pozlvom u'-z-+ --- +----_-----l s pozivom

+L_h

- t -

>r+z IoInterfonski uredai s obostranim pozivom

L1+ " I

_ + ' : ' rN-----t------------- - " ' l-,/| \

Flfll I I 41 r'::1)-_-T._l _+r/

i

-

, *Lf t*_.{_-l ._,A

i ,r ' l5 Fl o', I t ' ' I If St*1 v

i ' ' ' t r21 l " ' i I at ' t l \I lr/-ll | | Go"o.no miesto 1 Govorno miesro 2 | \_4;1@rSl l .Jspozivom spozivom l4 5r+l

l r r r t t ,Y

I | fr-T-----la'rrl | ,-*__Nr<___l | ) i * ; - r - t - t - - - l r r - r" l l - ._ l / F2*2v

*f*I f F-) -+-f_

l"- z\ | t .'.'lt+__\ [ sz.r] l-f_nl_tlrt_13- fu

Strujna s,hema u pr ipadnom pr i lazg_ incipna spojna shema

Signalna shema

X3 -. - . -

H1 \ ' X3

12

It_

-\-+t i

B1'

z 8V:l^: bovc

.J s poz

{ fS2+1 | |- i l -

H1.1fi\ | |

S3 +2

>h+l

82+ 282,2

S4+2

145

a

h

o

Spojevi za ku€ne komunikaci je i informaciieKu€ni interfon za vrataZvono i uredaj za otvaranie Yrata

l l . kat

F.

S6

l . kat

F-S]

Pr izeml ie

s2 l - -

51 F

(veia) vrata

-r' tN

Uredai i za zal t i tu prostor i ia

Uredaj sa struiom mirovania i re le jom Uredaj sa struiom mirovanja u mosnomspolu

G1

Tl -y

S' ]

Ureclal za dojavu polara

U redal sa strujom mirovanja u sustavu pet l le Ureclai sa strurom mirovanja u l in i jskomsustavu doiavnik pomoini dojavnik poiara

Po:lt" s Prit isnim dugmetom

[,,

o,t

Hl /, ,\ 93 51Alarmni kontakt i

Alarmni vod

n t T4 s/ ,6

L- __J146

Antenski uretlaii VBE 3ffi +.1r!i|.itUSUS

N.N6.504)N.N6.171)

lzvedbeni obl ic i antena

)"12

-lffil l i tc I

oru." o'ri i".n]uuii smier pr i jema 2

poluvalni d ipol smjer pr i jema 2 karakter isr ika usmjerenjasavi ieni d iPol (Poluvalni d iPol)

karakter ist i kausmierenia

venikalnog kuta otvora horizontalnog kuta otvora

Pravi la montaDSK ant.

uzemljenie

UKV ant.

F lv-Ant

F l l l Ant

najmanje udal jenost i antena u m

FI U F i l l FIV

FI 2,50 1,40 1,40 0,80 0,80

U 1.40 1.10 0.80 0.80 0.80

F i l l 1,40 0,80 0,80 0,80 0,80

Frv | 0,80 0,80 0,80 0,60 0,50

FV I 0,80 0,80 0,80 0,50 0,50

Karakteristilne veliline vi5eElanih UKV i TV"antena

Antene

-X0o

xPri jem sa UKV

d ipol3- i l anaantena s Pro-d u l jen imdipolom

UKV-kr i in id ipol

5- i l anausmj erenaanten a

antena za l l l . TVpojas sa savijenindipolom, monta-ia ispred stupa

kutnireflektor sV-dipolompoias lV + V

Karakter ist i kausmjerenja

Dobitak 0dB 5dB -3 dB / dB 5dB 12 dB(kod 470 lt4Hz

Odnosisp red - iza

1 :1 (0 dB) 5,6:1 (15 dB) 8:1 (18 dB) 5:1 (14 dB) 30,6:1 (30 dB

Kutotvora

hor izont. 80' 70 58', 40'

vert ikalno 360" 1 10' 80' 110 27'

Antenski ureclaii ' : ' ' ' BIN i33331.11133,33Gran. vr i i r

-J-roo r ucl e!i111. T4 ! l_t:Llf -1,

klRazina na pr ik l lu ic ima pr i lemnikau jednom uredaju

Nlal" I N. l " , tNrr ;ednost -

dB (pv) | dB (1rv)

vodova lakeUdal jenost od nadzemnihstrule do 1000 V

DV, SV 94 6 dB lspod razineosnovne antene

DV, SVdod. s ignal

94 40

UKV 80 40 za mono50 za stereo

I 84 52l i l 84 54

84 57

Navedene razine za zadana podruaia ostaiu iste ikod dodatnih s ignala, ukol iko se radi o tonskim iTV-s ign al im a.

Spolni s imbol i u antenekim ureclai ima Uvodenje antenskog kabela u ku6u

Spojnis imbol

SlovorasPo-navanj

Zn aienj e

mteni l opcentto

DS K -antena

_g_Ttrt

-w

N

DSK U -antena

!ry1"",:1" __poj a- alo

Z U PrervornrK

M X skretntca

1r X razdiel in ik

X odvoinik

X(P antenska ut i in ica, razvezana

.hI

X antenska ut i in ica sa zakl ju in imotPorom

6 X razvezana antenskaut ianica

Jednoantenski urealais 4 ut iEnice

X2

X3

X4VC

Ftr/Y

W2

vod ovimaSustaY

x11

x12

x1 l

x'] 1x15

x21

x22

x23

x2c,x25

x26

x 3'l

x32

x3l

x34x34qxl5?x369

x41

x42

Xt{3

x41x45

x(6X1

glavnim Sustav sa zrakast im vodovima

x11

x2.1

xl.1

x4.l

x5.1

x6.1

1.2

.7

3.?

x7.1

x 8.1

x9'1

x'10.

x11.

x12

2

7

7

2

7

x92

x121

X1 !8x2

XI+

X5

148

Shematski pr ikaz di ie la temel jne mrele vodova za i i rokopojasnu komunikaci iu

5i rokopojasna komuni kaci ja

Akt ivna razdjelna mrela

A-temel jn i vod @ B-temel jn i vododvoieni B temel jn i vod @ mjesto radio pr i jemamjesto pojaian ja Sirokopojxne komunikaci jatoika pojaianja ( tp)to ika pojaianja s A/B medupojaialom (A1B-m-po) i odvojnrnpoiaialom (od-po)toika pojaianja s AiB medupojacalorr (ArB-m-po), B-pojaialom(B-po) i C poiaialom (C-po)

oan@o@

Krat ice za poialala (po)

l ls tovremeno poni5tavanje pr iguienja pedspojnog kabela i kor ig i ranjeizobl i ienia.

r lz jednaiavanje promjene razine pojaiala i kabela kod promiene temperature

r Ostvaruje iz laz za odlazni A/B vod u A/B-m-po.r Ostvaruie iz laz za pr ik l jutak C-Vr.

r Ostvaruje dva i l i iet i r i iz lazaza odlazni C-vod u A/B-m-po i l i B-poo C-temel jn i vod odvojen je od predspojene ravnine.o Pr iprema potrebnu pogonsku razinu.

Oznake kabela

Kx 3,3/1 l ,s FL

1Tipskakrat ica: A' 2Y 0 KVaniska krat ica -r f T TSlojni kabel - -*) I Ilzolaci ia zrainom komorom J jKabelska zaSt i ta od Cu -

Primjer (unutrainleg i vanjskog vodi ia)Koaksi ja ln i kabelOznaino slovo za konstrukci ju kabelaBroj strujnih krugovaOmot od pol iet i lena

Kabelska l in i iska mreia

il;; r-b"r Hr. AJtKabel ogranak C

$.azdi . kabel Vzk D) | rokoPo,asn Ispoini kabel Vk

A-2Y0K2Y lqKx 3,3/13,5A-2Y0K2Y lnKx 2.2i8,8A-2YK2Y l iKx 1,1i7,3

A - 2Y0K2Y l sKx 4,9/19,4

PriguSenje u dB po 100 m dul j ine kod

1!o !t' l l9o,It1i

5,09,8

1,71,83,4

0.8

r200 do 250 m

Pasivna razdjelna mreia

@ C-temel jn i vod

@ D-temel jn i vod

@ D-odvoinik

@ Kucno predajno mjesto(KPM)

@ Predvideno kuinopredaino miesto

Elektr iEni kabel i i vodoviOznaEavanje kabela po JUS N,CO.065/t977Kabel i za elektroenertet iku oznatavaju se nizom broj ianih ioznaka, kao npr. :

| i l i l t tvDEpNF4S

slovnih s imbola podi ie l ienih u najv i ie sedam

V VI VIIY 4x12011A 6f i0

| - d izal i in i kabel ; l l izolaci ia .et i len-propi len i p la i t od pol ik loroprena; l l l - f inoi i in i Cu-vodi i ; lV -koncentr iEni zai t i tn i Yodi i oko svake i i le; V - sa iuro-zelenom i i lom; Vl - t r i fazna vodi ia i jedan zai t i tn i skoncentr i fn im vodi iem oko svake i i le; Vl l ._ napon prema zemtj i ( l in i jsk i napon 6/10 kV).Za mnoge izvedbe se kor iste samo neke od navedeni6 7 oznaka, dok s6 ostal i isDuiraiu.

'

Oznake I do Vl l redom oznaiuju:I Oznaiavanje posebnog podrui ia pr imlene slovima: (osim za enerserske kabele)

A-automobi lskr S svtet i l jke - 2 ie i iezni tk i

D- dizal i in i Z zavar ivanje B-brodskil l oznaiavanje mater i ja la_izolaci je plai ta s lovima (u zagradi su oznake izolaci je po lso):

P - pol iv in i l -k lor id (PVC) Fe - f luoronirani et i lenorooi len (FLp)E. rermoplasr i in i pol ier i len (PE) Y pol iamid (pA)X termostabi ln i (umreieni) Ni - n i t r i l -guma

^ pol iet i l€n lp , imprelniani papir

9 Su1" (NR) pr i rodna MP - naioi ' r io imri :g i r i rani papirEv- pol iv in i lacetat T tekst i lB, - but i , l . , guma ( l lR) _ A - a lumini jski preiani p la i tN pol ik loropren (CR) Az - a lumini iski p la i t od rrake (zavaren)Si s i l ikonska guma (Sl) Av - a lumini jski valovi t i p la i r!p - et i l -propi len (EPDM) O - o lovni i la i t9, k lorosul fonirani .pol iet i len (SCM) ZO -. zasebni o lovni p la i t za svaku i i luLr - r ( rorrranr por,etrren .____ H - poluvodl j iv i s lo j za otraniaenie elektr i tnogF - pol i tetra-f luoret i len (PTFEI pol la (radi la lno'pol ie i

l l l Oznaiavanje konstrukci jske osobine slovima (vaino za pr imjenu);

| - 9,p9f3n prema atmosfer i l i jama O poiaian'elementom za nolenjeF - f inoi i ian (smonosiv i )J - ia ie konstrukci je (debl ja R s razmaknui im i i lama._ izolaci ja) S - naroi i to savi t l j ivK - pokos. i t ren T - otporan na topl inuL - lakiakonstrukci ja U - sparalelnimi i lamaM mnogoi i ian V -v i iokonaoonskiN - ne podr iava gorenje (nezapal j iv) Z - e lektr i ina zaSt i ta (ekran) od meralaNaoomena:Slovni s imbol K se uPotrebl jaya samo za one vodi ie, za koje standardom ni je propisano pokosi t renje.

lV Oznatavanje zaj t i tne osobine konstrukci je dvoznamenkrt im brojemZnaienje prve brojke dekade:0 - zai t i ta od korozi je metalnim 5 - e lement i konstrukci ja ispod vanjskog

praslem gumenog plai ta1 mehani ika zai t i ta s 2 ie l i ine t rake 6 - Element i ionsrrukci ja ispod vanjskog2 - mehani ika zai t i ta okrugl im gumenog plai ta kabera s 'a zasr i t r iom ?irom

i icama 7 _ l lement i konstrukci ja ispod vanjskog3 mehani ika zair i ta.plosnar im i pojatanog grm"nog pla5i". speci ja ln im okrugl im Al- i icama 8 - i lemenri- t -onstruki i ia i e lektr iane zair i re

4 element i komtrukci ja ispod ispod vanjskog plai t i od plast i ine masevanjskog PVC-plai ta i l i e luromera.

V Oznaiavanje metala vodi ia, n jegovot obl ika i l i pr isustvo nul-vodi ia:A - vodi i od alumini ja J - jednoi i ln i vodi iS vodi i u obl iku sektora Y kabel ima zeleno- iutu i i lu

Vl Oznaiavanje broja i i la x nazivni presjek i presjek koncenrr i inog nul-vodi ia i l i e lektr i ine z: i r i rp nnl] : ' ! ]Q725_mm2 - 3 fazne i i te oi t20.m: i 1 'koncenrr i ino . - 'p" i "aeni

""J i i "J zs. . t

3 .120 I 50 mm' ugraden je nulvod manjeg presjekaVl l Oznaiavanje nazivnog napona kabela:

. za instalaci jske kabele u V,a za energetske kabele u kV,o U"/U napon prema zemlji/napon izmedu faza.

Pr imjer i oznaiavanja:l lnstalact lski kabrel s izolaci jom i p la5tem od PVC mase, t ro i i ln i s bakrenim vodi i ima nazivnog

PresieKa z,) mm-, oznacava se sa: pp3 t2,sjednaki proizvod sa zeleno- iucom i i lom ima oznaku

PP-Y 3 x 2,52. Troi i ln. i kabel s izolaci jom.i-plai tem. od PVC mase, s. iednoi i in im vodi iem od alumini ja sektorskog

obl ika i s koncentr i in im vodi iem manjeg pesjeka, za 1 kV

PP 40-AS, 3 x 150/70 mm2 0,6/r kV

o

N

o

0

d

b0

o:=

d

;

oodN

od

r!.:

o

E'-L

u2{:{

z'at-

N, . :,JUIcd<.I,lc

3r6

4

o

c.;

c

N

o!

:=6

rE'-Y X!

i:i .! o

" jcIp.- . -

-u >EitF

; -6 E:Z O

-=6

= >^6.:>= U! l -

E

{t

t r ;

dT

oiF

='4

c' .=NC

co

'-3

cdE-

cI,NO

>o'-d

aq

f--

o

oco-

:o

!- l

c-

-c: :!L u

OJ5aQ e

o o== E,U

oJ=o

.2

o

a

:=

'tr

o'6

I'c

i>' ;a@c

ccv

! i .= d- '9- td i"a

o o. :>L=

N,a

dHFL

.:3

c_

trL>

.- x_ko v.-

x ql .9

d=-

,F: :F

>; o. -EE

' ; !

" ,I yJ

f ,dc

C19 .91 o

L=r

oy$o:o

17 u" z_"ou o

zRX^. :L

^Y >

i^- rcr* c

--O26LuNo

o:=oj

Ui

NC

>-

f -

U!

J>(t N

E:=d:=

ni

o!!

od

c:

tgo

-o-;

E.!

E'

E:=s.!U*f

o:=

,uy

; . !

Od.=E

oCo

o

@'9

'No.t IE;'O ; i

(J!>oCd

=,x i-

. -o=-

u-6

o

o

;

ol

!Faa

,NL

OO

d=

u ro, ;>adLod

o= 6d'N

-.9od)ry l =

xd >N

iEu I6' ! - :=

E &€E>;n._ g*.- ; ;- ! .7d-- o I

N".--

?, i r>= >i i -

U O6o-

o+u,=

ic

- IE

IF -d-a

UFA

= d;

uza

o

FpiL? c cu! , o

( )= o L

;9-o

6;"^=_ ci Y

' : ,N i ='o c.? ' '*:Yv

i d.ac

' ! Q,R O

:6; d

vL dd

c dY NN NN NN NN^N^N- N

oo Nq.

'dd

d,Nd d

: :: : -

i ,3^9' ! ! c

d>-

d d 1

"1

1:: : (, oa

=8>Zc

@@60

o9do oor6 €o

uo

zlr3zz

:z

*zl

UJ

zzU

z

l = EE uFLL

d)

CLLL

F> zo

u

o?:zLU-

t51

Vodovi i naEin polaganja

P PIL

Pil sPisp/J

PIF PPIL

PIFl , PPI '

PIM PP/R

PIM' PPIU ffiAP ffi

Neke vrste instalaci iskih kabela (ELKA - Zagreb)Pregled ptast i tn ih izolaci iskih c i ievi

Tip

Unutarni i(nazivni)pro m jerumm

Ugradnja Boia Pakovanie(dul j ina u m) Karakter ist i ke M ater i j a l

rL1',1to

3623,29,48

u ibuku crna 5025 savi t l i iva Pol iet i len

FCS11,13,516,23,29.36, 48

u ibukuna drvo zelen a

50t5

savi t l j ivasamougasrva PVC

FCO 1 3,5, 1 6,zo

u betonu ibuku crvena 50

t>savi t l j ivaojaiana

Pol ipropi lenPol iet i len

RC 11,15,

I J, )

)7

u oetonu ibuku stva

50z) pol utvrda Pol iet i I en

Miere te l i tn ih oklopl jenih (STAPA) c i ieviOznaka ci jevi

i navoja Ci iev Navoi

JUS M.80.090-19s2

JUS DIN vanj. Qmm

unut. Qmm

masaKS/m

veliki Qmm

korakna 1"

ruPe zanavoj

Re9Re 11Re 13,5Re 16Re 21Ke /v

Re 36Re 42

Pg9Pg 1'lPg 1 3,5Pg 16o- 11

Pg 29Pg 36Pe 42

15,7'18,620,4IL,J

28,3374754

13,216,41819,925,534,24151

0,3s0,470,560,680,931 ,231,68't,94

l ( l

18,520.422,528,15l

4754

88I8o

o

56

1417,419,721 ,327,0?( 7

4\7

)t- /

1s3

Elektr iEni kabel i i vodovi

{,E

E

oL

oJ

tu

trt

oo0I

r0

(t(t

(,

Jo{,6

ruE:

ott

EN

o

c

L

o

=o

o

Eo

o

ot2

o

=o

!:=

o

jct

oe

:)u >i F.s-rp

s!EUb:-,U

je l

6- t*^

o:

'=e o

i [ :,x>ii F.!

o

E€oo

.:

KT

'aFE.:I tl l

.e..3c>

*€

t!

.;ooE

*

ooS

oi oq >.=

>,==odyENi:

'H9lq

-g : ,9'gP H: -9 d:* ;

- .=

o'x 6E! c>

fN

E

g

ro

o

N

o

=

o

oXo.u

a

YO

9P

9EOsd:

-C'Y E

o:- dE'- o

.g a!' ioo

s.E 5r taYJ X}d( L

E=N

J F:>yY: c>

J

dF.

zrg:oo.

NIuco,

=\a

J

<F

z

oE

o

E

J

c

o!=o

o

d

oL

o.-

N>

!

:

=o

9o

AL

4-' :>.=6=d

Lio

dc

o

oo

o

r 'ii

AW

ftt

od

€^'62;vOj

o!LO

-- i

lJ !

: - ! l^: 'H F' i j 6d-: >

:=

!

:

c.E

.=6

ho

-oEax:

gb

'r6OY

' ! -_

ot6=

.=;, - f

.99i=u_?.- >(J=L

!

Y>

qg=!

)6

JXE

tr 9:

; *.j=oEjg;=oE6:=O

fo;.=N_,

.B_V f69:N.. Of 4 !

=F=

eEt?6oFL:

; l

v=

fo

.=UX

)E6J'= V<,9 c1!9a)uEc

6 c!'=.= 0N O;

. ! . ! r

EdOH

G=

E€

J.:

: :>

N

>-6X

E.-

=>N

N=

ao

< 46

. - t :

U E-C

vZ;e

JJ

oq:d-o

Ei:

l " f rf apN._ i

^.q o

,9 r :f .L;

- - X:9 F:! ;X

>=e

vEq

d

N

:=-6oNC

-o5T'Eo

00

i :>

69cX'F.! !

- ' .=

,N*

5!Odotr=-

)N=

qE

PU P

;AI. !< *

!oo

d ;..!

EA

E:o>

ESo9

,N -V;9'

5aEd

-d{F

F6F

x-!9' - t rY

N,Y d

7trq

u i i5

J0L

o

)N:

Ri,NJ

- l

ct=a-aP

F'- :€E:Id<isZU.AY

cd

,- t

oo6doo

ooo@@@ oo NN

oo€€ NTooNN

o€ o€

'6- d

6)N

I:

d

".1 : :dd

f@o

' i l..,i - -

t ,3"'Yl-'€ Ej9E

QOO

: :v iv'! v]\

N

I

:oo

: ::c;

ov) d{

.:

N

: : inwiuiNNN

ddd

' - -'n 6->z.

ooo400NOO

oooooo

ooooo

oooooo

oo@@ @@ @

o^^

U =

z I t l

F:z l l

oSNzz

>=T4fE

zz z:E:zzz

lqOF)*_\U9L

rL>

6,2, ; e q{ {z(,(, JJ

CL

J-

CL

F(,J--

9lrz(9(,(,

Minimalni presjeci vodi ta istruina opteretivost vodiEa vDE 01oo r.s23i06.81MehaniEka Evrsto6a vodova i kabela (po Tab. 1 VDE 0100 T.523)

NaEin polagania Naimani i presiek u mm2kod Cu kod Al

evrsto, zaiti ieno polaganje 1,5

Vodovi u rasklopnim postrojenj ima i razdjelnic ima do 2,5Apreko 2.5A do 15Aoreko 1 6 A

0,50,7s1,0

Otvoreno polaganje na izolatore, razmak izolatora do 20 mpreko 20 m do 45 m

4,06,0

16,016,0vi5ei i ian

Pokretni vodovi za pr ik l lu iakr lakih pr ik l ju in ih ureclaja do 1 A potrebne struje i dul l ine voda do 2 mr uredaja do 2,5 A potrebne struie i dul j ine voda do 2 mr uret la ja do 10A potrebne struje za ut i in ice i spojnice do 10A

nazivne struier uret la ia preko 10A potrebne struje, v i iestruke ut i in ice, ut i in ice

i spoinice od 10A do 16A

0,10,5

0,75

1,0

Zice za svjet i l jke 0,75

Ruvjetne gir lande za unutrainje prostor i jeo izmeclu rasvjetne gir lande i ut ikaiar izmeclu pojedinainih svjet i l jaka

0,75 1 v id i0,s I vDE 0710 r.3

Nadzemni vodovi jake struje vidi VDE 0211

irt;olr t$si%tilsT.iiiliranih vodova i kabela koii nisu poloteni u zemlju3)

Strujna opteret ivost 1, izol i ranih Nazivnipresj ekumm

Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3vooova I KaDeta Kol t ntsu Potozenlu zeml lu 1) kod okolnih temperaturaod 30'C za Srupe:Grupa l :jedan i l i v iSe lednoi i ln ih vodovapoloienih u c i jev, mpr. H07V-U

Grupa 2:v iSei i ln i vodovi , npr. vodovi splai tem, c i jevne i ice, vodovi solovnim plaStem, segmentnivodovi , pomitni vodovi

Grupa 3:jednoi i ln i , s lobodno u zrakupoloieni vodovi i kabel i smeduprostorom koj i je naimanjejednak nj ihovom promjeru

LU AI LuA

AI LU

AAIA

0,751IC

1115

121518

151924

4o

20

IJ

' t520LO

16

3444

202735

4254

10

JJ

42

10to

25

45616J

364855

6182

108

486485

t5

a6

12977

103

J)

5070

103I ?t

165

81'103

135168207

105132163

158198745

124155193

95120150

197235

250292JJJ

197230LOJ

292344391

12n

768310

185240300

382453504

301357409

448)L6

608

353414479

400500

726830

569649

' ) kod polaganja u zeml iu t reba uzet i u obzir tabl ice iz VDE 0298') za temperature preko 30 'C vidi tabl icu 3. i 4, VDE 0100 T.5233) u pr ip iemi je met lunarodno uskladena var i ianta (v id i npr. VDE 0100/ 70)

t54

Pridiel j ivanje osiguraea za zast i tu vDE 0636 r 1i01.83yodov a i zastitnJ; ;;;";"-r" r"a"". VBE3i8l'?'o'l3,0r

"Karakter ist icnevel i i ine/ lzborza5t i tnog organao pogonska struja

io u vodur Nazivna struja /p

zai t i tnog organa1*)1,

o izbor presjeka vodaa strulna oPteretrvost

Iz2l*r uvjet 1: Ip<lN<lzr uvjet 2: I2<1,45 Izo okidanle zai t i tnog

organa kodpreopte recen j a

Koordinaci ja zal t i tn ih vel i i ina

1ru = 25 A Referentne vriiednosti voda

(grupa 2, Cu)

Karakter ist iEne vel iEinezaltitnog urealaia

Stru ja okidanja t2: 13,75 A+--7, / -7-+-J, / 7

Nuivnl l lmmiei tenartruir h :25A

1,45 1. - 49.3 A

24A<25A<34A

12 < 49,3 Avel ika, ispi tna struia

Iz= 1,75 25 AIz = 43,75 A

Vri iednost i vel ike ispi tne struje 12 za osrguraie pogonske klase gL r zai t r tne sklopke vodova trpa L 1potab. 4 VDE 0636 T.)

Nazivna struja /* u A preko 4. . .10 | preko 10.. .25 | preko 25

Vel ika isprtna struja /2 u A ' t ,9 /N I '1 ,75 1N

Oblain jen je za pr id je l j ivanje

UYjet i 1 i2 (v id i gore) moraiu bi t ipr imjenjeni :

o kod ostal ih zai t i tn ih organanenavedenih u tab.1

o kod ostal ih uvjeta polaganja osimu tab. 1 ({ i<30 C)

o kod gomilanja (v i5e paralelnihvooova)

o kod kabela poloienih u zeml iu

Tabl ica i iz VDE 0100 T.430 ( temperatura okol ine { i -< 30 C)

Nazivnipresieku mm'

355063

80100175

80 I 125

1) za vodove sa samo 2 opterecene i i le, do konaine meduna-rodne odluke o nj ihovoj strujnoj opteret ivost i moie seodabrat i zai t i tn i organ od 16 A.

Prijenos snaga razliEitimvodovima i kabelima ,

a

U

b

gOE E

dC;o oi i

JW6ooo

r ok

A]: .c l d, .; ! ; c

: iELi

oq

o:=7

o

c>

Xoo €

r, '3:! E o* E F bX- o i au

or i d>

€co

;

o

o

oo

F

ioo-ctrF! .dXoi

ooodoE_:)

t r C:

:Y d 'N

6 E!=.; *

f :J::

oI

oo

i=z

I

.2

>l

!4

-c

! :9

_!l ;:;

o

fo

oQJ- X

!.-rNO o

L; :

-J x

=!:> v:= f

; '9 El : - L

.N : E . : . -

3; '= aE. - " ; '3 e-xa2 xoEi: - :=N-; s:

o.+F:,--yc

E8;'E Le; :gf !

oo

o

:=z

o

o

o

z

Ed

;9-9 L

o bEo-EFg' - 6J -=d =! ! d;

: : O. E'N

e*ie- F iEix i . : ;*& g K. j r : :

a

o

EN):.= -a:v

! .

€<

EJ'6c

z-

to-!6

n-€"rso

-

t -@-o- o-9-f- @-4Nt O€O IhhN @O- t

d

l?- ld , t jdFtOOrd r .d 6dd- i6 t n9N6

uir .dr fOO

69NO

. l€-o- o-{-o- o-O6@ Fhd N

-FN d

N6 'N

d,No9-9I o- | Fi oad. iu i

rd,ro€m€I oi I Fi o id6i- ;

5O!d;

.9nEd

N-o:o- ?-o-F- .?N@N TdO 6ddm voo N

N,d,. . i rd i l

d- ,FFjrdi l | | | ts- ld i l l l l l

€-@-qvt{

t@o dN odoa .i

6'6 '

^ i r ; l

O 'O '

^ i rd j r

I r I6,O6irdir t t t l

3$3.F !J

L6)

d6t 6NO OdOt 6NF m dici t 'F;

v'!€-*-..1 $-o-qan€96 €6dF

F Fdmt -€ +d;f -o-q$-

t o€o o40FFd d64 €

o6o'1 o "1 oo IT9Y 90 IT?Y

uo

co

o

JFF

3E.EAF- 60t ot- @

dir i t { { tN qi

omJr:TI Tf- r-..1..1

u'! o- q qlOdF

-

"1o-u!99@F I

o.o-o-o.9@FF

e-'*co )N

t t t t t t t o6mh 6666 6660 660f

' ; :d

>,:E

FPEZ -t=

J. i f eos 6FFd

. j - : . . i . ' t t€oa- - . ic . i

t € o I

\;x!;_9

No

-

N

I

r;z

:z z

ffi

156

Uzemliivat ?Sl?3J?:3L1i,',,lzvedba temel inog uzeml j ivafa

. . . : Sloib*ona10cm

.'-- Temeljni uzemljivli'.- Driairazmaka

Vrste uzemli ivaEao Sipkast i uzemll ivaio Ploiast i uzemlj ivair Trakast i uzemlj ivai s izvedbama:

dhE=V,, ,A,A---,1-.l-A- V W

Zrakasti Prstenasti Zamkastiuzemli ivai uzemlj ivai uzemlj ivai

ProsjeEne vr i jednost i uzemli ivata

Pryesakr i l junakl 1000 : 100

Beton (cement i

/ i l lunak: ' l i5)

Otpor raspro-st i ranja RR u okod trakastoguzemlj ivaia(d-ul j ina: 20 m)

lMoi. t lo, t reset

l lovaia, g l ina,

9gr!9iloPi jesak (v la ian)

Sl iunak (v la ian)

Ostale naimanie mjere odnosnopropisani uvjet i

Kod sastavl jenih dubinskih uzemlj ivaia:najmanj i promjer Sipke: 20 mm

Naimanj i promjer: 25 mmnajman ja debl j ina st i jenl<e: 2 mm

Kod sastavl jenih dubinsl<ih uzemlj ivaia:naimani i prom jer i ipke: 15 mm. Spojnamjesta moraju se izyest i tako da je nj ihovaizdr i l j ivost prema l<orozi j i jednal<a izdr-i l j ivost i bal<rene povr i ine

Minimalne miere i uviet i za uzemli iyal€

(odgovara10 mm y')

eel ik soaKrenomPrevraKom

Okrugl i lza cel icnuiel ik jezgru:50

za bakrenuprevlaku 20"/opresjeka ie l ika,najmanje 35

i Najmanj i prom jer i ice; 1,8 mm

Traka (nbaKar

Uie t \

] I Kod olovnog plai ta najmanja debl j ina

i Pla5ta: 1 mm

] Okr. bakar 35

i Najamanlr promjer: 20 rnmNajmanja debl j ina st i lenke: 2 mm

od rastegnut ih uzemlj ivaia iz neizol i ranog bakra i l i ie l ikas bakrenom prevlakom treba pazi t i da supo moguinost i kovinski odvoieni od podzemnih naprava iz ie l ika npr. c i jevni vodovi i spremnici

U prot ivnom sluiaju ie l icni d i ie lovi mogu bi t i iz lo ieni povecanoi opasnost i od korozi je.

rziednaEenie potencijara VBEglii'ililill:Bi 0,'N 82 741alenjem pote nci ja la

1. Kucni uvodni vod2. Kucni pr ik l iu in i ormaric3. Glavni vod4. Mjesto za ormaric broj i la5. Odvodi od mjernog uredaja na razdjelnike

strujnih krugovaKabelska zai t i tna c i jevKucni pr ik l ju in i vod za voduKucni pr ik l ju in i vod za pl inPl inski g lavni zaporni uredajlzol i rani komadKucnr pr ik l jucni vod.za dojavnr ureda;Lr lev za otpadnu voduTemel jn i uzemlj ivaiPr ik lyuinr kral teme-l lnog uzemll ivaca)aDlrnrca za rz lednacen,e potenci ja lJ sa spojnlmYOOOVtma

7

9101112'14t )

16

Sabirnica za iziednaEenie potenciiala

rdetqhra) Temel jn i uzemlj ivaib) Gromobranski uredajc) Uredaj za gr i janled) PE-vodic na kucni pr ik l jucni ormarrceJ PE-vodi i na sabirnicu zai t i tnog vodi iaQ Dojavni uredaj

g) Antenski uredajh) Uredaj za opskrbu pl inomi) Uredai za opskrbu vodom

Dodatno iz jednatenje potenci ja la kod vodl j ive staia€e povr i ine prema vDE olo0Prikaz uDlasnlenle fPrmp";

;d 6 6: :d 6 d:' 1 r-+

Vodi i iz jednatenog poten-ci ja la izmedu t i je la ivod-l j iv ih di je lova, koi i le ienadohvat ruke

Postupci zai t i tn ih vodi ta (T.41 0)Kupaonice (T.701)Pl ivat i bazeni (T.702)Pol jopr ivredni pogoni (T.705)Pogoni ugroieni poiarom (T.720)Pokr. nadomj. ured. za opskrbuelektr i inom enersi iom 1T 7?8\

Presjeci vodiEa za iz jednatenje potenci jata-:--- ' -.....-. ::-rodleta I Gtavno iz ied. potenci ia la I Dodatno iz jednacenje potenci ja la

N ormaln iPres,iek

0,5-.PE-presjek glavnog lzmedu dva t i je lavoorca

i

] lzmedu nekog t i je la iI stranog vodl j ivog di le la

1. PE-presjek manjeg PE

;-;- - -

v,) rE-preslek

Najmani ipreslek

6mm2 uz mehani iku zai t i tubez mehani ike zai t i te

1,5 mm-4mm2

Naive6ipresjek

25 mm2 Cu i l i jednakavr i jednost vodi l j ivost i

158

Za5titne miere vDE 0100 T:i?3i?1.33 uus N 82 741)

Djelovanje elektr iEnih struia na l judsko t i je lo(Podrui le iakost i struie prema IEC 479)

Opte pr iznat i poimovi ( izbor)

Oznaka Objain jenle

t1L1 Vaniski vodi i : Vodi i i koj i po-Yezuju strujne izYore s t rosi l i -ma

1 000

500

2 204

50

N Neutralni vodiE: Vodi i i kojpovezuju srujne izvore s t ro i i l ima

PE Zait i tn i vodiEi : Vodi i koj i seupotrebl java za vezu izmedu trje la. vodl j iv ih dr le lova iuzem-l l ivaca

0,1il

0,2 0,5 1 2 5 10 20 50 100 200 500 2000Di iagram-vr i ieme-struja f u mA

Podrui je ugroienost i kod izmjeni ine struje (50i 50 Hz)za odrasle osobe i prolaz struje , , l i jeva ruka premaobje noge"1) nema reakci ie2) nema f iz io lo ik i opasnog djelovanja3) gr ienje mi i ica kod r>10s iznad praga ispui tanja4) podrhtavanje sr iane kl i jetke. zastoj srca

PEN PEN-vodiE: Vodi i koj i udru-iu je funkci je neutralnog i za-5t i tnog vodi ia

uo Nazivni napon mreie

Us Dodirni napon

UL NaiviSi dopui teni dodirninapon s vr i . iednost ima za

l iude stoku

t t " - 25v-120v. ]60v _

Uu" Napon kvara: Napon, koj i sejavl ja u s lu ia ju kvara izmedut i ie la i re{erentnog uzemljenja

Struia kvara: Struja, koja te i€zbog neispraYnost i izolaci je

2010

200

100

50

0,10,2 0,5 1 2 5 10 20 50 100 200 500 2000Diiagram-vri ieme-struia l u mA

Podrui ja ugroienost i kod istosmierne struje za odrasleosobe i prolaz struje , , l i jeva ruka prema obje noge"' I ) nema pr im jecivan ja2) nema f iz io lo ik i opasnog djelovanja3) moguci poremecaj i zbog sr ianih impulsa4) podrhtavanje sr iane kl i jetke, opekl ine

I Stuja kratkog spoja; Struja,koja teie usli jed neposrednog spo-ja s dva vanjska vodi ia i l i izmeduvanjskog i neutralnog vodiiaStruja zeml jospoja: Stru;a.koja te ie kod neposrednog sp-oja jednog vanjskog vodi ia suzemljenim di je lovima

I lsk lopna struja t lana za nad-stru;nu zaic i tu s vremenima tskopa:o 0,2 s u strujnim krugovima s

ut i in icama i nazivnim struia-ma do 35A

o 0,2 s u struinim krugovima spomianim pogonskim sred-stv ima razrade zai t i te I

o5 s u svim ostal im struintmk rugov i ma

Elektr i tn i otpor l judskog t i je la

Objaan jen je

Djelomi in i otpor iR1: za iake i rukeR2: za t rup t i je laR3: za nole i stopalaR,: unutrainj i otpor t i je la s

prosjeinim vr i jednost imao kod 25 V od 3250Qo kod 50V od 28000r kod 250V od 1800Q

Pogonska struja strujnogk ruga

1N Nazivna strura t ro i i la i l i nad-strujnog i lana

./ "r Nazivna struia kvara Flzai t i tne sklooke

159

Karakter ist i tne vel i i ine za obl ike mreia

obl ici izait i ta mrela VBF3133l i l3i?i :33 cusNB273o)Obl ic i izai t i ta mrela yP!91991319, '019? ^ l-- r) i i " i"" i I ' iX' , i i I i ( lUS N 82 730)

Karakter ist i tne vel i i ine za obl ike mreia

_:ll1l I ?i:l r!1,"{ .11i" xsta uzemtiunll ...:r "".' .lj"llt".

Znaienie kraticaza uobiiajenuJ::Jl:?: T'"i i - C - s * mreiar I r ' - - r -

Zait i tno uzemljenje z.ai t i tno uzemlienje kui iSta , Raspored neutralnog izai t i tnogizvora struie elektr iEnog uredaja . vodiEa (TN-mreia)T: neposredno uze,m- T: kuci i te neposredno uzemljeno, ne- j S: funkci je neutralnog i zal t i tnog

. l jeni : jedne toake zavisno od posroieceg sustava uzemj vodi ia kroz odvolene vodi ie -

l : svi .aktrvnr dr ie lovi -

IJenla jedne tocke rzvora struje . C: funkcr le neutralnog I zaSttrnogrzol i rani od zeml;e N: kucr i re neposredno vezano I vodrca kombrnrrant u ;ednomil i ,spojeni u jednoj I s pogonskim uzemlj ivaiem (kod vodi iu (PEN-vodi i )to ik i preko impen- i izmleni in ih mreia je uzeml;enadanci je I to ika opieni to zvjezdi i te)

I- - - - . - - - - . - -

TN-S-mreia , nrdrtrr;ni. .r i t i tni . , ."duj"; l l TT*-t**J.,*, t t"r trJr*t- *d+.

l1""?,"" . r" , . .a|nimodzai t i tnogvodi ia l . i i " |o j r t""- ' ' - t1 - t2H

ffi:,' 'lf f idr ;CI i lCI f i nf inT-T-fr i l - f i - ] - " '

m rn f i i - t l - f l - lPt-- l i_-1 1 -r t i r - | |I i l t I l l t ! , o o o o F I o d o P , o d o d !

, _ J:L __l L I :

+ . | , a_i f TT-mreia sa zair i tn im uredajem za srrulu Kvara

TN-c-;r; ; ; ;naastru;nrmai, i* ir*, ."a";". , 1 i lfunkci ;eneutra|nogtza(t i tnogvodicruci je|ojsU!_i-*r- f f i . ;mreir kombinirane u PEN-vocircu f f id- f - - \

H,. :.r.-T-nFrl-rr-F Fr.TT|Il. ,

-_ ,t .l ri-L -l IT Il_ ll:=_IlT.l'll

H -L.- .Jf f i , ,* - -* f t pr l DF tFn.__l ; l r '

0U0; F =L :-L-r ' r - ' - -r--T -f-T -F i - --

+ ro t j a I lT-mreiasnadstrujnrmzast i rn imuredaiem

Tl.t{s-i*t*"dt."rt"- .r1,""r. ;."d- ffi il;em,funkcr;eneutra|nogizai t r tnogvodlcauff iL ijednom su di je lu mreie kombinirane u PEN-vodi iu I I I - l - - t - f r - f .pt

11 I U00 l CI0i l l t- - l -T-- ' r r r r r r r ,

_. ,_ l o o dr_L

1r, , . I i i - l=;- , , F.

r ;-;-f, r-;-llT-rT;-,r f--r., -.----+__?--..--------------_

r-.1JlLlt tl j pr\til l l j l j l lr. 'tpElll l l l l l j | ffiLr

'++-J-H-| . ' r+H-| . r l ] l t l l l l l | l l | l l | | l+ d6d:J 6dd1l" loo: f I

-TJ-Frpi- IFFrprTN-mreia sa zai t i tn im uredaiem za struiu kvara

t'1L2L3N

PE

lT-mreia s izolaci jskim nadzornim uredajem

!---1--1-HH

-

-r- -T---T- T-l -r- -r.l l l l l r , /?

: r r5 n"1-n-r 22I T L_-J t / /

f - dodatno E

ziednaienie ootenci ia la

Zait i ta od struja opasnih za t i ie lo vDE 010o r .4r0 '11.83 JUs N 82 741

Za5t i ta od direktnog i indirektnog dodira

Ll PEN

Zait i ta upotrebom sigurnosnog malog napona

L1 PEN L1 PEN L1LZL3PE

l -Ll I/ M \ l^

L tzoilrana

7-r--_.a-\spoika{(6i}k\7,{tHlf /a

Jl i11 t \

Zait i ta mal im radnim naponom

IJ

Zait i ta od direktnog dodira

Zait i ta izol i ranjem akt ivnih di je lova

Osnovnap izolaci ja

r Dodatnaizolaci ia

Z*Ctr pof* i* i " r"oi i - "

Kuti jasabi rn ice

Z15t i13 preprekama npr. pregradamai l r Kucrs!ma

Zait i ta razmakom

1r,

@i"5t i t r -guret la ia za struiu kvara ( / r , , -30 mA)

Za5t i ta t1 N L2 Npostavl janiemu izol i raneprostor i ie

lzolaci iski s lo i

ZaSti ta kod indirektnog dodira

ZaSt i ta iz jednaienjem glavnog potenci ja laPEN vodi i na

^- Gromobranski uredaj

kutni pr ik l ju in i H,t g 210 mm, Cu

9ll3l'.t- i Antenski !- - l I uret la i - ' l I

I Doiavni uredaiPr imarnrnapon S 500 V Za5t i tno odvajanje

- (voda, pl in, Sr i ianje)

Zai t i tne mlere kod TN-, TT- i lT-mreiavidi s l iku na str . 160

Zait i tno izol i ranie

o Potpuno izol i ranjer lzol i ranje presvlaienjemo Mecluizol i ranje

Nepomiian rr tavni t ransformatorsa zaat i tnom mierom>zait i tne izolaci je<

M jeren janaPona:Ur - 250VUz- OVu:: o V

Razredi zast i te elektr i6ne opreme:

Razred zast i te I i Razred zai t i te l l Razred zai t i te l l l

Zai t i tna mjerasa zai t i tn imvod i iem

__l_'=Zait i tno rzol i ranie' t - l

ILJI(JZnaka:

Zait i tn i malr napon n

Oznaka: I

Oprema s metalnimk uc i i tem

Oprema s plast i in imk u i i i te m

Oprema s nazrvnim naponimado 25V - odnosno 5QV :do 60 V odnosno 120 V

nPr. e lektromotor npr. e lektr i in i kucanski aparat i npr. e lektr icne ruine svjet i l jke

151

' i

ffi

T-, ;I tF Ii t

Za5ti ta od opasne struie za t i je lo

Zalt i ta od indirektnog dodira

TN-C-S mrela

I -. r t

ZaSt i tn i uret la j i :r Rastalni osigurat ie Zai t i tn i automat vodao Fl-zai t i tna sklopka

NaEelo: Struja kvara.1l postajestrujom kratkog spoja i te iepreko PE-PEN-vodi ia na izvorstruie

lskl juEenje: unutar vremenaza I1

Uvlet i isk l luEenja:Zs. l t !Uo

Zait i tn i urealai za struiukvara: .11 :1r" , isk l ju ienjeunutar 0,2 s

Zai t i tn i ureclai i :r Rastalni osigurai ir Fl zaSt i tna sklopkao FU - zai t i tna sklopka

Naielo: Struja kvara /e postajestrujom zemliospoja i teaepreko uzemlj ivaia (zeml je) narzvor strule

Uvjet isk l lutenla;Rz l t lUo

lskl iu ienle zajamienoFl zaj t i rnom sklopkom. jerje struja kvara malena.

Za5t i tn i uret la i za strujukvara:1L - 1,r,, kao gore

Zai t i tn i uret la j za naponkvara:kod R7 > 200 O je vr i jemeiskl jutenia < 0,2 sR7 - otpor zaicr tnog uzemljenlaUo: dodirni napon

ZaSti tn i ureclaj i :r Rastalni osigurai io Zai t i tn i automat vodar Uredaj za nadzor izolaci je

NaEelo nadzora izolaci jeo Kod jednostrukog kvara,

pokazivanje kvara dojavomil i iskapian jem, Io( : I r l jestruja kvara (struja odvoda)

r Kod dvostrukog kvara,iskl ju ienje putem nadstrujnogzai t i tnog elementa unutar 0,2odnosno 5 s

Uvjet iskf ju ie ja: R7 la:=U6

t1t2t3PE

L' IL2t lN

Ir r4f -f-T -fl= AP

r, n ,,o

c o t_J1 RtJ*

!-F---- rT

- l t ;

r ; - - ._ , lrFi

LTL2L3N

L1t2L3N

L1t2L]PE

t1L7L3PE

i l ,i

- - -__F-___?-, - - -

'1 , . . IFI

l l ' ' rT, | l,F l li l r*n,

- iL

It-

P+"z-

1) lzvedba je moguca i s neutralnim vodi iem

152

lspi t ivanie zast i tn ih miera vDrE 01008106.77

Otpor izolaci je

lzolatorska

ploia Mua: 75 kg

lMetalnaplodaVlainoPr atnoPod

mJerenla

lspi t ivanje:

vodi i -vodi i A-B

o Mjerenje otpora izolaci je svih neuzemljenih vodi iaprema zeml j i (vodi i -zeml ia)

o Mlerenje otpora izolaci je svih neuzemljenih vodi iajedan prema drugome lvodic-vodrc. ;

a Najmanje vr i jednostr za R,o suhe prostonle1000 OiV, v la ine prostor i je 500 O1V

lspi t ivanje:o Mjerenje U1 i U2o Odreclvanje R,. prema R,. R, l l , ' 1 )r Najmanje vrr jednost i za R,. . u2

50 kQ do 500 V izm jeni in i r raponi l r 750V rstosmjerni napon

100 kQ od 500 V izmjeni in i naponi l i 750 V isrosmjerni napon

D41 41'1- |

t lL5 L ]

_Lt13

Otpor uzemljenja

E-11 1 f-tl______ I u", N.pon uzemljivaiaE__ Ll t-" " n L=j--l A, ij#;i r:i."",i"l - -L l | - - -4 fu l .1 r / :srruia u+

i '? 4ryfr,'rq;1 lr*'*H'l----.i i l

-

f f l poredbeno / \ l ' "

i6 l ,5,o*n^' f f i | lwi l==i Mo'1. , : , ; ;#

I^ | "c ' -

' -T--

;,,1:"['l]f"tlll?n ,,0,,,",",",' Naponski ,mo mjerenje iakost i struje '

; . p"" t . .y l - r l kompenzaci je po

] ; ipt<asog uzemlj ivaia

napona , , Behrendur odredivanje R.:f

] .

Ull;l:i:T;i" ilmpendanci ja pet l je ()otpor pet l je()

L2L]NPE

lspi t ivanje:o Mjerenje napona U. kod otvorenih sklopkir Mjerenje napona U1 i jakost i strule 1z kod

zatvorene sklopke I toka srruje preko R6

r Odredivanje Z5(25: Rr) pr .^^, Zr- !9 U'

- 17

163

lspi t ivanie zaSti tnih mjera y?E0100g/06.77Zait i tna struina sklopka

sa sondom bez sonde (najceic i m;erni postupak. l

L ' It?L3

N

,rl

F tti

M

IL_ :

1lRp v,

1) '

)

E zo,F / lR,sonda

lspi t iYanjeo Pokretanje ispi tnog uredaia na Fl-zai t i tnoj

sklopki ( ispi t ivanje rada sklopke)o lspi t ivanje nepostojanja zeml jospoja N-vodi ia

iza Fl-zai t i tne sklopke (mjerenie izolaci ie)

o Mjerenje napona kvara izazivanjem umietnogkvara, Ut:50 V - odnosno 25 - ( ispi t ivanjerada uredaja)

o Mjerenje otpora uzemljenja i usporedivanje s

^ .25Vn7:-- :_I"

( ispi t ivan je rada uredaja)

FffI

M

IL- !

IT

fl

)ool l r+)

U:Ue II

Opi i uvjet i opskrbe elektr iEnom energi jom a potroialel)

Potro5aEke instalaci je

r Kor isnik pr ik l lu ika je odgovoran za ispravnopostavl ianje, proi i renje, izmjenu i odr iavanjeelektr i in ih instalaci ja iza osiguraia kutnogpr ik l iu ika.lzuzetak: mjerni uredaj ie u pravi lu v lasni i tvopoduzeca za opskrbu elektr i inom energi jom.

o Radove na elektr i in im uredai ima smi ie izvodi t i

Stavl ianie u pogon potroiaike instalaci ier Stavl janje elektr i in ih instalaci ja u pogon do

glavnih i l i razdjelnih osiguraia kao i do broj i laizvodi ooduzece za ooskrbu elektr i inom ener-gi jom. Elektr i inu instalaci ju iza broj i la stavl ja upogon instalatel .

r Elektr i tna instalaci ja stavl ja se u pogon na te-mel ju zaht jeva poduzecu za opskrbu elektr i i -nom energi jom koga podnosi instalater.

iom i instalater i uneieni u nj ihov popis.

e Upotrebl leni mater i ja l i i ureda, i moraju bi t iizradeni prema sigurnosnim zaht jevima, i od-redbama JUS-a.

r Pad napona izmedu kraja kucnog pr ik l ju ika ibroj i la uz pretpostavku nazivne iakost l struiepredspo;enog osiguraca ne smi je iznosrt i v i ieod 0,5/o.

lspi t ivanje potrolalk ih instalaci ja

r Poduzece za opskrbu elektr . energr jom je ov-la i teno za ispi t ivanje inscalacr je pr i je pui tanja upogon. Instalater je duian ispostavrt i ateste omjernom ispi t ivanju.

r Ustanovl jeni nedostaci moraju bi t i otk lonjeni .

Pogon, proi i renie i zamjena ureclaia i t roSi la

r Pogon instalaci ja i uredaja ne smi ie prouzroi i t ismetn je ostal im potroiai ima.

o Za proi i renja i izmjene na instalaci j i koj ima sepove.ava angai i rana snaga na pr ik l ju iku t rebazatrai i t i energetsku suglasnost od poduzeca.

Tehni tke uvlete pr ik l jutenja

o Potroiaiku instalaci iu utvrduie poduzeae za op-skrbu el . energi iom u okviru Opcih dobavnihuvieta za isporuku el . energi je.

' ) Prema tehni ik im uvjet ima poduzeia za opskrbu el . energi jom.

SpreEavanje nezgodaZnatenje s igurnosnih boja

Sig u rnosnaboja

crveno ] ;uto lzeleno

plavo

Znaieniei l i razvod

Stoj I Oprez!Zabrana i Opasnost

BezopasnostPrva pomoc

ZnakoviUpozorenje

Prim jer iu potrebe

Znakovizaustavl j anj aNuida - iz lazZnakovi zabrane

Upozorenje na opasnost(npr. poiar, eksplozi ja,zraaenje)Oznaiavanje smetnj i

Oznaiavanje putemspasaYania i izlna zanuidu, prva pomo6 istanice za spasavanle

Obaveza noienjazaSt i tne opremeLokaci ja te le{ona

Kon. boja bi ie lo crno bi je lo b i je lo

Boja slikov-nog prikaza

crno crno bi je lo bi je lo

Znakovl zabraner l

Z1 Za'branjeno 22 Zabranje. vatra 23 Zabranjeno Z4 Zabranjeno Z5 Nije vodapu5enje otvoreno svet lo kretanje gaienje vodom za pice

i pusenje peiacima vodom

Znakovi upozorenja

Ul Upozorenje U2 Upozorenle U3 Upozorenje U4 Upozorenjena zapal j ive na eksplozivne na otrovne na nagr izajucetYar i tYar i tyar i tvar i

U5 Upozorenje naradio. i ioniz i .zraaenje

U6 Upozorenje U7 Upozorenje U8 Upozorenje U9 Upozorenje U10 Upozorenjena viseae na vozi la na opdan ispred opasnog na lasersketerete za terete elektr i in i naoon miesta zrake

Znakovi naredbi Znakovi spasavanja

Gl Obavezno nolenje G2 Obavezno nolenje G3 Obavezno noienjezaititnih naoiara zaititnog l l iema zaititnih sluialica

G4 Obavezno no5enje G5 Obavezno noienje G6 Obavezno nolenjeza5. maske za disanie zaititne obute zaititnih rukavica

51 Smjer kretanja 52 Prva pomocpn spasavanju

53 Smjer spaiavanja ul i levo

165

$nu

$

irirriil l

II

,ii

Propisi z4rad u elektriEnim pogonima [?$l;$#f1f'or.r,Dopu3ten rad na ureilaju . ... . :

daie odsovorna nadzorna osoba: uz pridriavanie

Sigurnosni znakovi i p loEe

Pri kaz Znaienje

svih 5 pravi la s igurnost i

5 pravila sigurnosti koiih se trebapridrlavati priie poEetka rada;

; Potpuno iqklopiti uredai : :Zaitititi od.ponovnog ukliuiivanja

Ustanoviti beznaponsko stanje

Uzemli i t i i kratko spoj i t i r )

Obl i in je di ie love pod naponom prekr i t ii l i ogradi t i

Znak zabraneNe ukl ju i ivat izP1

Ne dodir ivat i ,kuciSte podnaPonomzP2

Mjere po zavr5etku rada priie'ponovnog ukljuf,ivanja:

r Odstraniti'alat. i pomoina sredstva

. Napustiti opasno podruiie

. Otkloni t i kratk i spoj i uzemlienjenaipr i ie.na radnom mjestu, a zat imna ostal lm mlestrma

o Zemno uie iskl ju i i t i najpr i je od dielova uredaia(npr. vod), a zat im od uzemljenja

o Di le love uredaja i vodi ia bez zemnog uietanesmi je sevi5e dodir ivat i

r Ponovno postaviti raititnu oplatui zaititne ploie

o Zai t i tne mjere ukloni t i s uklopnihmlesta tek po pr imirku s lobodnogznaka s miesta rada

Radovi u tokumjesto:Znak smi je odstrani t i

Dopunska ploiaDP1

Znak upozorenjaUpozorenje naopasni e lektr icninaPonUP1

Visok naponOpasno po i i tov

Dopunska ploiaDP2

Opasnost odaku m u latoraIUP2

Pva pomoi. pri nezgodamp, usf ijedstruinog udara:

r Odmah prekinut i struju. Ustanoviti da li postoii zastoi u disanju i po

potrebi pr imi ieni t i umjetno disanle

. Ustanoviti da li postoii zastoj krvotoka i popotreb- i pored umietnog disania pr imjeni t ii masazu srca

o Ukoliko ne postoii zastol disania i krvotokaunesrecenog okrenutr na bol(

r Kod zastoia disania i krvotoka, vei ihopekotoni i nevj-estice, unesre6enog5to pr i le prevestu i bolnicu

U pozorenje, nalasersKe zraKeUP3

Znak naredbePri le.otvaranjarzvuct mreznlut i kaiNP1

) U uredaj ima s nazivnim naponom do 1000Vmoie se u odredenim okolnost ima od togaodstupi t i (DlM VDE 0105 T 1),

PloEe s uput ima

Gromobranski urealai i vDE olss r .1 i11.s2 JUS N.82.7s4

Gromobransk

antena --+ F

/ \n,E\

nodvod ni-

vod ic 1r

uredajodvodni vodi i 2

Za;t i tno podruEie iedneg"o-o"oin. nvitailt<e *?1t.

/ lf'

Visina gromovodne hvatal jke a) ni je dovol jnab) dovol ;nal temel jn i uzemli ivai

netal)

ruryGlavni odvodi (GO) gromobranskog uredaja

mJere 28d u l j ina

do

20

-aoe u mi i r ina

do

20

raYn I krov I ) kosi krov2)

f__ Ha-

n:_-_-lH A 1T----

do

20

1A

do

20

do20

20oo20 HA3

T-- r'-_-lr--.-lT--I r'A

20do40

20do40

H/.1 , r f lA2 r f lA3

|l-ilHA4 1f-j---+ HAs

i t t t lL{#

HA6 l IHAT rHAS

HA1 | IHA: | ] | r rLt l t lHrr-f l : f f l -H.qq-#

HA6 l |HAT l f la i l

11 ravni krov: razmak sl jeme - i l jebni rub { 1 m2i kosi krov: razmak sl ieme - i l iebni rub { 1 m

Mater i ja l i i mjere

Glavni odvodi

Mater i ja l M jere Mater i ia l Miere

Okrugl i ie l ikjako pocinian,ie l i ina t raka,Nerdajui i ie l ikotPoran nakisel ine

Q 8mmQ 10mm20 mm 2,5 mm

Q 12mm30 mm 3,5 mm

Qkrugl i ie l ikCel i ina t rakaProf i ln i ie l ik ,jako pocinian zai ipkast i uzemlj ivai

Nert la ju i i ie l ikotporan na kisel ine

Okrugl i bakarBakrena traka

Q 10mm30 mm 3,5 mmCijevni uzemlj ivai Q 1,5mmUzemlj ivai kruinog presjel<a50mm 3mmOkrugl i ie l ik l20mm@ 12.mm30 mm 20 mm

Q 8mm Samo u posebnim20 mm 2.5 mm sluiajevima

Okrugl i bakarBakrena trakaBakreno uie

Q 8mm20 mm 2,5 mm7 puta Q 3mm

Bakreni vodi i solovnim plai tem

iica Q 8mm

uie 7 puta Q 3mm

Bakreno uie N edop u5teno

debl j ine olovnogolai ta nalmanie 1m

Bakreni vodi i solovnim plai temDebl j ina olovnog pla-i ta najmanje 1mm

Zica Q lmmuieTputaQ3mm

Lei lcna ztca Q 8mm s 30/"bakrenog nanosa

Okrugl i a lumini jAlumini jska traka

Q lOmm20mm 4mm

Lelrcna ztca f i 8mm s 30o/o Samo u posebnimbakrenog nanosa sluiajevima

) Opi i uviet i za gromobrane

t67165

ffi

Prostor i je s elektr iEnim ureclaj ima JUs N.82.775()znake/VDE-od red be Objain jenie

Elektr iEna pogonskamiestaProstor i je, odnosnomjesta s elekr i in imuretfaj imavDE 0100/05.77 $ 43vDE 010s T.1/07.83

Ulaz dopui ten samo upucenim osobamaRrklopne prostor i jeRazdjelni uredaj i u odvojenim prostor i jamaStroiarnice u elektranama i tdZai t i ta od neposrednog dodira - neizol i ranih akt ivnih di je lova pr imlenomzait i tn ih letv ica, pokrova i l i ograda

Suhe prostor i je:Prostor i je bez visokogsadr ia ja v lage u zrakui kondenzirane vodevDE 0100/05. 77 g 42vDE 0100 T. 732/09.80

Stambene prostor i jeUrediPoslovne prostor i jer Vrsta vodova: NYIF, NYM, H07V-U, H07V-K

PP, PP/R

Vlaine i mokreprostor i ie:Prostor i je s konden-ziranom vodomvDE 0100/0s. 73 $ 4sJUs N.82.771

U vlainim prostor i jama:o Pogonska sredsrva najmanje prema vrst i zai t i te lPXlo Vel ike kuhinje, pekare, h ladionice, negr i iane i nezraine poorumsKe

prostor i ie i td.

U mokr im prostor i jama:. Pogonska sredstva najmanje prema vrst i zai t i te lPX4 odnosno lpXS. Mokre radionice, v inski podrumi, prostor i s tu ievima i td.

U vlainim imokr im prostor i jama:r Vrsta vodova: NYM, NYY

PP. PPOO

Uret la j i u s lobod-nom Prostoru:Mjesta sa i bez pokrovavDE 0100/06. 77 $ 4s

$48

Zait iceni uredaj i .s instalaci jom kao u v la in im prostor i iama (npr. rezervoar i )Nezai t iceni uredaj i s inscalaci jama kao u mokr im pr6stor i jaha, a pogonskasredstva najmanie prema vrst i zai t i te lPX3o Sklopke i ut i in ice prema vrst i zai t i te lPX4

Pogonska miestaugroiena poiarom:Mlesta u prostor i jamai l i u s lobodnom pro-storu s lako zapal j iv imtvar imavDE 0100 T.720l03. 83.

Spreiavanje poiara usl i jed kvara izolaci je:r Poiarna zai t i ta od kratkog spoja s nadstrujnim zai t i tn im i lanovima

(vr i jeme okidania r<5 s). Zai t i tn i uret la j od struje kvara sa zaSt i tn im vodi iem

(1^. < 0,5 A). Tai t i tn i razmak, t j . polaganje jednoi i lnog voda u omotaiu i l i jednoi i lnog

kabel a

lzbor kabela i vodovaa Nema otvorenog polaganja neizol i ranih vodova na izolatorer pomiini vodovi najmanje prema t ipu HO7RN-F odnosno A07RN-F

Nai in i zai t i te pogonskih sredstavao kod ugroienost i od poiara zbog pra5ine i l i / i v lakana lPX5r kod ugroienost i od poiara zbog ostal ih lako zapal i iv ih krut ih tvar i lPX4.

U re<laj i za nadom je-snu opskrbu elek-tr iEnom energi jom:Opskrba energi lom di-je lova mreie i t ro i i lavDE 0100 T.728t04.84

Kod ispada i l i isk l ju i ivanla normalne opskrbe strujom. Generator i (pogon pogonskim str jevima). Akumulator i (po potrebi s izmjenj ivaia i l i pretvaraia)

Elektr iEni urealaj i upoku€stvu i s l i tn impredmetimanamieitajavDE 0100 T.724106.50

Svjet i l jke u praznim prostor ima koje se iskl lu iu ju preko sklopke pr izatvaranju prostor i jePresjek vodi ia najmanle 1,5mm2 Cu i l i 0,75mm2 CU, ako je dul j ina voda/<10 m i ako ne postoje ut i ine napravePolaganje voda u tvrstom obl iku i l i s lobodnim prostor ima s v la in im rasteretenjemVrste vodova:r ivrsto polaganje s NYM i l i H07V-U; PP. ivrsto i pomi ino polaganle s H05RR-F i l i H05VV-F

168

Prostor i s elekr iEnim uredaj imaGradi l i5ta:Mjesta na nisko- iv iso-kogradni i , te na ael i in imkonstrukci jama VDE 061 2//05.74, VDE 0100 T.704(E), JUS N.c0.056

Opskrba energi jom preko jakostrujnog razdjelnikao Uklopni i razdjelni uredal i najmanje prema vrst i zai t i te lP43r Sklopke i ut i in i spojevi i td. , prema vrst i zai t i te lPXlrVrste vodova: PP, PP/O (samonosete ovjei tenje),

E"N 50 (pomiini vodovi)

M jerni uredaj 0 )Glavni osigurai i (2)Fl-zai t i tna sklopka (3)Nadstrujnizast i tn i i lan/zai t i ra (4)Ut i in ice (5)Uzemlj ivai (5)

L1 /11 / PE

,F\- I/ L1 / r?' i t3 / t 1/ PL

, / l /12/L)/PF

Pogonska miesta u I Zai t i tne mjere kod posrednog dodirapol iopr ivredi : . Mjere zai t i te kod nazivnog napona preko 25V izmlenidnog napona i l iGospodarske Drostor i ie i 60V istosmiernoq naponamlei ta u pol jopr ivredi I o tu.sta insr; laci i ikad TT-mreia sa zaSrirnim uredajem od struje kvaranompodrui lu | | ^ 25V\

I toteot uzemllenla nr:

^"

l

I r Upravl janie potenci ja la u podrui ju stajanja Zivot in je

l r Zai t i ta potpunim isklapanjem, t j . is tovremeno iskl ju i ivanje svih neuzem-

I l jenih vodi ia i d i ie lova uredala

| . Vrsta voda: PP, PP O, EeN 50

Zemni vod (1)Limena i l i fo l i jska st i jena (2)Vodovodni vod (3)Razvot len je potenci ia lanpr. p leteni gradevinskiie l ik (4)Povezana pregrada (5)Samonapajanje za stoku (6)Uredaj za hranjenje (7)pret la j za muinjuCel i ina konstrukci jaZal t i tn i vodiaTemel jn i uzemli iYaa

(8)(e)

(1 0)(11)

Gromobransko uzemlien je (12)

Eksplozi jom ugroleniprostor iProstor i s eksplozivnomatmosferomvDE 0165/06.80vDE 0l5s A1 112. 80(vidi i s t r - 174)

Zaht jevi ( izbor) za sva eksplozi jom ugroiena podrui la. Zai t i tne mjere prot iv neposrednog i posrednog dodirar lz jednaienje potenci ja la izmet lu vodl j iv ih di je lova elel<r i in ih pogonskih

sredstava i d i je lova konstrukci jer Zai t i tn i i nadzorni uredaj i s iskl ju i ivanjem svih polova i bez samostalnog

ponovnoS ukl ju i ivanjar Kod ivrstog polaganja: kabel i i vodi t i u metalnom, plast i inom i l i gume-

nom omotaiu, npr, vod s olovnim omotatemo Kod pomitnih pogonskih sredstava (do UN:750V): kao pr ik l iu in i vod

npr. vodi i s gumenim omotaiem H07RN-F

IllIIIt,III$

ffififfiirll,iiii

Prostor i je s elekr iEnim uret la j imaProstor i je s kadom i l itu iem:Prostor i je s uredaj ima zakadu i l i tu ivDE 0100 T.701/05. 84

lus N.82.771

Ne vr i jedi za tvorni ik i izraclene kabine za tui , opreml jene s unutarniomkadom za tui i odvodnim sustavimaVodiI iz jednatenja poten^ci la la izmedu odvodne i dovodne ci levi :o najmanj i presjek 4mm'Cur Vrute pociniana ie l i ina t raka najmanje 2,5 mm 20 mmlzjednaienje potenci ja la ni je potrebno kod plast i in ih kada, plast i in ih od-vodnih c i jevi i metalnih odvodnih vent i la.Debl j ina st i jene na strainloj strani , koja di je l i podrui je 1 i 2, izmedu kabelai l i voda i gornje povr i ine st i jene iznosi najmanje 0,06 m.o Vrsta vodova: PP00, PPV-U, NYIF (samo u st i jenama podrui ja 3)

Pod ru ij e Kabel i i vodovi(do 5cm pod ibukom)

Sklopke I uf , lcntce Elektr i ina pogonskasredstva

012

nenelt )

'.." loa

nene

l ')ne _ 1d a") .

ne 3)

ne ")ne -)da

lznimke: 1)

li:l

uspravni vodovi do t ro5i la i uvodi za vodove sa strainje strane troi i lasklopke u t ro5i l imapogonsko sredstvo s mal im zai t i tn im naponom <12Vnepomiini gr i ja i i vode, vent i lator i , te pozivni i s ignalni uredai i (do 25V- odnosno60v-)kao ") i sv iet i l jkedopui teno samo kod pr ik l lu ika preko odvojnog transformatora, s mal im zai t i tn imnaponom i l i zai t i tnog uredaja od struje kvara ( / r .<30 mA, TN- i l i TT-mreia)

Podjela podruEja

Prostor i je s kadom za tuimJere u m

Prostor i je s kadom za tui i ivrstom pregradn0m si l lenom

mlere u m

rr -0,5 m

r:-3,0 m

- l l - - -- t l€- l | >/- l t /'$,v*-,A

- --fa"=-"/

Prostor i ie s l<adommjere u m

" * l*r,g ;l :a/./,4

=;-J*-*=_FFj{- _

?l I ) - . .{ ' l | /

Prostor i ja s l<adom i ivrstom pregradnom st i jenom

_.- l_.* miere u mr r :0,5 m

r: - 3,0 m

\ /

\

J

Prostori je s elektr iEnim urei laj imaPodiela podruCja

Prostor i je s tu5em

glava tuia

Prostor i ie s t r r r .pregradne st i i , . , ,

lr

glava tu5a Podr

Uret la j i za saune:prostor i je s v isokomtemperaturom zrakavDE 0100 T.702111 .82

Zait i tne mjere kod posrednog dodirr -razreoa Io zai t i tn i mal i napon. zai t i tn i uredaj za struje kvara s , l ' rn1 t

ZaSt i ta od poiara kod sauna s vrui im :najv i5e 1 55'CZa5t i ta potpunim isklapanjem kod sau' , . ,e lektr i in ih uredaja osim osvjet l jenia Pr " ' ,

Medicinski za5t i6eneprostor i je:Uredaj i unutar i izvanboln icavDE 0'107/16.81

11. 84 E

Prostor i je grupe pr imjene 0, 1, 2 i 3 s ,

c inskih uredajaZai t i ta prot iv opasnih struja t i je la:r Kod pr imjenske grupe 0 postupak 1

nog i l i posrednog dodirar Kod pr imjenskih grupa 1r 2 i 3:

zai t i tno izol i raniezai t i tn i mal i napon i mal i radni naP,, ,zai t i tn i uredaj od struja kvara u TN

)5 V1r".0,03A i Rr<l

lAn

o Uredaj za nadzor izolaci je u lT-mre/, .Dopunsko iz jednaienje potenci ia la rr ,2 i3.Nadomjesna opsl<rba energi iom u bol ' ,Vrsta vodova: kabel i i v i ie i i ln i vodov,pr imjenskegrupe2i3.

ffiu1,tPrimjenskagru Pa

Vrsta prostor i ,e i : t

0 Sobeskrevet ima t l .Ster i l izaci iske prostPraon i ce

1 Sobeskrevet imd " t r

Prostor i ie za teraPrlrr " ' I

Prostor i ie za pregled' t " t

2 Prostor i je za F r

pr ipremu operaci ia l i r

Operaci jske saleProstor i je za inten-ziYnu njegu

I Prostor i je na sr ianot" '1od je luOperaci jske sale

#*i+-,

k.rdc i tvrste

t , t , r r r r r r r r r t : t l l j rnrr zrSt i tnog

t. I l l ) r ' r . t t UIno op,rr l r i icnjc

. I r r r r . r l<orr , t l . is l< l iuaivrnie

' , , , . .1, l ( ) l ) l (c

, , r l ' r r r leronr c le l<trornedi-

t l l ) 1.1 1.1i111n od neposred

60v

, 1, . r ' :1,r . 1 i r r rpc 2 i 3, . , , t l , i l i l . r PIrrn jensl<e grupe 1,

- r t , , , l r l , l r r r i l< intr| , r , l . r r r ( ) ) l vodr u prostor i iama

i r , , , l t . i l rs l . c p r im ien e

, r ' r l " ' r | , . t , . ct" t , t iorneJic inst . ih' l

I

r r r l , . r r . r r ' l r . l<t lonreai l inst i f r u ieaajar l t ! r i l , l r r ( rnalr ambulantna

I t : l l . r )

, , rvt . . i l r . ( )Pcract le organar r r ' .1, " ur() icn je di je lova uredaja

er. t r t l ( . i l i na otvorenom srcu

Oznatavanje pr ik l juEaka elel<tr iEnihpogonskih sredstava

DtN 42 400/9.83uus N.G0.010)

o Upotrebl javaju se vel i l<a lar insl(a s lova osim >l<i >O<, te arrpski brojevi .

r Mrlr s lova su iznrmno dopuirenr u prsmenomsaobracaju.

o (plus) r (mrnus) dopuicenrr Treba nai in i t i grupe znakova koje se sasroie

naizmjence od slova i brojeva.o Pojedinaini znak izosravi t i kada su is l<l ju iena

kr iva tumaienja.r Ako se grupe znakova sastoje samo od slova i

brojeva a moraiu se razl ikovat i , tada se upo-trebl java toika ( . ) kao znak rai i lanj ivanja(sl ika 5).

o Pr ik l ju ike elemenata oznai i r i uzastopnim bro-jevima (s l ika 1).

r Pr ik l ju ike (odvojke) koj i le ie izmedu krajevaelemenata oznaai t i uzlaznim brojevima (s l ika 2).

o Pr ik l ju ike s l r in ih elemenata jedne grupe ozna-i i t i po izboru:a) s lovo se stavl ja ispred broja (s l ika 4).b) s l jedeie se brojeve stavl ja ispred, kada pr i -

drui ivanje za vanjske vodi ie (v id i dol je) n i jepotrebno i l i n i je mogute (s l ika 5).

r Vi ie s l i in ih grupa elemenata s isr im slovimaoznaci t i ispred postavl jenim bro;evima (s l ika 3).

r Pogonska sredstva pr ik l ju iena na posebne vo-di ie oznai i t i prema tabl ic i 1.

o Vodice i pr ik l ju ike vodiaa oznai i t i prema tab-l ic i 2.

5t 1

1

- I, ---1 |l l

I2

sr.2

Tabl ica 2

Vrsta vodi ia O.""U" l ,O"l l l

napona TE

_r!

- .Zrst i rnr vodia PENeutralni vodi i PENPEN-vod i iZai t i tn i vodi i (bez uzemljenja) PU

simbol

' l l .u:u vanjskr vodic L1rzmlenrcne vanjski vodic L2struje van;ski vodr i L3

I neutralni vodi i N

F;ilifo-'mG---

r rk lJuc3k

; Zemlja

Slovo I SpojniI s imbol

F- ' - ' " ""++Mreia oozi t ivni L -:rsrosmjerne negattvnt L -Mreia. pozi t ivni .rs[osm1erne negaavnr i -

i s t ru le srednj i vodi i ] l -1

IL -o- --o-.---o-

1U2 1V2 1W2

IL -o-- -o-

u2 v2

1.2

7.1'r

Al lI

2.2

E

I

I

---o-- --{)-.---o- I2U2 2V? ?W2

III

^l

WZ

Zemlja E I :Zemlj r bez scranog napona TE / : \M asa l ' ,1M I

lU1 lV 1 1W1 2 U' lt "

7W1' l

7V1---G

1135

ILJIIJ L -.o- ---.'-- o J22r+6

U] V1

f*o

st. 3

sl .4

II

_tsr 5

lP-vrste zal t i teZastitaelektritnih.po.gonskihsredstava 9Sl?33:,Jji??r."od dodira stranih t i je la i vode

2I

3S

L ri_Zait i ta od prodora stranih t r je la-i prai ine (1. broj oznake) ' )

Dodatno slovoZait i ta od prodora vode(2. broi oznake) ' )

Pr i rn jcr :

Oznaka slovimaDodatno slovo

IPW

r t

1. brojoznake Stu panj zai t i te oznake

Stupan; zai t r te

Nema zai t i te 0 Nema zai t i te

Zait i ta od prodora vel ik ih t i je lad,-50 nlnNema zrsr i te od nrmjernog pnstupa

,l Za5t i ta od vodenih kapi poje padajuvert ikalno (kapi vode)

Zai t i ta od srednje vel ik ih stranrht i je la, d '12 mm. zai t i ta od prst i juis l .

2 2 Zait i ta od koso padajuie vode(vodene kapi) , 15 prema normalnompoloiaju pogonske naprave

Zait i ta od mal ih stranih t i je la,d:- 2,5 mm, zai t i ta od alata, i ica i s l

Zai t i ta od zrnat ih stranih t i je la,d> 1 mm, zai t i ta od alata, i ica r s l .

3 Zait i ta od pr i ta jute vode, do 50prema okomici

Zai t i ta od prskajuce vode iz svihsmjerova

5 Zait i ta od taloienja prai ine, (zasi6enod prai ine), potpuna zai t i ta oddod i ra

5 Zait i ta od mlaza vode iz svihsmjerova

6') Zai t i ta od prodora prai ine,(nepropusnost za prai inu), potpunazai t i ta od dodira

Zal t i ta od vel ikog mora i l i jakogmlaza vode (zai t r ta od poplave)

DodainJ-slovo Zn aien j e

7 Zait i ta od uronjavanja u vodu pr iodredenim uvjet ima t laka i t ra janja

8 Zait i ta od trajnog potapanja u vodu

Dodatnoslovo

lspi t ivanje zaSci te od vode kodmtrovanJa

l_ CLiey11 p!-4!iqaqk za rx,hladni rakZai t i ta od vremenskih uvieta

M*--s'- - lMirovanjeStroi u ooronu

Simbol i z

^___l) rmporr . . ]

r vrste za5tite _____

A--^- -^: . : - ^vP)ets !d)L,rc Simbol i Opseg zai t i te

&zal t i ieno od prai ine, v id i 1. brojoznake 5 I

za5t iceno od okapne vode, zai t i ta odvisoke vlainost i zraka. supar ice ikapaluce vode

@ nepropusno za prai inu. v id i '1. brojoznaKe b I zast iceno od koso padajuce vode,

vidi 2. broi oznake 2

A zdt iceno od prskajuce vode,vidi 2. broj oznake 4

zrt iceno od mlaza vode,vidi 2. broj oznake 5

I- -+

i

t l

t l -*

vodonepropusno, zai t i ta od prodoravode bez t laka

@od prodora vode pod t lakom

Ako stupanj zai t i te ni ,e naveden, tada se umjesto brojeva pi ie s lovo X, npr. lPX4Zait i tn i stupanj se ne moie ostvar i t i kod elektr i in ih strojeva. (Vidi DIN 4050, dio 216.77J

;l-)

173

iIIIIi

iiI

IIlII

iI

IIII

iIIil

I

Elektr iEna pogonska sredstva DtN EN soo14/s.28za ekspfozi jom ugroiena podruEja YaEu7010171r.1ls.78

Elektr i ina pogonska sredstva za eksplozi jom ugro-iena podrudia t reba opremit i s l iedecim oznakama:

pr inr jer :

o lme oroizvodaia i l i zai t i tn i znak,o Oznaka t ioa. A.R. Achutz A, G.o Oznaka pr imjenjene zai t i te od pal ienja, Typ 5 CDr Simbol grupe, EEx de 1/ l lb T3o lme i l ioznaka ispi tnog mjesta, N" 5534o Broj potvrde i znak U, BVS Nr 80.521o Dopunski podaci o posebnim evropskim norma-

ma za vrstu zai t i te od pal jenia,r Podaci uobi ta jenih propisa izrade.

7a mala elektr i ina pogonska sredscva smi je sezbog nedostatka prostora nayest i prv ih pet poda-taka.

Pr i r r jer : EEx de r/ i l B

Simbol za eksolozi isku zai t i tu Razred temperature

Grupa elektr i -n ihpogonskih sredstava

Vrsta zai t i te od pal jenja -

T3

Oznaka Vrsta zai t i te od pal lenja OznakaRazred temperature i l i najv iSapovr5inska temperatura

Pqde

ib

Ul ln i oklopPret la in i oklopPjei iani oklopOklop siguran na t lakPovi iena sigurnost

vlast ica s isurnost l ) kateSori ja a

" Karegonl f , o

T1r7IJ

r4T5T6

450"300''200'1 3s'1 00'85"

r ) U srrujnom krugu s v last i tom sigurnoicu u normalnim uvjet ima ne nastupaju termi ik i u i inci i iskrenja.KateSori ia a: nema pal jenja kod kvara i l i kombinaci je dvaju kvarovaKategor i ia b: nema pal jenja kod kvara.

Oznaka t lA') ts ') c

Grupael ektr i in i hpogonsk i hsredstavaza upotrebukod bl iskeoPasn ost l

O pasnostod eksplo-zivnog

lamsKogp l ina

Opasnost od eksplozAlkani , npr. metan, propan,bu tanAlkeni , npr. propenAromatski ugl j ikovodic i ,npr. st i ro lBenzonoidi , npr. benzol ,to luol , naf ta l inU gl j ikovod i ine mje5avine,nPr. terPent in, petrolej ,benzin, lo i u l je, kerozin,dizel gor ivoUgl j iEni monoksidAlkohol i i fenol i , npr.metanolAldehidi , npr. metaldehidKetoni , npr. acetonEster i , npr. et i l formiatKisel ine, k lor id i i td.

je pojavom sl jede€ih pUgl j ikovodic i , npr.et i lenSpoievi koj i sadr ieduJik, npr. akr i ln i t rat ,c i janovodikSpojevi s k is ikom,npr. d imit i lat i ,p ropi I enoks idMleiavine, npr. p l in, , ^^; i ' -^ -^

t ,^ t , -

Halogeni spoievi ,npr. tetraf luoret i len

I noYavodik, acet i len,ugl l i in i d isul f idet i ln i t rat

1) ME5G (Graniana i i r ina rspora) >0,9 mm, l ' l l1 (nalmanja strula pal jenta) odnos >U.82) MESG izmedu 0.5 mm i0,9 mm, MIC omjer izmedu 0,45 i 0,8.3) l ' lESG <0,5 mm i l ' '1 lC-omier <0,45 mm.

lspi tn i znakovi na elektr i tn im pogonskim sredstvima i aparat ima

Nacionalni is1;-------ZNAK

: i tn i znakovi na elektr i tn im po1

Ob 1ai n len 1e

VDE znak(Verband DeutshcerE lek t rotech n ik e r)Savez n;enrr tkrh elcktrotehnt i r r r

lonskim sredstvima i aParat ima

Z"rk -- l

Oblr* ' j * ! "

Registarski znak za mjernetransformatore i e lektrr ina

I brol i la Fizrkalno.tehnr ikogsaveznoS zavoda u Braunschweig

<VOE>VDE . ' . oznaka kabela lsPrtna Pouzoanost

znak pouzdanost i zakona- - - - : - , - ) ( t u lsYd

@Znak za5t i te od radio smetnl iu s lobodnom is je i l<u: stupanjradio smetnj i : G, N, K i l i broj

ERegrstrrskr znak Fizrkr lno-reh-nickog saveznog zavoda zatar i fne uklopne satove

FIZTelekomunikaci jski centralni uredpoi te SR Njemaike, Darmstadtsastavni d io FTZ ispi tnogDrola

Tehni iko udruienje proizvodaiar preradrvr ia uprzrranrh plast t i -n ih kalupnih masa

Meilunarodni ispi tn i znakovi na elektr iEnim pogonskim sredstvima i uret la i ima

Znak D r iava Znak Driava

--LICEB€CI-E-T

KN\r:l-,/

Belgi la

Finska

Danska

Francuska

Vel ika Br i tani ja c ls land

I ta l i ja A Japrn

ts#l\y

@

Jugoslavi ja

t ' l iao.u-r t "

@

@

Kan ad a

N izozenrska

@ N orvei k a Austr i ia

9 Pol js k a Sveds k a

r+\(9Svicarska 6

\A/SSS R

@e eh os lovai k a 16, l ladrrska

@G}

SAD (za pojedinaine uredaje)

ECE: Komisi ja U jedinlenih Naci jadr iave, koja je dodi je l i la dozvolu

9{b

UN) za Evropu snpr. 1. SR N jem:

SAD (za aparate koj i seu uredaje)

karakter ist ianim brojemika,2. Francuska

ug radul u

(u krugu)

E CEE: Medunarodna komisi ia za propise za odobravanje elektrotehni ik ih proizvoda

175

GrafiEke oznake u elektrotehnici Rji , i t j f%l z".z}te's7

Graf i ikeoznake I znacenie Graf i t l<e ) -

oznake I znacenle

A l ) mentn.rck r

\ - l / ' e ' rerSr1a

' l

ai^ toplrnsl .a())) / enerSr la\:

Graf i ike I -oznake I znacenle

) I noina s[ lopl .aU (on) ukl iuceno

o lZ (ofQ is l<l ju ieno

o rpr ipremrjenol-o*;;,;

I energ!a

J e*atr" ,"pr,"" ,

]

opcen to

r hidraul i ikaenerSr ja

/-rvso

O

namlei tanje Ui lZ

Ql':*',''o start , puSranieu rad ---->

Kretanle u , .i smleru stret lce

brzi starto Krelanje uoba smJera€i o sat, vremensko

odvi janje

.9\

stop, zaustavl janje II kretanja

I

i;,r"" r;k**;if -01::.::

O I ""n, ' ' or(retanie

@ iuent i rato '

I, ;1 , l g.rui pog*

- |

@autom ats koodvi janje

N smier rokrf- ) i za vaine rvar i'---1/ V dop uSten a

temPeratura

z dal jnskoposlui ivanje

postavniknn a'-a-L<$

zov za Pomocvat rogasc i

podzemnielektr i in i vod I

osci toskop

HH\T-l i Lrc

zov za pomo6m i l ic i ja

nadzemnielektr i in i vod n

l \ - l

mjerni pokazivai ,an al ogn i I J:

elektr i in i br i jacia Parat

+{-lf\=/koaksi ja ln i vod,zakr i l jen

l loool lE

mjerni pokaziva-,digi ta ln i ? elektr i ina brava

\

svjet losno zracen;e r>-1t_il

p rs alo,reg istrato r

.A- t , -,\-/.

rasvieta, svjer lo

s svlet losna energi ,at , l

t (9 |t - l

Prsac .4,.t :'

asvjeta, d i fuzna

$zraeenje, opceni to

flelekrr i inr strol o rasvjera, d i rekrna

' -.\\ \\

ioniz i rauie zraienje a rucna sklopka

7\.-u-rasvjeta, indirekrna

176

Graf iEke oznake u elektrotehnic i DtN 40100, r .z. . .zots.s lG raf i ikeoznake

:.A/

- f r=t-,'i.

/A,_, .

Zn aien j e

i n f rac rven ozraienje

srSurnosnarasvjeta uP f l Pavnosr I

srgurnosnarasvjeta utra,nom spoju

CDa) a)w

Graf i ikeoznake Zn aien j e

tni-"1" nu trut u

r"f ioa , l. i lus t rake

. ug n " tofoni

k i1ikasetofonskistereo uredaj

G raf i ik eoznake Zn aten j e

II opasan elektr i tn inaPon

gLT

izolaci jskit ransformator

'PreIPranle

-t snimanje infor-maci je na nosaiinformaci le c%

kucni magnetoskopu bo, i (v ideo) w glavno pranje

l--,-+l

reprodukci jainformaci je s

1":',:i{'1."1"zaPor snlmanla

o te leviz i ja

ri raztna vode(visoka)

r;)\ : ,J

te leviz i ja u boj i

fl PranJe namaksimalnojtemperatur i 98 C

a,

oznacrvanje

rmpulsa tr-ll (Jl

te levizorls.r\ -_/

rsPrranje

*L[-qEu o zvucnrca

U-Y 1

ikrobrtenie rubrra

umetanie

-\ra

iskidanieL-l'\J nosaca iona @ l:r;:"* t l l "e;.p""*'r"win ]

svjertrna- t , - i.v.

' I

_G rKontrast

O jmikroron

--r-f *rt" i t

zasrcenje boje

@1 iT:-::*r'** E-I**to""ton boje

-17 i

monolono

f{ fiL,i,r."

\ / I--2-ar"t.f;"'k,

6 aParar

-.-r normatno

}_ui uprt jano posude

mato uDrl lano

S1! Posude

I stereofono (e elefonski aparatrn te r kon t lne n aaln i ) Yl**

)

ton (zvuk)4-{--p

I rL lte lefonski aparars induktorskimpozivom

_' 'a-> regenertranle\-F\

?

\ (SOvOr @lelekrr iana

energrJa 7l i l r - - -P"]- . )

m ag n etofon ir kaseto{on / | \ i/ . \ i

u Pozoren l e,t rpceni to opasnon i esto rfi, i usenle

l i gr i janje

177

Popravci i izmjene elektr iEnih aparata vDE 0701/e. 1071

Nakon popravka i l i izmjene na elektr i inom aparatu ne smi ie postoiat i oPasnost za kor isnika i l i za

okol inu aoarata

o Popraval< i l i izmienu treba struano izvest i .

r Ugradeni d i je lovi moraju zadovol javat i zaht jeve aparata i odgovarat i VDE-propis ima koj i vr i iede za

aDara!.

o U pravi lu t reba ugradiYat i samo or ig inalne di ie love.

o Ukol iko se ne mogu ugradi t i or ig inalni d i je lovi , t reba ispi tat i da l i takvi d i ie lovi odgovaraiu

zaht ievima i za5t i tn im mierama.

lspi t ivanje popravl ienih i izmi ienjenih aPat l t?

1. lspi t ivanie izolaci je mier i lom izolaci ie Pre-ma VDE 041 3. d io '1 s 500 V istosmiernim naPo-nom.(Tabl ica 1)

2. lspi t ivanje mehaniEkog ol teaenia di ie lovaizolaci je.

3. Mlerenle struje odvoda na aParat ima s kon-denzatorom izmedu di ie lova Pod naPonom idodir l j iv ih metalnih di je lova prema VDE 0470

$20(Tabl ica 2)

4. Mierenje izolaci je obnovl ienih namota.(Tabl ica 3)0. . .10 s s polovinom ispi tnog napona10s.. .1 min punim ispi tn im naPonomil i1 s s 1,1-strukim naponom

5. lspi t ivanle pr ik l iu iaka zal t i tnog vodiEakod aparata razreda zai t i te l :r pregled i ru ina proba. ispi t ivanie na prolazr ispi t ivanje pr ik l ju inog voda

6. lspi t ivanie rada

7. Nadzor vremena zagr i iavania kod elek-tr i in ih aparata za gr i janje s regulaci iom tempe-ratu re.Dopust i t i upotrebu samo kada ie ustanoYl ienotemperaturno ograni ienje i l i regulaci ia.

8. lspi t ivan, ie t laka kod elekr i in ih aParata st laanim uredajem.Kroz 5 min s 1,3 nazivnog t laka i h ladnomvodom. Kod star ih aparata eventualno ugradi t is igurnosni temperaturni ograni iavai .

9. Natpise na aparatu obnovi t i i l i dopuni t i .

Tabl ica 1: Otpor i izolaci ie

Vrsta aparata Otpor i izolaci ie u M o

Aparat i s elektromo-tornim pogonom

Aparat i za gr i janje s i l ibez elektr i inog

PoSo n a 0.25

Sastavni d i je lovi snamottma 1

Uredaj i razredazai t i te l l 3

Tabl ica 2: Nalveie struie odvoda

Vrsta aparataStruie odvoda u mARazred zast i te

l l l l i l l l

Aparat i ss elektro-motornim

PoSonom

pomiini ,n Pr.kuhinlskiaparat i

0.75 0.5

nePomrcnr,nPr. strolza Pranlerubl ja

3,5 0,5

E I ektr i in iaParat i zagr i janie

POmrcnr,nPr. e leKtgl atalo

3,0 0.5

nepom ian i ,nPr 'u redaj iza gr i ianievode

5.0

E I ektr i in ii ted nlaci

<3 kw 5,0 nq

>3kw 15 0.5

Tabl ica 3: lspi tn i naponi

Nazivni napon aparata lspi tn i napon u V

do 42 500

preko 42 1 500

Kod uspjeinog izvodenja svih gore navedenih ispi t ivanja ispuni t ie se minimalna miera s igurnost i .

Otklanjanje radio smetni i vDE 0874110, 1973vDE 08751 6.1977

Radio smetnia je v isol<ofrekvenci iska smetnjaradio pr i jema (bei i inog pr i jema).

Postupci ot l< lan janla:

o Svrsishodno planiranje, npr. upotr i jebi t i mo-tore s l< lveznim rotorom umjesto l<olektorsl<ihnrotora, posebni rasporedi namota i td.

r Spajanje s:pr iguinicama,otPornlcrma,f i l tarskim i lanovi rna,uredr l intr zr gaienlc rskara.

o Zakr i l lenje vodova, aparata i l i prostor i ja.

Stupanj otk lanjanja radio smernjr 1e f rekvenci j -s l i ovtsna grJnrC3 zJ r ldto smetnle, kro t r r jne rprasl<ave smetnje.

U oznaci zai t i te od radio smetnj i moie senavest i stupanj ot l< lanjanja radio smetnj i .

Kod pogonskih sredstava i uredaja s v last i t imnapajanjem, npr. gradi l i5ta, iz lo ibe i l i sajmovi do-pui ten je stupanj G otk lanlanja radio smet-njr . )

aparat razreda zai t i te I

a) s dodatnim kondenzator ima

Prema masl

Otklanjanje radio smetnj i kod sklopki

Regulacijskiaparat s rri jakom antrparazitni i lan

L }==aAY -l b) gaienie iskrenja

1 izvor smetnle2 X-Y kondenzator

tOtklanjanje radio smetni i kod fazno-reznog

upravl janja _//Rl$'d

Oznake Stupanj otk l . radio sm.

O ibez

radio smetnlr

N orklonjena radio smetnja(normalni stup. smetnje)

M ]otk lonjena radio smetnia(mal i srupani smetnje)

G ls .rb*,ui * . , r1

N

3530 100 200 l" lHz 300

f*

Granice napona radio smetnj i za t ra jne smetnieod elektr i in ih kucanskih aparata, e lekr i in ih ala-ta i s l i in ih elekr i in ih aparata.

dB(pw

I 65III KnI - -

o

o

10

s1I

2 l

o

n" €

0.1 c,o4

z0,025

dB

BO

t0

60

50

40

30

I,g

oE

;

'n

?n | ' ,- -a1 0,2 0,5 1 2 5610MHzl0

f,

K

l =l

1) Pr i stupnju otk lanjanja smetnj i G upozor i t i na ograni ienu pr imjenu pomoiu natpisa na aparat ima i l ipogonskim i montainim uputama.

DIN 49400/8.1973' (US N E3'631)vDE 0620/5' 1966' ( |US N'E3 630)

UtiEne naPrave i\E 6|i!ti'.isii. iUi r.r.er.ezsivoe oozsis. t leo' (us N'E3'624)

Potrebni natPis i na ut i fn im napravamaNormalne ut i f ne naPraver Oznaka por i ieklar Nazivna struia (5, 10, 16, 25, 63 i 100A)r Nazivni nap6n (250, 500 (eventualno 550) i

750 V, za izmieni inu i t rofaznu struiu te

380/220V i 380V.r Vrsta strujer Vrsta zai t i te od vlage (oznake vidi str . 173)

r Ut i ine naprave gr i ja i ih aparata moraiu bi t ioznaieni s T

r lzol i rani d i ie lovi od preianih i u i t rcnih masa

trebaiu nosi t i kontrolni znak prema DIN 7702

lndustr i iske ut i fne naPraver Nazivna struta (16, 32, 53, 125 i 200 A)o Nazivni napon (24, 42, 250' 500 i 750 V) istos-

mjerni i izmieni in i napon i 380 V izmieni in i

naDonr Pogonski naponr Simbol za vrstu struje, ako za obie struie ni ie

predviden i l i kada se razl ikuju istosmierne i

izmjeni ine vr i iednost ir Oznaka i l i ime Proizvodaiar Oznaka t ipar Oznaka zai t i te od vlage (v id i str . 173)r Simbol za oznaku poloiaja zai t i tnog kontakta

i l i pomocni izdanak

--+..-a /_-kf t lqf i T - ]E

W L---Er-i ut ikai

3/N/PE: 16A, 220/380V^'

z idna ut i in ica,podibukn a3/N/PE; 25 A,220/380V-

ut ikai s oPrl icom,vodonepr;Pustan, 62 A<42V.. .750V4 olni

ut i in ica s ogr l icom,vodonepropusna, 63 A<42V.. .750V4 poini

CEE-CECON ut iEne naPrave

Poloiajzaat i tnogkontakatar )

polova(kontakata)

1) Kod CEE-CEKON ut i in ica. Zai t i tn i vodi i zelen, neutralni vodi- p lav.

180

Priprema tople voder) , potreba tople vodeVrstauredaja

Pri kazrada

Osob ine PrimjeneV rstau redaj a

Pr i kazrada Osobine Prim jene

Otvorenispremn ik5. . .80 l i tarasnaga do

LVrSt lpr ik l ju iakna vod u,topl inskai zol aci i a,, . ,^ ^ ̂t^ ;^ i -^

regulaci ja,prel i jevni

Prr ncr P,jednom j estood uzi manja

Decentra-l iz i raneoPsKrDe,s naga

pr i lagodujese Premaporreb i

Boj ler i igr i ja l ovrele(ki puce)vod e15.. .120 |2000. . .5000 w

Lvrsu Pn-kl ju iak navodu, nematopl inskeizolaci je,dYoPolo-ia ina regu-laci ja, pre-l i jevni pr in-c ip, jednomjesto odu.ziman ja,ogranicenjerem Pera-ture

Boj ler zatua,k u paonsk iboj ler i zakipuiuvod u,oduziman jetopre 6okipucevode

Zatvorenispremn ikzidni aparat5 . . .1 20 I ,stoieciaParat200 . . .1 000 |snaga do5kw

Topl i nska

rezervoar

Podpr i t iskom,ugraden ired ukci jskivent i l ,zapor n i k

POv rarnogtoka i td. ,jed nok r u in ii l i dvo-k ruin ispremnik

CentralnaoPsKroaroPromvodom ukucanstvu

Prototnogr i ja lovode5.. .10 rProtoK do11 l /min12.. .33 kW

P rotoinavoda sed i rektnozagn I ava,vel i ka snaga

I r i ja n,a,termidka i l ih idraul i ikaregulaci jate m Pera-ture

Central nai l i decent-ral iz i ranaoPsK rDatoPlomvodom,

vel ik ihsnaga nr leuv i jekp r im jen j iv

Potrebe za toplom vodom u kuianstvima, pol jopr ivredi i zanatstyu

Vrste potroinje Potroin lavode u I

Tempera-tura u 'C

Vrste potroinle Potroinj avodc u I

Pored benevel id ine

Ku€anstvopranje posudapranje rukuodr iavanje stanapranje t i ie lapranje kose

tuS i ranj ekupanje u kadidnevna njega t i le la poosob idnevni potroiak po osobi

Pol iopr ivredapo kravi

PO teletupo svinj i

Mesnicepo preradevini , svinjapo.kg prodajne robec|scenenjega t i je la

1 5/punjeniu1 2/osobi1 0/v j ed ru(kant i )1 8/osobi12.. .18 |osob i72/osobi240/osobi

4050

8.. .10 /dnevno1 0/dnevno2,5/d nev no

8012

11 lm31 1 /uposle-nom

50

3737

37

Pekarepr iprema t i jesta

i i5 ienje radionice

njega t i le la

Fr izerski salonsalon za muikarcesalon za ienei i i fen I e

H otel i /gost ioniceumivaonikk u paon icakupaonica s tu iemi i icenje sobakuhinja

Domovi za stare i zanjegudjei j i domovidjei j i vr t ic i

0,5

30

4060 . . .1 00

1

1590505s

70

50

1 nr2 pekar-skog prost .

1 m2 prost .rad ion ice

u posl en i

mlesromlesto1 m- poYr-5i ne

p0 80stu oneYn0p0 80st! 0neYn0

P0 80slu 0nevn0dnevno

P0 leru 0neYn0

p0 pacrlenr!dnevnopo djetetu dnev.po djetetu dneY.

) Do 50'C je voda top a, a PreKo toSa vruca.

t81

Oznake u formulama i pojmovi DtN so40/ 2.76 ( lus A.A1.028)rasvjetne tehnike DIN so3s/10'7e

uznakau formul i Jedinica Vel i i ina Svjet losni tok

q) tm Svjet losni tok Ukupno zraienje jednog izvora sviet lost i lm: lumen

I cd Svjet losna Zraienie u , r , ur : prostorni kutjednom smieru 1: : [ t r r ] : sr (steradi lani) cd: kandela

ro 350,:4.n sr

Krivul ja raspo-djele svjet losnejakost i

Prikaz svjet losnih jakost i s i ja l ice i l i sv jet i l jke u polarnomdi jagramu, t j . sveden na svjet losni tok od 1000 lm(vidi str .185)

E lx RasYi i et l j en ost Upadnosvjet loreducirano . O , I , . , . . , -na jednu povr i inu t :

A takoder: ts:

12 lx: luKs

cLH

E

IX

tx

Hor izontalnarasvi jet l jenost

Vert ikalnarasvi iet l ienost

_t,-LLi l -

12 COs' l tH- 2 COS'aJ.

izvor svjet la h vis ina izYora sYiet laiznad rasvjet l iene povr i ine

razmak izvora svjet laod promatrane toike P

E tx Srednjarasv i jet l i enost

Srednja vr i jednost rrv i jet l jenost i , reducirana na jedanprostor i l i d io prostora

lx Nazivnarasvi iet l jenost

Srednja vr i jednost rasvi jet l jenost i , koja je ProPisana zaneki prostor, reducirana na radnu vis inu (0,85 m iznadpooa)

L cd

m-

Luminaci ja Svjet losna jakost svi jet le ie povr i ine reducirana na vel i i inuvidne oovr i ine oka

I grad Kutzraienja

Prostorni kut , Ikod koieg ie iakost sviet la

f (usporedi str . 185)

p Stupanj refleksije Odnos ref lekt i ranog prema upadnom sviet losnom toku

rllm

wSvj et los nakor isnost

q)

r l ' Kor isnostsvjet i l jke

O.. O5,: svjet losni tok svjet i l jket l t :n, :"s ($) O1.: svjet losni tok s i ja l ice

vLr s (9): temperarurni faktor smanj ivanja

r le Pros!orn akor isnost

Op Op sviet losni tok ref lekt i ran odnp:, fu Prostora, oYisan izmedu ostaloSq') , s (r , o boj i , mjerama

ln Ko r is nostrasvj ete

lR:qs lP

P Fakto rplaniranja P- . i ' Eo: planirana vr i jednosr od f

E1

s:- s: laktor smanj ivajaP

r82

ProraEun rasviete za unutralnie prostori ie

ProraCun potrebnog broia sviet i l ik i- postupkom kor isnost i -

Zahtjevl na rasvjetu DIN 5035/10.79(obi l ie i ia svjet losne tehnike)

z.

3.

5.

' ' (a+ b\ 'h

Srednja rasvi let l ienost F,utvrdi t i E" prema DIN 5035 (v id i str .184)

Povr5ina prostor i je, odnosno radna povr i inatreba izraaunat iA:a b a: i i r ina prostor i ie

b: dul j ina prostor i je

Faktor planirania p, odredi t iDIN 5015 (v id i desni stuPac)

Prostorni indeks, izraiunat ih: v is ina svjet i l jk i iznad

radne povr5ine

preteino indirektna rasvjeta: k :1,5 k

Stupanj ref leksi je Prostor i ie, odredi t iyr1: stupanj ref leksi je stropa (v id i tabl icu dol ie)p2: stupanj ref leksi je z idovap3: stupanj ref leksi je poda

Vrsta svjet i l lke, odredi t i (v id i str . 185)

Prostorna kor isnost t .1p, uzet i iz tvorni ik ihpod atat<a (v id i str .185)

Pogonska kor isnost svjet i l jke 11,, uzet iiz tvorni ik ih podataka (v id i str . 185)

Kor isnost rasv, ietel lR- l ls r lp

Potreban ukupan svjet losni tok, izraaunat i

6.

7.

10

Razina rasviete

o u DIN 5035 dio 2 odredenim Prostor i jama od-nosno djelatnost ima pr id i ie l jene nazivne rasvi-jet l ienost i (v id i izvadal< str . 184)

r € radnih m,esta ne smi ie bi t i ispod 0,8 6"r E ne smi je ni na jednom radnom mjestu bi t i

ispod 0,6 8"r Eopada s onei i i6eniem i stareniem, Pa se stoga

novi uredaj mora planirat i s vei im f .

Za per iod t iScenja : 1 godina vr i iedi :

Smanjenjerasvi jet l jenost

nor-malno

?oui- | iukoseno

Faktor planiraja p 1.25 1 43 | .67

Raspodiela luminanci ie. stupani ref leksi je tako odabradi , da

L radnog mjesta<1

L OKO|tneo preporuciv i stupanj ref leksi je:

strop: 0,7 z idovi : 0,5 Pod: 0.2radna povr i ina: 0,2 . . .0,5

Smjer svjet laizbiegavat i d i fuzno svjet lo i jake siene

Boia

Bojasviet la

Slovian iznaK

Tem peratu raboie

toplo-bi le lon eutralno-b i je lodanje-bi je lo

tbND

db

3300 K3300.. .5000K5000 K

, , E A1l ln

11. Broj svjet i l ik i , izraiunaci

- , q ()5: sviet losni tok

' t -Os svjet i l lke

h -[-t,,o*loukcr le Dole

Upozorenje

R": > 85R.:70 . . .85R.:40.. .70R"- <40

123

Si jal ice zarasvl e luunutarnj ih

Prosror lJa

Stupnievi ref leksi ,e razl i t i t ih boia i mater i ia la

Boiapu"A

Boja(mater i la l )

pu o/^ M ater i ja l P

u/" M ater i j a l Puoa

bi je lo 70.. .80 tamno sivo 1510. te l ik , pol i rani 55.. .55 opeka, svi let l i 30.. .40

svjet lo iuto 55 65 crno stroP zaaPsorPcr I uzvuka, bi je l i 50. . .55

hrasc, sYi iet l i 30.. .40svjet lo zelenoruii ias to

45.. .50sreDrno zrcaic 80.. .90 Zbuka, tamna 20.. .30

nebesko plavo 40.. .45 lak, b i ie l iAl , e loksirani

80.. .8s Al, zagasi t 55.. .50 opeka, tamnapj ei ienj ak,tamni grani tbeton, tamni

15 q

sviet lo s ivoI avor,breza

50. . .60

iuckutosivomasl in. zelenc

25.. .35 emaj l , b i je l i 75.. .85

Al, pol i raniMs, pol i rani 60 o ran 15.. .20

naran irtosrednje s ivo

70.. .25 beton, svi jet l i 30.. .50 nakatranj en i 6.

crtaci karton 70 . . .75tamno zelenotamno plavotamno crYeno

10. 15ibuka, svi jet l : 3s.. .55 Provto no

stak loo.. . tv

mramor, b i je lkrom, pol i ran

50.. .70 pi e i ienjak,sv i j et l i 30. . .40 bar iun, crni 2.. . 4

t83

Nazivna rasvi jet l jenost. DIN 5035 T2l10.79

Postupni proraEunrasvijet l jenosti

F Vrsta prostor i le odnosno dielatnost i Bez obaziranja na ref lekt i rano svjet lo, stoga pr i -mjenl j ivo za unutrainje i vanlske rasvietne ure-cale

200

300

100

500

750

1 000

1 500

skladi ine prostor i je, prosror i ie zaodmor. svlaaionice, stubi ica, hodni-c i , zahodi

otprema, blagavaonice, blanjanle,radovi u baivarnicama, val jaonica-ma, l ievaonicama. grubi moncainiradov i

v ietnice, predavaonice, prodavaoni-ce, pranje, g la ianje, pekare, mesni-ce, popravci vozi la, srednj i montai-ni radovi , grubi strojni radovi , zava-r ivanje, uklopnice, namatanje svi ta-ka, proizvodnja papira i koie

laborator i j i , v je ibaonice, uredi , ku-hin1e, f r izerski saloni , auto- lakirni-ce, popravak strojeva, tokaren;e,Elodanje u drvetu, popravci radio iTV pr i jemnika, f in i montaini is t ro l -n i radovi , montaie elektr i in in srro-jeva, obrada papira i koie

crtaonice, vel ike uredske prostor i -1e, kozmet i ik i saloni . i ivanje, cr ta-nle u metalnoj i drvnoj industr i j i ,

l ierenja, -upravl janja, ru in i t isak,

Dolenle koze

f in i e lektr i iarski montaini radovi ,retuSiranje, l i tograf i ja

popravci satova, obrada dragog ka-men ja, naj f in i j i e lektroni ik i r i roncai-ni radovi , kontrola boja

1. Odredi t i vrstu svjet i l jk i , broj i smje! ta j

Za svaku svjet i l jku:

2. Docrtat i u bokocrtu kr ivul ju raspodjelesvjet losne jakost i

Odredi t i kut zraEenja mjerene toike

lz kr ivul je rrpodjele svjet losne jakost ioai tat i svjet losnu jakost 1, za kut zraienja

Odredi t i sv jet losni tok t l l s i ia l ice

lzraiunat i stvarnu svjet losnu jakost

3.

4.

(

t - t ( l )

"-" 1oon r ' "7. lzraiunat i hor izontalnu rasvi jet l jenost

- /o cosa

8. Zbrol i t i hor izontalne rxvi jet l jenosci svjet i l jk

9. Ucrtat i u bokocrtu kao kr ivul le ukupnuhor izontalnu rasvi iet l jenost mjerenih to iaka

Po potrebi :

. izraaunat i srednju vr i jednost rni jet l jenost i

. provler i t i pr idr iavanje uvjeta: g>0,8.E"

. proyjer i t i zâ sve mjerene toike pr idr iavanjeuvjeta: F>0,6.F.

ProraEun ul iEnei ostale vanjske rasyiete

Uli ina rsvjeta za promet motornih vozi la postav-f ja.se prema DIN 5044 T1 19.g i fZlg.g2.Odrealene nazivne luminanci je L^ se pr id ie l ju juprema vrstama prometnica i gustot i prometa.

Odredi t i vrstu svjet i l jke

Odredi t i v is inu svjet i l jke1

h=1 nr (mjerna ravnina) | . Sir ina ul iceJ

Odredi t i razmak svjet i l jk i

c:3 . . .4 h

crzracunau Kut zracenla za

2

Samo.pr i vr lo razl i i i t im vr i jednosima ref leksi jeul ice. i / i l i neutvrdenom mjestu promatranja pi i -nr jenju,e se kr i ter i j r ) rsvi jet l jenost<.laJ le-posrupak.naroi i to pr ik ladan za pr ivatne

vanjske urettaje.

-Ulice s mal im prometnim optereienjem:sabirne f : / lasporedne E :3 lx

Izraiunat i potrebnu jakost svjet laF .h2

"-t-a%Oii tat i jakost svjet la 1, iz kr ivul je raspodjelesviet losne jakost i

lzraiunat i potrebni svjet losni tokL

o:f .1000 tm

6.c:-

Ih

184

Krivul je raspodiele syietlosn€ jakosti

Krivul je raspodjelesvlet losne lakost i(kod 1000 lm)

Stupani ref leksi jePr imjer i svjet i l ik isr roP 08 0.5 0,1

zidovi 0,s 0.J 0.5 0,1 0,1Pri kaz Opis QsPoo 0 0 3 l0 0 0 0 0.1

direktno; 41jako usmjereno

200

400

Ind eksProsto-r i je k

Kor isnost prosror i je lp u % I4qLzrcal n iraster,usko-snopan

60

0,61,0| ,J

2.03,05.0

618095

102111119

5875869197

107

54738896

106115

69826t

95100

7690a(

103109

577384899598

708491qa

106

516880859297

5't67798491

dr,s./Y\zrcal n iref . jedno-s i ja l i in i

80

UA

ok rugl iref lektor 75

100

200

cd

300

I nd eksProsro-rije k

Korisnost prostor i je qe u /o Je ol-Pfl Zma-t i anapos ud a

55

0,61,0

2,03,05.0

( f

t5

8997

107116

49678160

94100

43648189

101111

426075819097

4969839099

106

486578839196

4261aa

8494

102

4159737966

94

41587278ooa?

PflZmat ianipanel

55

zrcal n iref . v iSe-s i la l i i n i

75

I ndeksProsto-rije k

Korisnost prostorije 11, u o/o opal naposuda 50ts aJ

0,61,0| , )7,03,0qn

1',!

74

9505

5567748391

314964738799

30466067

86

37>t66738391

J)

506168

83

29445b667787

]R

43))677180

2741JI

)v5B

Pn zm a-t i tnapos ud a

staklenasvj et i I j ka

70

l eo noi l cno;

I nd eksProsto-rije k

Korisnost prostor i je qp u o/o slobod n isnoP 90

0,5' t ,0t . )

2,03,05.0

3552

748494

344859667481

274356657788

264057596877

294152586674

49546167

23

45526170

223343495764

1979J6

435055

f ahla.rI \ ryI

lamelniras ter 82

-:=-

Aopalnostak lo 80

indirektno; E2visoki snop Indeks

Prosto-r i je k1

Korisnost prostor i je lp u % ui l i j eb,5i rokibi je l i

70

0,61,0

2,03,05,0

1516

41516577

152739485868

7031415570

10193040qt

63

1118263t

39a)

19t5

3037I5

613201d

3447

6

'1319t5

3239

13162024

ld_ ui l i1 eb,uskib i le l i

50

) kod zaobl ine u z idnom postavu: 0,6.qp

L ____ _

Podjela svjet i l jk i DIN s04o r,rztz.76

Primjer: B 3

srovo oznake - Iraspod je le svjet losnog toka

broj oznake: komponenta svjet losnog toka prema stropubroj oznake: udjela svjet losnog toka na korrsnu povr i inu

oYo

znakvrsra rasYlete

udio svjet losnog tokareduciran nahor izont

ispod tpe l iznad q6

brolozn ak e

Udio upadnog svjet la nakor isnu povr i inu I stropreoucrran na Qo I reouctran na Qo

B

D

E

d i rek tnopreteino direktnodirektno- indirekt .p retei n o-indirektnoind i rektno

0,9 . . .1 I 0 . . .0,10,6. . .0,e 10,1 . . .0,40,4. . .0,6

I 0,4 . . 0,6

I0,1 . . .0,4 0,6. . .0,90 . . .0,1 0,9. . .1

123

I5

0.. .0,30,3 . . .0,40,4 . . .0,5

0,5 . . .0,50,5 , . .0,70,7 . . .1

0. . .0,50,5 . . .0,70.7 . . .0.9

.1o9

Oznake svjet i l jakar proizvodac a ntz ivna snaga o poiarna sigurnoscr t ip odnosno broj (bez predspojnog aparata) o posebni zaht jevi. nazivni napon . vrsta zai t i re (v id i str . 173) o zai t i ta od radio sm. (v. str . 179)o (nazivna frekvenci ja) r razred zair i te (v id i str .161) r nai in ugrad. (svjet . u namlei t . )

Oznake poiarne sigurnost i Oznake nai ina ugradnje svet i l jk i una,m,eStaj

w

sviet i l lke se mogu postavi t i na

SOnVe lvar l( temperatura pal jenja 200'C)

sviet i l jke pr ik ladne za prai inonr i v laknasrompraSinom poiarom ugroiena pogonska mjesra

svjet i l lke pr ik ladne za ugradnju u i nanamjeStaj iz gor ivnih tYar i( te5ko i normalno zapal j ive)

, fM/kao ! . ogranr iena povrSrnska temperaturatakoder kod marer i ja la s nepoznat impona5an jem zapal j ivost i

w

wV

v

na pokrov

na stranicu

vodoravno na stranicu

okomito na stranicu

vodoravno u kutu,s i ja l ica boino

voooravno u kutu,s i ja l ica ispod

na dnu (podu)

u U-prof i lu

ni je pr ik ladno zaugradniu na pokrov

Oznake posebnih zaht leva Oznake za predspojne spraveI-,

l_ l svjet i l jka za gruba pogonska mjesta

E Ex svjet i l jka za eksplozi lom ugroiena pogonskamjesta (v id i str . 174)

T syiet i l jka za povisenu temperaturu okol ine' (v id i st . 174)

oznaka temperature namo-ta, npr.t" eo/ss/1 2s

90"C grani ina temperatura55 C nadtemperatura unormalnom sluiaju

125'C nadtemperatura unenormalnom sluiaju

POSona

sigurne od plamena

sigurne od plamena i prosrora

@@

Vrijednosti Larul iaStandardne iarul ie s u:arenom ni t i za 220 V

snaga u W 25 40 60 75 100 150 200 300 500 1 000svjer losni tok u lm 230 430 730 950 1 380 2220 31 50 5000 8400 18800dul j ina u mm 105 118 160 189 240 274

pod noiak E27 E27E40 E40

Kriptonske iarul le Sof i tne larul je

snaga u W 25 40 60 75 100 l5 60 120 l5 60svjer iosni tok u lm 235 475 800 1 030 1 500 220 420 840 240 420dul l ina u mm 88 88 88 96 96 100 500 1 000 300 500pod noiak E27 x S 14 1x 4d

Standardne f luorescentne ci jevi I Trotratna f t ro. . r . .ntn. . i1""Jn aPa

Dul j inaumm

Svjet losni tok u lm I svjet losni tok u l rn snaSac i jev icUevI Pf lSusnr-

cauWu n I Yerzal .

b i je lao nevno

bi le labi ie lo dnevno

svjet lo bi je lo [oPrlton

204055

510IJ

5901 2001 500

1 05025004000

1 200320051 00

1 200320051 00

1 30032505200

1 45034505400

1 45034505400

183558

Kompaktne f luorescentne ci jevi (s ugradenim predsklopom)

prstenast i obl ik (podnoiak: E27) okrugl i obl ik (pr izmat ianipodnoiak: E27) U-obl ik (podnoiak: G13)

snaga svlet l ,tok u

lm

vtstnaumm

snagasvj et l .tok u

lm

vlstnaumm

)romJerumm

snaga svj et l .tok u

tm

vis inau mm

Sir inaummumm

121824

7001 0001450

to)

165216

100100100

l1

1875

425600900

1 200

148158168178

7272

57

a1

250400500900

6taa1

'1441r a

272727

2iv ine v isokot laEne iarul ie Zarulja s mijeSanim svjetlomsnaga u W 50 80 175 250 4001 7001 1000 150 250 500 r 000svietlosni tok u lm 1 800 3800 | 6300 3000 I 22000 i 40000 I s3i: l t 31 00 5b00 14000 32 500dul j ina u mm 130 156 170 226 2901 3l0i 190 177 226 275 315podnoiak E27 E40 E27 E40Visokotlatne larulje s natrijskim para;t Halogene Xarulle s metalnim parama

snagasvjet losni tok u lm dul j ina u mm

snagasv iet los n i

clevn Iobl ik

d u l j inaumm

el i psoidn iobl ik

cJ eYn Iobl ik

el ipsoid n iobl ik

cJevn Iobl ik

tok ulm

eil Psoro n Iobl ik

70100150250400

1 000

5 6009 500

1550025 00047 000

1 20 000

6 500100001700025 50048 000

1 30 000

'156186zzo

226790400

155711211257285400

150250JOU

1 00020003500

5 0001'l 25020 00025 00090 000

1 70 000300 000

114132163206260490490

R73

^/sFc7fczFc2E40

840

P45P45P45P45P45P50p50rdvjetno mjeso: podnoiak po vol j i : E40

Niskotlatne iarulje s natrils Rasvjetna mjesta

-

dopu5cenotvn nije dopuiteno

kim parama

5sl 90 180

8000 113 s00 3 0004Zs | 528

110 I p20

1 110 ?",@dul j ina u mm

rasvjet. mjeto

zisl:ro Jt lso Irr l

Boje svjet la

Trotraine f luorescentne ci ievi

MMffiBoja: dnevno svjet lo

Standardne f luorescentne ci jevi

Boja: topl i ton

Danle svjer lo bola: lnterna'

Zivine visokot latneiaru l je

Zarul le s natr i jevim parama I OU;aSnlenle:

Visokot la ine iarul je Niskor la ine iarul je

Oblic i Larul ia

kuglast i standardnrobl ik obl ik

af)Ael . )U V V VVgl j rvast i obl ik svr lece oblrk kapl le

obl ik gladak i i l jast okrugao i i lJast

n lo-__-__-- la^).) n O l l :r__-_rE HH

VFUV{----JY. 'Ukruikorik ' i ; i 'J . ' " : i l :" 'J;; l ravanistapni obrik U-obrik

prstenast i prstenast i val jkast i kom- el ipsoidniobl ik obl ik oaktni obl ik U-obl ik obl ik

dq'lYl

tHltHltIlw

sof i tn iob l ik

nt lt lt l\ /

val jkast iob l ik

A\r'

Obl ic i podnoiaka

r--r--t:EL- l lI : l t r l I I t i L--Jv='v\- \J

E10 (EX 10) EP 10 E 14 E 27 E 40DtN 496'10 DtN 4970' ,1 DtN 49615 DtN 49620 DlN 49625

JUS N.E3.00s JUS N.E3.00sEdisonov podnoiak

BA9s B15s B15d BA15dDIN 49715 DtN 49721 DtN 49720

JUS N.N3.050,051bajonetni podnoiak

@] - ' r :=t l t t lJ t d 5 l^ l'v" .g-

,6\\g/6)t(?,

U

t -_| l

EUI @/ \ sv8,5. t / DrN

49 705JUS

vt N E3.082

sof i tn i podnoiakFcZ Fa4 Fa6DrN 49749 DrN 49753 DtN 4965

l , -

/-\\yT

(o o))( ' !9 l

r=)l (_) l ta--) lLJE|'J rEJ

S 14 s S 14 dDrN 49 635

(o)

T=T+P 13,5 sDIN 49 729

5:R(a@))w

A\J)

lvg I

@ ffi-;rr

?tF:--=t

TR7sDtN 49 750 632

G4 Gs GY16 G10qDtN 49757 DtN 49752 DtN 49758 DtN 49663

F(od\:-/t . . lMF*13-

w2,1 xDIN 49

I

I

I

il(@)

wDIN 49 653 l is t 1

ru_lffi ffi

TT- - f f UU2G13 GX9,5DIN 49 651 l is t 2 DIN 49 538

189

Spojevi za izboine lampe

Fluorescentne ci ievi Zzrul ie s metalnim parama

Osnovni spoj

Spojevi s rasipnim transformatorom zaniskot latne natr i jeve i v isokot la ine

L1 N

- - r - r - 11

-----t if--6---tD---1 i

I

I -/c\r | |-ti

?J._ i

)':-{ | |I LPr J

Spol bez startera r bez gr i laceg transformator l

Spojevi sa starterom sa iarenjem za halogeneiarul ie s metalnim parama iStapneniskot la ine natr i jeve iarul je

Predspojna naprava u bl iz in i svjet i l jke

Spoj bez startera s gr i jacim transformitoronr C1: povratnikondenzatorza YF

A1: generatorimpulsa (uredajza pal jenje)

L '1 : predspojna

PnSUSnrCaL2: pr iguini

svi tak

pal jenlaQ1: kratkorrajna

Predspojna naprava izvansvet i l jke

+.f . " pr f i " " f " f .oa p"g*"ki ropl ih s i ia l ica

r

Tandemski spojza pal ienje za halogene iarul je s metalnimparama i natr i jeve visokot la ine iarul le

L1 N

L']L1 iJ]

t2

L--- fPi i '

L1 N

190

Energetska elektron i ka

'ffi,ftl

tffiiiliizu

i'ffiItr

tffiEffis

192

192193

193194194

195196197198

198

199199200201

202203

204

205206207208208

209

209

210

Oznake u formulamaVrste pretvorbe elektr idneenergi jeNaziv i usmjer ivaia i oznake . . . . .Oznake usmjer ivaik ih agregata iaParataModularni spojeviSpojevi mult ip l ikatora naponaNeupravl jani usmier ivai i( ispravl la i i )Poluupravl jani usmjer iva- i . . . .Potpuno upravl jani usmier ivai iCecvero-kvadrantni usmjer ivaiDvostruki usmjer ivai ( reverzi jskius m jer ivai)Pogonski kvadrant i usmjer ivaik ihzagon alzbor vrste usmjer ivaialstosmjerni postavnikFi l tarski i s tabi l izatorski spojevi . .Stabi l iz i rani opskrbni aparat i is tos-mjernog naponaPrekidni izvor i napajanja . . . . . . .lzmjenj iva- i pretvornikfrekvenci j eElektroni iko upravl janle brzinomvrtnje strojeva s okretnim pol jem .Protusmjerni spoieviFazno-rezno upravl janjeNulnaponska sklopkaUpravl janje paketom t i r ra ja . . . . .Prenaponska zai t i ta poluvod i ik ihvent i la iusmjer iva-aNadstrujna zai t i ta poluvodi ik ihvent i la i usmjer iva-aHlat lenje i vrste hladenja poluvo-di ik ih vent i la i usmjer ivaia . . . . .

191

DtN 1304/ 2.78Oznake u formulama DrN 48ezlr2.23

. DIN 41 750Naponir) Ostale vel i t ine

U: UyU"U,

Ut, UzU.

UI

lzmjenrcnr napon. efektrvna vr i jednosrNapon vanjskog vodi iaFazni napon, upravl ja ik i napon

lstosmjerni napon, ar i t . srednja vr i jednostUlazni . iz lazni is tosmjerni naponNapon Zener-d iode

Efek-t ivna vr i jed nost izm jeni ine l<omponentemJesovrtoS naPona

C CN I

Kapaci tet , naboini l<ondenzator

5 Faktor f i l t r r rania )U1t rv2

l : Le j Indukt ivnosr. pr iguinica za f r l r r r ranleM

l lYomenrn brzrna vrtnleP ] Radna snagaPd i Snaga istosmjerne struje (U; /o)P,; P, . , Snaga gubi takaR; R Otpor, unutrainj i otporRr Opteretni otporR,r ]Tcrmiaki orpor5r i Konstrukci jska snaga transformatora

-, v Sadr ia l izmjeni inog napona, valovi tostl ) Cels iusova temperatura

1li'i"

lz

lzmlenicna strula, efektrvna vr lednosLlstosmjerna struia, ar i r . srednja vr i jednostStruja vodenja (propui . ) d iode, l r rstora

Uzbudna struja, struja emiteraStruja Zener-diode

Ostal i znakovi

0

iaSREf

J.CH,A

) Mala s lova oznaiuju a.unr,n-*,1ua*r, 'f iz ikalnih vel i i ina

Prazni hod, s lu ia j rezonanci je, f iz ikalnavel i i ina l<od 7:0 (potpuno upravl jan je)ldealno, bez gubi takaFizikalna vel i i ina kod kuta upravl janjaSredn ja vr i jednosr (average)Efekt ivna vr i jednost (root mean square)Zaporni s lo j , kuci i teHladi lo. okol ina

Vreme

T: Ts

a( ! ) f

t1 ' t2

f,

na, kutevi , funkci ie

Trajanje per iode, rraianie rasl( lopaTrajanle pauze ukl ju i ivanjaKut upravl janjaFazni kut (kruina frekvenci ia x vr i ieme)Mreina pogonska frekvenci jalz lazna, ulazna frekvenci jaFrekvencr la superponiranog izmjenicnognaPona

V-rste pretvorbe elektr iEne energi ie DtN 412s0 T1/3.8JPretvorba elektr i ine energi je omogucuje tok energi je izmedu sustava s razl i i i t im vrstama srrule.

lspravl janje: Prervorba izmjeni ine struje u istosmjernu s!rulu.Tol< energr je od izmjeni tnog u isrosmjerni susrav

Pretvaranje izmjeni ine struje:Pretvaranje izmjeni tne strujedanog napona, f rekvenci je ibroja faza u izmjeni inu strujudrugog napona i r l i f rekvenci lei i i l i broj faza

Dobivanje izmjeni ine sruje:Pretvaran je izm jeni ine strujes namjeiraniem iz laznogizmienianog napona pomocuulaznog izmjeni inog napona.

lzmlenrcnu.rzmlenrcnr sustav

Pretvaranie istosmjerne struje:Pretvaranje istosmjerne strujedanog napona i polar i teta uistosmiernu struju drugognapona i i i l i polar i reta

Dobivanje istosmierne struie:Pretvaran je isrosmjerne struiebez medusklopa izmjeni inognaPona.

Pretvaranje: Pretvorba isrosmjerne srruj€ uTol< energi je iz istosmjernog u

Tok energi jeu 5m,erustrel ice

Nazivi usmier ivaEa i oznake DtN 41761ls.7sP r im jer :

B

T2 H F

Tdopunska oznaka: pomoine graneslovo

brojoznake

ozn ak e dopunska oznaka: upravl j ivost

Vrsca sklopa Oznai ivanie Slovo oznake Broi oznake

Poluvalni spoj spoj s izvedenom nulom M

Broj pulsaci ja pPunovalni spojmosnr sPoJspoj za udvostruienjespoj za umnogostruien jr

B

rzmlenJrvlpo I igonsk i

sPolsPol P

Broj faza f l sustavaizmieniane struje

Dopunske oznake

U pravl j i vost Zn aienje

Oznake Znatenle Oznake Zn aien ie

UcHHA (HK)

NZ

neupravl janopotpuno upravl janopoluupravl janopoluupravl jano s anodne (katodne)strane obuhvatanjem upravl janogvent i laparalelno poluupravl jano

aRF

n

A (K) s anodne (katodne) straneobuhvaianjem glavne granegrana gaSenla

Povratna granagrana slobodnog hodaupravl jana grana slobodnog hodafaktor umnaianja

DtN 417s212.72o znake usmierivaEk i h agregata i aparata EiX liltiitflil 1, r 2t2.74

Oznake snage za poluvodiEke ispravljaEke agregate

Prim jer :l r n

^r^,^^^12 o LJU I tZV - J

broj spojeva I

oznaka spojanazivni pr ik l ju in l napon

vrsta hladenja (v is i st . 210)nazivna istosmjerna struja u Anazivni is tosmjerni napon u Vi)

1) kodopterecenjakondenzatoromumjestonazivnogistosmjernognaponastavl ]aseC,kosaispojnacrtaotpadaju,nazivnaistosmiernasrrulaumA.

Oznake snaga za jednokr istalne poluvodiEke usmjer ivaEke agregate

Oznaka sklopaDopunska oznaka2) kod sil ici iskih ventila moie se oznaka Si izostaviti

Vrsta hladenjaTipna istosmjerna struja u ATipni is tosmj. napon u V!)Tipni pr ik l iu in i napon u V

Prim jer :si 2/6 86 HA 380/510 - 800 F

Kem. s imb. poluvodi ikog mater. '?; f fRazlomak kod parc. usmj. agregaral lr_

Oznake pr ik l ju laka

Oznake Znaienje

A(K)AM (KM)AKG (H)E,Fu, v (u, N)U, V, W, ev, Nc,Dc (D), D(c)

Anodni (katodni) pr ik l ju iak usmjer ivaik ih granaAnodno (katodno) spajanje na istosmierni pr ik l ju iakSrednj i pr ik l ju iak izmjeni ine strane s odvojka i punovalnih parovaUpravl ja ik i .pr ik l ju iak (pomoina kacoda, katoda) t i r is tora bez pr i jenosnika impulsaUlazni _pr ik l ju ic i pr i jenosnika impulsa, E pozi t iv in porenci ja l n isuprot F iPr ik l ju ic i izmjeni ine struje glavnih krugova na ulaznu i l i iz laznu stranuPrik l iutc i t rofazne struje glavnih krugova na ulaznu i l i iz laznu stranuPrik l jutc i . is tosmjerne struje glavnog kruga; C pozi t ivno, D negat ivno u ispravl ja ikom pogonu3;Zajedno obuhvaieni prikljuici istosmjerne struje dvostrukog usnijerivaia s obzirom na istikiuti smier

3) Kod ispravl ja ik ihaparatamoieseCoznai i t is +i l iscrvenomboiom,aDs - i l iscrnomboiom.

Modularni spojevi v DrN 42403/12.77

Modularni sp< evi su hibr idni integr i rani sklopovi usmjer ivaca u p,:drui ju snaga do 25 kW

Nazivi Spoj SvojstvaGrani ine vr i iednost iUnnm[,'o n x

1rr " ,

/ r^"s

diodnimodul81 UD2UV2U

r Vodonepropusno kuci l te izplast ike otporne na udarce

o Metalno podnoi je bez poten.r Vel ika strujna kl izna stazar Eventualni f leksibi ln i pr ik l iu in

vodovi za strujni krug pal ienjai g lavni struini krug

o Laka izmjenj ivost na osnovistandardnih kuci i ta npr.Ver idul (BBC) u izvedbi sdvostrukim ut ikaiem zaupravl ja iku elektrodu(gate) i pomocnu katodu s

AK

K1 K' ]G' l r l I

tKxonzTo4

l62r l44t lAA

G1-l6

AK 2 --1G2-l

6IA

)0 v. .600v

26 A.90A

50 A..140 A

;00v. .1 600v

t5 A..100 A

25 A..100 A

40A.150 A

40 A..150 A

t i r is torsko--diodnimodulBlHK BlHAD2HKD2HAV2HK V2HA

W1 HN1600v

t5A.160 A

35A..250 A

t i r is torskimodul81CD2Cv2cWlCN

Spojevi mult ip l ikatora v DrN 41 761ts.7s

N aziv i spoi Naponska karakter ist ikaKarakteristiane vri iednosti skloDova

ud,U

UB

o .T fsf

Jed no-im pu lsn iudvostru-EivatDI

Ua'

'dr?^ 7,28 2.82 1.0 1

Dvo-impulsniudvostru-i ivalD2

vdr

262.82 2.82 0,5 2

Jed no-impulsnium nogo-struEi vaiv1

ua,6;

n2.2zan:3

2.82za7.2

sr ! Panl

1

194

Neupravl jani usmier ivat ( ispravl jaE) orN 4176i /s.s7

o

N

N

ti- ;vJ

I

*!

\ - "

E-

\-

I> i ;

{J

: - {

o

o

:=oc

]Y

.9

o

v

lo

l "

i ;6

l

.-

l

.91

E'o.2

'-:o

G

;o

-ao

.3

at

'-

E

;6

'-'?

o

I^l

-Nm

I

f€co

x

o

-

a

<l; l

z

j

ô

6to,_ ,-:

L

; . - . -'6 ; I ' r f6 EE *H

oo: r-9__ -

+

t t

.;

. !

z

JC

.=E

E

' - "€ E-i 'd 9: ;6_F.! ;E

5i . - ^ 6 ";iri: i

(

d

NF1

N..1

a-

n

Fi

t

^1

O

:

F;OF;6

+{l+

. lt l{ t l

. l*f*\ t4P

,I Gl l <

l--f*=z

.c

c-6

--E " i E-

sFi; ;195

Potpuno upravl jani usmjer ivat v DIN 41 761ls.25

]UN

I * - o E 9aN h F 4 d o

E i ^ 6. c+I 'N: :c: t r : "

i s 56; : : a>a'= f

- i i o9

Z - i a i , ; n EXla

c

x x a;

. : . , , 6 ! 6

* j9 E -

h5-9Al: :da F xS: F

aa

- A5; : Vr c 6

.- ;=. : c,u^ uaudd:

- > o; e

>v x >c4Lo oxo>id.a Fi : -V o.o. i F

5 gF-sE fli! gaa

COwo rE

LX rcE 6.-- CYLd

-+ - ; : -

v Y^ i : p v u

o i i6; : : +E:oAl - !X- '9i E

- , - i . 'o I ;4

aaa

19 t ; o t

: o o -o: => i =

o E.! L tu l f>fa

*=;

' :'uOo>Jd

: o- q6 POgU6dd

L!r N > C

a

o'=c

-cco;,

6-E I spE E ooVc_c

€; te l E $' t r u^ ^

=: ! O-d P"; : i 6 x ddts " o:d >:

t2 c d> c cN!

aaa- . . -' ' ^ ' 'OF

^N VN ^6- =i x

- :Fm \ ' r ; u fO d O c ' r - : O

Û N U N 'O

UJ

d9 g

9u ooo q

o9: i

aa

ldIFla

alo

l3,..1 ;

lo

i=l i l

IE9

l&la '

Fa

t :

t=

iHlp

ad

t -1.9l5E

]Pio

o

l33

i :l 'I 'X

lbt ;t -

-atal r

=

I

:'EslIFl

=l3l

il

oS^9^r

' '6

N VN , ' :o ' - - X

- s

- Vl d- d

0 * Hei l , i r 03.l

. - ov; ;c0

-t-

- l3l' ; l

-; l+.=F. r l

I

lI

clol

3_J]

: - !

FF-L

.e l-I-t

9a

.?i

:dj l . ;9l

j

9l=tigl

h

i ioa

zl i

I

rlu-+

: - n ^-

,i-

-;-3

E u6.= 6 6 o. . :; o.- >=6o ! ; . ! ;E

._. E 09: . - >=mi ; . ! iE

I

xq-

! ;zto

.2o

-

Poluupravl jani usmjer ivaE ( ispravl jaE) v DrN 41261ls.7s

!

_'- ,_+

c

; - -a i

-^t ! I I >

C C I cc 6

€; e rFt f

o:ood>

)u ,Y

. :oo-

N-

.9o@

<-: !

o:

aa

,F

b_9 b:F L iE.!9' 9-y' ! , .9.<! : t r

^ ,s*-=ie;'=ca 9"; .9h

- isHJs 5 i:,. _! _-__.,_o

r !c dJo

- ,3.r .€ ! €.2 *3

---59: i - -ct , ia-

L. :O: @t = \ :I x; o6 9Y t ;o; F o: : r o X.:

j t 1Z.g-€€E e-!aa

IN@

EE

; Pofr ;6 Es;

JOC>

- - ;o d , ,

d; =

F i - 9si i9 Q -d l " ,

u O= c.Y;E

tS=l ;o;oo

€oL!

la- -1-

5- :6,Y

!

-o

, aa

:Ag"> -V LHl g a 'Ho;:=i >

,uoicJ=J,:N

: o E.gF ep5 o

--d o H

L!L)N @o

.,o{!

J3€'9 * .'=v n d

o.- 99hr E =d aE ! 3:v;' "s ! t P 5 r

- . - o * - .91

4

'-

'-g

o=c

=;-

o!

'o-r

oc

!

,3

!

:='o

-N

l\> I

: - l

C:-

!>

ttN

.!.r

*N. - rJN.gl0

I

- l

l - : It+ l

: : '

'Ev

:€Edl

E

d

Oj

.tr

o

t1

-!

=.2

z 5- 'r

, l ^

n

-t-----lt l

f4--n<-{t t ll r - tu l

L4..*K-ll r " Il+rr i

.EY

:dtsro

o>cF

.EN

:d

E

detvero-kvad rantni usmierivaEio Podrui ja rada usmjer ivaia sa istosm,ernom

struiom na strani iz laza i l i u laza tvore ietve-ro-kvadratno pol ie.

r ls t i predznaci napona i struie znace predava-n je snage ( ispravl ja i i )

r Razl i i i t i predznact napona i struje znaie pr i -manje snage ( izmienj ivai)

r Kod pretvornika istosmlerne struje s l i jedisredivanje shodno strant potroiaia

nt it t

.E

o

l l

II

\.7

n,Uafd kocenle

generatorski odnosnoizmjenj ivatk i pogon

motorni odnosnoispravl ja ik i pogonP: (,1\/1) \-(, i)

.ylJ pokretanie

pogonski d i jagram ur

pokretanje , 1

motorni odnosnoispravljaiki pogon

generatorski odno.no&, /d

izmjenj ivaik i pogon-P - ' M t- , , , )

kotenie i " l

rmjer ivaikog pogona

N aziv S vojstv a Primiene

Jedno-kvad rantn iusm jer ivaE

r Samo jedan smjer struje i napona, at ime isamo jedan smjer toka energi je(1. i l i l l l . kvadrant)

r neupravl jani i poluupravl jani isprav-l ia ik i spoievi

r izmjenj ivacr pretvornic i is tosmjerne struje s jed-

nim smjerom toka energi ie

Dvo-kvad rantniusmjer ivat

o Moguca reverzi ja napona kod odr iava-nja smjera struje. a t ime i izmjenasmjera toka energi je (npr. L i lV. kvad-rant) .

r Moguca reverzi ja struje kod odr iava-nja smjera napona, a t ime i izmienasmjera toka energi je (npr. L i l l . kvad-rant) .

. potpuno upravl jani usmier ivaai zapoSone u tehnic i d izala, koini po-gon kod promjenl j ivog smjera okre-tanja

o dvostruki usmjer ivai i za pogone, ko--ni pogon kod promjenj ivog smiera m-omenta

Cetvero-kvad rantniusmjer ivat

r Moguca reverzi ja struje i napona, neo-visna iedna od druge, a t ime moguca iizmjena smjera toka energi je izmedusvih kvadranata.

. potpuno upravl iani usmjer ivai i s ko-mutatorom

r dvostruki usmier ivaai bez kruine strujeo dvostruki usmjer. s prol . kruine struje

Dvostruki usmierivaE (reverzi jski usmjerivaE)Preklapanje rotorskog sklopa

t1 t2 [ ]

-\t'

l taI

I / . { lI

Bezmomentno Yr i jeme prom-jene preko 50 msPrespajanje s izmjenicnimsklopnikonr kod /d:0A

s kruinom strujom

L1 L2 L]

o Nema bezmomentnog prekida

PreKroPar Odvajanle od mreie, jer su oba

dlelomi ina usmjer ivaia aktrvna

bez kruine struje

l 'E l tI

o Bezmomentno vr i leme pro-m jene od 5 ms . . .1 0 ms

o U odredeno vr i jeme samo jedandjelomi in i usmjer ivai akt ivan

A'-rt|,**tUdo I l /a

lvLI

| <r-I iuaaI

e

+ 'riQ

198

Pogonsl<i kvadrant i usmier ivaEkih zagonalUa,,)

I zm jeni ivanie

ttok enerSi ie

II

uo > uo"

kotenjedesni hod

lspravl janje

lJd,, > u0

pok retan jel i jevi hod

6 -t-{1

I

u., ' r

(M

v 0

lspravl janie

I tot unereiie

L,Jl"uo.) uo

pok retani edesni hod

lzmienl ivanie

iI

tor enerSi je

ua:> 11.1.

LJI'. [?!ili;",","""o

l=1 ^ akt ivni d le lomi in i

[!_l: usmyerivac

fz.|.\

'1-u,, I-rryt\- / luo

6 vWu-:

(N4

\<

6 FF/It

Ir+

(M

v 0

lzbor yrste usmjer ivaia za istosmjerne Eagone

iedan smiermomenta

dvokvadrantnt Pogon.Aparati kao kod ietir-kYadrantnog Po8of,a

prek lapanj a.>2 min I

reYerzi jskius mj er i vacbez kruinestrule

polu- i l i potpu-no upravl janijednostrukiusm je r ivai

PotPuno uPrav-l jani jednostrukiusmjerivac s pre-klapanjem ro-torskog sklopa

199

l

t:

Ili

1i

tstosmjerni postavnik }.?if l,o1,L"'u'tt 'suistosmjernipostaVnic ' i (pretvo'rnik impu|sa,preki-

Jai-uidrator) . Kod konsiatnog ulaznog isrosmiernog napona moie srednia vr i iednost iz laznog napona

Uit i t tutno namje!tena. U iodrui iu- snaga do nekol iko kW izvode se istosmierni Postavnic i s

rranzistor ima, a kod vecih snaga s t l r is tor ima.

Pr i m ier :

Jednoimpulsni is tosm jerni Postavnik Ml QF

Simbol i u pr inciPnim sPojnim shemama za V1 s prekidnom granom (C1 ' V2) ' prekretnim krugom (V3'

L1) i granom slobodnog vodenja (V4).

Vrste upravl iania istosmierim postavnicimaN azi v i Naoonske i struine karakter ist ike 5VOlStVa Primiene

Upravl ja-nie Sir i -nomimpulsa

o Stalno trajanjeper iode 7i

. Promieni l j ivo t ra ja-nje ukl ju ienost i f .

o Stalni omjer Yremen-ske konstante oPte-retnog kruga

LT:- l t ra lanJa Per lo-

deL

o Napajanje vuinihmotora u elektr i i -n im vozi l ima

r Pr imjena u uredaj imakod kol ih promlenl i i -vost f rekvenci je do-vodi do smetni i .

o Regulator napona zatrofazne generatorebez ietk ica.

U pravla-nie frek-vencr lomimpulsa

. Promlenl i ivo t ra janieper iode L

o Stalno traianie ukl ju-ienost i I . .

o Gubici komutaci iepost i iu najvefu vr i -jednost tek kod nai-v i5eg upravl janla.

r Jednostavni sklop sneznatnimzaht jevima na valo-vi tost struie.

r Napajanje istosmjer-nih strojeva u pod-ruEju armature i uz-ouoe.

r Regulaci ja otpora( impulsni otpor)

Dvopolo-ia jnaregu laci ja

ULud

/Ll

I tz

r Dvopoloialna regula-ci ja moguta ie samoako se u opteretnomkrugu nalazi sprem-nik energi je.

r Promjenl j ivo t ra janleperode I i promjen-i i ivo t ra janje ukl ju i i -vania 4.

r Pogoni s regul i ra-njem broja okretaja istruje s dopu5tenomostatnom valovi tost istruje opterecenla.

200

Fi l tars l<i i s tabi l izatorski spoievi

Priguinica za f i l t r i ranje

U^1:0,1 U,

Rz-stabi l izaci ia Diferenci ja ln iotporru RZ-preciznaod V1 ima kod izmje- stabi l izaci tani in ih napona stabi l iz i -ra juce djelovanje. +

lzgladivanje struje pr i -gu5nicom za izgladivanieLe 'Lp pomiie prekidnipogon pr imjereno kutuupraYl iania a.

L^: k s in "U!

u -A

- IL

P\ 2 3 6a-f-T--f-orNiski propust za v i ieopterelne struje. Kroz

Ic- j t ' : r , t r2 Lt C,I ,\cr

Integr i rani regulatorstalnog napona

G :Gr 'Gz

^ R'rfzt

- R,,

o2-r22

I tarski i lan

lzvor konstantnogs tranzrstorrma

Regulator stalnog napo-na radi kao izvor kon-stantnog napona s di fe-renci ja ln im pojaialom.

Ul> U2+2vr , :20 moGr500.. .5000Vrlo pro5ireno:ser. 78XX za pozi t iYneser. 79XX za negat ivnenaPoneCt :470 . . .2200 VF ,Cz :1 . . .1 0 t tF

zvor konstantnes tranzrstorma

Upravl ia ik i napon - U65uzima se na uYodnomotporniku R5. Karakte-r ist ika. le U65 daje zasvaku vr i jednost R5konstantnu struju /1.

- Ucsr t : tD: n

nS

r , : 20. . .1 00. re5

I t -

f '

Buduci da je V2 PNP--tranzistor, RL je pr i -k l juden na masu. Nam-jei tan je stru je obavl jase emiterskim otporni-kom Rs.

, U, U'"- ,, r -

âI . . so ifoo n.,

l

t ii i tt ,

l i

litiill l lliiililliffi

lilliIIII

IIl,t

Stabi l iz i rani izvor i is tosmjernog napona DrN 4174s/3.71

Zaht ievi :

r lz lazni is tosmlerni napon bez smetnj i , neovisan o optereienju (R :0) i namjest iv u i i rokim granicama.

r Siguran od kratkog i t ra jnog kratkog spoia.Ostvar ivanje zaht jeva dopui ta nekol iko var i jant i sPoieva.Za dobivanje ulaznog istosmjernog napona U1 svima su zajedni ik i mreini t ransformator, ispravl ja i i

izg I adi van j e.

r ;nr1e. ' gopw

Mreini ispravl ja i s di ferenci ja ln im poiaialom r lzvor konstantne struie (V3' Rr)

u I . ili3i:::i:ff",:;,:i';1il?:ff51i ",I | - L4\ v5l \V, | | | f odstraniuie temperaturnu ovisnost inace uobr-L I Vj ( l - ) l_- t - | | | i cajenihregulacr jskihtranzisrora

' I A-- .5t ] 1(} I . I I o Dart ,ngton"ov sk ' rop {V4. V5r

. I pr

l | 1, , , \ t1 nry1f , +R, l I vrsoke struje opterecenla kod mal ih strula brzc

| | l - - - -JI$r t I V rPotenctomecarnamlei tenevr i jednostr (R3):

l , I I . T"" | | | namleStaU2izmedu0V.. .U2-, . 1npr. .15V1I | | (1+

| I l l r tzvorkonsr.anrnesrru 'e(V6,R4,R5,V7)

-6 A--------- - - -+ l - r predstavl ;a pr iv idnu , i r r iu X. stabi l iz i r r U2

I | \BZt- \€/ X I p"f l1 procrv kolebanja oprerecenia.

rv ' l v2 | ' l l

I U'(}T :p.f ' t Y I

I ! o ' f f rk Iv-tzv | 'Y I r

v.eini ispra" l jat s operaci iski . t pol . i . to- I . Spor l *n"tnim gubi tkom. ; r ; ,* ' d" t " .P*

; i ; i ' l ; ' i " ' la ia lo N' l opskrbl lu;e s ulazntm

] lVl$/ I I - | oOperacr jskopolacalousporedujeporedbenrna-| | I Rq | | R, ly I po" IJ l 's (J2'pomocu di le la rz laznog napona U2i * f U 4l I o Kako Uz pada, npr. zbog lakog opterecen;a,| | 1.4 | | | tako raste tz laznt napon U, od N1. dok U2 ne| | . . t - - -1----1 , A dost igne zadrnu vr i jednost.

l ' - -1 , t - l l :n ' l l ' , p.I _. 1.r-- l l i T l u, l | " tu,

I vzh 'o ' [ l i I i ,I T ? l l u, , -u, : u. . , u,

r_ I J ! r Jr _ l r

Primjer: o LM 317 (Nl) i LM 337 (N2) su uobi ia ieniMreini ispravl ja i s integr i ranim namjest iv im integr i rani namjest l j iv i regulator i napona,regulator ima napona

r -Kl------ ] o u21:(u11 3v) . .1 '2v-r ,zs(r +lr)v

Urr-""-40V

o U22:1U12 ( 3 V) l . . . 1,2 V:

Utz-" : -40Yo R1 odnosno R2>170

C1 odnosno Cr:0,1 Fr zai t i ta od oovralne struie s V1 odnosno V2o zai t i ta od izbi lania s VJ odnosno V4

t| , , ,I

rL' ' l - l- - .1:r I_ili-l-- 'rt I ur*

: l Pr-tt R: TLLL KL- f /

: t -I

I RtI L l"1 |I JJ/ I

N2,z

V

C LRtt

tuuT

V2

- r ,zsfrr { ' )v.\ xz,/

y"

U

202

Prelcidni ( impulsni) izvor i napaiania DtN 412s0 r.2f ia.72

Prekidni izvor i napajanja su ispravl ja i i s medukrugom izmjeni ine strule.lstosmlerni napon Uj1 se prekida, t ransformira u drugi napon i ispravl jaDo reguf aci je iz laznog napona Ua2 dolazi promjenom trajanja impulsa.

5volstva Prim jene

o Tei ina i volumen samo 20.. .50o/o uobi ia jenih mreinihisprav l ja ia

r Kor isnost: 65 . . .9070o Pr imjena napona: <1 .- .7/o. Jednostavni i i pr iguini e lemento Radna frekvenci ja: 15 kHz.. .50kHz

Mogufe radio smetnje, za pogon ovisno o pr i l ikamapotrebno odobrenje.

lzvor i konstantnog napona i struje u:o NF-pojadal ima snageo f i lmskim i d ia-proiektor imar uredskim strojevimar TV-aparat ima. miernim uret la j ima

Osnovni spoievi Nacin dielovania

vornrK s PrrSusntcomPret

1,.I

Tranzistorska sklopka V2 pr ivodi prekoLl energi ,u t ro i i lu za vr i jeme faze vodenjar U zapornoj fazi od V2 daje L1 preko V3

energi ju rroi i lu, /1 zadr iava svoj smjer.

Zaporni pretvornik I r_

- xL

r Visok unutrajnj i otpor mreinog isprav-l jata sa zapornim pretvornikom, budu-ci da t ranzistorska sklopka V3 i Rtdjelule kao izvor konstanrne struje.

o Pr imarni namot od Tl dobiva struineimpulse stalne amol icude.

o U zapornoj fazi od V3, daje Tl prekoV4 energi ju na croi i lo (Cz, R.)

o Zatyara Y4, a Cz napaja t ro i i lo (Rs).

c U iazi vodenja t ro i i lo dobiva energi juod tranzistorske sklopke V2 preko na-mota 2.2 i V4.

o U zapornol fazi od Y2 pr ivodi se prekoV3 na ulaz energi ja od T1.

a lstaknuta razl ika prema zapornom pre-tvorniku le i i u jednakom smjeru nama-tanjanamotal i2.2.

Protutaktni pretvornik o V2, V3 tvore s Cr, C3 mosni spojr Ual se prekida u pravokutni izmjeni in i

U.,napon ampl i rud"

; ' i t ransformira

preko T2 na izlaz.o Y4 i C4 preobl ikuju napon sekundara u

iz lazni is tosmjer i napon Ua..

203

Elektroni tko upravl janje brzinom vrtnje strojeva s okretnim pol fem

oj

-oaF

,U

' :.91E

t.!-n

l6

oj

E

9lEa.2

. .

eE

=.-ooE

'U

.a

E. l

:N

.

,J

.2

2

i=E!.-

o-;

-o. !: r ' l N

oE

oEE-c;

o

o'cr

LO!o

:->

FiI

I

V

=i

- > 'Y

dt d

9s i^lL =l -

ie c d ' i

ccy:

ItE -.or c=O oY

! Aq.6

o ! . - 6@!= F

tudzl

I

- , ': xd; o L;o! _ o

9 6i . '

- :dF g

--_-i ._

l *c u L

ie- [ ]

, : > i ;

- | ' : ; .

o tr> t r

E '* b. lyi i ; ;6Yi i i r !o

=.d I : . =.a: ,U; [ . , ; b_=:> J L,u c

- O-:

F.-+a-=7;=

+;; ! : ; - e E il - -

' - . -qo - ,; 9Y i :9pp. ' L:q Yt

^. :C'a l -

- .= 1L* f I9P

Er F sc; b 3: ,hi:9 q-v eF aYzt;x:33Ys;

I -r .Ê-o ^

i ; ; ! r "== i i;s i6E[*gf ti l l3 F E tx. ,S FF h' ! s ic-3 i - : - !

L: ! : e l s i ! : ejl***-* -__

i : : r ; "o:G o

I t i f : e. ; . t+FEE'U v*:Z3.YEE i : : i- l , _- -

-ld, ; 9c 6oI I o r t r O :=Vl

ie ! ; 'x ! q Es' !i : A-: q:3:5 f i! f ; : .91 ; .U;" H;-dld I v E;

- ; i ; E*

ia a

!o

o

j ! =r o o: ! d oo-Y:. : ^" . ^ " ;9-9: {bE b. - -@>c32c- > -o:^

=!s d :

@N= , ! c C

Ll C! L M>

- iooo9-o

; i€=d

- ;X

E

c.oE

-o

\+1--.-1=,1t \+\

f

Il

I

il

ll'iliili

iil lilIi

l.i,i l iill

lzmjenj ivaE i pretvornik frekvenci ie

lIIu"LLtL9l9r!--Paralelni t i t ra in i krug -izmienj ivat (vot len optereienjem)

Lr

lz lazni naponi .____ Napomene

o Uporeba u podrui ju srednj ihfrekvenci ja kod pet i za ta l jenle

o lzvedba s optereaenjem kao:paralelni t i t ra jn i kruS sa sinus-nim naponom i pravokutnomstrujom i l i ser i jsk i t i t ra jn i krugsa sinusnom strujom i Pravo-kutnim naponom

11-: lB: to:-- :I 2n y,LC

. l . r r l "" l t ""a , , .p.1, t ru l .tom toikom opskrbl iu je sgotovo Pravokutnim izmie-ni in im naponom preko po-vratnih dioda V3 i V4 bi lokoje optere6enje.

o Upotreba npr. kao oPskrbastrujom u nuidi za te leko-munikaci lsku tehniku.

diodni d iodniusmjer ivat I usmjer ivai l l

Samovode€i izmjeni ivai(trofazni )

vornik f rekvenci ie

L-

zravni prett rapezni )

f2

rl, t',rl

o Pr imjena prvenstveno kodpogona trofaznih stroieva sregul i ranim broiem okre-!ala.

o lzmjenj ivai za snage od10kW s t i r is tor ima i Poje-dinainim krugovima guie-nl a.

e Di jagram napona kod kutavodenja struje vent i la odo:180.

. n, i rp*^f .p" i a-q"potpuno upravl janih djelo-mitnih usmjer ivaia omo-gucava izmjeni in i naPon sfz< fr .

o Kod trapeznog pretvorni-ka iz lazni napon se odredu-je iz broja vrhova mreinognaPona.

o Tr i pretvornika kao i up-ravl ia ik i pretvornik omo-gucavaiu opskrbu iz t rofaz-nih pogona.

medukrug

iilJ'" i,,o,'1"inog i,ili'a' napona

o Posebnim upravl janiem i i -r ine impulsa moie se iz-mjeni in i napon mi ieniat i sobzirom na frekvenci iu iampl i tudu.

o Sinusoidna {rekvenci ia os-novnog t i t rania le i i ispodfrekvenci je impulsa (pod-t i r ra jn i postupak).

r Simbol za ugasiv i vent i l .

204

Protusmjerni spojevi v DrN 41 761ls.7sProtusmjerni spojevi pr imjenjuju se kao djelovi usmjer ivaia snage u elektr i ik im sl<lopovirna i postavnic ima kao npr. nulnaponske sklopke upravl jane paketom t i t ra ja i l i fazno-reznim upravl jan;em.

Naziv Spoj I Svojstva rr lmlene

Poluupravl ja.ni iednofazniprotusm jernisPoi

wtH

u1 l-

] , ,t r I lx

tvr i (v2 )

a nesrmetncnr oPte-retni napon koddjelomi inog uprav-l la ia

. is tosmierna kompo-nenta u struj i mreiekod r>0 .

r lzmjeni in i postavniku podrui ju snaga od507". .1007a

Potpunoupravl janijed nofazn iprotusm jernispol

w1c , t

lx

a srmetrrcnr oPteretnlnaPon.

o upravl ja ika ja lovasnaga u mrei i kodr>0

r lzmjeni in i postavnik upodrui ju snaga odoyo . ..100o/o

o S tr i jakom kao pr igu-i ivacem i l i e lektro-niakim opteretnimrele jom.

Pol u u pravl ja-ni t rofazniprotusmiernisPoi

w3H

,,., /_ f-t)f-l I------{ F

lL+#lu,'f'" r$tr it

.!r*db

b-d

9o-vl2

a neStmetncnt oPre-retni napon kodr>0 pospjeiujenastaianie iuma kodmorornoS oPre-recenle

r neznatni potroiak kodvent i lnog upravl janja.

o Trofazni postavnik upodrui ju snaga od0o/". ..100o/" kodpogona s nepoznat imzaht jevima kao npr.niski zaletni moment

Dvofaznoupravl lanitrofazn iprotusmrernisPoj

w3.2C

1,,v1 I

o

r stalna veza troi i la sm reiom.

. jednostavni uviet ipal jenja.

o kod spoja t ro i i la uzvi jezdu neutralnivodi t ne smi je bi t ipr ik l ju ien.

Trofazna sklopka(elektronidki sklop-nik) s reduciranimpotroSkom vent i laza upotrebe kodiestog uklapanja pr ivel ik im strujama.

Potpunoupravjanit rofaz n iprotusmjernisPo,

w3c

u1 l--1- u?

rkf;v1+ r+l- {ui

.3r*

ad

nH

E6-

poYecani Subiaak zapal jenle, jer se strujnikrug zatvara najma-nje preko dva vanjskavod i 6a.

o Trofazni postavnik zapogone s neznatnimzahr ievima (npr.vent i lator)

rUrasvjetnimiogr i -jevnim uredaj ima kodspoja u zvi jezdu sneutralnim vodi iemkao postavnik 3W1 C.

205

Fazno-rezno upravlianie 'B|rl}r;i.:trtl

Fazno-rezno upravl jan;e ukl iu iu je napon na opterecenje kod odredenih faznih kuteva. Razmjena snagemoie se tako namjcst i t i izmedu Oof i 10001. Troi i la iznad izvjesnih granicnih snaga smi iu bi t i u pogonusarro uz posebnu dozvolu, buduci da fazno-rezna upravl janjr proizvode povratna djelovrnla nr ntrc iukao npr. upravl ja iku ja lovu snagu.

Pr imjer:Snni WI r- < rr i ia lz^m lzr^

^^rrmni iw,;am

ULt U

Fl t1

.220V,50H2

t1R]

t l

L1.7

Upravl jaEke arakter ist ike izmfeni tn ih postavnika kod optereienja otpor ima

ua. laUo, lo

1,0

0,9

0,8

0'7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,7

0,1

0

PaPo 720

200

180

160

1 1.0

120

100

80

60

t-0

20

0

A-' t - / , - #o + - l - srr ,2q

P-1

d::1- i r*+; srn2o

Uo u Vkodt, i " :220 V

Najveie snage trol i la sa s imetr i ln im fazno-reznim upravl janjem

Prik l ju iak Zarul je u obrtni ik im pol jopr ivrednimuredaj ima

Troi i la s indukt ivnim udjelom u kuinojupotrebi(moror i , izbojne svjet i l jke i l icruSe)

Urrru=220V . .700 w 1400 w

U11 s2:380 V . .2000 w 4500 w

380 v; 3/N/PE-50H2380 V; 3/PE-50 Hz

1 200 W (srmerr i ino opcereaenie)

]

.2500 W (simetr iano opterecenje)

3500 W (srmerrr tno opterecenjel

I

. .10000 W (simetr i ino opterecenie)

Po kutanskom urvr i jednost i od 1(

'edaiu dopui tena je instalaci ja svjet i l jk i s fazno-reznim upravl janjem samo do pr ik l ju ine00 w.

207

Prenaponska zalt i ta poluvodiEkih vent i la i usmjer ivaEaPrenaponi nastaju i zbog: o efekta usporavanja nosi laca vent i la (EU)

o rxklopnim. postupcima na kapaci t ivnim i l i indukt ivnim opterecenj imaa atmoslersktm ut lecal lma

rf lmlerr spoleva |svo,srva ]pr imjeneKombinirana zal t i ta a zaSt i ta prot iv prenapona usl i -

jed efekta usporavanja vode-nia (EU) pomofu pojedinainihRC-sklooova vent i la

o prenaponsko ograni tavanjeulaznog napona var istorom.

. zaat i ta mal ih usmjer ivata ie lekroni ik lh opteretnih relelaod ukupnih prenapona.

. var istor i su kao EU spojevipr ik ladni samo za t i r is tore svrhovima povratne struje<20 A.

Lavinska dioda r prenaponsko ograni ienje s i -metr i inom lavinskom diodom(protuser i jsk i spoj)

r izgubl jena topl ina kodograni ienja prenapona moiese lako odvest i konstrukt iv-nrm mlerama.

r ogranrcenje prenapona t i r rsco-ra u uredaj ima iznad 100 kW,

a za unstore s neznatnonl na-ponskom strminom potrebanje Codatni EU spoj zausporavanj e.

Okidna dioda

V1

v2

. okidne diode imalu odret leniokidni napon Use od500V.. .4000V i pr ik ladne suza pal jenje kod viSih napona.

o prenaponski odvodnik zaza5t i tu vel ik ih t i r is tora snageu smjeru blokiranja.

. samo za uredaje u koj ima jedopul teno zai t i tno pal jenje

Nadstrujna zagtita poluvodiEkih venti la i usmjerivaEar r rmler sPoleva __Osiguranje ogranka

Osiguranje elementa

Kombinirana zai t i ta

Karakter ist ike

Z) \

1o'z 1oJ 1oo 10,u min

,l10L 10 1 tOt 10r 100 u mi-n

Svojstva -{Frtmloe

-. n iska ci jena op- | o podrui je snagareme I do oko 20 kW

r dopui tena nad- Istruja vent i la ne imoze se potpuno Iiskor ist i t i

II

. v iSa ci jena op- ] o kod protuna-reme ovtsno o I ponskog pogonaosaguranju og- | o kod vi ie paralel-

. ranka I no spojenih ven-r bol je iskor iStenle I r i la po'grani

o v iSa ci jena op- | r podrui je snagareme I iznad 20 kW

o vr lo dobro pr i - |lagodenje na Ikarakter ist iku

IPreo.PrerecenJa Ivenl ta I

t1L2l l

r1 larakter isuka granr ine strule venl la.' ) karaLrerrsr ika brzog oh idaia,

V'IF1

V3F]

V5F5

F2

v2

F6

V6

cl

r t S-r- l

209

Nulnaponska sklopkaNulnaponskom sklopkom naziva se elek-troni ika sklopka koja ukl lu iu je oprerece-n1e uvi jek u prolazima napona kroz nulu.Ako upravl janje usl jeduje optoelekroni i -k jm veznim i lanom r i jec je o elektroni t -k im, odn. poluvodi ikrm rele; ima.

Prednost i :o galvansko odvajanje upravl ja ikog opte-

retnog krugar ukl ju i ivanje bez odskakivanja, dugo

trajanie uporrebea neznatne radio smetnje od nulnaponske

sklopker vel ika brzina ukl ju i ivanla

Prim jer :Elektroni ik i opteretni re le j za nazivne struje do40 A kod upravl ja ikog napona 3 . . .30 V.

r2l '

t

Rt

Upravl janje paketom t i t ra ja DrN ErN so0o6/vDE 0838/ i0.76Nulnaponske sklopke koje ukl ju iu ju na opterece-n'e neki namjest iv i broj per ioda izmjeni inog napo-na, djeluju kao da su upravl jane paketom l i t ra ja.odnosno punovalno upravl jane. Srednja pr iml jenasnaga opteretenja moie iznosi t i 0. . .100o/o.

Prednost i :o nema nadvalova u mrei i , jer je struie s inusoidna.o.nema upravl ;a-ke ja love snage, jer je cose_ 1.Nedostaci :o ni je.pr ik ladno za rasvjetu i pogone zbog trepe-

renla oonosno trzanta.

Pr im jer :

Industr i jsko upravl janje pakerom t i r ra jaza nazivne struje do 560 A.Glavna pr imjena za zagr i javanje i regulaci jutemperature kod:o ta l ioni ik i pe6ir sui i l icaa strojeva za iarenje i iceo strojevi za obradu plast ike

mreznt napon

opteretna struia kod p=- p

@rd u 0t

uilCffhtm

upravljatki slog sastupnjem dugih impulsa

Najve6a snaga tro5i la l ) sa s imetr i tn im upravl janjem paketom t i t ra japr ik l ju iak na 220 V pr ik l ju iak na 380 V na 380 V; 3/N. . .400w.. . 500 w.. .900w.. .1700 w.. .2100 w.. .2500 w.. .2800 w.. .3500 w

.. . 900 w

.. .1500 w

.. .2200 w

.. .4100 w

.. .5100 w

.. .61 00 w

...5900 w

...8600 w

.. .1800w

.. . 3000 w

... 4400 w

.. . 8300 w

.. .1 0400 w

.. .1 2300 W

.. .14000 w

...17400 Wr1 t is to otporni iko opreretenje uiestalost ukapianja (procesi uklapanja i isk lapanja)

208

Hlaclenie i nal in i h laclenia poluvodiEkih DrN 41751ts.77vent i la i usmjer ivaEa

Odvodenje topl ine gubi taka poluvodi ik ih vent i laut je ie na opterecenle i volumen izgradnje usmler i -vacKrn naPrava.

Pr imjer: Vent i l s t la ino l i jevanim hladi lom

JO

Nadomjesna r [6. , . " pr i je lazni2,6: f ( t )

WsPri je lazna polava: IC." ] - *Topl inska vrem. konstanta r ,n:R,

Stacionarno stanje: ,_K

z!h:^rh+r{ t , : IX,hl W

Snaga gubi taka Pu: i ( ' ' )^ ; R

ucm

Topl inski otpor i R,""^ od 1 mmdebel ih, solrh. kvadi i t i in ih l imova

toplrnski orpor

C,r ; [ r , r ] :s

P : ' : ) t : !" f ,nto

R,6 ya - R,, ,1q + R, h tc + R,hc

Obl ic i h ladi la:

i lo izPOC rn

uin ol bro

O.grrUCne

- R,hk

Rebrasto hladi lo iz t la i -no- l i jevanog alumini ja, kaoSipkast i mater i ja l

ut toka strulesrnusne struje..f\-

+0lol

I hJ irhff-*) l \ -: \ r i * , / *I r , -O-, I

5 l\t/-s: .I n2' l \ ' Al " / \ +T\l l f l - - . / l r f l - - ] l +

i5Prstenrto hladi loiz alumi.ni ja n,n^ : 6

f i

50 75 100 125 / u hmTopl inski otpor rebrastoshladr la kao f( / )

Oznake naEina hladenja

Vrstah laden j a

Nepo-sred no

hladenje

Posredno hladen je nosiocima roplrne

sredstvo Vod i i itopl ine

pr i rodan oprok pr is i lan optok

z raK u l ie zrzk u l ie voda

P rr rod no tak s KS LS os LUS ousPoJacano zrakl KF LUF OUF

vod a ow ouw1) Kod posrednog pojaianog hladenja zrakom mogute je umlesto oznake F upotr i iebi t i oznaku G.

210

jerenie, upravljanje, regu lacija

M jeren je

Oznake na skalama instrumenata 21 2Mjerni t ransformator . . .213Mjerenja mjeiovi t ih napona i struja 213Karakter ist i in i brolevi aparata zamjerenje snage i faktora snage . . . 214Mjerni spojevi za snagu i faktorsnage . . .214Karal<ter ist i in i brojevi za elektr i inabroj i la, tar i fne uklopne satove ipr i jemnike dal j inskog upravl janja 21 5Tehni ike vr i jednost i e lektr i in ihbroj i la . . . . . . . .215Spojevi broi i la . . . . . . . . 216Mjerenja s katodnim osci loskopom 217Mjerni mostovi . . . . . . . .219Elektr i ino mjeren je neelektr i in ihvel i i ina . . . . . . .220

Relaksaci js l<i skiopoviBistabi ln i sklopovi . .

rano upravl janje (MPU) . . . . .Cest i upravl ja ik i i lanovi , pr ikaz

Upravl janje i regulaci ja

Pojmovi i oznake regulaci . jsketehnike i tehnike upravl janja . . .Vrste upravl ja jaGraf i ike oznake za upravl janje,regulaci juVremensko ponaianje vodeaihvei lcr n aVremensko ponaian je i lanovaregulaci jskog kruga .Vremensko ponaianie regulaci jskihstazaKont inuirane regulaci jske napraveza elektr i ine regulaci jske zidarkeNekont inuirane regulaci jskenapravePrik ladost regulatora kod danihregulaci . jsk ih srazaNam jei tan je regu latoraLogi ik i vezni i lanoviPojednostavl jenja s Karnaugirovimtabl icama

KodoviASCII-kod . . . . . . : . . . .Brol i lo, d je l i lo, posmidni registarMemori jski programirano upravl ja-nje (MPU)Simbol i za memori jski programr-

Koraini motorMikroraiunaio . . . . . . . . . : . .Upravl janje pomocu sklopnika . . .

221222

222

273

223

zLa

22s

z/o

LLO

227.228

229230231232233/-5+

tJ5

23615/

238/-5 ''

240

trI6

&*r*

!ril':i

lii'rl[,u

Mierni transformator DrN 42600; ",iBJi:?i gus N.He.loo)

Naponski t ransformator nazivni teret : pr iv idna vodl j ivost aparata Y pr ik l lu ienih na sekundar u SStrujni t ransformator - nazivni teret : pr iv idni otpor Z aparata pr ik l lu ienih na sekundar u QTermi ika grani ina struja pr imara: pr imarna struja strujnog transformatora /1,6, koju izdr i i nanot pr imara 1 sekundu.Drnamrcka granrana scrula: 1. ampl i tuda struje kratkog spo1a, kolu izdr i i sekundarni namot strujnog transformatora,Nazivna snaga: SN:Y UtN (nap. t ransformator) odn. Sr: l I jp (strulni t ransformator) u VA.

Nazivne struie za indukt ivne struine transformatore

Primarne nazivne struje u A Sekundarne na-zivne struje u ANiz neDresDoi lv oresooi iv 1:2 Niz prespoj iv 1:2:4

0,5; ' l N3N;6N10N;20N

30N;45N60N

5;10; 15; 20; 2530; 40; 50; 60; 75vi ie struje

naz. vr i jedn. x 101102 i l i 103

2 5;2 10;2 152 25:2 50;2 752 100;2'150;2.200;2 300; 2 '250;2 100;2 200

110 N

220 N

380 NI

4 100;4 150

4 150;4 300

4 300

(

1 (r i ietko)

Nazivni naponi za indukt ivne naponske transformatore

Niz Primarni napon u kV Sek u nd arn inaponi u kV

Niz Primarni naponi u V Sek u ndarn inaponi u V

0,51N. . .45 N

0,1; 0,22; 0,38; 0,51;2:5: 6:10; 15; 2025; 30; 35; 45

i 1r .

struke vr i jed-J3 nost i

100

100..

- : ( r r jetKo)

/ l

60N110 N220 N

60 110 220- : , - ' -v3 J3 J3

100 2.100

t/3 J3

380 NE/1

z'zw

Nazivne snage za indukt ivne mjerne transformatore u VA

RStrujni t ransformator, n izovi Naoonski t ransformator. n izovi

0.5: 1 N 3 N . . .45 N 50N.. .380NE 0,5 1 N.. .6N 10N.. .45N 50N.. .380NE0,2

13

2,5; 5; 102.5:5:10

5; 10; 155; 10; 1 5; 305; 10; 1 5l 305; 10; 15; 3060

153030: 50

10l q lq

25: l0

10

50

1)

50:150

100s0 (1 s0)(7s)

Granice pogrelke indukt ivnih miernih t ransformatora'

Razredkod 1,0 /p kod 0,2 / ru kod 0,8. . .1 ,2 Up kod 0,05 Upfl 6l fl 6r 6, +F, +6,

0,20,51?

+ 0,1 o/o

+ 0,2o/o

+1,0o/o

+ 5m*10 mfJUM

+OO m

nnnn

+0,zyo+o ?so/+ 0,7501+ 1 ,5o/o

t Smin*15 mini40 min*80 min

+o 10/+61o/+A <o/+1 60/!2 nol

102040

120

1,07.1'07"1'o ' / "2 'oY"6'0Y"

40 min40 min40 min80 min

240 min

Mjerenja mjeSovit ih napona i strujaElektr i in i naponi i st ru je karakter iz i rani vei prema mjernom sustavu ar i tmet i ikom srednjom vr i jednos-t i (AV) i l i efekt ivnom (RMS) vr i iednost i . Faktor obl ika daje odnos efekt ivne vr i iednost i prema ar i tmeri i -koi srednjol vr i jednost i . Tjemeni faktor je odnos vr in ih vr i jednosl i prema efekt ivnoj vr i jednost i

faktor obl ika: F-1,^,* , F- l^! : ( iemeni fakror: +, . , , : i - , F. , . , ,= , , iUau U^, lnms Urms

obr iknaPona l^

t \ ,l r l tL2J

,il"nt lfil-ltrl

i^ffiI r " I

h_='*lv_l '

UovU^r sF

0,318 . t0,5.n1\7

2,0

0,5. n0,707 a1,41141

0,333 .n0,578. A1,73

0,1670,408.2,45?4q

2)0,635

0,7071 ,1'l1 .41

2)o,5 ri0,s78. a1 ,16t , tJ

2)1,0 . a1,0.41,01.0

/ ; , Ur nazivoe vr i iednost i pr imarne strane, Ft , h struina i l i naponska poSreikai d , i i , fazni kut struje odnosnonaPona; 2) nakon isPravl janja

213

Oznake na skalama instrumenata DrN 43802 r .6t6.64

m+*-mehanizam

Prim jer :

mlern I

1tr -

? tr ^..t

L,J

razred toinost i vrsta struje

l-losn. poloiaj rsPrtnr naPon

Mjerni sustav

.-\.-.;:f,i:iilH;oretvornrkom

Y . , , " . '4"" ' .

- " i " - ' t70 rantmtermopretvornikom

-

^ ,

I r4rrTrr ' ( r ' '

,,^,.. i'"i:':.; l= :[i'i'"'l \ - r rnrrrn

Ar ' rn. 'nr n\r ' l

=1il,ii"" A!"*""kvocr ien!nr mrerni

lJ"il :ir?;;0""'Osnovni poloiaj

l_ ;;';;;l *"'' i1t ii;T,,,*"

l-1 lll;,iiii.,.,,i

fui#*'**'

trrsp tn naP0nvi iod500 v,npr. 2 kV

0ezsP t vanla na

nap0n

, r r r r ' , po" in,n i Y T e ' r r suslaY

: * sVrU(OTZrC0n

n{h.,n, ,,,,,,,

U pom inrmmaSnet0m

serJskr olPor

W"aoauntp|Y ! i l 0tp0r

elektrod nam ik imi ern5U5Iav

Nominalni uvjet i

npr. nom nalni uvjet i 25 C,

?FOn Podruqertecala

LJ V t5dol5C

212

KarakteristiEni broievi aparata za mierenie snage , ",!:R13;i?Fr:

Primjer ozna- ivanja:

vrst t str u lcnr lcrnr velr i rnr

na- in pr i l< l ju- l<anf,ain rr lcrcnia

01IT

67TT

I

nrmenka Vrst srruje Mjerna vel i i ina Naain mierenia Nai in pr ik l ju ienja

0123

5

6

is tosmi. dva vodi iaistosmi. - t r i vodi iajednofazna izmjeni tnatrofazna tr i vodi ia,s imetr i ino opterecenjetrofazna tr i vodi ia,po vol j i opterecenietrofazna, iet i r i vodi ia,po vol j i optere(enje

strulanaPondjelatna snagajalova snagafaktor snage

svi s lutajevi , osim 1 . . .6 neposredanL+vodi i u struj . svi tku na strujni t ransform.L vodi i u stru1. svrcku na strujni i nrp. t rans.bez pr ik l lu i . N vodi ia ] na poredne otpornikes pr ik l ju i . N vodi iem ]

lpr iv. otpor nul te to ike]

pr iv idan umjetni spoi l

Mjerni spojevi za snagu i faktor snageMierni instrument za dielatnusnaSu za izmleniLnu strujuodnosno mjerni instrmentis tosmie rnestruie

i r l lT(M) N

i l i

Mjerni instrument za drelatnusnagu trofazne struje s t r ivodiLa optere€enje po vol l ineposredan a. -

- -pr ik l ju iak

5200

Mjerni instrument za djelatnusnagu trofazne struje s iet i r ivod i ia

M,ierni instrument za ja lovusnagu izmjeni ine struienepos red anpr ik l ju iak i 1

I

-

Nit i

L2

Mjerni instrument za . ja lovusnagu trofazne struje s t r ivod iEa optere€enje

mato rompo vor l l

5301

strulntmtranstor- | - t | :

6242 [ ; - , l

Mjerni inst . za djel . sn. t rofstruie s iet i r i vodi ia sa str .i nap. t rans. nep. pr i l< l ju iak

3 jednopolnr I

rzorrrana lnaponska

it ranslormatora L

Mjerni instrument za faktorsnage izmjeni f ne strujen epos red anp r i k l j u iak

3400

Nil iL2

- - l

Mjerni instrument za faktorsnage trofazne struje s t r ivodiEa

l

Mjerni instrument za ja lovusnagu trofazne struje s iet i r ivodi ia neposredan pr ik l juEak

Karakter ist i tni broievi za elektr iEna broi i la, tar i fne DIN 43ss5/1.73ut<lopne satove i pr i iemnike dal i inskog upravl iania

Primjer oznai ivanla 27

I i sPoj dodarnoS uredf, laL- - pr ik l ju iak

broj i lo osnovnf, vrsIdodatnr uredai t j

Broj I Osnovnr vrst Dodatni uredai P r ik l iu iak Spoj.dodatnog uredaja

nema n epos red no bez vaniskog Pf lk l luct(

1

2

LiN

!:t..rik::L1 iL2

(stezal i k er

b)

d vorar i fno

q,"1t_" l ik" :13, 15)

maksimum

(stezal jke:14,16)

struini t rans{ormator

strujni i naponskitran s{or m ato r

jednopolni unutarni ipr ik l iu iak( ' , : . . !k"_13l1 l+)

vanjski pr ik l ju-ak(stezal jke 13. 15i l i 14,16)

F L1 /1 2/13ld'

X (stezal jke: 1. . .9)

dvorat i fno imaksimalno(stezal j ke: 1 3 . . .1 5)

: : maksimalni okidaiJ u isklopnom spoiu

l 'Lr , ,at , t3f \ -

(stezal ike 1. . .12) 1e)

maksimum elektrnim vracanjem(stezal j . : 14, 16.. .

c-

c

maksinralni okidai ukra0(osPolnomspoj u

L1 /L2i L360 l<ompenzaci j

(stezal jke:1 e)

I. lo) t -.F

-6

dvotar i fno imaksi-malno s elektr i in imv ratan j em(stezal ike:13.. .15,18, 1e)

! - maksimalni okidai u' i isk lopnom spoiuo

!

' t6l -3

L1 /12/1390 l<ompenzaci ja(stezal ika 1. . .9)

maksimalni okidaiu kratkospojnomsPolu

f E L1 /L2r'13,'t t90 kompenzaci ja(stezal ika:1. . .12)

Spolni broj ZnacenjeDod atne oznake

Si m bol Znaienj e

010203o4050607

1l171314

Tari fn i uklopni sat sa:dnevnom sklopkommaksimalnom sklopkomdnevnom i maksimalnom skloPkomdnevnom i t jednom sklopkommaksimalnom i t jednom skloPkomdnevnom, maks. i t jednom skloPkort iednom sklopkom

L

d

M

MLmo

mk

@tr

dvotar i fn i okidai za broj ianikednevna sklopl<a za dvotar i fn i okidait jedna sklopkamaksimalni okidai za kvai i lomaksimumamaksimalni hodni mehanizammaksrmalna sklopka za pokretanlemaksimalnog okidaia u rs l<lopnom spoj

Pr i iemnik dal i inskogupravl janja sajednom preklopkomdvi je preklopketr i preklopkeiet i r i preklopke

maksimalnog okidaia u kratkospoj . spoju

pogonski motor

pr i jemni dio ured. dal i inskog upravl ianja

TehniEke vr i jednost i elektr iEnih broi i la DIN 438s0/8.80

Broi i lo za Nazivna struia / r Grani i . struia I . ->1, l5 l r Nazrvni napon UN

izmienianu struiu 104 40A i l i 50A 220 Vt rofaznu struju 10A odn.15A 40A i l i 60A, odn.50A j J8{J V (J vodrca) odnosnr

1 220/380V ( iet i r i vodi ia)

struini t ransformat 1 A odnosno 5A

napons k itransform ato r

{"- ; r t " . , t " b." l '1" aMjerni per iod za mr

u okretaj ima Po lrksimalno brol i lo u

3 100V (3 vodi ia) odnosno

3 s8/1oo v, I J99roo V (4 vodi ia)

----1- .''Wh: 120; 150; 187,5; 240; 300; 375; 480; 600; 750; 960minutama: 5; 10; 15 (prednosna vr i jednost) ; 30; 60I

irI

I

214

&*I!

tr!

'"ui::f i . :

ft;

Spojevi broi i la DtN 438s5/1.73

Jednopolna izmjeni lna broj i la dielatne snage

- lza neposredni pr ik l ju iak, s ]dvotar i fn im uredajem ( jed- :

-l!"off Ini

'nut"tn j i Prikl lu-

N tar i fno uklopno broj i los dnevnom sklopkomneposredni pr ik l iu iak

Trovodi tko t rofazno broj i lo djelatne snage

sooo i

2 civopolnaizol i rananapons katransformato-ra u V-spoju

za neposredan pr ik l ju iakza pr ik l ju iak na struini i naponski t ransformator

CetverovodiEko trofazno brojilo djelatne snage

aoooII

I

za neposredan pr ik l ju iakza pr ik l iuEak na strujni t ransformator

aoro [ -r-----X-X-

Cetverovoditko trofazno brojilo dlelatne snage Cetverovodilko trofazno brojilo lalove snage

4020 |

I

Ii

I

za pr ik l ju iak na strujni i naponski t ransformator

7020f {r_

za pr ik l ju iak na strujni i naponski t ransformalor

215

Mjerenja s katodnim osci loskopomPrincip dvokanalnog osci loskopa

Jn I

Katodna ci jev

Opis i poslutivanjeN ato is Zn aaen i e Natois ZnaaeniePOWER Mreina sklopka, U, lZ,

osvjet l jenje ekranske mreieX.MAGN Sirenje vremenske baze

Okidan jeA: BEXTLi n i ja

Vremenska baza se okida- s ignalom kanala A (B)- vanjskim signalom- s ignalom mreinug napona

INTENSHELLIGK

Upravl lanle svlet l ineosci lograma

FOCUS Namjei tanje oi t r ineosci lograma

LEVE LNIVEAU

l .Jamjei tanje razine ol<idnogsignalarNPUr A (B) Ulazna pr ik l judnica za kanal A

(kanal B), iesto kanal 1 i 2

AC-DC-GND Ulaz; preko kondenzatoraneposredan spoi na msu

AUTO Krajnj i poloiaj narnjei tanja razine.Automatsko okic ianie vremenskebaze kod vr ine razine.Bez okidnog signala vremenskabaza slobodno teie.

CHOP _

_ ALT

Preklapanje zrake stalnefrekvenci je s iednog vert ikalnogkanala na drugiPreklapanje zrake na kraju c ik lu-sa vremenskog otk lona s jednogvert ikalnog kanala na drugi

Okidanje na pozi t ivnom odnosnonegat ivnom boku okidnog signala.

TIME/DIV Vremensko mjer i lo u ps/DlV i l ims/SKT i l i ms/CM.

INVERT CH.B Mlerni s ignal na kanalu B sein vert i ra

ADD Zbrajanje signala kanalaAiB

voLTs/Drv Vert ikalni atenuator za kanalAiBumV/DlVi l i mV/SKTi l i V/cm.

POStTtON Vert ikalni pomak sl ike

Horizontalni pomak sl ikeBaidarna totka za faktore mier i lakod desnog grani inog otk lona.

Tehni ik i podaci Pr imier Pri bor

Ulazna osjet l j ivost

Ulazna impendanci jaVert ikalna i i r ina pojasaU lazna vezaVri jeme porasta

,^mv ^^ V

cm cm1Mft l l 2spF0 H2.. .20 MHzh-

<20 ns

Redno djel i lo npr. 1 :1; 1 :10; 100:1

Tipka demodularora nor. 0 H2.. .15 HzCetverokanalna prekldpkaZait i tno s jeni lo s kamerom

IIIi

II

Mjerenja s katodnim osci losl<opom

Primjer: Mjerenje naPona i strule dvokanalnim osci loskopom

Buduci da oba Y-otk lonska sustava imaju.zajed- k- . -2 - : ; kr r :10 ,ur : kr : 0,2ni iku masu, moraiu mjerni vodovl lmaU zalednlc- dsk dsk

1)

ku referentnu toiku (nPr. C)

uos ) uuc i t ime u4s: u^q

Napon u.r l moie se mjer i t i dvokanalnim osci los-l<lopom takoder kao di ferenci ja ln i napon.Pr i tomeo za oba kanala namiest i t i jednako vert ikalno

mier i lo (ky2: ky2)o jedan Y-ulazni s ignal invertarat io izvr i i t i zbrajanje oba Y-signala

o5K

numeri ik iproracun: f . X1 k. 10dsk 2, : l

dsk11

t _ . (n ! ,

f 20ms

rloc:Yr ' kr t k. t -3,1 dsk 10 *

-20ms

1o:r ' 'ou1

Asc:Y z ky2. kr2:zdsk 0,2 dsk- T:400

mv

. dgc 400 mv' R-, 100mQ

. 360'rp:Xz kx

--lu m5

m< IAO:1 ,5 dsk 2; -

^ : : - :54

dsk lu ms

djel i lo 1

u praksi vr i jedi

otk lonski sustavi 10:1

diel i lo 2

U energetskoj e lektronic i osci loskopi se naPaiaiuprvenstveno prel<o odvojnog transfomatora. Takose svaka totka uzemljene mreie niskog naponamoie povezat i s masom osci loskopa. Sl ika pr ikazu-je kako je mlerenle opasno. Pr ik l iu in ice mase naprednjoj p loai imetalno kuci i te pr imaiu mreini

strana sekundara mreznog transtormatora

pogonski uzemlj ivai

L2L1

L]

botenci ia l . Da bi se otk loni la oPasnost od dodiraosci loskop treba prekr i t i izol i ra iu i im mater i ia l ima ii . l i mjerni napon dovest i preko razdvoinog poiaiala

I1npr. s opt i ik im veznim

- lanom).

usmJenYac

Prim jer : Pr ikaz karakter ist ike diode

lflivt l l

FY-ulaz(u^- t)

.)+ X-ulaz (U")

@,lk,2faktorotk|onaUY.smjeruzakana|1/2;dsk:dioska|e '

karakter ist ika diode

r<, : O,S 7*L;ky = 5 #r

218 219

Mjerni mostoviPrincip spajrnjr

Wheatstoneov m jerni most . mierni uvlet /a :0 A(uravnoteieni most) :

S pr i je laznim otpor ima iotpor ima vodova upotrebaza mJerenje otPora zaRx-1O.. .1 MO do mjernihtoinost i od 0,02o/o.Otklonski mjerni mostovi( / " *0 A) istosnr jerne i l iizmjeni ine struje. Za mjerenjeostal ih f iz ikalnih vel i i ina(vidi str .220).

m jeren je mal ih otpora upodrui ju Rx:10O domiernih to inost i od 0,1 /"

r mlerenja kapaci teta zaCx = 1 nF . . . '100 | tF kodniskih i srednj ih f rekvenci ja,Cx>100 pF s granicamapogreike do 0,1/"

o mjerenje faktora gubi taka(tg fi) do 1o/o miernetot nost i

o Wien-Maxwel lov mjerni mostza mjerenje vel ik iht , -^-- i ,

^?- ^- i -^ l l -(dPdL,Lr(d P, | , " . , , , ,1

naponima.

* mjerenje l<apaci teta i faktoragubi taka s nr jernimtoinost inra l<ao u Wienovogmosf,a.

c kao visokonaponski miernimost za odredivanjekapaci teta, npr. kabela,izolatora pr i mjernimnaponima do 500 kV.

Thomsonov mierni most

Wienov mierni most

R,R,: Rru' ; l

n2o toinost mjerenja ovis i pored

ostalog o osiet l j iYost i galvano-metra i to inost i poredbenihotpornika.

. mierni uv jet /a:0 A:Rr^Rs

A,:AN ; -nN ^12 14

r tocnost mjerenja osim uvjetaza Wh most ovis i io vef imstrujama; stoSa se upotreb-l java vaniski izvor napona Us

o iskl ju i ivanje otpora vodovaneposrednim zahvatom na RtiR*

o kompenzaci ja pr i je laznihotporasR3iRa.

. mjerni uvjet /o:0A(izostanak tona):

R1LX:LN

^-fr2

tg6x :(D CN RN

R2R*:R* # Ir{r I

o uravnoteienje mosta s Rakol i takoder moie bi t iparalelno pr i l< l ju ien na Cp

L

. nazivni kapaci tet Uu gubi takal( t8 5N :0). I

r uravnoteienje faze s C1 Ir ddkaz uravnoteienja mosta L

vibraci jskim galvanometrom. mierni uvJet 1a:0 A'

--R,Lx: LN n̂2

tg i iy : o. C1 .R1

r uobi ta jena mjerna frekvenci ja50 H2.. .150 Hz

o usporedivanje L1 i lpo uravnoteienje faze s R1 i R3o uravnoteienje mosta (1a:0 A)

R4aKO le Lr:LN

&

ako je (Ry + R3) Rr:: (RN + R1). R4

o!

Crr '

p7

Scher ingov -1.rni -oJ

Maxwel lov mjerni most

IN{RN)

R1

II

Ii"

cx(Rx)

a mjerenje indukt iYnost i zaL"-0,1 mH.. .10H

e kod zavojnice bez ie l jezncjezgre je R" otpor namotazavojnice (R,: R*)

o kod zavojnice sa ie l jeznomjezgrom R, je djelatniotpor, R* t reba dodatnoispi tat i is tosmjernomstrujom.

/q: srru;a u di ;agonalr mosta

*$I$pg

IffiF-B:F!

Elektr iEno mjerenje neelektr i tn ih vel i t ina|1 lernr postupak JVOJStVa r f lmjeneMlerenie temperaturetermoelemen to m

mater i ja l 2

r Temperaturna razl ika izmedumjernog r poredbenog mjestauzrokuje proporcionalnina Pon.

r Kompenzaci jski vodovi su rzistog mater i ja la kao itermoPar.

r Kod kolebajuce poredbenetemperature $6 potrebna iekom penzac i ja.

o Kod mal ih, to ikast ih miesrar Vel iko mjerno podrucje

9-, : 200 C . 1500 'Co Uobi ia leni termoparovi

sJ.Cu-Konst. : 200 C.. .600 CFe-Konst. : -200'C.. . 900'CNiCr-Ni: 0 'C.. .1200"CPtRh-Pt: 0 'C.. .1500'C

M jerenje temperature tempe-raturno ovisnim otpornikom

mJer-no

mJe-sto

orporn ik

o Mjerni otpornlk R,, je sastavnidio mjernog mjesta.

o Mjerni instrument le i i udi jagonal i mosta.

r Poietak mjernog podrui la(otk lon nula) kod uravnore-ienja mosta

o Promjena temperature uzrokujrproporcionalnu struiu mosta

r Dal j insko mjerenje bezdodatnih pojaiala.

o Metalni temperaturni osjetnic ia) Plat ina (otporna na koro-

zi ju, v isoka temperaturatal i enj a)

b) Nikal (v isoki remperarurnikoef ic i jent , mierne rempe-rature do 1 50'C)

M jerenie s i le rasteznommiernom vrpcom (RMV)

R1 .(DMV)

R2

. Uravnoteienje mosta s R3 iR4 u neoptereeenom sraniu.

o Kod opterecenja promjenaotpora je proporcionalnapromjeni dul j ine odnosnopromjeni s i le.

o Rasrezna mjerna traka, iestokr ivudava i ica iz konstantnau plast i inoi fo l i i i .

. Napajanje istosmlernim i l iizmjeni in im naponom

. Mierenje s i le v laka, t laka,savi janja i torz i ie.

o Posredno mjerenie razinedinamometarskom kut i joms rasteznom mjernom trakom.

. Mierenle t laka pomacimamembrane.

Mjerenje brzine vrtnieindukt ivnim davafem

metalna oloia s utorom

a Promjena magnetske vodl j i -vost i proizvodi u glaviosjetnika naponske impulse.Digi ta lno-analogni pretvornikpretvara impulse po jedinic ivremena u naPonproporcionalan brzini vr tn je.

a

o Moguca mjerenja bez dodirana bi lo koj im mjest ima.

r Mjerenja brzine vrtnjetahogeneratorom bezoptereienj a.

r M jerno podrui je od mal ihdo vr lo vel ik ih brzina vrtnje.

o Uravnoteienje mosta u sred-njem poloiaju Fe-5ipke( l t :1") .

o Promjena puta A/ uzrokuje

ProPorcronatan naPon mostazbog promjene indukt iv i teta(Lt* Lz).

o Ostal i mjerni postupci izvodese di ferenci ja ln im transformat.

o Mierenje puta pomakomFe-i ipke, npr. kod tekut inas ProvKom

. Mjeren,e t laka miernimmehanizmom s c jevastomoPrugom.

Mjerenje p H r l

mjernaelektrod a

ed nost ipored bena

o pH-vr i jednost je mjera zaiakost k isel ina i l i lu i ina

o potenci ja l poredbene elektrodeje neovisan o pH-vr i jednost

r Potenci ia l mierne elektrode ie

aaa

Nadzor neutralnost i oropinaMjerenja k iselost i i lu inatost i .Uobi ia ien davai pH-vr i led. :mjerna elektroda od ant imo-na s poredbenom elektrodomod srebrnog klor ida;staklena mjerna elektroda sporedbenom elektrodom odsrebrnog klor ida

ovisan o pH-vr i jednost i .. Napon ie l i je je mjera za

pH-vr i jednost mjerne otopine.

Mierenje jakrfotoelementc

I-tL-.

rst i svjet la

irOo,o fh

:--l

. Kod osviet l jenja nastaieproporcionalni foto naponUe 616 (v id i str . 73.)

. mier i lo rasvjete ( luksometar)

. sviet lomjer

. mjer i lo ref leksi jea mier i lo mutnoae

220

Pojmovi i oznake regulaci iske tehnikei tehnike upravl iania DrN 1e226is.5sOznake regulaci ie. redno obuhvacanje regul i rane vel i i inea usporedivanje s vodecom vel i i inomo zatvoreni tok dielovania (regulaci jski krug)

i lanovi i vel i i ine u regulaci jskom krugu

r tokenergi je

-

tzYrsn avel i i ina

v

Pr mJe regulaci ja brzine vrtnie

v r i ,ed nost

l

L

L1L2L]

@M1

izvr in i i lan

regulacr js

Oznake upravl janjar ulazne vel i i ine ut je iu na iz lazne vel i i ine. ovo se dogada prema zakoni tost ima koje su

dane sustavom. otvoreni tok dlelovanla

element i i vel iEine u upravl ja ikom lancu

Etokenergi je r-

poremeiajna fr

] upravl ja ika naprava

Itoksignala

Im, er l pravl ianie brzinom vrtnje

t1L7L]

V,1

:VO

Znaku formul i

Naziv Objainienle Prim je r

Regulac. stazaUprav. stazaRegu lator

lzvr ln i i lan

Dio puta djelovanja predstavl ja podrui je uredaja naLnia t rahr rr t iar : r i

Aparat kol i tvor i , r -egulaci jsku razl iku iz koje se moietzves0 tzvrsna vei lctna.Clan na ulazu staze, koj i zahvaia u tok energi je i l imase odgovarajuce izvr lnoj vel i i in i .

G2,

.v5, M1

N1

.v6

Regu I i ranavel iEinalzlaznavel ia ina

Vel i i ina koja na regulaci jskoj stazi zahvaca vodeiuvel i i inu.Fiz ikalna vel i i ina na koju se t reba ut jecat i odgovarajuieutvrdenoi regulaci j i .

Brzina vrtnjenBrzina vrtnjen

il

IIt

l,IrlE"

fl

Pojmovi i oznake regulaci jsketehnike i tehnike upiavljanja

" 3iN 131391i.38 uus N A3'007)

Znaku formul i Naziv O biai n j enj e Pr imier

Vode€avel iEina

Vel ia ina l<oja se dovodi izvana u regulaci is l ( i l<rug od-nosno upravl iatk i lanrc, koj i sam ne ucjeie na nlu. Jl<oju t reba sl i jedi t i regul i rana odnosno iz luna vel i i ina.

U

xe

Regul.razl ikaRegul. odstup.Stvarnavr i iednostZadanavr i iednost

Razl ika izmedu vodece i regul i rane vel i i ine ' j Ur- U.xd. w xNegat ivna regulaci js l<a razl ika x*: v- w: --xd ;Vr i jednost regulaci jske vel i i ine koju ova u promatra- ; U,tranom trenutku doista ima. IVr i jednost regulaci js l<e vel i i ine kojoj ova u promatr f , -

-'::i-:1 :1"":!:: Y 'bo-8 ?::"'1,1f " verliile

;Vel i i ina kola prenosi d je lovanje regulaci jskog i l i upra- Kutvl ja ikog uredala na regulaci jsku odnosno upravl ja iku stazu. pal jenja rVel i i ina l<oja izvana djeluje na regulaci js l<i l ( rug, te na OpteretenjenepoZel jan nai in ut je ie na regulaci jsku odnosno iz- motoralaznu vel i i inu.

)/z

lzvr inavel iEinaPoreme€enavel i i ina

W^xnY6zr

Vode€e podr.Regulac. podrlzvr ino podr.Porem. podr.

Podrui ja unutar i i j ih granica smi ju le iat i vodeia regulaci jska, izvr ina i poremecajna vel i i ina, a da se ne popovr i ledi sposobnost djelovanja uredaja.

Vrste upravl ianjaNaziv (rDtasntente Primier i pr imjene

Vode6e upravl ianje lz laznoj vel ic in i su cesro dodi-je l jene ulazne vel i i ine al i ovisnoo poremecajnoj vel id in i

Potamnj ivai za kontrnuiranaupravl janja svjet lom

Upravl janle pr idr in imt l ano m

Ulazni s ignal se pohranjuje dokne nastupi novi s ignal

Upravl janja motor ima sasklopnicama

c)

d

6

cG

DO

U pravl ianie sv re mens kimrasporedom

Vremenski ovisno ut iecanje Yo-de6e vel i i ine programskomme mo r i jom

Upravl janje rasviete uklopnimsatom

Upravl janle sputnimrasporedom

Potpuno ovisno ut iecan jevodece vel i i ine

Upravl janje dizal ima, kotenjeetainim kontakt ima, mehani ikrupravl jani okretni automat i

Postu pnoupravl janje

Vodeca vel i i ina s l i jedi program,i i le korake potvrduje iz laznavel i i ina pr i je potetka novogkoraka

Upravl janje dizal ima s ivrstougradenim programom, alarnistro; s numeri i l< im upravl j rl janjem

Memori jskiprogramiranoupravl ianje

Upravl janje kod koleg je pro-gram pohranjen u programskojm emori j i

Mikroraiunalna upravl janjasa slobodno programir l j ivommemonlom.

Graf iEke oznake a upravl ianje, regulaci ju

mjerno izvr in i i lanmiesto, j izvr inoosletnrk mlesto

OV

I regurarorPoc9ntzvrsnenaPrave

t l

izvrsnlu redaj ]mierni

] PretvornrKI SrSnara i "';"""

) f-l

222

vremensko ponasanie "

|iN 13i3f1i.33Vremensko ponalanje vode6ih vel iEina

Naziv Obiaanienie Primier

Sl i lednaregu laci ja

Vr i jednost regul i rane vel i - ine s l i ledipromjenl j iva vr i jednost vodeie vel i i ine

Vremenskim pr i l ikama vodenaregulaci ia gr i ianla

Keguracrras vremen,rasooredom

Vrsta s l i jedne regulaci je kod koje je vodecavel i i ina utvrdena vremenskim rasooredom

Regulaci ja gr i janja s dnevnim i l ii l i t jednim programiranjem

Keguracr lastalne vr i -ied nost i

Zadana vr i lednost vodece vel ic ine jenamiei tena na stalnu vr i iednost

Regulaci ja brzine vrtnje,stabi l iz i ranje napona

Vremensko ponaganje Elanova regulaci jskog kruga

Za post izanje opt imalnog medudjelovanja regulaci jske staze i regulaci jskih naprava potrebno jepoznavanje vremenskog ponaianja pojedinainih i lanova. Kod ispi t ivanja osobi to se iz la ie regulaci jskastaza s razl i i i t im promienama ulazne vel i i ine, te promatra vremenski tok iz lazne vel i i ine.Moguci su s l jedet i postupci :

Pos tu pa k Ob ja in jenie I Vremenski tok

Odzivna skok

Vremenski tok iz lazne vel i i ine nal<on skokovi tepromjene ulazne vel i i ine.

lmpulsniodziv

Vremenski tok iz lazne vel i i ine kod i i l jastogimpulsa ulazne vel i i ine.

Odziv na I Vremenski tok iz lazne vel i i ine kod funkci jefunkci ju porasta s def in i ranom brzinom promjene kaoporasta ulazne vel i i ine. 'l .--. -

" i

Sinusniodziv

Niquiscov di jagram

Vremenski tok iz lazne vel i i ine kod sinusnogobl ika toka i promjene frekvenci je (0:0 doo:1, , (o:2t t f , kruina frekvenci ja) u lazne ve-l i i ine. Frekvenci jski odziv ( lF t , , t l x y j ) r faz-ni odziv ( tok faznog kura rp f ( (") pr ikazani suNiquistovim i l i Bode-ovim di jagramom u svrhuocjene stabi lnost i .

J,16

1,7 8

l rI'0.562

q

0,1i 6

0,17 8

-5

-t0

-15d8(.) 0

-10. -20I - loI -40

$ -50-60_70-80

0J 0.2 0,1 0,5Bodeov di jagram

0,81 , , ,2 I I 6

d*810

10

lF\ , ,11=lxty)

223

Vremensko pona5anie regulaci js l<ih staza DIN 1e226/s'68

Postupak odziva na skokPostupak odziva na skok ima u praksi naiveie znaie-nle, jer se pr i je lazna funkci ja moie eksper imentalnoodredi t i najdeice s neznatnim naPorom

Odziv na skok

Po - stazakoeficijent

ProPo rcronar-nosti Ko: x/Y

P Tr-stal<oef ic i jent pro-porcional nost iKr:x '0vremenskakonstanta r

E

o

N

N

0Nd P-T, staza

koef ic i jent pro-porci onal nost iK, : x/y . .mrtvo vnjemeT,

P T,-T1stazal(oef ic i jent pro-porcional nost iKr:x ' -Ymrtvo vnlemeI, vrem, l<onst r

l . - stazaI nteg raci lskovr i jeme f1

x s l i jedi u laznu vel i -i inu y proporcionalnoi neusporeno

vel i t inu y propor-c ionalno, usporenoprema e-funl<ci j i

x s l i jedi u laznu vel i -i inu proporcionalnousporeno s dYi ievremenskekonstante

" t l f " p."p"*

cionalno ulaznuvel i i inu 7, a l iusPoreno zavr i jeme f , .

is l i ledi u l iznu vel i -a inu / proporcional-no usPoren se-funkci jom imrlv im vremenom.

x je vremensl<iintegral u laznevel ia ine / ,usporen nel<omvremenskomkonstantom

integral u laznevel i i ine y, usporenmrtvim vremenom7,.

IZI hF

-!o

N

qNd

l

l -Tr stazai nteg raci js kovr i jenre f rvremenskakon s tan tausporavanja t

224

Kontinuirane regulaci iske naPrave DIN'1e225/s'68-ii.l.f.t"iEne reiulacifske zadatke DIN 1e22el1e'7s

Kod regulaci jskih naprava s kont inuranim dielovaniem moie izvr ina vel i i ina L unutar izvrsnog

opsega ) '6, popr imit i svaku vr i jednost.ALtat luno ldar iostavno s elektroni ik im regulator ima ostvar iva ie l iena svojstva ovdie- ce se razmatrat i

i z" r"gulat i lske uredaje koj i ne rade elel i t roni ik i (mehani ik i , pneumatski , h idraul i ik i )

Res u lato r Odziv regulatora Obiainjen jeTip Karakter ist i ine vel i i ine

P Odziv na skok

^d-v

/a

regulaci jska razl ikauzroku je proporcional-nu promjenu izvr ineve l i i in e

Ko: koef ic i ientp ropo rc lonar nost l

D

rc l

Csv

,. \y - yc) ot"u - --.til-

r -R1 .C6:1o

Odziv na funkci iu porasta

^d-v

/s

brzina promiene regu-laci iske razl ike uzroku-je odredenu vr i jednostizvr ine vel i i ine

Ke: di ferenci jskikoef ic i j entIe: d i ferenci jskovr i jenre

, , 1dy' x. j d/

1l

Ro .cr T

Odziv na skok

xd

regulaci jska razl ika uz-rokrr je odredenu brzi-nu Promjene izvr inevel i i ine

Kt: integraci iskikoef i c i j entf1: integraci jskovr i ieme

PD

, , Rl +,9n.. : -

' ' Fo

-RtRz-

-v

t0

Odziv na regulaci jska razl ika uz-rokuje promjenuizvr ine vel i i ines P- i lanom i D- i lanom

Kr: vr i jednost

ProPorcton al nost lI ' : der ivaci jsko vr i jeme

PIRr CFoc

v. . vn F:

\ r t Ro

n : \ : 1

T, Fo C,

Odziv na skok regulaci jska razl ikauzrokuje promienuizvr ine vel i i ines P-t lankom i l -d lankom

I. : vr i jeme regul i ranjai l i uspostavl janja

.R1R2

nt i n2

Tn=lRj+Rz)C2

PlDC'tL) l

R1

R,+R). ,n _

Ra

- l

Odziv na skok regulaci jska razl ikauzrokuje promienuizvr ine vel i i ines P-, l - i D-udielom.

i

n

ItsE

EhrIt{i[iIHIH

Nekontinuirane regulacijske naprave |iN i3il31i;19,Dvopoloiajna regulaci jska napraya Tropoloiajna regulaci jska naprayalzvr5na vel i i ina moie kod dvopoloiajnog regulato- Tropoloiajne regulaci jske naprave raspolaiu s t r ira popr imit i samo dva stanja: U i lZ. uklopna stanja: stanle | - lZ - stanje l l . I ovaDvopoloialni regulator i pr ik ladni su zbog nekont i - vrst regulaci je moie se pr imienj ivaci samo nanuiranog ponaianja samo za pr imienu na takvim usporenim regulaci jskim stazama.regulaci jskim stazama kod koj ih je promjena regul-c i jske vel i i ine vremenski ovisna (usporena).

Karakter ist ika. kar. vel i i ine Vremensko ponaSanje Elektroni ika izvedba

Dvopololajni regulator

^2

I . : mrtvo vr i jeme

[: vremenska konstanta

Tropololaini regulator

namjei tenav ri j ed n ost

' podrui jeneosj etl j ivosti

I , : mrtvo vr i jemeI. : vremenska konstanta

r'

Prik ladnost regulatora kod danih staza

StazaResu lator

P PI PD PID 7-poloi.regulator

oN

Po X

P-Tr X X

P *r , X XX

P -T, XX

t ) LP-T.-T1 -----*

x> T,

X X

X

q)Nr!

lo

| -Tr X XX x

t_T X

x x: osobi to pr ik ladan, x: pr ik ladan - : nepr ik ladan

225

N am jeStanje regu latoraRegulaci jska naprava je to bol je namjei tena,r i to je manje preostalo regulaci jsko odsrupanie grani ina

o i to je krace vr i jeme ut i t ravania io i to je manje maksimalno nadvi ienje V-.Kod prevel ik ih poja-anja regulaci jskog krugamoie regulaci jski krug postat i nestabi lan.

VO, KPB KPiKr^: P-koefrc i jent ( regulator)Krt : P-koef ic i jent (staza)

nestabi lan

Odziv regulaci jske staze na skok

to leranci iaut i t ravanla

I r : vr i iemezao rzavan la

d: vr i jemerzl eo nacr vanla

2. granica stabi lnost i 3. per iodski stabi i i tet 4. apcr iodski stabi l i tet

Postupak po Ziegleru i Nicholsu

Jednostavan postupak kod nepoznat ih karakter is-t ianih vr i jednost i regulaci jske staze.Postu oak:r Regulator upotrebl iavat i kao P-regulator u za-

tvorenom regulaci jskom krugu ( f :cc; l :Q).o Povis ivat i koef ic i jent proporcionalnost i Kpx sve,

dok regulaci jsko odstupanje x* izvodi t ra ina t i t -ranja s konstantnom ampl i tudom.

o U tom staniu odredi t i t ra ianje t i t ra ja Ip i kr i t i i -n i P-koef ic i jent Kpxx.

o lz tabl ice nalpovol jn i j ih namjeStanja regula-tora uzet i

regu- Derivaci jskovrijeme il,

Postupak po Chienu, Hronesu i Reswicku Tei i t i za naikrai im trajanjem postupka i regul i ranj?. .Ako su poznate karakter ist i ine vr i jednost i realne Mrtvo vr i jeme I , i vr i jeme zadr iavaja I" koj istaze i l i se mogu Iako odredi t i odzivom na skok kod staza s f2 - karal( ter ist i i (om zajedno tvore(vidi gore),postupaseposl jede6oi tabl ic i .Pr i tom nadomjesno mrtvo vr i jeme f , r ( f ,+-L:R,t)t reba razl ikovat. i da l i je ut je iu na mogutnost regulaci je staze, ako suo regulaci jski tok aper iodski i l i vel ik i u odnosu prema vremenu iz jednaienja 7] .o per iodski , a t reba usl i jedi t i s oko 2O/o nadvi5e- Pr ib l i lne vr i jednost i :

n ja, odnosno da l i dobro regul i r l j ivo: TzlT,E>lOr regufaci jska naprava treba bi t i namjei tena opt i - umiereno regul i r l j ivo: TelT,E>4<9

malno za izregul i ranje smetnj i (poremeiajnim lo ie regul i r l j ivo: T"fT,E<3vel i i inama) Ako nema mrtvog vremena, u jednadibe se

. namjest i t i promjene vodece vel i i ine (vodenje). umjesto f , , stavl ja I , .

oremeca, Voalenle

Aperiodski regula-ci jski postupak

Periodsk i ,s =20/onadviSenja

Aperiodski regula-ci jski postupak

Periodskis =20o/onadviSenja

r!

d

DOoL

F

P Kpa:0,3 , t ' "=Aps / .eKP\-0,7

T'

APs / rFKPR :0.3

18

APs / iEK"^-0.7 , ] -

APs / iF

PI,(pR:0,5

K;jnKr^=0,7

k:kKPR :0,35

r sAcs / . t

KPR-0,6 1AP5 / .E

Ir :4 f,t I r :2,3 I ,E fN:1 '2 Is T -T

PID

KPR:o,95 lLAP5 r.E

Kr*:1,2 Xrs. fa

KPR:0.6 ; -4-APs / ,E

KpR:0,95 k-+T":0,42' 7,, T, :0,47.7, t I ' :0,s.r ,e T":O,4 T,r

Tn:2,4 7, t IH=2 I ,e ,N- ' r IN :1 '35 4

I

i

iIIi .

l i

t iill ,

t t

LTIu

IIIlI

t 'l

i ,

Il ,I

iIIIt :i ,Ij

LogiEl<i vezni Elanovi BiN i3633;] l i" "Spojni srmbol i Logi ika funkci ja. naziv Tabl ica stanja

A]BLX Nadomiesni spoi

X-AnB

l -veza( l<onjunkci ja)

000

0'1 0i io l o

-- .- - t - f .-111

---L-*) x

X AvB 0I

0I Ll-veza(drsjunkci ia)

- ]1

0i0

1 11r l i

11

X..A O

- 1NE{ne8r(r l r ) I -

A--\-{--

X..ArB

N l -veza

00

I o- l 1-11 0

11

1

t-1

0

x.A,/B i 0

1N|Ll 'veza

[ - r -1

0

AEX----F--f

X:(Ar.B)v(AnB)

EX ILI(p rotu va le n c i j r )

0-o

1--1

010

i ! - -oT r

i - - t -

-X. (AvB)a(AvB)

(c l< v rv a le n c i ja)i :l r'1

011

i lo00

r11

X--\ ).-A".------.-.- B

X AvB

zaPorna vrata( in h ib ic i ja)

ls- . - ---|

X-ArB

'( impl i l<aci ia)

0t - -f - . - - l

,111

4&cl

iu ' Ad=lA + *- l - 'g

-ql

t ladomje5tavanje logi€kih Elanova ostal ima.stovr i iedni vezni c lanovi dobivaju se kada su:. svi & kroz l ,

. . svi l roz & nadom;ei teni il . sv i pr ik l ju ic i prema sraniu iz laza su invert i rani

( izuzetak: NE-i lan)Jsporedi t i logi iku algebru (str . 10)

228

Pojednostavl ienja s Karnaughovim tabl icama

Pravi lao U Karnaugh - Vei tchovom di iagramu

(K-V-di iagram i l i K-V-tabl ica) se zbog po-jednostavl jenja normalnih lL l obl ika sYe Yezetabl ice stanja za koje je X :1 , Prenose u odgo-varajuce pol ie Kv- labl ice.

o Od pol ia do pol ja samo kada se iedna ulaznavar i jabla mi jenja.

r Potrebna su 2"-pol la (n:broj u laznih var i jab-t i ) .

r Susjedne potpune konjunkci ie 2. , 4. i i 8. b loko-va obuhvat i t i zaiedno.

r Susjedne su one potpune koniunkci je pol ja ko-ja se medusobno dot i iu s iednom stranom(ne s uglom).

o Takoder se mogu obuhvat i t i pol ia koia le ie narubu tabl ice.

r Var i jable jednog bloka, koie se poiavl lu iu negi-rane i ne negirane, otpadaj- .

r U jednom bloku sadr iane var i jable su l -pove-zane,

o Ako se l -veze s lL l -vezom medusobno veiu,nastaje pojednostavnjena iednadiba funkci ie.

Tablica stania .r) lednadlba ..+ K - V-tablica .r+ Preostale var i i

Pr imler za 2 var i iable

lA

il?ts lx l----r-----'l

?lJ l? IJ

x-.A.. L lX:A r BX-A iJX=A n B

[-_-l:B

Logi ika funi r la:X= A B) ,A . B) + l l in i t a l iz i rana logi ika funkci j r : 6

Prirnjer za 3 var i jable

L2_

9.tqqt_I

s!_!_qil11

0l0olr;-T_i)-1-

He-+!011-----+-----110-----f----1t1

III

Is1

_q-q0

X=A B C

x:A B . . cX:A.. B r CX:A n B n CX=A B " CX=A n 6 n CX=A n B a 0X:A n B n C

r_1l l

i i :AnCt lL-J

l l ,a n t ._l i_ ' " " ' '

Loticka nkci ja j X: + Minimal iz- l rana lggi ik4 fur(A a C) v (A a B) v

) l(,! i ia: ..l : ! l

Primjer za 4 var i jable

B c D XX:A B C Dx:4, . B . C DX:4,, B. . C . DX'-4. . ,8 C DX:A n B r 0 n t iX:A r B n C n DX:A n B n C a DX=A a B n C n DX:A n e

^ e I D

X.=A B . . C DX:A n 6 n C n DX A..B.C DX:A n B n e I DX:A a B n e I DX=A r B a C n DX:A n B n C n D

! l

i l| | :n n ct tt r

U

v".,,,,^\.r^\

:enD

1 0 U 0 02 0 0 0 l

0 0 l 0A 0 I 1

5 0 1 0 0 06 0 1 0 07 I 1 0 08 0 1 09 0 0 0 0

10 011 0 0 012 0 l

13 1 0 0 014 1 n 015 1 0 016 1 0

Logi ika funkci ja; Minimal iz i rana logi ika funkci ja:

X:{ , \ I ' u u A B C O, .A LJ D'+ X=(Aê) t (C^D)

iA g r- : l ) i 1A, 'J C Ir ' A I C D)

229

t

III

tI

ffi

Relaksaci iski sklopovi DIN 40e00 r .12184Sooini s imbol i Real izaci ia Naponske karakter ist ike rrrmlena

Schmit tovokidni sklop(Sch m i t tovtr iger)

U;1,- Us- U17 t

, , u,R.2 + RE

Rs Rc1 RE

Sklopkaprainevr i jed-nos t i ,obl iko-vaiim pu lsa

RE(RB+RK+Rcl)+RB Rcl

Monostabi ln imult iv ibrator *Us

llIluvIIt

Ra, I Rcz

Xo

It

i,,II

It

C

tJt, VT

t

4

v2 l

tu: In 2 CRg1 :0,7 'CR.t

Zatezn ask I op ka,vremen-sKasklopka

Astabi ln imult iv ibrato

1

R(

lu,

Rsz Qgt RczX

*--lH. ,4-[ t \ , / (z

X<i\ ,/ \ /2 lu;4)V1

\sY2

ilIt

ru - In Rez G =0,7 Rs2 C1 |

f rz: In ' Rer C2=0,7 Ru C2

.1t" i t17

Genera-tor

P r avo-k utnoSimpulsa

Bistabi ln imult i -v ibrator,f l ip- f lop

Djel i lofrek v en-cr le,memonJ:signala

230

Bistabi ln i sklopovi DIN 40e001,1217.84

Napomena

RS - NlLl-f l i p- f lop

J.----Bt - t_

--.ln E

S B x X

0 0 postavl ianje

0 l 0 P0Yraln0 P0slaY.

0 0 xn xn sPremanle

I 0 0 neod redeno

S: postavi t i

R; natrag

POStaY I t l(Yrat i t i )

RS -Nl-postav i t i :X1-1

natrag

POstav i ta:Xr

-0

f l ip- f lop

d;--}IL-FRS FF,ovis i o iz l .staniu

Usporeni

lndeks n:Stanje pr i jeimpulsa r i tma.Indeks n+1:Stanje nakonimpulsa r i tma

-l :

Usporavanj a:Na iz lazu sepromi jenistanie tek kadaulaz C ponovovodi prvobi tnts ignal

- (D)

Master-Sla-ve-FF (glav-ni-pomo€ni)upravl jan soba boka

J1: Promjenastania na iz lazupostaje dielo-tvorna tekt , - i - . .1^- a

ponovo vodiprvo b i tn is ignal

* :b i lo koie stanjeMaster-FF Slave-FF

(glavni) (pomocni)

t ) 1R c1 X X

0 xn xn

0 J-L 1 0

0 1 11 0

0 0 Jl- X. XN

1 1 J1 0 0

IJ 1K c1 X

0 XN xn

I 0 JA 1 0

0 JL 0

0 0 . lL xn xn

1 JL xn X"

promi ena

J-K-Master-Slave-FF(glavni-po-mo€ni) ,upravl jans oba boka

,1 i

;ii ,l ,

l .i l ii l ii ;l rI iilt lt l

l[{[frftFI [fl,I

t-

Kodovi

Primjer: pr ikaz broja 3 6 5

l t \I I \

u BCD-kodu 0011 Ol lO 0101u Aikenovom kodu 0011 1100 1011

Tetradni kodovi JednokoraEni tetradni kodDecimaln ikod BCD-kod Aikenov kod Grayev kod Glixonov kod

O'BrienovkaA

01231

56789

000000010010001 10100

0101011001111000'1 001

00000001001000110100

10111100110111101111

00000001001100100110

01110101010011001101

00000001001100100110

0l1101010100' t ' t001000

00010011001001100100

11001110101010111001

Vri jednost 8421 2421Miesto 4321 4321 4321

Vi5emjesni kodovi

Decimalni br . Kod2od5 Kod I od 10 Trokoratni Hammingov kod

0123

q

678

0001100101001100100101010

01100' I 0001100101010010000

00000000010000000010000000010000000010000000010000

00001000000001000000001000000001000000001000000000

00000000000111001100100111100101010

0101101011001.1011010010010111001100

M jesto 54321 9876543210 7 654321

ASCII kod(American Standard Code for Informat ion- ln-terchange)

Sastav: 7 bi ta i 1 ispi tn i b i t , 128 znakova.Ovime se mogu pr ikazat i upravl ja ike naredbe,al fanumeri ik i znakovi i posebni znakovi .

Vrste upravl jatk ih znakova:

TC: Pr i lenosni upravl ja ik i znak(Transm iss ion-Cont rol)

FE: Upravl ja ik i znak formata(Format Effectors)

lS: Informaci jski rastavni znak( lnformat ion Separators)

DC: Upravl ja ik i znak aparata

-: Ostal i upravl ja ik i znakovi

kodna r i je i h eks okt. d ec. {sc tl P-bi t

I 0 0 1 1 1 OB 13 11

0 0 ,l 1 0 0 54 124 84 T n. b.

0 1 1 1 I I 1 JT 77 53 n. o.

P 7 6 5 3 2 * LSB

1- P : ispi tn i b i t (MSB)

LSB: Least Signi f icant Bi t(najmanje znaiajan bi t )

MSB: Most Signi f icant Bi t(najznatajni j i b i t )

lspi tn i b i t : Kod svake kodne r i je i i nadopunjava sebroj mjesta s vr i jednoi iu 1, na paran brol (p: b.) i l ina neparan broj (n. b.) .

Pr i m ie r i :

232

ASCII kod DtN 66003t6.7.{8 9 c D E p-1

I Pr idrui iv.

r ispi tnog bi ta

fnsaI LSB

0 1 2 3 ) 6 7 D_n

:o

;c =Yio!

EE89E!

P000

P

01

P010

P011

r100

P101

P110

P111

a

76/

5,,-'4 : ) 1

0o010203040s060t080sOAOB0cODOEOF

01234567

10't11ZIJ

151617

012345

78

101'l12131415

NULsoHSTXETXEUI

ENQACKBELBSHTLF

FFCRSO) t

DLEDC1DC7DC3DC4NAKSYNt tb

CANEMSUBEJL

FS

RSUS

1234567dq

;:'

l

1..!.

BaDEFGnI

JKL

MN0

P

RsTU

YZtl

a

b

c

d

f

IjkImn

Pqrst

X

vz

DEL

0

00000011111111

0000111100001111

0011001100110011

0101

101010'I0101

00.. .0F10 . . t r 26 . . .3F30.. .3F 4A . . .4F )u. . . ) f 60 . . .6F 76 . . .7t * heks. broi od -dc

0 . . 10 20...3740...5760 . . .77 100 . . .111120 . . .137140 . . .157160 . . .177 e okt . broj od -do

0.. .1s16.. .3132.. .4748.. .63 64 . . .79 80'. ..95 96 . . .111112. . .127 e dec. broi od*do

Naredba Vrsta i Znaienie -nared be

NULSOHSTXETXEUI

ENQACKBELBSHTLT

FFLK

soSIDLEDCl . . .4NAKSYNETBCANEMSUBESCFSGSRSUSSPDEL

l rcl rcl rcl rcl rcl rc i- l

iFE Il rE IIFE I

l re IIFE ]IFE I

NULLSTART OF HEADINGSTART OF TEXTEND OF TEXTEND OF TRANSIYISSIONENQUIRYACKNOWLEDGEBE LLBACKSPACEHORIZONTAL TABULATIONLINE FEEDVERTICAL TABULATIONFORM FEEDCARRIAGE RETURNSHIFT OUTSHIFT INDATA LINK ESCAPEDEVICE CONTROL 1,. .4NEGATIVE ACKNOWLEDGESYNCHRONOUS IDLEEND OF TRANSMISSION BLOCKCANCELEND OF MEDIUMSUBSTITUTEESCAPEFILE SEPARATORGROUP SEPARATORRECORD SEPARATORUNIT SEPARATORSPACEUELE I f

Nula, n i l taPotetak l in i je uvodaZnak poietka tekstaZnak kraja rekstaKraj pr i jenosaPoziv za pr i jenos podatakaPozi t lvni povratni s ignalZnal< zvonaPovratni korakHorizontalni tabulatorPomak reda ( l in i le)Vert ikalni tabulatorPomak formularaPovrat kol icaZnak rajnog prespajanjaZnak povratnog spajanjaPrespajanje pr i jenosa podatakaUpravl ja ik i znak naprave I . . .4Negat ivni povratni s ignalS i n kronizaci jaKraj pr i jenosnog blokaPoni i ten, n i i tetanKraj zapis ivanjaSupst i tuci jaPrespajanjeZnak razdvajanja glavne grupeZnak razdvajania grupeZnak razdvajanja podgrupeZnak razdvajanja di je la grupeznaK razmakaB r isan j e

nDCTCTCTC

IStsl (

IS

233

Broj i lo, d je l i lo, posmiEni registar DrN 40e00r 12/784

Napri jed - nazad

P res Pol I vo

Aksinkrono binarno unapr i iedno broi i lo (3-bi ta) e

Er t;z :o

hln nakonimpulsa

o

Sinkrono binarno unazadno broi i lo (4-bi ta) dect-

maln a Co UD7 Cr

decr-malna

n1

J

0000

0000

0011

01U

1

I1'|1

'1'I

0

1010

15141a

12

67

0000

U

11

1

1

I111

,|100

1010

11'10

I8

I101l

0000

0011

0'|01

000

I100

1010

76

12IJ

14t5

00II

0101

0n00

0000

1,l

00

10'|0

J

10

Dlel i lo f rekvenci je: nL]

t!2l

trtt4nt ;

/ r : u lazna frekvenci ja

f , : podi ie l jena frekvenci la

n :broi FF

o"l l r l

t l

Posmiini registar Tsa ser i jsk im ulazima i iz lazima

E

Qa

smier oosmaka, . ____J Qa

f

.l'o l-

nfl1D

-F"' l ft t l

l1D l - -

f " ' l I, ' l

1D>c1

) i .

. . l5tarlrnmi_br.nl 6:---F

I tr lo2lo3104 t0-+-5l0

r la n akr

J;frl-l :

tl0

ma br,

IL 'D =

0

000I

0

234

Memorijski programirano upravtianie (MPU) " BiN 1!i3113:33Prim jer : Automatski spoj zvl jezda-trokutStrujna shema konvencional-nog upravl jania

Prik l ju i ivanje MPU

--l__l

Programiraje prema kontaknoj shemi

MOq

iF-0 tv01

HF-

[,401 A0 1 rAA AQ2

ij,tHt 1FIba

{FA00

{F

1

F

MAO

Tijek znakova za pr i jenos znakovas programske naprave

Struktura upravl ja ik ih naredbi

| | ob' l lezavanle I Paramecar I

tY +F-

r t ulaz br.15

, l ' f f l l l l , , ' I o i E i 16 |lL l u laz br. 16

Primjer: znak I ce bi t i prenesen uASCII kodu dodjela iz laz br. Pl

Programiranje (nai in i pr ikaza)

Shema djelovanja (SD)

aa0i0r-

400H/hn

lJ : Lt j l \ roo

/HFF:A3

Kontaktna shema (KS)

F00 f0 ' A00

Tabl ica naredbi TN)0

L

00 0 L i lE r0 r00 1lu N E 0 1

I r0 r2 -0 s- i- t ta N0r0 (Tt f -

IM

]E

9 -9-Lt2,0 r3

a 0 r5lo M r0 6

0 0 6: A0 0graf icki s imbol i is imbol i ASC|I koda mnenroni iko skrai ivanje oznaka

fu n kci j a

235

Simbol i za memori jski programirano upravl ianje (MPU) DrN 1e2le/s.83

Operaci je obrade signala

Vremenski Elanovi

i-p,,t' Tnl

Usporeno'TUuk l j .uEivan,e

Oznake operanada

Pravi la programiranja . . - - - - - -P-naredbom L o Kod razgranat ih strujnih tokova pravi lo lL l morar Svako logi tko spalanje poi in je s

( takoder I i l i lL l ) .

r Naredbe r logicka spalanja moguvol j i mnogim operandima.

r Jedan operand moie bi t i po vol i i

b i t i pr i je I iznudeno programiraniem memorr le.

upravl jat i po r Sigurnost od prekida i ice post i ie se t ime drse svi davai j naredbi spojeni kao isklopnict koj i

, moraju iskl ju i i t r potroir i r , progrrmrrr ;u s I i l icesto ProSra- lL l .

mrrano Sigurnost spoja uzemljenla Postoj i ako su svi

o Kod mnogrh MPU sustrvr mora u naceiu lL l -vezu da;aai nJredbr ko;r se'ukl ;ucu1u na potrosaaProSr3mrrJtr r -veza spojeni kao radni kontal<t i programrranr.

Operaci ie za organizaci ju programa

Nulta NOP Prazno nremori jsko mjestooperaci ja

f i . i . . , ; lP lo^.t""r-pot"tor. rra"a,

' lSl<ok 5 Proqran ce se

'naStavl t l na

d:noj adresr

Cesti upravl iaEki Elanovi DtN 1e23e/s.83Funkci ia truina shema Kontaktna shema Shema dielovania I abl ica naredbi---r--

^ ' )*r)*r?

, tgs t01 aIg ,ut_lt--J rJIJL JL \ / |

tL l

H',il'ilH'rl I

Spremnik

H',H',il"t-llEsz rol l I

i rHF I

Povratnousporenje

K2-<

I r r - l r r r Il---1 l--r--lI JL I JL \ / |l^ssl I| - tT | |

l-rr II rs1 ass lss I

I-]FJF_{ H

fs0

It0 r ll r ,4 l-ra6s

t00

A00

Memori ja

prevladavavra6anje

prevladavapostavljanje

, tss E01 Ag6

H r I L-{')-lI - -"1I ts2 Aqq I

H-'H' l

Kod istovremenenared be. postavljanjaI vracanJa (u osnov-no stanje) prevlada-va posl jednje prog-ramirana naredba.

Eqo Es1 Eqz

I I i - ' ll r l r r l , r l

16,6,611, , lE,0,2ll0 0,1iR, , lA,0,glla,0 2lL lE,g,6lll o,Tltl' , TE-o:nlQ,g, t , ls lA,0,dll_;-r-l-::.

Samo-pod r ianje

S0F-

EIs t61 ASS

HHHt_lla00l ILItJ IIJL I

Koradni motor DIN 42021 - t '2110'76

Konstrukci ia i nai in djelovania odgovaraiu s inkro-

nom stroiu. Vrtnia se post i ie upravl ianiem naiz-

mience statorskih namota (promienom Polar i teta)uz oomoc elektronike.

BrojKA KCs mierok ret

D

lednopolno dvopolno

Upravl ianie(s R,: L/R - upr.)

Sklopka S3 se otvara nakon post izania dopu5teneupravl lacke struje. Propusne drode vode opadalucusiruiu sve dok se 53. nakon post izania donleg

sklopnog praga ne zatvort i td1) usporedi t i s t r . 86

1,,t ; ' '

\ i i ' i ,u l r , ,) ' l+,

-

b l ' ' ',/ [*;

I otPa(

+najve6i Izakretni Imoment{startni ferani in i Ii 'om"nt\pogonski

[-Sranrcnr l - 'momenr

L

) st:0r

frr

' l / 'srani tn i I I6pteretn i {moment Irromostr

IrL

Nat

(o ra-

nla

L

1

43t i ,3al lL t22f i ,1

PolukoraEni pogon

l "d" .p" l " l l t "p" l^ is1 s1- s2 si ls1 si s2

-s2

1X

XX

211 2 1,312.411,32,4

rll,f*l.t- l " l x l " l

I l " I x lx - lx1x l* l -xl x l I -t

l t - x

| - x

r 1 | I lx

I ' l l i1 l :rkoralnu cr

\- - l

)-7

;:?'.,kvencij>0

"**

>l\

\ '--r-l ( ft - -l8 l

' iTIIIII

\

;

Eni sveni

!. frekvenciia komla

e pogon dobiva kadredovr.--TEranitenle

za po-gonsko podrui je

2. ograniienje za stan-no podruEje, / . :0

3. ograniienje za start-oSranrcenJe za srarc-no podrui je, / , >0

{rekvenci jakoraka

I startna . ,

I l reKvencrJa

, naiv i ia

I pogonsKa

I f rekvenci ia

I

arakter i st i ke

artna i \q.1.anlcna | \ l rek

Svoistva upravl jania

Nat in upravl janja Pred nost i N edostaci

jednopolno lednostavni sklopni stupnievi snage( jed nostavna preklopka)

Cu-volumen ni je iskor i i tenNema potpunog zakretnogmomenta.

dvopolno Cu-volumen dobro iskor i i ten, ve6i zakretnimoment, v i5a f rekvenci ia koraka

Skupi sklopni stupnjevi snage(dvostruka preklopka).

upravl ianie stalnimnaponom (l/R)

ViSa frekvenci ja koraka zbog manle vremen-ske konstante L/R. )e{t ino ograni tenje struieotDorom.

Povetana snaga gubi takakroz otpor.

(vi b rato rsko)upravl janje stalnomstruiom

Optimalna snaga motora, v isoka frekvenci iakoraka, vel ik i zakretni moment, v isokakor isnost.

Skupo upravl lanje.

punokoraini pogon Veti zakretni moment Neznatni broj koraka (korakpo okretaju).

polukoraini pogon Dvostruki broi koraka nduProt Puno-koratnom pogonu, neznatno nadvi ienie

Manj i zakretni moment.

238

M ikroraEunaloMlk-pr"**

sabirnica podataka

Mikroprocesor i su v isokointegr i -rani sklopovi koj i sadr ie vel ik ibroj veznih sklopovaFunkci je koje t reba preuzetr mr-kroprocesor odreduju se progra-mom

uno5enje podataka i naredbi umikroprocesor

- obrada (promjena) podarakaiznoienje podataka

Podaci i naredbe moraju bi t i pred-stavl jeni b inarnim brojevima

upravl ja-ka jedinica

RaEunalo se sastoi i od centralne jedinrce, programske m€mori ie, regisrara za t r tanje i prsanje. reulazno- iz laznih medusklopova. Mikroraiunalo uledinjuje ove ledinice na jednom t ipu.

Pojmovi i skraienice ( izvod)

rccess Pr istup odredenom miestu memori leAccumulator Registar za memoriranieALGOL Programski jezik za tehni iko-znan-

ALUstvenu Pf lmlenuAri thmet ic Logic Uni t - ar i tme-t i tko logi ika jedinica

assemble Prevodenje u strojni programBASIC Programski iezik koj i se lako ui ibuf fer Spremnikbyte Obi ino r i ie i od I b i tacompi ler Program koj i prevodi program vi ieg

programskog jezika u strojni kodEEROM Electr ical ly Erasable ROM

Postojana memori ja, e lekr i ik iizbr is iva

EEPROM Electr ical ly Erasable PROMPostojana memori ja, programir l l iva,izbr is iva elektr i ik i

EPROM Erasable PROM

i nterface

interpreterKey boardLSB

MSB

PROM

RAM

Memori ja programir l j iya, izbr is ivaul t raYioletnim svjet lom

Meclusklop za povezivanje raiunalas per i fer i jsk im naprayama

Program za prevodenje

Tastatura

Least Signi f icant Bir - najmanjeznaiajan bi t

MostSigni f icanrBrt najznaiaynr j ib i t

Programmable Read Only Memory- Programir l j iva stalna memori ja

Random Access Memory - memo-r i ja s izravnim pr istupom, i i ta j /p i5 iprolazna memori ia

Upravl ianie Pomo€u skloPnikaReverziranje smiera vr tn je t rofazni l r motora

K2 nl

lzravno ukl iu i ivanie t rofaznih motora

vrtnie ' 1smierom vrtnie ' 1namotomPolnoprekloPivi t rofazni n(Dahlanderov sPoj)

+];1+ #:l+ J,1.1+r2 l I r r ls l 311 Jr2 l I lJ l I l r l I

Pomocni struini l<rug l<od

stavl iania u rad t iPkalom

K2 K2 K2

Upravl ianje pomoiu sklopnikaPolnopreklopiv i t rofazni motor s 1 nanrotonr, 2 brzine

F]

F4

SO,

S3F'

S4,

K3

K4

K5

51'-

S2'

K1

K2

S4'-

K1

S3

1l

1l

K4

K2 K3

Polnoprel<lopiv i t rofazni motor s 2 odvojena namota,2 brzine vrtnie,2 smjera vr tn ie

F5

F3

F1

s0'-

K2

K4

S 2'-

S,*t-

-T-

sl ' \ lr, I i,. 1,,

Slr /

K2

K1 K4 K2

t?I

*t i*

Upravl ianie pomo6u sl<loPnika

P"L.. t* t" t rofaznih motora s kaveznim rotorom, KUSA spol

| "

I o '

L.

l1 l2

Pol(retanie zvi iezda - t ro l (ut

l8NV,_ s0hrl1t2t lr t1-"

I F1

I

IiI Kl

i , ,iI

Pokreu2sn

L2 -Ll-

Ptr

tan jelera

=-t- ' l,,1+

I*, \

II

J"lL_r

zvi iezda - t rokut LI -..._f t

v r tn le leo v - so r ,

SOF

S1F

Vefzogea!rqsze len, / l -

K5[IK3

121156, lo r l \ lo . ls o . rs lo Hls loT- firT; tTJt TTjTt rrfil7

I l ; l ' l r j I i . j " l . l l ' ,

Vrste navojaVi lc i i mat iceBuienj eLemljen jeLjepl jen jeZavarivan je

sPt l i

Mater i ja l i

Periodi ik i sustav elemenata . .Konstante elemenataSvojstva mater i ja laCel ic iBroj iane oznake za mater i ja leNeiel jezni mater i ja l iOtporski mater i ja l iMater i ja l i ogr jevnihTermobimetal i . . .Mater i ja l i za kontakteMagnetski mater i ja l iT iskani spolevilzolaci lski mater i ja l i , p l" . , i in" ' rnur.Svojstva plast i in ih masaPrepoznavanje plast i in ih masaSlojevi t i preiani mater i ja l i , izolaci lskefol i je i izolaci jski lakoviKerami ik i izolaci jski mater i la l i . . . .Klase izolaci jskih tvar iOprema radionice u elekrotehni ikomODTTU

plast idnih masa

'KONijAlt " hi-!:r,:-:';i;1p1 i}flfrIA."fleq

pt]i $.[!,

"rp. ." i f . " . . .

244245246248250252253253254254255257

259260

/-o I

262263

zoa

265266267268271272

lffifr$ffi

iii

PeriodiEki sustav elemenataDlel i€ i atoma Model atoma

Naziv Naboj eu As (C) | Masa m u g

ElektronNeutronProto n

-1,602.10- 'e0

+l ,602 10 ' "

9,1089.101 ,6748.101 ,6775 .10

2A

P".r -, L luSKaooa

Atomska

lezSra s

Protonlma Ineutronima

1 A

r--lI

- ' l

, , l:----l' "1Mol;r i

rz l r I

Prim jer :Atomski broj Krat ica

I1

1

Redni broj - l I -Valenci ;a

HE

2

l1

5

z

L N

16 l1e

oltl r

s ?Le,i

t l

NE

100

3 M

l

Na

1l

21

AI'zs lnsi lP

,,. ,1,,,"1"s?l c l

''u il,.,

r0

AT

180

4 N

l9

K

19 T

{0

202

,5

Sc

11 l

48

Ti -J

51 52

2t+

55

Mn-).{

b

l16 6

Ni . Qu1

65

7^

l0

Ga

,1J t5

] l

79 90

8r1

160

5 o Bb

86

Sr

182

89

19 l

,1

zi

i06

9l

Nb

t5

Mo TC

u1

Rul,

103

Rh

r06

Pd

108

A9

68

In

19 1

119

Sn2

s0 I

122

Sb,l

51 5

128

Te

Z1

J1

l5

1t1

Xe

5a 0

6

131

Cs Ba

56

l le.)

5?l

19

Hf

t2\

rgl

7t 5

18(

2

rs6

Re,,75 1

190

Os2.

16 \ .

192

l rl

t t :

Pt2

?g{

197 201

Flg

180:

t04

TIl

t1 l

20"1

Pb1

82C

109

Bil

210

t-o

210

At

222

Rn

860

7 o

223

Fr

8?1

226

RA

89

Ku

n(

Ha

055

6 ) Lanronidi

i8

Pr

59

l{1

Nd

60

n

Pm

nl

150

Sm

61 ) ! t l

57

Gd

5t

Tb uy HO

i? -1

Er

,8 1

Tm

t't3

Yb2

70 1

l?5

Lu

71 l

7 o )Akt in id il':,:"

YA

210 2)1

9l

2t2

PU

2LJ

Am

95

2t1

Cm

96

249

BK

91

cl

98

":

,; '

25)

Fm

rcc

256

Md

T0l

NO

102 l

LT

tol l

Laki metal f

Teik i metal i n Nemetal

t f

Polumetal I Plemenit i metal n Plemenit i Pl in t ]

244

Konstante elemenata pr i 20"C i t ,03Pa

tmeSim"oor

Rednibroi

G us-toca l)u 8/cm'Pl inmg/cm3

Tal iSte961 u 'C

V rel i5teU6u L

f i inaEempe-ratu ratal j enja gu kJ/kg

Speci-f i in iroP-l inski

c i tet cu J/kg K

Koef i -c i ien tuzd ui-n08ra5te-zanla uu10-o/K(0. . .. . .1 00'c

E lek-tr i anavodl l i -vostxu

m

Tem-

Pera-lurnikoef i -cr lent:aur0-YKOmm

AntimonArgonArsenBak arBar i jBer i l i jBizmutBorBromLINK

Dui ikFlorFosforGal i iGerman i jHel i jInd i jI r id i jJooKadm i jKalc i lKal i jK is ikKlorKobal tKos i tarK r i ptonK romKsenonLit i jM agnezi jManganMol ibdenNatr i jNeonN i kal lOlovoOsmijPalad i jPlat i naRad i lRadonSelenSi l ic i iSumporS re broSt ron ci jTantalTal i lTelurTiranUranUgl j ikVanadi jVodikVol f ramZlaroLe\ezo

AI5b

AsCuBaBeBiBBrLN

NalPgabeHelntr)cd

Kof l

CoSnKrCrXeLiMgMnMoNaNeNIPbQsPdPtRaRnSesisAgSrTaTITeTi

c

-

Fer8

5118332955

835

35307

171531377

4977534820

1727503624543

1225471110

4678888634

' t6473873815222926

231

74792680

6,691 ,78

aqa3,81 ,859,8

1 7 . . ,2,3t 1a

7 ,131 f (

1 ,5571 ,835,915,320,187,3

22,44,948,641 (q

0,861171 ,5578,97 10

3,7 47,2

0,531,747,43

'10,20,970,8998,91

11 ,3422,7122'l,55

4,8? 1(

2,0710,52,54

16,611 ,856,244\

18,7I q l

6,10,09

1e,3 l19,3 I7A' ' I

13.96 I

66U630,5

-186subl imirar)

1 083710

1 283771

2300

419,5- 210

44,129,75

938

1552454'113,732185063,5

-219

't 490232157,2

1 900

180650

12442620

97 ,7-2481452327

25001 5541768700

220141 ,4112,8950,87s7 l

2990 |rn l l

I1(?

ii,o1' t 30 |

I- l1900 It5t l

3380 I'1063 I

ls ls I* 38.9

| Lt tuI to+o| - tge| 618

2390169628701 5602500

59906

-19634,1

2801 9837700

2000> 4800

184,5

1 439776

-18314 1

32002360

-1( l a

2300- 1081 34010972152

r 4800883246

30751750

r 53001387

= 4400' t700-61,9688

2610444,6

1 980136641 00'14571390 IJ) l ) |

- -^^ lr )uu I

3000 l- . - lz)/ |

4717 |

2ioo2880 I3s7 |

'163

2o;

54

10;

;409

238:6).54

3795813

24359

314

669,95/ 5

264273't13

30125

100

8314238

105136172

14088

JO)

343

19363

26e11 .3

210

350390

1 885

r:o')3951 050

:ios2:0'?)

924504270

1260

441130

134

33075

7101)23075

138

200630120500504

4240143'1 30466138

720230630750920

437228

460

10,8

10,816,81912,313,5

o11502)

29

G

+o

zs,+

84

1527- e,s

5826155

7Z

295

10,6a

79029,4

6,5

17 ,28,2

8,3

4,5111

11187

f (q

582,78

31 ,20,910,91

17.6

2,42,83

t0, i

t3,7

t5,9

n,;8,7

6,7 6

1,7)? 12,56l0'1

1

4,54,770,50,20,2

0,001

7.1

7,146,250,001 62,364,7 6

ol-

01,063

( !

4t9,04(

4)

- l

l,i,l

4A

4!

4)

,2

(7

;

,34,1

4,7

it4)

4,2

4,11,8

*2,8

r ) pr i0 C '?) pr i10 C

ffiiI

II

Svojstva mater i ja la

Jedinrca I Objainjenje

lzobl i ienje zbog djelovanja s i le i nestanal<izobl icenja nakon prestanka djelovanja s i le

P last i inostlzobl i ienje zbog djelovanja s i le bez nestanl<aizobl i ienja nakm d- ie lovania s i le

Lomljenje zbog djelovanja s i le sizobl i ienjem

Lomljen;e zbog djelovanja s i le bezizobl i ienja

Otpor prema prodiranju u neki mater i ja l :H, -= : 0,102

nnc r oo 11_u.uul.

Postupak ispi t ivanjaJ r Br inel l (uciskivanle ie l i ine kugle u marer ja l )

o Vickers (ut iskivanle di iamanrne pira-mide u mater i ja l )

o Rockwel l (ut iskivanje di jamantne l<ugle Fs: Opteretna si laA: Ut isna povr i .tB: t ra ina dubina

prodiranja

u mater i j t l u dva srupnia)

Cvrsto6a nasavi lanje

Cvrstota naposmak

Cvrsto€a naizvi lanje

Cvrstoia natorzi ju

Promjena dul j ine pr i d je lovanju s i le

A: pr i je lomnor r< rar.n i a

45: Pr i je lomnorastezanle,kada je kodvlainog Stapal"=5 d"

A/r : promj. dul j .kod pr i le loma

1", po-etnadul j ina

11 Granica rdtezne ivrstoce ( jo i i : granica raz-

^_a I v l r ienia), pr i koioj e last icno izobl icenje pre-

i lazi u plast i ino rzobl icenje

246

Svojstva mater i ja la

Oznake

Topl inskafvrstoaa

Znakoviu form. Jed in ic a Ob ja in jenie Formula

Otpor prema razaranju zbog visokihtemPeratura

Topl i nskastab i I nost

Sposobnost upotrebe alata pr i v isokimtem Pe ratu rama

Topl inskavod l i ivost

), ...'-m.l

Provodenje topl ine: prodiranie topl ine krozizrad akTopl inska vodl j ivost : provodenje topl ine sve-deno na masu izratka i razl iku temDeratureVri jednost i su kod pl inova i tekucina jakoovisne o temDeratur i !

" A,9 .A . t

s: debl l inaA: povr i ina

Speci f i in itopl inski kap.

c kj

kgK

Topl ina potrebna za zagr i javanje svedenana masu i razl iku temperature m.n $

Spec. temp.tal lenja

q gkg

Topl ina potrebna za tal jenje 1 kg neke tvar ipr i temperatur i ta l len ja

Speci f i inatopl inaisparavanja

KJ

kgKol i t i r ra topl ine potrebna za isparavanje 1 kgneke tvar i pr i temperatur i vrel i i ta

Koef ic i jentvolumenskograstezanja

1 1KK1

Topl insko rastezanje: promjena volumenanekog t i je la pr i promjeni temperatureKoef ic i jent volumenskog rsrezan ja: promjenavolumena svedena na orvobi tn i volumen ipromjenu temperature

LV' YoAsPl inovi :

1' 273K

Koef ic i jentrastezanja

a 1KK

Promjena dul j ine svedena na poiecnu dul j inur,PromJenu temPeratureCvrsta t i le la: y:3.c

A/

" ==

,ro ,lS

Speci f iEnatopl inska(kalor i jska)vr i jed nostSpec. ogr jev.moc

Ho

r(Jkg

KJ

K8

lzgaranjem tvar i nastaje topl ina, n i ia ogr jev-na moc: dimni pl inovi sadr ie vodeni p l in,v iSa ogr levna moi: d imni pl inovi sadr ieYodenu oaru

Spec. elektr .otPor

p

Q mm2

m

Elektr i in i otpor tvar i duge 1 m i presjeka1 mm' Rq

Elektr i fnavodl j ivost

x MSm

m

ct;;z

Reciproina vr i jednosr speci f i inog elek-trrcnog otPora

^- -t< .q

Tempera-turnikoef ic i jent

d

B

i ' * 'K -2

Promjena elektr i inog otpora pr i promjenirem Peratu re<200'C: d2o temperarurni koeficijent pri 20'C>200"C: B

AR' ' R2o.Ag

d2

Y*t

Afr : Rzo(d.Ag + B .As2)

kHffiffttsq,,-

iiru

eelici Jus c.Bo.oo2

- s lovni s imbol - C i t i e l koj im se oznaiava mater i ja l , ie l ik i l i i ] |ie l i in i l i jev: I I

- osnovna oznaka - sastoi i se iz iet i r i odnosno pet broi ianih ] |s imbola, l<oj ima se oznaiava vrsta ie l ika: I

- dopunska oznaka - sastoj i se iz jednog, dva i l i v i ie broj ianih i l i Is lovnih s imbola in j ihovih kombinaci ja, koj ima se po potrebi

I

OznaEavanje vrsta Eel ika

Struktura oznakeiel ic i se oznaiavaju oznakonr koja se sastoj i iz najv i ie iet i r i d i je la:'

EXXXX(X).X(X. . ) x(x. . . )

oznacava namtena, odnosno Stante cel tka:ostale dopunske oznake - sastoje se iz jednog, dva i l i v i ie

broj ianih i l i s lovnih s imbola i n l ihovih kombinaci ja, koj ima se popotrebi oznaiavaju druge karakter ist ike ael ika.

Osnovna oznaka oznaiuje vrstu cel ika.

1. Cel ic i s negarant i ranim sastayomSimbol na'1 . miestu: 0Simbol na 2. miestu oznaiuje grupu minimalne vlaine ivrstoie:

Simbor l . ;nxt ls, , "ool .^ l f iT. f

Simbol na 3. i 4. mjestu oznaiuje redni broj ie l ika:0. . .44 - ugl j i in i ie l ic i s negarant i ranom i istocom i ie l ic i t rgovaike kval i tete,

45.. .89 - ugl j i in i ie l ic i s garant i ranom i istoaom,90.. .99 - (s lobodno)

2. Ugl l i in i i legirani Eel ic i s garanciranim sastavom

Simbol i na 1. i 2. mjestu:a) u ugl j i in ih ie l ika

- s imbol na 1. miestu: 1- s imbol na 2. mjestu: deseterostruka vr i iednost maksimalnog postotka ugl j ika zaokruiena na

deset in€; broj iani s imbol za C20,9/o iest 9b) u legiranih ie l ika

- s imbol na 1. mjestu: oznaka najut jecaini leg legirnog elementasimbol na 2. mjestu: oznaka drugog (po redu) najut jecajni jeg legirnog elemenata; za jedno-

struko legiran ie l ike broi iani je s imbol 1.

n_i . . : :oz 3+o... i lo3 I 370 . . .190

567

400.. .490500.. .590600.. .590700 . . .

Element: COznaka: 1

Si Mn Cr Ni W Mo V ostal i23456789

Si Mn

Pod najut jecajni j im legirnim elementom razumijeva se onai kojemu pr ipada najveci umnoiak sadr ia jau ie l iku [o l ] i faktora vr i iednost i .

E lemen tFaktor vr i jednost i 1 1

CTNiWMoVCo447141720

Ti Cu30 1

Al ostal i130

Ako vi !estruko legirani del ic i imaju v i5e legiranih elemenata s ist im umnoikom, smatrar te senajut jecajni j im elementom onaj kojemu oznaka ima vi i i broj .

Simbol i na 3. i 4. mjestu oznaiuju redni broj ie l ika:0. . .19 - ie l ic i koj i n isu namijenjeni topl inskoj obradi ,

20. . .29 - ie l ic i za cement i ranje,30.. .39 - ie l ic i za pobol j iavanje,40.. .49 - ugl l iEni imalo legirani a latni ie l ic i ,50. . .59 - v isokolegirani a latni ie l ic i ,60. . .59 - ie l ic i s posebnim f iz ikalnim svojstv ima,70.. .79 - kemi jski otporni i vatrostalni ie l ic i ,80 . . .89 - (s lobodno),90.. .99 - ael ic i za automare i osral i ie l ic i .

Dodatna oznaka oznaiuje stanje ie l ika:0 - bez odredene topl inske obrade, 4 - pobol j ian,1- iaren, 5-hladnodeformiran,2 - meko iaren, 6 - l ju i ten i l i bruien3 - normal iz i ran, 9 - obraden po posebnim uputama.

748

del ic i

Opi i konstrukci lski te l ic i UUS C.80.500 1970. i '1972)Mehtnt ika svojstva

Oznaka

Granica

plasi la.

min.

N/rnm2

VlainaavrstoaaN/mm 2

Relat iYnaprod u l j .

%

Pokussavi ianja*(r=180 )

Udarna i i lavost

^lJ i*- ' I c

C.oooo 130.. .500

c.0261C.o27oC.o2i1

210 140.. .420 28 D=0,5a0.35 +20

c.0161C.ol62C.036lC.ol70e.ol71

740 370.. .450

0.350,150,15

+200

..- 20

C.o46rC.046C.046C.046C.047

264 420.. .500 z7 D=).a

0.35 r20

C.o4Bc.048.C.048.

290 440.. .540 220.0,0,

r200

20c.0551C.os62c.0s63

160 520.. .6200,3s0,350.35

+200

c.0s45C.064sC.o74s

300340370

500.. .600600.. .720700.. .850

201510

* a kut savi ianja. D promjer pr i r isk ivaia, a debl j ina l ima

Cel ic i za automate ( lUS C.80.505 - 1967)Mehani ike svojstva (pr i debl j in i 16. . .30 mm)

Oznaka Stanje

G.an ica

plasr ianost i o.

N/m m'

min.

Vlaanaivrstoca

N/mm2

Rel. produl jenje55

%

C.1 1eohladno vuaeno

normal iz i rano350210

500.. .700370

8

C.1290hladno vuaenonormal iz i rano

)70230

s20 ...770380

723

C.r 49ohladno vuienonormal iz i ranopobol i iano

400290170

600.. .8s0500

600.. .700

71716

c.1s90hladno vuaenonormal iz iranopobol j5ano

450330400

700.. .950600

650.. .800

61312

C. i1 90 hladno vuaeno

normal iz i rano330300

550.. .750400

820

c.3990 hladno vuaeno

normal izrrano170230

520...770i : i l

7

Cetic i za opruge (US C.80.551 - 1960)Sastav i nehaniika syoittva

Sastav(prosjeane vr i iednost i)

%

Zareno I Pobot ' iano

Oznaka TvrdoiaHB

max

Granicaplut . -

N,/m m'

VlaanaivrstofaN/mm2

Pro-dul jenie

t "%C si Mn

C.2i roC.21i1C.21i2C.21l lt .zt l+C.2330C.2i l1C.42roC.4830C.4811

0,380,460.510.5s0,650,500.600,670,5'10,58

1 ,501 ,651 ,651,651 ,651 ,451 ,651 ,100,250.25

0.650,650,650,850.851 ,050,850,s00,950,95

to'+l0.50'1 ,051 ,05

I 10

0.10

21'2l(23(?11

74124(24124123:23:

050100100't00200100100350200150

200.. .1 400300.. .1 500300.. .1 500300.. .1 500400.. .1 600300.. .1 500300 . . .1 500500.. .1700359.. .1700350.. .1 700

6666666566

249

del ic ieel ic i za opruge f lUS C.80.551 - 1960)Toplinska obrada

OznakaKovanj e,c

Meko iarenjec

Normal izaci ja,cPobol j !anje

kal ienie C I popui tanje 'C

e .21 30C.2131t.zttzC.21r lc.2134c.2330c.2331C.42loC.48loC.483r

| 050 . . .850r 050 . . .850t050.. .8s0| 0s0. . .850| 050.. .8s0I 050 . . .8s01050.. .850r050.. .850r 1 00.. .8s01 1 00.. .850

640.. .680640. . .680540.. .680640.. .680640.. .680680.. .700640.. .680640.. .680640.. .680640.. .680

830.. .860830.. .960830.. .860810.. .860830.. .860830.. .860830.. .860830.. .860830. . .880810.. .880

830.. .850 voda820.. .860 voda820 . . .860 vodi830.. .860 ul je820.. .850 ul ie820.. .850 ul ie820.. .850 ul je820.. .850 ul je830.. .860 ul je830.. .860 ul ie

470.. .540470 . . .540470 . . .540470 . . .540470.. .540470.. .540470.. .5{0410.. .500430.. .520410.. .500

BrojEane oznake za mater i ia le2. Broi iane oznake kemilskog sastava bakra i bakrenih s i t ina

2, XXXXbrojaani s imbol osnovnoS melala za bakar i bakrene 5l i t ine' koi i le uvi jek broi 2

znak za razdYajanje toaka

- brojaalr srmbol prvog najvain ' ieg dodaLnos elemenla

brojaani s imbol drutog najvaini iet dodainot elemenla

t lavna skupina bakra i l i Prvi redni broj bakrenih s l i t ina

drugi redni broj bakrenih s l ic inaznak za razdvaianie od iduaeg podatka toaka

Ukupna oznakaUkupna oznaka osnovnot kemljskog sustava unosi se u okupnu oznaku sl i t ine. neposredno iza oznake nai ina izrade' odnosno

namjene slr t ine.

Pr imjer oznatavania prema srandardu.JUS C D1 002

Redni broj u skupini Brojaana oznaka kemiiskotsustava

Oznake kemiiskim simbolamaza kemilskr sasaav

2.0001 .00 Ek --cu

2.001 1 .002.001 2.00

EBl c!EB2 Cu

2.0021 .002.0022.002.0023.002.0024.00

ETI CuET2 CuTl CuT2 CU

1').l4

2.0011.002.0012.002.0033.002.0014.00

ED C!DNP - CuDVP1 CuDVP2 - Cu

Bakar za elektrotehnikuMehaniEka | € lektr i tna svoistva proizYoda osim l i€a Prema DIN 40500 - 1970

Oznaka i stanieorNlus

Obl ic i id imenzi ieDebl j i na

min

Vlai. ivrst. Imrn I

N/n

Gran. plastoo, z

m2

TvrdocaHBlO

Vodl j ivost

O-. . '

E-Cu F20ET1-Cu

l imovi i t rake

Sipkeplos. i i r .10. . .100plos. ; i r .100.. .200ci ievi svih O

dol

0,1 do 5

10.. .1 002.. . 405.. .30

200m aks120

45do

70

E-Cu F25ETI -Cu c25

l imovi i t rake

aipkeplos. i i r .10. . .100plos. i i r . 100.. .200ci jevi svih O

dol

1.. . 5'10. . .100

2.. .40

do 10

250 20070do90

56

E-Cu F30ET1 -Cu c30

l imovi i t rake

i ipkeplos. i i r . 10. . .100plos. i i r .100.. .200ci j .v i do O160

dol

1.. . 56. . .502.. .15( t f

do5

300mtn

25085do105

55

56

55

ETI -cu Cl7

l imovi i t rake

i ipkeplos. 5 i r . 10. . .100plos. ! i r .10. . . 50ci ievi do Q50

dol

1.. . 32. . .10

3.. . 6do3

370mrn130

95do115

55

BrojEane oznake za mater i ia le2. Broi tane oznake kemiiskog sastava alumini ja i a lumini jskih s l i t ina JUS C.C0.002

XXX.Broj iani s imbol osnovnog metala, ko, i Je za aluminiJ i s l i t ine alumini ja uvi lek broj 3

Znal< za razdvajanje tocka

Broj iani s imbol prvog naizstupl ieni ieg dodatnog sl i ievnog elementa, odnosno nulaza alumini j

Broj iani s imbol drugog najzastupl jeni ieg dodatnog sl i ievnog elementa

Prvi idrugi broj daju podatke o namieni a lumini la is l i t ina alumini ia (za l i levanjei l i gnjeienie)

Znak za razdvajanie od sl jedeaeg podatka - to ika ( . )

l \ lumini j za elektrotehniku

Mehani ika i e lektr i tna syoistya i ica prema DIN 40501 - 1973.

OznakaI stanJe

Prom jer

mm

Vlai n aivrstoca

n/mm2

Granicapl ast i inost i

oo,2 ^

N/mm'

Svojstva 20 'CSpec. otpor Vodl j ivosrp!2mm'im I m

maks I om;]

E-AI F7 0,2 do 1>1 do 3,5>3.5 do 14

60.. .901)70 . . .17070 . . .1 0050 . . . 90

60"1

604l

0,02800,028170,02800,0280

?q 7

35,535.7?q 7

E-Al F 92)

E:h F r33)1,5 do 6

l-- 1J-d" -;

90. . .1 30

130180

70s)

90,,

0,028250p28x

35,4

3s/

E.AI F 170,2 do 1,5

>1,5 do 3>3 do 6

180170160

1 305)1 30s)

0,028250,028250.02825

35,435,435.4

' r samo za plosnrte ar r , r l :s imalna vr i lcdnost' r i za plosnare do deb. 10 mm 5, minimalna vr i jednost' ) i za olosnate do deb. 5 mm

MehaniEka i e lektr iEna svojstva proizvoda osim i ica prema DIN 40501 - 1973.

Oznakai stanje

Obl ic i i d imenzi jeDebl j ina

domm

Vlaf naiv rstoca

m in.N/

G ran icaplast i i .

So,2tm'

Tvrd ocaHB

vidl j i -vost

mft ,". '-

E-At F 5,5 i ipkeplosnat i do 3ir . 200

5315 65 25 20130 35,4

E-AI F 7l imovit rakeciievi do Q250

203

1170

501 1 8/301q 4

25 20/30

E-AI F 8 plosnat i i i r >120 >5 80 50 JJ.Z

E-AI F 10

l imovit raKe5ipkeplosnat i do i i r .80ciievi do Q170

6J

7010

10080 2s l3s

34,870 28/38

E.AI F 13

I i movit rake5ipkeplosnat i do i i r . 12

42,5

10 130110 32148

14<

90 37142

E-AI F 16 l imovi i t rake t ( 150 140 37 ls2 34.s

250

Neieriezni materiiari "gf,i,iii\ii,iirus c D2'100

Legure

@

c' i

coX

OLc

. ->Voo-d>

:=:cd

H

-!

i . :6;6 Y

o.-

fNLO

ooo-

! - t!9

E9Li

;ooo

c

!t

9o,-cgr

O- v

- ; . :t i '6

'-o

'=

ja

ga9U

JJo 9,0

6,-i=

^"EF>

N:

t: ;

.;

g='0r: -

q-

o:

!,2:

:e i r: .9! .aEE= - .7xr6 6_:;e B .*c, l o :F; : t r

u. iv c

90! Et rOU N

t! > c

.9€)NO

gi,Uo

l fo-6oo

odI -YO

tsN

* "-9-; =:e;, -=_d.10

F7L-c

c(= t1 ;

o6 @@ ooq

6

oo@'1oo

U

: O-

dd "1

2 od@ ov1 u')

os'I @-6. "'I

@.6to

OF

L

:OFx; ".1

OF

da@

vl tsFO

- jadd

dOr

N ON@O dro

,.}

U omdoOQ€4 o60

N$dt€9 o9 6N

v1 ul

Q6 @N@

o

v

v]

otsoo

TNNNN

EUU9U

H---

^qoq:5r!6UUO

i *oo: tdd

: f iNNo===Tzzzzsdd

o

3SzzUU

:=C i ,^ F

= F<<<.6UL)

=N

;?q

' i l>!,aY

: E(,( ,

9z=: ' ioo@

- ; r F F

99 < < <>a .1,- , ,a.OI Y Y Y

dsu G1:: !ef :P'e<Nd; u<

Otporski mater i ia l i DIN 1747114'83

Krat ice(t rgovaak inaziv kaopr imier)

pu

8imm2

P

,lirim'?

As

%

d

U0

-6lKu

r'r'lm K

c

l le k

7

uTû

Pzou

pQm

Pzo

0iKOsobitasvoistva

Prim jena

CuNi2

CuNi6

8.9

8,9

220

250

18

18

'1 5,5

16

130

92

0,38

0,38

I 090

1 095

300

300

0,5

0,10

+1,4

+ 0,7

m ekan niskoomskotpornic i ,ogr levne.zrce, ogr leni kabel is niskomtem Peraturom

CuNi10 8.9 290 20 to 59 0,38 1100400 0,15 + U.J

o!Poran Premakorozi j ii ogor in i

CuMn3 8.8 290 20 lq q 84 0.39' 1 05( 200 n 1? + 0.3mekolem l j lv

otPornrcr snezn atn i moPterecenjem

CuNi23Mr 8,9 350 20 16 33 0,37 115( 500 0,30 ro ) l

otPoran

Premakorozi j ioPor in i

ogr i eYne

oSrjevnlotporn rc l

CuNi30Mr(N i kel in) 8.8 400 70 '14 \ 25 0.40 118C 500 0,40 +0,11

dobro otP

Premakorozi i i iosor in i

Pok retaii,

ia v l ia i i

CuMnl2N(Mangani n)

8.4 390 20 td 11 0,41 95C 140 0,43 +0,01v isok avremenskan eProm I enotpora

mlernr IetalonskiotPorn rc l ,pred otpor.

Cuni44(Konstantan8.9 420 70 11,5 23 0.41 1 280 600 0,49

0,08+ 0,041

doDro oL-

Poran Prc-ma osonnr

ogr levnczrce, Po-tenciometr i

N iCr8020(Nikrotal 80)

N iCr501 5(Kroni fer l l )

a? 650

600

18

18

l3

1 3.5

15 0,42

0,46

40c

I ?Or

600

500

0,93

0,90

+ 0,1

+ 0.1

kao i CuNi30 i "1n ni ieferom agne-t iaan

o[Porn rc lvel i kogotPora

Materi ia l i ogr ievnih otpornika DIN 17470110.84

pKrat ica u.

I Sicm-

R-u

, l /mm2

Asu

01f

),

w,'tr J/s k

T,u

T.

L

Pro

po.

Proo

pd.

ar20

o -oi l

PostojanostPremardanj u

0sjet l j ivostnavi b raci j e

NiC18020NiCr5015NiCr3020NiCr2520CrAl255CrAl205

s,3 I no zo | rc | u, t 0,45 l14oo ] rzoo I r , rz8,2 | 810 30 I 16 | 11.4 0.s0 I 1 ieo I 11s0 | 1,137,e | 740 30 | 18 113 10.s2 113e01110011.047,8 | 660 I 30 | 18 I1 l 0.s211380J10s01o,es7.1 | 740 I 12 | 14 1 12.6 l0.ss 11500 13001 1,447.1l6e0 | rz I r+ ]12,5Io,ss11s00

1200I1,17

,1s I 16,74 I 15,30 I 18,26 1 18,49 14.45 I 14

Velo vel ikoVelo vel ikaVelo vel ikaVelo vel ika

srednje

MalaMala1"1 al a

ve l ik avel i ka

p: gustoca pr i 20"C c26: temperaturni koef ic i jent <100

r loef ic i je i r t rastezanja izmedu 20' ' . . .100'C I , : temperatura ta l ienjap6: speci f i in i e lektr i in i otpor pr i 20'C I , : gornja upotrebna temPeraturap16e: speci f i in i e lektr i in i otpor pr i 100 "C

c

252

I

l

il l

i, i

r i

r ir li i l ,ilii

illilH

itffi,]ffiitffiiliFi l s .

liiiLllil Ffllllllililri i i iti iliill l i ,|l;i l i,nlf i i il l irfii

Termobimetal i DtN 171s 11 /11.s3

Primjer:

TB1577A

termobimetat - - [

T

- f T, pombinrci ;a (A i t i B)

termi iko savi janie a u K 1 106 -spec. elek. otpor u pOm.100

Sastoj i n e ] Svojstva

Sk raien i ca Krat iceMn Ni Fe ostal i

( tU10-6K1

T"u"C

pukg

dm"

cu

sk

7,u

*K

XUMSm

TB 201'10TB 1 5774TB 1 5778TB 1170ATB 1 075TB 0965TB 1 555TB 1435TB 1425TB 1511TB 1109

MnCuNiN iMn206X60NiMn147NiMn206NiCr 161NiMn206NiMn206NiMn206N il'1n206N il'4 n 205N il'4 n 206

Ost676

666665

10,. . '15201420to

202020202020

0,5UST

Ost.Ost.UST,

Ost.Ost,us t.Osr.Ost.Ost.

18., .10Cu

0,5c

11 Cr

20,8| ) . )

11 ,710,8

qe

t)

14,8

1q

11,5

350450450450550450450450450400400

ql

A1

o, I

8

0,460,460,460,460,460,450,460,460,440,440,46

613IJ

1319t )

to

22287088

0.9J1,281 ,281 ,431,331(4

1,82taa

4,00qnq

11 ,11

T6: grani ina temperatura za t ra jne promjene

Materi ja l i za kontakte

K rar i ce

pks

dm-u -L

m.K

xMS

m

AU10 3

K-1Primjer i pr imjene

eist i metal i :

Ag ( i is to srebro)AU ( i is to z lato)l rMo

PtPdReHg

10,5'19,372,s10,2

11 A

17,021,013,6

9611 06324542670338017 691 55231 80-39

0,940,720,140,380,310,170,170.1410

67,147,620,42017,610,29,8

't ,04

4,14

aa<

4,8

3,74\

re le jdojavna tehnikasl i t i nevisokonaponske sklopkeprekidaik i kontakt is l i t inedojavna tehnikaprekidaik l kontakt isklopni aparat i s igurni odeksplozi ie

Sl i t i ne

CuAg (2 . . .6yo Ag\(srebrna bronca)Ag (2oZ Cu + N i)( tvrdo srebro)AgCd (s . . .2002 cd)

PdAg (lyo Pd)AuAg (92olo Au)AuNi (95olo Au)?tlr (90o/" Ptl?tAg (70/" Pt)

10,5

10,4

1a

18,718,221 ,612,8

1010

945

930

1 2301 045101017901 090

0,27

0,97

0,41

0,240,200,11

JO

5228

4,911

aa( (3,4

1,9

n ?4

o.se2,20.3

opruge, noievi , e lektrode

sklopnic i , re le j i

rasvjetne sklopke, termo-stat i i okretni b i ra i i , imig.dojavna tehnikamikrotehnikaneizgor iv i kontaktni d i je-lovi u mjernoj i doj . tehn.sk lop n ic i , re le j i

Sinte r-mater i ia l i

Agw (20o/o Ag)Ag-vol f ram-l<arbidCuW (20ol. Cu)AgCdo (9002 Ag)Ag-graf i t (2,5% C)C (graf i t , ugl jen)

1q q

131( q

10,2

-2 - 390C

960960

1 050960960

0,55

0,37

-t :O

2222204348

0,07 .. .0,1 7 o04

ui inska sklopka, v ibrator isklopke za pokretanjevisokonaponska sklopkamotorske zai t i tne sklopkekl izni kontakt ik l izn i u meci

254

Magnetsl<i mater i ja l i

!M1lgd:!tj,i:1 1i!1 __,- j I N 45 400 rl /4.83, r 4 3.7 6, r 3 I I 1 .7 s

Prim jer :

karakt . s lovo (a) V: hladno u" l l tn i , is neusmierenomtekstu ro m

VH: hladno val laniWM: s usm jerenom teksturom

zavrSna kal jena izvedbanazivna debl i ina d u mm puta 100gubic i kod premagnet iz i rania

P1 ,5 u . puta 100K8

Krat ice

Nazivna debl j . u mm pks

dm"

Faktornaslage

r t ,5

Kg

Polar izaci ja/ ' ) u T pr i H u kA/m

0.15 0.50 0.65 ) 10 30

v 25Cv 27(.v 30cv 31Cv 33Cv 40cv 47Cv 53Cv 60cv 70cv 94C

xX

X

X

X

X

X

X

x

X

X

x

X

X

7,67,657,67,657,657,77,77,757,87.8

0,950.esl0,e7

0,950,97

0,9s/0,e70,970,970,970,970,970,97

7,73

44,7

679,4

1,491,491,491,491,491,51I q ' )

1,541 ((

'1 ,581,58

1,61,6LO

I,O

LO

1,611,621,64'l ,651,581,68

1,71,71,71,71,71,711,771,741 al

1,761,7

vH 280-50vH 130-65vH 370-50vH 420-65vH 430-50vH 500-65

X

x

X

X

x

X

7,857A<7,857,857,857,85

0,970,970,970,970,970.97

6,68

1010,512

'1,67t ,oz

I ,O

1,61 ,581.58

1,71,71,581,581 ,551 .55

,79,79,78

,77.77

989898989898

vM 89-27vM 97-30vM ' l1 l -35

0,27 mm0,30 mm0,35 mm

7,657,657.65

n qq

0,9550,96

0,890,971 ,11

KA'1 ,75 za H:0,8 - lm

Transformatorski l im DIN 41 301/7.67

Kra-t ice Sastoj i ne

Ozn aiavan j e pks

dm-

xMSm m

uTl l to2)( l la,

r3)

u ''cTrgovaik inazt v(pr im jer)Boja Broj

c r ta

AOA2A3

ie l ik s2,5 . . .4,570 Si

* i1" t tozel ena

02?

77

7,63a<a

2,51,821,47

1005035

2,0321q)

450800.. .900750.. .900

7s0750750

t rafop re n ,

h iperm 4

c2c5

del ik s?q4,5o/o Si

bi je lo lcrnabi je la

Po11 7.65

2,00

7.72

l0

t5

2)

1 30021 00

750

750

D1

D1a

D3

cel ik s

36.. .

40% Ni

sv. PraYa/

sv. p lava/b i je lasv. Prava/crna

1

do1

oo I

8,15

8,15

8,1 5

1 ??

1,33

' t ,33

60

50

15

I ,J

1,3

1.3

1900,.2400

2200..2300

2500 ..2900

250

250

250

permenorm 3501,

magnifer 35 K

E3

E4

N i-Fe-Leg.

sa:75/. Ni

s v i jet locrvena

b i ie la

1

do 'l

8,6

8.7

2,00

'1,82

2

1

0,7 .0,80,6.0,8

(1 6. . .3s)

(30 . . .40)

400270 . .400

mumetal ,

h iperm 500

F3N i- Fe-Leg.

:50o/" Ni

iuto/zetena

dol 2,22 10 (4) 470hiperm 50,permenorm 5000,magnifer 50 RG

l :B * H - mjera magnet l i ivost i 2) Fre : | t . pr i H:1,6Aln 3) Ic, .

" ' temperatura razmagneriz i -

' \ ran ia

255

Magnetski mater i ja l i

npr. YM 111-3s -

Krivul ie magnet iz i rania elektr i inog l ima is ivog l i jeva

BuT

b

uT

1,8

1,6

1,t+

1,2

1

0,8

0,6

0,1

a,?

0

1,8

1,6

1,4

1,2

1

0,8

0,6

0,/-

0.lHu

0,2 0,4 0,6 0,8 1,2 1,\ 1.6 '1,8 KA

Krivul ie mlql ,et lzf lania mater i ja la za releie i t ransformatorske l imove

oul

10

1

0,1

0,01

Hu KAm

Krivul je razmagnet iz i ranja mater i ia la t ra in ih magneta

DUI

1,t,

1,2

1

0,6

t*

7HuKAm

-80 -60

256

Tisrcani spoievi liN i3331 fly.s.|rr1Tio^2^2,02s, o21,0sl)DtN 4o;6i JUs N R7'080

Mater i ia l podloge Opteret ivost struiombakrenih vodi ia pr i nazivnoj debl j in i podloge ma-ter i ja la od 1,6. . .3,2 mm.Redukci la za 15o1, ako je ploi ica zai t icena lakomil i ie tania od 0.8 mm.

I Nadtemperatura100,,c75'C .50 "c40 0c30.c20"c10"c

6040

ca4_' l

6g

21,5110

B

EA

I

'a u,6i; 0,6

0.4

0,2

0,10,02 0,04 0,1 O,2 0,6 mm1

Presiek vodi ia 17

Nazivni napon iznreciu vodi ia (pr i l i r inr vr i jednosr)

Oznal<a t ipai pr imjer i :

EP GC 02PF CP 01

I- .u.r"o dobrotesmoln i n osai

Smolna podloga:PF: fenolEP: epoksidSmolni nosai :CP: celulozni papirGC: tkanje od stak.

lenih ni t i

Ina podloga

Razred dobroce: kval i teta opada s vei im brojem(vidi DIN a0802) (dio 2)

Bakrena presvlaka

nazivna teirna II OeDl l tnamasa P I

POVrSrna m-

dozv. odstupanjeu[m

152305610

+61 -2+5+8

183570

Nazivne debl j ine metal iz i ranih mater i ja lapodloge u mm

0,2]0,s]0,811 .2 ,s I 1 '6 2 ) 4h')-"1- ' - p,41

) Kod pr ik l iuaaka sastavnih di ie lova ove nazivne debl j ine nisuuzece u obzir

Rasterske mjere u mm

2.50 0.625 I ^.2.54 10.635 1" ' ' 0,1

Promjer rupe i lemne ot ice u mm

rupa-A 0,4 10,5 0,6 0,8 0,9 1 1.3 1 1.5 2

lemna oirca- @ 1.8 2.3 2,8 3,1 3,5 2000

1 000800600400300200

810

Najmanl i razmak izmedu vodi ia u mm

A bez izolaci jske presvlake, v is ine do 3000 mB bez izolaci jske presvlal<e, v is ine iznad 1000 do

1 5000 mC s izolaci js l<om presvlakom, v is ine do 3000 mD s izolaci jskom presvlakom, v is ine iznad 3000 m

tv

oE

. !

'-.aN

z

604030?0

100.1

Elektr iEni otpor (Cu vodi i )

0,01 0,02 0,04 0,06 0,1 0,2 0,4 0,6presjek vodi-a u mm,

E=tvo

:==!

EE

o

= 1.8. 10 CM

257llrt ' il l l

tii

lzolaci jski mater i ia l i , p last iEne mase JUSGc011

Oznake Plast i ina masa Svojstva Prim jen eTvorni ik i na-ziv i (pr imler i )

PVCtvrdi

pol iv in i lk lor id

otPoran na mnogekemikal i je, otporanprema stareniu

gradnja aparata, gra-devinska industr i ja,fo l i je, c i jevi , boce

hostal i t ,v i nof l ex,t r iv idur

PVCme kan

pol iv in i lk lor id

mala kemi jskaotPornost

podne prevlake,, _taPete, umletna koza,izolaci ja za i ice

mipolam,

vestol i t

PS pol ist i ro l tvrd, kr t , povr i inski s ia j ,vr lo dobra elektr i inasvo is!va

ambalaia, nosaisvi taka

st i rof leks,t ro l i tu l ,host i ren

SB st i ro l -butadin vel ika i i lavost kao PS,osjet l l ivost na UVsv i je t lo

kuciSta, instalaci jsk i

mater i ja l is t i ron,host i ren

SAN st i ro l -akr i ln i t r i l

otporan na kuhinjsketekui ine kui ine, otporanna ogrebot ine

kucanski aparat i veslovan,t i r i l

ABS akr i ln i t r i l -b u tad i nst i ro l

povr i inski s ja j , udarnai i lavost, otporan naogre botr ne

kuci i ta, d i je loviuredaja, bater i jskek ut i je

n ovod u r ,per luran

PELDPEHDPE

d

pol iet i lenmeki-PE,tv rd i - PE

slaba atmosferskaotPornost, Porastomgustoce raste tvroocai topl insl(a otpornostobl ika, a l i padap rozrainost

izolaci ja kabela,fo l i je, boce

noste len,lupolen,

PP L

opo l ip rop i len kemijska otpornost,

tvrda porSinabater i jske kut i je,ku6anski aparat i

novolen,trolen P

PA 12 pol iamid 12 neznatno upi janje vode,vr lo dobra kemi jskaotPo rnost

fol i je za i iveinenamirnice, preciznielektrotehni ik i d i je lovi

r i lsan A.,d u retan,ul t ramid

POM po l ioks i -met i len,(acetalna smola)

i i lav, topl inska otpornostobl ika po zadanoj mjer i ,otporan na habanje, n i ieotporan prema kisel inama

zupianic i , k l iznile ia jevi , armature,sklopni re le j i , okovi

hostoform,der l in,sustai n

PMMA pol imet i l -metak r i I at

proziran, kr t , kemi iskiotPoran, otPoran Pemascarenju i atmosfer i

svjet losne kupole,s jeni la, opt i i l<e le ie

pl eks ig I as,d egalan,vedr i l

CACAB

celulozni acetatcel u Iozn iaceto b uti rat

i i lav, prozraian, ni je zai iveine namirnice, otPo-ran na motorska gor lva

okvir i za oiale, f i lmovi ,kui i i ta za elektr i ineaParate

cel idorten i te,cel lon

PETPPBTP

pol iet i len-pol ibut i len-en terof ta lat

tvrd, kr istalast , otporan,na habanje, neznatno upi-janje vode, malo rastezanje

zuptanic i , izolaci jai i la, kuci i ta c i jevi

vestodur A, Bul t radur,crost i n

PC pol i karbonat tvrd, krut , i i lav pozadanoj mjer i , otporan

Prema starenlu

k uciSta,letv i ce,

u t i kaa i ,d rici

moKrolan,lexan

UP

d

pol i ester, .n ezastcen I

moguinost po zadanoimier i , stalne sviet l ine iboje, vr lo ivrst

5l jemovi , sklopke,di je lovi karoser i je

hostaphon,vesloPol

EP epoksid kemijski otporan, vr lolako tekuc, neznatnakrutost na topl in i

precizni d i je lovi ,dvokomPonentnol jepi lo, metalni u lo ic i

arald i t ,tevokol ,skotch-Weld

PF fenol formal-dehid

smedkast, potamniuje, krni je za i iveine namirnice,kemi jski otporan

ruika za lonac, nosaisvi taka, podnoineploie, k l izni le ia i

bakel i t ,resi nol ,t ro l i tan

258

Svojstva plast iEnih masa

Oznal<e

l ) u1.8

dm'

U potrebn aemPeratura

uC

Kemiiska postolanost i topivost

Pu

l cm

R-

N

mm-

u

ntm

izo

MK

l

o

oE

o

d

E

l< isel ina

lc

! l19 i i; l .9L o

uztni

II

_ l'E i r

:J

o

oco

=€o

o

@

o

:o

co

o

E

t ra l -no

k rat .t ra j -no

PVCtvrdi

1 ,35 . .1,4

60.70

70.80

r -t- + C 10t6 50 20.. .50

100 1,3. .4,0

PVCmeki 1l

50..60

60..70

i t o 1 010101s

20 20..35

100 3,5 . . .7(

PS 1.05 65.80

75.90

+ 1017 50 50 110 2.6

SB 1,04 65.75

75.. .85

+ 10t6 40 40 . .100

170 2,6 . .?q

SAN 1.08 85.. .90

90.. .95

f _t o 1 016 30. 17050

?g

ABS 1,03.'l.07

75.. .95

85.. .105

I l f i o 101s 40 40 150 3,0 . .4.0

PE 0,92..0.96

80 . . .95

90 . . ,110

+ + l + + C 101720

10..100

70. 350

PP 0,9 100.. .110

I 30. . .140

+ + + C 10r7 30 70 . . .90

200 7,4

PA 12 1 ,02 80 . . .110

40. .150

+ + + + + 101 4 60 50.. .50

200 30.. .4.0

POM 1 ,41 90.. .110

10. .140

+ + + + + + l o lors 70 50 . . .70

250

PMMA 1 .18 75.. .95

85 . . .100

+ + + C 1017 70 40 185 3.4

CACAB

| , to

1.1750.. .80

70 . . .95

f + - - o C 1 014 30 30.. .40

200 3,3 . . .5,0

PETPPBTP

1,37 '100 160 + + + + C 101 60 50.. .100

200 3,0. . .4,0

PC 11 130 140 t- + I C 1016 60 30.. .50

198 3,0

UP t .J 130 170 a a f 1012 40 10.15

150 2,7 .

EP 1 ,1 . . .1,4

130 180 f + + X + t + 10r4 70 l5 244 ?(

5,0

PF I a( 00..140

40 . .200

+ + T 108..1012

50 20 198 4,0. .10,0

+ postojan Q uvjetno postojan nepostojan x ni je mogui opci sud

Prepoznavanie Plast iEnih masa

ne iadi

ostroneu-god no

stvaTakoks iugasr se

ermoplastni uzorak

pl iva u vodi

gor i izvan plamena

topiv u et i l -esteru octene!oPtv u ei l lesreru

octne kisel ine

Ostale t ip iEne znaEaike

svj et loZu to,lako iadi

dj elom ianooatarvonJ

i uto,aadi

Aminoplastfenopl astfenolna s mo la

PE-meki ,PVC-meki

PP, PU R

ABS

PMMA,akr i lna stakloakr i lna smola

PUR, mreiast i(duroplast)

PUR, l imaran(termoplast)

PVCnhdn\v \v

pr i struganluvonja na karbol

ne 8ofln e gor lgore samo puni la

elast i ian

nes lom l j iv

razvi ja c i janovodoni inu k ise-l inu pr i gorenju ostavl latvrdi , crni pePeo

potpuno izSara

smedi ostatatak nakoni zgaranl a

nema smedeg ostatka nakonizgaranj a

razvi ja solnu kisel inu Pr igorenju

260

Slojevi t i pregani mater i ia l i , izolaci iske fol i ie i izolaci iski lakovlOzn ak c.krat ice

Vulkaniz i rani

1t!:'YlKombiniranal jepen l<a

N orm iran I e

DIN 7737

:! ?'_DtN 7739

Mater i ja l i ,

:alrav

Papir i s otopinomcinkovog klor ida

l i lepl jeni razl ia i t iizolaci lskimater i ia l i

lI

_j

Poseb na

!yoistva

1ro: 108 Ocm

odl i l<e plast i in ihmasa

Primiena I

izol i ranje i

;;.;;;;.,i; I

t ' l ' r : l _vf 3112

VSP

Preipan iP." i

Gr i iat imikani t IHEM

- iFleksi b i I n imikani tFLM

Tral<a odcrnlcaGLM

i;;'- -

papirHp

Tvrdatkanina

3:_Tvrda

8u ma

i 'llzolaci lskefol i ieF

VDE 0332i 11.68 JUSN A8 401,402

VDE 031 8i 1 1.68

VDE 0318r.2i9.75

DrN 7711

VDE 031 8r .29 .7 5

40634DIN

DrN 7732i6.62 JUSN.A 8130

VDE 0332i11.68

- - - lt in jac sa ie lakom,umletna smora

preiana f ina l jepeod celuloze

odnosno si l ikon

t in jac s umletnomsmolom, s i l ikon odnepoksid na smola -

mala kol i i ina t in jca sumietnom odnosnoepoksidnom smolom,si l ikon

" -_- ' ' -

Presanr PaPrr Ip last i ina masa

ka

preiane tkaninske trakeI

P 'dJL'r"d " ,dJa,

azbest, staklena svi la

l<auiuk plus 30o/osumpora iostal iho"o1trazl i i i t iter mop Iast i

grani ina tempera-tura130.. .180C

granrcna temPera-tura 130 . . . 180 C

graniana tempera-tura 130 . . . 180 C

postojanog obl ika120 C

postojanog obl ika95 . . . 155 C

postojanog obl ikrdo85 C

O iA17(r . -î )n i

iot

nosaa,svi tka, iutorska rzoracr la

-" , - - - lnosac.r P,oKrov ISr i lacln z lcf ,

l_.- ' . , .1ovolr , u lorsKlobr08

izolaci 'a Stapovaarm atu re

kondenzator i , : rmot iarmature, matne-tofonske vrpce

nosai svi tka,izolaci jske ploae,utorska izolaci ja

nosai svi tka,utorska izolaci ja

Psp 3020

HEM 3328

FLM 3358

G LB 3399

!^ fn( l

"t- rr"

Hgi 6

Fl 620

Vrpce odplast i inemase, samol jepl l ive K

VDE O34OT.1 ls.7sJUSN.A8.292

PVC, PE, CA, PCPETP

Sranrcna temPera-tura80.. .130C

izolaci la K50

Tkane vrpce,samolepl , j ive,G

VDE O34OT.2i7.67

pamuina t l<anina, tka-nina od celulozne vunesa i l i bez plast i inemase

radovi na ansta-l i ranju ipopravcima

Vrpce, samo-l jepl j ive stermootvrd-njavajut imlepl l iv imslo, iem W

VDE O34OT.3i 8.70JUSN.A8.293

l jepl j iv i s lo lorvrdnjuje pr itopl in i

gran rcnatemPeratura105 . . . 140 C

radovr naizol i ranju ipop ravc ima

w90

lzolaci lskilakovi , im-pregnaci jskilakovi TL

VDE 0360T.119.74

razl ia i t id u roplr t i

nazrYna lemPera-tural 20. . .200"C

rmPreSnacr lanamota

TL 2OO

KeramiEki izolaci iski mater i ia l i vDE 033s r .1 le74

Primj

Tip

1 10.1110.2111

220221240250

310311320JJU

331340

410

510511s12520530

510

706

708.1

708.2

710

350J) |

720730

Keramik

v rstamater i ja la,

bola,vrs lamase

kondenzator-

ska l<erami l<a

lbi je l i I i inosmedi I poroz.

Ismecr Ib i je l i . . . smedi ji lno Porozan

]

kerJmrckr oK-sidni mate-r i la l (v i -soko vatro-stalan)

POrOZan

Ti tano ks i d(Ti02, Rut i l )Mg-t i tanatTi02 iostal i o l<sidiSr iK-t i tanat

Ba-t i tan at

l<ord er i tAl-Mg-si l ikatalumini jevsi l ikat , iost . sastoj lnekorder i t

Al2o3

A l -o l<s id(koru nd )Al-oksid(korund)Al-oksid(koru n d )Al-oksid( l<orund)Mg-oksidZ r-oks i d

_l_ t'o

KER 110.0

1,9 0,21,9 0,21,8 0,052,0 I 0,2s2.0 I 0.25

To p l inska

vod l j i -vost),

-mK

0,450,55n 1(

1,7

1,8

11

0,111.75

)1

2.2

7,71,9

4,04,0

'>1

0,850,900,100,80

7 . . .e ]12,3 . . .2,t6 . . .8 2,3 . . .2, t

3,5 . . .9,5 1 ,4. . .1 , (.- 13.4...4,2

e. . .e l : ,+. .+,c6.. .8 13,1 . . .3, t6. . .10 13,5. . .3, [t . '

l- l_'

1. .2 12..2,3

3 . . .s 11 ,2. . .1 , ;3 . . .s 11 ,3 . . .1 , l3 . . .s 1 ,0 . . .1 , ' .

1,5. . .3 1,3. . .1, ;3,s. . .s

11,4. . .1 , (

s. o lz,:

s,rs.. .6

I 10. . .16

s. . .6 114.. .21

s.. .7 116.. .24

5 . . .7 19 . . .78

8 . . .9 5,8. . .1 t8. . .9 1,7. . .3, :

?q

J. I

404,83.0

0,3

0.77.6

1,3

3.5

3,7

5.0

S,:.,:,ll JJ.,,* l' i,F,ustoca - - : - I " - ' ' ' "

n I rasle-

LloasLzanjau , . IkR vxr i: r \ ' r tuF l ; ' l ro ic

1 ,2 . . .7,C1'> 1l

41 1A

Grup

f'I s0:rz

1';1=

_

I1'i l_

0,5

0,5

0,2

(npr.100)

I 3s0.. .3000| >:ooo, r ' ls

2525

7

66

I

7 1

3030

2034

30

15151515157,

8

9

9

1024

;, I

15

LO

18

18

18

20

2,sls ls

-I'r110

111

220721240

Pri m j ena Prim jena Tip Pri mj ena

visoko i n isko-naponski izo-laci jski d i je lovinis l<onaponski izolaci jsk id i je lovikao i 110 (osobi to VF)kon d enzator iizolaci jski d i le lovi( to ino po mjer i )

250

300

410510

i1z

ta l jenje stakla za vakuum-ske posudekondenzator i , osobi to za

topl inska tehnikanosai ogr jevnog otpornikaza topl inske aparate

520,530610

706

zio

zast i ta od iskre ie lektr i inog lukaizolaci jske i zai t i tne c i jevza termoelementeizolator i za svjei ice(za pal jenje)izolaci jski d i le lovi zavakuumsku tehniku

Kf ase izolaci jskih mater i ja la vDE 0s30 r .1111'72 JUs N'A8.00s

KlasaGrantc.rem Pe-ratura

lzolaci jski mater i ja lVezivnos red stv o

Sredstvo zaimpregniranje

Pri m jena

Y 90c drvo, pamul<, svi la, papir nem a nr leneoPnoono

pokr ivanjevod o va

Psp, Vf, PA, PE, PVC, PS, ani l informaldehidna umjet . smola, karbamid

A 105 C pamuk, svi la, drvo, Psp, Vf, PA nema asfal tn i lak,ie lak, kopal ,izo laci js kou r le

vodovi ,namot i ,izo I aci js kacrJev

tekst i ln i papir , PA lakovi od pr i r .i umiet . smole

sloievi to drvo ( iperploia) fenol formal-dehidska smola

CA, mreiaste pol iester.ske smole nem a n r lepotreban

E 120 C PC-, CTA fol i je, mreiaste pol i -esterske smole. la lcovi za i ice

nema lakovi odumietnih smola,mreiaste pol i -esterske smole,epoksi d n esmote

,r '1" ; ; , ; ; ; ;

namoi l ,preSan id i ie lovi

mater i ja l i od pamuka, papirnihslojeva i kombinirani preianidi le lovi s celuloznim puni l im:

fenolmelamin-formaldehidnasmola

obradivani tekst i l i lakovi od smole

er i len v in i lacetatkopol im er nem a

B 130 C staklena vlakna. azbest nema kao E namotr,p reSan id i je lovitekst i l i od stal<lenih v lakana lak. od umj. sm

proizvodi od t in jca ielak, asfal t ,lakovi od uml.smola, epoksidne smole

lakovi za i ice, tkanine i fo l i je naosnovi PE-gl ikolceneftalatne

nem a

slojevi ta staklena vlal<na, iazbesc, Vsp, preiani d i je lovis mineralnim puni l ima

fenolske-mela-m inske-formal-dehidske smole,epoksid. smole

F 155 c staklena vlakna, azbest nem a alk idne smole,epol<sidnesmole, s i l ikon-ske alk idnesmole, mreia-ste pol iesterski PUB smole

namotl

tkanine od staklenih v lakana, az-best, proizvodi od t in jca bescelu-lozni vezni mater. (PA osnova)

kao sredstYaza rmPregnrra-

lakovi za i ice (osnova: lPE, El ,pol i teref ta lat) , fo l i je na osnovrpol i monoklortr i f loret i lena

n ema

H 180 C staklena vlakna, azbest nem a : i i l i l (onskesmole

YatrootPornlYodovr,namoti ,izolaci jskegipke ci jevi ,pokrovl

tekst i l i od staklenih v lakana,azbest

si l ikonske smo-le, kauiuk

proizvodi od t in jca si l ikonske smole

vlakna (osnova: PA), fo l i je (osno-va: Pl) , lakovi za i ice (osnova: Pl)

nema

c >180' t in jac, porculan, staklo, kvarc nema nem a od n.Yezivnos r ed stvo:nPr, cement

i zol ato r i ,na vruciniotporninamoti

tekst i l i od staklenih v lakana,azbest, proizvodi od t in jca

si l ikonske smo-le vel ike top-l inske postoja-nost i

pol i tetraf l oret i I en nema n r lepotreban

263262

Oprema radionice u elel<trotehniEkom obrtuSmjernice n, jemaikog elektrotehni i l<og udruienja:

Oprema radionice za elel<troinstalaterski obrtOprema radionice za elel( t rosrroiarsl<i obrt

- Potrebna minimalna oprenrt radtonrce za 3kols l<e pogone u radio- i TV-tehni ikonr obrtup"* l*-@ ua.rz"n[ t i -*n* ieuru i

" t . t . t rot"hni i r* ,Radioni ik i prostor i oprema radionica ejektroinstalarerskih pogona- Radioni i l<e prosror i je i oprema elektrostrojarskih pogona

Elektroinstalaterski pogoni Elektrostrojarski pogoni

alat za st iskanje l<abela Iizv i jaak utni izv i jacprobodno i i lo

l

svrdl icuvlaina vrpca

IuZna zarezna stezal jka izateni l<oloturnikiabice lkotai za vod Istezal lka za te l i inu oklopnu ci jev ]naprala za savi janje Ipr i rucni c jevni ikr ipaci i iana ier l<aikr ipac za turpi janje Ip last i in i ieki6 I

f robojni zat ic i , probi ja la I

v ibraci jska bui i l icabuia6i ieki ibuiai i v i iakkl i je i ta (VDE 0680)i lzrrp zr . , '^ .

kombinirane ikarepincete

pr ibor za gipsanievrsakrazul jadrvent metarie l i in i kutnikf ina pi laru-na pi laubodna pi lapi la za buienjeubodno dl i letolemni iarnikgr i ja l ica za leml jenjezidno glodalot la ina k l i je i ta za I ju icenje i i laispi t ivalo naponajednopolno i dvopolnovol tmetaramPermetarkl je i tast i ampermetarmjer i lo izolaci jemjer i lo impendaci le pet l jeomometarNH osiguraika ut i ina ruika

rucna brusi l icatokarski strojaparat za zavar ivanie (autogenoluoarne sKareuredaj za savi janje i izv i janlenamatal ica za svi tkeuredaj za natapanje i

i .m pregr i ran je

Pec za susenJeYit ladizal icesteznr-k l r ;e i ta za gumene ci ievist rugacnaprava za izvlaaenjeglodalo za kolektorespeci ja ln i a lat za izradu namotamehanitarski a latv isokonaponski aparat za

ispi t ivanje izolaci jetahometarmjer i la (prenosiva) zr ispir ivanje

s l roJ eva

l l i i lo l l "o ju ] At i l " to kabelski noi I , r "d"t * lutrc zauar ivanle

radlonrcke turPi je I tockalo kabelske Skare rrdionicki stol s ivrsto monrrranrmmomentnr stegac vr jaka meralno mjer i lo I u l jna mazal ica ] Skr iocembravaroki iekic

] po-tena mle1fa. I ur i in i k l ju i I brusi l ica (2 brusne ploce)

Klr iesta za vodene crPkel mikrometarski v i lak ie l jusni k l lu i k l i jeSra (kombinirana, plosnara zaKrr le-srr-za zazorne prta za metal

I pretenct i k l jut I c i jevi , te lefonska, okruglo

,- . | : r , , "n" i temito

I stolna bui i l ica

I nazubl jena, za t rganje,- t la ina,rzvr lac

I f ] skidaloizolaci je, la iubno

I | _ i'u'")_stacionarno ispi tno mjesto s ugradenim mlernim instrumeni ima.u, pogonrt , nup"; , pog*r1. , , t*1, , ,smjer okretnog pol ja, nazivnu snagu, otpor zai t i tnog vodi ia, otpor izoEci je dodatnoiaelel( t rosrrojarstvo: remperatura namota, meduzavojni spoj , orpor namota.

Radio i te leviz i jske radionice

Ruina bui i l ica, v ibraci js l<astolna bui i l icaradni stol sa 5kr ipcembrusni stalakmehani iarski a latregulaci is l<i rastavni

transformatorlemi lo (zai t i tno odvojeno)slog alata za radio

TV tehni iarenapraYa za otpra! ivan jeservisni koviegzrcalo za popravl<epovecalo sa svjet lomnaprava za remont

g ramofon a

univerzalnimjerni instrument ] mjer i lotonfrekvenci jskog

svi tak za remagnet iz i ranje ] izobl i ieniamagnetskihglava/kolor

i t reptalni tongeneratorkinesl(opa

] ispirni aparaiza ig lemreini ispravl ja i I povecalo za odredivanie i is to6e

(stabi l iz i rani) boiamjer i lo istosmjernog napona ] ispicnl aparar za dal j rnskoantenski mjerni TV I upravl janje

pr i jemnik zast i tna naprava za zamienuantenski mjerni radio I k lneskooa

. pr i jemnik I s ignalni generator

digi ta ln i osci loskop srereo-uiedai za kodiraniedvokanalnr osci losl<op , broj i lo f rekvenci jegenerator uzoraka sl ike I davai s ignala

u boi i ]

m jer i lo inagei mJeflro stereo-snage

264

Vrste navoja JUs M.Bo.oioMetr iEki obi tn i navoj

Dubina navoja:svornjak hs-0,6134 Pmatice Hr -0,5413.P

Promier Jezgre:v i jka d. - d -1 ,2269 Pmarice Dr - d 1,0825 Psvrdlo za rupu u jezgr iprom jera - d- P

l l ,1 i 2 i1.s0e 1,s67 1 1,6 lo,u+so,trz lo, t l+,sM 2,s 2,s 1.e48 I 2,01 3 I 2,1 | O,Ztt ) o,z++ 0,4s s

l - . - l - - l - - i - - - - 1-f '1 l ' l 3 I 2,187 2,4se 2,s 0.307 0,271 I 0,s s,st ' l 4 4 3.141 ) 3,242 l , l 0.429 0,379 0.7 7

' I I I

! ' rs is 4,01e 4.1341 4,2 Lo+gr i0,4j3i0,B isM 6 6 ) 4.773 , 4.917 5.0 0.61 3 0,541 . l 10M 8 8

I 6.455 6,647 6.8 0.767' 0.677 1,2s ] 1 l1 - f - - 1 1- +- t ' - - f . - -

i M 10 i 10 i 8,150 8,376 i 8,s I 0,e20 i 0,812 1,s 17rv o,rov o,J/o I b,) u,y l .u 0,61I 1,5 1/y 12 12 9.853 1.10,106 10,2 1,074 0,s47 | t , ts I r1--- f i - i - i - j - - + - . l - -im ro I ro l r : ,s+e]13,83s 14 i t ,zzt i 1,0s1 i 2

- , ;

tM 20 I 20 116,e33i17,2e4117.s ] r ,s:+]1,3s3 2,s 30rT,___-- .+l__,+_- I)M24 24 120,3iei20,7s2121 ) t ,a+o)t .szq : l :o--- ' ' -1.1 19 30 12s,705 I 26,211 ) 26.s I z,t+t ) t,ae+ 3,s I coi_._i , , +__ - l ,_ i i - r - I - :M 30 30 I 25,705 | 26.211 ) 26,5 2.147 1 ,694 3.5 ' 46l_ '1 l1 r 1g 31 .0e3 31 ,670' 32 : z.qsq 2.16s . 4 ] ssy 42 42 36,47e )37.12e ) 37.s ] Z,zoo | 2,$6 I 4,s i os

' -1 _ts

- ' - -+M 48 i 48 41 .866 42.587 43 3,067 2.706 | S , 7sI M s6 s5 149.252 | 50.045, 50,5 , 3374) 2.977 5.5 8s

JUS M.80,012 DtN 13 T.1/3.73

t ' t 64 i 64 55.639 s7,s0s I s8 I r .oar r 3.248 I 5Navoi Eel iEne oklopne ci jevi JUS M.80.090 DtN 40430t2.71-I-l-_-'T__.'-T.'--_.-r__-''_T-'--___

]Vanjski jJezgra ]Dubina]Korak BroiKrar ice . a nrvojaInavola]zavoja

, lD-Dld1 -Dl H1 p poiniu

--=T.-- t - t=- .1-_ ' j - - - . .I Ps 7 I 12,s i 11,28 i 0,61 1.27 20les t 1s.2 13.86 o.6t 1.41 j 18

- l

- -1 Ps 11 | r a.o i7.26 0.67 1.41 APg 1 3.5 1 20,a 19.06 , 0.6t 1 .41 18

22.s I 21 ,16 0.67 1 ,41 1828,3 26,78 0.76 |i t ln* io, t i I47 l4s,48l 0,76

s9,3 s7,78 I 0,76 1,59 16

ry$9!"hrlEki ".""i DtN 40400/12.81marica i I Vanjski

Zaob- Korak

svor- lmat ica

11,9 111,1 112,1 112,s1s,0 I 15,2 14,4 ) 14,618,4 18,7 | 16,7 | 17,126,3 126,7 74j 74.s33.4 33,4 30,3 30.8

Vi jc i i mat iceV al l l< ast I v r la l<

s Prorezom

flfillt\ltu

lus r . { .81 . '105Val jkast i v i jak sa

sesIcrostranrm uPLJtom

A_}r**r*rrrrtt/lturuuuuu

JUS M.81 .120

t11111U0

JUS rY Bl .144 JUs M 81 118

Sesterostrani v i la l<

A\ttuuutt*\rlf&$iu$4l/

JUS M 81 136

5 ot ," . " t i iu n ipr i lagodni v i jak

Vrlal< s rupoulunal<rz

SumurulI Visol<i nasjecl<rni

vr la l< s Pforezom

I \ lj 1l Y111r1tt\\

\ \5ru*ntu\_,JUs M 81 200

Krr l r t i v i ja l<

lus f .1.81 210Poluol<ruglr v i ja l<

zr d rvos Prorczonl

lus r.4 81 .s20

Plosnat i l<ruini v i ja l< Svorni v i jaks aetverostr . nastav-

lus M 81 s1s

s-__I[lltllD

lus M.81 171 IUS M.81 281-1_'UpuStenivr jak Sesterostraniv i ia l<

za drvo za drvos Prorezom

Fmuut"JUS r '4 Bl s00

]IiD

Zidni v i jak I Prstenast i v i ja l<

JUS M.81 210I

Poluokruglr Val j l<ast i v i jak

-avlast i

v i ja l< za l in l

JUS M 81 456Sesterostrane mat ce

ejus M 81 600

Krunaste mat ice Zaob. s l i jepe rnat ice

ffi Plo-\ |4f in.- ! t n,st(e

lp

JUS M 81 630 JUs M 81 .650

M;a r k.* . "p;r . 'Mr, , . " s prorezol

9@JUS M.B1.660

iesrokut. samosig. mar

eOznaiavanje v i ja

Krunrste-mltrce Vrsol<e;f !v. mlrrce

,4fi^, / \13 t_,JUS M.81 .631 JUS M.81.628

(a i mat ica

t4a,* t a"tr * t -pe-Nas;eckane

mrt ic

ee. lus M 81 622 JUS M.B1 671

Primjer:

vrsta navoianazrvnr Promledul j ina v i jka (boznal<a JUS-al<lasa ivrstoce

vi ja l< M 6. 12 .JUS 14.81 .280 4,8

j '1:", l

matica M 10 JUS M.B1 .528

Ivrsta navolanazivni promjer loznaka IUS-a - . . - , '

Razredi ivrstoie za ie l i tne v i jke DIN ISO B9gf .1 14.79

Razredivrstoce 3.6 t , 46 4.8 i

s6 I se i

, r i 6.e l -8.8 1109- l - i t iR, , u N'mnr^2 140 400 500 600 800 1000 1200R. u Ninrnrz 200 240 320 300 400 +go 540 640 900 1080A5uol 25 25 14 Z0 10 8 12 12 9 8

Razredi ivrst r te za fe l i ine mat ice DIN o 898 2r3.81 Kod vi jaka i macica od neiel jeznih metala navodi se unr jestorazleda cvr stoce odgovrrajucrmater i ja l

Razred ivrstote

lspi tna nape- ^tost u N nrnr '

4568

400 500 600 800

10

1 000

12

1 200

Kakvofa izvedbe vi jaka i mat ica Du ine navola v i jaka, obl ic i v i jaka

Razred frna sred- srednja gru-l<al<voce. f n ja gruba baoznal<a m ntg g

obl i r< | n B;; .4; : r r ravol do glrve vr l l r<asrr v i j r l .

s t letonr

266

BuSenje (JUS K D 1001 ) DrN 1412,12 56

Oznrkc na sprrr lnom svrdlu

I vr in i kut\ /\ ,,,

ledna oovr i ina ,vodeci skoieni rub l : .P- i : - t ""

/ . ppo.uon"- l i t . i . i - i o i t r ica

\

,I^

/ - gt""nu oi , . i . "\ ' kut uspona

spi ra le' ,\ ' d. i .k zalede ruba , /

Odabir svrd

mater i ja l

kut vrhakut spirale

11 8'15.. .30'

ie l i in i l i jev

a prema mater i ja lu

Cel ik

16.. .30'

SSysvrdlo j

20..0,05 .

.35. . 0,45

15.. .200,03.. .0,35

10.. .200,03 . . .0,3

6.. .90,02

18.. .250,05 . . .0,45

HMvsvrolo J

40.. .700,02 . . .012

15.. .320,02. . . 0,06

q 11

0,03 . . .0.066.. .150.02. . .004

20.. .400,1 . . .0,3

mater i ia l bakarsl i t ine bakar-c ink alu m in i iCuZn 10 CuZn 20 CuZn 4O crst l sl i t ine

kut vrhakut spirale

14020.. .40'

11816.. .30

14C35 40

SSvsvrolo 5

3s.. .700.15.. .0.5

30.. .3s l+o. . .eo Jso.. . roo0,02.. .0,4 10,04.. .0,8 10,1. . .0,8

50.0,15

..200. . .0,6

35.. .600,03.. .0,4

HMvsvrdlo s

200.. . 3000,05 . . .0.25

. tz>90..0,03 .

mater i ja l ie l jezni l i jev d rvo duroplast i , termoplast ip loEe

presani mat PVC-tvrdi I PE PPkut vrhal<ut spirale

18o.. .JU

180' s vrhomza centrrrani(

100m10.. .13

1 40'15.. .30'

55vsvrdlo s

17.. .4016.. .30'

30. . .400,04. . . 0,6

30.. .80 50.. .1000,1 . . .0,5

HMvsvroto 5

25.. .800.1 . . .0.3

100.. .1200,04. . . 0.6

20.0,1

400,3

Objalnjenje: ie l i ino svrdlo: svrdlo od niskolegiranog alatnog ie l ikaSS svrdlo: svrdlo od brzoreznos ie l ika

HM svrdlo: svrdlo s oi t r icom od-tvrdog mater i ja la (v id i ja)s: pomak u mm po okretaju. Manj i pomak za manj i promjery: brz ina rezan ja u m/min za d:1 . . .500 mm

Broj okretaja dobiva se1 000

Fal<tor x za pr ib l i in i ra iun:dn r--:_--r- T-

ldumm I 1 s I 10 I 1s 70

]xum-1 l :3001 160 r3ol :201 :15

267

ii,,r . j

ill !II

Lemljenje

Postupak leml ienia-o.n. .*1" - - r* i . . . -_- _ i - t tuPtr '

Primjena

Vel i l<e povr i rne, tvrdoleml jenje, leml jenie olova

DrN 850s T.3/1 .83

FLI lzradak i lem se ugr i lavalu Pl insl<omgri iJ l icom

lzrJdf, l ( s lemom se usr l lJv l u Peclt

Tvrdo lenr l ienje, zai t i tn ip l rn: bez l<rralrzr torr

Lem l jenle uP lamen u

Lemljenle upl inskol pet i

Vrste lemi la

GAr_""-_',-ll---:l- |Leml jenje u L SA

f;lzvadal< s lemom ugrt lan u

solnoj kupel l i

oto"r t [ " - f . - . I

rastal lenol sol tI

WD Lemni i f ,v se uSni Prot jecr

lndustrr js l \o leml lenie,

rrarr.. i lrr." - rr-

'--l qua"r, t r"mom u svitl<u s VF, i S:' l t:f l f""]t^Y:9"i:: i ,9:8tnautai i t to lL lzradal< s lemom u svrt l<u s Vl-ser l lsk l Prolzvoonla ' zoot

i . i . ] ' "1 ' t i t t , skrn efel<t vrsokog tehnolo( t ro ikr

i . - ' f i " . ; . : Ro rzrrdrk ," ugr, l ru, zf ,grrJ inrn " i t l ton, , t Trsnrne plocrce i s l t int

^la<nrt i nradmeri;iri!i,,i" _ 1"1 :9 "iqliylllie . , I 31.;t:' ?,ledmeli

Lemli . lemi iom KO lzr tdrk i lem se uSrr lavr lu lemrlom Elel . t rotchnikr {vrdr dol ie)

Oznaiavanie Sl i l<arsnaga

iel<i€astolemi lo

temPeraturJ

2s0 . s00 cte i ina 2 l<g

lrmova

35Standardnolemi lo

Fino lemi lo( isto i n is l (o-naponsl<o lemi lo)

Mini jaturnolemi lo, lemnaig la

-1

Lemni iarni l<

Brzo lemi lo

IT

30W r Vr i leme zagr i jav. Elel<troni l<a.. . .2 mtnute lemnr miestr

mrni : t od 1mm'mrni : t or : 1 mm 2

. ::5 W i Vr i leme zagr i iav. Mikroelektronikr ,

: 15 sel<undi leml lenle PodI POVeCalOm

' r

20w Vri jeme zagr i ja- PoPravci nPrvanja. . .10s ne- t iskanihznatna snaSa Pr l I sPolevatralnom Po8onual i n i le pr ik ladnoza tralnr poSon I

268

Lemlienje

Vrste lemnih Si l ia l<a

Standardna lem

Dusul iast i L l '2( lon'g screwd r tver) 2,0

- I 3.2

Stoiasr, l<rni i 2,4(conical b lunt) i 3 '2

Ozn aiavanj e

M i kroi i l iak(micropolnt)

Plosnat, kos(s pad e)

Mjera I St ikad u mm l

0.8L r\=t-'

Obl ik dl i ieta I 1 '6

Obl ik dl i ieta 0.8 , '_zavinut (chtsel) i - : : \

6b[ci dtrrer; '-f-,t:-zavinur(chisel)

i [ :

Obl,k dl,t"- - -l-

,. l fOblrk dlr leta ? '9 _-=_-t tlchrsell J'u *i-#'.li

Plosnat malouvrnut

Stoiast , u l<oien I 1 '2(conical spade) I 3 '2

Plosnat I 1 '5

Dngol i -" t t ,s-o:" t t l 0,8( long conicr l )

Razj ain j enj a

O.OS -. . O,Ze mm, i to tanj i , to bol i i , kaPi larnodlelMNatuknica

Bal<rena lemi la

Uivr ic ivanie na lemne ui ice

Opremanie t iskanihploi ica

Uivr i i ivanje poloiala sastavnih

Savi lanle pr ik l iu in ihvod ov a

Meki lemni spoievi : oko 40 N/mm2, pr i vr lo tankim lemnim savovima

io5 vi ieiu.ai- iumni spojevi : 250 . . . 400 Ni nrm2

Kcitrenr lemoui otapaiu uut u. . . -og" l " t i lo t -"bo d*tdi* i

i ica voda,/ _.

ffi--'/\;:-1::J'

5

Ucvr ic ivanie sastaYnih I ^^di je lova na lemnoi strani 1- lv " Ju

trs l<anih plocica - t iskana ploi ica

staza vodiaa

Naleml l ivan je sastavnlhdi le lova bez Pr ik l ju-nihvodova

sastavni d io

t iskani vod

t iskane ploi ice iil

- - - - . i - r @

Lemtjenje otN as['l;f$3:JJi ?,i! l13l:'?l),1i'3 -:31],t1ilPridrul ivanje mater i ja l - lemikatal izator meko leml ienie

Mater i ja l Bakar

Nam jera-vanaoD rac a

debel i sred. debel i

e lement i

tanKl f inoleml jen je

naj f in i ieleml jenje

pokosi t ra-vanie ocen t to

temovr L-Ag-8 L-Ag12 L-A920L-A925

L-S n50L-S n 50L-S n40L-S n90L-Sn50Pb(S b)L-Sn 50PbSb

L-S n63 P bAgL-Sn60PbAgL-Sn50PbAgL-Sn60PbCuL-Sn50PbCu

L-S n60L-S n60 Pb(S b)L-S n50 P bS bL-PbSn35Sb

L- Pb98,5L-Sn 35L-Sn33

ta l j ivo F.SW21 F-SW21 F-SW21 F-SW21 . . ,24 F-SW21 F-SW22

M ater i ja l Eakar

Nam jera-vanaooraoa

t iskanisPoJevl

motor lte l eko-munika-ci ie

visokomehan i ikoopterecenje

niskaradna tem-peraru ra

ci l jevi z

hladna

YOq U

topla

I emov i kao i naj-f in i jeleml je ie

L-SnAg5L-Pb,Ag 3L-Sn Pbcd1 8

L-S n50 L-Sn35 brzilemov I

L-S n50Pb L-S nS b5L-SnCu3

ra l i ivoF-SW31,32 F-SW26 F-SW31 F-SW21 F-SW21

M ater i 1al Olovo Pocintani l im Kosi tar Alumini j

Namleravanaooraqa

kabels k ip la i tev i

c r lev If i noleml je je

pokos i travanje tanki l im

lemovl L.PdS n 3s(S b)L- PbSn 3 3(S b)

L-Pdsn25S bL-P bSn30SbL-PbSn35Sb

L.PdS n40S bL-S n50PbS b

L-P bs n40(S b) L-Pbsn 30(S b)L-PbS n40(S b)L-P bS n45

L-S n90Pb L-ZnAl15

L-ZnSn

L-Zn60Zn

ta l j ivo F-SW23 F-SW23 F-SW23 F-SW12 F-SW12 F-LW1

Pridrui ivanle mater i ja l - lem/tal j ivo tvrdi lemovi

mater i ja lbakar is l i t ine

novo srebronikal j ileg u re

iel iktvrd Imetal zaiel ik

plem en i t imetal

alumini j

lemovi L-Ms48L-Ms54L-Ms85

L-C uS n46L-CuP8L-Ag1 5P

L-Ag12CdL-Ag25CdL-Ag30cd12

L-Ag40Cdl-4g72

L-C u S n42 L-Ms42L-CuSn5

L-CuSn1 2L-Ag20CdL-Cu N i107n47

L-Ag12CD

L-Ms54L-Ms85L-Ag15

L-Ag25L-Ag40CdL-CuSn5

L-CuSn12L-CuSn46L-CuN i1OZn42

L-Ag12Cd

L-Ag49 L-Ag50CdL-Ag60L-A975

L-Ag45L-Ag50CdL-Ag67Cd

L-4967

L-ArSi7,5L-AtSi10L-AtSi12

ta l j ivo F-SH1 F-SH'1 ,2 r - )nz F-SH2,3 F-SH3 F-SH4 F-SH2

270

Li jepl jenje

VaIni pojmovi Ljepiral) "li"iill3ll9lPojam O blai n j enj e Vrst l jepi la Ob ja!nien je

Debl i ina Sava udal jenost l i jepl jenih ploha Tutkalo i ivot in jske bi l jne i l is intet idke sirovineotopl iene u vodiSredstvo za

pr ianianiemater i ja l za nanoienje na l i jep'l lenu plohu, da bi se post ig laopt imalna ivrstoca I jepi la

5krobno l ie-pi lo, kel j

vodeno bubrenje stvara vec kodmale koncentraci je s i rovine ja l<oviskoznu masuLi jepl leni 5av razmak izmedu l i lepl jenih

Prona

Plast isol l jepi lo bez otapala, kole ve:epr i topl in i 140.. .200'C nai ie icena osnovi PVC

Ljepl i iv inanos

za preradu pr ipravna mie5avina,sasroi ina l iepi la

l i je pl len ja(pr i je: otvorenoYri jeme)

manjeg vremena suienia, ukoiem je kontaktno l i iepl ieniejo5 moguce

Disperzi ranol jepi lo

organska sirovina i tekucedisperzirano sredstvo

Ljepi lo sotapalom

organska sirovina olopl ienau organskom otaPaluVri jeme vlai .

l i je pl len ja(pr i ie: otvorenovr i ieme)

vremenski razmak nakon nano-ienja l lepi la, u kojem je v la inol i jepl lenje jo i moguie Tal j ivo

l jepi lobez otapala, kruto l jepi lo,koje se nanosi rastal jeno

Vri iemeupotrebe

vremenski razmak u koiem jel i jepiv i nanos jo i upotrebl i iv

Kontaktnol jepi lo

vecinom kauiul< kao sirovina:spaja nakon su5enja pod ja l<impri t iskom

Vri jeme ieka-nra orvoreno jepi la do sjedinienja Dvokompon.

l jepi lol jepi la nakon vezania prelazeu mreiaste pol imere

nja, zatvoreno do post izanja potpunogveznoS zanvala(npr. t lak, temperatura)

Ljepl j ivaibuka (vezanauz cement

cement s organskom mater i jomi vodom

Postupci l i jepl lenia (JUS H K2.021' 024' 102' 103) DIN 16920/6.81

lg:grtLi iepl ienieor ian ian iem

_Obiainten je

f i lm l iepi la pr ianja u suako ur i

leme pod laganim pr i t iskom

Post u pak

Akt iYnol lepl jenleotapalom

Obiainjenie _ _

f i lm l jepi la postaie s organskimotapalom sposoban za I lepl lenje

KontaktnoI i je p l ienie

f i lm l i iepi la je pr iv idno suh,l i iepl ienje pod pr i t iskom

Mokrol i jepl jenle

f i lm l lepi la nal<on spajan,a sadrzijo i mnogo tekucineTopl inski ak-

t ivno l i iepl jenf i lm l jepi la postaje gr i janjemsposoban za l i jepl jenje

Li iepf fenje metala (JUS H.K1.045, 041) VDI 222916'79

Mater i ja l Dopunska pr iprema l i iepl jene povr i ine pr i opterecenju (v la ino-posmiina ivrstoca)

nizak{<5 i ! - l lsreoni i ls . . .10 N.) i " i ror1 . ro. f , )

\ mm', I mm-/ l \ mm-/

bakar, mjed nema brusi t i Smirkom aist i t i mlazom

alumini lske nem a ietkat i i l i aetkat i e ist i t i mlazom i l i jetkat i (60'C) u Pik l ingkupelj i za ietkanie (27,5o/" H2SO4+7,syoNa2Cr2O7 2H2+ost. HzO) i l i ietkat i(90 C) u Chemoxal-otopini (6/o fosfatnoivodenoj otopini) (Svicarska. Al-AG, Zi . i -r i ch)

Sivi l i levEel ik

odstrani t i koruod l i jevanla odn.bez nje

imirkat i i l i brusi t a is i i t i mlazom

) VDI-smjernica 2229,,Li iepl jenje metala" sadr i i opi i rnu tabl icu s glavnim trgovaik im imenima

271

Zavarivanje plastitni h masaPrid rui ivanje mater i ja l -postupak zavar ivanja

POM PA PE-w PE.h PMMA MP PP PS PVC PVC.hE

"P

N:

Temperatura pl inaza zavar ivanje u 'C

31 0.JJU

340 .360

350 . .380

330 .350

320 . . .340

300 . .3s0

Temperatura maler i ja la u C

160.190

180,200

180.200

200.270

5070

170..180

E

N;

Temperatura u "C 210 250275

190 .200

200.220

't 90220 30 , . .250

Si la t la ienjaN

mm-0,03 0,15 0,15 0.1 5 0,1 5 0,1 0,1 1.4. . .0.6

VF postupak zavar ivanjarma prednost l .Postupci zavar ivanja

C)naaaYanje S l rka Tumaien je Pom. sred. Pr i mj ena

Zavariva-nie topl impl inom(zavar ivanjetop l immlazom)

dodatni mater i ja laParat zazavar i vanjesav

Zavar ivane plohei dodatni i tapic sezagr i iavaju i t imezavaruiu. Fol i je sezavaruju laganimpr i t isko m.

uSrr lanlzrak i l idui ik te popotreb idodatnim ater i j a l

fo l i je,ploie

Zavariva-nje gr i ja-6im ele-mento m

gri jaci e lement

savizraci L"

-/;all )- za"areni

. - - . -1<V--p:;;a;/-yss;;{

Zavar ivane ploheugr i javaju se gr i -jacim elementom.Gri ja6i e lement seodstrani , a zavar i -vanje plohe semeatusobnostrsnu.

gr i jaci k l ini l i peiattopl inskogimpulsa

prof i I i ,c i iev i ,p lo ie

Tarnozavar iva-nie

stezna iahura

izraci sreznef-} ie l iust il^ | f_

-t1 ' } t ) _ l_

I | ' - , / \ \ U\zavareni 5av zavareno ispupienje

Zavar ivane plohese ugr i javaju rot i -ra juaim trenjem.Stroj se zaustavi ,zaYarivane plohe semedusobnost isnu.

srroJ zaok retan j e

k ruinosimetr i in itzr acl

Visoko-frekven-ci jskozavariva-nle

Zavar ivane plohese medusobnost isnu. Pr ik l juai seVF napon. Zavar i -vane plohe se uiarer rastale.

preia zazavanvanJei VF gene-rator

fol i je i p lo-ie s vel i -k im dielek-tr ianimkgu bic ima

U I tra-zvuinozavar iva-nie

ci jski Senera!or

obl ikovalo(sonotroda)

izraci

Mehani ike v ibra-ci je uzrokulu t renjena zavar ivanimplohama. Zavar i -vane Ptohe seuSri ju i zavare.

VF genera-ror (oKo20 kHz) iobl ikovalo(sonotrod a),samo laganipr i t isak

skoro sYetermo-p last i dn emase

772

Tehn i ikGrikoCrteM jer i laFormati l istova .Vel i i ine l is tovaProj ekci j aPr ikazivan je iz v i ie pogled; : . : : :L in i jsk i d i jagramiOsnovne konstrukci jeKot i ran jeNavoj iPresj eciOznaEavanje povr i inske obrade . .Grat levni nacrt iOznaiavanje elektr i ine opremeStrujna shemaPrincipnashema.. . . .Nacrt e lektr i ine instalaci l i . . : . :Nacrt o i i ienjaDijagram redosl i jeda sklapanja,di jagram vremenskog toka . . . . . .Obrada informaci jaObrada informaci ja, pravi la za izvedbudi jagrama tokova, spoini s imbol iShema djelovanjaPoloiajni nacrtOznaEavanje naEina spajanja namotaOznaEavanje vrste struja i napona,impulsa imodul i ranih impulsa . . .Oznake za promjenl j ivostinamjest ivost . . . .Spojni s imbol i za otpornike ikondenzatoreSpojni s imbol i za t ra jne magnete,bater i le, uzemlienje i zakr i l jenja . .

o PrsmoPlsmo

2742742742\427527s275275276277279280280281,t-6t

t65

286288289290

291292

293294295295

296

296

296

2'' I

273

TehniEko crtanie

Dodatni spoini s imbol i . . . . . . . .297Spojni s imbol i za vodoveispajanfevodova . . . . . . . 298Spojni s imbol i za pobudne i lanove,zagone i okidaie . . . . . . . 298Primjer i za sklopne aParate, zaSone,releie iokidaEe . . . . . . . . 300Spojni s imbol i za sklopke uzai t i tnoj tehnic i . . . . . . . 301Spojni s imbol i za t ransformatore,pr igu5n ice, m jerne transformatorei t ransduktore . . . . .302Spolni s imbol i za rotacioneelektr iane stroieve . . . . . 303Spoini s imbol i za pokretaie . . . . . 305Spolni s imbol i za mjerneinstrumente, mjerne napravebroj i la, sklopne satove ipretvornike mlernih vel i i ina . . . . 305Spojni s imbol i za broj i la i uklopnesatove """"306Spojni s imbol i za poluvodi ikeelemente . . . . . .306Spojni s imbol i za elektronskeci ievi . . .307Graf iEki s imbol i za pr incipnesheme . . . . . . . .307Spojni s imboi i za elel<troal<ust iakepr i jenosne aparate, magnetskeglave i doiavne uret la ie . . . . . . . . 307Spojni s imbol i za instalaci j fken acrte 308

310Spojni s imbol i za binarneelementeGraf i ik i s imbol i za analognu obraduinformaci ja . . . . . 31 6

IJn

fiF

$tln

F,ll,,'r Ij [ ' , .i f,.f i .

I

i.II

iIl

TehniEko pismo JUs A.A0.101 erN 6776 11/4.761

Obl ik pisma A: i i r ina cr te i 4

h

1Obl i l< pisma B: i i r ina cr ta. ,O h

kurzivno: ispod 75

uspravno: ispod 90

f

Griko pismo )us A.A0.103 DrN 1453 T2l8.s6

Koso: ispod 75 1)

uspravno: ispod 90 1)

s P'd 6 e Lq .Se LX } ,pv Eo n gogru g X V t^)ABf AEZH 0 IKAMN:0nPITYOXVA

1) oba obl i l<a pisanja su dopui tena

Crte lus A.A0.110 DrN rs r1. T216.84

V rstecrta

Puna crta

i i roka usl<a

Isprekidana crt

i i roka I uska

- - - l - -

a Crt ica to ika cr ta

i i roka I

uska

P rosto-ruinacrta

uska

Cik-cakcrta

uska

Crt icadvo-toak acrtauska

Slov-aanaoznaka

E F J L K

Sir inacrteu mm

10,70.5n ?(

0,50,35n lq

0,18

10,70,50.35

0,5n ?(0,250.18

10,70,50.35

0,50,350,250.18

0,50,3s0,250.18

0,50,35n l (

0.18

0,50,350.250.18

Primjer ipr imjene

Vid l j iv ibr idovipred-metaO

98 ran r-cenJenavoja @

Migl: i-ca Q,POmOCnamjerni-ca@irafura @referent.l in i ja @lin i janavoja @

Oznakaobrade

POvr-i ine @

Zaklo-njenlrubovlt i je la @

Ozn al< a

kaO

Sred-nj ica @

L in i ja

Prr le-loma @

Lin i ja

P r r le-to ma(arrerna-t iva zac)

Grani in id i je lo-v i @grani-nipol o ia jpok ret-nihdielova@

M jer i la JUs A.A0.106 DrN rso s4sst1z.7srovecan I e Prrrodno mJerr lo JM anlrvanle

10:1 5:1 2:1100:1 50:1 20:1

1:1 1:7 1: 51.70 1:50

1: 101 :100

274

Format i papira JKf i? i9 l Dimenzi je papira DrN 823 s.8o

oi@

:

l

oN'

tA2

A4p_A5

A1

841 1|< -- - - -+

A0 .841 mm r 1189 mm 1 m2 ^ 1

A4 -210 mm t 297 mm .- 0,0524 m' : 16

m2

neob rezan icr ta i i l is t

(neobradeni format)

DtN 6771

Projekci je s DIN sl12.7o

a;b:c '1 :1:1I zo me tr i la

a:Dlc

D imet r i ia

Prikazivanje iz v i5e Pogleda ius A.A0.110 DIN 6/3.68

t l- lI pogled I

| 'o''i"0" l>.''/

275

l ,

i

i

i r

iit ilxl il l il iItll lIIiirll l il l il i il l i iliijl l

I t !

i t: lIIhIitrIrfrfiitliit ,si l&tur

n t!ill ! :d!r i

l i i rar

flt[ i lfil It r i lEt IHl

t r Itrt I

I I l

Lini js l<i d i jagram DrN 451/3.73

Kartezi jev koordinatni sustav

2 kvadrant 1 kvadrant

ordinata (zazavisnu vel i t inu) Parametar

' '> l tz!r i "n 'v

:r trir1

karakter ist i in a \l<r ivul ja

3, kvadrant aPcrsa(za nezavisnu vel i i inu)

4, kvadrant

Opisivanie osifuA

210

*ral

: ldk4t2tr f0k

0

' ' - ' - , ' , -9,234v

Normirane osi

I.I1

l

1,5 11 u Nm

struja /red uci ranana naziYnustru ju /p

Sir ina l in i ja

kr ivul ia : os : re ietkasta mreia1 : 0,5 :0,25

npr. 7 mm :0,35 mm : 0,2 mm

Prekinute osi (dekadska) logar i tamska podiela

5 6 78910r

Polarne l<oordinate Omrel ja

Prikazivanie vel i i ina ovisnih o kutevma

pozi t ivn ismjer bro-jenja kuta

referentni smler (Polarna os)

Pr i mj ene:usmjerene karakcer ist ike, kr ivul je razdiobe, sviet-losne jakost i (SJ)Pr imjer: l<r ivul ja razdiobe svjet losne jakost i ref-lektorna iarul ja 50 W/80

20 .20

30"

40"

60"

90"

-30"

_40.

-60.

-90"60 20 20 60

RjeSavanje zadataka t ipa

. y: ;

nPr. nPr.-U Pt l

' .

R Pr imier i o i i tavanja: ' L lr R:500 {) . U:20 V+/:40 mArP-0.0W.U 70 V:1.-40mA

Iu mA100

60 80 100U u V

276

Oslrovne konstrul<ci iePostavl janje okomice i sPui tanjevert ikale

1. l<ruinica oko P sa 11 (Po vol j i )2. kruinica oko S1 i 52 s r2(rz> 11)3. spoj i t i s leci i ta T1 i T2

Postavl ianie srednie okomiceraspolavl janie dui ine

/ AB\1. kruinicaokoA i B r \ r ,

Z )2. spoj i t i s iect i ta Sl i S2

Dilel ienje dui ine npr. na 5 di ie lova

1. zraka iz A (r :20. . .45')2. nani let i dui inu iestarom n puta

(r t 1 cm)3. spoj i t i 55 sa B4. paralele s S5B kroz 51.. .Sa

Raspolavl ianje kuta

1. kruinica oko P sa r (oo vol j i )2. kruinice 51 i S, sa r3. spoj i t i s jeci i te T sa t jemenom toikom P

Crtanie SesterokuEa

1. kruinicu sa r :a (dul i ina br idaiesterok uta)

2. preni jet i polumjer na opseg kruirr ice3. spoj ic i s jeci5ta 51.. .56

Crtanje n-terokuta npr. sedmerokut

1. kruinica sa 11 (polumjer opisanek ruin ice)

2. kruinicu oko B sa 12V2-7r1)

3. AB podi je l i t i na n-di je lova4. spoj i t i s1 i s2 s T2, i4, T6 ( i l i T1, T3 i Ts)

_ )2_

277

Osnovne konstrul<ci jeKonstruiranie el ipse

n acrtat i :1. kruinice sa 4 i 12 oko M2. pravce kroz M (proizvol ian broi)3. paralele kroz s jeci i ta S1.. .S"4, okomice kroz s jeci l ta T1 . . .T"5. spoj i t i E1.. .E"

@nacrtat i :1. lcruinicu oko A (m jesto po vol i i ) sa r(r< prom-

jera kruinice)2. kruinicu oko sredi i ta Ss sa r3. spol i t i s jeciSta S1 i 524. kruinicu oko sredi i ta To sa r5. spol i t i s jeciSta T1 i T2

Crtanje tangente

r iz P na kruinicu

1. prepolovi t i dui inu MP (vidi str . ?77)

2. nacrtat i : kruinicu oko S na r(r :MS)3. povui i zraku ( t1) iz P kroz T

ruQnakruinic i1. povui i zraku iz M kroz Q2. podi6i okomicu ( t2)

Zaobl lenja na kruinicama

s danim radi jusom zaobl jenja r1. povuci paralele s g na ual jenost i r2. nacrtat i kruinicu sa srediStem M i radi jusom

R+r3. nacrtat i kruinicu sa srediStem u sjeciStu S i

radi jusom r

Z..bl l"" i . ""

p-"".1*

s danim polumjerom zaobl jenja r1. paralele s pravcima na udal jenost i r2. kruinica oko sjeci i ta S sa r

Kruinice na trokutu

o opisana kruinica1. okomice na sredini dvi je stranice2. kruinicu oko M, isa r , ( r . :MA)

r upisana kruinica1. rrpolovnice od dva kuta

2. kruinica oko M, i sa r , = razmak X, -ngl

l (ot i ranje JUs A.A0,114 DIN 406 r2i8.81

Pravi la l<ot i ranja

o trcz dvostrul<og l<ottranjao bcz l<ot i rania na zal<lonjenir t t rubovi t t l lr bez rnjera u oznaienim podrui j imao miere u pogledu u kolem, se nai iasni je v ide. mierni brojevi i i t l j iv i odozdo (sastavnica) i l i s desnao m;ernice se ne smtlu krr iar t

za za kuteve

Po jmov i Krajevi mjernica

simetrala

POmOCna mlernrca

debl j inaizratka:7 mlernrca

brol kuta

strelrca

- - - l

t '

is p ravno

o/\ l6 i | 1

->F-ll-

-l-

u nedostatku miesta

m jernicari--

_*ll =t,s o-

^ miern ica

Fr--l ry?q,.1

+

, r f fX4 sol

!.-

&A -,,e?-\ /) \,/'s ;

d: Sir ina i i rokih punrh cr ta

Zaobl lenla Provrt i

eT-

08

to,-fu €

Lini je pr i le loma Krat ice

i---

( l : prom jerl<ugla Q 75:kugla promjera 25

r1skvadrat s vel ic inomstranica 15

x (di jagonale zaoznalcu ravnihploh a):ravna ploha

SW 17:otvor k l ju ia 17

279278

Navoj i DIN 2713.67

Vi iak sa iesterostranom Ul l \ 7Jl l l / / .osl ivom IUS M.B1 .1 35

viiak s upultenom glavom irj i i l ldi l iS6

Pribl i ine vr i jednost i za cr taniedr =-0,8 d c:0,05 d d2:7 dkz:0,5.d | - n:0.25.d

Pojednostavl jeni pr ikaz (bez sl<o5enih rubova)

Pr ib l i ine vr i jednost i za cr tan,eugaonr miera e:7 d d1:0,8 dmlera k l ju ia s:1,7 d kt ' .0,7 d

Unutrainj i navoj Vi jEani spoj

-l

:.1 Ri, I

_-l l11sLl

i t i+i l i **

123

4

6Dio 1: v i jak sa iesterostranom glavom (s di je lom

3. zavi j lanim)Dio 5: podloina ploi icaDio 6: Sesterostrana mat ica

Presjeci Jus A'Ao. ' l1o DIN 6/3.68

U presjeinom pr ikazu zaklonieni se rubovit i je la ne ucrtavaju.

A schnit i A-F

+-'T

Standardni d i je lovi (v id i gore) cr ta ju seu presjeku kao nacrt

Puni presiek

i:-t-tslN

Po

l------r

- .4.*- . [j--

ovi in i presjek Dielomi in i presiek

OznaEavanje mater i ja la u presiecima DIN 201/2.53x

'4ater i ra l I oPceni to:

' inar. meralnamor izorator I R:::|!;ll J keramika ,,ill!ii,, | ,;f",lLjl" | ",,udil:r.o

Simbol 772 n:q:ru t ryl/\/t)l | - -a I lI--:-:-,1 11 lts--- t 1F:=+//)'_lffi r,/)&Let tlru . J ) u

Ozna[avanje povr5insl(e obrade JUs M'Ao00s DIN lso 1302/6.80

srcdnj i iznos hrrpavost i u l . tnr I Proizvodni5I COrrJr rZrr9l r r r dPdvurLr u f ' r r l

i l i razrcd hrapavost i l ,u gloj .no

postupak

rrrerodr obrrdc 1.2 2J l . 25 ,: s l<idanje struSot ine

3 - i - ' " - i

drugi iznos hrapav. u;rm( ,1: bez struSot ine 0,5 ' . . /C L _ _ __ referentna sraza

dodatak za obradu u mm - I 'L- smjer i l iebova

navodi se E i l i €)@

Smierovi l l iebova-

Simbol l - Oblainienje

, . . /=: : paralelan s ravninom PogledaI-

E== ,smjer i l jebova

=:=:I f f i

okomit na ravnrnu pogledasmier i l iebova ' l l l )

kos na ravninu pogleda (2 smiera)

vi5e snr jerova na ravninu PoSleda

centr i ino oko iedne toike

'liTi::i'"radi ja lno oko jedne toikeravnine pogleda

Preinaka od DIN 3l4l na DIN ISO '1302 2/10.80

Kakvoia povr i ine prema DIN ISO , |302

Srednj i iznos hrapavost i R" premaDIN 3141 prrdruien redovima Znaci obrade

Red 1 Red 2 Red 3 | Red 4 DIN 3141 I Red 1 Red2 RedS I Red4/r to /c, .A' /a.c,

f7 / / \/r----l c t r:f

Moguinost i postavl ianja znakova por5inske obrade

Graclevni nacrt i UUs v.A0.001 ,002,010) DtN 13s6/7.74

Simbol i i znalenja Kot i ranje

Prozorsl<o i vratno kr i lo

zakretno kr i lo

tr lE

posmidno kr i lo

-,.CKE

mimokretno kr i lo

ol- E

posmiino kr i los podrznom napravom

E

mimokretno kr i lodvokr i lno

okrelna vrata

' / \nnq.AA/

sklopiva st i jena

Koti ranie unutar pr ikaza

-la

I

Kot i ranle unutar pr ikaza

**propust je 1,5/m i i rok M 1 :50, cmi 2,25 m visok

Prozor

ipdnostr i lko dyostruko

ostakl jenje ostakl jenje

Vrata

jednostrani dvostrani

Prag Prag

Kot i ranje koordinatama

oo

M 1 :50, cm, m

Dimnjaci

rE--?t tE--?-tpr ikaz po izboru

Okna

vent i laci jad izal o

Gradivo Simbol Boja/RAL

zemlja //r':>YtPodvlake, nosaf i

F

i-i

ispunleno t lo (pod)

oeton, nearmtran masl. zelena 60/3

armirani i/7./4/t plavozelena 5000

Stepenice

stepenice ispodnacrtanog kataravnina katastepenice iznadnacrtanog kata

poj ed ngstav l je n ipr i kaz

gotovi d i je lovi l jubi iasta 4005

zidovi i/////////2. smedecrvena 30/6

ibuka, mort b i je la

drvo u urez. p loh. smetla 8001

iel ik u presjeku T T crn a

zaporni s lo j(v l aga)

crna, bi je la

pregradni s lo j(zvuk, topl ina)

mod rosiva 5008\ l \ / \ /ut / \ / \ l

282

OznaEavanje elektr i tne opreme

1. oznaani b lo l<( u redaj )

DrN 40719 T2i6.78DIN 40719 T314.79

I. navest i samo oznaine blokove koj i su potrebni Pr im;er: I

za oznaiavanje.o predznak izostavi t i kada je jasnoo redosl i jed blokova bi lo kakav, al i ima prednost

gornj i redosl i jed brojevar uobicalen 1e vodoravan i uspravan raspored

blol<ovar blol< oznaiavanja vr i jedi za vecinu pogonskih

sredstav: , moic brtr d ln u sast lvnrcrr oznaine blol<ove treba neposredno unosi t i l i je-

vo odnosno ispod spojnih s imbola, izuzetak:blok 4 ( , ,pr ik l ju iak")

r oznaka pr ik l ju ika stoj i neposredno izvan spoj-nog srmbola prr hor izontalnom nai tnu ptsanjadesno, a pr i uspravnom nai inu pisanja l i jevopored spojnrce (vert ikalni karakter) strujnihtokova i l i iznad spojnice (hor izontalni) karakte-r ist ika struinih tokova.

Blok oznaiavanja: ident i f ikaci ja i funkci ja

predznak - l T

- [ t | funkci ja ( tabl ica str . 284)

1...1!11n1',1 l84f --

. ."ll i l '"j

o Oznaini b lok sastoj i se od ovih di le lova VRS-TA, REDNI BROJEVI i FUNKC|JA

o redni broj mora bi t i uvi jek naveden, vrsta ifunl<ci ja smi;e izostat i

r pr imjenyuju se tekuci redni broievi. s l (upine pogonskrh sredstava mogu se pr idodat i

skupinama rednih brojeval znamenl<e treba odvodj i t i s , , .

283

l.i

t

oznaEavanie elektriEne opreme BiN i3ll3l31i:]3Karakter ist i tna s lova za oznaEavanje vrste opreme

Karakter.s lovo

V rstaopreme

Primler iKarakter.

s lovoVrsta

oPrem ePrimjer i

Konstruk. skuplnekonstr . oodskupine

pojacala, magnetskaooiaiala. laseri

P mJernt tn5[TUtnenI l

ispi tn i uredaj i

pokazni , p isaci ibrojaik i mjerniuredai iB PrelvoTntct ne-

elektr i in ih vel i i inau elektr i inevel i i ine

termoelektr i in i

^<iaini . i f^r^-

elektr i ine cel i jedinamometar, mikro-fon, zvuinik i td.

a sklopni aparat iza jaku struju

ui inske sklopke,teretne sklopke,

a kond enzator iR otPornrcl stalni otpornic i ,

regulaci jski otpor. ,pokretai i i td.

D binarni e lement i ,usPorne naPrave,memori jskiuredaj i

kombinaci jski e le-ment i , vodovi zausoorenie, b istabi ln ii r tabi ln i e lement i S sklopke, birai i t ipke, upravl ja ike

sklopke, komandnesprave, birai irazl i i i to rasvjeta, gr i janje i .d

T transformatori t ransformator i ,strujni i naponskitransformatori

F zNUlnl

uredaj iosigurai i ,odvodnic i ,uaSt i tn i re le i i

Seneraton,odvodnic i , zai t i tn ire le j i

rotacioni Seneraaor i ,pretvaraii frekven-ci ja, osci lator i

U moduiator i ,pretvorn rcl

demodulator i , pre-tvaraii frekvencije,invertor i i td.

n dojavn iuredaj i

opt iaki i akust iakidoj avn ic i

c i jevi i poluvodi i i e lektronsketranzistor i ,t i r ;stor i

cr levr,d iod e,

) slobod no

N re le j i ,sk lopnic i

sklopnic i , pomocnisklopnic i , re le j i , vre-menski re le j i , i td.

Pnlenosnr PUtevliupl j i vodi i i , antene

i ice, kablovi ,sabirnice, d ipol i

L indukt iv i tet i pr iguanice,valne blo-kade (pojasne brane)

X stezal jke, ut ikai i ,ut icnice

ut ikai i , pr ik l ju ineletv ice, ut i in i tu l jc i

M motor i pojaiala, requlatori Y elektr i ik i pokretat imehanidki uredaj i

koinice, spolke,vent i l iN pojaiala,

regu latorie lektroni ik i ure-daj i , regulator i ,pojaiala, pretvaraii

L zakl juani a lanovif i l t r i , korektor iizobl i ienja, l imi ter i

f i l t r i , otk lanjanjeradiosmetnj i , pro-pust i , f rekvenci jskeskretnice

Karal<ter ist ihna slova za oznaEavanie op6eni t ih funkci ja

Karakterslovo Opfeni ta funkci ja Karakter

s lovo Opceni ta funkcr ja

Bcn

EFGHIK11, 12, L3t+ t -

pom, funkci ja, funkc. , ,12"smjer gibanjabrojenjeder iv i ranjefunkci ja, ,U"zaiti taispi t ivanjedojavaintegraci jaimpulsni pogon

oznadavanie vodi ia

MNP

K

sI

XYz

gl avna fu n kci jamlerenJep roporcional anstanje (start , stop, ograni ienje)vracanje, izbr isanjepohrani t i , b i l je i i t imjerenje vremena kain jenjabrzina (ubrzavat i , koi i t i )zbraj anj emnoien jeanalognadigi ta lna

OznaEavanje elel( t r i f ne

Oznaini b lo l<: ureclaj

predznal<T

JZYr )Ldvdrr td

. podiela na pet odlomakao odlomci sadr ie naizmjence brojeve i s lovao oznaini b lo l<. smi je sadr iavat i najv i ie 10 al fanu-

rner i tk ih znal<ova (kod elel<trana 11)o abecedna nr jesta podataka dobivaju iesto odre-

deno zna-enjeo numeri i l<a mjesta podatal<a su brojevl i l i imalu

odrcdeno znaienje

40719'rU6.7840719'1314.79

. mjcsta podataka odgovara stupnjevima funl<cio-nalnog r lzvrstavanja uredr la

r zapoi in je se l i ievo s najvecom jedinicomo jedan odlomal< moie sadr iavat i 1 do 3 mjesta

POO arKar blol< oznaiavanja moie izmedu 3. i4. odlomka

brtr razdr le l len oznal<orn rJzvrstJvanja

VB 4]

45

oPreme

71 VN 22--f -- -T123

me

22_T

3

DINDIN

OznaEni blok: mjesto

-CT2

2 B1

A1

T odlomak

Primjer 2

3HTT34

od lomci(od omak 1 ni ie upotrebl jen)oznal<a razvrstavanla

. mora,u se naizmience upotrebl javat i odlomci sbroievima is lovima

o jedan blok ima najv i ie 18 al fanumeri ik ih mjestaPOO ata k a

r blok razdvaja oznakom ra. 'vr stavania izmedu 5 i6 odlomka

r l i jevo od znal<a razvrstavarr l r nalaze se podaci omiestu postavl jana, a desno podaci o mjestuugradnje

o sval<i odlomak ima najmanje jedan znak. mjesta podataka mogu imat i odredeno znaienje

Oznaini b lok: pr ik l ju iak

-Predznak ---- ' - ' ' ' l

l oznal<e pr ik l iu ika u podacima o spoju morajuse podudarat i s onima na pogonskoj opremi

. pr imjeni ivat i normirane oznake (v id iD1N42480, str .172)

r inaie se moie uzet i b i lo kakvo oznaaavanie i l ioznake mora;u brt i protumaiene

o odlomak se sastoj i od vel ik ih s lova i brojk i

-J- l-? -?' l rl

+

o

-x3 8+

-x3 9+

LO)

Struina shemaDIN 40719 T3/4.79

Struina shema ie podoban pr ikaz spoia iz koieg se

i" t" , j * . . , prepoznat i n jegov nai in djelovania

s2 [.t;,

S0 ' -

Struin)-shema prekretnog sklopni l<a u Poveza-

nom Prlkazu

1

i2t l

Kod struine sheme u povezanom pr ikazu ne

.."ba rrei , u obzir medusobni prostornt raspo-

,"d "ou.u," .

Svi d i ie lovi pogonskog drcdf, i l morJ-

iu se' zaiedno pr ikazat i i medusobno Povezat l

i t "*k '0. ' ""-- tp. i r r rcom zbog oznairvanir mchr-

ni i l<og dielatnog sPola

Kod polupovezanog pr ikaza odustaie se od

".""-"t!**'p. i f ..za polgons kog u redai a Sv i d r i elo-

l , pogoni tbg uredaia Pr ikazuiu se i Povezuiumehanrik im diel3tnrm sPolem

Kod srrutne sheme u r lstvorenom Prikazu sPol Je

TastvoTen u stTulne tol(ove Ne obazire se na

oiorto.nl poloiai i Prostornu Pr iPadnost Pogon-

i l .on rreoi tur . Strulni tokovi tcku pravocrtno

,"J,?" i . " o, .o. to) Paralelno po mogucnostt tez

i . r i i rn i r oo mreinog pola do nrrei t tog Pola L.rvo

se numerira kont lnulrano'

Uviet i za struine sheme:

.- ; ; ; ; i " ; ; ; ; t i iazar i e l ektr i tno pogonsko s.red -

i tuo- nukog uredaia r n j rhovo zaiednrcko olero-

. ; :1 '0"r" . pr i l<azat i ,pogonska sredstva' tako da

ie oreooznat l j iv nairn dielovanla

. Dr i l . lzat i stru;ne sheme na crtacem lormatu-

i r "n,u DIN 823 s podacima u sastavnic i prema

DIN 6771 , d io 5.

" ' . "" t i t ' , fo lontLo^^t t"asvo Prema DIN 40719'

dio 2 r J vrdr str ' 283 285)

e ponrotu struine sheme mora bi t i moguce lsPrt l -

lanje, poslui ivanie i lo l<al iz i ranie l<vara

F2

M1__t

qlaYni struini krug- 380V-50H2

pomocni struini l ( rug220V-50H2

Pomoani strujni krug Prel(retnogpolupovezanom Prikazu

sl . lopnika u Strulne sheme pomocnog i g lavnog strulnog kru-

ga prel<retnog skloPni l ( i u r lstvorenom PrlKazu

LI

DrN 40 719, T3/4.79Struina shema

Pravi lo

a) pr i rzboru spoinih s imbola uzett u obzrr :

o upotr i lebi t inaj lednostavni j i najpr ik ladni-

j r 'nor i r i rani obl ik, i n iega Pr imi jeni t r u

ul<uPnol strulnol sneml

. stvarrnic spol t rog s i r lbol : r jc dopui tcno sa-

mo ako ni jc sadr ian u noTrranla

r vel i i rna i i i r ina cr te u strujnoj shemi ni ie

normirana

b) Spoieve (DlN 407'11, v idt str ' 298) spojna

mlesta i granania pr i l<azat i to 'kama

o elektrr ine spoleve rzmedu pogonskrh sred,-

5(f ,vJ Pr lkr / i t l punlm crt f ,mJ { lznlmke vlol

DIN 40 711)

r mehlni i l<e djelatne spoieve pr ikazat i cr tka'

norr cTtom

o za onredenie di je lova spoja da bi se poka-

zala funkctonalna i konstrukt ivne Pr lPadnos-i i I , ,potr i jeui t i cr ta- to ikaste razdi je lne i l i

okvr rne crte

Pogonska sr€dstva:

r pogonskr sr edstvJ u enerSetskol tehnict c.r--

let i u rs l .opcanom s! f ,n lu a u dolavnol teh-

nic i u stanJU Pr iPravnom za Pogon

a u rastvoreno pr ikazaninr sPolevlma poSon-

sl<a sredstva cjelovi to Pr ikazat i na jednom

mjestu Pomocu spojnih s imbola, tabl ice i l i

n j ihovom l(ombinacr iom

Poiednostavnienie:

o v i ievodi ik i sustavi cr ta iu se iednopolno

o vi ie spojnih cr ta s jednakim tokom obuhva-

t i t i zaiedno

. spolne cr(e kole proleze preko veceg dr le l r

, l ru1ne rh"." . prekinur i zbog bol le pre-

glednost i

. spoine crte za opsl<rbu elektr i inom energi--

1J- n"dof.nrdi i i podacima u tabl ic i i l l

te l<stom

r v i ie u ser i j i i l i paralelno sPoienih .d i ie lovapojed nostavni t i d le lomi in im izostavl ianiem

r di je love spoja nadomjest i t i jednim ledinimspoinim simbolom

r kod vi ie iednakih spojnih s imbola za iedno

oogonsko sredstvo iednakog t ipr unutar

i" f ,nog 1p9;. , pr tkrzat t PotPuno samo ied:n

sPoJnl s lnrDol

K1 r-l-

d)

lil*u\ K4

K2G

ht-

287

_ _#

Principna shema

Principna shema ie polednostavl jcni pr i -kaz spoja, l<oja pol<azuje nai in rada i raspo-r 'ed c lcktr i inog uredala a uziml u obzirsamo bi tne di je love

DrN 40719 T4l3.82

Principna shema mora:

o dat i brz i pregled zadatka, sastava, rasPo-reda i nai ina rada elektr i inog uredaia

o slui i t i l<od podloga u fazi Projel( t i ranjao dopuni t i preostale podloge spoia. ako ove

ne omogucuiu brzi pregledr pr i l< ladnim uputama omoguci t i pronalaie-

nie iscrpnog pr ikaza

Pravi la:

r pr incipna shenra mora sadr iavat i za pre-gled potrebne simbole za pogonsl<o sred-stvo i funl<cronalne ledrnice te spolnrce ipravce djelovanja

o oznai i t i pogonsl<o sredstvor dat i tehni ike podat l<e. oznal<e t ipova i

s lgnalne nazrve. dar i razjsnienla za odsjeike spoieva npr.

funl<ci juo dat i uputu za pronalaienje iscrpnih pr ika-

za u pnpadnim podlogama spoia. sastavnica s podacima po DIN 6771r nai in i t i ostale podar l<e kao

a) graf i ik i pr ikaz toka mater i ia la, infor-maci ia ienergi ie

b) tehnologi jsku povezanos!c) za5t i tne mjere

F 1.040lA0,! r

I L i6A

Zait i ta pr i indirektnom dodirulsklapanje u TN-mrei i (D1N 37'100 dlo

^ kuhinja

I lstro za pran eposudal l, l t<W

- -

x ln nlaJ {Str0l za pranl€

.r f rubla) l , ikW

6 mn? kupa0nlca lPr0.4 roana{r ia l ica)

n vodu 18kW

. krhrnla" lurrcn c€, ce!no)

, kuhin ao (ut icnice, r1evol

7 kupaon ca

8 hodnih

o .-" , , . . . .^ i .

10 dnevna soba

'l 1 d1etla soba

12 ?o(ru[1r i1a,

1 3 podiun is lacr

5vi vodov su Cu5vr feornaieni vodovr s!1,5 mm 2

410/VDE 0100 dio 4 '10)dodatna zai t i ta:Fi zair i tn i spol u TN mrci l (DlN 57 100 dro 410 VDE 0'100 dLo 410)u kupaonrcr:dodatno Lr lednaiavanle potencraa (DlN 57100 do 701 VDt 0100 dro 701)

Pr incipna shema (razdjelni p lan) stana

_- .*,:1 _F_*; I _r'I..ti:; li*tn?

' [E'- 'rtL

1

07G}Rvf

III*F

o1F

01

E-E

t t l- Pl lkwhl

30 kV rasl<lopno postro1enie

F 1.21i rt1

t20A

1.1

i{;t' t ;'J,

Nacrt e lektr i ine instalaci ie sadr i i poloiajnipr ikaz elel<tr i ine pogonske oPreme Pomocu sPol-nih s inrbola prcma DIN 40717 (v idt stranc J10 i311) u t locrt ima zgrada i n iezino Pr id le l i ivanjestrujnim l<rugovima

U clel( t r ianoj instalaci i i se Pored nacrta elektr i i -ne instalaci je upotrebl javaju jo i i pr incipne she-me, strujne sheme ipr ik l ju ine sheme. Vi ie

vrsta nacrta moie se obuhvat i t i jednom mjeiovi-

tom spojnom shemom.

Pravi la:

. navest i pr ik l lu ino mjesto elektr i inog oPskrb-nog poduzeta

o poloiajno i ispravno unoienie spojnih s imbolazJ pogonsku oprcmu s oznaiavanlem strulnogkruga

.navest i naain Polagania

. navest i zai t i tne miere i vrstu zast l ter dat i upute za posebna mlesta PoSona I uviete

okol ine npr. vrst prostort le. navest i v is inu sklopki , ut ianica i ostalog (v id i

DIN 18015 dio 3) iznad gornjeg br ida zavr inogpod a

r pr ikaz u m;er i lu dul j ina svjet i l jaka za { luores-centne caievr

. navest i vrste svjet i l jakar opieni to ne unosi t r staze kabela i vodova

iznimke: dojavni uredaj i sv jet losni Pozivni ure-daj

o reietkaste vodi l ice, polaganje praznih c i ievi ,z idne proboje pr ikazat i eventualno na odi le l je-nrm nacrtrma

lS0VrlNPt-50Hr

Legend l

1.1 strulnr krug brol s orface-nom broikom prrdruiene po.

80n5Ke opreme

Naiin polaganla:

pod ibukom s odvojenim kul i -

lamai' lonraina visrna rznad gornlegbr ida poda insu1r i lske sklopke1,10m ut inrce.kuhinla, WC (7.1) 1 10mosta e prostorije 0,30 mosim za komb nacr lu sk opkr

zaitita pr posrednom dod rr

rskaprnir r IN.nrrei lDN57100 dro 410. VDt 01i i l c 'o41 0)

dodarna rait ta

F -zai t i tn i uredal u TN-mre-i lDlN t100 do 410, VDE0100 dio 410)

u kupaon c

dodatno izlednaiavanje poten-ci ia a {DlN 57100 dro 710, VDi0100 dro 701)

dieaja soba

11 x

{10

dnevna soba

1or@

{{{{9 \

{s

xss

_{

sPavaca sooa

Nacrt e lektr iEne instalaci ie DIN 4071e rs/11.83

289

Nacrt rnstalacr le (M 1 :100)

DrN 40719 T9/4.79Nacrt oiiEenia BiN iE:11'rIZl,,r:iE

Nacrt i o i i ienja s lu ie kao podloga za izradbu,montaiu i odr iavanje. Kod opseinih uredaja nacrtoi iEenja se nadomjei ta i l i podi je l i na nacrte oi i -ienja aparata, spojne nacrte I pr ik l juEne she-me.

Pravi la:o svu pogonsku opremu aparata i l i skupina aparata

poredat i ispravno po poloiaju. pr ikazar i pr ik l iu ina miesta aparata. nacrtat i . spojne vodove pojedinaino i l i zajedno

oou nvacen er kod zajedno obuhvacenih spojnih vodova, na pr i -

k l ju in im miest ima navest i naznaku svrher nacrtat i pr ik l lu-ke energetske razdjelne mreie

troi i la, komandnih sprava i dojavnih aparata

Nacrt i o i i fenia aparata daju podatak o nutar-njem spajanju aparata i kombinaci ja aparata (DlNIEC 113 dio 6).Mogu se dat i upute o vaniskim spoievima.Ove se mogu nadomjest i t i tabl icom oi i ienja apa-rata,

Spolni nacrt i sadr ie spojeve izmedu aparata isutavnih jedinica (DlN IEC 113 dio 5). Poi to nisuucrtani unutarni i spolevi mogu se dat i upute zaodgovarajuce strujne sheme i l i nacrte oi i ienja apa-

Ovo se moie nadomjest i t i i l i dopuni t i tabl icama.

Pr ik l juEne sheme daju informaci ju o pr ik l ju ikunutarnj ih i vanjskih elektr i in ih spoieva, npr. napr ik l lu inu letv icu (DlN 40719, dio 9). Mogu se dat ii upute za strujne sheme i poloiajne nacrte kao iza funkcionaln u pr ipadnost.Ovo se moie pr ikazat i tabelarno.

to ' l

ISfr i

I

Nacrt o i i ienja spoja prekretnog sklopnika

l

Dijagram redosl i jeda sklapania - d i jagram vremenskog toka DIN 4071e r11/8.78

Dilagram redosl i ieda sklapania pr ikazuie fun-

kciomlni s l i ied sklopnih stanja pogonske opreme

(npr. re le ja)

Pravi la:. prv i stupac sadr i i tekut i .broj , a drugi oznaku

sklapanja i n l ihov rasPoredo pr ig iavnl redak navodi poiedinainu pogonsku

opiemu is ignale. Grupiranie mora uzet i u obzir

zajedni iko djelovanje pogonske opremer vodoravne crte razia3niavaiu uzroino i vremen-

sko zajedni iko dielovanie skupina pogonske op-

reme (moida opremit i strel icom)r dodatne podatke o sklapaniu Preuzet i u oPisni

stupac i l i uvest i odvoieni stuPaco bez uspravne crte:

- sklopni poloiaj , ,12"- mirni poloiai- bez uzbudne struie

a uspravna isprekidana crta:- re le j i u staniu mirovania pr i prot i tucoi uz-

budnoj struj i- sklopno stanie , ,12"- sklapanje usPoreniem, eventualno podatak o

vremenu uSPorenlaa usPravna crta

- sklopno stanle , ,U"- radni poloiaj

a t roK ut lusporedna vremena pr iv la ienia i l i otPu5tania

r kosa crta (v id i stupac E):- podatak o smjeru struie u releiskim na-

mottma- podatak o Povezanost i izmedu smiera prot ie '

cania struie i poloiaja kontaktao popreina crta

poietak i l i krai iednog sklaPaniao vodoravne crte:

promiena skiapania(na kr i ianj ima prekinut i )

Di jagrami vremenskog toka pokazuju funkcio-

nalni tok u vremenskt to inom mier i lu

Pravi la:a navest i funkci le vodoravno' pr tmiereno tzabra-

nome vremenskom mier i luo vremenske osi , za svaku dielomi inu funkci iu

odnosno svaki takt uzajamno pr ikazat i

r referentna l in i ia iednog siSnalnog Poteza lestlogi iko, ,0"

o logi ik i , ,1"k navest i Prema gore

r potetak pr ikazanog stania s iSnala oznaci t i s , ,0"i l i . .1"

o pr ipadajuce vremenske osi su ograni iene desno

i l i jevo uspravnim vremenskim referentnim l i -nIama

r u. i |u." , koje se ne treba,Pr ikazat i , t reba oznai i -

t i uspravnom crta-tocka l ln l lomr nazrv s ignala i l i funkci ie dat i na l i ;evom rubu

o razjainjavajuce Podatke na desnom rubu Prr-drui i t i odgovaraiucem signalu

d i je l le n

d iJe l le nlzB

okr nutodAiB

oki n utodCiUT

ukinutod Ul

+uD

Takt A

Takt I

Takt C

upravl ja ik itakt (UT)

upravl jaakiimpuls (Ul)

sklopnostanle (SS)

CU

Broj SklapanjeB c D E F UE,]

2

1

2

Uzrok sklapanja(ovd1e nalog centralnogupravl iania CU)

Djelovanje sklapanja(ovd je informaci ja centralnomupravl ianju lC)

2 1

eme USPorn(

1

c rna U ns

5bI

291

i

iII

Obrada informaci ja JUs A.F0.004 DrN 65001/ i2.83

Dijagram toka podatal(a (DT) pr ikazuie obra-de _i podatke. te veze I mogucnostr prrstupameou nlrma

Di jagram tol(a programa pr ikazuje redosl i jedobrade (bez podaraka) u jednom programu

Programsl<a mreia (Pl t1) 1e s jedinlenje di lagra-ma toka progrrma idr lagrama toka podatal .a

Mreia podataka (MP) pr l l<azuje podarak in l i -hovo povezivrn;em l .ao moguce puteve prrstupa.

Programska hi jerarhi ja (PH) pr ikazuje nadre-denost odnosno podredenost obrade (bez poda-tal<a i redosl i jeda obrade)

Hi jerarhi ja podataka (HP) pr ikazuje saietakodnosno podjelu podataka (bez obrade i puteveprrstupa)

Konf iguraci je plan (KP) pr ikazuje jedinice ob-rade i jedinice nosi laca podataka s ni ihoyim veza-ma (bez obrade podataka)

lzvadak iz programske mreie

r) PS = posredovanje sranovima

Mreia podataka: baza podataka,Hi jerarhi ja podatal<a: is le iak i

podaci PS')baza podataka,

podaci PS1)

PSr)-di ja log

292

ffiffi

293

obrada informaci ja, pravi la za izvedbu DrN 56001 /12.81__-_r;v- . . i ^ : _ L^ r : JUS A.F0.004

di jagrama tokova, graf iEki s imbol i,

Pravi la:

o strel ice oznaiavaiu smier tokro izmedu graf i ik ih s imbola moie se povut i v ise veza

o kr i ianje spojnih l in i ja izbiegavat ir jedan za drugim nacrtani graf i iLr s imbol i . is te vrste tvore

rcdnu redrnicu vr ie rstovrsnih nosrocJ Podi t rka q1)

r graf i ik i s imbol i mogu se medusobno povezat i , nPr ' u iednuiz laznu jedinicu @

r nutarni i ' natpis i ; rebaju omogui i t i prepoznavanje dal jn i ih

tokova i n j ihovo iednoznaino pr idrui ivanie

o obr l je iava se gore l i levo od grr f i ikog simbola

o gorniom popreinom crtom Srrf iakom simbolr upucuje se na

oetal inr or ikaz iste dokumentacr je. nPr ' PostuPno r lz la8anle

toka programa @r dodainim-uspraunl- cr t"-a u graf i ik im simbol ima ' ,podact

i , ,obrada" upucuie se na dokumentaci iu na druSom mlestu

Graf i ik i s imbol Naziv

podaci na buie-noj vrpci , iedr-nica za buSenje

r i j i , centr i lnrme nro rr Ia

:ruinr opt ickii l i rkustral<lulaznr podact

II s l 1ed obrrde po

vez vlnla, mo.

Sucnost Pf lstupr

\- \ oorez uan e do P' ,e 'r . - \ -

.osr Podatala P:t- ' \ pr lerosa podJtJkl

_:grantcno mje-sro 1r okolrcut

,^ . I\ - /

vezno miesto

\ razraSanle

r l- -

1_ napomena

bralrckr SrmDol

strolno Prolz-vedeni opt i ik ii l i akust icki Po-dacr,iz lazna iedinica

f . \ | prekid neke| ) druqe obradeVI

podac na kart c i (nPrbuiena kart tca, mag'neskr krr t icr) , iedi-n ca buienlh kartrca

Shema djelovanja

Shema djelovania je procesno usmjerenipr ikaz upravl ja ikog zadatka.Shema djelovanja pr ikazuje upravl jatk i za-datak s njegovim bi tn im svojstv ima (grubastrukrura) i l i s potrebnim pojedinost ima(f ina strul<tura).

Simbol i. Pr imi jeni t i s imbole prema DIN 40900

dio 12.Ove ako je potrebno pr i lagodi t i poseb-nim zaht jevima te vrste shema.

o Simbol , ,STUPANJ" oznaEava stalnukombinaci lu od vi ie logi ik ih sastavnihelemenata, stupanj se tada memori jskipostavi kada se na svim ulazima nalazilogi iko 1 ( l -povezivanje). Pojedini STU-PANJ se br i ie:a) postupkom postavl janja s l jedeceg ko-

rakab) naredbomc) ulaznonr naredbom za br isanle

. pomocu simbola , ,NAREDBA" moie sepr ikazat i ut jecai izyr in ih i lanova na pro-ces i l i akt iv i ranje funkci ja unutar uprav-l janja. Ovaj se sastoj i od rr i pol ja:'1. vrsta naredbe2. djelovanje naredbe3. mjesto prekida izvodenja naredbe

Pravi la:o smjer toka informaci ja je od l i jeva na

desno i l i odozgo prema dol je (u drugomsluiaju oznai i t i s t re l icom)

. naredbe rasporedi t i jednu ispod druge i l ijednu pored druge

. mjesta prekida uvest i , ako raspored na-redbi ne dozvol java jednostavno voclenjepraYaca d,elovanja

. pravac djelovanja moie se kod mjestaprekida nadomiest i t i rekucim broiemtreceg pol ja s imbola , .NAREDBA"

r znaienje s lova vidi u DIN 40719 dio 6.

Upravl jenle v isokonaponskog motora s k l iznim koluto-vima isklepanje (gruba struktura)

ruino , ,12"

ru ino , ,u ' :

ruEno , ,ZATVORENO"

,,OTVORENO"

rucno

temPeraturareaktora

DrN 40719 T6/3.77

is k lopn iprogram 2

isk lopniprogram 1

tem Peratu rareaktora

>H2aL1

pokretanje PonovnoPOK retanlr

Zaletno upravljanjekemijskog reaktora(f ina struktura)

komanda,,U"

S visokonaponska sklopka 1

ainj i vent i latorza pl in , ,U"

294

Poloiajni nacrt o lN 4071e r .10/3.82

Poloiajni nacrt i daiu podatkeo medusobnom prostornompoloiaiu jednog i l i v i le zzoorpogonskih sredstava. , ,nnj

--- l2000.]

1s00-l

Pravi la: f : : ]o pogonska sredstva pr ikazat i . " : : I

jednoscavnim obr is ima kao rouul

kvadrate, krugove i l i 15001pravokutnike u uspravnom 1400 lpoloiaju imedusobno r30o-]ispraYnom rasporedu - |

o ni je neophodan mjer i lu l2oo- l

odgovarajuci pr ikaz kote 1loo1

. poloiajni nacrt moie se loooldopuni t i i l i zami ieni t i 900".1popisom

8oo.]I700-'l

600 ls00 l/,00 l300 l200 l

Poloialni nacrt za5ti tnog to:- lormari€a - o r

pogled spr i jeda bokocrt bez pokrovnebez vrata ploie i pogonskih

sredstava

"?FFFf i€F$FF?F"FFF9Fq

I t r . t Il ' , , , 1 l - r1, l l

F '32 1

| . l | : l | - lI r t | | | r l

Oznaiavanje na€ina spaiania namota JUs N.A3.006 DIN 40 710/7.73

ozn aka znaaen ie oznaka znacenle oznak a zn acen j e

jedan namot T dvanamotauTspojuza trofazni sustav X Sesterofazni namot

u spoiu zvi jezda

tl dva odvojena namota A t rofazni namot utrokutnom spoju i? iesterofazni namot u

vi l i iastom spoju sizvodom zvjezdi i ta

l ' m odvojenih namota l\t rofazni namot uotvorenom trokutnomspoj u

A m-fazni u pol igonskomsPolu

dvanamotauLspoiu Y crofazni namotu spoju zvi ,ezda Y' m-fazni u spoju

zvi jezda

ova namota za sustaYsa iet i r i vodida

\a. t rofazni namot uci k-cak sef i jsk i spoj

dvanamotauVspojuza trofani sustav {}

iesterofazni namot uspoju - dvostrukit rokut

tl paralelni spo,

X ietverofazni namots izvodom zvjezdi i ta -)\,

Sesterofazni namot uiesterokutnom spoju l_ pojedinaini ogranak

s pomoinom fazom

ii

II

IIjII

II

i295

oznaEavanje vrste struje, napona, impulsa i urs N.AJ.002)

modul i ranih impulsa olru +ozoo r .+1z.zrOznaka Znaienje Oznal<a Znaienje lOznal<a Znaienje

i ls losmJerna StrUla,' is tosmjerni napon JL pozi t ivnr pravo- J,

kutnr impuls __l t l

PAM- im pu lsno-am-pl i tudno modul i ran

^v izmieniana struja,rzmlenrcnr naPon lJ- neSalvnr Pravo-

l<utni rmpuls :ft. P PM-impu lsno-faznomod u I i ran

n is l<of rek v e n tn ary izmjeni ina struja.

rzmlenrcnr naPon + pozi t ivni i negat ivni lpravokurnr rmpuls. [ :Lnpr. dvol ika srruja J L

PWM-impulsno-- i i r inski modul i ran

T.v).\, I

-

i

isokofrekventnazmjeni ina struja,zmjeniani napon

;,;;;,:;;;; rnpi za porrebe

[ ' lzDrolenla

PCM - im pu lsno--kodno modul i rannpr. petoi lani kod

Oznake.za.promienl i ivost i namiest ivost ( tus N.A1.004)Spojni s imbol i za otpornike i kondenzatore o"r i r +ozrzTz.zrOznal<a Znaienje Oznaka Z naien j e Oznaka Znaienje

, l inearna promjen

,/ l j ivost pod ur ie-, / calem neke' f iz ikalne vel i i ine

./neprekidna pro-mienl i ivost zbogm ehan i ikognamjei tanja

,/' i,//

' , / t

Jnel inearna promjenl i rYost pod ur je-calem nekef iz ikalne vel i i ine

mehani ikanamjest ivost

nel inearna nepre-kidna promjen-l j ivost zbog meha-nickog namjestanja-/'

, / -

PostuPnonamlestrv

Spoinrs,mbol

znacenJe Spojnis imbol

Znaienje

-;;ina

--. ' i . znf ,cenlestmool

Otporn ik

opcen i to

s odvojc ima

s kl izniml<ontaktom

i ist i d je latni

pr iv idni otpor

promjenl j iv i snel inearnoml< arak te r is t iko m

--.'l------t-

- " - ' - l

tJ

' t

-fc-

-Gl-

-@-

r,-l---+

I*-

, l+1/+_zi- - l_qr_i

l-_-arrYa_

neprekidno pro-mjenl j iv i s k l iznimKOntaktom(potenciomerar)

naponski ovrsan ot-pornik (promienaotPora suProtna

i_:o'ruall'"4N am ot,indukt ivnost

oPce n I ro

po rzboru

s iezgrom

s jezSrom Izrainim rrporom

zakr i l jen

--t--

tn+--tF-

__- ,)I

ruA------+t-

AI

Sa stupnjeviroprom jen l j rv rrnindukr iv i [erom

t - - - -Kondenzator,

i kapaci tet

-{ }-

l

lf l-I

oPcenrro

polar iz i rani e lektro-

l i tn i kondenzator

nepolar z i ranr elekrro-l r tn i kondenzator

provodni konden-zator, koaksi ja ln i

kapaci tet namje-st iv i ( t r imer)

296

Spojni s imbol i za t ra ine magnete,baterije, uzemlienia i zakrilfenja $Y^l*it l i9lr '?Spoinis imbol Znrienje

Spoinis imbol

Sooinrznacenre . ' i ,' srmDol Zn aien j e

r_r-----l

-r [-

t ra jn i magnet I

:-po rzboru

r|.r : \

/-N( - )\:./

I-=

lsl r'-l-

-pr imarni t lanakakumulator (cel i ja) ,Datef l la- tmaSa

zemlja rrzdlelna l rnt la

s podatkom o u.r , i f -

uzcrr l tcn i r n prpogonsko uzcm. r- I okvtrna crtJ

L - . - l ibez stranoqnf,PonJ

. ---

- , z3krr l tentePrkl lucno mje-sto

IzaS!tno8 voorca

Dodatni spoini simboli gi,j i l i l:,3:fl

Spojnis imbol i

Znaienje Spojnis imbol i

- SoornrZnaccnte Tnr ipnrp

simbol i

l

smler gibanja

Pravocrtno, nPr.udesno

pravocrtno u obasmjera

okreiuci se npr.ul i jevo

ol<reiuci se u obasmjera

djelatni spoj

po i .zboru npr. namatom razmaKU

i F---t- -- ---

-tJ----

r f - - -i ;

r - - -

r a;__

ruEni pogon

pokretanjepr i t isk iYanjem

pokretanjepovlaienjem

pokretanjeokretanjem

pok retanlenakretanjem

odstranj iv npr.nasadni k l ju i

L_----

^h- t l2 -_) |

l - lJL I _ru__lv

t--L__t l

o----

l r

t-fl_Lll

I - - f : -

o sietn i k

pokretanlemehani iko

s pr ikazom odvi ja-nja grebena,3 poloiaja

mehaniEki

Pogonopceni to

s ruanimnavi janjenr

! L.1Pn I

,";; i"zaPornojed nom smleru

12/mtd- -c--

per iodskopokretanje' l2 imin l . - ost"al i pogon npr.

noznr Pogon

zaPorno uoba smlera

- - ) - -

usporenje

pr i g ibanyuuudesno

pr i g ibanjuul i jevo

urez

oznaiavanlepoloiaja

nPr. numeracrJa

po rzboru

ruini pogon

4 poloiaja

POrOZalrzrJsu Ipoloir t i na urezu

spojka

kvai i lo

_lll1l":o'11"zapornanapravanPr. zatvmna

koinica

nPr. zatvorenaffi

sklopna bravas mehani ik imoslobadanjem

297

Spoini simboli za vodove i spajanje vodova "lKtrtf i lSTlSpoini

s imbol i Z na-enj e Spojnis imbol i Znaienje Spojni

s imbol iZnatenje

vod

opien i to

kada je potrebnoraspoznavanje npr.n u lvod i i

u gradnj i

p roi ekt i ran

pomiini vod(prostoruina l in i ja)

poloien po izborui l i naknadno po-stavl jen vod

zaar i tn i vod

pozivni vod iza zvonce

telefonski vod

vod

strani vod

rad io vod

ostale vrstepri kaza

vod s oznaienimbrojem vodi ianpr.3 vodi ia

-o-o-o-

f==r----E sai iman jevodova

jednopolnipr ikaz

vod s vodi i ima usnopu s oznakomsmjera vodenjavooova

npr. vod sigurnosnerasviete, vod trep-tavog svjet la, vodnocnog spoja u do-javnim ureclaj imaird.

H+++++++

- t - t - t -

r t l) ' t I

aspojno mjesto

opaen i tovodl j iv i spoivodova

----_ sukani vodnpr. dvoi i ln i

koaksi ja ln i vod---e- ffii+H

pr ik l lutna letv ica

redne stezal jke

redne rxtavnestezal jke

/,C###+ __-_{_-r- zakr i l ieni vod

neuzemljeni

uzemljeni

t-,EltE_---+

+- -3--

__lprovodi za vodove u sri-jenkl kuciita i l i r idu rgrade----

Spoini simboli za sklopne, pobudne i okidaike Elanove U"Y,itr|fS,filSpoinis imbol Znaienje Spoini

<imhnl Znaienje Spoinis imbol Znaienje

i t rasklopnie lement iuklopni kontakt

isk lopni kontakt

izmjeniani kontakt

dvostepeni radnikontakt sa t r irasklopna poloiaja

oznaaavanje ne-au tomatskogpovratnog hoda

vi iepoloiaj nasklopka npr.sa 6 poloiaja

-t- oduzimatstruje

kl izni kontakt fl osigurat

opcen i to

s oznakomprik l ju iaka nastrani mreie

+{ F

pobudni element

opfeni to npr. zarelej , sklopnik

s osobi t imsvoistv ima,opcen ito

ri]T

I t { .+) I d-rt?

{

iiskr i l te

l t l { t {l i I ut iani zat ik

ut i in ica

ut i fnaspojnicas pr ik l ju ikomzait i tnog vodi ia

ut iana t la ina spoj-nica s jednakimdi je lovima ut ikaia

l1T

prenaponskiodvodnik,

naponskiosigu rat

1 Y u podizni magnetstezna ploia, ma-gnetski separator

l r l r l l1 23 456 +,f A

t-

magnetsKakoEnica npr. ma-gnet za koienjepo trainicama

vrt lo ina koinicaI

TI

rastavnomjesto

J-1.

298

Spojni s imbol i za sklopne, DIN 40713/4.72pobudne i okidaEke Etanove o'* *tt',t31Ti.ll'.;otz,l

Spoi n is imbol Znaten je Spoini

s imbol Znaienje Spojnis imbol Zn aien j e

Sklopni d lan ElektromehaniEka pobuda Elekromagnetski okidaEi

{ l r lrI-r]

uklopni kontakt 1zatvara pr i je 2 l - ' r l

---T---s dva sklopnapoloiaj a

isto

obt ik I obt ik t l

l r |+

t l z(isk lopni kontakt 1otvara pr i le 2

f--1----T---- l*-l ry nadstrujni oki-

dai s uspore-nim okidanjem

1' rzmlenrcni kontaktbez prekida, izmje-ni in i s l i jednikonta kt

isto (po izboru)

ry s usPorenlempriv la ienla --1rTh-r

podstrujniok idai

+\ q s usPorenlem

otpu5tan ja-l FN--r-

okidai za

POVratnu struju

+r dvojni isk lopniKOntakt

s usPorenlempriv la ienja iotp uStan,a

-r -] -_l_; : I> l---r-'okidai nastruju kvara

l l

\I

dvojni uklopniKOn takt E+ polar iz i rani re le j i s

rralnrm magnetom 'l ---t-+ el ektrom agnet-ski nadstrujniok id ai

:1;\

prolazni kontakt,dava-nje kontakta pr ig ibanju u oba smjera

q potporni re le j I Irli pren aponski

okidai

- \ -1I

uklopni kontakt ,zatvara usPoreno q remanentni re le i -j l-u<--l--

pod naponskiok i dai

I- r1

I

uklopni kontakt ,otvara usPoreno EI:

re lej i naizmjenianu struju I 4 podnaponski oki.

dai s uspore-nim okidaniem

4r' /

isk lopni kontakt ,otvara usPoreno -1 ,r+ ermi ik i re le j

. l--ro-.l J,l i l r> lT

okidai kodnapona kvara

Sklopka d-*?

#+ffi

U kl iuten-uzbuden

\rastayl jaa, beste-retna sklopka

djelujuca namota

i sto

f fl-1 , "i",.,*"n*"t"T i eobuda

\$ os igu raik irastavljai

fr uklopni konrakt sautomatskimpovratnim hodomH s vatmetarskim

djelovanjemt \ |: l iL.+,J

teretne sklopke T't--l r-L-J.

i ti l

podizni magnet+ s jednim djelatnimnamotom

i sto

f .t rt \ |L.J.J

terecni rastavl ja i +t-")-l

zakretni magnetmui inski rastavl jat aI ucinska sklopka

s l renutnrm pre-kidom, t renutniprekid svih polova

s odvoienim lrenutnimprekidom pojedinainihpolova npr. 3 pola

Hr l

s dva u istosmi-s leno djelujuianamota

isto

isto

TI1rA

otkoinik s pod-lakom o Yrst istruje

N wL#Ar Al

FTT

- rPl lJ-I HI

-rI

el ektromagnetskaodvoj iva koinica,otkoinik

n1-lH_1_l

299

Primjer i za sklopne aparate, pobudne DtN 40713 dodatak114.74

Elanove, releie i o l<idaEe

Znaien je Z naien j eSpojni s imbol

programski kodnimehanizam s di iagra-mom vremensKoS toKa

vnJem(S

sklopni i lanA lB 1C1lC2

2 x3 l l * x4 XI

7 XIB *9 )k

10 (0)

dvopolna t ipkala,ruino pokretana, opie-ni to za t r i sk lopnapoloiaja, osnovni polo-ia j u poloiaju 0

postavna sklopka,ruino pokretana, soznakom sklopnihpol o ia j a

isto

,92 t l t | |F\+i-- f - - - l

' l l1234

' l i i i -

postavna sklopka sa 6poloiaja spoja bezprekida izmedu ozna-ienih s l<lopnih polo-ia ia 1-2,3-4

a12345 lL]rf i- i i i l-\

l r r i r r l

r - r iNN\YYY

t ropolni osiguratk irastavl jaE, ruino po-kretan, opaeni to

t ropolni teretni ra-stavl ia i s ruinim po-kretanjem i sklopnombravom, s elektrome-hani ik im otvaranjem

'*[fillt ropolna sklopka sazapornicom s 3 elek-trotermi ika i3 elek-tromagnetska nad-strujna okidaia i pod-naponskim okidaiemnpr. motorska zaSt i tnasklopka

dffil tt ropolna ut inska sklop-ka s dvostrukim odvoje-nim uredajem za trenutniprekid 3 pola, s dva po-moina kontakta, motor-skim pogonom i sklopnabrava s elekromehani ik imotvaran jem

pojednostavl jeni pr ikazposebno za struinesheme

Tabl icu t reba pr ikazat ina istol strujno, shemii l i u nekoj drugoj

sklopnipoloiaj

sklopni i lanAIBIC DiE

2 t

)t sklopni i lan otvoren

ni s imbol i __

r-- 1- | i -t - - t - r - - I -+-]-f --t-f -- t--n--l-t_-t_il_--l -l

-----:sei-. -- -l-.- - J-+- +-+-+-.t I -+-f --+--t t-+-t--+-+t Fi

1234 trT- l I r r I r r I , , | , I | | | |

'-1 iir .-\- - \ --l -- \- - l

sklopl<e u zal t i tnoj tehnic i DrN 40713 dod.3i1.75sklopl<e u zal t i tnoj tehnic i DrN 40713 dod.3i1.75

I vraepolni pr ikaz

, m - l - - i - - t ' ,q ' tq ' tq ' : t .opolno sklopka

'L- . |J \ \ \ t . \ - \ - - \ selektrotermi ik imnad-| | | s t ru inrmokidatem

I - . - ' . . - ' -T

A \ ' i 1 l , .opolni sklopni l<H \ I I te lektrotermrt l . rm

+ Jf f i nadstrujnim rele;em

| - -rl_r+-rhr

l--- r-f--f----+-F++-l \ - - \ - \ |

+ I I \ \ | t rooolnaui inska,

" l ;T;T ,T- l l , sk l ipka s etektromag-

; (r , , , f r , ,+, | | | | l l f f l : :TJadsrru'nml r - l r l l l

. - - - - . - - r - . . - ] - |*I t | . t ' t ropolnasklopka

' f - rq - \ - - \ - - \ ,s elektroterm,ckim nad-

I I l StruJnrmrereKcromiSnetskrm kracko-

r - tL tL lL Ir $f f i f f i

sPolnrm okidai l< im,f f i mehanizmom

- . ,__|_- | - - - - l - -I r [ l - - - - +-- I - - \ t ropolna sklopka

+ , . I l I selektrotermi ik im

I I F-{fT-Ti l l nadstruinim i, tL-- f - - -1---- f -e lektromagnetskimi I t - f i ; t I>>TI>t krarkospolnim relejem i| |

r l - - - l -^- f - - f 'e lekrr i in im okrdanjem| --1___l

l l' , TT- ' l \ ' jednopolna sklopka sa

"t+f-1 ."po.ni .o. r s elc l<tro-I f f - f ternr i i l< i rn ie le l<tronrag-F_I L I; FJ- j ner:s i t rnt nadstrujnint' - -L+: j ] , rn, ." ," .

| - - '

r ' r r rr r l ii - t f f

- - - - - f -1-T-1 l ietveroPolna sklopka

I i6-1+_l_j_j_ :'"#3:.';:'?i;,"u'o'- --] - , r l l

tAF-{ | II F \ t ' lBucholz-ovazal t i tai t rF-+-1l- l l- -T

It-fln r-l

POJnr SrmDOrr

| .-.|--+-|-

tEt ! r l r - . . - - rI l l l4r+ I - t l lI ' | | | |

^ ' I r -J- \ ' I t rofaznadi ferenci-

| | , l l0 l I L-J1 i iatnazal t i tat | - l - ;Ftr ! | l

iilrli=--301

Spoini simboli za transformatore' priguSnice' DrN oottoJ111.i3

mjerne transformatore i transduktore 6us N.A.3.005) r.r i : .ee

J ed nostavn ispoini s imbol

Spolni s imbol Pr i g uin ica lednostavni spoinis imbol

Spojni s imbol Pr ig ui n ica

tJ pr iguinica I t l slrulnlt ransform ator

i tedni spoj

sumirajui istrulnr t rans-formator s 3pr imarnan am ota

strujni t rans-formator sdvi ie iezgre

3 strujna

t-JF-

jed nofazn it ransfor ma-tor2 odvojenanamota

3 odvojenanamota

stePenaston amiest iv

It lT

--t-

-t l

EII

-tu\_f. lr lr

lr $r lrdvofaznit ransformato r

ugradena utrofazni vod

is losmie rn imJernltransformator

fazn i Ittrofazn it ransformato rYNd5

spol Yzn5..namlesUvIgornjonapon-ski namot

3 namota uspojuYy0/Yds/Yds,jedan namje-st |v stePenas-tom sklop-KOm

s[ t, naPonSKltransformator

5 odvoj kom

itedni spoj

dva sekundar-na namota

dva naponskatransformatorau V-spo1u

$[ l tt

I/mt\Y+{

I [ - .-A{

Hj ed nofazn iauto-transform ator

trofazni u Yspoju, stepe-nasto namjes-t iv

*)

A\/* t rans6ul( tor

zakretni transfor.mator za trofaz-nu struju s odvo-

lenim namotimaspoienim u zvi-jezdu

maSnetsKopojaialo

Spojni simboli za rotacione elektr iEne strojeve "1j,]r1Y,1^31d.1jJ ed nostavn ispojni s imb.

Spojni s imbol Zn aien je Jed nostav n ispojni s imb.

Spolni s imbol Z naien je

{)*---c-)

q

statoT,statorski namot

generator s c i l indr i i -n im rotorom (turbo--generator) bez pri-guinog kaveza. Sta-torski namot u spojuzvi jezda s nulvodi iem

generator s israknu-t im polovima (strois nutarnj im polovi-ma), statorski namotu t rokutnom spoju

o Ll trJstator s 0va samostal-na namota. re0nostav-ni spojni s imbol se neupotreblJava za isto-smlerne stroleve

--I- Ikompenzaci jskinamot

| -r- namot pomocnihpolova motor s istaknut im

polovima (stroj snutarnj im polovima)i zaletnim kavezom,statorski namot uspolu zvijezdar^)

a) rotor, osobrtokaveznt rotor

(av

Totor s koncentrtra-nim namotom, npr.istaknur i polovi

generalor s uzDodon]s t ra jn im magnetom

{npr. tahogeneraror)o rotor s dva odvojena,razdi je l jena namota

o r-)''v/rotor s k l iznim kolu-tima, kratkospojni-kom i dizaiem ietkica t*

ta

6)

motor s kavezntmrotorom bez talet-nog namora, nrlesamozaletanU

rotor s namotom, ko-lektorom i nepomii-nim aetkicama

r-l O rotor s namotom, ko-lektorom i pomi in imietk icama L$emotor s kaveznrm ro-

torom i indukr iYno ve-

A( t4 \\ 3-Y/

motor s kaveznrmrotorom, statorsklnamot u spojuzvi jezda

zaletnrm namotom u!tatoru, samozaletnl

motor s kaveznin ro.torom i zaletr im nn-

^3.(9motor s Kolutnrmrotorom s dvaogranka, namotstatora u spojuzvi jezda

s kondenzatorom

trofazni motor s ka-vezntm rotorom It rokurnim spojem

motor s kaveznrm ro-

srarora, lepr ik l ju ien

polova prema Dahlan-deru (npr. 8 na 4pora)

motor s kaveznim ro-torom i zaletnim na-motom u statoru spogonskim i zaletnimkon0enzatorom

motor s kavezntm ro-torom i dva odvojenapolnopreklopivanamota od 8 na 4odnosno 6 polova

motor s k l iznim kolu-tovima s tri ogrankai zaletnim namotomu statoru s omskimotporom

) s imbol se moze zamrlenru s

303

ffi

Spojni simboli za rotacione elel<tr iEne strojeve ?1,)rt ' : , i i1i l?ilednostavnispojnis imb

Spojni s imbol Zn aienj e Jed nostavnispojni s imb,

Spojni s imbol Z naienj e

ls tosmlern

Seneralor

t rofazni parale nr mo.tor s rotorskim na-pajanjem i namjei ta-njem brzine vrtnjepomicanjem aetkica

trofazni ser i jsk i mo-tor, namjei tanjeDrzrne vrtnle Pomr-canjem ietkrca

E

poredn Senera-ror, namot Po-moinog pola spo-

Jen Jecnosrranona armaturu

Egenerator, kom'penzaci jski namotpomoanih poiovaspoleni su jedno-5trano na armaturu

rstosmlern Iser i jsk i motor sei l js l ( motor

{uniYerzalnr motor)

ser i isk i motor,namori pomocnihpolova simetr iano5U na aTmaturupodi je l jeni

ser i jsk i moror s na"motom pomocnlh

Senerator, snezav i snomuzb ud om

polova i kompenza-ci jskim namorom,otpornik paralelan spomocnrm polom

,-\( ( H)\r'

repulz i jsk i motor sjednostrukim slogomcerkrca za namjei tanjebrz ne vrtnje pomi-canjem ietk ica

kompaundni

Seneraror saser i jskomuz0ucom

&,UJr-/

ser i isk i motor, kom-penzaci jski namot inamot i pomoinih po-lova simetr iano su naarmaturu podi ie l jeni

@repulz is jk i motor sdvoscrukim slogomietkica za namjeita.nje brzine vrtnjepomicanjem ietk icaA(M)

\T-l

kompaundni mororsa ser i jskkom uzbu-dom

seri jski uzbuden strojnpr. kao vlast i touzbuden rrofazni uz-budnik

r-rgenerator s uzbudoms tralnim maSnetom(nPr. tanogenerator)

t rovodni generator s

POreonom uzouoomi pr iguinicom zaraspodjelu napona,namot pomocnlh po-lova simetr i ino su naarmaturu podi je l jeni

strol - nezavrsnouzbuden u rotorus kompenzaci jskimnamotom, trofazan

304

Spolni s imbol i za pol(retate DrN 40700 r" zo/s,775pojnisrmool

YII I

Znl ienie

pol<reta-opcenrto

pol<retai s 5 stup-nlcva pol(rctanla

Spojni

llr9.oL

Hl l

Nryt ll l

Znaienje

pok retai .automatsl( l

pok retaa,dlelomicnoautontats l<r

Spolnis imbol

Znaienje

LA]pol<retac za spojzvi jezda-trokut

Y]18/ Lp I

polnopreklopivemotore

pol( retaa.promjeni iv i

pokretai sasamookidaiern vl

I ' rF Il - - |

pokretai za jednofaznmotof s PomocnomJazom, kapaci t ivni

Fl * l

motore s jednimsmlerom vrrnle

Ml * lt r - |

pokretai za izravnouklapanje sa sklop-nikom za motore sdva smjera vr tn je

tut-?']

pokretac, automalskr, sizmienian m napalanjem,isrosmjerni iz laz pre-upravl janog usm jer ivaaa

Spojni s imbol i za mjerne instrumente, mjerne aparate, DIN 40716 T,1 . . .6broj i la, uklopne satove i pretvornike mjernih vel i i ina (Jus N'A3'008)

Spojnis imbol i

ZnaienjeSooini

' i , znacenlestmool l

)Polnls imbol i

Znaienje

Sastavni Elvrste

novt I osnove Mjerni sustav < !ermoelement( termopar),

mJernr InstrumentoPcenrto,pokazni

{ tmlernr sustaopcen i to --)<--l

IT7-

_r-- - -{----r-r_

l----v- ) P, / |

VII

termopretvornrk sgalvanski vezanimiar i lom

kapaci t ivnid avai

prezoelel<tr icn i

Senerator

t la inr pretvorni l<npr. I . . f (p)

mJernl sustav,s jednom napon-skom stazom

Trntegrraalucamjerna naprava.elel<rr i inobroj i lo

mJerna naPravaoPcenrro,re8 rs rac i js l ( |

mlernt sustav,s jednom strujnomStazom

mJernr sustav zacvorbu zbroja i l rrazl i l (a

ff)\utxt

mJeTnt Susrav zatvorbu produkta

nt lernt sustav zatvorbu l<voci jent i

mJernr sustavs l<r i in im svic ima

Pri m jer iOznake za pokazivanie,t romost, pokazivanje gra.ni tne vr i jednost i o ml€rni rnStr !menr. 0P(enLI0

bez oznake m;erne ve i ne,s 0005trenim 0lKl0n0m

\ pol<azivanie.opceni to @

.A\=/

amPernretar

;;l;;;;;;;;smlerni i izmjenicni napon

pol(azivanievabraci iom .@elek t rod in a nr i i l< i

ie l jezom zakr i l jenimJernt sustav zamjerenje snageloool

pol(azivanjedigi ta lno(numeri-ko)

(v-A-a)

unrverzalni mlerniinstrument, s pod.t la l<om jedinice zanrpon, struju iot Por

Pretvornic miernih vel iEinaq\

retrSt.rr ranle

AIF^l_

Erlmjerne l in i je za

magnetski davais pomi-nimsvi t l<om

sinl(ronoskop

instrument skr i in im kazal jkama

t] bez tromost l

pokazivanjemal<simalnevr i jednost,

305

ffi

Spojni simboti za brojita, uktopne satove " - t3,li',Jf{1;r11

Spoiniobl ik 1

imbol iobl ik 2

Znaien j e Spojni s imbol iobl ik l I obl ik2 Znaienje

j ed nofazn oizm jen i inob ro j i lo

30 min

ietverovod notrofazn od vot ar i fnomaksimalnobrot i lo

rsrosmlern oam Persatnobroi i lo

EItwn Ila: - l

t rovod n otrofaznobroj i lo

Spojni simboli za poluyoditke elemente "., i |1if l. l31;r11Spojni s imbol i Znaienje Spojni s imbol i Z n aienje Spojni s imbol Z naien j e

otpor ovisan omagnetskompol ju

dvosmjerna dioda(var istor) PNP tranzistor

Hal lov generator tr isp ravl j a ik iaP a rat

) NPN rranzistor

ta\--f---l-

fotoot porn i k t i r is tor ,opcen i to

' ) PNP foto-t ranzis tor

-+F- pol uvod i ikaispravl ja ika dioda -+F POVratno neYoo-

l j iva t i r is torskadioda

p- tn" roaf; i " it i r is torskadioda

-7c\ ')\F7

,ednoslojni t ranr i5!or sbazom N-t ipa (unrtunc-tron rrans r tor , d ioda sdvotrrukom bazom)

N-kanalni FET sazapornrm slojem

P-kanalni FET sazapornim slojem

-+F"-- r

k apaci t i vn a(var icap) dioda --+ts- o')

--*- unelska diodad vos ml ernat i r is torskadioda

/f,-\ ')f7

--D-Z dioda za radu Probolnom^ ^r - ,

, :1, . f,povratno nevodl j ivat i r is torska rr ioda(anodno upravl j iva)

dr'l\ ')E1

obogaieni lG-FETsa P-kanalom naN-s u bst ratu

_DK- Zener diode uprotus poj u,grani in ik

povratno nevodl j ivat i r is torska rr ioda(katodno upravl j iva)

t )

\Liobogaceni lG-FETs N-kanalom naP-su bsrratu

//-H- fotod iod a

isklopna t i r is torskatr ioda (anodnoupravl j lva)

A')qwobogaceni P-kanalnilG-FET s izvedenimprik l iu ikom na subsrra(

/t--+F- sv;et leca dioda P\ PTpovratno neyod-l j iva t i r is torskatetroda

i3 ')\p/N-kanalni obogacenilG-FET i internom ve.zom substrat -uvod

1\,---rF fotoelementpovratno vodl j ivat i r is torska tr ioda(anodno upravl j iva)

A')\wos I romasen IN-kanalniIG.FET

-q- , , backward "(natraina, uni tu-nelska) dioda

d vos mJe rnat i r is torska tr ioda(tr i jak)

A\ ')\Tt]/N-kanalnr lE 'FET s dvi ieupraYl iaake elekrrode is izvedenim pik l ju ikomna 5uDstrat

1) Uokvirenle se pr imjenluje samo kada to iz iskuje preglednost.

306

Spojni simboli za elektronske ci ievi ' ' " " i l j i"" i ; ' i i3iSpojni s imbol i Znaienl e Spojni srmbol i Znaien je

dioda s naposrednogr i ianom katodom

osci loskopska ci jevs katodom, Wehneltovimci l indrom, elektrodamaza predubrzanje, zafokusiranje, za glavnoubrzavanje, dvi jeotk lonske ploi ice, dvi jeodvojene nutarnieoDroSe

tr ioda s neposrednogr i janom katodom

GrafiEki simboti za principne sheme DrN 40700IXli?3

ipojni s imbol i Zn atenj e Spojnr srmbol i Z naienj e Spojni s imbol Znaienje

\t

g€n eraror,osc i lator,oPcenrto

s Pooatkom ofrek venci j i

rJl - l

te leprrnterpr i iemnik,pr i jemni aparat

t^\,t ,kHz tr f i I tar ,

opteni to A pretvornrkfrekven ci j e

7/ -

rzmlen Jrvac,vi brator

l-;ll - l

niski propust*7,/+Ll

pretvara(impulsa

z ispravl jacki l-- Il * l

visoki propust 7RJJI

KOreKtorizobl i -enja

ispravl ja ik iaparar

I--Jl - ll * l

Polasn r

ProPUstusporni i lan

poj a ia l o Polasnabrana

;;l-"1i lan zapr igu5e nie

Spojni s imbol i za elekroakust i ike pr i ienosne DIN 40700 r .7 i 4.74apa;ate, magnetske glave i dojavne uiedaje rus [.il]a3l

ipojni s imbolr Znaienje Spojni s imbol i Z naien ie Spojni s imbol i Znaienje

zvuinik n opt iaki doiaYnik TI zvo n ce

zvucntca a sviet losnidoiavni k: -

- . . t ; ^

t rePtaro

fr zvonce s otkucavanlem,8on8

=l te lefonskasluial ica b F ieg r ta l 1 ka

{ mikrofon d\v w zujalo

I-T-

reg rstratorton a e dojavnik s karal jkom

pokazni znak, pomicnismjerokar

pad al ica

{-H--1-J---J elektr i ina t ruba

cl magnetska glava v + r rena

307

Spojni simboli za instalaci jske nacrte "i ' i r lK]i i l l , i jpojni s imbol i Znaienje Spojni s imbol i Znaienje Spojni s imbol i

@_:tT l

Zn aien 1 e

sYjet lecr t rp l<a

inrpulsna t ip l<a

---t7-

=_

/-\

m

--24-

;

o

vod(vidi i s t r .298),opceni to

gibl j iv i

zakr i l len

u zenr l l i

nadzemni,npr. s lobodni vod

na ibuci

u ibuci

ispod ibuke

u ci jevi e lektr i ineinstalaci je

--A-Y

odvoina kut i la

fr l<ucni pr ik l ju inormaric

wilY

kabelska glava, zavr in iogranak, krrrkr stranakabelski uvod

PO TZOOTU

/N\/-^--"-

efekt pr ib l i ienjaopcen i to

sklopl<a na pr ib l iienle (sklopka)

rvV---J

zft?

ft

pretvaraa opceni to

rspravt1ai t i I p i i i -p inaprava za pr ik l ju iak

ry tlTL l l lutu

osigurai i , opceni to

niskonaponsl( lu i inskiosigura- (NH)

o;

Wtr

o

A

-\I

3/N/PE

,{

kt -

*1

-7rm7"\

7Y7

r\

-_t_Itr--ll

efekt dodira,opceni to

sklopka na dodir

111,,un,r lu sklopka)

zanrrai ivai( isklopka)

jednostrul<aut ianica

ut i in ica sa zai t i t -n im kontal<tom

trofazna ut i in ica sazai t i tn im kontaktomnpr. peteropolno

isklopl j iva

blokirana

trostruka

ut ianica s rasta!nimtransformatoromnpr. za br i jaci aparat

tel el<o m u rr i l< ac i jsl< aut ianica

antenska ur ianica

-î, zaScrtna struJnasklopka, ietveropolna

J.l&t razdjelnik, rasl<lop-na PostrolenJa {

zaSt i tn i automatvoda

r

i-1-

lurrr \ , , twv,! \ , L/ ,

neutralni . vodi i (PEN).voorc za rz leonacavanleporenci ia la (PL)

po izboru (PE)

po izboru (PEN)

IJL\ .-1'

motoTna zaStr tna

sklopl<a, t ropolna

o-l isk lopka zanuid u

J

{

ro

Ad

- -aa

V

F

H

Jt

sklopl<a.oPcer i l [o

s kontrolnomiarul jom

sklopka 1 /1 ( is-k lopka jednopolna)

sklopka 1 /2( isklopka dvopolna)

sklopka 1 /3( is l<lopka tropolna)

sklopka 5i1 (ser i j -ska sklopkajednopolna)

sklopka 6i l ( izm1e-ni ina jednopolnasklopka)

sl<lopka 7/1 (kr i inasklopka jednopolna

vremenska sklopka

t--.-7-

neutralni vodi i (N)nulvodi i ( f4)

ako je potrebnorazl ikovanle

Po izboru

/

--j

/I,

napajanje vodi

Pfema Sore

napajanje vodiprema dol je

napajanje provodi

Prema Sore r

tr broi i lo

uklopni sat npr. .zaprel( laPanle tar l lestruie

I l ol<vI t ta cr ta EvTemensKr rereJnPr. za rasvlerustubrsta

spoj vodi ia r-+t| l l

re le j za svjet luca-nje, sklopka zasvleu ucanle

r-) kui l ja t rp l<a T=--1l<l

re le j ton{rekvent-no! mreznoqupiavl janja -

DtN 40 717l11Spojni s imbol i za instalaci jske nacrte - iLus r . r . r l .oosl

f t - l , aprrr tzakontroluI ; F ' : ' ! ca. Do<'etr- rucro4

I

-J l 4^l Central f , vatTotav

- l l@ fr l l noP ureoJlJ

i -

f f f i l sporedni vJtroi iv s

i

r -s- . l temPeraturnloolavnlK

- I

| / l pol tcr lskr dojrvnrkV_J

L11 - dojavnik na svlet-

| \ | losne zrake, sv;e_t-IOSna DreoreKa - l

_ I

|--.!- l dolrvnrk po2ara

I t , , I isk looka zrt -_ l

z. l lamnlrvanle

I f I cuvarsktdolavntk

r-I-tI X I dolavnrkpotresrntrr

t6tI lo l ProPusnaKl lucrnrcr

npr. kuini te lefon3)

inrer lonski rzmjenicnaParat nPr. Kucnr i l lveznr te letonrstovrement Inter-fonski aparar kucni i lveznt te le lon

O l"ent i lator

rrrm

l-mljakumulacr;ska

gr i ja l ica

i nfracrve n agr i la l ica

i gr i ianie prostorr la,i opceni to

zvonce

zujaro

gonS

truba

sirena

elektr i ina brava

/- \ . iakumulacirskota+\_. / lSrr la lo vooe

;drl" lrtljl-,svleUosna zarur, la,sYJet losnr srgnal

1) svjet i l l l<e cr tat i u mjer i lu 21 za 6ro1 zvi iezda vrdi DIN 8950 dio

svtet i l iLa,2\ oPcentto

IX

sa sklopkonl

. ; s pronr lenrtvom

/\ svlet locom

I s igurnosna svjet i l i '

x f]^' l .t"rno-JPUIUI, u PrrPr lvnosnorn

-\ spoju

a li;l::[;;I""2(, l,?',"Jli;""i"* "

- = l s"1etrykrsdodrtnom

a) ';;;;;;;;;"'i;,;;;"'v u t rJ lnom spolu

/ ! \ I svlet t l lka s dodatnom s'-

( . x / SLrnosnomsvlet l l l (or' u ofr0ravnoSnom s00lu:

a;--) isv let i l jka zr izboJ-

nu sviet i l jku

svietr l ika za f luore-scentnu cIev

i i , , ln izsvjet i l ik i l ) npr, iO w 3 svjetr l lke po 40W

elekr i in i aparac,opcenr(o

kuhinjski stroj

I e lektr i in i i tednjak

Ii

l ry l mrkrovr lna pecnicr

r-r T---t l 1 kruina pec

309

Spojni simboti za binarne elemente "'. tf i ,1ltnli3lJii i

Si mbol Z naien j e Simbol Znaien je Simbol Znaienje

najpr ik ladni jemlesro za oPcuoznak u

Sastav simbola

alrernat ivno mjesto za opcuoznaku funkci le

Oznake na ulazima, iz lazimai ostalim Yezama

Oznake unutar konture

ulaz s dvi jev r i j ed nost i

Pra8a,h istereza------€

o_-

negaci i a

ulaz

izlaz _ -1-Primjer:+___++___+

usPo ren Iizlaz

od vanjskogstanja 1na vanlsKosranie 0

od L-razine naH -razi n u

dinamiik i u laz

f--

l : :

\

A

logi ik i polar i tet ,ind ikatorpolar i tetau laz

izlaz

utazsmjera tokasignala sdesnau l i ie vo

iz laz smjeratoka signalasdesna ul i jevo

Kontureo

otvoreni iz laznpr. otYoreniko lek torkontura ele-

menta pr ikaza-na kao kvadrant

o otvoreni iz lazH-t ip

Tkontura uprav-l ja ikog sklopa o

otvoreni iz lazL-t ip, npr. otvo-reni kolektorN PN rranzisrora

d i nam i ik ii nvert i ra j uciulaz

o Pasrvn I, ,pul l down' 'izlazl kontura iz laz-

nog sklopa

dinamiik i u lazs ind ikatorompolar i teta

APas rvn I

, ,pul l up"tz lazSastav v ise elemenata

b

c

d

e

b

c

d

.It

U nutralnje povezivanje

17 iz laz s t r is tania1_

IU nutraSnjepovezivanie

invert i ranje

s dinamiik imdjelovanjem

Inver!ran sd inam i ik imdjelovanjem

proi i reni u laz

I oslobadalui i u laz

| (ENABLE input)

Primjer:

unutra5nj i u laz,vert ikalni u laz

) zvjezdicu (*) nadomlest i t i odgovarajui im simbolom.

310

Spojni simboli za binarne elemente o'*'oil '1k1lLo?1

Oznatavanje unutar konture, nelogi tne veze

Simbol Znaienje Simbol Znaienj e Si m bol Z naienj e

D-ulaziz laz usporedi-vanja asoci jat iv-ne memonle

, ,BORROWPROPAGATE"ulaz ar i tmet i i -kog elementa

J-ulaz

K- u laz

ulaz operanada,pr ikazan Pmu laz

u tazPRUENOSAari rm et iakogelementa

veci od ulazakomParatorabroieva

, ,CARRYGENERATE"iz laz ar i tmet ia-kog elementa

R-ulaz

S-ulaz

manj i od ulazakom paratorab roi eYa

izlazPR|JENOSAari tm et iakogelementa

jednakost ulazakomparatorab roj eva

, ,CARRYPROPAGATE"ulaz ar i tmet i i -kog elementa

T-u I azmanj i od iz lazakom paratorabroj eva

ulazSADRZAIA

posmicni u laznapr i j ed

, ,BORROW IN'ulaz ar i tmet i i -ko8 elemenata

III

.tII

sai iman jepr ik l iu in ihvodova naulaznoj strani

posmacna ulaznatrag

, ,BORROWG ENERATE"ulaz ar i tmet i i -kog elementa

ulaz za cYrstrnai in rada

ulaz broienia,napr i jed

, .BORROWouT" ( , ,RrPPLEBORROW")iz laz ar i tmet ia-kog elementa

iz laz cvrstogstan i a

ulaz brojenja,natrag

grupiranje bi to-va za v i iebi tn iu laz

NelogiEke veze i pokazivattoka signala

nelogi ina veza

upi tn i u lazasoci iat ivnem emori ie

dvosmjerni toksignala

' ) m se mora zami ieni t i odgovarajucom vr i jednoi iu. Kod m:1 moie se 1 izostaYit2i svaku zvjezdicu j*1 mo.a'se zaml leni t i o inakom operanda npr. P odnosno Q.

3t l

ffiffiffi

Spojni simbol za binarne elemente """ ""1' lJi", i i l ; i jOznaiavanje ovisnost i (odnosi izmedu ulaza i iz laza)

D1e'ovanje na upravl lani u l :z i l r iz taz

" l ' lY' r ":11: ' ! ' 'ADRESE

i dopui ta akci luresa odabrana) I (adresa ni ie odabrana) -f"-'--.- " "'',

- , , t _--) rmoor AnJcenle

C UPRAVLJANJE i dopui ta akci ju sprecava akci ju- - - - i -

-

- - *-_-

spreiava akci juuoravl ianih ulazrizazr,va' van jsko visoko-omsko stanle na otvorenomrzr izu r na rzrazrr s ] srania

l -------.1um

L__-^-t_:u--

Prim jer :

^ [ - -; f ; ," --l__

TI-;L___J

G m-ulaz1)

G m-iz laz

^ .---f --' - -1 o Ib ---?--l " I

- '1 al"--H___

Vnr-ulazI)

Vm-iz laz

I - - - - }_tra -- lvt rF-c

L_ -J

Simbol I Znaienje

l - - - lNm-ulaz')--Nm

- - I Nm-iz laz

Nm r-

lFbPrimjer: a

-N1

1l-"L__' l

a

zm-uraz )

Zm-iz lazAm-ulaz t )

Pr im ie r : AOA1A2A3

A6A7

--Jn It - l . 0f^ t 7 -

II

' ) m mora bi t i zami jenjen odgovarajut im karakrer ist i in im brojem

312 3t3

Spojni simbol za binarne elemente o'* * i | ,ort*.1'11?i

Kombinaci jski i sekvenci ja ln i e lement i---. --------i-*-;---:- - --T

lrn9r I lnacente ISi m bol Znatenje

Kombinaci jski e lement i

lL l e lement,opceni to

I e lement,

opteni to

] invertor (u s,pol-

] nol snemr u KoJol

lse PnmlenjUlels imbol za polar i -

tet logike)

element vr i jed-nost i Praga,

, ,m tz n 'e lement,opceni to

I s rnvert i ranrmizlazom. Nl

i lL l s invert i ra-jn im iz lazom,

NILI

fantomsko

Povezrvanle,opceni to

I lL l invertor

Nl s otvorenimkolektorskimizlazom t ipa L

1 erement za

iskl jucivotLtrNlLl

r ovosIruKo

Element i s histerezom

element sn tsterezom,oPcenrto

PraSl 5 nver l ranimI z azom, Schm,t tov

'ok dni nverfran

Kodirnik (kodni pretvornik)

Kodirnik,KOqnl

pretvornik,opceni to_l_ r.

1l

x/YIEX]6RAY/DTC]

1e I loani pretYor-' " r n iL iu eL<re<

; ' -3 ' 'Grayo-; I vog" koda u

f : kod , ,1 od 10"

12l l

10I'1

vecinskielement,oPcenrto

is(ov r i ied n os t i ,

NEPARNIelement, e le-ment zbraianjamodula 2,

i oPcenrto

f--- : - - ] isk l iu i ivo lL l- - l : ' L-- . ] e lement, ant t -

--1___J i valentni ele-.

PARNI ele-me na,PARITETNIelementopceni to

ment, opcentto

spremnik bezposebnog poja-ianja na iz lazu,

vertor (u spol-nol shemr s I ,e-ctnstvenom lo-

I g ikom odgovora)

Spojni s imbol i za binarne elemente DrN'roeo, k. l tJ: i l

Si mbol Znaienje Simbol Zn aienje Simbol Z naienj e

Mult ip leksor i demult ip leksor

kom paratorb roj eva,opten i to

Digi ta ln i e lement i za ka5njenje

mult ip leksor,opieni to

element za kai-njenje s podat-KOm O Vreme-nima kainjenla

demult ip lek-sor, opceni to

ar i tmet iako-- logi dkajedinica,opceni to

element za kai-nienie sa stup-nlevrma Po10 ns

' lrfl10 I

--t--1

, l

,-l'!2l

TI',5 I1411t I::-{12 |

MUXENoln

>G;2)

tt-

mult ip leksor, .1 od 8"

jednobi tno

POtP u nozbrajalo

Bistabi ln i e lement i

RS bistabi l567t,

32I

t5

t1

14,.1i

mnoi i lo4-bi ta para-le lno, kojedaje iet i r ib i ta najni iev r i j ed nost iprodukta

--t-lcl pji-qat l -

--{e---F"g

D bistabi lupravl lan ied-nrm staniem,d vostru k i

. ,DX ^' l n "

lc i 12) 2Tl I

t :I '

l6

TF^ l4

^12- t l

^10

^1

demult i -

PreKsor, ,1 na 8"

JK bistabi lupravl janjed noboino

I_s-.16l

j-l-Tt

;--1&

1l<?]d22)21 );;rl.=,iq<rld

II| ,c

| 11r16

ai

o

^10

î l

ar i tmet iakologi-ka ied i -n ica.4 bi ta

RS bistabi lupravl jan s dvastan j a

Ari tmet iEki e lement i

TII

zb raialo,opcen i to

II

od b i la lo,opcen i to

Posebna sklopna svojstvabistabi ln ih elemenata

1[3l.-cl

r0 |1'l14 I--l) l

-71-j-.16li'-l13 115t_l1l

-R

I komparator sotYorenrmizlazom t ipa-L

RS bistabi ln ie lement s po-aetnim stanjem0

II

jedinica

P r r l en osa,o pcen i to

RS bistabi ln ie lement s po-aetnim stanjem'l

I

mnoi i lo,opcen i to

RS bistabi ln ie lementnulnaponskiosigu ran

Spojni simboli za binarne etemente o'* to,tJ3l. l tJi?i

Simbol Z naaen i e Simbol Znaienje Simbol Znaienj e

Monostabi ln i e lement i PosmiEni registr i i broi i la Memori je

monostabi ln ie l em ent iponovno okidno sposoban

l

T) posmiaki

registar,opceni to

TII

rsPrsname mon la,opcen i ro

monoscabi ln ie lement, n i jeponovno okidno sposoban

, )

TI

bro j i lo sd u l j inomciklusa 2' ,opcen i to

TI

Program I r -l j iva memo-r i ja, opceni to

monostabi ln ie lement ni ,eponovno okid

,)broj i lo sd ui i nomciklusa m,opcen i to

III

memo n ja,s tzravnimPnsruPom,opten i to

sPosoo

posmianiregistar,8 bi ta

xocr I at | vnamemonla,opcen i to

Astabi ln i e lement i

posmi in ire8 rstar,8 bi ta sparalelnimizlazom

101112IJ

\L

-i:<

rsPrsnamemo n la,32 x I b i ta

astabi I n ietemenu nPr.

Seneraror!akta

upravl janiastabi I n ie lement

astabi I n ie lem ent,s i n k ronoupravl jan (ol-*

| 3t ft , t 5l " r ,t t6tm) f-G

I tr?I [-rsI f rl17I I-T

l|

Drnarnobroi i los 14supnjeva

zaustaYl ia sena krajuu I aznogimpulsa

6

6

JN

2n

il14 riln

12

n aponsk aupravl janiosci I ator,d vostru k i

f, t

-tr---.l15 |14-lR--l-i--'l

ff.n

1f

- l

10 t-:-H

m emorr les tzravntrpr istupom,b16x4bi ta

d ekad nobrol i lo/djel i lo sdekod i ran iniz lazima za7-seg m ent-no pokazi-vanle

) m se mora zami ieni t i s odgovarajucim brojem

315

Graf iEki s imbol i DIN 4oe0o r .13/ .81

za analognu obradu informaci ia JUs N A 3'6s0

Simbol J Znatenie

7 fu nkc i ja

vr i jednosni faktor

J: l

an-_1

-l-l

Simbol

_--l

'D. lY. T.Iwn nrk r

E- *LI

- l

IPc--l

_ r , l

' * l-tI

'_i

Z naien j e

it"!_--

pojaialo za analognuobrad u informaci ia,opien i to

Pr imle r :d i ferenci ja lno poia-alo svr lo vel ik im pojaian jem,ratunsko pojaialo

] neinvert i ra jut i

lnver!rrajUcl

Oznatavanje s ignala

n analogni s ignal i

d i ferenci ja lno poiaialo sfaktorom pojaiania 1000 ikomplementarnim iz lazima

x digi ta ln i s ignal i

Oznake na poiaEalu

L sumrraluce

I invert i ra juce pojalalo,invertor s faktorompojaianja 1J i ntegr i ra i uce

d

drd i ferenci ra j u ie pojaialo s dva iz laza, gorni

neinvert i rauci iz laz imafaktor pojaianja 2, donj iinvert i ra juci iz l rz imafaktor pojaianja 3

log logar i tmiraiuce

F kompenzaci ja f rekvenci je

b-

d-

sumirajuce pojacalo,sumator

poaetna vr i iednost,analogna vr i jednost pr ijednoj integraci j i

L

integr i ranje: Yr i iednost 1binarne var i jable izazivaintegraci lu

n

zaustavl jan je: vr i jednost 1binarne var i jable izazivazaustavl janle posl jednjevr i iednost i integr i ra juce pojatalo,

i n tegrator

R

povratak u poietno stanje:vr i jednost 1 binarn€ var i -jable postavl ia iz laz natragna nulu

Spostavl jan je: vr i jednost 1binarne var i jable postavl jaiz laz na poietnu vr i jednost a-

D-

d i ferenciraj uce pol a ia lo,d i fere nci iator

U

krbni naoon (Dr imieniu

ie se ako postoje posebnizaht jevi) . Svako potrebnooznaiavanje opskrbe (nu-meri ika vr i jedost) i l ipolar i teta (+ i l i ) ,s l i jedis lovo U

a-

b- i- logar i tmirajuie polaialo

Graf iElc i s imbol i DIN 40e00 r '13/1 '81

ia analognu obradu informaci ia JUs N A3 6s0

Simbol- l ;etvara

__ , - 419-'i1t"-koo rd i nata

Srmbol Znr ienle

Analogne skloPke

r;l, Ib ---1!___11

x, y/r ,

_""] ,

pretvarai koordinata,polarne koordinate ukartezi iske koord inate

pretvarai koordinata.l<arteza jske koord inatepolarne koordinate

i uklopni l<ontal<t , oPceni to

]Pr imier:analogni s iSnal Prenosl se

]u smjeru strel ice sve dokbinarna var i jabla na ulazue ima vr i iednost 1

sklopni kontakt , oPcenrto

Prim jer :analoSnr stgnal Prenosl sesamo u smieru strel ice svedok binarna var i iabla naulazu e inra vr i jednost 0

Pre vorn i k

t-lF;I

j

digi ta lno-analogni (DlA),pretvaranle digi ta lnog stg-nala u analogni s ignal

marognon igGit(A/D)

Pretvornrk, Pretvaranleanalognog signala u diSi ta ln i s ignal

b

cdvosmjerna l (ontakt

i sklopku upravl ja iu dvi iebinarne var i jablejednim , ,1"

d uklopni t ts l<lopni l<onral<t

I oble s l<lopke upravl ianesu ied,nakom binarnonlvan J aDl om

Koef ic i lentni potenciometar- l ; ; ;* ' * ;er ic i ienta

nroie se navestr uzspojne simbole

i-20mA

analogno-digi ta ln i Pretvornik, analogno-d ig i ta l n ipretvornik koj i s ignal upodrui ju od 4-20mA naulazu pretvara u tezlnsKl4-birni kod na iz lazu

b-

b-

a-D-

F;t_

-;

l^1l_

-,I tt;.l, '1v-1:__

;ene ra

It-t-t-

19rl fulkcill_

opcen i to

Prirn jer :rnnoi i lo s vr i iednosnimfaktorom 7

d i je I i lo

mnoi i lo djel i lo

Komparator i , usporednic i , zavr ln i Elanovi

konrparator. usPored ni l<,; zavrsn! c lan, oPcenl to

Wr . . .Wn za numeri ikevr i jednost i vr i jednosnihfaktora s predznal(om

abC

Prim!er:ko mparatorzavrsnl c lan

usporedni l<,

CON/P

^l#

a-

a-

b-

F;1l_-rtL-

1-l-

generator funkci jekotagens

L-

generator eksponenci ja lne

lunkcr le

317

ffiRffi

Kazalo poi mova

A

access 239acetalna smola 258adresna sabirnica 239Aikenov kod 232akr i ln i t r i l -butadin 258akumulator 239-, metalni 124-, o lovni 127, 125-, oznake 297akust i ik i uredaj i , s imbol i 307Al elektrol i tn i kondenzator i 60ALGOL 239ALU 239alumini j 245, 251- za elektrotehniku 251alumini jska bronca 252alumini jski e lektrol in i kondenzator 60- l imovi , rake, Sipke 251amper 32ampermetar (spoini s imbol) 305ampl i tuda 43analogna obrada informaci ja, graf i ik i s imbol i 316anorganski spoj 29antenski uredaj i 148ant imon 245aparat za vruiu vodu, s imbol 309apscisa 275argon 245ar i tmet iEko- logi-ka jedinica 299ar i tmet i ik i e lement i , s imbol i 314arsen 245ASC l l kod 232asinkroni motor i 81- - , pogosnke vr i jednost i 103- - , s imbol i 303- pretvarai f rekvenci ja 107asinkrono broj i lo 234rsemble 239astabi ln i e lement i , s imbol i 315atom 28,244-, lezgra 28-, veza 29atomska masa, relat ivna 28- veza 29atomski broj 28, 2,44autotransformator 1 1 5-, spojni s imbol 302

B

bakar 2445; 251- za elekrotehniku 250bakrena presvlaka 257bar i l 245BAStC 239bater i le 1 20-, s imbol i 297baze 28

318

BCD-kod 232ber i l i l 245binarni broj 8binarno broi i lo 234bistabi ln i prekretni i lanovi 231bi t 239bizmut 245Bodeov di jagram 223boje svjet losnih dojavnika 1 33- - t ipkala 133- t ipkala 1 33boj ler 1 81bor 245broj iane oznake alumini ja i s l i t ina 251- - bak;a i s l i t ina 250- - za mater i ja le 250broievi 7- (MPU) 236brojevni sustavi 7broi i lo 2 '14, 234-, b inarno (s imbol i ) 315-, s imbol i 305h.^ i na, , r r^n1 ,q

* okretaja 23, 29- par i polova 43- protona 29brom 245bronca 252-, a lumini lska 252brzi na 24brzo lemi lo 268Bucholz-ova zai t i ta, spolni s imbol 301buffer 239bus (sabirnica) 239buienje 267B-vr i jednost 58byte 239

c

CEE-CEKON ut i in ica 180Celsius 27celulozni acetat 50, 258centralna jedinica 239ci l indr i in i motor 86cink 245cinkov oksid-var istor 58compi ler 239crte 274

cie l ic i 248- za automate 249- - opruge 249iel i in i akumulator i 1 24ietveroslojna dioda 67

ivrstota na izvi janje 246- posmak 245- savi janje 246

-- - torziju 246-, rastezna 246

, t la ina 245-, v la ina 246

cie l i ia, s imbol 297

D

Dahlanderov spoj 94, 240Darl ingtonov spoj 72davanje t ra jnog kontakta 240decimalni broj 7- zzrez 74De Morganovi zakoni 10demult ip leksor, s imbol 31 4der ivaci jsko vr i jeme 225dielektr i ina konstanta 16, 38dielekr i i r iost vakuuma 38di ferenci ja lna zaj t i ta, s imbol 301di ferenci ja ln i napon 218- ulazni naponTTdiferenci jalno poiaialo 72, 7 6di ferenci jski koef ic i jent 225di ferenci jsko vr i jeme 225digi ta lna obrada podataka, s imbol i 310digi ta ln i sklopni i lan s usporenjem simbol id i jagram redosl i jeda sklapanja 291- toka podatalca (DT) 292- - programa 292- vremenskog tcka291dijak 67diel i lo 234di je lovi jedinica 14di ie l ienie (MPU) 236dimenzi je papira 275dimetr i ja 275dinamiika grani ina struja 21 3dioda 65- karakter ist ike 218- s dvi ie baze 306-, s imbol i 306dis junkci ja 10, 228djelatna snaga 43Clelatni spoj , s imbol 297djel i lo f rekvenci je 230- napona 36dobivanje istosmjerne struje 192, 200,702- izmjeni ine struje 192, 205dodatni spojni s imbol i 297dodjela (MPU) 236dojavni uretlaj 146, 307- uredaj i , s imbol i 309doziranje napona 93duroplr t 258dui ik 245dvoetaini namot 100dvokanalni osci loskop 217dvokavezni rotor 81dvopolni koraini motor 238dvopoloiajna regulaci ja 200dvopoloiajni regulator 226dvoslojni namot 97

dvosm jerna dioda, d i iak 67dvosmjerna t i r is torska dioda 67dvosmjerni t i r is tor , t r i iak 58

D2

diepno raiunalo 9

E

EEPROM 239efekt ivna vr i jednost 43efekt usporavanja 209eksplozijska zaitita 17 4- - u prostor i iama 168eksponenci ja lna funkci ia 6ekvivalent, e lektrokemi jski 30elr t ic i tet 245elektrane 1 1 8elektr i ik i rad 32elektr i ina snaga 32- t raka 255- vodl j ivost 245,247- uzbuna 39elektr iani otpor 32- - t iskanih spojeva 257- vodovi 151elektr i ino pol ie 38elektrokemijski ekvivalent 30elektrol i tski kondenzaror 60elektrol iza 30elektron 28, 244elektroni i l< i opteretni re le j i i06elektrcr , ; rc : i j :v i , s imbol i 3u)elektro opskrba 1 40, 1 64el ipsa 12,278energetska razina 28energi ia gibanja 21- poloiaia 21epoksid 258E-red 56, 60Ex lL l -protuvalenci ja (MPU) 238

F

Fahrenhei t 27faktor (dielatne) snage 43- ja love snage 43- obl ika 213- otk lona 218- planirania 182- pojaianja 51- pr iguienja 51- smanj ivanja 182- snage 43Faradayev zakon 30fazni odziv 223fenol formaldekid 258f i l tar , s imbol i 307fi ltarski spojevi 49f ino lemi lo 258fizika 14f iz ikalne konstante 1 7- vel i i ine l4f l ip- f lop, s imbol i 314flor 745{ormat effectors 232

314208

319

format i papira 275forstent porculan 262fosfor 245focodiode 73fotoelement 73, 220fotootpornik 73fotot i r is tor 73fototranzistor 73frekvenci ja 43, 52- koraka 238frekvenci jsk i odziv 223frekvcnci jsko podrui je 52- ponalanje 77- upravl lanje 93funkci ie 6, 1 1- kuta 11funl<ci jske l<lase 137

G

gal i j 245galvanizaci ja 30generator, is tosmjerni 84- pravkutnog impulsa 230-. , s imbol i 303-, t rofazni-s inkroni 84geometr i ja u prostoru 13- - ravnini 12germani j 245gibanja 24glavna jednadiba transformatora 1 1 1glavni pr ik l ju ic i (poluvodi i i ) 67- sklopnic i 132Gl ixonov kod 232godi in la kor isnost 112gradevni nacrt i 282graf i ike oznake u elektrotehnic i 176- - za upravl janje i regulaci ju 222granica rr tezanja 246granice pogreike indukt ivnih mjernih t ransfor-

matora 21 3grani ina f rekvenci ja 49- ramârr t"r : ( r ' . )A?

Grayov kod 232grdka slova 8gr-k i a l fabet 8gr iko pismo 274grebenast i l<ontrolor 300gr i jaca t i je la, s imbol i 309gr i ja la tople vode 181

simbol i 308gromobranska zairita 1 61, 1 67grupe pogonskih sredstava 174glu oogubi tak snage 128gustoca 25, 245

struje 30,32

H

Hal lov efekt 76- generator 76- - , s imbol 306- napon praznog hoda 75Hal lova konstanta 76Hamming kod 232HDK koncenzator 52

heksadecimalni broi 233sustav 8

hel i j 245hidraul i ike naprave 25hidrostatski t lak 26hipotenuza 11hladi lo 210hladenje tekucinom 89- zrakom 89hrapavost 281hyperm 255

I

idealni t ransormatorl -e lement, s imbol 31 3

funkci ja 10236element, spojni s imbol 31 3funkci ja 10

- veza 728,737impedanci ja pet l je 153impl ikaci ja 228impregnaci jski lak 261| (MPU) 235impuls (MPU) 236impulsni n iz 74- odziv 223- pretvornik 204- t ransformator 74- umnoSostruaivai 194indeks ref leksi je boia 183indukci ja 41indukt ivnost 40-, s imbol i 296indukt ivni davai 220industr i lske ur iane naprave 180informaci jski rastavni znak 232informat ion separators 232inhibic i ja 228instalaci jski spojevi 1 42instalaciona sklopka, s imbol 308integraci jski koef ic i jent 225integraci jsko vr i jeme 224interface 239interfon za vrata 145interpreter 239invert i ra ju i i u laz 77ion 29ionska veza 29ionski naboj 29l6-stazalP-zai t i ta 1 73ir id i j 245isklopni kontakt , spojni s imbol 298isklopiv i t i r is tor 58ispi t ivan je izolaci je m jer i lom 178- na t lak elektr i in ih aparata 178- zai t i te od vode 173ispi tn i b i r 232- napon izolaci je, optokopler 74- naponi e lektr ianih aparata 178---strojeval0T- - mjernih sustava 212- znakovi 175- - e lektr ianih aparata 175l-staza 224

istosm jerni generator 84- , s imbol i 304- mjerni t ransformator, s imbol 302

istosmierni motor i 83- - , koienje 95- - , pokretanie 88

-- , s imbol i 304- strojevi 83

-, oznake pr ik l ju iaka 92-, namotaj i 97

istofazni u lazni napon 77l-Tr-staza 224lf,-staza 224l-veza 778l-vezni i lan 228,237iz jednaienje pocenci ja la 1 58, 161iz laz (MPU) 236iz lazna vel i i ina 221iz lu i ivanje tvar i 30izmjene elektr i in ih aparata 1 78izmjeni ina struja 43izmjeni in i kontakt , s imbol i 298izmjeni in i motor s kondenzatorom 85

pogonske vr i jednost i 104-, spoini s imbol i 303

- motor i 85- - bez pomotne faze 85- - , koienje 95- - s otporom pomo6ne faze 85---POmOCnrmnamotalem

-, s imbol i 303napon 43

izolaci jske fol i ie 261izolaci jski lakovi 251

mater i ja l i 258-, kerami ik i 262

izometr i la 275izotopi 28izravni pretvornik 204izravno ukl ju i ivanje t rofaznih motora 240izvedbeni obl ic i e lektr i in ih strojeva 109izvor kontaktne struje 201

konstantnog napona 201izvrSna vel i i ina 221izvr5ni i lan 221

tjakost elektr i inog pol ja 38- magnetskog pol ja 39- magnetskog pol ja 39

strute 32jalova snaga 43iedinice 15jednofazni izmjeni in i motor i 85, 104- t ransformator 41,111- - , s imbol i 302jednopolno upravl janje (koraini motor) 238jednoslojni namot 97- t ranzistor 67JK-master-s lave f lop-f lop 231jod 245

K

kabeli 127, 179kadmii 245kalc i j 245

kal i i 245kapaci tetska dioda 66kapaci tet 38-, s imbol i 296karnaugh-Veitchove tabl ice 229karakter ist i ina s lova za oznatavanie elektr i ine

opreme 284karaker ist i ine vr i jednost i kondenzatora 50karakcer ist icni bro;evi aparata za mierenje snage

214- za elektr i ina broj i la 21 5

- uklopne satove 215- - - pr i jemnike dal j inskog uPravl jania 215karakter ist ika okidanja ' l 30, 1 40

u zapornom smjeru 68katete 1 1kavezni motor 81,103

- , s imbol i 303Kelvin 27kemija 28kemijske oznake 28kemijski spoi 28kerami ik i kondenzator i 60keyboard 239kinet i ina energi ja 21kisel ine 28kis ik 245Kirchofovi zakoni 35klasa izolaci jskih mater i ja la 263klase pr imjene sxtavnih elemanata 54kl izni kontakt , spojni s imbol 298klor 245kobal t 245kocka 1 3koienie istosmjernom strujonr 96- mtora 95koi ioni motor 95koinica, e lektr i ina odvoj iva, s imbol 299-, magnetska, s imbol 298-, spojni s imbol 297kodirnik, s imbol 313kodni pretvornik, s imbol 313kodovi 232koef ic i jent proporcionalnost i 224- t renja 21- uzduinog rr tezanja 245,247- volumenskog rastezanja 247koerzi t 256kol i i ina topl ine 27kolotur 22kombinirana l iepenka 261- zaitita 209kompaundni Senerator, is tosmjerni 84- motor 83- - , is tosmjerni 83- - , s imbol i 304kompenzaci ja 1 31- f rekvenci je 77- ja love struje 131kompenzaci jski namot istosmjernih motora 83kondenzator 38-, s imbol i 295- za pogon izbolnih lampi 64kondenzator i s plast i inom fol i iom 60- s t in jcem 50- za motore 64

- pogon izbojnih lampi 54konf iguraci jski p lan, KP 292konstantan 253konstanta (MPU) 236

320 321

Il r

I

ftffiffiffiilil$

liliI

iir f{ i' ] : ,[ir'{t]iTI

kondenzator 38-, s imbol i 296- za pogon izbojnih lampi 64kondenzator i s plast i tnom fol i jom 50- s t in jcem 50- za motore 64- - pogon izbojnih lampi 64konf iguraci jski p lan, KP 292konstantan 253konstanta (MPU) 236konstrukci jski ie l ic i 249kontaktna shema, KS (MPU) 235, 237kontaktno l lepi lo 271konjunkci ja 10,228koraini motor 238korisnost 20-, e lektrol ize 30-, metode 183- svjet i l jke 182

, topl inska 37korozi ja 31kosina 22kosinus 1 1kosi tar 245kosi t rena bronca 252kotangens 1 1kot i ranje 279kratkospojeni namot 101kratkotrajni pogon elektr i tn ih strojeva 108kr ipton 245kr i ter i j za izbor motora 101kr ivul ja prainjenja 1 20- raspodjele svjet losne jakost i 182, 185,776krnja piramida 13krnj i stoiac 1 3krom 245kron i fer 253krtost 246krug 1 2kruina frekvenci ja 43- struja 198kruini is je iak 12- odrezak 12- prsten 12kruino gibanje 25ksenon 245KS-kondenzator i 62ku6i5te, s imbol i 297kufne instalaci je 136, 140kutni pr ik l ju ic i 158- interfon 147kufno zvono 146kugla 1 3kugl in odsjetak 1 3kuhiniski aparat i , s imbol i 308kulon 32, 38KUSA spoj 242kut {aznog pomaka 43- vrha spiralnog svrdla 267- zraienja 182kutna brzina 25- mjera 25kvadrat 12kvoci lent kvara (zastola) 54K-V tabl ica 229

L

klaki metal i 724,248lavinska d ioda 209

32,2

LBS (MPU) 732,239LDR (fotootpornik) 73LED (svjet le ia dioda) 73leml jenie 268lemne oi ice ( t iskani spoievi) 257lemni iarnik 268temovt z/ul i iepl ieni iav 271l i jepl ienje 271l i iepl ienje pr ianjaniem 271l inear i tet (Hal lov generator) 76l inearni motor 85l inearni pr i lagodenje (Hal lov generator) 76l in i ie pr i je loma 279l in l isk i d i jagram 276l i r i i 245logar i tamske funkci le 6logar i tmiranje 9logi ika algebra 1 0- funkci ja 228- - , minimizirana 229logi ik i i lanovi 228L/R upravl ianie 238luina m jera 25luminaci ja 182lui ine 28

LJ

Ijepilo 771l iepl j iva ibuka 271

M

magnet i , s imbol i 297magnetska glava, spolni s imbol 307- indukci ia 39- permeabi lnost 39- - vakuuma 39- uzbuda 39- vodl i ivost 39magnetske sonde 76magnetski krug 39- mater i ja l i 255- otpor 39

tok 39magnetsko pojaialo, s imbol i 302, 307- pol je 39magnezij 245maksimalna vr i jednost 43maksimalni opteretni moment 238mangan 245manganin 253mua 19master-s lave f l i p- f lop 231matematiaki znakovi i pojmovi 6matemat ika 5mater i ja l za nadzemne vodove 1 27- ogr jevnih otpornika 253- za kontakte 254matice 255Maxwel lov mierni most 219medukruini pretvornik 204mehani ika energi ja 2 ' l* snaga 20, 25mehani ik i rad 20meko leml lenle 270

nremori ja 237signala 230

memori jski programirano upravl janie 222, L35metal i , laki 244

, neiel jeni 252, plemenit i 244, te ik i 244

metalna veza 29miieianje 27mikani t 261mikroprocesor i 239mikroratunalo 239mini iaturno lemi lo 258minimalna mjera s igurnost i 178minimizirana logi ika funkci ja 229mied 252m jesto broj i la 137mjera pojaianja 51- pr i jenosa 51mjere pr iguienja 51mjerenje broja okretaja 220- elektr i tn ih otpora 34- faktora snage 214

jakost i svjet la 220- otpoa 34- puta 220

stle z2u- snage 214- struje odvoda 178- temperature 220mierilo 274- napona (spolni s imbol;305

mjerni aparat i , spojni s imbol i 305- most 34

pretvornik, spojni s imbol 30sustavi 21 2

, oznake vrste struje 21 2- - , spojni s imbol i 305- t ransformator (spolni s imbol) 302MKC-kondenzator 62MKP-kondenzator 62MKS-kondenzator 62MKT-kondenzator 62M KU-kondenzator 52M KV-kondenzator 62mnoienje 235modularni spojevi 194mol ibden 245monostabi ln i e lement i , spojni s imbol i 315mosni spoj 34,195motorgenerator 1 07motor i , e lektr i in i (kr i ter i j i za izbor) 101

. spojni s imbol i 303motor s kolutnim rotorom 81-, * kratkospojenim rotorom 81- - p lo imt im rotorom 86- - pr igonom 86- - rasci jepl jenim polovima 85motorska zai t i ta, zaht ievi 90- zai t i tna sklopka 90motorski zai t i tn i re le j 90MP-kondenzator 60,62MPU 235mreini ispravl ja i 202mrtvo vr i jeme 224MSB 232, 239mult ip leksor, spojni s imbol 314mumetal 255

N

nacrt e lektr i ine instalaci je 289, s imbol i 308

- oi i ienja 290nadomjesni spoj logi ik ih i lanova 228nadomjesno mrtvo vr i jeme 227nadomjei tanje logi tk ih i lanova 228nadstrujna zai t i ta poluvodi ia 209nadstrujni zai t i tn i organi 137, 155nadzemni vodovi 127najveci zakretni moment 75namjei tan je regulatora 227namot kolutnog rotora 101

pomotnog pola 83- s razloml jenim brojem utora 100namoti 97-, s imbol i 296

za trohzne motore 1 00napon 32- indukci je 41- katkog spoja t ransformatora 1 '11- maksimuma 67

^^ --^-^r :1.^-^ 17

- Id J!c.4 ' l^d, , ,d J,

praznog hoda 37- radio smetnj i 179naponske karakter ist ike 230naponski ovisna sklopka 67- red elemenata 31naponsko-vremenska povrSina 74naprava, zaporna, dodatni spojeni s imbol 297naprezanje v lagom 54nastanak potenci ja la 31natpisne plc i ice elektr i in ih strojeva 96- - t ransfcrmatora 115natr i j 245navoj 265, 280nazivna rasvi jet l jenost 1 82- te i ina bakrene presvlake 257nazivne debl i inc pod loge 257- snage mjernih t ransformatora 21f* struje 33

sklopnih aparata 1 35- strujnih mjernih t ransformatora 213

nazivni kapaci tet 60- napon 33

elektr i in ih strojeva 1 07- - izmedu vodi ia 257- - naponskih mjernih t ransformatora 213

presiek 1 54- terer 21 3NDK-kondenzator 62NE 2]6

element, spojni s imbol 31 3- funkci ja 228- operaci ja 10negaci ja 10, 228neinvert i ra ju i i u laz 77nemetal i 244neon 245neposredno hladenje 89neprekidna promjenl j ivost 296nepropusna za prai inu 173neutralni vodi i 44neutron 28, 244nezavisno hladenje 89-. ' uzbudeni motor 83neiel jezni mater i ja l i 252- metal i 252nikal j 245

323

nikel in 251nikrotal 253N I L l -veza 228niski propust 49niskonaponska mreia 129niskonaponski osiguradi 1 37

-^^ l , r^^î ^^^--r i I i l

- r6arePr, ' 4Pa,drt ,JJ

nultoi l<a 44novo srebro 252NTC-otpornik 58n-terokut, pravi ln i 12NTK-otpornik ( ternr istor) 58^, . r .^ ^^^-^- : i - 121, 'u ' rd uPs,4r,Jd lJw

nutarnje hladenje 89Nyquistov di jagram 223

N'

n jutn (N) 19

o

obl ic i mreia 1 60obl ikovai impulsa 230obrada informaci ja 292

f : i - - -^-^.^1.^ aoau, l dts

' d, , , d

- pravi la za izvedbu 293-, graf i ik i s imbol i 293O'Br ienov kod 232nr l r i ' rn ia pnproi io ) l

odr iavanje elel<tr idnih strojeva 91oduzimai struje (spojni s imbol) 298oduzimanje (MPU) 236odziv na funkci ju porasta 223- - skok 223Ohmov zakon 32okidai 133

, s imbol i 298okidanje struje pal jenja 57okidna dioda 209okomicz 277oksidi 28oktalni broj 233okvirna crta, s imbol 297olovo 245olovni akumulator i 122om 32omjer impuls-pauza 43- pauza- impuls 43- pr i jenosa struie 75omreiie 276opasnost eksplozivnog jamskog pl ina 174opi i konstrukci lski ie l ic i 249operaci ja ( logi ika) 235operaci je obrade signala 235- za organizaci ju programa 236operaci jsko poiaialo 77operand 235,236oPrema radionice 264optoino hladenle 89optoelektroni ik i sastavni e lement i 73

vezni e lement 75ordinata 276osci lator, spojni s imbol 307osci loskopska ci jev 307osigurai i , spojni s imbol 298

-^ -^:- . . . . ^^--^.^ I 204Pd' dLd I Je

324

osiguranje i lanka 209- ogranka 209osietnik, s imbol 297osmij 245osnovne ledinice 14- konstrukci je 277

vel i i ine 1 4osnovni otpor t iskane ploie 76- poloial i mjernih sustava 213otklanjanje radio smetnl i 179otklonski faktor 218otkoanik 95-, s imbol 299otPor 34- I iudskog t i je la 159

, magnetski 39- mctala 55-ovisan o naponu 58

temperatur i 58,220-, oznake boja 56

- plemenitog metala 55-, speci f i in i 34- - e lektr iani 247-, s imbol i 295- t iskanih spojeva 257- ugl lena 55

uzemljenja 140, 153otpor i u krugu izmjeni ine struje 47otporni mater i ja l i 253

rotor 81otporno koienje 95otvor k l ju ia 279otvoreni krug djelovanja 221oznaka smjera 35oznake boja kod otpornika 56

vod i ia 1 28- u v i ie i i ln im kabel ima 127-, indeksi 18- operanada (MPU) 236- pr i l< l ju-aka izmjeni in ih stroieva 92- to iaka u sustavu 44- vodi ia 44- zai t i te od radio smetnj i 179oznaiavanje te l ika 248

elektr iEne opreme 284kondenzatora 56,60

- otpornika 56- pr ik l ju iaka elektr i in ih aparata 172- - - Pogonskih sredstava 172- - g lavnih rasklopnih t lanova 133- - kondenzatora 61- - n iskonaponskih rasklopnih aparata 133- - rotacionih elektr idnih stroleva 92- - t ransformatora 115- - zaSt i tn ih uredaja 133- vrste ie l ika 248

P

^- i ^^^^-- 114 11LPdu , .aPv,,4 , .v ' ,Jv

paladi i 245papirni kondenzator i 60paralelna kompenzaci ja 64paralelni t i t ra jn i krug 50paralelogram 12pauza 43PEN-vodi i 44per iodski sustav 244

pcr iodsl<i sustav 244pcrrneabi lnosc 39

, relat ivna 40permenorm 256peteroslojna dioda 67pet l iast i namot istosmiernih stroieva 97' . t rofaznih strojeva 100pH vr i jednost, mjerenje 220piramida 13pismo, gr iko 274

, tehni tko 274Pit . rgor in pouiak 11plan veza 290plast i ine mase 258

sl i t ine 252plast i in i fo l i jsk i kondenzator i 50plast i inost 246plat ina 245plemenit i p l in 244

metal 744ploie s uputama 166podaci o pouzdanost i e lemenata 54podizni magnet, s imbol 298podsinkrona usm jer ivaika kaskada 205pogled, s v i ie strana 275pogoni, s imbol i 23, 133, 298pogonska mjesta 1 58-- sredstya za eksplozi jom ugroiena podrui ia 174pogonske klase 1 37pogonsl<i kondenzator 85pojaianje istolaznog napona praznog hoda 77

regulaci jskog kruga 227pokretai (e lektromotora) 88

, s imbol i 305pokretanje zvi jezda-trokut 87, 242

, spojni s imbol i 305(trofaznih motora) 242

pol iamid 258pol ibut i lenenterof ta lat 258pol iester 258pol iet i len 258pol imet i lmetakr i lat 258pol ikarbonat 50,258pol ioksimet i len 258pol ipropi len 50,258pol ist i ro l 60,258pol i teref ta lat 60pol iv in i lk lor id 258polonopreklopiv i t rofazni moror 240, 241- t rofazni motor i , s imbol i 303

poloiajni nacrt 295pol uga 22polukoraini pogon 238polumetal 244polupovezani pr ikaz, strujna shema 286poluvodi i i , kuci i ta 65-, oznaiavanje 65poluvodi ik i e lement i , s imbol i 305pol je, e lektr i ino 38-, magnetsko 39pomocni sklopnic i 132popravci e lektr i in ih aparata 178poredni motor, is tosmlerni 83,84

(spojni s imbol i ) 304- - , t rofazni 86

-, (spojni s imbol) 304poremecajna vel i i ina 222poremecajno pod rui je 222porculan 262posmiini registar 234

, spojni s imbol 315

posrcdni pr ik l j r r in i t ransformator i '116postavl janje 236

f l ip- f lop 231srednje okomrce 277

postavna sklopka (spoini s imbol) 300?^-staza 724p6stupci otk lanjanja radio smetnj i 179postupno upravl janje 222potamni ivai s t ipkom 144potamnj ivaik i skloP 144potenci ia lna energi ia 21potpuna konjunkci ja 229

zai t i ta motora 90potreba tople vode 1 81potroina anoda 31DOUCCT | |povezani pr ikaz strujne sheme 285povratno usporenje 237povr i insko hladenje 89pozivni vod, spojni s imbol 298poiarna sigurnost 186pravi la asoci jat ivnost i 1 0

programiranja 235sigurnost i 156

pravi ln i n- terokut 12pravi lo distr ibut ivnost i 10

komutat ivnost 10pravokutni generator 230pravokutnik 1 2prazan skup 7prainjenje kondenzatora 42preklapanje rotorskog sklopa 198prekretni napon 57prenaponska zai t i ta poluvod i ia 209prenaponsl<i odvodnik 209presjel<, d je iomi in i 280

, poloviani 280, puni 280

preipan 251pretvaranje energi le 21, 118pretvorba zvi jezda-trokut 36pretYornic i mjernih vel i i ina 305pretvorni l< 192,240- impulsa 200

s pr iguinicom 203-, s imbol i 307pr iguienle 51pr iguinica, s imbol i 302pr i je lazne poiave '1 35

kondenzatora 42- svical<a 42

pr i je lazno poni ienje 224pr i je lcmna ivrstoca 246pr i jenos snaga 1 57- t rofazne struie 45pr i ienosna karakter ist ika operaci jskog poiaiala 77pr i lenosni fa l<tor 51- lanac 51pr i jenosni omier 41- upravl ja ik i znak 232pr ik l ju ina shema 290pr ik l ju ine oznake niskonaponskih rasklopnih

aparata 1 33prr lagodenie 37'

. l i -nearno (Hal lov generaior) 76napon 37snage 37

- struje 37pr imar 41pr imarni e lement i 120pr imjer regulc i je brzine vrtnle 221

325

ri

1,il

pr incipna shema 288- - , s imbol i 307pr ipema tople vode 181pr i rodno hladenje 89pr iYidna snaga 43pr iv latenje, usporeno, s imbol 299pr izma 13probojno podruaie 67programirano upravl janie (MPU) 235, 237- - , s imbol i 294programiranle 235proSramir l , iv i jednoslojni t ranzistor 57programska hi jerarhi ja (PH) 292- mreia (PM) 292programski kodni mehanizam 300programsko upravl janje 222PROM 239pronr jena broja polova 93promjer rupe ( t iskani spojevi) 257propusni smjer 67propust, spojni s imbol 307prostor i ie 108, '170, ' l 84

Prostorna kor isnost 182prostorni indeks 183proi i renje mjernog opsega 36protoino gr i ja lo vode 1 81proton 28protukompandiranje 83protusmjerni spojevi 205protustrujno koienle 95protutal<tni pretvornik 203protutaktno polaialo 72protuvalenci ja 228-, vezna 228provodni pretvornik 203P-staze 224PTK-otporni l< 58P-T,-staza 224P-Tr-staza 224P-f

"-staza 774

P-Ti-T,-staza 224punbkoraini pogon 238pun jenje kondenzatora 42- (MPU) 236puls i ra juci otpor rotora 205PUI 67puini pogon 23

R

rad dizanja 20, elektr i ik i 32

-, mehani ik i 20nnrrrop ?O

- t renja 20radii 245radio i TV aparat i , spojni s imbol i 309- smetn je 179- vod, spojni s imbol 298radon 245RAM 239rasipni t ransformator i 11 5rrk lopni e lement i 298raspodjela luminanci je 183raspolavl janje dui ine 277rastavl ja i , spojni s imbol 299rastavl lanje s i le 1 9rastavna sklopka, s imbol 299rastavni ! ransformator 11 5

326

rastavno miesto, s imbol 298rasterske mjere 257rastezanje 246rastezl j iva mjerna vrpca (RMV) 220rasvi jet l jenost, hor izontalna 1 82- ' , nazivna 182-, srednja 182

, vert ikalna 182rasvjeta, jakost 182-, kut zraienja 182-, proraiun 183-, razna 183-, vrsta 185rasYietna mjesta 187- tehnika 182razina 51razl ika ulaznog napona 77razmak svjet i l jk i '184

razred dobrote 257- hrapavost i 281

temperature 174toinost i mjerenja 212

- zai t i te 161reakci je, kemi jske 29redni broj 28, 244referentno uzemljenye 44regulaci ja 221

stalne vr i jednost i 223- staze 277-^- . ,1- ,1- t ,^ - f - -^

a1lI c5u,L, l ) r4

- tehnika 221regulaci jske naprave, kont inuirane 225- - , nekont inuirane226- staze bez iz jedna-enja 224- -s iz jednaienjem224regulaci jsko podru- je 222regulator stalnog napona 201regul i rana vel i i ina 221rekuperat ivno kotenje 95relaci je 6relaksaci jski sklopovi 230relat ivna dielektr i inost 1 6, 38, 259, 762- permeabi lnost 39, 40relej i 1 32

, spojni s imbol i 299remenski pogon 23repulz i jsk i mocor 85- - , spo,ni s imbol 304reverziranje smjera vr tn je 240rezonanci ja 50r imski brojevi 8romb 12rotacioni e lektr i in i strojevi , s imbol i 304rotor s dubokim utor ima 81rotorski namot i is tosmjernih motora 97- - t rofaznih motora 101- pokretai t rofaznih motora 87RS-Nl- f l ip- f lop 231RS-NlLl- f l ip- f lop 231ruini pogon, s imbol i 297

s

sabirnica podataka 239samod r ianje 237sastavl janje s i la 1 9sastavni d i je lovi ovisni o magnetskom pol ju 76- element i 54- ' - , k lase pr im jene 54

, optoelel( t roniaki 73ovisni o nragnetskorn pol lu 76

Scher ingov mjerni most 219Schmit tov t r iger 230-- - - , spojni s imbol 31 3Schottkyjeva dioda 66sedamsegmentno pokazivanje 75segmentna struia 75selekt ivnost 130,138selen 245senzorski sklop 144ser i jska kompenzaci ia 64ser i jsk i generator, is tosm jerni 84

motor, is tosmjerni 86- - , (spoini s imbol) 304

- - , t rofazni 86(spolni s imbol) 304

t i t ra in i krug 50shema djelovanja 294- - e lektr i in ih uredaja 178

signalna shema 145svjet i l jka, spolni s imbol 309

- iarul ja 309sigurnosni znakovi 156siSurnost od prekida i ice (MPU) 236- spoja uzemljenja (MPU) 236si la izmedu strujom procjenanih vodica 40

medu naboj ima 38uzgona 25

si l ic i j 245si l ic i jev karbid 58si ln ice magnetskog toka 39simbol i oznake elektr i ine opreme 283- - nai ina spajarr ja namota 295

- pr ik l iu iaka elektr i in ih pogonskih sustava172

toiaka i vodi ia u strulnom sustavu 44-. za otpornike i kondenzatore 296

- - - vrste struie, napona, impulsa i model i ra-nih impulsa 296

- za eksplozi jsku zai t i tu 174kontakte 298vrstu zai t i te 173

simens 32sinkroni generator, t rofazni 82- motor, s i tn i 86- - , t rofazni 82- strojevi 82- - , spojni s imbol i 303sinkrono broi i lo 234sinter-mater i ja l i 254sinus 11sinusni odziv 223skalar 1 4sklopka, postavna 300- praine vr i jednost i 230-, spojni s imbol 300

, t ropolna 300u zaj t i tnoj tehnic i 301

- za zapornicom, spojni s imbol 300sklopke 1 34sklopna brava 297sklopni aparat i , spojni s imbol 298,799- relej i 132sklopnic i 1 32skok 236sl i jedna regulaci ja 223slobodni pad 24slojni otpornic i 55- zakretni otpornic i 57

smjer struje 35i l jebova 281

smolna podloga 257snaga, elektr i ina 32-, mehani ika 20, 25

, pr i jenosna 75solarna cel i ja 73sol i 28spajanje vodova, s imbol i 298speci f i ina ogr jevna mot 247- topl ina isparavanla 247* vodl j ivost 34speci f i in i otpor 34

toplinski kap acitet 27, 37, 245, 747volumen 25

speci ja ln i motor i 85- t ransformator i 116spektralna osiet l i ivost 74spiralno svrdlo 267spo j c ik cak '112

- s izvedenom nulom 195, 197- naDonskom Poqreikom 34

zaiedni ikrm od-vodom (D) 71sa struinom pogreskom 34- zajedni ik im emiterom 71

---kolektoromTl---uYodom71- - - zuunom (G) 71- - zaiedni ikom bazom 71- svi tka, paralelni 40- - , ser i jsk i 40- zvi jezdi ( t rofazna struja) 45spojevi broi i la 215- l<ondenzatora 38- s l<onden;aior ima 38

napc'nsi : i l r izvor ima 37- Otpornic ima 35

-, t iskani 257- za izbojne lampe'190spojne grupe 112spojni e lement i , s imbol i 298-- s imbol i 230, 296

-u zai t i tnoj tehnic i 301- s imbol i za binarne elemente 310, 304- - - d iSi ta lnu obradu informaci ia 3 '10- - - e lektroakust i ike aParate, magn. glave'

dojavne uredaje 307- ' - - e lektronske ci ievi 307- - - instalaci jske nacrte 308- - - logi ike vezne i lanove 228

mJerne instrumente' mlerne aParale 'broj i la, uklopne satove i pretvornike miernihvel i i ina 305

- - - okidne diode 57- - - optoelektroni ike sastavne di je love 73

- pokretaie 305- - - Poluvodi ike elemente 305- - - pr incipne sheme 307- - - rotacione elektr i tne strojeve 303- - - sklopne, pobudne i okidaike i lanove 298

- t ra ine magnete, bater i je, uzemlienia izakriljenjz 297

- - - t ransformatore, Pr iguSnice' mierne tran-sformatore i t ransduktore 302

- - - vodove i sPaianje vodova 298spreiavanje nezgoda 165spremnlk, otvoreni 181

, (spojni s imSol) 315-, zatvoreni 181srebro 245

srabi l i tet regulatora 227stabi l iz i rani ispravl ja i i 202stakleni kondenzator 62standardni potenci ja l 31standardno lemi lo 258startna frekvenci ja 238<rrrrna hrrprre 1l?

statorski namot isrosmiernih stroieva 97- -- t rofaznih strojeva 100stavl janje u rad t ipkalom 240steat i r 262stepeni iast i namot 98stezna ploia (spojni s imbol i ) 298st i ro l -akr i ln i t r i l 258st i ro l -butadin 258stoiac ' l 3stroievi , e lektr i in i 79

- (nazivni i ispi tn i naponi) 107, (spojni s imbol) 303, izvedbeni obl ic i 109, montaia 1 09, odr iavanje 91, oznake pr ik l ju iaka 92, u formulama 80, smjer vr tn je 92

upravl janie brzine vrtnje 93, vrste kvarova 102

pogona 1 08strojni s logovi 107stronci j 245struja l<ratkog spoja t ransformatora 111

odvoda elektr i in ih aparata 178pr id r iavanja 67

strujna opteret ivost 1 54t iskanih vodova 257

- shema 286^-.r ,^- aoi- - r PUvs4d,, , P' '^d.

.uu

strujni sustav 44- l ransformator (spoini s imbol) 302struino-vremenski d i jagram 138strujom prot jecani vodi i u magn. pol lu 40stupanj ot l< lanjanja radio smetnj i 179

ref leksiye 1 82- zair i te 173stupovi 1 26sumpor 245svi tak 40

, spojni s imbol 296, u magnetskom pol ju 40

svjet i l jke, nai in ugradnle 185

, s imbol i 308svjet le ia dioda 73svjet losna jakost 182, 184svlet losni dojavnik, s imbol i 307- tok 182- - , ukupni 183svojstva mater i ja la 246

s

Sesterokut 277iesterostrana glava 2805ir ina polasa 50Siroko pojasna komunikaci ja 149ikrobno l jepi lo 271iupl i i val lak l3

328

T

tabl ica naredbi (MPU) 235,237- stanla 228takt ovisan o iz laznom stanju 231tal i i 245tal i i te 245tal j ivo 270tangens '11

tantal 245tantalni e lektrol i tn i kondenzator i 60tar i fn i uklopni sat 215tehnika upravl janja 221telefonski vod, s imbol 298telur 245temel jn i uzeml j ivai 157temperatura 27

tal jenja, speci f i ina 245, 2.47temperaturni faktor smanj ivanja 182- koef ic i jent 34, 58.245,247temperaturni ovisan otpornik 220teretna sklopka, s imbol 299teretni rdtavl ja i , s imbol 299termi ika grani-na struja 21 3- zai t i ta motora 90termistor 58termistorska zai t i ta motora 90termobimetal 254termoelement 220termoplast 258teik i metal i 244tetradni kodovi 232tei ina 1 9Thomsonov mjerni most 219Ticonal 255t i r is tor , isk lopiv i 58

s N-vrat ima 68P-vrat ima 68

, s imbol i 306t i r is torska dioda 67

tetroda 68tr ioda 58

t iskani spojevi 257t i tan 245t i t ra jn i krug 50t jemeni faktor 21 3tkane vrpce, samol lepl j ive 261t lak 25TM-mreia 160,162toaka namota 41tok djelovanja 221- s ignala 221toleranci ja ut i t ravania 227topl ina 27- isparavanla, speci f idna 247topl inska ivrstota 247- kor isnost 37- obrada ie l ika 250- stabi lnost 247

vr i jednost 247topl inski akt ivno l i iepl ienje 271

otpor 21 0topl insko rastezanje 27trajanje impulsa 43,75

optereien ja sastavnih elemenata 55- pauze 43- per ioda 43* tir.raja 227trajni magnet, s imbol 297- pogon elektr i in ih strojeva 108

traka od t in jca 261trrnsdul<tor, s imbol i 302transforntator 41, 74, 111

, ispi t ivanie 114, jednofazni 111, natpisne plot ice 115, rastaYni 115s f luorescentnom ci ievi 115

, s igurnosni 116, s imbol i 302snage I ra

, crofazni 116. upravl ja ik i 116, vrste hladenia 1 1 4

- za igrai l<e 116- medicinske svrhe 116

' od ledivanie ' l 1 6Pokretanje 87ruine svjet i l jke 115

- zai t i tu 116zavar ivanje ' l 1 6Zvonce 116

transformator i za pal ienje 116- - ru ine svjet i l ike 116transformatorski l im 255transmission control 232tranzistor, b ipolarni 69

kao sklopl<a 72, osnovni spojevi 71

, s imbol i 305, unupolarni 70

tranzistor i s efektom pol ia 70- , s imbol i 305

trapez 12rrapezni pretvornik 204trenutna vr i jednost 43trenje 2 ' l- l< l izanja 21

l<otr l janja 2 '1mirovanja 21

tr iger (ol<idna) dioda 67tr igonometr i js l<e funkci ie 6tr i iak 68troetaini namotai 100trofazna razdjelna mreia 45

struja 45trofazni asinkroni motor i 81

-, l<arakter ist ika opterecenja 81-, karakter ist i l<a zaleta 81

, polno prel<loPivi 104-- autotransformatora, s imbol i 302

generator i , s imbol i 303kavezni motor i , pogonske vr i iednost i 103kolektorski motor i 85motor i , izravno ukl ju i ivanje 240-, pokretanje 87

, poslui ivanje 87-, standardne mjere 105

na izmjenicni napon 85- - s kolutnim rotorom, pogonske vr i iednost i

104- regulator 205- t ransformator i 112

-, karakter ist i in i brol 112-, paralelno spajanye 114-, pojmovi 112

, s imbol i 302-- , spoj c ik cak 112

, - gruPa rrz

, t ro l<ut 112. zv l lczol I lz

. spo jne grupe 1'1 3crol< ut 278trokutni spoj za t rofaznu struiu 46

tropoloiajni regulator 226TT-mreia 160,162turbina 119tvar i 28tvrda guma 261- tkanina 261tvrdi lemovi 270

papir 251tvrdoca 246

U

ubrzanje 24slobodnog pada 19,24

ui inska sklopka, s imbol 299udvostrui ivai 1 94ugl j i in i i legirani ie l ic i 248ugl j ik 245u)r 67uklopni kontakt 298- salovi , spolni s imbol i 305ulaz (MPU) 236ulazna nul ta struja 77-. struia mirovanja 77ulazni nul t i napon 77ul i ina rasvjeta 184unazadno broi i lo 234univerzalni motor 85- , s imbol i 304unutrainj i otpor kod naponsl<ih izvora 37upravi ja ika jedinica 239

karakter ist i l<a 207naprava 221

- naredba 235nazivna struja (Hal lov generatora) 76sabi rn ica 239staza 221

upravl ja ik i i lanovi (MPU) 237- t ransformator i 116

ureaal tL lznal< formata 232

upravl janje 221- brzine Yrtnje, pregled 93, 205

, pr imjer 221dvopolno (koraini motor) 238

- f rekvenci jom impulsa 200jednopolno (koraini motor) 238

, memori js i<i programirano 222pomocu sl<lopnika 240

-, postupno 222pr idr ianim i lanom 222

- s putnim rasporedom 222- stalnim naponom 238

stalnom strujom 238i i r inom impulsa 200

- vremenskim rasporedom 222- zasi lecanjem 93uran 245uredaj za doiavu poiara 146- - otvaranje vrzta146uredaj za punienje akumulatora 125

zai t i tu prostor i ia 146urez, dodatni spojni s imbol 297usm jer ivai ( ispravlyai) 192, 195

- , s imbol i 306usmjer ivaika kaskada, podsinkrona 205usmjer ivaik i motor 205usporavanje 231usporeni - (D) f l ip- f lop 231usporeno iskl ju i ivanle (MPU) 235- otpuatanje, s imbol 299- pr iv la ienje, s imbol 299- ukl ju i ivanje (MPU) 236usporenje 24-, s imbol 299- vremenska konstanta 224ut iana spojnica, spoini s imbol 298ut i ine naprave 180ut ianice, spoini s imbol 308uzemlj ivai 157, 167

Vacomax 256valenci ja 244valna dul l ina 52- ' podruaja 52valovi t i namot istosmjernih strojeva 97,- - t rofaznih strojeva 10val jak 1 3vanadi j 245vanjska rasvjeta 184var i jabla 229var istor 58, 209VDR-otpornik 58vektor i 7,14vent i l , s imbol 297vi ic i 266vis ina znaka 74visoki propust 49Yi iekratnic i jedinica 1 4vi5enamotni t ransformator ' l 1 2V-kr ivul ja 82vlast i to hladenje 89vodece upravl janje 222vodik 245vodonepropusno 1 73- pod t lakom 173vodovi , s imbol i 298vod za zvonce, s imbol 298volfram 245vracanje 235- f l ip- f lop 231vremenska konstanta 42- sklopka 230vremenski i lanovi (MPU) 236- tok punjenja akumulatora 1 23, 1 25vremensko ponaianje 223- - i lanova regulaci jskog kruga 223- - vodecih vel i i ina 223vrel i i te 245vr i jeme iekanja 271- ist i t ravanja 227- iz jednaiavanja 227- regul i ranja 225- ugr i javanja elektr i in ih aparata 178

u potrebe 271- uspostavl janja 225- ut i t ravania 227- v la inog l jepl jenja 271- zadriavanja 227vr i jednost izmedu vrhova 43vrpce od plast iane mase 261

330

Yrsta zai t i te od pal lenja 174vrste hladenja elektr i in ih strojeva 89- kabela 151- kvarova na strojevima 102

mreia 126, 129- pogona elektr i in ih strojeva 108- upravl ja ik ih znakova 232- upravl janla 222- zai t i te elektr i in ih pogonskih sredstava 173vrSna vr i jednost 43vrt lo ina koinica, s imbol 298vulkaniz i rani f iber 261

w

Wheatstoneoy most 34, 219Wienov m jerni most 219

z

zadana vr i jednost 221zakl ju in i otpor (Hal lovog generatora) 75zakon ivor i i ta struje 35- s l i tnost i 11zakretni moment 20, 25zakr i l jen je, s imbol 297zaletni kondenzator 85zaobl jenje 278zaporna naprava, dodatni spojni s imbol 297- YfaLa 116zaporni pretvornik 203- smler 58zaporno vodl j iv i t i r is tor 68zai t i6eno od prai ine 173zai t i ta mal im radnim naponom 151motora 90- , osigurai i 9 l- - , zast i tn i uredaj 90

od dodira 161,173- -stranih t i je la 173- - prskajuce vode 173

- vode 173- prostor i ja 146zai t i tna sklopka od strujne greike 1 39* - voda 140, 155zast i tne mlere 159, '161zNti tn i t ransformator 1 16uredaj 162- za struju kvara 150, 154- vodi i 44- vod, spojni s imbol 298zai t i tno izol i ran je 1 6 ' l- odvajanje 151zatvoreni krug dielovanla 221zaYarivanje plr t i in ih masa 272zbrajanje (MPU) 235Z-diode 66zemlja, s imbol i 297zlato 745znakovi i pojmovi 6

, kemi jski 28, matemat i ik i 6

- spuavanja 1 65- teor i je brojeva 7- u formulama 15- - - rasYjetne tehnike 182

energet ic i 192strojeva 80

upozorenia 1 65- zabrane 155zone instal i ranja 137zupiani pogon 23zvjezdi i te 44zvonce, s imbol i 307, 309

2

iarul je 1 87ieliezo 245i i lavost 246i iva 245

99

Documents

Westermannov - Elektrotehnicki Prirucnik-